KOMITETI SHQIPTAR I HELSINKIT

KRKES

Dat_____Janar 2017

Drejtuar: Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris

Adresa:Bulevardi Dshmort e Kombit, nr.26, Tiran
Krkuesi: Komiteti Shqiptar i Helsinkit,
prfaqsuar nga Znj. Erida Skndaj, Drejtore Ekzekutive
Adresa: Rruga Brigada e VIII, Pallati TeknoProjekt, Ap.10, Kati
5, Tiran (Tel&Fax: 00355 422 33 671)

Objekti: Shfuqizimisi t papajtueshme me Kushtetutn e Republiks s

Shqipris tpiks 4 t nenit 2, t piks 8 t nenit 4 dhe t nenit 12
t ligjit 138/2015 Pr garantimin e integritetit t personave q
zgjidhen, emrohenoseushtrojn funksionepublike.

Subjektet interesuara: 1. Kuvendi i Republiks s Shqipris

Adresa: Kryesia e Kuvendit, Bulevardi Dshmort e Kombit,
nr.4, Tiran
2. Kshilli i Ministrave

Bazaligjore: Nenet 3, 17, 18, 45, 131/a dhe 134, pika 1/h dhe 134, pika 2 t
Kushtetuts s Republiks t Shqipris, e ndryshuar; neni 3 i
Protokollit nr.1 t Konvents Europiane pr t Drejtat e Njeriut;
nenet 27, 28, 29, 30, 47,49, 50 dhe 51 t ligjit nr.8577, dat
10.2.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats
Kushtetuese t Republiks s Shqipris, i ndryshuar.

I nderuar z. Kryetar i Gjykats Kushtetuese,

T nderuar antar t Gjykats Kushtetuese,

Kuvendi i Republiks s Shqipris (Kuvendi), me propozimin e nj grupideputetsh,

kamiratuarligjin nr.138/2015, Pr garantimin e integritetit t personave q zgjidhen,
emrohenoseushtrojn funksionepublike (ligji 138/2015). Ky ligj sht botuar n Fletoren
Zyrtare nr.220 dhe ka hyr n fuqi m datn 6 Dhjetor 2016.

Ky ligj, sipas nenit 1 t tij, synon t garantoj besimin e publikut n funksionimin e

organeve t zgjedhura shtetrore, institucioneve t pavarura dhe atyre t krijuara me ligj, t
administrats publike, nprmjet pengimit t zgjedhjes ose emrimit n to, apo largimit nga
funksioni publik t personave, t cilt jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie ose
jan dnuar me vendim joprfundimtar pr kryerjen t krimeve, sipas ktij ligji. Objekti i ligjit
sht mbrojtja dhe garantimi i mirfunksionimit demokratik t Kuvendit, organeve t qeverisjes
vendore, institucioneve kushtetuese apo t krijuara me ligj, administrats publike, Forcave t
 Armatosura, organeve t rendit publik, siguris kombtare dhe do institucioni apo entiteti tjetr
ekonomik shtetror, nga ndikimi apo pjesmarrja n politikbrje dhe/ose vendimmarrje i
personave, t cilt jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie ose jan dnuar me
vendim joprfundimtar pr kryerjen e krimeve, sipas ktij ligji.

Sipas nenit 2 t ligjit, nuk mund t kandidojn dhe as t zgjidhen deputet n Kuvend,
kryetar bashkie apo kshilltar n kshillin bashkiak, dhe n do rast nuk mund t marrin nj
funksion me votim nga Kuvendi, prfshir funksionin e Kryeministrit apo antarit t Kshillit t
Ministrave, apo me votim nga kshillat bashkiak ose t qarkut, personat t cilt jan dnuar me
burgim me vendim t forms s prer, brenda apo jasht territorit t Republiks s Shqipris,
pr nj sr veprash penale t listuara n kt nen ose pr kryerjen e nj krimi pr t cilin jan
dnuar jo m pak se 2 vjet burgim, ose, pr nj krim t kryer me dashje, kur jan dnuar me jo
m pak se 6 muaj burgim.

Si kuptohet nga qllimi dhe objekti i ligjit, e drejta q kufizohet sht e drejta pr tu
zgjedhur ose pr t ushtruar nj funksion t lart publik. Por, ndryshe nga sa prcakton neni 1,
ligji e shtrin kufizimin edhe te e drejta pr t zgjedhur sipas nenit 45 t Kushtetuts. Sipas nenit
2, pika 4, personat t cilt jan dnuar me burgim me vendim t forms s prer, brenda apo
jasht territorit t Republiks s Shqipris, pr veprat penale e prcaktuara n kt nen, nuk
kan t drejtn t votojn dhe t zgjedhin me votim t drejtprdrejt kandidatt pr deputet n
Kuvend apo n organet e qeverisjes vendore.

Komiteti Shqiptar i Helsinkut (KSHH), pasi sht njohur me prmbajtjen e ligjit

138/2015, dhe efekteve t zbatimit t tij, ka vrejtur me shqetsim ndrhyrjen e ligjit n t
drejtn e vots dhe shtrirjen e kufizimit t ksaj t drejte. Nisur nga ky shqetsim, KSHH
analizoi me kujdes prmbajtjen e ligjit, lidhur me kufizimin e t drejts s vots, nse ky kufizim
sht n prputhje me Kushtetutn dhe Konventn Europiane pr t Drejtjat e Njeriut (KEDNJ)
si dhe me jurisprudencat prkatse t Gjykats Kushtetuese (GJK) dhe t Gjykats Europiane pr
t Drejtat e Njeriut (GJEDNJ). N prfundim t analizs, KSHH ka arritur n konkluzionin se
kufizimi q ligji i bn t drejts s vots nuk sht n prputhje me Kushtetutn dhe, pr kt
arsye, i sht drejtuar Gjykats Kushtetuese me krkesn pr shfuqizimin e pikes 4 t nenit 2, t
pikes 8 t nenit 4 dhe t nenit 12 t ligjit 138/2015.

I. Pr legjitimimin e krkuesit

Sipas nenit 134, pika 1, shkronja h t Kushtetuts, organizatat (prfshi KSHH-n) bjn
pjes n grupin e dyt t subjekteve q ushtrojn n mnyr t kufizuar t drejtn pr tiu drejtuar
Gjykats Kushtetuese, duke pasur legjitimitet kushtetues vetm pr shtjet q lidhen me
interesat e tyre. Pr t treguar q ka legjitimitet, subjekti inicues ka detyrimin pr t provuar
lidhjen e domosdoshme q duhet t ekzistoj ndrmjet interesit ligjor q ai ka dhe shtjes
kushtetuese t ngritur.

Procedurn e kontrollit abstrakt t kushtetutshmris s norms, n aspektin formal,

mund ta vn n lvizje, pr arsye t nj interesi publik, qoft dhe pa patur nj interes konkret
subjektiv, vetm autoritete t larta shtetrore (subjektet e parashikuara nga neni 134 paragrafi 1,
shkronjat a, b, c dhe t Kushtetuts). Pra, Kushtetuta legjitimon pr t vn n lvizje
2
GJK pr kontrollin abstrakt t kushtetutshmris s norms vetm katr subjektet e para t listuar
n nenin 134, paragrafi 1 t Kushtetuts, pasi ky kontroll nuk ushtrohet pr nj t drejt
subjektive t individit, por pr nj ballafaqim ndrmjet akteve normative me Kushtetutn. Mbi
kt baz, t gjitha subjektet e tjera, q parashikohen n nenin 134/1, shkronjat, d, dh, e,
, f dhe g, gj, h, i, i drejtohen GJK n kuptim t kontrollit konkret t
kushtetutshmris s norms juridike. N gjykimet e kontrollit t kushtetutshmris s norms,
pr t legjitimuar subjektet iniciuese, Gjykata Kushtetuese krkon paraprakisht q ato t
provojn nse jan subjekte q parashikohen n nenin 134 pika 2 t Kushtetuts dhe nse shtja
kushtetuese e paraqitur pr shqyrtim ka lidhje me interesat e tyre. N plotsim t ktyre
krkesave, Gjykata i konsideron organizatat si subjekte q ushtrojn t drejtn pr nj gjykim
kushtetues, duke patur legjitimitet vetm pr ato shtje q lidhen me interesat e tyre (Vendim i
Gjykats Kushtetuese nr.9, dat 19.03.2008).

Prsa i prket legjitimimit t subjekteve, t cilave u krkohet interesi i tyre me shtjen,

Kushtetuta synon identifikimin e t drejts s shkelur t subjektit si rrjedhoj e
antikushtetutshmris n prmbajtje t norms juridike. Pra, interesi konsiston tek e drejta e
shkelur, tek dmi real ose potencial dhe jo te premisat teorike mbi antikushtetutshmrin e
norms q ka sjell kt cenim t interesit. N jurisprudencn e saj, gjykata mon se, subjektet e
listuara n pikat dh, e, dhe f t nenit 134/1 (sipas Kushtetuts s mparshme) mund ta
vn n lvizje kt Gjykat pr kontrollin e kushtetutshmris s ligjit pr sa i prket krkesave
t nenit 81 t Kushtetuts, vetm nse e prmbushin kushtin e krkuar nga paragrafi 2, i nenit
134 t Kushtetuts, pr t argumentuar interesin e tyre n nj shtje t veant. Nga kjo
pikpamje, pr shtjen n shqyrtim, Gjykata mon se sht e domosdoshme t analizohet
legjitimimi ratione materiae i krkuesit pr pretendimet tij t parashtruara n krkes.

Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) sht nj organizat jofitimprurse. Misioni i

KShH-s qysh prej themelimit t tij dhe n vazhdim ka qen dhe vazhdon t jet mbrojtja e lirive
dhe t drejtave t shtetasve, gj qsht sanksionuar edhe n statutin e organizats. Ky mision
lidhet edhe me kujdesin pr prsosjen e legjislacionit vendas, t dispozitave q garantojn t
drejtat dhe lirit themelore t shtetasve. KSHH ka parashtruar para GJK argumente se si
dispozitat e ligjit objekt i ktij kontrolli kushtetues cenojn t drejtat dhe lirit themelore t
njeriut, t cilat kjo organizat ka pr mision q ti mbroj.

KSHH sht legjitimuar si subjekt pr t inicuar kontrollin kushtetues abstrakt t ligjit n

nj sr rastesh, pr t cilat GJK sht vn n lvizje dhe ka marr n shqyrtim pretendimet pr
antikushtetutshmrin e ligjit. (shih vendimet e GJK nr.15/2003, nr.25/2003, nr.16/2004,
nr.20/2006, nr. 9/2010, nr.23/2010, nr.4/2011, nr.43/2011, etj). Si vrehet, legjitimimi i KShH-s
nga Gjykata Kushtetuese ka edhe para miratimit t Kushtetuts ton n vitin 1998.

N vendimin nr.15, dt.17.04.2003, Gjykata Kushtetuese vlerson se Komiteti Shqiptar i

Helsinkit sht nj organizat e njohur pr veprimtarin e saj n mbrojtje t t drejtave dhe lirive
themelore t njeriut, i cili sipas statutit ka si objekt dhe qllim vzhgimin e gjendjes lidhur me
kto t drejta. Duke patur nj qllim t till, ai ka statusin e nj krkuesi legjitim sipas nenit 134
t Kushtetuts.

3
 N vendimin nr.43, dt. 06.10.2011, Gjykata Kushtetuese sht shprehur se Interesi i KShH-s n
shtjen objekt gjykimi nuk duhet par i lidhur me veprimtarin e ksaj shoqate, por me cenimin
e t drejtave t shtetasve si pasoj e antikushtetueshmris n prmbajtje t norms juridike t
kundrshtuar. Ndaj gjykata arrin n prfundimin se krkuesi legjitimohet si subjekt pr t
iniciuar kontrollin kushtetues t ligjit objekt shqyrtimi t t drejs pr nj proces t rregullt ligjor,
t drejtn e prons dhe t drejtn pr mbrojtjen e jets private.

N vendimin e Gjykats Kushtetuese nr.16, dt. 11.11.2004 thuhet se, KShH sht organizat
jofitimprurse e njohur pr aktivitetin e saj n mbrojtje t t drejtave t njeriut. Ai legjitimohet n
paraqitjen e krkesave analoge pran Gjykats Kushtetuese pr shtje q lidhen me interesat e
tij si mbrojtja e t drejtave dhe lirive themelore t shtetasve q sipas statutit t ksaj organizate
prbjn objektin kryesor t veprimtaris s saj.

II. Ligji i zbatueshm

A. Kushtetuta e RSH

Neni 3

Pavarsia e shtetit dhe trsia e territorit t tij, dinjiteti i njeriut, t drejtat dhe lirit e tij, drejtsia
shoqrore, rendi kushtetues, pluralizmi, identiteti kombtar dhe trashgimia kombtare,
bashkjetesa fetare, si dhe bashkjetesa dhe mirkuptimi i shqiptarve me pakicat jan baza e
ktij shteti, i cili ka pr detyr ti respektoj dhe ti mbroj.

Neni 17
1. Kufizime t t drejtave dhe lirive t parashikuara n kt Kushtetut mund t vendosen vetm me
ligj pr nj interes publik ose pr mbrojtjen e t drejtave t t tjerve. Kufizimi duhet t jet n
prpjestim me gjendjen q e ka diktuar at.
2. Kto kufizime nk mund t cenojn thelbin e lirive dhe t t drejtave dhe n asnj rast nuk mund
t tejkalojn kufizimet e parashikuara n Konventn Europiane pr t Drejtat e Njeriut.

Neni 18
1. T gjith jan t barabart prpara ligjit.
2. Askush nuk mund t diskriminohet padrejtsisht pr shkaqe t tilla si gjinia, raca, feja, etnia,
gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose prkatsia
prindrore.
3. Askush nuk mund t diskriminohet pr shkaqet e prmendura n paragrafin 2, nse nuk ekziston
nj prligjje e arsyeshme dhe objektive.

Neni 45
1. do shtetas q ka mbushur tetmbdhjet vje, qoft edhe ditn e zgjedhjeve, ka t drejtn t
zgjedh dhe t zgjidhet.
2. Prjashtohen nga e drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqsor t forms s
prer si t paaft mendrisht.
3. Prjashtohen nga e drejta pr tu zgjedhur shtetasit q jan dnuar me burgim, me vendim
prfundimtar t forms s prer, pr kryerjen e nj krimi, sipas rregullave t prcaktuara me ligj

4
 t miratuar me tri t pestat e t gjith antarve t Kuvendit. N raste prjashtimore dhe t
justifikuara, ligji mund t parashikoj kufizime t s drejts pr t zgjedhur t shtetasve q
vuajn dnimin me heqje lirie, ose t s drejts pr tu zgjedhur para dhnies s nj vendimi
prfundimtar apo kur shtetasit jan dbuar pr nj krim ose pr cenim shum t rnd dhe serioz
t siguris publike.
4. Vota sht vetjake, e barabart, e lir dhe e fsheht.

B. Neni 3, Protokoli 1, KEDNJ

E drejta pr zgjedhje t lira

Palt e larta kontraktuese angazhohen t organizojn, n intervale kohe t arsyeshme, zgjedhje t

lira me votim t fsheht, n kushte q sigurojn shprehjen e lir t mendimit t popullit pr
zgjedhjen e trupit legjislativ.

C. Pakti pr t Drejtat Civile dhe Politike,

Neni 10
1. do person q privohet nga liria e tij trajtohet me humanzm dhe respekt pr dinjitetin q i
prket do njeriu.
2.
3. Regjimi penitenciar (i burgut) prmban nj trajtim t t dnuarve q ka si qllim thelbsor
ndreqjen e tyre dhe reintegrimin e tyre n shoqri. .

Neni 25
do qytetar ka t drejtn dhe mundsin, pa asnj dallim t prmendur n nenin 2 dhe pa
kufizime t paarsyeshme:
a) t marr pjes n drejtimin e punve publike, qoft drejtprdrejt qoft nprmjet prfaqsuesve
t zgjedhur lirisht;
b) t votoj dhe t zgjidhet gjat zgjedhjeve periodike, t ndershme, me votim t prgjithshm dhe
t barabart dhe me vot t fsheht, q sigurojn shprehjen e lir t vullnetit t zgjedhsve;
c) t pranohet, n kushte t prgjithshme barazie, t kryej funksione publike n vendin e tij.

. Ligji nr.138/2015 Pr garantimin e integritetit t personave q zgjidhen, emrohen ose

ushtrojn funksione publike

Neni 1
Qllimi dhe objekti

1. Qllimi i ktij ligji sht t garantoj besimin e publikut n funksionimin e organeve t

zgjedhura shtetrore, institucioneve t pavarura dhe atyre t krijuara me ligj, t administrats
publike, nprmjet pengimit t zgjedhjes ose emrimit n to, apo largimit nga funksioni publik t
personave, t cilt jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie ose jan dnuar me
vendim joprfundimtar pr kryerjen t krimeve, sipas ktij ligji.
2. Objekti i ktij ligji sht mbrojtja dhe garantimi i mirfunksionimit demokratik t Kuvendit,
organeve t qeverisjes vendore, institucioneve kushtetuese apo t krijuara me ligj, administrats

5
 publike, Forcave t Armatosura, organeve t rendit publik, siguris kombtare dhe do
institucioni apo entiteti tjetr ekonomik shtetror, nga ndikimi apo pjesmarrja n politikbrje
dhe/ose vendimmarrje i personave, t cilt jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie
ose jan dnuar me vendim joprfundimtar pr kryerjen e krimeve, sipas ktij ligji.

Neni 2, pika 4

4. Nuk kan t drejtn t votojn dhe t zgjedhin me votim t drejtprdrejt kandidatt pr

deputet n Kuvend apo n organet e qeverisjes vendore personat q plotsojn kushtet e
parashikuara shkronjat a dhe b t piks 1 t ktij neni.

Neni 4, pika 8

8. Pr personat q parashikohen n pikn 4, t nenit 2, t ktij ligji, periudha e ndalimit zgjat

deri n kryerjen e dnimit prkats.

Neni 12
Procedura pr zbatimin e ndalimit pr zgjedhsit

1. Kur nj shtetas dnohet me vendim prfundimtar t forms s prer pr nj nga veprat e

parashikuara nga shkronjat a dhe b t nenit 2 t ktij ligji, gjykata e rrethit gjyqsor q ka
marr vendimin i drgon nj kopje t vendimit Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile e
cila merr masa pr pezullimin e s drejts s vots dhe ngrirjen e rekordit zgjedhor t shtetasit n
bazn e t dhnave t Regjistrit Kombtar t Gjendjes Civile. Ky pezullim zgjat deri n
prfundim t afatit t prcaktuar n nenin 4, pika 8, t ktij ligji. Me mbarimin e afatit t
pezullimit, shrbimi i gjendjes civile e heq pezullimin kryesisht.
2. Me qllim njoftimin e personit t dnuar n lidhje me pezullimin e s drejts s vots, vendimi
i dnimit prmban n dispozitivin e tij edhe faktin e pezullimit, sipas ktij neni. Mosprfshirja e
ktij ndalimi n dispozitivin e vendimit nuk prbn shkak pr pavlefshmrin e pezullimit. N
do rast, shrbimi i gjendjes civile merr masa pr njoftimin e shtetasit, n lidhje me ekzekutimin
e pezullimit si edhe pr mbarimin e pezullimit.
3. Gjat ksaj periudhe, rekordi zgjedhor i shtetasit prkats nuk prfshihet n listn e
zgjedhsve.
4. Ministria prgjegjse pr shrbimin e gjendjes civile nxjerr aktet nnligjore n zbatim t ksaj
pike, n prputhje me afatin e prcaktuar n nenin 16, pika 5, t ktij ligji.

D. Kodi Penal i Republiks s Shqipris, miratuar me ligjin nr. 7895, dt. 27.01.1995, i
ndryshuar

Neni 1/a
Bazat e legjislacionit penal

Kodi Penal bazohet n Kushtetutn e Republiks s Shqipris, n parimet e prgjithshme t s

drejts penale ndrkombtare, si dhe n marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara nga shteti
shqiptar. Legjislacioni penal prbhet nga ky Kod dhe ligje t tjera q parashikojn vepra penale

6
 Neni 1/b
Detyrat e legjislacionit penal

Legjislacioni penal i Republiks s Shqipris ka pr detyr t mbroj pavarsin e shtetit dhe

trsin e territorit t tij, dinjitetin e njeriut, t drejtat dhe lirit e tij, rendin kushtetues, pronn,
mjedisin, bashkjetesn dhe mirkuptimin e shqiptarve me pakicat kombtare, si dhe
bashkjetesn fetare nga veprat penale, si dhe parandalimin e tyre.

Neni 1/c
Parimet e Kodit Penal

Kodi Penal bazohet n parimet kushtetuese t shtetit t s drejts, t barazis prpara ligjit, t
drejtsis n caktimin e fajsis dhe t dnimit, t mbrojtjes s interesit m t lart t fmijve, si
dhe t humanizmit. Zbatimi i ligjit penal me analogji nuk lejohet.

Neni 69
Rehabilitimi

Quhen t padnuar:
a) ata q jan dnuar me burgim pr nj koh gjer n gjasht muaj ose me do dnim tjetr m t
leht dhe q gjat dy vjetve nga dita e vuajtjes s dnimit nuk kan kryer vepr tjetr penale;
b) ata q jan dnuar me burgim pr nj koh nga gjasht muaj gjer n pes vjet dhe q gjat
pes vjetve nga dita e vuajtjes s dnimit nuk kan kryer vepr tjetr penale;
c) ata q jan dnuar me burgim pr nj koh nga pes gjer n dhjet vjet dhe q gjat shtat
vjetve nga dita e vuajtjes s dnimit nuk kan kryer vepr tjetr penale;
) ata q jan dnuar me burgim pr nj koh nga dhjet gjer n njzet e pes vjet dhe q gjat
dhjet vjetve nga dita e vuajtjes s dnimit nuk kan kryer vepr tjetr penale.

DH. Ligji Nr.8328, dat 16.4.1998 Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim
dhe t paraburgosurve

Neni 5, pikat 1 dhe 2

1. T paraburgosurit dhe t dnuarit trajtohen me dinjitet dhe duke respektuar t drejtat njerzore t
tyre.
2. T paraburgosurit dhe t dnuarit trajtohen pa njanshmri dhe pa diskriminim mbi baz gjinie,
race, ngjyre, prkatsie etnike, gjuhe, feje, bindjeje politike, fetare ose filozofike, orientimi
seksual, identiteti gjinor gjendjeje ekonomike, arsimore ose shoqrore, prkatsie prindrore,
moshe, gjendjeje familjare ose martesore, gjendjeje shndetsore, aftsie t kufizuar, shtetsie
ose prkatsie n nj grup t caktuar ose pr do shkak tjetr q prbn diskriminim.

Neni 9, pika 1

Trajnimi i t paraburgosurve dhe t dnuarve synon rehabilitimin pr riintegrimin e tyre n jetn

familjare, shoqrore dhe ekonomike.

7
 E. Trsia e rregullave standarde minimale pr trajtimin t burgosurve (miratuar nga
Kongresi i par i Kombeve t Bashkuara pr parandalimin e krimit dhe trajtimin e
shkelsve t ligjit dhe m pas miratuar nga Kshilli Ekonomik dhe Social me
rezolutat 663 C (XXIV) dat 31 korrik 1957 dhe 2076 (LXII) dat 13 maj 1977)

57. Burgu dhe masa t tjera t cilat rezultojn n shkputjen e personit q kryen vepr penale nga
bota e jashtme jan t mundimshme, nisur nga fakti q i heqin t drejtn personit pr t vendosur
vet, duke i kufizuar atij lirin. Me prjashtim t rasteve t veimit t justifikuar apo ruajtjes s
disiplins, sistemi i burgjeve nuk duhet t rndoj mundimin e natyrshm n nj situat t till.

58. Qllimi apo justifikimi i dnimit me burgim ose masave t tjera t ngjashme t kufizimit t
lirissht prfundimisht mbrojtja e shoqris nga krimi. Ky qllim mund t arrihet nse
periudha e burgut prdoret pr t siguruar, aq sa sht e mundur, q pas kthimit n shoqri,
personi jo vetm ka dshir por gjithashtu ka mundsi ti bindet ligjit dhe t siguroj mbshtetje
vet pr jetn e tij.

60. (1) Regjimi i institucionit duhet t prpiqet t minimizojdo lloj ndryshimi mes jets n burg
dhe jets n liri, e cila synon t paksoj prgjegjsin e t burgosurve apo respektin pr shkak t
dinjitetit t tyre si qenie njerzore.
(2) Para prfundimit t dnimit, sht e dshirueshme q t ndrmerren hapat e nevojshm pr t
siguruar pr t burgosurit nj kthim gradual t jets n shoqri. ... ...

61. Trajtimi i t burgosurve duhet t vr theksin jo tek prjashtimi i tyre nga komuniteti, por n
vazhdimsin e t qenurit pjes e tij. . . Hapa duhet t ndrmerren pr t mbrojtur, n
shkalln m t lart pajtueshmrin me ligjin dhe dnimin, t drejtat lidhur me interesat civil, t
drejtat e sigurimeve shoqrore dhe prfitime t tjera sociale t t burgosurve.

III. Pr kufizimin e t drejts s vots s t burgosurve si jo n prputhje me nenet 3, 17, 18

dhe 45 t Kushtetuts dhe nenin 3 t Protokollit 1 t KEDNJ-s

KSHH, n baz t analizs q i ka br ligjit 138/2015, vlerson se kufizimi q ky ligj i

bn t drejts s vots s t burgosurve sht jo n prputhje me nenet 3, 17, 18 dhe 45 t
Kushtetuts dhe me nenin 3 t Protokollit 1 t KEDNJ-s. Kt vlersim e mbshtesim n
argumentet q paraqiten m posht. Fillimisht evidentohen standardet kushtetuese dhe ato
ndrkombtare dhe m pas shpjegohet/tregohet se pse kto stanndarde nuk jan respektuar nga
ligji 138/2015, lidhur me kufizimin e t drejts s vots s t burgosurve.

a) Standardet kushtetuese dhe ato ndrkombtare

E drejta e vots, e deklaruar/garantuar n nenin 45 t Kushtetuts dhe nenin 3 t

Protokollit 1 t KEDNJ, sht nj nga t drejtat themelore politike q gzon do qytetar. Kjo e
drejt ushtrohet nprmjet ngritjes s nj sistemi zgjedhor q garanton fshehtsin, lirin dhe
barazin e vots duke i siguruar shtetasve qenien e tyre politikisht aktiv duke formuar n kt
mnyr thelbin e rolit q duhet t ken ata n nj sistem demokratik (shih vendimin 40/2007 t
GJK; Mathieu-Mohin dhe Clerfayt k. Belgjiks t GJEDNJ, 2 mars 1987, pg 46-51.)
8
 E drejta e vots sht nj element qendror i demokracis dhe i shtetit t s drejts.
Kontributi kryesor i saj sht garantimi i mundsis pr t gjith zgjedhsit, pa br dallime mbi
baza shtresash apo prkatsie n grupe t caktuara shoqrore ose mbi baza t tjera, q t ndikojn
n formimin e vullnetit politik n nj shoqri demokratike.Duke ushtruar t drejtn e vots
zgjedhsit i krijohet mundsia t ndikoj n mnyrn dhe cilsin e funksionimit t rendit juridik
duke e br shtetasin m t prgjegjshm pr rolin q ai ka n drejtimin e jets s vendit. (shih
vendimin 40/2007 t GJK, cituar m lart; Hirst (nr 2) k. Britanis s Madhe,t GJEDNJ,vendimi
nr. 74025/01, 30 mars 2004). do shtet demokratik sot, prezumohet se sht n favor t
zgjedhjeve t prgjithshme dhe t s drejts universale t vots pr t gjith, si nj nga parimet
baz (Mathieu-Mohin dhe Clerfayt k. Belgjiks, cituar m lart; Hirst (nr 2) k. Britanis s
Madhe, cituar m lart). T njjtat t drejta pr zgjedhje t prgjithshme garantohen dhe nga neni
25 i Paktit pr t Drejtat Civile dhe Politike.

Prpara miratimit t ligjit nr.138/2015, Kuvendi i Shqipriska krkuar edhe opinionin e

Komisionit t Venecias. N opinionin 807/2015 Raport paraprak pr prjashtimin e shkelsve t
ligjit nga Parlamenti, Komisioni i Venecias shprehet n paragrafin 15 t ktij opinion se T
paktn parimet dhe vlerat e diskutuara n ligjin e Gjykats Evropiane t t Drejtave t Njeriut
mbi t drejtn pr t votuar duhen zbatuar. do shmangie nga parimi i t drejts universale t
vots rrezikon minimin e vlefshmris demokratike t legjislaturs t zgjedhur n at mnyr dhe
ligjeve q ajo nxjerr. Prjashtimi i ndonj grupi apo kategorive t popullats s prgjithshme
duhet t pajtohet me qllimet themelore t nenit 3 t Protokollit Nr. 1. Ndrkoh nparagrafin
18, Komisioni i Venecias shprehet se Gjykata pranon q pr kandidimin pr n parlament mund
t vendosen krkesa m t rrepta, n dallim nga e drejta pr t votuar. Ky pohim sht br me
nj referenc t veant n Kodin e Praktiks s Mir n shtjet Zgjedhore, t hartuara nga
Komisioni i Venecias. Prandaj, ligji n lidhje me t drejtn e vots jo gjithmon mund t
aplikohet automatikisht pr problemin e papranueshmris pr tu zgjedhur, veanrisht kur tek
kufizimet aplikohet testi i proporcionalitetit. Ndaj, kufiri sht akoma m i gjer kur bhet fjal
pr papranueshmri pr tu zgjedhur sesa pr heqjen e t drejts s vots. .

Megjithat, e drejta e vots nuk sht absolute, ajo mund t bhet objekt i kufizimeve.
Kushtetuta, n nenin 45 t saj, parashikon t drejtn e do shtetasi, q ka mbushur moshn 18
vje, pr t zgjedhur. Prjashtim bjn shtetasit t cilve u sht hequr kjo e drejt me vendim
gjyqsor t forms s prer pr paaftsi mendore. Me ndryshimet kushtetuese t miratuara me
ligjin nr.137/2015, dat 17.12.2015, n nenin 45 u shtua parashikimi se n raste prjashtimore
dhe t justifikuara, ligji mund t parashikoj kufizime t s drejts pr t zgjedhur t shtetasve q
vuajn dnimin me heqje lirie. Nga analiza e tekstit t shtuar vrejm se kushtetutbrsi ka
parashikuar mundsin e kufizimit t s drejts pr t zgjedhur nse plotsohen disa kushte n
mnyr kumulative:
a) vendoset me ligj;
b) pr shtetasit q vuajn dnimin me heqje lirie;
c) n raste prjashtimore;
) n raste t justifikuara.

Pr sa i prket dy kushteve t para sht e qart se bhet fjal pr ligj, n kuptimin formal
t miratuar nga Kuvendi dhe pr shtetasit q vuajn dnimin me heqje lirie pr kryerjen e nj

9
vepre penale, t deklaruar me nj vendim t forms s prer. Pra, kushtetutbrsi mundsin e
kufizimit e lidh vetm me dnimin me heqje lirie. Kushti n raste prjashtimore, n kuptimin
literal, i imponon ligjvnsit detyrimin pr t mbajtur parasysh parimin baz t demokracis: t
drejtn universale t vots. Shmangia/derogimi nga ky parim sht prjashtim, dhe detyron
ligjvnsin t jet i prmbajtur n shtrirjen e kufizimitduke marr parasysh kritere t tilla si vepra
penale e kryer, kohzgjatjae dnimit me heqje lirisi dhe konteksti dhe rrethanat konkrete.
Gjithashtu, ligjvnsi ngarkohet me barrn pr t shpjeguar se pse kto jan raste t
justifikuara pr t vendosur kufizimin e t drejts pr t zgjedhur. Ky kusht presupozon se
ligjvnsi ka prcaktuar nj objektiv/qllim me interes pr publikun, pr arritjen e t cilit
krkohet kufizimi i t drejts pr t zgjedhur. Zbrthimi i ktij kushti bhet m i qart nse
interpretohet s bashku me krkesat q imponon neni 17 i Kushtetuts.

Neni 17 i Kushtetuts vendos disa kushte q duhen respektuar/prmbushur, n mnyr

kumulative, n rastin e kufizimit t t drejtave t njeriut: kufizimi duhet t bhet vetm me ligj;
pr nj interes publik ose pr mbrojtjen e t drejtave t t tjerve; kufizimi t jet n prpjestim
me gjendjen q e ka diktuar at (parimi i proporcionalitetit); t mos cenoj thelbin e s drejts;
dhe t mos tejkaloj kufizimet e parashikuara nga KEDNJ.

Togfjalshi vetm me ligj q prmendet n nenin 17 t Kushtetuts, sht br objekt

interpretimi nga GJK. Sipas jurisprudencs s saj , ky parashikim kushtetues sht br pr t
treguar se kufizime t t drejtave kushtetuese nuk mund t vendosen me ndonj akt tjetr prve
ligjit (shih vendimin 20/2006 t GJK).

Kufizimi i t drejtave themelore mund t justifikohet vetm mbi bazn e mbrojtjes s

interesit publik dhe t shoqris . N prcaktimin e ktij interesi dhe objektivave q krkohen t
arrihen shteti gzon nj hapsir t gjer vlersimi.

Parimi i proporcionalitetit n trajtimin doktrinor prfshin tre element. Kontrolli

kushtetues duhet t vlersoj nse masa e ndrmarr ka qn e prshtatshme pr arritjen e
objektivit t dshiruar. Duhet t prcaktoj gjithashtu nse masa e kontestuar ishte e
domosdoshme, n kuptimin se shteti nuk kishte n dispozicion asnj mnyr tjetr m pak
kufizuese ndaj lirive individuale. Hapi i fundit konsiston n verifikimin nse masa sht
faktikisht joprpjestimore me kufizimin e br, ose ajo q quhet proporcionaliteti n kuptimin e
ngusht t fjals (stricto sensu).1 Pra do kufizim duhet t kaloj t tre testet e proporcionalitetit.
Ky parim i s drejts, i cili buron nga e drejta gjermane sht prpunuar nga GJEDNJ. Gjykata
duhet t vlersoj nse kufizimet e vendosura i korrespondojn objektivave t prgjithshm dhe
nuk prbjn nj ndrhyrje t patolerueshme e cila cnn thelbin e s drejts s garantuar. do
kufizim duhet t justifikohet nga nj interes i prgjithshm i karakterit objektiv, q prbn
kushtin sine qua non pr ligjshmrin e mass s marr. Nj veprim i ndrmarr do t jet i
ligjshm vetm nse nuk mund t arrihet nprmjet mnyrave t tjera (shih vendimet 20/2006;
10/2008 t GJK).

1P. Craig, European Administrative Law, faqe 656, Oxford University Press 2006

10
 N prcaktimin dhe diferencimin midis interesit publik dhe atij privat, ka nj marzh
vlersimi n dispozicion t autoriteteve publike, pasi jan kto t fundit q kan n dispozicion t
gjitha mjetet pr njohjen e situats si dhe vlersimin e prshtatshmris s masave kufizuese q
duhet t ndrmerren. Gjithsesi, shteti duhet t marr n konsiderat raportin e drejt q duhet t
ekzistoj midis kufizimit dhe gjendjes q bhet shkak pr kufizim dhe thelbi i t drejt s t mos
cnohet deri n at mas sa t bhet i pamundur ushtrimi i tij. (shih vendimin nr.52/.2012 t
GJK).

Edhe GJEDNJ, n shtjen Hirst k. Britanis s Madhe, t cituar m lart, ka vlersuar se

neni 3i Protokollit 1 t KEDN, i njeh vendeve antare nj hapsir t gjer vlersimi n hartimin
e legjislacioneve t tyre pr trajtimin e shtjes s t drejts s vots pr t burgosurit. Gjykata
kufizohet vetm n vlersimin nse shteti e ka tejkaluar kt hapsir. Kufizimet q mund ti
vendosen ksaj t drejte duhet ti prgjigjen nj qllimi legjitim dhe t mos jen arbitrare dhe
joproporcionale. Sipas GJEDNJ, nse kufizimi i t drejts s vots s t burgosurve, bazohet
vetm n faktin se ata jan duke kryer nj denim me heqje lirie, pavarsisht nga natyra dhe
rrezikshmria e veprs q ata kan kryer dhe t rrethanave t tyre individuale, ky kufizim nuk
sht n prputhje me nenin 3 t Protokollit 1 t KEDNJ (shih shtjetHirst k. Britanis s
Madhe; Greens dhe M.T. k. Mbretris s Bashkuar, gjykimi nr.60041/08, dat 23 nntor 2010;
Frodl k.Austris, gjykimi nr. 20201/04, 8 prill 2010).

Komisioni i Venecies, n Kodin e Praktikss Mir n shtjet zgjedhore, t miratuar n

seancn e tij plenare t 51, dat 5-6 korrik, 2002, ka prcaktuar disa kritere udhrrfyese lidhur
me kufizimin e t drejts pr t zgjedhur:
Perjashtimi nga e drejta pr t zgjedhur dhe pr t'u zgjedhur:
Mund t miratohen dispozita pr privimin e individve nga e drejta e tyre pr t votuar apo pr
t'u zgjedhur, por vetem n rast se ekzistojne t gjitha kushtet e mposhtme:
i. Duhet t parashikohet nga ligji.
ii. Duhet t respektohet parimi i proporcionalitetit; kushtet pr privimin e individve
nga e drejta pr t'u zgjedhur mund t jen m pak strikte se sa kushtet pr privimin e tyre
nga e drejta pr t votuar.
iii. Privimi mund t aplikohet n rastin e paaftesis mendore ose t dnimit nga gjykata pr
nj vepr t rnd penale.
iv. Prve ksaj, abrogimi i t drejtave politike ose prcaktimi i paaftesis mendore
mund t aplikohet vetm me vendim t posam gjykate.

M posht, paraqiten argumentet dhe arsyet pr mosrespektimin e standardeve t

evidentuara m lart nga ligjvnsi n kufizimin q i ka br t drejts s t burgosurve pr t
votuar nprmjet ligjit 138/2015.

b) Vlersimi nse ligji 138/2015 respekton standardet kushtetuese dhe ndrkombtare

lidhur me kufizimin e t drejts s vots s t burgosurve

11
 Si u prmend dhe m lart, ligji 138/2015 e shtrin kufizimin edhe te e drejta pr t
zgjedhur. Sipas nenit 2, pika 4 e ktij ligji, personat t cilt jan dnuar me burgim me vendim t
forms s prer, brenda apo jasht territorit t Republiks s Shqipris, pr veprat penale e
prcaktuara n kt nen, nuk kan t drejtn t votojn dhe t zgjedhin me votim t drejtprdrejt
kandidatt pr deputet n Kuvend apo n organet e qeverisjes vendore. Veprat penale, prt cilat
vendoset ndalimi, jan:
a) Genocidi, neni 73; Krime kundr njerzimit, neni 74;Krimet e lufts, neni 75;
Vrasje me dashje, neni 76: Vrasje me dashje n lidhje me nj krim tjetr, neni 77; Vrasje me
paramendim, neni 78; Vrasja pr gjakmarrje, neni 78/a; Vrasja n rrehtana t tjera
cilsuese, neni 79; Vrasja e funksionarve publik, neni 79/a; Vrasja e punonjsve t policis
s Shtetit, neni 79/b; Vrasja pr shkak t marrdhnieve familjare, neni 79/c; Tortura, neni
86; Tortura me pasoja t rnda, neni 87; Plagosja e rnd me dashje, neni 88/paragrafi i dyt;
Shitblerja e transplanteve, neni 89/a; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale me t mitur,
neni 100; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale me dhun me t mitur, neni 101;
Marrdhnie seksuale me dhun me t rritura, neni 102; Marrdhnie homoseksuale me
dhun me t rritur, neni 102/a; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale me persona t
pazot pr tu mbrojtur, neni 103; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale me krcnim
me prdorimin e arms, neni 104; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale duke
shprdoruar detyrn, neni 105; Marrdhnie seksuale ose homoseksuale me persona n
gjini ose nn kujdestari, nen 106; Rrmbimi ose mbajtja peng e personit, neni 109;
Shtrngimi me an t kanosjes ose dhuns pr dhnien e pasuris, neni 109/b; Zhdukja me
forc, neni 109/c; Trafikimi i njerzve, neni 110/a; Rrmbimi i avionve, anijeve dhe mjeteve
t tjera, neni 111; Shfrytzimi i prostitucionit, neni 114;Trafikimi i fmijve, neni128/b;
Vjedhja e kryer duke shprdoruar detyrn, neni 135; Vjedhja e bankave dhe arkave t
kursimit, neni 136; Vjedhja me arm, neni 140; Vjedhja me pasoj vdekjen, neni 141;
Skemat mashtruese dhe piramidale, neni 143/a; Dmtimi i objekteve mbrojtse, neni 215;
Sigurimi i mjeteve pr shkatrrimin e tekniks luftarake, neni 216; Marrja e shprblimeve,
neni 217; Vnia n shrbim t shteteve t huaja, neni 218; Atentati, neni 219;Komploti, neni
220; Kryengritja, neni 221; Thirrjet pr armatosje ose marrja pa t drejt e komands, neni
222; Aktet terroriste, neni230; Financimi i terrorizmit, neni 230/a; Shehja e fondeve dhe
pasurive t tjera, q finacojn terrorizimin, neni 230/b; Kryerja e shrbimeve dhe
veprimeve me persona t shpallur, neni 230/; Veprat e dhunshme ndaj pasuris, neni 231;
Shprndarja e substancve t rrezikshme, neni 232; Nxitja, thirrja publike dhe propoganda
pr kryerjen e veprave me qllime terroriste, neni 232/a; Kanosja pr kryerjen e veprave
me qllime terroriste, neni 232/b; Krijimi i turmave t armatosura, neni 233; Prodhimi i
armve luftarake 234; Organizata terroriste neni 234/a; Banda e armotosur, neni 234/b;
Prodhimi dhe mbajtja pa leje e armve luftarake dhe e municionit, neni 278 paragrafin e
par, t pest e t gjasht; Trafikimi i armve dhe i municionit, neni 278/a; Trafikimi i
lndve plasse, djegse, helmuese dhe radioaktive, neni 282/a; Prodhimi dhe shitja e
narkotikve, neni 283; Trafikimi i narkotikve, neni 283/a; Organizmi dhe drejtimi i
organizatave kriminale, neni 284/a; Tjetrsimi i pasuris, neni 287 i lidhur me kryerjen e nj
krimi t parashikuar n kt paragraf;Krijimi i bands s armatosur dhe organizats
kriminale, neni333;Grupi i strukturuar kriminal, neni 333/a; Kryerja e krimeve nga banda
e armatosur dhe organizata kriminale, neni 334;
b) Veprimet q lehtsojn trafikimin, neni 110/c; Korrupsioni aktiv i personave q
ushtrojn fuksione publike, neni 244; Dhnia e shprblimt punonjsit q kryen nj detyr

12
shtetrore, neni 245; Shprdorimi i detyrs, neni 248; Dhnia n kundrshtim me ligjin e
pensioneve e t ardhurave t tjera nga sigurimet shoqrore, neni 248/a; Korrupsioni pasiv i
personave q ushtrojn fuksione piblike, neni 259; Korrupsioni pasiv i funksionarve t
lart shtetror ose i t zgjedhurve vendor, neni 260;Krkimi apo marrja e shprblimit,
neni 319;Korrupsioni pasiv i gjyqtarve, prokurorve dhe funksionarve t tjer t
organneve t drejtsis, neni 319/, veprat penale n Kreun X Vepra penale q prekin
zgjedhjet e lira dhe sistemin demokratik t zgjedhjeve,nenet 325-332.

N 86 veprat penale t prcaktuara nga ligji 138/2015, dnimet prkatse t parashikuara

n kto vepra, variojn n marzhe t ndryshme t minimumit dhe maksimumit t burgimit. N
kategorin e veprave penale t prfshira n kt ligj, vihet re prve veprave penale me marzhe
t larta dnimi n minimum dhe maksimum ka gjithashtu vepra penale me marzhe t ult dnimi
n minimum t cilat variojn n 6 muaj (neni 248/a), deri n 7 vjet (neni 248), 1 vit (319), etj.
Trheq vmendjen fakti se ka edhe kundravajtje penale sikurse sht neni 327/a, paragrafi i
fundit Votimi m shum se nj her, neni 328, paragrafi i dyt Dhnia e shprblimeve dhe e
premtimeve, neni 328/a paragrafi i par Detyrimi pr pjesmarrje n veprimtari politike, neni
329, paragrafi i par Kanosja apo dhunimi ndaj pjesmarrsve n zgjedhje, neni 330/a,
paragrafi i par Braktisja e detyrs nga antart e komisioneve t zgjedhjeve, etj. N
prfundim, vrejm se ligjvnsi ka br nj tejkalim ose zgjerim n mas t dukshme t veprave
penale q legjitimojnkufizimin pr ushtrimin e t drejts s vots, ka bie ndesh me nenin 45,
pika 3 e Kushtetuts.

Nga analiza q u evidentua m lart, Kushtetuta dhe KEDNJ nuk e ndalojn ligjvnsin
pr t vendosur kufizime ndaj t drejts pr t zgjedhur pr personat q jan duke vuajtur
dnimin me heqje lirie, por kto kufizime mund t vendosen n raste prjashtmore dhe t
justifikuara, n prputhje me krkesat t neneve 17 dhe 45 t Kushtetuts si dhe t nenit 3 t
Protokollit 1 t KEDNJ. N vijim vlersohet nse kto krkesa jan respektuar nga ligjvnsi n
miratimin e ligjit 138/2015.

Lidhur me kushtin n raste prjashtimore t krkuar nga neni 45 i Kushtetuts,

parashikimi i kufizimit pr personat q vuajn dnimin me heqje lirie pr rreth 86 vepra penale,
ku prfshihen jo vetm vepra t rnda penale, nuk t le t nnkuptosh se kto jan raste
prjashtimore n raport me t dnuarit pr veprat e tjera penale. Pr m tepr, duke mos
shpjeguar se cfar kriteri sht ndjekur n prcaktimin e rrethit t veprave penale, ndaj t cilave
shtrihet kufizimi, przgjedhja e ktyre veprave duket si arbitrare dhe ngre dyshime serioze edhe
pr cenim t barazis prpara ligjit n raport me t burgosurit e tjer, t garantuar nga neni 18 i
Kushtetuts. Kushti tjetr, raste t justifikuara, vlersohet s bashku me krkesat e nenit 17 t
Kushtetuts.

Kufizimi me ligj

sht e qart se krkesa, pr kufizimin e s drejts vetm me ligj t miratuar nga

Kuvendi, sht respektuar. Kufizimi i t drejts pr t zgjedhur/votuar sht br me ligjin
138/2015.

Kufizimi pr nj interes publik

13
 Interesi publik q mbrohet nprmjet kufizimit t s drejts s t burgosurve pr t
zgjedhur/votuar, nuk del i qart nga vet ligji 138/2015. Nse i referohemi nenit 1 t ligjit, ai
synon t garantoj besimin e publikut n funksionimin e organeve t zgjedhura shtetrore,
institucioneve t pavarura dhe atyre t krijuara me ligj, t administrats publike, nprmjet
pengimit t zgjedhjes ose emrimit n to, apo largimit nga funksioni publik t personave, t cilt
jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie ose jan dnuar me vendim
joprfundimtar pr kryerjen t krimeve, sipas ktij ligji. Objekti i ligjit sht mbrojtja dhe
garantimi i mirfunksionimit demokratik t Kuvendit, organeve t qeverisjes vendore,
institucioneve kushtetuese apo t krijuara me ligj, administrats publike, Forcave t Armatosura,
organeve t rendit publik, siguris kombtare dhe do institucioni apo entiteti tjetr ekonomik
shtetror, nga ndikimi apo pjesmarrja n politikbrje dhe/ose vendimmarrje i personave, t
cilt jan dnuar apo ndaj t cilve jan marr masa sigurie ose jan dnuar me vendim
joprfundimtar pr kryerjen e krimeve, sipas ktij ligji. Interesi publik q mbrohet nga kufizimi
i t drejts pr tu zgjedhur n funksione t larta shtetrore nuk mund t jet i njjt me at q
synohet nprmjet kufizimit t s drejts pr t zgjedhur/votuar. N rastin e dyt, kufizimi m
shum duket si nj sanksion plotsues ndaj personit t dnuar me heqje lirie, qmund t ket si
synimforcimin e respektit pr tdrejtat qytetare dhe shtetin e s drejts. Mosprcaktimi i interesit
publik q synohet t mbrohet, nprmjet kufizimit t s drejts pr t zgjedhur/votuar, krijon
dyshime serioze nse ligjvnsi e ka shqyrtuar me kujdes krkesn tjetr q imponon neni 17 i
Kushtetuts, respektimin e parimitt proporcionalitetit.

Edhe po ti referohemi relacionit q ka shoqruar projektiligjin, shpjegimet i referohen

trsisht parashikimeve q lidhen me kufizimit e t drejts pr tu zgjedhur apo pr t ushtruar
funksione t larta publike. N relacion prmendet se projektligji parashikon kufizimin edhe t s
drejts s vots por pa treguar se cfar synon t arrij ky kufizim, pse sht i nevojshm n
kontekstin shqiptar, pse ky kufizim do t sjell arritjen e interesit publik, nse jan vlersuar
masa t tjera m pak kufizuese. Nga referimi q bhet n relacion te i ashtuquajtuari Ligji
Severino, lidhur me kufizimin e t drejts pr tu zgjedhur dhe pr t ushtruar funksione
qeveritare, t krijohet dyshimi se kufizimi q i sht br edhe t drejts s vots me ligjin
138/2015, ka ndjekur n mnyr mekanike legjislacionin italian pa br ndonj reflektim pr
kontekstin shqiptar, n drejtim t krkesave q imponon Kushtetuta. Relacioni i referohet
Dekretit t Presidentit t Republiks s Italis, nr.223, dat 20.03.1967, i cili rregullon kriteret
pr prfshirjen e shtetasve italin n listat e zgjedhsve. N kt dekret vendosen dhe disa
kufizime pr t drejtn e vots.

Pr m tepr, as gjat shqyrtimit t projektligjit n komisionin parlamentar prkats, as

gjat shqyrtimit n seanc plenare, nuk sht debatuar pr kufizimin e t drejts s vots/pr t
zgjedhur. Kjo shtje do t duhej ti ishte nnshtruar nj debati t gjer parlamentar, ku t ishin
ftuar dhe organizatat e t drejtave t njeriut.

Proporcionaliteti

Si u trajtua dhe m lart, parimi i proporcionalitetit n trajtimin doktrinor prfshin tre

element. Kontrolli kushtetues duhet t vlersoj nse kufizimi i t drejts pr t zgjedhur/votuar
ka qn i prshtatshmpr arritjen e objektivit t dshiruar. Duhet t prcaktoj gjithashtu nse

14
kjo mas (kufizimi i t drejts s vots) ishte e domosdoshme, n kuptimin se shteti nuk kishte n
dispozicion asnj mnyr tjetr m pak kufizuese ndaj lirive individuale. Hapi i fundit konsiston
n verifikimin nse masa sht faktikisht joprpjestimore me kufizimin e br, ose ajo q quhet
proporcionaliteti n kuptimin e ngusht t fjals. N rastin konkret, si nga teksti i ligji ashtu dhe
nga relacioni q ka shoqruar projektligjin nuk tregohet nse jan respektuar krkesat q
imponon parimi i proporcionalitetit.Barra pr t treguar se krkesat e nenit 17 t Kushtetuts jan
marr n shqyrtim dhe jan respektuar i takon ligjvnsit, dhe, n kt rast, sht e qart se
ligjvnsi nuk e ka prmbushur kt detyrim.

Pr t kuptuar rndsin q ka respektimi i detyrimeve q rrjedhin nga neni 17 i

Kushtetuts nga ana e ligjvnsit, le ti referohemi nj rasti t ngjashm t shqyrtuar nga Gjykata
Supreme e Kanadas: Sauv k. Avokatit tPrgjithshm t Kanadas, 31 tetor 2002. N kt
shtje, Gjykata Supreme konkludoi se seksioni 51/e Ligjit pr Zgjedhjet n Kanada, i vitit 1985,
q i mohon t drejtn e vots personave q jan duke vuajtur dnimin me heqje lirie nga dy vjet e
sipr, sht antikushtetues sepse bie n kundrshtim me nenet 1 dhe 3 t Karts pr t Drejtat dhe
LiritnKanada. Argumentet kryesore mbi t cilat mbshtet ky qndrim jan n vijim:
...Qeveria nuk ka arritur t prcaktoj problemet specifike q krkojn privimin e t drejts s
vots; prandaj sht e vshtir q ne t arrijm n prfundimin q ky privim ka t bj me nj
qllim urgjent dhe real. Duke patur parasysh mungesn e nj problemi specifik, qeveria
mbshtetet n dy objektiva t prgjithshme pr t justifikuar paragrafin 51e): (1) rritjen e
prgjegjsis qytetare dhe respektimin e rregulls t s drejts; dhe (2) dhnien e nj sanksioni
shtes ose nxjerrjen n pah t objekteve t prgjithshme t sanksionit penal. Megjithat,
objektivat e prgjithshme dhe simbolike e bjn analizn e ktij lloj justifikimi m t vshtir.
Objektivi i par mund t lipsej/nevojitej n lidhje me pothuajse t gjitha ligjet kriminale/penale
dhe masat e shumta jo kriminale/jo penale. Prsa i takon objektivit t dyt, dosja nuk tregon me
saktsi prse legjislatori ka vlersuar se duhet dhn nj sanksion shtes ndaj kategoris s t
burgosurve n vecanti, as se cilat jan objektivat q legjislatori shpreson t arrij, me prjashtim
t atyre q realizohen nprmjet dnimeve tashm t parashikuara. Megjithat, duhej t jemi t
kujdesshm pr t proceduar me analizn e proporcionalitetit n vend q t refuzojm
kategorikisht kto objektiva.
Paragrafi 51 e) nuk i prgjigjet kriterit t proporcionalitetit. N vecanti, qeveria nuk ka
arritur t vendos nj lidhje racionale midis privimit t s drejts s vots, parashikuar n
paragrafin 51 e) dhe objektivave q qeveria duhet t ndjek. Prsa i takon objektivit t par,
prkatsisht t rritjes s prgjegjsis qytetare dhe respektimit t rregulls t s drejts, fakti i
privimit t t burgosurve nga e drejta e vots rrezikon m shum transmetimin e mesazheve q
kompromentojn respektimin e rregulls t s drejts dhe t demokracis se sa mesazhe q
predikojn kto vlera. Legjitimiteti i ligjit dhe detyrimi pr ta repektuar at burojn
drejtprsdrejti nga e drejta e vots s cdo qytetari. T privosh t burgosurit nga e drejta e vots
s drejts do t thot t heqsh dor nga nj mjet i rndsishm pr t rrnjosur tek ata vlerat
demokratike dhe sensin e prgjegjsive shoqrore. Teoria e re politike e qeveris q do ti bnte
t mundur prfaqsuesve t zgjedhur pr ti privuar t drejtn e vots nj pjese t popullsis nuk
ka vend n nj demokraci q bazohet mbi parimet e gjithprfshirjes, barazis dhe pjesmarrjes
s qytetarve. Q demokracit e vetshpallura nuk i prmbahen t gjitha ktij prfundimi na
tregon pak mbi at q na lejon vizioni kanadez i demokracis i sanksionuar n Kart. Pr m
tepr, argumentimi me at q vetm ata q respektojn ligjin duhet t marrin pjes n procesin
politik sht i papranueshm. Heqja e s drejts s vots q bazohet mbi nj munges t

15
supozuar t vlers morale sht i papajtueshm me respektimin e dinjitetit njerzor q gjendet n
zemr t demokracis kanadeze dhe t Karts. Gjithashtu, kjo gj shkon ndesh edhe me vet
formulimin e nenit 3 t Karts, pr faktin se ai nuk mund t jet objekt i nj prjashtimi n
zbatim t nenit 33, si edhe me iden se ligjet urdhrojn bindjen sepse vet ato burojn nga ata
q qeverisin/drejtojn sjelljen.
Prsa i takon objektivit t dyt, prkatsisht t vendosjes s sanksioneve t prshtatshme,
qeveria nuk paraqet asnj teori bindse pr t shpjeguar se prse duhet lejuar heqja e ksaj t
drejte themelore demokratike n emr t nj dnimi t dhn nga shteti. Heqja e t drejts s
vots nuk prputhet me krkesat lidhur me dnimet e duhura, pra t asaj q dnimi nuk duhet t
jet arbitrar dhe se ai duhet t synoj nj objektiv t vlefshm n t drejtn kriminale/penale. Pr
t mos qen arbitrar, dnimi duhet t prshtatet me veprimet dhe situatn e vecant t
kundravajtsit. Paragrafi 51 e) si dnim ka t bj pak me krimin e vecant t kryer nga
kundravajtsi. Prsa i takon objektivit legjitim penal, as dosja, as sensi i mir nuk e mbshtesin
pretendimin se privimi nga e drejta e vots do t ket pr efekt ndryshimin e mendjes apo
rehabilitimin e kriminelve. Duke vendosur nj sanksion q zbatohet pa dallim ndaj t gjith t
burgosurve, pavarsisht krimit t kryer, dmit t shaktuar apo karakterit normativ t sjelles s
tyre, paragrafi 51 e) nuk plotson krkesat pr nj sanksion me efekt qortues dhe ndshkues,
prandaj dhe nuk ka lidhje racionale me objektin e krkuar nga qeveria.
Dispozita e kundrshtuar nuk cenon minimalisht t drejtn e vots. Paragrafi 51 e) ka nj
rndsi tepr t madhe dhe ka t bj me shum njerz, t cilt, sipas mendimit t vet qeveris,
nuk duhej t ishin persona t synuar/objekt. Qeveria nuk mund t justifikohet me faktin e vetm
se kjo gj sht m pak kufizuese se sa nj prjashtim i prgjithshm pr t gjith t burgosurit
nga e drejta e vots.
S fundmi, efektet negative t privimit nga e drejta e vots do t ishin lehtsisht m t
mdha se sa efektet e vogla t dobishme q mund t rridhnin prej tij. Privimi i t burgosurve nga
e drejta e vots ka efekte negative mbi t interesuarit dhe sitemin penal. Kjo gj heq nj mnyr
pr t nxitur zhvillimin shoqror dhe minon ligjet dhe politikat korrektuese q kan si qllim
rehabilitimin dhe riintegrimin shoqror.

Nse pranojm se ligjvnsi, me ligjin 138/2015, ka vendosur nj sanksion shtes pr t

dnuarit me heqje lirie, duke synuar objektivat q ka dnimi dhe politika penale, kjo mas nuk
sht n harmoni me standardet kushtetuese pr dnimet penale. Jurisprudenca kushtetuese ka
theksuar: N prputhje me frymn e Kushtetuts, sanksioni penal i fardolloj natyre duhet
t synoj vetm riedukimin dhe m pas integrimin e t dnuarit n jetn shoqrore. Gjykata, duke
pasur parasysh edhe doktrinn e konsoliduar evropiane n kt fush, ka theksuar se q t jet i
pranueshm dnimi penal n aspektin kushtetues, n prputhje me nenin 17/1 t Kushtetuts,
duhet t jet i drejt edhe n prpjestim me veprn. N kt mnyr, q t mund t ket nj
proces riedukativ t suksesshm, duhet q ndshkimi penal t perceptohet nga autori i veprs si i
drejt dhe n prpjestim me veprn e kryer (shih vendimet 9/2016; nr.19/2011 t GJK).

c) Vlersimi lidhur me ndrhyrjen n pushtetin gjyqsor t parashikimit t br n

pikn 2 t nenit 12 t ligjit nr.138/2015

N nenin 12, pika 1 e ligjit nr.138/2015 parashikon se Kur nj shtetas dnohet me vendim
prfundimtar t forms s prer pr nj nga veprat e parashikuara nga shkronjat a dhe b t

16
nenit 2 t ktij ligji, gjykata e rrethit gjyqsor q ka marr vendimin i drgon nj kopje t
vendimit Drejtoris s Prgjithshme t Gjendjes Civile, e cila merr masa pr pezullimin e s
drejts s vots dhe ngrirjen e rekordit zgjedhor t shtetasit n bazn e t dhnave t Regjistrit
Kombtar t Gjendjes Civile. Po n pikn 2 t ktij neni parashikohet se, edhe nse gjykata n
vendimin e saj nuk prmend faktin e pezullimit t s drejts pr t votuar, njoftimi i shtetasit (t
dnuarit) bhet nga gjendja civile. Pra, atributet q ka gjykata n rast t ktij ometimi i delegohen
gjendjes civile. Kjo mendojm se sht e papranueshme. Nj organ administrative nuk mund t
marr kompetenca gjyqsore. Nse ka ometim n at apo at vendim t gjykats, aimund t
korrigjohet ose plotsisht sipas ligjit nga vet gjykata, me krkesn e t interesuarit. Kjo
dispozit i l shteg arbitraritetit dhe bie ndesh me nenin 7 t Kushtetuts q sanksionon parimin e
ndarjes s pushteteve.

Konkluzion

N prfundim, pr t gjitha argumentet e trajtuara m lart, vlersojm se ndrhyrja e ligjvnsit

me ligjin nr.138/2015, duke kufizuar t drejtn pr t zgjedhur/votuar pr personat q jan duke
vuajtuar dnimin me heqje lirie pr kryerjen e veprave penale t prcaktuara n nenin 2 t ligjit,
nuk sht n prputhje me nenet 3, 17 dhe 45 t Kushtetuts si dhe me nenin 3 t Protokollit 1 t
KEDNJ.

Pr kt arsye, i krkojm Gjykats Kushtetuese shfuqizimin si t papajtueshme me Kushtetutn

e Republiks s Shqipris t piks 4 t nenit 2, t piks 8 t nenit 4 dhe t nenit 12 t ligjit
138/2015 Pr garantimin e integritetit t personave q zgjidhen, emrohen ose ushtrojn
funksione publike.

Me respekt,

Erida Skndaj
Drejtore Ekzekutive
Komiteti Shqiptar i Helsinkit

17