Dac diém dia danh hanh chinh Nam bd
qua cacthdikylich sti- Nhin ti Dong Thap
éng Thép 1a mét trong
ign trinh dia’ gidi hhanh
chinh khé phic tap. Dudi thoi
‘quéin cha thude hai tinh An Giang
va Dinh Tuig; sang thoi thude
Phép (1862-1945) va thoi khing
chién (1945-1975) thude 7 tinh: My
‘Tho, Sa Déc, Long Xuyén, Chau
‘Dée, Tan An, Cn Tho, Vinh Long
(dudi chinh thude Phap va Viet
Nam Cong hia (VNCH), ba tinh
Long Chau Sa, Long Chau Tién
va Long Chau Hau (thude chinh
quyén khéng chién),
Dui thoi quan chi (chia
Nguyén va triéu Nguyén, tir
1698 dén 1862)
Khicéngcudekhai hoangthanh
céng bude dau, chia Nguyén sai
Nguyén Hau Canh vao Nam kinh
luge thiét lap c's hanh chinh
theo hé théng hanh chinh von ¢6
‘Dang Trong 3 cdip (khong ké caip_
Neguyén'Hitu Hiéu
ne E vip
cHUBNG GOTRAN. 5.2
|GUYEN VAO NAM KINH LUGC
(1698), LAP PHU GIA DINH VOI HAI DINH TRAN BIEN VA PHIEN TRAN, DEN
NAY TRON 315 NAM VA SO LUONG TINH THANH 0 NAM BO LEN DEN 19,
HON 300 NAM QUA TO CHUC HANH CHINH NAM BQ TRAI QUA 4 CHE DO.
THOI QUAN CHU (1698-1862), THOI THUOC PHAP (1862-1954), THOT VIET
NAM CONG HOA (1954-1975), THO! KHANG CHIEN VA CHU NGHIA XA HOI.
76 CHUC HANH CHINH CUA MOI THOI KY DBU MANG DAC DIEM RIENG.
trung wong) la:
= Cp 1: train, dinh, tinh:
Ba phan hat hanh chinh nay
uge hinh thanh qua qué trinh:
Nguyén nam 1757, cha
Nguyén tip thu ving dét Kom-
pong Long (Tm Phong Long), sai
Nghi bidu héu Nguyén Cur Trinh
thiét 4p cosé hank chinh dé quan
1y. Nguyén CuTrinh chia thanh 3
go: Tain Chau, Chau Dée va Dong
Khu cho n9i thudc dinh Long H6,
Nam 1779, edi tén thanh dinh
Hoing Tran. Nam 1780, d6i ten
thanh dinh Vinh Train, Nam Gia
Long thé 7, déi tén thanh tréin
Vinh Thanh. Nam Minh Mang
‘thi 13, déi thanb tinb, quan Iy 2
phi Tuy Bién (gim 2 huyén Tay
Xuyén va Phong Phui), Tan Thanh
(gém 2 huyén Dong Xuyén va Vinh
An). Nam 1839, pha Tan ‘Thanh
lap them huyén An Xuyen. Phan
at hai huyén Vinh An, An Xuyén
vamot phan huyén Dong Xuyén fa
dia bin ede huygn phia nam song
‘Tién cia tinh Déng Thap.
Trong khi dé, phén dat phia
biestng Tién cia tinh Ding Thap
6 dia ly lich sir nhw sau: nm
11772, chtia Nguyén thay dat gitta
dinh Phién Tran va Long Hé qué
rong nén lap them dao Trung
Dén. Nam 1779, nang lén thanh
dinh Truong Dén; nam 1781, déi
thanh dinh Tran Dinh; nim 1808,
cdi thanh trén Dinh Tuimg. Cudi
cing nam 1832, déi thanh tinh
Dinh Tuimg. 9
= Céip 2: dao, phi, huyén, tng:
Dao la phan hat hinh chinh
tam thoi déi voi ving dat dan ew
con thua thét, chu ¢6 co si hah
chinh én dinh (nur
Dén)hode ving dat méi tiép quan,
nhw dgo Dong Khdu (viing Sa
Dée). Dudi dinh hodc tinh e6 mot
hod vai ba phi. Day Ta cép trung
sgian gita dinh hay tinh véi eap
huyén, nbu tinh Dinh Tung 06
50.433 THANG 8 NAM 2013Khu di tich Go Thép
hhai phii: Kién An va Ki6n Tuimg;
tinh An Giang ¢6 phit: Tuy Bién,
‘Tan Thanh,
Huyén céip trung gian gita phi
va téng, nhw huyén Kién Dang,
phan huyén Kign Dang réi Kién
Phong (khu vue phia bie song
‘Tién cha Déng Thap nim trong
huyén nay) nam trong phi Kién
‘Puimg (Dinh Tudng); huyén Vinh
An (khu vue phia nam sdng Tién
ciia Déng Thap nam trong huyén
nay) trong phi Tan Thanh (An
Giang).
‘Tong la ciip trung gian gitt
huyén va thon, phudmg, xi, Nhu
‘huyén Kién Phong chia ra ba tong
(Phong Pht, Phong Thanh, Phong
‘Nam; huyén Vinh An chia ra 6
‘téng (An My, An Hi, An Trung,
An Thanh, An Tinh...)
- Cip 3: thon, phuimg:
Day Ta efip hanh chinh eo sb,
duge thanh lap do nhiéu phuong
thie: dan tue khai phd, khi tap
hop dia s6 dan chinh cw theo quy
dinh (theo timg thoi ky) thi lam
don gi len téng, huyén... xin lap,
hode tach ra tirthon et hay do hai
ba thon ghép lai...
Déi véi cde thon ven sing
rach, noi thuong ¢6 ghe xuéng
thuong hé ede noi ghé vao trao
446i mua bin, goi la thon giang
tram, nhu: thon Giang tram Tan
Giai. Thon Giang tram Phuse
Hau (thuge huyén Vinh An) hoae
noi dan cu mua ban tap trung
dong duic, thi goi la phutng,
nhu: phuong Sung Van (thude
Vinh An).
Khi ngudi Viet yao Déng
‘Thap lap nghiép, tai day da eo
sin mot s6 dia danh (cia cae
téc ngudi tién elit), nhur Sa Déc
(phsar dek hode sa dee), Lai Vang
(sla tampong), Lap Vo (sock tak
pork), Cin Lé (Kantho)... nhung
triéu dinh nha Nguyén khong
sir dung, ma dit ra tir méi bing
Han Viet la Vinh An, Cuimg Oai,
‘Cuong Thanh...
‘Thoi gian chinb quyén Tay
Son cai quan xtf Gia Dinh (Nam
b@) chi e6 hon 10 nm (1778-
1789) lai khong lién tue, nén su
thay doi hanh chinh héu nhw
khong dang ké,
‘Thoi thude Phap:
Dé tue hién Hoa use Nham
‘Tus (1862), Php ban hanh nghi
dinh ngay 3-6-1865, chia tink
Dinh Tuimg thanh 4 khu than
tra (Inspection): My Tho, Chg
Geo (Kién Hung), Cai Lay (Kien
Diing) va Can Lé (Kién Phong”.
Khu tham bign Can L6 quan ly
dia ban huygn Kién Phong ew
vue phia be song Tién eta Déng
‘Thép); doi ly sorvé vam Cain Lé (tuc
danh Ia Doi Me). Nghi dinh ngay
15-6-1867, lp khu thanh tra Tan
‘Thanh ding tai Sa Déc quan ly
ba huyén Vinh An, An Xuyén va
Dong Xuyén (khin vye phia nam
séng Tién cia Déng Thap). Nay
16-8-1867, khu TP.Tan Thanh doi
ten thanh Sa Déc.
‘Tiép den Nghi dinh ngay 20-
9-1870, sp nhap khu Thanh tra
fin L6 vio khu Thanh tra Sa Déc.
Nabi dinh ngay 5-01-1876, doi
Khu thanh tra thanh hat tham
bién (Arrondissement) va thon déi
‘thanh lang.
Het tham bien truc tig quin ly
ip tong. Hat tham bién Sa Déces
3 tng (Phong Thanh, Phong Nam
va Phong Pht cita ving phia bac
song Tién véi 21 lang) va 6 tng
(An Hi, An My, An Thanh, An
Trung, An Tinh, An Thoi thude
ving phia nam song Tin véi 62
Tank.
‘Thay chinh sich cai tri true
tip kém higu qua, Toan quyén
Dong Duong ban hanh Nghi dinh
ngay 20-12-1899, an dinh dén
ngay 1-1-1999, tat cd hat tham
bign déi thanh tinh (Province)
ding dau Ta vien Administrateur
dela Province, dan Nam b la: chit
tinh hofe chénh thanh bién chit
tinh, Toan Nam b6 ¢6 20 tinh va
ac khu Cap Saint-Jacque (Vang
‘Tau), Nguoi ta lay chtrdiiu cia ton
:éi tinh ghép thinh m0t bai thiéu
cho dé nhé:
Gia Chau Ha Rach Tra Sa Bén
Long Tain Séc,
‘Thai Tay Bién My Ba Cho Vinh
Go Can Bac.
Neuvi Phap dat Déng Thap
Muti duoi quyén quan ly cia 5
tinh: Chau Doe, Long Xuyén, Sa
Déc, Tan An va My Tho.
‘Tip theo in luotthidt lap ea
trung gian voi tng.
Dén ngay 9-2-1913, tinh Sa
Dée gii thé va chia thimnh 3 don
vi hanh chinh trung gian gia
tinh va tong, true thude tinh Vinh
Long. Don vi himh chinh trang
ian hie dau khong duge goi théng
hat, o6 téi 5 danh xing: Centre
‘Administratif, Poste Administra-
tif, Circonseription Administra-
tif, Délégation Administratif®;
thuimg goi Ia dai ly vé sau thong
hat goi bang ting Vigt ta quan.
Hai edip huyen va phi khong con
sir dung. Dac biet quan n&o e6
50 433 THANGS NAM 2013chau thanh, noi tap trang ph6x4, "Thanh (thay cho tén ef e nguén
ch biia dong diie va céc cv quan gt tiéng Khmer: Lai Vung,
hank chinhcaitridiunaociatinh Vo), Piie Thinh. Nim 1966, tinh
‘uve coi 1a tinh ly cho mang tén Sa Déc tai lap, vain mang tén ca.
quan Chau Thanh. Tinh SaDée, Cp ting dén nim 1965 bi
quan Chau Thanh dat tai chau x6a bd; con ep eo sir dén nim
thanh Sa Dée. 1956 thong nhat goi Ta xa. Tén
Cap téng git nguyén. Con hanh chinh cp xa it bién dong,
thon dupe déi thanh lang tirmgay chi érhai quan méi la Déng Tién
5-1-1876. va My An c6 nhiéu xA méi lap
‘Vé ciiu tao tn goi, cde tén ei tir cdc khu dinh dién true day
bling Hain Viet phén lin duge git cing ding hai mt tx Hain Viet.
nguyén; d6i véi dja danh méi tir Thbi nay mt tir Hain Vide duge
nom thuimg duge sir dung hon, ding phé bién, thay thé ede tir
nhu: Gao Lanh, Lai Vung, SaDée dan gian trude day.
(thung viét la Sadéc). Déi
trubng hop ghép tén do sip nhap —_Dja gidi va dja danh hanh
Tang, ngubi Phsp chit truong: lay chinh trong khang chién va
mot tirotén mai ling, khighép lai hign nay
dattradchodcsautuy timgtrumg Song song véi viée sir dung dia
hop, mién nghe thuan tai la duoe, _gidi va dia danh hinh chinh cia
nhu: hai lang Hoi Xuan va Nghi ché 46 thue din Phdp va VNCH,
Phung thanh Phung Xuan (ting trong l’inh dao hoat dong khéing
‘An Hoi). Trung hop ghép 3 lang —chién; dé thudn tién trong céng tae
cing vay, nhu:3 lang Vinh Phuée, chi dao va hoat dong céch mang,
Hoa Khanh, Tan Phi Dong nhap UBKHHC Nam bo va Trung wong
laithanh mot Tan Vinh Hoa (ting — Cuemién Nam (R) 6 ban hanh sé
An Trung). Dac biét trubnghop la mét quyét dinh diéu chinh dia gigi
vige nhap hai (Nhon Quéi, Hung , va tén goi hiinh ehfnh & mot vai
Quoi) thanh mét Quéi Hoaxa(tinh chu vue trong mot thi gian nhat
An Phong). inh dé phi: hop véi tinh hinh.
‘rong khang chién chéng Phap
‘Thoi Vigt Nam Cong hoa —_ nm 1947, lap tinh Long Chau
Dudi thin nay, hé théng hanh Tién; nm 1948, thanh lap tinh
chinh Nam bé duge sip xép lai Sa Déc; ndm 1951, thanh lép tinh
‘theo xu hudng ba cp: tinh-quan- Déng Thdp, tinh Long Chau Sa.
xx; eip tng lén héixéa bi, khong ‘Trong khéng chién chong My, nim
6 efip banh chinh thi xa va thi 1963, lap huyén Lé Ha, nm 1974,
‘trfin. Phin in dia gidiedetinh déu tai lap tinh Long Chau Tién. Nghi
dupe chia cit lai véi nbiéu quan vi dinhs646/ND, ngay 18-2-1949 cua
tinh méi duoe than lap. Phin in UBKCHO Nam bo déi quan thanh
cde tinh déucé quan Chau Thanh, —hnyén, lang thianh xa.
noi dat tinh ly cua tinh, ‘Sau ngay 304-1975, thi gian
Ving Déng Thép Mui dupe du voi xu thé thanh lap tinh,
thanh chia thanh 3 tinh: Tan An huy@n, x8 Jon dé tap trung quan ly
i thanh Long An, lap hai tinh — thuchién nhanh chong mue tiéu xy
méi Kién Tung va Phong Thanh — dung x2 hoi méi. Nhiéu tinh Ién ra
(sau déi thanh Kién Phong). Tinh doi: Tién Giang (Dinh Tuime - Go
Sa Dée sdp nhap vao tinh Vinh Cong), Ct Long (Vinh Long - T¥ia
Long va chia ra 4 quan. Vinh), Minh Hai (Bac Lieu - Cr
‘Thoi nay tén ede don vi hanh Mau), Ding Thép (Kién Phong -Sa
chinh thuimg diing tir Han Viet, Dée... Cp huyén @ Ding Thap ra
nhiéu tén nom biloai bo.'Ten tinh doi mot s6 huyén méi do ghép tir
Kién Phong lay theo ton huyén hai ba huyén cb: Cao Lanh ghép ba
thi quan ehii, ede quan méi lap _quén Cao Lanh, My An, Kién Van;
mang tén Thanh Binh, Déng'Tién, ‘Tam Nong do ghép hai quén Thanh
My An, Kién Van, Cae quan phia Binh va Déng'Tién, Thanh Hung do
Sa Dée mang ton: Diie Ton, Die ghép hai quan Lai Vung va Lp Vo.
Nhung do ta chua e6 kinh
nghiém quin ly dja ban qué 16n,
znén sau dé phai tach ra. Toan tinh
Bing Thap chia thanh 12 huyén
thi thinh. Hinh thanh hai ap
‘hanh ehinh; thi xa, thanh ph, 1&
‘hai calp hank chinh ngang huyén,
fing nhw effp thi tréin ngang cap
x8 trade day chia e6. C6 diém it
‘thay & dia phuong khdie la. Ding,
‘Thap c6 bén dia danh hank chin
cing cap tring tén:
- Huyén Cao Lanh, thanh pho
Cao Lanh.
+ Huyén Héng New, thi xa
Hong New:
‘Doyéucéuphét trign kinh t6-xa
‘hoi, nhiéu-xa lon dupe téch ra thanh,
hai cé iki ba xa, nhurtrén citlaoTay
(huyén Thanh Binh) truse day o6 ba
x, nay them hai xa méi (Tan Hoa,
‘Tan Binh), khu vye Tam Thuong
irhuygn Hong New, nay da thanh
Lue Thuimg (Thuimg Lae, Thuong
‘Théi ‘Tién, Thudmg Thoi Haw A,
‘Thuimg Thoi Hu B, Thuiong Phude
4, Thuimg Phude
Xu hugng edu tao dia danh
anh chinh trong thoi ky nay 1a
dung tiéng nom, gén gui vi nhan
dan dia phuong, von Ja dia danh
dia hinh, dia danh ehi ving, nhwr
huyén (Lai Vung, Létp Vo, Thaip
‘Mui, xa (Léng Bién, Ba Sao, Gao
Giéng), thi trén (Cai Tau Ha, Sa
Rai). Ten anh hing ligt st trong hai
thoi ky khang chien Ia d6i trong
dung dat ten cho ede x4 méi, nhur
‘Truimg Xuan, Thong Linh, Tan
Cong Chi, Tan H6 Co, Doe Binh
Kiéu, Tan Kiéu (Tan Kiéu)
én nay phén lén dia danh
hanh ehinh § Dong Thap cong
‘nhurtoan Nam bp thuimg duge edu
thanh bir 2 hote 3 mi tir tan Viet.
Ngoai trir ton cia céc cap hanh
chinh ep trén, va mot 6 x4 o6
‘tén khong nam trong quy dinh..
CHU THICH:
1), André TLandron, Une Inspection
coubliee Cain L6, Bulletin de a Socicte
des Etudes Indichinoise (B) méi,
quyén XVI, 363, nim 1941),
2), NguyBn Dinh Tw, 2008, Ty didn
+hanh ehnh Nam b6, Nxb Chink tei
SO 433 THANG 8 NAM 2013,
‘Quée gia, tr.16.
: