Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Jornalismoinvestigativo
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.
Jornalismoinvestigativo(oudeinvestigao)refereseprticadereportagemespecializadaemdesvendar
mistriosefatosocultosdoconhecimentopblico,especialmentecrimesecasosdecorrupo,quepodem
eventualmentevirarnotcia.
Ojargojornalsticoparanotciaspublicadasemprimeiramo"furo",quemuitasvezesfrutodotrabalhodo
jornalismoinvestigativo.
ndice
1 Histria
2 Caractersticasdojornalismoinvestigativo
2.1 reasdeatuao
3 Formatosdereportageminvestigativa
4 EstratgiaseFontesdeApurao
4.1 EstratgiasdeApurao
4.2 FontesdeInformao
5 ticanojornalismoinvestigativo
6 Associaesdejornalismoinvestigativo
7 Vertambm
8 Referncias
9 Ligaesexternas
Histria
OjornalismoinvestigativosurgenosEstadosUnidos,psSegundaGuerraMundial,apartirde1955.Os
jornalistasnorteamericanospassaramaexercerposturacrticaaogovernodosEUA,emconsequnciada
participaonaGuerradoVietn.Asreportagensdessapocaforamveiculadasprincipalmentepelasrevistas
LifeeLook.[1]
RichardNixon,apesardetentarevitarqueaGuerradoVietntirassesuapopularidade,acabouenvolvidoem
umdosmaioresescndalospolticoquepassouaserconhecidocomooCasoWatergate.
Em18dejunhode1972,ocasoqueenvolviaopresidentedosEUA,RichardNixon,marcouojornalismo
investigativo.OepisdioocorreuquandomembrosdoPartidoRepublicano(EstadosUnidos)tentaraminstalar
umsistemadeespionagemnasededoPartidoDemocrata(EstadosUnidos)eforamdescobertos.Issoseloua
derrotapolticadeNixon,oqualsofreuumprocessodeimpeachmentquenochegouaofinal,poisele
renunciariaantes.ApublicaodareportagempolticafoiveiculadapelodirioTheWashingtonPost,de
autoriadedoisjornalistasatentopoucoconhecidos,CarlBernsteineBobWoodward.[2]
NomesmoperodooBrasilviviaoperododaditaduraeaimprensaestavasobcensura,inclusiveinstaladanas
prpriasredaes.Apenasem1974ogovernodinicioaAberturapoltica.Contudo,somentedoisanos
depois,ocorreasuspensodacensura.Apartirdapodemosconhecerojornalismoinvestigativo.Atravsde
umamatriapublicadapeloEstadointituladaAssimvivemosnossossuperfuncionrios,tornandooqueera
ataquelemomentoinvisvelaosolhosdetodos.Amatriadenunciouacorrupodosetorpblicoemostrou
osprivilgioseregaliasdosministrosealtosfuncionriosdacorteinstaladaemBrasliaecapitaisfederais.[3]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Jornalismo_investigativo 1/5
22/04/2017 JornalismoinvestigativoWikipdia,aenciclopdialivre
Caractersticasdojornalismoinvestigativo
Aclassificaodojornalismoinvestigativocomoumareaespecializadadojornalismomotivode
controvrsias.Algunsjornalistas,especialmenteosdasantigasgeraes,consideramque,porsuanatureza,
todareportageminvestigativa,poisemessnciaenvolveaapuraodosfatos,suaedioeposterior
divulgao.
Entretanto,paramuitosjornalistasepesquisadoresdarea,tratasedeumamodalidadeespecializadade
jornalismo,calcadaemcaractersticasespecficasequesediferenciadarotinahabitualdasredaespelos
seguintesaspectos:
ainvestigaominuciosadosfatos,pelotempoquefornecessrio,atelucidartodososmeandros,
possveisngulos,pontosdevistaepersonagensenvolvidosemdeterminadoassunto
adisponibilidadederecursosespecficos:tempo,dinheiro,pacincia,talentoesorte
aprecisodasinformaes(ojornalismoinvestigativotambmconhecidocomojornalismode
preciso),implicandoaexatidodostermosutilizados,eaausnciadedistoresoucitaesforade
contexto.
reasdeatuao
Ojornalismoinvestigativo,emgeral,seconcentranainvestigaodecrimes,comoporexemploafraudenuma
licitaoouconcorrncia,odesviodeverbaspblicas,ocontrabandodepedraspreciosas,crimesambientais
praticadospelasmadeireiras,ouaprostituiodemenores.
RobertoCabrini,doSBT,umdosmaisrespeitadosreprterestelevisivosdaatualidade,dizque"necessrio
ousadiamascomresponsabilidadeparafazerasmelhoresreportagens".Ousadiaeresponsabilidadepautamo
trabalhodojornalista.
Entretanto,algunsjornalistassenotabilizaramporadaptaralinguagemprecisa,ainvestigaoeotratamento
justodasinformaes,peculiaridadesdojornalismoinvestigativo,parainvestigaesemoutrasreasquenada
tmavercomaesferapolticaoucomapolicial.
OreprterMarceloCanellas,daTVGlobo,porexemplo,esmiaasbrechasdasociedadeedacultura
brasileira.OprprioCanellasafirmaque:
"Osfatos,osacontecimentos,osfenmenos,noaparecemdiantedenscomoalgontegroetotalizado.O
processodoconhecimentopressupeacoletadessesfragmentosdavidaesuaconexocomantecedentese
conseqnciasparaqueofatosejaapreendidonasuatotalidade".[4]
Formatosdereportageminvestigativa
OstericosBillKovaceTomRosentieldetectaram,emsuaspesquisas,diferentesformatosdareportagem
investigativaeapontamtrstiposdistintos:
Areportageminvestigativaoriginalaquelaqueenvolveosprpriosreprteresnadescobertae
documentaodeatividadesatentodesconhecidasdopblico.SegundoatericaCleofeMonteirode
Sequeira(2005),"essetipodereportagemquasesempreacabaeminvestigaespblicasoficiaissobreo
temadenunciado"[5].Nocaso,osreprteresinvestigativospodemusartticassimilaresaotrabalho
investigativopolicial,comoconsultardocumentospblicos,usarinformantese,dependendodas
circunstncias,atfazertrabalhosecreto.
Areportageminvestigativainterpretativatemcomoprincipaldiferencialanteareportagem
investigativaoriginalofatodeque,enquantoaoriginalrevelainformaoindita,ainterpretativasurge
comoresultadodeumareflexocuidadosaeanaltica,fornecendoaopblicoummelhorentendimento
doquesepassaenormalmenteenvolveassuntosmaiscomplexosouumconjuntodefatoserevelauma
novaformadeolharparaumacontecimento.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Jornalismo_investigativo 2/5
22/04/2017 JornalismoinvestigativoWikipdia,aenciclopdialivre
Areportageminvestigativasobreinvestigaotratasedeumdesdobramentorecentedoconceito.Esse
tipodereportagemoriginasedadescobertadovazamentodeinformaodeumainvestigaooficialem
andamentoouemprocessodepreparaoporoutrasfontes,geralmenteagnciasgovernamentais.
EstratgiaseFontesdeApurao
EstratgiasdeApurao
Oprocessodeapuraodanotciaoquediferenciaojornalismoinvestigativodosoutrosgneros
jornalsticos.Duranteaapurao,ojornalistainvestigativoutilizasedealgumasestratgiasparaobter
informaes.[6]
Ainfiltraoumaestratgiacomumenteutilizadaporreprteresinvestigativos.Duranteainfiltrao,o
reprteromitesuaidentidade,eseinserenocentrodosacontecimentosafimdeapurarosfatosdemaneira
direta.Umavariaodestatcnicaconverteremfontedeinformaoumapessoaquetenhaacessoalocaise
documentosimportantesparaainvestigaojornalstica.Nessassituaes,geralmente,onomedafonte
preservado.Nalegislaobrasileiranohimpedimentolegalparaestetipodeprtica,umapessoatemo
direitodegravaraprpriaconversa,mesmoqueosdemaisinterlocutoresnoestejamcientesdagravao.[7]
Ousodegramposecmerasocultasoutraestratgiautilizadaduranteaapuraojornalsticainvestigativa.
Comoobjetivodeobterinformaesconfidenciais,ojornalistagravaconversastelefnicase/ouutilizasede
cmerasescondidas,semoconsentimentodosenvolvidos.Essaprticacausacontrovrsiaentreprofissionais
dojornalismoeconsideradaantiticapormuitosdeles.Contudo,comumqueconversasgravadaspor
terceirossejamvazadaspelaimprensa.[8]
FontesdeInformao
Asfontesdeinformaosoessenciaisnoprocessodeapuraojornalstica.Asfontessoresponsveispor
fornecerinformaesparaasquaisograndepbliconotemacesso.[9]
ApesquisadoraMontserratQuesada,especialistaemjornalismoinvestigativo,classificaasfontesde
informaoem[10]:
escritas:qualquerdocumentoimpressoquecontenhainformaotilaoreprter(livros,
correspondncias,folhetosetc)
orais:pessoaquepassainformaesparaosjornalistas.
EnquantoqueopesquisadorNilsonLagedivideasfontesdeinformaoempessoais,institucionaise
documentaiseasclassificadaseguintemaneira[11]:
oficiais:falamemnomedoEstado,deinstituies,deempresas,organizaesetc
oficiosas:mantmligaocomindivduosouinstituies,masquenoestohabilitadosafalaremnome
deles
independentes:semrelaodeinteresseoudepodercomorganizaes,empresas,Estadoetc
primrias:fornecemaojornalistaasprincipaisinformaesdeumamatria(fatos,versesenmeros)
secundrias:forneceminformaesadicionaisutilizadasnacomposiodepremissasecontextos
testemunhos:vivenciououpresenciouacontecimentodeinteressejornalstico
experts:concedeverses,informaesespecializadaseinterpretaesdeeventos.
ticanojornalismoinvestigativo
https://pt.wikipedia.org/wiki/Jornalismo_investigativo 3/5
22/04/2017 JornalismoinvestigativoWikipdia,aenciclopdialivre
Comfocoemtransmitira"verdadejornalstica",oprofissionaljornalistaemsuaapuraousaestratgiase
tcnicasprpriasoudeterminadaspeloveculocomunicacional.Algunstericosdizem,portanto,quetoda
apuraoinvestigativa.Nesta"metodologiadetrabalho",atericaespanholaMontserratQuesadadizque"s
nomomentoemqueoreprterpassaausartcnicasquenofazempartedarotinadotrabalhojornalsticode
atualidade,areportagemsetransformaemreportageminvestigativa[12]".
Taisestratgiasespecficaspodemser"nadaortodoxas,svezes[13]",segundoatericaCleofeMonteirode
Sequeira.Desdeainfiltraodoprofissionalanonimamentenocentrodoacontecimento,negociaoderelatos
comasfontes(procednciadeumainformao[14]),grampostelefnicosecmerasocultas,porexemplo.
OOCdigodeticadosJornalistasBrasileirosdaFederaoNacionaldosJornalistas(FENAJ)fixanormass
quaisosprofissionaisjornalistasdevemsesubmeter.Odireitoinformaoeointeressepblicopodem
defenderalgumastcnicasusadasnaprofisso.Contudo,oartigosextodoCdigo,quetratadodeverdo
jornalista,noincisooitavoorientaorespeito"aodireitointimidade,privacidade,honraeimagemdo
cidado".Jodcimoprimeiroartigo,noincisoterceiro,aponta"queojornalistanopodedivulgar
informaesobtidasdemaneirainadequada,porexemplo,comousodeidentidadesfalsas,cmerasescondidas
oumicrofonesocultos,salvoemcasosdeincontestvelinteressepblicoequandoesgotadastodasasoutras
possibilidadesdeapurao"[15].
Associaesdejornalismoinvestigativo
AssociaoBrasileiradeJornalismoInvestigativo(ABRAJI)Fundadaem2002,aassociaocongrega
jornalistasbrasileirosespecializadosemreportagensinvestigativas,etemoobjetivodetrocar
experincias,informaesedicassobrereportagens.AABRAJIseautodeclaraindependente,apartidria,
nosindicalenoacadmica,emantmumsistemavirtualdetrocasdeinformaesedivulgaode
notciasdecarterinvestigativo.
IREReprtereseEditoresInvestigativosamaiorassociaodejornalismoinvestigativodomundo,
com4milmembrosem27pases.BaseadonaFaculdadedeJornalismodaUniversidadedoMissouri,o
IREpromoveconferncias,oficinasdetreinamento,ofereceprmios,edisponibilizarecursossobre
liberdadedeinformao,reportagensassistidasporcomputador(RAC),metodologiainvestigativae
outros.[16]
ConsrcioInternacionaldeJornalistasInvestigativos(ICIJ)Fundadoem1997,formadoporumgrupo
commaisde150jornalistasde65pases.[16]
CentroFilipinodeJornalismoInvestigativoFundadoem1989porjornalistasfilipinos.[16]
CentroparaReportagemInvestigativa(CIR)Fundadaem1977emSoFrancisco,esediadana
Califrnia,umaorganizaodereportagemdedicadacoberturaindependenteeaprofundadade
questessociais.[16]
CentrodePeriodistasdeInvestigacinSediadonaCidadedoMxico,ogrupopossuiassociadospor
todaaAmricaLatina.OfereceoficinassobrereportagensinvestigativaseRAC(reportagemassistida
porcomputador)edisponibilizarecursosemespanholcomobancosdedados,coletneadematriase
ligaesnaInternet.[16]
Vertambm
Categoria:Jornalismoinvestigativo
Jornalismo
Metajornalismo
PrmioPulitzerdeReportagemInvestigativa
https://pt.wikipedia.org/wiki/Jornalismo_investigativo 4/5
22/04/2017 JornalismoinvestigativoWikipdia,aenciclopdialivre
Referncias
1.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).Jornalismoinvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.11pginas
2.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).Jornalismoinvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.pp.11e12
3.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).Jornalismoinvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.12pginas
4.Fortes,Leandro(2005).JornalismoInvestigativo.SoPaulo:Contexto.16pginas
5.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).Jornalismoinvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.29pginas
6.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.74pginas
7.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.pp.7577
8.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.pp.7779
9.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.80pginas
10.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.pp.9091
11.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).JornalismoInvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.pp.8889
12.Quesada,Montserrat(1983).LainvestigacinperiodsticaElcasoespanai.SoPaulo:AbrilCultural
13.Sequeira,CleofeMonteirode(2005).Jornalismoinvestigativo:ofatoportrsdanotcia.SoPaulo:
SummusEditorial.63pginas
14.Fonte(http://www.aulete.com.br/fonte).DicionrioCaldasAulete.Consultadoem11dejulhode2016
15.CdigodeticadosJornalistasBrasileiros(1985/2007)(http://fenaj.web2015.uni5.net/?page_id=68
44).17denovembrode2015.Consultadoem3dejulhode2016
16.Confiraoutrasassociaesdejornalismoinvestigativopelomundo(http://abraji.org.br/?id=90&id_not
icia=46).ABRAJI.Consultadoem22deoutubrode2016
Ligaesexternas
AssociaoBrasileiradeJornalismoInvestigativoPginaoficial(http://www.abraji.org.br/)Contm
informaessobretcnicasdereportagem,sobreRACe,somenteparaosassinantes,disponibilizaum
bancodedadossobreocrimeorganizado.
IREInvestigativeReportersandEditors(emingls)(http://www.ire.org)
CIRCenterforInvestigativeReporting(emingls)(http://www.muckraker.org)
ICIJInternationalConsortiumofInvestigativeJournalists(emingls)(http://www.icij.org)
CentrodePeriodistasdeInvestigacin(emespanhol)(http://investigacion.org.mx)
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Jornalismo_investigativo&oldid=48109841"
Categoria: Jornalismoinvestigativo
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)13h27minde25defevereirode2017.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual
3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,
consulteascondiesdeuso.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Jornalismo_investigativo 5/5