Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
libro (aber
to), quedar
r unha raio aberto de p
la, ser esve eito, ver o
o, calar co lto coma u ceo aberto
ma un afo nha abrte , recibir co
ar s agar gado, afog a, nadar na s
radas con ar a ra, af abundanc
coma un a algun, ser ogar de ca ia,
llo, saber a (agarrado lor, afogar
ser unha c agulla de m ) coma a v en
abeza no a arear, ser a irxe do pu
, estar aleg ire, ser un lgo como a o,
re c h a fe sta no aire to p a r
, sar da ca oma un pandeiro, esta , [airear] a unha
sa por ps r alegre co os catro
e a alma a alleos, ser ma unha g
os ps a alg (agudo) co aita nas
ser tranqu un, levar ma un allo
ilo coma A na , ser (listo)
ser un ana mancio, dic alma a algun, part
ir amn, fa rs
bo de algu
co de pan,
tirar os an cer a(s) Am elle a
n, andar acos e apr rica(s),
r coa mosc a o x ornal, and o v e it a r
a tras da o
r ar aos bios as faragullas,
ndar con p e lla, bardos, an
s de mante andar coma a galia dar s
mundo, an iga, andar cos ovos, a
dar nas nu con voltas, ndar
a algun, tr bes, andar andar de b
aer en and nas pataca oca en
de, apagr as a algu s, andar na
selle a can n, andar c s verzas,
a, apertar dea da vid on andrm
o cinto, ap a a algun enas, vir
o, ser mis ertarlle as , apaar u
bruto ca u caravillas nha (boa)
cartos n arado, s a algun, a
pla
dar trela
1 Animar a facer algo.
2 Deixar liberdade para facer; dar permiso, licenza.
3 Darlle confianza a algun para que fale moito e sen preocuparse.
4 Dar conversa.
5 Aceptar o galanteo dun namorado.
Prlogo..............................................................................................................9
Introducin ......................................................................................................15
As portas s que batemos................................................................................19
Unidade previa... para entrar en materia......................................................21
Unidade 1. Accins vitais.................................................................................23
nacer estar moribundo, morrer, soterrar, estar morto ter apetito, comer,
comer pouco, comer moito, pasar fame, despois de comer beber, embebedarse,
estar borracho durmir, non durmir evacuar chorar bocexar correr bailar
7
ndice Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Glosario de refrns..........................................................................................271
Glosario de fraseoloxismos e refrns noutras linguas .................................281
Achegas dos usuarios.......................................................................................283
Referencias........................................................................................................285
Referencias lexicogrficas Referencias bibliogrficas primarias Referencias en
Internet Referencias bibliogrficas secundarias e suxestins de lectura Procedencia
dos textos web empregados.
8
Prlogo
Os meus parabns, por colleres este libro nas mans.
Se o fixeches, vese que tes experiencia de linguas. Se cadra, porque algunha vez che
dixeron, coma a min de pequeno, A lingua ten moi bo curral e quedaches cavilando en
qu era o que che queran dicir. Pola cara que poan, era unha severa advertencia de
que tias que ser discreto e que non debas dicir todo o que che via boca, como se
explica aqu na Unidade 7. O curral un espazo descuberto pero amurallado a carn da
casa da aldea e dentro del os animais desa casa pdense mover con toda liberdade pero
sen saren del.
A ti podanche dicir mis prosaicamente Est calado ou Non sexas indiscreto. Pero
dixroncho cun debuxo feito de palabras: A lingua ten moi bo curral. Se ben se mira, a
boca coma un curral, porque ten un muro que son os dentes e dentro dese curral hai unha
cousa que se est a mover seguido, que a lingua: dicir, a lingua coma un carneirio
ou un becerro que sempre queren correr e brincar; e pdeno facer sen perigo con tal que
a porta do curral estea pechada. Pero, se a porta estiver aberta, o carneirio ou o becerro
nas sas carreiras poden sar, mesmo sen quereren, por esa porta e bater inesperadamente
cun pen ou cunha bicicleta, unha moto ou un coche que pase polo camio nese momento;
e poden producir unha catstrofe.
Os dentes, neste refrn, convrtense en muros que fan da boca un curral. Os dentes da
boca cercan a lingua e protexen a sa mobilidade para que sexa inocua. Esta imaxe do
curral unha frmula para recomendar que sexas discreto, que non fales nin cnte-lo que
non debes difundir. coma se os dentes estivesen a para impediren que a lingua se mova
de mis, dicir, fale o que non deba. Como ves, a fraseoloxa che o idioma convertido
en imaxes; falar con espellos que nos fan ve-lo lado oculto das cousas, dos feitos, da
xente; che falar con parbolas mis que con palabras. A fraseoloxa converte a fala en
cine, con color, con emocin e, por veces, con intriga.
Linguaxe abstracta e linguaxe figurada
Porque hai outra linguaxe: a abstracta e matemtica que busca con xito a precisin, unha
precisin mecnica. Pero a linguaxe figurada, non menos precisa, busca que resoen os
harmnicos da realidade. Podemos dicir 2 + 2 = 4 e iso linguaxe matemtica pero tamn
podemos dicir A unin fai a forza ou A unin gaa a guerra ou Mis ven catro ollos que
dous; e iso linguaxe figurada. Linguaxe matemtica e linguaxe figurada son das maneiras
moi diferentes de conta-lo mesmo pero cada unha delas mis eficaz c outra en certas
situacins. A primeira abstracta e fala intelixencia; a segunda concreta, simblica
e fala s sentidos. A primeira gris; a segunda multicolor. A linguaxe matemtica
unha radiografa da realidade; a fraseoloxa un cadro con color, volume e perspectiva.
Mesmo cando dicimos que Fulano un cero esquerda, expresin figurada trada das
matemticas, queremos indicar que persoa socialmente irrelevante, que a opinin del non
conta nin infle en ningun e, cando dicimos iso, algo cambia. Na fala normal a linguaxe
figurada consegue facer impactante a linguaxe abstracta das matemticas.
9
Prlogo Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
10
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Prlogo
As imaxes das metforas dos ditos e refrns nacen de ver que cousas distantes teen
algn punto en comn co que nese instante estamos a vivir. certo que moitas veces esas
metforas son hiperblicas (unha persoa gorda nunca tan gorda coma un bocoi) pero
esa comparanza, cando esaxera, salienta un aspecto esencial da realidade que nos pasaba
desapercibido, coma cando, lermos un texto, subliamos ou coloreamos unha palabra
ou unha frase que nos resulta importante: o concepto xa estaba al; o que non estaba era
a nosa percepcin que ese subliado marca e estabiliza.
As matemticas comunican utilizando conceptos abstractos. A fraseoloxa e a paremioloxa
comunican utilizando un xogo de espellos: o curral, o bocoi, o palleiro, o arco da vella.
Coma nos mapas conceptuais da Unidade 3 deste libro.
Esa realidade paralela que fai de espello distinta terra adentro ou mar a fra (2.10.4.).
Pero outras veces a realidade paralela non est na xeografa senn na historia, coma en
pasar mis fame que un mestre de escola (1.11.) ou ir entre o millo (1.13.); ou na metfora
relixiosa, coma en pasar a mellor vida.
curioso detectar que, en tempos nos que segumo-lo sistema decimal, a fraseoloxa
anda mantea activos restos do anterior duodecimal (os ovos anda se venden en caixias
de doce ou seis ovos) e mesmo doutros sistemas anteriores, como o hebreo de moito antes
de Cristo que d nmero 7 o valor de plenitude e que segue presente en ditos como
bicho de sete cabezas, agarda-los sete agardares, anda-las sete partidas do mundo / as
sete parroquias, andar apurado coma un gato con sete livins, baila-los sete bailares,
comer sete comeres, chora-los sete chorares, brincar sete paredes, ter algo baixo sete
chaves ou A quen non quere caldo, sete cuncas.
Tamn curioso descubrir que para o concepto de calar utilizamos referentes pechados,
baleiros ou mortos (7.6.).
Fraseoloxa e paremioloxa constiten, polo tanto, unha linguaxe simblica; distinta pero
tanto ou mis eficaz c linguaxe matemtica. Por ser simblica est construda con imaxes
sorprendentes e, por veces, verdadeiramente surrealistas coma en bota-la casa pola vent
(8.4.) ou custar un ollo da cara (e a metade do outro) (8.10.), estar polas nubes (8.11.).
Permanencia e caducidade dos smbolos
Unha diferenza a favor dos nmeros que estes son mis estables e universais. En cambio,
a caveira sobre dous sos cruzados, smbolo milenario da morte, xa hai tempo que o
tamn dos piratas e para as novas xeracins deste cambio de milenio esa caveira sobre os
sos cruzados evoca simplemente o mundo festivo do rock and roll, xa sen relacin coa
morte. Esta transmutacin de smbolos e de valores afecta un dos elementos bsicos da
fraseoloxa (a estabilidade).
Pero a caducidade dos smbolos non total. Ti sabes que a fraseoloxa capaz de manter en
actividade elementos simblicos que nacen de realidades desaparecidas hai moito tempo:
xa vimos qu pasaba co nmero sete e anda hoxe seguimos dicindo estar sen branca, non
ter un can, non ter unha cadela, estar sen un patacn, por mis que esas moedas (branca,
can, cadela e patacn) desaparecesen da circulacin hai moito tempo. E anda se oe nalgns
11
Prlogo Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
sitios, como direi despois, se-la porta da vila ou se-la Porta Faxeira cando xa non hai
murallas nas cidades. E ti sabes tamn que fenmenos modernos coma o rap constren os
seus longos monlogos rimados precisamente con moitos recursos fraseolxicos.
Esta a razn de que os autores deste libro administren a falsa caducidade das imaxes
rurais e tamn a transmutacin urbana dos valores e dos smbolos.
Peculiaridades europeas e peculiaridades galegas
As metforas dunha lingua poden ser un labirinto para o forneo que aprende esa lingua.
Por iso precisa unha gua para introducirse nelas. Este libro quere ser esa gua e, se te
decides a seguilo, aprenders fraseoloxa galega e acabars falando con arte.
En tdalas unidades hai unha seccin na que se fai ver como certas locucins galegas son
comns a outras linguas europeas: comer coma un pito (1.18.); estar nos sos (2.15.); ter
os ps na terra (3.15.); recibir cos brazos abertos (4.17.); tomar o pelo (5.14.); matar
dous paxaros dun tiro (6.16.); apertar o cinto (8.12.); chover a caldeiros (9.17.). O mesmo
acontece con certos refrns. De grandes ceas estn as covas cheas (1.21.); Anda que a mona
se vista de seda, se mona era, mona queda (2.19.); Dime con quen andas e direiche quen es
(3.19.); Nunca chove a gusto de todos (4.22.); A onde fores fai como vires (5.19.); Un gran
non fai graneiro pero axuda o compaeiro (6.21.); Ovella que berra, bocado que perde
(7.20.); A avaricia rompe o saco (8.17.) ou A mal tempo, boa cara (9.23.). Neste libro danse
as equivalencias nas cinco linguas hispnicas e tamn en francs, italiano, ingls e alemn.
Estes paralelismos forman parte dos que Elisabeth Piirainen considera en Widespread Idioms
in Europe and Beyond, porque estas coincidencias son paneuropeas e mesmo se estenden algo
por Asia e pases s que chegou algo da cultura europea. Os exercicios con fraseoloxismos
e refrns semanticamente afns doutras linguas axudan a ve-la semellanza pero tamn as
diferenzas que os distintos pobos europeos temos na observacin da realidade. Nisto as
linguas que teen un substrato lingstico e relixioso comn teen maiores semellanzas.
Pero hai outra zona de confluencia internacional, menos concreta nas palabras e nas imaxes
anda que idntica na estrutura de fondo: a que luminosamente desvelou en 1980 G. Lakoff
en Metaphors we live by. Nunha tarde de inverno estabamos beira do lume; entrou algun
e deixou a porta aberta e todos sentimos unha onda de aire fro. O av mandouna pechar con
esta sutileza fraseolxica: Como lle cheira o alento a esa porta! Non se dirixiu causante
senn que considerou a porta como unha boca que botaba un mal alento; personificou
a porta. Cando os europeos comparamos co boi e os rabes co camelo, baixo palabras
diferentes, as nosas metforas poden dici-los mesmos conceptos; a comparanza de fondo
a mesma. Para o concepto de aforrar diversas linguas falan de aperta-lo cinto (8.12.), para o
concepto de chover moito utilizamos recipientes (9.4.) e para a temperatura intensificamos
comparando coa neve ou co lume ou o inferno (9.14.). Disto do que falou Lakoff.
Vivimos nas metforas e nelas onde acta a orixinalidade creativa de cada pobo que
produce fraseoloxismos diferentes nos froitos (palabras e imaxes) pero idnticos na estrutura
de fondo. Cando os galegos dicimos que algun ten ollos verdes coma a auga do mar ou que
algun morreu coma un can (1.2.), estamos dicindo algo que non sera imaxinable noutras
culturas, nas que predomina o concepto de azul mario ou nas que os cans son mimados e
12
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Prlogo
nunca abandonados. Son estas diferenzas tnicas na realizacin das metforas universais
as que fan que a fraseoloxa sempre dea a impresin de se-la parte mis exclusiva de cada
lingua e, dende logo, a que mis lles custa aprender s forneos. Como lxico, a estas
metforas s que se dedica a maior parte dos exercicios deste libro.
A fraseoloxa un repertorio farturento de recursos estilsticos e un dos que mis utiliza a
hiprbole como sar o ro Anllns polos ollos (chorar moito) ou bater cos ps no cu (correr
a moita velocidade) (1.7.) cae-los paxaros mortos [coa calor]. Eufemismos como vesti-lo
traxe de pieiro (caixa dos mortos) revelan a intencin de suaviza-las desgrazas con palabras
amables: a fraseoloxa unha tcnica de supervivencia. Metforas que atravesaron o Atlntico,
como ir para Chacarita (morrer) entusiasmaron o presidente da Academia Argentina de
Letras, fillo dun emigrante de Banga, no Carballio, porque a frase rexistrouse precisamente
no Carballio pero Chacarita o cemiterio de Buenos Aires, as que tivo que chegar aqu
trada por algn emigrante retornado: a fraseoloxa testemuo vivo da nosa historia.
Curiosas motivacins
Un fraseoloxismo ou un refrn sempre un cadro que nos fai ver unha realidade cun punto
de vista diferente do abstracto ou matemtico. De a que, por veces, designemos como a
porta da vila (ou en Compostela a Porta Faxeira) aquela persoa que sempre a que vn
coas ltimas noticias e, sobre todo, a que revela tdolos segredos. A porta das vilas era,
ata a desaparicin da maior parte das murallas nos sculos XVIII e XIX, o lugar onde se
encontraban os que entraban cos que saan e sempre haba grupos de xente que paraba a
falar. Vxase a seccin de Sabas que...? no remate da Unidade 7.
Todo fraseoloxismo ten unha motivacin. Non casual que a riqueza vaia case sempre
asociada en galego a adxectivos negativos, podre de cartos (8.3.): se Galicia estivese
dentro da cultura calvinista, e non da catlica, quizais a fraseoloxa galega tera outra
visin da riqueza.
O dominio da fraseoloxa e da paremioloxa imprescindible
Curros Enrquez resultou condenado, entre outras cousas, porque nuns versos faca que
Deus, vendo este mundo tan desastrado, exclamase: Se este o mundo que eu fixen, que o
demo me leve. A condena non tivo en conta que a frmula que o demo me leve en galego
non ten sentido literal senn metafrico, dado que a sa traducin correcta Este mundo
non se parece que sau das mias mans. O demo a parte dunha hiprbole que ningn
galegofalante toma p da letra.
Sen entende-lo valor dos ditos e dos refrns imposible comprender a Rosala de Castro,
a Curros, a Castelao ou, entre os recentes, a Bieito Iglesias ou os captulos de series da
TVG como Mareas vivas e, sobre todo, Pratos combinados.
Valores didcticos deste mtodo
O libro que tes nas mans un mtodo xeitoso para aprender fraseoloxa e paremioloxa
galega. Os refrns, por exemplo, ofrcechos incompletos, para estimula-la propia memoria
paremiolxica dos alumnos e a seguir ofrece o exercicio de dar con eles a partir da idea
que expresan (2.16.-2.17.).
13
Prlogo Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Moitos exercicios estn extrados do uso real na prensa, na literatura ou na internet co seu
contexto e iso dlles veracidade e eficacia.
Hai diversidade de exercicios con refrns: uns esixen memoria para completalo (2.16.);
outros esixen reconstru-lo proceso dende o concepto (2.17.); outros estimulan a memoria
sabendo que neles a rima esencial (1.19.).
Resulta moi prctico que, no remate de cada unidade, aparezan as locucins e frmulas
en formato de dicionario organizado ideoloxicamente; e tamn os refrns explicados e
contextualizados: esta seccin non s axuda a comproba-lo acerto ou desacerto na realizacin
dos exercicios senn que constite unha axuda perenne para mis al do curso acabado.
O remate do mtodo tamn moi interesante, por ofrecer unha Unidade 10 que presenta
100 exercicios para refresca-la memoria do aprendido; por ofrecer un solucionario (ben til
en casos de autoaprendizaxe); e por ofrecer tamn un glosario de ditos e outro de refrns,
todos ordenados pola palabra principal, que multiplica a utilidade mis al do propio curso.
De cantos libros coezo de didctica da fraseoloxa noutras linguas, este est tan meditado
coma os mellores. sabido que todo libro debe algo a libros anteriores e eu percibo
que este benefciase da experiencia anterior en galego (Lpez Taboada, 1995; Lpez
Taboada e Soto Arias, 1995) pero tamn da abondosa metodoloxa en linguas como o
alemn, o ingls, o francs e mesmo o ruso. Varias autoras deste libro xa tian tamn
experiencia anterior en didctica da fraseoloxa: M. Carmen Losada no libro do espaol
(Losada, 2011) e Alba Cid no da fraseoloxa visual (en Internet). As ilustracins, sempre
provocadoras de reflexin ou sobre a estrutura ou sobre o significado do dito ou refrn,
contriben moito a facer que o mtodo sexa novo e orixinal.
Este libro lvate s falantes
Este un deses libros que, na sa aparente sinxeleza, apuntan moi alto (e tern que vir
versins complementarias con outros niveis) porque o manexo atinado dos refrns e dos
ditos (colocacins, locucins e frmulas) o nivel mis elevado de dominio dunha lingua;
algo que est por riba do nivel C2; algo que s teen ordinariamente os nativos; e nativos
con moita aldea ou con moito mar. Ti, lector, se cadra pensas que esaxero pero as o di
a mia experiencia de alumno que, con setenta anos, segue tendo que consultalos a eles.
Por bo que sexa este mtodo, que o , tes que saber lector ou lectora, que nada supera en
eficacia o trato persoal coa xente de moitos anos (non digo vellos porque Vellos son os
trapos). Por qu? Porque s eles teen a contextualizacin exacta, espontnea e sen libros
de cada dito ou refrn. curioso isto: os mellores mestres da fraseoloxa non aprenderon
a fraseoloxa en libro ningn. As que este libro que tes na man un libro propedutico
trato coa xente entrada en anos, s teus avs: xente que nada desexa tanto coma ter
sade e que lle pregunten algo. Non hai mellor manual de fraseoloxa e paremioloxa que
a convivencia cos avs e coas avoas.
Se este libro te leva a intensifica-lo trato con eles e con elas, practicars, nun mesmo
exercicio, fraseoloxa e humanismo: ser filloas con mel.
Xess Ferro Ruibal
14
Introducin
As acepcins do fraseoloxismo dar trela (animar, deixar liberdade para facer, dar
confianza para falar moito e sen preocupacin, dar conversa e incluso aceptar o galanteo
dun namorado) srvennos como declaracin explcita e directa dos nosos obxectivos co
traballo que aqu presentamos. O noso interese pola lexicografa supuxo o punto de arranque
e guiounos ao longo das nosas pescudas e reflexins coa fin de elaborar o volume que tes
nas mans. Brndase coa intencin de avanzar no tratamento das unidades fraseolxicas no
mbito do ensino e da aprendizaxe da lingua galega. Xorde como unha proposta dirixida
fundamentalmente aos usuarios independentes dos niveis soleira (B1) e avanzado (B2),
descritos no Marco europeo comn de referencia para as linguas: aprendizaxe, ensino,
avaliacin (MECR) e nos Niveis de competencia en lingua galega (NCLG).
Este manual pretende continuar a lia de libros pioneiros como As falan os galegos.
Fraseoloxa da lingua galega. Aplicacin didctica de Carme Lpez Taboada e Mara
do Rosario Soto Arias ou a iniciativa na rede da Fraseoloxa visual 1, 2 e 3 de Manuel
Bermdez Blanco e Alba Cid Fernndez. Insprase fundamentalmente no repertorio
lexicogrfico do Dicionario de fraseoloxa galega tamn de Carme Lpez Taboada e Mara
do Rosario Soto Arias, no Dicionario fraseolxico galego de Ramn Anxo Martnez Seixo,
no Dicionario fraseolxico do mar de Paco Rivas, no Dicionario Cumio de expresins e
frases feitas: casteln-galego de Xos Antonio Pena, no Refraneiro galego mis frecuente de
Xess Ferro Ruibal, na seccin de Paremias galegas do Refranero multilinge do Centro
Virtual Cervantes e, indiscutiblemente, nas distintas compilacins e achegas dos Cadernos
de Fraseoloxa Galega, dirixidos por Xess Ferro Ruibal. As mesmo son esenciais na sa
redaccin o Dicionario de Dicionarios, coordinado por Antn Santamarina, o Dicionario
da Real Academia Galega, dirixido por Manuel Gonzlez e Antn Santamarina e o Gran
Dicionario Xerais da Lingua, coordinado por Xos Mara Carballeira Anllo.
Os fraseoloxismos tamn chamados frases feitas, modismos ou locucins idiomticas
son secuencias compostas por das ou mis palabras, caracterizadas pola fixacin da sa
forma, a lexicalizacin (idiomaticidade do seu significado) e a institucionalizacin do
seu uso. Neste volume presentamos unha seleccin duns 800 fraseoloxismos de ncleo
verbal, regulares dende un punto de vista formal, bastante transparentes dende unha
perspectiva semntica e cunha posible alta proximidade a fraseoloxismos doutras linguas
europeas. Tamn presentamos un repertorio de 120 refrns vinculados tematicamente
aos fraseoloxismos escollidos por compartiren elementos propios da linguaxe figurada.
A nosa seleccin de fraseoloxismos e refrns ten moi presentes os temas, o lxico e a
natureza das estruturas morfosintcticas que contemplan os descritores do MECR e os
inventarios dos niveis B1 e B2 establecidos para a consecucin do dominio da lingua
galega (NCLG).
Para favorecer a retencin na aprendizaxe, o volume atende dimensin icnica dos
fraseoloxismos e refrns, pois o sentido literal adoita sustentar ou orientar o sentido
figurado idiomtico a travs da construcin dunha imaxe que serve de base a un
15
Introducin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
16
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Introducin
17
As portas s que batemos
por virnos como auga de maio o seu saber, sentidio e acolledora dispoibilidade nas
consultas sobre lingua galega e fraseoloxa: Erundina Aldrey Otero, Mara lvarez de la
Granja, Germn Conde Tarro, Xess Ferro Ruibal, Marisol Martnez Lpez e Carmen
Mellado Blanco;
pola prontitude de resposta e polo asesoramento nas buscas dos equivalentes dos
fraseoloxismos e refrns galegos noutras linguas: Genevive Lecorre, M. Merc Lpez
Casas, Christina Marchisio, Nuno Manarte, Ana Marques, Carmen Mellado, Juan Carlos
Odriozola, Jos Manuel Prez Pena, Dolors Perarnau, Dolors Sabat, Marta Saracho e
John Philip Wall. Foi chegar e encher!
por deixarnos sempre coa palabra na boca, pola inspiracin e adecuacin do cento de
imaxes e caricaturas creadas para o volume: Tito, Evaristo Corujo Martnez;
por ir ao conto e non ter pelos na lingua, nin no lapis, pola colaboracin coas vietas
nestas pxinas: Luis Davila;
por ter tan boa man, polo seu inigualable soporte tcnico: Mercedes Botana Couselo,
Esther Domnguez Castro, Beatriz Mndez Ferreiro, Sara Pancorbo, Estrella Paz Gonzlez,
Susana Sotelo Doco e scar Troncoso Pereira;
19
Unidade previa... para entrar en materia
Que un fraseoloxismo?
A secuencia ver a luz amosa dous significados diferentes nos seguintes exemplos:
(a) Antn viu a luz da casa dende a fraga percibiu pola vista a luz
(b) Rosala de Castro viu a luz en Santiago de Compostela en 1837 naceu
En (a) estamos ante un significado literal (igual ao da suma dos significados dos seus
compoentes) e en (b), ante un significado non literal (distinto ao da suma dos significados
dos seus compoentes). Neste segundo exemplo atopamos un fraseoloxismo, unha unidade
formada por das ou mis palabras, que est fixada na lingua e gardada na memoria.
Ademais, presenta unha lexicalizacin, dicir, o seu significado non literal, non responde
suma dos significados dos seus compoentes, senn que abrangue algo mis ou deriva en
algo diferente. Este novo significado normalmente de carcter metonmico ou metafrico
e vn motivado pola imaxe creada polos propios compoentes da unidade na nosa mente.
un significado idiomtico, fraseolxico. Outro bo exemplo o fraseoloxismo entrar
en materia, unidade pluriverbal, fixada e que significa comezar a tratar un asunto que
se debe desenvolver.
Significado
1. a) Antn viu a luz da casa dende a fraga. percibiu pola vista a luz literal ...............
b) Rosala de Castro viu a luz en Santiago de Compostela en 1837. naceu fraseolxico ....
2. a) Est preocupado porque o cabalo lle come terra. inxire terra ..................
b) Esta persoa leva comendo terra xa hai dous anos. morta e soterrada ..................
3. a) Roi un espeto, por iso sa nai quere que coma mis. est moi fraco ..................
b) O que precisas para asar o polo un espeto. un utensilio de cocia ..................
4. Xunqueira estivo nas nubes durante a aula. estivo distrada ..................
5. Anxo, por favor, non me veas con gaitas e fai o teu traballo. me amoles ..................
6. Ese rapaz caeume atravesado e non o podo ver. resultoume antiptico ..................
7. Esa moza ten moita lingua e axia insulta. fala moito e sen respecto ..................
8. Matriculouse, examinouse e aprobou no mesmo da: foi chegar e encher. ..................
conseguiuno de forma inmediata e sen grande esforzo
9. Con ese negocio fixo o agosto. obtivo un gran beneficio. ..................
10. Colleuno a tormenta sen paraugas e chegou a casa coma un pito. moi ..................
mollado
21
Unidade previa... para entrar en materia Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Que un refrn?
Os refrns ou paremias son mximas sentenciosas expresadas de maneira clara, directa
e concisa. Conteen pensamentos cargados de experiencia, configranse en mostras
da vitalidade da lingua e interprtanse como espello da identidade dun pobo. Coma os
fraseoloxismos, os refrns tamn se caracterizan por presentaren fixacin e idiomaticidade.
Normalmente son unidades oracionais complexas cunha estrutura bimembre que actualiza
das realidades. Presentan un alto coidado esttico e adoitan usar, entre outros recursos
estilsticos, a rima. Deste xeito, interiorzanse mellor na memoria colectiva e logo moi
doado lembralos e empregalos, segundo mellor convea na fala e na escrita.
22
Unidade 1. Accins vitais
Unha avoa e o seu neto adolescente conversan. Comentan como era a festa grande da
aldea. Repara nos fraseoloxismos empregados.
1
non durmira. 7
zigzagueaban por estaren bbedos. 13
tiven, parn.
2
estaba esperta toda a noite. 8
quedaba durmido. 14
naceu.
3
danzaba moi ben. 9
tian falta de comida. 15
finou.
4
beber. 10
coman moito e ben. 16
morra.
5
embebedndose moito. 11
coman moito. 17
sinto algo de apetito.
6
estaban algo borrachos. 12
devolvalle a enerxa a calquera. 18
calmar o apetito.
23
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras ou falsas as seguintes
afirmacins.
Exercicio 1.2. De seguido, repara nestes grupos de fraseoloxismos e asgnalle o tema que
corresponda a cada grupo.
24
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Os mis vellos contos din que Pedro Se me dormes pronto tamn che darei
Chosco o ananio que fai durmir os catro cabalos dos fillos do rei,
os nenos pndolles pedras sobre as as sete estrelias do carro dos ceios
plpebras. Este Pedro Chosco anda i as las novias que gardo nos seios,
polas casas escusado e ningun o un galo que baila e un ao que canta,
pode ver. Cando chega a noite, vaise un arbre de zucre e un anxo de prata,
achegando aos nenos deitados no colo un mar pequerrecho que teo escondido
da nai, ou nos bancos a carn do lume, con cen marieiros de branco vestidos...
e fainos durmir do xeito que sabemos. O bon Pedro Chosco xa comenza a vir.
Probes meus ollios non se poden abrir!
Miguel A. Mato Fondo, Xope de Lilaina
(adaptado) Eduardo Blanco Amor, Cancioneiro (adaptado)
1. Adoro esa blusa con ese lindo estampado de A. Instrumento tradicional galego de
malvas que traes hoxe. Onde a mercaches? sopro constitudo por fol, ronco,
2. A mia compaeira de piso toca a gaita e a cada soprete e punteiro.
vez que se pon a ensaiar parece que a casa vai B. rbore moi comn no territorio
derrur. galego e que d pias e unhas follas
3. Apoia a bicicleta nese pieiro para que non aguzadas chamadas fasco ou agullas.
caia. C. Flores pequenas de cor mis clara ca
4. Cando o meu pai se pon a contar historias do o morado, tirando a rosa.
rancho durante o servizo militar obrigatorio, D. Marxe, orla martima ou fluvial.
mellor fuxir, porque non para! Non se decata E. Comida para soldados ou marieiros.
de que afortunadamente iso xa non existe!
F. Lmina metlica ou de cana cuxas
5. Na outra beira do ro Mio sitase Portugal. vibracins producen o son en certos
6. Vou ter que comprar unha palleta nova para a instrumentos de vento.
gaita, porque a vella xa est estragada.
A gaita ten unha palleta que precisa certo grao de humidade para que soe ben. Ese o
motivo polo que os gaiteiros tocan antes da actuacin para que a palleta estea hmida e
o instrumento en boas condicins. Hai quen considera que a expresin mollar a palleta
est ligada ao hbito de os msicos iren aos bares entre peza e peza. Sempre hai quen
convida a un vaso de vio ou a unha copa de augardente a aqueles que amenizan as
festas e romaras con alboradas e pasacalles por Galicia adiante.
25
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Vas ter que controlar mis a dieta, porque A. Cola, prolongacin da columna vertebral
ese bandullo non che para de medrar. dalgns vertebrados na parte posterior do
2. Sempre que chego casa o meu can non seu corpo.
para de lle dar ao rabo cheo de ledicia por B. Corpo de animal morto en descomposicin.
me ver. Despoxos.
3. Nos tempos dos meus pais os nenos da C. Recipiente grande, construdo de diversos
escola sempre estaban a xogar buxaina. materiais, normalmente en forma
4. Despois da vendima enchemos das cubas cilndrica e para conter lquidos.
de vio. D. Trompo, brinquedo tradicional de madeira
5. Aves e outros animais aproveitan as preas que se lanza contra o chan cunha baraza
do monte para a sa alimentacin. para que xire.
E. Estmago dos animais; barriga moi grande
dunha persoa.
1. encartar A. malvas
2. estar a criar B. a gaita
3. vestir C. a caixa de pieiro
4. matar D. a rancho
5. comer E. o becho
26
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
beber moito
(embebedarse)
comer moito
(fartarse)
comer pouco
durmir
non durmir
27
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.7. Identifica o fraseoloxismo que fai referencia a cada unha das seguintes
accins vitais.
1. chorar 4. bocexar
a) estar pitoo a) erguerse co galo
b) pingar o moco b) abrir a boca
c) ir entre o millo c) pasar a noite en branco
2. ouriar 5. danzar
a) cambiar a auga ao paxaro a) ter bo dente
b) vir Pedro Chosco b) bailar coma unha buxaina
c) traer ao mundo c) sar o ro Anllns polos ollos
3. correr
a) estar mis al ca aqu
b) ladrar o estmago
c) bater cos ps no cu
28
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Cando algun abre a boca a bocexar e a facer moito rudo, reaccinase dicindo Ou
fame ou sono ou maa do dono. A persoa que bocexa debe confirmar por que
bocexa, se pola fame, polo sono ou polo costume desagradable do protagonista,
pois abrir a boca en pblico non considerado de boa educacin. Tamn podemos
escoitar a variante Ou fame ou sono ou ruindade do dono.
Exercicio 1.8. Os fraseoloxismos establecen unha divisin clara entre o nacemento, que
relacionamos coa luz, e a morte, ligada escuridade. Relaciona.
Existe algo que poida resucitar un morto? Pois para moitos galegos comer e beber
a fartar! Un bo caldo, unha mariscada, unha churrascada, un bo vio do Condado
ou un albario poden ter esa capacidade milagreira. Anda que xa se sabe que
mesmo que os excesos nos poidan levar para o outro mundo (o que hai despois
da morte), sempre podemos dicir perdolle o mal que me fai polo ben que me
sabe.
1. O teu pai vai ter que comezar a facer dieta. Iso de ir beber vios e
____________ todos os serns polas tabernas fixo que engordase
moito.
a. mollar a pestana
2. Pap! Non me poas anda o xeado porque teo que ____________.
b. cargar o carro
Veo xa!
3. Xa sabes como che son os menios, brincan, pelexan, pense a c. ficar a durmir
____________ e aos cinco minutos xa son amigos outra vez. nas pallas
29
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Ir ao cen
Nos camios de ida e volta das migracins, rexstranse historias lingsticas
curiosas. Por exemplo, na rea de Vigo dise ir ao cen cando queremos dicir
que precisamos ir ao cuarto de bao. Probablemente os emigrantes galegos
retornados introduciron na lingua galega a expresin portea ir al cien,
que as eran coecidas as latrinas, por seren identificadas co nmero 100
nos baos pblicos.
30
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Exercicio 1.11. Por desgraza, nin sempre se pode comer o que se precisa. Por iso existen
fraseoloxismos que lembran a fame que se pasou noutrora ou que se pode chegar a pasar.
1. O tempo pasa e non para. A mia profesora de piano xa era moi vella cando me daba aulas.
Eu penso que xa debe __________.
a) estar a criar malvas b) estar a cargar o carro c) estar a durmir nas pallas
2. Xoana e Andr andan con sono porque pasaron a noite a namorar sen tempos nin medidas.
Tamn certo que esa a mellor razn para __________!
a) estar pitoo b) facer de corpo c) cambiar a auga ao paxaro
3. O dono deste edificio foi un home moi abastado e influente, mais por problemas co banco
acabou por __________.
a) encher o papo b) matar o becho c) morrer coma un can
4. Pola festa do San Xon na zona de Vigo tradicional ir roubar portais e cancelas, mais
xa se sabe, tes que estar pronto para __________, porque se che sae o dono dche unha
boa malleira.
a) sar da casa por ps alleos b) chamarlle aos ps compaeiros c) facer de corpo
5. O que peor levo do horario da tafona que teo que __________ e non podo nin cear
como as persoas!
a) ir entre o millo b) ir para a cova c) deitarme coas galias
31
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.13. Dentro das accins vitais, existen algns campos tab, como defecar ou
ouriar. Para beber ou comer empregamos a irona. Utiliza os fraseoloxismos dereita
para evitar a secuencia subliada.
Exercicio 1.14. Substite en cada un dos seguintes textos os treitos subliados por un
dos fraseoloxismos traballados na unidade.
Exemplo:
Xos Mara Daz Castro, escritor homenaxeado co Da das Letras Galegas 2014 naceu na
comarca luguesa da Terra Ch: viu a luz / veu ao mundo
1. Xoana non est afeita a beber e pxose fatal co vio, mesmo se puxo a mexar
entre os contedores porta da discoteca.
2. Onte atacronme dous cans cando paseaba pola alameda e tiven que correr a
toda velocidade.
3. Cando Alba ten unha paparota na casa excdese e come ata fartar.
4. Como este tipo! Ten un horario aburridsimo, vai para a cama moi cedo.
5. Ai chachia! Non che somos nada! Toda unha vida de traballo, laboura e criar
os fillos para morrer agora, que acababa de coller a xubilacin.
32
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
2. Querao (quroo) para min soa e mais ningun. Quero entrar en cada recanto da
sa mente e investigar cada centmetro da sa pel. Pero sempre anda co badulaque
ese que sempre o estraga todo. Ah! Pero podo agardar que chegue a hora na que,
bbedo coma __________ caia nun sof e o deixe s.
Xerardo Mndez, O abrente un desatino
a) a caixa de pieiro b) a palleta c) un cura d) unha prea
3. Cando se come polbo, non se debe beber auga, pois os anacos renense de novo
no estmago e reconstren o animal. Pdese mesmo estoupar e non hai remedio.
Dixenes o cnico morreu rebentado por __________ de polbo. Non se pode comer
polbo os meses que non teen erre, ou sexa de maio a agosto (mentres cante o
cuco, non comas raia nin polbo).
Xon R. Cuba Rodrguez et alii, Dicionario dos seres mticos galegos (adaptado)
5. Medo, non: tristura, sabendes? Porque a mia vida cntase por das ou cicais por
horas. Eu ben quixera ter folgos dous anios mis; pero non tardarei en __________.
Avisoume a Morte, sabendes? Ela mesma.
Alfonso Daniel Rodrguez Castelao, Os vellos non deben de namorarse (adaptado)
33
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.17. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
34
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
35
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Era un ditador cruel e sanguinario, que oprimiu e torturou o pobo a travs da polica
poltica e os militares, pero a revolucin depxoo, foi xulgado e condenado polo Tribunal
Internacional da Haia. Xa se sabe, ______________________________.
2. Antonio ten un problema gravsimo de alcolismo. O refrn non engana,
______________________________.
3. Non comas agora pan, que vas xantar.
Non te preocupes, que ______________________________.
4. Avoa, iso de botar pan no caldo moi estrao!
Cala mocia, cala, que ______________________________.
5. Non escoitaches as noticias, morreu Don Celidonio Mourente Ferreira, dono do Banco
de Esteiro!
Ai, ho! Xa cho di o refrn, ______________________________.
6. No da do Entroido puxmonos a xantar lacn con grelos s das da tarde, eran as oito
e anda estabamos co caf!
O refrn non mente, ______________________________.
36
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Exercicio 1.21. Observa os equivalentes do refrn De grandes ceas estn as covas cheas
noutras linguas. Aparece a sa traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa
do refrn galego. Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comenta
cos compaeiros.
Dont dig your grave with your own knife and fork (ingls)
Non caves a ta tumba co teu propio coitelo e garfo
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
37
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
38
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Para falar...
Exercicio 1.22. Chegou o momento de falarmos! A morte a outra cara da vida. S que
o grao de pena, mgoa e anguria volta da morte vara tamn na fraseoloxa: desde o
sufrimento, o transo at o sentimento de paz. Consegues describir as sensacins que che
transmiten estes fraseoloxismos?
FRASEOLOXISMO DESCRICIN
encartar a gaita
estar a criar malvas As malvas son unhas plantas que nacen nos
cemiterios e que por iso son relacionadas coa morte.
39
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.23. A vida un teatro! Repara que moitos fraseoloxismos parten de imaxes
que podemos construr na nosa imaxinacin. Consegues teatralizar estes fraseoloxismos?
1. comer terra.
2. encher o bandullo.
3. estar borracho coma un bocoi.
4. durmir coma unha pedra.
5. apagarse a candea da vida.
6. mollar a pestana Choromicar sen importancia.
O andar miudio
Como moitas outras veces, non se sabe que
foi antes, se a cantiga popular ou a cancin
do grupo vigus A Roda. O certo que
esta banda popularizou esta cantarela ata
o extremo que non hai festa, sada noite,
xantarada familiar ou entre amigos, que
non acabe a cantar ata a extenuacin O
andar miudio, cuxa letra :
che un andar miudio,
miudio, miudio,
miudio, miudio,
miudio, miudio,
o que eu traio.
Que eu traio unha borracheira
estar borracho coma un bocoi de vio, que auga non bebo.
Mira, mira Maruxia;
mira, mira, como eu veo.
che un andar miudio...
40
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
Sabas que...?
O morrer
O morrer algo tan importante, orixina tal multitude de reaccins (tristura,
xenreira, medo...) que, por forza, un idioma vese na obriga de forxar as
denominacins concordes co mundo das inquedanzas que a morte provoca
entre as xentes. O morrer non sempre se presenta como un feito grave ou
doloroso. Xusto por ser un feito pattico, unha terrible mgoa, polo que o
home inventa os eufemismos, dicir, aquelas frmulas que, aludindo a unha
realidade tremenda, rstanlle tremendismo (finar, falecer, entregar a alma, irse
etc. no canto de morrer). Tamn o humor, a rexouba e mais o xogo poden
presidir algunha denominacin cando concorren algunhas circunstancias (irlle
gardar os pitos cura, ir dar esterco). Neses intres ns estamos por enriba da
morte, perdmoslle o respecto, e podemos xogar a nomeala de cen maneiras
expresivas. Non nos estrae, pois, que a realidade morrer orixine en calquera
lingua un feixe, non pequeno, de denominacins.
Xess Alonso Montero, As duascentas vinte maneiras de morrer en Galicia (adaptado)
41
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
42
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
43
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
3 Ser unha persoa apreciadora da boa Tiven que mollar a palleta, que xa non daba
gastronoma: Roberto ten bo dente, non hai falado.
restaurante do Baixo Mio que non coeza. [Consultar mollar a palleta despois do Exercicio
1.3.]
PASAR FAME matar o becho
pasar mis fame ca no corenta e un Beber alcol; tomar unha copa de augardente
pasar mis fame ca un mestre de escola en xaxn: Beba pola ma para matar o
Experimentar unha forte necesidade becho.
[Consultar matar o becho 1.3. comer, matar o
de alimentarse, por causa da escaseza
becho 4.1. placidez / alegra]
de alimentos, da falta de medios para
resucitar un morto
conseguilos etc. durante un longo perodo:
Inxerir unha bebida de forte teor alclico que
Durante o meu Erasmus en Montpellier pasei
axuda reactivacin dunha persoa. Dar novo
mis fame ca no corenta e un, s recibn a
pulo a unha persoa decada: Esta augardente
bolsa en xuo.
moi forte, consegue resucitar un morto.
[Consultar Sabas que?]
[Consultar resucitar un morto 1.3. comer]
DESPOIS DE COMER cargar o carro
Beber en exceso: O teu irmn cargou o carro
perdoarlle o mal que lle fai polo ben que lle e non me explico como chegou tan ben casa.
sabe
Desculpar unha persoa o dano que lle pode EMBEBEDARSE
facer unha comida sa sade porque
agarrar unha tranca
compensado polo pracer que lle provoca:
Despois de agarrar unha tranca as, o
A min sempre me repite o pemento, pero
mellor que podes facer pasar o domingo
perdolle o mal que fai polo ben que sabe.
a descansar.
quedar coma un cuco
Sentirse ben unha persoa despois de comer Unha tranca un pau groso ou barra de
por quedar saciada e satisfeita, por ter comido ferro que se emprega para asegurar por
ben e abondo: Despois de cear os chinchos dentro unha porta, xanela etc. e impedir
quedei coma un cuco. que se abran.
apaar unha (boa) chea
1.4. BEBER apaar unha (boa) prea
BEBER No aniversario de Marieta apaamos unha
boa chea de vio. / Paula apaou onte unha
apagar a sede prea que non se levantaba da cadeira.
mollar a gorxa
Unha prea un animal morto en
Beber para saciar a sede: Non te preocupes
descomposicin.
que ao longo do camio has de atopar boas
Unha chea o aumento do caudal dun
fontes para apagar a sede.
ro ou doutra corrente de auga. Tamn
afogar a ra
a gran cantidade de comida ou bebida que
Beber alcol: Chirache o alento a ron, seica
se toma.
estiveches a afogar a ra?
mollar a palabra coller unha enchente
Beber de xeito intercalado durante unha Na festa colln unha enchente de licor caf
conversa; beber vio nunha taberna: O Derby horrible e hoxe teo unha forte dor de cabeza!
de Santiago era o caf preferido de Valle- Unha enchente o efecto producido por
Incln para mollar a palabra. comer ou beber demasiado. Tamn a gran
mollar a palleta subida das augas dun ro, o movemento
Beber un grolo de vio ou doutra bebida: ascendente da marea ou a la crecente.
44
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
45
Unidade 1. Accins vitais Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Refrns
A bo vio non hai mal bebedor A todo porquio lle chega o seu San Martio
Cando o vio de calidade, todo o mundo o Toda persoa remata a sa vida morrendo no
aprecia e o bebe: Iria dixera que non a beber seu da sinalado. Trtase dunha xustiza que
no xantar pero foi probar o vio do Rosal e acaba por se cumprir, do mesmo xeito que
non poder deixar de bebelo para acompaar polo San Martio (11 de setembro) o porco
as vieiras. Est visto que a bo vio non hai matado: Despois de todo o que fixo sofrer
mal bebedor. coitada da muller, agora vai para a cadea.
A comida que se perde por comida, non Como di o refrn a todo porquio lle chega
perdida o seu San Martio.
Todo o que se come presta; sempre aproveita; Caldo sen pan, dselle ao can
se non se come porque xa se comeu: Ests O caldo para ser comido acompaado
a berrar comigo porque petisco queixo e pan dun anaco de pan. Comer sen pan non se
antes da cea. Esquceste que a comida que se considera moi admisible entre persoas de
perde por comida, non perdida. bos costumes: A doutora dxome que deixase
46
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 1. Accins vitais
de comer tanto pan para coidar o colesterol, De morrer ningun escapa, nin o rei nin o
mal sabe ela que caldo sen pan, dselle papa
ao can. Todas as persoas van morrer e non importa a
Cando o vello non pode beber, pdenlle a sa condicin social ou econmica. A morte
cova facer. un feito igualitario para todo o xnero
Se algun non pode beber nin comer humano: Polo menos na morte todos somos
vontade posible que estea con algunha iguais, pois como di o refrn de morrer
doenza grave e, daquela, prximo da morte: ningun escapa, nin o rei nin o papa.
O meu pai agora anda amargado, a mdica Non se fai o palleiro sen palla
dxolle que tia que comer sen sal, sen azucre Algun gordo porque come moito e resulta
e non beber nada de alcol. El non se farta difcil aceptar outras razns para explicar a
de dicir que cando o vello non pode beber, sa causa: Uxo sempre anda a dicir que non
pdenlle a cova facer! come case nada, pero xa se sabe que non se
Comer e raar, todo o malo comezar fai o palleiro sen palla e os 120 kg que pesa
Non preciso ter apetito para comer porque non son de comer leituga.
unha actividade moi pracenteira. Unha vez O que non bebe vio, non ten amigo
comezada, non podemos parar at fartar. O Beber unha cunca de vio en compaa de
mesmo acontece cando raamos un prodo amigos e vecios fai que sexa un factor de
ou unha comichn, que non podemos evitar socializacin: O xenro do Xepe abstemio,
facelo todo o tempo: Esa ma da Peregrina e non vai nunca tomar un vio e pasa o da
non tia fame ningunha, pero cando probei chuzado na casa. che ben certo, o que non
un churro recn feito al mesmo na feira, non bebe vio, non ten amigo.
puiden resistir a tentacin de comer catro O que se d bebida, ben pouco estima a
mis. che ben certo, comer e raar, todo o sa vida
malo comezar. A persoa que ten dependencia do alcol non
s veces, este refrn emprgase para animar valora a sa vida, estrgaa. Tampouco se
a superar a dificultade de dar o primeiro aprecia a si mesma: Desde que se meteu na
paso nunha actividade que inicialmente bebida, perdeu fillos, home, casa, emprego
non agrada, pero que logo resulta moi Unha desgraza! che ben certo, o que se d
doada e satisfactoria: A Rita non lle gustaba bebida, ben pouco estima a sa vida.
nada mirar para a televisin, pero cando Polo San Martio, proba o teu vio
comezou a ver a serie de Mareas vivas, En novembro tempo de probar o vio novo:
a que rodaron en Laxe, non perda episodio. No da 11 de novembro hai festa en moitas
Chegounos a aburrir de tanto falar de cidades, vilas e aldeas galegas, nelas faise
Portozs e dos personaxes: o xuz, Petrleo, o magosto, cmese cocido e bbese o vio
Ladislao, Currs... Est visto que comer e novo, xa o di o refrn: polo San Martio,
raar, todo o malo comezar. proba o teu vio.
De grandes ceas estn as covas cheas Un gotio de augardente deixa o estmago
Cear moito produce a morte. As ceas deben quente e fai o home forte e valente
ser moderadas e non moi farturentas para Beber un pouco de augardente bo para a
ter unha boa dixestin e durmir ben noite: sade fsica e mental: Xa que o meu mdico di
Que fas, ho! Como vas cear toda esa morea que con moderacin podemos beber e comer
de churrasco, catro chourizos, zorza e raxo! de todo, sempre tomo o caf con gotas porque
Besta, ti non sabes que de grandes ceas estn un gotio de augardente deixa o estmago
as covas cheas? quente e fai o home forte e valente.
47
Unidade 2. Aspecto fsico
Das amigas falan por telfono. Unha delas tivo unha idea para unha festa de disfraces
prxima. Repara nos fraseoloxismos empregados.
ANA. Diga?
OLGA. Ana, son eu. Non o vas crer, xa teo o noso disfrace para a festa do sbado!
ANA. E logo que se che ocorreu?
OLGA. A ver, a ver se adivias... Ambas estamos coma un fincho1, somos
bonitas coma un sol2 e gstanos ir feitas un pincel3...
ANA. Ummm, si... Pero que pretendes, ir de guapas?
OLGA. A min sempre me pareceron moi adiantadas ao seu tempo, pero hai quen che
dira que unha delas, con semellante nariz, era fea coma un croio4. Mia avoa
dica que eran uns paus viradoiros5!
ANA. Pero en que quedamos? Primeiro dis que imos ir feitas un pincel6 e logo que
imos ser uns cangallos7...
OLGA. A ver, Ana, pensa: das mulleres de ganchete, esveltas coma unha abrtea8,
sando pasear s das da tarde, todas coloridas e maquilladas, polo Santiago da
posguerra...
ANA. Ai, Deus! Queres que vaiamos das das Maras?
OLGA. Claro, muller! Amaando uns retallos como elas facan, somos cuspidias9!
ANA. E imos ir en canelas10 co fro que vai?
OLGA. Nada diso, que elas levaban unhas medias moi chuscas. Ademais, vestan con
panos e mantns, eu podo ir de Maruxa co brazo estendido e ti vas de Coralia,
que a que sostn o paraugas! Non te me queixes, incluso nos podemos acoller!
ANA. Haha! Dende logo, o que ti non maquines...
1
estamos moi delgadas. 6
ir moi acicaladas.
2
somos moi fermosas. 7
ser unhas desastradas.
3
adobiarnos e ir elegantemente vestidas. 8
moi lanzais.
4
era moi pouco agraciada. 9
somos moi parecidas a elas.
5
eran unhas desamaadas. 10
ir sen medias.
Exercicio 2.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
49
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. ...FERMOSURA... 2. ..................................
Unha persoa Unha persoa
ben feita do montn
bonita coma unha rosa un croio
bonita coma un caravel fea coma un corvo
bonita coma un sol fea coma un ourizo cacho
est coma un tren fea coma un sapo
ten boa percha un camastrn
3. .................................. 4. ..................................
Unha persoa Unha persoa
est coma un fincho est coma un bocoi
est coma un garabullo est coma un pote
est coma unha argana est coma un rebolo
est coma un arenque est coma un zoncho
est no chasis coma un saco de patacas
un espeto
5. .................................. 6. ..................................
Unha persoa Unha persoa
mis dereita ca unha cana forte coma un buxo
dereita coma un fuso forte coma un penedo
esvelta coma unha abrtea
7. .................................. 8. ..................................
Unha persoa Unha persoa
cmelle as papas na cabeza a outra un cangallo
parece un longueirn un fargallo
baixa coma un pote un pau viradoiro
unha mincha
9. .................................. 10. ..................................
Unha persoa Unha persoa
cuspida a outra vai s troitas
cagada a outra vai en canelas
o vivo retrato de algun vai feita un pincel
Das persoas parcense coma das pingas est picada da troita
de auga ten moita pantalla
ten patas de galo
50
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
Exercicio 2.3. Cando queremos referirnos ao aspecto fsico das persoas botamos man
das similitudes co mundo animal, vexetal e mineral, as como dos aparellos presentes na
nosa experiencia mis directa do mundo. Relaciona estes exemplos co significado literal
da palabra en grosa.
1. Tanto lle tian crocas ou zonchos, deveca polas A. Armadura metlica da parte inferior do
castaas e era doado atopalo mordiscando autombil, sobre a que se sostn o resto.
nelas. B. Guindar cuspe, saliva ou outra cousa
2. O torneiro est a traballar en culleres de buxo. pola boca.
3. S con ver o cap entendase que a colisin C. Castaa cocida coa pela.
fora forte, anda que non afectou ao chasis. D. Madeira do arbusto do mesmo nome
4. Vstete como debe ser, non aparezas o primeiro que moi dura e que se emprega para
da de traballo cun fargallo calquera! facer ferramentas, cuncas, gaitas etc.
5. Todo o mundo sabe que est prohibido mexar, E. Anaco de tea ou peza de roupa moi
cuspir ou soarse na piscina. gastada e rota.
51
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
3. Cmpre moita habilidade para traballar B. Recipiente de madeira para o vio, mis
o lio co fuso e a roca. grande ca o barril.
52
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
.............................................................................................................................................................................
todo SOS
SOS corpo
saco SOS
s SOS
53
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. A morte, a culpa e o erro son negativos, polo A. estar coma un arenque, parecer un
tanto, estn vinculados coa fealdade. longueirn / ser un pau viradoiro
2. A idea de esvelteza, en galego, exprsase B. ser mis dereito ca unha cana / ser
facendo referencia verticalidade, delgadeza dereito coma unha faia / ser esvelto
e flexibilidade de certos elementos vexetais. coma unha abrtea
3. As partes do corpo estn moi presentes nos C. ser bonito coma un sol, ser bonito
fraseoloxismos galegos e de todas as linguas. coma unha rosa, ser bonito coma un
caravel.
4. Por veces, a xente da costa e a do interior
crea comparacins atendendo s realidades D. ser feo coma a morte / o demo / a culpa
que teen mis preto. Queren dicir o mesmo, / ser mis feo ca o pecado
pero a imaxe escollida diferente.
E. estar nos sos, ser de poucas carnes
5. A cor (das flores) e a luz estn relacionadas
coa fermosura.
1D, ......................................................................
O home levaba unha chaqueta curta cruzada, calzns estreitos e tamn curtos dos
que denantes chamaban de ir s troitas calcetns e zapatos baixos, sempre de cor
negra. Coa sa cara de fame, o coiro apegado s sos, e aquela vestimenta, semellaba
un espantallo dos que se poen nas leiras para tornar os merlos e gorrins, que veen
papar os figos ou os chcharos.
Xos Faria Jamardo, Co sorriso nos beizos (adaptado)
54
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
1. Coeca ao Cholas e saba que, anda que era baixo e lixeiro, era duro
______________. Todos lembraran que al en Abeledo, cando andaba
a serrar, caranlle tres toradas dun castieiro derriba e non o abaixaran.
Carlos Reigosa, Homes de tras da Corda (adaptado)
2. Era a figura dun home, deses de ______________ que hai a, polas
aldeas (e nas vilas, e nas prazas), que levantan a cabeza, e espurran,
coma unha vaca, e arquean a barriga e miden moito as palabras, para
que o vulgo os admire, cal a uns grandes de Espaa. Celestino Cabarcos, moita pantalla
Cxegas (adaptado)
3. Os deuses danlle pan a quen non ten dentes comentaban as feito un pincel
criadas de Gala ao vela erguerse antes da sada do sol e camiar
_________________ polos montes e enmagrecer a causa dos continuos
coma un buxo
xexns. Mara Xos Queizn, Amantia
4. Pero aquela mirada, aqueles ollos, eran os del. Sempre pensara que
ests nos sos
sara enteiramente a mam. Era _________ a ela. Pero aqueles ollos
saltns e feros eran os del. Como non o vira deica agora? E a noz, a noz
que se mova incesante naquel rostro inmbil tamn era sa. Cada vez en canelas
estbase a parecer mis a el. Suso de Toro, Tic-tac (adaptado)
5. Come Samuel, vea, come, pero se _____________________! Has cuspidio
de engordar en Aita! Xa vers como has de engordar en Aita. Manuel
Rivas, Os comedores de patacas (adaptado)
55
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
troita
56
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
1. Cando Xaqun quedou sen traballo, comezou a gardar longos silencios. Se falabas con el,
tia a mirada perdida. Tamn mirrou fisicamente: _________.
a) a feito un pincel.
b) contbanselle os sos.
c) tia moita pantalla.
2. Contan que a ta Sara, de moza, non s tia un andar lixeiro e un corpo feitio: _________.
a) era o seu vivo retrato.
b) era esvelta coma unha abrtea.
c) estaba coma un zoncho.
3. Os irmns eran completamente diferentes. Pepe quitballe dous anos a Xaime e era un
saco de sos, pero o irmn_________.
a) era forte coma un penedo.
b) era mis dereito ca unha cana.
c) era un espeto.
4. Non vistes a nena de Mara? A xente arregala os ollos cara a ela e sorr, _________.
a) un croio.
b) bonita coma un sol.
c) fea coma un ourizo cacho.
57
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 2.14. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
ser do montn
58
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
3. O ourizo ______________________________________________
Exercicio 2.17. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Adoitamos preferir aquilo mis grande ou Cabalo grande, ande ou non ande
forte, por intulo mellor, anda que non
sempre o sexa.
2. Tradicionalmente, aos homes pequenos, ___________________________________________
coma aos frascos de veleno, supnselles
estar cheos de maldade.
3. As semellanzas cos nosos, coa familia, ___________________________________________
sempre acaban por mostrarse fisicamente.
4. Cada un de ns, sen importar beleza ou ___________________________________________
fealdade, maldade ou bondade, ten o seu
sitio e merece todo o respecto.
5. Contra a habitual preferencia polo tamao ___________________________________________
grande nas persoas, a intelixencia pode
atoparse nas pequenas.
6. A querenza ou a pertenza fannos esaxerar as ___________________________________________
calidades positivas de persoas e cousas.
59
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. De pequeno, Ismael tia unha cara moi feitia, co nariz chato pero foi chegar a
adolescencia e medrarlle de mis.
Ese defecto tamn o ten o seu pai. Est claro, ______________________________.
2. Que mala viaxe de bus tiven desde Irn! A partir de Len, co bus cheo, tocoume de
compaeiro de asento un tipo que cheiraba moi mal, e non me puiden remover en
moitas horas.
Mantn a calma, home. Xa sabes,______________________________.
3. Non sabes o testn que se pon Manuel ao gabar as roscas de ans que lle fai a nena!
Dxome que non probaramos un doce igual en toda a vida!
Xa ser para menos! Mira que ______________________________.
4. E acrdaste daquel vello pequeneiro que viva ao lado da igrexa? Era algo run,
sempre a intentar zouparnos co caxato aos nenos que xogabamos demasiado preto da
sa porta!
Xa o di o refrn: ______________________________!
5. Ti que dis, Mario? Eu a unha mochila de montaa pdolle que sexa cmoda e resistente,
pero entre a de 20 litros de capacidade e a de 40, cal escollo?
Pois eu se fose ti, levara a de 40 litros: ______________________________.
60
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
ser un cangallo
61
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Non falamos de defectos nesta unidade. No entanto, o galego, quizais por interpretar as
pernas como un smbolo de robustez, ten moitas expresins sobre elas.
62
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
Para falar...
Chegou o momento de falar! E ti? Ests coma unha argana ou coma un rebolo?
Dixronche algunha vez que eras cuspidia a algun? Comparbante con algun da
familia ou cunha persoa famosa?
Un dos meus mellores amigos chmase Eduardo. o vivo retrato da sa avoa Hortensia na
cara. un rapaz dereito coma un fuso, e de complexin normal, anda que ultimamente,
co conto de combinar traballo e estudos, est a quedar nos sos...
63
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Sabas que...?
O galego escolle con grande frecuencia falar de ollos verdes coma o mar e non azuis,
como comn noutras culturas, polo verdor que as algas proporcionan aos mares galegos.
Como estamos a ver nas seguintes coplas, a cor dos ollos relaciona a beleza coa lealdade
dunha a persoa.
Ollos verdes son traidores, As luces que me alumean Os ollos verdes son falsos,
azules son mentireiros, son as dos ollos castaos; nos negros non se ve claro;
os negros e acastaados casarei coa dona diles eu quero os ollos castaos,
son firmes e verdadeiros. queira Dios por moitos anos. pois nises non hai engano.
Na beira do mar, cantiga popular Xaqun Lorenzo Fernndez, Xaqun Lorenzo Fernndez,
Cantigueiro popular da Limia Baixa Cantigueiro popular da Limia Baixa
64
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
65
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
66
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 2. Aspecto fsico
ser forte coma un penedo encanto, pero digas o que digas, o rapaz che
Ser unha persoa cunha grande forza fsica, un pau viradoiro.
capaz de realizar grandes esforzos: O meu O pau viradoiro o pau ou prtega que
to Xos Manuel sempre foi forte coma un usan os barqueiros dos ros en substitucin
penedo. De cativas, levantbanos s curms do remo.
en peso e facanos dar cabriolas no aire,
moito nos gustaba! 2.9. semellanza
2.7. ESTATURA [parecerse] coma das pingas de auga
Ser fisicamente iguais ou moi semellantes
comerlle as papas na cabeza a algun das persoas: Non podo distinguir estas das
Ser unha persoa moito mis alta ca outra: rapazas, parcense coma das pingas de
mis novo ca o irmn, pero xa lle come as auga.
papas na cabeza. ser cuspido a algun
parecer un longueirn ser cagado a algun [vulgar]
Ser unha persoa moi alta e vez moi delgada, ser espetado a algun
esmirrada, chuchada: Deu as medras tpicas ser xarado a algun
da adolescencia nuns mesios e non hai quen ser o vivo retrato de algun
o coeza, parece un longueirn. Imitarlle moito fisicamente a esa persoa,
ser (baixo) coma un pote semellarse a ela, ser case idntico: Maruxa e
Ser unha persoa moi baixa: Son baixos coma Xiana son cuspidias porque son xemelgas.
potes, toda a familia Quints comparte unha / Recoecers a Fuco decontado porque
complexin semellante. cagadio a sa nai [vulgar]. / algo
[Confrontar estar coma un pote, 2.4 gordura] sorprendente, at no acenar son espetados
ser unha mincha ao pai! / Sexa no carcter ou na aparencia,
Ser unha persoa de tamao moi pequeno: Non xarado ao av. / A mia avoa tratou moito
me digas que tes medo de que che faga algo, avoa de Sara, e sempre que ve a Sara insiste
se unha mincha! en que ela o seu vivo retrato.
2.8. DESAMAO 2.10. OUTRAS APARENCIAS
ser un cangallo ir s troitas
1 Ser unha persoa moi fraca ou estar moi Levar unha persoa uns pantalns rabelos,
desmellorada: Elisa unha aventureira, pero mis curtos do normal: Vai poer outro
o tratamento preventivo contra a malaria pantaln, anda, que as vas s troitas!
deixouna feita un cangallo xusto antes de [ir] en canelas
viaxar a Mali. Ir unha persoa coas pernas espidas, ao aire,
2 Ser unha persoa moi alta, lenta, zoupona sen calcetns ou medias: As xeracins que
ou pouco elegante nos seus movementos: nos anteceden consideraban inapropiado ir
Imtalle ao pai en ser un cangallo, os dous en canelas as mulleres a certos actos sociais,
altos e cambaleantes no andar. talvez por considerar as medias un ben de
ser un fargallo consumo distintivo.
Ser unha persoa desamaada no relativo [ir] feita unha Berenguela
roupa: Non hai que lle facer, o teu sobrio Ir unha muller adobiada de modo que chama
un fargallo, non vestira con xeito nin se fose a atencin pola sa fermosura: Cando se ve
convidado aos Oscar. unha muller fermosa e engalanada dselle
ser un pau viradoiro que vai feita unha berenguela. [Confrontar
Ser unha persoa alta e sen donaire, Sabas que...?]
desamaada, unha cangallana: Ti veslle o
67
Unidade 2. Aspecto fsico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Refrns
68
Unidade 3. Carcter
Das mozas estn a falar da nova relacin entre a sa amiga Silvia e Cibrn. Repara
nos fraseoloxismos empregados.
1
spero e brusco no trato cos demais. 8
malvado e astuto.
2
moi altivo e vaidoso. 9
ten pouca seriedade.
3
moi boa. 10
moi comenenciudo.
4
un egosta, un avaro. 11
difcil de dominar.
5
ten moi pouco siso, pouco entendemento. 12
sentes moita antipata cara a el.
6
ser valorosa. 13
est tola.
7
moi tranquilo e fcil de tratar.
Exercicio 3.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
69
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
70
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Adeus, seora Mara! Non faga caso dese sarillo que lle d
voltas na cabeza. Unha petrucia coma vostede ha ser forte,
rexa, serea, coma os penedos. As boas noites.
Ramn Otero Pedrayo, A lagarada (adaptado)
71
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
72
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
1. Gustballe ver saltar as chispas desde A. Pecho rstico, formado por unha soa peza de
a pedra do afiador. madeira que xira sobre unha punta cravada no
2. O candil colgaba dunha baraza de centro e pecha portas, vents, cancelas etc.
coiro. B. Seres imaxinarios cos que se engana a un
3. Rindo divertidos, foron buscar incauto.
biosbardos e confeccionar gaiolas C. Fasca, partcula incandescente que salta dun
de grilos para pasar a tarde. corpo golpeado ou rozado con outro.
4. Os compaeiros facan o que queran D. Home de pouco carcter e personalidade, que
del, era unha alma cndida, un xan. se deixa dominar por calquera.
5. Asegurou as contras cos tarabelos E. Corda delgada, tira de coiro, fita etc., con que
antes de sar. se ata algunha cousa.
73
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Levou por primeira vez as cabuxias a A. Pelouro, pedra pequena lisa e arredondada
pacer ao carn da casa. pola erosin.
2. O azougue utilzase na fabricacin de B. Cascabel, esfera oca de metal que leva
termmetros. dentro unha bolia e que produce son ao
3. O bandoleiro levaba unha enorme faca ser axitada.
no cinto. C. Mercurio empregado para medir a
4. O ro est cheo de callaos. temperatura ambiente.
1. caer o azougue
2. estar ben
3. saber latn
4. abrir a man
5. ser nas nubes
6. ter un sarillo
caer ben,____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
74
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
__________________________________________________________________________
3. Para algun con pouco xuzo temos cualificativos moi C. ser un tiruleco /
musicais e ldicos, que poden lembrarnos o son turuleque / tarambaina
dalgns instrumentos de vento.
4. A intelixencia relacinase moitas veces coa rapidez D. sabe latn / can vello/
de reaccin. Para expresar esta idea, valmonos sabe a agulla de marear
de elementos ou animais caracterizados pola sa
velocidade ou viveza. Por iso dicimos que algun E. algun ten a cabeza
chea de paxaros / chea
5. Para representar a tolemia ou a falta de sentido pnsase, de fume / est nas
por veces, nun recipiente ou instrumento, esburacado nubes
ou non. Por iso dicimos que algun
75
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Peregrinos ________________________
Os albergues galegos son os nicos gratutos do Camio. O peregrino pode sar do
Cebreiro e chegar a Santiago sen gastar un euro en aloxamento. O madrugador asegrase,
ademais de teito e ducha quente, unha cama diaria. Os peregrinos, cando poden,
esconden a carteira. Non hai cifras de recadacin, pero os responsables do refuxio do
Cebreiro aseguran que as doazns s alcanzan para financiar o papel hixinico e os
produtos de limpeza. Valente achega! Abunda o solto, o billete mis grande que se viu
era de cinco euros.
Roco Garca, La Voz de Galicia (adaptado)
2.________________________
Fiseme a frase nunha intervencin pblica, para explicar a realidade dun pas que, tendo
oportunidades e cartas que xogar, non sempre dispn de masa social suficientemente
crtica (capital humano) para desenvolvelas [...]. A frase quera dicir isto: unha parte
importante do pas segue anda nas patacas, ou na verza, segundo outra expresin
popular; dito doutra maneira: na premodernidade, instalada na resignacin e na
pasividade (pobrios de ns!), cando non na autocompracencia (que ben nos vai!), no
subsidio conformista e na lamentacin [...].
Vctor F. Freixanes, La Voz de Galicia (adaptado)
3. Cando eu era nena non se falaba de nenos hiperactivos, simplemente dican ten o
formighio no cu ou ese rapaz ten_________________________... xa me entendedes.
blogspot.com (adaptado)
4. Teo unha filla de 10 anos; che preciosa: xil como un mono, veloz como unha
centella, fresca coma a auga do mar, lista____________________.
server3.foros.net (adaptado)
5. Adoitaban xuntarse os dous irmns coas mulleres e mais os fillos para pasaren
xuntos a Fin de ano, e as an facer desta vez. Despois da cea, tian previsto
deixar os cativos ao cargo da maior das nenas, que xa fixo os catorce anos e
__________________ abondo para coidar dos outros tres.
Xavier Senn, El Correo Gallego (adaptado)
6. Teo unha filla que_______________, por iso cada vez que me di algo carioso
pregntolle asustado: que pasou?
76
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
77
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 3.13. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
1. A persoa que vai e vn coma a faba na ola, pode que vaia cos da feira e volva
cos do mercado.
2. Normalmente, de quen dicimos que ten un corazn de ouro, tamn diriamos
que ten un corazn que non lle cabe no peito.
3. Poderas dicir dunha cativa que un anaco de pan anda que pareza que lle est
a nacer o rabo?
4. Se algun abre a man un toxo.
5. Estar coma unha cabra equivale a ser bulideiro coma un axuxere.
6. Ser coma a auga mansa e ser fino coma unha tranca son equivalentes.
78
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Exercicio 3.14. Anda que neste volume nos centremos nos fraseoloxismos, o certo
que para describir o carcter dunha persoa botamos man, sobre todo, da adxectivacin.
Relaciona os seguintes fraseoloxismos coas series de calificativos.
79
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
Exercicio 3.16. Por medio de refrns, moitas culturas pennos sobre aviso da
importancia de escoller boas compaas, porque tanto as virtudes coma os vicios
acaban imitndose. Aqu tes os comezos dalguns destes refrns, escolle os remates que
correspondan. S un correcto.
80
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Exercicio 3.17. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. As nosas compaas defnennos, posto que non Dime con quen andas e direiche as
escollemos ambientes ou amizades opostas a tas maas
ns ou hosts, senn semellantes a ns.
81
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Non sei que pensar de Isaac, parceme bo rapaz, pero sae de festa cos impresentables
de segundo, os que rebentaron o cristal da xastrara...
Non te fes, ______________________________________.
2. Isa non quere quedar con ns se vn Serxio. Podes crelo? A min chirame que Serxio
e o seu mozo anda non se levan despois daquela agarrada...
Pois moito me temo que tes razn. Xa sabes, _______________________________.
3. Non sei canto poderei aturar esta situacin. Xess entrega todos os deseos fra de
prazo, pero como a gran promesa do deseo para a xefa...
Ben certo , _____________________________________.
4. E vai mercar xa as cousas para a festa! Non me veas a ltima hora dicir que tias o
fontaneiro na casa ou que xa pechara o supermercado
Se a experta en escusas es ti! Desde logo, ______________________________.
5. Despois do incidente coa caixa rexistradora, non me chista moito que a encargada me
vexa con Lus, que anda o principal sospeitoso.
Entndote, pode facerse unha idea errada de ti, por iso do ______________________.
Dime con quen andas Dimmi con chi vai, e ti dir chi sei (italiano)
e direiche quen es Diz-me com quem andas (e) dir-te-ei quem s (portugus)
(galego)
Esak norekin habilen, esango diat nor haizen (uscaro)
Sage mir, mit wem du umgehst, so sage ich dir, wer du bist
(alemn)
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
82
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Exercicio 3.20. A crtica a determinadas actitudes xerou refrns moi expresivos, ligados ao
mbito mis inmediato, do coti e familiar. Relaciona estes refrns con aquilo que critican.
d) FACHENDA e) INGRATITUDE
10. Non galia boa a que come na casa e pon o ovo fra.
83
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Para falar...
1. Seguro que coeces a algun que sempre se arrima ao sol que mis quenta.
Como describiras a esa persoa?
2. Como son as persoas que che caen mal? Son mis malas que a peste? Ou son
xente con carcter, duras de domear?
3. E cando se trata de convidar... ti es agarrada coma unha lapa ou abres a man?
En que ocasins, e con quen?
4. En que situacins da vida cmpre ter os ps na terra? Por que?
5. As persoas dixannos recordos variados... algun te impactou pola sa
sagacidade, por ser listo coma un allo? E polo contrario, por ter poucas luces?
84
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Sabas que...?
Os biosbardos
Os biosbardos son unha figura mitolxica existente en Galicia e coa que se fan bastantes
brincadeiras, algunhas delas relacionadas cos nosos ros. Tamn se chaman cocerellos,
gazafellos e cazarellos, coecidos noutros lugares como gamusinos, cordoveyos ou
gambozinos. De biosbardos est chea a literatura galega, aprende como cazalos:
A persoa que consiga cazalos ten despois moita sorte na vida, pero
non debe ensinalos a ningun. Hai quen pensa que os biosbardos
non existen e que son bromas para mofarse dos inocentes.
Enciclopedia Galega Universal (adaptado)
85
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
86
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
87
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
88
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
ao novo informtico, que burro coma unha pero moi duro de domear: todo o que ten de
cesta. crtico e sagaz, teno de rebelde.
ser fino coma unha tranca
Ser moi pouco delicado nas formas e nos 3.15. COVARDA
xestos: Pode contratar un estilista ou o ser unha galia
que ti queiras, pero vai ter traballo quen a ser coma unha galia (choca)
reeduque, que Anabel sempre foi fina coma Ser covarde, pusilnime: Cando o meu to
unha tranca. lle mandou poer o traxe para ir con el s
ser un cero esquerda colmeas, comezou a recuar... Hctor un
Non ser vlida; non contar unha persoa coa galia.
consideracin dos outros: Ao marcharen vivir
cos seus fillos, algns maiores din que son 3.16. REALISMO
un cero esquerda, anda que a sa axuda
ter os ps na terra
inestimable.
Ser realista e ter unha actitude pragmtica;
ter poucas luces
actuar con sentido comn: Se non queres
Ser curto de entendemento: Mara ten poucas
levar unha desilusin, mellor que teas os
luces, tardou en identificar o motivo de todas
ps na terra.
as inocentadas que lle gastaban.
3.17. FORMALIDADE
3.13. VALENTA
ter sentidio
ser botado para diante
Actuar con sensatez e de maneira lxica,
Ser ousado, decidido; ser moi atrevido,
razoable e correcta: Hai que ter sentidio
mesmo chegando imprudencia: Hai que
cando se colle o coche porque o nmero de
controlar pequena de Xurxo se vai ao
accidentes por empregar o mbil ao volante
parque: mncase por ser moi botada para
estase incrementando.
diante.
ter a cabeza enriba dos ombreiros
ser de peito (e de arranque)
Actuar con siso e con sentido, sen deixar que
Ser valente e decidida unha persoa:
as novidades ou as boas novas aparten a un
Afeccionouse espeleoloxa durante os
da realidade: Talvez coidar do irmn desde
primeiros anos de carreira, e logo quixo
pequeno fixo que tivese sempre a cabeza
comezar a facer montaismo e deportes de
enriba dos ombreiros.
risco Manuel de peito.
non ter a cabeza de adorno
ter peito
ter a cabeza para algo mis que se peitear
Ter valor, coraxe; ser valoroso: Dgoche
Actuar con sensatez, facendo o esforzo de
que hai que ter peito para acompaar as
pensar: Pensa ben o que lle vas contestar... non
afeccins do teu colega: agora quere facer
tes a cabeza de adorno! / Deiche o mapa antes
paracaidismo.
de subir ao avin e anda as perdcheste? Non
3.14. TEMPERAMENTO entendes os mapas? Hai que ter a cabeza para
algo mis que se peitear!
ser de faca e callao
ser de rapar e peitear 3.18. POUCA FORMALIDADE
Ter un carcter moi forte, ser difcil de tratar,
andarlle o sentid(i)o polas silveiras a algun
manexar etc.: Ten coidado con Manola,
Estar despistada ou descentrada esa persoa;
fomos compaeiros de traballo e de rapar
ter pouco siso; ter ideas aloucadas: Anda non
e peitear!
se recuperou da quebra do bar e xa anda
ser duro de domear
pensando en buscar investidores e axudas
Ter mal carcter, ser difcil de manexar ou
para montar un parque acutico ndalle o
aconsellar: Saulles un fillo moi intelixente
sentidio polas silveiras!
89
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
90
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 3. Carcter
Refrns
Dous que dormen no mesmo colchn, Perdido quen con perdidos anda
vlvense da mesma opinin Por regra xeral, unha persoa que se rodea
Cando das persoas son parella ou teen un de malas compaas, actuar coma elas: Non
trato de intimidade, adoitan acabar opinando mo gabes, non estuda nin traballa nin ten
o mesmo: Coecendo o temperamento da curiosidade vital ningunha... e anda coa
sa muller, e o influenciable que el, dgoche xente mis deixada que coezo. Parece que
eu que non tarda en cambiar de bando no perdido quen con perdidos anda.
conflito. Por algo din que dous que dormen A cabra da vecia sempre d mis leite ca
no mesmo colchn, vlvense da mesma a mia
opinin. A galia da mia vecia sempre d mis ovos
O que a boa rbore se acolle, boa sombra ca a mia
o cobre Anda que non sexa certo, tendemos a
Aquela persoa que escolle amizades ou considerar que as posesins e situacins alleas
contactos influentes, ten asegurada boa son mellores ca as nosas, envexosamente:
proteccin e oportunidades: Hai medio Tanto ten o que consiga, no momento en que
ano morra coa fame e hoxe non d feito a fala coa nai de Xusto volve convencida de
presentar en galeras e feiras de arte! che que el vai moito mis encamiado ca min
ben certo que os contactos o son todo: o que vitalmente. Est claro que a galia da vecia
a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre. sempre d mis ovos ca a mia.
Pensa o ladrn que todos son da sa condicin Moitas olas ao lume e un garavanzo a cocer!
Quen acta de modo deshonesto ou Comer sardia e arrotar pescada
desagradable con naturalidade, adoita pensar A actitude de quen aparenta vivir cunha
que o resto das persoas tamn o fan: E cando riqueza que non ten resulta ridcula, obxecto
se descubriu que modificara os arquivos, ese de mofa: Anda contando que comeron
mal becho anda miraba para min querendo ata rebentar no banquete o da do seu
botarme as culpas... Dende logo, pensa o aniversario, pero todos sabemos que Sabela
ladrn que todos son da sa condicin. das de comer sardia e arrotar pescada.
Dime con quen andas e direiche as tas A ovella mansa moitos aos a maman
maas Quen todo mel, cmeno as abellas
Dime con quen andas e direiche quen es A excesiva bondade ou docilidade pode
As nosas compaas habituais e amizades resultar prexudicial para un mesmo, xa que
defnennos, descobren aspectos do noso d lugar a un posible abuso: Parceme ben
modo de ser: Antn volveu entregar as contas que sexas agradable co grupo, pero tamn
da comunidade sen cadrar, pero tampouco tes que deixar claro o nivel de esixencia, que
raro deixndose levar por trapalleiros coma quen todo mel, cmeno as abellas.
o do quinto Xa se sabe, dime con quen
andas e direiche quen es.
91
Unidade 3. Carcter Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
92
Unidade 4. Sentimentos e emocins
A chegada do Entroido implica a preparacin das comparsas e os disfraces. Duarte e
Xiana manteen unha conversa telefnica sobre o tema. Repara nos fraseoloxismos
empregados.
Xiana, que? Que tal por a por Xinzo? Estars coma o peixe na auga1, non? Chmote
para ver se sabes algo de Santi, a min deume coa porta nos focios2 o outro da
e non sei se ao final facemos a comparsa de xente nunha montaa rusa ou non...
Ola, Duarte. Vas quedar coa boca aberta3 cando che conte o que pasou... A verdade
que eu xa andaba coa mosca tras da orella4 desde que o vin con moi poucas
ganas de ir conseguir o porexpn... e onte souben que lle estivo a dar a roncha5 ao
meu curmn para que lle deixase o traxe de pantalla!
Que?
Si, si. E o chiste que foi mia nai quen o colleu nas patacas6. Ela estaba na casa da
mia ta cando chegou el facendo chorar as pedras7 e falando da alma do entroido
tradicional, do bater das vexigas e que sei eu...
Pero isto unha gaita8! Entn vranos as costas9 a ltima hora, choromcalle ao
teu curmn o traxe e ns temos que aguantar mecha10!
Mis ou menos... Ao principio eu botaba lume polos ollos11, pero logo pensei que
non tia sentido levar as mans cabeza12. Seica a camisa e o calzn lle valen, e ben
sabes que a faixa, a capa e o pano non teen problema... as que un da ir de pantalla,
pero non o martes. Para o desfile das comparsas, vn con ns...
Aaaah! De todas as maneiras, que non pense que o vou recibir cos brazos abertos13,
que as cousas non se fan as. E espero que logo da que armou non sexa un miaxoia
e aguante o peso do cinto coas campaas e os axuxeres...
Mira Santi estache alegre coma un pandeiro14 por ser pantalla! Aguantar,
home seralle unha vergoa non facelo, haha!
verdade, ho! Sarna con gusto non pica15! ()
1
Estars moi contenta e feliz. 9
ngase a vir con ns.
2
rexeitoume. 10
aceptar e soportar con paciencia.
3
ficar abraiado. 11
pxenme furibunda.
4
desconfiaba. 12
anoxarse.
5
amolar. 13
aceptar de bo grado.
6
o sorprendeu. 14
estache moi contento.
7
causando grande compaixn. 15
As incomodidades non son importantes
8
un contratempo, un problema. cando unha persoa goza co que fai.
93
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 4.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras ou falsas as seguintes
afirmacins.
1. Xiana e Duarte van facer unha comparsa de montaa rusa cos seus amigos.
2. Santi tamn ten outros plans para o Entroido.
3. Duarte est incomodado con Santi porque non lle contou que quera ir de pantalla.
Exercicio 4.2. Cando queremos referirnos aos sentimentos e s emocins na fraseoloxa
galega empregamos os animais e os instrumentos musicais como referentes que nos axudan
a expresarnos. Relaciona.
1. lobo
2. moucho ALEGRA
3. fera TRISTURA
4. galia FASTO
5. gaita IRA
6. pandeiro TINO
7. rulo MEDO
8. cuco
FRASEOLOXISMO SIGNIFICADO
1. estar coma o peixe na auga A. Aceptar sen protestar; humillarse, ceder.
94
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
andar coma a galia cos ovos estar coma a ovella na boca do lobo
95
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
5 . ................................................. 6. .................................................
cheirar a can estar coma a ovella na boca do lobo
andar coa area no zoco verlle as orellas ao lobo
andar coa mosca tras da orella verlle os ollos curuxa
andar con ps de la
8. .................................................
andar con ps de manteiga
andar coma a galia cos ovos ser (algo) unha gaita
96
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
1. O berro da rula algo as como rrur, A. Orxo, avea ou principalmente centeo, que se
rrur ou turr turr. utiliza como forraxe para os animais.
2. ndalle catando os carrachos ao can. B. Rola, ave semellante pomba pero mis pequena.
3. A curuxa ten plumas de cor clara e Ten un debuxo branco e negro nos lados do
os seus ollos varan entre o castao pescozo. O seu nome venlle do seu berro.
escuro e o negro. C. Parasitos que se alimentan do sangue de aves e
4. As meigas foron perseguidas pola mamferos.
Igrexa porque se lles atribua un D. Ave rapaz nocturna que se considera ave de mal
pauto co demo. agoiro.
5. O canto do cuco anuncia a primavera. E. Bruxas, feiticeiras.
6. Afiou o foucio para apaar o F. Ave gabeadora pequena de plumas grises e cola
alcacn. negra con puntos brancos. O seu nome obedece
ao canto caracterstico do macho.
97
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
FASTO
PREOCUPACIN
recibir a gaita
torcer a cabeza
aguantar as costas
baixar s pedras
darlle a algun coa porta nos focios
estar a tocar cos brazos abertos
facer chorar en paz
non deixar o corazn
partrselle a algun o focio
virarlle a algun mecha
98
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
ACEPTACIN
ACEPTACIN IMPOSTA
REXEITAMENTO
FASTO
TRISTURA
99
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. ________________________
A polica detivo a dous homes despois de que rompesen un cristal e subtraesen das
bandexas de pasteis dunha panadera do Porrio. En plena faena doce pillaron o luns
a dous ladrns, en concreto en masa de follado que conformaba unhas rosquillas da
panadera. Tan boa pinta tian, que os dous homes non dubidaron en romper un dos
cristais laterais do escaparate para levaren das bandexas cos doces. Nesa historia estaban
s tres da ma cando os localizaron e foron detidos. Terminaron a doce aventura cun
final mis ben agre. www.lavozdegalicia.es (adaptado)
2. Moitos pais recoecen a fascinacin que senten os rapaces polas consolas. Xa se sabe
que coa PlayStation e as Nintendos fcil que queden agochados no seu cuarto sen
________________________.
3. As chuvias e os temporais destes ltimos das provocaron que conducir polas estradas
fose toda unha aventura e que houbese que ________________________ para non ter
desagradables incidentes. www.usc.es (adaptado)
4. A diferenza estaba en que meu av non se enfadaba nunca nin por nada, mentres que
aquel zoqueiro, de cando en vez, ________________________! En definitiva, eran tan
distintos que ata se levaban ben. gomezvilabella.blogspot.com.es (adaptado)
5. El entrou cruzando o dedo nos beizos dicndolle que non berrase, que calase, que...
Pero ela ergueuse cunha axilidade que nunca apreciara en si, propulsada por unha forza
nunca experimentada. Subiu polas escaleiras ata o terceiro, chamou ao timbre, afogando,
________________________, os ollos vivos, suando, morta e viva a un tempo. Cando
sa nai lle abriu a porta, tia o medo espetado na mirada, pero non dixo nada. Miguel
Surez Abel, Co dedo nos beizos (adaptado)
100
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
3. Se Carolina escapou, ela saber onde est. Ademais, a) vean con gaitas
de supoer que escapou porque quixo, pola sa b) anden con ps de la
propia vontade. Deben saber que as persoas non se c) anden coa cruz ao lombo
poden meter en gaiolas como se fosen paxaros. De
xeito que se a perderon, se se lles foi, se levantou voo,
bsquena e a min non me __________________.
moste escarallar, Xandn dixo, moi teso, un dos
irmns da Carolina. Xa nos tes fartos ata os mesmos
collns das tas altiveces e das tas provocacins.
Xos Fernndez Ferreiro, A saga dun afiador (adaptado)
4. Dende o fondo da Avenida, vase a Ponte Vella a) coa porta nos focios
abarrotada de xente. Acudiran a aquel miradoiro b) co corazn nun puo
porque, no tallamar, faca exercicios circenses c) co rabo entre as pernas
algun que identificou axia. Os curiosos,
__________________, vociferaban reclamando aos
bombeiros para que evitasen o brinco mortal. Bieito
Iglesias Araxo, Vento de seda (adaptado)
5. Eu teo moito empuxe para adiante, non me deixo a) afogar nun vaso de auga
__________________, penso que todo ten arranxo, b) recibir cos brazos abertos
se lle fas cara. A vida preciosa, carai, e logo, non c) quedar de pedra
bonita? A vida hai que mirala polo lado bo. rsula
Heinze, Arredor da muller en 18 mundos (adaptado)
101
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Cando el descubriu que escriba coa man esquerda alporizouse todo, como
se tivese acontecido unha desgraza. Era coma se eu lle tivese feito un dano
irreparable. Non me doado describir o que eu senta. El daba voltas pola
casa, vermello de ira, ______________________________, maldicindo e
lamentndose. Xess Manuel Valcrcel, O capitn lobo negro (adaptado)
2. Os arqueiros chegaron onda el e dixronlle que tia que acompaalos ata a caseta
do posto de garda, na porta principal. Manuel quedou mudo de pasmo. Non
poda entendelo. Deixara algunha pista que o delataba, ou que? Era imposible.
________________________. Ergueuse coma un somnmbulo e sau do comedor
con aqueles dous sen saber que faca el al, tan indefenso, a tantos quilmetros
da sa casa. Gonzalo Navaza, Erros e Tnatos (adaptado)
4. Anda te acordas cando chegaches unha vez sa casa, canso, cheo de fame,
despois dunha boa camiada. Abriuche as portas, ________________________,
coma un amigo, coma se foses da familia. Desde aquel intre fostes amigos, unha
amizade entre dous polos opostos, que se alimenta precisamente da diferenza
que hai entre os dous. rsula Heinze, O soo perdido de Elvira M. (adaptado)
102
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
Exercicio 4.17. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
1. Unha persoa que afoga nun vaso de auga tamn est coma peixe na auga.
2. Cando a algun se lle parte a alma, tamn se lle pode partir o corazn.
3. Algun que est coma a cabra no monte, est coma o carracho na la.
4. Se comes lume, quedas coa boca aberta.
5. Polo xeral, cando algun est a dar a roncha, tamn est a tocar a gaita.
Observa como a imaxe do fraseoloxismo galego recibir cos brazos abertos aparece
tamn nos fraseoloxismos doutras linguas para significar acoller ben algo ou a algun,
mostrarse moi receptivo con algo ou algun.
Exercicio 4.18. Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos
nesta unidade noutras linguas que coezas. Comntao.
103
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 4.20. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. O que agrada ou bo para uns, desagrada ou malo para Nunca chove a gusto de todos
outros, por iso non se pode satisfacer e agradar a todos.
2. Hai que se conformar co que se ten seguro anda que sexa
pouco. O moito e incerto non nos pertence.
3. A ausencia apaga o amor. Na mesma lia, unha desgraza
ou unha contrariedade que non se presencia afecta moito
menos.
4. Toda contrariedade ten unha lectura positiva. Este refrn
anima ao consolo ante o infortunio.
5. Unha persoa ten medo porque sente un perigo ou unha
ameaza.
6. Cando unha persoa fai algo a gusto, non sente o esforzo
nin a fatiga pois a satisfaccin de facelo compnsalle
cumpridamente.
104
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
1. A outra noite, cando samos, Farruco volveu fumar, e mira que non est avisado
co da asma! mellor que sa nai non o saiba para que non se desguste.
2. Cando foron vivir para Santiago decatronse de que era moi difcil atopar piso
porque xa comezara o curso, por iso alugaron este apartamentio que pequeno
e un pouco mis caro.
4. Mia nai estaba moi cansa de tanta choiva porque non poda sar da casa.... por
iso volveu coller as agullas e pxose a calcetar nunha chaqueta que faca tempo
tia parada.
Pois mira ti, xa ves, _______________________________.
105
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 4.22. Observa este refrn e o seu equivalente noutras linguas. Aparece a
traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do refrn galego. Reflexiona
sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
Was dem einen recht ist, ist dem andern billig (alemn)
O que a un lle parece ben, ao outro pouco importante
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
106
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
Mira estas escenas con atencin. Describe como se poden sentir os personaxes que
falan e os personaxes aos que fan referencia. Emprega os fraseoloxismos e os refrns
vistos na unidade.
Para falar...
1. Sempre hai algun derredor que d a roncha. Como describes a esa persoa? Por
que cres que acta dese xeito? Como podes reaccionar con ela?
2. Ao longo do da hai cousas que son unha gaita. Comenta algunha delas.
3. En que situacins tes que andar con ps de la? Pon algn exemplo.
4. Algunha vez che botaron os cans e tiveches que aguantar mecha? Como foi?
5. Describe algunha situacin na que quedases de pedra.
6. Fala das cousas que che parten o corazn.
107
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
7. Lembras ter estado coma peixe na auga nalgn momento? Como foi?
8. Algunha vez cantaches vitoria? Con que motivo? Conta que pasou.
9. Ao longo do tempo imos vendo que non hai mal que por ben non vea. Comenta
algunha situacin negativa da que poidas facer algunha lectura positiva.
10.En que situacins podes dicir que nunca chove a gusto de todos? Describe algunha.
Sabas que...?
108
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
109
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
tradicin cristi, a de Xess cargando coa focios aos inmigrantes sen decatarse de que
cruz ao calvario despois de ser condenado. contriben a enriquecer a sociedade.
baixar a cabeza botarlle os cans a algun
1 Mostrar conformidade e submisin, aceptar 1 Recibir mal ou botar fra a esa persoa: Fun
sen rplica, obedecer, someterse anda sen falar con el para arranxar as sas dbedas e
estar de acordo: O home calou e baixou a botoume os cans.
cabeza. 2 Reprender a esa persoa, chamarlle a
2 Avergoarse: Anxo tivo un fracaso, pero iso atencin, ou atacala de palabra ou de obra:
non para baixar a cabeza. Xerardo copiou o informe de Carme, por iso
baixar as orellas ela lle botou os cans na cea da empresa, con
Calar obedecendo; humillarse: Xa coeces todo o mundo diante.
a Xos: pode parecer moi fero, pero se as [Confrontar botarlle o can a algun 7.11.
recriminar]
reprimendas veen do xefe, baixa as orellas
marchar co rabo entre as pernas
decontado.
Ir avergoado, humillado, ridiculizado,
marchar co rabo entre as pernas
[Consultar 4.4. rexeitamento] escarnecido: Xandre marchou co rabo entre
as pernas cando descubrimos que el collera
4.4. REXEITAMENTO a chave que faltaba.
torcer o bico O can e o lobo, cando teen medo, meten o
torcer o focio rabo entre as pernas en sinal de submisin.
1 Facer xestos de desaprobacin coa cara, pr [Consultar marchar co rabo entre as pernas
mala cara por enfado ou desagrado: Cando 6.9. fracaso]
lle dixen se traballabamos a fin de semana,
torceu o bico. / Cando lle dixen que tia que 4.5. PREOCUPACIN
madrugar, torceu o focio. cheirar algo a can
2 Manifestar desacordo con algo: Non torzas Provocar a desconfianza ou facer sospeitar de
o bico cada vez que che mando facer algo. / que algo malo vai pasar: Aquela escusa tan
Torceu o focio porque lle pareceu moito o inslita nel cheirounos a can.
que tia que pagar. cheirar algo ao chamusco
deixar tirado a algun Provocar a sospeita de que hai algn tipo
Abandonar a esa persoa, defraudando as de engano ou trampa; suscitar receo:
expectativas que lle creara; deixala sen a Tanta cortesa pola sa parte chirame
axuda ou o servizo que esperaba: Despois de ao chamusco; quen sabe o que estar
traballar tantos anos nesa empresa, deixrono argallando?
tirado sen recoecerlle os seus mritos. andar coa area no zoco
darlle as costas a algun andar coa mosca tras da orella
virarlle as costas a algun Recear, desconfiar, sospeitar: Dronlle
Negarlle o apoio ou a confianza a algun: vez para mediados de xaneiro no Hospital
Antn agora despreza os amigos que na sa Clnico e xa anda coa area no zoco, non vaia
desgraza lle deron as costas. ser que lle descubran algo malo. / Tito anda
baterlle coa porta nos focios a algun coa mosca tras da orella porque ultimamente
darlle coa porta nos focios a algun fltanlle aparellos do alpendre.
1 Cerrarlle a algun a porta na sa presenza, andar con ps de la
negarlle ostensiblemente a entrada: Supoo andar con ps de manteiga
que te convenceras de que non debes baterlle andar coma a galia cos ovos
coa porta nos focios fortuna. Andar con moito coidado, con moita
2 Rexeitar unha persoa, desairala, negarlle a precaucin, con moita discrecin: Para non
axuda: Moitos pases danlle coa porta nos ferir a ningun, cmpre que andemos con
110
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
111
Unidade 4. Sentimentos e emocins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
quedar coa boca aberta desa planta. Est tamn relacionado co refrn
Ficar abraiado, moi sorprendido e sen saber Alcacn mollado non toca a gaita.
que dicir: Quedamos coa boca aberta cando non estar para gaitas
soubemos que un grande incendio provocado Non ter nimo para bromas ou diversin,
pola tormenta destruu a igrexa de Santa non estar para lerias: Hoxe levantouse de mal
Mara de Muxa. humor, non che est para gaitas.
deixar coa boca aberta a algun
curioso como a gaita aparece en fra-
Deixar a esa persoa abraiada, moi sorprendida
seoloxismos relacionados coa ALEGRA,
e sen saber que dicir: O novo modelo de coche
pero maioritariamente en fraseoloxismos
deixou a todas coa boca aberta.
que se refiren ao FASTO.
deixar de pedra a algun
Deixar a esa persoa moi sorprendida, moi darlle a roncha a algun
afectada por algo inesperado, ata o punto de Amolar, molestar, importunar: Non sei como
non poder reaccionar ou de non saber que tes paciencia para aguantar a tantos nenos
facer: A noticia do accidente areo deixoume mimados dndoche a roncha con pequeneces
de pedra. e antollos.
quedar aberto de peito estar roncha
Quedar aterrorizado por unha emocin moi Estar molesto e ser desagradable, en particular
dolorosa: Logo de ver ao seu pai no box un neno: Ese rapaz est roncha, ten sono.
do hospital, cheo de tubos e amarelento, estar ata as orellas (de algo ou algun)
quedaron abertos de peito. Estar moi canso e moi farto: Estou ata as
orellas de que sempre deixe os cacharros sen
4.8. FASTO fregar enriba do vertedoiro.
meter os focios en algo
ser algo unha gaita
Intervir nun asunto alleo sen que lle sexa
Amolar ou resultar pouco agradable. Ser
pedido, causando molestia; entremeterse
un contratempo, un inconveniente, unha
importunando, inmiscirse: Xa cho teo dito,
contrariedade: Ter que ir adestrarme agora
non metas os focios en casa allea!
con este fro unha gaita.
deixar en paz a algun
andar con gaitas
Deixar de molestar a unha persoa, deixala
irlle con gaitas a algun
tranquila: Dixame en paz dunha vez. Non
virlle con gaitas a algun
ves que estou a traballar?
Facer ou dicir cousas que amolan, molestan,
enfastan: Fai o traballo axia e non andes con 4.9. IRA
gaitas. / Non lle vaias con gaitas queixndote
do nmero de materias que che quedaron para poerse de cornos con algun
este ano amais de irresponsable es pesado! Enfadarse moito: Pxose de cornos con sa
/ Non me veas con gaitas que non estou con irm por mor dunha parvada.
ganas de aturar a ningun. poerse coma unha fera
tocar a gaita poerse feito unha fera
Amolar: Agora o novo goberno est a tocar a Estar moi enfadado, cheo de carraxe: Ao
gaita cunha subida nos impostos municipais. descubrir o engano, Ana pxose feita unha
Xa est ben! fera e abandonou a reunin.
non estar o alcacn para gaitas botar lume (pola boca)
Non estar as circunstancias para andar con botar lume (polos ollos)
bromas ou para perder o tempo: Apura, que Estar cheo de ira ou de carraxe. Andar
non est o alcacn para gaitas. moi enfadado: Desde que se decatou da
Este fraseoloxismo remite ao costume de falcatruada que lle fixeron est que bota
faceren os rapaces frautias coa cana seca lume.
112
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 4. Sentimentos e emocins
Refrns
Mis vale comer un ovo que pasar sen dous O que ten cu, ten medo
Vale mis paxaro na man que cento voando Unha persoa que se sente vulnerable, que
mellor conformarse co que hai porque pode ser danada ou ferida, ten medo e
seguro. Non se debe subestimar o que se reacciona con prudencia: Cando de noite
ten, anda que sexa pouco, pensando na pechada sempre saio do ximnasio moi axia,
posibilidade de conseguir algo mellor, porque correndo pola ra para a casa, xa sabes
isto ltimo incerto: A outra noite no bingo, aquilo de que o que ten cu, ten medo.
mira que lle insistn en que non apostase Ollos que non ven, corazn que non sente
mis, que estaba ben co que gaaramos at Unha persoa sofre menos ante unha
o momento, que mis vala comer un ovo contrariedade ou unha desgraza afastada,
que pasar sen dous... pero nada, non houbo que non presencia, que non ve: Non sei se
maneira de paralo. xustiza csmica ou divina, pero a Gabriela
Non hai mal que por ben non vea veulle moi ben que os pais de Paulo
Toda cousa negativa ten a sa parte positiva cambiasen de cidade. As, polo menos, non
e hai que saber vela: O mesmo da que houbo se cruzarn polos corredores, e ollos que non
folga de traballadoras do metro reparei ven, corazn que non sente.
naquel anuncio no quiosco, e desde entn Sarna con gusto non pica
coido a Martio polas tardes. Xa ves, non Unha persoa non sente as posibles
hai mal que por ben non vea. incomodidades ou molestias de algo que
Nunca chove a gusto de todos busca voluntariamente e goza. Non lle
moi difcil contentar a todo o mundo ao importa pasalo mal porque valora mis o que
mesmo tempo, e sempre xorden desacordos consegue: Se ves o arsenal de produtos que
e queixas: Eu fxeno as porque me pareceu leva a mia irm para broncearse na praia,
mellor, pero a eles non lles gustou. Xa ves, quedas parva. Que se aceite, que se locin,
nunca chove a gusto de todos. que se aerosol... est claro que sarna con
gusto non pica.
113
Unidade 5. Relacins
As comunidades de vecios son un lugar propicio para laretar. Le o seguinte texto no que
Maria e Isabel falan de Ana e Carlos. Repara nos fraseoloxismos empregados.
1
andan rifando. 8
fai por conseguir a sa atencin, por namorala.
2
o detestaba. 9
eloxindoa insistentemente.
3
lle ten moita mana. 10
a adula.
4
entendanse moi ben. 11
que estn enfrontados, se levan moi mal.
5
tense moita hostilidade. 12
causarlle algn mal.
6
trata de namorar. 13
botarlle un maleficio.
7
queda embobado. 14
che ande con trcolas, con historias fantasiosas.
115
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.1. Segundo o que din Maria e Isabel na sa conversa, repara nos
fraseoloxismos e decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as secuencias seguintes.
5. TER UNHA RELACIN AMOROSA E. Hai dous anos que anda con ese mozo e
aos pais parcelle ben.
abelloar o
avesporeiro
116
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Exercicio 5.3. Hai diferentes modos de relacionarse. Observa as listaxes destes grupos
de fraseoloxismos e asgnalles o tema que corresponde a cada grupo.
1. ..CONXENIAR.............. 6. ....................................................
darse ben terlle mala lei a algun
facer bo caldo facerlle unha faena a algun
facer bo xugo xogar a das bandas
facer boa masa xogar a das barallas
facer xeira poerlle os cornos a algun
comer no mesmo prato
estar cortados pola mesma tesoira
levarse coma o pan e o leite 7. ....................................................
ser ua e carne
moer no muo de algun andar detrs de algun
andar ao rabo de algun
2. .................................................... facerlle as beiras a algun
facerlle a roda a algun
caerlle atravesado a algun facerlle o amor a algun
levarse coma o can e o gato andar en amores
andar s agarradas comer a bicos
levarse a matar levar na alma a algun
non poder ver nin en pintura a algun levar a algun nas capelias dos ollos
ser o chiche de algun
3. .................................................... ser o doe-doe de algun
mornear as aguas caerlle a baba a algun
temperar gaitas
8. ....................................................
4. .................................................... bater na biqueira
andar con andrmenas botar un foguete
abelloar o avesporeiro botar un quiqui
meter os cans na bouza facer o amor
9. ....................................................
5. ....................................................
facer a figa
terlle lei a algo ou a algun
botar o mal de ollo
ver polos ollos de algun
non ver mis ca polos ollos de algun
servir a algun coma un can
117
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.4. Observa estas outras listaxes de fraseoloxismos que aluden adulacin,
ao engano e ao dominio. Asgnalles o tema que corresponde a cada grupo.
12. ....................................................
ter a tixola polo cabo
cortar o bacallau
dar carta branca
facer de algun un pandeiro
118
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
1. Segundo o av, unha xeira de sega A. Graxa que envolve os intestinos dos
en Castela facase longa, custaba o animais, en particular a do porco, que
que das aqu. se conserva curada ou no sal.
B. Tea gorda e brava que se tece coa
2. A sa madria regaloulle unha figa
parte de peor calidade do lio, a que
de acibeche para levar no peto.
queda logo de pasarlle o restrelo.
119
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Nalgns xogos de naipes a carta branca non figura ou non ten ningn valor especial,
polo que serve de comodn e pode adoptar o valor que lle quere atribur o xogador, de tal
xeito que se pode combinar de mltiples formas. A expresin dar carta branca podera
proceder deste uso.
comer lei
dar xabn
dar a boroa
facer a cambadela
facer carta branca
ter o bico
tomar o conto
untar o pelo
comer a boroa,_________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
caer trampa
caer a alma
comer na capelias dos ollos
levar nas cornos da la
levar no das barallas
poer nos mesmo prato
xogar rede
caer na trampa,________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
120
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Para quen sea home cristiano, sempre ten que haber engano en vender
estopa por lio e gato por lebre e xoana por vio.
Xos Manuel Gil de Bernab e Lpez, O lio (adaptado)
Exercicio 5.8. Completa cada secuencia cun dos seguintes compoentes. Hai tres opcins
erradas.
1. Poucas veces a vin tan animada como no perodo de prcticas no instituto. Non fai mis que
pensar nas aulas de cada semana e celle ________ ao falar do grupo, di que moi chusquio
e curioso!
2. A representante da Sociedade Galega de Ornitoloxa opxose ao emprazamento do vertedoiro
nas inmediacins do areal, e respondeu que xa estaba ben de tomarlle________ vecianza e
s persoas que queren gozar dese espazo natural.
3. Disque os seareiros do equipo estn fartos dos xornalistas, que con tal de lamberlle________
ao presidente, son capaces de falsear os partidos.
4. Susana e Lidia coincidan en que a compra de Serxio fora nefasta, pero a soas, cando estaban
diante do seu entusiasmado amigo, bailbanlle_________.
5. moi obvio que ao teu irmn lle gusta Adela, est a facerlle_________ sempre que a ten diante.
Facer a figa ensinar o puo coa punta do polgar entre os dous dedos
inmediatos, o ndice e o medio, en sinal de escarnio ou para esconxurar un
posible mal: Diante daquelas serpes Sinbad faca a figa tres veces por se eran
cobras velenosas. Por extensin, a figa o amuleto coa mesma forma, usado
tradicionalmente como obxecto supersticioso contra o mal de ollo, doenzas etc.,
para evitar feitizos ou como adorno: Din que trae boa sorte pendurar unha figa
detrs da porta.
Dicionario da Real Academia Galega (adaptado)
Destaca entre todos [estes amuletos] a Figa (e, entre as figas, a de acibeche
composteln) que defende non s do mal ollo e da envexa, senn tamn das
malas linguas, das linguas mesturadoras, que dixera Ferrn, que abondan.
Xon. R. Cuba Rodrguez et alii, Dicionario dos seres mticos galegos
121
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
3. Para min os alcaldes son peor que as meigas, eu _____________________ como aquel
que venta ao demo do inferno da sa beira. Parrafeo 58 nO To Marcos da Portela (adaptado)
4. Meu querido Bernaldo: Sei que ests para entrar no Seminario e mndoche a mia
beizn. Ben pouco vale a dun pobre monxe enclaustrado, mais nela van os meus mellores
votos. (Eu)_______________ a ti e casa Se Deus me d algns anos de vida, de
maneira que te alcance feito un home e ordenado de sacerdote, heiche facer a confesin
dun segredo que coido importante para a ta paz espiritual. Otero Pedrayo, Arredor de
si (adaptado)
5. Eu non che son das que _____________________________, como as culipavas das tas
tas, pero querer qurote como quixen ta nai, como vos quixen e vos quero a todos
como a luz destes ollos que case xa non te ven. Eduardo Blanco Amor, La catedral y el nio
122
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
2. Eu quero que acerte o que estea no poder para mellor gobernacin da xente. Que
goberne o problema da lingua, que anime xente, que estableza avances, que logre
consensos, que dite normas etc. Gustarame que o fixesen todos. Especialmente o que
___________________. http://asuvasnasolaina.blogspot.com.es
3. E o pobo, cando sospeita que algun o toma por parvo , ou quere enganalo, di: Seica
me queres _______________? Fausto Galdo, Abecedario das mantenzas (adaptado)
4. A min tampouco me gustara dicir que un tcnico non ten nin idea e se o digo porque
o sei. O que pon a faciana o arxentino. Quen__________________ o portugus.
http://foro.pontevedracf.net
5. Onde mis libros la era no manicomio, pero a intervalos sempre, s entre depresin
e depresin e se non tia quenda de limpeza. O doutor Vilanova ________________
para servirme da sa biblioteca. Xess Rbade Paredes, Como levar un morto (adaptado)
123
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.11. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
124
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
125
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
prendre el pl (cataln)
tomar el pelo (espaol)
mettre quelquun en bote (francs)
meter a algun nunha lata
adarra jo (uscaro)
tocar o corno
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
126
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Exercicio 5.15. E ti... de quen ves sendo? A identidade familiar importante hora
de presentarnos. Refrns como De tales pais, tales fillos fan fincap en que a herdanza
familiar determina a personalidade. Relaciona.
127
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.17. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
1. Sexas como sexas, se te semellas aos teus, non est Non che erra quen ao seu semella!
tan mal. A herdanza das virtudes ou defectos unha
xustificacin.
2. A parella casada, e anda mis a recn casada, precisa
dun fogar propio. Vivir baixo o teito dos proxenitores
sempre trouxo problemas.
3. Antes que aturar a algun con quen non teamos
afinidade, ou que non nos achegue nada bo, mellor
estar ss.
4. Al onde vaias, debers adaptarte para ser ben acollido,
por estraos que che resulten os costumes.
5. Cando algun mostra un comportamento demasiado
agradable ou fai un agasallo ou ofrecemento excesivo,
non est de mis desconfiar: por que motivo o fai? Que
espera?
6. A amizade real comprbase nos momentos difciles.
1. Pois Ana sabe que anda me queda unha semana ingresada no hospital, podes crer que
non pasou a verme nin cinco minutos?
Desde logo! ben certo que ______________________________________.
2. O Xos e a muller alugaron un piso na vila e entran esta semana a vivir al. Os sogros
non dan creto.
Era visto! Xa sabes que _____________________________________.
3. Ben sabes que para min onde estea un filete que se quite unha verza, pero claro... fun
festa de aniversario de Lidia, e como ela vexetariana acabei rillando nos esprragos e
nas tostas de tofu.
Ai, _____________________________________!
4. A verdade que me sinto moi s desde que Alicia e eu cortamos, pero neste momento,
non podo perdoarlle os enganos...
Ti vers o que fas, pero ______________________________.
5. Pois esoutro da, Olaia apareceume na oficina co caf e un libro todo envoltio, dicindo
que o vira e se acordara de min. Fiseme raro, ti ben sabes que non temos moito trato...
Uuuui, si que sospeitoso, ______________________________.
6. Eu sei que Antn bo rapaz, pero un pouco tmido, ao igual que os desa familia...
Mira, ______________________________!
128
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Exercicio 5.19. Fuchn, fuchn, facer como fan ou Na terra dos lobos hai que ouvear
coma todos son refrns que advirten sobre a necesidade de adaptarse ao contexto.
Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Comenta que teen en comn e en
que se diferencian. Emprganse do mesmo xeito? Reflexiona cos compaeiros.
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
129
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Mira estas historias con detemento. Describe os personaxes e as sas actitudes. Que
relacin manteen? Como poden continuar as conversas? Emprega os fraseoloxismos e
refrns vistos na unidade.
Para falar...
1. E ti? Fixcheslle algunha vez o conto a algun? Trouxeches a algun en bandexa?
Comenta con que obxectivo, e se obtiveches os resultados que desexabas.
2. Con quen es ti ua e carne? E con quen te levas coma o can e o gato? Por que?
Comntao.
3. E a da de hoxe... andas s agarradas con algun? Cal o motivo?
4. Con quen che cae a baba, quen o teu doe-doe? E con quen fas boa masa?
5. Metronche gato por lebre algunha vez? E que fixeches, caches na rede e
tardaches en decatarte ou reclamaches?
130
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Sabas que...?
131
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
132
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
133
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
134
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
135
Unidade 5. Relacins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
tomar por parvo a algun festa, porque despois sacou uns poucos
Considerar a unha persoa menos intelixente caramelos do peto e deullos.
do que realmente para tentar enganala: facerlle a cambadela a algun
Presentoulle un reparto de horas moi 1 Facer que algun caia pondolle a perna
desigual, intentou tomalo por parvo. diante do p: O defensa fxolle a cambadela
comerlle a boroa a algun ao atacante.
Intentar enganar a unha persoa tratndoa 2 Facer que unha persoa tea dificultades
como pouco intelixente, subestimndoa: para prexudicala: Tivo que marchar da
A avoa foi mercar o xamn que tanto nos fbrica porque os compaeiros lle facan a
gustara, pero desta vez comronlle a boroa: cambadela continuamente.
non nin parecido. caer na rede
meterlle unha boa xarda a algun caer na trampa
Enganar: Dxome que non poda cubrirme Sentirse unha persoa atrada por un engano
porque tia unha voda, e logo vrono no ou por unha artimaa e ser enganada: Saba
ximnasio: meteume unha boa xarda. ser tan engaiolante que era moi fcil caer
encherlle a albarda de palla a algun na sa rede.
Aproveitarse desa persoa mediante enganos: enganar coma a un bendito a algun
Petronlle porta uns supostos revisores do Enganar a algun abusando da sa confianza
butano. Menos mal que o meu av non os ou boa fe: Vendronlle o colgante asegurando
deixou pasar, s queran encherlle a albarda que era da casa Swarovski, pero pronto
de palla xente. nos decatamos de que era unha imitacin:
dar gato por lebre enganrono coma a un bendito.
meter gato por lebre
dar estopa por lio 5.12. DOMINIO
Enganar dando unha cousa diferente ter a tixola polo cabo
solicitada, normalmente de peor calidade: Estar unha persoa nunha posicin de
Creo que me deron gato por lebre porque este poder para tomar decisins: moi doado
peixe que merquei non est moi fresco. / Fun enfrontarse direccin cando se o
praza e merquei un mel que pareca caseiro, investidor principal calquera o fai tendo
pero creo que me deron estopa por lio. a tixola polo cabo!
Parece ser que nos anos da posguerra era cortar o bacallau
normal vender gatos facndoos pasar por Ser quen realmente manda ou dispn nunha
lebres ou coellos porque, unha vez esfola- colectividade ou nun asunto: Non lle deas
dos, tian o mesmo aspecto e sabor. mis voltas, tes que falar con Edelmiro, que
O lio o fo txtil que se obtn da planta quen corta o bacallau no Liceo.
do mesmo nome tamn o tecido ou tea darlle carta branca a algun
que se confecciona con este fo: Pola voda Concederlle autorizacin sen lmites a unha
regalronlle un mantel de lio. persoa para que acte segundo o seu criterio
A estopa a parte basta que queda do lio e vontade; darlle permiso para que faga o que
despois de limpalo co restrelo: A estopa poda queira: A xefa deulle carta branca para orga-
fiarse para facer tea con ela. Por extensin, nizar o traballo da fbrica na sa ausencia.
a estopa tamn esa tea gorda e brava que facer de algun un pandeiro
se tece con ese lio de peor calidade: Antes Tratar a unha persoa propia conveniencia,
facanse sabas de estopa e mesmo camisas. con desconsideracin, sen respecto, facendo
moi visible o dominio que se ten sobre ela,
tomarlle o pelo a algun
vulnerando a sa dignidade: Os netos sempre
Burlarse desa persoa aproveitando a sa
fan de Pascoal un pandeiro cando veen velo
inxenuidade: Tomoulle o pelo ao neno cando
nas vacacins.
lle dixo que non haba mis lambetadas na
136
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 5. Relacins
Refrns
A onde fores fai como vires Val mis s que mal acompaado
Fuchn, fuchn, facer como fan A soidade preferible compaa de algun
Na terra dos lobos, hai que ouvear coma que nos pernicioso: Desde a ltima
todos vez que discutimos, Roco non volveu vir
Cmpre acomodarse aos costumes e correr comigo pero val mis soa que mal
tradicins de cada lugar: Crucei antes das ou acompaada!
tres mensaxes con Susana, que est a buscar Non che erra quen ao seu semella!
receitas para o pastel de cabaza. Ma Para ben ou para mal, que algun se pareza aos
celebran o Da de Accin de Grazas por al, seus, s persoas da sa familia ou condicin,
e xa sabes a onde fores fai como vires. natural: Ao meu sobrio sempre lle gustaron
Cando a esmola grande, ata os santos moito as construcins e o debuxo pero
desconfan tendo os pais arquitectos normal. Non che
natural mostrar receo ao recibir un trato erra quen ao seu semella!
adulador ou mis positivo que o habitual: O O fillo de cabra cabrito
mesmo da en que Isaac lle enviou o ramo de Fillo de porco, marrao seguro
rosas ao traballo, Elisa volveu entrarlle no De pais gatos, fillos michios
correo electrnico. Muller, cando a esmola Os cachos tiran s olas
grande, ata os santos desconfan. De mal pano, mala saia
Os amigos son para as ocasins De tales terras, tales nabos
A amizade comprbase nos momentos O que se herda non se compra
difciles: Cando acusaron ao seu irmn A herdanza familiar determinante nunha
de provocar o accidente, algns colegas persoa: Mari xoga moi ben ao balonmn, xa
non volveron achegarse a ela, nin para o seu pai foi capitn no Teucro. ben certo
preguntarlle como estaba. che ben certo que os cachos tiran s olas.
que os amigos son para as ocasins.
137
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
Dous amigos conversan sobre as habilidades culinarias de Manuel para facer unha
empanada. Repara nos fraseoloxismos empregados.
Vouche contar a ltima: Manuel decidiu pr toda a carne no espeto1 e cociar para
a familia o domingo!
Ai, si? O certo que xa lle eran horas de baixar o lombo2, leva medio mes no curso
ese de cocia e anda non movera unha palla3 coa comida da casa
Pois si: logo de tanto dicir que tia madeira de4 chef, soltou que facer unha empanada
era pan comido5, e al se puxo
E como foi? Ten man6 para elas?
Uuuuf, xa meteu a zoca7 na preparacin da masa, estivo a punto de empregar auga
fervendo! Se chega a facelo, iso non levedara en sculos... Menos mal que chegou
mam para botar unha man8 e sacoulle as castaas do lume9.
Home a masa pode ser delicada se non se ten prctica, pero o rustrido tivo que ir
vento en popa10, non si?
Esa foi outra! Duselle por dicir que a matar dous paxaros dun tiro11: saira riqusima
e moi sa, seica a ter tres cuartas partes de cebola e pementos e s unha de atn. Non
se pode negar que o refrito cheiraba ben, pero non mediu as consecuencias...
Aaaah, tivo mal ollo12 con iso! Seguro que a cebola soltou demasiada auga e botou
por terra13 a base da empanada, deixndoa moi hmida...
Exactamente. Ademais xa coeces o percal14, Manuel un fervellasverzas. Cando
o manxar levaba media hora no forno, quera botarse atrs15 e dicir que se xantaba
outra cousa...
Pero ao final comstela, ou?
Comemos, si! Pero dme a min que o futuro de Manuel como che vai quedar en
auga de bacallau16!
1
arriscarse completamente. 9
solucionoulle o problema.
2
traballar. 10
ir estupendamente.
3
non fixera nada. 11
acadar dous logros vez.
4
vala para. 12
non tivo habilidade, non acertou.
5
era moi doado. 13
estragou.
6
Ten habilidade. 14
sabes como , sabes o que hai.
7
se trabucou. 15
renunciar a facer o que se comprometera.
8
axudar. 16
vai quedar en nada, non vai poder ser.
139
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
1. Manuel est facendo un curso de cocia porque quere aprender a asar carne.
2. Un da pxose a facer unha empanada e saulle ben porque o axudou a sa nai.
3. Proximamente vai facer receitas con castaas e bacallau.
Exercicio 6.2. Mira as listaxes destes grupos de fraseoloxismos e asgnalle o tema que
corresponde a cada grupo.
1. FACILIDADE 2. .........................................
Algo Algo
coser e cantar como atopar unha agulla nun pallar / palleiro
pan comido como buscar un de capa negra en Santiago
custa ferro e faria
Unha persoa
sabe a agulla de marear Algo ou algun
coece o percal duro de roer
3. ......................................... 4. .........................................
Unha persoa Unha persoa
afoga en pouca auga bota unha man
est coa auga ao pescozo bota un cabo
mete a pata scalle as castaas do lume a algun
mete o zoco ve o ceo aberto
non d p con bla
Algo
bscalle os tres ps ao gato
vn como auga de maio
ten as mans atadas
140
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
5. ESFORZARSE 8. ....................................
Unha persoa Unha persoa
baixa o lombo naceu de p
traballa coma unha besta naceu en domingo
deixa o pelello ten madeira
pon toda a carne no espeto ten (boa) man
bota toda a auga ao muo cae de p
non d puntada sen n mata dous paxaros dun tiro
fai carreira
Algo
sae do tnel
paga a pena
Algo
6. ....................................
chegar e encher
Algo vai vento en popa
mallar en ferro fro
9. ....................................
apaar auga nunha peneira
botar millo aos paxaros Unha persoa
como arar no mar empeza a casa polo tellado
cae en saco roto pon o carro diante dos bois
queda en auga de bacallau vende o peixe antes de pescalo
btase atrs
7. ....................................
bota por terra
Unha persoa non levanta cabeza
est de brazos cruzados pide papas
non d pancada tira a toalla
non move unha palla marcha co rabo entre as pernas
ten mala angueira
Algo
faille rabos s culleres
vai deriva
vai a pique
141
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.3. O mundo do mar ofrece unha realidade chea de imaxes que se activan
na fraseoloxa galega. Os seguintes exemplos presentan elementos desa realidade.
Relacinaos co significado literal dos compoentes.
1. Os ratos non roen por pracer, senn para A. Incubar, quentar os ovos ata que nace a
manteren os dentes nun tamao axeitado. cra.
2. A galia est deitada, a chocar os ovos. B. Cortan algo duro cos dentes, xa sexa
superficialmente ou en anacos moi
3. A angueira dos alumnos estudar. midos.
4. A casa da aldea ten un pallar e unha adega C. Roupa de abrigo, sen mangas e aberta
anexas, ambos os dous moi amplos. por diante, que se pon sobre os ombros
5. Nos nosos das, asociamos a capa a e enriba da roupa.
determinados oficios ou aos das de Entroido, D. Traballo ou a actividade na que unha
pero foi unha peza de vestir bsica hai persoa est ocupada.
sculos.
E. Golpe brusco dado coa man, co p ou
6. a distrado e deu unha pancada contra un cun obxecto.
farol.
F. Lugar onde se garda a herba seca ou a
palla para o gando.
142
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
4. Se queres, fala con el, pero advrtoche que malo de D. moi difcil de tratar
roer. E. fai as cousas ben,
5. unha persoa moi interesada e non che d puntada sen ordenadamente
n. F. non fai nada sen obter un
6. Teresa ten boa man coas filloas. Fainas moi saborosas. beneficio
7. Despois de traballar tantos anos con Ladislao, xa coece G. non ten independencia para
o percal e non se fa de que remate a web a tempo. actuar
9. Antes de alugar o local para o negocio ters que conseguir I. coece moi ben a esa
os cartos, non poas o carro diante dos bois. persoa
10. Nesta ra moitos comercios foron a pique e por iso estn L. ten moita habilidade
pechados.
143
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
baixar carreira
botar madeira
caer a pena
cruzar a zoca
facer a toalla
meter o lombo
pagar o pelo
ter os brazos
tirar unha man
baixar o lombo,_________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
afogar deriva
botar de p
caer do tnel
ir en pouca auga
sar por terra
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
144
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
_______________________________________________________________________________
Exercicio 6.10. Escolle a opcin mis axeitada para os seguintes textos e incorpraa
facendo as transformacins necesarias.
1. Non todo o mundo est preparado para ter unha vida sa e equilibrada nas novas
redes de comunicacin. Se non tes moito siso e anda por riba es un persoeiro
famoso, entn xa temos unha boa lea montada. Isto aconteceu os das pasados
con Alejandro Sanz (que __________________ comparando os nenos de frica
coas descargas), e agora volve pasar con David Bisbal. codigocero.com (adaptado)
2. Estas foron as palabras do rexedor: Os concellos estamos a __________________
ao Goberno central, que quere vender que crea emprego en tempo de crise pero
faino custa do esforzo dos concellos para elaborar, aprobar, contratar e executar
proxectos nun tempo rcord www.lavozdegalicia.es (adaptado)
3. A prensa salientou sobre todo o chamamento do monarca para que, en poca de
crise, todos__________________na mesma direccin. www.galiciahoxe.com
(adaptado)
4. Se se enche de pena e non proba bocado ser el o que mis perda, as cousas do
mundo hai que saber levalas como veen, e __________________ nunca bo.
O To Marcos da Portela (adaptado)
145
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.11. Escolle a opcin mis axeitada para os seguintes textos e incorpraa
facendo as transformacins necesarias.
6. Antes de marchar para Santiago cearon xuntos cabeza de xabaril e un vio de Amandi
que non lles serviu para levantar o nimo, pero si para lembrar o acontecido como
se fosen dous vellos amigos que teen moreas de ancdotas en comn. O Trallas
prometeulle facer o posible para desvelar o que os papeis oficiais podan ofrecer
investigacin, anda que agora ________________________ e xa non puidese moverse
coa liberdade de antes. Xabier Quiroga, Atuado na braa (adaptado)
146
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
1. Aquel da o Evaristo dxome: Pois mira, se aprobas e non tes que estudar nas vacacins,
heiche dar eu un choo no cine, que necesito algun que me axude na cabina e, se che
deixa o teu pai, podasme vir __________________ nas sesins infants... E, como dica
ao principio, desde aquel vern todo cambiou e xa sempre fun amigo do Evaristo o do cine.
Xavier Alcal, Evaristo o do cine, en O lar visin e outros relatos (adaptado)
a) botar pola borda b) botar unha man c) botar millo aos paxaros
3. Ti podes sar ben desta lea se contas todo. Se nos dis onde se agacha ese malnacido.
__________________ por ires canda el. Leoute. Teen esa habilidade eses tipos. Xos A.
Ballesteros Rey, Talego (adaptado)
4. O primeiro que podes facer alugar un cuarto na taberna da aldea, al podes aguantar
algn tempo sen problemas. Despois tes que procurar abrir o teu propio camio,
__________________. Non che ser difcil, Rosendo. A ta disertacin causou sensacin
entre os especialistas e ha ter peso na procura dunha colocacin. Ursula Heinze, O soo perdido
de Elvira M. (adaptado)
a) facer carreira b) botar por terra c) meter a zoca
5. Todo lle veu xunto./ Ao empezo do ano/ morreulle a fillia/ que era o seu amparo./ Despois,
tivo un preito,/ venceuse o reparto,/ perdeu media anada/ en xeadas e orballos,/ e ao caer as
rendas/ topouse trabado,/ __________________,/ sen froitos nin cartos. Ramn Cabanillas,
Vento mareiro (adaptado)
a) chegar e encher b) coa auga ao pescozo c) vento en popa
147
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
148
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
149
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.15. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
150
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
Exercicio 6.16. Observa o fraseoloxismo matar dous paxaros dun tiro en diferentes
linguas. Aparece a sa traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do
fraseoloxismo galego. Reflexiona sobre que teen en comn e en que se diferencian.
Comntao.
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas. Comntao.
151
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.18. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Por mis duradeiras que parezan as Nunca choveu que non escampase
dificultades, como acontece coas rachas
de fenmenos meteorolxicos, nalgn
momento mudarn.
152
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
2. Non sei que facer, Ismael, desde que non me chamaron da ltima empresa
farmacutica despois da entrevista de traballo estou paralizada, coma se xamais
fose conseguir nada.
Pero tranquila, muller, non ves que ___________________________________?
5. Todo se torce ultimamente: a Lus non lle concederon a bolsa, o caseiro vai facer
que nos mudemos para poder obrar no apartamento,
S son malas rachas. Ti nunca oches que _____________________________?
153
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 6.20. Estes outros refrns dan consellos sobre como facer o traballo e ter
xito. Relacinaos co seu significado.
REFRN SIGNIFICADO
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
154
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
Para falar...
1. Enumera tres cousas que sexan coser e cantar na ta cidade, e das que sexan como
buscar unha agulla nun palleiro.
2. E ti, es unha persoa que afoga en pouca auga ou aguantas ben o estrs? Como o fas?
Coeces a algun que sexa completamente diferente? Descrbeo.
3. Coeces a algun que traballa coma unha formiga? E a algun que non d pancada?
Como son esas persoas? Que fan? Como a ta relacin con elas?
4. Hai persoas moi prcticas que matan dous paxaros dun tiro con frecuencia. Es ti unha
delas? Comenta algunha ancdota.
5. Algunha vez che sacaron as castaas do lume? Explica a situacin.
6. Nalgunhas ocasins as persoas non poden garantir o xito de algo porque poen o carro
diante dos bois. Coeces algn caso deste tipo? Comntao.
155
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Sabas que...?
Todos teredes odo o consello que se lles d moi a mido aos xornaleiros para
que aproveiten as primeiras horas do da: Non fagas coma o zorro, que se
perde a ma perde o da todo [...] doado comprender que a raposa ten que
aproveitar a ma ou perder o da enteiro, pois as galias vanse ao poleiro en
canto se pon o sol; as que, se quere pillar unha pita, a raposa ten que principiar
a traballar cedo, antes de que comece a trasfega na aldea. Precisa principiar o
traballo ao romper o da, co canto dos primeiros galos. Quen d primeiro d
das veces, a quen madruga Deus o axuda, e quen aproveita a ma ten feita
a xornada.
Lus Moure Mario, Sempre matinando (adaptado)
Pero eu, seor, non veo pola absolucin... eu veo polos cartos.
Polos cartos! E por que cartos, muller, por que cartos?
E por que cartos hei vir? Polo peso dos polos que lle vendn a seu sobrio.
O crego botouse fra do confesionario:
Eu non teo ningn sobrio nin mandei a ningun mercar os polos de que falas.
Pois ese mozo que me trouxo aqu dxome que era seu sobrio, e que os polos
eran para vostede.
Ese pillabn enganounos. A min tomoume o pelo, e a ti roubouche os polos.
[...]
Mais isto non pode quedar as. Nin vostede ten por que perder os cartos nin
eu os polos. Debiamos ir contarlle todo o que pasou a un sereno, buscar o
mozo e entregarllo ao xuz.
E ti sabes quen ? Cocelo ben?
E non hei coecer, seor! un de capa negra.
Pois che o mesmo que se llo fsemos a contar aos vinte e sete da Porta Santa.
Garda os cartios e vaite para a casa. Calquera che busca un de capa negra
en Santiago!
Victoriano Taibo, Un de capa negra, en Da agra aberta. Contos e lendas (adaptado)
156
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
157
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
158
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
a ese pailn cando calquera sabe que iso ter mala angueira
coller auga nun cesto, e que se chegan Traballar pouco: un nugalln, ten mala
algures ser discogrfica. angueira.
ser algo botarlle millo aos paxaros
A angueira o quefacer, a tarefa ou acti-
Ser unha actividade da que non se tira ningn
vidade que realiza ou debe realizar unha
proveito: De veras, improvisar unhas prcticas
persoa.
co teu irmn antes do exame prctico de
conducir foi botarlle millo aos paxaros: por facerlles rabos s culleres
riba de temer a multa, non mellorou nada! Facer que se traballa: Non te podes fiar dos
caer algo en saco roto rapaces de Antonio, que son moi dados a
Non ser recordado e aproveitado, non ser facerlles rabos s culleres: onte pasaron toda
tido en conta: Non lle deas mis consellos a tarde para modelar unha figuria de nada.
a Eladio, que pensa que do mar xa o sabe 6.8. XITO
todo, e canto lle digas vai caer en saco roto.
quedar algo en auga de bacallau caer de p (coma o gato / o galo)
quedar algo en auga de castaas nacer de p
Quedar en nada, non ter importancia, non ter nacer en domingo
un resultado til: Ao final a discusin quedou Ter moi boa sorte: Caches de p, todos
en auga de bacallau. / Esquece o asunto, que suspenderon menos ti. / Parece que naciches
vai quedar en auga de castaas. de p, sempre che asignan os traballos mis
doados. / Carlos, sempre che sae ben todo,
6.7. NON ESFORZARSE vese que naciches en domingo!
durmirse nas pallas ter madeira
Descoidarse no que require actividade, non Ter unha aptitude natural para algo: Sempre
estar vixiante e desaproveitar a ocasin; non dixeron del que tia madeira de artista.
esforzarse: Carme ten das semanas para ter (boa) man
sacar o carn de conducir. Non se pode Ter habilidade para unha determinada
durmir nas pallas! actividade, ser maoso para algo: Ten moi
[Confrontar ficar a durmir nas pallas 1.15. boa man para a cocia.
durmir / non durmir] ter (bo) ollo
estar de brazos cruzados Ter bo tino para as cousas, acertar: O teu pai
Estar ou quedar sen facer nada, con actitude ten bo ollo co peixe, por iso queremos que
de indiferenza ante unha situacin: Al haba vaia mercalo el.
catro obreiros, pero non facan nada, estaban matar dous paxaros dun tiro
de brazos cruzados. Conseguir dous obxectivos cunha soa accin:
non dar golpe Non, non penso ir ao caixeiro pola ma,
non dar pancada tardia vou achegarme a unha presentacin e
non mover unha palla xa o farei de camio, as mato dous paxaros
Non traballar, non facer nada, estar sempre dun tiro.
folgando: Hoxe tivo tantas visitas que non O fraseoloxismo matar dous paxaros dun
deu golpe. / Ese rapaz est cos videoxogos tiro pode estar relacionado cun antigo sis-
todo o da e non d pancada. / A o tes! Non tema de caza de pichns que consista en
move unha palla. reutilizar un baln para capturar un segun-
do paxaro.
A panca a barra que serve para accionar
facer carreira
un mecanismo. A pancada o golpe dado
Ter sorte, prosperar, ascender, acadar unha
coa panca e, por extensin, o dado coa
posicin de prestixio nunha profesin ou
man, co p ou con calquera obxecto.
actividade: Axia fixo carreira como avogada.
159
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
160
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 6. Problemas, xito, fracaso
2 Fracasar, ir runa por estar a merc das seguro ao exame de Matemticas e ao final
circunstancias, sen goberno ou sen control: estaloulle unha castaa nos dentes.
un perdedor que vai deriva pola vida. sar a galia choca
perder o norte Sar algo mal, ter un mal resultado: Confiaba
[Consultar perder o norte 3.20. Fantasa] moito en ter uns das libres para viaxar ao
estalar unha castaa na boca estranxeiro pero saulle a galia choca
estalar unha castaa nos dentes porque precisamente agora hai moito traballo
Levar unha decepcin; xurdir un contratempo na empresa.
inesperado: Cando cran que o novo modelo A galia choca a que est en perodo de
reuna todos os requisitos para ser o coche do incubar, entn non pon ovos nin se pode
ano, estaloulles unha castaa na boca por matar.
un problema no carburador. / a demasiado
[Consultar 8.7. ARRUINARSE]
Refrns
A quen madruga, Deus o axuda Marieiro que dorme, peixes non colle
Levantarse cedo sempre trae proveito porque Para conseguir as cousas hai que espelirse:
ese sacrificio conta cunha recompensa divina: Ao meu ver, para preparar ben as probas de
A xente do rural galego comeza a xornada ao acceso o primeiro que debes cumprir un
pouco de sentir os quiquiriqus do galo. O horario, e un horario que comece cedo! Xa se
dito a quen madruga, Deus o axuda anda sabe, marieiro que dorme, peixes non colle!
ten vixencia entre os nosos maiores. Non hai atallo sen traballo
Cada pau que aguante a sa vela O que semella ser mis curto e rpido tamn
Cada persoa ten as sas responsabilidades e implica esforzo. Non hai que deixarse
debe responder por elas sen esquivalas: Con enganar pola aparencia: Os de 5 B estaban
certo disimulo, Rafa intentou cargarme tamn tolos de alegra porque trazaran un plan para
coa revisin do seu proxecto. Obviamente, botarlle un ollo ao exame do da seguinte.
negueime s me faltaba iso! Cada pau que Pero non hai atallo sen traballo ,e ao final
aguante a sa vela! case lles custou o mesmo conseguir o exame
Canta mis prsa, mis devagar que preparalo.
As prsas non son boas porque no canto Nunca choveu que non escampase
de aforrar tempo, poden complicar mis as As desgrazas non duran eternamente, do
cousas, por iso mellor facer todo co tempo mesmo xeito que despois da choiva vn a
e coidado que precisa: Unha das probas de escampada: Logo de arderlles parte da casa
habilidade do certame era solucionar un da aldea coa vaga de incendios do pasado
crebacabezas, por iso o obriguei a tomar ano quedaron afundidos pero o remonte
unhas tilas e respirar profundo. Para esas das vendas na queixara parece que os
cousas, canta mis prsa mis devagar. est animando. Nunca choveu que non
Con pan e vio ndase o camio escampase!
importante coidar os aspectos de O que non chora non mama
avituallamento para poder facer o traballo Se un nada pide, nada lle dan: Logo de moito
nas mellores condicins: Programaron unha insistiren os investigadores, o Departamento
ruta de sendeirismo polo Monte Pindo para de Bioloxa Molecular mercou material do
este sbado, e prometinlles pasar eu polo trinque est claro que o que non chora
supermercado. Xa sabes, con pan e vio non mama.
ndase o camio.
161
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Se unha porta se cerra, cen se abren a situacin doutra persoa: Xa sabemos que o
A vida ofrece mltiples posibilidades banco de alimentos non resolve o problema
e despois de algo adverso sempre hai das familias sen recursos, pero as pequenas
esperanza: Non imaxinas como estaba o meu contribucins cidads son moi importantes.
irmn cando o deixou a moza. Apunteino a Non esquezamos que un gran non enche
mil actividades, fxeno sar da casa e dxenlle, celeiro, pero axuda ao compaeiro.
xa imaxinas, que se unha porta se cerra, cen
O celeiro o sitio ou local onde se garda
se abren.
a gra.
Traballo feito non mete apuro
Cmpre facer as cousas hoxe e non deixalas Unha man lava a outra e as das lavan a cara
para ma: Ana leva as lecturas e os traballos importante a colaboracin pequena porque
ao da desde o inicio do curso, sempre di que ao final acdanse empresas maiores: Na casa
traballo feito non mete apuro. andamos todos moi ocupados e temos que
Un gran non enche celeiro, pero axuda ao repartir ben as tarefas, porque xa se sabe
compaeiro que unha man lava a outra e as das lavan
Unha contribucin pequena non resolve unha a cara.
situacin completamente, pero fai mis doada
162
Unidade 7. Comunicacin e conversa
Na comunidade de vecios de Rosa teen que recortar gastos. Le esta conversa que acontece durante
a xunta anual de propietarios. Repara nos fraseoloxismos empregados.
(...)
ROSA. Podedes darlle trcola1 o que queirades, pero para min o asunto principal
na orde do da o da limpeza. Non penso dicir amn2 a manter esas cotas mensuais
astronmicas! Con estes langrns da axencia de limpeza can na conta de que
bastante limpaba Herminio...
ABEL. Pero Rosa, imos ver... primeiro, poiades a pan pedir3 a Herminio dicindo
que tanto tia telo coma non, agora botdeslle flores4 porque vos doe pagarlle o
dobre axencia. Calquera dira que s queredes levar a contra5!
ROSA. Non creo que ti poidas botrnolo na cara6, cando fuches o primeiro en
cantarlle as corenta7 a el cando tiveches ocasin
ABEL. E fixen ben! No inverno botabamos das co portal enlamado!
ROSA. E agora non?
ABEL. Pero non mestures allos con bugallos8. Se algo teo claro, que eu non
vou dar o meu brazo a torcer9: temos unha derrama que amaar, e se hai que
recortar gastos, que sexa de a!
ROSA. E logo vas limpar ti? Rapaz, apunta a: Limpeza, Rosa Lamela, do 4 B. Isto
moito, eh... O que non se pode permitir que quen cala coma un peto10 reunin
tras reunin logo se queixe!
ABEL. Como tampouco se pode permitir que os que falan sen ton nin son11 se
crean os donos do edificio! Non me tires da lingua12, que anda lembramos aquela
poca en que algun deba mensualidades durante anos...
SARA. Rosa, ti tamn... Non vaiades ao persoal, centrmonos. O que cmpre aqu
menos falar por falar13 e mis sentidio... che ben certo, garda o bico e ters paz14.
1
falar moito. 5
estar en desacordo. 9
non vou ceder. 12
fagas falar.
2
dar a mia aprobacin. 6
reprochrnolo. 10
non di absolutamente 13
barallar, esbardallar.
3
criticabades. 7
reprendelo. nada. 14
cala e ters tranquilidade.
4
eloxidelo. 8
confundas as cousas. 11
esbardallan.
Exercicio 7.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
163
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. CALAR 2 ..................................
botar terra ter na punta da lingua
calar coma un peto abrir a boca
comer a lingua o gato arranxar o mundo
morder a lingua dar trela
non soltar un can darlle palleta
quedar en branco dicir coa boca pequena
tapar a boca estar de parola
espallar aos catro ventos
3. .................................. falar para as paredes
quebrar o xeo
falar catro palabras contadas tirar da lingua
falar miudio
ser de poucas palabras
4. ..................................
164
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.3. Estas outras listaxes de fraseoloxismos tamn fan referencia a falar con
algunha intencin. Escribe o nome ao que pertence cada grupo.
LOUVAR RECRIMINAR
REXOUBAR e CRITICAR BLASFEMAR
ESTAR DE ACORDO ESTAR EN DESACORDO
8. .................................. 9. ..................................
dicir amn levar a contra
non dar o seu brazo a torcer
10. ..................................
11. ..................................
botar flores
pr nun pedestal apertar as caravillas
pr polas nubes botar na cara
botar o can
12. .................................. caer o pelo
cantar as corenta
andar na boca da xente facer un traxe ( medida)
arrastrar pola lama levar nas orellas
lavar a roupa
pr a pan pedir
13. ..................................
ter lingua (de vbora) viperina
botar sapos e cbregas (pola boca)
botar veleno pola boca
165
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Uxa tivo unha cada cos patns e partiu o A. De tamao moi pequeno.
cbado. Vaise ter que operar en novembro.
B. Da cor da neve ou do leite.
2. Eu son da montaa, por iso sempre me
pareceu tan engaiolante o son do mar. C. Pecho que consiste nun gancho metlico
que encaixa nunha argola ou nunha peza
3. Os gatios, ao naceren, teen os ollos de madeira.
miudios.
D. Sensacin percibida a travs do ouvido.
4. O branco est na moda, s que se mancha
facilmente e pasamos a vida a lavar. E. Parte do corpo que liga o brazo e o
antebrazo.
5. Puxo unha trcola na leira de millo para
escorrentar os paxaros. F. Instrumento feito de tboas e outros
materiais que ao ser movido polo vento
6. Temos que amaar a caravilla da cancela ou accionado por algn mecanismo, fai
porque non abre ben. rudo.
1. apertar ao conto
2. dicir as caravillas
3. repetir o xeo
4. ir coma un papagaio
5. quebrar amn
6. ter na punta da lingua
ter algo na punta da lingua
166
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.6. Para nos referirmos a calar ou non falar, aludimos a mido a elementos
pechados, baleiros, mortos. Relaciona.
1. calar en branco
2. quedar coma un peto
3. comerlle a lingua o gato
4. calar coma un afogado
5. coserlle prenda
6. botar terra a algo
7. non soltar a boca a algun
Exercicio 7.7. Nos fraseoloxismos relativos ao falar e conversar, lingua, boca e palabra
son os elementos mis empregados. Relaciona estes exemplos co seu significado.
167
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 7.9. Podemos falar moito, falar pouco ou falar sen saber. Todas esas
actitudes percbense dun xeito mis positivo ou negativo segundo o contexto. De seguido,
relaciona cada un dos fraseoloxismos co significado equivalente.
168
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.10. Sublia o fraseoloxismo que mellor se adece aos seguintes temas.
1. ESTAR DE Acordo
a) dicir amn
b) pr polas nubes
c) pr verde
2. Louvar
a) espallar aos catro ventos
b) pr nun pedestal
c) facer un traxe medida
3. estAR EN Desacordo
a) falar polos cbados
b) non dar o brazo a torcer
c) falar os sete falares
4. Recriminar
a) botar flores a algun
b) dicir amn
c) ir falar de merda o mis cagado
5. Rexoubar
a) levar nas orellas
b) lavar a roupa
c) dicir coa boca chea
169
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Hoxe, este concorrido paseo xa non se leva, pero os habitantes de Vilanova anda seguen
frecuentando a novena da Santa considerando a romara do Cristal como unha gran
romara que eles nunca deixan de faltar. Anda hoxe s homes do pobo lles queda o
costume de se xuntaren os domingos e festivos na praza e prse de __________ hora
de xantar. Jos Antonio Fidalgo Santamaria. Colectivos artesanos. Para unha etnografa dos
portadores tradicionais
3. E, s despois dalgns segundos de silencio, con aire reflexivo, permitrase agregar - O que
me parece a min que ti ests a __________. Non era iso o que estabamos precisamente
a discutir... Falabamos doutra cousa. Anxo A. Rei Ballesteros, Loaira
a) falar polos cbados b) ter na punta da lingua c) misturar allos con bugallos
4. E todo ese tempo, xa no cuarto, xa na cantina, xa sentado nun escano diante da porta
raxeira, calei __________ , lembrei desoladamente mia mai e as mans coma pegas de
Helena Rouco, e os seus ollos que por uns intres me miraran, nada novo coecn sobre
o segredo de Lzaro Rivadulla, a penas vin a Xudas nun par de ocasins, e unha noite
souben que iamos cometer outro roubo e que a mia participacin era imprescindible.
Xos Miranda, Morning Star
5. En xeral, s persoas de bastante confianza, abondo discretas ou non tan curiosas como
para se decataren dun segredo que non convia que andase por a, pregoado __________.
Amais, se cadra non tian interese abondo, ou relacins concretas, como para que a
sa informacin suscitase entusiasmo en ningun. Carlos Arias, O libro das capitulacins
a) trcola b) s papas c) ao biosbardos d) aos catro ventos
170
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.12. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
171
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
172
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.14. Indica cal destes fraseoloxismos resume mellor o texto anterior e comntao.
173
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Observa como o fraseoloxismo quebrar o xeo / romper o xeo mantn a mesma imaxe
no seu equivalente nas diferentes linguas.
Exercicio 7.15. Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos
nesta unidade noutras linguas que coezas. Comntao.
Exercicio 7.16. Engade estes remates aos seguintes refrns sobre a comunicacin e a
conversa.
1. O falar ______________________________________________
174
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Exercicio 7.17. Os refrns fixan relacins de elementos que hoxe poden semellar
arbitrarios. As dicimos Quen ten lingua vai a Roma, porque Roma unha das cidades
con maior importancia na historia e centro espiritual do catolicismo, e non empregamos
os nomes doutras cidades. A seguir escolle a frase que completa os seguintes refrns.
175
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 7.18. Mis dunha vez escoitamos que O peixe morre pola boca. A capacidade
de gardar segredos ou simplemente informacin moi valorada culturalmente, por iso
moitos refrns fan referencia discrecin. Relaciona ata formares os refrns correctamente.
1. Non che vou dicir nada que ti non intuses. Desde hai uns meses eu e a mia moza non
estamos ben. Xa sabes, ______________________________.
2. Antn dxome que o pasou moi ben na festa e Ana que foi unha festa aburridsima. Xa
o di o refrn, ______________________________.
3. Non sabes onde a festa? ______________________________, as que pregunta e xa
vers como has de chegar!
4. O alcalde prometeu durante a campaa electoral sumidoiro para todas as parroquias
do concello. Pasou toda a lexislatura e non cumpriu o prometido. Xa se sabe,
______________________________.
5. Sara, a compaeira de La, comezou a esbardallar e a falar de cousas que non saba. Xa
di o outro que ______________________________.
176
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Wenn die Schfe blcken, fllt ihnen das Futter aus dem
Maule (alemn)
Cando bean as ovellas, celles o penso do focio
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
177
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Escena 1: Repara na primeira imaxe, que fraseoloxismos podemos empregar? Pensas que
o polbo ha de falar ben da feira? Por que?
Escena 2: Na segunda imaxe temos das vellas a rexoubar. Que fraseoloxismos podemos
empregar nesta situacin? Cres que somos xulgados polo estilo da roupa, do gosto musical,
da esttica? Comntao.
178
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
Para falar...
1. Nas conversas cos amigos, es de poucas palabras ou gstache darlle trcola?
Comntao.
2. En que situacins vas ao conto? En cales misturas allos con bugallos? Por que?
3. Todos coecemos xente que non ten papas na boca. Coeces algunha? Describe
o seu comportamento nalgunha situacin concreta.
4. Hai momentos nos que dicimos amn ou levamos a contra. Lembras algunha
situacin na que non deas o brazo a torcer? Que postura adoitas ter ti? Por que?
5. Cando cometemos erros, temos que saber afrontar as consecuencias. Apertronche
as caravillas algunha vez? Conta que pasou.
Sabas que...?
179
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
180
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
deixar coa palabra na boca a algun dixo coa boca chea que a investigacin en
Marchar e non escoitar o que esa persoa est medicina deste pas era magnfica.
dicindo: Esa recepcionista sempre me deixa [dicir] coa boca pequena
coa palabra na boca, non a aturo mis. [falar] coa boca pequena
estar de parola Intervir unha persoa sen se atrever a dicir algo
Ter unha conversa informal e amigable sobre abertamente ou facelo de xeito breve; facelo
calquera tema sen transcendencia: A estes de mala gana, con pouco afecto, discrecin,
vellos moito lles gusta estar de parola timidez ou vergoa: As cousas importantes
sombra dun carballo. non se poden falar coa boca pequena, hai
meterlle no cu algo a algun [vulgar] que afrontalas con decisin.
Contar algo inmediatamente a esa persoa, falar cunha porta
de xeito indiscreto: Ti xa ben sabes que non falar para as paredes
podes falar nada con Sabela sobre Xos, Falar unha persoa sen ser escoitada, falar en
porque despois xa llo vai meter no cu! balde: Eu debo estar a falar para as paredes,
quebrar o xeo porque non consigo que ningun me preste
romper o xeo atencin.
Iniciar a comunicacin ou o dilogo entre medir as palabras
persoas que non se coecen ou que estn Falar con prudencia e moderacin, conterse:
nunha situacin tensa: Comezou a falar na Cando vaias onda el, mide as palabras.
reunin para quebrar o xeo. quitarlle a palabra da boca a algun
[airear] aos catro ventos sacarlle a palabra da boca a algun
[espallar] aos catro ventos tirarlle a palabra da boca a algun
[pregoar] aos catro ventos Anticiparse e dicir algo que o falante estaba
Propagar, difundir unha noticia ou un suceso a piques de dicir: ao dicir eu, quitchesme
en todas as direccins, en todas as partes, para a palabra da boca.
que sexa coecida por mis xente: Anda que ter algo na punta da lingua
a voda da sa xefa era un segredo, aireouna Estar a piques de dicir algo que momenta-
aos catro ventos. / A fichaxe de Neymar polo neamente non se pode recordar: Agora non
Coruxo foi pregoada aos catro ventos polos me lembro da capital de Irlanda, too na
medios de comunicacin. punta da lingua... Si, home si, Dubln, no
cortarlle a palabra a algun me acordaba.
Interromper, non deixar falar: Oe, xa est ben tirarlle da lingua a algun
de cortarme a palabra! Agora estou falando tirarlle pola lingua a algun
eu e quero rematar este argumento dunha vez. Incitar ou obrigar a algun arteiramente a que
dicir a ltima palabra diga ou conte algo; provocar para que fale:
Dar por terminada unha discusin, decidir Tralle da lingua a ver se che conta o que
nunha cuestin: Ta nai dixo a ltima pasou. / voceira do grupo parlamentario
palabra e non se fale mis do asunto! sempre lle hai que tirar pola lingua para
ter a ltima palabra saber a sa opinin sobre os ltimos debates
Decidir nunha cuestin: A directora ten polticos.
a ltima palabra hora de decidir as tratar de ti (a ti)
estratexias de venda. Atuar, utilizar o tratamento de familiaridade
dicir coa boca chea con algun, empregar o pronome ti (en vez de
falar coa boca chea vostede) para referirse ao interlocutor: Estou
Falar unha persoa de maneira convencida e moi contenta porque os colegas do novo
segura, chea de fachenda, de orgullo: O ministro bufete xa me tratan de ti.
181
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
182
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
183
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
algun: Non se pode estar sempre a levar a incumpriu o horario de chegada e os pais
contra, s veces tamn hai que ceder. cantronlle as corenta.
non dar o brazo a torcer Cantamos as corenta ao xogar s cartas
Manter dunha maneira obstinada unha no tute. Acadamos corenta puntos cando
determinada opinin ou postura; non ceder nunha mesma man temos cabalo e rei do
perante algo ou algun: A Rucha non deu mesmo pau que sexan trunfos.
o brazo a torcer e tivemos que facer a festa caerlle o pelo a algun
na sa casa. Recibir esa persoa un castigo ou reprimenda
7.10. LOUVAR por algo que non fixo ou fixo mal: Esqueciches
o teu primeiro aniversario de noivos e agora
botarlle flores a algun vaiche caer o pelo, xa vers.
Eloxiar, dirixir palabras de gabanza, louvar: [Consultar 6.9. fracaso]
Na reunin de onte, o director non parou de cortarlle un traxe ( medida) a algun
botar flores nova reitora. facerlle un traxe ( medida) a algun
pr nun pedestal a algun Falar mal desa persoa, criticala, sacarlle os
pr polas alturas a algun defectos. Aquela xente noxenta todo o quera
pr polas nubes a algun saber para facerlles un traxe aos vecios.
Admirar moito, gabar moito, louvar de levar nas orellas
maneira esaxerada: A adestradora puxo polas Ser recriminada unha persoa por algo que
nubes o desempeo das sas xogadoras. fixo mal: Os estudantes levaron nas orellas,
O pedestal unha peza que sostn e eleva porque a profesora estaba farta de que
unha estatua. chegasen sempre atrasados.
ir falar de merda o mis cagado [vulgar]
[Confrontar 5.10 adulacin]
Criticar a unha persoa por falar dalgn
7.11. RECRIMINAR defecto de algun que tamn ten ela: Non
soporto cando Euloxio se pon a falar de tica
apertarlle as caravillas a algun e honestidade, co corrupto que el ! Xa se
Recriminar con severidade ou rigor, sabe que sempre vai falar de merda o mis
exercendo presin sobre esa persoa para que cagado.
acte dunha determinada maneira: Tivo que pr a caldo a algun
apertarlle as caravillas aos vecios para que pr verde a algun
aceptasen o reparto equitativo dos gastos. pr a pan pedir a algun
botar na cara pr podre a algun
Reprochar unha accin ou un comportamento; pr pingando a algun
censurar, recriminar: A mia compaeira do [Consultar 7.12. rexoubar e criticar]
choio botoume na cara que non fago as [Confrontar prse pingando 9.5. mollarse]
cousas ben.
botarlle o can a algun 7.12. REXOUBAR e CRITICAR
botarse a un
andar de boca en boca
Reprender, reprochar de maneira violenta:
Ser unha persoa ou unha cousa da que fala
Xon non se conseguiu controlar e botoulle
moita xente: Non se fala doutro asunto no
o can ao vecio por culpa do alto volume
lugar, anda de boca en boca.
da msica.
andar na boca do mundo
[Confrontar botarlle os cans a algun 4.4.
andar na boca da xente
rexeitamento]
Ser unha persoa criticada polos demais
cantarlle as corenta a algun
publicamente, que obxecto de comentarios
Advertir severamente a algun dicndolle as
ou murmuracins: Eu sempre admirei esas
cousas claras, reprender, rifar: Onte Laura
persoas que fan o que lles peta, mesmo que
184
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 7. Comunicacin e conversa
anden na boca da xente. / Desde que se nai comezou a berrar e pxome a caldo al
arrimou anda na boca do mundo. mesmo, sen reparar en quen nos ollaba.
arrastrar pola lama a algun [Confrontar prse pingando 9.5. mollarse]
Criticar de maneira violenta, insultar ter lingua (de vbora) viperina
gravemente: Xosefa pasou toda a vida a Ser unha persoa que anda sempre a falar mal
arrastrar pola lama as vecias e agora non dos demais, que murmura e ofende de xeito
ten nin con quen falar. ferinte e mordaz: Non soporto ese rapaz, ten
botar a lingua a pacer lingua de vbora viperina, sempre est a falar
[Consultar 7.7. falar sen saber] mal de todo o mundo.
lavar a roupa
Rexoubar, criticar: Cada vez que se xunta co 7.13. BLASFEMAR
seu amigo David Carolino comezan a lavar [botar] sapos e cbregas (pola boca)
a roupa e repasan a vidia de toda a vila! Blasfemar, inxuriar ou disparatar; maldicir ou
meterlle no cu algo a algun [vulgar] proferir insultos (contra algun): O marieiro
[Consultar 7.2. falar sen saber] encabuxouse e comezou a botar sapos e
pr a caldo a algun cbregas pola boca fra.
pr verde a algun
A blasfemia e as posesins demonacas
pr a pan pedir a algun
aparecen representadas frecuentemente na
pr podre a algun
iconografa relixiosa cristi con rptiles ou
pr pingando a algun
outros animais similares.
1 Falar das faltas ou defectos desa persoa para
criticala; rexoubar dela, ofendela, maltratala botar veleno pola boca
verbalmente: Os gandeiros leiteiros puxeron Blasfemar, criticar con maldade, con moi
a pan pedir os representantes sindicais por mala intencin; maldicir,: Eu son un tipo
non defenderen os seus dereitos! tranquilo, pero cando me tiran do xenio
2 Reprender fortemente a esa persoa: Cando comezo a botar veleno pola boca que non
lle expliquei que perdera os cartos, a mia hai quen me pare!
Refrns
A bo entendedor, curto falador confrmanse segundo as nosas experiencias
Unha persoa non precisa dar toda a vitais sobre calquera feito. As, das persoas
informacin cando o seu interlocutor poden ter opinins moi diferentes ante o
intelixente, esperto e espelido: Non lle tiven mesmo acontecemento: Ti disme que a festa
que explicar a Serafn a importancia da foi unha trapallada e Lois que foi unha
confidencialidade dos exames. Nunca mellor marabilla! che ben certo, cada un fala da
dito, a bo entendedor, curto falador. feira segundo lle foi nela.
A lingua ten moi bo curral Cada un raa onde lle proe
A lingua ten o seu espazo dentro da boca Unha persoa fala do que lle afecta, do
(curral) e a debe permanecer. Daquela, que lle doe; defende o seu: Cada vez que
mellor non falar nalgunhas situacins falamos mal da sa moza, Xin ponse bravo
inconvenientes ou embarazosas: Sabes con e defndea, xa se sabe que cada un raa
quen estabas a falar mal do choio? Co fillo da onde lle proe.
xefa da empresa! Lmbrate para a prxima, Da boca pechada non saen parvadas
a lingua ten moi bo curral! Para evitar problemas mellor calar. Se unha
Cada un fala da feira segundo lle foi nela persoa non fala, est libre de dicir burradas:
As nosas interpretacins e opinins Como es capaz de dicir que no Bierzo non
185
Unidade 7. Comunicacin e conversa Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
falan galego! Se non sabes do que falas, cala! O peixe morre pola boca
Da boca pechada non saen parvadas. O que sae pola boca dunha persoa pode
Do dito ao feito, vai un grande eito delatala, expoela. Falar unha trampa para
O que se di e o que se acaba por facer non ns do mesmo xeito que abrir a boca unha
coincidente. Falar mis fcil que facer: Suso trampa para o peixe cando se achega ao anz
dxonos que a entregar un relatorio completo para comer: Adriana Bugallo quera gardar
sobre a viabilidade econmica da empresa e o segredo da sa gravidez mais Menca non
ao final entregounos esta merda. che ben resistiu e difundiuno, xa se sabe que o peixe
certo, do dito ao feito, vai un grande eito. morre pola boca.
Fala pouco e ben e sers algun Ovella que berra, bocado que perde
mellor falar de maneira breve e rigorosa, [Consultar Exercicio 7.20.]
porque no discurso oral son premiadas a Palabra por dicir non ten chata
concisin e a calidade se queremos ser ben Estar calado evita confusins e problemas. O
vistos: Irea, vouche dar un consello, cando que non se di non pode ser reprobable: Estiven
interveas nas reunins da ANPA faille caso tentado de lle retrucar xefa de seccin, pero
ao refrn fala pouco e ben e sers algun. palabra por dicir non ten chata, as que evitei
Falar prata, calar ouro calquera tipo de liorta.
Saber calar anda mellor do que falar. Quen moito fala, moito erra
Prmiase a persoa calada, supostamente mis Canto mis fala unha persoa, mis exposta
sabia e precavida nas sas afirmacins: Falar est a equivocarse; falar pouco errar pouco:
prata, calar ouro, as que cada vez que lle Eu, sinceramente, non concordo co refrn
preguntan con quen prefire estar, con pap ou quen moito fala, moito erra, porque os que
con mam, non abre a boca. nada din, nada conseguen.
Garda o bico e ters paz Quen ten lingua vai a Roma
Hai que calar para evitar discordias: Se tes Unha persoa que fala e capaz de preguntar,
un amigo do Celta e outro do Depor, non lles chega ao seu destino, acada os seus obxectivos:
fales dos movementos na tboa, garda o bico No ano do Erasmus aproveitei para percorrer
e ters paz. toda Alemaa sen ter idea, pero como quen
O falar non ten cancelas ten lingua vai a Roma non tiven problemas!
Falar unha actividade sen limitacins. A
algunhas persoas falar non lles custa nada,
por iso o fan sen a suficiente informacin
ou precaucin: Lucas pxose a falar do mar
como se pasase a vida de marieiro e non ten
nin idea, o falar non ten cancelas.
186
Unidade 8. Cartos
Na seguinte entrevista dun programa de radio estase a falar da traxectoria vital de Anselmo
Ferreiro, un personaxe no que podemos identificar a persoas que coecemos directa ou
indirectamente. Repara nos fraseoloxismos empregados.
1
enriquecerse. 8
gastou uns cartos.
2
ser completamente pobre, non ter nada. 9
que non tia cartos.
3
traballar por un soldo fixado por da. 10
custaban caros porque eran especiais.
4
volverse rico traballando en Amrica. 11
dilapidar, gastar moitos cartos.
5
ter moitsimos cartos. 12
roubaron.
6
medrar, prosperar. 13
arruinouse.
7
aforrando. 14
na extrema pobreza.
187
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 8.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
facer cartos
188
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
)1. Tamn sei que traballas moito e que aforras moito tamn, mesmo non gastas
nesas cousas midas que son o aforro do pirixel. Sempre souben que ti non es
dos homes que aproveitan as faragullas e tiran os anacos. Xess Alonso Montero,
Sofa Cordal Pieiro, labrega do Ribeiro de Mio... (adaptado)
2. Desde que lle saron ben os negocios faca todo o posible por aparentar que
estaba podre de cartos. Nun prazo breve de tempo comezou unha carreira sen
parada por acumular cousas, signos exteriores de riqueza, como adoitaba
chamarlles un seu amigo da infancia. Por desgraza o bo gusto non acompaaba
sempre cada nova adquisicin, mis ben era todo o contrario. Xavier Senn,
Coche novo
a) tia unha infeccin b) tia problemas coas plantas c) tia moitos cartos
4. Ann tia unha nena de doce anos e, anda que parecese difcil de entender,
a ambas as das deixraas plantadas o home, fuxindo, haba unha ducia de
anos. Daquela ficara cunha man diante e outra detrs pero andara lixeira
e montara unha perruquera da que vivir. Joaquim Faria, Blues para un asasino.
First we take Manhattan (adaptado)
a) tia mancheas de cartos b) non tia cartos c) tia cartos por todas partes
5. Temn que o tal Xabier pretendese instalarse con Silvia na mia casa, as que
dediqueime a acosalo con preguntas nada indirectas. Dixo que era decorador
de tendas de moda, pero non vesta en consonancia con esa profesin que,
relacionada cun sector en alza, fara supoer un bo nivel econmico. Non
era un tirado, pero tampouco aparentaba nadar na abundancia. Xos Cid
Cabido, Das contados
a) traballar na natacin b) ter nadado moito c) ser moi rico
189
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
190
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
Levaba un mes sen ver a Ann. Precisbaa xa, pero andaba sen branca e niso
era testaln, absurdo, clsico e machista, todo por xunto, mais non admita
sar con ela sen cartos. Prefera aguantarse. Que non e que non.
Joaquim Faria, Blues para un asasino. First we take Manhattan (adaptado)
Despois da reconversin industrial nos estaleiros dunha cidade do norte, moita xente
quedou no paro. Un grupo de persoas maiores de corenta anos ctase cada da no
bar, onde botan mis tempo que na sa propia casa, comentan como lles foi o da
na busca de traballo, falan dos seus problemas cotins, non s laborais, senn tamn
familiares vez que toman unhas cervexas. Un deles, Santa, non ten un can, pero
vive a vida como o que mis e soa con ir algunha vez a Australia.
www.crtvg.es
191
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
En Ribadeume, que este ano botou a casa pola vent, tiveron catro
das de festa, comezando o venres cunha verbena a cargo das coecidas
orquestras Trbol e Trovadores. A xornada do sbado iniciouse con
bombas de palenque, seguida de misa e procesin e a sesin verm co
grupo musical Ilusin, que tamn estivo na verbena acompaado da
orquestra Juan Mallo.
www.amigus.org
1. Antn, terma do cazo do leite para que non A. Sen pelo ou sen aquilo que
reborde. normalmente o cobre.
2. O gabn est forrado con pel de ovella. B. Migalla ou anaco que se solta do
pan.
3. O armador repartiu o quin entre os
marieiros. C. Cuberto e protexido na sa parte
interior.
4. Ao sacar o esparadrapo quedoulle o brazo
pelado. D. Lombriga de cor rosada.
5. O paisano abriu un rego por entre o millo para E. Coida, vixa.
regar.
F. Pequeno suco ou escavacin.
6. Os pequenos estiveron na horta na procura da
G. Lote da pesca que lle corresponde a
mioca mis longa.
cada membro da tripulacin.
7. Uxo volveu roer no molete e na carne ata que
non deixou nin faragulla.
192
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
1. Onte comn unhas talladas de lacn fro A. Mecha ou pabo de fos de algodn
con pan que estaban moi boas. retorcidos da candea.
2. O mis rico de toda a comida foi o pan B. Graxa slida e dura obtida dos animais.
mollado no prebe. C. Mulime, conxunto de vexetais como
3. Cando marchou a luz, Carlos prendeulle toxo, fentos e herba cortados e usados
lume matula e puxo o candil derriba da para pr no chan das cortes.
mesa. D. Porcins que resultan de cortar certos
4. Antn, unta esas botas cun pouco sebo. comestibles, en particular a carne.
pedir
agosto
a
Amricas
andar cartos
ao
estar man
as
facer mioca
o
meter nubes
polas
portas
quin
xornal
andar a pedir,______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
camisa
apertar casa
acabar cartos
estar a cinto
nadar coa fartura
perder dos forrado
soltar na msica
ter o pelado
termar pita
apertar o cinto,_____________________________________________________________
___________________________________________________________________________
193
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
andar a pedir
andar polas portas
__________________________________________________________________________
194
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
1. Ai... estes rapacios non saben que hai que a) acabar coa casa
_________________? Teu av gaou moitos cartos b) ser un comecartos
a finais dos 50, nos 60 e 70, pero chegou aos 80 e a c) gardar das risas para as
parou todo. Menos mal que aforramos ou teriamos choras
morto de fame. A construcin un traballo temporal
neste pas, vai a golpes, 10 ou 15 anos ben, outros 10
ou 15 anos mal. www.soloespolitica.com (adaptado)
5. Todo est carsimo. Non sei onde vai dar. A conta baixa a) est polas nubes
e non se pode tirar nada. Todo __________________. b) gasta a rego cheo
Non gaamos case para comer. Os cartos vanse. Imos c) est teso
ter que volver ao campo de onde vn todo, porque
o que d a cidade non son mis ca dores de cabeza.
www.galiciahoxe.com (adaptado)
195
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
__________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
196
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
Exercicio 8.10. Completa cada secuencia cun dos seguintes compoentes. Hai tres opcins
erradas.
1. Pimpinela a protagonista dOs vellos non deben namorarse. unha moza pobre e
humilde, obrigada polos seus pais a casar co seor Fuco, un vello que est podre de
________. www.youtube.com (adaptado)
2. A adega Crego e Monaguillo de Monterrei tira a ________ pola vent para festexar
o seu dcimo aniversario. Mis de 2.000 invitados asisten ao acto e posterior festa
amenizada polas orquestras Panorama e Pars. www.laregion.es (adaptado)
3. Co motivo das festas patronais, no Cantn de Ferrol haba unhas figuras xigantes que
deberon custar un ollo da ________: torre de Hrcules, murallas de Lugo, un hrreo,
unha palloza, a fachada do Obradoiro, un apstolo romeiro e un home a cabalo que
disque era Breogn www.farodevigo.es (adaptado)
4. Nas guerras estase usando moito armamento e podmonos preguntar se non haber xente
que se est facendo de ________ aproveitando os conflitos. El Correo Gallego (adaptado)
5. E hai cidadns que teen que apertar o ________, ben porque se endebedaron de mis,
ben porque traballaron en sectores nos que se gaaron moitos cartos e que agora estn
en crise, como a construcin e todo o que leva aparellado. revista.consumer.es (adaptado)
197
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 8.12. Sinala se as seguintes secuencias son verdadeiras (V) ou falsas (F).
198
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
apertar o cinto
Unha lectura literal do fraseoloxismo apertar o cinto fai pensar que en pocas de
crise cmese menos, prdense quilos, o cinto queda grande e hai que apertalo... Outra
interpretacin menos aceptada que ao facer presin sobre o estmago, alviase a
dor producida pola fame.
Exercicio 8.13. Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos
nesta unidade noutras linguas que coezas. Comntao.
199
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
A cabalo regalado non lle mires o dentado sase para indicarlle a unha persoa
que non debe poerlle peros a algo que non lle custou nada, para xustificar a escasa
calidade dun obxecto conseguido gratuitamente ou ao recibir un agasallo que non
chega a colmar as expectativas de quen o recibe. A orixe do dito est relacionada co
costume dos paisanos de observar coidadosamente a dentadura das cabalgaduras antes
de mercalas, para saberen a idade e facerse unha idea do estado de sade do animal e,
polo tanto, sopesar o seu prezo.
Mara Montaa, A tradicin oral en Galicia (adaptado)
1. A avaricia ______________________________________________
200
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
Exercicio 8.15. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos onde
corresponda.
SIGNIFICADO REFRN
1. Hai que aceptar de bo grao os agasallos
A cabalo regalado non lle mires o dentado
sen cuestionar a sa vala.
2. A riqueza non se alcanza con posesins,
..............................................................................
senn cunha vida libre de necesidades.
3. Se queremos recibir visitas e gozar
da sa compaa, debemos ser persoas ..............................................................................
hospitalarias.
4. preferible ter algo e valoralo que confiar
..............................................................................
en conseguilo no futuro.
5. O desexo de querer mis e mis fai perder
..............................................................................
o xa conseguido.
6. Anda que haxa pouco, sendo intelixentes,
ha de chegar ben para cubrir o necesario.
No caso de que haxa moito, hai que ser ..............................................................................
moderados, porque logo se esgota.
1. Xerardo e Anta estn viaxando moito ultimamente e non estn aforrando nada.
Teen que ter coidado porque ______________________________________.
2. Como sempre fai polos Reis, Ana regaloume unha axenda anda que das que van
da por da, e eu prefiro ver a semana enteira.
Vale ben, muller! _____________________________________.
3. Non sabemos se volver ao posto revender outros lbums de banda deseada O caso
que o permiso s o tiamos at onte!
Entn non o fagades, se vos pillan ser peor, ben certo que ___________________
___________________.
4. Se algo aprendn da mia avoa Maruxa que non podes sentar a ningun mesa sen
servirlle un caf e algo doce
As : ______________________________.
5. O bo oficio de carpinteiro do seor Manuel deulle sempre para vivir sen necesidades
nin grandes luxos.
un exemplo de persoa: ______________________________.
6. Nunca lle acabei de ver a utilidade a todas estas ferramentas, e menos agora, que estn
a punto de sar outras novas
Cala, que ______________________________.
201
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 8.17. Observa este refrn e o seu equivalente noutras linguas. Aparece a
traducin literal embaixo cando a imaxe non coincide coa do refrn galego. Reflexiona
sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comntao.
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
202
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
Observa estas escenas. Describe as situacins e comenta que lles est a acontecer aos
personaxes que aparecen nelas. Procura empregar os fraseoloxismos e refrns vistos
nesta unidade.
Para falar...
1. Na ta opinin, que cousas custan un ollo da cara? Que fas para conseguilas?
2. Coeces algun que estea forrado? e algun que estea pelado? Describe como
son as sas vidas.
3. En momentos nos que ests sen un can, que fas? Comntao.
4. Fixeches algunha vez un gasto excesivo e botaches a casa pola vent? Como foi?
En que non che importara gastar cartos coma sarabia? Por que?
5. Describe algo que para ti non ten prezo e di por que tan valioso.
203
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Sabas que...?
204
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
205
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
206
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 8. Cartos
207
Unidade 8. Cartos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Refrns
A avaricia rompe o saco Non mis rico o que mis ten, senn o que
A ansia excesiva dunha persoa por acumular menos precisa
cartos e riquezas sempre acaba mal: moi A riqueza non consiste nun cmulo de
entendido na bolsa, pero deixouse levar posesins senn na ausencia de necesidades:
pola actividade exitosa de varias empresas e Non ten moito pero vive feliz, ben certo que
comprou unha boa manchea de accins. Agora non mis rico o que mis ten, senn o que
que o seu valor baixou, anda desesperado. Xa menos precisa.
se sabe: a avaricia rompe o saco. Non hai pouco que non chegue nin moito que
A cabalo regalado non lle mires o dentado non se acabe
Cando unha persoa recibe algo de balde, Con habilidade o pouco pode repartirse para
debe aceptalo anda que non guste e sen que chegue. Con irresponsabilidade o moito
pr en dbida o seu valor: A nai de Aurora tamn se esgota: Non ests aforrando nada
comproulle unhas sabas de cores para o piso e ten en conta que non hai pouco que non
de estudante. Non lle gustan nada, pero eu xa chegue nin moito que non se acabe.
lle dixen aquilo de a cabalo regalado non lle Mis vale ter que desexar
mires o dentado. moi importante valorar o que se ten (anda
Hai que dar e ter para que nos vean ver que non sexa exactamente o que se quere)
Hai que actuar con xenerosidade e porque o desexo doutra cousa non garanta
hospitalidade para recibir visitas. Mia nai de que se vaia acadar: Os meus tos da vila
sempre tia unha miguia de queixo e un teen unha hortia pequena que xa lles
vaso de vio para quen entrase pola porta. gustara a moitos. Cando algun lles di que
Decote dica hai que dar e ter para que nos non gran cousa, eles sempre contestan que
vean ver. mis vale ter que desexar.
208
Unidade 9. Tempo meteorolxico
Le o estado do perfil do xornalista Elas Luaces nunha rede social. Repara nos
fraseoloxismos empregados.
Para demostrar que a vida dun documentalista independente non unha sucesin
fabulosa de paisaxes ben valen as mias ltimas semanas. Eu, que son de Ourense e
sei o que afogar de calor1 no vern, tiven que aturar o final de agosto en Grecia. A
sensacin era propiamente infernal, caan os paxaros coa calor2 e eu aseime coma
un carneiro ao espeto3 explorando o lugar e filmando os testemuos que precisaba.
Ademais non lle encontro chiste ningn a ese sol, sempre fun algo tizn de pel e non
me vai nada esa moda de prse ao sol coma un lagarto4.
A seguinte parada era Istambul, en Turqua. Anda bo era que al me agardaban outros
compaeiros de rodaxe, e a calor de setembro non era tan esaxerada. Iso si, a mesma
tarde de chegar, vimos como se toldaba o ceo nos xardns entre Santa Sofia e a Mesquita
Azul, e como os vendedores de simit roscas de pan con ssamo, corran ao acollido.
En medio minuto caa auga a chuzos5, a xerros6, a caldeiros7 ou a mares8. Algo
torrencial e repentino, nada que ver cos ritmos da chuvia en Santiago de Compostela,
por exemplo. Puxmonos coma pitos9, a auga calounos at os sos10 e o peor de
todo, cos equipos enriba. O resto da tarde, mentres amainaba e zoaba o vento coma
un lobo11, refuximonos no Gran Bazar.
A ltima semana de setembro collemos rumbo a Polonia temendo que o aire cortase
coma un coitelo12, pero anda a boa hora13. Pronto descubrimos que no outono, en
Varsovia chove pero non queima14: o segundo da caan catro pingueiras15, anda
ben non se mollara a estatua de Coprnico co seu sistema solar e a xente xa se metera
nos cafs ou nas casas, coma se houbese tempo bravo16!
Non vos hai nada como volver e amantarse, mentres chove miudio17. Para que logo
digades que vivo na gloria, de aqu para al! Achs!
1
pasar moita calor. 7
diluviaba. 13
estaba bo tempo.
2
estar o tempo moi quente. 8
arroiaba. 14
chove pouco.
3
soportei unha bofa terrible. 9
totalmente mollados. 15
chova moi pouco.
4
broncearse en exceso. 10
enchoupounos completamente. 16
estivese moi mal tempo.
5
chova moitsimo. 11
o vento asubiaba fortemente. cae unha choiva moi fina e
17
6
chova torrencialmente. 12
o aire fose moi fro. con pouca intensidade.
Exercicio 9.1. De acordo co texto anterior, decide se son verdadeiras (V) ou falsas (F)
as seguintes afirmacins.
209
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
O clima galego mundialmente coecido pola choiva, que acaba por ser unha referencia
morrienta dos galegos. De feito, como poders reparar, a maiora da fraseoloxa fai
referencia chuvia. Mesmo as, non podemos ficar no tpico da choiva e a humidade,
tamn falamos da calor ou do sol, con similitudes diversas que imos coecer de contado.
210
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Exercicio 9.2. Repara nas listaxes destes fraseoloxismos e ponlle o ttulo a cada grupo.
211
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. ANUBRARSE A. Temos que nos abrigar ben porque est a caer auga de
neve.
4. ARCO IRIS D. Tende coidado, que cae auga mida e podmonos mollar
sen decatrmonos.
212
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Repara que para nos referirmos choiva forte e abundante, acostumamos empregar
fraseoloxismos con diversos recipientes que poidan levar auga.
1. Voulle ir tomar un xerro de vio A. Recipiente cncavo de barro ou louza sen asas
cuns amigos do choio. empregado para tomar comidas lquidas.
2. Quero unha cunca de caldo B. Recipiente de uso domstico con asa para conter e
como primeiro prato. servir lquidos.
3. Vou buscar o caldeiro para C. Recipiente de ferro coa barriga en forma de esfera,
fregar a cocia. con das asas e un aro para penduralo e que
4. Neste cntaro pode haber uns antigamente se empregaba para cociar na lareira.
dezaseis litros de vio. D. Vasilla grande de barro, ancha pola barriga, estreita
5. Anda temos o pote da lareira na boca e no p, polo regular con agarras e que se
na casa, pero como xa non emprega para transportar ou conter auga, aceite etc.
cociamos nel, serve de E. Balde ou recipiente troncocnico para conter ou
paraugueiro. transportar lquidos, lixo etc.
Outras veces facemos relacins entre a choiva forte e as cousas bicudas, que fan dano ou
que caen con forza.
1. Non se pode andar a brincar co chuzo A. Fervenza ou cadoiro, cada de auga forte
porque perigoso, pdeseche espichar dun ro.
nun ollo. B. Gume de instrumento cortante coma unha
2. Imos facer unha andaina pola serra do navalla, un coitelo etc.
Candn para visitar os cachns da zona. C. Pau armado cunha punta de ferro,
3. Tiven que afiar o fo da machada porque empregado como arma ofensiva e
non cortaba nadia. defensiva.
4. Coas ltimas chuvias o rego pasou a ser D. Estrondo provocado polas descargas
un ro. elctricas na atmosfera.
5. Tolle moito medo aos trebns, as que E. Pequeno suco natural por onde corre a
vou agardar a que escampe. auga.
213
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
caer os paxaros coa calor ter carne de galia mollarse coma un pito
caer os piscos coa calor ter pel de polo
1. Os piscos coman no pan que lles deixei A. Ave domstica de crista vermella que se
no beiral da xanela. cra para aproveitar os seus ovos e a sa
carne para a alimentacin.
2. No da da festa comemos polo con
cachelos e repolo. B. Nome xenrico de toda especie de aves,
especialmente as mis pequenas.
3. Tivmoslle que pr un nio con fento aos
pitos, porque se non morran co fro. C. Ave pequena co lombo de cor parda, de
peito e papo roibos, peteiro fino e estreito.
4. difcil ter unha galia como animal de
compaa nun apartamento. D. Cra pequena da galia.
5. Teo un grande amor polos animais e, E. Cra xa crecida da galia e empregada na
especialmente, polos paxaros. alimentacin.
214
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
1. Todas as noites dou un paseo co meu can A. Rptil escamado de corpo delgado, cola
pola alameda da cidade. longa e afiada e con patas.
2. Na Serra do Galleiro anda hai lobos. B. Anfibios de pel lisa, que xeralmente viven
na auga ou prximo a ela.
3. Encntame ver os lagartos ao sol no muro
da mia casa. C. Mamfero carnvoro encontrado en todo
o mundo como animal domstico.
4. O gato comezou a miar cando Uxa lle
levou un pouco de leite con pan. D. Grande mamfero carnvoro, con sona de
feroz e astuto e protagonista de moitos
5. As lagoas e as pozas estn moi poludas,
contos populares.
por iso tan difcil ver ras.
E. Pequeno mamfero carnvoro, domstico,
da familia dos felinos.
a cachn
a caldeiros
a fo caer auga a xerros,_____________
caer
a trebn
chover s cuncas
_____________________________
auga a xerros
ir carne de galia
prse chuzos de punta _____________________________
coma un pito
ter os paxaros coa calor
_____________________________
pel de polo
unha calor que caen os piscos
215
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
1. Unha noite, cando eu era A. anda estaba sen retellar a casa. Os cadros quedaron
pequena, choveu a cachn enchoupados e houbo que poelos arredor dunha
no gran saln. Adiantrase o lareira e facerlles lume unha semana enteira para
inverno e que recuperasen a sa faciana. Xavier Lama, O serodio
remordemento do amor (adaptado)
2. Pero non te puideches meter
nos soportais? non ves que B. O que non vou continuar todo un inverno chovendo
ests calado ata os sos? Mia a cntaros e pendente dunha obra exterior, coas
nai est a agardarnos dende mquinas e os obreiros parados. Xabier Quiroga, Atuado
hai media hora para a cea de na braa
Noiteboa e
C. Rapaz, ven aqu que te vas poer coma un pito!
3. Son crisantemos dobres, O neno e o vello, das xeracins de afeccionados
brancos. Teen os rabos metidos na bancada lateral de Riazor, agardan xuntos polo
nun balde de auga para levalos final do partido. Xess Flores, Xos Mejuto, Historia do
frescos ao cemiterio. Deportivo (adaptado)
4. Se pensa que imos estar D. Chove a fo. Sempre chove ou fai nboa por Todos os
empantanados desta maneira Santos. Xermn est aburrido neste da de chuvia, das
est moi equivocado. Eu dirixo que esmagan i estamos todos a mar de enfastiados.
unha empresa seria, que ten Xohana Torres, Adeus, Mara (adaptado)
moitos compromisos no pas.
E. a ti non se che ocorre outra cousa que prte pingando.
5. O neno do xersei vermello berra E se ma non ests en condicins de conducir ata
de ledicia e tose un par de veces, Ancares, ti vers. A fin de contas sers ti quen lle dea
enchoupado de arriba a abaixo. explicacins avoa Elba. Rosa Aneiros Daz, Corazns
Ata que un vello se entenrece e amolecidos en salitre (adaptado)
reclmao seu carn.
3. Vai fro porque hai unha corrente de aire. C. Ponse ao sol coma un lagarto.
Tamn podemos falar do tempo a partir de elementos que nos agriden e feren para ilustrar
a violencia dos fenmenos meteorolxicos. Dicimos frecuentemente que o fro corta
coma un coitelo, unha foucia, un foucio ou unha navalla. E para expresarmos a
idea de que vai moita calor dicimos que se derreten as pedras, vai un sol que esmecha
e que vai unha calor que acora.
216
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
1. Dme o coitelo para depelicar as patacas. A. Pequena fouce, especialmente para cortar
herbas.
2. Vou cortar un pouco de herba para as
ovellas co foucio. B. Instrumento constitudo por unha lmina
cortante e un cabo para suxeitar.
3. Para cortar as silvas vnme ben a foucia.
C. Especie de fouce, de maior tamao ca o
4. Facame falta unha navalla pequena para foucio e que se emprega para cortar nas
ir ao monte cando vou de andaina. tarefas agrcolas.
5. Coas ltimas chuvias, a estrada ficou chea D. Anacos de materia mineral dura, slida.
de pedras.
E. Instrumento para cortar que dobra e cuxa
vaa garda a lmina cortante.
....................................................................................................................................................................................
217
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
4. Polas seis da ma, a verdadeira hora do fro, caeu unha xeada que cortaba o peito e
arreguizaba os corpos. Iamos todos aterecidos, mesmo os que posuamos roupas de
abrigo, batendo __________, coas orellas xeadas e os xeonllos repenicando un tremor
que suba pola res para tombar nos miolos. Hixinio Puentes, Aguillns de Ortegal (adaptado)
a) coma un coitelo b) a xerros c) dente con dente d) de punta
5. Aos oito das, o can estaba tan lucido coma o fillo dun seorito. Todo o mes de Santiago
daquel vern (por certo adoecido, pois case fixo derreter __________ nos outeiros
e deixou a herba o mesmo ca as pallas dunha vasoira nova) os nenos de don Carlos
Limoni s deixaban ao can cando tian que ir xantar, cear, ou durmir. Despois desas
horas, o can era un mis entre eles. Manuel Lueiro Rey, O sol na crista do galo (adaptado)
a) a chuzos b) os sos c) s cuncas d) as pedras
218
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
1. Tia sete anos. Estaba na escola. Nevaba. O mestre situounos a todos nas vents para
que observsemos como __________. El sau fra, descalzouse, camiou sobre a neve e,
agarrando unha presa nas mans, berrou cheo de entusiasmo: Que alfombra tan branca!.
M. Carmen Espasandn, A memoria (adaptado)
a) caan os piscos b) caan os farrapos c) a boa hora
2. Dona Rosa, os baos de mar faranlle ben. E non se apure. Agora est anubrado, pero
s doce __________ e despois quenta o sol ata queimar. Miguel Anxo Fernn, A casa dos
afogados (adaptado)
a) cala ata os sos b) cae pedra c) abre o da
3. Podrecan as patacas nos leiros porque dende dous meses atrs non se __________.
a) levantara o tempo b) batan dente con dente c) queimaran coma o lume
4. Para poer remolacha mandan labrar a terra no mes de Xaneiro e para o millo hai que
labrala en Maio, cando __________. Jos Salgado Rodrguez, Paliques (adaptado)
a) sae o sol b) corta o fro coma un coitelo c) caen os paxaros coa calor
5. Despois de semanas de choiva ininterrompida, __________. Os que disto entenden a
xente do campo aventuraban que o da 11 de abril cambiara o tempo, e as foi, oe. Que
ata hai quen estreou a praia e deu o primeiro mergullo. Anta Urgorri, O acuario
a) sau o sol b) tivemos carne de galia c) choveu a cachn
219
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 9.17. Observa este fraseoloxismo en diferentes linguas. Cando a imaxe non
coincide coa galega, aparece a traducin literal embaixo. Reflexiona sobre que teen en
comn e en que se diferencian. Comenta cos compaeiros.
Indica cales poden ser os equivalentes dos fraseoloxismos galegos vistos nesta unidade
noutras linguas que coezas.
Iso de a mal tempo, boa cara non parece cumprirse na comunidade galega, onde
a choiva fai estragos, non s na xeografa, senn no estado de nimo das persoas.
As o confirma o Colexio Oficial de Psiclogos de Galicia (COPG), que asegura que
o mal tempo exerce unha marcada influencia nos ndices de malestar, depresin
e dor de cabeza dos galegos.
E que no mes de febreiro, s se rexistrou un da de sol nas principais cidades
galegas fronte s 13 das de choiva intensa, nos que caeron 181,51 litros por metros
cadrado de media, 45,35 litros mis do habitual, segundo informou o Centro
Meteorolxico Territorial de Galicia.
Laura Nez, Galicia Hoxe (adaptado)
220
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Cando entrei a traballar na fundicin foi como cando lle peta chover no vern,
que amola o mal tempo pero hai que se alegrar porque fai medrar o millo.
Xavier Alcal, A fundicin e outras narracins (adaptado)
Exercicio 9.18. A sabedora popular volta do tempo e do clima revlase sobre todo a
travs de refrns. A seguir tes a primeira parte dun refrn, escolle a segunda e explica
oralmente o seu significado.
Exercicio 9.19. Estes son os significados dos refrns anteriores, escrbeos completos
onde corresponda.
1. Se o tempo run hai que afrontalo con humor A mal tempo, boa cara
e boa disposicin.
221
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
222
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
1. Que sardias tan boas! Saben a gloria as asadias na grella e cun pouco de broa!
Si ho! Tes razn. Xa cho di o refrn, _____________________________________.
2. Neste mes nunca sei o que vestir. De da andas cunha camisola e logo tardia tes que
pr unha boa zamarra!
O refrn non erra _____________________________________.
4. O que peor levo do Nadal non son as paparotas, as reunins familiares, os agasallos
ou aturar os meus primos, para min o peor que sempre noite!
_____________________________________. As que, tmolo que tomar con bo
humor e o Nadal tamn. Hahahaha!
5. Este mes est tolo, no ano pasado choveu tanto que asolagou a vila e neste ano vai
tanta calor que est todo seco e hai lumes por todas as partes!
Pois che ben certo, xa se sabe que _____________________________________.
6. Para min este mes o meu favorito. Vai fro, certo, pero os das son mis grandes,
o sol xa ten forza e xa se pode andar de terrazas. O mellor de todo que case sempre
cadra co Entroido.
A mia avoa sempre cho dica: _____________________________________. Para
min tamn un mes precioso, nacn nel e s fago o aniversario cada catro anos!
223
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 9.23. Observa os equivalentes do refrn a mal tempo, boa cara noutras linguas.
Cando a imaxe non coincide coa galega, aparece a traducin literal embaixo. Reflexiona
sobre que teen en comn e en que se diferencian. Comenta cos compaeiros.
Indica cales poden ser os equivalentes dos refrns galegos vistos nesta unidade noutras
linguas que coezas. Comntao.
224
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Escena 2. Aqu temos un bo exemplo de que caen catro pingueiras ou pensas que
chove a cachn? Anda que sempre haber quen pense que chove pero non
queima ou que a mal tempo boa cara. Procura na unidade fraseoloxismos e
refrns que poidamos empregar para describir a situacin.
225
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Para falar...
1. Caracteriza o tempo que est a facer hoxe e esta semana empregando fraseoloxismos
e refrns vistos nesta unidade.
2. Describe o tempo que fixo nalgn momento da ta vida que recordes especialmente
(unha data importante, unha celebracin familiar, as tas ltimas vacacins, a ta ltima
viaxe...).
Cando estamos xuntos na casa dos meus pais s veces falamos daqueles das do furacn
Hortensia. Fora polo mes de outubro do 1984. Recordo que a uralita da horta sau voando
por enriba das rbores... era moi perigoso estar fra da casa. Chova a cachn e zoaba o vento
coma un lobo...
Sabas que...?
O cine, ademais de crear fraseoloxismos como ser de cine (ser fermoso, luxoso, fastoso)
e chupar cmara (ter protagonismo, acaparar atencin), tamn deixa a sa pegada para
falar do tempo:
Chover coma nas pelculas chover a caldeiros. A min parceme que para
baixo de Galicia non sabe chover: esa choiva momentnea e brutal unha
descortesa climtica que obriga a paralizar toda actividade, que impide camiar
e que destroza; en Galicia, en cambio, desfrutamos desa choiva mida que aman
os botnicos e xardineiros, que case non se ve e que pode durar horas e das sen
coutar plenamente ningunha actividade; esa chuvia unha forma ecolxica de
chover e unha maneira civilizada de mollar. Esa chuvia, xa se dixo, arte. Pero,
como esa finsima chuvia non sae na fotografa, con frecuencia (como disque
pasou na rodaxe de Los gozos y las sombras*) os directores de cine contratan uns
bombeiros que fan caer sobre os actores chorros inmisericordes de auga para
que os actores se vexan ben mollados. Cando chove as, s cuncas, dise agora
que chove coma nas pelculas.
Xess Ferro Ruibal, Cada quen fala coma quen (adaptado)
*Los gozos y las sombras a novela de Gonzalo Torrente Ballester escrita en forma de triloxa
entre 1957 e 1962. A accin est ambientada nas Ras Baixas (Pontevedra e arredores)
finais da Segunda Repblica (1934-1936). En 1982 foi adaptada ao cine en formato de serie
de televisin por TVE e acadou un grande xito de crtica e pblico. Dous anos despois
foi dobrada ao galego por Juan Rodrguez Guisn e emitida pola TVG coma Os gozos e a
sombras en 2004.
226
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
227
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
chova miudio e pensei que non haba de xerros, non parou nin un intre. / Puxmonos
ser nada! a pingar, caa auga a xerros.
chover a mares
9.4. CHOVER MOITO Non saias da casa que est a chover a mares.
Chover abundante e intensamente, con forza e chover a rego(s)
moito seguido, arroiar, diluviar: Eu son mis de chuvia, non me importa que
chova a regos, o que si non soporto a bofa
caer auga a chuzos da calor.
caer chuzos (de punta) [chover] a fo
chover a chuzos Sen parar: Choveu a fo, da ma noite, as
Cando comezou a treboada a xente abrigouse que me botei no sof a ler todo o da. Non haba
nos soportais porque comezou a caer auga mellor cousa para facer.
a chuzos. / O chan era moi lodeiro e caan chover coma nas pelculas
chuzos de punta cando quixemos sar do [Consultar Sabas que ?]
monte, por iso quedamos no enxoito do
refuxio. / Que chova a chuzos non difcil, o OUTROS FRASEOLOXISMOS para
que sorprende que sexa no mes de agosto! CHOVER MOITO
O chuzo un pau cun cravo ou aguilln Chove a caldeiradas.
na punta. Chove a canados.
chover a cachn Chove a sellas.
chover a trebn Chove a chover.
Durante o mes de xullo non habitual que Chove a deus dar.
chova, iso si, se chove, chove a trebn. Chove a mis non poder.
mellor que adiemos a excursin ao zaro,
porque est a chover a cachn e pode ser
perigoso. 9.5. MOLLARSE
O cachn unha fervenza pequena, un calar ata os sos
cadoiro. Enchoupar completamente: Caeu unha
treboada que nos calou ata os sos.
chover a mares
Non saias da casa que est a chover a mares. Un lquido cala unha cousa penetrando
chover a rego(s) nela en profundidade, mollndoa comple-
Eu son mis de chuvia, non me importa que tamente.
chova a regos, o que si non soporto a bofa estar coma un pito
da calor. estar (mollado) coma unha ra
chover a caldeiros estar feito unha sopa
chover a cntaros Estar moi mollado e ter moita humidade
chover a potes despois de chover: Aloia, vaite mudar de
chover s cuncas roupa, que ests coma un pito. / Fun sen
chover a xerros paraugas s aulas e mollronseme os
caer auga a xerros apuntamentos, estn feitos unha sopa.
Seica Fornelos de Montes o lugar onde mis mollarse coma un pito
chove no pas. A si que chove a caldeiros! mollarse coma unha sopa
/ Non esquezas o paraugas, Tito, que chove prse coma un pito
a cntaros. / Durante todo o camio prse coma unha sopa
Franqueira choveunos a potes. / Como hoxe Enchouparse, mollarse moito: Leva o
chove s cuncas, apetcevos ir ao cinema? / paraugas ou vaste pr coma un pito.
Durante toda a viaxe ata Cotobade choveu a
228
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
229
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
230
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 9. Tempo meteorolxico
Refrns
231
Unidade 9. Tempo meteorolxico Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
232
Unidade 10. Revisin
Exercicio 10. Marca a opcin correcta. 9. Na sa familia son todos moi baixos,
por iso el tamn _____.
1. D gusto ver como come este neno,
a) leva as mans cabeza
_____.
b) aperta o cinto
a) de bo dente
c) unha mincha
b) mete unha boa xarda
10. Xaqun ten que comer un pouco mis
c) fai bo caldo
2. unha boa idea tomar un par de porque _____.
amndoas para _____ a media ma. a) est coma un zoncho
a) botar o can b) non ten lixos na lingua
b) ser pan comido c) est nos sos
c) matar o becho 11. Vas recoecer o mozo axia porque
3. Gstalle _____ e despois ten resaca. _____ ao seu pai.
a) cargar o carro a) coma un croio
b) tirar do carro b) cuspidio
c) poer o carro diante dos bois c) est coma un pote
4. Temos que agardar un minuto por Xon, 12. Gstalle moito aquela rapaza pola sa
que vai _____. beleza, porque _____.
a) ter a cabeza a paxaros a) bonita coma un sol
b) quedar en auga de castaas b) do montn
c) cambiarlle a auga ao paxaro a) ten o azougue
5. Creo que non vas poder contar con 13. _____ por iso se vai pr a rxime.
Xoana para ir aos fogos do Apstolo porque a) Estira o p mis do que da a manta
sempre _____. b) Est coma un bocoi
a) solta a pita c) Descansa en paz
b) se deita coas galias 14. _____ un sinal do paso dos anos que
c) se pon coma un pito moita xente non quere aceptar e decide
6. Case non se mancou pero xa est _____. operar.
un choromicas! a) Meter a pata
a) candolle o pelo b) Ter patas de galo
b) pingando o moco c) Ter mala angueira
c) recibindo cos brazos abertos 15. Sempre nos axuda, _____.
7. Como siga traballando tanto e comendo a) un anaco de pan
tan mal, vai ____ moito antes do que pensa. b) un toxo
a) ir para o buraco c) un pau viradoiro
b) ir vento en popa 16. Sabela cre que imprescindible e
c) estar coma un buxo ____.
8. Chegou tarde primeira aula da ma a) vai entre o millo
porque _____ outra vez. b) ten moitos fumes
a) sau da casa por ps alleos c) viste a caixa de pieiro
b) pasou a mellor vida
c) ficou a durmir nas pallas
233
Unidade 10. Revisin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
17. Gstalle moito facer bromas, _____. 26. Non te fes da sa boa aparencia
a) un camastrn porque _____.
b) un arenque a) resucita a un morto
c) o demo b) un morto de fame
18. Non sabe sar do apuro porque c) ten un corazn de ouro
_____. 27. Este mecano rmocho eu de contado,
a) ve a luz _____.
b) sae o sol a) pan comido
c) ten poucas luces b) manso coma un ao
19. un rapaz moi sensato e _____. c) como arar no mar
a) come terra 28. Acabar a carreira _____.
b) ten os ps na terra a) tivo mala angueira
c) derrtense as pedras b) custoulle ferro e faria
20. Uxo un aproveitado, sempre c) foi para o buraco
_____. 29. Xacobe xa falou cos pais da sa
a) bonito coma un sol noiva Elisa para _____. Estn todos moi
b) ten as mans atadas contentos.
c) se arrima ao sol que mis quenta a) bater dente con dente
21. O que fixo ese home non ten lxica, b) pedirlle a man
_____. c) torcerlles o bico
a) est coma un rebolo 30. Agora non podo enredar. A mia muller
b) est coma unha cabra vaime _____ se non vou axia.
c) est de palique a) botar flores
22. Non sabe onde puxo a carteira, b) poer nos cornos da la
_____. c) botar os cans
a) anda nas nubes 31. Tivo un accidente de trfico e dende
entn conduce a modo porque _____.
b) anda na boca da xente
a) come cos ollos
c) anda sen branca
b) lle viu as orellas ao lobo
23. Sempre _____ e non fai o que lle
c) fala polas orellas
mandan.
32. _____ nese traballo tan perigoso porque
a) est coma un pito
necesitaba mantelo.
b) est coma un tren
a) Andou con gaitas
c) est nos biosbardos
b) Aguantou mecha
24. Non te metas con ela que _____ e
c) Non moveu unha palla
sairs prexudicado.
33. Cando chegou das vacacins e viu a
a) sabe latn porta do piso aberta, _____.
b) un saco sen fondo a) levou a contra
c) cae co sono b) fixo boa masa
25. Ese rapaz soamente di parvadas, un c) levou as mans cabeza.
_____. 34. O telfono estivo _____ toda a ma e
a) croio agora deme moito a cabeza.
b) tarabelo a) dando a roncha
c) espeto b) dando a luz
c) dando gato por lebre
234
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 10. Revisin
35. Non vaias agora pedirlle cartos a 43. Vicente est contento coma un _____
Xerome porque _____. Dixao descansar porque non fai gardas nocturnas no
un pouco. hospital.
a) mete o zoco a) cuco
b) non est para gaitas b) moucho
c) cuspidio c) boi
36. Acusrono de coller os cartos da lotera 44. Aurora _____ cando lle foron pedir
e _____. para a festa. Menos mal que despois se
a) puxo toda a carne no espeto desculpou.
b) puxo o carro diante dos bois a) foi chegar e encher
c) pxose coma unha fera b) deulles coa porta nos focios
37. _____ cando viu a casa despois do c) fixo bo xugo
incendio. 45. D gusto velos! Eses dous mozos
a) Caeulle a alma aos ps lvanse moi ben, _____.
b) Tivo moitos fumes a) comen no mesmo prato
c) Caeulle a baba b) piden papas
38. _____ cando lle dixeron que os asasinos c) comen lume
de seu pai an sar da cadea. 46. Non quere saber nada de Xiao porque
a) Botaba unha man lle _____ cando mis o precisaba.
b) Botaba lume polos ollos a) caeu ben
c) Mataba o becho b) tivo lei
39. Est farto de tanto barullo e tantos c) virou as costas
coches. Como lle presta ir aldea! Al 47. Co incremento da demanda de pisos, as
_____. inmobiliarias _____.
a) est coma peixe na auga a) vieron coma auga de maio
b) est nos sos b) quedaron en auga de bacallau
c) est sen branca c) fixeron feira
40. A xerenta non quere falar do tema dos 48. Estn moi contentos porque a
orzamentos e os empregados _____ por se construcin da sa casa _____.
perden os seus traballos. a) vai vento en popa
a) andan nas nubes b) bate en ferro fro
b) andan coa area no zoco c) anda mioca
c) teen lei 49. Este mes teremos que _____ se
41. Cando escoitei a terrible noticia do queremos que nos cheguen os cartos.
escape de gas na nosa ra _____. a) ir para o buraco
a) quedei de pedra b) apertar o cinto
b) fiquei a durmir nas pallas c) meter a zoca
c) durmn coma unha pedra 50. Para celebraren o nacemento do seu
42. Mira para o fillo de Ramiro, parece que fillo non lles importou _____.
sau onte da escola e xa _____ ao seu pai. a) botar a casa pola vent
a) pan comido b) encartar a gaita
b) queda en auga de castaas c) cantar as corenta
c) lle come as papas na cabeza
235
Unidade 10. Revisin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
51. Deille vinte euros e xa _____ outra vez. 60. _____ pero souberon rectificar a tempo.
Non hai cartos que lle cheguen! a) Fixeron xeira
a) est na verza b) Meteron a pata
b) est no chasis c) Fixeron de corpo
c) est sen branca 61. A nova oferta de emprego vainos
52. Foi un home moi rico, pero agora vir _____.
_____. a) coma auga de maio
a) ten na punta da lingua b) coma un libro aberto
b) non ten onde caer morto c) coma un saco de patacas
c) lvase a matar 62. Os xogadores _____ para gaar o
53. Necesitamos que nos veas _____ coa partido.
mudanza. a) puxeron a parir
a) botar unha man b) non deron p con bla
b) botar o can c) puxeron toda a carne no espeto
c) botar as mans cabeza 63. A directiva vai ter que _____ para que
54. Non podemos comprar ese reloxo haxa algo de disciplina nesa oficina tan
porque _____ . catica.
a) come cos ollos a) bater dente con dente
b) non pega ollo b) ensinar os dentes
c) custa un ollo da cara c) ter bo dente
55. Agora non che podo deixar os cartos 64. Estaba moi frustrado porque todos os
porque _____ . seus proxectos _____.
a) estou forrada a) sacaron as castaas do lume
b) estou podre de cartos b) quedaron en auga de castaas
c) non teo un can c) pillaron o truco
56. Este recluso est no crcere por _____. 65. O primeiro da de traballo _____ pero
a) ser ua e carne logo aprendeu. unha rapaza lista.
b) ser da ua longa a) non daba p con bla
c) matar dous paxaros dun tiro b) non pegaba ollo
57. Non ten ningn problema cos moinantes c) non tia onde caer morta
da feira porque _____. 66. Xerome ten moita sorte, _____.
a) lles sabe a agulla de marear a) buscoulle tres ps ao gato
b) bota veleno pola boca b) caeulle a alma aos ps
c) fai as sas necesidades c) naceu de p
58. Non vai ser fcil aprobar a materia con 67. Cando fun mercar o peixe non tiven que
este profesor porque _____. esperar nada, _____.
a) solta a pita a) foi chegar e encher
b) ata os cans con longanzas b) foi como atopar unha agulla nun
c) duro de roer palleiro
59. Afonso non fixo as tarefas e a c) foi vender o peixe antes de pescalo
mestra_____. 68. Saulle mal o traballo porque _____.
a) cantou vitoria a) tirou do carro
b) cantoulle as corenta b) saba con que bois araba
c) foi coser e cantar c) puxo o carro diante dos bois
236
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Unidade 10. Revisin
69. As malas relacins dos socios fixeron 77. Amalia _____ e anda a alarmar os
que a empresa fose _____. demais inutilmente.
a) vento en popa a) est coma o peixe na auga
b) a pique b) fai carreira
c) coser e cantar c) afoga en pouca auga
70. O rapaz marchou da casa sen avisar a 78. Ntase que quere ben a esa empregada
ningun e ao volver _____. porque sempre _____.
a) caeu en saco roto a) a pon polas nubes
b) foi un saco sen fondo b) est nas nubes
c) caeulle o pelo c) anda polas nubes
71. Non discutas coa axente porque ela 79. A coordinadora da viaxe _____ porque
_____ e pode poerche unha multa. chegaron tarde ao aeroporto e perderon o
b) non d pancada avin.
b) ten a tixola polo cabo a) pxoos pingando
c) est picada da troita b) pxoos polas alturas
72. _____ toda a tarde, non estivo calado c) puxo os ps na terra
un minuto. 80. Todo o mundo fala da sa dimisin,
b) Encheu o papo _____.
b) Deulle lingua a) vai coma un rei nunha cesta
c) Andou na boca da xente b) vale mis a matula ca o sebo
73. Non importa o que lle digas, _____. c) anda na boca da xente
Sempre fai o que quere. 81. Helena moi testuda e _____ anda que
a) leva nas orellas estea errada.
b) velle as orellas ao lobo b) o vivo retrato
c) mallar en ferro fro b) non d o brazo a torcer
74. Estou intentando recordar o nome c) non ten unha cadela
deste actor tan famoso que aparece no 82. Estamos todos moi contentos
filme O lapis do carpinteiro, _____. porque a xefa _____ a todo o que lle
a) teo mala angueira propuxemos.
b) teo o corazn nun puo a) dou a roncha
c) too na punta da lingua b) dixo amn
75. Nlida sempre di todo o que pensa c) falou por non estar calado
porque _____. 83. _____ por iso lles gustar traballar
a) non ten lixos na lingua sempre xuntas.
b) non solta prenda a) Fan bo caldo
c) queda en branco b) Andan s agarradas
76. Quere saber o seu segredo, por iso lle c) Lvanse a matar
vai _____. 84. Ese rapaz est moi namorado de Sabela
a) tirar da lingua e _____ .
b) tirar a toalla a) dixaa tirada
c) levar unha trompa enriba b) faille a figa
c) faille as beiras
237
Unidade 10. Revisin Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
85. Xulia de natural pacfica, sempre 93. Tareixa comezou falando do tempo para
intenta _____ cando as sas irms discuten. _____ no encontro coas autoridades.
a) temperar gaitas a) romper o xeo
b) facer eses b) resucitar un morto
c) botar por terra c) ter o azougue
86. Est moi orgulloso da sa filla e _____ 94. Os seus colegas traizorona, _____ para
cando vai con ela pola ra. que non ascendese na empresa.
a) lvalle a roupa a) afogaron a ra
b) aprtalle as caravillas b) botronlle un cabo
c) celle a baba c) fixronlle a cambadela
87. Sempre acabamos discutindo porque el 95. Moito nos gusta ver como sae _____
moi inconsciente e gstalle _____ . despois de chover!
a) meter os cans na bouza a) o arco da vella
b) facer bo xugo b) mis caro o prebe ca o peixe
c) facer xeira c) a galia choca
88. Separouse ao pouco de casar porque a 96. Meteogalicia di que imos ter un bo da:
sa muller _____. logo de _____ vai sar o sol.
a) palle os cornos a) parecerse coma das pingas de auga
b) pao nos cornos da la b) falar catro palabras contadas
c) pao polas nubes c) caer catro pingueiras
89. Xa o terceiro can que lle morre e est 97. mellor que non saias ra con eses
convencida de que _____ porque non lle zapatos de ante porque _____ .
atopa ningunha explicacin. a) ests teso
a) viu polos seus ollos b) estn a caer chuzos de punta
b) lle botaron o mal de ollo c) vai vento en popa
c) llo meteron polos ollos 98. Se non levas o paraugas e o
90. Non lle importa o que diga a xente de chuvasqueiro vaste pr _____ .
Carmia. _____ e non a vai abandonar a) coma un lobo
xamais. b) coma un peto
a) Chiralle a can c) coma un pito
b) Arrstraa pola lama 99. Tiveron que esperar a que _____ para
c) Tenlle lei non se mollar.
91. Os mis achegados xa non confan nel a) levantase o tempo
porque saben que _____. b) se levasen coma o pan e o leite
a) est coma un zoncho c) se levasen a matar
b) anda ao xornal 100. Se queres que algun che fale e che
c) xoga con das barallas conte das sas cousas, tes que _____.
92. Anda enfurruada porque _____ de a) facerlle a cambadela
comer sempre o mesmo. b) darlle trela
a) est ata as orellas c) falar sen ton nin son
b) est peneque
c) est na verza
238
Solucins
Unidade previa... para entrar en materia Exercicio 1.18. Suxestin de resposta: as distintas
linguas presentan un valor intensificador
Exercicio previo 1. 1 a) literal, b) fraseolxico;
nos seus fraseoloxismos baseado nunha
2 a) literal, b) fraseolxico; 3 a) fraseolxico,
comparacin cunha ave pequena. Todos eles
b) literal; 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10 fraseolxicos.
comparten a mesma idea: comer pouco
Exercicio previo 2. 1 ceas, 2 queda, 3 sentado,
comer coma un animal pequeno. O tamao
4 eito, 5 lobos, 6 madruga, 7 falador,
do animal est relacionado directamente coa
8 regalado, 9 muda, 10 San Xon.
cantidade de comida.
Unidade 1. Accins vitais Exercicio 1.19. 1c, 2a, 3b, 4a, 5b, 6a.
Exercicio 1.20. 1 a todo porquio lle chega
Exercicio 1.1. 1F, 2F, 3F, 4V, 5V. o seu San Martio; 2 o que se d bebida,
Exercicio 1.2. 1 NACER, 2 MORRER, ben pouco estima a sa vida; 3 a comida que
3 COMER, 4 BEBER, 5 DURMIR, se perde por comida, non perdida; 4 caldo
6 EVACUAR. sen pan dselle ao can; 5 de morrer ningun
Exercicio 1.3. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D, 6F. escapa, nin o rei nin o papa; 6 comer e raar,
Exercicio 1.4. 1E, 2A, 3D, 4C, 5B. todo o malo comezar.
Exercicio 1.5. 1B, 2A, 3C, 4E, 5D. Exercicio 1.21. Suxestin de resposta:
Exercicio 1.6. beber: apagar a sede, mollar a nas linguas analizadas estabelecida a
palleta; beber moito (embebedarse): cargar perigosidade das ceas excesivas, vencelladas
o carro, apaar unha boa chea; comer moito directamente morte: matar, cadver, cova,
(fartarse): encher o bandullo, ser un saco sepultura, tumba e cemiterio. A fartura
sen fondo; comer pouco: comer coma un pito, coma unha espada, un coitelo ou un garfo
gardar a boca; durmir: deitarse coas galias, que provoca a morte.
durmir coma unha pedra; non durmir: non Para estar de humor! Suxestin de resposta:
pegar ollo, pasar a noite en branco. Escena 1. Esta xente come a Deus polas pernas,
Exercicio 1.7. 1b, 2a, 3c, 4b, 5b. come a rancho, come coma un cura, come
Exercicio 1.8. NACER b, c; MORRER a, d, e. coma un frade, enche o bandullo, enche o
Exercicio 1.9. 1d, 2f, 3a, 4c, 5b, 6e. papo. Seguro que eles son un saco sen fondo
Exercicio 1.10. 1 vir ao mundo, 2 comer terra, e teen bo dente. Pero despois de xantar e
3 coller unha tralla, 4 pasar a noite en branco, prepararse para cear han de perdoar o mal
5 matar o becho, 6 ir para o buraco, 7 caer co que lle fai polo ben que lle sabe porque
sono, 8 cambiar a auga ao paxaro, 9 encher o han quedar coma un cuco e a comida que
papo, 10 pingar o moco. se perde por comida, non perdida e xa
Exercicio 1.11. 1e, 2d, 3c, 4b, 5a. se sabe que comer e raar, todo o malo
Exercicio 1.12. 1a, 2a, 3c, 4b, 5c. comezar. Seguro que a comida e a bebida era
Exercicio 1.13. 1b, 2e, 3a, 4d, 5c. tanta e tan boa que ha de resucitar un morto.
Exercicio 1.14. Suxestin de resposta: 1 apaou Escena 2. O siareiro da taberna quere afogar
unha boa prea, apaou unha boa chea / facer a ra, e co bandullo que ten seguro que
as necesidades; 2 darlle sebo s canelas; capaz de beber moitas cuncas, polo que pode
3 enche o bandullo, enche o papo; 4 ditase agarrar unha tranca, apaar unha (boa)
coas galias; 5 pasar a mellor vida. chea, apaar unha (boa) prea, cargar o
Exercicio 1.15. 1d, 2d, 3c, 4a, 5b. carro, coller unha enchente, coller unha
Exercicio 1.16. 1 comer coma un pito, 2 deitarse tralla e estar borracho coma un bocoi, estar
coas galias, ladrarlle o estmago a algun, peneque, levar unha trompa enriba, facer
4 comer cos ollos. eses. Xa se sabe que o que se d bebida,
Exercicio 1.17. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V. ben pouco estima a sa vida.
239
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 1.22. Suxestin de resposta: estar sos no corpo: Eran homes famentos, secos
entre catro velas (estar morto, catro velas como garabatos que non tian no corpo
acompaan o caixn do morto, no velorio mis que sos; feixe + SOS ser un
tradicional catlico); encartar a gaita (cando feixe de sos: Ese rapaz un feixe de sos;
a morte chega gardamos a gaita para sempre); saco + SOS estar feito un saco de sos:
vestir a caixa de pieiro (a caixa dos mortos A ver se comes un pouco, que ests feito un
acostuma ser feita coa madeira desta rbore); saco de sos; s + SOS ser s sos: As
estar mis al ca aqu (estar con grandes adolescentes de hoxe que tenden anorexia
padecementos, doenzas que nos poden levar non se decatan que son s sos.
morte); pasar a mellor vida (morrer na Exercicio 2.10. 1D, 2B, 3E, 4A, 5C.
tradicin catlica ir para o ceo, para unha vida Exercicio 2.11. 1 coma un buxo, 2 moita pantalla,
mellor e eterna). 3 en canelas, 4 cuspidio, 5 ests nos sos,
Exercicio 1.23. Suxestin de resposta: comer 6 feito un pincel.
terra (botar a man ao chan para apaar terra Exercicio 2.12. 1 patas de galo, 2 no chasis,
s mancheas e levala boca para mastigala); 3 un cangallo, 4 as papas, 5 ten percha, 6 das
encher o bandullo (facer que se come moito pingas de auga.
e botar as mans ao estmago para mostrar Exercicio 2.13. 1b, 2b, 3a, 4b, 5b.
que se est farto); estar borracho coma un Exercicio 2.14. 1F, 2V, 3V, 4F, 5F.
bocoi (ir de lado a lado, simulando que se vai Exercicio 2.15. Suxestin de resposta: a
car); durmir coma unha pedra (deitarse no maiora de linguas deciden expresar a idea de
chan e aconchegarse en posicin fetal pondo delgadeza extrema mediante unha hiprbole,
as mans debaixo das meixelas); apagarse a unha esaxeracin, neste caso redcese o
candea da vida (simular apagar unha candea corpo humano a pel e sos.
e representar a morte cun pano negro). Exercicio 2.16. 1 fol de veleno, 2 engorda o
cabalo, 3 tamn Deus o fixo, 4 que grande
Unidade 2. Aspecto fsico e burro, 5 has de tirar a quen es, 6 ande ou
Exercicio 2.1. 1V, 2V, 3F. non ande.
Exercicio 2.2. 1 FERMOSURA, Exercicio 2.17. 1 Cabalo grande, ande ou non
2 FEALDADE, 3 DELGADEZA, ande; 2 Home pequeno, fol de veleno; 3 Ou
4 GORDURA, 5 ESVELTEZA, nas unllas ou nos ps, has de tirar a quen es;
6 ROBUSTEZ / FORTALEZA, 4 O ourizo tamn Deus o fixo; 5 Mis vale
7 ESTATURA, 8 DESAMAO, pequeno e agudo que grande e burro; 6 A vista
9 SEMELLANZA, 10 OUTRAS do amo engorda o cabalo.
APARENCIAS. Exercicio 2.18. 1 ou nas unllas ou nos ps, has de
Exercicio 2.3. 1B, 2C, 3D, 4E, 5A. tirar a quen es; 2 o ourizo tamn Deus o fixo;
Exercicio 2.4. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. 3 a vista do amo engorda o cabalo, 4 home
Exercicio 2.5. 1D, 2C, 3A, 4E, 5B. pequeno, fol de veleno; 5 cabalo grande, ande
Exercicio 2.6. 1B, 2E, 3A, 4C, 5D. ou non ande; 6 mis vale pequeno e agudo que
Exercicio 2.7. estar no chasis, estar coma un grande e burro.
fincho; ir feito un pincel, parecerse coma Exercicio 2.19. Suxestin de resposta: as
das pingas de auga, ser un fargallo, ser un distintas linguas botan man de animais
pau viradoiro, ser ben feito, ser un croio, ter convencionalmente marcados pola sa
boa percha. fealdade (o mono e a mona, o macaco, o
Exercicio 2.8. 1 esvelta, 2 as papas, 3 forte, burro) e de diferentes tecidos e cores nobres
4 un longueirn, 5 baixo. (a seda, o traxe de prncipe, a cor prpura e
Exercicio 2.9. todo + SOS ser todo sos: escarlata) para facernos ver que a vestimenta
Aquel fulano, fraco e miserable, era todo non cambia a natureza do portador. De feito,
sos; SOS + corpo non ter mis que o alemn fai referencia imposibilidade
240
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Solucins
241
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Escena 2. A muller de rapar e peitear, bruta Exercicio 4.11. recibir cos brazos abertos, torcer
coma un arado, o demo, chega con ver esa o focio, aguantar mecha, baixar a cabeza,
peticin en ton de burla que lle fai ao marido. darlle a algun coa porta nos focios, estar
Parece que el non ten peito, que coma as a tocar a gaita, facer chorar s pedras, non
galias. Non acougan, dan mis voltas ca un deixar en paz, partrselle a algun o corazn,
muo, e ningn dos dous acta. Est claro virarlle a algun as costas.
que home sentado non fai bo mandado, Exercicio 4.12. ACEPTACIN: recibir cos
e tamn que dous que dormen no mesmo brazos abertos; ACEPTACIN IMPOSTA:
colchn, vlvense da mesma opinin (ou baixar a cabeza; REXEITAMENTO: darlle a
cando menos do mesmo carcter), porque algun coa porta nos focios, torcer o focio,
ningn dos dous quere erguerse da cama para virarlle a algun as costas; FASTO: tocar a
ver que pasa fra. gaita, deixar en paz; TRISTURA: facer chorar
s pedras, partrselle a algun o corazn.
Unidade 4. Sentimentos e emocins Exercicio 4.13. 1D, 2F, 3B, 4A, 5C, 6E.
Exercicio 4.1. 1V, 2V, 3V. Exercicio 4.14. 1 collidos nas patacas, 2 dar a
Exercicio 4.2. 1 lobo, MEDO; 2 moucho, roncha, 3 andar con ps de la, 4 botaba lume
TRISTURA; 3 fera, IRA; 4 galia, TINO; polos ollos, 5 co corazn nun puo.
5 gaita ALEGRA, FASTO; 6 pandeiro, Exercicio 4.15. 1c, 2b, 3a, 4b, 5a.
ALEGRA; 7 rulo ALEGRA; 8 cuco Exercicio 4.16. 1 botando as mans cabeza,
ALEGRA. 2 Pareca cousa de meigas, 3 vinlle as orellas
Exercicio 4.3. 1G, 2F, 3A, 4H, 5L, 6B, 7I, 8D, ao lobo, 4 recibiute cos brazos abertos,
9C, 10E. 5 dndolle a roncha.
Exercicio 4.4. 1. PLACIDEZ/ALEGRA; Exercicio 4.17. 1F, 2V, 3V, 4F, 5V.
2 TRISTURA; 3 ACEPTACIN; Exercicio 4.18. Resposta libre.
4 REXEITAMENTO; 5 PREOCUPACIN; Exercicio 4.19. 1 Nunca chove a gusto de todos;
6 MEDO; 7 SORPRESA; 8 FASTO; 2 Non hai mal que por ben non vea; 3 Sarna
9 IRA. con gusto non pica; 4 Mis vale comer un
Exercicio 4.5. 1B, 2C, 3D, 4E, 5F, 6A. ovo que pasar sen dous; 5 Ollos que non ven,
Exercicio 4.6. 1D, 2F, 3E, 4B, 5A, 6C. corazn que non sente; 6 O que ten cu, ten
Exercicio 4.7. estar coma a cabra no monte, medo.
estar coma a gaita nas festas, estar coma o Exercicio 4.20. 1 Nunca chove a gusto de todos;
carracho na la, estar coma o peixe na auga, 2 Mis vale comer un ovo que pasar sen dous;
estar coma a ovella na boca do lobo, verlle 3 Ollos que non ven, corazn que non sente;
as orellas ao lobo, verlle os ollos curuxa. 4 Non hai mal que por ben non vea; 5 O que
Exercicio 4.8. PLACIDEZ / ALEGRA: estar ten cu, ten medo; 6 Sarna con gusto non pica.
coma a cabra no monte, estar coma a gaita Exercicio 4.21. 1 ollos que non ven, corazn que
nas festas, estar coma o carracho na la, estar non sente; 2 Mis vale comer un ovo que pasar
coma o peixe na auga; MEDO: estar coma a sen dous; 3 sarna con gusto non pica; 4 non
ovella na boca do lobo, verlle as orellas ao hai mal que por ben non vea; 5 nunca chove
lobo, verlle os ollos curuxa. a gusto de todos; 6 o que ten cu, ten medo.
Exercicio 4.9. andar con gaitas, andar coa area Exercicio 4.22. Suxestin de resposta: o refrn
no zoco, andar coa mosca tras da orella, galego Nunca chove a gusto de todos comparte
andar coma a galia cos ovos, andar con a mesma imaxe co cataln e co espaol facendo
ps de la. alusin meteoroloxa, choiva. O francs,
Exercicio 4.10. PREOCUPACIN: andar coa o portugus, o uscaro e o alemn fan unha
area no zoco, andar coma a galia cos ovos, indicacin directa s diferentes percepcins de
andar coa mosca tras da orella, andar con ps uns e outros (todos e o pai, gregos e troianos).
de la; FASTO: andar con gaitas. O italiano bota man do zapato e o ingls da
242
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Solucins
carne como elementos concretos percibidos ter lei, tomar o pelo, untar o bico. // caer
de diferentes xeitos segundo a realidade dos na trampa, caer na rede, comer no mesmo
suxeitos. prato, levar na alma, levar nas capelias dos
Para estar de humor! Suxestins de resposta: ollos, poer nos cornos da la, xogar a das
Escena 1. Colleron na allada unha banda de barallas. // dar gato por lebre, dar estopa por
mozos; esta xente anda a tocar a gaita; non lio, levarse coma o can e o gato, levarse
deixa en paz aos seus pais; non lles importa coma o pan e o leite, ser ua e carne.
que os vellos torzan o focio; teen que Exercicio 5.8. 1 a baba, 2 o pelo, 3 o cu,
aguantar mecha cos fillos na casa; un leva 4 a auga, 5 a roda.
as mans cabeza cando vai abrir a neveira, Exercicio 5.9. 1 faga a cambadela, 2 facerlle as
ponse de cornos, come lume e bota lume beiras, 3 fgolles a figa, 4 toche lei, 5 andan
polos ollos; btalle os cans aos mozos, e con andrmenas.
ponse coma unha fera, pero ao final ten que Exercicio 5.10. 1 dar xabn, 2 ten a tixola polo
baixar a cabeza. Eles son os que mandan! cabo, 3 comer a boroa, 4 corta o bacallau,
Os mozos non poden independizarse. Pensan 5 drame carta branca.
que estando na casa dos pais poden aguantar a Exercicio 5.11. 1V, 2F, 3V, 4V, 5F.
sa situacin de crise, anda que nos lles guste Exercicio 5.12. 1B, 2D, 3E, 4F, 5A, 6C.
moito o que hai nela. Cren que mis vale Exercicio 5.13. 1c, 2b, 3b, 4a, 5c.
comer un ovo que pasar sen dous. Exercicio 5.14. Suxestin de resposta: para
Escena 2. Os membros desta familia estn vehicular o contido de burla, as linguas
contentos coma un pandeiro; o pai parece empregan diferentes xestos corporais que
estar coma o carracho na la; outra cousa implican contacto fsico e poden causar
a sa muller, que parece torcer o bico e molestia. Remiten ao mundo infantil ou a
pensar que moi probablemente a sa sogra situacins de confianza (coller no colo, coller
non a reciba cos brazos abertos; vai ter que polo nariz, tirar da perna ou tomar o pelo).
aguantar mecha, comer lume e, ao non teren A idea de inmobilizacin, a impotencia
moitos cartos, baixar as orellas ante a idea causada vtima, pode estar por tras da imaxe
do seu home. Na imaxe vemos que nunca do fraseoloxismo francs, meter a algun
chove a gusto de todos (cada un acolle a nunha lata. O portugus, pola sa banda,
informacin do home de distinto xeito) e decide adiantarse ao efecto e gozar coa cara
que non hai mal que por ben non vea da persoa burlada.
(o aforro das vacacins podern empregalo Exercicio 5.15. 1 O fillo de cabra cabrito; 2 Os
noutra cousa). cachos tiran s olas; 3 De mal pano, mala
saia; 4 De tales terras, tales nabos; 5 Fillo de
Unidade 5. Relacins porco, marrao seguro; 6 O que se herda non
Exercicio 5.1. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V. se compra; 7 De pais gatos, fillos michios.
Exercicio 5.2. 1C, 2D, 3E, 4A, 5F, 6G, 7B. Exercicio 5.16. 1 O casado casa quere; 2 Cando
Exercicio 5.3. 1 CONXENIAR, 2 NON a esmola grande ata os santos desconfan;
CONXENIAR, 3 CONCILIAR, 3 Val mis s que mal acompaado; 4 Na terra
4 INCOMODAR, 5 LEALDADE, dos lobos hai que ouvear coma todos; 5 Non
6 DESLEALDADE, 7 AMOR, 8 SEXO, che erra quen ao seu semella!; 6 Os amigos
9 EMBRUXAR. son para as ocasins.
Exercicio 5.4. 10 ADULACIN, 11 ENGANO, Exercicio 5.17. 1 Non che erra quen ao seu
12 DOMINIO. semella!; 2 O casado casa quere; 3 Val mis
Exercicio 5.5. 1C, 2E, 3D, 4A, 5B. s que mal acompaado; 4 Na terra dos
Exercicio 5.6. 1A, 2E, 3F, 4B, 5C, 6D. lobos hai que ouvear coma todos; 5 Cando
Exercicio 5.7. comer a boroa, dar xabn, dar a esmola grande ata os santos desconfan;
carta branca, facer a cambadela, facer o conto, 6 Os amigos son para as ocasins.
243
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Exercicio 5.18. 1 os amigos son para as gato, dar golpes ao mar, empezar a casa polo
ocasins; 2 o casado casa quere; 3 na terra dos tellado, estar coa auga ao pescozo, matar
lobos hai que ouvear coma todos; 4 val mis dous paxaros dun tiro, poer o carro diante
s que mal acompaado; 5 cando a esmola dos bois, sacar as castaas do lume, vender
grande ata os santos desconfan; 6 non che o peixe antes de pescalo, ver o ceo aberto.
erra quen ao seu semella! Exercicio 6.9. vir como auga de maio, ser como
Exercicio 5.19. Suxestin de resposta: para arar no mar, ser como atopar unha agulla nun
mostrar a importancia da adecuacin, boa palleiro, ser como buscar unha agulla nun
parte das linguas empregan a referencia palleiro, ser como atopar un de capa negra en
clsica: en Roma, cmpre facer coma os Santiago, ser como buscar un de capa negra
romanos. Outras manteen a formulacin do en Santiago, ser como escribir no aire.
consello en abstracto, lembrando que cada Exercicio 6.10. 1 meteu a zoca, 2 sacarlle as
pas ten cadanseus costumes. O refrn uscaro castaas do lume, 3 tiremos do carro, 4 afogar
privilexia o xogo sonoro e paralelstico, en pouca auga, 5 como auga de maio, 6 foi
botando man dunha referencia natural coser e cantar.
(acivro) e outra espacial, local (Donostia). Exercicio 6.11. 1 traballou coma unha besta,
Para estar de humor! Suxestin de resposta: 2 botoulle un cabo, 3 era pan comido, 4 era
Escena 1. O rapaz vn facerlle o conto avoa, como atopar unha agulla nun pallar, 5 malo
darlle xabn, coma se a tomase por parva. de roer, 6 tivese as mans atadas.
A avoa non anda con andrmenas, sabe ler Exercicio 6.12. 1b, 2c, 3c, 4a, 5b.
entrelias e pregntalle ao rapaz cantos cartos Exercicio 6.13. 1c, 2a, 3b, 4a, 5c.
quere, porque cando a esmola grande at Exercicio 6.14. A1, B4, C3, D2, E6, F9, G5,
os santos desconfan. H10, I7, L8.
Escena 2. Parece que a moza non lle ten lei Exercicio 6.15. 1F, 2V, 3F, 4F, 5V, 6V, 7V, 8V,
sa parella, que est a xogar a das barallas, 9V, 10V.
a poerlle os cornos con outro... Tras Exercicio 6.16. Suxestin de resposta: todas
semellante confesin, o home podera pensar as linguas empregan a seguinte imaxe: cun
que val mis s que mal acompaado. golpe eficaz (tiro, pedra, tapa) acdanse
simultaneamente dous animais (moscas,
Unidade 6. Problemas, xito, fracaso paxaros, pardais, coellos). O italiano recrase
Exercicio 6.1. 1F, 2V, 3F. na imaxe de lanzar unha faba para atraer
Exercicio 6.2. 1 FACILIDADE, e cazar das pombas. O francs segue o
2 DIFICULTADE, 3 PROBLEMAS, mesmo esquema pero sen animais: cunha
4 AXUDA, 5 ESFORZARSE, pedra consguense simultaneamente dous
6 ESFORZARSE EN BALDE, 7 NON acertos.
ESFORZARSE, 8 XITO, 9. FRACASO. Exercicio 6.17. 1 Nunca choveu que non
Exercicio 6.3. 1E, 2C, 3D, 4A, 5B. escampase; 2 Se unha porta se cerra, cen se
Exercicio 6.4. 1B, 2A, 3D, 4F, 5C, 6E. abren; 3 Canta mis prsa, mis devagar;
Exercicio 6.5. 1A, 2C, 3G, 4D, 5F, 6L, 7I, 8H, 4 Cada pau que aguante a sa vela; 5 Con pan
9E, 10B. e vio ndase o camio.
Exercicio 6.6. baixar o lombo, botar unha man, Exercicio 6.18. 1 Nunca choveu que non
caer o pelo, cruzar os brazos, facer carreira, escampase; 2 Canta mis prsa, mis devagar;
meter a zoca, pagar a pena, ter madeira, tirar 3 Se unha porta se cerra, cen se abren; 4 Con
a toalla. pan e vio ndase o camio; 5 Cada pau que
Exercicio 6.7. afogar en pouca auga, botar por aguante a sa vela.
terra, caer de p, ir deriva, sar do tnel. Exercicio 6.19. 1 con pan e vio ndase o
Exercicio 6.8. apaar auga nunha peneira, botar camio; 2 se unha porta se cerra, cen se abren;
millo aos paxaros, buscarlle os tres ps ao 3 cada pau que aguante a sa vela; 4 canta
244
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Solucins
mis prsa, mis devagar; 5 nunca choveu coma un afogado, 5 coserlle a boca a algun,
que non escampase; 6 botar terra a algo, 7 non soltar prenda.
Exercicio 6.20. 1A, 2E, 3D, 4B, 5C. Exercicio 7.7. 1D, 2C, 3A; 4F, 5B, 6E, 7G, 8I,
Exercicio 6.21. Suxestin de resposta: a maiora 9L, 10H.
das linguas emprega un elemento pequeno e Exercicio 7.8. 1A, 2C, 3B, 4E, 5D.
individual do contorno natural (gran, pedra, Exercicio 7.9. 1D, 2A, 3C, 4F, 5E, 6B.
regato) para chamar a atencin sobre a sa Exercicio 7.10. 1a, 2b, 3b, 4b, 5c.
grande importancia na composicin de algo Exercicio 7.11. 1a, 2b, 3c, 4a, 5d.
maior (papo, saco, palleiro, celeiro, parede, Exercicio 7.12. 1F, 2V, 3F, 4V, 5F, 6V, 7V, 8V,
corrente, ro). No caso do refrn ingls, o 9V, 10F.
conxunto de individualidades (moitas mans) Exercicio 7.13. C, F, D, A, E, B.
minoran a carga dun traballo. Exercicio 7.14. 3 Andar na boca da xente.
Para estar de humor! Suxestin de resposta: Exercicio 7.15. Suxestin de resposta: todos os
Escena 1. O home ten mala angueira, un fraseoloxismos fan referencia idea de quebrar
mouln, un preguiceiro, un nugalln. Non ou derreter o xeo, metfora do silencio, para
quere dar golpe, non quere dar pancada. iniciar a conversa. A comunicacin algo
Calquera cousa que se lle diga vai caer en clido que non se pode dar cando hai extrema
saco roto. Moi probablemente facelo cambiar frialdade entre as persoas.
de actitude vai ser mallar en ferro fro, vai Exercicio 7.16. 1 O falar non ten cancelas;
ser como arar no mar. 2 A lingua ten moi bo curral; 3 Do dito ao
Escena 2. O ciclista da dereita meteu a zoca feito vai un grande eito; 4 Fala pouco e ben
ao tomar vio albario e licor caf. Botou e sers algun; 5 O peixe morre pola boca.
pola borda os seus esforzos para manterse Exercicio 7.17. 1c, 2c, 3b, 4a, 5b.
na competicin ao dar positivo no control Exercicio 7.18. 1 Da boca pechada non
antidping. Se non pon toda a carne no saen parvadas; 2 Garda o bico e ters paz;
espeto a prxima vez que faga unha carreira, 3 Palabra por dicir non ten chata; 4 Falar
a sa traxectoria deportiva pode ir deriva, prata, calar ouro; 5 A lingua ten moi bo
pode ir a pique. A sa afeccin polo vio curral; 6 O peixe morre pola boca.
albario e o licor caf pode botar por terra Exercicio 7.19. 1 a bo entendedor, curto falador;
todos os seus esforzos deportivos! 2 cada un fala da feira segundo lle foi nela;
3 quen ten lingua vai a Roma; 4 do dito ao feito,
Unidade 7. Comunicacin / conversa vai un grande eito; 5 o falar non ten cancelas.
Exercicio 7.1. 1F, 2V, 3V. Exercicio 7.20. Suxestin de resposta: a
Exercicio 7.2. 1 calar, 2 falar, ovella protagoniza todos os refrns en todas
3 falar pouco, 4 falar moito, as linguas para indicar que comer e falar
5 falar CLARAMENTE, 6 NON son incompatibles e, neste caso, o mis
FALAR CLARAMENTE, 7 FALAR SEN importante comer. O uscaro emprega o
SABER. corvo coa mesma imaxe.
Exercicio 7.3. 8 estar de acordo, Para estar de humor! Suxestin de resposta:
9 estar en desacordo, 10 louvar, Escena 1. ben certo que cada un fala da
11 recriminar, 12 rexoubar e feira segundo lle foi nela porque o coitado
CRITICAR, 13 BLASFEMAR . do polbo non ha de ter a mesma opinin
Exercicio 7.4. 1E, 2D, 3A, 4B, 5F, 6C. ca os que lle comeron as patas. A lagosta
Exercicio 7.5. 1 apertar as caravillas, 2 dicir quere tirarlle da lingua ao polbo e el ha de
amn, 3 repetir coma un papagaio, 4 ir ao pensar que o falar non ten cancelas, porque
conto, 5 quebrar o xeo, 6 ter na punta da lingua. a bo entendedor, curto falador. Perante a
Exercicio 7.6. 1 calar coma un peto, 2 quedar pregunta da lagosta, o polbo pode dicir cada
en branco, 3 comerlle a lingua o gato, 4 calar un raa onde lle proe, da boca pechada non
245
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
saen parvadas, a lingua ten moi bo curral Exercicio 8.11. 1 atar os cans con longanzas,
e garda o bico e ters paz. 2 perder a camisa, 3 estar polas nubes, 4 ser
Escena 2. As das vellas rexoubeiras estn a un comecartos.
lavar a roupa, pr a caldo, pr verde, pr a Exercicio 8.12. 1V, 2F, 3F, 4V, 5V, 6V, 7F.
pan pedir, pr podre, pr pingando vella Exercicio 8.13. Resposta libre.
rockeira, que anda de boca en boca, anda Exercicio 8.14. 1 A avaricia rompe o saco;
na boca do mundo, anda na boca da xente 2 Non hai pouco que non chegue nin moito
e arrastrada pola lama. Sempre hai xente que non se acabe; 3 Mis vale ter que desexar;
que bota a lingua a pacer, bota veleno pola 4 A cabalo regalado non lle mires o dentado;
boca, bota sapos e cbregas pola boca e ten 5 Hai que dar e ter para que nos vean ver;
lingua de vbora viperina. 6 Non mis rico o que mis ten, senn o que
menos precisa.
Unidade 8. Cartos Exercicio 8.15. 1 A cabalo regalado non lle
Exercicio 8.1. 1F, 2V, 3F. mires o dentado; 2 Non mis rico o que mis
Exercicio 8.2. 1 mirar os cartos; 2 perder os ten, senn o que menos precisa; 3 Hai que
cartos; 3 facer cartos; 4 soltar os cartos; dar e ter para que nos vean ver; 4 Mis vale
5 custar os cartos. ter que desexar; 5 A avaricia rompe o saco;
Exercicio 8.3. 1b, 2c, 3c, 4b, 5c. 6 Non hai pouco que non chegue nin moito
Exercicio 8.4. 1 GAAR CARTOS, 2 TER que non se acabe.
CARTOS, 3 AFORRAR, 4 VALER, Exercicio 8.16. 1 non hai pouco que non chegue
5 GASTAR CARTOS, 6 NON TER nin moito que non se acabe; 2 A cabalo
CARTOS, 7 ARRUINARSE, 8 ROUBAR. regalado non lle mires o dentado; 3 a avaricia
Exercicio 8.5. 1E, 2C, 3G, 4A, 5F, 6D, 7B. rompe o saco; 4 hai que dar e ter para que nos
Exercicio 8.6. 1D, 2F, 3A, 4B, 5C, 6E. vean ver; 5 non mis rico o que mis ten,
Exercicio 8.7. andar a pedir, andar mioca, senn o que menos precisa; 6 mis vale ter
andar ao quin, andar ao xornal, estar que desexar.
polas nubes, andar polas portas, facer cartos, Exercicio 8.17. Suxestin de resposta: os
facer as Amricas, facer o agosto, meter refrns destas linguas amosan que o desexo
a man. // apertar o cinto, acabar coa casa, excesivo ou arriscado da totalidade (querer
estar forrado, estar pelado, nadar na fartura, todo, arriscar todo, demasiado cheo) produce
perder a camisa, soltar a pita, ter cartos, ter tamn a perda ou estrago da totalidade (todo
msica, termar dos cartos. // gastar cartos perde, rompe o saco, vaise rebentando o
coma sarabia, alongar o p mis do que d a saco). O refrn ingls alude idea de que un
manta, botar a casa pola vent, custar un ollo home con avaricia sempre pobre porque o
da cara, dar co cu no ferrado, tirar os anacos desexo de ter inesgotable.
e aproveitar as faragullas. Para estar de humor! Suxestin de resposta:
Exercicio 8.8. 1c, 2b, 3a, 4b, 5a. Escena 1. Hai unha gasolineira provista dun
Exercicio 8.9. NON TER CARTOS: 1 non ter quirfano ben equipado e preparado para
onde caer morto, 2 non ter casa nin brasa, cobrarlle aos clientes o combustible. O gasleo
3 non ter eira nin leira nin pau de figueira, e a gasolina (sper e sen chumbo) estn polas
4 non ter leito nin teito, 5 non ter lume nin nubes, porque coa subida dos prezos, agora
fume nin pinta de estrume; 6 non ter mis custan un ril, un ollo da cara ou un ghuevo
que o da e a noite. // NEGOCIO RUN: (do espaol costar un huevo). O autombil
6 custar mis o caldo ca as talladas, 7 ser modesto indcanos que a parella est a apertar
mis caro o prebe ca o peixe, 8 valer mis a o cinto e non pode alongar o p mis do que
matula ca o sebo. d a manta. Poderiamos dicir que esta parella
Exercicio 8.10. 1 cartos, 2 casa, 3 cara, 4 ouro, non ten un can, est sen branca, est tesa e
5 cinto. vai ter problemas para pagar o combustible.
246
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Solucins
Escena 2. Aparece unha muller ataviada Exercicio 9.17. Suxestin de resposta: para
cun casco e unha videocmara dixital a maiora das linguas chover moito a
incorporada. Est traballando na terra. A actualizacin da imaxe de recipientes (botas,
sa intencin facer un vdeo titorial que barreos, cntaros, caldeiros e barrs) a caer
explique cales son os pasos para sachar ben do ceo. O ingls bota man dos animais (gatos
nunha leira. Os vecios que a ven comentan e cans) e o uscaro refrese a que a choiva est
que est a gaar moitos cartos coa iniciativa por todos os sitios (arriba e abaixo).
na Internet: estase facendo de ouro, est Exercicio 9.18. 1c, 2c, 3b, 4a, 5b, 6a. Ver
facendo o agosto. Moi seguramente unha exercicio 9.19. para o significado dos refrns.
muller aforradora que garda das risas para Exercicio 9.19. 1 A mal tempo, boa cara; 2 La
as choras e terma ben dos cartos, por iso nova, treboada, trinta das mollada; 3 No
vai ser moi difcil que dea co cu no ferrado. seu tempo, non vai mal tempo; 4 Tempo e
Non unha muller das que andan a pedir fartura, logo se muda; 5 Arco da vella ao
polas portas, nin das que meten a man. Ela anoitecer, bo tempo ao amencer; 6 Se chove
sabe moi ben que non rico o que mis ten, e fai vento, pecha a porta e mtete dentro.
senn o que menos precisa. Exercicio 9.20. 1C (En xaneiro vai moito fro),
2D (En febreiro os das xa medran e pdese
Unidade 9. Tempo meteorolxico merendar), 3B (En Marzo o tempo bo de
Exercicio 9.1. 1V, 2V, 3F, 4V, 5V. ma e malo tardia), 4A (En abril chove
Exercicio 9.2. 1 IR SOL, 2 IR CALOR, moito), 5F (En maio anda pode ir fro),
3 CHOVER POUCO, 4 CHOVER 6H (En xuo hai moito da), 7E (En xullo
MOITO, 5 MOLLARSE, 6 SARABIAR, cando vai calor o mellor momento para
7 NEVISCAR / NEVAR, 8 IR FRO, 9 IR apaar as patacas), 8G (En agosto xa comeza
VENTO, 10 CLAREXAR / ESCAMPAR. a sentirse o fro), 9L (En setembro ou hai
Exercicio 9.3. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. secas ou hai cheas), 10N (Un outubro quente
Exercicio 9.4.. 1B, 2A, 3E, 4D, 5C. fai que o fro do inverno entre mis tarde),
Exercicio 9.5. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D. 11M (En novembro comezan as neves),
Exercicio 9.6. 1C, 2E, 3D, 4A, 5B. 12I (En decembro os das son pequenos).
Exercicio 9.7. 1C, 2D, 3A, 4E, 5B. Exercicio 9.21. 1F, 2A, 3E, 4B, 5C, 6D.
Exercicio 9.8. caer auga a xerros, caer chuzos Exercicio 9.22. 1 Polo San Xon, a sardia molla
de punta, caer os paxaros coa calor, chover no pan; 2 Marzo marzn, pola ma caria
a cachn, chover a caldeiros, chover a fo, de rosa e pola tarde cara de can; 3 A todo
chover a trebn, chover s cuncas, ir unha porquio lle chega o seu San Martio;
calor que caen os piscos, prse coma un pito, 4 Amencer e anoitecer, en decembro e case
ter carne de galia, ter pel de polo. vez; 5 En setembro, ou secan as fontes ou
Exercicio 9.9. 1a, 2e, 3d, 4b, 5c. levan as pontes; 6 Febreiro, merendeiro.
Exercicio 9.10. 1B, 2C, 3E, 4A, 5D. Exercicio 9.23. Suxestin de resposta: case
Exercicio 9.11. 1B, 2A, 3C, 4E, 5D. todas as linguas consideradas amosan
Exercicio 9.12. Unha persoa est mollada necesidade de reaccionar de xeito positivo
coma unha sopa (MOLLARSE), Unha (sorriso nos labios, boa cara e bo corazn)
persoa afoga de calor (IR MOITA CALOR), ante unha circunstancia negativa que non se
Caen os piscos (IR CALOR), Caen pedras pode controlar (o mal tempo, o mal xogo, as
coma puos (SARABIAR), Levanta o da adversidades e a mala fortuna). Podemos dicir
(CLAREXAR). que os refrns do portugus e ingls aluden
Exercicio 9.13. 1a, 2d, 3c, 4c, 5d. conveniencia de se adaptar a esas malas
Exercicio 9.14. 1C, 2B, 3A, 4E, 5D. circunstancias (tristezas non pagan dbedas;
Exercicio 9.15. 1C, 2A, 3B, 4E, 5D. O que non se pode curar dbese soportar).
Exercicio 9.16. 1b, 2c, 3a, 4c, 5a.
247
Solucins Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
248
Glosario de fraseoloxismos
Este glosario aparece ordenado polos compoentes principais dos fraseoloxismos e os nmeros fan
referencia unidade na que aparecen tratados dentro do manual.
abelloar o avesporeiro 5 estar alegre coma unha gaita nas festas 4
deixar coa boca aberta a algun 4 cheirarlle o alento a unha porta 9
quedar coa boca aberta 4 cheirarlle o alento a unha xanela 9
falar coma un libro (aberto) 7 coller na allada a algun 4
quedar aberto de peito 4 sar da casa por ps alleos 1
ver o ceo aberto 6 ser (agudo) coma un allo 3
recibir cos brazos abertos a algun 4 ser (listo) coma un allo 3
ir unha calor que abochornoa 9 ser (vivo) coma un allo 3
abrir a boca 1, 4, 7 misturar allos con bugallos 7
abrir a man 3 saltar de allos a cebolas 7
abrir o da 9 caerlle a alma aos ps a algun 4
abrir unha raiola 9 levar na alma a algun 5
ser esvelto coma unha abrtea 2 partrselle a alma a algun 4
nadar na abundancia 8 alongar o p mis do que d a manta 8
acabar coa casa 8 poer polas alturas a algun 5
ir unha calor que acora 9 pr polas alturas a algun 7
[estar] o ceo acunchado 9 ser tranquilo coma Amancio 3
non ter a cabeza de adorno 3 dicir amn 7
calar coma un afogado 7 facer a(s) Amrica(s) 8
afogar a ra 1 facer o amor 5
afogar de calor 9 facerlle o amor a algun 5
afogar en pouca auga 4, 6 andar en amores (con algun) 5
afogar nun vaso de auga 4, 6 ser coma un anaco de pan 3
ser o aforro do pirixel 8 ser un anaco de pan 3
ter unha agarrada con algun 5 tirar os anacos e aproveitar as faragullas 8
andar s agarradas con algun 5 andar mioca 8
ser (agarrado) coma a virxe do puo 3 andar a pedir (polas portas) 8
ser (agarrado) coma unha lapa 3 andar ao por cen 8
agarrar unha tranca 1 andar ao quin 8
facer o agosto 8 andar ao rabo de algun 5
aguantar mecha 4 andar ao xornal 8
ser (agudo) coma un allo 3 andar aos biosbardos 3
saber a agulla de marear 6 andar s agarradas con algun 5
ser algo como atopar unha agulla nun pallar 6 andar s miocas 8
ser algo como atopar unha agulla nun palleiro 6 andar atrs de algun 5
ser algo como escribir no aire 6 andar coa area no zoco 4
ser unha cabeza no aire 3 andar coa cruz ao lombo 4
ser unha festa no aire 3 andar coa mosca tras da orella 4
[airear] aos catro ventos 7 andar coma a galia cos ovos 4
estar mis al ca aqu 1 andar coma un moucho 4
encherlle a albarda de palla a algun 5 andar con algun 5
non estar o alcacn para gaitas 4 andar con andrmenas 5
estar alegre coma un pandeiro 4 andar con gaitas 4
249
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
250
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
251
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
252
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
253
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
254
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
255
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
non dar p con bla 6 [ficar] cunha man diante e outra detrs 8
non dar puntada sen fo 6 chover a Deus dar 9
non dar puntada sen n 6 comer a Deus polas pernas 1
ser algo dar golpes ao mar 6 abrir o da 9
darlle a roncha a algun 4 non ter mis que o da e a noite 8
darlle lingua 7 verse o da por algun 2
darlle palleta 7 [ficar] cunha man diante e outra detrs 8
darlle trcola 7 pr o carro diante dos bois 6
darlle as costas a algun 4 ser botado para diante 3
darlle carta branca a algun 5 dicir a ltima palabra 7
darlle coa porta nos focios a algun 4 dicir amn 7
darlle sebo s canelas 1 dicir coa boca chea 7
darlle unto a algun 5 [dicir] coa boca pequena 7
darlle xabn a algun 5 ser o doe-doe de algun 5
darse ben con algun 5 ser duro de domear 3
deitarse coas galias 1 nacer en domingo 6
deixar co corazn nun puo a algun 4 ter o don da palabra 7
deixar coa boca aberta a algun 4 matar dous paxaros dun tiro 6
deixar coa palabra na boca a algun 7 caer das pingas 9
deixar de pedra a algun 4 caer das pingueiras 9
deixar en paz a algun 4 chover das pingueiras 9
deixar o pelello 6 [parecerse] coma das pingas de auga 2
deixar tirado a algun 4 xogar a das bandas 5
levar o demo no corpo 3 xogar a das barallas 5
metrselle o demo no corpo a algun 3 durmir coma unha pedra 1
ser feo coma o demo 2 durmirse nas pallas 6
ser mis feo que o demo 2 ficar a durmir nas pallas 1
ser o demo 3 ser duro de domear 3
ser o demo (en persoa) 3 ser duro de roer 6
ter o demo no corpo 3 non ter eira nin leira nin pau de figueira 8
bater dente con dente 9 [estar] o ceo empedrado 9
dar dente con dente 9 empezar a casa polo tellado 6
ser de bo dente 1 encartar a gaita 1
ter bo dente 1 coller unha enchente 1
bater os dentes 9 encher o bandullo 1
ensinarlle os dentes a algun 4 encher o papo 1
estalar unha castaa nos dentes 6 encherlle a albarda de palla a algun 5
falar entre dentes 7 encherlle o ollo a algun 4
mostrarlle os dentes a algun 4 ser algo chegar e encher 6
ser dereito coma un fuso 2 enganar coma a un bendito a algun 5
ser dereito coma unha faia 2 levar unha trompa enriba 1
ser mis dereito ca unha cana 2 ter a cabeza enriba dos ombreiros 3
ir deriva 6 ensinarlle os dentes a algun 4
derreterse aos cachns do sol 9 entrar mudo e sar calado 7
derreterse as pedras 9 erguerse co galo 1
ir unha calor coma chumbo derretido 9 pechar a porta que escapa o gato 9
descansar en paz 1 ir unha calor que escapan os cans para a
andar detrs de algun 5 sombra 9
256
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
257
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
258
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
259
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
260
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
261
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
estar (mollado) coma un maragoto 9 ser algo como buscar un de capa negra en
estar (mollado) coma un pingo 9 Santiago 6
estar (mollado) coma un trapo 9 caer auga de neve 9
estar (mollado) coma un trollo 9 estar fro coma a neve 9
estar (mollado) coma unha boira 9 ter [unha parte do corpo] fra coma a neve 9
estar (mollado) coma unha pelica 9 non dar puntada sen n 6
estar (mollado) coma unha ra 9 non ter mis que o da e a noite 8
mollar a gorxa 1 pasar a noite en branco 1
mollar a palabra 1 perder o norte 3, 6
mollar a palleta 1 estar algo polas nubes 8
mollar a pestana 1 andar nas nubes 3
mollarse coma un pito 9 estar nas nubes 3
mollarse coma unha sopa 9 pr polas nubes a algun 7
estar coma a cabra no monte 4 ir e vir coma a faba na ola 3
ser do montn 2 ollar para os biosbardos 3
morder a lingua 7 botar o mal de ollo 5
mornear ao sol coma un gato 9 custar algo un ollo da cara 8
mornear as augas 5 encherlle o ollo a algun 4
morrer coma un can 1 non pegar ollo 1
ser feo coma a morte 2 ter (bo) ollo 6
non ter onde caer morto 8 botar lume (polos ollos) 4
resucitar un morto 1 comer cos ollos 1
caer os paxaros mortos 9 levar nas capelias dos ollos a algun 5
andar coa mosca tras da orella 4 non ver mis ca polos ollos de algun 5
mostrarlle os dentes a algun 4 sar o ro Anllns polos ollos 1
andar coma un moucho 4 ver polos ollos de algun 5
non mover unha palla 6 verlle os ollos curuxa 4
entrar mudo e sar calado 7 ter a cabeza enriba dos ombreiros 3
botar toda a auga ao muo 6 andar coa mosca tras da orella 4
dar mis voltas ca un muo (de vento) 3 baixar as orellas 4
ir e vir coma o fol ao muo 3 estar ata as orellas (de algo ou algun) 4
moer no muo de algun 5 falar polas orellas 7
andar na boca do mundo 7 levar nas orellas 7
arranxar o mundo 7 verlle as orellas ao lobo 4
traer ao mundo a algun 1 calar ata os sos 9
vir ao mundo 1 contrselle os sos a algun 2
traer ao mundo a algun 1 estar feito un saco de sos 2
ter algo msica 8 estar nos sos 2
nacer de p 6 non ter mis que sos (no corpo) 2
nacer en domingo 6 ser s sos 2
parecer que lle est a nacer o rabo a unha ser todo sos 2
persoa 3 ser un feixe de sos 2
nadar na abundancia 8 ser un saco de sos 2
nadar na fartura 8 ser feo coma un ourizo cacho 2
cortar (o fro) coma unha navalla 9 facerse de ouro 8
facer as necesidades 1 ter o corazn de ouro 3
ser unha ncora 3 estar coma a ovella na boca do lobo 4
andar coma a galia cos ovos 4
262
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
263
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
264
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
265
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
266
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
267
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
268
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de fraseoloxismos
269
Glosario de fraseoloxismos Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
270
Glosario de refrns
Este glosario aparece ordenado polos compoentes principais dos refrns e os nmeros fan
referencia unidade na que aparecen tratados dentro do manual.
Quen todo mel, cmeno as abellas 3
Se unha porta se cerra, cen se abren 6
Polo abril, augas mil 9
Non hai pouco que non chegue nin moito que non se acabe 8
O que a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre 3
Val mis s que mal acompaado 5
En agosto, fro no rostro 9
Cada pau que aguante a sa vela 6
Mis vale pequeno e agudo que grande e burro 2
Almorza ben, come mis e cea pouco, e vivirs 1
Amencer e anoitecer, en decembro e case vez 9
Arco da vella ao anoitecer, bo tempo ao amencer 9
O que non bebe vio non ten amigo 1
Os amigos son para as ocasins 5
A vista do amo engorda o cabalo 2
Perdido quen con perdidos anda 3
Dime con quen andas e direiche as tas maas 3
Dime con quen andas e direiche quen es 3
Con pan e vio ndase o camio 6
Barco grande, ande ou non ande 2
Cabalo grande, ande ou non ande 2
Amencer e anoitecer, en decembro e case vez 9
Arco da vella ao anoitecer, bo tempo ao amencer 9
A ovella mansa moitos aos a maman 3
Traballo feito non mete apuro 6
O que a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre 3
Arco da vella ao anoitecer, bo tempo ao amencer 9
En xullo arder e patacas coller 9
Comer sardia e arrotar pescada 3
Non hai atallo sen traballo 6
Un gotio de augardente deixa o estmago quente e fai o home forte e valente 1
Polo abril, augas mil 9
A avaricia rompe o saco 8
A quen madruga, Deus o axuda 6
Un gran non enche celeiro, pero axuda ao compaeiro 6
Polo mes de Santos, xa baixa a neve aos campos 9
Barco grande, ande ou non ande 2
O que non bebe vio non ten amigo 1
A bo vio non hai mal bebedor 1
Cando o vello non pode beber, pdenlle a cova facer 1
O que se d bebida, ben pouco estima a sa vida 1
Almorza ben, come mis e cea pouco, e vivirs 1
Fala pouco e ben, e sers algun 7
271
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
272
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de refrns
273
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
274
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de refrns
275
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
276
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de refrns
277
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
278
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Glosario de refrns
279
Glosario de refrns Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
280
Glosario de fraseoloxismos e refrns doutras linguas
Neste glosario aparecen ordenados alfabeticamente os fraseoloximos e refrns doutras linguas
mencionados no manual. O nmero indica a unidade na que aparecen.
281
Glosario (outras linguas) Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Esak norekin habilen, esango diat nor haizen 3 One mans meat is another mans poison 4
Gorostian gorosti, Donostian Donosti 5 What cant be cured must be endured 9
Guti hiltzen goseak, hainitz, aldiz, aseak 1 When in Rome do as the Romans do 5
Harri batek berak ez du pareta egiten 6 You can tell a man by the company he keeps 3
Nekeetan, irria ezpainetan 9
Ororen gogara egitea, gauza nekea 4 ITALIANO fraseoloxismos
accogliere a braccia aperte 4
FRANCS fraseoloxismos avere i piedi per terra 3
avoir les pieds sur terre 3 essere pelle e ossa 2
avoir un apptit doiseau 1 mangiare come un uccellino 1
briser la glace 7 piovere a catinelle 9
faire dune pierre deux coups 6 prendere due piccioni con una fava 6
mettre quelquun en bote 5 prendere per il naso qualcuno 5
navoir que la peau sur les os 2 rompere il ghiaccio 7
pleuvoir seaux 9 tirare la cinghia 8
recevoir bras ouverts 4
se serrer la ceinture 8 ITALIANO refrns
A granello a granello sempie il sacco 6
FRANCS refrns Bisogna far buon viso a cattivo gioco 9
Brebis qui ble, perd sa goule 7 Dimmi con chi vai, e ti dir chi sei 3
Contre mauvaise fortune, bon cur 9 Labito non fa il monaco 2
Dis-moi qui tu hantes, et je dirai qui tu es 3 Lavarizia rompe il sacco 8
Il faut vivre Rome comme Rome 5 Ne uccide pi la gola che la spada 1
Le singe est toujours singe, ft-il dguis en Pecora che bela, perde il boccone 7
prince 2 Quando a Roma vai, fa come vedrai 5
Les petits ruisseaux font les grandes rivires 6 Una scarpa non buona per ogni piede 4
On creuse sa tombe avec ses dents 1
On ne peut contenter tout le monde et son pre 4 PORTUGUS fraseoloxismos
On risque de tout perdre en voulant tout gagner 8 apertar o cinto 8
chover a cntaros 9
INGLS fraseoloxismos comer como um passarinho 1
be nothing but skin and bone 2 gozar com a cara de algum 5
break the ice 7 matar dois coelhos com uma s cajadada 6
eat like a bird 1 quebrar o gelo 7
keep ones feet on the ground 3 receber de braos abertos 4
kill two birds with one stone 6 ser pele e osso 2
pull someones leg 5 ter os ps assentes na terra 3
rain cats and dogs 9
receive with open arms 4 PORTUGUS refrns
tighten ones belt 8 Das grandes ceias esto as covas cheias 1
Diz-me com quem andas (e) dir-te-ei quem s 3
INGLS refrns Em Roma s romano 5
A bleating sheep loses a bite 7 Gro a gro enche a galinha o papo 6
A greedy man is always poor 8 No se pode agradar a gregos e troianos 4
An ape is an ape, a varlet is a varlet, though they O macaco sempre macaco, mesmo vestido de
be clad in silk and scarlet 2 prpura 2
Dont dig your grave with your own knife and Ovelha que berra, bocado que perde 7
fork 1 Quem tudo quer, tudo perde 8
Many hands make light work 6 Tristezas no pagam dvidas 9
282
Achegas do usuario
Moi probablemente ti coeces outros fraseoloxismos e refrns galegos que non estn
neste manual. Engdeos na seguinte grella. Podes consultar amigos, familiares e
dicionarios para completar a informacin que precises.
Fraseoloxismo Significado
283
Achegas do usuario Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
Refrn Significado
284
Referencias
Referencias lexicogrficas
Carballeira Anllo, Xos Mara (coor.) (2009): Gran Dicionario Xerais da Lingua, 2 vols.
Vigo: Xerais.
Conde Tarro, Germn (2001): Diccionario de refrns. Correspondencias en casteln e francs.
Vigo: Galaxia.
Daz Pardo, Isaac; Freixanes, Vctor F.; Mascato, Antn (dirs.) (2006): Diciopedia do
sculo 21. Dicionario enciclopdico da lingua galega e da cultura universal ilustrado, 3
vols. Vigo: Galaxia/Edicins do Cumio; Sada (A Corua): Edicins do Castro.
Feix Cid, Xos (coord.) (2007): Dicionario fraseolxico casteln / galego e de correspondencias
galego / casteln Sculo 21. Vigo: Editorial Galaxia.
Feix Cid, Xos; RODRGUEZ ALONSO, Manuel (2011): Dicionario Xerais de primaria.
Vigo: Xerais.
Ferro Ruibal, Xess (2002): Refraneiro galego mis frecuente.Vigo: Galaxia / La Voz de
Galicia.
GARCA, Constantino; GONZLEZ GONZLEZ, Manuel (dirs.) (2004): Dicionario Casteln-
Galego da Real Academia Galega. A Corua: Real Academia Galega e Fundacin Pedro
Barri de la Maza.
GONZLEZ GONZLEZ, Manuel; SANTAMARINA FERNNDEZ, Antn (dirs.) (2012):
Dicionario da Real Academia Galega, http://academia.gal/dicionario [ltima data de
consulta: 30/06/15]
Lpez Taboada, Carme; Soto Arias, Mara do Rosario (2008): Dicionario de Fraseoloxa
Galega, Vigo: Xerais.
Maldonado Gonzlez, Concepcin (dir.) (1995): Vieiro. Diccionario didctico do galego.
Madrid: Ediciones SM, 1995.
Martnez Seixo, Ramn Anxo (dir.) (2000): Dicionario fraseolxico galego. Vigo: A Nosa
Terra.
Navaza Blanco, Gonzalo (coor.) (2005): Pequeno dicionario Xerais da lingua. Vigo: Xerais,
2012.
Pena, Xos Antonio (2001): Dicionario Cumio de expresins e frases feitas: casteln-galego.
Vigo: Edicions do Cumio.
(dir.) (2006): Gran dicionario Sculo 21 da lingua galega. Vigo: Editorial Galaxia.
Quintns Surez, Manuel (1997): Diccionario conceptual galego, 8 vols. Laracha: Xuntanza.
RIVAS, PACO (2005): Dicionario fraseolxico do mar. As falan os marieiros. Vigo: A Nosa Terra.
Rodrguez Gonzlez, Eladio (1958-1961): Diccionario enciclopdico gallego-castellano.
Vigo: Galaxia, 1958 (I), 1960 (II), 1961 (III).
Rodriguez-Vida, Susana (2011): Diccionario temtico de frases hechas. Barcelona: Octaedro.
SANTAMARINA, Antn (coor.) (2006-2013): Dicionario de Dicionarios, Corpus lexicogrfico
da lingua galega, http://sli.uvigo.es/ddd/ index.html [ltima data de consulta: 30/06/15]
Seco, Manuel; Andrs, Olimpia; Ramos, Gabino (2004): Diccionario fraseolgico
documentado el espaol actual. Locuciones y modismos espaoles. Madrid: Aguilar.
Varela, Fernando; Kubarth, Hugo (1994): Diccionario fraseolgico del espaol moderno.
Madrid: Gredos.
Xove, X. (coor.) (2005): Novo dicionario da lingua galega. Santiago de Compostela: Obradoiro
/ Santillana.
285
Referencias Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
286
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Referencias
287
Referencias Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
288
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Referencias
289
Referencias Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
290
Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega Referencias
GARCA-RODRGUEZ, Xos Mara (s.d.): A vila nos anos vinte. Entroido, estampas, cantigas e
lexendas muieiras, cregos, cegos, os nosos probios. Ed. do autor? Impreso en Repblica
Dominicana, sen data.
Unidade 9. Tempo meteorolxico
CRIDA LVAREZ, Carlos Alberto (2007): Comparacin das paremias relacionadas coa
meteoroloxa e os labores dependentes do clima en espaol e grego moderno, en Cadernos
de Fraseoloxa Galega 9, 55-66.
GONZLEZ REY, M Isabel (2004): A fraseodidctica: un eido da fraseoloxa aplicada, en
Cadernos de Fraseoloxa Galega 6, 113-130.
OS RESENTIDOS (1986): Fai un sol de carallo. Madrid: Grabaciones Accidentales.
RO CORBACHO, Mara Pilar (2010): El refranero y el santoral: un santo y un refrn para cada
da. A Corua: Hrcules de Ediciones.
291
Referencias Para dar trela. Manual prctico de fraseoloxa galega
http://www.galiciahoxe.com/opinion/gh/todo-polas-nubes/idEdicion-2008-06-05/idNoticia-309048/
http://www.youtube.com/watch?v=aR7HnLgo1cA
http://www.laregion.es/articulo/monterrei/10-anos-crego-monaguillo/20130514074016006491.html
http://www.farodevigo.es/cartas/2013/09/02/breogan-nas-festas-ferrol/870617.html
http://obichero.blogspot.com.es/2014/09/tutorial-o-regho-recto.htm
Unidade 9
http://obichero.blogspot.com.es/2014/07/protector-solar.html
http://obichero.blogspot.com.es/2014/09/se-chove-que-chova.html
292
belloar o a
vesporeiro
razos aber , deixar co
to s a algun, ir u a boca abe
cabar coaISBN 978-84-453-5223-6 nha calor q rta a algu
casa, ir un
h a u e abochorn n, quedar coa boca a
uca auga, c
afogar nun alor que acora, [esta oa, abrir a boca, abr berta, fala
r
r (agarrad v aso de aug r ] o c e o acunchado ir a m a n , abrir o
o) co a un a, ser o af
ulla nun9 p7 8 8 4 4 5 m h a la p a , agarrar u o r r o d o pirixel, ter
, n o n te r a cabeza d
allar, 3s5e2r2 3a6 nha tranca unha agar
tos, estar m lgo como a , facer o ago r ada con alg
is al ca a topar unha sto, aguan
as, cheirar q u , encherlle a g u ll a n ta r mecha, se
lle o alento a albarda d un palleiro, ser algo r
a un allo, a unha por e palla a a como escrib
ser (vivo) ta , cheirarlle lg un, non es ir
a a algun coma un a o alento a tar o alcac
, alongar o ll o, misturar unha xane n pa
o amor, fa p mis do allos con b la, coller n
cer que d a m u gallos, salt a allada
r (s) mio lle o amor a algun, anta, poe
r polas altur
ar de allos
a
adas con a
ca(s), anda
r a pedir (
andar en a
mores (con as, pr pola cebol
polas porta s alturas
un moucho
lgun, and
ar atrs de s), andar a algun), ser coma un
, andar co algun, an o por cen, anaco
andar detr n a lgun, and d a r c o a area no z a n d a r a o quin, an
s de algu ar con and oco, andar
polas porta n , andar en r menas, an c oa cruz ao
s, andar se amores (co dar con ga lom
drmenas, n branca, n a lgun), and it a s, andar co
ter mala an andarlle o ar na boca n p
paar unh gueira, sar senti(di)o da xente, a
a (boa) pre o ro Anll p olas silveir n dar n
ros, tirar o a, ser algo ns polos oll as a algu
s anacos e apaar au os, ser man n , levar e
mo arar no aproveitar ga nunha p s o c o m a u
mar, [sar] as faragull eneira, gar n ao, ap
o arco da v as, estar m dar as apa
arranxar o ella, [sar] is al ca r e ncias, aper
mundo, ser o a a q u , s
ao espeto, d e peito (e d r c o iris, anda e r bruto com
asarse os p e arranque r coa area a
lla nun pa a xaros coa ) , arrastrar n o z o c o, caer
llar, ser alg calor, ter a pola lama
po o com s mans a a algun