Yl: 3, Say: 9, Aralk 2016, s.

192-200

Aya ALPER AKAY1

ALBERTO BURRI VE JEAN FAUTRIERNN MALZEME KULLANIMI

zet
Sanat tarihinin geliim sreci ierisinde 20. yzyl resim sanatnda toplumsal
deiimler ve teknolojinin hayatn iine dahil olmas ile birlikte snrlar almaya
balanm ve sanatta yeni araylar ortaya kmtr. Sadece yal boyann kat
kurallarna bal kalnmam yeni malzemeler ve yeni teknikler kullanlarak,
nesnenin temsilinde reel ifade kullanan ressamlar tarafndan farkl malzeme
kullanmna bazen de nesnesiz bir resmin oluumuna olanak salanmtr. Sanatn
anlatm dilinin zenginletii, eitlendii bu srete malzeme kullanarak kendine
yer eden ressamlar gnmz sanatnda ada sanatlarn ufuklarn gelitirmede
artk sanatta snr tannmamasnda nemli rol almaktadrlar. 1960l ve 1970li
yllardan sonra gnmz sanatnda evre ve toplum bilincinin arlkl olarak ele
alnd bu dnemde sanatnn ifade dilinde malzeme temelli alan ressamlar iyi
birer rnek olmulardr.
Bu almada malzeme temelli alan ressamlardan Alberto Burri ve Jean
Fautriernin sanat felsefelerinden hareketle plastik sanatlarda gemiten gnmze
dek sregelen yzey sorgulamalarna deinilmitir.
Anahtar Kelimeler: Alberto Burri, Jean Fautrier, Modern Resim, Malzeme
Kullanm.
MATERIAL USING OF ALBERTO BURRI AND JEAN FAUTRIER
Abstract
In the development process of art history, it started to be crossed the limits
and new approaches occurred with social changes in the twentieth century painting
art and new technologies in social life. Without using strict rules of just oil painting

1
Yrd. Do., Atatrk niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Resim Blm, Erzurum.,
ayca.alper@atauni.edu.tr
 Alberto Burr ve Jean Fautrernin Malzeme Kullanm

it was given some opportunities to use different materials and sometimes to make
an intransitive painting by painters using realistic expression by using new
materials and techniques. Painters who gained places for themselves in this
process in which expression language of art was prospered and diversified by using
materials, have an important role in developing horizons of modern artists in
modern art and limitless in art. Painters, who work material based in the expression
language of the artist in this process in which environment and society awareness
are mainly discussed in our modern art after 1960s and 1970s, have been good
examples.
In this study, with art philosophies of Alberto Burri and Jean Fautrier, who
work material based, it was addressed surface questioning which has been
continuing in plastic arts from past to present.
Keywords: Alberto Burri, Jean Fautrier, Modern Painting, Material Using.
GR
Sanatn geliim evreleri iinde malzeme kullanm farkl biimler ve bak alar sunarak
sanatlarn deneysel yaklamlarnn olumasnda soyut ve davurumcu yaklamlarn
desteklemede nemli yer tutar. Sanat tarihi srecine baktmz zaman yal boya resim
geleneinin yirminci yzylda teknolojinin gelimesi ile birlikte tabularn ykmaya baladn
nesnenin gerek olarak betimlenmesinden uzaklalarak nesnesiz bir resim anlayna doru yol
alndn grmekteyiz. Yal boyann kalplam kurallarndaki bu esneklik sanatlarda
disiplinler aras almay kuvvetlendirerek artk nesnenin istenilen malzeme ve anlatm dili ile
aktarlmasna olanak vermitir. Plastik sanatlarda dz bir sath zerine yaplan almalarda
193
boya medyumlarnn yan sra kullanlan farkl malzemeler vardr. Bunlar sanatnn
kullanmna bal olarak eitlilikler gstermektedir. Resim artk deneysel olarak zerinde
allan aratrlan, incelenen bir konumda yer almaya balamtr. Yzylmz tuvale kar
giriilen hamlelerle doludur. Tuvalin ieriinin boaltlmas, tuvalin erevesinin bile resim
yaplarak boyanmas, tuvalin paralarna ayrlmas, zerine baslarak, boyalar damlatlp
fkrtlmas, tuval gvdesinin bir bakla yarlmas, plerle ve atklarla bir tutulmas, sradan
bir tketim nesnesine dntrlmesi, bir tuvalet kaps gibi yazlp izilmesi, hrpalanmas,
sanatnn znelliinden koparlmas, kfrl, pornografik yazlar ve resimlerle doldurulmas
onu yalnzca gzden drmek iin deil kadavra zerinde allm gibi bir tutumla
aratrlmasyla ilikilidir (Giderer, 2003, s. 124).
Resim sanatnda malzeme temelli alan ressamlarn biimsel kayglar ve almalarnda
malzemenin yaratc srete oluturmu olduu negatif ve pozitif etkileimler incelendii zaman
Alberto Burri ve Jean Fautriernin malzeme odakl alma mant dikkat ekmektedir. Farkl
malzemeler kullanarak alan sanatlardan Albert Burri dokunsall vurgulamak iin
almalarnda arlkl olarak uval paralar, al, demir tel gibi inaat malzemeleri kullanm;
Fautrier, genellikle kk boyutlu soyut almalar yapmtr. Fautrier, kk tandk nesnelere
ynelik seri almalar ile dikkat eker. Ge dnem almalarnda genellikle kat zerine
kark teknikli medyum uygulamalar yapm olan ressamn malzeme odakl almalarnda
kat, kurutma kad petrol ve mum boya kullanlmtr.
Alberto Burrinin Malzeme Kullanm

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say:9, Aralk 2016, s. 192-200
Aya Alper Akay

Malzemenin kullanmnda yaanmln izleyiciye aktaran ressam Alberto Burri, uval

bezinin kullanm ile yaratm olduu davurumla, izleyicide onun hayat ve yaam felsefesi
hakknda merak uyandrmaktadr. Oluturmu olduu yara izlenimi veren, bazen dikileri
sembolize eden bu boya ile kuman tuval yzeyinde oluturmu olduu etki onun cerrah olduu
ipucunu bize vermektedir. Sadece cerrah deil ayn zamanda Burride grlen malzeme
maniplasyonunun asker, doktor ve hatta sava esiri olan ressamn hayat deneyimi ile ilgili
olduu yadsnamaz bir gerektir. talyan ressam Alberto Burrinin hayatna bakldnda 1934-
1940 yllar arasnda tp renimi grm, II. Dnya Savana doktor olarak katlm,
Amerikallara esir dm, 1944te Texastaki tutsaklk gnlerinde resim yapmaya balamtr.
1945te Romaya dnen sanat doktorluu brakarak ressam olmaya karar vermitir
(Eczacba Sanat Ansiklopedisi, 2008, s. 277). almalarnda malzeme ile yaratm olduu
davurum izleyiciyi adeta bylemekte ve Burrinin i dnyasna byl bir ekilde
ekmektedir.
Sanatnn 1949 ylnda uvallar ile oluturmu olduu almalar estetik kart ve
geleneksel olmayan ilk serilerindendir. Bu kompozisyonlar uval ve anta ile yaplm ayn
zamanda tuvale monte edilmitir. Bu kolaj almalar geleneksel yaklamdan bir kopu
olmasnn tesinde maddenin dnmnn irdelenmesidir denilebilir. Ressam eitli
geleneksel olmayan malzemelerle alm, hatta renklendiricilerine katran, paavralar ve canl
kfler bile katmtr. Ama en ok bilinen almalar 50li yllarn uval bezinden yaplm
uvallardr. Burrinin bu dnyevi materyalleri, ekspresif maniplasyonu, resimdeki vurguyu
temsilden, objenin kendisinin fiziksel gerekliine kaydrmtr (Fineberg, 2014, s. 145).

194

Resim 1. Albert Burri, Sacco 5P, Tuval zerine uval bezi, kuma, akrilik ve kuma, 149 x
129,5 cm, 1953 (https://art4arte.wordpress.com/tag/alberto-burri/).
Albert Burrinin uvalla oluturulmu olan patchwork yzeyleri, bir hekim olarak
sanatnn metaforik biimde sava-diki konusunu ele almasn salamtr. Sanat sava
sonras duygusal ve varoluu ierikten ayrlarak yeni bir malzeme gereklii gelitirmitir.
Resim-heykel-kabartma arasndaki snrlar bulanklktan karp yeniden tanmlamtr.
Sanatnn Sacco almasnda kullanm olduu uval yzeyler birbirlerine yaptrlarak ve

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say: 9, Aralk 2016, s. 192-200
 Alberto Burr ve Jean Fautrernin Malzeme Kullanm

dikilerek verilmitir. Baz yerlerde dmler atlarak baz yerlerde de ypranm kflenmi
uvaln dokusu ve uval zerinde oluturulmu olan delikler, sanatnn malzeme seiminde ve
malzemeyi kullanmna iyi bir rnektir. Deliklerden biri krmz boya ile verilerek yara izlenimi
salamtr. Oluturulmu olan grsel etkinin dnda sanat yapm olduu bu almada
kesilen yzey ile ada Fontanay anmsatmaktadr. Fontana 1950-1960 yllarnda resmi
geleneksel snrlarndan kurtarmak iin ikon krcl yaparak tuvalleri kesip delmitir. Bunu
yaparken ressam sanat retmek iin zgrlk dncesi ile tuval tesinde olan kefetmeye
almtr. Fontanann tuval zerine at her delik, ressamn saldrganlk duygularn
gstermeyebilir. Baz tablolarndaki delikler, sanki bir cerrah bayla yeri ve uzunluu iyice
dnlerek alm gibidirler. Fontanann duygularn yalnzca izgi ve boyayla deil,
delikleri de bir fra darbesi gibi kullanarak anlatt sylenebilir. Ressam, delikleri yalnzca
kavramsal bir ierikle deil, duygularn yanstt bir anlatm arac olarak da kullanmtr. Bu
da Fontanann radikal yaklamnn yan sra, resim geleneini tmyle reddetmedii sonucunu
dourmaktadr (Giderer, 2003, s. 125).

195
Resim 2. Alberto Burri, Wheat, Tuval zerine uval bezi ve yal boya, 1956 (Giderer, 2003, s.
215).
Birbirlerine dikilerek eklenmi uval bezleri, yamal, yrtk, ypranmtr. Bezlerin
zerindeki yazlar, onlarn buday uval olduunu gstermektedir. Ressam bu eski tuvalin baz
yerlerini yal boya ile boyamtr. Burri de Fontana gibi dikkatin yalnzca tuvalin fiziksel
varlna yneltilmesini istemektedir. Betimlemeden kanarak, tuvalin fiziksel gerekliini
vurgulamaktadr. Sssz, sradan, eski, yoksullua ve topraa gnderme yapan bu yaklam,
sanki resmi, parann ve burjuvazinin elinden almay dilemektedir. Onu betimlemekten soyarak
orijinine, ilk geldii yere doru gtrmek istemektedir. Burri de resimden tmyle
vazgememitir. Tuval, yalboya, bez kullanarak resim iinde bir zm bulmaya alrken
eletirisini de gerekletirmitir. Betimlemeden kanmas, geleneksel resme kar bir tavr
iinde olduunu gstermektedir (Giderer, 2003, s. 126).

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say:9, Aralk 2016, s. 192-200
Aya Alper Akay

Resim 3. Alberto Burri, Rosso Gobbo, Tuval zerine Akrilik Metal Kuma, 56,5 x 85 cm, 1953
(http://www.artinamericamagazine.com/reviews/alberto-burri/).
Alberto Burrinin bir dier almas Gobbo adl kntl, heykelsi tuvallerdir. Bu
almalarnda farkl cisimlerle ar stres altnda olan tuvalin formlar ile darya doru bir
knt oluturulmutur. L. Fontana, Y. Klein, R. Rauschenberg, A. Reinhart ve F. Stella gibi
monokrom almalar yapm olan Alberto Burri, Rosso Gobbo eserinde oluturmu olduu
krmz yzeyde tuvalden darya doru taan blgelerde krmznn tonunu deitirerek
kullanm ve iki knt arasnda yara bandn artran bir yama yapmtr. Yzeyde baz
blgelerde boyay yakarak farkl bir etki elde etmitir. Esirlikten kurtulduktan sonra cerrah
olmay brakarak ressam olmaya karar veren ve kendini sanat yapmaya adam olan Burri,
1950lerin ortalarnda endstriyel malzemelere ynelmi, boyay yakarak yeni bir teknik 196
gelitirmitir. Erimi, kmrlemi plastik kompozisyonlar yakarak elde etmi ve yeni bir slup
oluturmutur. Bu grupta yapm olduu almalar alternatif yzey dokusu olarak mat ve
parlak arasndaki krlgan ahap panelleri ince bir yaprak halinde baz yerlerinden yakarak
kullanmtr.

Resim 4. Alberto Burri, Legno e rosso 3, Vernikli aa kabuu ile kaplanm tuval zerine
boyama, 158,75 x 87,63 cm, 1956 (http://x-traonline.org/article/combustione-alberto-burri-and-
america/).

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say: 9, Aralk 2016, s. 192-200
 Alberto Burr ve Jean Fautrernin Malzeme Kullanm

Alberto Burri, ahap serisinde yapm olduu almalarda ahap panelleri tuval yzeyi
gibi kullanarak ileme almtr. Yer yer delikler oluturmu ve bunlar yakarak eski bir grnt
elde etmitir. Malzemenin btn olanaklarn bir ifade arac olarak izleyicinin belleine
yerletiren Burri, ahap almalarnda yzeyi yakarak aslnda maddenin estetik deil sadece
kendi formunun geri dnmsz olarak izleyiciyle iletiim kurmasn salamay amalamtr.
Jean Fautriernin Malzeme Kullanm
Bir dier malzeme odakl alan ressam Jean Fautrierdir. Fautrier hem ressam hem de
heykeltra olmasnn avantajn kullanarak yapm olduu almalarda al, kurumu fra ve
boyann katmanlam halini kullanarak farkl bir malzeme ve doku anlay sunmutur. Farkl
malzeme kullanmnda nemli bir yere sahip olan Fautrier, almalarn neredeyse tamamen
soyut olarak ele almtr. Figr almalarnda figrn hareket ve biimi evrim geirmi kansna
varmamza sebep olur. 1909 ylnda ngiltereye giderek nce kraliyet akademisinde daha
sonra Slade Sanat Okulunda renim grm, 1917de Parise dndnde, aralarnda Malraux
ve Ungaretti de olmak zere baz yazarlarla dostluk kurmutur. 1928de Dantenin La Divina
komedyasnn inferno (Cehennem) adl birinci blmnn zel bir basks iin hazrlad ta
basklar serbest biimli sanatn habercisi saylmaktaysa da Fautriernin kendine zg sanat
teknii aslnda 1943te sergiledii rehineler adl bir dizi yaptta belirginlemitir (Eczacba
Sanat Ansiklopedisi, 2008, s. 507).

197

Resim 5. Jean Fautrier, Sarah, Tuvale gerili kat zerine yal boya, pastel tozlar ve
kurundan yaplm koyu renk boyalar, 116 x 80,7 cm, 1943
(http://www.museoreinasofia.es/en/collection/artwork/sarah).
Jean Fautriernin ns tuvallerinin ar, neredeyse yontulmu yzeylerinin tipik bir
rneidir. Temsil edilen zneyi resmetmek iin kullanlan youn kalpl boya varoluunun
vurgusunun, bireyin d gerekliine ilikin znel deneyimine kaymas ile ilgilidir. Fautriernin
resmi, bir konu zerine tarafsz bir grsel rapor deildir; deneyimin duygusal, ilenmemi,
duygusal ieriini ifade eder (Fineberg, 2014, s. 127). Sarah adl almasnda resmin dzensiz
biimlendirilmi kaln dokulu orta blm deforme edilmi bir kadn figrn yanstmaktadr.

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say:9, Aralk 2016, s. 192-200
Aya Alper Akay

Eser, tuvale tutkallanm kat stne spatula ile uygulanan kaln boya hamuruyla
oluturulmutur. Fautrier daha sonra bu alanlar yzeye cilayla yaptrd renkli pudrayla
kaplamtr. Sanat ounlukla savan dehetini gsteren imgeler yapt en yaratc
dneminde bu zgr yntemle almaya balamtr. Belki de bu ou zaman alan, zor teknii,
dnyann durumuyla ilgili duygularn daha gl iletebilmek iin gelitirmiti. Serbest fra
iilii ve youn yzey dokusu sanatnn serbest biimli sanata ban ortaya koymaktadr.
Fransada doan Fautrier ocukluk yllarn Londrada geirmi, 14 yanda Kraliyet Sanat
akademisine girmi, verimli sanat yaam boyunca izimler, aside yedirme basklar ve heykeller
de yapmtr (Sanat Kitab, 1997, s. 156).

Resim 6. Jean Fautrier, Dpouille, Keten zerine kat ve kark teknik, 1945 198
(https://www.wikiart.org/en/jean-fautrier/d-pouille-1945).
Jean Fautriernin bir dier almasn incelediimizde izleyici belirsiz bir form ve
kpn boya ile oluturulmu bir grnts ile adeta kar karyadr. Fautrier geleneksel
figratif yollar ile Nazi iddetini anlatmak yerine malzemenin olanaklar dorultusunda iddeti
tuvalinde gstermitir. Merkezden yzeye doru yumuak mavi fra darbeleri uygulayarak
pskrtme yapmtr. Yzeyde katmanlar oluturarak resmini sonlandrmtr.

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say: 9, Aralk 2016, s. 192-200
 Alberto Burr ve Jean Fautrernin Malzeme Kullanm

Resim 7. Jean Fautrier, Head of a Hostage No. 20, Kat kapl tuval zerine svama ve kark
teknik, 33 x 23,8 cm, 1944 (http://www.newyorkartworld.com/reviews/fautrier.html).
Fautrier Hostage adl esirler ile oluturmu olduu seri almalarda, esaret ve terrizm
konularn ele almtr. Esin kaynan savaa kar duyduu dehetten alan bu yaptlarnda,
palet bayla tuvale aktard, ounlukla beyazms, kaln boya katmanlarndan, resimlerinin
konusunu oluturan plaklar, balar, nesneler ve manzaralar yaratmtr. Ne var ki ou kez 199
dairesel bir dzende yerletirdii bu biimlerin nesnel anlamlar da ilk bakta belirgin olmayp,
resme bakann bir ifre gibi zmesini gerektiren iaret ve hiyerogliflerle yanstlmtr
(Eczacba Sanat Ansiklopedisi, 2008, s. 507). Head of Hostage No. 20 adl almasnda
ressam ilk bakta yn olarak alglanan nesnenin aslnda bir portre olduunu dikkatli baknca
anlar. Bir portre maniple edilerek palet ba ile merkezde kabaca oval biiminde al macun
ile verilmitir. Gz az gibi hibir uzuv kullanlmayarak bir nevi kimliksizletirilen portre
sadece kaln d kontur izgileri ile izleyiciye ipularn vermektedir. Yzn beyaz olarak
verilmi ksmnda erit eklinde adeta kan hissini veren bir krmz kesit koyarak savan ve
terrizmin basksn vurgulamaktadr. Malzemede kat zerine sva onun zerine boya
katmanlar ile alma tamamlanmtr.
SONU
Sanatn tarihsel srecini ele aldmzda sanatnn ele alm olduu konuyu ilerken
snrsz seenek ve snrsz yntem kullandn grmek mmkndr. Bu balamda bakldnda
sanatlarn yaadklar dnemin toplumsal ve siyasal olaylarn konu edindikleri almalarnda
zellikle sava ve savan etkilerini ifade ettikleri ilerinde deiik malzemeleri kullandklarn
aka grmek mmkndr. II. Dnya Savann ykc etkilerini, savan iddetini ve
sonrasnda yaananlar anlatan almalarda Burri ve Fautrier gibi sanatlar uval, yank
ahaplar, deiik boya uygulamalar, yaptrlm deiik malzemeler kullanarak izleyicinin
sava gerekliini duyumsamasn salamaya altklar sylenebilir. zleyicide yangn, kan,
iddet, sava gibi armlarn gereklemesine hizmet edebilecek her trl malzeme
kullanmn ve yeni teknikler gelitirmeyi sanatsal zgrlk olarak kabul eden sanatlar

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say:9, Aralk 2016, s. 192-200
Aya Alper Akay

eserlerinde bu teknikleri ve malzemeleri serbeste kullanarak modern sanatta yeni yollar

almasnda etkili ve kendilerinden sonra gelen sanatlara da esin kayna olmulardr.
KAYNAKLAR
_______________. (1997). Sanat Kitab, 500 Sanat 500 Sanat Eseri. (M. Haydarolu, ev.)
stanbul: YEM.
Eczacba Sanat Ansiklopedisi (Gelitirilmi kinci Basm b.). (2008). stanbul: YEM
Yaynlar.
Fineberg, J. (2014). 1940'tan Gnmze Sanat: Varlk Stratejileri. (G. E. Simber Atay Eskier,
ev.) zmir: Karakalem Kitabevi Yaynlar.
Giderer, H. E. (2003). Resmin Sonu. Ankara: topya Yaynevi.
01.11.2016 tarihinde https://art4arte.wordpress.com/tag/alberto-burri/ adresinden alnd
01.11.2016 tarihinde http://www.artinamericamagazine.com/reviews/alberto-burri/ adresinden
alnd
02.11.2016 tarihinde http://x-traonline.org/article/combustione-alberto-burri-and-america/)
adresinden alnd
03.11.2016 tarihinde http://www.museoreinasofia.es/en/collection/artwork/sarah adresinden
alnd
03.11.2016 tarihinde https://www.wikiart.org/en/jean-fautrier/d-pouille-1945 adresinden alnd
04.11.2016 tarihinde http://www.newyorkartworld.com/reviews/fautrier.html adresinden alnd 200

SOBDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yl: 3, Say: 9, Aralk 2016, s. 192-200