‘.¥ll-viac. Fundacion de coloniss 431-404aC, 336-2236 a Peninula bien, 492-449 46. (Gueas do. [Alexandre Magno ‘Goer medics Pelopaneso 195-4293, Peres Grandes colnizacions Século X a.C. Séeulo IK a.C, Século Vil a.c.Séeulo Vil a. Século VI a.C. Século V a.C .C. $éetle ila Século Predominio de ee ay ioe ‘4746 aatec Liga de Delos Fundacion de AeraneliaQue sabemos? + Que era a Hélade? Que tifian en comin os seus hobitantes? + Que significa a palabra democracia? E 0 nome de Helena? + En que zonas do Mediterrineo se esten- dev a civlizacion grego? + Sabes ata onde chegou © imperio con: quistado por Alexandre Magno?PREGUNTA CLAVE Que unia aos gregos da Hélade? Os antigos gregos eran unha mestura de pobos (aqueos, dorios...) que, desde o Il mi- lenio a.C., se foran instalando en sucesivas ondadas sobre a peninsula balcénica e as costas de Asia Menor. © mundo grego estaba organizado en ci- dades-Estado, que eran independentes entre elas e dominaban o territorio que as rodea- ba. Reciblan 0 nome de polis e cada unha ti- fia leis de seu, exército propio e a sia moeda, ‘A forma de goberno variaba dunha polis 2 outra, e a mitido a rivalidade entre elas pro- vocaba enfrontamentos e guerras. Malia o illamento das polis e das diferen- zas entre elas, os seus habitantes sentianse membros da Hélade, que significa "o pais dos helenos” (gregos), ‘Que vinculos unfan desde mot antigo aos habitantes das distintas polis gregas? AUNHAS ORIKES COMONS ‘As primeiras culturas que xurdiron nas terras que bordeaban © mar Exeo deixaron unha importante pegada: + Na illa de Creta xurdiu @ cultura noiea, que tivo a sa época de m mo auxe cara ao ano 2600 .C. Des tacou a cidade de Cnosos, que contaba con ricos palacios. + No Peloponeso, os aqueos crearon a cultura mieénica, que se desenvolveu entre o 1600 e o 1200 a.C. (Os seus reis vivian en palacios fortifca- dos, en cidades como Micenas e Tirnto, Esta civilizacién desapareceu coa in- vosién dos pobos dorios. @ Amplia na Rede... Para saberes mils sobre a evolucén histrica da antiga Grecia, entra en: ww.tiching.com/726260 200. Tema 1 (© TERRITORIO DA HELADE CULTURA dos seus antepasados: +A Iliada narra a guerra entre gregos e troianos como conse- cuencia do rapio de Helena, do- na do rei de Esparta, por Paris, tun heroe de Troia. + A Odisea conta as aventuras de Ulises, rei de ftaca, na sia viaxe de regreso despois da guerra de Troia Cordmica cun dos episodios « da viaxe de Ulises, século IV aC. (Os gregos folaban unha mesma lingua que os disting ‘que non @ cofiecian, aos que chamaban bérbaros. UI un alfabeto slébico, que introducia por primeira vez as A literatura en lingua grega exudou a difundir unhe cultura que todos os gregos cofiecian e compartian. Os poemas de Homero {século Vill c.C.} proporciot unha historia comin porque describfan as orixes eUNS MESMDS DEUSES E RITOS (Os gregos eran politeistas e crian na existencia de nu- merosos deuses, que guicban e ordenaban as sias vidas Os deuses representdbanse con forma humana (antro- pomorfos) e vivian en familia no monte Olimpo, a monta- fia mais alta de Grecia. Todos eles tifian paixéns, vicios e virludes, como os se- res humanos, pero diferenciandose destes, posvian un po- der infinito e eran inmortais. Tomén crian nas virudes ex- traordinarios dos heroes, nados da unién entre un mortal ‘e un deus. As aventuras fabulosas de deuses e heroes estén recolli- _Cerémica que representa varios deuses © heroes, dos nun conxunto de mitos e lendas que consfitien a mito- _séeulo Vac. loxia grega. Pora honrar os deuses celebrébanse fesios relixiosas, cub furais e deportivas que reunian a todos os gregos. Eran as festas panhelénicas, que tian lugar en grandes santuarios _ ‘como o de Zeus en Olimpia e o de Apolo en Delfos. Os gregos tifian uns mesmos costumes ¢ for mas de vida, e vestian e alimentébanse de xe: to moi parecido: (D_LUNHAS MESMAS FORMAS DE VIDA + No campo, os campesi- jios culivaban © trigo, a Vide e o oliveira e dabon das ovellas, das ccabros e dos porcos. inguio d a t 3 +Na cidade, eran or Urilizol feséns ov comerciantes & participaban da vida da polis Santuario de Apolo en Detfos. Un santuario reunia edifcios re- Cerémica que iustra a recolida 4 Jiosos (temples) culturais(teatros) e deportvos (estadios). 4a olva, séculoVI a. Baseandote no esquema, escribe unha redaccién de ~ Indica tres aventuras de Ulises no seu traxecto. Podes lias que explique o que unfa os antigos gregos. identificar a que se reproduce na cerémica? ee ee ~ Que é nha odisea? Relacionao coa obra de Homero. * $}@ Explica o significado de: herve, mito, panhelénico, pee barbaro, Hélade, heleno, santuario, Beusesevitos | CIVILIZACION Greca Ling, cul Formas de vida Arguimenta:a resposta 4.@ 0s gregos compartian unha mesma identidade malia arate ana ee a a ey pertenceren a polis distintas. Cres que na actualidade os Locatiza no mapa do terrtorio da Hélade a illa de fta- cidadans da UE tamén nos sentimos participes dunha 2 e describe o traxecto seguido por Ulises. identidade comin europea? Raz6a0. Grecia, de polis a imperio 201Daas grandes polis: Esparta e Atenas ‘As polis gregas eran parecidas entre elas, ainda que se gober- naban de formas moi distintas. Esparta e Atenas foron dias polis moi poderosas. As cidades-Estado gregas {As cidades-Estado ou polis adoitaban estar protexidas con mu- rallas e tian unha estrutura urbana moi semellante: + A parte alta, ou acrépole, constituia unha cidadela amurallada que reunia os principais edificios relixiosos. Os habitantes da polis podianse refuxiar nela en caso de perigo. + A parte baixa organizébase en barrios onde se agrupaban as vivendas. No centro situdbase a égora, unha praza onde se ins- talaba o mercado e que estaba rodeada de edificios relixiosos, politicos e comerciais ‘A agora constituia o centro da vida comunitaria, polo que era moi frecuentada polos cidadéns. Alf facian as suas compras, vi- sitaban o barbeiro, participaban en actos relixiosos, ou simple- mente charlaban cos seus concidadéns. Esparta e Atenas Esparta, no Peloponeso, e Atenas, na Atica, foron dias pode- rosas polis que consolidaron distintas formas de goberno: + Esparta era unha oligarquia, que significa “gobemo duns pé cos". A cidade estaba gobernada polo grupo dos aristoi ("os mellores"), que eran grandes propietarios de terras e const tuian a elite querreira. Os aristoi formaban 0 Consello, un organismo que tomaba as decisiéns politicas, impartia xustiza e controlaba o exército. Por iso 0s aristécratas dominaban o resto da poboacién, que non podia participar no goberno da cidade. + Atenas era unha democracia, que significa "goberno do po- bo". Os cidadans de Atenas reunianse nunha asemblea, onde elixian os seus gobernantes votaban as leis. ‘Algunhas cidades gregas, en distintos momentos histéricos, ta- mén estiveron gobernadas por tiranos, que arrebataban o poder pola forza e imporiian a sia vontade. Combater pola polis A todas as polis preocupaballes a defensa do seu territo tanto doutras polis vecifias como tamén dos pobos estranxeiros ou bérbaros. Por esta razén, os homes debianse converter en soldados en ca- so necesario. Os méis adifeirados podian comprar 0 seu equipo militar € pasar a ser hoplitas, a principal forza a pé do exército. 202. Tema 11 FORMAS DE GOBERNO DAS POLIS E ry mea Oi aes ss 1, Que diferentes sistemas de goberne ron nas polis? Caracteriza cada un ¢ fo ‘casco, que variaba | escudon segundo a poli (hop Sree de onde 2. Describe como era 0 equipo m | hoplita. De onde provén o seu r 3. Todos os habitantes da cidac ser hoplitas? Por que?redondo, lon), le proven ° oplita Keestoa albergaba comercios no seu in- terior. No soportal e nos seus arredores tamén se situaban vendedores. re 0 territorio da polis campos de cultivo 0 territorio dunha polis debe poder ser abranguido dunha soa ollada, pois daquela é doado de defender Tamén compre que a sia localizacion tena unha situacién favorable, préxima ao mar e ao campo, por razins de seguridade e de aprovisio- rnamento de produtos de primeira necesidade. € preciso, ademais, que 2 cidade se poida comunicar doadamente co conxunto do terrtorio da polis ‘Anasrovets, século TV a. M Observa 0 debuxo da polis e describea. Diferencia as © Segundo Aristételes, que territorio abrangufa unha po- i Ss ves etal actividades de Sor Describe como era unha estoa, onde se situabae que 7)A@ Explica o significado destes conceptos: tanta, mo- lis? Que condicions debia reunir a sta localizacion? He s funcién tifa. Que nome lle damos na actualidade a un nargufa, aristocracia, oligarquia, democracia. Relaciénaos edificio con funcions semellantes? | | os tipos de gobemo da antiga Grecia. Grecia, de polis a imperio 203,Era democratica a democracia ateniense? No séclo V aC, na cade de Atenas concolldouse se cra mol dere acne alpinas das ase un sldema democitea de gober, que fol oresltado_funclonamanto na acalldade non svian eons cia eee ies eter ari lac eee eta Sol, lotnesePercls Ete time gobenou Atenas prequpggnerveniouaome: eae cratico o'sistemade gobernodos ate- =.) = A paricpacién dos cdadéns no goberno da cidade oi ees. eo Eafe Wier ee de goberno, soln roduc no stdo Vic 4 le ies Och artista Senta See See FeTiP Aatech derpcrie sero Fanierranatn AS INSTITUCIONS DE GOBERNO ‘A democracia de Atenas basedbase na participacién dos seus cidadéns no goberno da cidade. Coe nn ee ECCLESIA Todos eles tifian dereito @ formoren parte do Asemblea, dos tribunais de xustiza e a seren elixides (ov entrar no sorteo) para for. maren parte do goberno da cidade. Para que as clases méis humildes puidesen ser elxidos, insfituiuse un soldo para os cargos poblicos. Todo cidadén estaba comprometido co ben comin, e os que traizoaban os principios de- mocréticos podian ser expulsados da polis ostracismo). Pee ‘A Asemblea de cidadan nfase nun outeiro de # (Pnyx) poto menos catro a0 mes. Un cidadan, por sorteo cada ano, pret Asemblea, Todas as decisions eran das por maioria de votos alzada. Para que as vot ‘importantes fosen vSlidas que asistir cando menos cidadans. ‘Avotacién estaba precedi debate onde cada cidadn ‘expotier, durante un temp tado, 0 seu punto de vista 204. Tema 11O ENIGMA 5 atenienses non eran todos iguais nin gozaban _ticipar no goberno da cidade. A maiorfa da po- dos mesmos dereitos, Tan s6 uns poucos eran consi- _boacién aleniense, xa que logo, estaba excluida da dderados cidadéns e podian votar na Asembles e par- __vida politica. 7” CIDADANS: + Eran fills de pat € nai ate- * nienses. an dereto a votare a seren elixidos para un cargo pico. + Defendian a cidade en tempos de guerra e pagaban 0 seu propio equipo militar. JINAN ESTES OBXECTIVOS? ® tue insttucions gobernaban Atenas? Como parti- cipaban os cidadans nelas? toe evanses qu dean tarcondenson oo 2-Ob8erva 0 debuxo da Asemblea explica como se ostacismo e desterados da cidade durante eens: Bae grupos sociais habia en Atenas? Que porcen- taxe representaban? Cales estaban excluidos da vida politica? ENA TABOA. Amosaba o nome dos cidadans que parti- 4, Describe a funcién dos tres obxectos representa- no sorteo para exercer un cargo pblico. dos & esquerda e reaciénaos coas normas da de- 0s gregos, 0 sorteo mocracia ateniense. Por que o sorteo se conside- Ree raba un método valido de eleccién? desenvolvia unha reunion de cidadans. Resolve o enigma 5.4 Cres que o sistema de goberno de Atenas era tunha democracia tal e como a entendemos na ac- tualidade? Razoa a ta resposta. CEATSIORA, Belo escureae res 6. €4@ Que diferenzas e similitudes podes estable- ‘tempo durante o cal un orador podia falar a atentereie’e'a nen Gait ana asso eee ears wn ateniense a demo- ed cracia actual? Grecia, de polis a imperio 205.A partir do século Vill a.C., algtins gregos abandonaron Greci ‘¢ Asia Menor para fundaren novas cidades ao redor do Medite- rraneo e do mar Negro. Esta colonizacién fomentou o comercio e difundiu a cultura grega. Por que emigraron os gregos? A extensa costa grega e 0 gran niimero de illas fixeron dos gre- gos uns expertos navegantes. © mar fora desde sempre a sia principal via de comunicacién e de comercio, de xeito que o vincu- lo dos gregos co mar faclitou, sen dibida ningunha, a emigracién. O feito que levou moitos gregos @ abandonaren os seus luga- res de orixe foi o aumento da poboacién das polis, a partir do século Vill a.C,, ea falta de terras para cultivar. As colonias gregas (Os emigrantes gregos percorreron as costas na procura de lu- gares adecuados para se estableceren e fundaren unha nova ci- dade ou colonia. Nas novas localizaciéns, cultivaban a terra, co- merciaban cos indixenas e extraian materias primas. Os territorios elixidos tinan unhas caracteristicas comiins: bo ‘acceso por mar, unha localizacién de doada defensa, un aprovi- sionamento de auga e proximidade a poboados indixenas cos ‘que comerciar. ‘A zona méis importante de colonizacién grega no Mediterré- neo foi 0 Sur de Italia e Sicilia (Magna Grecia), ainda que tamén chegaron ata as costas da Peninsula Ibérica. Cara a Oriente ex- pandironse polas ribeiras do mar Negro. ACOLONIZACION GREGA (coming ‘oe qe ee 206. Tema! Os gregos colonizan o Mediterraneo Decoraci6n dunha cerémica que at po de emigrantes gregos desembar nave para fundaren unha colonia, sé Templo de Sexesta en Sica. Nas trulanse edificios como os da me!Rar LL rd Campesifios que non tifan propiedades e aspiraban a atopar boas terras para cultivar en lugares afastados, cidadéns que te- mmian caer na escravitude por débedas, persoas que fuxian de igobernos tirdnicos, comerciantes que querian ampliar os seus mercados e marifeiros con desexos de aventura formaban as Buscando novas terras Contrariados pola escaseza e a pobre- 22 das terras de cultivo, os foceos ti- flan que gafiar a vida pescando, co- ‘expediciéns que partian das polis. ‘maritima unicamente se a resposta era favorable. navegacién de cabotaxe, que € a que se rea- etl cola e sen aaa dla, Dears ‘As naves comers gregas tian un gran casco para aloxar 2 ‘carga Foron as que se ulizaron nas colonzaciéns. unianse os habitantes que querfan abandonar a cidade e consulta- n os deuses a conveniencia ou non da partida. Emprendfan a longa merciando e mesmo practicando a pirataria E por iso que se atreveron a desafiar ‘o acéano e a navegar ata a s(a ribeira_) mis occidental || Marco Xue: Historias filpices, | séeulo Wa.c. | '3. A FUNDACION DA COLONIA G Cando atopaban un lugar apropiado, os noves colonos ~ ‘desembarcaban e fundaban unha nova cidade (colonia) ‘ imitacién da que deiaran (metrépole ou cidade rai), pero totalmente independente dela. | 10s colonos vivian da agricultura, da pesca e do comercio Cos poboades indienas e coa metpole. Mois clo- nias chegaron a cufiar 2 sia propia moeda.. No século VIa.C. chegaron 4 Peninsula Ibérica gregos proce- Cerémica se represe noiva fal con Eros de tomar ‘ho nupcia culo Vat da a noiva ao seu novo fogar nun carro que va do por mulas ov bois. Ali recibea a sia sogra, que a conduce ante me sagrado do fogar ¢ ofécelle un pastel nu de marmelo © sésamo, simbolos da fertlidade guidamente, os noivos pasan é alcoba. > Os invitad: banquete ¢ reclinados m os misicos danzarinas © ballan. Asm non adoitan zyB_ONOVO FOGAR zanse co redor dun patio central. ATENIENSE Ga a ‘Ae A AS eZ fai tira. ou. hee . Se ir 8 @ Imaxina que viaxaches a Atenas para asi ide Fedora e Urian: lle unha carta a un amigo ou amiga na que lle entes todo o que viches e fixeches durante os tres. 5 de festexos. dos 20 comen smentres jicos © a5) bican asst. ellanzas e diferenzas podes salientar? Que aspec- ‘che sorprenderon mais? A nova casa de Fedora e Urian atépose nunha ria estreita€ sinvoso, como a maioria das de Atenas. Non ten rede de sumidoiros, nin auga corrente, nin recolida de lixo, que moita xente guinda 6 r6a. © Avivenda é moi luxosa; conta con dias plantas e os cuartos organi- _VIAXA AO PASADO! C_AFAMILIA Despois da voda, Uria @ no pai de familia e Fedora pasa «@ depender del. Urian rexenta un negocio arlesén na sia propia co- sa e ela ocuparé a meirande parte do seu tempo no coidado da casa dos fillos © tecendo. Raramente sair6 da sa casa sen a compa dun escravo. 3 fillos vivirén con ela no xine- 00 aia 0s sete anos. A partir desa idade, os varéns educaranse cun pedagogo, un escravo que os oxy: daré nos seus estudos. Pero és ne- nas raramente se lles ensinaré a ler escribir, porque 0 seu destino se- 1 a vida no fogar. Aos 18 anos, os nenos converte ranse en efebos e, despois de dous anos de servizo militor, serén cidadéns. quitén | peplos imation sandalias 2. Fixate nas esculturas e describe os vestidos. Que nome recibe cada peza da sia vestimenta? Observa o plano da casa. Describe como era e responde: ~ Que eran o xineceo e o andrén? ~ A que actividade artesanal se dedicaba a tenda-obra~ doiro? Cales eran as tarefas das mulleres? 4.0% Cres que na antiga Grecia habia igualdade entre ho- mes e mulleres? Razoa a ta resposta e pon exemplos da vida de Fedora. Grecia, de polis a imperio .208.A hexemonia de Atenas No século V a.C., 0s atenienses enfrontéronse aos persas, Pericles ‘que querian conquistar a sia polis. Foron as guerras mé ‘cas, nas que Atenas derrotou Persia nas batallas de Maratén Salamina. Pericles contribufu 4 época de esplendor politico e cultural que viviu Atenas no século V a.C., de xeito que a este periodo se We chama tamén "século de Pericles’. Despois da vitoria sobre os persas, Atenas converteuse na cidade mais poderosa da Hélade e exerceu a sia hexe- monia sobre moitas outras cidades. EL mesmo liderou a Liga de De- Para organizarse militarmente ante outro posible ataque los @ onlenou trastadar o'te- persa, creouse a Liga de Delos (477 a.C.), unha asociacién souro da Liga a Atenas. Este de cidades dirixida por Atenas. Cada polis achegaba bar- feito fixo que moitas cidades cos e cartos para manter unha frota, e era Atenas quen re- receasen do poder de Atenas. cadaba os impostos e os gardaba na illa de Delos (tesouro de Delos). Algunhas polis acusaron Atenas de acumular demasiado A GUERRA DO PELOPONESO poder asi como de utilizar 0 tesouro de Delos no seu pro- ¥ 5 veito. Daquela, quixeron disolver a alianza e Atenas impe- iuno pola forza. 0 enfrontamento con Esparta Esparta opofiase 4 hexemonia ateniense e encabezou unha coalicién de cidades para enfrontarse a Atenas (Liga do Peloponeso). Iniciéronse asi as guerras do Peloponeso (431-404 a.C.). 0 seu desenlace foi a derrota de Atenas, que quedou comple- tamente devastada, e a dos seus aliados. A guerra deixou toda Grecia sumida nun estado de po- breza. Ademais, 0 conflito entre democracia (Atenas) e oli garquia (Esparta) xerou guerras entre as polis. Moitas cida. des, entre elas Atenas, caeron en mans de tiranos. ‘As guerras do Peloponeso supuxeron o final da época de esplendor das polis gregas. Macedonia conquista a Hélade No século IV a.C., Macedonia era un territorio do Norte de Grecia basicamente agricola e gobemado por unha mo- narquia hereditaria. (O rei Filipo Il aproveitou a decadencia das polis, derrotou (05 atenienses e lanzouse 4 conquistar Grecia cun poderoso exército organizado en falanxes. A falanxe era unha formacién militar de sold {que combatian moi préximos entre eles ¢ dos con escudos e longas lanzas. Sucedeulle o seu filo Alexandre, que unificou toda a Hé lade baixo a sia monarquia. Foi a fin das polis constt como cidades-Estado independentes. 210. Tema 11OS a Og Alexandre (356 a.C.-323 a.C.) era fillo do rei Filipo de Mace- donia. Foi educado polo filésofo Aristételes, admiraba as ‘bras de Homero e queriase parecer a Aquiles, 0 heroe len- dario da lliada que loitara contra os troianos. © seu pai morreu cando el tia 20 anos e herdou un reino que acababa de conquistar a meirande parte da Hélade. Alexandre estableceu a monarquia como forma de goberno ‘en Grecia. Todo 0 poder se concentraba nas stias mans e se 2poiaba na forza do seu exército. Tamén quixo continuar a obra do seu pai e liberar as cidades ‘@regas de Asia Menor que se atopaban sometidas polo rei ‘Borsa Dario Ill. Por iso enfrontouse ao imperio persa e iniciou ha campajia militar que, en dez anos, haberia de conquistar ‘© maior imperio da Antigiidade. Morreu moi novo, aos 33 anos, vitima do paludismo. As Sas fazafias fixeron del un mito que o asimila aos heroes len- aris clésicos. Por iso atribuiuselle o alcume de Magno ("o Grande’. © que amosa o enfrontamento entre Alexandre e Dario: men- esas tropas persas foxen desordenadas, mala seren mdis numerosas, {de Alexandre avanzan vitoriosas, século Il AC. > Escultura de bronce que re- presenta Alexandre co seu ‘abalo Bucéfalo, século Il a.C. A educacién de Alexandre Filipo enviou a buscar a Aristoteles, o mais ilustre e sabio dos filésofos. Encargoulle a educacién do seu fillo e deulle espléndidas recompensas. Alexandre non recibiu tan s6 unha educa cién moral e politica. Arist6teles inculcou- Ue o gusto pola medicina. Chegou mesmo a ir visitar os seus amigos que caeran enfer- ‘mos e prescribialles tratamentos para curar 0 seus males. Tamén lle inculcou un grande amor polas letras e a lectura. Consideraba a Ilfada co ‘mo 0 modelo de valores dun soldado e tifa sempre un exemplar do libro xunto a el. ‘Tamén amaba as traxedias de Euripides, de Séfocles e de Esquilo, e sentia unha gran paixén pola filosofia. Puraaco: Vidas parallas, séeulo II 4. foron as querras médicas? Cofieces algin feito rela- do coa batalla de Maratén? ‘€2usas provocaron as guerras do Peloponeso? Que cuencias tiveron para as polis gregas? Observa o i € enumera os aiados de Atenas e de Esparta, Que diferenciaba a forma de goberno de Macedonia 'de Esparta e da de Atenas? Como conseguiu Macedo- idominar toda a Hélade? 4, Forte na falanxe. Que novidade introduciu esta tactica de combate? Que efecto podia produc sobre os inimigos? ‘PeQuen foi Alexandre? Que nova forma de goberno instau- rou en Grecia? Que tipo de educacién recibiu? Que obxectivos perseguta 6. 4@ Describe o mosaico de Alexandre e Dario e identif- @ 05 personaxes. Cres que 0 seu autor era neutral ou queria envalzar a Alexandre? Razoa a tia resposta. Grecia, de polis a imperio -211.7] 0 imperio de Alexandre Magno DESCUBRE Alexandre conquistou un vasto imperio entre os anos 334 e 324 aC. Pretendia difundir a'civilizacion grega e achegar os gregos 4s civilizaciéns orientais. ‘As stias conquistas implicaron a fundacién de numero- sas cidades, que se encheron de templos, teatros e pala- cios ao estilo grego. Pero Alexandre tamén quixo ache- garse ds culturas orienta e respectou as suas crenzas e A ACONQUISTA DE ASIA MENOR ‘A expedicién de Alexondre iniciouse en Asia Menor, onde venceu os persas en Grénico (334 a.C.) e con- guistou toda a costa oriental do Mediterréneo, ‘Alexandre cruzou 0 Hetesponto co seu exército para pasar de Europa 2 Asia. EL mesmo navegou ata Troia con 60 barcos de guerra. Foi o primeiro ma- cedonio en saltar a terra e declarou que recibfa Asia como un ben entre- ado polos deuses. Despois foi honrar a tumba de Aquites fe dos outros heroes da guerra de Tioia, costumes, intentando identi ta grande expansién da cultura e da civilizacién cofiécese como “helenismo”. No entanto, o imperio de Alexandre non sobr: sia morte. Os seus xenerais dividirono en catre helenisticos (Macedonia, reino ptolemaico de Exi no Seléucida e Pérgamo), ue foron gobernados p ‘AS CONQUISTAS DE ALEXANDRE MAGNO sala de Alexancro| (3342.6) Gr |, Aauiles loitando, ceré- mica do séculoVI aC. € fixo sacrificios no seu honor. Diodoro de Stcuua, séeulo Ta. ' Mediterraneo eset oe B.A CHEGADA A EXIPTO Seguiv a sia ruta cara a Siria, onde derrotou « Da- rio I en Iss0s (333 a.C), e dirixiuse @ Exipto, onde foi recibido como un herve Ali fundou « cidade de Alexandria, que seria a iméis préspera dos reinos helenisticos un gran cen- fro cultural. Nela creouse a biblioteca méis impor tante da Antiguidade Chegado a Exipto, dirixiuse ao sante ‘Amén e 0 sacerdote recibiuno coma se st dun filo do deus Amén. 0 rei pregunt ‘Amén lle reservaba 0 destino de conver rei do Universo. 0 sacerdote contestou ara a selo. Putas, sé > A Biblioteca de Alexandria fundouse co propésito ¢ ‘manter a cultura grega e como centro de investgacié ‘Chegou a albergar mais de 700000 manuscritos.Alexandre invadiv 0 imperio persa e conquistou as sas ‘grandes cidades (Susa e Persépolis) derrotando definiiva- menie a Dario na batalla de Gaugomela (331 o.C.) candre vestiuse co traxe tradicional dos bérbiaros [persas] se amosou.en pablico. (...) Queriase parecer as xentes do & e estimulalos a adoptar costumes macedonios. que esta mestura o axudaria, mais que a violencia, a lle ‘estabilidade ao seu poder cando el partise. Mar Arabigo > adeno Mate ricco tac. Sones oocscin fe 0 obxectivo de Alexandre ao emprender a sia ex- Gon? Como queria conseguilo? 2 0 mapa. Describe a ruta de Alexandre e as bata- SGue mantivo. Quen foi o seu grande inimigo? En que foi ben recibido? Le 05 textos dos historiadores antigos. En que foron escritos? Viviron persoalmente os acontece- #5 que narran? Cres que son totalmente obxecti- ‘Que visién queren ofrecer de Alexandre? DESCUBRE Alexandre enfrontindose aos persas. Relevo do sarcé- fago de Alexandre, século IV aC. D_O REGRESO DE ALEXANDRE {Tras conquistar Persia, as falanxes macedo- nies penetraron en Asia Central, chegando ‘ata © actual Paquistin. Para fortalecer a sia conquista, Alexandre casou con Roxana, unha princesa nativ. Chegado és portas da India, os seus solda- dos negéronse a seguir o avance e 0 exército. iniciou © regreso. Alexandre morrev no cami- fio de volta, na cidade de Babilonia. Chegados 4 India, Alexandre dir "As fronteiras das nosas conquistas serén as mesmas que (0 deuses crearon para a Terra”. Pero as tropas responde- ron: *Debemos regresar a Grecia. Ti poderds, se ti queres, Continuar 2 conquista da India méis tarde. Pero serén ou- tos gregos e outros macedonios os que te acompafien".. Xevorone: Andbess, século TC. 4,@ (ales foron os reinos helenisticos? € a cidade mais, préspera desa etapa? Indaga por que foi tan importante a biblioteca desa cidade. Investiga 5.™%@ Alexandre Magno € un personaxe controvertido. Para uns foi un heroe e, para outros, un ser ambicioso extravagante que arruinou as polis gregas coas sas campafas militares. Busca evidencias que apoien unha visién ou outra do personaxe. Que opinas ti? Por que? 23 Grecia, de polis a imperObradoiro de Historia ¢ Obradoiro de Histe US ANALIZAR UN MAPA HISTORICO 4 @ (0S REINOS HELENISTICOS SD tecnica — lite do erode > raasesat Que sucedeu co imperio morte de Alexand 1. Presentacién ‘= Identifica 0 espazo fisico do mapa e os accidentes nel Sse alc are oe Fereeeaiaae titan (taresstios 1) {que reino pertencian as grandes cidades de P Alexandria, Antioquia e Seleucia? ‘© Que episodios da historia de Grecia amosa? En que cronoloxia 0 enmarcas? 3. Andlise histérica * Por que Alexandre se lanzou a conquista dun 2, Descricién 5 + Explica a traxectoria das campafas militares de Alexan- cone ‘ : ‘dre Magno. Cantos anos durou a sia expedicion? Cando * ue tipo de gobemo tifian estes territorios cr dos? Era o mesmo que o da Atenas do século V finalizou, onde e por que? * Que territorios abranguia o imperio de Alexandre? Uti- liza a escala e calcula a lonxitude do seu imperio en’ lina recta, dende a cidade de Pela ata o rio Indo. era a principal diferenza? * Que consecuencias culturais tivo a conquista g tes lugares? Reproduce no teu caderno este esquema sobre as causas e ct al Causalidade histérica cias das guerras do Peloponeso, situando cada un dos seguin ‘As guerras do Peloponesa @ ro seu lugar correspondente: 24. Tema 11bradoiro de Historia e Obradoiro de Historia F. Debuxa no teu caderno un eixe como o da imaxe e divi- deo en séculos que abrangan dende o IX a.C. ata oI fe ‘aC. Escribe cada século na parte correspondente @). )Sitda estas etapas na framxa Ge pintaas de cores distin- tas: supremacia de Esparta (oligarqufa), hexemonta de ‘Atenas (democracia), hexemonia de Macedonia (monar- uta), reinos helentsticos (monarquta). + [1] son moi tiles 6 cidade. Pagan os seus im- pensar de servir como soldados, pois a cidade non pode prescndir dees (.). (Os deuses edeptaron @ natureza da [2] 6 otenci6n 2 00 coidade da familia, non para os asuntos pibli 0s, Ti que es [2], deberés estar no teu fogar e coidar dos teus fills. XENOFONTE: Economia, século IV a.C. (© [3] non 6 un ser humane como os demai strumento vivo sometido co sev propietar uso. Estén dotados de gran forza ello partido que se pode frar deles & 0 traballo Unha persoa é [4] da cidade non polo feito de vi nela, senén pola séa portcipacién no goberno da ci dade © na xusiza. Para selo, ten que ter nacido de ‘pai e nai atenienses. ‘AntstOrEus: Politica, século IV 0.C. '2) Atopa a palabra que falta en cada texto para identifica es 0 grupo social que se describe. b)Clasifica os grupos sociais de mais a menos privilexia- dos. Que trazos definen a cada un deles? «¢)Consideraban os antigos gregos que a escravitude era usta? Busca no texto como o argumentaban. Como xus- tificaban o papel que lles outorgaban as mulleres? 2) Espazo e tempo. Cronoloxia: das polis ans reinas helenisticos MOe® «) Sitda as seguintes fases na franxa @}: colonizaciéns no Mediterréneo, querras médicas, guerras do Peloponeso, Vida de Alexandre Magno. 4)Explica brevemente en que consistiron as coloniza- ids. Que rexions do Mediterréneo colonizaron os gre- gos? Que nome recibiron as colonias gregas do Sur de Talia? Fontes documentals. A sociedade ateniense @ 4 Fontes materiais. 0 hoplita @ ? Representaci6n dun hoplita nun vaso cerimico, séculoV a.C. a) Identifica a que partes da vestimenta dun hoplita co- rresponde cada ndmero. Cales eran ofensivas e cales eran defensivas? ) Que era un hoplita? Todos os gregos tiftan obriga de se- lo? Que condicién debfan reunir? 6) 0s hoplitas tinan un escudo diferente que os identifica- ba coa sia familia ou coa sa polis. Por que cres que 0 factan? Debuxa un escudo e pinta nel os signos ou per= sonaxes que utilizarias para te identificares Grecia, de polis a imperio 215.Copia e completa no teu caderno o cadro-resumo que tes a continuaciér 6 Organiza a informacién. As distintas formas de goberno da Grecia clasica 4 @ Esparta ‘enas reinos helenistic (ue extensién ten o Estado? cidade eo seu teitorio ‘Quen poste o poder? Ecclesta/Asemblea ‘Quen votaas les? decideas rei ‘Quen compén o exército? soldados mereena (al € 2 sia forma de goberno? otigaauta {B) rrobtto colaborativ. un debate na Asemblea de Atenas A @ @ Mytilene era unha cidade grega que formaba parte da Liga de Delos e que se rebelou contra Atenas. Os atenienses, reunidos en asemblea, debateron sobre © castigo que merecfa a cidade rebelde. Le as opinions dos dous cidadéns e realiza as actividades: Intervencién do cidadén Cle6n Extou cheo de célera pola ousadia da cidade de Mylene. Coa traizén correspéndenos a nosoutros, 0$ atenienses, que organizamos unha gran frota para defendermos os nosas cidedes aliadas do perigo dos persas. Propofo dales un severo castigo para que ninguna ‘ura cidade se atreva @ comporiarse coma ela © a desofiar Atenas: que todos os homes sexan condena dos @ pena de morte e as mulleres e os nenos sexan vendidos como excrawos. Casligédeos como se mere- ‘een e no futuro ningunha outra cidade se atreveré © traizoa Atenas. a) A partir da lectura de ambos os dous textos, exptica 0 motivo que impulsou 0s cidadéns de Atenas a reunfrense en asemblea. Que decision debian tomar? ) Que opcién defenderon os cidadéns Cleén e Diodotos respecto do castigo de Mytilene? Sintetiza os argu- rmentos que esarimiron. ) Con cal das dias intervenciéns te identificas? Tes al- gunha proposta diferente? Escribe 0 teu punto de vis- ta de forma argumentada. U6. Tema tt Intervencién do cidadén Diodotos Hai dias cousas que se deben orredar antes ‘mar unhe sobia decision: 0 odio e a célera. C dn Cleén cre que un severo castigo nos ha < fexer no futuro e impedirés novas traizéns dos cliados. Eu opino 0 contrario. E de necios crer que se conseguen aliados ¢ gos someténdoos pola forza e atemorizéndox fuemos de xeito que se sintan préximos a Ai cedmiren toda a exude que lles prestamos. Uni te deste xeito non terén endexamais desexos larse. Castiguemos s6 os instigadores da revo toda a poboacién. 4) Imaxinemos que a nosa clase € a Asemblea « Cada un debe expofier a sia proposta sobre que merecen os mytilenos, explicando ben « pero utilizando como maximo un minuto + Despois votaremos a man alzada que propos mella melior. €) Na nosa aula participamos e votamos todos. semos na Atenas do século V a.C., quen nor ter feito?Cora ao século IK @.C., 0 mundo grego estendeuse por fodas as illas e ferras que rodeaban o mar Exeo & conformaron @ Hélade. Os seus habitantes sentianse participes dunha mesma cultura porque compartian « gua € 0 sistema de escritura, a literatura, o territorio, historia e a relixin. Os habitontes da Hélade tomén fifian unhos orixes co- mins, tonio mitoléxicas como histéricas. Dos pobos que se foron instalando na peninsula Bolcénica e das illas, ue o rodean xurdiron dias civilizociéns, a minoica e a micénica, que son a base da greg. Os helenos vivian en cidadesEstado (polis), que tifian diferentes formas de goberno {trania, oligarquia e de- ‘mocracia). colonizacions Algunhas cidades emprenderon a colonizacién de terras, efestadas e fundaron colonias, estendendo a cultura {grega por todo 0 Mediterréneo e tamén a actividade comercial Nos colonias reproducfose @ esirutura das cidades gregos e construianse os mesmos edifcios. Os seus banse és tarefas agricolas e comer- cciaban cos indixenas e a metrépole. Que era a Hélade? Que unia os seus habitantes? ‘Como se gobernaba Atenas no século V a.C.? E Esparta? Explica as diferenzas. Por que algunhas polis emprenderon expediciéns para ‘colonizar outras terras? Que zonas cotonizaron? ‘Que grupos sociais existian na Grecia clésica? Titan antiga Grecia, os homes e as mulleres tian os mes- os dereitos e oportunidades? Que eran o xineceo e 0 nunha vivenda grega? ‘mperio conquistou Alexandre Magno? Que foron 3s reinos helenisticos? NDE A PREGUNTA INICIAL on os gregos a democracia? ‘Atenas versus Esparta 1m Despois de derrotar os persas nas guerras médicas (499-449 a.C.), Atenas iniciou o seu periodo de maximo esplendor. Nela desenvolvéronse as insitu- ciéns democréticas, que eran elixidas polos cidadéns. Atenas medrou e consiruiu os grandes templos do ‘Acrépole. Ademais, converieuse na cidade hexeméni- ca da Hélade e fundou o Liga de Delos, que univ varias cidodes baixo 0 seu mando. Esporte, unha cidade gobernada pola oligarquia e moi militorista, receou do poder de Atenas e propiciou a unién de varias cidades para enfrontarse a ela. As ‘guerras do Peloponeso puxéronlle fin 6 época de es plendor dos polis. imperio de Alexandre ‘= Macedonia, un reino do Norte da peninsula Baleénica, aproveitou @ debilidade das polis e conquistou a Hélo- de. Méis adiante, Alexandre consiruiu o maior imperio do Antigiidade, que chegaba ata os confins do mundo cofecide (india) Nos cidades do imperio erguéronse construciéns de es- filo grego € estendeuse « cultura helenistic. ‘Coa morte de Alexandre © seu imperio dividiuse en ret nos independentes. DEFINE CONCEPTOS CLAVE * tiranta * colonia “* escravo = helenismo Hélade oligarquia ‘monarquia metropole * polis acrépole * democracia * hoplita = cidadan + meteco *falamxe + imperio 13 IDENTIFICA PERSONAXES E LUGARES, ‘Pericles * Monte Olimpo ‘+ Alexandre Magno * Homero * Solén Filipo de Macedonia 4 ESTABLECE A CRONOLOXIA civilizacion minoica * guerras médicas ‘© guerras do Peloponeso oe faxando con Ulises. | ACTIVIDADES DE AUTOCORRECCION: Resolve estas activi dades e repasa o que aprendiches. civilizacion micénica | RETOS NAREDE_ MINI UNIDADE VISUAL: ‘vewwavvd.tink/011782/11 Grecia, de polis a imperio 217.2, Por que o Nilo é tan caudaloso se transcorre a través dunha zona desértica? O Nilo 6 moi caudaloso porque nace nas terras do lago Tanganica, ricas en choivas. 3. Que poderes tina o faraén? Identifica os atributos do seu poder e explica que simboliza cada un. Tifia poder absoluto sobre Exipto. Posufa as terras e controlaba a correcta canalizacién e irrigacién dos campos. Era considerado como un deus polos seus stibditos e representaba a unidade de todo Exipto. 0s atributos do poder do faraén eran o cetro, que representaba a autoridade sobre 0 pobo; a barba postiza, que representaba a stia inmortalidade como deus; 0 létego, que simbolizaba o mando e o poder sobre 15 seus inimigos; e a dobre coroa do Alto e do Baixo Exipto, que representaba o dominio sobre todo o pats. 4 Como se formou o reino de Exipto? En que época ? Que eran as dinastias de faraéns? A orixe do reino de Exipto se sitiia ao longo do V milenio a. C, cando as tribos dispersas por todo 0 territorio concentréronse nas beiras do Nilo. No ano 3000 a. C, 0 rei Narmer unificounas corodndose faraén do Baixo e do Alto Exipto. As dinastias dos faradns eran as familias reais que se sucederon no poder. 5 Que grupos formaban a sociedade exipcia? Cales eran os privilexiados? Por que? PRIVILEXIADOS: No mais alto 0 faraén; logo sacerdotes, altos funcionarios, os escribas. Eran privilexiados porque posuian a meirande parte da terra e poder sobre os non privilexiados. NON PRIVILEXIADOS: os arteséins, soldados, comerciantes, os campesifios e os escravos. 6. Que semellanzas podes atopar entre a organizacién do poder das cidades-Estado de Mesopotamia e ce Exipto? Cal é a principal diferenza entrambas as dias? A principal similitude consiste na presenza, en ambos os casos, dun rei con poderes absolutos sobre os seus stibditos, axudado por funcionarios, sacerdotes e soldados. A principal diferenza consiste en que, en Exipto, se unificou o territorio baixo un tinico rei, mentres que en Mesopotamia seguiu existindo unha gran rivalidade entre as diferentes cidades-Estado, que se mantiveron independentes ou formaron imperios que estaban en loita entre eles. PAX 189, 4. Que é unha relixién politefsta? Enumera os principais deuses exipcios. Como se representaban? Cales tefien cabeza de animal? Unha relixi6n politeista é una relixién na que os homes adoran a moitos deuses. Os principais deuses exipcios son Ra, deus do Sol; Amén, deus da cidade de Tebas, asociado a Ra; Osiris, deus dos mortos; Isis, deusa da fertilidade e esposa de Osiris; Horus, fillo de Osiris e deus da guerra; Anubis, deus da momificacién; e Tot, secre tario dos deuses e patrén dos escribas. Os deuses representébanse a mitido con corpo humano e con cabeza de animal. Os deuses que tefien cabeza de animal son Ra, Horus, Anubis e Tot. 2. Explica por que no antigo Exipto se momificaba os defuntos. Que era o Tribunal de Osiris? E 0 libro dos Mortos? ‘No antigo Exipto momificdbanse os defuntos porque habia a crenza de que, despois da morte, a alma ou ka podia acceder 4 vida de ultratumba no reino do deus Osiris. Con todo, para entrar no reino dos mortos, 0 corpo do defunto debfa permanecer incorrupto, e por esta raz6n procedfase d momificacién dos corpos. 0 Tribunal de Osiris era presidido polo deus dos mortos, Osiris, que decidia a través dun xuizo se o defunto era digno de entrar no reino dos mortos ou se, en cambio, tifa que ser devorado por un animal. 0 Libro dos Mortos era un libro que se colocaba na tumba do defunto e que contifia unha serie de normas sobre como 0 morte tifia que comportarse ante o Tribunal de Osiris PAX 191 1. Que diferenzas construtivas e de materiais podes observar entre un templo mesopotamico e un templo exipcio? Os templos exipcios construfanse en pedra, mentres que os mesopotdimicos se facfan con ladrillos de barr. Os templos exipcios non cofiecian nin 0 arco. nin as bévedas utilizadas en Mesopotamia, senén que utilizaban grandes columnas e linteis. 3. Le 0 texto de Her6doto, observa a pintura e di como identificarfas 0 sacerdote na imaxe, Por que debian cumprir unhas medidas hixiénicas? Cales eran? Os sacerdotes levaban a cabezq rasurada e debian cumprir medidas hixiénicas para non anoxar os deuses. Estas medidas consistfan en rasurar 0 corpo enteiro cada dous dfas, lavarse diias veces ao dfa con auga fria e dias veces cada noite. Amais, non podfan comer nin peixe nin feixns, e alimentdbanse de carne de boi, pan sagrado e vifio. 4, Por que eres que se ocultaba a imaxe do deus? En que lugar do templo se situaba? A imaxe do deus se mantifia oculta porque se consideraba sagrada e a xente comiin non podia achegarse aeela. A imaxe colocébase no santuario, situada na penumbra PAX 193.