KATEDRA ZA TEORIJU I HISTORIJU ARHITEKTURE

UNIVERZITET U SARAJEVU
DECEMBAR 2010. GODINE

ARHITEKTURA
19. STOLJEA
UVOD
PREDAVANJE 9.
Uzroci pojave
Francuska revolucija, uzrokovala je mnoge promjene u historiji Evrope i zapadne
civilizacije. Republika zamjenjuje apsolutistiku monarhiju.
Industrijska revolucija, koja se u isto vrijeme odigrava u Engleskoj, tijekom i do
polovine 18. stoljea je navei uzronik pojave novog razvoja arhitekture.
Iskoritavanje ugljena i energije pare u kombinaciji s novim mehaniziranim
tehnologijama i industrijskim materijalima, osobito eljeza, elika i stakla, donosi
promjene koje zalaze u tkivo drutva.
Arhitektonska povjerenstva iz crkvenih, kraljevskih i plemikih pokrovitelja bila su
zamijenjena novim klasama javnih vlasti i privatnim pokroviteljima, elnicima
moderne industrijske drave. Promjena drutvenih struktura zahtijeva nove vrste
objekata, koji se u proteklom periodu nisu ni nasluivali: vladini uredi, banke,
bolnice, pozorita, biblioteke, obrazovne ustanove, muzeji, eljeznike stanice,
tvornice, skladita, poslovni objekti kao to su robne kue i cijeli niz novih tipova
objekata za stanovanje za svaki drutveni sloj. U urbanim sredinama se brzo razvija
potreban inovativan inenjering i projektiranje novih rjeenja.
Podrka ovih temeljnih promjena u drutvu je bio intelektualni i estetski razvoj
prosvjetiteljstva. U 18. stoljeu europska filozofija potie racionalnu misao u
vjerskim, politikim i gospodarskim pitanjima i ideju promicanja napretka
ovjeanstva.
Sloboda predvodi narod,
slika Eena Delakroaa koja
slavi Julsku revoluciju 1830,
ali koja je generalno
prihvaena kao poseban
simbol Francuske revolucije i
francuskih narodnih pobuna.
Historicizam
Arhitektonski pravci 19. stoljea

U Evropi se razvijaju paralelno tri osnovna arhitektonska pravca, osnovana

na umjetnikim dostignuima Starog i Srednjeg vijeka.
Klasicizam
Konstruktivistiki ili racionalistiki pravac i
Romantiarski pravac.
Ovaj umjetniki pravac u kojem se primjenjuju razni stilovi u arhitekturi iz prolih
vremena, jednom rjeju naziva se historicizam.
U literaturi i nauci oznaava se prijedlozima neo i pseudo i u pozitivnom i
negativnom smislu rijei.
U renesansnom i baroknom periodu arhitekti su pokuavali oivjeti umjetnost
antike, a u historicizmu se arhitektonske forme u potpunosti kopiraju.
Upotrebom kombinacije stilova antike Grke, te romantizma dolazi do
ostvarenja koje spadaju pod eklektiku arhitekturu.
Znaajni arhitekti historicizma
Heinrich von Ferstel
Felix Genzmer
Theophil Freiherr von Hansen
Karl Freiherr von Hasenauer
Heinrich Moldenschardt
Eduard van der Nll
Hermann Otto Pflaume
Julius Carl Raschdorff
Gottfried Semper
August Sicard von Sicardsburg
Ferdinand Stadler
Edwin Oppler
Eugne Viollet-le-Duc
Gustav Albert Wegmann
George Gilbert Scott
Friedrich von Schmidt
Friedrich von Thiersch
Paul Wallot
Josef Mocker
Klasicizam

Korijen klasicizma je rimska antika.

Klasicizam kao akademska ili zvanina arhitektura ima jasno utvrene
principe oblikovanja:
- veliina, pravilnost, simetrija i antika jednostavnost i velianstvenost
kompozicije.
Bez obzira na namjenu objekta, dali je to crkva, muzej ili palata, svi spomenici
imaju izraen isti karakter: antiki hram
Arhitektura nije povezana funkcionalno i konstruktivno.
Monumentalnost bez smisla.
Romantiarski pravac

Nastaje u borbi za prevlast osjeaja nad razumom, slobodnim izraavanjem i

individualizmom, te potrebom za nacionalnim i prirodnim.
Ova borba u umjetnosti stvara opu reakciju protiv antikog paganizma, te tei
izvorima hrianstva.
Konstruktivistiki pravac

Nastaje osnivanjem parike Politehnike, gdje se nalae neophodno koritenje

konstruktivnih dostignua pri osmiljavanju arhitektonskih oblika.
elina konstrukcija koja vrtoglavo napreduje jo uvijek nema svoj umjetniki
izraaj.
Tei se povezivanju klasinih arhitektonskih oblika sa novom elinom
konstrukcijom, te ostvarivanju novih oblika koji bi ovoj konstrukciji i materijalu
bolje odgovarali.
U poetku arhitekti prihvataju elik kao materijal pogodan za utilitarne
graevine, kao to su: hale, eljeznike stanice, robe kue i dr.
Po prvi put se arhitektura odvaja od konstrukcije, te funkcija od umjetnosti.
Crystal Palace - Paxton
Veliki pomak u metalurgiji se dogodio sa izgradnjom Pakstonove, Kristalne
palae kod Londona
Crystal Palace - Paxton
Crystal Palace - Paxton