Você está na página 1de 280

PALI ROOTS

IN

SADDANTI
Pali Roots in
Saddanti Dhtu-Ml
compared with
Pinya-Dhtupha

VENERABLE U SILANANDA

EDITOR
U NANDISENA
Pali Roots in Saddanti 2001, Venerable U Silananda

Electronic version 1.0

Last updated: Monday, January 21, 2002


iv

CONTENTS

Introduction ........................................ v-xiii

Guide to Pali Roots .................. xiv-xvi

Abbreviations .......................... xvii

B i b l i o g r a p h y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xviii-xxi

Pali Roots in Saddanti Dhtu-Ml


compared with Piniya-Dhtupha ...... 1-185

Meaning of Pali Roots ............... 186-258

Index...................................... 259-260

Author................................................ 261

iv
v

INTRODUCTION

Why this book?

Even the author of Saddanti Dhtuml who often criticized those who wrote their works
following the style of Sanskrit relied on the Pinya Dhtupha when he wrote his Saddanti
Dhtuml. Ever since I found this statement while I was still a novice of about 18 years of age,
I had wanted to compare Saddanti Dhtuml with Pinya Dhtupha, but my knowledge of
Sanskrit was rather elementary at that time and also I could not get a copy of the Dhtupha.
Even later when my knowledge of Sanskrit improved and I got hold of a copy of the Dhtupha,
being occupied with my duties and responsibilities at the Sixth Buddhist Council, I was unable to
make a comparative study of the roots in both books. But in 1975 I got a chance to make that
study. In the course of my study I found or discovered many good points and not so good points
in the book. I felt that I should share my findings with all those who were interested in Saddanti
and Pi roots. So in 1976 I wrote a book in Burmese presenting my findings, and it was
published in Burma in 1977. In my book I explained in detail some of my findings and as an
appendix to the book I included the comparison of roots in Dhtuml with those in Dhtupha
in tabular form. The comparison which has been transliterated from the Burmese Pali into
Romanized Pali together with a translation of the meaning of the roots into English and Spanish
in the tabular form given in the next section of this book is taken from my book in Burmese
with minor changes here and there.

Pi and Sanskrit

Both Pi and Sanskrit are now ancient languages. They belong to the Indo-Aryan family of
languages. Sanskrit is the language of what is now known as Hinduism and Pi is the language
of Theravda Buddhism. Among the two, Sanskrit (or at least the older Vedic Sanskrit) is
definitely older than Pli, since we know from comparative study of the two languages that the
majority of the Pli words are derived from Sanskrit. Although the language we now find in the

v
Introduction vi

Theravda Buddhist literature is called Pi, this name was never used in the Texts,
Commentaries and Subcommentaries to refer to this language. The names they used are

1. Ariyaka (Vinaya Piaka, i. 33, Samantapsdik, i. 220),


2. Dhammanirutti and Sabhvanirutti (Vibhaga, 307, Sammohavinodan, 370-1),
3. Mgadhabhs (Samantapsdik, i. 220),
4. Mgadhik bhs (Paisambhidmagga Ahakath, i. 5),
5. Tantibhs (Dhammapada Ahakath, i. 2),
6. Mlabhs (Paisambhidmagga Ahakath, i. 5, Mahvasa, 37, 244), and
7. Pakatibhs (Vajirabuddhi k, 291, Sratthadpan k, iii. 6).

All treatises in Pli of grammar, lexicography, rhetoric and prosody were based on older
Sanskrit counterparts. Thus we know that Kaccyana, the Pi grammar was based on the
Sanskrit grammar called Ktantra or Kalpa Vykaraa; the Pi grammar of Moggallna was
based on Cndra Vykaraa; the Abhidhnappadpik, a Pi lexicon, was based on
Amarakoa; the Pi Subodhlakra was based on Kvydara and the Pli Vuttodaya was
based on Vttaratnkara.

Saddanti and its Author

Saddanti is the most comprehensive Pi grammar ever written. Its author was the Venerable
Aggavasa of Arimaddana (modern Pagan or Bagan) in Myanmar. Although we do not know
his date, the available internal and external evidence shows that he must have lived in late 12th
century A. D. or early 13th century A. D. He wrote his grammar in three parts. The first part,
called Padaml, deals with conjugation of the root bh, the declension of the words formed
with the root bh, and declension of nouns and exposition thereof in great detail. The second
part, Dhtuml, deals with roots, their meanings, words formed with the roots and detailed
explanation. It also gives us the examples of the roots from the Texts and Commentaries as
much as possible. The third part is called Suttaml. It is definitely based on the grammar of
Kaccyana although it is far more comprehensive than Kaccyana. It is interesting to note that

vi
Introduction vii

the eighth chapter of this grammar deals with the four parts of speech in Pi, and in the ninth
and last chapter the author dealt with the style of the language in the Texts, Commentaries,
Subcommentaries and other treatises. Towards the end of this chapter he mentioned the three
kinds of kaths (talks, taken from the Anuk to Kathvatthu), five members of syllogism, 32
Tantrayuttis (ways of understanding treatises), all in some detail.

Since Saddanti is the most comprehensive of the Pi grammars, and is based essentially on
the Pi literature, the Texts, Commentaries, Subcommentaries, etc., Pi scholars of Myanmar
and Sri Lanka had and still have great respect for it. The following is an excerpt from the History
of Buddhas Religion, which is the translation of a Pi work called Ssanavasa which is
essentially a translation of the older work in Myanmar language, called Ssanlakra.

And at that time the fame that the people of the city of Arimaddana, who were well-
posted in grammar were many, spread as far as the island of Lak. So those
belonging to the island of Shala who knew grammar well being anxious to examine (it)
[Saddanti] went to the city of Arimaddana. Then the monks who lived in the city of
Arimaddana showed (them) the book Saddanti.

And when those belonged to the island of Shala had seen it and thought thus: In
the subject of grammar there is no book like this in the island of Shala, even the
detailed analysis as contained in this book we do not know, they spoke highly in
various ways. The account has not been lost up to this day. (History of Buddhas
Religion, 81.)

Pi and Sanskrit roots

Roots are called dhtu in both Sanskrit and Pi. It means an essential and basic element of a
word. It is defined as that which holds its own meaning and meaning of others as well.1 Since it

1 Dht iti ken atthena dhtu? Sakattham pi dhret ti dhtu; atthtisayayogato parattham pi dhret ti
dhtu. Saddantipadaml, 2. There are other definitions also.
vii
Introduction viii

is an essential and basic part of a word, most words in Pi as well as in Sanskrit are made up
of a dhtu and a paccaya (suffix). The word dhtu itself is made up of the root dh and the
suffix tu. The words pacati, paccati, pacyate, pacita, pakka, pacitu, pacitv, pacanta,
pacamna are all made up with the root paca with different suffixes and terminations. So we
can easily see the root of the words when we compare the different forms they take in different
places.

For the convenience of those who studied the language, the authors of old compiled all the
available dhtus from the language in a list, and that list came to be known as Dhtupha. In
that list the meanings of the roots were also given along with the roots. When they gave the
meanings they gave following the tradition of giving the meanings in the locative case, as bh
sattya, the root bh is in the sense of existing, and so on. They also divide the roots into
groups called Gaas, and roots belonging to a particular group share the same conjugational
sign called vikaraa. Thus the roots bh and paca belong to the same group and so they share
the vikaraa a. When words are formed, especially the finite verbs, these vikaraas are
employed after the roots and before the terminations. Thus, for instance, when the termination
ti has been put after the root bh, and the vikaraa a is employed after it, the necessary
changes follow until the word bhavati is formed (see Guide to Pali Roots for a detailed
explanation).

In the Pinya Dhtupha the Sanskrit roots are divided into ten groups, and they have their
own vikaraas as follows:

GAA VIKARAA

1. Bhvdi Gaa ap (a)


2. Addi Gaa ap, then elided (zero)
3. Juhotydi Gaa lu, then elided (zero)
4. Divdi Gaa yan (ya)
5. Svdi Gaa nu (nu)
6. Tuddi Gaa a (a)

viii
Introduction ix

GAA VIKARAA

7. Rudhdi Gaa nam (nam)


8. Tandi Gaa u (u)
9. Krydi Gaa n (n)
10. Curdi Gaa ic (i)

But in Pi, roots are divided into 7 or 8 Gaas as follows:

GAA VIKARAA

1. Bhvdi Gaa a
2. Rudhdi Gaa +a
3. Divdi Gaa ya
4. Svdi Gaa u, , u
5. Kiydi Gaa n
6. Gahdi Gaa ppa, h
7. Tandi Gaa o, yir
8. Curdi Gaa e, aya

Because Kaccyana has the sutta Gahdito ppa-h, Saddanti took it to be indicative of the
separate Gaa, Gahdi, and so according to Saddanti there are 8 Gaas in Pi. But
Rpasiddhi, though it presents suttas in Kaccyana but in a different order, does not take that
sutta to indicate a separate Gaa. So according to Rpasiddhi there are only 7 Gaas in Pi,
including the root gaha in Kiydi Gaa. Rpasiddhi also includes the three GaasAddi,
Juhotydi and Tuddiin the Bhvdi Gaa.

Saddanti Dhtuml

Saddanti Dhtuml is not just a list of Pi roots and their meanings. It also gives the examples
taken from the Pli Texts and the Commentaries as much as possible and detailed
explanations, often lengthy. It also gives us the additional information mostly culled from the

ix
Introduction x

Texts and the Commentaries. So the form of presentation in it is: root, its meaning, example/s,
explanation and additional information. Although it divides the roots into eight Gaas, within
each Gaa, the roots are given in alphabetical order of the end letters. In alphabetizing the roots
it ignores the end vowels. So in it the root kakkha, for example, is included in the roots ending
in the letter kh, and rudhi in those ending in dh.

In Pi grammatical treatises such as N ysa and Rpasiddhi (both commentaries on


Kaccyanas grammar) as in the Sanskrit treatises, most roots are shown with the vowel at the
end, as paca, gamu, divu, rudhi, kara, cura, etc. In Kaccyana as well as in Saddanti there is a
sutta by which the elision of that last vowel is enjoined. But Moggallna Thera who was the
author of Moggallna grammar thinks that these end vowels are just indicatory letters put for
some purpose and so there is no need to have a sutta for their elision. In his opinion they are
assumed non-existent when words are formed.

In Sanskrit dhtuphas, roots are also shown with letters to indicate some peculiar feature
relating to them. Knowledge of these indicatory letters is very helpful when reading the
dhtuphas. I would like to refer the reader to the book called Dhturpacandrik for the
explanation of the letters.

The result of that study is presented in the next section. As a result of my study I came to have
more admiration for the author who achieved such a difficult task. His was not the time of
computers, nor of printed books. He had to use the manuscripts where, to save space, no
spaces were used between words.

Sothelinesreadlikethissentenceinthosemanuscripts. To make matters worse these manuscripts


were full of scribal errors that were inevitable under the circumstances. Since the author had to
rely on such imperfect manuscripts, it is no wonder that errors would creep in into his work. That
is why I came to find errors in the book.

x
Introduction xi

These errors can be classified as follows:

1. Those apparently made by the author himself, and


2. Those apparently made by the scribes.

The first kind of errors can be divided into 1) those regarding roots, 2) those regarding meanings
of roots, 3) those regarding both, 4) those regarding explanations given for meanings of roots,
and 5) those made through misunderstanding of the Dhtupha. I cannot go into details about
these errors. I can only refer the readers to a few roots where they can see for themselves.

For type-1 errors: dhakhi, ghu abhigamane, kuda-khuda-guda, d sandpane, labha


bhaane, sulla sajjane, etc.

For type-2 errors: muccha mohamucchsu, ucha pipsya, khaa kase, kadi velambe,
gdha paihnissayagandhesu, etc.

For type-3 errors: uda mode kya ca, chadi ujjhane, hasu lige, hu pasajjakarae, etc.

For type-4 errors: dikkha muiyopanayananiyabbatdesesu, maci dhraucchya-


pjanesu, nida neda kucchsannikarisesu, tla nikkarse, etc.

For type-5 errors: In the Dhtupha sentences like bh sattym are called dhtustras,
i.e., they give the root and the meaning. There are other stras that are called
Gaastras. They indicate a particular root belongs to a certain group, so they are not to
be taken as giving just the root and its meaning. At least there are three such Gaastras
in the Dhtupha, namely, (i) amo darane, (ii) yamo pariveane and (iii) hantyarth
ca which the author mistook as dhtustras and treated as such. (See sama adassane,
yama parivesane and ghaa saghe hantytthe ca in Saddanti.)

xi
Introduction xii

The second kind of errors can be divided into 1) those in roots, 2) those in meanings, and 3)
those in both. These errors were made because in the manuscripts the Burmese letters c and
v, dh and v, m and dh, th and dh, p and s, d and r, s and h, v and ta look very
similar to each other and so it is very easy to read one for the other.

For type-1 errors: byca, seca, khija, kuhi, pa; hildi, ddhi, ubbi, tubbi, phyi (error in
vowels); vaca (v for c), vakka (v for dh), masa (m for dh); dhaka (dh for th), panu (p for s),
dica (d for r), sha balakkre (s for ha), vsi (v for ta), haa (h for s),etc.

For type-2 errors: cajja jacca paribhsanavajjanesu (v for t), bhaa bhattiya (tt for t),
ghura abhimatthasaddesu (abhimattha for bhmattha), santa mappayoge ( for s), etc.

For type-3 errors: buja vajiranibbese for phujja vajiranipphese, nidapi nidampane for nirapi
nirampane, cevi cetantulye for vev vetin tulye.

* * * * *

Regarding the roots and their meanings, we faithfully follow the Six Buddhist Council Edition of
Saddanti Dhtuml although in some cases the reading in Smiths edition is preferable.

Following the original tradition, translation of the meanings of the roots is given in verbal nouns
in locative case as, e. g., kara karane = the root kara is in the sense of doing or making, and
not as in modern times as, e. g., = kara is in the sense of to go.

In order to inform those who are not familiar with the traditional study of Pali grammar,
especially the formation of words, we give sample procedures of forming a verb and a noun
elsewhere in this introduction (Guide to Pali Roots).

I prepared this book with the able help of Venerable U Nandisena, an Argentine-born Buddhist
monk who has been my student for many years. The Spanish translation was also made by him

xii
Introduction xiii

because I do not know Spanish. I cannot thank him enough for assisting me in preparing this
book and for translating it into Spanish. Without him this book would not have been prepared at
all.

In the near future I intend to bring out my detailed study of some roots in Saddanti Dhtuml
compared with those in Pinya Dhtupha.

U Silananda
Dhammananda Vihara
Half Moon Bay, CA, USA.
Wednesday, August 04, 1999

xiii
xiv

GUIDE TO PALI ROOTS

Conjugational Groups

# GROUP TOTAL CONJUGATIONAL REMARKS


(GAA) ROOTS SIGN (VIKARAA)

I BHVDIGAA 1110 a ..........

II RUDHDIGAA 18 -a to be inserted after first


syllable

III DIVDIGAA 104 ya ..........

IV SVDIGAA 30 u, , u is not an indicatory letter

V KIYDIGAA 32 n ..........

VI GAHDIGAA 10 ppa, h ..........

VII TANDIGAA 14 o, yira ..........

VIII CURDIGAA 399 e, aya indicates strengthening of


vowel of 1st syllable if not al-
ready long or followed by
double consonant

xiv
Guide to Pali Roots xv

Guide to Pali Roots

ROOT AND ROOT MEANING FROM


PINYA-DHTUPHA (PD)
ROOT AND MEANING FROM ROOT GROUP AND
SADDANTI-DHTUML (SD) PAGE # FROM SD
ROOT GROUP AND
ROOT # FROM PD

English Spanish
Pali

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

asa saghte = accumulating; VIII asa samghte X 371


collecting || acumular; juntar; 348
agregar.

aka kuilagatiya = moving I 12, ak a kuily gatau I 829


crookedly || ir torcidamente. 210

aki lakkhae = marking; mark || I 16 ak i lakae I 87


marca, seal.

aki lakkhae = marking VIII aka pade lakae ca X 382


(saa) || marca, seal. 281

akka thavane = praising (thuti) || VIII ark a stavane, tapane ity X 102
elogiar, alabar. 283 eke

akkha byattisakhtesu = perva- I 22 ak vyptau I 684


ding and telling || difundir;
propagar; penetrar; esparcir y
decir; anunciar.

Note: The dash () separates the various meanings of the Pali root. Here byatti, pervading, is the first meaning,
and sakhta, telling, the second meaning. The parallel bars ( || ) separate the English and Spanish meanings.

xv
Guide to Pali Roots xvi

A ROOT IS A PRIMITIVE ELEMENT OF THE LANGUAJE


PALI ROOTS MAY HAVE 1, 2, OR 3 SYLLABLES
PALI ROOTS CONSIST OF TWO PARTS:
(I) THE ROOT ITSELF AND
(II) AN END VOWEL (DHTVANTA)
ROOT THE END VOWEL IN 2+ SYLLABLE ROOTS IS ELIDED
(DHTU) BEFORE THE CONJUGATIONAL SIGN IS PLACED
ROOTS HAVING I AS END VOWEL INSERT AFTER
THE 1ST SYLLABLE

FORMING FORMING
VERBS NOUNS

# STEPS EXAMPLE # STEPS EXAMPLE

1 PUT DOWN THE ROOT PACA (COOKING-GROUP I) 1 PUT DOWN THE ROOT PACA (COOKING-GROUP I)

Y (GOING-GROUP I, III) 2 ELIDE LAST VOWEL PAC


2 IF ROOT HAS 2 OR MO- PAC 3 PUT SUFFIX AFTER THE PAC + VU (=AKA)
RE SYLLABLES ELIDE ROOT
LAST VOWEL
4 STRENGTHEN THE 1ST PC + AKA
3 PUT THE VERBAL TER- PAC + TI (3A PERS. SG.) VOWEL OF THE ROOT
MINATION (VIBHATTI)
AFTER THE ROOT Y + TI (3A PERS. SG.)
5 END FORMING THE PCAKA (ONE WHO COOKS)
4 PUT CONJUGATIONAL PAC + A + TI STEM
SIGN BETWEEN ROOT
AND INFLECTIONAL Y + A + TI 6 INSERT THE CASE PCAKA + SI (= O)
ENDING TERMINATION

5 END FORMING THE PACATI (HEL/SHE COOKS) 7 END FORMING THE PCAKO (MASC., NOMINATIVE
WORD WORD SINGULAR)
YTI (HE/SHE GOES)

Note: This chart is just an illustration of the process of forming verbs and nouns from the roots. The actual formation of
verbs and nouns may imply additional steps and further grammatical operations.

PALI ALPHABET

a, , i, , u, , e, o, , k, kh, g, gh, , c, ch, j, jh, , , h, , h, , t, th, d, dh, n, p, ph,


b, bh, m, y, r, l, v, s, h, .

xvi
xvii

ABBREVIATIONS

C. Cndra Vykaraa
DP Dhtupha as appended to The Siddhnta Kaumud in
Devangar script
Durga Name of Author
Kalpadruma Kavikalpadruma, Vopadeva, Calcutta, 1904
Kappa-k k to above
Katre Adhyy of Pini, translated by Sumitra M. Katre
Ktantra Kalpavykaraa
K. Krataragi
Maitreyarakita Name of Author
Majar Dhtumajar
Ns. Saddanti-Dhtuml Nissaya
SD Saddanti-Dhtuml
Smith Saddanti-Dhtuml, edited by Helmer Smith
Vasu The Siddhnta Kaumud, Bhaoji Dkita, Vol. I-II, ed-
ited and translated into English by ra Chandra Vasu

xvii
xviii

BIBLIOGRAPHY

Abhidhnappadpik k, Moggallna. Sixth Buddhist Council, Yangon, 1964.


Abhidhnappadpik Sci, Caturagabala. Ratanvd Piakat, Yangon, 1957.
A Sanskrit-English Dictionary, Sir M. Monier-Williams. Motilal Banarsidass 1981.
Adhyy of Pini, translated by Sumitra M. Katre. Motilal Banarsidass 1989.
Blavatra, Dhammakitti, Zabu Meit Swe Press, Yangon, 1938.
Blavatra, Dhammakitti, Icchasaya Pitakat Press, Yangon, 1973.
Cndra Dhtupha, Part of Cndra Vykaraa, Dr. Bruno Liebich, Leipzig, 1902
Dhtupaccaya Dpan, Bhaddanta Varasambodhi Thera. Icchasaya Pitakat Press,
Yangon, 1993.
Dhtu-Pha, The Roots of Language, Stephen R. Hill and Peter G. Harrison. Mun-
shiram Manoharlal 1991.
Dhtvattha Pankone, Ven. U Kumra. Published by Pram Press, Yangon, 1998.
Dhtvattha Sagaha Pi Nissya, U Visuddhcra. Published by Daw Phwar Khin
& Brother U Hla Maung-Samata Press 1952.
Kaccyana-Bykaraa, Kaccyana. Sixth Buddhist Council Edition (Burmese
Script) 1993.
Krataragi , Krasvmin, Ed. Yudhiir Mmasak, Amtasr, India, 2014
Savat.
Niruttidpan, Ledi Sayadaw, edicin del Sexto Concilio Buddhista (1970).
Padarpasiddhi, Buddhappiya. Sixth Buddhist Council Edition (Burmese Script)
1994.
Pali-English Dictionary, Rhys Davids and Stede. Pali Text Society 1992.
Pali Literature and Language, Wilhelm Geiger. University of Calcuta 1956.
Rpasiddhibhsk, U Janaka. Published by New Burma Pitaka Press,
Amarapura. Vol. I 1954 -Vol. II 1957.

xviii
Bibliography xix

Saddantippakaraa-Dhtuml, Aggavasa. Sixth Buddhist Council Edition


(Burmese Script) 1964.
Saddanti-Dhtuml, Aggavasa. Roman Script. Edited by Helmer Smith. Lund,
C. W. K. Gleerup 1929.
Saddanti-Dhtuml Nissya, U But. Sixth Buddhist Council Edition (Burmese
Script) 1979.
The Sanskrit Dhtuphas, G. B. Palsule. University of Poona 1961.
The Siddhnta Kaumud , Bhaoji Dkita, Vol. I-II, edited and translated into
English by ra Chandra Vasu. Motilal Banarsidass 1982.
The Siddhnta Kaumud, Bhattoji Deekshit (Devangar script). Printed and Pub-
lished by Khemraj Shri Krishnadas, Bombay 1909.

xix
1

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

asa saghte = accumulating; VIII asa samghte X 371


collecting || acumular; juntar; 348
agregar.

aka kuilagatiya = moving I 12, ak a kuily gatau I 829


crookedly || ir torcidamente. 210

aki lakkhae = marking; mark || I 16 ak i lakae I 87


marca, seal.

aki lakkhae = marking (saa) VIII aka pade lakae ca X 382


|| marca, seal. 281

akka thavane = praising (thuti) || VIII ark a stavane, tapane ity X 102
elogiar, alabar. 283 eke

akkha byatti-sakhtesu = pervading I 22 ak vyptau I 684


and telling || difundir;
propagar; penetrar; esparcir y
decir; anunciar.

aga kuilya gatiya = moving I 210 ag a kuily gatau I 830


crookedly || ir torcidamente.

agi gamane = going || ir. I 27 ag i gatyartha I 155

agga kuilagatiya = going I 28 ag a kuily gatau I 830


crookedly || ir torcidamente.

agha ppakarae = doing evil || VIII agh a ppe K.,


hacer el mal. 290 nh 323

acca pjya = venerating; I 30 arc a pjym I 219


honoring || venerar; honrar.

1
2

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

acca pjya = venerating; VIII arc a pjym X 266


honoring || venerar; honrar. 293

achi yme = stretching; extending I 39 ch i yme I 224


|| abarcar; extender.

aja khepane gatiya ca = I 43 aj a gati-kepaayo I 248


throwing; passing or spending
time and going || arrojar, tirar;
pasar tiempo e ir.

ajja ajjane = procuring; acquiring I 43 arj a arjane I 242


|| obtener; adquirir; procurar.

ajja paisajjane = forming; making VIII arj a prayatne X 186


|| formar; hacer; producir. 295

aca byayagatiya = going to loss I 34 ac u gatau ycane ca I 915


or destruction or ruin vyay a gatau I 930
(vinsagati) || ir hacia
destruccin, prdida o ruina.

acu gati-pjansu = going and I 30 ac u gati-pjanayo I 203


venerating; honoring || ir y
venerar; honrar.

acu visesane = distinguishing || VIII ac u vieae X 198


distinguir; calificar; 292
especificar.

aa gatiya = going || ir. I 53 a a gatau I 317

aa andare = disrespect || falta de VIII a a andare X 25


respeto. 296

2
3

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ahi gatiya = going || ir. I 57 ah i gatau I 280

aa abhiyoge = engaging in a I 58 a a abhiyoge I 371


lawsuit || entablar un pleito.

aa sadde = making sound || I 59 a a abdrtha I 471


producir sonido.

ata staccagamane = going I 64 at a statyagamane I 38


constantly (nirantaragamana)
|| ir continuamente.

ati bandhane = binding || atadura; I 64, at i bandhane I 62


ligazn; ligar; atar. 209

attha ycanya = begging || VIII artha upaycym X 357


mendigar (pedir comida). 311

adi bandhane = binding || atadura; I 86, at i bandhane I 62


ligazn; ligar; atar. 209 ad i bandhane I 63

adda gatiya ycane ca = going I 86 ard a avyakte abde I 56


and begging || ir y mendigar gatau ycane ca
(pedir comida).

adda hisya = hurting || daar; VIII ard a hisym X 285


lastimar; herir. 314

ana pane = breathing (sasana) || I 115 an a prane II 61


respirar.

anu-rudha kme = desire; wish (icch) || III ano rudh a kme IV 65


deseo. 232

3
4

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

anu-vi-dh anukarae = imitating || III ......


imitar. 232

antara-dh adassane = not seeing; III ......


disappearance || desaparicin; 228
ausencia; no ver.

andha dihpasahre = removing VIII andha dyupaghte, X 380


of sight; destruction of sight 320 upasahre ity anye
(cakkhusaitya dihiy dyupasahre
upasahro, apanayana (K.)
vinso v) || eliminacin de la
vista (perder la vista).

apa ppue = reaching || alcanzar; IV ......


realizar; llegar, arribar. 245

appa ppue = reaching || alcanzar; VII ......


realizar; llegar, arribar. 265

abi sadde = making sound || I 124 ab i abde I 403


producir sonido.

abba gatiya hisya ca = going I 123 arv a hisym I 615


and hurting || ir y daar;
lastimar; herir.

abbha gatiya = going || ir. I 125 abhr a gatyartha I 588

abhi sadde = making sound || I 127 abh i abde I 411


producir sonido.

ama gatimhi = going || ir. I 132 am a gatydiu I 493

4
5

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ama roge = ailing; illness || VIII am a roge X 180


enfermedad; dolencia. 333

aya gatiya = going || ir. I 139 ay a gatau I 503

ara gatiya = going || ir. I 158 gati-prpaayo I 983

araha pjya = venerating; I 196 arh a pjym I 776


honoring || venerar; honrar.

araha pjya = venerating; VIII arh a pjym X 192


honoring || venerar; honrar. 349 X 287

ala bhsane = ornamenting; I 162 al a bhaa-parypti- I 548


decorating || ornamentar; vraeu
decorar; adornar.

ava plane = protecting || proteger; I 170 ava rakaa-gati-knti- I 631


cuidar. prti-tpty-avagama-
pravea-ravaa-
svmyartha-ycana-
kriyecch-dpty-
avpty-ligana-
hisdna-bhga-
vddhiu

asa gatiya dity-dnesu ca = I 184 as a gati-dpty-dneu I 934


going, shining and taking;
seizing; grasping || ir; brillar y
tomar; asir, agarrar.

asa bhuvi = being; existing || ser; I 185 as a bhuvi II 56


existir.

5
6

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

asa bhojane = eating || comer. V a a bhojane IX 51


255

asu khepe = throwing (khipana) || III as u kepae IV 100


arrojar, tirar; lanzar; descartar. 239

asu bypane = pervading || IV a vyptau saghte ca V 18


difundir; propagar; penetrar; 246
esparcir.

ahi gatiya = going || ir. I 196 ah i gatau I 666

aa uggame = rising; going up || I 200 a a udyame I 380


surgir; salir; aparecer.

-gamu sam adhivsane = waiting || VIII ...... see Vrtika of Pini


esperar (lit. tener poca 334 1.3.21
paciencia).

-camu dhovane = washing || lavar; VIII ......


limpiar. 331

-d gahae = taking || tomar. III ......


74,
226

pa bypane = pervading || IV p vyptau V 14


difundir; propagar; penetrar; 245
esparcir.

pu lambane = hanging || colgar. VIII p lambhane X 295


327

-bhuja reflecting || reflexionar, I 48 .......


pensar.

6
7

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

-rabha his-karaa-vyamanesu = I 128 ......


hurting; doing and striving ||
daar; lastimar; herir; hacer y
esforzar(se).

sa upavesane = sitting (nisdana) I 187 s a upaveane II 11


|| sentarse, estar sentado.

sisi icchya = wishing; desiring I 183 a asi icchym I 660


|| desear.

i gatiya = going || ir. I1 i gatau II 36

i ajjhayane = reciting; learning I 12 i adhyayane II 37


(uccraa, sikkhana) || recitar;
aprender; estudiar.

ikkha dassan-akesu = seeing and I 26 k a darane I 641


marking || ver y marcar.

ikhi gatyatthe = going || ir. I 22 ikh i gatyartha I 145

igi gamane = going || ir. I 27 ig i gatyartha I 163

ia gatiya = going || ir. I 53 i a gatau I 340

iu gatiya = going || ir. VII u gatau VIII 5


263

idi paramissariye = supremacy || I 87 id i paramaivarye I 64


supremaca; superioridad.

idha vuddhiya = increasing; III dh u vddhau IV 135


growing || crecer; aumentar. 231

7
8

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ila kampane = trembling || I 168 il a svapna-prekaayo; VI 65


temblar; vibrar. svapna-kepaayo
(K.)

ila gatiya = going || ir. I 169 il a gatau C. 6.64

ila perae = crushing; grinding || VIII il a prerae X 119


aplastar; moler; triturar. 343

isa uche = gleaning || espigar. I 173 a uche I 715

isa pariyesane = searching; I 190 ......


seeking || buscar.

isa abhikkhae = doing continu- V i a bhkye IX 53


ously || hacer continuamente. 256

isi gatiya = going || ir. I 189 gatau VI 7

isu icchya = wishing; desiring I 190 i a icchym VI 59


|| desear.

issa issya = jealously; envy || I 172 ry a ryrtha I 544


envidia.

ia1 thavane = praising; extolling || VIII a stutau X 129


elogiar, alabar. 350

ja gatiya = going || ir. I 44 j a gati-kutsanayo I 196


(gatau-C.)

1
a (Smith).

8
9

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

d sandpane = shining; showing VIII chd sadpane X 277


clearly || brillar; exponer, 314
mostrar claramente.

ra vacane gati-kampanesu ca = I 154 r a gatau kampane ca II 8


saying; going and trembling ||
decir; ir y temblar; vibrar.

ra khepane = throwing; casting || VIII r a kepe X 268


arrojar, tirar; lanzar; descartar. 336

sa his-gati-dassanesu = I 179 a gati-his-daraneu I 642


hurting, going and seeing ||
daar; lastimar; herir; ir y ver.

sa issariye = supremacy; I 187 a aivarye II 10


domination (issarabhva) ||
supremaca; superioridad;
dominio.

ha cetya = striving; exerting; I 196 h a ceym I 663


urging || esforzar(se); incitar,
instigar.

a thutiya = praising || elogiar; I 201 a stutau II 9


alabar.

u sadde = making sound || I 12, u abde I 1001


producir sonido. 209

ukkha secane = sprinkling; pouring || I 23 uk a secane I 687


rociar, asperjar; vertir.

ukha gatyatthe = going || ir. I 22 ukh a gatyartha I 132

9
10

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

uca samavye = combination; III uc a samavye IV 114


coming together || 223
combinacin; juntarse,
reunirse.

ucha pipsya = thirst || sed. I 39 uch i vivse I 231

uchi2 uche = searching; seeking I 39 uch i uche I 230


(pariyesana) || buscar. VI 13

uju ajjave = straightness; rectitude I 47 ubj a rjave VI 20


(ujubhva) || rectitud;
honestidad.

ujjha ussagge = throwing away; I 50 ujjh a utsarge VI 21


rejection (chaana) || arrojar;
tirar; descartar; rechazar;
desechar.

uha upaghte = hurting; injuring; I 56 uh a upaghte I 361


killing || herir; lastimar; matar.

uda karsossagge mode kya ca I 93 urd a purotsarge mne I 1026


= releasing excrement; kry ca
rejoicing and sporting;
playing || evacuar excremento;
regocijo, alegra; y jugar.

udi pasava-kiledanesu = flowing II und kledane VII 20


(sandana) and wetness; 215
moistness (tintat) || fluir y
humedad.

2
uchi (Smith).

10
11

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

uddhasa uche = seeking; searching V udhras a uche IX 52


(pariyesana) || buscar. 255

upa3 pajjane = being; existing || ser; VIII ......


existir. 326

ubbi4 hisatthe = hurting || daar; I 123 urv hisrtha I 600


lastimar; herir.

ubbha prae = filling || llenar; I 129 ......


completar.

ubha prae = filling || llenar; I 129 ubh a prae VI 32


completar.

umbha prae = filling || llenar; I 129 umbh a prae VI 32


completar.

usa5 rujya = paining; afflicting || I 173 a rujym I 714


doler; afligir.

usa dhe = heat (uha) || calor. VI ......


258

usu upadhe = burning || quemar; I 174 u u dhe I 727


arder.

na parihniya = loss; decrease || VIII na parihe X 342


prdida; disminucin; 321
reduccin.

3
apa suggested by Smith (page 553). apa sugerido por Smith (pg. 553).
4
ubb (Smith).
5
sa (Smith).

11
12

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

y tantasantne = weaving; I 143 y i tantusatne I 512


sewing || tejer; entrelazar;
coser.

ha vitakke = thinking; reflecting I 197 h a vitarke I 679


|| pensar; reflexionar.

eja kampane = trembling || I 43 ej kampane I 253


temblar; vibrar.

eja dittiya = shining || brillar. I 45 ej dptau I 192

eha vibdhya = oppressing; I 57 eh a vibdhym I 286


harming || oprimir; obstruir;
daar, lastimar.

edha vuddhiya lbhe ca = I 108 edh a vddhau I2


increasing, growing and
gaining, acquiring || crecer;
aumentar y adquirir; ganar;
obtener.

esa buddhiya = knowing || I 179 ......


conocer; comprender.

esu gatiya = going || ir. I 181, e gatau I 649


188

okha sosanlamatthesu = making I 21 okh oalamarthayo I 125


dry and to be able; to suffice;
to adorn; to prevent || secar y
ser capaz, poder; ser
suficiente; adornar; prevenir.

12
13

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

oa apanayane = removing || I 60 o apanayane I 482


remover (quitar algo de un
lugar).

opa nihubhane = spitting (khea- I 121 ......


ptana) || escupir.

opa thapane = placing; putting || VIII ......


colocar; poner. 327

opuji vilimpane = anointing; I 49 ......


smearing || ungir; untar;
manchar.

om smatthiye = ability I 131 ......


(samatthabhva) || habilidad;
capacidad.

oha cge = giving up; I 198 o h k tyge? III 8


abandonment || dejar;
abandonar; renunciar.

kaka loliye = unsteadiness; I 16 kak a laulye I 90


fickleness (lolabhva) ||
inestabilidad; inconstancia;
volubilidad.

kaki gatyatthe = going || ir. I 17 kak i gatyartha I 94

kakkha hasane = laughing || rer; I 21 kakh a hasane (Kaka, Majar) I 124


sonrer.

kakha hasane = laughing || rer; I 23 kakh a hasane I 124


sonrer. kakh e hasane I 821

13
14

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kakhi kakhya = doubting || I 22 kk i kkym I 698


dudar.

kakhi icchya = wishing; desiring I 23 ......


|| desear.

kaca bandhane = binding || atadura; I 33 kac a bandhane I 181


ligazn; ligar; atar.

kaca dittiya = shining || brillar. VIII ......


293

kajja byathane = hurting (his) || I 43 karj a vyathane I 246


daar; lastimar; herir.

kaa vass-varaesu = raining and I 52 ka e varvaraayo I 315


covering; obstructing || llover
y cubrir; obstruir.

kaa gatiya = going || ir. I 53 ka gatau I 342

kaha kicchajvane = difficult or I 56 kah a kcchrajvane I 356


painful living || vida difcil o
dolorosa.

kahi soke = grieving; sorrowing || VIII kah i oke X 303


lamentar; sentir pesar. 298

kai chede = cutting || cortar. VIII ka i bhedane X 44


298

kaha kahane = pulling; I 59 ......


dragging || tirar; arrastrar;
jalar.

14
15

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kaa sadde = making sound || I 59 ka a abdrtha I 476


producir sonido.

kaa nimlane = winking; blinking VIII ka a nimlane X 175


|| parpadear; cerrar los ojos. 302

kaa savane = hearing (see also VIII chidra karabhedane, X378


chidda) || or. 304 chidr a karaa-bhedane ity
kar a eke; kara iti
dhtvantaram ity
apare (PD). Bhede
dvau dht (K)

kati suttajanane = making a I 67 ......


thread; spinning || hacer un
hilo; hilar.

kati chedane = cutting || cortar. I 67 kt chedane VI 141

kati chedane = cutting || cortar. II kt chedane VI 141


214

kattara sethille = looseness; weakness VIII katra kattra aithilye, karta ity X366
|| flojedad; laxitud; debilidad. 310 (K.) apy eke

kattha silghya = praising || I 73 katth a lghym I 37


elogiar; alabar.

katha hisya = hurting || daar; I 73 ......


lastimar; herir.

katha nippke = cooking || cocinar; I 74 kvath e nipke I 899


cocer.

15
16

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

katha kathane = talking || hablar. VIII ......


310

katha vkyapabandhe = connecting VIII katha vkyaprabandhe X 307


sentences; composition || 311
conectar o relacionar
oraciones; composicin.

kathi koille = crookedness || I 73 grath i kauilye I 36


deshonestidad; cualidad de
torcido.

kada avhne rodane ca = calling I 95 ......


and crying || llamar, convocar
y llorar.

kadi avhne rodane ca = calling I 91 kad i hvne rodane ca I 70


and crying || llamar, convocar krad i hvne rodane ca I 71
y llorar.

kadi velambe = hanging down I 95 kad i vaiklavye I 809


(vilambabhva) || colgar. krad i vaiklavye I 810
klad i vaiklavye I 811

kadda kucchite sadde = making an I 86 kard a kutsite abde I 60


unpleasant sound || producir
un sonido desagradable.

16
17

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kana ditti-kantsu = shining and I 112 kan dpti-knti-gatiu I 488


desire; wish || brillar y desear.

kanuy6 sadde = making sound || I 144 kny i abde unde ca I 514


producir sonido.

kanda stacce = continuity VIII -krand a statye X 188


(satatabhva) || continuidad. 313

kapa karuya = compassion || I 120 kp a kpy gatau ca I 808


compasin.

kapa avakampane = shaking || VIII kp a avakalkane X 208


vibrar; agitar. 327

kapi gatiya = going || ir. VIII cap i gatym X 77


326

kapu his-takkalagandhesu7 = I 120 ......


hurting and smell of resin ||
daar; lastimar; herir y olor de
resina.

kapu smatthiye = ability || I 120 kp smarthye I 799


habilidad; capacidad.

kappa vidhimhi = doing (kriy) || VIII ......


hacer; accin; acto. 323

6
kany (Smith).
7
Rpasiddhi page 419.

17
18

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kappa vitakke vidhimhi chedane ca VIII ......


= thinking, doing and cutting 323
|| pensar; reflexionar; hacer y
cortar.

kabba gatiya = going || ir. I 123 karb a gatau I 447

kabba dabbe8 = egotism; arrogance I 124 karv a darpe I 613


(ahakra) || egosmo;
arrogancia (lit. hacer yo).

kamu padavikkhepe = walking I 131 kram u pdavikepe I 502


(padas gamana) || caminar
(lit. ir con el pie).

kamu icch-kantsu = wishing and VIII kam u kntau I 470


delighting || desear y deleitar. 331

kara karae = doing || hacer. VII u k karae VIII


266 10

kala sakhyne9 = calculating || I 166 kal a abda-sakhynayo I 526


contar; calcular.

kala khepe = throwing || arrojar, VIII kal a kepe X 64


tirar; lanzar; descartar. 342

kala gati-sakhynesu10 = going VIII kala gatau sakhyne ca X 319


and calculating || ir y contar; 343
calcular.

8
dappe (Smith).
9
sakhne (Smith).
10
gati-sakhnesu (Smith).

18
19

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kaladi avhne rodane ca = calling I 91 klad i hvne rodane ca I 72


and crying || llamar, convocar
y llorar.

kalaha kucchane = reproaching; I 196 galh a kutsym I 668


contempt || reprochar, criticar;
desprecio, desdn.

kalidi paridevane = lamenting || I 91 klid i paridevane I 15


lamentar. I 73

kalla asadde = silence; noiseless I 166 kall a avyakte abde aabde I 527
(nissadda) || silencio; ausencia iti svm
de ruido (silencioso).

kava vae = color || color. I 170 kab vare I 405

kasa vilekhane = scratching; I 173 k a vilekhane I 1039


writing || rayar; escribir. VI 6

kasa hisatthe = hurting || daar; I 174 ka a hisrtha I 716


lastimar; herir.

kasa hisya = hurting || daar; I 184 cha a hisym I 939


lastimar; herir.

kas gati-sosanesu11 = going and I 187 kas i gati-sanayo ity II 14


making dry || ir y secar. kas a eke ity api
ka a

kassa gatiya = going || ir. I 183 kas a gatau I 913

11
ssanesu (Smith).

19
20

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kaa made kakkasse ca = I 200 ka a made I 383


intoxicating and roughness; VI 86
harshness (kakkasiya, ka a krkaye I 372
pharusabhvo) || intoxicar
(locura) y dureza, aspereza.

kaa secane = sprinkling; pouring || I 201 ga a secane I 814


rociar, asperjar; verter.

ktha hisya = hurting || daar; VIII krath a hisym K.


lastimar; herir. 311 X 218

ksa saddakucchya = coughing I 181 ks abdakutsym I 654


|| toser.

ksu dittiya = shining I 181 k dptau I 678


(virjanat); manifestation
(pkaat) || brillar;
manifestacin (ser claro o
evidente).

ki hisya = hurting || daar; IV k hisym V7


lastimar; herir. 244

kici maddane = crushing || VIII ......


aplastar; triturar. 291

kia gatiya = going || ir. I 53 ki a gatau I 314

kita nivse rogpanayane ca = I 65 kit a bandhane nivse ca I 1042


living and removing illness;
curing || residir, vivir y curar,
sanar.

20
21

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kita e = knowing || conocer; I 67 ki kit a jne (K-III 20) III 20


comprender.

kitta sasandane12 = discussing || VIII kt a saabdane X 111


discutir, hablar. 308

kipa dubballe = weakness; VIII kpa daurbalye X 323


feebleness || debilidad. 327

kila13 bandhe = binding || ligar; atar. I 163 kl a bandhane I 557

kila ptiya-kanesu = joyfulness I 168 kil a vaityakranayo; VI 61


(ptassa bhvo) and playing; vaitye (K.)
sporting (k) || alegra;
regocijo y jugar.

kilisa bdhane = hindering; I 179 kle a avyaktym vci, I 638


afflicting || obstruir, bdhane iti Durga
obstaculizar; afectar, afligir.

kilisa upatpe = vexation; III kli a upatpe IV 52a


tormenting || molestar; 238
fastidiar; atormentar.

kilisa vibdhane = hindering; V kli vibdhane IX 50


obstructing || obstruir, 255
obstaculizar; afectar.

kilota addabhve = moistness; I 67 ......


wetness (tintabhva) ||
humedad.

12
sasaddane (Smith).
13
kla (Smith).

21
22

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kivi hisya = hurting || daar; IV ......


lastimar; herir. 246

k dabbavinimaye = exchange of V u kr dravyavinimaye IX 1


goods; trading (kayavikkaya- 247
vasena bhaassa
parivattana) || intercambio
de substancia (bienes);
comerciar.

ka bandhe = binding (bandhana) VIII k a vare X 99


|| ligar; atar. 297 (bandhavaro-Kalpa)

ka vihre = sporting || jugar; I 200 kr vihre I 373


recrear(se).

ku sadde = making sound || I 10, ku ku abde abde I 999


producir sonido. 209 II 33

ku kucchya = reproaching VI ......


(garah) || reprochar, criticar. 259

kuka dne = taking; seizing || I 16 kuk a dne I 91


tomar; asir, agarrar.

kuca sadde tre = very high sound I 30 kuc a abde tre I 199
(accuccasadda) || sonido muy
fuerte.

22
23

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kuca sapaccana-koilla- I 30 kuc a saparcana-kauiya- I 910


paikkama-vilekhanesu = pratiambha-
uniting; crookedness; going vilekhaneu
back and scratching; writing ||
unir; deshonestidad; regresar;
retroceder y rayar; escribir.

kuca sakocane = contracting; I 31 kuc a sakocane VI 75


distorting || contraer (reducir);
encoger; torcer; deformar.

kuccha avakkhepe = throwing down VIII kuts a avakepae X 158


(adhokhipana) || arrojar; tirar 294
abajo.

kuji abyattasadde = inarticulate I 44 kj a avyakte abde I 240


sound || sonido inarticulado.

kuji saddatthe = making sound || I 44 gj a abdrtha I 267


producir sonido. gj i abdrtha I 268

kuju theyyakarae = stealing || I 42 kuj u steyakarae I 214


robar; hurtar.

kujja adhomukhkarae = facing I 49 ......


down || mirar hacia abajo.

kuca koill-appbhvesu = I 30 kuc a kauilylpbhvayo I 200


crookedness and smallness; kruc a kauilylpbhvayo I 201
littleness || deshonestidad;
cualidad de torcido y
pequeez; poquedad.

23
24

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kua koille = crookedness || I 54 ku a kauilye VI 73


deshonestidad; cualidad de
torcido.

kua14 chedane = cutting || cortar. I 54 tru a chedane VI 82


159

kui15 dhe = burning || calor; VIII ka paritpe paridhe ity X 344


quemar; arder. 297 anye

kua chedane = cutting || cortar. VIII ku a chedana- X 23


296 bhartsanayo

kuhi lasiye gatipaighte ca = I 56 kuh i pratighte; I 365


laziness and obstructing the gatipratighte (K.)
going (action) || pereza;
flojedad; inactividad y
obstruir la accin de ir; cojear;
renquear.

kuhi soke = grieving; sorrowing || I 57 kah i oke I 283


lamentar; sentir pesar.

kui dhe = burning || calor; I 58 ku i dhe I 289


quemar; arder.

kui vedhane16 = piercing || VIII gu i veane X 46


perforar; atravesar; penetrar. 299

14
tua (Smith).
15
k (Smith).
16
vehane (Smith).

24
25

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kua saddopakarae = component I 61 ku a abdopakaraayo VI 45


of a sound; making sound ||
componente (parte) de un
sonido; producir sonido.

kua sakocane = contracting; VIII kua sakocane, pi X 348


shrinking || contraer (reducir); 302
encoger; torcer; deformar.

kua mantane = calling; VIII kua mantrae X 347


addressing || llamar, convocar; 304
dirigirse; hablar a alguien.

kutha hisya = hurting || daar; I 73 krath a hisrtha I 838


lastimar; herir. klath a hisrtha I 839

kuthi his-sakilesesu = hurting I 71 kuth i his- I 44


and defiling || daar; lastimar; sakleanayo
herir y ensuciar; manchar;
contaminar.

kuda kya = playing; sporting || I 93 kurd a krym eva; guda- I 21


jugar. krym eva (K.)

kudi anatabhsane = lying; VIII kudr i antabhae X6


speaking falsehood || mentir. 312

kudha kope = to be angry || enojo, III krudh a krodhe; kope (K.) IV 80


odio, ira. 231

kupa kope = to be angry || enojo, III kup a krodhe IV 122


odio, ira. 235

25
26

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kupa bhsya = speaking || VIII kup a bhrtha X 239


hablar. 327

kubi acchdane = clothing; I 123 kub i cchdane; I 453


covering || cubrir; arropar, chdane (K.)
vestir.

kubi acchdane = clothing; VIII kub i cchdane; X 113


covering || cubrir; arropar, 328 chdane (K.)
vestir.

kubbi17 uggame = rising; going up || I 124 gurv udyamane I 605


surgir; salir; aparecer.

kumra kya = playing; sporting || VIII kumra krym X 331


jugar. 335

kura sadde akkose ca = making I 156 kur a abde VI 51


sound and insulting; abusing ||
producir sonido e insultar;
agraviar.

kula sakhne bandhumhi ca = I 168 kul a sastyne bandhuu I 895


calculating and relative; ca
relation || contar; calcular y
pariente, familiar; relacin.

kusa avhne rodane ca = calling I 183 kru a hvne rodane ca I 909


and crying || llamar, convocar
y llorar.

17
kubb (Smith).

26
27

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kusi bhsya = speaking || VIII kus i bhrtha X 223


hablar. 347

kusu haraa-dittsu = carrying and III knas u hvaraa-dptyo IV 6


shining || llevar; transportar y 238
brillar.

kuha vimhpane = making others VIII kuha vismpane X 353


astonished; pretending || 350
asombrar; sorprender;
aparentar; fingir; engaar.

kua18 ghasane = eating || comer. I 201 k a ghanatve VI 88

ka appasde = displeasing; VIII k a aprasde; X 162


disliking || disgustar; 297 apradne (K.)
desagradar.

kla varae = obstructing; I 163 kl a varae I 558


covering || obstruir; cubrir.

ke sadde = making sound || I 10, kai abde I 964


producir sonido. 208

keta mantane = calling; VIII keta rvae nimantrae X 363


addressing || llamar, convocar; 309 ca (not in K.)
dirigirse; hablar a alguien.

18
ka (Smith).

27
28

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

kele mamyane = taking It is I 166 ......


mine by attachment or wrong
view || hacer mo (tomar esto
es mo) con apego o
concepcin errnea.

kelu gatiya = going || ir. I 165 kel calane I 570

kevu secane = sprinkling; pouring || I 171 klev sevane I 504


rociar, asperjar; verter. (DP)

khaja manthe = stirring (viloana) || I 43 khaj a manthe I 250


revolver; menear; batir.

khaji gativekalle = deficiency in I 43 khaj i gativaikalye I 252


going (limping) || dificultad
en caminar; cojear; renquear.

khaji dne gatiya ca = giving and I 45 kaj i gati-dnayo I 806


going || dar e ir.

khaji kicchajvane = difficult or VIII kaj i kcchrajvane X 79


painful living || vida difcil o 294 chaj i kcchrajvane X 73
dolorosa. (K)
X 88
(DP)

khaji rakkhae = protecting || VIII ......


proteger; cuidar. 294

khajja byathane majjane ca = hurting I 43 kharj a vyathane pjane ca I 247


and purity (suddhi) || daar; mrjane ca I 142
lastimar; herir y pureza. (K)

28
29

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khaa kase = digging (Ns.) || I 53 kha a kkym or I 331


cavar; excavar. kkym

khaa savarae = restraining; VIII kha a savarae X 89


protecting || controlar; 297 gha a savarae X 99
restringir; contener; proteger. (PD)

khai manthe19 = stirring; churning I 59 kha i manthe I 303


|| revolver; menear; batir.

khai chede = cutting || cortar. VIII kha i bhedane X 44


298

khada theriye dhiti-hissu ca = I 84 khad a sthairye hisy I 51


firmness; energy and hurting || ca
firmeza; constancia; energa y
daar; herir; lastimar.

khadi20 parighte = killing; injuring I 105 khid a parighte VI 142


all around (samantato
hanana) || matar; daar o
lastimar todo alrededor.

khadda dasane = stinging; biting I 86 khard a dandake (daane-C.) I 61


(dantasukatakattik kriy) ||
morder; picar.

khanu avadrae = breaking; digging I 113 khan u avadrae I 927


|| romper; quebrar; cavar;
excavar.

19
khae (S; Smith).
20
khdi (Smith).

29
30

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khanda gati-sosanesu = going and I 91 skand ir gati-oaayo I 1028


making dry || ir y secar.

khapi khantiya = patience || VIII kap i kntym X 78


paciencia. 326

khabba gatiya = going || ir. I 123 kharb a gatau I 448

khabba dabbe21 = egotism; arrogance I 124 kharv a darpe I 614


(ahakra) || egosmo;
arrogancia (lit. hacer yo).

khabhi paibaddhe22 = depending; I 127 skabh i pratibandhe I 414


tied or bound to || depender;
ligar.

khamya vidhnane = trembling; I 144 kmy vidhnane I 515


shaking || temblar; sacudir.

khamu sahane = enduring || soportar; I 133 kam s sahane I 469


aguantar; tolerar. kam V 97

khara khaye = exhaustion; I 153 kar a sacalane? I 904


destruction || agotar, acabar;
destruccin.

khala calane = trembling; agitating || I 165 skhal a sacalane I 577


temblar; sacudir; vibrar.

khala sacinane = accumulating || I 165 khal a sacaye I 578


acumular.

21
dappe (Smith).
22
paibandhe (Smith).

30
31

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khala soceyye = purity (sucibhva) || VIII kal a aucakarmai X 57


pureza; purificacin. 341

khaa bhede = breaking; dividing || VIII kha a khaane X 44


romper; dividir. 350 bhedane X 47
(DP)

kh pakathane = telling; I 17 ......


announcing; preaching
(cikkhana, desana) || decir;
anunciar; predicar.

khda bhakkhane = eating || comer. I 83 khd bhakae I 50

khi23 khaye = exhaustion; I 18 ki kaye I 225


destruction || agotar, acabar;
destruccin.

khi nivse = living || residir, vivir. I 18 ki nivsagatyo VI 114

khi khaye = exhaustion; III ki kaye I 255


destruction || agotar, acabar; 222
destruccin.

khi nivse kodha-hissu ca = III ki nivsa-gatyo VI 114


living; to be angry and hurting 222
|| residir, vivir; enojo, odio, ira
y daar, herir.

khi24 gatiya = going || ir. V ......


247

23
kh (Smith).
24
kh (Smith).

31
32

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khija25 abyattasadde = inarticulate I 44 kj a avyakte abde I 256


sound || sonido inarticulado.

khia uttsane = to fear || tener I 52 khi a trse (utrse-K) I 324


miedo; temer.

khiu hisya = hurting || daar; VII ki u hisym VIII 4


lastimar; herir. 263

khidi avayave26 = limb; part; I 89 bid i avayave C. 1-


constituent || miembro; parte; 22
componente.

khidi dniye = wretchedness; III khid a dainye IV 61


poverty (dnabhva) || 227
pobreza; miseria.

khipa perae = grinding; crushing I 121 kip a prerae VI 5


(cuikaraa, pisana) ||
aplastar; moler; triturar.

khipa abyattasadde = inarticulate I 121 ......


sound || sonido inarticulado.

khipa chaane = throwing away; I 121 ......


rejecting || arrojar; tirar;
descartar.

khipa perae = grinding; crushing || III kip a prerae IV 14


aplastar; moler; triturar. 235

25
khja (Smith).
26
avayave ti (Candaviduno)

32
33

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khipa khepe = throwing || arrojar, IV ......


tirar; lanzar; descartar. 245

khipi gatiya = going || ir. I 121 ......

khivu nidassane = pointing out; I 170 kiv u nirasane I 599


indicating || sealar; indicar; kev u nirasane I 569
explicar. (DP)

khivu27 made = intoxicating || I 170 kb made I 407


intoxicar.

khivu nidassane28 = pointing out; III kiv u nirasane I 599


indicating || sealar; indicar; 238
explicar.

kh khaye = exhaustion; IV ......


destruction || agotar, acabar; 245
destruccin.

khu sadde = making sound || I 19, u ku abde II 27


producir sonido. 209

khuju theyyakarae = stealing || I 42 khuj u steyakarae I 215


robar; hurtar.

khuu hisya = hurting || daar; VII ka u hisym VIII 3


lastimar; herir. 263

khuda kya = playing; sporting || I 93 khurd a krym eva I 24


jugar. (DP)

27
khvu (Smith).
28
nirasane (Smith).

33
34

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khudi pavane = jumping || saltar. I 91 skud i pravae I9

khubha sacalane = agitating || agitar; I 129 kubh a sacalane I 787


sacudir; vibrar. IV 129
IX 47

khubha sacalane = agitating || III kubh a sacalane IV 129


temblar; sacudir; vibrar. 236

khura chedane vilekhane ca = I 156 khur a chedane VI 52


cutting and scratching; kur a vilekhane VI 54
writing || cortar y rayar;
escribir.

khusi akkosane = abusing; insulting VIII ......


|| insultar; agraviar. 347

khua ghasane blye ca = eating and I 201 ku a blye VI 89


childhood || comer y niez;
infancia.

khe khdana-sattsu = eating and I 19 khai khadane I 960


existing || comer y existir; ser.

khe khaye = exhaustion; I 209 kai kaye I 961


destruction || agotar, acabar;
destruccin.

khea bhakkhae = eating || comer. VIII khea bhakae X 328


297

khepa perae = grinding; crushing VIII kapa prerae X 392


(cuikaraa) || aplastar; 327
moler; triturar.

34
35

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

khelu gatiya = going || ir. I 165 khel calane I 571


kvel calane I 572

khevu secane = sprinkling; pouring || I 171 khev secane I 537


rociar, asperjar; verter.

khoa khepe = throwing || arrojar, VIII koa kepe X 329


tirar; lanzar; descartar. 297

khoda paighte = striking || golpear; I 91 khor gatipratighte I 584


pegar; chocar.

khola gatipaighte = limping || I 165 khol gatipratighte I 584


cojear; renquear.

khy pakathane = telling; I 17 khy prakathane II 51


announcing; preaching ||
decir; anunciar; predicar.

gaja saddatthe = making sound || I 44 gaj a abdrtha I 265


producir sonido. gaj i abdrtha I 266

gaja maddana-saddesu = crushing VIII gaj a abdrthau X 106


and making sound || aplastar; 295 mrj a abdrthau X 107
triturar y producir sonido.

gajja saddatthe = making sound || I 44 garj a abde I 244


producir sonido.

gai vadanekadese = a part of the I 58 ga i vadanaikadee I 65a


mouth; action of the mouth || I 384
parte de la boca; accin de la
boca.

35
36

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

gai made = intoxicating || I 59 ka i made I 383


intoxicar.

gaa gatiya = going || ir. I 61 ka a gatau I 831

gaa sakhyne29 = calculating || VIII gaa sakhyne X 309


contar; calcular. 303

gaecu30 theyyakarae = stealing I 30 gluc u steyakarae I 213


(thenana, corik) || robar;
hurtar.

gada viyattiya vcya = I 84 gad a vyakty vci I 53


articulate speech || lenguaje
articulado.

gada devasadde = thundering VIII gad devaabde X 314


(meghasadda) || tronar; sonido 313
de tormenta.

gadda sadde = making sound || I 86 gard a abde I 58


producir sonido.

gaddha abhikakhya = longing; VIII gardh a abhikkym X 125


desiring; wishing || desear; 319 (Kecit)
anhelar.

gantha santhambhe = supporting || VIII granth a sadarbhe X 294


apoyar; sostener; soportar. 311

29
sakhne (Smith).
30
galocu (Smith).

36
37

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

gandha scane addane = showing VIII gandh a ardane X 145


(paksana) and floating 319
(pariplut) || mostar; indicar y
flotar.

gabba gatiya = going || ir. I 123 garb a gatau I 449

gabba dabbe31 = egotism; arrogance I 124 garv a darpe I 614


(ahakra) || egosmo;
arrogancia (lit. hacer yo).

gabba mne = selfishness, pride VIII garva mne X 359


(ahakra) || egosmo; 328
arrogancia (lit. hacer yo).

gabbha dhrae = holding; bearing || I 127 galbh a dhrye I 419


sostener; soportar; mantener.

gamu gatiya = going || ir. I 134, gam gatau I 1031


202

gara secane = sprinkling; pouring || I 150 g secane I 984


rociar, asperjar; vertir.

gara uggame = rising; going up || I 156 gur udyamane? VI 103


surgir; salir; aparecer.

gara uggame = raising; going up || VIII gr a udyamane X 155


surgir; salir; aparecer. 335

garaha kucchane = reproaching || I 196 garh a kutsym I 667


reprochar, criticar; desprecio,
desdn.

31
dappe (Smith).

37
38

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

garaha vinindane = reproaching || VIII garh a vinindane X 301


reprochar, criticar; censurar. 350

gala adane = eating || comer. I 165 gal a adane I 579

gavesa maggane = searching; seeking VIII gavea mrgae X 337


|| buscar; rastrear. 347

gasu adane = eating || comer. I 183 gras u adane I 661

gaha gahae = taking || tomar. I 197 gh grahae I 681


glah a grahae I 652
(DP)

gaha updne = firmly taking VI grah a updne IX 61


(gahaa) || tomar firmemente. 257

g gatiya = going || ir. I 28, g gatau I 998


209

gdha patih-nissaya-gandhesu32 = I 108 gdh pratih-lipsayor I4


footing; supporting and smell granthe ca
|| base (lugar donde pararse);
apoyar; sostener y olor.

ghu viloane = stirring; churning || I 197 gh viloane I 680


revolver; menear; batir.

gidhu abhikakhya = longing; III gdh u abhikkym IV 136


desiring; wishing || desear; 232
anhelar.

32
ganthesu (Smith).

38
39

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

gira niggirae = trickling; oozing; I 155 g nigirae VI 117


dripping (paggharaa) ||
gotear; chorrear; escurrir;
exudar.

gila ajjhoharae = swallowing || I 165 ......


tragar; ingerir.

gile ptikkhaye = loss of joy || I 166 glai harakaye I 952


prdida de la alegra.

gilevu secane = sprinkling; pouring || I 171 glev secane I 532


rociar, asperjar; vertir.

gilesu anvicchya = wishing again I 181 ge anvicchym I 645


and again (punappuna gle ity eke
icch) || desear, anhelar una y
otra vez.

gu karsussagge = voiding of I 26 gu purotsarge VI 106


excrement (vaccakaraa) ||
evacuar excremento.

gu sadde = making sound || I 28, gu avyakte abde I 997


producir sonido. 209

gu uggame = rising; going up; I 28 gur udyamane? VI 103


manifesting (pkaat) ||
surgir; salir; aparecer;
manifestar.

gucu theyyakarae = stealing I 30 gruc u steyakarae I 212


(thenana, corik) || robar;
hurtar.

39
40

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

guji abyattasadde = inarticulate I 44 guj i avyakte abde I 218


sound || sonido inarticulado.

gua mantane = calling; VIII gua mantrae X 347


addressing || llamar, convocar; 304
dirigirse; hablar a alguien.

guda kya = playing; sporting || I 93 gurd a krym eva I 23


jugar. (DP)

gudha parivehane = wrapping; III gudh a pariveane IV 13


covering || envolver; cubrir. 232

gupa rakkhae = protecting || I 120 gup rakae I 422


proteger; cuidar.

gupa gopana-jigucchanesu = I 120 gup a gopane I 1019


protecting and disgusting;
disliking || proteger; cuidar y
disgustar.

gupa bhsya = speaking || VIII gup a bhrtha X 231


hablar. 327

gupha ganthe = tying; making a knot I 122 guph a grahae VI 31


(ganthikaraa) || atar; amarrar; gumph a grahae VI 38
hacer un nudo. (DP)

guh savarae = restraining; I 197 guh savarae I 944


protecting || controlar;
restringir; contener; proteger.

gua rakkhya = protecting || I 201 gu a rakym VI 77


proteger; cuidar.

40
41

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ge sadde = making sound || I 26, gai abde I 965


producir sonido. 208

ge sadde = making sound || IV g abde IX 28


producir sonido. 245

gevu secane = sprinkling; pouring || I 171 gev secane I 531


rociar, asperjar; vertir.

gottha vase = lineage || linaje. I 74 ......

goma upalepane = coating; VIII goma upalepane X 330


smearing || manchar; untar; 334
cubrir.

ghaa saghte = accumulating; I 53 jha a saghte I 328


collecting || acumular; juntar;
agregar.

ghaa cetya = urging || incitar, I 54 gha a ceym I 800


instigar.

ghaa saghte = accumulating; VIII gha a saghte X 183


collecting || acumular; juntar; 296
agregar.

ghaa saghe hantyatthe ca33 = VIII gha a saghte X 183


accumulating; collecting and 297
striking; killing || acumular;
juntar; agregar y golpear,
pegar; matar.

33
In Pinya-Dhtupha hantyarth ca is a Gaa Stra meaning the roots denoting killing take ic without
change of sense. See Vasu ii 474. En el Pinya-Dhtupha hantyarth ca es una Gaa Stra que signifca que
las races con el significado de matar toman ic sin cambiar el significado. Vase Vasu ii 474.

41
42

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ghaa bhsya = speaking || VIII gha a bhrtha X 226


hablar. 297

ghai bhsya = speaking || VIII gha i bhrtha X 227


hablar. 297

ghaa34 ghaane35 = striving (vyma- VIII ......


karaa) || esforzar(se). 296

ghaa calane = trembling || temblar; VIII gha a calane X 87


sacudir; vibrar. 296

ghai gahae = taking || tomar. I 61 gh i grahae I 463

ghara secane = sprinkling; pouring || I 150 gh secane I 985


rociar, asperjar; vertir.

ghasu36 saharise = knocking against; I 174 gh u saghare I 740


colliding (saghaana) ||
golpear contra; chocar.

gh gandhopdne = smelling || I 28 ghr gandhopdne I 973


oler.

gh gandhopdne = smelling || III ghr gandhopdne I 973


oler. 222

ghii gahae = taking || tomar. I 61 ghi i grahae I 461

ghiu dittiya = shining || brillar. VII gh u dptau VIII 7


263

34
ghaa (Smith).
35
ghaane (Smith).
36
ghusu (Smith).

42
43

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ghu abhigamane = attaining; I 29 dyu abhigamane II 31


obtaining; understanding
(adhigamana) || alcanzar;
conseguir; obtener; entender;
comprender.

ghu sadde = making sound || I 29, ghu abde I 1000


producir sonido. 209

ghua parivattane = turning or I 54 ghu a parivartane I 782


rolling round || dar vueltas;
voltear; girar; rodar; rotar.

ghua paighte = striking || golpear; I 54 ghu a pratighte VI 91


pegar; chocar.

ghua gamane = going || ir. I 61 ghu a bhramae I 464


VI 48

ghui gahae = taking || tomar. I 61 ghu i grahae I 462

ghua gamane = going || ir. I 61 ghr a bhramae I 464


VI 49

ghura abhimatta37-saddesu = intense I 156 ghur a bhmrtha-abdayo VI 55


intoxication and making
sound || intoxicacin intensa y
producir sonido.

ghusa sadde = making sound || I 172 ghu ir aviabdane (abde-C.) I 683


producir sonido.

37
bhmattha (Smith).

43
44

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ghusa sadde = making sound || VIII ......


producir sonido. 349

ghusi visaddane = shouting VIII ghu ir viabdane X 187


(ugghosana) || gritar; vocear. 346

ghus kantikarae = making what is I 183 ghu i kntikarae I 682


pleasing || agradar; hacer
aquello que agrada.

ghora gatipaighte = limping I 146 khol gati-pratighte I 584


(gatipaihanana) || cojear; khor gati-pratighte I 584
renquear.

caka titti-paightesu = satisfying I 12 cak a tiptaupratighte ca I 93


(tappana) and striking || tiptau I 820
satisfacer; saciar y golpear;
pegar; chocar.

cakka byathane = hurting; VIII cakk a vyathane X 56


oppressing || daar; lastimar; 282
herir; oprimir.

cakkha viyattiya vcya = I 26 cak i vyakty vci II 7


articulate speech || lenguaje
articulado.

cacca paribhsana-vajjanesu = I 30 carc a paribhaa-his-tarjaeu I 749


abusing; blaming; censuring jarj a paribhaa-his-tarjaeu I 748
and avoiding || denostar; jharjh a paribhaa-his-tarjaeu I 750
reprochar; criticar; censurar y carc a paribhaa-bhartsanayo VI 17
evitar; abstenerse de. jarj a paribhaa-bhartsanayo VI 17
jharjh a paribhaa-bhartsanayo I 17

44
45

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

cacca ajjhayane = reciting; learning VIII carc a adhyayane X 172


|| recitar; aprender; estudiar. 292

caja cge = giving up; abandoning I 44 tyaj a hnau I 1035


|| dejar; abandonar; renunciar.

cacu gatiya = going || ir. I 30 cac u gatyartha I 205

caa paribhsane = abusing; I 54 va a paribhae I 816


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

cai kope = to be angry || enojo, I 58 ca i kope I 298


odio, ira.

caa dne = giving || dar. I 61 ca a gatau dne ca I 833

cat his-gandhesu = hurting and I 67 ct his-granthanayo VI 35


smelling || daar; lastimar;
herir y oler.

cada ycane = requesting I 97 cad e ycane I 918


(ajjhesana) || solicitar; pedir. cat e ycane I 918

cadi samiddhiya hildane I 90 cad i hlde dptau ca I 68


dittiya ca = success,
prosperity; flirting and
splendor, beauty; shining ||
xito; prosperidad; flirtear;
coquetear y brillar; esplendor;
belleza.

45
46

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

capa kakkane = making powder; VIII cah a parikalkane X 83


pulverizing || pulverizar; 326 cap a ity eke
moler.

cabba gatiya = going || ir. I 123 carb a gatau I 452

camu adane = eating || comer. I 131 cam u adane I 497

camba adane = eating || comer. I 124 carv a adane I 610

caya gatiya = going || ir. I 139 cay a gatau I 507

cara carae = walking; going || I 146 ......


caminar; ir.

cara gati-bhakkhaesu = going and I 147 car a gatyartha bhakae I 591


eating || ir y comer. pi I 560
(DP)

cara asasaye = not doubting || no VIII car a saaye (asaaye- X 205


dudar. 335 Durga)

cala kampane = trembling || I 167, cal a kampane I 885


temblar; vibrar. 210

casa bhakkhae = eating || comer. I 184 ca a bhakae I 938

caha parisakkane = endeavoring; I 195 cah a parikalkane = I 765


trying || esforzar(se); cheating; deceiving X 83
empear(se); intentar. X 320

caha parikatthane = boasting || VIII caha parikalkane X 320


ostentar. 349

46
47

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

cyu pj-nismanesu = I 144 cy pj-nimanayo I 929


venerating, honoring (pjan)
and looking; hearing
(olokana, savana) || venerar;
honrar y mirar; oir.

ci caye = piling || apilar, IV ci cayane V5


amontonar; acumular. 245

ci caye = piling || apilar, V ci cayane V5


amontonar; acumular. 247

cika38 masane = touching; rubbing VIII ck a marae X 284


|| tocar; frotar. 283

cikkha viyattiya vcya = I 26 ......


articulate speech || lenguaje
articulado.

cigula paribbhamane = turning round VIII ......


and round; rotating || dar 344
vueltas; voltear; girar; rodar.

cia pesane = sending || enviar; I 53 ci a parapraiye I 337


mandar. parapreye I 316
(DP)

cita sacetane = urging || incitar, VIII cit a sacetane X 135


instigar. 307

38
cka (Smith).

47
48

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

cit sae = making a mark I 63 cit sajne I 39


(cihana, lakkhaakaraa) ||
marca, seal; marcar.

citta cittakarae, kadci dassane pi VIII citra citrkarae, kadcid X 370


= making variegated 310 darane39
(vicittabhvakaraa) and
seeing that is rare or unusual ||
abigarrar y ver lo que es raro
o inusual.

cine maanya = imagining; I 117 ......


regarding || considerar;
imaginar.

cinta cintya = thinking || pensar; VIII cit i smtym X2


reflexionar. 305

ciri hisya = hurting || daar; IV ciri hisym V 31


lastimar; herir. 246

cila vasane = to clothe || arropar, I 169 cil a vasane VI 63


vestir.

cilla sehille = looseness; weakness I 165 cill a aithilye bhva- I 566


(sihilabhva) || flojedad; karae ca (aithilye-
laxitud; relajacin; debilidad. K)

civa40 bhsya = speaking || VIII cv a bhrtha X 234


hablar. 345

39
K. 320.
40
cva (Smith).

48
49

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

civu41 dna-savaresu = taking; I 171 cv dna-savaraayo I 928


seizing and restraining ||
tomar; asir, agarrar y
controlar; restringir; contener.

cu cavane = falling; dying || caer; I 33 cyu gatau I 1004


cesar; morir.

cu gatiya = going || ir. I 209 cyu gatau I 1004

cu cavane42 = falling; dying || VIII cyu sahane, hasane ity X 206


caer; cesar; morir. 292 eke

cukka byathane = hurting; VIII cukk a vyathane X 56


oppressing || daar; lastimar; 282
herir; oprimir.

cua appbhve = smallness; I 54 cu i alpbhve I 347


littleness || pequeez;
poquedad.

cua chedane = cutting || cortar. I 54 cu a chedane VI 84

cua chedane = cutting || cortar. VIII cu a chedane X 72


296

cua43 vibhede = dividing || dividir. VIII ca a bhedane X 181


297

cui chedane = cutting || cortar. VIII cu i chedane X 117


297

41
cvu (Smith).
42
cvane (Smith).
43
caa (Smith).

49
50

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

cua appabhve = smallness; VIII cu a alpbhve X 25


littleness || pequeez; 296
poquedad.

cua hvakarae = flirting; I 58 cu a bhvakarae I 370


dalliance || flirtear; coquetear.

cua chedane = cutting || cortar. I 62 cu a chidi (Kalpadruma)

cua44 sakocane = contracting; VIII cr a sakocane X 100


shrinking || contraer (reducir); 302
encoger; torcer; deformar.

cua perae = grinding; crushing || VIII cr a prerae X 18


aplastar; moler; triturar. 302

cuta secane kharae ca = I 64 cyut ir secane I 40


sprinkling and flowing || scyut ir karae I 41
rociar, asperjar y fluir, correr.

cuda sacodane attiya ca = VIII cud a sacodane X 53


accusing and ordering; 312
commanding || acusar y
ordenar, mandar.

cupa mandagatiya = going slowly I 120 cup a mandy gatau I 430


|| ir lentamente.

cubi vadanasayoge = kissing || I 123 cub i vaktrasayoge I 456


besar (lit. unin de caras).

cura theyye = stealing || robar; VIII cur a steye X1


hurtar. 278

44
ca (Smith).

50
51

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

culla hvakarae = flirting; I 164 cull a bhvakarae I 564


dalliance (vilsakaraa) ||
flirtear; coquetear.

cusa45 pne = drinking || beber. I 173 c a pne I 704

cea ceya = urging || incitar, I 54 ce a ceym I 275


instigar.

celu gatiya = going || ir. I 165 cel calane I 569

cevi cetantulye = urging; being I 171 vev vetin tulye = in the II 68


equal || incitar, instigar; ser same meaning as the
igual. root v

chaa chaane = discarding || VIII ......


descartar; desechar. 297

chaa chaane = throwing away; VIII ......


rejecting || arrojar; tirar; 299
descartar.

chada savarae = restraining; VIII chad i savarae X 41


protecting || controlar; 312
restringir; contener; proteger.

chada apavrae = covering; VIII chad a apavrae X 290


concealing || cubrir; ocultar; 314
esconder.

chadi ujjhane = leaving; abandoning I 95 chad ir rjane I 851


|| dejar; abandonar.

45
csa (Smith). In Kaktsna c a, t a, p a, m a, a, are shown with short u. Footnote to K 94. En
Kaktsna c a, t a, p a, m a, a, se muestran con una u corta. Nota al K 94.

51
52

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

chad icchya = wishing; desiring VIII ......


|| desear. 315

chadda vamane = vomiting || vomitar; VIII chard a vamane X 51


expeler. 312

chama gatimhi = going || ir. I 132 tsar a chadmagatau? I 586

chamu adane = eating || comer. I 131 cham u adane I 498

chida46 dvedhkarae = making into VIII cheda dvaidhkarae X 388


two; cutting; dividing || hacer 314
dos partes; cortar; dividir;
separar.

chidi dvedhkarae = making into II chid ir dvaidhkarae VII 3


two; cutting; dividing || hacer 215
dos partes; cortar; dividir;
separar.

chidi chijjane = cutting itself || III ......


cortarse. 226

chidda kaabhede = piercing the VIII chidra karabhede X 378


ears || perforar las orejas (para 314
colocar aretes).

chu chedane = cutting || cortar. I 39 see che in Sad.


divdigaa

chua chedane = cutting || cortar. I 54 chu a chedane VI 84

46
cheda (Smith).

52
53

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

chua chedane = cutting || cortar. VIII ......


296

che47 chedane = cutting || cortar. III cho chedane IV 38


224

jakkha bhakkhae hasane ca = eating I 23 jak a bhaka-hasanayo II 62


and laughing || comer y rer;
sonrer.

jaggha hasane = laughing || rer; I 29 ghagh a hasane? I 170


sonrer.

jacca paribhsana-vajjanesu = I 30 carc a paribhaa-his-tarjaeu I 749


abusing; blaming; censuring jarj a paribhaa-his-tarjaeu I 748
and avoiding || denostar; jharjh a paribhaa-his-tarjaeu I 750
reprochar; criticar; censurar y carc a paribhaa-bhartsanayo VI 17
evitar; abstenerse de. jarj a paribhaa-bhartsanayo VI 17
jharjh a paribhaa-bhartsanayo VI 17

jaja yuddhe = fighting (yujjhana) || I 44 jaj a yuddhe I 261


luchar, pelear.

jaji yuddhe = fighting (yujjhana) || I 44 jaj i yuddhe I 262


luchar, pelear.

jajjha paribhsana-tajjanesu = I 50 jarj a paribhaa-his-tarjaneu I 748


abusing; blaming; censuring carc a paribhaa-his-tarjaneu I 749
and threatening, menacing || jharjh a paribhaa-his-tarjaneu I 750
denostar; reprochar; criticar;
censurar y amenazar.

47
cho (Smith).

53
54

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

jaa saghte = accumulating; I 53 ja a saghte I 327


collecting || acumular; juntar;
agregar.

jana sadde = making sound || I 113 ......


producir sonido.

jana janane = making; producing || III jan a janane III 24


hacer; producir; generar. 233

jan ptubhve = manifesting || III jan i prdurbhve IV 41


manifestar(se); aparecer. 233

jabha gattavinme = bending the I 127 jabh i gtravinme I 415


body or the limbs || doblar el
cuerpo o los miembros.

jabhi gattavinme = bending the I 127 jbh i gtravinme I 416


body or the limbs || doblar el
cuerpo o los miembros.

jabhi nsane = destroying || VIII jabh i nane X 176


destruir; hacer perecer. 330

jamu adane = eating || comer. I 131 jam u adane I 499

jara roge = aging (jararoga) || I 150 jvar a roge I 813


envejecer.

jara vayohnimhi = aging || VIII j jri vayohnau X 272


envejecer. 336 X 283
(DP)

jala dittiya = shining || brillar. I 166 jval a dptau I 842 I


884

54
55

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

jala dhae = prosperity || I 167 jal a ghtane (dhnye-C.) I 886


prosperidad.

jala apavrae = covering; VIII jal a apavrae X 10


concealing || cubrir; ocultar; 341
esconder.

jasa hisatthe = hurting || daar; I 174 ja a hisrtha I 719


lastimar; herir.

jasa hisya = hurting || daar; VIII jas u hisym X 130


lastimar; herir. 346

jasa tane = beating; striking || VIII jas u tane X 178


golpear; pegar. 346

jasi rakkhae = protecting || VIII jas i rakae X 128


proteger; cuidar. 345

jgara niddakkhaye = awakening || I 154 jg nidrkaye II 63


despertar (lit. destruccin del
sueo).

jgara niddakkhaye = awakening || VII jg nidrkaye II 63


despertar (lit. destruccin del 277
sueo).

55
56

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ji jaye = conquering; winning || I 42 ji jaye I 59


conquistar; triunfar; ganar.

ji abhibhavane48 = I 42 ji jri abhibhave I 993


overpowering || conquistar; I 994
subyugar; prevalecer; vencer;
superar.

ji jaye = conquering; winning || V ......


conquistar; triunfar; ganar. 248

ji49 jniya = loss; deprivation || V ......


prdida; privacin; carencia. 248

jimu50 adane = eating || comer. I 131 ...... (jamati idupadho


yam ity eke-K)

jiri hisya = hurting || daar; IV jiri hisym V 32


lastimar; herir. 246

jisu secane = sprinkling; pouring || I 174 ji u secane I 728


rociar, asperjar; vertir.

jra brhane = developing; I 146 ......


increasing (vahana) ||
aumentar; crecer; incrementar.

jva padhrae = keeping the I 170 jv a pradhrae I 594


life || mantener la vida.

48
abhibhave (Smith).
49
j (Smith).
50
jamu (Smith).

56
57

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ju gatiya = going fast I 42, jyu gatau I 1005


(sghagati) || ir rpidamente. 209

jugi vajjane = avoiding || evitar; I 28 jug i varjane I 168


abstenerse de.

juta bhsane = saying; speaking I 66 jut bhsane I 32


(udraa) || hablar; decir;
pronunciar.

juta dittiya = shining || brillar. I 66, dyut a dptau I 777


210

juta dittiya = shining || brillar. VI ......


259

jusa51 hisatthe = hurting || daar; I 174 ru a hisrtha I 716


lastimar; herir.

jusa paritakkane = reflecting; VIII ju a paritarkae X 291


considering || pensar; 348
reflexionar; considerar.

jusi52 pti-sevanesu = joy and I 190 ju prti-sevanayo VI 8


associating || alegra; regocijo
y asociar(se).

jusi pti-sevanesu = joy and VI ......


associating; serving || alegra; 258
regocijo y asociar(se).

jua gatiya = going || ir. I 201 ju a gatau VI 37

51
jsa (Smith).
52
jus (Smith).

57
58

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

jua bandhane = binding || ligar; I 201 ju a bandhane VI 85


atar.

jua perae = grinding; crushing || VIII ju a prerae X 105


aplastar; moler; triturar. 350

je khaye = exhaustion; I 42, jai kaye I 962


destruction || agotar, acabar; 209
destruccin.

jesu gatiya = going || ir. I 181 ce gatau I 617


je gatau (DP) I
647

jehu payatane = striving || I 196 jeh prayatne I 675


esforzar(se).

[jha]53 ...... VIII j niyoge (-jane) j- K


296 payati bhtyn

jhapa dhe = burning || calor; VIII ......


quemar; arder. 323

jhamu adane = eating || comer. I 131 jham u adane I 501

jhasa hisatthe = hurting || daar; I 174 jha a hisrtha I 720


lastimar; herir.

53
Roots ending in jha and a are not generally met with (in curdi group). But in the grammatical treatises
(Sanskrit) they read niyojane. However, this example is not in accordance with the Buddhas word. Therefore,
it is not shown. Saddanti, page 296. Las races terminadas en jha y a generalmente no se encuentran (en el
grupo curdi). Pero en los tratados gramaticales (snscrito) se lee niyojane. Sin embargo, este ejemplo no est
de acuerdo con la Palabra de Buddha. Por lo tanto, no se muestra. Saddanti, pgina 296.

58
59

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

jhe cintya = thinking; I 49 dhyai cintym I 957


reflecting || pensar;
reflexionar.

jhe dittiya = shining || brillar. I 50 ......

apa tosana-nisnesu = giving VIII jap a jna-jpana- X 81


pleasure and sharpening || 322 mraa-toaa-
complacer; satisfacer; agradar nina-nimaneu
y afilar; aguzar.

amu adane = eating || comer. I 131 ......

avabodhane = knowing; I 50 ......


understanding || conocer;
comprender.

mraa-tosana-nisnesu = I 51 j mraa-toaa- I 849


killing; pleasure; joy and nimaneu (-
sharpening || matar; nineu, K)
complacer; satisfacer; agradar
y afilar; aguzar.

avabodhane = knowing; V j avabodhane IX 36


understanding || conocer; 249
comprender.

ala velambe = hanging down || I 167 al a vaiklavye I 887


colgar.

ika54 gatyatthe = going || ir. I 17 ik gatyartha I 103

54
ka (Smith).

59
60

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ula velambe = hanging down || I 167 val a vaiklavye I 888


colgar.

eka gatyatthe = going || ir. I 208 tik a gatyartha I 103

h gatinivattiya = stopping I 55 h gatinivttau I 975


from going; standing || detener
el movimiento; pararse.

h gatinivattiya = stopping III ......


from going; standing 225
(uppajjamnassa gamanass
upacchedo) || detener el
movimiento; pararse.

he sadda-sakhtesu = making I 55 yai abda-saghtayo I 959


sound and telling || producir
sonido y decir; anunciar.

he vehane = wrapping; I 55 ai veane I 970


enveloping || envolver; cubrir.

apa saghte = accumulating; VIII ap a saghte X 138


collecting || acumular; juntar; 326
agregar.

i55 vihyasagatiya I 57 vihyas gatau I 1017


gamanamatte ca = flying and
mere going || ir por el aire
(volar) y mero ir.

55
(Smith).

60
61

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

i56 khipan-uanesu = throwing I 57 ......


and flying up || arrojar, tirar;
lanzar; descartar y volar;
despegar.

i57 gatiya = going || ir. III vihyas gatau IV 27


225

ipa khepe = throwing || arrojar, I 121 ip a kepe VI 78


tirar; lanzar; descartar.

ipa saghte = accumulating; VIII ip a saghte X 138


collecting || acumular; juntar; 326
agregar.

taka hasane = laughing (hsa) || I 11 tak a hasane I 120


rer; sonrer.

taki kicchajvane = difficult or I 11 tak i kicchrajvane I 121


painful living (kasirajvana) ||
vida difcil o dolorosa.

taki bandhane = binding || ligar; VIII ak i bandhane X 97


atar. 283

takka vitakke = thinking; reflecting VIII ......


|| pensar; reflexionar. 281

takka bhsya = speaking || VIII tark a bhrtha X 240


hablar. 283

56
(Smith).
57
d (Smith).

61
62

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

takkha tapane = restraining I 22 tak a tvacane I 695


(savaraa) || controlar;
restringir; contener.

taggha plane = protecting || proteger; I 29 dagh a ghtane plane ca V 27


cuidar. (Also Majar)

tagi gamane = going || ir. I 27 tag i gatyartha I 158


tvag i gatyartha I 159

taca savarae = protecting I 30 tvac a savarae VI 18


(rakkhaa) || proteger; cuidar.

tacca hisya = hurting || daar; I 30 ......


lastimar; herir.

taccha tanukarae = making thin; I 41 tak tankarae I 685


reducing || reducir. tvak tankarae I 686

tajja bhassane = scolding; I 44 tarj a bhartsane I 245


frightening || reprender;
asustar; atemorizar.

tajja santajjane = frightening; VIII tarj a satarjane X 142


menacing || asustar; 295
atemorizar; amenazar.

tacu gatiya = going || ir. I 30 tac u gatyartha I 206


tvac u gatyartha I 207

taa ussaye = to be upright (roha, I 53 ta a ucchrye I 330


ubbedha) || estar vertical;
ascender; elevacin; altura.

62
63

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tai tane = beating; striking || I 58 ta i tane I 300


golpear; pegar.

tadi cetya = urging || incitar, I 91 trad i ceym I 69


instigar.

tadi hisndaresu = hurting and II ut td ir hisndarayo VII 9


disrespect || daar; lastimar; 215
herir y falta de respeto.

tadda hisya = hurting || daar; I 86 tard a hisym I 59


lastimar; herir.

tanu vitthre = spreading; VII tan u vistre VIII 1


enlarging || extender; 261
expandir; agrandar; ampliar.

tanu saddopatpesu = making VIII tan u raddhopakaraayo X 296


sound and tormenting || 322
producir sonido y atormentar.

tanta kuumbadhrae = supporting VIII tatr i kuumbadhrae X 139


a family || sustentar una 308
familia.

tapa dittiya = shining (virocana) I 122 tp a tptau? VI 24


|| brillar. X 276

tapa ubbege = terror (utrsa); dread I 122 trap lajjym? I 399


(bhrut) || terror; miedo.

tapa santpe = heating || calentar; I 122 tap a satpe I 1034


producir calor.

63
64

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tapa santpe = heating || calentar; III tap a aivarye v? IV 51


producir calor. 235

tapa pane = gladdening; III tp a prane IV 86


satisfying || alegrar; regocijar; 235
satisfacer.

tapa58 khaye = exhaustion; VIII ......


destruction || agotar, acabar; 326
destruccin.

tapa pane = gladdening; VIII tp a tptau X 276


satisfying || alegrar; regocijar; 327
satisfacer.

tapa dhe = burning || calor; VIII tap a dhe X 275


quemar; arder. 327

tapha tittiya = satisfying; satiating I 122 tp a tptau VI 24


(tappana) || satisfacer; saciar. tnph a tptau VI 25

taya gatiya = going || ir. I 139 tay a gatau I 508

tara plavana-taraesu = floating I 150 t plavana-taraayo I 1018


and crossing || flotar y cruzar,
atravesar.

tara sambhame = instability I 150 i tvar sabhrame I 812


(anavahna) || inestabilidad.

tala patihya = supporting || VIII tal a pratihym X 58


apoyar; soportar; mantener; 341
sostener.

58
thapa (Smith).

64
65

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tasa pipsya = thirst || sed. III i t pipsym IV 118


239

tasa pipsya = thirst || sed. VI ......


258

tassa santajjane = frightening; VIII bharts a satarjane X 143


menacing || asustar; 346
atemorizar; amenazar.

taa tane = beating; striking || VIII ......


golpear; pegar. 350

taa ghte = anger; hatred || VIII ta a ghte X 43


enojo; odio; ira. 350

t plane = protecting || proteger; III trai plane I 1014


cuidar. 225

tyu santna-planesu = continuity I 144 ty satna-planayo I 518


and protecting || continuidad y
proteger; cuidar.

tsa vrae = obstructing; VIII tras a dhrae X 201


hindering (nivraa) || 347
obstruir; obstaculizar.

tika gatyatthe = going || ir. I 17 tik gatyartha I 105

tika hisya = hurting || daar; IV tik a gatau59 V 20


lastimar; herir. 246

59
In DP gatau ca, ca indicating skandana also. En gatau ca, DP, ca indica tambin skandana.

65
66

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tiga hisya = hurting || daar; IV tig a gatau60 V 20


lastimar; herir. 246

tija nisne khamya ca = I 45 tij a nine (kamy ca, I 1020


sharpening (tikkhatkaraa) K)
and patience (khanti) || afilar;
aguzar y paciencia.

tija nisne = sharpening; VI ......


sharpness (tikkhat) || afilar; 259
aguzar.

tija nisne = sharpening || afilar; VIII tij a nine X 110


aguzar. 295

tiu adane = eating || comer. VII t u adane VIII 6


263

timu addabhve = wetness; I 131 tim a rdrbhve IV 16


moistness (tintabhva) || im a rdrbhve IV 17
humedad. m a rdrbhve IV 17

tira adhogatiya = going down || I 158 ......


ir abajo.

tila gatiya = going || ir. I 165 til a gatau I 567

tila sinehane = sticking || I 169 til a snehane VI 62


aglutinar, pegar.

tila sinehane = sticking || VIII til a snehane X 67


aglutinar, pegar. 340

60
In DP gatau ca, ca indicating skandana also. En gatau ca, DP, ca indica tambin skandana.

66
67

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tiva61 thliye = thickness; bigness || I 170 tv a sthaulye I 597


estado de grueso o grande.

tisa tittiya = satiating; satisfying I 184 tvi a dptau? I 1050


|| satisfacer; saciar.

tra kammasampattiya = VIII tra karmasamptau X 364


completion of work; 336
accomplishing (kammassa
parisampana; nihpana) ||
conclusin de un trabajo;
lograr; consumar; realizar.

tuja hisya = hurting || daar; I 44 tuj a hisym I 263


lastimar; herir.

tuji balane hisya ca = ability I 44 tuj i plane (balane- I 264


(balanakriy) and hurting || Ktantra)
habilidad; capacidad y herir;
daar; lastimar.

tuji his-bala-dna-niketanesu = VIII tuj i his-baldna- X 30


hurting; force; strength; 294 niketaneu
giving and living (nivsa) ||
herir; daar; lastimar; fuerza;
dar y residir; habitar; vivir.

tuji bhsya = speaking || VIII tuj i bhrtha X 215


hablar. 295

61
tva (Smith).

67
68

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tujja bala-planesu = force, VIII rj a bala-pranayo X 16


strength and protecting || 294
fuerza; poder y proteger;
cuidar.

tua kalahakammani = quarreling || I 54 tu a kalahakarmai VI 83


pelear; disputar.

tui toane = hurting; injuring || I 58 tu i toane I 295


herir; lastimar; matar.

tua koille = crookedness || I 61 du a kauilye VI 42


deshonestidad; cualidad de tu a kauilye VI 52
torcido. (DP)

tuda byathane = oppressing || I 105 tud a vyathane VI I


oprimir; daar; lastimar; herir

tupa hisya = hurting || daar; I 120 tup a hisrth I 431 I


lastimar; herir. trup a 433

tupha hisya = hurting || daar; I 122 tuph a hisym VI 27


lastimar; herir.

tubi addane = wetness; moistness || I 123 tub i ardane I 455


humedad. kub i ardane I 429
(DP)

tubbi62 hisatthe = hurting || daar; I 123 turv hisrtha I 601


lastimar; herir.

62
tubb (Smith).

68
69

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

tubha hisya = hurting || daar; I 129 tubh a hisym I 788


lastimar; herir. IV 131
IX 49

tula ummne = measuring || medir. VIII tul a unmne X 59


341

tuvaa nipajjya = lying down; VIII ......


sleeping || dormir; acostarse. 297

tusa sadde = making sound || I 175 tus a abde I 742


producir sonido.

tusa tuhiya = liking; III tu a prtau IV 75


satisfaction || agradar; 240
satisfacer.

tusi bhsya = speaking || VIII tras i bhrtha X 221


hablar. 347

tuhi addane = wetness; moistness || I 196 tuh ir ardane I 773


humedad.

tua toane = hurting; injuring || I 200 tu toane I 374


herir; lastimar; matar. tu a toane VI 92

ta prae = filling || llenar; VIII t a prae X 150


completar. 302

tla nikkarse = lightness I 164 tl a nikare I 560


(lahubhva) || liviandad,
levedad.

te plane = protecting I 62, trai plane I 1014


(rakkhaa) || proteger; cuidar. 209

69
70

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

thaka paighte = striking || golpear; VIII ak a pratighte I 819


pegar; chocar. 281

thaga savarae = restraining; I 28 ag e63 savarae I 827


protecting || controlar;
restringir; contener; proteger.

thana sadde = making sound || I 112 stan a abde I 489


producir sonido. an a I 462
(DP)

thana devasadde = thundering VIII stana devaabde X 313


(megha-sadda) || tronar; 321
sonido de tormenta.

thapa thapane = placing; putting || VIII ......


colocar; poner. 327

thabhi paibaddhe = to be stiff || estar I 127 abh i pratibandhe I 413


rgido, duro, inflexible.

thama velambe = hanging down || I 133 am a vaikalye (avaikalye-DP I 883


colgar. I 855; avaiklavye-K;
vaiklavye-C.)

thara santharae = spreading; I 158 st cchdane cchdane V 6 IX


covering || extender; expandir; st 14
cubrir.

thala hne = standing || estar de I 167 sthal a sthne I 889


pie; detener el movimiento.

63
hag e (Katre).

70
71

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

thaha hisatthe = hurting || daar; I 198 sth hisrtha VI 69


lastimar; herir. (DP)

th gatinivattiya = stopping I 68 h gatinivttau I 975


from going; standing || detener
el movimiento; pararse.

thivu dittiya = shining || brillar. I 170 ......

thu thutiya = praising || elogiar; I 68 u stutau II 34


alabar.

thu abhitthave = praising || V ......


elogiar; alabar. 249

thu nitthunane = moaning; V ......


groaning || gemir, plair; 249
lamentar.

thuca pasde = clearness; brightness I 33 uc a prasde I 188


|| claridad; luminosidad.

thubbi64 hisatthe = hurting || daar; I 123 thurv hisrtha I 602


lastimar; herir.

thpa samussaye65 = height (roha, VIII p a samucchrye X 134


ubbedho) || altura; elevacin. 326 up a samucchrye X 139
(DP)

thla paribrhane = increasing; VIII sthla parivhae X 356


growing (vahana) || 344
aumentar; crecer; incrementar.

64
thubb (Smith).
65
samussye (Smith).

71
72

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

the sadda-saghtesu = making I 68, styai abda-saghtayo I 959


sound and accumulating; 209 yai abda-saghtayo I 959
collecting || producir sonido y
acumular; juntar; agregar.

thena coriye = theft (corassa bhva) VIII stena caurye X 349


|| robo; hurto. 322

thoma66 silghya = praising VIII stoma lghym X 377


(pasas) || elogiar; alabar. 311,
332

dasa dasane67 = stinging; biting || I 179 dan a daane I 1038


morder; picar.

dasa dasane = stinging; biting || VIII da i daane X 136


morder; picar. 346

dasu gatiya = going || ir. I 183 dhvas u avasrasane gatau ca I 793

daka assdane = tasting; enjoying || VIII rak a svdane X 197


gustar, saborear; disfrutar; 283
gozar de.

dakkha vuddhiya sghatte ca = I 25 dak a vddhau ighrrthe I 639


increasing; growing and ca
quickness || crecer; aumentar
y rapidez.

66
The entry on page 311 of Saddanti, Dhtuml, is given out of order. La raz en la pgina 311 del Saddanti,
Dhtuml, est fuera de orden.
67
dasane (Smith).

72
73

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dakkha his-gatsu = hurting and I 26 dak a gatisanayo I 807


going || daar; lastimar; herir gatihisanayo (DP)
e ir.

dakhi ghoravsite kakhya ca = I 23 drk i ghoravsite I 701


making an unpleasant sound
and doubting || emitir un
sonido desagradable y dudar.

daa daavinipte = punishing || VIII daa daanipte X 381


castigar. 299

dadha dhrae = holding; bearing || I 108 dadh a dhrae I8


sostener; soportar; mantener.

dadhi asghacre = acting slowly; I 109 ......


(asghappavatti) || actuar o
moverse lentamente.

dapa hse = laughing || rer; sonrer. III dp a hara-mohanayo IV 90


235

dapha gatiya = going || ir. I 122 raph a gatau (varpha-K) I 440

daphi gatiya = going || ir. I 122 raph i gatau (varpha-K) I 441

dabi sadde = making sound || I 124 rab i abde I 401


producir sonido.

dabhi sadde = making sound || I 127 rabh i abde (abde iti I 412
producir sonido. Durga)

dabhi ganthane = knitting; tying || I 129 dbh granthe VI 34


tejer; atar; entrelazar.

73
74

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dabh bhaye = fearing || temer. VIII dbh bhaye X 278


330

dama gatimhi = going || ir. I 132 dram a gatau I 494

damu damane = taming || domar, III dam u upaame IV 94


amansar; domesticar; 237
entrenar.

daya dna-gati-his-dna- I 142 day a dna-gati-rakaa- I 510


rakkhsu = giving; going; hisdneu
hurting; taking; seizing and
protecting || dar; ir; herir;
daar; lastimar; tomar y
proteger; cuidar.

dara bhaye = fearing || temer. I 151 d bhaye I 846

dara darndaresu = respect and I 151 d dare VI 118


disrespect || respeto y falta de
respeto.

dara vidrae = splitting; rending || I 158 d vidrae IX 23


hende(i)r, partir; rajar; rasgar.

dara dhe = burning || calor; I 158 ......


quemar; arder.

dala visarae = splitting; bursting || I 162 dal a viarae I 581


partir; separar; rajar; abrirse;
romperse.

dala vidrae = rending; splitting || VIII dal a vidrae X 211


hende(i)r, partir; rajar; rasgar. 343

74
75

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dalidda duggatiya = poverty (duk- I 104 daridr durgatau II 64


khassa gati patih) ||
pobreza; miseria.

dasi dassane dasane ca = seeing VIII das i darana-daanayo X 137


and stinging; biting || ver y 346
morder; picar.

dasi bhsya = speaking || VIII da i bhrtha X 224


hablar. 347

daha bhasmkarae dhrae ca = I 195 dah a bhasmkarae I 1040


burning and holding; bearing
|| quemar; hacer cenizas y
sostener; soportar; mantener.

daha hisatthe = hurting || daar; I 198 th hisrth VI 58


lastimar; herir. tnh hisrth VI 58

dahi vuddhiya = increasing; I 196 dh a vddhau I 769


growing || crecer; aumentar. dh i vddhau I 770

d dne = giving || dar. I 74 d u d dne I 977


III 9

d kucchite gamane = despicable I 82 dr kutsy gatau II 45


going; being despicable || ir
(caminar) inapropiadamente;
ser detestable.

d sodhane = cleansing || limpiar; III dai p odhane I 971


purificar; depurar. 225

75
76

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

d supane = sleeping || dormir. III drai svapne I 955


226

d dne = giving || dar. III ......


226

d avakhaane = breaking into III do avakhaane IV 40


pieces; destroying || destruir; 226
romper; rasgar.

d suddhiya = purity || pureza; III ......


purificacin. 226

dkha sosanlamatthesu = making I 21 drkh oalamarthayo I 128


dry and to be able; to suffice;
to adorn; to prevent || secar y
ser capaz, poder; ser
suficiente; adornar; prevenir.

dgha yse smatthiye ca = fatigue I 29 drgh smarthye, drgh I 115,


(kilamana) and ability || yme ca (yse ca, 117
fatiga, cansancio y habilidad; Ks)
capacidad.

dna avakhaane = breaking into I 113 dn a khaane I 1043


pieces; destroying || destruir; (avakhaane-K)
romper; rasgar.

dsa hisya = hurting || daar; IV d a hisym V 33


lastimar; herir. 246

dsu dne = giving || dar. I 184 d dne I 931


ds dne I 942

76
77

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dhu niddakkhaye = awakening || I 197 dh nidrkaye I 677


despertar (lit. destruccin del
sueo).

da visarae = spreading; I 200 dr viarae I 307


pervading || extender;
difundir; propagar; penetrar;
esparcir.

dikkha muiypanayana-niyama- I 25 dk a mauyejyopanayan I 640


bbat-desesu = shaving the a-niyama-vrat-
head; initiating; restraining; deeu
practice and pointing out ||
rapar; iniciar, ordenar; limitar,
restringir; prctica, deber y
sealar, indicar.

dikkha hisya = hurting || daar; IV ri ki hisym V 30


lastimar; herir. 246 hisym (kka-C.) V 31

dica thutiya = praising || elogiar; I 31 c a stutau VI 19


alabar.

dipha kathana-yuddha-nind-his- I 122 riph a katthana-yuddha- VI 23


dnesu = talking; fighting; nind-hisdneu
blaming; hurting and taking;
seizing || hablar; luchar,
pelear; reprochar, criticar;
daar, lastimar y tomar; asir,
agarrar.

77
78

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

divu k-vijigis-byavahra-juti- III div u kra-vijig- IV 1


thuti-kanti-gati-sattsu = 219 vyavahra-dyuti-
sporting; charming (ramaa); stuti-moda-mada-
living (vihra); wish to svapna-knti-gatiu
conquer (vijayicch); trading
(vohra); splendor (sobh);
praising (thoman); beauty
(kamanyat); going
(gamana); ability (smatthiya)
|| jugar; encantar; fascinar;
residir; habitar; vivir; deseo
de conquistar; comerciar;
trocar; esplendor; elogiar;
alabar; belleza; ir; habilidad;
capacidad.

divu parikjane = roaring (gajjana) VIII div u parikjane X 166


|| rugir, bramar. 344

divu addane = inflicting; VIII div u mardane (ardane- X 185


tormenting68 || infligir; 345 K)
atormentar.

disa hisatthe = hurting || daar; I 174 ri a hisrtha I 725


lastimar; herir.

disa pekkhane = seeing || ver; I 176 d ir prekae I 1037


mirar.

68
Some say addana means gandhapisana (crushing fragrant substance). Saddanti page 345. Algunos dicen
que addana significa gandhapisana (moler una sustancia fragante). Saddanti pg. 345.

78
79

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

disa dna-savaraesu = taking I 184 jha a dna-savaraayo I 940


and restraining; protecting ||
tomar; asir y controlar;
restringir; contener; proteger.

disa atisajjane = giving; preaching I 189 di a atisarjane VI 3


|| dar; predicar; instruir.

dis apptiya = disliking || I 187 dvi a aprtau II 3


disgustar; desagradar.

dis uccrae = uttering || VIII ......


pronunciar; articular; hablar; 349
decir.

diha upacaye = accumulation || I 197 dih a upacaye II 5


acumular.

d khaye = exhaustion; III d kaye IV 26


destruction || agotar, acabar; 226
destruccin.

ddhi ditti-vedhanesu69 = shining I 110 ddh dpti-devanayo II 67


and piercing || brillar y
perforar; atravesar; penetrar.

dpa dittiya = shining || brillar. III dp dptau IV 42


235

du gatiya = going || ir. I 82 du dru gatau I 991 I


992

69
devanesu (Smith).

79
80

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

du70 paritpe = tormenting || III d paritpe IV 25


atormentar. 226

du hisya = hurting || daar; IV d hisym V 34


lastimar; herir. 246

du71 hisya = hurting || daar; V dr hisym IX 11


lastimar; herir. 249

dukkha takriyya = experiencing I 19 dukha tatkriyym X 384


that = suffering (dukkhya
vedanya kriy) ||
experimentar eso
(sufrimiento).

dua gatiya hisya ca = going I 61 dru a his-gati- VI 47


and hurting || ir y daar; kauilyeu
lastimar; herir.

dupha upakkilese = impurity; I 122 dph a utklee VI 28


defiling (upakkilissana) || dnph a utklee VI 29
impureza; ensuciar; manchar;
contaminar.

dubi addane = inflicting; VIII tub i adarane, ardane ity X 115


tormenting; hurting (his) || 328 eke
infligir; atormentar; daar;
lastimar; herir.

dubbi72 hisatthe = hurting || daar; I 123 durv hisrtha I 603


lastimar; herir.

70
d (Smith).
71
d (Smith).

80
81

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dula ukkhepe = throwing up VIII dul a utkepe X 60


(uddha khipana) || tirar o 342
arrojar hacia arriba.

dusa dosane = offending; angering III du a vaiktye IV 76


|| ofender; causar enojo; 239
molestar.

dusa apptiya = disliking || III dvi a aprtau II 33


disgustar; desagradar. 239

duha paprae = filling || llenar; I 197 duh a praprae II 4


completar.

duhi addane = wetness; moistness || I 196 duh ir ardane I 774


humedad.

dbha73 santhambhe = supporting || VIII dbh a sandarbhe X 279


apoyar; sostener; soportar. 330

de sodhane = cleansing I 82 dai p odhane I 971


(pariyodpana) || limpiar;
purificar; depurar.

de plane = protecting || proteger; I 83, de rakae I 1011


cuidar. 209

72
dubb (Smith).
73
dubha (Smith).

81
82

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

deka sadd-usshesu = making I 16 drek abdotshayo I 78


sound (rava) and striving
(vyama) || producir sonido y
esforzar(se).

dea74 paribhsane = abusing; I 54 re paribhae I 917


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

debha sadde = making sound || I 127 rebh abde I 410


producir sonido.

deva devane = lamenting; I 171 dev devane I 529


sorrowing || lamentar; sentir
pesar.

devu devane = lamenting; I 171 tev devane I 528


sorrowing || lamentar; sentir
pesar.

devu plutagatiya = going jumping I 171 rev plavagatau I 540


(pariplutagamana) || ir a
saltos.

desu abyattasadde = inarticulate I 181 re avyakte abde I 651


sound || sonido inarticulado.

dvara savarae = restraining; I 150 dv v varae I 981


protecting (rakkha) || I 959
controlar; restringir; contener; (DP)
proteger.

74
deu (Smith).

82
83

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dhaka paighte gatiya ca = striking I 12 ak a pratighte I 819


(paihanana) and going ||
golpear; pegar; chocar e ir.

dhakhi ghoravsite kakhya ca = I 23 dhrk i ghoravsite I 702


making an unpleasant sound dhvk i ghoravsite I 703
and doubting || emitir un
sonido desagradable y dudar.

dhaja gatiya = going || ir. I 42 dhraj a gatau I 232


dhj a gatau I 236
dhvaj a gatau I 238

dhaji gatiya = going || ir. I 42 dhraj i gatau I 233


dhj i gatau I 237
dhvaj i gatau I 239

dhana dhae = prosperity I 116 dhan a dhnye III 23


(dhanana) || prosperidad.

dhana sadde = making sound || I 112 dhvan a abde I 854


producir sonido.

dhana sadde = making sound || VIII dvana abde X 343


producir sonido. 321

dhanu ycane = begging || pedir; III ......


mendigar. 231

dhama sadd-aggisayogesu = I 132 dhm abdgnisayogayo I 974


making sound and starting a
fire by blowing || producir
sonido y encender un fuego
soplando.

83
84

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dhara dharae = existing I 153 dh dhrae I 948


(vijjamnat) || existir.

dhara aviddhasane = non- I 153 dh avadhvasane (see I 1009


destroying || no destruir. Kappa k)

dhara avatthne = standing; I 158 dh avasthne VI 119


remaining || permanecer; estar
de pie; estar situado.

dhara dhrae = holding; bearing || VIII ......


sostener; soportar; mantener. 336

dhasa uche = gleaning || espigar. VIII udhras a uche X 202


347

dh dhrae = holding; bearing || I 105 u dh dhraa-poaayo III 10


sostener; soportar; mantener.

dhkha sosanlamatthesu = making I 21 dhrkh oalamarthayo I 129


dry and to be able; to suffice;
to adorn; to prevent || secar y
ser capaz, poder; ser
suficiente; adornar; prevenir.

dhvu gatisuddhiya = clear going; I 171 dhv u gati-uddhayo I 632


running || correr; puro ir.

dha visarae = spreading; I 200 dhr viarae I 308


pervading || extender;
difundir; propagar; penetrar;
esparcir.

84
85

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dhikkha sandpana-kilesana-jvanesu = I 23 dhik a sadpana-kleana- I 634


shining, defiling and living || jvaneu
brillar; ensuciar; manchar;
contaminar; vivir; existir.

dhimha nihubhane = spitting || I 200 ......


escupir.

dhivu75 nidassane = pointing out; I 170 hiv u nirasane I 592


indicating || sealar; indicar;
explicar.

dhivu76 nidassane77 = pointing out; III hiv u nirasane IV 4


indicating || sealar; indicar; 238
explicar.

dhisa sadde = making sound || I 189 dhi a abde III 22


producir sonido.

dh andare = disrespect || falta de III dh dhre (andare-C.) IV 28


respeto. 231

dhu gati-theriyesu = going and I 107 dhru gati-sthairyayo VI 107


firmness || ir y firmeza;
constancia.

dhukkha sandpana-kilesana-jvanesu = I 23 dhuk a sadpana-kleana- I 633


shining, defiling and living || jvaneu
brillar; ensuciar; manchar;
contaminar; vivir; existir.

75
hivu (Smith).
76
hivu (Smith).
77
nirasane (Smith).

85
86

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dhubbi78 hisatthe = hurting || daar; I 123 dhurv hisrtha I 604


lastimar; herir.

dh vidhnane = trembling; I 107 dh vidhnane VI 105


shaking || temblar; sacudir.

dh kampane = trembling || V dh kampane IX 17


temblar; vibrar. 249

dh kampane = trembling || VIII dh kampane X 292


temblar; vibrar. 319

dhpa santpe = heating || calentar; I 122 dhp a satpe I 423


producir calor.

dhpa bhsya = speaking || VIII dhp a bhrtha X 232


hablar. 327

dhra79 hucchane = crookedness I 150 dhv hrchane I 986


(koilla) || deshonestidad;
cualidad de torcido.

dhsa kantikarae = beautifying || VIII dhs a kntikarae X 98


embellecer. 346

dhe pne = drinking || beber. I 107 dhe pne I 951

dhe80 sadda-saghtesu = making I 209 yai abda-saghtayo I 959


sound and accumulating;
collecting || producir sonido y
acumular; juntar; agregar.

78
dhubb (Smith).
79
dhura (Smith).
80
he (Smith).

86
87

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

dheka sadd-usshesu = making I 16 dhrek abdotshayo I 79


sound (rava) and striving
(vyama) || producir sonido y
esforzar(se).

dhora gaticturiye = skillfulness in I 146 dhor gaticturye I 585


going (gatichekabhva) ||
destreza o habilidad en ir.

dhovu dhovane = washing || lavar; I 170 ......


limpiar.

nakka nsane = destroying || VIII nakk a nane X 54


destruir; hacer perecer. 282

nakkha sambandhe = connecting || VIII ......


conectar; ligar. 284

nakkha gatiya = going || ir. I 22 ak a gatau I 692

nakha gatyatthe = going || ir. I 22 akh a gatyartha I 138

naa natiya = bending || doblar. I 53 na a ntau I 332


a a ntau I 818

naa avasandane = dancing; VIII na a avasyandane X 12


bending the body 296
(gattavikkhepa) || danzar;
doblar el cuerpo o los
miembros.

87
88

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

nata gattavinme = dancing; III nt gtravikepe IV 9


bending the body 225
(gattavikkhepa) || danzar;
doblar el cuerpo o los
miembros.

nada abyattasadde = inarticulate I 84 ad a avyakte abde I 55


sound || sonido inarticulado.

nada bhsya = speaking || VIII ad a bhrtha X 238


hablar. 313

nadda sadde = making sound || I 86 nard a abde I 57


producir sonido.

nanda samiddhiya = success; I 90 u nad i samddhau I 67


prosperity || xito;
prosperidad.

nabha hisya = hurting || daar; I 129 abh a hisym bhve pi I 788


lastimar; herir. IV 130
IX 48

nama bahutte sadde = loud sound I 132 am a prahvatve abde ca I 1030


(uggatasadda) || sonido fuerte.

namassa vandannatiya = bowing I 172 ......


down (vandansakhta
namana) || hacer reverencia
inclinar(se).

namu namane = bending; inclining || I 133 ......


inclinar(se); doblar(se).

88
89

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

naya rakkhae gatiya ca = I 142 ay a gatau I 509


protecting and going ||
proteger e ir.

nara nayane = leading || guiar; I 151 n naye I 847


conducir; llevar.

nala ganthe81 = tying; making a I 167 al a gandhe (bandhane ity I 891


knot || atar; amarrar; hacer un eke)
nudo.

nasa koille = crookedness || I 183 as a kauilye I 658


deshonestidad; cualidad de
torcido.

nasa adassane = not seeing; III a a adarane IV 85


disappearance || desaparicin; 240
ausencia; no ver.

naha bandhane = binding || ligar; III ah a bandhane IV 57


atar. 240

ntha ycanpatp-issariysssu82 I 71, nth ycopatpaivaryu I7


= begging; vexation, trouble; 210
supremacy, domination and
wish, hope, desire || pedir;
mendigar; molestia;
perturbacin; dificultad;
supremaca y deseo;
esperanza.

81
gandhe (Smith).
82
sissu (Smith).

89
90

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ndha ycandsu = begging, etc. (as I 109, ndh ycopatpaivary- I6


above) || pedir; mendigar; 210 su
molestia; perturbacin;
dificultad; supremaca y
deseo; esperanza.

nsu sadde = making sound || I 182 s abde I 656


producir sonido.

nikka parime = measuring || VIII nik a parime X 147


medir. 283

nikkha cumbane = kissing || besar. I 22 ik a cumbane I 687

niji abyattasadde = inarticulate I 47 ij i avyakte abde II 17


sound || sonido inarticulado.

niji suddhiya = purity || pureza; I 47 ij i uddhau II 16


purificacin.

nitami kilamane = fatigue; weariness I 131 ......


|| fatiga; cansancio.

nida kucch-sannikarisesu = I 97 id kuts-sannikarayo I 921


reproaching, blaming (garah)
and to be near || reprochar,
criticar y estar cerca.

nidi kucchya = reproaching; I 89 id i kutsym I 66


blaming (garahattha) ||
reprochar, criticar; culpar.

90
91

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

nidapi nidampane = removing seeds I 121 ......


and leaves without cutting or
breaking the plant || quitar las
semillas y las hojas sin cortar
o daar la planta.

niva83 thliye = thickness; bigness || I 170 v a sthaulye I 598


estado de grueso o grande.

nivsa acchdane = clothing; VIII nivsa cchdane X 339


covering || cubrir; arropar, 347
vestir.

nisa samdhimhi = putting I 176 i a samdhau I 758


together; unification of mind
(samdhna, cittekaggat) ||
unificacin de la mente;
concentracin.

nisa baddhya84 = bondage; I 190 mi a spardhym VI 60


attachment (vinibaddha) ||
esclavitud; apego.

nis cumbane = kissing || besar. I 187 is i cumbane II 15

nisu secane = sprinkling; pouring || I 174 i u seke-Kalpadruma


rociar, asperjar; vertir.

n naye = leading; guiding || I 110 n naye I 847


guiar; conducir; llevar.

83
nva (Smith).
84
phaddhya (Smith).

91
92

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

n ppane = reaching; leading || I 112 prpae I 950


alcanzar; realizar; llegar,
arribar; guiar; conducir;
llevar.

nla vae = color || color. I 163 il a vare I 555

nu thutiya = praising || elogiar; I 112 u stutau II 26


alabar.

nuda perae = grinding; crushing I 105 ud a prerae VI 2


(cuikaraa, pisana) || VI 132
aplastar; moler; triturar.

neda kucch-sannikarisesu = I 97 ed r kuts-sannikarayo I 921


reproaching, blaming (garah)
and to be near || reprochar,
criticar y estar cerca.

nesu gatiya = going || ir. I 181 e gatau I 648

nh soceyye = purifying; cleaning III n auce II 43


|| pureza; purificacin; 240
purificar; limpiar.

pasu avasasane = hanging down; I 183 sras u avasrasane I 790


falling down || colgar; caer.

pakka85 ncagatiya = going or I 10 phakk a ncair gatau I 119


existing low (hnagamana,
hnappavatti) || ir o existir
bajo.

85
phakka (Smith).

92
93

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

paca byattikarae86 = making I 33 pac i vyaktkarae I 187


manifest, clear or distinct ||
hacer manifiesto.

paca sapke = cooking well || I 34 pc saparcane II 20


cocinar bien; cocer. saparke (saparke- VII 25
K)

paca pke = cooking || cocinar; I 34 u pac a pke I 1045


cocer.

paci vitthre = spreading; VIII pac i vistvacane X 109


expanding || extender; 292
expandir; agrandar; ampliar.

pacca sayamane = restraining; VIII pc a sayamane X 265


abstaining || controlar; 293
restringir; contener;
abstenerse.

paha pucchya = questioning || I 194 ......


interrogar, preguntar, inquirir.

paha icchya = wishing; desiring; I 195 pra(c)ch a jpsym VI 120


longing || desear; anhelar. VI 133
(DP)

paa gatiya = going || ir. I 53 pa a gatau I 317

paa bhsya = speaking || VIII pa a bhrtha X 212


hablar. 297

86
vyattkarae (Smith).

93
94

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

paa ganthe = tying; making a knot VIII paa granthe X 311


|| atar; amarrar; hacer un nudo. 297

paha viyattiya vcya = I 56 pah a vyakty vci I 466


articulate speech || lenguaje
articulado.

paha vikhyne = to be manifest || I 57 prath a prakhyne I 802


manifestacin; aparecer. X 19

pai gatiya = going || ir. I 58 pa i gatau I 301

pai parihse = laughing || rer; VIII sphu i parihse ity api X4


sonrer. 298 sphu i

pai saghte = accumulating; VIII pi i saghte X 131


collecting || acumular; juntar; 299
agregar.

paa byavahre thutiya ca = I 61 pa a vyavahre stutau ca I 466


trading; exchanging; doing
business and praising ||
comerciar; intercambiar y
elogiar; alabar.

paa byavahre = trading; VIII ......


exchanging; doing business || 305
comerciar; intercambiar.

paa harite = being green; being VIII para haritabhve X 392


fresh || estar verde; estar 304
fresco.

pata gatiya = going || ir. I 63 pat gatau I 898

94
95

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

pata gatiya = going || ir. VIII pata gatau v X 315


309

pattha ycanya = begging || pedir; VIII ......


mendigar. 311

patha gatiya = going || ir. I 73 path e gatau I 898

pathi gatiya = going || ir. VIII path i gatau X 39


310

pada gatiya = going || ir. III pad a gatau IV 60


227

pada gatiya = going || ir. VIII pada gatau X 350


314

pana sadde = making sound || I 112 van a abde I 490


producir sonido.

panu dne = giving || dar. VII a u dne VIII 2


263

pabba gatiya = going || ir. I 123 parb a gatau I 443

pabba prae = filling || llenar; I 124 parv a prae I 608


completar.

paya gatiya = going || ir. I 139 pay a gatau I 505

para plana-praesu = protecting I 154 p plana-praayo III 4


and filling || proteger, cuidar y
llenar; completar.

95
96

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

para gatiya = going || ir. VIII ......


335

pala lavana-pavanesu = cutting VIII palyla lavana-pavanayo X 335


(chedana) and cleansing; 344
cleaning (sodhana) || cortar y
limpiar; purificar.

pala gatiya = going || ir. VIII ......


344

palusu upadhe = burning || calor; I 174 plu u dhe I 737


quemar; arder.

pasa vitthre = spreading; I 183 pras a vistre I 803


expanding || extender;
expandir; agrandar; ampliar.

pasa bdhana-phassanesu = I 184 spa a bdhana-sparanayo I 936


afflicting and touching;
contacting || afligir; afectar y
tocar.

pasa bandhane = binding || ligar; VIII pa a bandhane X 179


atar. 346

pasi nsane = destroying || VIII pas i nae X 74


destruir; hacer perecer. 345

p pne = drinking || beber. I 117 p pne I 972

p rakkhae = protecting || I 118 p rakae II 47


proteger; cuidar.

96
97

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

p prae = filling || llenar; I 118 pr prae II 52


completar.

pyi87 vuddhiya = increasing; I 144 o pyy vddhau I 517


growing || crecer; aumentar.

pra kammasampattiya = VIII pra karmasamptau X 363


completion of work; 336
accomplishing (kammassa
parisampana; nihpana) ||
conclusin de un trabajo;
lograr; consumar; realizar.

pla rakkhae = protecting || VIII pl a rakae X 69


proteger; cuidar. 340

piji his-bala-dna-niketanesu = VIII pij i his-baldna- X 31


hurting; force, strength; 294 niketaneu
giving and living (nivsa) ||
herir; daar; lastimar; fuerza;
dar y residir; habitar; vivir.

piji bhsya = speaking || VIII pij i bhrtha X 217


hablar. 295

pia sadda-saghesu = making I 53 pi a abda-saghtayo I 318


sound and accumulating;
collecting || producir sonido y
acumular.

87
py (Smith).

97
98

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

piha his-sakilesesu = hurting I 56 pih a his- I 362


and defiling || daar; lastimar; sakleanayo
herir y ensuciar; manchar;
contaminar.

pii saghte = accumulating; I 58 pi i saghte I 293


collecting || acumular; juntar;
agregar.

pila88 gahae = taking || tomar. I 169 il a gahane? VI 68

pila khepe = throwing || arrojar, VIII vil a kepe X 65


tirar; lanzar; descartar. 342

pilahi gatiya = going || ir. I 196 plih a gatau I 673

piva89 thliye = thickness; bigness || I 170 pv a sthaulye I 595


estado de grueso o grande.

pisa cuane = grinding; crushing II pi sacrane VII 15


|| aplastar; moler; triturar. 216

pisa bala-panesu = force, VIII ......


strength and breathing || 345
fuerza; poder y respirar.

pisa pesane = sending || enviar; VIII pis a gatau X 32


mandar. 348

pisi gatiya = going || ir. I 176 pis gatau I 751

88
mila (Smith).
89
pva (Smith).

98
99

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

pisi bhsya = speaking || VIII pis i bhrtha X 222


hablar. 347

pisu upadhe = burning || calor; I 174 ri u dhe I 733


quemar; arder.

pisu avayave = limb; part; I 189 pi a avayave VI 143


constituent || miembro; parte;
componente.

piha icchya = wishing; desiring VIII spha psym X 325


|| desear. 349

piadhi alakhre = decorating; I 109 ......


ornamenting || ornamentar;
decorar; adornar.

p tappana-kantsu = to be V pr tarpae kntau ca IX 2


pleased and to like || estar 252
satisfecho, complacerse y
gustar.

p ptiya = joy || alegra; IV p prtau V 12


regocijo. 245

pa pane = gladdening; I 61 p a prane VI 40


satisfying (paripuat) ||
alegrar; regocijar; satisfacer.

pa avaghane = inflicting; VIII p a avaghane X 11


tormenting || afligir; 350
atormentar.

pu gatiya = going || ir. I 209 pru gatau I 1006

99
100

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

puccha pahe = questioning || I 39 pra(c)ch jpsym VI 120


interrogar, preguntar, inquirir. VI 133
(DP)

pua sakilesane = afflicting; I 54 pu a saleae VI 74


defiling; smearing || afligir;
afectar; ensuciar; manchar;
contaminar.

pua hisya = hurting || daar; VIII sphi a hisym X 91


lastimar; herir. 297

pua vibhede = dividing || dividir. VIII ......


297

pua bhsya = speaking || VIII pu a bhrtha X 213


hablar. 297

pua appabhve = smallness; VIII pu a alpbhve X 24


littleness || pequeez; 296
poquedad.

pua nipue = to be clever; to be I 61 pu a karmai ubhe VI 43


skillful || ser hbil; ser diestro;
ser inteligente.

pua90 saghte = accumulating; VIII pl a saghte, X 94


collecting || acumular; juntar; 302 pr a ity Eke,
agregar. pu a ity Anye

90
pa (Smith).

100
101

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

puttha darndaresu = respect and VIII pust a darndarayo X 52


disrespect || respeto y falta de 311 bust a darndarayo X 52
respeto.

putha bhsya = speaking || VIII puth a bhrtha X 235


hablar. 311

putha pahre = striking; hitting || VIII ......


golpear; pegar. 311

puthi his-sakilesesu = hurting I 71 puth i his-sakleanayo I 45


and defiling || daar; lastimar;
herir y ensuciar; manchar;
contaminar.

puthu vitthre = spreading; I 74 pth u vistre K


expanding || extender; 1.513
expandir; agrandar; ampliar.

punsa abhimaddane = crushing; VIII pus a abhivardhane (- X 95


subjugating || aplastar; 345 mardane-K)
triturar; subyugar.

puppha vikasane = expanding; I 122 pup a vikasane IV 15


blooming; opening up ||
expanderse; florecer; abrirse.

pubba prae = filling || llenar; I 124 purv a prae I 607


completar. prv a I 577
(DP)

pubba niketane = living (nivsa) || VIII gurd a prvaniketane X 126


residir; habitar; vivir. 328 Pryae dvau dht
(K)

101
102

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

pura aggagamane = going first; I 156 pur a agragamane VI 56


leading (padhnagamana,
pahamam eva gamana v) ||
ir primero; liderar.

pula91 saghte = accumulating; I 164 pl a saghte I 561


collecting || acumular; juntar;
agregar.

pula mahatte = greatness || I 168 pul a mahattve I 894


grandeza.

pusa92 buddhiya = knowing || I 173 p a vddhau I 706


conocer; comprender.

pusa93 pasave = growing; bringing I 173 a prasave I 710


forth || crecer; aumentar;
producir; generar; procrear.

pusa posane = nourishing || nutrir; I 174 pu a puau I 732


alimentar.

pusa sineha-savana-praesu = oil, V pru a snehana-sevana- IX 55


sticking; hearing and filling || 256 plu a praesu IX 56
aceite, aglutinar, pegar; oir,
escuchar y llenar; completar.

pusa posane = nourishing || nutrir; V pu a puau IX 57


alimentar. 256

91
pla (Smith).
92
See note at cusa. Ver nota en cusa.
93
psa (Smith).

102
103

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

pusa posane = nourishing || nutrir; VIII pu a dhrae X 210


alimentar. 345

pusa dhrae = holding; bearing || VIII pu a dhrae X 210


sostener; soportar; mantener. 347

pusu upadhe = burning || calor; I 174 pru u dhe I 736


quemar; arder.

pua sukhane = happiness || I 201 p a sukhane VI 39


felicidad.

pua saghte = accumulating; I 201 pu a utsarge? VI 90


collecting || acumular; juntar;
agregar.

p pavane = cleansing (sodhana) I 118 p pavane I 1015


|| limpiar; purificar.

p pavane = cleansing (sodhana) V p pavane IX 12


|| limpiar; purificar. 252

pja pjya = venerating; VIII pj a pjym X 101


honoring || venerar; honrar. 294

py visarae duggandhe ca = I 143 py i viarae durgandhe I 513


spreading (vippharaa) and ca
bad smell || extender; difundir;
propagar; penetrar; esparcir y
mal olor.

pra prae = filling || llenar; I 146 p plana-praayo III 4


completar. p plana-praayo IX 19
p prae X 15

103
104

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

pri appyane = fulfilling || VIII pr pyyane X 261


completar; cumplir; satisfacer. 335

pe gatiya = going || ir. I 119 ......

pe vuddhiya = increasing; I 120 pyai vddhau I 1013


growing || crecer; aumentar.

pe sosane = making dry || secar. I 120 pai oae I 968

pelu gatiya = going || ir. I 165 pel gatau I 574

pesa paiharae = bringing back || VIII ......


traer; devolver. 345

pesu gatiya = going || ir. I 176 pes gatau I 752

potha pariyyanabhve94 = going I 74 proth paryptau I 919


round || ir dar vueltas; ir
alrededor.

plu gatiya = going || ir. I 209 plu gatau I 1007

phaa gatiya = going || ir. I 61 pha a gatau I 873

phara pharae = pervading; I 156 sphur a sacalane, sphurae, VI 95


spreading; going (bypana, sphara ity Anye VI 109
gamana) || difundir; propagar; -10
penetrar; esparcir; expandir; (DP)
extender; ir.

94
pariypanabhve (Smith).

104
105

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

phala visarae = splitting; cracking I 162 i phal a viarae I 549


|| partir; separar; rajar; abrirse;
romperse.

phala nibbattiya95 = producing; I 164 phal a nipattau I 563


giving fruit || producir; dar
fruto.

phala abyattasadde = inarticulate I 164 ......


sound || sonido inarticulado.

phala bhede = breaking; dividing || I 164 i phal viarae I 549


romper; dividir.

phyi96 vuddhiya = increasing; I 144 sphy vddhau I 516


growing || crecer; aumentar.

phla vilekhane = scratching || I 167 hal a vilekhane I 890


rayar; escribir.

phucha visarae = spreading; I 39 sphurch visttau (vismtau- I 228


pervading || extender; Ks)
difundir; propagar; penetrar;
esparcir.

phua visarae = spreading; I 54 sphu a vikasane VI 80


bursting; splitting ||
extendirse; difundir; partir;
separar; rajar; abrirse;
romperse.

95
nipphattiya (Smith).
96
phy (Smith).

105
106

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

phua vikasane = blooming; I 54 sphu a vikasane VI 80


opening; expanding ||
expandirse; abrirse; florecer.

phua vibhede = dividing || dividir. VIII sphu a bhedane X 182


297

phua vikirae vidhunane ca = I 62 ......


scattering and shaking ||
esparcir, diseminar,
desparramar, dispersar y
temblar; sacudir.

phula sacale pharae ca = I 169 sphul a sacalane VI 96


trembling, shaking and phul a sacalane VI 110
pervading; spreading || (DP)
temblar; sacudir y difundir;
propagar; penetrar; esparcir;
extender.

phulla vikasana-bhedesu = I 165 phull a vikasane I 565


blooming; opening;
expanding and breaking;
dividing || florecer; abrirse;
expandirse y romper; dividir.

phusa samphasse = touching; I 189 sp a saparane VI 128


contacting || tocar.

106
107

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bada theriye = firmness I 84 vad a sthairye I 51


(thirabhva) || firmeza; (DP)
constancia.

baddha97 saharise = binding (vinibad- I 108 spardh a saghare I3


dhakriy) || ligar; atar.

badha bandhane = binding || ligar; VIII badh a bandhane I 1022


atar. 320

bandha bandhane = binding || ligar; I 109 badh a bandhane I 1022


atar.

bala pane = breathing; living I 167 bal a prane-dhnyvarodhane ca I 893


(jvana) || respirar; existir. val a or -dhnyvarodhe ca I 865
(DP)

bahi vuddhiya = increasing; I 196 bh a vddhau I 771


growing || crecer; aumentar. bh i vddhau I 772

bahi vuddhiya sadde ca = I 196 bh i vddhau abde ca I 737


increasing; growing and bh ir ity Eke (DP)
making sound || crecer;
aumentar y producir sonido.

bdha viloane = stirring || revolver; I 108 bdh viloane I5


menear; batir.

bila98 patitthambhe = supporting || I 162 pl a pratiambhe I 554


apoyar; soportar; mantener;
sostener; base; apoyo.

97
bandha (Smith).
98
bla (Smith).

107
108

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bia akkose = insulting; abusing || I 200 bi a kroe; I 339


insultar; agraviar. vi a nto yam iti Nand I 318
(K) (DP)

bukka bhassane = barking (sunakha- I 11 bukk a bhaae I 122


bhassana) || ladrar.

bukka bhassane = barking (sunakha- VIII bukk a bhaae X 173


bhassana) || ladrar. 283

buja99 vajiranibbese100 = thundering I 43 u o sphurj vajranirghoe I 254


|| tronar, sonido de tormenta.

budha bodhane = knowing || I 110 budh ir bodhane (budha-K) I 924


conocer; comprender.

budha avagamane = knowing III budh a avagamane IV 63


(jnana) || conocer; 228
comprender.

budha bodhane = knowing (jnana); III ......


opening up (vikasana) and 230
awakening (niddakkhaya) ||
conocer; comprender; abrirse
y despertar.

budhi hisya = hurting || daar; VIII ......


lastimar; herir. 319

99
phja (Smith).
100
vajiranipphese (Smith).

108
109

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bundi nisne = sharpening; to be I 97 u bund ir nimane I 925


sharp (tejana, tikkhat) ||
afilar; aguzar.

bua101 savarae = restraining; I 201 vru a savarae VI 99


protecting || controlar;
restringir; contener; proteger.

belu gatiya = going || ir. I 165 phel gatau I 575

byatha dukkha-bhaya-calanesu = I 73 vyath a bhaya-sacalanayo I 801


suffering, fearing and
trembling || sufrir; temer y
temblar; sacudir; vibrar.

byadha tane = beating; striking || III vyadh a tane IV 72


golpear; pegar. 232

byaya khaye = exhaustion; VIII vya kepe K.


destruction || agotar, acabar; 334 10.84
destruccin.

byaya cittasamussagge102 = VIII vyaya vittasamutsarge X 386


relinquishing ones mind || 334
abandonar la mente.

by ummsane103 = opening the I 138 ......


eyes || abrir los ojos.

byca byjikarae104 = deceiving I 31 vyac a vyjkarae VI 12


(byjikriy) || engaar.

101
phua (Smith).
102
vittasamussagge = squandering ones wealth (Smith); gastar la propia riqueza.
103
ummisane (Smith).

109
110

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

byusa105 ussagge = rejecting; emiting || VIII pya ka utsji (Kalpadruma)


descartar; rechazar; desechar. 346

bye savarae = restraining; I 139 vye savarae I 1056


protecting || controlar;
restringir; contener; proteger.

bye pavattiya = existing; I 139 ......


happening || existir; ocurrir;
suceder, acontecer.

braha uggame = rising; going up || I 198 vh udyamane VI 57


surgir; salir; aparecer. bh ity anye

br viyattiya vcya = I 145 br vyakty vci II 35


articulate speech || lenguaje
articulado.

brha vahane = growing; I 198 bh a vddhau I 771


increasing || crecer; aumentar.

bhasu avasasane = hanging down; I 183 bhras u avasrasane I 792


falling down || colgar; caer.

bhakkha adane = eating || comer. VIII bhak a adane X 22


284

bhaja sevya = associating; I 47 bhaj a sevym I 1047


serving || asociar(se); servir.

bhaja pke = cooking || cocinar; I 47 bhrasj a pke VI 4


cocer.

104
vyjkarae (Smith).
105
vyasa (Smith). See Monier 1010.

110
111

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bhaja vissse = confiding; trusting || VIII bhaj a virane X 194


confiar. 295

bhaji bhajjane = heating; frying; I 44 bhj bharjane I 191


roasting (tpakaraa) ||
calentar; producir calor; freir;
asar.

bhaji bhsya = speaking || VIII bhaj i bhrtha X 219


hablar. 295

bhaa bhattiya = devoting; serving I 53 bha a bhtau I 329


|| dedicar; servir.

bhaa paribhsane = abusing; I 54 bha a paribhae I 817


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

bhai paribhsane = abusing; I 58 bha i paribhae I 292


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

bhai kalye = goodness VIII bha i kalye X 50


(kalyat) || bondad; estado 299
de bueno.

bhaa sadde = making sound || I 59 bha a abdrtha I 474


producir sonido. bra a abdrtha I 479

bhaa bhaane = telling; expounding I 60 ......


|| decir; anunciar; exponer.

111
112

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bhadi kalle sokhiye ca = goodness I 91 bhad i kalyae sukhe ca I 12


(kalya) and happiness
(sukhino bhvo) || bondad,
bueno y felicidad.

bhabba hisya = hurting || daar; I 123 bharv a hisym I 611


lastimar; herir.

bhara posane = nourishing || nutrir; I 158 bh u bh bharae dhraa- I 946


alimentar. poaayo III 5

bhala paribhsana-hisdnesu = I 166 bhal a paribhaa- I 524


abusing; blaming; censuring; hisdneu
hurting and taking; seizing ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar; daar; herir;
lastimar y tomar.

bhalla paribhsana-hisdnesu = I 166 bhall a paribhaa- I 525


abusing; blaming; censuring; hisdneu
hurting and taking; seizing ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar; daar; herir;
lastimar y tomar.

bhasa gahae = taking || tomar. VIII gras a grahae X 209


347

bhassa bhassane = talking; I 174 bha a bhartsane I 726


conversing (kathana) || hablar;
conversar.

112
113

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bhassa bhassana-dittsu = speaking I 189 bhas a bhartsana-dptyo III 18


(vacana) and shining; to be
beautiful (sobh) || hablar,
decir y brillar; belleza;
esplendor.

bhassa bhassane = talking; III ......


conversing || hablar; 239
conversar.

bh dittiya = shining || brillar. I 125 bh dptau II 42

bhja dittiya = shining || brillar. I 45 bhrj u dptau I 194


bhrj dptau I 875

bhja puthakammani = separating VIII bhja pthakkarmai X 340


(puthakkaraa, visukriy) || 295
separar, dividir.

bhja106 bhjana-dnesu = dividing; VIII bhaj a virane? X 194


distributing and giving || 296
dividir; distribuir y dar.

bhma kodhe = to be angry || enojo, I 132 bhm a krodhe I 468


odio, ira.

bhma kodhe = to be angry || enojo, VIII bhma krodhe X 320


odio, ira. 334

bhsa byattya vcya = I 179 bh a vyakty vci I 643


articulate speech || lenguaje
articulado.

106
bhaja (Smith).

113
114

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bhsu dittiya = shining (virjanat) I 181 bh dptau I 655


and manifesting (pkaat) ||
brillar y manifestacin (ser
claro o evidente).

bhikkha ycane = begging || pedir; I 24 bhik a bhikym albhe I 637


mendigar. lbhe ca

bhidi bhijjane = breaking itself || III ......


romperse. 226

bhidhi vidrae = splitting; rending || II bhid ir vidrae VII 2


hendir, partir; rajar; rasgar. 214

bhisi bhaye = fearing || temer. I 183 bhyas a bhaye (bhe -C.) I 659

bh bhaye = fearing || temer. I 125 i bh bhaye III 2

bhuja koille = crookedness || I 48 bhuj o kauilye VI 124


deshonestidad; cualidad de
torcido.

bhuja plan-abyavaharaesu = II bhuj a planbhyavahrayo VII 17


protecting (rakkhaa) and 213
swallowing (ajjhoharaa) ||
proteger, cuidar y tragar,
ingerir.

bhui bharae = supporting; bearing I 58 hu i varae (bharae-C.) I 296


|| apoyar; soportar; mantener;
sostener; cargar.

bh sattya = being; existing || I 202 bh sattym I1


ser; existir; estar.

114
115

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

bh pattiya = reaching; attaining VIII bh prptvtmanepad X 300


(ppana) || alcanzar; realizar; 328
llegar, arribar.

bh avakampane = shaking || VIII bhuv a avakalkane X 207


vibrar; sacudir; agitar. 330

bha bhsya = speaking || VIII bhr a ym X 151


hablar. 302 viakayo X 157
(DP)

bhsa alakre = decorating; I 173 bh a alakre I 712


ornamenting || ornamentar;
decorar; adornar.

bhsa alakre = decorating; VIII bh a alakre X 190


ornamenting || ornamentar; 347
decorar; adornar.

bheja dittiya = shining || brillar. I 45 bhrej dptau I 193

bhesu calane = trembling || temblar; I 184 bhre calane ca (K)


sacudir; vibrar.

maki maane = adorning; I 16 mak i maane I 89


decorating (bhsana) ||
ornamentar; decorar; adornar.

makkha makkhane = smearing; VIII mrak a mlecchane? X 120


anointing || untar; manchar; 284
ungir.

makkha sakhate = making || hacer, I 22 mk a saghte = striking I 694


construir, crear. (mraka)

115
116

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

makha gatyatthe = going || ir. I 22 makh a gatyartha I 136

makhi kakhya = doubting || I 22 mk i kkym I 700


dudar.

maga anvesane = seeking; searching VIII mga anveae X 352


|| buscar. 286

magi gamane = going || ir. I 27 mag i gatyartha I 157

magga gavesane = seeking; searching VIII mrg a anveae X 302


|| buscar. 286

maghi ketave gatyakkhepe ca = I 29 magh i gatykepe kaitave I 112


cheating; deceiving and ca
jumping up || engaar y saltar,
brincar.

maca kakkane = rubbing the body; I 33 mac a kalkane I 184


massaging (sarre
ubbaana) || frotar o dar
masajes en el cuerpo.

maci dhra-ucchya-pjanesu = I 33 mac i dhraocchrya- I 186


holding; bearing; removing pjaneu
impurities (malaharaa) and
venerating; honoring ||
sostener; soportar; mantener;
cargar; eliminar impurezas y
venerar, honrar.

majja sasuddhiya = purity || I 47 mj u uddhau II 57


pureza; purificacin. masj o VI 122

116
117

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

majja soceyylakresu = purity and VIII mj u auclakrayo X 304


decorating; ornamenting || 295
purificacin, pureza y
decorar; ornamentar.

macu gatiya = going || ir. I 30 mruc u gatyartha I 208


mluc u gatyartha I 209
mruc u gatyartha I 210
mluc u gatyartha (C. 1-49) I 211

maha nivse = living || residir, vivir. I 56 mah a mada-nivsayo I 355

maha soke = grieving; sorrowing || I 57 mah i oke I 282


lamentar; sentir pesar.

mai vehane = wrapping; I 58 ma i va i vibhjane I 291


enveloping || envolver; cubrir. ma i veane (C.)

mai majjane = rubbing || frotar. I 58 mu i mrjane (majjane- I 294


K)

mai bhsya hasane ca = VIII ma i bhy hare ca X 54


ornamenting; decorating and 299 (DP)
laughing || ornamentar;
decorar y rer; sonrer.

maa sadde = making sound || I 59 ma a abdrtha I 475


producir sonido.

maa cge = giving up; abandoning I 62 ......


|| dejar; abandonar; renunciar.

mattha viloane = stirring || revolver; I 71 ......


menear; batir.

117
118

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

matha vilothane = hurting || daar; I 74 math e viloane I 901


lastimar; herir.

mada ummde = delusion III mad hare? IV 99


(muyhana); absence of 227
mindfulness; forgetfulness
(sativippavsa); madness
(cittavikkhepa) || ignorancia;
engao; ilusin; falta de
atencin; olvido; locura.

mada vittiyoge = happiness || VIII mad a tptiyoge X 165


felicidad. 312

madi thuti-moda-mada-supana- I 92 mad i stuti-moda-mada- I 13


gatsu = praising; rejoicing; svapna-knti-gatiu (DP)
intoxicating, pride; sleeping
and going || elogiar, alabar;
regocijar; intoxicar, orgullo;
dormir e ir.

madda maddane = crushing || I 95 mrad a mardane I 804


aplastar; triturar. md u mardane C.

madhu unde = wetting; moistening || I 110 mdh u undane (unde-K) I 923


mojar; humedecer.

mana abbhse = repetition; practice; I 113 mn abhyse I 976


excesive desire || repeticin;
prctica; deseo excesivo.

mana e = knowing || conocer; III man a jne IV 67


comprender. 232

118
119

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mana thambhe = rigidity of mind VIII mn a stambhe X 169


(cittassa thaddhat) || rigidez 321
de la mente.

manu bodhane = knowing || VII man u avabodhane VIII 9


conocer; comprender. 263

manta guttabhsane = protected VIII matr i guptaparibhae X 146


speaking; confidential 308 (DP)
speaking || lenguaje
confidencial; consultar.

mantha viloane = stirring || revolver; I 71 manth a viloane I 43


menear; batir.

mabba gatiya = going || ir. I 123 marb a gatau I 446

mabbha gatiya = going || ir. I 125 mabhr a gatyrtha I 590

maya gatiya = going || ir. I 139 may a gatau I 506

mara pacge = abandonment of I 157 m pratyge VI 110


life; dying || abandono de la
vida; morir.

marisa titikkhya = enduring; VIII m a titikym X 305


forgiving || soportar, aguantar; 348
tolerar; perdonar.

marisu secane sahane ca = sprinkling I 174 m u secane sahane ca I 739


and enduring || rociar,
asperjar; vertir y soportar,
aguantar; tolerar.

119
120

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mala dhrae = holding; bearing || I 166 mal a dhrae I 522


sostener; soportar; mantener.

malla dhrae = holding; bearing || I 166 mall a dhrae I 523


sostener; soportar; mantener.

masa hisatthe = hurting || daar; I 174 ma a hisrtha I 723


lastimar; herir.

masa sadde rose ca = making sound I 176 ma a abde roakte ca I 725


and anger || producir sonido y (DP)
enojo; ira.

masa masane = touching; rubbing I 189 m a marae VI 131


|| tocar; frotar.

masa appbhve khamya ca = III m a titikym IV 55


smallness; littleness and 239
tolerance; patience ||
pequeez; poquedad y
paciencia; tolerancia.

masa107 pahsane = laughing || rer; VIII dh a prasahane X 306


sonrer. 348 prahasane X 318
(DP)

maha pjya = venerating; I 196 mah a pjym I 766


honoring || venerar; honrar.

maha vuddhiya = increasing; I 196 mah i vddhau I 665


growing || crecer; aumentar.

107
dhasa (Smith).

120
121

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

maha pjya = venerating; VIII maha pjym X 321


honoring || venerar; honrar. 349

m mne sadde ca = honoring; I 130 m m mne II 53


liking and making sound || II 6
venerar, honrar; agradar y
producir sonido.

m parime = measuring || V ......


medir. 253

m parime = measuring || VII


medir. 265

mna vmasya = investigating || I 113 mn a pjym I 1021


investigar.

mna pjya pemane VIII mn a pjym X 299


vmasya = venerating; 321
honoring; loving and
investigating || venerar,
honrar; amar, querer e
investigar.

mpa mpane = building; VIII ......


constructing || construir, 327
edificar.

mhu108 mne = honoring; liking || I 197 mh mne I 943


venerar, honrar y agradar.

108
mh (Smith).

121
122

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mi pakkhepane = putting into; IV u mi prakepae V4


throwing into || poner en/ 245
dentro de; arrojar en/dentro
de.

mia hisya = hurting || daar; I 61 m a hisym VI 41


lastimar; herir.

mida snehe = sticking I 94 i mid snehane I 779


(vassakhto sneho); liking
(ptisneho) || aglutinar, pegar;
agradar.

mida medh-hissu = wisdom and I 97 mid medh-hisanayo I 920


hurting || sabidura y daar;
lastimar; herir.

mida sinehane = sticking || III i mid snehane IV 133


aglutinar, pegar. 228

mida sinehane = joy (pti) || alegra; VIII mid a snehane X8


regocijo. 312

mima109 gatimhi = going || ir. I 132 mm gatau I 496

mila sinehane = sticking || I 169 mil a leae VI 71


aglutinar, pegar.

mile gattavinme = bending the I 166 mlai harakaye I 953


body or limbs || doblar el (gtravinme-K)
cuerpo o los miembros.

109
mma (Smith).

122
123

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

milecha aviyattya vcya = I 39 mlech a avyakte abde I 220


inarticulate speech || lenguaje
inarticulado.

milecha abyattya vcya = VIII mlech a avyakty vci X 121


inarticulate speech || lenguaje 294
inarticulado.

mileu ummde = madness || locura. I 52 mre unmde (mre -K) I 313

milevu secane = sprinkling; pouring || I 171 mlev secane I 535


rociar, asperjar; vertir.

miva110 thliye = thickness; bigness || I 170 mv a sthaulye I 596


estado de grueso o grande.

misa sadde rose ca = making sound I 176 mi a abde roakte ca I 725


and anger || producir sonido y (DP)
enojo; ira.

misa sajjane = clinging; VIII ......


attachment; making; 348
preparing || apego, adhesin;
hacer; preparar.

misu secane = sprinkling; pouring || I 174 mi u secane I 730


rociar, asperjar; vertir.

missa sammisse = mixing || mezclar. VIII mira saparke X 375


348

miha secane = sprinkling; pouring || I 195 mih a secane I 1041


rociar, asperjar; vertir.

110
mva (Smith).

123
124

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

m hisya = hurting || daar; V m hisym IX 4


lastimar; herir. 253

mla nimelane = closing the eyes || I 162 ml a nimeae I 550


cerrar los ojos; parpadear.

mla nimlane = winking; blinking VIII ......


|| parpadear; cerrar los ojos. 342

muca mocane = setting free; II muc mokae VI 136


releasing || libertar, liberar, 213
poner en libertad, soltar.

muca mokkhe = to get released; to III ......


get freed || ser liberado. 223

muci kakkane = rubbing the body I 33 muc i kalkane I 185


(sarre ubbaana) || frotar o
dar masajes en el cuerpo.

muccha moha-mucchsu = delusion I 39 murch moha- I 227


and fainting || ignorancia; samucchryayo
engao; ilusin y desmayo;
desvanecimiento.

muji saddatthe = making sound || I 44 muj a abdrtha I 269


producir sonido. muj i abdrtha I 270

mujja osdane = sinking || hundir; I 49 ......


sumergir.

mua pamaddane = crushing; I 54 mu a mardane, mua iti I 324


overcoming || aplastar; Durga (DP)
triturar; superar; vencer.

124
125

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mua aggisadda-pakkhepa- I 54 mu a kepa-mardanayo VI 94


maddanesu = sound of fire; (DP)
putting in, throwing in and
crushing || sonido del fuego;
poner en/dentro de, arrojar
en/dentro de y aplastar,
triturar.

mua sacuane = grinding; VIII mu a sacrane X 73


crushing || moler; aplastar; 296
triturar.

mui kaane (khaane) = cutting I 58 mu i khaane I 348


|| cortar.

mua paie = promising; I 61 mu a pratijne VI 44


acknowledging; admitting ||
prometer; reconocer; admitir.

mutta pasavane = flowing; passing VIII mtra prasravae X 361


urine || fluir, correr; orinar. 309

muttha saghte = accumulating; VIII must a saghte X 88


collecting || acumular; juntar; 311
agregar.

muda hse111 = laughing (hasana); I 92 mud a hare I 16


liking; satisfaction (tuhi) ||
rer; sonrer; agradar;
satisfacer; satisfaccin.

111
hasse (Smith).

125
126

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

muda sasagge = uniting (ekatoka- VIII mud a sasarge X 200


raa) || unir (lit. hacer uno). 313

muna gatiya = going || ir. I 117 un a gatau? VI 46

muna e = knowing || conocer; V ......


comprender. 251

mubbi112 bandhane = binding || ligar; I 124 murv bandhane I 606


atar.

mura savehane = surrounding; I 156 mur a saveane VI 53


wrapping; enveloping ||
envolver; cubrir; circundar.

musa theyye = stealing (thenana, I 173 m a113 steye I 707


corik) || robar; hurtar.

musa theyye = stealing || robar; V mu a steye IX 58


hurtar. 256

muha vecitte = mental confusion || III muh a vaicittye IV 89


confusin. 240

mua sukhane = happiness || I 201 m a sukhane VI 38


felicidad.

m bandhane = binding || ligar; I 130 m bandhane I 1016


atar.

m bandhane = binding || ligar; V ......


atar. 254

112
mubb (Smith).
113
mu a (K).

126
127

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mla patihya = supporting; I 164 ml a pratihym I 562


footing || apoyar; soportar;
mantener; sostener; base;
fundamento.

mla rohane = rising; growing || VIII ml a rohae X 63


levantar(se), subir; crecer. 342

mla lavana-pavanesu = cutting VIII palyl a lavana-pavanayo X 267


(chedana) and cleansing; 344 (K.)
cleaning (sodhana) || cortar y
limpiar; purificar.

me paidna-dnesu = I 130 me praidne I 1010


restitution, restoration and
taking; seizing || restitucin,
devolucin y tomar, asir.

meu ummde = madness || locura. I 52 mle unmde (mre -K) I 312

meda medh-hissu = wisdom and I 97 med medh-hisanayo I 920


hurting || sabidura y daar;
lastimar; herir.

medha hisya sagame ca = I 109 medh medh-hisanayo I 920


hurting and meeting; sagame ca (not in I 895
associating || daar; lastimar; Katre) (DP)
herir y reunin; asociacin.

mevu secane = sprinkling; pouring || I 171 mev secane I 534


rociar, asperjar; vertir.

127
128

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

mokkha muccane = being freed || estar I 21 ......


libre, ser liberado.

mokkha sane114 = sitting || sentar(se), VIII mok a asane K.


estar sentado. 285 10.176

mhi sahasane = laughing a little; I 190 mi addhasane I 996


smiling || sonrer.

yakkha pjya = venerating; VIII yak a pjy X 153


honoring || venerar; honrar. 284

yaja devapja-sagatakaraa-dna- I 47 yaj a devapj- I 1051


dhammesu = venerating; sagatikaraa-
honoring the Buddha, etc. dneu
(Buddhdipj); connecting
(samodhnakaraa);
renunciating (pariccga) and
spiritual practices
(jhnasldi) || venerar,
honrar; honrar al Buddha,
etc.; unir, conectar; renunciar
y prctica de moralidad (sla),
concentracin de absorcin
(jhna), etc.

yata patiyatane = making effort I 65 yat prayatne I 30


(vymakaraa) || esforzar(se)
(lit. hacer esfuerzo).

114
asane (Smith).

128
129

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

yata nikropakresu = striking and VIII yat a nikropaskrayo X 196


helping; supporting || 309
esforzar(se) y ayudar; apoyar.

yanta sakocane = contracting; VIII yatr i sakocane sakoce X3


shrinking || contraer (reducir); 308 X3
encoger; torcer; deformar. (DP)

yapa ypane = continued existence VIII ......


(pavattana) || existencia 327
continua (ininterrumpida).

yabha methune = coupling; sexual I 126 yabh a maithune (viparta- I 1005


intercourse (mithunassa jana- maithune-K. 152; (DP)
dvayassa ida kamma) || Katre I 1029)
cpula, unin sexual.

yama parivesane = attending; I 133 yam a apariveae I 871


feeding || asistir, servir;
alimentar, dar de comer.

yama aparivesane = avoiding; not VIII yam a ca pariveae X 82


moving around || evitar; no 332
moverse alrededor.

yamu uparame = restraining; I 132 yam a uparame I 1033


abstaining (viramana) ||
controlar; restringir; contener;
abstenerse.

yasu payatane = striving || III yas u prayatane IV 101


esforzar(se). 239

129
130

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

y gati-ppuesu = going and I 137 y prpae II 40


reaching || ir y alcanzar;
realizar; llegar, arribar.

y gati-ppuesu = going and III ......


reaching || ir y alcanzar; 237
realizar; llegar, arribar.

yca ycanya = begging || pedir; I 34 u yc ycym I 916


mendigar.

yu missane gatiya ca = mixing I 138 yu mirae (also Ks.) II 23 II


and going || mezclar e ir. mirae mirae ca 23
(DP)

yu jigucchya = disliking; VIII yu jugupsym X 170


loathing || disgustar; 334
desagradar; detestar.

yugi vajjane = avoiding || evitar; I 28 yug i varjane I 167


abstenerse de.

yucha pamde = neglecting || I 39 yucch a pramde I 214


desatender, descuidar. yuch a pramde (I 229 Katre) (DP)
(Ks.
42)

yuja yoge = connecting || conectar; II yuj ir yoge VII 7


ligar; unir. 213

yuja samdhimhi = putting III yuj a samdhau IV 68


together; concentration 224
(samdhna) || unificacin de
la mente; concentracin.

130
131

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

yuja sayamane = restraining; VIII yuj a sayamane X 264


abstaining || controlar; 295
restringir; contener;
abstenerse.

yua sasagge = uniting || unir. VIII pua sasarge X 365


297

yuta bhsane = saying; speaking I 66 yut bhsane I 31


(udraa) || hablar; decir;
pronunciar.

yudha sampahre = striking; fighting I 110 yudh a saprahre C.


|| golpear; pegar; luchar; 1-585
pelear.

yudha sampahre = striking; fighting III yudh a samprahre IV 64


|| golpear; pegar; luchar; 231
pelear.

ysa hisatthe = hurting || daar; I 174 y a hisrtha I 711


lastimar; herir.

yesu payatane = striving || I 181 pe ye prayatne I 616


esforzar(se). (DP)
I 646
(K. 89)

you sambandhe = connecting || I 52 yau bandhe (sambandhe- I 311


conectar; ligar. K)

rakkha plane = protecting || proteger; I 22 rak a plane I 688


cuidar.

131
132

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

rakha gatyatthe = going || ir. I 22 rakh a gatyartha I 140

rakhi gatyatthe = going || ir. I 22 rakh i gatyartha I 141

ragi gamane = going || ir. I 27 rag i gatyartha I 153

ragi115 sakya = doubting || dudar. I 28 rag e akym I 822

raghi gatyakkhepe = jumping up; I 29 ragh i gatyartha I 107


going up (gatiy akkhepo) ||
saltar, brincar, ir hacia arriba.

raca patiyatane = striving || VIII raca pratiyatne X 318


esforzar(se). 292

raji vijjhane = piercing || perforar; I 48 ......


atravesar; penetrar.

raha paribhsane = abusing; I 56 rah a paribhae I 357


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

raa sadde = making sound || I 59 ra a abdrtha I 472


producir sonido.

raa gatiya = going || ir. I 61 ra a gatau I 832

rada vilekhane = scratching || I 84 rad a vilekhane I 54


rayar; escribir.

radha hisy = hurting III radh a his-sarddhyo IV 84


231

115
raga (Smith).

132
133

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ranja rge = coloring; dyeing; liking I 45 raj a rge I 865,


|| color(e)ar, teir; agradar. 1048

ranja rge = coloring; dyeing; liking III raj a rge IV 58


|| color(e)ar, teir; agradar. 224

randha pke = cooking || cocinar; VIII ......


cocer. 319

rabha rbhasse = acting in excess I 128 rabh a rbhasye I 1023


(kara-uttariy) || actuar en
exceso.

raya gatiya = going || ir. I 139 ray a gatau I 511

ramu kya = playing; sporting || I 134 ram a krym I 906


jugar.

rasa sadde = making sound || I 175 ras a abde I 745


producir sonido.

rasa assdane = tasting || gustar, I 175 ......


saborear.

rasa assda-sinehesu = tasting and I 175 rasa svdana- X 385


sticking || gustar, saborear y snehanayo
aglutinar, pegar.

rasa hniya = decrease; loss || I 175 ......


prdida; disminucin;
reduccin.

rasa assdane = tasting; enjoying || VIII rasa svdana- X 385


gustar, saborear; disfrutar; 348 snehanayo
gozar de.

133
134

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

rasa sinehane = sticking || VIII rasa svdana- X 385


aglutinar, pegar. 348 snehanayo

raha cge = giving up; abandoning I 195 rah a tyge I 767


|| dejar; abandonar; renunciar.

raha cge = giving up; abandoning VIII raha tyge X 84


|| dejar; abandonar; renunciar. 349 X 312

rahada abyattasadde = inarticulate I 94 hrd a avyakte abde I 26


sound || sonido inarticulado.

rahi gatiya = going || ir. I 195 rah i gatau I 768

r dne = taking; seizing || I 145, r l dne dne (r, l II 48 II


tomar; asir, agarrar. 209 dne-C. 2.19) 49

rkha sosanlamatthesu = making I 21 rkh oalamarthayo I 126


dry and to be able; to suffice;
to adorn; to prevent || secar y
ser capaz, poder; ser
suficiente; adornar; prevenir.

rgha smatthiye = ability || I 29 rgh smarthye, drgh I 113,


habilidad; capacidad. yme ca (yse ca, 117
Ks)

rja dittiya = shining || brillar. I 45 rj dptau I 874

rdha sasiddhiya = succeeding; III rdh a sasiddhau V 16


accomplishing || tener xito; 231
lograr; conseguir; consumar;
realizar.

134
135

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

rdha sasiddhiya = succeeding; IV rdh a sasiddhau V 16


accomplishing || tener xito; 245
lograr; conseguir; consumar;
realizar.

rsu sadde = making sound || I 182 rs abde I 657


producir sonido.

ri santne = expanding; I 145 ......


continuing || continuar,
continuidad; expandir.

ri vasane = living || residir, III r ravae (sravae-C., IV 30


habitar, vivir. 238 K)

ri116 gati-desanesu = going and V r gati-reaayo IX 30


preaching || ir y predicar; 254
instruir.

rikhi117 gatyatthe = going || ir. I 22 kh i gatyartha I 146

rigi gamane = going || ir. I 27 rig i gatyartha I 164

rica virecane = purging || purgar. II ric ir virecane VII 4


213

rica viyojana-sampajjanesu118 = VIII ric a viyojana- X 273


separating and succeeding || 293 samparcanayo
separar y tener xito; lograr.

116
r (Smith).
117
rikhi sarpae (Kappadduma).
118
viyojana-sampaccanesu (Smith).

135
136

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

risa hisya = hurting || daar; I 189 ri a hisym VI 126


lastimar; herir.

risa gatiya = going || ir. I 189 li a gatau VI 7


VI 127

ru gatiya rosane ca = going I 145 ru gati-reaayo I 1008


and anger || ir y enojo; odio;
ira.

ru sadde = making sound || I 145, ru abde II 24


producir sonido. 209

ru upatpe = vexation; IV u du upatpe V 10


tormenting || molestar; 245
fastidiar; atormentar.

rukkha varae = restraining I 23 ......


(savaraa) || controlar;
restringir; contener.

rukkha phrusse = roughness; VIII rka pruye X 362


harshness (pharusabhva) || 285
dureza, aspereza.

ruca dittiya rocane ca = shining; I 34, ruc a dptv abhiprtau ca I 781


splendor, beauty (sobh) and 210
liking (ruci) || brillar;
esplendor, belleza, hermosura
y agradar, gustar.

ruca rocane = liking (ruci) || III ruc a dptvabhiprtau ca I 781


agradar, deleitar. 222

136
137

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ruja bhage = breaking up; I 48 ruj o bhage VI 123


dissolution || disolucin;
cesacin.

ruja hisya = hurting || daar; VIII ruj a hisym X 262


lastimar; herir. 295

rua paighte = striking || golpear; I 54 ru a pratighte I 783


pegar; chocar.

rui theyye = stealing || robar; I 54 lu i vikasane steye; lui I 350


hurtar. luh i ity Eke I 328
(DP)

ruha upaghte = hurting; injuring || I 56 ruh a upaghte I 359


herir; lastimar; matar.

ruhi gatiya = going || ir. I 57 ruh i gatau I 368

ruda assuvimocane = releasing I 103 rud ir aruvimocane II 58


tears, crying || soltar lgrimas,
llorar.

rudhi varae = shutting, closing II rudh ir varae VII 1


(pidahana); preventing; 212
obstructing (parirundhana);
hindering (palibuddhana); not
to allow to take away (haritu
appadna) || cerrar; cubrir;
prevenir, obstruir; impedir,
obstaculizar; no permitir que
sea llevado; evitar.

137
138

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

rudhi varae = see above || ver el III ......


arriba. 232

rubhi nivrae = preventing; I 129 ......


warding off || prevenir; evitar;
impedir.

rusa hisya = hurting || daar; I 189 ru a hisym VI 126


lastimar; herir.

rusa rosane = making angry VIII ru a roe X 132


(kopakaraa) || enojar; irritar. 346

ruha cammani ptubhve = I 197 ruh a bjajanmani I 912


manifestation of the skin || prdurbhve ca
manifestacin de la piel,
corteza, cuero, etc.

rpa ruppane = changing III ......


(kuppana); striking (ghaana); 233
oppressing (pana) || cambiar;
golpear; oprimir, subyugar,
someter.

rpa rpakriyya = making VIII rpa rpakriyym X 387


manifest (paksanakriy) || 323
hacer manifiesto.

re sadde = making sound || I 145, rai abde I 958


producir sonido. 208

reka sakya = doubting || dudar. I 16 rek akym I 80

rosa bhaye = fearing || temer. I 184 bhe bhaye I 932

138
139

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

roa andare = disrespect || falta de I 200 rau andare I 377


respeto.

laka assdane = tasting; enjoying || VIII lag a svdane X 197


gustar, saborear; disfrutar; 283
gozar de.

lakkha dassan-akesu = seeing VIII lak a darankanayo X5


(passana) and marking 283
(lajana) || ver y marcar.

lakkha locane = seeing; perceiving || VIII lak a locane X 157


ver; percibir. 285

lakha gatyatthe = going || ir. I 22 lakh a gatyartha I 142

lakhi gatyatthe = going || ir. I 22 lakh i gatyartha I 143

laga sage sakya = attachment; I 28 lag e sage I 823


clinging and doubting ||
apego, adhesin y dudar.

lagi gamane = going || ir. I 27 lag i gatyartha I 154

laghi gatyakkhepe = jumping up; I 29 lagh i gatyartha I 108


going up (gatiy akkhepo) ||
saltar, brincar, ir hacia arriba.

laghi bhsane = saying; speaking || VIII lagh i bhrtha X 220


hablar; decir; pronunciar. 290 X 254

lagha gatyatthe = going || ir. I 208 lagh i gatyartha I 108

lagha laghane = jumping; hopping VIII ......


|| saltar, brincar. 290

139
140

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

laja bhassane = talking; I 44 laj a bharjane I 238


conversing || hablar; laj i bharjane (DP) I
conversar. 239
(DP)

laja paksane = showing || mostar; VIII laja prakane, X 374


indicar; exponer. 295 laji ity Eke

laji dittiya bhassane ca = shining I 44 laj i bhsrtha K.


and talking; conversing || 304
brillar y hablar; conversar.

lajja lajjane = becoming shameful; I 49 o laj vre (vrane) VI 10


being ashamed || estar
avergonzado.

laa blye paribhsane ca = I 52 la a blye I 320


childhood and abusing;
blaming; censuring || niez;
infancia y denostar;
reprochar; criticar; censurar.

lai jivhmathane = moving the I 59 lai jivhonmathane I 852


tongue || mover la lengua.

lai ukkhepe = throwing upwards VIII o la i utkepae X9


|| tirar o arrojar hacia arriba. 298

lapa viyattiya vcya = VIII hlap a vyaktym vci X 116


articulate speech || lenguaje 323
articulado.

labi avasasane = hanging down I 124 lab i avasrasane I 404


(avalambana) || colgar.

140
141

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

labha lbhe = gaining; acquiring || I 129 u labh a prptau I 1024


obtener; adquirir; ganar.

labha bhaane = defining; VIII bhal a bhaane X 161


determining || definir; 330
determinar.

lala icchya = wishing; desiring VIII lal a psym X 148


|| desear. 343

lasa silesana-kanesu = adhering I 175 las a leaa-kranayo I 746


and playing; sporting ||
adherir, pegar y jugar;
recrear(se).

lasa kantiya = wishing; desiring I 184 la a kntau I 937


|| desear; anhelar.

lasa silyayoge119 = dancing VIII las a ilpayoge X 189


(lsiya); playing a drama 346
(nakanana) || danzar;
representar un drama.

laa vilse = charm; grace; I 200 la a vilse; lal a ity Eke I 359
dallying || encanto; gracia; lal a psym (DP)
belleza; coquetera, coquetear. I 382

laa upasevya = serving || VIII la a upasevym X7


servir; asistir. 350

l dne = taking; seizing || I 159, l dne II 49


tomar; asir, agarrar. 209

119
Corrupt reading for sippayoge = engaging in arts.

141
142

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

lkha sosanlamatthesu = making I 21 lkh oalamarthayo I 127


dry and to be able; to suffice;
to adorn; to prevent || secar y
ser capaz, poder; ser
suficiente; adornar; prevenir.

lgha smatthiye = ability || I 29 lgh smarthye I 114


habilidad; capacidad.

lja bhassane = talking; I 44 lj a bhartsane I 259


conversing || hablar; lj i bhartsane I 260
conversar.

lbha pesane = sending || enviar; VIII lbha prerae X 389


mandar. 330

likha lekhane = writing || escribir. I 23 likh a akaravinyse VI 72


(lekhane-C.)

ligi gamane = going || ir. I 27 lig i gatyartha I 165

liga cittkarae = making VIII lig i citrkarae X 199


variegated 285
(vicitrabhvakaraa) ||
abigarrar; diferenciar.

lipa limpane = smearing; staining II lip a upadehe VI 139


|| untar; ensuciar; manchar. 216

lipi upalepe = smearing; staining || I 121 lip a upadehe VI 139


untar; ensuciar; manchar.

liha assdane = tasting || gustar, I 198 lih a svdane II 6


saborear.

142
143

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

l silese = adhering; sticking || V l leae IX 31


adherir; pegar. 254

lsa120 appbhve = smallness; III li a alpbhve IV 70


littleness || pequeez; 239
poquedad.

luja vinse = destruction; ruin; III ......


loss || destruccin; prdida; 225
ruina.

luji bhsya = speaking || VIII luj i bhrtha X 218


hablar. 295

luca apanayane = removing || I 30 luc a apanayane I 202


remover (quitar algo de un
lugar).

lua vilohane121 = hurting || herir; I 53 lu a viloane I 336


lastimar; matar.

lua paighte = striking || golpear; I 54 lu a pratighte I 784


pegar; chocar.

lua bhsya = speaking || VIII lu a bhrtha X 214


hablar. 297

lui theyye = stealing || robar; I 54 luh i steye I 350


hurtar. lu i ity eke I 328
(DP)

120
lisa (Smith).
121
viloane (Smith).

143
144

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

lui theyye = stealing || robar; VIII luh a steye X 27


hurtar. 297

luha upaghte = hurting; injuring || I 56 luh a upaghte I 360


herir; lastimar; matar.

luha paighte = striking || golpear; I 57 luh a pratighte I 785


pegar; chocar.

luha sakilese = defiling; I 57 lu a saleae? VI 87


inflicting || ensuciar; manchar;
contaminar; infligir.

luhi lasiye gatipaighte ca = I 56 luh i lasye pratighte ca I 366


laziness and obstructing the
going (the action) || pereza;
flojedad; inactividad y
obstruir la accin de ir; cojear;
renquear.

luhi gatiya = going || ir. I 57 luh i gatau I 369

luthi his-sakilesesu = hurting I 71 luth i his-sakleanayo I 46


and defiling; inflicting ||
daar; lastimar; herir y
ensuciar; manchar;
contaminar; infligir.

lupa acchedane = cutting || cortar. II lup chedane VI 137


216

lupa adassane = not seeing; III lup chedane VI 137


disappearance || desaparicin; 235
ausencia; no ver.

144
145

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

lubi addane = wetness; moistness || I 123 lub i ardane I 454


humedad.

lubi addane = inflicting; VIII lub i adarane, ardane ity X 114


tormenting; hurting (his) || 328 eke
infligir; atormentar; daar;
lastimar; herir.

lubha vimohane = delusion || I 129 lubh a vimohane VI 22


ignorancia; engao; ilusin.

lubha giddhiya = greed; III lubh a grddhye IV 128


attachment || codicia, deseo; 235
apego.

l chedane = cutting || cortar. V l chedane IX 13


255

lsa hisya = hurting || daar; VIII l a hisym X 70


lastimar; herir. 345

loka dassane = seeing || ver. I 15 lok darane I 76

loka dassane = seeing || ver. VIII ......


278

loka bhsya = speaking || VIII lok bhrtha X 236


hablar. 283

loca dassane = seeing || ver. I 33 loc darane I 177

loca dassane = seeing || ver. VIII ......


291

145
146

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

loca bhsya = speaking || VIII loc bhrtha X 237


hablar. 292

loa ummde = madness || locura. I 200 lo unmde I 379

vaka dne = taking; seizing || I 16 vk a dne I 92


tomar; asir, agarrar.

vaka dittiya paighte ca = I 16 cak a tptau pratighte ca I 93


shining and striking || brillar y
golpear; pegar; chocar.

vaki gatyatthe = going || ir. I 17 vak i gatyartha I 95

vakka bhsane = saying; speaking || VIII valk a paribhae X 35


hablar; decir; pronunciar. 282

vakka122 nsane = destroying || VIII dhakk a nane X 55


destruir; hacer perecer. 282

vakkha varae = restraining I 23 vk a varae I 635


(savaraa) || controlar;
restringir; contener.

vakhi kakhya = doubting || I 22 vk i kkym I 699


dudar.

vagi gamane = going || ir. I 27 vag i gatyartha I 156

vagga gatiya = going || ir. I 27 valg a gatyartha I 152

122
dhakka (Smith).

146
147

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vaka koille = crookedness || I 12 vak i kauilye I 88


deshonestidad; cualidad de
torcido.

vaca viyattiya vcya = I 31 vac a paribhae II 54


articulate speech || lenguaje (bhane-K)
articulado.

vaca dittiya = shining || brillar. I 33 ......

vaca bhsane = speaking; saying || VIII vac a paribhae X 298


hablar; decir; pronunciar. 293

vaci dittiya = shining || brillar. I 33 ......

vacchu chedane = cutting || cortar. I 40 o vrac u chedane VI 11

vachi icchya = wishing; desiring; I 39 vch i icchym I 223


longing || desear.

vaja123 gatiya = going || ir. I 42 vaj a gatau I 271


vraj a gatau I 234

vaja maggana-sakhresu = VIII vraj a mrga-saskra- X 75


searching and forming; 295 gatyo
making || buscar y formar;
hacer.

vajja vajjane = avoiding || evitar; VIII vj varjane X 271


abstenerse de. 294

vacu gatiya = going || ir. I 30 vac u gatyartha I 204

123
vaju (Smith).

147
148

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vacu palambhane = deceiving; VIII vanc u pralambhane X 163


cheating (upalpana) || 292
engaar; defraudar.

vaa vedhane124 = piercing || I 52 va a veane I 322


perforar; atravesar; penetrar.

vaa ganthe = tying; making a knot VIII vaa granthe X 311


|| atar; amarrar; hacer un nudo. 297

vaa vibhajane = dividing; VIII vaa vibhjane X 372


separating || dividir; separar. 297 va i ity Eke

vai vibhjane = dividing || dividir; I 54 va i vibhjane (C.1.110. X 48


separar. K. 1.224)

vaha thliye = thickness; bigness || I 56 vah a sthaulye I 354


estado de grueso o grande.

vahi ekacariyya = faring alone || I 57 vah i ekacaryym I 281


andar solo.

vai vehane = wrapping; I 58 va i vibhjane I 290


enveloping || envolver; cubrir.

vaha vahane = growing; I 59 ......


increasing || crecer; aumentar.

vaha kirae = scattering; pouring || VIII ......


esparcir, diseminar, 299
desparramar, dispersar; vertir;
rociar.

124
vehane (Smith).

148
149

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vaa sadde = making sound || I 59 va a abdrtha I 473


producir sonido. vra a abdrtha I 478

vaa gattavicuane = injuring the VIII vraa gtravicrane X 390


body || lastimar, daar el 304
cuerpo.

vaa vaa-kriy-vitthra-gua- VIII vara vara-kriy-vistra- X 391


vacanesu = praising 299 gua-vacaneu
(pasas), doing (karaa),
extending (vitthinnat),
quality of morality, etc.
(sldidhamma) and speaking
(vc) || elogiar, alabar; hacer;
extender, expandir; cualidad
de la moralidad, etc. y hablar.

vata ycane = begging || pedir; I 67 cat e ycane I 918


mendigar. cad e ycane I 918

vatu vattane = being; existing || ser; I 67 vt u vartane I 795


existir.

vatu bhsya = speaking || VIII vt u bhrtha X 241


hablar. 309

vattha addane = inflicting; VIII bast a ardane X 144


tormenting || infligir; 311
atormentar.

vada viyattiya vcya = I 97 vad a vyakty vci I 1058


articulate speech || lenguaje
articulado.

149
150

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vada bhsya = speaking || VIII vad a sadesavacane X 297


hablar. 314

vad abhivdana-thutsu = saluting VIII vad i abhivdane C.


and praising || saludar, 315 10.37
reverenciar y elogiar; alabar.

vaddha vaddhane = growing; I 109 vdh u vddhau I 796


increasing || crecer; aumentar,
incrementar.

vaddha chedana-praesu = cutting VIII vardh a chedana-praayo X 112


and fillling || cortar y llenar; 319
completar.

vaddha bhsya = speaking || VIII vdh u bhrtha X 242


hablar. 320

vadha sayame = restraining || VIII badh a sayamane X 14


controlar; restringir; contener. 319

vana sambhattiya = serving || I 113 van a sabhaktau I 491


servir.

vanda abhivdana-thutsu = saluting, I 91 vad i abhivdana-stutyo I 11


bowing down and praising ||
saludar, reverenciar y elogiar;
alabar.

vapa santne = expanding; I 120 cap a sntvane I 426


continuing || continuar,
continuidad; expandir.

150
151

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vapa bjanikkhepe = sowing || I 121 u vap a bjasatne chedane I 1028


sembrar. pi (DP)

vappha gatiya = going || ir. I 122 parph a gatau (varpha-K) I 439

vabba gatiya = going || ir. I 123 barb a gatau I 445

vabbha gatiya = going || ir. I 125 vabhr a gatyrtha I 589

vabbha bhojane = eating || comer. I 127 valbh a bhojane I 418

vamu uggirae = vomiting; ejecting I 134 u vam a udgirae I 902


|| vomitar; expeler.

vambha viddhasane = demolishing; VIII ......


destroying || demoler; destruir. 330

vaya gatiya = going || ir. I 139 vay a gatau I 504

vara varae = restraining || I 154 v savarae I 959


controlar; restringir; contener. (DP)

vara icchya = wishing; desiring VIII vara psym X 308


|| desear; anhelar. 335

vara varae = covering || cubrir; VIII v varae X 270


obstruir. 336

varaha padhniye paribhsana- I 196 barh a prdhnye I 669


hisdnesu ca = striving; varh a prdhnye I 671
abusing; blaming; hurting and
taking; seizing || esforzar(se);
denostar; reprochar; criticar;
censurar; daar; herir;
lastimar y tomar.

151
152

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

varaha hisya = hurting || daar; VIII barh a hisym X 123


lastimar; herir. 349

vala calane savarae ca = I 166 val a savarae I 520


trembling and restraining; sacalae ca
protecting || temblar; vibrar y
controlar; restringir; contener;
proteger.

vala vilsane125 = to be graceful || I 169 cal a vilasane VI 64


encantar, embelesar, atraer,
cautivar.

vala bharae = bearing; supporting VIII cal a bhtau X 68


|| apoyar; soportar; mantener; 343
sostener; cargar.

valaha padhniye paribhsana- I 196 balh a prdhnye I 670


hisdnesu ca = striving; valh a paribhaa-his- I 672
abusing; blaming; hurting and cchdaneu (varh a
taking; seizing || esforzar(se); paribhaa-
denostar; criticar; culpar; hisdneu-K)
herir; lastimar; daar y tomar.

valla calane savarae ca = I 166 vall a savarae I 521


trembling and restraining; sacalae ca
protecting || temblar; vibrar y
controlar; restringir; contener;
proteger.

vasa hisatthe = hurting || daar; I 174 va a hisrtha I 722


lastimar; herir.

125
vilasane (Smith).

152
153

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vasa sinehane = sticking || I 179 var a snehane I 644


aglutinar, pegar.

vasa nivse = living || residir, vivir. I 184 vas a nivse I 1054

vasa kantiya = wishing; desiring I 185 va a kntau II 70


|| desear; anhelar.

vasa sadde = making sound || III v abde IV 54


producir sonido. 239

vasa sinehana-ched-vaharaesu = VIII vas a sneha-cchedpahara- X 204


sticking, cutting and stealing 347 esu
(corikya gahaa) ||
aglutinar, pegar; cortar y
robar, hurtar.

vasa acchdane = clothing; VIII ......


covering || cubrir; arropar, 349
vestir.

vassa secane = sprinkling; pouring || I 174 v u secane I 738


rociar, asperjar; vertir.

vassu sattibandhane = enabling VIII v a aktibandhane X 164


(samatthatkaraa) || hacer 346
capaz, posible; capacitar.

vaha vuddhiya = increasing; I 196 vah i vddhau I 634


growing || crecer; aumentar. (DP)

vaha ppue = reaching || alcanzar; I 197 vah a prpae I 1053


realizar; llegar, arribar.

153
154

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vaaji paribhoge = enjoying || I 49 ......


disfrutar; gozar de.

v gati-gandhanesu = going and I 170 v gati-gandhanayo II 41


spreading of odor || ir y
difusin del olor.

v gati-gandhanesu = going and III v gati-gandhanayo II 41


spreading of odor || ir y 238
difusin del olor.

vta gati-sukha-sevanesu = going, VIII va sukha-sevanayo X 336


happiness (sukhana) and 309 gati-sukha-sevanayor
associating; serving || ir; ity eke
felicidad y asociar; servir;
asistir.

vyama hya = exerting; striving || I 133 ......


esforzar(se).

vsa upasevya = serving || VIII vsa upasevym X 338


servir; asistir. 347

vsi alakre = decorating; I 173 tas i alakare K. 95

ornamenting || ornamentar; See also

decorar; adornar. X 190

vhu payatane = striving || I 196 bh prayatne I 676


esforzar(se).

va lape = conversing; speaking I 200 v plvye I 287


|| dirigir la palabra; hablar; b (DP)
conversar. I 306

154
155

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

viccha gatiya = going || ir. I 39 vic(c)h a gatau VI 129

viccha bhsya = speaking || VIII vic(c)h a bhrtha X 233


hablar. 294

vij bhaya-calanesu = fearing and I 48 o vij bhaya-calanayo VI 9


trembling; moving || temer y
temblar; sacudir; vibrar;
mover.

vij bhaya-calanesu = fearing and III o vij bhaya-calanayo VII 23


trembling; moving || temer y 224
temblar; sacudir; mover;
vibrar.

via sadde = making sound || I 53 bi a abde I 317


producir sonido. (DP)

vithu ycane = begging || pedir; I 73 vith ycane I 33


mendigar. veth ycane I 34

vida e = knowing (jnana) || I 103 vid a jne II 55


conocer; comprender.

vida lbhe = gaining; acquiring || II vid lbhe VI 138


obtener; adquirir; ganar. 215

vida tuhiya = liking; II ......


satisfaction || agradar; 215
satisfacer.

vida sattya = being; existing III vid a sattym IV 62


(vijjamnkra) || ser; existir; 227
estar.

155
156

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vida lbhe = gaining; acquiring || VIII ......


obtener; adquirir; ganar. 312

vida cehan126-khyna-nivsesu = VIII vid a cetan-khyna- X 168


marking (saa), talking 312 nivseu
(kathana) and living
(nivasana) || marcar, percibir;
hablar y residir, vivir.

vidi avayave = limb; part; I 89 bid i avayave I 65


constituent || miembro; parte;
componente.

vidi lbhe = gaining; acquiring || I 105 vid lbhe VI 138


obtener; adquirir; ganar.

vidha vijjhane = piercing || perforar; III vyadh a tane? IV 72


atravesar; penetrar. 231

vibha127 katthane = boasting || ostentar. I 126 cbh katthane (vbha, I 409


Durga)

vi-bhuja cutting || cortar. I 48 ......

viria128 lajjya codane ca = shame III vr a codane lajjy ca IV 18


and inciting; rousing || 241
vergenza e incitar, instigar;
provocar.

vil vilnabhve = dissolution || III l leae? IV 31


disolucin; destruccin. 238

126
cetan (Smith).
127
vbha (Smith).
128
vira (Smith).

156
157

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

visa pavesane = entering || entrar. I 189 vi a praveane VI 130

visa vippayoge = separation || V vi a viprayoge IX 54


separacin. 256

vi-sisa atisaye = abundance; excess || VIII vi-i a atiaye (K-


abundancia; exceso. 348 307)

visu secane = sprinkling; pouring || I 174 vi u secane I 729


rociar, asperjar; vertir.

v pajana-kanti-asana-khdana- I 170 v gati-prajana-knty- II 38


gatsu = trembling (calana); asana-khdaneu (DP)
liking (abhiruci); eating
(bhattaparibhoga); chewing
(pvdibhakkhana) and going
(gamana) || temblar, vibrar;
agradar; comer (disfrutar la
comida); masticar e ir.

v tantasantne = weaving; V ......


sewing || tejer; entrelazar; 254
coser.

v hisya = hurting || daar; V ......


lastimar; herir. 254

vra vikkantiya = exerting; VIII vra vikrntau X 355


striving (vikkamana) || 336
esforzar(se).

vu savarae = restraining; IV v savarae V8


protecting || controlar; 246 (DP)
restringir; contener; proteger.

157
158

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vula nimmajjane = squeezing; VIII bul a nimajjane (K.


rubbing || apretar; comprimir; 342 285)
estrujar; frotar.

vusa pgabbiye129 = boldness; IV i dh prgalbhye V 22


impudence (kya-vc- 246
manehi pagabbabhvo) ||
audacia, osada, atrevimiento;
impudencia (con respecto a
las acciones del cuerpo,
lenguaje y mente).

ve tantasantne = weaving; I 170 ve tantusatne I 1055


sewing || tejer; entrelazar;
coser.

ve sosane = making dry || secar. I 170 o vai oae I 969

vekkha vekkhane = observing; I 22 ......


looking; investigating ||
observar; investigar;
considerar.

veha vehane = wrapping; I 57 ve a veane I 274


enveloping || envolver; cubrir.

veu a-cint-nismanesu = I 61 ve gati-jna-cint- I 926


knowing; thinking and nimana-vditra-
listening, observing || conocer, grahaeu
comprender; pensar,
reflexionado y escuchar, oir,
observar.

129
pgabbhiye (Smith).

158
159

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

vela klopadese = indicating the VIII vela klopadee X 334


time || indicar el tiempo ( = 344
hora o momento).

velu gatiya = going || ir. I 165 vel calane I 568

vesu dne = giving || dar. I 190 ......

vehu payatane = striving || I 196 veh prayatne I 674


esforzar(se).

vhe avhyane baddhya130 sadde I 194 hve spardhy abde ca I 1057


ca = calling (pakkosana);
selfishness, pride (ahakra);
challenging (ghaana, sram-
bhakaraa) and making sound
(rava) || llamar, convocar;
egosmo, arrogancia (lit. hacer
yo); actuar con mpetu, retar,
desafiar; y producir un
sonido.

sa-kase acchane = sitting (nisdana) || I 190 ......


sentar(se), estar sentado.

sa-dh131 sandhimhi = connecting; III ......


uniting || conectar; ligar; unir. 231

sa-yuja bandhane = binding || ligar; VIII ......


atar. 295

130
phaddhya (Smith).
131
sandh (Smith).

159
160

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sa-sa hisya thutiya ca = I 176 as u stutau; durgatau ity I 729


hurting and praising || daar; Eke (DP)
lastimar; herir y elogiar;
alabar.

sa-sa kathane = talking || hablar. I 179 as a kathane


(Maitreyarakita)

saka smatthiye = ability IV ak aktau V 15


(samatthabhva) || habilidad; 244
capacidad.

saka sattiya = ability (samattha- VII ak aktau V 15


bhva) || habilidad; capacidad. 262

saki sakya = doubting || dudar. I 16 ak i akym I 86

sakka gatyatthe = going || ir. I 17 vak a gatyartha I 100

sakka gatyatthe = going || ir. I 208 vask a gatyartha I 100

sakka bhsane = saying; speaking || VIII valk a paribhae X 34


hablar; decir; pronunciar. 282

sagi gamane = going || ir. I 27 rag i gatyartha I 160


lag i gatyartha I 162

sagha hisya = hurting || daar; IV agh a hisym V 21


lastimar; herir. 246

sa-gma yuddhe = fighting || luchar, VIII sagrma yuddhe X 376


pelear. 334

160
161

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

saca viyattiya vcya = I 33 ac a vyakty vci I 178


articulate speech || lenguaje
articulado.

saja vissagga-parissajjan- I 48 sj a visarge VI 121


abbhukkiraesu =
relinquishing, abandoning;
embracing and sprinkling ||
abandonar, renunciar; abrazar
y rociar, asperjar.

saja sage = attachment; clinging III sj a visarge IV 69


(lagana) || apego, adhesin. 224

sajja gatiya = going || ir. I 42 asj a gatau I 217

sajja ajjane = procuring; acquiring I 43 arj a arjane I 243


|| obtener; adquirir; procurar.

sajja sajjane = preparing; making VIII ......


ready || preparar, alistar. 295

saja parissage = embracing I 45 svaj a parivage I 1025


(ligana) || abrazar.

saa132 paribhsane = abusing; I 52 ra a paribhae I 319


blaming; censuring ||
denostar; reprochar; criticar;
censurar.

132
raa (Smith).

161
162

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

saa ruj-visaraa- I 52 a a ruj-viaraa-gaty- I 321


gatyvasnesu133 = paining, avasdaneu
afflicting, oppressing (p);
spreading; pervading
(vippharaa) and end of
going; standing (gatiy
avasna osna abhva-
karaa) || doler, afligir,
oprimir; extender, difundir,
propagar, penetrar, esparcir y
fin del movimiento, pararse,
estar parado.

saa avayave = limb; part; I 53 a a avayave I 335


constituent || miembro; parte;
componente.

saa his-bala-dna-niketanesu = VIII a a hisym X 90


hurting; force, strength; 297
giving and living || herir;
daar; lastimar; fuerza; dar y
residir; habitar; vivir.

saha his-sakilesesu ketave ca I 56 ah a his- I 363


= hurting; defiling; inflicting sakleanayo
and cheating; deceiving || kaitave ca
daar; lastimar; herir y
ensuciar; manchar;
contaminar; infligir y fraude;
engaar.

133
gatyavasraesu (Smith).

162
163

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

saha sakhra-gatsu = forming; VIII ah a asaskra-gatyo X 28


making and going || formar, 298 vah a asaskra-gatyo X 29
hacer e ir.

saha silghya = praising || VIII ah a lghym X 152


elogiar; alabar. 298

saha asammbhsane = improperly VIII aha smyagavabhae X 310


speaking || hablar 298 vaha asamyagbhae X 310
incorrectamente. (K)

saha ketave = cheating; deceiving || VIII ......


engaar; defraudar. 298

sai rujya = paining; afflicting || I 58 ad i rujy saghte ca I 299


doler; afligir.

saa dne = giving || dar. I 61 a a gatau dne ca I 798


ra a gatau dne ca (DP)
I 799
(DP)

saa abyattasadde = inarticulate I 61 svan a abde I 879


sound || sonido inarticulado.

saa dne = giving || dar. VIII ra a dne X 42


302

satta gatiya = going || ir. VIII vart a gatym X 89


308 (DP)

163
164

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

satta santnakriyya = doing VIII sattra satnakriyym X 358


uninterruptedly (pabandha- 309
kriy, avicchedakaraa) ||
hacer, realizar
ininterrumpidamente.

satha sehille = looseness; weakness I 73 rath i aithilye I 35


|| flojedad; laxitud; relajacin;
debilidad.

satha dubbalye = weakness || VIII ratha daurbalye X 324


debilidad. 311

satha bandhane = binding || ligar; VIII ratha bandhane (Kaktsna


atar. 311 & Hemacandra)

sada sdane = enjoying || disfrutar; I 95 ad tane I 908


gozar de. VI 134

sada assdane = tasting; enjoying || VIII vad a svdane X 263


gustar, saborear; disfrutar; 313 svd a ity eke X 263
gozar de.

sadda saddane = making a noise || VIII abd a abdakriyy X 174


producir un ruido. 313 upasargd vikre
ca

sadda kucchite sadde = making an I 94 pard a kutsite abde I 29


disgusting sound (flatulence)
|| producir un sonido
desagradable (flatulencia).

164
165

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sadhu saddakucchiya = belly I 109 dh u abdakutsym I 797


sound; flatulence || sonido del
vientre; flatulencia.

sadhu unde = wetting; moistening || I 110 dh u undane (unde-K) I 922


mojar; humedecer.

sadhu pahasane134 = laughing || VIII dh prahasane X 201


rer; sonrer. 320 (DP)

sana sambhattiya = serving || I 113 san a sabhaktau I 492


servir.

sanja135 sage = attachment; clinging I 44 aj a sage I 1036


(lagana) || apego, adhesin.

santa mappayoge136 = striving; VIII ntv a smaprayoge X 33


endeavoring (ussannakriy) || 308
esforzar(se).

santha santhambhe = supporting || VIII ranth a sadarbhe X 294


apoyar; sostener; soportar. 311

sanda pasavane = flowing (sandana, I 95 syand prasravae I 798


avicchedappavatti) || fluir,
correr.

134
pahasane (Smith).
135
saja (Smith).
136
Corrupt reading for smappayoga = compromising; use of kind and friendly words. Lectura corrupta de
smappayoga = compromiso; uso de lenguaje amable y amigable.

165
166

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sapa samavye = combination; I 120 ap a samavye I 427


coming together ||
combinacin; juntar(se),
reunirse.

sapa akkose = insulting; abusing || I 121 ap a kroe I 1049


insultar; agraviar.

sappa gatiya = going || ir. I 202 sp gatau I 1032

sabi maale = roundness VIII ......


(parimaalat) || redondez. 328

sabba gatiya = going || ir. I 123 arb a gatau I 450


arb a gatau I 451

sabba gatiya hisya ca = going I 123 arv a hisym I 616


and hurting || ir y daar; arv a hisym I 617
lastimar; herir.

sabba prae = filling || llenar; I 124 marv a prae I 609


completar.

sabbha kathane = talking || hablar. I 127 albh a katthane I 417

sabhja sti-sevanesu = coolness and VIII sabhja prti-daranayo X 341


associating; serving || frescura 295 prti-sevanayo ity
y asociar; servir; asistir. eke

sabhu hisya = hurting || daar; I 125 bh u hisrthau I 457


lastimar; herir.

sama adassane = not seeing; I 133 am a adarane I 843


disappearance || desaparicin; (DP)
ausencia; no ver.

166
167

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sama sadde = making sound || I 133 syam u abde I 878


producir sonido.

sama velambe = hanging down || I 133 am a avaikalye I 854


colgar. (avaiklavye-K. (DP)
115; vaiklavye-C.)

sama vitakke = thinking || pensar; VIII syam a vitarke X 154


reflexionar. 333

sama locane = seeing (pekkhana) || VIII am a locane X 156


ver, mirar. 333

samu upasame = peace; calmness || III am u upaame IV 92


paz; tranquilidad, serenidad. 236

samu khede nirodhe ca = fatigue III ram u tapasi khede ca IV 95


(kilamana) and cessation; 236
non-existence
(abhvagamana) || fatiga,
cansancio y cesacin;
inexistencia.

samba sambandhe = connecting; VIII amb a sambandhane X 21


binding tight (dahabandhana) 328 amb a sambandhane X 21
|| conectar; ligar; unir
firmemente.

sambha vissse = confidence; trusting I 129 sranbh u vivse I 794


|| confiar.

sambhu hisya = hurting || daar; I 125 nbh u hisrtha I 458


lastimar; herir.

167
168

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sambhu ppue = reaching || alcanzar; IV ......


realizar; llegar, arribar. 245

sara gatiya = going || ir. I 146 s gatau I 982


III 17

sara saddopatpesu = making I 149 sv abdopatpayo I 979


sound and tormenting ||
producir sonido y atormentar.

sara cintya = thinking; I 149 sm cintyam I 980


reflecting || pensar;
reflexionar.

sara akkhepe = throwing || arrojar, VIII svara kepe X 317


tirar; lanzar. 335

sala gatiya = going || ir. I 165 al a gatau I 580

sala sugatiya = going quickly I 165 val a ugamane I 582


(sghagamana) || ir
rpidamente.

sala calane savarae ca = I 166 al a calana- I 519


trembling and restraining; savaraayo
protecting || temblar; vibrar y
controlar; restringir; contener;
proteger.

sala gamane = going || ir. I 168 al a gatau I 896

168
169

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sala kampane = trembling || I 210 al a calana- I 519


temblar; vibrar. savaraayo

salla sugatiya137 = going quickly I 165 vall a ugamane I 583


(sghagamana) || ir
rpidamente.

sava gatiya = going || ir. I 170 av a gatau I 761

sasa susane = being dry || estar I 185 as a svapne II 69


seco, sequedad.

sasa pane = breathing || respirar. I 185 vas a prane II 60

sasu hisya = hurting || daar; I 176 as u hisym I 763


lastimar; herir.

saha parisahane138 = patience I 197 ah a marae I 905


(khanti) || paciencia. X 267

saha sattiya = ability || habilidad; III ah a cakyarthe (aktau- IV 20


capacidad. 240 Kalpadruma)

saha parisahane = patience (khanti) VIII ah a marae X 267


|| paciencia. 350

saa abyattasadde = inarticulate I 201 ......


sound || sonido inarticulado.

s pke = cooking || cocinar; I 171 r pke I 848


cocer. II 44

137
sugatiya (Smith).
138
marisane (Smith).

169
170

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

s tanukarae = making thin; III o tankarae IV 37


reducing || reducir. 238

s antakammani = making an III o antakarmai IV 39


end || terminar. 238

s assdane = tasting; enjoying || III ......


gustar, saborear; disfrutar; 238
gozar de.

s pke = cooking || cocinar; V ri pke IX 3


cocer. 255

s tanukarae = making thin; VI ......


reducing || reducir. 259

skha bypane = pervading || I 22 kh vyptau I 130


difundir; propagar; penetrar; lkh vyptau I 131
esparcir.

sha balakkre = violence, I 56 hah a pluti-ahatvayo; I 358


application of force; baltkre ity anye
overpowering the weak by
ones own power at will
(attano balena yathjjhsaya
dubbalassa abhibhavana) ||
violencia, uso de fuerza;
subyugar al dbil por medio
del propio poder a voluntad.

sdha sasiddhiya = succeeding; III sdh a sasiddhau V 17


accomplishing || tener xito; 231
lograr; conseguir; consumar;
realizar.

170
171

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sdha sasiddhiya = succeeding; IV sdh a sasiddhau V 17


accomplishing || tener xito; 245
lograr; conseguir; consumar;
realizar.

sna tejane = sharpening (nisna) || I 113 n a tejane I 1044


afilar; aguzar.

sma svntane mantane = VIII sma sntvaprayoge X 333


compromising; use of kind 334
and friendly words
(smappayoga) and calling
(avhyana, pakkosana) ||
transigir, transar, concordar;
emplear lenguaje cordial y
amistoso y llamar, convocar.

sra dubbalye = weakness; VIII sra daurbalye X 322


feebleness || debilidad. 335

ssa anusihiya = admonishing; I 186 s u anuiau II 66


advising || amonestar;
aconsejar.

si sevya = associating; I 171 ri sevym I 945


serving || asociar(se); servir.

si gati-buddhsu = going and I 171 u o vi gati-vddhyo I 1059


knowing || ir y conocer,
comprender.

si nisne = sharpening || afilar; IV i nine V3


aguzar. 246

171
172

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

si bandhane = binding || ligar; IV i bandhane V2


atar. 246

si bandhane = binding || ligar; V i bandhane IX 5


atar. 255

si sevya = associating; VI ......


serving || asociar(se); servir. 259

sika139 masane = touching; rubbing VIII k a marae X 283


|| tocar; frotar. 283

sikkha vijjopdne = acquiring I 24 ik a vidyopdne I 636


knowledge; learning ||
adquirir conocimiento;
aprender, estudiar.

sighi ghne = smelling (ghnena I 29 ighr i ghre I 174


gandhnubhavana) || oler.

sica gharae = sprinkling; dripping I 38 ic a karae VI 140


|| rociar, asperjar; vertir;
gotear.

sica paggharae = trickling; II ic a karae VI 140


oozing; dripping || gotear; 213
chorrear; escurrir; exudar.

sicca kuane = cutting; dividing || VIII pic(c)h a kuane X 40


cortar; dividir, separar. 292

sia andare = disrespect || falta de I 52 i a andare I 325


respeto. i a I 326

139
ska (Smith).

172
173

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sita vae = white color I 67 vit vare I 778


(setavaa) || color blanco.

sida mocane = setting free; I 95 i vid snehana-mocanayo I 745


releasing || libertar, liberar,
poner en libertad, soltar.

sidi stiye = coolness; calmness I 91 vid i vaitye I 10


(stibhva) || frescura;
tranquilidad, serenidad.

sidhu gatiya = going || ir. I 108 idh a gatym I 48

sidhu satthe magalye ca = I 108 idh stre mgalye ca I 49


instructing, teaching (ssana)
and destroying evil
(ppavinsana), cause of
growth (vuddhikraa) ||
instruir, ensear y destruir el
mal, causa para el
crecimiento.

sidhu sardhane = accomplishing III idh u sarddhau IV 83


|| lograr; terminar, consumar; 231
realizar.

siniha ptiya = joy || alegra; III ih a prtau IV 91


regocijo. 241

173
174

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sineha sinehane = sticking || VIII ih a snehane X 36


aglutinar, pegar. 349

sibha140 katthane = boasting || ostentar. I 126 bh katthane I 408

sila uche = gleaning || espigar. I 169 il a uche VI 70

silgha katthane = praising I 29 lgh katthane I 118


(pasasana) || elogiar; alabar.

silisa ligane = embracing || III li a ligane IV 77


abrazar. 238

silisu upadhe = burning || calor; I 174 li u dhe I 735


quemar; arder.

silesa silesane = adhering || adherir; VIII li a leae X 38


pegar. 345

siloka saghte = accumulating; I 16 lok saghte I 77


collecting (piana) ||
acumular; juntar; agregar.

siloa saghte = accumulating; I 61 lo saghte I 485


collecting || acumular; juntar;
agregar.

sivu tantasantne = weaving; III iv u tantusatne IV 2


sewing || tejer; entrelazar; 238
coser.

sivu gati-sosanesu = going and III sriv u gati-oaayo IV 3


making dry || ir y secar. 238

140
sbha (Smith).

174
175

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sisa hisatthe = hurting || daar; I 174 i a hisrtha I 718


lastimar; herir.

sisa asabbappayoge = not VIII i a asarvopayoge X 274


associating with all || no 348
asociar(se) con nadie o nada;
no usar todo.

sia seane = whistling || silbar. VIII ......


350

s saye = lying; sleeping || I 172 svapne II 22


dormir; acostarse.

sda visaraa-gatyvasnesu = I 95 ad viaraa-gaty- I 907


pervading; spreading avasdaneu
(vippharaa) and sitting down
(nisdana) || difundir;
propagar; penetrar; esparcir;
expandir; extender y
sentar(se), estar sentado.

sla samdhimhi = putting I 163 l a samdhau I 556


correctly; coordinating ||
colocar correctamente;
coordinar.

sla upadhrae = holding firmly VIII la upadhrae X 332


(bhuso dhraa); container 343
(patihvasena dhrabhvo)
|| sostener, soportar, mantener,
contener firmemente;
recipiente, contenedor.

175
176

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

su gatiya = going || ir. I 172 sru gatau I 987

su savane = flowing (sandana) || I 172 ru ravae I 989


fluir, correr.

su141 perae = grinding; crushing || I 172 prerae VI 115


aplastar; moler; triturar.

su savane = hearing || oir. IV ......


241

su abhisave = oppressing IV u abhiave V1


(pana); stirring (manthana); 246
uniting (sandhna); bathing
(sinhna) || oprimir; revolver,
menear, batir; unir; baar.

su hisya = hurting || daar; V ......


lastimar; herir. 255

suka gatiya = going || ir. I 11 uk a gatau K


1.86

sukkha andare = disrespect || falta de I 22 srk a dare (andare-K) I 697


respeto.

sukha takriyya = being that = I 19 sukh a tatkriyym X 383


happiness (sukhya vedanya
kriy) || experimentar eso
(felicidad).

suca soke = grieving; sorrowing || I 30 uc a oke I 198


lamentar; sentir pesar.

141
s (Smith).

176
177

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

sua andare = disrespect || falta de VIII u a andare X 26


respeto. 296

suha gatipaighte = obstructing the I 56 uh a gatipratighte I 364


going (the action) || obstruir la pratighte I 341
accin; cojear; renquear. (DP)

suha lasiye = laziness || pereza; VIII uh a lasye X 103


flojedad; inactividad. 298

suhi sosane = making dry || secar. I 57 uh i oae I 367

suhi sosane = making dry || secar. VIII uh i oae X 104


298

sutta avamocane = loosening; VIII stra veane (vimocane, X 360


releasing || soltar, aflojar; 309 vimo-cana
liberar. mocanbhvo
granthana-K.
317)

sutha hisya = hurting || daar; I 73 rath a hisrtha I 836


lastimar; herir.

sudha soceyye = purity (sucibhva) || III udh a auce IV 82


pureza; purificacin. 231

suna sadde = making sound || I 113 svan a abde I 879


producir sonido.

supa sayane = sleeping || dormir. I 121 i vap a aye II 59

suppa mne = measuring || medir. VIII rp a mne X 79


326 (DP)

177
178

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

subha dittiya = shining || brillar. I 129, ubh a dptau I 786


210

sumbha hisya bhsane ca = I 125 sumbh a bhae I 434


hurting and saying; talking || (DP)
daar; lastimar; herir y decir;
hablar.

sumbha pahre = striking; hitting || II umbh a bhae, bhsane ity


golpear; pegar. 217 eke, hisym ity
anye

sura issariya-dittsu = supremacy I 155 ur a aivarya-dptyo VI 50


and shining || supremaca,
superioridad y brillar.

sulla sajjane = making || hacer; VIII ulk a atisparane (sarjane- X 85


preparar. 343 K. 287) (DP)

susa sosane = making dry || secar. III u a osae IV 74


240

suha sattiya = ability || habilidad; III uh a cakyarthe (aktau- IV 21


capacidad. 240 Kalpadruma)

sua142 savarae = restraining; I 201 thu a savarae VI 93


protecting || controlar; sthu a savarae VI 94
restringir; contener; proteger.

s143 pasave = producing (janana) || I 172 u prasavaivaryayo I 988


producir; generar; procrear. II 32

142
thua (Smith).
143
su (Smith).

178
179

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

s pagabbhavimocane(su) = I 172 prigarbhavimocane II 21


releasing the child from the
womb; giving birth || dar a
luz.

s pippasave = giving birth || III priprasave IV 24


dar a luz. 238

sca pesue = slandering; VIII sca paiunye X 327


backbiting (pisuabhva) || 293
difamar; calumniar (cualidad
de aquello que crea divisin).

sca gandhane = spreading of odor VIII ......


|| difusin del olor. 293

sda paggharae = trickling; I 93 d a karae I 25


oozing; dripping || gotear;
chorrear; escurrir; exudar.

sda secane144 = sprinkling || VIII d a karae X 177


rociar, asperjar. 313

sra vikkantiya = exerting; VIII ra vikrntau X 354


striving (vikkamana) || 336
esforzar(se).

sla rujya = paining; afflicting || I 164 l a rujj saghoe ca I 527


doler; afligir. (DP)

144
sevane (Smith).

179
180

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

se khaye = exhaustion; I 172, ai kaye I 963


destruction || agotar, acabar; 209
destruccin.

se pke = cooking || cocinar; I 172 ai pke I 966


cocer. rai pke I 967

se gatiya = going || ir. I 172, yai gatau I 1012


209

seka gatyatthe = going || ir. I 17 sek gatyartha I 81

seca secane = sprinkling; pouring || I 33 ac a secane sevane ca I 176


rociar, asperjar; vertir.

selu gatiya = going || ir. I 165 el gatau I 576

sevu secane = sprinkling; pouring || I 171 ev secane I 530


rociar, asperjar; vertir. ev secane I 536

so antakammani = making an VI ......


end || terminar. 259

sou gabbe = pride; arrogance I 52 au garve I 310


(dabbana) || orgullo;
arrogancia.

soa vaa-gatsu = color and I 60 o vara-gatyo I 483


going || color e ir.

soa saghte = accumulating; I 61 ro saghte I 484


collecting || acumular; juntar;
agregar.

haa dittiya = shining || brillar. I 53 ha a dptau I 334

180
181

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

hada karsossagge = releasing I 93 had a purtotsarge I 1026


excrement || evacuar
excremento.

hada karsussagge = voiding of VIII ......


excrement || evacuar 312
excremento.

hana his-gatsu = hurting and I 113 han a his-gatyo II 2


going || daar; lastimar; herir
e ir.

hana hisya = hurting || daar; III ......


lastimar; herir. 233

hanu apanayane = removing || VII hnu apanayane II 72


remover (quitar algo de un 263
lugar).

hamma gatimhi = going || ir. I 132 hamm a gatau I 495

haya gatiya = going || ir. I 139 hay a gatau I 545

hara harae = existing; being I 152 h harae I 947


(pavattana) || existir; ser.

hara apanayane = removing; I 153 ......


carrying away (nharaa) ||
remover (quitar algo de un
lugar); llevarse.

hara dne = taking; seizing || I 153 ......


tomar; asir, agarrar.

181
182

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

hariya gati-gelaesu = going and I 139 hary a gati-kntyo I 547


sickness; ailing || ||
enfermedad; dolencia.

hare lajjya = being ashamed || I 154 hr lajjym III 3


estar avergonzado.

hasa hasane = laughing || rer; I 175 has e hasane I 757


sonrer.

hasa sadde = making sound || I 175 hras a abde I 743


producir sonido.

hasu145 lige = embracing I 174 h u alke I 741


(upaghana) || abrazar.

haa silghya = praising || I 200 lghym I 309


elogiar; alabar.

h cge = giving up; abandoning I 190 o h k tyge III 8


|| dejar; abandonar; renunciar.

h parihniya = loss; decrease || III ......


prdida; disminucin; 240
reduccin.

hi gati-buddhsu upatpe ca = IV hi gatau vddhau ca V 11


going; knowing and vexation; 246
tormenting || ir; conocer;
comprender y molestar;
fastidiar; atormentar.

145
hsu (Smith).

182
183

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

hisa146 hisya = hurting || daar; I 172 his i hisym VII 19


lastimar; herir. X 286

hikka abyattasadde = inarticulate I 17 hikk a avyakte abde I 914


sound; hiccuping (avibhvi-
tatthasadda, niratthakasadda)
|| sonido inarticulado; hipar.

hikka hisya = hurting || daar; VIII vik a hisy X 146


lastimar; herir. 283 hik a ity eke

hii gatiya = going || ir. I 58 hi i gaty-andarayo I 287

hila hvakarae = flirting; I 169 hil a bhvakarae VI 69


dalliance || flirtear; coquetear.

hildi147 sukhe abyattasadde ca = I 94 hld i avyakte abde sukhe I 27


happiness and inarticulate ca
sound || felicidad; bienestar;
placer y sonido inarticulado.

hisa148 sadde = making sound || I 175 hlas a abde I 744


producir sonido.

hisi hisya = hurting || daar; II his i hisym VII 19


lastimar; herir. 216

hisi hisya = hurting || daar; VIII his i hisym X 286


lastimar; herir. 347

146
hisi (Smith).
147
hild (Smith).
148
hisu (Smith).

183
184

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

ha andare = disrespect || falta de I 200 ......


respeto.

hu dne = giving || dar. I 191 hu dndanayo III 1

hu pasajjakarae = doing in a I 191 h prasahyakarae III 15


certain way (pakrena sajjana-
kriy) || hacer de una cierta
manera.

huccha koille = crookedness || I 39 hur(c)ch kauilye I 226


deshonestidad; cualidad de
torcido.

hui saghte = accumulating; I 58 hu i saghte I 288


collecting || acumular; juntar;
agregar.

hura koille = crookedness || I 149 hv kauilye I 978


deshonestidad; cualidad de
torcido.

hula calane = trembling || temblar; I 167, hval a calane I 843


vibrar. 210 hmal a calane I 844
kampane = trembling ||
temblar; vibrar.

hua gatiya = going || ir. I 200 hu gatau I 375


h gatau I 375

h sattya = being; existing || I 191, ......


ser; existir; estar. 202

184
185

Pali Root Root Meaning Ref. Sanskrit Root Root Meaning Ref.
raz pali significado de la raz Ref. raz snscrita significado de raz Ref.

heha vibdhya = oppressing; I 57 heh a vibdhym I 285


harming || oprimir; obstruir;
daar, lastimar.

hesu gatiya = going || ir. I 181 pe gatau (hre -K) I 648

hesu abyattasadde = inarticulate I 181 he avyakte abde I 622-


sound; howling; neighing || hle avyakte abde 23 (DP)
sonido inarticulado; aullar;
relinchar.

hea andare = disrespect || falta de I 200 he andare I 304


respeto.

hea vehane = wrapping; I 201 he a veane I 815


enveloping || envolver; cubrir.

hoa gatiya = going || ir. I 200 ho gatau I 376

hoa andare = disrespect || falta de I 200 ho andare I 305


respeto.

185
186

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

akkosane = abusing; insulting || insultar; khusi VIII 347


agraviar.

akkose = insulting; abusing || insultar; bia I 200, sapa I 121


agraviar.

akkhepe = throwing || arrojar, tirar; sara VIII 335


lanzar.

aggagamane = going first; leading pura I 156


(padhnagamana, pahamam eva
gamana v) || ir primero; liderar.

aggisadda-pakkhepa-maddanesu = mua I 54
sound of fire; putting in, throwing in
and crushing || sonido del fuego; poner
en/dentro de, arrojar en/dentro de y
aplastar, triturar.

acchane = sitting (nisdana) || sentar(se), sa-kase I 190


estar sentado.

acchdane = clothing; covering || cubrir; kubi I 123; VIII 328, nivsa VIII 347, vasa
arropar, vestir. VIII 349

acchedane = cutting || cortar. lupa II 216

ajjane = procuring; acquiring || obtener; ajja I 43, sajja I 43


adquirir; procurar.

ajjave = straightness; rectitude uju I 47


(ujubhva) || rectitud; honestidad.

ajjhayane = reciting; learning || recitar; cacca VIII 292, i I 12


aprender; estudiar.

ajjhoharae = swallowing || tragar; gila I 165


ingerir.

186
187

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

atisajjane = giving; preaching || dar; disa I 189


predicar; instruir.

atisaye = abundance; excess || vi-sisa VIII 348


abundancia; exceso.

adane = eating || comer. gala I 165, gasu I 183, camu I 131,


camba I 124, chamu I 131, jamu I 131,
jimu I 131, jhamu I 131, amu I 131, tiu
VII 263, bhakkha VIII 284

adassane = not seeing; disappearance || antara-dh III 228, nasa III 240, lupa III
desaparicin; ausencia; no ver. 235, sama I 133

addane = wetness; moistness || tubi I 123, tuhi I 196, divu VIII 345, dubi
humedad. VIII 328, duhi I 196, lubi VIII 328, lubi I
123, vattha VIII 311

addabhve = moistness; wetness kilota I 67, timu I 131


(tintabhva) || humedad.

adhogatiya = going down || ir abajo. tira I 158

adhomukhkarae = facing down || kujja I 49


mirar hacia abajo.

anatabhsane = lying; speaking kudi VIII 312


falsehood || mentir.

andare = disrespect || falta de respeto. aa VIII 296, dh III 231, roa I 200, sia I
52, sukkha I 22, sua VIII 296, ha I 200,
hea I 200, hoa I 200

anukarae = imitating || imitar. anu-vi-dh III 232

anusihiya = admonishing; advising || ssa I 186


amonestar; aconsejar.

187
188

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

antakammani = making an end || s III 238, so VI 259


terminar.

anvicchya = wishing again and again gilesu I 181


(punappuna icch) || desear, anhelar
una y otra vez.

anvesane = seeking; searching || buscar. maga VIII 286

apanayane = removing || remover oa I 60, luca I 30, hanu VII 263, hara I
(quitar algo de un lugar). 153

aparivesane = avoiding; not moving yama VIII 332


around || evitar; no moverse alrededor.

apavrae = covering; concealing || chada VIII 314, jala VIII 341


cubrir; ocultar; esconder.

appabhve = smallness; littleness || cua VIII 296, pua VIII 296


pequeez; poquedad.

appasde = displeasing; disliking || ka VIII 297


disgustar; desagradar.

appyane = fulfilling || completar; pri VIII 335


cumplir; satisfacer.

apptiya = disliking || disgustar; dusa III 239, dis I 187


desagradar.

appbhve = smallness; littleness || cua I 54, lsa III 239


pequeez; poquedad.

appbhve khamya ca = smallness; masa III 239


littleness and tolerance; patience ||
pequeez; poquedad y paciencia;
tolerancia.

188
189

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

abbhse = repetition; practice; excesive mana I 113


desire || repeticin; prctica; deseo
excesivo.

abyattasadde = inarticulate sound || kuji I 44, khija I 44, khipa I 121, guji I
sonido inarticulado. 44, desu I 181, nada I 84, niji I 47, phala I
164, rahada I 94, saa I 61, saa I 201,
hikka I 17, hesu I 181

abyattya vcya = inarticulate milecha VIII 294


speech || lenguaje inarticulado.

abhigamane = attaining; obtaining; ghu I 29


understanding (adhigamana) || alcanzar;
conseguir; obtener; entender;
comprender.

abhitthave = praising || elogiar; alabar. thu V 249

abhibhavane = overpowering || ji I 42
conquistar; subyugar; prevalecer;
vencer; superar.

abhimatta-saddesu = intense ghura I 156


intoxication and making sound ||
intoxicacin intensa y producir sonido.

abhimaddane = crushing; subjugating || punsa VIII 345


aplastar; triturar; subyugar.

abhiyoge = engaging in a lawsuit || aa I 58


entablar pleito.

abhivdana-thutsu = saluting and vad VIII 315, vanda I 91


praising || saludar, reverenciar y elogiar;
alabar.

189
190

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

abhisave = oppressing (pana); stirring su IV 246


(manthana); uniting (sandhna); bathing
(sinhna) || oprimir; revolver, menear,
batir; unir; baar.

alakre = decorating; ornamenting || piadhi I 109, bhsa I 173, bhsa VIII


ornamentar; decorar; adornar. 347, vsi I 173

avakampane = shaking || vibrar; agitar. kapa VIII 327, bh VIII 330

avakkhepe = throwing down kuccha VIII 294


(adhokhipana) || arrojar; tirar abajo.

avakhaane = breaking into pieces; d III 226, dna I 113


destroying || destruir; romper; rasgar.

avagamane = knowing (jnana) || budha III 228


conocer; comprender.

avaghane = inflicting; tormenting || pa VIII 350


afligir; atormentar.

avatthne = standing; remaining || dhara I 158


permanecer; estar de pie.

avadrae = breaking; digging || khanu I 113


romper; quebrar; cavar; excavar.

avabodhane = knowing; understanding || I 50, V 249


conocer; comprender.

avamocane = loosening; releasing || sutta VIII 309


soltar, aflojar; liberar.

avayave = limb; part; constituent || khidi I 89, pisu I 189, vidi I 89, saa I 53
miembro; parte; componente.

190
191

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

avasasane = hanging down pasu I 183, bhasu I 183, labi I 124


(avalambana) || colgar; caer.

avasandane = dancing; bending the naa VIII 296


body (gattavikkhepa) || danzar; doblar el
cuerpo o los miembros.

aviddhasane = non-destroying || no dhara I 153


destruir.

aviyattya vcya = inarticulate milecha I 39


speech || lenguaje inarticulado.

avhne rodane ca = calling and crying || kusa I 183, kada I 95, kadi I 91, kaladi I
llamar, convocar y llorar. 91

avhyane baddhya sadde ca = calling vhe I 194


(pakkosana); selfishness, pride
(ahakra); challenging (ghaana,
srambhakaraa) and making sound
(rava) || llamar, convocar; egosmo,
arrogancia (lit. hacer yo); actuar con
mpetu, retar, desafiar; y producir un
sonido.

asasaye = no doubting || no dudar. cara VIII 335

asadde = silence; noiseless (nissadda) || kalla I 166


silencio; ausencia de ruido (silencioso).

asabbappayoge = not associating with sisa VIII 348


all || no asociar(se) con nadie.

asammbhsane = improperly speaking saha VIII 298


|| hablar incorrectamente.

191
192

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

asghacre = acting slowly; dadhi I 109


(asghappavatti) || actuar o mover(se)
lentamente.

assdane = tasting; enjoying || gustar, daka VIII 283, rasa I 175, rasa VIII 348,
saborear. laka VIII 283, liha I 198, sada VIII 313, s
III 238

assda-sinehesu = tasting and sticking || rasa I 175


gustar, saborear y aglutinar, pegar.

assuvimocane = releasing tears; crying || ruda I 103


soltar lgrimas, llorar.

kahane = pulling; dragging || tirar; kaha I 59


arrastrar; jalar.

kirae = scattering; pouring || esparcir, vaha VIII 299


diseminar, desparramar, dispersar;
verter; rociar.

ghte = anger; hatred || enojo; odio; ira. taa VIII 350

ghne = smelling (ghnena sighi I 29


gandhnubhavana) || oler.

darndaresu = respect and disrespect || dara I 151, puttha VIII 311


respeto y falta de respeto.

dna-savaraesu = taking and civu I 171, disa I 184


restraining; protecting || tomar; asir y
controlar; restringir; contener; proteger.

dne = taking; seizing || tomar; asir, kuka I 16, r I 145, 209, l I 159, 209,
agarrar. vaka I 16, hara I 153

pavane = jumping || saltar. khudi I 91

192
193

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

bhaane = defining; determining || labha VIII 330


definir; determinar.

mantane = calling; addressing || llamar, kua VIII 304, keta VIII 309, gua VIII
convocar; dirigir(se); hablar a alguien. 304

mappayoge = striving; endeavoring santa VIII 308


(ussannakriy) || esforzar(se).

masane = touching; rubbing || tocar; cika VIII 283, masa I 189, sika VIII 283
frotar.

yme = stretching; extending || abarcar; achi I 39


extender.

yse smatthiye ca = fatigue dgha I 29


(kilamana) and ability || fatiga,
cansancio y habilidad; capacidad.

lape = conversing; speaking || dirigir la va I 200


palabra; hablar; conversar.

lasiye = laziness || pereza; flojedad; suha VIII 298


inactividad.

lasiye gatipaighte ca = laziness and kuhi I 56, luhi I 56


obstructing the going (action) || pereza;
flojedad; inactividad y obstruir la accin
de ir; cojear; renquear.

ligane = embracing || abrazar. silisa III 238

lige = embracing (upaghana) || hasu I 174


abrazar.

locane = seeing (pekkhana) || ver; lakkha VIII 285, sama VIII 333
percibir.

193
194

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

varae = covering || obstruir; cubrir. kla I 163, rudhi III 232, vara VIII 336

varae = shutting, closing (pidahana); rudhi II 212


preventing; obstructing (parirundhana);
hindering (palibuddhana); not to allow
to take away (haritu appadna) ||
cerrar; cubrir; prevenir, obstruir;
impedir, obstaculizar; no permitir que
sea llevado; evitar.

sane = sitting || sentar(se), estar mokkha VIII 285


sentado.

sugatiya = going quickly salla I 165, sala I 165


(sghagamana) || ir rpidamente.

secane = sprinkling || rociar, asperjar. sda VIII 313

secane kharae ca = sprinkling and cuta I 64


flowing || rociar, asperjar y fluir, correr.

icch-kantsu = wishing and delighting kamu VIII 331


|| desear y deleitar(se).

icchya = wishing; desiring; longing || sisi I 183, isu I 190, kakhi I 23, chad
desear. VIII 315, paha I 195, piha VIII 349, lala
VIII 343, vachi I 39, vara VIII 335

issariya-dittsu = supremacy and shining sura I 155


|| supremaca, superioridad y brillar.

issariye = supremacy; domination sa I 187


(issarabhva) || supremaca;
superioridad; dominio.

issya = jealously; envy || envidia. issa I 172

194
195

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

sahasane = laughing a little; smiling || mhi I 190


sonrer.

sam adhivsane = waiting || esperar (lit. -gamu VIII 334


tener poca paciencia).

hya = exerting; striving || vyama I 133


esforzar(se).

ukkhepe = throwing up (uddha dula VIII 342, lai VIII 298


khipana) || tirar o arrojar hacia arriba.

uggame = raising; going up || surgir; aa I 200, kubbi I 124, gara I 156, gara
salir; aparecer. VIII 335, gu I 28, braha I 198

uggirae = vomiting; ejecting || vomitar; vamu I 134


expeler.

uccrae = uttering || pronunciar; dis VIII 349


articular; hablar; decir.

ujjhane = leaving; abandoning || dejar; chadi I 95


abandonar.

uche = gleaning || espigar. isa I 173, uchi I 39, uddhasa V 255, dhasa
VIII 347, sila I 169

uttsane = to fear || tener miedo; temer. khia I 52

unde = wetting; moistening || mojar; madhu I 110, sadhu I 110


humedecer.

upakkilese = impurity; defiling dupha I 122


(upakkilissana) || impureza; ensuciar;
manchar; contaminar.

upaghte = hurting; injuring || herir; uha I 56, luha I 56, ruha I 56


lastimar; matar.

195
196

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

upacaye = accumulation || acumular. diha I 197

upatpe = vexation; tormenting || kilisa III 238, ru IV 245


molestar; fastidiar; atormentar.

upadhe = burning || calor; quemar; usu I 174, palusu I 174, pisu I 174, pusu I
arder. 174, silisu I 174

upadhrae = holding firmly (bhuso sla VIII 343


dhraa); container (patihvasena
dhrabhvo) || sostener, soportar,
mantener, contener firmemente;
recipiente, contenedor.

uparame = restraining; abstaining yamu I 132


(viramana) || controlar; restringir;
contener; abstener(se).

upalepane = coating; smearing || goma VIII 334


manchar; untar; cubrir.

upalepe = smearing; staining || untar; lipi I 121


ensuciar; manchar.

upavesane = sitting (nisdana) || sa I 187


sentar(se), estar sentado.

upasame = peace; calmness || paz; samu III 236


tranquilidad, serenidad.

upasevya = serving || servir; asistir. laa VIII 350, vsa VIII 347

updne = firmly taking (gahaa) || gaha VI 257


tomar firmemente.

ubbege = terror (utrsa); dread (bhrut) tapa I 122


|| terror; miedo.

196
197

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

ummde = delusion (muyhana); absence mada III 227


of mindfulness; forgetfulness
(sativippavsa); madness
(cittavikkhepa) || ignorancia; engao;
ilusin; falta de atencin; olvido;
locura.

ummde = madness || locura. mileu I 52, meu I 52, loa I 200

ummne = measuring || medir. tula VIII 341

ummsane = opening the eyes || abrir los by I 138


ojos.

ussagge = rejecting; emiting || descartar; byusa VIII 346, ujjha I 50


rechazar; desechar.

ussaye = to be upright (roha, ubbedha) taa I 53


|| estar vertical; ascender; elevacin;
altura.

ekacariyya = faring alone || andar vahi I 57


solo.

osdane = sinking || hundir; sumergir. mujja I 49

kase = digging (Ns.) || cavar; excavar. khaa I 53

kakkane = making powder; pulverizing capa VIII 326


|| pulverizar; moler.

kakkane = rubbing the body (sarre muci I 33, maca I 33


ubbaana) || frotar o dar masajes en el
cuerpo.

kakhya = doubting || dudar. kakhi I 22, makhi I 22, vakhi I 22

197
198

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

kaabhede = piercing the ears || chidda VIII 314


perforar la oreja (para colocar aretes).

kaane (khaane) = cutting || cortar. mui I 58

katthane = boasting || ostentar. vibha I 126, sibha I 126

katthane = praising (pasasana) || silgha I 29


elogiar; alabar.

kathana-yuddha-nind-his-dnesu = dipha I 122


talking; fighting; blaming; hurting and
taking; seizing || hablar; luchar, pelear;
reprochar, criticar; daar, lastimar y
tomar; asir, agarrar.

kathane = talking || hablar. katha VIII 310, sa-sa I 179, sabbha I


127

kantikarae = beautifying || agradar; ghus I 183, dhsa VIII 346


hacer aquello que agrada.

kantiya = wishing; desiring || desear; lasa I 184, vasa I 185


anhelar.

kampane = trembling || temblar; vibrar. ila I 168, eja I 43, cala I 167, 210, dh V
249, dh VIII 319, sala I 210, hula I 167,
210

kammasampattiya = completion of tra VIII 336, pra VIII 336


work; accomplishing (kammassa
parisampana; nihpana) || conclusin
de un trabajo; lograr; consumar;
realizar.

karae = doing || hacer. kara VII 266

198
199

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

karsussagge = voiding of excrement gu I 26, hada VIII 312


(vaccakaraa) || evacuar excremento.

karsossagge = releasing excrement || hada I 93


evacuar excremento.

karsossagge mode kya ca = uda I 93


releasing excrement; rejoicing and
sporting; playing || evacuar excremento;
regocijo, alegra; y jugar.

karuya = compassion || compasin. kapa I 120

kalahakammani = quarreling || pelear; tua I 54


disputar.

kalye = goodness (kalyat) || bhai VIII 299


bondad; estado de bueno.

kalle sokhiye ca = goodness (kalya) bhadi I 91


and happiness (sukhino bhvo) ||
bondad, bueno y felicidad.

kme = desire; wish (icch) || deseo. anu-rudha III 232

klopadese = indicating the time || vela VIII 344


indicar el tiempo ( = hora o momento).

kicchajvane = difficult or painful living kaha I 56, khaji VIII 294, taki I 11
(kasirajvana) || vida difcil o dolorosa.

kilamane = fatigue; weariness || fatiga; nitami I 131


cansancio.

kya = playing; sporting || jugar. kuda I 93, kumra VIII 335, khuda I 93,
guda I 93, ramu I 134

199
200

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

k-vijigis-byavahra-juti-thuti-kanti- divu III 219


gati-sattsu = sporting; charming
(ramaa); living (vihra); wish to
conquer (vijayicch); trading (vohra);
splendor (sobh); praising (thoman);
beauty (kamanyat); going (gamana);
ability (smatthiya) || jugar; encantar;
fascinar; residir; habitar; vivir; deseo de
conquistar; comerciar; trocar;
esplendor; elogiar; alabar; belleza; ir;
habilidad; capacidad.

kucchane = reproaching || reprochar, kalaha I 196, garaha I 196


criticar; desprecio, desdn.

kucchya = reproaching (garah) || ku VI 259, nidi I 89


reprochar, criticar.

kucch-sannikarisesu = reproaching, nida I 97, neda I 97


blaming (garah) and to be near ||
reprochar, criticar y estar cerca.

kucchite gamane = despicable going || ir d I 82


inapropiadamente.

kucchite sadde = making an disgusting kadda I 86, sadda I 94


sound (flatulence) || producir un sonido
desagradable (flatulencia).

kuilagatiya = going crookedly || ir aka I 12, 210, agga I 28


torcidamente.

kuilya gatiya = moving crookedly aga I 210


|| ir torcidamente.

kuumbadhrae = supporting a family tanta VIII 308


|| sustentar una familia.

200
201

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

kuane = cutting; dividing || cortar; sicca VIII 292


dividir, separar.

ketave = cheating; deceiving || engaar; saha VIII 298


defraudar.

ketave gatyakkhepe ca = cheating; maghi I 29


deceiving and jumping up || engaar y
saltar, brincar.

koill-appbhvesu = crookedness and kuca I 30


smallness; littleness || deshonestidad;
cualidad de torcido y pequeez;
poquedad.

koille = crookedness || deshonestidad; kathi I 73, kua I 54, tua I 61, nasa I 183,
cualidad de torcido. bhuja I 48, vaka I 12, huccha I 39, hura I
149

kodhe = to be angry || enojo, odio, ira. bhma I 132, bhma VIII 334

kope = to be angry || enojo, odio, ira. kudha III 231, kupa III 235, cai I 58

khantiya = patience || paciencia. khapi VIII 326

khaye = exhaustion; destruction || khara I 153, khi I 18, khi III 222, kh IV
agotamiento, acabamiento; destruccin. 245, khe I 209, je I 42, 209, tapa VIII 326,
d III 226, byaya VIII 334, se I 172, 209

khdana-sattsu = eating and existing || khe I 19


comer y existir; ser.

khipan-uanesu = throwing and i I 57


flying up || arrojar, tirar; lanzar;
descartar y volar; despegar.

201
202

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

khede nirodhe ca = fatigue (kilamana) samu III 236


and cessation; non-existence
(abhvagamana) || fatiga, cansancio y
cesacin; inexistencia.

khepane = throwing; casting || arrojar, ra VIII 336


tirar; lanzar; descartar.

khepane gatiya ca = throwing; passing aja I 43


or spending time and going || arrojar,
tirar; pasar tiempo e ir.

khepe = throwing (khipana) || arrojar, asu III 239, kala VIII 342, khipa IV 245,
tirar; lanzar; descartar. khoa VIII 297, ipa I 121, pila VIII 342

gati-gandhanesu = going and spreading v I 170, v III 238


of odor || ir y difusin del olor.

gati-gelaesu = going and sickness, hariya I 139


ailing || ir y enfermedad, dolencia.

gaticturiye = skillfulness in going dhora I 146


(gatichekabhva) || destreza o habilidad
en ir.

gati-theriyesu = going and firmness || ir dhu I 107


y firmeza; constancia.

gati-desanesu = going and preaching || ir ri V 254


y predicar; instruir.

gatinivattiya = stopping from going; h I 55, h III 225, th I 68


standing (uppajjamnassa gamanass
upacchedo) || detener el movimiento;
pararse.

gatipaighte = limping (gatipaihanana) khola I 165, ghora I 146


|| cojear; renquear.
202
203

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

gatipaighte = obstructing the going suha I 56


(the action) || obstruir la accin; cojear;
renquear.

gati-ppuesu = going and reaching || ir y I 137, y III 237


y alcanzar; realizar; llegar, arribar.

gati-pjansu = going and venerating; acu I 30


honoring || ir y venerar; honrar.

gati-buddhsu = going and knowing || ir si I 171


y conocer, comprender.

gati-buddhsu upatpe ca = going; hi IV 246


knowing and vexation; tormenting || ir;
conocer; comprender y molestar;
fastidiar; atormentar.

gati-bhakkhaesu = going and eating || cara I 147


ir y comer.

gatimhi = going || ir. ama I 132, chama I 132, dama I 132,


mima I 132, hamma I 132

203
204

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

gatiya = going || ir. aa I 53, ahi I 57, abbha I 125, aya I 139,
ara I 158, ahi I 196, i I 1, ia I 53, iu VII
263, ila I 169, isi I 189, ja I 44, esu I 181,
188, kaa I 53, kapi VIII 326, kabba I 123,
kassa I 183, kia I 53, kelu I 165, khabba I
123, khi V 247, khipi I 121, khelu I 165,
gaa I 61, gabba I 123, gamu I 134, 202,
g I 28, 209, cacu I 30, cabba I 123,
caya I 139, cu I 209, celu I 165, jua I
201, jesu I 181, i III 225, tacu I 30,
taya I 139, tila I 165, dasu I 183, dapha
I 122, daphi I 122, du I 82, dhaja I 42,
dhaji I 42, nakkha I 22, nesu I 181, paa I
53, pai I 58, pata I 63, pata VIII 309,
patha I 73, pathi VIII 310, pada III 227,
pada VIII 314, pabba I 123, paya I 139,
para VIII 335, pala VIII 344, pilahi I 196,
pisi I 176, pu I 209, pe I 119, pelu I 165,
pesu I 176, plu I 209, phaa I 61, belu I
165, macu I 30, mabba I 123, mabbha I
125, maya I 139, muna I 117, raa I 61,
raya I 139, rahi I 195, risa I 189, ruhi I
57, luhi I 57, vagga I 27, vaja I 42,
vacu I 30, vappha I 122, vabba I 123,
vabbha I 125, vaya I 139, viccha I 39,
velu I 165, sajja I 42, satta VIII 308,
sappa I 202, sabba I 123, sara I 146, sala I
165, sava I 170, sidhu I 108, su I 172,
suka I 11, se I 172, 209, selu I 165, haya I
139, hii I 58, hua I 200, hesu I 181,
hoa I 200

gatiya = going fast (sghagati) || ir ju I 42, 209


rpidamente.

204
205

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

gatiya dity-dnesu ca = going, asa I 184


shining and taking; seizing; grasping ||
ir; brillar y tomar; asir, agarrar.

gatiya ycane ca = going and begging adda I 86


|| ir y mendigar (pedir comida).

gatiya rosane ca = going and anger || ru I 145


ir y enojo; odio; ira.

gatiya hisya ca = going and abba I 123, dua I 61, sabba I 123
hurting || ir y daar; lastimar; herir.

gativekalle = deficiency in going khaji I 43


(limping) || dificultad en caminar;
cojear; renquear.

gati-sakhynesu = going and kala VIII 343


calculating || ir y contar; calcular.

gati-sukha-sevanesu = going, happiness vta VIII 309


(sukhana) and associating; serving || ir;
felicidad y asociar; servir; asistir.

gatisuddhiya = clear going; running || dhvu I 171


correr; puro ir.

gati-sosanesu = going and making dry || kas I 187, khanda I 91, sivu III 238
ir y secar.

gattavicuane = injuring the body || vaa VIII 304


lastimar, daar el cuerpo.

gattavinme = bending the body or the jabha I 127, jabhi I 127, nata III 225, mile
limbs || doblar el cuerpo o los I 166
miembros.

205
206

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

gatyakkhepe = jumping up; going up raghi I 29, laghi I 29


(gatiy akkhepo) || saltar, brincar, ir
hacia arriba.

gatyatthe = going || ir. ikhi I 22, ukha I 22, kaki I 17, ika I 17,
eka I 208, tika I 17, nakha I 22, makha I
22, rakha I 22, rakhi I 22, rikhi I 22,
lakha I 22, lakhi I 22, lagha I 208, vaki I
17, sakka I 17, sakka I 208, seka I 17

ganthane = knitting; tying || tejer; atar; dabhi I 129


entrelazar.

ganthe = tying; making a knot gupha I 122, nala I 167, paa VIII 297,
(ganthikaraa) || atar; amarrar; anudar, vaa VIII 297
hacer un nudo.

gandhane = spreading of odor || difusin sca VIII 293


del olor.

gandhopdne = smelling || oler. gh I 28, gh III 222

gabbe = pride (dabbana) || orgullo. sou I 52

gamane = going || ir. agi I 27, igi I 27, ghua I 61, ghua I 61,
tagi I 27, magi I 27, ragi I 27, rigi I 27,
lagi I 27, ligi I 27, vagi I 27, sagi I 27,
sala I 168

gavesane = seeking; searching || buscar. magga VIII 286

gahae = taking || tomar. -d III 74, 226, gaha I 197, ghai I 61,
ghii I 61, ghui I 61, pila I 169, bhasa
VIII 347

giddhiya = greed; attachment || lubha III 235


codicia, deseo; apego.

206
207

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

guttabhsane = protected speaking; manta VIII 308


confidential speaking || lenguaje
confidencial; consultar.

gopana-jigucchanesu = protecting and gupa I 120


disgusting; disliking || proteger; cuidar y
disgustar.

ghaane = striving (vyma-karaa) || ghaa VIII 296


esforzar(se).

gharae = sprinkling; dripping || rociar, sica I 38


asperjar; verter; gotear.

ghasane = eating || comir. kua I 201

ghasane blye ca = eating and khua I 201


childhood || comer y niez; infancia.

ghoravsite kakhya ca = making an dakhi I 23, dhakhi I 23


unpleasant sound and doubting || emitir
un sonido desagradable y dudar.

cammani ptubhve = manifestation of ruha I 197


the skin || manifestacin de la piel,
corteza, cuero, etc.

caye = piling || apilar, amontonar; ci IV 245, ci V 247


acumular.

carae = walking; going || caminar; ir. cara I 146

calane = trembling || temblar; sacudir; khala I 165, ghaa VIII 296, bhesu I 184,
vibrar. hula I 167, 210

207
208

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

calane savarae ca = trembling and vala I 166, valla I 166, sala I 166
restraining; protecting || temblar; vibrar
y controlar; restringir; contener;
proteger.

cavane = falling; dying cu I 33, cu VIII 292

cge = giving up; abandoning || dejar; oha I 198, caja I 44, maa I 62, raha I
abandonar; renunciar. 195, raha VIII 349, h I 190

cittakarae, kadci dassane pi = making citta VIII 310


variegated (vicittabhvakaraa) and
seeing that is rare or unusual || abigarrar
y ver lo que es raro o inusual.

cittasamussagge = relinquishing ones byaya VIII 334


mind || abandonar la mente.

cittkarae = making variegated liga VIII 285


(vicitrabhvakaraa) || abigarrar;
diferenciar.

cintya = thinking || pensar; cinta VIII 305, jhe I 49, sara I 149
reflexionar.

cuane = grinding; crushing || aplastar; pisa II 216


moler; triturar.

cumbane = kissing || besar. nikkha I 22, nis I 187

ceya = urging || incitar, instigar. cea I 54

cetantulye = urging; being equal || cevi I 171


incitar, instigar; ser igual.

cetya = striving; exerting; urging || ha I 196, ghaa I 54, tadi I 91


esforzar(se); incitar, instigar.

208
209

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

cehan-khyna-nivsesu = marking vida VIII 312


(saa), talking (kathana) and living
(nivasana) || marcar, percibir; hablar y
residir, vivir.

coriye = theft (corassa bhva) || robo; thena VIII 322


hurto.

chaane = discarding || descartar; chaa VIII 297


desechar.

chaane = throwing away; rejecting || khipa I 121, chaa VIII 299


arrojar; tirar; descartar.

chijjane = cutting itself || cortar(se). chidi III 226

chedana-praesu = cutting and fillling vaddha VIII 319


|| cortar y llenar; completar.

chedane = cutting || cortar. kati I 67, kati II 214, kua I 54, kua VIII
296, cua I 54, cua VIII 296, cui VIII
297, cua I 62, chu I 39, chua I 54, chua
VIII 296, che III 224, l V 255, vacchu I
40

chedane vilekhane ca = cutting and khura I 156


scratching; writing || cortar y rayar;
escribir.

chede = cutting || cortar. kai VIII 298, khai VIII 298

janane = making; producing || hacer; jana III 233


producir; generar.

jaye = conquering; winning || ji I 42, ji V 248


conquistar; triunfar; ganar.

209
210

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

jniya = loss; deprivation || prdida; ji V 248


privacin; carencia.

jigucchya = disliking; loathing || yu VIII 334


disgustar; desagradar; detestar.

jivhmathane = moving the tongue || lai I 59


mover la lengua.

a-cint-nismanesu = knowing; veu I 61


thinking and listening, observing ||
conocer, comprender; pensar,
reflexionado y escuchar, or, observar.

e = knowing (jnana) || conocer; kita I 67, mana III 232, muna V 251, vida
comprender. I 103

hne = standing || estar de pie; detener thala I 167


el movimiento.

takriyya = being that = happiness sukha I 19


(sukhya vedanya kriy) ||
experimentar eso (felicidad).

takriyya = experiencing that = dukkha I 19


suffering (dukkhya vedanya kriy) ||
experimentar eso (sufrimiento).

tanukarae = making thin; reducing || taccha I 41, s III 238, s VI 259


reducir.

tantasantne = weaving; sewing || tejer; y I 143, v V 254, ve I 170, sivu III 238
entrelazar; coser.

tapane = restraining || controlar; takkha I 22


restringir; contener.

210
211

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

tappana-kantsu = to be pleased and to p V 252


like || estar satisfecho, complacerse y
gustar.

tane = beating; striking || golpear; jasa VIII 346, taa VIII 350, tai I 58,
pegar. byadha III 232

titikkhya = enduring; forgiving || marisa VIII 348


soportar, aguantar; tolerar; perdonar.

titti-paightesu = satisfying (tappana) caka I 12


and striking || satisfacer; saciar y
golpear; pegar; chocar.

tittiya = satiating; satisfying (tappana) tapha I 122, tisa I 184


|| satisfacer; saciar.

tuhiya = liking; satisfaction || tusa III 240, vida II 215


agradar; satisfacer.

tejane = sharpening (nisna) || afilar; sna I 113


aguzar.

tosana-nisnesu = giving pleasure and apa VIII 322


sharpening || complacer; satisfacer;
agradar y afilar; aguzar.

toane = hurting; injuring || herir; tui I 58, tua I 200


lastimar; matar.

thapane = placing; putting || colocar; opa VIII 327, thapa VIII 327
poner.

thambhe = rigidity of mind (cittassa mana VIII 321


thaddhat) || rigidez de la mente.

thavane = praising (thuti) || elogiar, akka VIII 283, ia VIII 350


alabar.

211
212

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

thuti-moda-mada-supana-gatsu = madi I 92
praising; rejoicing; intoxicating, pride;
sleeping and going || elogiar, alabar;
regocijar; intoxicar, orgullo; dormir e ir.

thutiya = praising || elogiar; alabar. a I 201, thu I 68, dica I 31, nu I 112

thliye = thickness; bigness || estado de tiva I 170, niva I 170, piva I 170, miva I
grueso o grande. 170, vaha I 56

theriye = firmness (thirabhva) || bada I 84


firmeza; constancia.

theriye dhiti-hissu ca = firmness; khada I 84


energy and hurting || firmeza;
constancia; energa y daar; herir;
lastimar.

theyyakarae = stealing (thenana, kuju I 42, khuju I 42, gaecu I 30, gucu I
corik) || robar; hurtar. 30

theyye = stealing (thenana, corik) || cura VIII 278, musa I 173, musa V 256,
robar; hurtar. rui I 54, lui I 54, lui VIII 297

dasane = stinging; biting khadda I 86, dasa I 179, dasa VIII 346
(dantasukatakattik kriy) || morder;
picar.

daavinipte = punishing || castigar. daa VIII 299

dabbavinimaye = exchange of goods; k V 247


trading (kayavikkayavasena bhaassa
parivattana) || intercambio de
substancia (bienes); comerciar.

dabbe = egotism; arrogance (ahakra) kabba I 124, khabba I 124, gabba I 124
|| egosmo; arrogancia (lit. hacer yo).

212
213

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

damane = taming || domar, amansar; damu III 237


domesticar; entrenar.

dassan-akesu = seeing (passana) and ikkha I 26, lakkha VIII 283


marking (lajana) || ver y marcar.

dassane = seeing || ver. loka I 15, loka VIII 278, loca I 33, loca
VIII 291

dassane dasane ca = seeing and dasi VIII 346


stinging; biting || ver y morder; picar.

dne = giving || dar. caa I 61, d I 74, d III 226, dsu I 184,
panu VII 263, vesu I 190, saa I 61, saa
VIII 302, hu I 191

dne gatiya ca = giving and going || khaji I 45


dar e ir.

dna-gati-his-dna-rakkhsu = daya I 142


giving; going; hurting; taking; seizing
and protecting || dar; ir; herir; daar;
lastimar; tomar y proteger; cuidar.

dhe = burning || calor; quemar; arder. kui VIII 297, kui I 58, jhapa VIII 323,
tapa VIII 327, dara I 158

dhe = heat (uha) || calor. usa VI 258

dihpasahre = removing of sight; andha VIII 320


destruction of sight (cakkhusaitya
dihiy upasahro, apanayana
vinso v) || eliminacin, destruccin de
la vista.

ditti-kantsu = shining and desire; wish kana I 112


|| brillar y deseo.

213
214

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

dittiya = shining (virocana) || brillar. eja I 45, kaca VIII 293, ghiu VII 263, jala
I 166, juta I 66, 210, juta VI 259, jhe I 50,
tapa I 122, thivu I 170, dpa III 235, bh I
125, bhja I 45, bheja I 45, rja I 45, vaca
I 33, vaci I 33, subha I 129, 210, haa I 53

dittiya = shining (virjanat) and ksu I 181, bhsu I 181


manifesting (pkaat) || brillar y
manifestacin (ser claro o evidente).

dittiya paighte ca = shining and vaka I 16


striking || brillar y golpear; pegar;
chocar.

dittiya bhassane ca = shining and laji I 44


talking; conversing || brillar y hablar;
conversar.

dittiya rocane ca = shining; splendor, ruca I 34, 210


beauty (sobh) and liking (ruci) ||
brillar; esplendor, belleza, hermosura y
agradar, gustar.

ditti-vedhanesu = shining and piercing || ddhi I 110


brillar y perforar; atravesar; penetrar.

dniye = wretchedness; poverty khidi III 227


(dnabhva) || pobreza; miseria.

dukkha-bhaya-calanesu = suffering, byatha I 73


fearing and trembling || sufrir; temer y
temblar; sacudir; vibrar.

duggatiya = poverty (dukkhassa gati dalidda I 104


patih) || pobreza; miseria.

214
215

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

dubballe = weakness; feebleness || kipa VIII 327


debilidad.

dubbalye = weakness || debilidad. satha VIII 311, sra VIII 335

devane = lamenting; sorrowing || deva I 171, devu I 171


lamentar; sentir pesar.

devapja-sagatakaraa-dna- yaja I 47
dhammesu = venerating; honoring the
Buddha, etc. (Buddhdipj);
connecting (samodhnakaraa);
renunciating (pariccga) and spiritual
practices (jhnasldi) || venerar, honrar;
honrar al Buddha, etc.; unir, conectar;
renunciar y prctica de moralidad (sla),
concentracin de absorcin (jhna), etc.

devasadde = thundering (megha-sadda) gada VIII 313, thana VIII 321


|| tronar; sonido de tormenta.

dosane = offending; angering || ofender; dusa III 239


causar enojo; molestar.

dvedhkarae = making into two; chida VIII 314, chidi II 215


cutting; dividing || hacer dos partes;
cortar; dividir; separar.

dhae = prosperity (dhanana) || jala I 167, dhana I 116


prosperidad.

dharae = existing (vijjamnat) || dhara I 153


existir.

215
216

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

dhra-ucchya-pjanesu = holding; maci I 33


bearing; removing impurities
(malaharaa) and venerating; honoring
|| sostener; soportar; mantener; cargar;
eliminar impurezas y venerar, honrar.

dhrae = holding; bearing || sostener; gabbha I 127, dadha I 108, dhara VIII
soportar; mantener. 336, dh I 105, pusa VIII 347, mala I 166,
malla I 166

dhovane = washing || lavar; limpiar. -camu VIII 331, dhovu I 170

natiya = bending || doblar. naa I 53

namane = bending; inclining || namu I 133


inclinar(se); doblar(se).

nayane = leading || guiar; conducir; nara I 151


llevar.

naye = leading; guiding || guiar; n I 110


conducir; llevar.

nsane = destroying || destruir; hacer jabhi VIII 330, nakka VIII 282, pasi VIII
perecer. 345, vakka VIII 282

nikropakresu = striking and helping; yata VIII 309


supporting || esforzar(se) y ayudar;
apoyar.

niketane = living (nivsa) || residir; pubba VIII 328


habitar; vivir.

nikkarse = lightness (lahubhva) || tla I 164


liviandad, levedad.

216
217

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

niggirae = trickling; oozing; dripping gira I 155


(paggharaa) || gotear; chorrear;
escurrir; exudar.

nihubhane = spitting (kheaptana) || opa I 121, dhimha I 200


escupir.

nitthunane = moaning; groaning || thu V 249


gemir, plair; lamentar.

nidampane = removing seeds and leaves nidapi I 121


without cutting or breaking the plant ||
quitar las semillas y las hojas sin cortar
o daar la planta.

nidassane = pointing out; indicating || khivu I 170, khivu III 238, dhivu I 170,
sealar; indicar; explicar. dhivu III 238

niddakkhaye = awakening || despertar jgara I 154, jgara VII 277, dhu I 197
(lit. destruccin del sueo).

nipajjya = lying down; sleeping || tuvaa VIII 297


dormir; acostarse.

nipue = to be clever; to be skillful || ser pua I 61


hbil; ser diestro; ser inteligente.

nippke = cooking || cocinar; cocer. katha I 74

nibbattiya = producing; giving fruit || phala I 164


producir; dar fruto.

nimlane = winking || parpadear; cerrar kaa VIII 302, mla VIII 342
los ojos.

nimelane = closing the eyes || cerrar los mla I 162


ojos; parpadear.

217
218

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

nimmajjane = squeezing; rubbing || vula VIII 342


apretar; comprimir; estrujar; frotar.

nivrae = preventing; warding off || rubhi I 129


prevenir; evitar; impedir.

nivse = living || residir, vivir. khi I 18, maha I 56, vasa I 184

nivse kodha-hissu ca = living; to be khi III 222


angry and hurting || residir, vivir; enojo,
odio, ira y daar, herir.

nivse rogpanayane ca = living and kita I 65


removing illness; curing || residir, vivir
y curar, sanar.

nisne = sharpening; sharpness tija VI 259, tija VIII 295, bundi I 97, si IV
(tikkhat) || afilar; aguzar. 246

nisne khamya ca = sharpening tija I 45


(tikkhatkaraa) and patience (khanti) ||
afilar; aguzar y paciencia.

ncagatiya = going or existing low pakka I 10


(hnagamana, hnappavatti) || ir o existir
bajo.

pakathane = telling; announcing; kh I 17, khy I 17


preaching (cikkhana, desana) || decir;
anunciar; predicar.

paksane = showing || mostrar; indicar; laja VIII 295


exponer.

pakkhepane = putting into; throwing mi IV 245


into || poner en/ dentro de; arrojar
en/dentro de.

218
219

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

paggharae = trickling; oozing; sica II 213, sda I 93


dripping || gotear; chorrear; escurrir;
exudar.

pajana-kanti-asana-khdana-gatsu = v I 170
trembling (calana); liking (abhiruci);
eating (bhattaparibhoga); chewing
(pvdibhakkhana) and going (gamana)
|| temblar, vibrar; agradar; comer
(disfrutar la comida); masticar e ir.

pajjane = being; existing || ser; existir. upa VIII 326

pahe = questioning || interrogar, puccha I 39


preguntado, inquirir.

paighte = striking || golpear; pegar; khoda I 91, ghua I 54, thaka VIII 281,
chocar. rua I 54, lua I 54, luha I 57

paighte gatiya ca = striking dhaka I 12


(paihanana) and going || golpear; pegar;
chocar e ir.

paie = promising; acknowledging; mua I 61


admitting || prometer; reconocer;
admitir.

paidna-dnesu = restitution, me I 130


restoration; taking; seizing || restitucin,
devolucin y tomar, asir.

paibaddhe = depending; tied or bound khabhi I 127


to || depender; ligado.

paibaddhe = to be stiff || estar rgido, thabhi I 127


duro, inflexible.

219
220

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

paisajjane = forming; making || formar; ajja VIII 295


hacer; producir.

paiharae = bringing back || traer; pesa VIII 345


devolver.

patih-nissaya-gandhesu = footing; gdha I 108


supporting and smell || base (lugar
donde pararse); apoyar; sostener y olor.

patihya = supporting; footing || tala VIII 341, mla I 164


apoyar; soportar; mantener; sostener.

patitthambhe = supporting || apoyar; bila I 162


soportar; mantener; sostener; base;
apoyo.

patiyatane = making effort yata I 65, raca VIII 292


(vymakaraa) || esforzar(se) (lit. hacer
esfuerzo).

pattiya = reaching; attaining (ppana) bh VIII 328


|| alcanzar; realizar; llegar, arribar.

padavikkhepe = walking (padas kamu I 131


gamana) || caminar (lit. ir con el pie).

padhniye paribhsana-hisdnesu ca varaha I 196, valaha I 196


= striving; abusing; blaming; hurting
and taking; seizing || esforzar(se);
denostar; reprochar; criticar; censurar;
daar; herir; lastimar y tomar.

paprae = filling || llenar; completar. duha I 197

pamaddane = crushing; overcoming || mua I 54


aplastar; triturar; superar; vencer.

220
221

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

pamde = neglecting || desatender, yucha I 39


descuidar.

payatane = striving || esforzar(se). jehu I 196, yasu III 239, yesu I 181, vhu
I 196, vehu I 196

paramissariye = supremacy || idi I 87


supremaca; superioridad.

parikatthane = boasting || ostentar. caha VIII 349

parikjane = roaring (gajjana) || rugir, divu VIII 344


bramar.

parighte = killing; injuring all around khadi I 105


(samantato hanana) || matar; daar o
lastimar todo alrededor.

paritakkane = reflecting; considering || jusa VIII 348


pensar; reflexionar; considerar.

paritpe = tormenting || atormentar. du III 226

paridevane = lamenting || lamentar. kalidi I 91

paribbhamane = turning round and cigula VIII 344


round; rotating || dar vueltas; voltear;
girar; rodar.

paribrhane = increasing; growing thla VIII 344


(vahana) || aumentar; crecer;
incrementar.

paribhsana-tajjanesu = abusing; jajjha I 50


blaming; censuring and threatening,
menacing || denostar; reprochar; criticar;
censurar y amenazar.

221
222

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

paribhsana-vajjanesu = abusing; cacca I 30, jacca I 30


blaming; censuring and avoiding ||
denostar; reprochar; criticar; censurar y
evitar; abstener(se) de.

paribhsana-hisdnesu = abusing; bhala I 166, bhalla I 166


blaming; censuring; hurting and taking;
seizing || denostar; reprochar; criticar;
censurar; daar; herir; lastimar y tomar.

paribhsane = abusing; blaming; caa I 54, dea I 54, bhaa I 54, bhai I 58,
censuring || denostar; reprochar; criticar; raha I 56, saa I 52
censurar.

paribhoge = enjoying || disfrutar; gozar vaaji I 49


de.

parime = measuring || medir. nikka VIII 283, m V 253, m VII 265

pariyyanabhve = going round || dar potha I 74


vueltas; ir alrededor.

pariyesane = searching; seeking || isa I 190


buscar.

parivattane = turning or rolling round || ghua I 54


dar vueltas; voltear; girar; rodar; rotar.

parivehane = wrapping; covering || gudha III 232


envolver; cubrir.

parivesane = attending; feeding || asistir, yama I 133


servir; alimentado, dar de comer.

parisakkane = endeavoring; trying || caha I 195


esforzar(se); empear(se); intentar.

222
223

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

parisahane = patience (khanti) || saha I 197, saha VIII 350


paciencia.

parissage = embracing (ligana) || saja I 45


abrazar.

parihniya = loss; decrease || prdida; na VIII 321, h III 240


disminucin; reduccin.

parihse = laughing || rer; sonrer. pai VIII 298

palambhane = deceiving; cheating vacu VIII 292


(upalpana) || engaar; defraudar.

pavattiya = existing; happening || bye I 139


existir; ocurrir; suceder, acontecer.

pavane = cleansing (sodhana) || limpiar; p I 118, p V 252


purificar.

pavesane = entering || entrar. visa I 189

pasajjakarae = doing in a certain way hu I 191


(pakrena sajjanakriy) || hacer de una
cierta manera.

pasava-kiledanesu = flowing (sandana) udi II 215


and wetness; moistness (tintat) || fluir y
humedad.

pasavane = flowing (sandana, sanda I 95


avicchedappavatti) || fluir, correr.

pasavane = flowing; passing urine || mutta VIII 309


fluir, correr; orinar.

223
224

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

pasave = growing; bringing forth; pusa I 173, s I 172


producing (janana) || crecer; aumentar;
producir; generar; procrear.

pasde = clearness; brightness || thuca I 33


claridad; luminosidad.

pahasane = laughing || rer; sonrer. sadhu VIII 320

pahre = striking; hitting || golpear; putha VIII 311, sumbha II 217


pegar.

pahsane = laughing || rer; sonrer. masa VIII 348

pke = cooking || cocinar; cocer. paca I 34, bhaja I 47, randha VIII 319, s I
171, s V 255, se I 172

pgabbiye = boldness; impudence vusa IV 246


(kya-vc-manehi pagabbabhvo) ||
audacia, osada, atrevimiento;
impudencia (con respecto a las acciones
del cuerpo, lenguaje y mente).

pagabbhavimocane(su) = releasing s I 172


the child from the womb; giving birth ||
dar a luz.

pacge = abandonment of life; dying mara I 157


|| abandono de la vida; morir.

padhrae = keeping the life || jva I 170


mantener la vida.

pane = breathing (sasana) || respirar; ana I 115, bala I 167, sasa I 185
existir.

pippasave = giving birth || dar a luz. s III 238

224
225

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

ptubhve = manifesting || jan III 233


manifestar(se); aparecer.

pne = drinking || beber. cusa I 173, dhe I 107, p I 117

ppakarae = doing evil || hacer el mal. agha VIII 290

ppane = reaching; leading || alcanzar; n I 112


realizar; llegar, arribar; guiar; conducir;
llevar.

ppue = reaching || alcanzar; realizar; apa IV 245, appa VII 265, vaha I 197,
llegar, arribar. sambhu IV 245

plana-praesu = protecting and filling para I 154


|| proteger, cuidar y llenar; completar.

plan-abyavaharaesu = protecting bhuja II 213


(rakkhaa) and swallowing
(ajjhoharaa) || proteger, cuidar y tragar,
ingerir.

plane = protecting (rakkhaa) || ava I 170, taggha I 29, t III 225, te I 62,
proteger; cuidar. 209, de I 83, 209, rakkha I 22

pipsya = thirst || sed. ucha I 39, tasa III 239, tasa VI 258

pane = gladdening; satisfying || tapa III 235, tapa VIII 327, pa I 61


alegrar; regocijar; satisfacer.

ptikkhaye = loss of joy || prdida de la gile I 166


alegra.

ptiya = joy || alegra; regocijo. p IV 245, siniha III 241

ptiya-kanesu = joyfulness (ptassa kila I 168


bhvo) and playing; sporting (k) ||
alegra; regocijo y jugar.

225
226

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

pti-sevanesu = joy and associating || jusi I 190, jusi VI 258


alegra; regocijo y asociar(se).

pucchya = questioning || interrogar, paha I 194


preguntado, inquirir.

puthakammani = separating bhja VIII 295


(puthakkaraa, visukriy) || separar,
dividir.

pj-nismanesu = venerating, honoring cyu I 144


(pjan) and looking; hearing (olokana,
savana) || venerar; honrar y mirar; or.

pjya = venerating; honoring || acca I 30, acca VIII 293, araha I 196,
venerar; honrar. araha VIII 349, pja VIII 294, maha I 196,
maha VIII 349, yakkha VIII 284

pjya pemane vmasya = mna VIII 321


venerating; honoring; loving and
investigating || venerar, honrar; amar,
querer e investigar.

prae = filling || llenar; completar. ubbha I 129, ubha I 129, umbha I 129,
ta VIII 302, pabba I 124, p I 118,
pubba I 124, pra I 146, sabba I 124

pekkhane = seeing || ver; mirar. disa I 176

perae = crushing; grinding ila VIII 343, khipa I 121, khipa III 235,
(cuikaraa, pisana) || aplastar; moler; khepa VIII 327, cua VIII 302, jua VIII
triturar. 350, nuda I 105, su I 172

pesane = sending || enviar; mandar. cia I 53, pisa VIII 348, lbha VIII 330

pesue = slandering; backbiting sca VIII 293


(pisuabhva) || difamar; calumniar
(cualidad de aquello que crea divisin).
226
227

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

posane = nourishing || nutrir; alimentar. pusa I 174, pusa V 256, pusa VIII 345,
bhara I 158

plavana-taraesu = floating and tara I 150


crossing || flotar y cruzar, atravesar.

plutagatiya = going jumping devu I 171


(pariplutagamana) || ir a saltos.

pharae = pervading; spreading; going phara I 156


(bypana, gamana) || difundir; propagar;
penetrar; esparcir; expandir; extender;
ir.

phrusse = roughness; harshness rukkha VIII 285


(pharusabhva) || dureza, aspereza.

baddhya = bondage; attachment nisa I 190


(vinibaddha) || esclavitud; apego.

bandhane = binding || atadura; ligazn; ati I 64, 209, adi I 86, 209, kaca I 33, jua
ligar; atar. I 201, taki VIII 283, naha III 240, pasa VIII
346, badha VIII 320, bandha I 109,
mubbi I 124, m I 130, m V 254, sa-
yuja VIII 295, satha VIII 311, si IV 246, si
V 255

bandhe = binding (bandhana) || ligar; kila I 163, ka VIII 297


atar.

balakkre = violence; application of sha I 56


force; overpowering the weak by ones
own power at will (attano balena
yathjjhsaya dubbalassa
abhibhavana) || violencia, uso de
fuerza; subyugar al dbil por medio del
propio poder a voluntad.

227
228

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

balane hisya ca = ability tuji I 44


(balanakriy) and hurting || habilidad;
capacidad y herir; daar; lastimar.

bala-panesu = force, strength and tujja VIII 294, pisa VIII 345
breathing || fuerza; poder y respirar.

bahutte sadde = loud sound nama I 132


(uggatasadda) || sonido fuerte.

bdhana-phassanesu = afflicting and pasa I 184


touching; contacting || afligir; afectar y
tocar.

bdhane = hindering; afflicting || kilisa I 179


obstruir, obstaculizar; afectar, afligir.

blye paribhsane ca = childhood and laa I 52


abusing; blaming; censuring || niez;
infancia y denostar; reprochar; criticar;
censurar.

bjanikkhepe = sowing || sembrar. vapa I 121

buddhiya = knowing || conocer; esa I 179, pusa I 173


comprender.

bodhane = knowing || conocer; budha I 110, manu VII 263


comprender.

bodhane = knowing (jnana); opening budha III 230


up (vikasana) and awakening
(niddakkhaya) || conocer; comprender;
abrir(se) y despertar.

byattya vcya = articulate speech bhsa I 179


|| lenguaje articulado.

228
229

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

byattikarae = making manifest, clear or paca I 33


distinct || hacer manifiesto.

byatti-sakhtesu = pervading and akkha I 22


telling || difundir; propagar; penetrar;
esparcir y decir; anunciar.

byathane = hurting (his) || daar; kajja I 43, cakka VIII 282, cukka VIII 282,
lastimar; herir. tuda I 105

byathane majjane ca = hurting and khajja I 43


purity (suddhi) || daar; lastimar; herir y
pureza.

byayagatiya = going to loss or aca I 34


destruction or ruin (vinsagati) || ir
hacia destruccin, prdida o ruina.

byavahre = trading; exchanging; doing paa VIII 305


business || comerciar; intercambiar.

byavahre thutiya ca = trading; paa I 61


exchanging; doing business and
praising || comerciar; intercambiar y
elogiar; alabar.

byjikarae = deceiving (byjikriy) || byca I 31


engaar.

bypane = pervading || difundir; asu IV 246, pa IV 245, skha I 22


propagar; penetrar; esparcir.

brhane = developing; increasing jra I 146


(vahana) || aumentar; crecer;
incrementar.

bhakkhae = eating || comer. khda I 83, khea VIII 297, casa I 184

229
230

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

bhakkhae hasane ca = eating and jakkha I 23


laughing || comer y rer; sonrer.

bhage = breaking up; dissolution || ruja I 48


disolucin; cesacin.

bhajjane = heating; frying; roasting bhaji I 44


(tpakaraa) || calentar; producir calor;
frer; asar.

bhaane = telling; expounding || decir; bhaa I 60


anunciar; exponer.

bhattiya = devoting; serving || dedicar; bhaa I 53


servir.

bhaya-calanesu = fearing and trembling; vij I 48, vij III 224


moving || temer y temblar; sacudir;
vibrar; mover.

bhaye = fearing || temer. dabh VIII 330, dara I 151, bhisi I 183,
bh I 125 rosa I 184

bharae = bearing; supporting || apoyar; bhui I 58, vala VIII 343


soportar; mantener; sostener; cargar.

bhasmkarae dhrae ca = burning and daha I 195


holding; bearing || quemar; hacer
cenizas y sostener; soportar; mantener.

bhassana-dittsu = speaking (vacana) bhassa I 189


and shining; to be beautiful (sobh) ||
hablar, decir y brillar; belleza;
esplendor.

bhassane = barking (sunakha-bhassana) bukka I 11, bukka VIII 283


|| ladrar.

230
231

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

bhassane = scolding; frightening || tajja I 44


reprender; asustar; atemorizar.

bhassane = talking; conversing bhassa III 239, laja I 44, lja I 44, bhassa I
(kathana) || hablar; conversar. 174

bhjana-dnesu = dividing; distributing bhja VIII 296


and giving || dividir; distribuir y dar.

bhsane = saying; speaking (udraa) || juta I 66, yuta I 66, laghi VIII 290, vakka
hablar; decir; pronunciar. VIII 282, vaca VIII 293, sakka VIII 282

bhsya = speaking || hablar. kupa VIII 327, kusi VIII 347, gupa VIII
327, ghaa VIII 297, ghai VIII 297, civa
VIII 345, takka VIII 283, tuji VIII 295, tusi
VIII 347, dasi VIII 347, dhpa VIII 327,
nada VIII 313, paa VIII 297, piji VIII 295,
pisi VIII 347, pua VIII 297, putha VIII
311, bhaji VIII 295, bha VIII 302, luji
VIII 295, lua VIII 297, loka VIII 283, loca
VIII 292, vatu VIII 309, vada VIII 314,
vaddha VIII 320, viccha VIII 294

bhijjane = breaking itself || romper(se). bhidi III 226

bhuvi = being; existing || ser; existir. asa I 185

bhsane = ornamenting; decorating || ala I 162


ornamentar; decorar; adornar.

bhsya hasane ca = ornamenting; mai VIII 299


decorating and laughing || ornamentar;
decorar y rer; sonrer.

bhede = breaking; dividing || romper; khaa VIII 350, phala I 164


dividir.

bhojane = eating || comer. asa V 255, vabbha I 127


231
232

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

makkhane = smearing; anointing || makkha VIII 284


untar; manchar; ungir.

maggana-sakhresu = searching and vaja VIII 295


forming; making || buscar y formar;
hacer.

maggane = searching; seeking || buscar; gavesa VIII 347


rastrear.

majjane = rubbing || frotar. mai I 58

maanya = imagining; regarding || cine I 117


considerar; imaginar.

maane = adorning; decorating maki I 16


(bhsana) || ornamentar; decorar;
adornar.

maale = roundness (parimaalat) || sabi VIII 328


redondez.

made = intoxicating || intoxicar. khivu I 170, gai I 59

made kakkasse ca = intoxicating and kaa I 200


roughness; harshness (kakkasiya,
pharusabhvo) || intoxicar (locura) y
dureza, aspereza.

maddana-saddesu = crushing and gaja VIII 295


making sound || aplastar; triturar y
producir sonido.

maddane = crushing || aplastar; triturar. kici VIII 291, madda I 95

manthe = stirring (viloana) || revolver; khaja I 43, khai I 59


menear; batir.

232
233

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

mandagatiya = going slowly || ir cupa I 120


lentamente.

mamyane = taking It is mine by kele I 166


attachment or wrong view || hacer mo
(tomar esto es mo) con apego o
concepcin errnea.

mahatte = greatness || grandeza. pula I 168

mne = selfishness, pride (ahakra) || gabba VIII 328


egosmo; arrogancia (lit. hacer yo).

mne = honoring; liking || venerar, mhu I 197


honrar y agradar.

mne = measuring || medir. suppa VIII 326

mne sadde ca = honoring; liking and m I 130


making sound || venerar, honrar; agradar
y producir sonido.

mpane = building; constructing || mpa VIII 327


construir, edificar.

mraa-tosana-nisnesu = killing; I 51
pleasure; joy and sharpening || matar;
complacer; satisfacer; agradar y afilar;
aguzar.

missane gatiya ca = mixing and going yu I 138


|| mezclar e ir.

muccane = being freed || estar libre, ser mokkha I 21


liberado.

233
234

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

muiypanayana-niyama-bbat- dikkha I 25
desesu = shaving the head, initiating,
restraining, practice and pointing out ||
rapar; iniciar, ordenar; limitar,
restringir; prctica, deber y sealar,
indicar.

methune = coupling; sexual intercourse yabha I 126


(mithunassa janadvayassa ida
kamma) || cpula, unin sexual.

medh-hissu = wisdom and hurting || mida I 97, meda I 97


sabidura y daar; lastimar; herir.

mokkhe = to get released; to get freed || muca III 223


ser liberado.

mocane = setting free; releasing || muca II 213, sida I 95


libertar, liberar, poner en libertad,
soltar.

moha-mucchsu = delusion and fainting muccha I 39


|| ignorancia; engao; ilusin y
desmayo; desvanecimiento.

ycandsu = begging, etc. || pedir; ndha I 109, 210


mendigar; molestia; perturbacin;
dificultad; supremaca y deseo;
esperanza.

ycanya = begging || pedir; attha VIII 311, pattha VIII 311, yca I 34
mendigar.

ycane = begging || pedir; mendigar. dhanu III 231, bhikkha I 24, vata I 67,
vithu I 73,

234
235

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

ycane = requesting (ajjhesana) || cada I 97


solicitar; pedir.

ycanpatp-issariysssu = begging; ntha I 71, 210


vexation, trouble; supremacy,
domination and wish, hope, desire ||
pedir; mendigar; molestia; perturbacin;
dificultad; supremaca y deseo;
esperanza.

ypane = continued existence yapa VIII 327


(pavattana) || existencia continua
(ininterrumpida).

yuddhe = fighting (yujjhana) || luchar, jaja I 44, jaji I 44, sa-gma VIII 334
pelear.

yoge = connecting || conectar; ligar; yuja II 213


unir.

rakkhae = protecting || proteger; khaji VIII 294, gupa I 120, jasi VIII 345,
cuidar. p I 118, pla VIII 340

rakkhae gatiya ca = protecting and naya I 142


going || proteger e ir.

rakkhya = protecting || proteger; gua I 201


cuidar.

rge = coloring; dyeing; liking || ranja I 45, ranja III 224


color(e)ar, teir; agradar.

rbhasse = acting in excess (kara- rabha I 128


uttariy) || actuar en exceso.

rujya = paining; afflicting || doler; usa I 173, sai I 58, sla I 164
afligir.

235
236

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

ruj-visaraa-gatyvasnesu = paining, saa I 52


afflicting, oppressing (p); spreading;
pervading (vippharaa) and end of
going; standing (gatiy avasna
osna abhvakaraa) || doler, afligir,
oprimir; extender, difundir, propagar,
penetrar, esparcir y fin del movimiento,
pararse, estar parado.

ruppane = changing (kuppana); striking rpa III 233


(ghaana); oppressing (pana) ||
cambiar; golpear; oprimir, subyugar,
someter.

rpakriyya = making manifest rpa VIII 323


(paksanakriy) || hacer manifiesto.

roge = aging (jararoga) || envejecer. jara I 150

roge = ailing; illness || enfermedad; ama VIII 333


dolencia.

rocane = liking (ruci) || agradar, deleitar. ruca III 222

rosane = making angry (kopakaraa) || rusa VIII 346


enojar; irritar.

rohane = rising; growing || levantar(se), mla VIII 342


subir; crecer.

lakkhae = marking (saa) || marca, aki I 16, aki VIII 281


seal.

laghane = jumping; hopping || saltar, lagha VIII 290


brincar.

lajjane = becoming shameful; being lajja I 49


ashamed || estar avergonzado.
236
237

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

lajjya = being ashamed || estar hare I 154


avergonzado.

lajjya codane ca = shame and viria III 241


inciting; rousing || vergenza e incitar,
instigar; provocar.

lambane = hanging || colgar. pu VIII 327

lavana-pavanesu = cutting (chedana) pala VIII 344, mla VIII 344


and cleansing; cleaning (sodhana) ||
cortar y limpiar; purificar.

lbhe = gaining; acquiring || obtener; labha I 129, vida II 215, vida VIII 312,
adquirir; ganar. vidi I 105

limpane = smearing; staining || untar; lipa II 216


ensuciar; manchar.

lekhane = writing || escribir. likha I 23

loliye = unsteadiness; fickleness kaka I 16


(lolabhva) || inestabilidad;
inconstancia; volubilidad.

vase = lineage || linaje. gottha I 74

vacane gati-kampanesu ca = saying; ra I 154


going and trembling || decir; ir y
temblar; vibrar.

vaa-gatsu = color and going || color e soa I 60


ir.

vajiranibbese = thundering || tronar, buja I 43


sonido de tormenta.

237
238

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vajjane = avoiding || evitar; abstener(se) jugi I 28, yugi I 28, vajja VIII 294
de.

vahane = growing; increasing || brha I 198, vaha I 59


crecer; aumentar.

vaa-kriy-vitthra-gua-vacanesu = vaa VIII 299


praising (pasas), doing (karaa),
extending (vitthinnat), quality of
morality, etc. (sldidhamma) and
speaking (vc) || elogiar, alabar; hacer;
extender, expandir; cualidad de la
moralidad, etc. y hablar.

vae = color || color. kava I 170, nla I 163

vae = white color (setavaa) || color sita I 67


blanco.

vattane = being; existing || ser; existir. vatu I 67

vadanasayoge = kissing || besar (lit. cubi I 123


unin de caras).

vadanekadese = a part of the mouth; gai I 58


action of the mouth || parte de la boca;
accin de la boca.

vaddhane = growing; increasing || vaddha I 109


crecer; aumentar, incrementar.

vandannatiya = bowing down namassa I 172


(vandansakhta namana) || hacer
reverencia inclinar(se).

vamane = vomiting || vomitar; expeler. chadda VIII 312

vayohnimhi = aging || envejecer. jara VIII 336

238
239

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

varae = restraining (savaraa) || rukkha I 23, vakkha I 23, vara I 154


controlar; restringir; contener.

vasane = living || residir, habitar, vivir. ri III 238

vasane = to clothe || arropar, vestir. cila I 169

vass-varaesu = raining and covering; kaa I 52


obstructing || llover y cubrir; obstruir.

vkyapabandhe = connecting sentences; katha VIII 311


composition || conectar o relacionar
oraciones; composicin.

vrae = obstructing; hindering tsa VIII 347


(nivraa) || obstruir; obstaculizar.

vikasana-bhedesu = blooming; opening; phulla I 165


expanding and breaking; dividing ||
florecer; abrir(se); expandir(se) y
romper; dividir.

vikasane = blooming; opening; puppha I 122, phua I 54


expanding || expandir(se); florecer;
abrir(se).

vikirae vidhunane ca = scattering and phua I 62


shaking || esparcir, diseminar,
desparramar, dispersar y temblar;
sacudir.

vikkantiya = exerting; striving vra VIII 336, sra VIII 336


(vikkamana) || esforzar(se).

vikhyne = to be manifest || paha I 57


manifestacin.

239
240

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vijjopdne = acquiring knowledge; sikkha I 24


learning || adquirir conocimiento;
aprender, estudiar.

vijjhane = piercing || perforar; atravesar; raji I 48, vidha III 231


penetrar.

vitakke = thinking; reflecting || pensar; ha I 197, takka VIII 281, sama VIII 333
reflexionar.

vitakke vidhimhi chedane ca = thinking, kappa VIII 323


doing and cutting || pensar; reflexionar;
hacer y cortar.

vittiyoge = happiness || felicidad. mada VIII 312

vitthre = spreading; enlarging || tanu VII 261, paci VIII 292, pasa I 183,
extender; expandir; agrandar; ampliar. puthu I 74

vidrae = rending; splitting || hende(i)r, dala VIII 343, dara I 158, bhidhi II 214
partir; rajar; rasgar.

viddhasane = demolishing; destroying vambha VIII 330


|| demoler; destruir.

vidhimhi = doing (kriy) || hacer; kappa VIII 323


accin; acto.

vidhnane = trembling; shaking || khamya I 144, dh I 107


temblar; sacudir.

vinse = destruction; ruin; loss || luja III 225


destruccin; prdida; ruina.

vinindane = reproaching || reprochar, garaha VIII 350


criticar; censurar.

vippayoge = separation || separacin. visa V 256

240
241

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vibdhane = hindering; obstructing || kilisa V 255


obstruir, obstaculizar; afectar.

vibdhya = oppressing; harming || eha I 57, heha I 57


oprimir; obstruir; daar, lastimar.

vibhajane = dividing; separating || vaa VIII 297


dividir; separar.

vibhjane = dividing || dividir; separar. vai I 54

vibhede = dividing || dividir. cua VIII 297, pua VIII 297, phua VIII
297

viyattiya vcya = articulate speech gada I 84, cakkha I 26, cikkha I 26, paha
|| lenguaje articulado. I 56, br I 145, lapa VIII 323, vaca I 31,
vada I 97, saca I 33

viyojana-sampajjanesu = separating and rica VIII 293


succeeding || separar y tener xito;
lograr.

vimohane = delusion || ignorancia; lubha I 129


engao; ilusin.

vimhpane = making others astonished; kuha VIII 350


pretending || asombrar; sorprender;
aparentar; fingir; engaar.

virecane = purging || purgar. rica II 213

vilsane = to be graceful || encantar, vala I 169


embelesar, atraer, cautivar.

vilse = charm; grace; dallying || laa I 200


encanto; gracia; belleza; coquetera,
coquetear.

241
242

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vilimpane = anointing; smearing || opuji I 49


ungir; untar; manchar.

vilnabhve = dissolution || disolucin; vil III 238


destruccin.

vilekhane = scratching || rayar; escribir. kasa I 173, phla I 167, rada I 84

vilohane = hurting || herir; lastimar; matha I 74, lua I 53


matar.

viloane = stirring || revolver; menear; ghu I 197, bdha I 108, mattha I 71,
batir. mantha I 71

visaddane = shouting (ugghosana) || ghusi VIII 346


gritar; vocear.

visaraa-gatyvasnesu = pervading; sda I 95


spreading (vippharaa) and sitting down
(nisdana) || difundir; propagar;
penetrar; esparcir; expandir; extender y
sentar(se), estar sentado.

visarae = splitting; bursting; spreading; dala I 162, da I 200, dha I 200, phala I
pervading || partir; separar; rajar; 162, phucha I 39, phua I 54,
abrir(se); romper(se); extender;
difundir; propagar; penetrar; esparcir.

visarae duggandhe ca = spreading py I 143


(vippharaa) and bad smell || extender;
difundir; propagar; penetrar; esparcir y
mal olor.

visesane = distinguishing || distinguir; acu VIII 292


calificar; especificar.

242
243

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vissagga-parissajjan-abbhukkiraesu = saja VIII 292, I 48


relinquishing, abandoning; embracing
and sprinkling || abandonar, renunciar;
abrazar y rociar, asperjar.

vissse = confidence; trusting || confiar. bhaja VIII 295, sambha I 129

vihyasagatiya gamanamatte ca = i I 57
flying and mere going || ir por el aire
(volar) y mero ir.

vihre = sporting || jugar; recrear(se). ka I 200

vmasya = investigating || mna I 113


investigar.

vuddhiya = increasing; growing || idha III 231, dahi I 196, pyi I 144, pe I
crecer; aumentar. 120, phyi I 144, bahi I 196, maha I 196,
vaha I 196

vuddhiya lbhe ca = increasing, edha I 108


growing and gaining, acquiring || crecer;
aumentar y adquirir; ganar; obtener.

vuddhiya sadde ca = increasing; bahi I 196


growing and making sound || crecer;
aumentar y producir sonido.

vuddhiya sghatte ca = increasing; dakkha I 25


growing and quickness || crecer;
aumentar y rapidez.

vekkhane = observing; looking; vekkha I 22


investigating || observar; investigar;
considerar.

vecitte = mental confusion || confusin. muha III 240

243
244

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

vehane = wrapping; enveloping || he I 55, mai I 58, vai I 58, veha I 57,
envolver; cubrir. hea I 201

vedhane = piercing || perforar; atravesar; kui VIII 299, vaa I 52


penetrar.

velambe = hanging down (vilam- kadi I 95, ala I 167, ula I 167, thama I
babhva) || colgar. 133, sama I 133

sakilesane = afflicting; defiling; pua I 54


smearing || afligir; afectar; ensuciar;
manchar; contaminar.

sakilese = defiling; inflicting || luha I 57


ensuciar; manchar; contaminar; infligir.

saghte = accumulating; collecting || ghaa I 53, jaa I 53


acumular; juntar; agregar.

sapaccana-koilla-paikkama- kuca I 30
vilekhanesu = uniting; crookedness;
going back and scratching; writing ||
unir; deshonestidad; regresar; retroceder
y rayar; escribir.

sapke = cooking well || cocinar bien; paca I 34


cocer.

sayamane = restraining; abstaining || pacca VIII 293, yuja VIII 295


controlar; restringir; contener;
abstener(se).

sayame = restraining || controlar; vadha VIII 319


restringir; contener.

sardhane = accomplishing || lograr; sidhu III 231


terminar, consumar; realizar.

244
245

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

savarae = restraining; protecting khaa VIII 297, guh I 197, chada VIII
(rakkhaa) || controlar; restringir; 312, dvara I 150, taca I 30, thaga I 28,
contener; proteger. bua I 201, bye I 139, vu IV 246, sua I
201

savehane = surrounding; wrapping; mura I 156


enveloping || envolver; cubrir;
circundar.

sasagge = uniting (ekatokaraa) || muda VIII 313, yua VIII 297


unir.

sasandane = discussing || discutir. kitta VIII 308

sasiddhiya = succeeding; rdha III 231, rdha IV 245, sdha III 231,
accomplishing || tener xito; lograr; sdha IV 245
consiguir; consumar; realizar.

sasuddhiya = purity || pureza; majja I 47


purificacin.

saharise = binding (vinibaddhakriy) || baddha I 108


ligar; atar.

saharise = knocking against; colliding ghasu I 174


(saghaana) || golpear contra; chocar.

sakya = doubting || dudar. ragi I 28, reka I 16, saki I 16

sakocane = contracting; distorting || kuca I 31, kua VIII 302, cua VIII 302,
contraer (reducir); encoger; torcer; yanta VIII 308
deformar.

sakhate = making || hacer, construir, makkha I 22


crear.

245
246

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

sakhne bandhumhi ca = calculating kula I 168


and relative; relation || contar; calcular y
pariente, familiar; relacin.

sakhra-gatsu = forming; making and saha VIII 298


going || formar, hacer e ir.

sakhyne = calculating || contar; kala I 166, gaa VIII 303


calcular.

sage = attachment; clinging (lagana) || saja III 224, sanja I 44


apego, adhesin.

sage sakya = attachment; clinging laga I 28


and doubting || apego, adhesin y dudar.

saghte = accumulating; collecting || asa VIII 348, ghaa VIII 296, apa VIII
acumular; juntar; agregar. 326, ipa VIII 326, pai VIII 299, pii I
58, pua VIII 302, pua I 201, pula I 164,
muttha VIII 311, siloka I 16, siloa I 61,
soa I 61, hui I 58

saghe hantyatthe ca = accumulating; ghaa VIII 297


collecting and striking; killing ||
acumular; juntar; agregar y golpear,
pegar; matar.

sajjane = clinging; attachment; making; misa VIII 348, sajja VIII 295, sulla VIII
preparing || apego, adhesin; hacer; 343
preparar.

sacalane = agitating || agitar; sacudir; khubha I 129, khubha III 236


vibrar.

246
247

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

sacale pharae ca = trembling, shaking phula I 169


and pervading; spreading || temblar;
sacudir y difundir; propagar; penetrar;
esparcir; extender.

sacinane = accumulating || acumular. khala I 165

sacuane = grinding; crushing || mua VIII 296


moler; aplastar; triturar.

sacetane = urging || incitar, instigar. cita VIII 307

sacodane attiya ca = accusing and cuda VIII 312


ordering; commanding || acusar y
ordenar, mandar.

sae = making a mark (cihana, cit I 63


lakkhaakaraa) || marca, seal; marcar.

sattya = being; existing bh I 202, vida III 227, h I 191, 202


(vijjamnkra) || ser; existir; estar.

sattibandhane = enabling vassu VIII 346


(samatthatkaraa) || hacer capaz,
posible; capacitar.

sattiya = ability (samatthabhva) || saka VII 262, saha III 240, suha III 240
habilidad; capacidad.

satthe magalye ca = instructing, sidhu I 108


teaching (ssana) and destroying evil
(ppavinsana), cause of growth
(vuddhikraa) || instruir, ensear y
destruir el mal, causa para el
crecimiento.

saddakucchya = coughing || toser. ksa I 181

247
248

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

saddakucchiya = belly sound; sadhu I 109


flatulence || sonido del vientre;
flatulencia.

sadd-aggisayogesu = making sound dhama I 132


and starting a fire by blowing || producir
sonido y encender un fuego soplar.

saddatthe = making sound || producir kuji I 44, gaja I 44, gajja I 44, muji I 44
sonido.

saddane = making a noise || producir un sadda VIII 313


ruido.

sadda-sakhtesu = making sound and he I 55


telling || producir sonido y decir;
anunciar.

sadda-sagh(t)esu = making sound the I 68, 209, dhe I 209, pia I 53


and accumulating; collecting || producir
sonido y acumular; juntar; agregar.

sadd-usshesu = making sound (rava) deka I 16, dheka I 16


and striving (vyama) || producir sonido
y esforzar(se).

248
249

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

sadde = making sound || producir aa I 59, abi I 124, abhi I 127, u I 12, 209,
sonido. kaa I 59, kanuy I 144, ku I 10, 209, ke I
10, 208, khu I 19, 209, gadda I 86, gu I
28, 209, ge I 26, 208, ge IV 245, ghu I 29,
209, ghusa I 172, ghusa VIII 349, jana I
113, tusa I 175, thana I 112, dabi I 124,
dabhi I 127, debha I 127, dhana I 112,
dhana VIII 321, dhisa I 189, nadda I 86,
nsu I 182, pana I 112, bhaa I 59, maa I
59, raa I 59, rasa I 175, rsu I 182, ru I
145, 209, re 145, I208, vaa I 59, vasa III
239, via I 53, sama I 133, suna I 113,
hasa I 175, hisa I 175

sadde akkose ca = making sound and kura I 156


insulting; abusing || producir sonido e
insultar; agraviar.

sadde tre = very high sound kuca I 30


(accuccasadda) || sonido muy fuerte.

sadde rose ca = making sound and anger masa I 176, misa I 176
|| producir sonido y enojo; ira.

saddopakarae = component of a sound; kua I 61


making sound || componente (parte) de
un sonido; producir sonido.

saddopatpesu = making sound and tanu VIII 322, sara I 149


tormenting || producir sonido y
atormentar.

santajjane = frightening; menacing || tajja VIII 295, tassa VIII 346


asustar; atemorizar; amenazar.

249
250

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

santnakriyya = doing satta VIII 309


uninterruptedly (pabandhakriy,
avicchedakaraa) || hacer, realizar
ininterrumpidamente.

santna-planesu = continuity and tyu I 144


protecting || continuidad y proteger;
cuidar.

santne = expanding; continuing || ri I 145, vapa I 120


continuar, continuidad; expandir.

santpe = heating || calentar; producir tapa I 122, tapa III 235, dhpa I 122
calor.

santhambhe = supporting || apoyar; gantha VIII 311, dbha VIII 330, santha
sostener; soportar. VIII 311

santharae = spreading; covering || thara I 158


extender; expandir; cubrir.

sandpana-kilesana-jvanesu = shining, dhikkha I 23, dhukkha I 23


defiling and living || brillar; ensuciar;
manchar; contaminar; vivir; existir.

sandpane = shining; showing clearly || d VIII 314


brillar; exponer, mostrar claramente.

sandhimhi = connecting; uniting || sa-dh III 231


conectar; ligar; unir.

samavye = combination; coming uca III 223, sapa I 120


together || combinacin; juntar(se),
reunir(se).

250
251

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

samdhimhi = putting together; nisa I 176, yuja III 224


unification of mind (samdhna,
cittekaggat) || unificacin de la mente;
concentracin.

samdhimhi = putting correctly; sla I 163


coordinating || colocar correctamente;
coordinar.

samiddhiya = success; prosperity || nanda I 90


xito; prosperidad.

samiddhiya hildane dittiya ca = cadi I 90


success, prosperity; flirting and
splendor, beauty; shining || xito;
prosperidad; flirtear; coquetear y brillar;
esplendor; belleza.

samussaye = height (roha, ubbedho) || thpa VIII 326


altura; elevacin.

sampahre = striking; fighting || yudha I 110, yudha III 231


golpear; pegar; luchar; pelear.

samphasse = touching; contacting || phusa I 189


tocar.

sambandhe = connecting; binding tight nakkha VIII 284, you I 52, samba VIII
(dahabandhana) || conectar; ligar. 328

sambhattiya = serving || servir. vana I 113, sana I 113

sambhame = instability (anavahna) || tara I 150


inestabilidad.

sammisse = mixing || mezclar. missa VIII 348

sayane = sleeping || dormir. supa I 121

251
252

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

saye = lying; sleeping || dormir; s I 172


acostarse.

savane = flowing (sandana) || fluir, su I 172


correr.

savane = hearing || or. kaa VIII 304, su IV 241

sahane = enduring || soportar; aguantar; khamu I 133


tolerar.

staccagamane = going constantly ata I 64


(nirantaragamana) || ir continuamente.

stacce = continuity (satatabhva) || kanda VIII 313


continuidad.

sdane = enjoying || disfrutar; gozar de. sada I 95

smatthiye = ability (samatthabhva) || om I 131, kapu I 120, rgha I 29, lgha I


habilidad; capacidad. 29, saka IV 244

sinehana-ched-vaharaesu = sticking; vasa VIII 347


cutting and stealing (corikya gahaa)
|| aglutinar, pegar; cortar y robar, hurtar.

sinehane = joy (pti) || alegra; regocijo. mida VIII 312

sinehane = sticking || aglutinar, pegar. tila I 169, tila VIII 340, mida III 228, mila
I 169, rasa VIII 348, vasa I 179, sineha
VIII 349

sineha-savana-praesu = oil, sticking; pusa V 256


hearing and filling || aceite, aglutinar,
pegar; or, escuchar y llenar; completar.

silghya = praising (pasas) || kattha I 73, thoma VIII 311, 332, saha
elogiar; alabar. VIII 298, haa I 200

252
253

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

silesana-kanesu = adhering and lasa I 175


playing; sporting || adherir, pegar y
jugar; recrear(se).

silesane = adhering || adherir; pegar. silesa VIII 345

silese = adhering; sticking || adherir; l V 254


pegar.

silyayoge = dancing (lsiya); playing a lasa VIII 346


drama (nakanana) || danzar;
representar un drama.

stiye = coolness; calmness (stibhva) || sidi I 91


frescura; tranquilidad, serenidad.

sti-sevanesu = coolness and sabhja VIII 295


associating; serving || frescura y asociar;
servir; asistir.

sukhane = happiness || felicidad. pua I 201, mua I 201

sukhe abyattasadde ca = happiness and hildi I 94


inarticulate sound || felicidad; bienestar;
placer y sonido inarticulado.

suttajanane = making a thread; spinning kati I 67


|| hacer un hilo; hilar.

suddhiya = purity || pureza; d III 226, niji I 47


purificacin.

supane = sleeping || dormir. d III 226

susane = being dry || estar, estar seco, sasa I 185


sequedad.

253
254

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

scane addane = showing (paksana) gandha VIII 319


and drowning (pariplut) || mostrar;
indicar y flotar.

secane = sprinkling; pouring || rociar, ukkha I 23, kaa I 201, kevu I 171, khevu
asperjar; vert(e)ir. I 171, gara I 150, gilevu I 171, gevu I
171, ghara I 150, jisu I 174, nisu I 174,
milevu I 171, misu I 174, miha I 195,
mevu I 171, vassa I 174, visu I 174, seca I
33, sevu I 171

secane sahane ca = sprinkling and marisu I 174


enduring || rociar, asperjar; vertir y
soportar, aguantar; tolerar.

sehille = looseness; weakness (sihila- cilla I 165, satha I 73


bhva) || flojedad; laxitud; relajacin;
debilidad.

sethille = looseness; weakness || kattara VIII 310


flojedad; laxitud; relajacin; debilidad.

sevya = associating; serving || bhaja I 47, si I 171, si VI 259


asociar(se); servir.

seane = whistling || silbar. sia VIII 350

soke = grieving; sorrowing || lamentar; kahi VIII 298, kuhi I 57, maha I 57,
sentir pesar. suca I 30

soceyylakresu = purity and majja VIII 295


decorating; ornamenting || purificacin,
pureza y decorar; ornamentar.

soceyye = purifying; cleaning; purity khala VIII 341, nh III 240, sudha III 231
(sucibhva) || pureza; purificacin;
purificar; limpiar.

254
255

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

sodhane = cleansing (pariyodpana) || d III 225, de I 82


limpiar; purificar; depurar.

sosanlamatthesu = making dry and to okha I 21, dkha I 21, dhkha I 21, rkha
be able; to suffice; to adorn; to prevent || I 21, lkha I 21
secar y ser capaz, poder; ser suficiente;
adornar; prevenir.

sosane = making dry || secar. pe I 120, ve I 170, suhi I 57, suhi VIII
298, susa III 240

snehe = sticking (vassakhto sneho); mida I 94


liking (ptisneho) || aglutinar, pegar;
agradar.

svntane mantane = compromising; sma VIII 334


use of kind and friendly words
(smappayoga) and calling (avhyana,
pakkosana) || transigir, transar,
concordar; emplear lenguaje cordial y
amistoso y llamar, convocar.

haraa-dittsu = carrying and shining || kusu III 238


llevar; transportar y brillar.

harae = existing; being (pavattana) || hara I 152


existir; ser.

harite = being green; being fresh || estar paa VIII 304


verde; estar fresco.

hasane = laughing (hsa) || rer; sonrer. kakkha I 21, kakha I 23, jaggha I 29, taka
I 11, hasa I 175

hniya = decrease; loss || prdida; rasa I 175


disminucin; reduccin.

255
256

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

hvakarae = flirting; dalliance cua I 58, culla I 164, hila I 169


(vilsakaraa) || flirtear; coquetear.

hse = laughing (hasana); liking; dapa III 235, muda I 92


satisfaction (tuhi) || rer; sonrer;
agradar; satisfacer; satisfaccin.

hisatthe = hurting || daar; lastimar; ubbi I 123, kasa I 174, jasa I 174, jusa I
herir. 174, jhasa I 174, tubbi I 123, thaha I 198,
thubbi I 123, daha I 198, disa I 174,
dubbi I 123, dhubbi I 123, masa I 174,
ysa I 174, vasa I 174, sisa I 174

his-karaa-vyamanesu = hurting; -rabha I 128


doing and striving || daar; lastimar;
herir; hacer y esforzar(se).

his-gati-dassanesu = hurting, going sa I 179


and seeing || daar; lastimar; herir; ir y
ver.

his-gatsu = hurting and going || dakkha I 26, hana I 113


daar; lastimar; herir e ir.

his-gandhesu = hurting and smelling cat I 67


|| daar; lastimar; herir y oler.

his-takkalagandhesu = hurting and kapu I 120


smell of resin || daar; lastimar; herir y
olor de resina.

hisndaresu = hurting and disrespect tadi II 215


|| daar; lastimar; herir y falta de
respeto.

256
257

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

his-bala-dna-niketanesu = hurting; tuji VIII 294, piji VIII 294, saa VIII 297
force, strength; giving and living
(nivsa) || herir; daar; lastimar; fuerza;
dar y residir; habitar; vivir.

hisya = hurting || daar; lastimar; adda VIII 314, katha I 73, kasa I 184,
herir. ktha VIII 311, ki IV 244, kivi IV 246,
kutha I 73, khiu VII 263, khuu VII 263,
ciri IV 246, jasa VIII 346, jiri IV 246,
tacca I 30, tadda I 86, tika IV 246, tiga IV
246, tuja I 44, tupa I 120, tupha I 122,
tubha I 129, dsa IV 246, dikkha IV 246,
du IV 246, du V 249, nabha I 129, pua
VIII 297, budhi VIII 319, bhabba I 123,
mia I 61, m V 253, radha III 231, risa I
189, ruja VIII 295, rusa I 189 , lsa VIII
345, varaha VIII 349, v V 254, sagha IV
246, sabhu I 125, sambhu I 125, sasu I
176, su V 255, sutha I 73, hana III 233,
hisa I 172, hikka VIII 283, hisi II 216,
hisi VIII 347

hisya thutiya ca = hurting and sa-sa I 176


praising || daar; lastimar; herir y
elogiar; alabar.

hisya bhsane ca = hurting and sumbha I 125


saying; talking || daar; lastimar; herir y
decir; hablar.

hisya sagame ca = hurting and medha I 109


meeting; associating || daar; lastimar;
herir y reunin; asociacin.

257
258

Root Meaning Pali Root


significado de la raz raz pali

his-sakilesesu = hurting and kuthi I 71, piha I 56, puthi I 71, luthi I 71
defiling || daar; lastimar; herir y
ensuciar; manchar; contaminar.

his-sakilesesu ketave ca = hurting; saha I 56


defiling; inflicting and cheating;
deceiving || daar; lastimar; herir y
ensuciar; manchar; contaminar; infligir
y fraude; engaar.

hucchane = crookedness (koilla) || dhra I 150


deshonestidad; cualidad de torcido.

258
259

INDEX
(NDICE)

asaacca 1 kusiketa 27 chuajajjha 53 disadu 79


accaaa 2 kelekhajja 28 jaajala 54 dudubbi 80
ahianu-rudha 3 khaakhanu 29 jalajgara 55 dulade 81
anu-vi-dhama 4 khandakhala 30 jijva 56 dekadvara 82
amaasa 5 khalakhi 31 jujua 57 dhakadhama 83
asa-bhuja 6 khijakhipa 32 juajhasa 58 dharadha 84
-rabhaidha 7 khipakhuda 33 jheika 59 dhikkhadhukkha 85
ilaja 8 khudikhepa 34 ulai 60 dhubbidhe 86
dukha 9 khelugai 35 itakka 61 dhekanaa 87
ucaudi 10 gaigantha 36 takkhataa 62 natanamu 88
uddhasana 11 gandhagaraha 37 taitapa 63 nayantha 89
yokha 12 garahagidhu 38 tapatala 64 ndhanidi 90
oakakha 13 giragucu 39 tasatika 65 nidapin 91
kakhikaha 14 gujigua 40 tigatila 66 npakka 92
kaakatha 15 geghaa 41 tivatuji 67 pacapaa 93
kathakadda 16 ghaaghiu 42 tujjatubbi 68 paapata 94
kanakappa 17 ghughusa 43 tubhate 69 patapara 95
kappakala 18 ghusacacca 44 thakathala 70 parap 96
kaladikassa 19 caccacadi 45 thahathla 71 ppia 97
kaakita 20 capacaha 46 thedakkha 72 pihapisi 98
kitakilota 21 cyucita 47 dakkhadabhi 73 pisipu 99
kivikuca 22 citciva 48 dabhdala 74 pucchapua 100
kucakuca 23 civucui 49 daliddad 75 putthapubba 101
kuakui 24 cuacura 50 ddsu 76 purapusa 102
kuakupa 25 cullachadi 51 dhudipha 77 pusapra 103
kupakusa 26 chadchua 52 divudisa 78 priphara 104

259
260

phalaphua 105 mudam 126 vakavacu 147 sambhusala 168


phuaphusa 106 mlamevu 127 vacuvaha 148 salas 169
badabila 107 mokkhayata 128 vaavada 149 ssdha 170
biabudhi 108 yatayasu 129 vadavapa 150 sdhasi 171
bundibyca 109 yyuja 130 vapavaraha 151 sisia 172
byusabhaja 110 yujarakkha 131 varahavasa 152 sitasiniha 173
bhajabhaa 111 rakharadha 132 vasavaha 153 sinehasivu 174
bhadibhassa 112 ranjarasa 133 vaajiva 154 sisasla 175
bhassabhsa 113 rasardha 134 vicchavida 155 susuca 176
bhsubh 114 rdharica 135 vidavil 156 suasuppa 177
bhmakkha 115 risaruca 136 visavu 157 subhas 178
makhamajja 116 rujarudhi 137 vulaveu 158 ssla 179
majjamattha 117 rudhirosa 138 velasa-yuja 159 sehaa 180
mathamana 118 rojalagha 139 sa-sasa-gma160 hadahara 181
manamarisu 119 lajalabi 140 sacasaa 161 hariyahi 182
malamaha 120 labhal 141 saasaha 162 hisahisi 183
mahamhu 121 lkhaliha 142 sahasatta 163 hah 184
mimile 122 llui 143 sattasadda 164 hehahoa 185
milechamiha 123 luilupa 144 sadhusanda 165
mmua 124 lubiloca 145 sapasama 166
muamuda 125 locavagga 146 samasambhu 167

260
261

VENERABLE U SILANANDA is the abbot of Dhammananda Vihara, Half Moon


Bay, California, and the spiritual director of Centro Mexicano del Buddhismo
Theravada A. C. He was chosen by the renowned Burmese meditation
master, the Most Venerable Mahasi Sayadaw, to teach and spread the
Buddhist teachings in North America.

Venerable U Silananda has been a Buddhist monk for over fifty years. He
holds two titles of Master in Dhamma and had taught at the Atithokdayone
Pali University and served as the external examiner at the Department of
Oriental Studies, The University of Arts and Sciences, Mandalay, Myanmar.
He also was the chief compiler of the comprehensive Tipitaka Pali-Burmese
Dictionary and one of the final editors of the Pali Texts, Commentaries, and
Sub-Commentaries at the Sixth Buddhist Council, held in the Rangoon,
Myanmar, in 1954. He is the author of seven books in Burmese and in English
of the Four Foundations of Mindfulness published by Wisdom Publications in
1990.

Since coming to the United States of America in 1979, Venerable U Silananda


has been teaching insight meditation and Abhidhamma (Buddhist
psychology), and leading courses and retreats throughout the country, in
Canada, Mexico, Japan, Malaysia, Singapore, and Jamaica. He teaches from
an extraordinary depth of knowledge, communicating in clear and precise
English. In 1993 he was awarded by the government of Myanmar with the
title of Agga-Maha-Pandita in recognition for his achievements. He is loved
by his students as a skilled, patient, and compassionate teacher.

261

Você também pode gostar