Você está na página 1de 2109

Nhanderuete ayvu

ikya e vae
A Bblia Sagrada na
lngua guarani mby
[gun]
Nhanderuete ayvu ikya e vae

A Bblia Sagrada na lngua guarani mby


[gun]

Primeira Edio,
2004, Sociedade Bblica do Brasil

Edio para a Web


2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.
www.Wycliffe.org

www.ScriptureEarth.org

Creative Commons Licena


Atribuio-Uso No-Comercial-Vedada a Criao de Obras Derivadas
Voc pode copiar, distribuir, exibir e executar a obra sob as seguintes condies:
Atribuio. Voc deve dar crdito ao autor original, da forma especificada pelo
autor ou licenciante.
Uso o-Comercial. Voc no pode utilizar esta obra com finalidades comerciais.
Vedada a Criao de Obras Derividas. Voc no pode alterar, transformar ou criar
outra obra com base nesta.
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/
ndice
Mbaemo oa kuaa ukaa

Anti Testamento hae javi regua. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 9


Gnesis jypyi kuaxia Moiss ombopara vaekue
Gnesis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gn . . . . . . . . . . . . . . 11
xodo mokoa kuaxia Moiss ombopara vaekue
xodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . x. . . . . . . . . . . . . . 101
Levtico mboapya kuaxia Moiss ombopara vaekue
Levtico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lev. . . . . . . . . . . . . 176
Nmeros irundya kuaxia Moiss ombopara vaekue
Nmeros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nm. . . . . . . . . . . . . 227
Deuteronmio pete nhirua kuaxia Moiss ombopara vaekue
Deuteronmio . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deut. . . . . . . . . . . . . 304
Josu rekokue oa
Josu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jos . . . . . . . . . . . . . 369
Joguerekoa juiz kuery opena jave guare oa
Juzes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Juz. . . . . . . . . . . . . 411
Rute rekokue oa
Rute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rut. . . . . . . . . . . . . 457
Jypygua kuaxia Samuel epyre oa
1Samuel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Sam. . . . . . . . . . . . 465
Mokoa kuaxia Samuel epyre oa
2Samuel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Sam. . . . . . . . . . . . 527
Jypyigua kuaxia huvixave rei kuery rekokue oa
1Reis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1R. . . . . . . . . . . . . . 579
Mokoa kuaxia huvixave rei kuery rekokue oa
2Reis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2R. . . . . . . . . . . . . . 638
Jypya Crnicas huvixa kuery rekokue oa
1Crnicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Cr. . . . . . . . . . . . . 698
Mokoa Crnicas huvixa kuery rekokue oa
2Crnicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Cr. . . . . . . . . . . . . 747
Esdras rekokue oa
Esdras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Esd. . . . . . . . . . . . . 810
Neemias rekokue oa
Neemias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ne. . . . . . . . . . . . . . 828
Ester rekokue oa
Ester. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Est. . . . . . . . . . . . . . 854
J rekokue oa
J . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. . . . . . . . . . . . . . 868
Salmos Israel kuery oporaeiaty
Salmos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sal. . . . . . . . . . . . . . 930
Arandu regua ayvu Provrbios Salomo omombeu vaekue
Provrbios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pro. . . . . . . . . . . . . 1098
Eclesiastes ayvu mombeua ombopara vaekue
Eclesiastes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ecl . . . . . . . . . . . . . 1150
Mboraei iporve vae Cntico Salomo ojapo vaekue
Cntico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cnt. . . . . . . . . . . . 1164
Isaas ayvu oa
Isaas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Isa. . . . . . . . . . . . . 1176
Jeremias ayvu oa
Jeremias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jer . . . . . . . . . . . . . 1267
Jeremias nhogueronhemboaxya rupi ijayvuague
Lamentaes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lam. . . . . . . . . . . . 1363
Ezequiel ayvu oa
Ezequiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eze. . . . . . . . . . . . . 1377
Daniel ayvu oa
Daniel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dan . . . . . . . . . . . . 1462
Osias ayvu oa
Osias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Os. . . . . . . . . . . . . 1490
Joel ayvu oa
Joel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Joel. . . . . . . . . . . . 1505
Ams ayvu oa
Ams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Am. . . . . . . . . . . . 1511
Obadias ayvu oa
Obadias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oba . . . . . . . . . . . . 1523
Jonas rekokue oa
Jonas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jon. . . . . . . . . . . . . 1526
Miquias ayvu oa
Miquias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miq . . . . . . . . . . . . 1531
Naum ayvu oa
Naum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naum . . . . . . . . . . . 1540
Habacuque ayvu oa
Habacuque. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hab. . . . . . . . . . . . 1544
Sofonias ayvu oa
Sofonias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sof . . . . . . . . . . . . . 1550
Ageu ayvu oa
Ageu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ageu . . . . . . . . . . . . 1555
Zacarias ayvu oa
Zacarias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zac. . . . . . . . . . . . . 1559
Malaquias ayvu oa
Malaquias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mal . . . . . . . . . . . . 1577
Novo Testamento hae javi regua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1583
Mateus ayvu por ombopara vaekue
Mateus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mt. . . . . . . . . . . . . 1584
Marcos ayvu por ombopara vaekue
Marcos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mr. . . . . . . . . . . . . 1651
Lucas ayvu por ombopara vaekue
Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lc. . . . . . . . . . . . . 1693
Joo ayvu por ombopara vaekue
Joo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jo. . . . . . . . . . . . . 1764
Apstolo kuery rembiapokue atos epy vae oa
Atos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . At. . . . . . . . . . . . . 1819
Roma pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
Romanos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ro. . . . . . . . . . . . . 1881
Jypyi Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
1Corntios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Co . . . . . . . . . . . . 1908
Mokoguea Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
2Corntios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Co . . . . . . . . . . . . 1934
Galcia pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
Glatas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. . . . . . . . . . . . . 1951
feso pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
Efsios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ef . . . . . . . . . . . . . 1961
Filipos pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
Filipenses. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flp . . . . . . . . . . . . . 1971
Colossos pygua kuery pe Paulo ombopara vaekue
Colossenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Col . . . . . . . . . . . . . 1978
Tessalnica pygua kuery pe jypyi Paulo ombopara vaekue
1Tessalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . 1Ts. . . . . . . . . . . . . 1985
Tessalnica pygua kuery pe mokoguea Paulo ombopara
2Tessalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . 2Ts. . . . . . . . . . . . . 1991
Timteo pe jypyi Paulo ombopara vaekue
1Timteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Tm. . . . . . . . . . . . 1995
Timteo pe mokoguea Paulo ombopara vaekue
2Timteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Tm. . . . . . . . . . . . 2003
Tito pe Paulo ombopara vaekue
Tito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tit. . . . . . . . . . . . . 2009
Filemom pe Paulo ombopara vaekue
Filemom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flm . . . . . . . . . . . . 2013
Hebreu kuery pe ombopara pyre
Hebreus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heb . . . . . . . . . . . . 2015
Tiago ombopara vaekue
Tiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tia . . . . . . . . . . . . . 2036
Jypyi kuaxia Pedro ombopara vaekue
1Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Pe . . . . . . . . . . . . 2044
Mokoguea kuaxia Pedro ombopara vaekue
2Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pe . . . . . . . . . . . . 2052
Jypyi kuaxia Joo ombopara vaekue
1Joo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Jo. . . . . . . . . . . . . 2057
Mokoguea kuaxia Joo ombopara vaekue
2Joo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Jo. . . . . . . . . . . . . 2064
Mboapykuea kuaxia Joo ombopara vaekue
3Joo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Jo. . . . . . . . . . . . . 2066
Judas ombopara vaekue
Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jud. . . . . . . . . . . . . 2068
Joo pe oexa uka pyre Apocalipse epy vae oa
Apocalipse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ap. . . . . . . . . . . . . 2071
Ayvu omombeu porve agu
Glossrio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2103
Nhanderuete ayvu
ikya e vae regua
Bblia epy vae ma Nhanderuete ayvu ikya e vae. Hae vae ipara vae
ma Nhanderuete guigua meme, hae rami vy haeve nhanhomboe agu,
nhanhomongeta, nhanhomoarandu, hae teko por rupi nhanhomoingo agu,
Nhanderuete remimboe kuery opa mbae py hiarandu vy ipor vae hae javi
ojapo kuaa agu (2Timteo 3.1617). Senhor ayvu ma ikya e vae meme, tata
rupa yapo gui ojapo pyre py prata sete-kue oikyao pyre rami (Salmo 12.6).
Pete regua pe anho e Nhanderuete oikuaa uka oayvu, hae javi regua pe.
Hae nunga rupi pete-te ayvu py oguerovaa, nhandeayvu py guive. Mbaeta
Nhanderuete oipota jaikuaa pav nhanderayvu vy Guay petei vae ombouague
nhandereraa jepe agu. Mbaeta Nhanderuete yvy re ikuai vae oayvu vy ome
Guay petei vae, hexe ojerovia vae okanhy e agu, hae r tekove mar e
oupity agu (Joo 3.16).
Nhanderuete ayvu ma jaexa rive vaer e, mbaeta ijayvua jaikuaa vy jaikuaa
avi r oipotaa, nhandejee nhaendu r guive ipoakaa. Mbaeta xeayvu ma tata
oiko, hae martelo ita guaxu mbovoa ramigua, hei Senhor (Jeremias 23.29).
Mbaeta Nhanderuete ayvu ma oikove hae ipoakapa vae. Kyxe hambe jovai
vae gui hambeve vae, mbaeta oike r jaikovea hae nhanenhe ombojao
agu peve, jakuea hae nhanderajy ojayaa rami avi. Hae rami vy oikuaa uka r
nhapxaa hae nhandepyaa hae javi (Hebreus 4.12).
Peka ke Senhor ojejou uka teria ja, pejapukai ixupe haei py teri oa ja.
Tove heko vai vae tojepea oikoaty gui, ojejavy rei vae tojepea haevea rami
onhembopyaa gui. Tojeko rerova Senhor pe, mbaeta omboaxy r. Tojevy
Nhanderuetea py, opa mbae py joperdoa vae ramo. Mbaeta xee anhembopyaa
ma pe kuery penhembopyaa ramigua e, hae xereko voi pe kuery reko
ramigua e, hei Senhor. Mbaeta yvy gui yva yvate etevea rami avi pendereko
gui xereko voi yvateve, hae pe kuery penhembopyaa gui anhembopyaa
yvateve avi. Mbaeta oky hae yroy yva gui hoa vy haekue katy ju ndooi r
yvy omoak e re, hae rami vy ojapo r mbaemo ray moaare ojouve ju agu
rami, hae mbojape houxe vae voi ojou agu rami, hae rami ae avi xeayvu
xejuru gui o vae voi ndojevy rivei r xea py. Hae rami rgue py ojapo r
xee aipota vae, anhembopyaague ojapopa r, hae rami agu ae ambou rire
(Isaas 55.611).
Antigo Testamento
hae javi regua
Pete-te regua pe ma Nhanderuete mar rami vy pa oikuaa uka r
gueko (Salmo 19.14). Hae rami vy judeu kuery pe ma Nhanderuete
ome rakae Antigo Testamento, Guexeve guar ymave rupi ojapo
vaekue oa. Hae r Novo Testamento ma Guexeve guar ojapo pyau
vaekue oa. Hae vae ma Jesus Cristo rupi ojapo vaekue.
Ymave rupi guexeve guar ma po rami Nhanderuete ojapo rakae
judeu kuery reve. Aipoei: Xeayvua hae ajapo uka vaekue rupi ae r
pendekuai. Mbaeta hae vae ayvu amongue ojapopa ri vy oikove r hexe
vy, hei (Levtico18.5). Hae ramo heta vae kuery pete rami ombovai:
Senhor ijayvua hae javi r rojapo, hei okuapy (xodo19.8). Hae rami
vy Nhanderuete ijayvua ojapopa agu rami ikuai rakae.
Antigo Testamento py ma o Nhanderuete yva hae yvy ojapopaague,
judeu kuery ojeupe guar oiporavoague, Egito yvy gui hae kuery
oguenombaague, lei hae kuery rekor Moiss po rupi omeague,
nonhe rendui okuapyague, ijyvyr Cana yvy py oguerupaague, tuuete
ramigua pe rive ikuai jepiague, hae kuery re huvixave kuery openaague,
hae kuery ojejavyague kuxa amboae yvy katy ogueraapaa ague, hae
gui oyvy vaekue py ju amongue ojevyague. Hae kuery ikuaiague hae
javi rupi Nhanderuete ojekuaa uka opa mbae py heko por vae, opena
por vae, nhomboaxy vae, oipotaa oikuaa uka por vae, opa mbae re
ipoaka vae, joe oikuaa pota vae hae jejavya re nhombopaga vae. Hae
kuery pe haxy ete rakae Nhanderuete guexeve guar ojapo vaekue rupi
ikuai agu, te Nhanderuete ma omboaxy kuerei.
Senhor ma nhomboaxya hae iporayvua rupi oiko vae.
Ivai ma rei-rei r e, iporayvu vaipa guive.
Nhandevy ndaijayvu ete riaei r,
mboxy rupi riae ndoikoi r.
Jajejavyague rami ete e nhanembopaga,
nhandereko vaia rami e nhanderereko.
Mbaeta yvy gui yva yvatevea rami avi
Senhor nhomboaxya voi yvate ete, oexa uka r henonde
ojererokyjea rupi ikuai vae pe.
iKuaray oa gui kuaray oikea mombyrya rami avi
jajejavyague oipea mombyry ete nhandegui.
Tuu kuery guay kueiry omboaxya rami
Senhor voi omboaxy r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae.
Mbaeta oikuaa mbae nunga gui pa jaiko,
oikuaa ae ma yvy kui guigua rive jaikoa. (Salmo 103.814)
9
Gnesis jypyi kuaxia
Moiss ombopara vaekue
Gnesis jypyi kuaxia Moiss ombopara vaekue
Tery Gnesis ma Mbaemo ypy heia, Jypyi ma Nhanderuete ojapo rakae
yva hae yvy, heia rami (1.1). Kovae kuaxia para re ma omombeu mar rami
pa opa mbae ijypyiague: kuaray, jaxy, jaxy-tata, yvy, ye, avakue, kunhague,
mymba, mbaemo rogue, tekoar guive.
Hae nunga hae javi Nhanderuete ojapo jave haeve vae meme rakae. Ava
ovya oikovy yvotyty rupi oikoa py, guayxy reve. Hae gui ma hae kuery nonhe
rendui ramo Nhanderuete omox, hae omano agu re ijayvu. Hae ramia py
oiko ypy rakae teko vai hae manoa. Hae rami rire nhande kuery jajejavy hae
nhamano agu rami meme nhandekuai.
Avakue hetave tema hae heko vaive ojeoivy. Hae ramo Nhanderuete yy
ombou vy ojukapa rakae. No anho Nhanderuete pe ete oiko ramo ogueraa jepe
kano guaxu py, hoo pygua kuery reve.
Hae vae rire Nhanderuete pete regua oiporavo hae kuery pe ojekuaa uka
agu. Hae kuery ru ma Abrao rakae, hae gui tay Isaque, hae gui Isaque ray
Jac ju oiporavo. Hae vae kuery pete-te pe Nhanderuete ogueroayvu por vy
ijayvu yvy hekoague hamymino kuery pe ju ome agu re.
Jac pe ma amboae heryr ju ome: hae vae ma Israel. Jac ma doze guay
kuery oguereko. Hae kuery gui doze regua ikuai rakae Israel kuery. Jac ray
kuery vae regua pete ma Jos. Hae vae re tykey kuery ndaijaei vy ovende
rakae Egito yvy katy oguata vae kuery pe. Hae gui ma karuai oiko ramo Jac
ray kuery hae javi oo Egito yvy re, tembiu ojogua agu. Hae py ma opyta
rakae.
Kovae kuaxia para hae javi rupi Nhanderuete oexa uka nhanemboaxya.
Ado hae Eva ojejavy rire te Nhanderuete omboaxy vy omonhemonde. No
ma Senhor renonde oupity omboaxya, hei (6.8). Hae Jos voi guykey kuery
pe aipoei: Pe kuery ma anhet xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Hae
r Nhanderuete ma hae nunga oguerova nhomoingo por agu rami. Mbaeta
heta ete rekove reraa jepear xemoingo, a pexa pekuapya rami, hei (50.20).
Nhanderuete ma nhanemboaxya hae nhandereraa jepea oiko.

11
Gnesis1 12

Yva, yvy hae opa mbae ikuai vae omoingoague

1  Jypyi
ma Nhanderuete ojapo rakae yva hae yvy. 2 Yvy ma ndaitui
1

pori teri, ne mbaeve jipoi. Ijaxuru vaikue vae ry ma pyt anho


rei oiny. Hae gui Nhanderuete Nhe oiko avi yy ry.
3 Hae gui Nhanderuete aipoei:

Toiko hexaka hei. Hae ramo hexaka oiko.a 4 Hexaka

Nhanderuete oexa r haeve vae. Hae vy ombojao hexaka hae pyta.


5 Hexaka ma Nhanderuete oeno ra. Hae r pyt reia pe ma Pyt

hei. Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ra ma ijypya.b


6 Hae gui Nhanderuete aipoei ju:

Yy o vae mbyte rupi to yva, yy ombojao agu moko henda


rupi hei. 7 Hae rami vy Nhanderuete yva ojapo vy yy yvate o vae

ombojao iguy rupi o vae gui. Hae r hae rami ojeapo. 8 Hae vae ma

Nhanderuete oeno Yva. Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ma moko
araa.
9 Hae gui Nhanderuete aipoei avi:

Yy yva gury o vae tono pete henda py, hae tojekuaa ipiru
reia hei. Hae r hae rami ojeapo. 10 Ipiru reia ma Nhanderuete oeno

Yvy, hae r yy ono vae pe ma Ye hei. Nhanderuete hae nunga


oexa r haeve vae.
11 Hae gui aipoei:

Toiko nhu yvy gui. Toiko jai rogue hay vae hae yvyra hia vae.
Taia hay vae joo ramigua e-e yvy ry hei. Hae ramo hae rami
oiko. 12 Yvy gui oiko nhu, jai rogue hay vae joo ramigua e-e hae

yvyra hia vae. Hae vae re o joo rami e-e hay vae. Hae nunga
Nhanderuete oexa r haeve vae. 13 Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ma

mboapy araa.
14 Hae gui Nhanderuete aipoei avi:

To hendy vae yva re, oikuaa uka agu ra hae pyt, hae vae re
oikuaa agu mbaemo oaangaa, ra hae maeta. 15 Yva re hendy vae to

yvy moexakar hei. Hae ramo hae rami oiko. 16 Nhanderuete ojapo

moko hendy guaxu vae: tuvixave vae ma ara py ojekuaa vaer, hae
r kyrve vae ma pyvy ojekuaa vaer. Jaxy-tata avi ojapo. 17 Hae vy

yva re omo yvy moexakar, 18 ara py hae pyvy ojekuaa hae ombojao

agu hexak agu hae pyt. Hae nunga Nhanderuete oexa r haeve
vae. 19 Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ma irundy araa.

20 Hae gui Nhanderuete aipoei avi:


Toiko ke opa margua temimoingo yy rupi omy vae, hae r yvy


ry rupi ma toveve guyra yva rupi hei. 21 Hae rami vy Nhanderuete

a
1.3 2Corntios4.6 b
1.5 Hae kuery pe r ra nhav kaaru ranhe oiko, hae gui ajeive.
13 Gnesis1,2

omoingo yy rupigua tuvixakueve hae opa margua otyryry vae. Hae


nunga heta ikuai yy rupi, pete-te regua. Omoingo avi guyra pete-te
regua. Hae nunga Nhanderuete oexa r haeve vae. 22 Hae rami vy

ogueroayvu por vy aipoei:


Penderay reta ke, pendereta ke. Hae rami vy pemony ye, hae
r yvy re ma taeta guyra hei. 23 Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ma

pete nhiru araa.


24 Hae gui Nhanderuete aipoei avi:

Toiko ke yvy re opa margua temimoingo joo ramigua e-e. Toiko


mymba oka re ikuai vaer, otyryry vae hae kaaguy regua joo ramigua
e-e hei. Hae ramo hae rami oiko. 25 Nhanderuete omoingo vixo

kaaguy regua joo ramigua e-e, mymba oka regua joo ramigua e-
e, hae yvy rupi otyryry vae hae javi joo ramigua e-e. Hae nunga
Nhanderuete oexa r haeve vae.
26 Hae gui Nhanderuete aipoei avi:

Nhamoingo ava vae nhande ete ramigua, nhande rami ete oiko
vaer. Topena pira ye rupigua re, guyra oveve vae re, mymba oka
regua re, yvy hae javi re hae yvy rupi otyryry vae hae javi re hei.
27 Hae rami vy Nhanderuete omoingo ava ojee ramigua. Nhanderuete

rami oiko vaer ae omoingo. Ava hae kunha vae omoingo.c 28 Hae vy

Nhanderuete ogueroayvu por. Hae vy aipoei:


Penderay reta ke, pendereta ke, pemony yvy, hae pendepoaka
yvy re. Pepena ke pira ye rupi ikuai vae re, guyra oveve vae hae yvy
ry otyryry vae hae javi re hei.
29 Aipoeive ju:

Ma, pvy ame jai rogue hay vae yvy re ikuai vae hae yvyraa
hay vae hae javi. Hae nunga ma peu vaer oiko. 30 Hae r yvy re

vixo ikuai vae pe, guyra oveve vae, yvy rupi otyryry vae hae ipytu
vae hae javi pe ma jai rogue pyau r ikuai hou vaer hei. Hae
ramo hae rami ae oiko. 31 Nhanderuete opa mbae omoingo vaekue oexa

r haeve ete vae. Oiko kaaru hae ajeive. Hae vae ma mboapy meme
araa.

2  Hae rami py ojapopa yva hae yvy hae opa mbae ikuai vae.
1

2 Hae gui ma Nhanderuete ojapopa ma vy sete-a ra py opytuu


opa mbae ojapoa gui.d 3 Sete-a ra Nhanderuete ogueroayvu por ikya


e vae opyta agu rami, hae vae ra opa mbae ojapoa gui opytuu vy.

Ava ojapo ypyiague


4 Po
rami ma yva hae yvy oiko ypyi jave guare, Senhor Nhanderuete
omoingo r. 5 Hae vae jave ma mbaeve onhot mbyre jipoi teri yvy re,

1.27 Mateus19.4, Marcos10.6


c d
2.2 Hebreus4.4
Gnesis2 14

hae peteve hogue vae yvy re ikuai vae naenho teri, mbaeta yvy ry
Senhor Nhanderuete nombookyi teri, hae ndoikoi teri avakue yvy re
omaet vaer. 6 Yvy gui yvyx rive opu ovy vy omoak yvy jave re.

7 Hae ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava yvy kui gui, hae inhapygua

py oipeju ipytu reve oiko agu. Hae ramo ava hekove vae oiko.e
8 Hae gui den yvy re Senhor Nhanderuete onhot pete yvyra ty,

kuaray oua katy. Hae py ae omo ava omoingo vaekue. 9 Yvy gui Senhor

Nhanderuete omoenho opa margua yvyra jaexa r ipor vae hae hia
jau agu haeve vae. Yvyra ty mbyte py omo avi yvyra tekove mea,
hae yvyra mbaemo por hae mbaemo vai kuaa ukaar avi omo.
10 den yvy gui ma pete yak o yvyra ty moakar. Hae vae gui

ojao vy irundy henda rupi oxyry. 11 Yak jypygua ma Pisom hery vae.

Hae vae ma Havil yvy ouro oa rupi ojere-jere ovy vae. 12 Hae vae yvy

re ouro o vae ma ipor. Ita bdlio hae nix voi oiko hae py.f 13 Yak

mokoa ma Giom hery vae. Hae vae ma Cuxe yvy hae javi rupi ojere-
jere ovy vae. 14 Yak mboapya ma Tigre hery vae. Hae vae ma Assria

yvy rovai rupi oxyry ovy kuaray oua katy rupi. Hae gui irundya ma
Eufrates hery vae.
15 Hae gui Senhor Nhanderuete ava vae ogueraa vy den regua

yvyra ty omo omoatyr hae opena agu. 16 Hae rami vy ixupe Senhor

Nhanderuete aipoei:
Yvyra ty py yvyra hia vae hae javia haeve r reu agu. 17 Hae

r yvyra mbaemo por hae mbaemo vai kuaa ukaa a ma reu vaer e,
mbaeta hae vae reua ra anhet remano r.

Kunha omoingoague
18 Hae
gui Senhor Nhanderuete aipoeive ju:
Ndaevei ava vae hae aei oiko agu. Amoingo r ipytyvar,
hexeve guar ae hei. 19 Hae rami vy Senhor Nhanderuete ma

mymba yvy regua hae guyra yvate rupi oveve vae omoingo vaekue
hae javi oguerupa ava vae oa py, mar rami pa omboerya oikuaa agu.
Temimoingo ikuai vae pete-te ava vae omboeryague rami ae hery.
20 Hae rami py ava omboery mymba kuery hae javi, guyra oveve vae

hae vixo kaaguy regua voi. Hae rami te ava pe jipoi hexevegua ae
ipytyvar.
21 Hae ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava vae hopeyi vaipa agu

rami. Hae ramo oke ete. Hae ramo ixugui pete inharuk Senhor omboi
vy hoo py ju omboty omboiague. 22 Ava aruk Senhor Nhanderuete

omboi vaekue gui omboete pete kunha. Hae vy ogueru ava pe.

e
2.7 1Corntios15.45 f
2.12 Bdlio ma mbaemo iju por vae, hae r nix ma ita pyti
vae. Ovare vae meme.
15 Gnesis2,3

23 Hae
ramo ava vae oexa vy aipoei:
Kovae ma xekgue gui ae ikgue vae, hae xeroo gui hoo vae.
Kovae pe Kunha ea r, ava vae gui omboia rire hei.g 24 Hae rami

rire avakue oeja r nguu hae oxy, guayxy reve joguereko agu, moko
gui petei too oiko agu.h 25 Hae rami jave ma ava vae hae tayxy ipire

rei vaeri nox rakae.

Ava hae kunha ojejavyague

3  Hae
gui mboi avi oiko rakae. Hae vae ma vixo kaaguy rupigua
1

Senhor Nhanderuete omoingo vaekue hae javi gui nhombotavy


kuaave vae. Hae rami vy aipoei kunha vae pe:
Po rami teve Nhanderuete aipoei rae: Peu eme hae javive yvyra
ty py ikuai vaea hei vaekue?
2 Kunha vae ombovai:

Yvyra ty py ikuai vaea ma haeve rou agu. 3 Hae r yvyra ty


mbyte py pete yvyra hia vaea pe ma Nhanderuete Peu eme, ne


pepoko eme, pemano e agu, hei vaekue orevy.
4 Hae gui mboi aipoei kunha vae pe:

Anhet napemanoi r, 5 mbaeta Nhanderuete oikuaa hae vaea


peua ra penderexa ojepea ra, hae Nhanderuete rami ete r peikuaa


mbaemo por hae mbaemo vai hei.
6 Kunha vae oikuaa r yvyraa hou agu haeve. Yvyraa oexa r

ipor, hae oikuaa avi imoaranduar oikoa. Hae rami vy hia omondo
vy hou. Ome pe avi ome r hae voi hou. 7 Hae ramo mokove rexa

ojepea r oikuaa ipire reia. Hae rami vy figoy rogue ojou vy ombovyvy
guambeor.
8 Hae gui kaaru jave yvyra ty rupi Senhor Nhanderuete oiko r ava

vae hae tayxy oendu. Hae rami vy Senhor renonde gui onhemi yvyra
ty mbyte. 9 Hae gui Senhor oeno ava vae. Hae vy oporandu:

Mamo tu re?
10 Ombovai:

Aendu ndeayvu yvyra ty py reiko r. Hae rami vy ndevy akyje vy


anhemi, mbaeta xepire rei hei.
11 Nhanderuete oporandu:

Mavae tu oikuaa uka ndepire reia? Reu teve yvyraa Heu eme ke
haeague?
12 Ava vae ombovai:

Kunha xerayxyr reme vaekue rima yvyraa ome xevy. Hae


ramo mae ma xee hau hei.

g
2.23 Hae kuery ayvu py tery Kunha ma Ava guigua nhaendu r joo ramigua raii.
h
2.24 Mateus19.5, Marcos10.7, 1Corntios6.16, Efsios5.31
Gnesis3,4 16

13 Hae
gui kunha vae pe ju Senhor aipoei:
Mbae re tu hae rami rejapo?
Kunha vae ombovai:
Mboi xembotavy ramo rima xee hau hei.
14 Hae gui Senhor Nhanderuete aipoei mboi pe:

Gu rami rejapo rire mymba oka regua ikuai vae hae vixo kaaguy
regua hae javive gui ayvu vai pyve r reiko. Hae rami vy retyryry
r reikovy nderye re, hae reikovea pukukue re yvy kui rive r rere.
15 Ajapo r ndee hae kunha vae reve joe napendeaei agu rami, hae

gui neramymino kuery hae hemiarir kuery reve ju. Hae vae omou r
neak, hae r ndee ma reixuu r ipyta py hei.
16 Kunha vae pe ju aipoei:

Xee ajapo r nememby ryrui vy rejexavai ete agu rami. Hae ramo
haxy r rendu nememby reikuavi vy. Renhomoirxe r neme reve.
Hae r hae ma ipoaka r ndere hei.
17 Hae gui Ado pe aipoei:

Ndee ma nderayxy renhe rendu vy yvyraa Heu eme haeague


vae reu rire ndekuxa ae r yvy ayvu vaipy itui. Rembaeapo poyi vy
re rejou yvy gui reu vaer, reikovea pukukue re. 18 Yvy gui henho r

juuy hae juu vaikue. Nerembiur oiko r yvy gui ae. 19 Nderyaiague

re r reu reikovy mbojape, yvy ju rejeapo peve, yvy gui ae rojapo rire.
Mbaeta yvy kui regua reiko vy yvy kui ju r rejeapo hei.
20 Ava vae guayxy omboery Eva, oikove vae hae javive xy oiko ramo.i

21 Ado hae tayxy aor ma Senhor ojapo mymba pire gui. Hae rami vy

omonhemonde.
22 Hae gui Senhor Nhanderuete aipoei:

A gui ma nhande rami avakue ikuai, mbaeta oikuaa mbaemo por


hae mbaemo vai. Hae gui ndaevei yvyra tekove mea a voi hae kuery
omondo agu, mbaeta hou vy oiko riae r hei. 23 Hae rami vy Senhor

omox den regua yvyra ty gui, yvy gui omoingo rire yvy re ae ju omaet
oikovy agu. 24 Ava omox ma vy anjo kuery ipepo vae omo imbokuapy

yvyra ty regua kuaray oua katy. Oeja avi pete kyxe guaxu hendy vae
ojere-jere vaer, yvyra tekove mea hiaa katy tape oo vae jokoar.

Abel hae Caim rekokue oa

4  Hae
gui ava vae jogueroke guayxy Eva reve. Hae ramo oguereko
1

kyr vae, oikuav Caim. Hae vy aipoei:


Senhor xepytyv ramo avai aikuav hei. 2 Hae rire tegue ju

oikuav tyvy Abel. Abel ma vexai re openaa rupi oiko. Hae r Caim ma
omaet vae.

i
3.20 Tery Eva ma Hekove vae ea. Hae r tery Ado ma Ava ea.
17 Gnesis4

3 Petera Caim ogueru mbaemo onhot vaekuea Senhor pe ome


vaer. 4 Hae r Abel ma guymba kuery regua jypyi oiko vaekue ogueru,

ikyrave vae anho. Hae ramo Senhor ojou por Abel hae mbaemo
ome vae. 5 Hae r Caim ome vae ma Senhor ndojou pori. Hae

ramo Caim ivai vaipa vy hova mboaepa.


6 Hae ramo ixupe Senhor aipoei:

Mbae re tu ndevai? Mbae re tu nderova mboae rei ri? 7 Haevea

rami reiko ramo anhet e r ri tyy roguerovya? Hae rami te


haevea rami reiko ramo rejejavy agu nerar ok py. Opa mar
ndererekoxe ramo hexe ndepoaka rgue.

Jojuka ypyiague
8 Hae gui Caim aipoei guyvy Abel pe:
Jaa na mbaety py hei. Hae gui mbaety rupi ikuai jave guyvy
Abel re Caim opu vy ojuka.
9 Hae ramo Senhor aipoei Caim pe:

Mamo tu nderyvy Abel o?


Caim ombovai:
Xee ndaikuaai. Xee ri tyy xeryvy re opena vae aiko? hei.
10 Hae ramo Nhanderuete aipoei:

Mbae tu rejapo? Nderyvy ruguy xevy ojapukai yvy gui. 11 Hae rami

rire a ayvu vaipy r reiko yvy re, mbaeta nderyvy ruguy ndepo py
remo vaekue yvy ojuru oipea vy omok rire. 12 Hae nunga rupi yvy re

remaet te ixugui ipor vae ndoikoi r ndevy. Rejava-java hae reguata


rei r yvy re hei.
13 Hae ramo Caim aipoei Senhor pe:

Hae rami ete xembopaga ramo ndaropoaka reguai. 14 Mbaeta a


xemox ta xeyvy gui. Hae ramo ajepea r nerenonde gui anhemi agu.
Ajava, aguata rei tema r aikovy yvy re. Hae xererovaex vae rei tema
r xejuka.
15 Senhor ombovai:

Hae rami avi Caim, ndejukaare ma sete-kue r opaga hei. Hae


rami vy Caim re Senhor omo ikuaa ukaar, ojou vae kuery ojuka e
agu. 16 Hae ramo Senhor renonde gui Caim ojepea vy Node yvy re ju

oiko, den regua kuaray oua katy.

Caim ramymino kuery rery oa


17Haegui Caim guayxy reve jogueroke ramo oguereko kyr vae, hae
vy oikuavi Enoque. Hae gui Caim pete tet ojapo vy guay Enoque
rery rupi omboery. 18 Enoque ray ma Irade oiko. Irade ray ma Meujael,

Meujael ray ma Metusael, Metusael ray ma Lameque. 19 Lameque ma


moko kunha ojou guayxyr: pete ma Ada hery vae, hae r amboae ma
Gnesis4,5 18

Zil. 20 Ada oikuavi Jabal. Hae vae ramymino kuery ma ooi rupi ikuai

hae mymba re opena vae kuery ae. 21 Tyvy rery ma Jubal. Hae vae

ramymino kuery ma mbaepu ix reta vae mbopua hae mimby monhea


kuery ae. 22 Hae gui Zil ju oikuavi Tubalcaim. Hae vae ma opa

margua tembiporu hambe vae apoa oiko, overa vae hae ferro guigua.
Tubalcaim reindy ma Naam.
23 Hae gui Lameque aipoei guayxy kuery pe:

Ada hae Zil, pendu ke xeayvu r. Pe Lameque rayxy kuery,


pejapyxaka ke xeayvua re. Xee ma ajuka pete ava xere ojeai rire, hae
pete kunumi vae ajuka avi xere opyr ramo rive. 24 Caim ojukaa vy

sete-kue r opaga. Hae r xee Lameque ma amongue xejukaa vy setenta


vezes sete-kue r opaga hei.
25 Hae gui petegue ju Ado guayxy reve jogueroke ramo pete avai ju

oikuav. Hae vae ma omboery Sete, mbaeta aipoei:


Nhanderuete amboae avai ju ome xevy, xepia Abel tykey Caim
ojuka vaekue rekovia hei.j 26 Hae gui pete oiko avi Sete ray. Hae

vae ma omboery Enos. Hae vae guive ma Senhor rery rupi hae kuery
ojapukai ypy rakae.

1Crnicas1.14

5  Kovae
kuaxia ma Ado ramymino kuery rekokue oa. Nhanderuete
1

avakue omoingo vy ojee rami ae ojapo. 2 Hae rami vy omoingo ava


vae, hae gui kunha ju. Ogueroayvu por, hae mokove pe Avakue hei,
omoingoa ra guive.k
3 Ado ma cento e trinta maet re oiko. Hae gui tay oiko nguu

ramigua ete, nguu rami ete ojekuaa. Hae vae ma omboery Sete. 4 Sete

oiko rire tuu Ado ma oitocentos maet re ju oiko. Hae gui oikove ju tay
hae tajy kuery. 5 Ado hae javi vy novecentos e trinta maet re oiko.

Hae rire omano.


6 Hae gui tay Sete ma cento e cinco maet re oikoa py oiko tay Enos.

7 Enos oiko rire tuu Sete ma oitocentos e sete maet re ju oiko. Oikove

ju tay hae tajy kuery. 8 Sete hae javi vy novecentos e doze maet oiko.

Hae rire omano.


9 Enos ma noventa maet re oikoa py oiko tay Cain. 10 Cain oiko rire

tuu Enos ma oitocentos e quinze maet re ju oiko. Oikove ju tay hae


tajy kuery. 11 Enos hae javi vy novecentos e cinco maet re oiko. Hae

rire omano.
12 Cain ma setenta maet re oikoa py oiko tay Maalalel. 13 Maalalel

oiko rire ma tuu Cain ma oitocentos e quarenta maet re ju oiko.

j
4.25 Tery Sete ma Ome mbyre ea reve nhaendu r joo ramigua. 5.2 Mateus19.4,
k

Marcos10.6
19 Gnesis5,6

Oikove ju tay hae tajy kuery. 14 Cain hae javi vy novecentos maet re

oiko. Hae rire omano.


15 Maalalel ma sessenta e cinco maet re oikoa py oiko tay Jerede.

16 Jerede oiko rire tuu Maalalel ma oitocentos e trinta maet re ju oiko.


Oikove tay hae tajy kuery. 17 Maalalel hae javi vy oitocentos e noventa e

cinco maet re oiko. Hae rire omano.


18 Jerede ma cento e sessenta e dois maet re oikoa py oiko tay

Enoque. 19 Enoque oiko rire tuu Jerede ma oitocentos maet re ju oiko.


Oikove tay hae tajy kuery. 20 Jerede hae javi vy novecentos e sessenta e

dois maet re oiko. Hae rire omano.


21 Enoque ma sessenta e cinco maet re oikoa py oiko tay Metusalm.

22 Enoque ma Nhanderuete reve oiko. Tay Metusalm oiko rire tuu


trezentos maet re oiko. Oikove ju tay hae tajy kuery. 23 Enoque hae javi

vy trezentos e sessenta e cinco maet oiko. 24 Enoque ma Nhanderuete


reve oiko ramo ndoexaavei, Nhanderuete ojeupe ae ogueraa ramo.


25 Metusalm ma cento e oitenta e sete maet re oikoa py oiko tay

Lameque. 26 Lameque oiko rire tuu Metusalm ma setecentos e oitenta e


dois maet re ju oiko. Oikove ju tay hae tajy kuery. 27 Metusalm hae

javi vy novecentos e sessenta e nove maet re oiko. Hae rire omano.


28 Lameque ma cento e oitenta e dois maet re oikoa py oiko pete tay.

29 Hae vae ma No omboery vy aipoei:


Kovae ma nhanemombytuu r ko yvy Nhanderuete ijayvu vaiague


re nhandekuai vy nhandepo py nhambaeapo poyia gui hei. 30 No

oiko rire tuu Lameque ma quinhentos e noventa e cinco maet re ju oiko.


Oikove ju tay hae tajy kuery. 31 Lameque hae javi vy setecentos e setenta

e sete maet re oiko. Hae rire omano.


32 No ma quinhentos maet re oiko rire mboapy oiko tay kuery: Sem,

Cam hae Jaf.

Avakue opa mar rei ikuaiague

6  Hetave
ovy avakue yvy re, hae tajy kuery ikuai. 2 Nhanderuete
1

ray kuery ava rajy kuery oexa r iporgue. Hae ramo guayxyr
ojopy oipota vae rei. 3 Hae ramo Senhor aipoei:

Xenhe no riaei r avakue re, too rive ikuai r. Hae rami vy hae
kuery ma cento e vinte maet pevei r ikuai hei. 4 Hae jave ma

ikuai gigante yvy re. Hae Nhanderuete ray kuery avakue rajy kuery re
omenda rire tay kuery ojerovia rei vae ikuai. Hae vae avakue ma ipya
guaxukue hae omboetepy meme rakae.
5 Senhor oexa r avakue yvy re ikuai vae heko vaive tema ojeoivy.

Hae kuery pya re o opa mar ikuai agu anho. 6 Hae ramo Senhor

ndoguerovyavei avakue yvy re omoingoague. Opya re oendu ndaeveia.


7 Hae rami vy aipoei:

Gnesis6,7 20

Avakue amoingo vaekue amokanhymba r yvy gui. Avakue, vixo, yvy


rupi otyryry vae hae guyra oveve vae hae javi r amomba. Ndarovyavei
amoingoague hei. 8 Hae r No ma Senhor renonde oupity omboaxya.

9 Po rami ma No rekokue: No ma ava heko por vae, hae javegua


kuery mbyte anhet rupi anho oiko Nhanderuete reve. 10 Tay kuery ma

mboapy oiko rakae: Sem, Cam hae Jaf.

Yy ovu agu Nhanderuete omombeu ma voiague


11Nhanderuete
renonde yvy regua kuery opa mar rei ikuai joupe
ojapo vaia rupi anho. 12 Yvy Nhanderuete oexa r yvy regua kuery opa

mar rei ikuai. Pete-te reko ivaipa ma yvy re.


13 Hae ramo Nhanderuete aipoei No pe:

Xee anhembopya yvy regua kuery hae javi amomba agu, avakue
heko vai vae anho ikuai ramo yvy re. Amokanhymba r, yvy reve. 14 Hae

ramo ejapo pete kano guaxu yvyrape cipreste guigua vae gui. Hae vae
py rejapo r opy jao-jaoi. Ipa-pa rembotypa r opy katy hae oka katy,
oja vae reikyty vy. 15 Po rami r rejapo: cento e cinqenta metros remo

r ipuku-a, hae r ipya ma vinte e cinco metros, hae yvatea ma quinze.


16 Jovaive rupi rembokua r meio metro yvatea rami. Kano rokr ma

ijyke re r rejapo. Pyrar ma renhono r mboapy: pete iguy rupi, pete


hiry, hae r amboae ma yvateve rupi. 17 Mbaeta ambou r yy yvy hae

javi aoiar, amomba agu opa mbae ipytu vae yva gury ikuai vae. Yvy
re ikuai vae hae javi r okanhymba. 18 Hae r ndereve ma ajapo r xereve

guar. Hae rami r peikepa r kano py, ndee, nderay kuery, nderayxy
hae nderay rayxy kuery reve. 19 Kano py remoinge avi r mymba

temimoingo kuery ikuai vae. Pete-te regua gui moko r remoinge, ava
hae kunha okuave reve rereko agu ndereve. 20 Guyra kuery, vaka, yvy rupi

otyryry vae, hae nunga hae javi pete-te regua gui moko r reru ndea py,
okuave reve rereko agu. 21 Ndea py emo por avi ke opa margua tembiu.

Emboaty ndea py ndee reu vaer, hae kuery pe voi hei. 22 Hae rami

No ojapo. Nhanderuete ojapo uka vaekue ojapopa.

Ngoo pygua kuery reve No kano py oikeague

7  Hae
gui Senhor aipoei No pe:
1

Eike ke kano py, ndee hae ndero pygua kuery hae javive,
mbaeta aikuaa xerenonde heko por vae reikoa agua kuery mbyte. 2 Hae

javi regua mymba peu agu haeve vae ma sete ir vae r reraa ava hae
kunha. Hae r mymba haeve vae ma petei ir vae eraa ava hae kunha.l
3 Guyra oveve vae voi sete ir vae r reraa ava hae kunha, pete-te regua

l
7.2 Hae kuery ma amongue mymba pe Haeve vae hei r, hae r amboae pe ma
Ikya e vae hei r. Hae nunga Levtico11 py omombeu porve.
21 Gnesis7,8

okuave agu yvy re. 4 Mbaeta sete araa py ambooky r yvy re, quarenta

ra hae quarenta pyt peve. Yvy gui amokanhymba r amoingo vaekue


hae javi hei. 5 Hae ramo No ojapo Senhor ojapo uka vaekue hae javi.

6 No ma seiscentos maet oguereko, yy ovu vy yvy ojaoi jave. 7 Oky


ramo yy ovu vae gui No oike rakae kano py. Hexeve oike avi tay
kuery, tayxy hae tay rayxy kuery. 8 Oike avi mymba haeve vae hae

haeve vae, guyra hae yvy rupi otyryry vae hae javi. 9 Hae kuery

ma No-a py oikepa kano py. Mok-moko oike ava hae kunha, No pe


Nhanderuete ojapo ukaague rami. 10 Hae gui sete ra rire yy ovu ouvy

yvy ry.
11 Seiscentos maet No oguereko jave, moko jaxya hae dezessete

araa py ma yy yvy guy gui ovu vy omondoropa ygua hae javi, ombokua
jaea, hae yva voi ojepeapa. 12 Hae rami vy oky vaipa yvy re quarenta

ra hae quarenta pyt re. 13 Hae vae rave No oike rakae kano py.

Oike avi tay kuery Sem, Cam hae Jaf, tayxy hae tay rayxy kuery
reve. 14 Hae kuery hae mymba pete-te regua, vaka, yvy rupi otyryry

vae, guyra, guyrai hae ipepo vae hae javi, 15 hoo vae ipytu vae hae

javi gui mok-moko oike No reve kano py. 16 Temimoingo hae javi

regua gui oike ava hae kunha, Nhanderuete No pe ojapo ukaague rami.
Hae r hae oike rire ma Senhor omboty ok.

Yy ovu jave guare


17Yvy
ry ma quarenta ra re yy ou. Ovuve ovy vy oguerovu heravy
kano yvy ry gui. 18 Yy ouve vy typyve ovy yvy ry. Hae r kano

ma ovu oupy yy ry. 19 Yvy ry yy ou vy ojaoipa. Yvyty yvatekueve


vae yva gury ikuai vae hae javi ojaoi. 20 Yvyty ikuai vae yy ojaoi

vy sete metros raxa peve typy hiry. 21 Temimoingo yvy re ikuai vae

omanomba: guyra, mymba oka regua hae kaaguy regua, yvy re omy
vae hae avakue hae javi. 22 Opa margua ipytu vae, yvy pirua rupi

ikuai vaekue omanomba. 23 Hae rami py temimoingo kuery yvy re ikuai


vaekue opa, avakue, mymba, otyryry vae, guyra oveve vae, hae javive
okanhymba yvy gui. No anho oikove, hae hexeve kano py ikuai vae
guive. 24 Cento e cinqenta ra re yy itui yvy ry.

Yy ovu vaekue typave ovyague

8  Hae
gui ma Nhanderuete imaendua No re, hae kano py mymba
1

kaaguy regua hae oka regua hexeve ikuai vae hae javi re. Hae
rami vy Nhanderuete ojapo yvy ry rupi yvytu oipeju agu rami. Hae
ramo yy typa ovy. 2 Onhembotypa ju ygua yvy guy gui yy omondoro

vaekue, hae yva voi ndojepeavei ramo oky vaipa vaekue opytuu. 3 Yy

ma oxyry ovy yvy ry gui. Typave ovy cento e cinqenta araa peve.
4 Hae gui sete jaxya hae dezessete araa py ma kano opyta Ararate

Gnesis8,9 22

yvyty ry. 5 Hae vae rire dez jaxya peve ju yy typave ovy. Hae vae jaxy

jypyia ra ojekuaa ypy yvyty apyte.

No xapir hae apykaxu opoiague


6 Hae
gui quarenta araa py ma No oipea oki kano re ojapo vaekue.
7Hae rami vy opoi pete xapir. Hae vae o vy oo hae ojevy jepi, yvy
ry gui yy ipiru peve. 8 Hae rire pete apykaxu ju opoi, yvy ry gui pa

yy typa maa oikuaaxe vy. 9 Vaeri apykaxu oguapy agu ndojoui vy ojevy

ju hae oa py kano py, yvy yy ojaoi teri ramo. Hae ramo No okuave
r oguapy ramo omoinge ju kano py. 10 Sete ra ju oar rire opoi ju

apykaxu kano gui. 11 Hae rire kaaru jave ojevy ju hae oa py. Ojuru py

ogueru oliveira rogue ipyau vae. Hae ramo No oikuaa yvy ry gui yy
typa maa. 12 Hae gui sete ra ju oar rire tegue ju opoi apykaxu. Hae

ramo ndojevyvei hae py.

Kano gui No kuery omba jevyague


13 Hae
gui seiscentos e um maeta, ijypya jaxy hae ijypya ra ma yy typa
yvy ry gui. Hae ramo No oipea kano aoia. Oma vy oexa yvy ipiru
maa. 14 Hae gui moko jaxya, vinte e sete araa py ma yvy ipiru ete ma.

15 Hae ramo Nhanderuete aipoei No pe:


16 Pemba ju ke kano gui, nderayxy, nderay kuery hae nderay


rayxy kuery reve. 17 Emomba avi mymba kuery ndereve ikuai vae,

temimoingo hae javi, guyra, vaka hae opa margua yvy rupi otyryry
vae, hae kuery yvy re ikuai jevy vy tay hae heta agu hei.
18 Hae ramo No o guay kuery, guayxy hae guay rayxy kuery reve.

19 Omomba avi mymba kuery kano gui, yvy rupi otyryry vae hae javi,

guyra hae yvy ry omy vae pete-te regua.

No altar ojapoague
20 Hae
gui No ojapo pete altar Senhor pegua.m Hae rami vy mymba
hae guyrai haeve vae regua ojopy vy ojuka. Oapy vy ome altar ry.
21 Hae r ipixe por Senhor oet vy aipoei ojeupe:

A gui ma avakue kuxa xee ndaxeayvu vaivei r yvy re, kyr guive
heko vai agu anho ipya vaeri. Ne namombavei ma r temimoingo kuery
amombaague rami. 22 Yvy ituia ja ndoiko ei r mbaemo onhota agu ne

omonoa agu, yroya ne haku-a, ra ne pyt ndoiko ei r guive.

No kuery reve Nhanderuete guexeve guar ojapoague

9  Hae
gui Nhanderuete ogueroayvu por No hae tay kuery. Hae
1

vy aipoei:

m
8.20 Altar ma Senhor pe omemby oapya agu.
23 Gnesis9

Penderay ke, pendereta hae pemony yvy. 2 Mymba yvy re ikuai


vae hae guyra oveve vae hae javi r okyje pendegui. Pendepo py
amboaxa r yvy ry omy vae hae pira ye rupigua hae javi. 3 Opa

margua oikove vae yvy re oo vae hae javi r haeve peu vaer.
Pvy jai rogue pyau ameague rami avi a ma amemba. 4 Hae r

xoo huguy o teri vae ma ndaevei peu agu, tuguy re tekove o ramo.
5 Anhet pende kuery ruguy omoague re voi anhombopaga r. Mymba

ikuai vae gui voi amboekovia r, avakue po gui amboekoviaa rami avi.
Mbaeta amongue oir rekove oipea rire ipo gui amboekovia kuerei r.
6 Amongue oir ruguy omo rire avakue ju omo r huguy, Nhanderuete

ojee rami ae avakue omoingo rire. 7 Hae r pe ma penday reta,


pendereta hae pemony yvy, pendereta yvy re hei.


8 No hae tay kuery pe Nhanderuete aipoei avi:

9 A ma pe kuery reve ajapo ta xereve guar, peneramymino kuery


10 hae temimoingo kuery pendereve ikuai vae hae javi reve: guyrai,

mymba oka regua hae kaaguy regua kano gui o vaekue, opa margua
mymba yvy re ikuai vae reve guive. 11 Po rami pendereve ajapo xereve

guar: Temimoingo kuery namombavei ma r yy gui, yy ndouvei r yvy


mombaar.
12 Nhanderuete aipoeive ju:

Povae ma aeja xereve guar ajapo vae kuaa ukaar, pe kuery hae
temimoingo kuery pendereve ikuai vae hae javi reve, hae arakae r
peve ikuai vaer vae peguar voi: 13 Arai re aexa uka r xerapa, yvy

re ikuai vae reve xereve guar ajapo vaekue kuaa ukaar.n 14 Yvy ry

arai aru nhav, hae arai re karugua ojekuaa ramo 15 xemaendua r


xereve guar ajapo vaekue re, pe hae temimoingo ikuai vae hae javi
reve. Hae rami vy yy nambouvei r okuave vae mombaar. 16 Karugua

ojekuaa r arai re. Hae ramo xee aexa vy xemaendua r xereve guar
xee Penderuete rakae r peve guar ajapo vaekue re, temimoingo yvy re
ikuai vae hae javi reve.
17 Nhanderuete aipoei No pe:

Hae vae ma xereve guar ajapo vaekue kuaa ukaar temimoingo


kuery yvy re ikuai vae reve hei.
18 No ray kuery kano gui o vaekue ma Sem, Cam hae Jaf. Cam

ray ma Cana. 19 Hae vae kuery ma No ray mboapy ikuai rakae. Hae

kuery gui ae yvy jave re omony.

No jogueroayvu por hae ijayvu vaiague


20 No
ma omaeta rupi oiko. Hae rami vy onhot uva. 21 Hae gui

vinho oyu vy okau, hae ipire rei oiny ooi py. 22 Cana ru Cam ma nguu

n
9.13 Xerapa heia ma arai re Nhanderuete karugua oexa uka vae.
Gnesis9,10 24

ipire reia oexa vy omombeu moko guykey kuery oka py ikuai vae pe.
23 Hae ramo guykey Sem hae Jaf ma pete capa ojopy vy omo oaxiy

re. Hae rami vy okupe re oguata ovy vy ojaoi nguu pire reia oexa e re,
amboae katy rive oma reve.
24 Hae gui No okauague gui ovy vy oikuaa guay kyrve vae hexe

ojapoague. 25 Hae vy aipoei:

Tove Cana toiko ayvu vaipy. Guykey kuery rembiguai yvyve vae
rami toiko hei.
26 Aipoeive ju:

Senhor Sem Ruete vae ma ayvu pormby toiko. Hae r Cana


ma Sem rembiguai toiko. 27 Hae Jaf ma tove Nhanderuete tomboyvate.

Guykey Sem ir toiko hoo py. Hae r Cana ma hembiguai toiko hei.
28 Yy ovuague oaxa rire No ma trezentos e cinqenta maet re ju

oiko. 29 No hae javi vy novecentos e cinqenta maet oiko. Hae rire


omano.

1Crnicas1.523

10  Po
rami ma No ray kuery ramymino kuery rery. Tay kuery ma
1

Sem, Cam hae Jaf. Hae kuery ma yy ovu rire tay okuapy.
2 Jaf ray kuery ma Gmer, Magogue, Madai, Jav, Tubal, Meseque

hae Tiras. 3 Gmer ray kuery ma Asquenaz, Rifate hae Togarma. 4 Jav

ray kuery ma Elis, Trsis, Quitim hae Dodanim. 5 Hae vae kuery ojao

vy oo ye rembe re ikuai amboae reguar. Pete-te regua oayvu ae py


ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.
6 Hae gui Cam ray kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute hae Cana. 7 Cuxe

ray kuery ma Seb, Havil, Sabt, Raam hae Sabtec. Hae Raam ray
kuery ma Sab hae Ded. 8 Cuxe ray ma Ninrode. Hae vae ma ipoakapa

ypy rakae yvy re. 9 Imbaejukaa ipya guaxu vae oiko Senhor renonde.

Hae ixupe Ninrode Senhor renonde imbaejukaa rami avi oiko vae,
ea. 10 Jypyi ipoaka rakae ma Babel tet re, hae gui Ereque, Acade hae

Caln re ju, Sinar yvy re ae. 11 Hae vae yvy gui hae ojepea Assria re ju

oiko agu. Hae vy ojapo Nnive, Reobote-Ir hae Cal tet. 12 Nnive hae

Cal mbyte ma ojapo avi Resm tet guaxu.


13 Mizraim ray ma Ludim, Anamim, Leabim, Naftuim, 14 Patrusim hae

Casluim (hae vae gui ma filisteu kuery ikuai), hae gui Caftorim.
15 Cana ray ma Sidom jypygua. Hae vae gui ma Hete ju. 16 Hamymino

kuery ma jebuseu kuery, amorreu, girgaseu, 17 heveu, arqueu, sineu,


18 arvadeu, zemareu hae hamateu kuery ikuai. Cana ramymino kuery


ma opa rupi oamba rakae. 19 Cana ramymino kuery yvy ombojaoague


ma Sidom guive oo Gerar katy, Gaza peve, hae gui oo Sodoma, Gomorra,
Adm hae Zeboim katy, Lasa peve. 20 Hae vae kuery ma Cam ramymino

kuery. Pete-te regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.


25 Gnesis10,11

21Hae gui Jaf rykey Sem ma tay avi. Hamymino kuery ma Hber
ray kuery hae javi ikuai. 22 Sem ray kuery ma Elo, Assur, Arfaxade,

Lude hae Ar. 23 Ar ray kuery ma Uz, Hul, Geter hae Ms. 24 Arfaxade

ray ma Sal, Sal ray ma Hber.


25 Hber ray ma moko oiko. Pete ma Pelegue hery vae, mbaeta hae

vae oiko jave yvy ombojaoa.o Hae r tyvy ma Joct. 26 Joct ray kuery

ma Almod, Salefe, Hazar-Mav, Jer, 27 Hadoro, Uzal, Dicla, 28 Obal,


Abimael, Sab, 29 Ofir, Havil hae Jobabe ikuai. Hae vae kuery hae javi

ma Joct ray kuery. 30 Hae kuery yvy ombojaoague ma Messa guive oo,

kuaray oua katy Sefar yvyty o vae peve. 31 Hae vae kuery ma Sem ray

kuery. Pete-te regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.


32 Hae vae kuery ae No ramymino kuery. Pete-te regua oayvu ae py

ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. Hae kuery ma yy ovu rire ojaopa yvy
jave re.

Babel py torre ojapoa okuapyague

11  Hae
jave py ma yvy jave re petei ayvu oiko ramo petei rami
1

anho ijayvu okuapy. 2 Hae kuery kuaray oua katy gui ojeoi vy

ojou pete yvy joja por reia Sinar yvy re. Hae py ju ikuai. 3 Hae vy

aipoei joupe-upe:
Peju ke, jajapo yvy jykuer, japy por hei. Hae jave py yvy jykue
oiporu ita rgue py. Oja vae voi oiporu omboja agu. 4 Aipoei okuapy:

Peju ke, jajapo pete tet nhandevy, hae torre yva re peve yvate
vaer. Hae rami vy nhandere imaendua pora r, hae yvy jave re
nhanea e agu hei okuapy.
5 Hae rami r Senhor oguejy oexa agu tet hae torre avakue ray

kuery ojapo vae. 6 Hae vy Senhor aipoei:


A peve pete regua anho ikuai, hae pete rami meme ijayvu vae.
Hae nunga ma jypyi rei teri. A gui ma hae kuery ndojapo kuaa ei
r ojapoxe vae rei. 7 Peju ke, jaguejy, jajapo joo rami e-e ijayvu

agu rami, pete-te joayvu oendu kuaa ve agu hei. 8 Hae rami vy

Senhor omoamba yvy jave re. Hae ramo opytuu tet ojapo okuapya
gui. 9 Hae nunga rupi hae vae henda omboerya Babel, hae py joayvu

oendu kuaa e agu rami Senhor ojapo rire, yvy jave re omoamba vy.p

1Crnicas1.2427
10Po rami ma Sem ramymino kuery rery. Hae ma cem maet oguerekoa
py tay ypyi Arfaxade oiko, yy ovu rire moko maeta py. 11 Hae Arfaxade

oiko rire tuu Sem ma quinhentos maet re ju oiko. Tay hae tajy ju.

o
10.25 Tery Pelegue ma Ojaoa ea reve joo ramigua. p
11.9 Tery Babel ma Joo rami
e-e oikuaa okuapya ea.
Gnesis11,12 26

12 Arfaxade
ma trinta e cinco maet oikoa py oiko tay Sal. 13 Hae

Sal oiko rire tuu Arfaxade ma quatrocentos e trs maet re ju oiko.


Tay hae tajy ju.
14 Sal ma trinta maet oikoa py oiko tay Hber. 15 Hae Hber oiko

rire tuu Sal ma quatrocentos e trs maet re ju oiko. Tay hae tajy ju.
16 Hber ma trinta e quatro maet oikoa py oiko tay Pelegue. 17 Hae

Pelegue oiko rire tuu Hber ma quatrocentos e trinta maet re ju oiko.


Tay hae tajy ju.
18 Pelegue ma trinta maet oikoa py tay Re oiko. 19 Hae Re oiko

rire tuu Pelegue ma duzentos e nove maet re ju oiko. Tay hae tajy
ju.
20 Re ma trinta e dois maet oikoa py oiko tay Serugue. 21 Hae

Serugue oiko rire tuu Re ma duzentos e sete maet re ju oiko. Tay


hae tajy ju.
22 Serugue ma trinta maet oikoa py oiko tay Naor. 23 Hae Naor

oiko rire tuu Serugue ma duzentos maet re ju oiko. Tay hae tajy ju.
24 Naor ma vinte e nove maet oikoa py oiko tay Ter. 25 Hae Ter

oiko rire tuu Naor ma cento e dezenove maet re ju oiko. Tay hae tajy
ju.
26 Ter ma setenta maet oiko rire oiko tay kuery Abro, Naor hae

Har.
27 Po rami ma Ter ramymino kuery rery. Ter ray kuery ma Abro,

Naor hae Har. Har ray ma L. 28 Har ma yvy oikoague py ae


omano, Ur caldeu kuery rekoa py. Hae vae jave py tuu Ter oikove teri.
29 Abro hae Naor ojou guayxyr. Abro rayxy ma Sarai hery vae, hae

r Naor rayxy ma Milca, Har rajy ae. Har ray kuery ma Milca hae
Isc. 30 Hae r Sarai ma imemby vaer e ae oiko.

31 Hae gui Ter ogueraa guay Abro, guay Har ray L, hae guay

Abro rayxy Sarai. Hae vy caldeu kuery rekoa Ur gui jogueraa, Cana
yvy re ova agu. Hae rami te Har tekoa pevei ojeoi. Hae vy opyta
okuapy hae py.
32 Hae gui Ter ma duzentos e cinco maet oikoa py omano Har

tekoa py.

Nhanderuete Abro oeno vy ogueroayvu porague

12  Hae
gui Senhor aipoei Abro pe:
1

Ex ke ndeyvy gui, nderu ro hae neretar kuery ikuaia


gui, hae tereo yvy aexa uka vaer katy.q 2 Mbaeta ndegui amoingo r

pete regua heta vae. Romoingo por r, hae amboete uka r nderery.
Ndere vy amboae regua kuery amoingo por avi r. 3 Amoingo por avi

q
12.1 Atos7.3
27 Gnesis12

r nemoingo por vae kuery, hae r ndere ijayvu vai vae kuery re ma
xeayvu vai r. Ndere vy yvy regua hae javi ikuai por r hei.r
4 Hae rami Senhor ijayvuague rami vy Abro oo. L voi oo hupive.

Setenta e cinco maet Abro oguereko reve ojepea Har tekoa gui.
5 Abro ngupive ogueraa vae ma guayxy Sarai, guyvy ray L hae

mbaemo oguereko vae hae javi. Ogueraa avi guembiguai kuery


Har tekoa py oiko jave ojou vaekue. Hae rami vy Cana yvy katy
ju jogueraa. Hae vy ovamba hae py. 6 Hae vae yvy Abro oaxa ovy

Siqum tet peve, Mor py yvyra carvalho hia vae peve. Hae jave ma
cananeu kuery ikuai yvy re.
7 Hae ramo Abro pe Senhor ojexa uka. Hae vy aipoei:

Kovae yvy ame r neramymino kuery pe hei. Hae ramo Abro


ojapo pete altar Senhor pe, ixupe ojexa uka rire.
8 Hae vae gui oaxa ovy yvyty Betel regua kuaray oua katy o vae

peve. Hae py ma oupi ooi, Betel tet regua kuaray oikea katy opyta, hae
Ai regua kuaray oua katy. Hae py voi ojapo pete altar Senhor pe, hae
ojapukai Senhor rery rupi. 9 Abro oo ju hae gui, Neguebe katy tema oo

oiny.s

Egito yvy re Abro oiko jave guare


10 Hae
gui hae vae yvy re oiko karuai. Hae ramo Abro oo vy Egito
yvy re ju oiko, ijyvy re ae karuai ete ramo. 11 Hae gui Egito yvy re ova

raii maa py Abro aipoei guayxy Sarai pe:


Xee aikuaa por ndee kunha por ereikoa. 12 Hae ramo Egito

pygua kuery nderexa vy aipoei r: Pevae kunha ma tayxy oiko,


hei vy xejuka r. Ndee anhoi nemoingove r. 13 Hae nunga rupi

aipore xereindy reikoa rami, ndere vy hae kuery xemboete vy xee voi
xemoingove agu hei.
14 Egito yvy re Abro ova ramo hae pygua kuery tayxy oexa r ipor

ete. 15 Fara rembiguai kuery yvatekueve vae oexa vy omombeu Fara


pe. Hae ramo Fara ogueru ruka kunha vae ngoo py. 16 Fara ma kunha

vae re vy opena por Abro re. Hae ramo ojou-jouve guymbar: vexai,
vaka, mburikai, hae gui guembiguai avakue hae kunhague, kavaju hae
camelo.
17 Hae rami te Senhor omoingo axy Fara hae hoo pygua kuery hae

javi. Mbaemo vai ete omoingo Abro rayxy Sarai kuxa. 18 Hae ramo

Fara oeno uka Abro. Hae vy aipoei:


Mbae tu rejapo xere? Mbae re tu nderayxy oikoa neremombeu
pori ri, 19 hae Xereindy re rive? Hae rami r ajopy karamboae

r
12.3 Glatas3.8 12.9 Neguebe ma Judia regua yvy piru reia kuaray puku-a katy o
s

vae.
Gnesis12,13 28

xerayxyr. A ma nderayxy ae ri r eraa ju, hae tapeo hei. 20 Hae

rami vy Fara guembiguai kuery pe opena uka Abro re. Hae ramo oar
heravy, tayxy hae opa mbae oguereko vae guive.

Abro hae L joegui ojaoague

13  Hae
gui Egito gui Abro o vy Neguebe katy ju oo. Guayxy
1

ogueraa opa mbae oguereko vae reve. L avi oo hupive. 2 Abro

ma oguerekopa vae. Oguereko vaka, prata hae ouro. 3 Hae gui Neguebe

gui Betel katy ju oo, ooi oupi ypyiague py, Betel hae Ai mbyte py ae,
4 altar Senhor peguar ojapoague peve. Hae py ae ju Abro ojapukai

Senhor rery rupi.


5 Abro rupive L oo vy ogueraa reta vexai, vaka hae ooi. 6 Hae

nunga rupi hae vae yvy re ndaevevei joa py mokove ikuai agu,
oguerekopa vae meme ramo. Ndaevei ae joa py ikuai agu. 7 Hae gui

Abro rymba re opena vae kuery jogueroa rei L rymba re opena vae
kuery reve. Hae vae jave py cananeu hae ferezeu kuery avi ikuai hae
vae yvy re.
8 Hae ramo Abro aipoei L pe:

Ndaevei nhande jajogueroa rei agu, ne xerembiguai kuery


nerembiguai kuery reve jogueroa agu ndaevei, joegua meme
nhandekuai vy. 9 Ma, nerenonde itui yvy hae javi. Ajerure xea gui

rejepea agu. Xapya rei jaiporu kuaa ea katy ri reo ramo xee ma
jaiporu kuaa katy r aa. Hae r jaiporu kuaa katy ri reo ramo xee ma
jaiporu kuaa ea katy r aa hei.
10 Hae ramo L oma vy oexa yvy joja por reia Jordo yak yvry

itui vae, Zoar tekoa katyi. Hae vae yvy ma Sodoma hae Gomorra
Senhor omomba e mbove yy por oa, yvotyty Senhor omoingo
vaekue rami ae ipor, Egito yvy rami avi. 11 Hae ramo L ma ojeupe

guar oiporavo Jordo yvry yvy joja por reia itui vae hae javi. Hae
rami vy hae katy oo, kuaray oua katy. Hae rami py mokove ojao joe
gui. 12 Abro ma Cana yvy re ae opyta. Hae r L ma oo vy yvy joja

por reia re tet ikuai vae rupi oiko. Hae rami vy ooi oguerova heravy
Sodoma tet peve. 13 Hae r Sodoma pygua avakue ma heko vai vae,

Senhor renonde ojejavypa ete vae ikuai.

Abro pe Cana yvy ome agu re Senhor ijayvuague


14 Hae
gui L ojepea ma rire Senhor aipoei Abro pe:
Ema rea guive kuaray ijapuaia katy, kuaray ipuku-a katy, oua
katy hae oikea katy. 15 Mbaeta yvy rexa vae hae javi r amemba

ndevy, hae neramymino kuery pe voi, arakae r peve guar.t 16 Amboeta

t
13.15 Glatas3.16
29 Gnesis13,14

r neramymino kuery yvy kui hetaa rami. Amongue yvy kui oipapa
kuaa vae rire mae oipapa kuaa avi rgue neramymino kuery. 17 Epu

ke, tereo hae eikuaa pota kovae yvy ipuku-a hae ipya rami, mbaeta
amemba r ndevy hei.
18 Hae ramo Abro ngooi oguerova heravy vy oiko carvalho yvyra ty

Manre py o vae rexeii ju oiko, Hebrom tet katyi. Hae py ma tegue ju


ojapo altar Senhor pe.

Irundy huvixa kuery pete nhiru re opu okuapyague

14  Hae
jave py ma Sinar tet pygua huvixa Anrafel, Elasar pygua
1

huvixa Arioque, Elo pygua huvixa Quedorlaomer hae Goim


pygua huvixa Tidal reve, 2 hae kuery ma opu okuapy Sodoma pygua

huvixa Bera rovai, Gomorra pygua huvixa Birsa, Adm pygua huvixa
Sinabe, Zeboim pygua huvixa Semeber hae Bel Zoar hery avi vae
pygua huvixa rovai. 3 Hae ramo hae vae kuery ma Sidim regua yvyugua

py onomba okuapy, yupa he ro vae katyi. 4 Hae kuery ma doze


maet re ma huvixa Quedorlaomer escravo ikuai rire treze maet maa


py nonhe renduxevei. 5 Hae gui catorze maeta py Quedorlaomer

ou, guexevegua huvixa kuery reve. Hae rami vy oitypa refaim kuery
Asterote-Carnaim tet py, hae gui zuzim kuery H py, emim kuery
Sav-Quiriataim py, 6 hae horeu kuery ju oity Seir yvyty re, El-Par

regua tekoa ea katyi o vae peve. 7 Hae gui ma En-Mispate py ju ova


(hae vae ma Cades), hae rami vy oitypa amalequita hae amorreu kuery
Hazazom-Tamar py ikuai vaekue.
8 Hae ramo hovai opu jogueravy Sodoma pygua huvixa, Gomorra

pygua huvixa, Adm pygua huvixa, Zeboim pygua huvixa hae Bel Zoar
vae pygua huvixa. Hae kuery jogueraa Sidim regua yvyugua py huvixa
kuery mboae rovai opu agu, 9 Elo pygua huvixa Quedorlaomer, Goim

pygua huvixa Tidal, Sinar pygua huvixa Anrafel hae Elasar pygua huvixa
Arioque rovai. Hae rami py irundy huvixa kuery opu okuapy pete
nhiru huvixa kuery rovai.
10 Hae gui Sidim regua yvyugua py ma heta o yvykua oja vae oa.

Hae vae rupi Sodoma hae Gomorra pygua huvixa kuery ojava vy
amongue hoa yvykua py, hae r amboae kuery ma yvyty katy ojava.
11 Hae r hovaigua kuery ma oipeapa Sodoma hae Gomorra pygua kuery

mbae rei-rei. Tembiu voi ogueraapa vy ojeoipa ju.

L kuery ojopypaa heravyague


12 Hae
kuery ogueraa avi Abro ryvy ray L, Sodoma tet py oikoague
gui. Hymba kuery voi ogueraapa. 13 Hae ramo pete oo jepe vaekue

ou vy omombeu Abro hebreu vae pe, Manre regua carvalho ty katyi


oikoa py. Manre ma amorreu oiko rakae, Escol hae Aner ruvy. Hae vae
Gnesis14,15 30

kuery ma Abro reve nhomoir vae ikuai. 14 Hae ramo Abro ma tyvy

ray ogueraa ague oendu vy omonomba guembiguai kuery hoo py ituii


vaekue, opu kuaa vae trezentos e dezoito ikuai vae. Hae rami vy
amboae kuery rakykue ojeoi D peve. 15 Hae rami vy hembiguai kuery

ojao vy pyvy opu okuapy amboae kuery rovai. Oitypa vy omonha


Damasco yke ijaxua katy Hob tet o vae peve. 16 Hae rami vy oguerupa

ju imbae rei-rei. Ogueru avi guetar L, imbae rei-rei, kunhague hae


hetar kuery hae javive.
17 Hae gui Abro ma huvixa Quedorlaomer hae hexevegua huvixa

kuery oitypaague gui ojevy ramo oa py Sodoma pygua huvixa ou ovaex


agu Sav regua yvyugua, Huvixa yvyugua epy vae py.

Melquisedeque Abro ogueroayvu porague


18 Hae
gui oa py Salm pygua huvixa Melquisedeque ogueru mbojape
hae vinho. Hae vae ma sacerdote oiko Nhanderuete yvate ete vae
pegua. 19 Hae gui ogueroayvu por Abro. Hae vy aipoei:

Abro, tove Nhanderuete yvate ete vae, yva hae yvy rerekoa
tanemoingo por. 20 Hae taimaendua pora Nhanderuete yvate ete vae

re, ndepo py nderovaigua kuery omboaxapa rire hei. Hae rami r


ixupe Abro ome dzimo ogueru vaekue hae javi gui.u
21 Hae gui Sodoma pygua huvixa ju aipoei Abro pe:

Xevy pe eraa uka ju xeret pygua kuery, hae r nhombae rei-rei


reru vaekue ma ndevy guar to hei.
22 Hae r Abro ombovai:

Aupi xepo Senhor Nhanderuete yvate ete vae, yva hae yvy rerekoa
pe. 23 Hae rami vy aura mbaeve ajopy e agu nembae rei-rei gui, ne

pete nhimbo, ne xapatu x, Xee ame ramo Abro oguerekopa, re e


agu. 24 Mbaeve xee ndaipotai xejeupe guar, mbaemo kunumigue hou

vaekue e vy, hae xerupive ojeoi vaekue Aner, Escol hae Manre pe
reme vaer vae anho. Tove hae kuery tojopy ojeupe guar hei.

Nhanderuete Abro tay agu re ijayvuague

15  Hae
vae rire Senhor Abro pe ojexa uka vy aipoei ixupe:
1

Abro, ekyje eme. Xee ma mbaemo vai jokoa aiko ndevy,


hae ndevy guar vaekue heta r ame.
2 Abro ombovai:

Senhor Xeruete, mbae tu havy reme r, xeray e re ae aiko


r? Hae xero py mbaemo areko vae aeja r ojopy vaer ma Damasco
guigua Elizer anho. 3 Aipoeive ju: Xerayr neremei rire mbaemo

areko vae xero py tembiguai ituii vaekue pe guar rive opytapa.

u
14.1820 Hebreus7.17,21
31 Gnesis15

4 Hae
ramo Senhor ombovai vy aipoei:
Hae vae ma nembae jopyar e oiko. Hae r ndegui oiko vaer
vae ae ma r ojopy hei. 5 Hae vy ogueraa oka py. Hae vy aipoei:

Ema yva re, hae eipapa jaxy-tata ikuai vae, reipapa agu haeve
ramo.v Aipoei avi: Gu rami r heta neramymino kuery hei. 6 Hae

ramo Abro Senhor re ojerovia ramo ixupe Heko por vae hei.w
7 Hae gui Senhor aipoeive ju:

Xee ma Senhor Ur caldeu kuery ret gui roipea vaekue, kovae


yvy nderekoar ame agu hei.
8 Abro oporandu ixupe:

Senhor Xeruete, mbaexa tu aikuaa r anhet kovae yvy ajopy ra?


9 Ombovai:

Eru xevy havy pete vaka kunhai, pete kavara hae pete vexai
ray, mboapy maet oguereko vae meme. Eru avi pete pykuii hae
pete apykaxui hei. 10 Hae ramo Abro mymba hae javi ogueru vy

oipemba mbyte rupi. Onhono pori ipgue, pete-te joexe-exeii. Hae


r guyrai ma noipei. 11 Xapir kuery mbaemo regue ry oguejy ramo

Abro omondyi.

Abro reve Nhanderuete ngupive guar ojapoague


12 Kaaru
raii ma jave Abro hopeyi vaipa, hae oendu avi okyje vaipaa,
pyt vai ete ramo. 13 Hae ramo Senhor aipoei ixupe:

Reikuaa pota povae re, mbaeta neramymino kuery joyvy rupi


oguata rei r. Escravo ikuai agu rami ojopya r. Hae gui ombojexavaia
r quatrocentos maet re. 14 Hae rami te herekoa kuery ma xee ju

amoingo axy r. Hae vae rire ojepeapa r hae gui, imbae rei-reipa
reve.x 15 Hae r ndee ma reo por r neramo kuerya py. Hae ramo

nenhono pora r ndetujai ete jave. 16 Hae gui neramymino kuery


irundykuea mae ma ikuai vae ojevy r apy, mbaeta ndopai teri apygua
amorreu kuery heko vai agu hei.
17 Kuaray oike ma ramo pyt vaipa ete. Hae gui ojekuaa pete tapy

ryru hatax opu oinya vae, hae pete takua ryxa rendy mymba pgue
ikuai vae mbyte rupi oaxa oiny vae.
18 Hae vae rave Abro reve Senhor ojapo ngupive guar. Hae vy

aipoei:
Hae gui neramymino kuery pe ae r ame kovae yvy, Egito yak
guive Eufrates yak guaxu peve, 19 queneu kuery ikuaia, quenezeu,

cadmoneu, 20 heteu, ferezeu, refaim, 21 amorreu, cananeu, girgaseu hae


jebuseu kuery ikuaia guive.

15.5 Romanos4.18
v w
15.6 Romanos4.3,9,22, Glatas3.6, Tiago2.23
15.1314 Atos7.67
x
Gnesis16 32

Sarai hae Agar rekokue oa

16  Abro
rayxy Sarai ma imemby vae. Hae rami avi oguereko
1

pete guembiguai Egito guigua Agar hery vae. 2 Hae gui Sarai

aipoei Abro pe:


Xee ma Nhanderuete xeapo kyr vae areko e agu rami. Emenda
ke xerembiguai re, hae vae rupi xepiar rami nderay agu hei. Hae
ramo Abro onhe rendu Sarai.
3 Hae rami vy ome Abro-a py Sarai ogueraa guembiguai Egito guigua

Agar, ome tayxy jevyr. Hae vae jave ma dez maet re ma ikuai
Cana yvy re. 4 Hae gui Agar reve Abro jogueroke ramo oguereko kyr

vae. Kyr vae oguereko maa oexa vy ndaijaevei ma opat rayxy re.
5 Hae ramo Sarai aipoei Abro pe:

Ndere ae toopa xemoxmba reiague. Xee ma xerembiguai rereko


agu ame rire kyr vae oguereko maa oexa vy ndaijaevei xere. Tove
Senhor toikuaa pota xere rejapo vaekue re.
6 Guayxy pe Abro ombovai:

Nerembiguai ma ndepo py oiko. Ereko ndee ae rerekoxea rami


hei. Hae ramo Sarai guembiguai oguereko axy ramo ojava ixugui.
7 Hae gui Senhor-a guigua anjo ojou tekoa ea py pete yvu rexei, Sur

yvy katy tape oo vae py. 8 Hae vy aipoei ixupe:


Ndee Sarai rembiguai Agar, magui tu reju? Mar katy tu reo?


Ombovai:
Xererekoa Sarai gui rima ajava hei.
9 Hae ramo anjo Senhor-a guigua aipoei ixupe:

Ejevy ju ndererekoaa py, hae enhemoyvyi ipo py. 10 Anjo aipoeive

ju:
Xee amboeta ete r neremiarir kuery, avave rei oipapa kuaa agu
rami e. 11 Anjo aipoeive ju:

Rereko r kyr vae, avai r reikuav. Remboery r Ismael,


rejexavaia gui Senhor ndereraa jepe rire.y 12 Hae vae ma avakue

oikuaa r mburika kaaguy regua rami r oiko, mbaeta opu r pav


re, hae r hexe ma pav r opu avi. Oiko r guyvy kuery rovaigua
hei.
13 Hae ramo Agar ma Senhor hexeve ijayvu rire ojapukai hery rupi.

Hae vy aipoei:
Ndee ma Xeruete rexa vae hei. Mbaeta aipoei: Xee ri tyy apy
haeve xerexaa aexa agu? hei vy. 14 Hae nunga rupi hae vae ygua hery

Beer-Laai-Roi. Cades hae Berede mbyte re opyta.z

y
16.11 Tery Ismael ma Nhanderuete oendu vae ea. z
16.14 Tery Beer-Laai-Roi ma
Hekove vae xerexaaty ygua ea.
33 Gnesis16,17

Ismael ituiiague
15 Hae
gui Agar oguerekoi Abro ray. Hae r Abro Agar re tayague
omboery Ismael. 16 Oitenta e seis maet re ma Abro oiko jave Agar tay

Ismael re.

Nhanderuete Abro rery oguerovaague

17  Abro
noventa e nove maet oguerekoa py Senhor ojexa uka
1

ixupe. Hae vy aipoei:


Xee ma Nderuete xepoakapa vae. Eiko ke xerenonde opa mbae py
ndereko pora rupi. 2 Hae ramo ndereve ajapo r xerupive guar, hae

rami vy amboeta r neramymino kuery hei.


3 Hae ramo Abro guenapy re o, ngova yvy re omova. Nhanderuete

aipoei ixupe:
4 Xerupive guar ndereve ajapo rire ndee reiko r mbovy e regua

ikuai vae ru. 5 Hae nunga rupi Abro ve ma r nderery, hae r Abrao,

mbovy e regua rur romoingo rire.a 6 Xee romboeta ete r neramymino


kuery. Ndegui r amoingo joegua e-e, huvixa kuery guive. 7 Xerupive

guar ndereve jypyi ajapo vaekue ma aikuaa uka r neramymino


kuery pe hae kuery ikuai jevy-jevy r guar, rakaeve r. Hae rami vy
Nderuete aiko agu, hae gui neramymino kuery Ruete guive. 8 Ndevy

hae neramymino kuery pe ame r yvy reguata reikovyague. Hae


kuery pegua itui Cana yvy hae javi, rakae r guar. Hae xee aiko r
hae kuery Ruete.

Opire omboi uka agu oejaa ague


9Nhanderueteaipoeive ju Abrao pe:
Ndee hae neramymino kuery pendekuai r xereve guar ajapo vae
rupi, hae kuery ikuaia nhav hae rami ae taikuai. 10 Po rami ma xereve

guar ajapo, hae vae rupi pe hae neramymino kuery pendekuai agu:
Pemboi r avakuei penembyte oiko vae hae javi pire. 11 Penderoo pire

ae r pemboi. Hae nunga ma xereve guar ajapo vae rupi pendekuaia


kuaa ukaar o. 12 Penembyte oiko vae oito ra oguerekoa py pemboi r

ipire: avakue pende kuery regua hae penerembiguai ray kuery pendo
py oiko vaekue, yvy mboae guigua pejogua vaekue guive, penderegua
ae e te. 13 Pemboi r pendero py ituii vaekue hae pendeperta re

pejogua vaekue pire. Hae rami py xereve guar ajapo vaekue kuaa
ukaar o r penderoo re, rakae r peve guar. 14 Hae r ngoo pire

omboi uka e vae ma oipeaa r pende kuery mbyte gui, xereve guar
ajapo vaekue rupi e oiko ramo.

a
17.5 Tery Abrao ma Heta regua ru ea (Romanos4.17).
Gnesis17,18 34

Sarai rery ju Nhanderuete oguerovaague


15 Nhanderuete
aipoei Abrao pe:
Nderayxy Sarai pe ma Sarai ereve eme, hae r Sara ju r reno.b
16 Mbaeta amoingo por vy ajapo r nderayr oguereko agu rami. Anhet

amoingo por ramo ixugui joegua e-e r ikuai, huvixa kuery guive hei.
17 Hae ramo Abrao guenapy re o vy yvy re ngova omova. Hae vy

hory vy aipoei ojeupe:


Ava cem maet ma oguereko vae ndau tay r ri? Havy Sara ndau
imemby nho r, noventa maet ma oguereko vaeri? hei ojeupe.
18 Hae gui Nhanderuete pe ju Abrao aipoei:

Ismael ae oiko rgue nerenonde rupi hei.


19 Nhanderuete ombovai:

Nderayxy Sara ae r oguereko nderay. Hae vae remboery r Isaque.


Ixupe ae r amo at xereve guar ajapo vaekue, hamymino kuery rakaeve
r ikuai vaer vae peguar. 20 Hae rami avi aendu avi Ismael re ndeayvu r.

Amoingo por avi r, hae ajapo r tay reta agu rami. Tay kuery ma doze
huvixa r ikuai. Ixugui amoingo r pete regua heta ete ikuai vae. 21 Hae r

xereve guar ajapo vaekue ma Isaque pe ae ju r amo at. Hae vae ma pete
maeta py kovae ra ojeupity ju jave Sara oguereko r nderayr hei.
22 Hae gui Abrao reve Nhanderuete ijayvupa ma vy ojeupi ovy hae gui.

Opire omboi ukapaa okuapyague


23 Hae
vae rave Abrao ogueru ruka guay Ismael, guembiguai kuery
hae pygua ae hae perta re ojogua vaekue hae javi. Avakue hoo py
ikuai vae hae javive omboatypa vy omboi pete-te pire, Nhanderuete
aipoeiague rami vy. 24 Abrao noventa e nove maet oguereko reve opire

omboi uka rakae. 25 Tay Ismael ma treze maet oguereko jave omboi

ipire. 26 Pete ra pyve Abrao tay Ismael reve omboi uka okuapy opire.

27 Avakue hoo py ikuai vae ma guive r opire omboi ukapa, tembiguai


kuery hae pygua ae, hae yvy mboae gui perta re ojogua pyre guive.

Abrao pe Senhor hae moko anjo ojexa ukaague

18  Hae
gui Manre py Abrao pe Senhor ojexa uka ju yvyra
1

carvalho ty o vae rexeii, hakuve ma jave ngooi rok py oguapy


oiny jave. 2 Abrao oma vy oexa mboapy avakue henonde hia rae

ramo. Oexa vy ngooi rok gui onha ovy ovaex agu.c Guenapy re o,
ngova yvy re omova rei reve. 3 Hae vy aipoei:

b
17.15 Tery Sara ma Huvixave rajy ea. c18.2 Mboapy avakue ova vae regua moko
ma anjo ikuai (19.1), hae r amboae ma Senhor ae, hae vy anjo ikuaa ukaa (versculos
1, 17, 20, 22).
35 Gnesis18

Xe-Senhor, rejou por ri ramo ajerure reaxa rive e agu xee


nerembiguaia gui. 4 Taru ruka yy pendepy pejoi agu.d Pepytuu ranhe

kovae yvyra guy py. 5 Aru ruka r mbojapei. Peu ke, penembaraeteve,

ore kuery penembiguaia py peva ma vy. Hae gui mae ma haeve peove
agu hei.
Hae kuery ombovai vy
Ejapo havy ndeayvuague hei okuapy.
6 Hae ramo Abrao ojapyra ovy ooi Sara oa py. Hae vy aipoei:

Emoak pojava na mboapy ryru trigo iporve vae mbojaper, hae


exy ju tanhimbu py hei.
7 Hae gui Abrao ma mymba kora katy ju onha ovy. Pete vaka

ray ikyra por vae ojopy vy ome omongakua vaekue pe oguereko


katu pojava agu. 8 Ogueru avi kamby kekue hae oke e vae, hae

gui vaka roo oexy uka vaekue. Hae rami vy ipoua kuery renonde
omomba. Oar hoamy hae kuerya py yvyra guy py okaru okuapy
ramo.
9 Hae ramo hae kuery oporandu ixupe:

Nderayxy Sara mamo tu o?


Ombovai:
Opy ri hiny hei.
10 Hae kuery regua pete vae aipoei:

A ma pete maeta py ma aju ete ju r ndea py. Hae ramo


nderayxy Sara oguereko r avai hei. Hae rami jave Sara oendu ooi
rok py hae kuery rakykue katy. 11 Abrao hae Sara ma tujakuei ete ma

ikuai. Sara voi ndoikovei ma gueko re. 12 Hae gui Sara hae nunga oendu

vy hory oiny opya py. Hae vy aipoei ojeupe ae:


Xeguaigui ete ma, hae xeme voi tujai ma vaeri, hae rami te nhi
avya nho r ri? hei.
13 Senhor aipoei Abrao pe:

Mbae re tu Sara hory rei reve ri aipoei: Anhet ete ri ndau arekoi
teri r kyr vae, xeguaigui ma rire? hei? 14 Nhanderuete pe ndau

oiko r ri mbaemo haxy ete vae ojapo agu? Pete maeta py kovae
ra ojeupity jevy jave re aju ndea py, hae Sara oguereko r kyr vae
hei.e
15 Hae rami r Sara okyje vy onhenhomi. Hae vy aipoei:

Ndaxeroryi rima ainy.


Hae r hae vae ma ombovai:
Any, anhet nderory kuri hei.

d
18.4 Hae kuery reko rami vy oo py ipoua kuery ova ramo hoo vae omova vy ogueru
ruka r yy opy ojoi agu, tape rupi yvy kui rupi ou rire (19.2, 24.32, 43.24, Juzes19.21,
Lucas7.44, Joo13.114). e18.1014 Romanos9.9
Gnesis18 36

Sodoma hae Gomorra omomba agu re Nhanderuete ijayvuague


16 Hae
gui avakue opumba vy oo hae gui, Sodoma tet katy oma
agu. Abrao voi oo ranhe hae kuery rupive tape oexa uka agu.
17 Senhor aipoei ojeupe ae:

Ndaikuaa ukai r ri ndau Abrao pe mbae pa ajapo taa? 18 Mbaeta

Abrao gui ma oiko r pete regua heta hae imbaraete vae. Hae hexe
vy yvy jave regua hae javi r amoingo por.f 19 Mbaeta xee aiporavo

hae omboe agu guay kuery hae guamymino kuery arakaeve r guar
xee aipotaa rami ikuai agu re, teko por hae haeve ramigua anho
ojapo agu. Hae nunga rupi Abrao pe xee Senhor ajapo r hekor re
xeayvuague hei.
20 Senhor aipoeive ju:

Sodoma hae Gomorra pygua kuery reko re opa mar ayvua r


aendu. Hae kuery ojejavypave tema ojeoivy. 21 Hae nunga rupi ava r

aexa agu anhet pa aendua rami hae kuery ikuaia. Hae rami e r
aikuaa avi r.

Nhanderuete pe Abrao ojerureague


22 Hae
gui hae vae avakue ojeoi Sodoma tet katy. Hae r Abrao ma
Senhor renonde teri o. 23 Hae rami vy hexe onhemboja vy aipoei:

Heko vai vae remombaa py remomba avi r teve heko por vae?
24 Xapya rei tet py cinqenta heko por vae ikuai te ndau remomba

nho r tet? Cinqenta heko por vae remboaxya ndau nerendui r


tet remomba e agu? 25 Ejapo eme hae rami, heko vai vae rejukaa py

ejukapa avi eme heko por vae, heko vai vae opaa rami ae avi heko por
vae opa e agu. Tove hae ramigua toiko eme. Ndee yvy jave re ikuai
vae rerekoa reiko vae haeve ea rami teve r rejoguereko? hei.
26 Hae ramo Senhor ombovai:

Hae gui Sodoma py cinqenta heko por vae ajou ri vy hae kuery
re vy amboaxy r tet hae javi hei.
27 Hae gui Abrao aipoeive ju:

Taxepya guaxu xeayvuve agu Xeruete reve, yvy kui, tanhimbu


guigua aiko vaeri. 28 Xapya rei heko por vae cinqenta agu pete

nhirii ri oata ramo remomba nho r teve tet?


Ombovai:
Quarenta e cinco ri hae py ajou vy namombai r tet hei.
29 Abrao aipoeive ju:

Hae gui xapya rei quarenta ri ikuai ramo havy?


Ombovai:

f
18.18 Glatas3.8
37 Gnesis18,19

Quarenta ikuai vae re vy namombai r hei.


30 Oporanduve ju:

Ejou vai eme ke Senhor, xeayvuve ju taa. Havy trinta ikuai ramo
hae py?
Senhor ombovai:
Trinta heko por vae hae py ajou vy namombai r hei.
31 Abrao ijayvuve tema:

Senhor reve xeayvuve ta. Havy vinte etei ri ikuai ramo hae py?
Senhor ombovai:
Namombai r vinte ikuai vae re vy hei.
32 Abrao aipoeive ju:

Ejou vai eme ke Senhor, tegue ju xeayvu taa. Havy dez heko por
vae ikuai ramo?
Senhor ombovai:
Dez-i ikuai vae re vy namombai r hei.
33 Abrao ijayvupa ma ramo Senhor ojepea ovy. Hae r Abrao ma

ngoo katy ju ojevy.

L moko anjo omovaague

19  Pyti
ovy jave moko anjo ova Sodoma py. Hae jave py L
1

oguapy oiny tet py oikea py. Anjo kuery ou r oexa vy opu ovy
ovaex agu. Ovaex vy guenapy re o, yvy re ngova omova oiny. 2 Hae

vy aipoei:
A ma xeruvixa kuery, peva ke xee penerembiguai ro py pendepy
pejoi hae peke agu. Ko r ajeivei mae ma peguatave ju r.
Hae kuery ombovai:
Hae rami avi tet mbyte py rive roke te haeve hei. 3 L onhea

ete ramo mae ma jogueraa hoo py oke agu. Hae ramo omongaru,
mbojape ombovu e re oexy uka vy. Hae ramo hae kuery okaru.
4 Onhenomba e re Sodoma tet pygua avakue jogueru vy ombojere

okuapy oo. Kunumigue hae tujakue ou okuapy opa rupi gui. 5 Hae rami

vy L pe ojapukai vy aipoei okuapy:


Mamo tu ikuai avakue pyti jave ndero py ova vaekue? Eru oka
katy rojavyky rei agu hei okuapy.
6 Hae ramo L anho o hae kuerya py, hae omboty ok. 7 Hae vy

aipoei:
Xeretar kuery, ajerure pejapo vai e agu. 8 Ma, moko xerajy

kunhatague areko xero py. Hae vae kuery ma aru ta perekoxea rami
pereko agu. Hae r hae vae avakue pe ma pejapo vai eme, xero py
amova rire.
9 Hae r hae kuery aipoei:

Ejepea ke upe gui!


Gnesis19 38

Hae gui joupe-upe ju ijayvu:


Amboae yvy guigua nhanderekoa py ou vaekue ri oikuaa potaxe
nhandere. Hae nunga rupi hexe tema ngoo py omova vaekue gui jajapo
vaive r hei okuapy. Hae vy L omboty rei jogueruvy, hae omboixe
ok. 10 Hae ramo ngopy avakue ikuaia gui okuave vy ojopy L, omoinge

ju opy. Hae rami vy omboty ju ok. 11 Hae gui oexa mboguepa oka py

ikuai vae, kyrgueve hae tujakueve. Hae ramo ok rekaa rupi rive ikuai
ikanemba peve.
12 Hae gui moko ava aipoei L pe:

Apy rerekove pa ndero pygua kuery? Nderajy me kuery, nderay


kuery, nderajy kuery pa ikuai? Mbaeta rereko vae ma guive r eraapa
ke tet gui. 13 Mbaeta ore romomba ta kovae tet. Apygua kuery reko

vaia omombeua r Senhor renonde peve onhendu. Hae ramo Senhor


orembou romomba agu hei.
14 Hae ramo L oo vy guajy me kuery pe omombeu. Hae vy aipoei:

Pepu ke, pejepea apy gui. Senhor omomba ta kovae tet hei
te tajy me kuery Horyai vy po hei okuapy.
15 Komba ramove anjo kuery petegue ju ijayvu L pe. Hae vy aipoei:

Epu ke, erojava heravy nderayxy hae nderajy mokove rereko


vae, tet okanhy r pekanhy e agu hei. 16 Hae rami te heko

mbegue ramo avakue ojopy ipo re ogueraa, tayxy hae tajy kuery
mokove reve. Senhor omboaxy ramo ogueraa tet roka peve.
17 Mombyryi ma ogueraa maa py anjo kuery vae regua aipoei ixupe:

Penhave tema, tapeo jepe. Pema eme penderakykue re, hae


yvy joja por reia rupi peaxapa e teria ja pepyta eme. Yvy re tapeo
pekanhy e agu hei.
18 Hae r L ombovai vy aipoei:

Hae rami ma ndaevei xeruvixa. 19 Ndee ma xemboaxy vy xepytyv


ete kuri xereraa jepe vy. Hae rami avi ndaevei yvy re aa agu. Akyje
aa reve mbaemo vai xerupity ramo aiko vai gui. 20 Pei py o tekoa

mboae. Hae vae katy taa, mbaeta ndatuvixai. Tove hae katy taa, kyri
ete ramo. Hae py ma xerekove reve r aiko hei.
21 Hae rami r hae kuery ombovai:

Haeve ri. Ore noromombai r tekoa ndeayvuague. 22 Tereo pojava


hae py reiko agu. Mbaeve rei ndajapoi r hae py reva ea ja hei.


Hae rami rire hae vae tet omboerya Zoar.g

Sodoma hae Gomorra omombaa ague


23 Kuaray
yvatei ma ovy jave L ova Zoar tekoa py. 24 Hae r Sodoma

hae Gomorra ry ma Senhor ombou enxofre hae tata, ixuguigua ae

g
19.22 Tery Zoar ma Kyri vae ea.
39 Gnesis19,20

hoa yva gui. 25 Hae rami vy omomba ete tet, hae hae katyi yvy joja

por reia hae javi. Tet py ikuai vaekue omomba, mbaemo yvy re
henho vae hae javi reve. 26 Hae gui L rayxy ma guakykue re oma vy

juky guigua opyta hoamy.


27 Hae gui Abrao ma ko e re opu vy oo Senhor renonde oague

py. 28 Sodoma hae Gomorra tet katy oma hoamy. Hae vy oexa r yvy

joja por reia hae javi gui hatax opu ovy, tata rupa gui hatax opua
rami.
29 Yvy joja por reia re tet ikuai vaekue Nhanderuete omomba te

Abrao re imaendua vy ogueraa jepe tay kyr L het omomba ta vae


mbyte gui.

Moabita hae amonita kuery ypy rekokue oa


30 Hae
gui Zoar tekoa py L oikoxe te okyje vy ojepea ju hae gui,
guajy mokove reve. Yvy re ju oo, hae pete itakua o vae py ikuai
guajy kuery reve.
31 Hae gui tajy guaiguve vae aipoei kyrve vae pe:

Nhanderu ma tujai ma, hae jipoi avakue kovae yvy re nhanemer


ikuai vae, nhanderekor vaekue rami vy nhamenda agu. 32 Jaa,

nhamboyu vinho py. Hae gui nhanheno hexeve, nhanderu gui ae


nhanememby agu tayr hei. 33 Hae rami vy hae vae pyvy nguu pe

ome vinho oyu agu. Hae gui guaiguve vae ova vy nguu reve onheno
oikuaa e re. Tajy onheno r noendui, ne opu jevy ramo voi noendui.
34 Hae gui kogue guaiguve vae aipoei kyrve vae pe:

Kuee pyvy xee anheno vaekue xeru reve. Hae gui kovae pyvy
haekue rami ju jajapo vinho oyu agu. Hae gui ndee ju eva enheno
hexeve, ixugui nhanememby agu tayr hei. 35 Hae vae pyvy

haekue rami ae ju nguu pe vinho ome oyu agu. Hae gui tajy kyrve
vae ju ova vy onheno nguu reve oikuaa e re. Onheno r tuu noendui,
ne opu ramo voi ndoikuaai.
36 Hae rami py L rajy kuery mokove nguu gui ae imemby.

37 Guaiguve vae ma pete avai oikuav vy omboery Moabe. Hae vae


ramymino kuery ma Moabe pygua kuery a peve ikuai vae. 38 Hae gui

kyrve vae voi pete avai oikuav avi vy omboery Ben-Ami. Hae vae
ramymino kuery ma Amom pygua kuery a peve ikuai vae.

Gerar py Abrao hae Sara ikuai jave guare

20  Abrao
guekoa gui o vy Neguebe yvy katy ju oo. Hae py ju
1
oiko Cades hae Sur mbyte re, Gerar py ae. 2 Guayxy Sara pe

Xereindy hei ramo Gerar pygua huvixa Abimeleque ogueru ruka.


3 Pyvy Abimeleque oexa rau r Nhanderuete ojexa uka. Hae vy

aipoei ixupe:
Gnesis20,21 40

Kunha vae reipea ramo rombopaga r remano peve, omenda vae


ramo hei.
4 Hae jave kunha vae reve Abimeleque ndajoguerekoi teri. Hae rami

vy aipoei:
Senhor, rejuka ta vae tyy heko por vae? 5 Mbaeta ime ae

Xereindy hei, hae kunha vae voi ixupe Xekyvy hei. Hae nunga rupi
rima xee potae vy e ajapo, ajapo vaixe vy e hei.
6 Nhanderuete ombovai oexa rau r:

Aikuaa por potae vy e rejapoague. Hae nunga rupi ae xee rojoko


xerovai rejejavy e agu, hae kunha vae reve rejoguereko e agu. 7 A

ma eraa ju imea py, mbaeta profeta oiko. Hae ma ndere ojerure ramo
reikove r. Hae rami avi ime pe kunha vae ndereraai ju ri vy reikuaa
anhet ete remano ra, nerembiguai kuery hae javi reve hei.
8 Ko raii jave Abimeleque opu vy oenomba guembiguai kuery, hae

vy omombeupa. Hae ramo avakue oendu vy onhemondyipa okuapy.


9 Hae gui Abimeleque oeno uka Abrao. Hae vy aipoei ixupe:

Mbae tu rejapo orere? Mbae nunga py tu ajejavy ndevy? Mbaeta hae rami
ete ndee xererojejavy hae xerembiguai kuery guive. Ndaevei vae rejapo vaekue
xere. 10 Mbaexa tu renhembopya hae nunga rejapo agu? hei Abrao pe.

11 Abrao ombovai:

Mbaeta xee ma xejeupe ae aipoae: Kovae tekoa pygua kuery ma


Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi e ikuai vy xejuka r xerayxy kuxa,
hae vaekue. 12 Hae rami avi anhet ae xereindy oiko, xeru rajy oiko vy, vaeri

hai memby e tavy oiko. Hae rami vy rima hexe amenda karamboae. 13 Hae

nunga rupi aguata-guata agu xeru ro gui Nhanderuete xemondouka jave


aipoae vaekue xerayxy pe: Po rami r ndee xepytyv nhavaa nhav rupi,
Xevy Xekyvy re r, hae vaekue ixupe.
14 Hae rami r ixupe Abimeleque ogueru ruka vexai, vaka, hae

tembiguai kuery avakue hae kunhague, omboaxapa Abrao pe. Tayxy


Sara avi omboaxa ju ime pe. 15 Hae vy Abimeleque aipoei:

Xeyvy hae javi ma nerenonde itui. E tema rexea py rei hei.


16 Hae gui Sara pe ju aipoei:

Ma, ndekyvy pe ame ta mil hati vae prata guigua, ndere oiko vaekue
hae javi rekovia. Hae ramo pav oikuaa r ndereko por vaea hei.
17 Hae gui Abrao ojerure ramo Nhanderuete omonguera Abimeleque,

tayxy hae hembiguai kuery, tay jevy agu rami. 18 Mbaeta Abrao

rayxy Sara kuxa Senhor ojapo rire kunhague Abimeleque ro py ikuai


vae hae javi imemby ve agu rami.

Isaque ituiiague

21  Senhorijayvuague rami vy Sara pe ojekuaa uka vy ojapo


1

ijayvuague. 2 Hae ramo Sara oguerekoi, hae vy oikuav pete avai.



41 Gnesis21

Nhanderuete oaangaague ra py ae Abrao tujai ma vaeri tay, Senhor


ijayvuague rami vy. 3 Sara piai ituii vaekue Abrao omboery Isaque. 4 Tay

Isaque oito ra oguerekoa py Abrao omboi ipire, Nhanderuete ojapo ukaague


rami vy ae. 5 Abrao cem maet ma oguereko tay Isaque oiko jave.

6 Hae gui Sara aipoei:


A ma Nhanderuete xeapo xerory ju agu rami. Hae ramo pav hae


nunga oendu vy hory avi r xererovya vy. 7Avave rei noexai vaekue xee Sara

amokambui agu re xepiai Abrao ray, tujai vaipa ma vaeri tavy hei.

Tekoa ea rupi Agar oguata jave guare


8 Avai
Isaque tuvixa ovy vy nokambuvei. Hae ramo nokambuveia ra
Abrao ojapo pete ngaru tuvixa vae. 9 Hae vae javegua py o avi Egito

guigua Agar pia, Abrao ray mboae vae. Hae vae ma ojojai rei Isaque.
Hae nunga Sara oexa vy 10 aipoei Abrao pe:

Emondouka na pevae tembiguai ipia reve. Ndaevei ipia mbaemo


reja vae ojopy avi agu xepia Isaque reve hei.h
11 Hae nunga Abrao oendu vy ndaevei guay jypygua re. 12 Hae rami

te Nhanderuete aipoei Abrao pe:


Ndeporiau eme nderay hae ixy nerembiguai re oiko vae re. Endu
ke nderayxy Sara ijayvua hae javi, mbaeta Isaque ramymino kuery
pe ae r Abrao ramymino kuery ea.i 13 Hae gui nerembiguai pia

ramymino kuery voi amboeta r, nderay oiko avi ramo hei.


14 Hae ramo ko e mbove Abrao opu vy Agar pe ome mbojape

hae pete hyru yy. Ikupe re omo. Ixupe omboaxa avi ipiai. Hae rami vy
omondouka. Hae ramo kunha vae oo vy oguata rei oikovy Berseba katy
tekoa ea o vae rupi.
15 Hae gui yy hyru py opa ma ramo opia omonheno yvyrai hia

vae guy py. 16 Hae vy ojepea vy oo avai ituia gui mombyryi, huy

nhamombo ramo oguerovya rami peve, Avai omano r aexa agu


ndaevei hei vy. Hae rami vy hae py oguapy vy hax reve ojaeo.
17 Hae gui Nhanderuete ma avai vae hax r oendu. Hae rami vy yva

gui Nhanderuetea guigua anjo oeno Agar. Hae vy aipoei:


Agar, mbae tu rereko? Ekyje eme, mbaeta Nhanderuete oendu
avai ituia py haxa. 18 Epu ke, emopu imoamy avai ndepo py rejopy

reve, mbaeta amboeta ete r hamymino kuery hei. 19 Hae gui

Nhanderuete kunha vae rexa oipea ramo oexa pete ygua. Hae py oo vy
omony ju yryru, hae opiai pe ome oyu agu.
20 Avai vae tuja ovy r Nhanderuete oiko hexeve. Tekoa ea rupi oiko

guyrapa hae huy revegua. 21 Par yvy regua tekoa ea rupi oiko. Hae

gui tayxyr ixy ojou pete kunha Egito pygua.

21.10 Glatas4.30
h i
21.12 Romanos9.7, Hebreus11.18
Gnesis21,22 42

Abimeleque reve Abrao pete rami ikuai agu ojapoague


22 Hae
jave ma Abimeleque hae ojeupegua xondaro ruvixa Ficol reve
aipoei Abrao pe:
Opa mbae rejapoa py Nhanderuete oiko ndereve. 23 Hae nunga

rupi ave eura xevy Nhanderuete rery rupi, xevy ndeapu e agu, xeray
pe, ne xeramymino pe. Ndevy ajapo porague rami xevy ju rejapo por
agu, hae xeyvy re reikoague re voi hei.
24 Abrao ombovai vy

Aura r hei.
25 Hae rami te Abimeleque pe Abrao ijayvu ete, hembiguai kuery pete

ygua oipea nhea okuapyague re. 26 Hae ramo Abimeleque ombovai:


Xee ndaikuaai mavae pa hae ramigua ojapo. Avave rei ndoikuaa


ukaai teri xevy, ne ruxi ma voi naendui kovae ra e vy hei.
27 Hae ramo Abimeleque reve Abrao ojapo pete rami ikuai agu. Hae

rami vy vexai hae vaka ogueru vy ome Abimeleque pe. 28 Sete vexai

kunha Abrao oiporavo vy mymba kuerya gui hae kuery aei ikuai agu
py omo.
29 Hae ramo Abimeleque oporandu Abrao pe:

Mbaer tu sete vexai ri reipea?


30 Abrao ombovai:

Xepo gui rejopy r pee py sete vexai ikuai vae, xee ae kovae ygua
ajoo ukaague kuaa ukaar hei. 31 Hae rami rire hae vae henda hery

Berseba, hae py oura okuapy rire.j 32 Hae rami vy pete rami ikuai agu

re jogueroayvu Berseba py. Hae rire Abimeleque hae xondaro ruvixa


Ficol opu vy ojevypa ju filisteu kuery yvy katy. 33 Berseba py Abrao

onhot tamargueira. Hae py ojapukai guive Senhor Nhanderuete imar


e vae rery rupi. 34 Filisteu kuery yvy re Abrao oiko are.

Nhanderuete Abrao oeko aague

22  Hae
vae rire Nhanderuete oeko a Abrao. Hae vy
1

Abrao hei ixupe.


Ombovai:
Apy ma a.
2 Nhanderuete aipoei:

Ejopy nderay petei Isaque reayvu ete vae, hae eraa Mori yvy re.
Hae py reme r xevy reapy vy, pete yvyty xee aexa uka vaer ry hei.
3 Hae gui ko e mbove Abrao opu. Guymba mburika oguereko

katupa ma vy ogueraa moko guembiguai, guay Isaque guive. Yxak


omboay uka omoendy agu. Hae gui oo Nhanderuete aipoeiague katy.

j
21.31 Tery Berseba ma Ygua ouraague ea.
43 Gnesis22

4 Mboapy ra ma ooa py Abrao oma vy oexa ooxea mombyry gui.


5 Haevy aipoei guembiguai kuery pe:
Pe kuery orerar r apy mburikai reve. Hae r xee ma kunumi
vae reve r roo kii rami. Nhanderuete romboetepa ma vy rojevy ju
r pea py hei. 6 Hae vy yxak omoendy vaer Abrao ojopy vy

ombovoyi guay Isaque. Hae r tay ma opo py ogueraa tata hae kyxe.
Hae rami vy jogueraa.
7 Ooa rupi Isaque aipoei nguu Abrao pe:

Xeru.
Ombovai:
Apy ma a xeray.
Isaque oporandu:
Apy ma tata, yxak guive o. Mamo tu o vexai jajuka hae japy vaer?
8 Ombovai:

Xeray, Nhanderuete ae r ojou uka vexai japy vaer hei. Hae


gui oove tema joupive.
9 Hae gui ova ma Nhanderuete ijayvuague py. Hae py ma Abrao

ojapo pete altar Senhor pe. Hae vae ry omo yxak. Hae gui
ojokua guay Isaque, hae altar ry omonheno yxak o vae ry. 10 Opo

omondouka vy ojopy kyxe guay ojuka agu. 11 Hae ramo anjo Senhor-a

guigua ijayvu nhendu yva gui. Hae vy aipoei:


Abrao! Abrao!
ombovai vy
Apy ma a hei.
12 Hae ramo aipoei:

Eupi eme ndepo kunumi vae rejuka agu, mbaeve ejapo eme hexe.
Mbaeta a ma aikuaa Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi reiko
vaea, nderay petei vae xevy neremexe ei rire hei.
13 Abrao guakykue katy oma vy oexa pete vexai guakua re ojejura

oiny vae jai rogue hia vae re. Hae rami vy vexai ojopy vy oapy guay
rekovia. 14 Hae vae henda Abrao omboery Senhor ojou uka r. Hae

rami rire a peve Senhor pegua yvyty re ojou uka r, ea.


15 Hae gui mokoguea ma anjo Senhor-a guigua ijayvu Abrao pe yva

gui. 16 Hae vy Senhor aipoei:


Xerery rupi ae aura: Nami rejapo, nderay pete vae xevy


neremexe ei rire ma 17 xee romoingo por r. Anhet amboeta r

neramymino kuery jaxy-tata yva re ikuai vae rami, hae ita kui ye
yvry ikuai vae hetaa rami. Neramymino kuery ipoaka r ngovaigua
kuery ret re.k 18 Hae kuery re vy yvy regua kuery hae javi r amoingo

por, xeayvua rejapo rire hei.l

22.17 Hebreus6.14
k
22.18 Atos3.25
l
Gnesis22,23 44

19Hae
ramo Abrao ojevy ju guembiguai kuerya py. Oo joupive guekoa
Berseba katy. Hae py ju hekoa.

Naor ramymino kuery rery oa


20 Hae
vae rire Abrao oendu Milca voi oikuav ma kyrgue, nderyvy
Naor ray ea r 21 Po rami hery o: tujave vae ma Uz, tyvy Buz, Ar rur

Quemuel, 22 hae gui Qusede, Hazo, Pildas, Jidlafe hae Betuel. 23 Betuel

rajy ma Rebeca. Hae vae kuery irundy meme ma Milca memby kuery
ikuai, Abrao ryvy Naor ramymino kuery. 24 Naor rayxy jevy ma Reum

hery vae. Hae voi oguereko kyrgue: Teba, Ga, Tas hae Maaca.

Sara omanoague

23  Hae
gui Sara ma cento e vinte e sete maet re oikoa py
1
2 omano
Quiriate-Arba tet Hebrom epy vae py, Cana yvy re
ae. Hae ramo Abrao ou vy ojaeo ipya vai vy.
3 Hae vae rire Abrao opu ju omano vaekue ituia gui. Hae vy ijayvu

Hete ray kuery ikuai vae pe:


4 Xee ma yvy mboae guigua aiko pendeyvy re. Peme xevy havy

omano vaekue rupar pendeyvy re, xerayxy retekue anhono por agu
hei.
5 Hete ray kuery ombovai vy Abrao pe aipoei:

6 Xeruvixa, endu ke oreayvu. Ndee ma orembyte reiko Nhanderuete


huvixar omo vaekue rami. Yvyra rupa iporve vae py tema enhono
por nderayxy retekue. Ore kuery regua mavaeve norome ei r
yvyra rupar vae, omano vaekue renhono por agu hei.
7 Hae ramo Abrao opu vy guenapy re o hae vae tekoa pygua

kuery hae Hete ray kuery renonde. 8 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Xapya rei omano vaekue anhono por agu pejou por ri vy


pejapyxaka. Xerekovia pejerure Zoar ray Efrom pe, 9 xevy ome agu

Macpela re itakua o vae, mbaeta ijyvy apy re o. Hepya rami por


tovende xevy, pendeyvy mbyte re anhono por agu hei.
10 Hae gui heteu regua Efrom ou vy oguapy oiny Hete ray kuery

mbyte. Tet kora rok rupi oike vae hae javi oendua py ijayvu, hae vy
aipoei Abrao pe:
11 Any teve xeruvixa, endu ke. Xeyvy amemba rive r ndevy,

itakua o vae guive. Xeretar ray kuery pav renonde ame ndevy.
Enhono por tema omano vaekue hei.
12 Hae ramo Abrao guenapy re o tekoa pygua kuery renonde.

13 Tekoa pygua kuery oendua py ijayvu ju Efrom pe:


Hae rami te rejou por ri ramo ajerure rejapyxaka agu re. Ndeyvy
repy r xee ame. Ejopy ke xepo gui. Hae ramo re xerayxy retekue
anhono por hae py hei.
45 Gnesis23,24

14 Hae
ramo Efrom ombovai:
15
Xeruvixa, endu havy. Pete yvy quatrocentos hati vae prata
guigua ovare vae, mbae tu hae nunga xevy hae ndevy? Enhono por
katu hae py nderayxy retekue hei.
16 Hae rami Efrom ijayvu r Abrao oendu vy oa prata hae ome

ixupe. Hete ray kuery oexaa py ome, ijayvuague rami vy quatrocentos


hati vae prata guigua, mbaemo vendea oiporuve vae regua.
17 Hae rami Efrom yvy Macpela re o vae Manre katyi, yvy, itakua

hae yvyra ikuai vae hae javi 18 ovendepa Abrao pe, Hete ray kuery

hae tet kora rok py ikuai vae hae javive oendua py.
19 Hae rire Abrao onhono por guayxy Sara retekue itakua py,

Macpela yvy re Manre katyi. Hae vae tekoa ma Hebrom, Cana yvy
re o. 20 Hae rami py Hete ray kuery Abrao pe ovende rakae yvy hae

itakua o vae, tayxy omano vaekue rupar.

Guembiguai pe Abrao Isaque rayxyr ojou ukaague

24  Hae
rire Abrao tujai ete ma, heta maet ma oguereko, hae
1

opa mbae py Senhor omoingo por. 2 Hae ramo Abrao ijayvu


guembiguai hoo py ikuai vae gui inhymave vae, opa mbae oguereko
vae re opena vaety pe. Hae vy ixupe aipoei:
Emo ndepo xeu guy rupi, 3 hae eura Senhor Nhanderuete yva hae

yvy hae javi re ipoaka vae rery rupi, xeray rayxyr rejou agu te Cana
yvy apy aikoa py ikuai vae rajy kuery regua e guive.m 4 Hae r xeretar

kuerya py ae r reo, hae vae regua rejou agu xeray Isaque rayxyr hei.
5 Hae ramo hembiguai aipoei:

Xapya rei ma kunha vae ndouxei r xerupive kovae yvy re. Hae
rami r nderay teve r araa yvy rejuague katy?
6 Abrao ombovai:

Ndaevei! Ejapo eme xeray hae katy ojevy agu rami. 7 Mbaeta

Senhor Nhanderuete yva pygua xepea karamboae xeru ro hae yvy


xetuiague gui, hae xevy oura reve Kovae yvy ame r neramymino
kuery peguar, hei vaekue. Hae rami vy nerenonde omondouka r
guembiguai anjo. Hae ramo hae vae yvy gui r reru xeray rayxyr.n
8 Hae gui xapya rei kunha vae nderupive ndouxei ramo toaxa rive

reuraague. Hae rami te eraa eme xeray hae katy hei. 9 Hae ramo

opat Abrao u guy rupi hembiguai opo omo reve oura ijayvuague
rami ojapo agu re. 10 Hae rami vy dez camelo hembiguai ogueraa

opat rymba, hae mbaemo por ipat ogueraa uka vaekue hae javi.
Mesopotmia katy ojepea ovy, Naor kuery ret katy ae.

m
24.3 Hae vae jave ma hae kuery ouraa ovareve agu opo omo r jou guy rupi oura vy.
n
24.7 Glatas3.16
Gnesis24 46

11Het
py ova raiia py pete ygua o vae yvry ova. Hae py
omombytuu ranhe mymba camelo henapy re. Kaaru jave kunhatague
yy re ouaty hora omombytuu imbokuapy. 12 Hae vy aipoei opya py:

Senhor, xepat Abrao Ruete reiko vae, ajerure ndevy xepytyv


agu, hae xepat Abrao voi remboaxy agu. 13 Mbaeta xee ma apy

a ygua rexeii, kunhague kovae tet pygua rajy kuery yy re ouaty


py. 14 Hae nunga rupi tove kunhata xevy aipoaea vae: Emboguejy

yryru ayu agu, hae ramo Eyu, hae nerymba camelo kuery avi r
amboyu, hei vae ae toiko nerembiguai Isaque rayxyr reiporavo
vaekue. Hae ramo re aikuaa xepat remboaxy maa hei.

Rebeca reve Isaque nhovaexague


15 Hae
rami teri ijayvu hoamy jave tet gui o ouvy Rebeca, Betuel
rajy vae. Tuu ma Abrao rykey Naor ray, hae Milca pia. Pete yryru
ogueru oiny oaxiy ry. 16 Hae vae kunhata ma ipor vaipa, ava reve

joguereko vae teri. Hae gui ygua py oo vy oyryru omony ma vy ou


ju.
17 Hae vae jave py tembiguai oo vy ovaex. Hae vy aipoei:

Eme yy ndeyryru gui ayu agu.


18 Kunha vae ombovai:

Eyu katu xeruvixa hei. Hae rami vy yryru omboguejy pojava vy


ojopy reve ombojeroa omboyu agu.
19 Omboyupa ma vy aipoei:

Anove ta nerymba camelo kuery pe ju hae javive oyu peve


hei. 20 Hae rami vy ojapura reve onho mymba oyuaty py, hae onha

ju ovy ygua katy ojarave agu. Ogueruve ju vy camelo kuery hae javive
omboyu. 21 Ava vae ijayvu e re oma oiny oikuaa porxe vy Senhor

anhet pa hae oguataa py oipytyva, tyr anya.


22 Camelo kuery hae javive oyu ma ramo ava vae ogueno pete

ojerei vae ouro guigua hati vae rami rai ipoyi vae, hae moko poapy
regua ouro guigua dez hati vae rami ipoyi vae. 23 Hae vy oporandu

kunha vae pe:


Xee ajerure remombeu agu: Mavae rajy tu ndee? Haeve r ndau
nderu ropy ake agu, hae xerupive ou vaekue guive?
24 Ombovai:

Xee ma Betuel rajy. Xeru ma Naor rayxy Milca pia. 25 Hae gui

roguereko reta mbaemo pire hae nhu. Peke agu voi haeve hei.
26 Hae rami r ava vae guenapy re o vy ombojerovia Senhor.

27 Hae vy aipoei:

Taimaendua pormby toiko Senhor, xepat Abrao Xeruete


heia, mbaeta nomboaxy ei xepat, ne anhet rupi ndoguereko ei.
Xeraper re Senhor xemboe rae xepat retar kuery ro py ae ava
47 Gnesis24

agu hei. 28 Hae rami r kunhata vae onha ovy, hae oxy kuery ro py

omombeupa.
29 Rebeca oguereko pete okyvy Labo hery vae. Hae vae onha ovy

tembiguai ygua rexei hia vae ovaex agu.


30 Ojerei vae hae poapy regua gueindy poapy re oexa vy, hae heindy

Po rami ava vae ijayvu xevy hei. Hae ramo Labo oendu vy oo ovaex
camelo reve, ygua yvyiry hiaa py. 31 Hae vy aipoei ixupe:

Senhor nemoingo por vae, eva ke. Mbae re tu re apy oka py?
Xeropy rupi areko katupa ma, nerymba camelo ikuai agu guive hei.
32 Hae rami vy omova. Camelo kuery ry gui mbaemo omboguejypa

vy ome mbaemo pire hae nhu. Yy guive ogueru ruka ava vae py ojoi
agu, avakue hupive ou vaekue pe voi. 33 Tembiu guive ogueru.

Hae ramo ava vae aipoei:


Xee ndakaru reguai amombeupa e re mbaer pa ajua.
Labo ombovai:
Emombeu mavy hei.
34 Hae ramo aipoei:

Xee ma Abrao rembiguai aiko. 35 Senhor omoingo por ete xepat.


Hae ramo oguerekopa: vexai, vaka, prata, ouro, guembiguai avakue hae
kunhague, guymba camelo hae mburikai. 36 Sara xepat rayxy kakuaa

vaipa oikoa py oikuav opia. Hae vae pe ma tuu omemba oguereko


vae hae javi. 37 Hae gui xepat xeapo karamboae aura agu rami. Hae vy

aipoei: Xeray rayxyr rejou vy ndaevei kunhague Cana yvy xee aikoa
vae regua rejou agu. 38 Hae rami rgue py xeru ro py r reo, xeretar

kuerya py ae. Hae gui r reru xeray rayxyr, hei vaekue xevy. 39 Hae

ramo xepat pe Xapya rei ma kunha vae ndouxei r xerupive, hae.


40 ramo ombovai: Senhor hexeve aikoa vae ombou r guembiguai

anjo nepytyvar, xeretar kuery hae xeru ro py ae rejou agu xeray


rayxyr. 41 Hae rami avi xeretar kuerya py reo ramo kunha vae hae

kuery nombou ukaxei ramo ma toaxa rive reuraague, hei vaekue xevy.
42 Hae gui ange ygua py ava vy aipoae xejeupe: Xepat Abrao Senhor

Xeruete heia vae, xapya rei aguataa rupi xepytyv ramo ma, 43 apy ma

a a ygua yvyiry. Tove kunhata yy re ou vae pe aipoae ramo Eme na


yy ruxi tayu ndeyryru gui, hae r 44 xevy Eyu, hae nerymba camelo

kuery pe voi ajara r, hei vae, hae vae ae toiko xepat ray rayxyr
Senhor oiporavo vaekue, hae vaekue. 45 Hae nunga re teri xepya

ainy jave o ouvy Rebeca. Yryru oaxiy ry ogueru vae reve ygua py oo
vy ojara yy. Hae gui xee aipoae: Ajerure ndevy eme na ayu agu,
hae 46 ramo ome pojava. Hae vy oaxiy ry gui yryru omboguejy vy

aipoei: Eyu, hae nerymba camelo kuery pe voi ame r oyu agu,
hei. Hae ramo ayu, xerymba camelo kuery voi omboyu. 47 Hae gui ixupe

aporandu: Mavae rajy tu ndee? Hae ombovai: Betuel rajy aiko. Xeru
Gnesis24 48

ma Naor ray, Milca pia vae, hei. Hae ramo ix re amo ojerei vae,
hae r ipoapy re ma poapy regua amo.o 48 Hae vy xerenapy re a vy

ambojerovia Senhor. Xemaendua por Senhor xepat Abrao Xeruete


heia vae re, mbaeta tape haevea rupi xerereko rire, xepat retar rajy ae
ajou agu rami tay rayxyr. 49 Hae gui a ma xapya rei xepat pe ipor

vae hae anhet rupigua ri pejapoxe vy pemombeu xevy. Hae rami e


ramo pemombeu por avi xevy, xee aikuaa agu jaiporu kuaa regua katy
aa agu, e vy jaiporu kuaa ea katy hei.
50 Hae ramo Labo hae Betuel ombovai:

Hae nunga ma Senhor gui ae oiko rae. Ore ma mbaeve rei


oreayvur ndoroikuaai, anhet vae remombeu ramo. 51 Upe hiny Rebeca

nerenonde. Eraa, tapeo. Toiko nepat ray rayxyr, Senhor ijayvuague


rami vy hei.

Rebeca re Isaque omendaague


52 Hae
rami ombovai r Abrao rembiguai oendu vy guenapy re o
Senhor renonde. 53 Hae ogueno mbaemo por: ouro, prata guigua hae

tupyja. Rebeca pe omemba. Ikyvy pe, ixy pe avi ome mbaemo por.
54 Hae rire mae okaru hae oyu okuapy, avakue hupive ou vaekue reve.

Pyt oaxa okuapy.


Ko rai ramove tembiguai opu vy aipoei:
Xemondouka ju xepata katy.
55 Hae r ikyvy hae ixy aipoei:

Tove, kunha vae topytavei ranhe dez ra ri jepe. Hae gui mae ma
r oo hei.
56 Hae ramo aipoei:

Ndaevei hae rami agu, aguataa rupi Senhor xepytyv rire.


Xemondouka ju xepata katy.
57 Aipoei okuapy:

Nhaeno havy kunhata vae, ixugui ae nhaendu agu hei.


58 Hae rami vy gueindy Rebeca oeno okuapy vy oporandu ixupe:

Reoxe pa kovae ava reve?


Hae ramo
Aa r hei.
59 Hae ramo omondouka gueindy Rebeca hembiguai reve, Abrao

rembiguai hae avakue hupive ou vaekue reve oo agu. 60 Ogueroayvu

por imondovy Rebeca. Hae vy aipoei:


Ndee ma orereindy. Tanememby reta ete. Tove neremiarir kuery
taipoaka ngovaigua kuery ret re hei. 61 Hae ramo Rebeca opu

o
24.47 Hae vae jave py kunhague omombu uka r ox, agua onambi omombu ukaa
rami avi, ijegua vae omo agu.
49 Gnesis24,25

guembiguai kunhatague reve. Camelo ry omba vy ojeoi ava vae


rakykue. Hae rami py Abrao rembiguai ogueraa Rebeca.
62 Hae vae jave Isaque ou oiny Beer-Laai-Roi katy gui, Neguebe yvy re ju

oiko agu. 63 Kaarui jave oo oyvy rupi oikuaa pota agu. Hae gui oma vy

oexa camelo rygua kuery ou oiny r. 64 Rebeca voi oma vy oexa Isaque.

Hae rami vy camelo ry gui oguejy vy 65 oporandu Abrao rembiguai pe:


Mavae ava tu ou oiny yvy rupi nhandea katy?


Xepat rima ou hei ombovai vy. Hae ramo tova moa ogueno
vy omo ngova.p
66 Isaque pe tembiguai omombeu mbaemo ojapo vaekue hae javi.

67 Hae ramo Isaque ma oxy Sara rogue py ogueraa Rebeca. Hexe omenda

ramo tayxy oiko. Isaque oayvu ete. Hae rami vy mae ipya por ju ixy
omanoague gui.

1Crnicas1.32,33

25  Abrao
omenda ju kunha mboae Quetura hery vae re. 2 Hae
1

vae ma oikuav Zinr, Jocs, Med, Midi, Isbaque hae Su.


3 Jocs ray kuery ma Sab hae Ded. Ded ray kuery ma Assurim,

Letusim hae Leumim. 4 Midi ray kuery ma Ef, Efer, Enoque, Abida hae

Elda. Hae vae kuery hae javi Quetura pia kuery.


5 Hae r Isaque pe ae ma Abrao ome oguereko vae hae javi.

6 Guayxy jevy pia kuery pe ma mbaemo ome avi vaeri oikove teri

reve omondoukapa guay Isaque-a gui mombyry. Amboae yvy katy


omondouka kuaray oua katy.

Abrao omanoague
7Abrao
ma cento e setenta e cinco maet re oiko. 8 Hae gui Abrao

ipytu at vy omano kakuaa ete reve. Hae ramo heraa tamo kuerya py.
9 Hae ramo tay Isaque hae Ismael onhono por Macpela py itakua o

vae py. Hae vae yvy ma Manre katyi o, heteu regua Zoar ray Efrom
mbae vaekue. 10 Hae vae yvy ma Hete ray kuery gui Abrao ojogua

vaekue. Hae py ae onhono por Abrao, tayxy Sara yvry.


11 Abrao omano rire tay Isaque ju Nhanderuete omoingo por. Isaque

ma Beer-Laai-Roi katyi oiko.

1Crnicas1.2831
12 Po
rami Ismael ramymino kuery rery. Hae ma Abrao ray, Sara
rembiguai Agar Egito guigua pia.
13 Po rami ma Ismael ray kuery rery, jypyi ituii vaekue guive. Ismael

ray ypy ma Nebaiote, hae gui Quedar, Adbeel, Mibso, 14 Misma, Dum,

p
24.65 Rebeca ma ngova ojaoi omer Isaque omboete vy, hae kuery reko rami vy.
Gnesis25 50

Mass, 15 Hadade, Tema, Jetur, Nafis hae Quedem. 16 Hae vae kuery ma

Ismael ray kuery. Hae kuery rery ma het hae hekoa rery joo ramigua.
Doze huvixa ikuai guetar kuery re opena vae. 17 Ismael ma cento e

trinta e sete maet re oiko. Hae vy omano. Hae r heraa tamo kuerya
py. 18 Tay kuery ma Havil yvy guive Sur peve ikuai, Egito katyi, Assria

katy jaa vy jaaxa vae. Guetar kuery gui mombyry ikuai.

Isaque ray kuery ituiiague


19Po rami ma Abrao ray Isaque ray kuery. Abrao ray ma Isaque.
20 Isaque quarenta maet oguerekoa py omenda Rebeca re. Hae vae ma
arameu regua Betuel Pad-Ar pygua rajy, arameu regua Labo reindy.
21 Hae gui Isaque rayxy imemby vaer e oiko ramo ojerure Senhor

pe. Hae r ojerurea Senhor oendu ramo tayxy Rebeca oguerekoi kyr
vae. 22 Hyrui py kyrgue joe opu okuapy. Hae ramo Rebeca aipoei:

Hae rami ri ramo mbaer tu xee aiko? hei. Hae rami vy


oporandu Senhor pe.
23 Senhor ombovai:

Moko regua rima nderye py o, ituii guive moko regua r oiko joo
rami e ikuai vae. Pete regua ma amboae gui ipoakave r, hae tujave
vae oiko r kyrve vae rembiguai hei.q
24 Hae gui kyr vae oikuav agu ra ova ramo moko o rae hyrui

py. 25 Jypygua ma pyt rei, haguepa rei vae oiko. Hae nunga rupi

omboery Esa.r 26 Hae rirei ma tyvy ju oiko guykey Esa pyta re ojopy

reve. Hae nunga rupi omboery Jac.s Isaque sessenta maet oguerekoa
py tayxy Rebeca oikuavi.

Esa jypygua peguar vae ovendeague


27Hae gui avakuei tujapave ma ojeoivy. Esa ma imbaejuka rupi oiko
kaaguy re. Hae r Jac ma oiko rive, ooi py o vae. 28 Isaque oayvu

vaipa Esa, xoo ojuka vaekue houxe vai vy. Hae r Rebeca ma Jac
oayvuve.
29 Hae gui Jac mbaemoi ombojy oiny jave Esa ou oiny kaaguy gui

inhembyayi vaipa reve. 30 Hae vy aipoei:


Eme xevy upe pyt rei vae rembojy vaekue kyri hau agu,
xenhembyayi vaipa ma hei. Hae nunga rupi omboerya Edom.t
31 Hae ramo Jac aipoei:

Evende ranhe xevy jypygua peguar rejopy vaer vae.u

q
25.23 Romanos9.12 r25.25 Tery Esa ma Haguepa vae ea. s25.26 Tery Jac ma
Jopyta jopya ea, nhombotavya jaikuaa agu. t25.30 Tery Edom ma Pyt vae ea.
u
25.31 Hae kuery reko rami vy tuu omano vy guay tujave vae pe oeja retave r iporve
vae anho, hae r kyrve vae pe ma mboapyive r oeja.
51 Gnesis25,26

32 Tykey
ombovai:
Xee ma amano ta ma. Mbaer tu ovare xevy jypygua peguar vae?
hei.
33 Hae ramo Jac

Eura ranhe xevy hei ramo oura.


34 Hae gui Esa pe Jac ome mbojape hae lentilha mimo. Hae r

houpa ma vy opu ovy. Hae rami py Esa nombovarei jypygua pegua


ojopy agu vaekue.

Filisteu kuery yvy re Isaque oiko jave guare

26  Hae
gui oiko ju karuai yvy re, jypyi Abrao oiko teri jave
1

karuai oiko vaekue ramigua. Hae nunga rupi Isaque oo Gerar


katy, filisteu kuery ruvixa Abimeleque-a py. 2 Hae gui ixupe Senhor

ojexa uka vy aipoei:


Eguejy eme Egito katy. Epyta yvy xee aexa uka vae py. 3 Hae py

ae eiko. Hae r xee aiko r ndereve, romoingo por r guive. Mbaeta


ndevy hae nderay kuery pe ju r ame kovae yvy hae javi. Ajapopa r
nderu Abrao pe auraague. 4 Hae rami vy neramymino kuery amboeta

r jaxy-tata yva re ikuai vae hetaa rami. Hae kuery pe ju te ame


kovae yvy hae javi. Neramymino kuery re vy amoingo por r hae javi
regua yvy re ikuai vae, 5 Abrao xenhe rendu rire. Hae ma ojapopa

ajapo uka vae, aipota vae, lei hekor aeja vaekue hae javi hei.v
6 Hae ramo Isaque ma Gerar py ae opyta.

7 Hae vae tekoa pygua kuery tayxy re oporandu r Xereindy hei r,


Xerayxy hei agu okyje vy. Ojeupe ae Avakue tekoa pygua xejuka e
agu Rebeca oayvu vy hei, tayxy ipor vaipa ramo.
8 Are ma hae py Isaque oikoa py filisteu kuery ruvixa Abimeleque

oma pete oki rupi. Hae vy oexa Isaque guayxy Rebeca reve joayvu
ramo. 9 Hae gui Abimeleque oeno uka Isaque. Hae vy aipoei:

Anhet ae kunha vae nderayxy rae! Mbae re tu ixupe Xereindy


re?
Isaque ombovai:
Mbaeta Ikuxa xejukaa e agu, hae vy hei.
10 Abimeleque aipoei:

Mbae re tu hae rami rejapo orere? Ndaxyi rgue amongue apygua


nderayxy reve ojejavy agu. Hae rami vae rire ndee orembojejavy vaipa
ete rgue hei.
11 Hae gui guetar kuery hae javive pe ju Abimeleque ijayvu:

Amongue kovae ava re ojapo vai vae, hae e vy tayxy re opena


vae ma anhet omano r hei.

26.4 Atos3.25
v
Gnesis26 52

12 Hae
rire hae vae yvy re Isaque omaet. Hae vae maet re ae
pete-te gui omono cem, Senhor omoingo por ramo. 13 Hae rami vy

oguerekopave tema ovy, oiko por, oguerekopa ete peve. 14 Oguereko

vexai, vaka, oguereko reta guembiguai. Hae ramo filisteu kuery ndaevei
rei ikuai hexe. 15 Hae rami vy ombotypa ygua tuu Abrao oikove teri r

hembiguai kuery ojoo vaekue, yvy omonymba rive.


16 Abimeleque voi aipoei Isaque pe:

Ejepea orerekoa gui, ore kuery gui ndepoakapave ma guive ramo


hei.
17 Hae rami r Isaque oo hae gui, Gerar yvy guy py ju oiko agu.

Hae py ae hekoa. 18 Hae py petegue ju Isaque ojoo uka yguar Abrao


oikove teri r ojoo pyre, Abrao omano rire filisteu kuery ombotypa
vaekue. Ygua pete-te omboery tuu omboeryague rupi ae.
19 Isaque rembiguai kuery avi yvy guy py ojoo vy ojou yvu por oa.

20 Hae r Gerar pygua vexai re opena vae kuery jogueroa okuapy Isaque

rymba kuery re opena vae reve, Kovae yy ma orembae hei vy. Hae
ramo hae vae ygua Isaque omboery Eseque, hexeve jogueroa ramo.w
21 Hae gui amboae ygua ju ojoo. Hae vaekue re voi jogueroa okuapy.

Hae nunga rupi hae vae omboery Sitna.x


22 Hae gui oove vy amboae ju ojoo yguar. Hae vae re ma

ndajogueroavei vy omboery Reobote,y A Senhor nhanderekoar ome


ma ramo nhandekuai por r kovae yvy re hei vy. 23 Hae gui Berseba

katy ju oo.
24 Hae vae pyvy Senhor ojexa uka ixupe. Hae vy aipoei:

Xee ma nderu Abrao Ruete. Ekyje eme, mbaeta ndereve voi


xee aiko. Romoingo por r, hae neramymino kuery amboeta r
xerembiguai Abrao re vy hei. 25 Hae ramo hae py ojapo pete altar

Senhor pe, hae ojapukai hery rupi. Hae gui oupi o agu hae py ae
hekoa vy. Hembiguai kuery ojoo ju yguar hae py.

Abimeleque reve Isaque pete rami ikuai agu ojapoague


26 Hae
rire Gerar gui ou Abimeleque, ir Ausate hae xondaro ruvixa
Ficol reve. 27 Ovamba ramo Isaque aipoei hae kuery pe:

Mbaer tu peju xea py? Xere napendeaei rei vy penembyte gui


xepea vaekue ri.
28 Hae kuery ombovai:

Roexa por Senhor anhet ndereve oikoa. Hae rami vy aiporoe:


A ke jaura ore kuery ndereve, jajapo pete rami nhandekuai agu.
29 Eura ke orevy rejapo vai e agu, ore peteve henda py ndere

w
26.20 Tery Eseque ma Jogueroaa ea. x26.21 Tery Sitna ma Ijae ea ea.
26.22 Tery Reobote ma Heta ikuai agu ea.
y
53 Gnesis26,27

ndorojapo vaia rami avi. Haevea rami anho rojapo ndere, romondouka
por guive karamboae. Ndee ma Senhor omoingo por vae reiko hei.
30 Hae ramo Isaque ojapo ngaru hae kuery pe. Okaru hae oyu okuapy.

31 Ko rai opu vy oura okuapy joupe-upe. Hae gui Isaque omondoukapa


r hae kuery ojeoi por.


32 Hae vae rave Isaque rembiguai kuery ou vy ixupe omombeu ygua

ojoo vaekue. Hae vy aipoei:


Rojou ma yy hei okuapy. 33 Hae vae ygua ma omboery Seba.

Hae rami rire hae vae tet rery a reve Berseba.


34 Hae gui Esa quarenta maet oguerekoa py guayxyr ojou moko:

heteu regua Beeri rajy Judite hae heteu regua Elom rajy Basemate.
35 Hae kuery mokove re Isaque hae Rebeca ndaevei ete ikuai.

Isaque guay kuery Jac hae Esa ogueroayvu porague

27  Isaque
tujai vy ndoexa kuaavei, noma atvei ma vy. Guay
1

tujave vae Esa oeno vy aipoei:


Xeray.
Ombovai:
Apy ma a hei.
2 Tuu aipoei ixupe:

Xetujai ma, amano agu ra ova ouvy te ndaikuaai arakae paa.


3 A eraa nerembiporu huy ryru hae nderapa, tereo kaaguy re, hae

ejuka xoo xevy. 4 Ejapo tembiu hee vae xee hauxea ramigua, eru hau

agu. Mbaeta amano e mbove xee rogueroayvu por r hei.


5 Hae ramo Rebeca oendu guay Esa reve Isaque ijayvu r. Hae ramo

Esa kaaguy re xoo ojuka agu oo ma ramo 6 Rebeca aipoei opia Jac

pe:
Aendu kuri nderykey Esa reve nderu ijayvu vy 7 Eru xoo, hae

ejapo tembiu hee vae hau agu, amano e mbove Senhor renonde
rogueroayvu por agu, hei r. 8 A ma xepia, endu xeayvu, ejapo ajapo

uka vae. 9 Tereo mymba kora py, eru moko kavarai ipor vae. Hae vae

gui ma xee ajapo r tembiu hee vae nderu pe, hae houxea ramigua
ae. 10 Hae gui reraa r nderu pe hou agu, omano e mbove ndee ae

ndereroayvu por agu hei.


11 Jac aipoei oxy Rebeca pe:

Hae rami avi key Esa ma haguepa rei vae, hae r xee ma hae
ramigua e. 12 Xapya rei xeru opokopa r xere, oikuaa pota vy. Hae

rami vy oikuaa r ambotavyxea, hae ijayvu vai r xere, xereroayvu


por rgue py hei.
13 Hae r ixy ombovai:

Xepia, tove xere ae to ijayvu vaia. Ndee ma ejapo xeayvua. Tereo,


hae eru hei.
Gnesis27 54

14 Hae
ramo oo. Mymba ojuka vy ogueru oxy pe. Hae r ojapo tembiu
hee vae, tuu houxea ramigua. 15 Hae gui Rebeca ogueru opia tujave vae

Esa mbae ao iporve vae, ngoo py oguereko vae. Hae vae py ma opia
kyrve vae Jac ju omonhemonde. 16 Kavara rague py onhov ipo hae

ijajuy ndagueia rupi. 17 Hae vy opia Jac pe ome tembiu hee vae hae

mbojape ojapo vaekue.


18 Hae gui nguua py Jac oo. Hae vy aipoei:

Xeru.
Ombovai:
Apy ma a. Mavae tu ndee, xeray?
19 Jac ombovai:

Xee ma Esa, nderay tujave vae. Ajapo ma rejapo uka vaekue. Evy
ke, eguapy, heu ajuka vaekue, xereroayvu por agu hei.
20 Hae ramo Isaque aipoei guay pe:

Xeray, mbaexa vy tu rejou voii ete ri rejuka vaer?


Ombovai:
Mbaeta Senhor nderuete ombou xerenonder hei.
21 Hae ramo Isaque aipoei Jac pe:

Enhemboja havy xea py. Tapoko ndere xeray, Esa ete pa reikoa
tyr anya aikuaa agu hei.
22 Hae ramo nguu Isaque-a katyi Jac onhembojave. Hae ramo hexe

opokopa vy aipoei:
Ndeayvua ma Jac rami ndeayvu, hae r ndepo ma Esa rami ae
ndepo hei. 23 Ndoikuaai, ipo haguepa rei ramo tykey Esa po rami.

Hae rami vy ogueroayvu por. 24 Hae vy aipoei ixupe:


Ndee ma xeray Esa ae pa?


Ombovai:
T, hae ae xee hei.
25 Hae ramo aipoei:

Xeray, eru havy xea py rejuka vaekue hau agu, rogueroayvu por
agu hei. Hae gui xoo ogueru ramo hou. Vinho avi ogueru ramo
oyu.
26 Tuu Isaque aipoei:

Xeray, evavei ju ke, xerayvu hei. 27 Hae r onhemboja vy oayvu.


Hae ramo tuu oet ijao reaku. Hae vy ogueroayvu por vy aipoei:
Xeray, reaku ma mbaety Senhor omoingo por vae reaku.
28 Nhanderuete tome ndevy yxapy yva gui, tomoingo por ndeyvy re

henho vae. Tome vaipa trigo hae uva pyau. 29 Tove amboae regua

nerembiguai taikuai, tanemboete. Tove nderyvy kuery re tandepoaka,


ndexy pia kuery guenapy re to nerenonde. Tove ndere ijayvu vai vae
toiko ayvu vaipy, hae r ndereroayvu por vae ma ayvu pormby toiko
hei.
55 Gnesis27

30 Guay
Jac Isaque ogueroayvu pormba ma ramo nguua gui o ovy
ramove tykey Esa ova okaxa vy ooague gui. 31 Hae avi tembiu hee

vae ojapo vaekue ogueru nguua py. Hae vy aipoei ixupe:


Evy ke xeru, heu nderay ojuka vaekue, xereroayvu por agu
hei.
32 Tuu Isaque oporandu:

Mavae tu ndee?
Ombovai:
Xee ma nderay tujave vae Esa hei.
33 Hae ramo Isaque oryryipa reve aipoei:

Mavae tu havy xoo ojuka vaekue ogueru rae? Ndee reju e


mbove xee haupa ma, hae aroayvu por guive. Hae rami rire ayvu
pormby ae r oiko hei.
34 Hae rami tuu ijayvu r Esa oendu vy ndaevei vaipa. Hae vy aipoei

nguu pe:
Xeru, xee voi tavy xereroayvu por rgue.
35 Tuu ombovai:

Nderyvy xembotavy reve ou vy ojereroayvu por uka kuri


nderekovia hei.
36 Hae ramo Esa aipoei:

Haevea rami e ri tyy hae hery Jac?z Mbaeta mokogue ma


xembotavy. Xegui jypygua peguar ajopy r vaekue oipea rire a ma
xerekovia ju ojereroayvu por uka. Ndererekovei teve ne pete henda py
ri jepe xereroayvu por agu?
37 Hae ramo tuu Isaque ombovai Esa pe:

Xee amo ae ma ndere ipoaka vaer. Tyvy kuery hembiguai ikuai


agu rami ajapo. Trigo hae uva pyau ojoupa agu rami xeayvu. Hae gui
ndee xeray, mbae tu a ajapo ta ndevy? hei.
38 Esa aipoei nguu pe:

Xeru, ne pete henda py xereroayvu por agu voi teve ndererekoi?


Xereroayvu por avi nho ke hei. Hae gui Esa ijayvu at vy ojaeo.
39 Tuu Isaque ombovai:

Ndee ma yvy por gui mombyrya py r reiko, yxapy yvate gui hoa
ea rupi. 40 Kyxe re rejeroviaa rupi r reiko nderyvy rembiguai. Hae

rami te repu vy reo jepe r ndere ipoakaa gui hei.


41 Hae rire guay Jac tuu ogueroayvu por rire Esa ivai guyvy pe.

Hae vy aipoei ojeupe: Xeru omano agu ova raii ma. Hae vae rire ma
ajuka r xeryvy Jac, hei.
42 Rebeca oendu hae rami ipia tujave vae Esa ijayvuague omombeua

r. Hae rami vy oeno uka opia kyrve vae Jac. Aipoei ixupe:

z
27.36 Tery Jac ma Nhombotavya ea (25.26).
Gnesis27,28 56

Ma, nderykey Esa ndejukaxe ipya por agu. 43 Hae gui a ma


xepia, endu xeayvua. Tereo xekyvy Labo ro katy Har py. 44 Hexeve eiko

are nderykey ivaiague oaxa peve, 45 nderykey re rejapoague re hexarai


vy ndaivaivei peve. Hae gui ma amondouka r ndereruar. Mbae re tu


pete rave amokanhy ta xepia kuery mokove? hei.
46 Hae gui ome Isaque pe ju Rebeca aipoei:

Xee ma ndavyai Hete rajy kuery kovae yvy re ikuai vae re. Xapya
rei Jac ju hae kuery vae regua guayxyr ojou ramo mbaer tu aikove
ta? hei.

Jac ojavaague

28  Hae
ramo Isaque oeno Jac. Ogueroayvu por reve
1

omondouka. Hae vy aipoei:


Ndaevei nderayxyr rejou agu apy Cana yvy re ikuai vae rajy
kuery regua. 2 Hae rami rgue py epu, tereo Pad-Ar katy, ndexy

ru Betuel ro katy. Hae py ae r nderayxyr rejou ndexy kyvy Labo


rajy kuery regua. 3 Tove Nhanderuete ipoakapa vae tanemoingo por,

tomboeta neramymino kuery, heta regua pendekuai agu. 4 Tove ndere

ju toiko Abrao ogueroayvu porague, hae gui neramymino kuery re ju,


yvy reikoa Nhanderuete Abrao pe ome vaekue re ndee ju nderekoa
agu hei. 5 Hae rami vy Isaque omondouka Jac Pad-Ar katy Betuel

ray Labo ro katy. Hae vae ma Ar pygua oiko, Jac hae Esa xy
Rebeca kyvy.
6 Hae gui Esa oexa guay Jac Isaque ogueroayvu por reve

Pad-Ar katy omondouka r guayxyr hae gui ojou agu. Mbaeta


ixupe Ndaevei Cana yvy re ikuai vae rajy kuery regua rejou agu
nderayxyr hei imondovy vaekue. 7 Hae vy Esa oexa avi Jac nguu

hae oxy ayvu oendu vy Pad-Ar katy oo r. 8 Oikuaa avi tuu Isaque

kunhague Cana yvy pygua ndojou poria. 9 Hae rami vy Abrao ray

Ismael rekoa py Esa oo vy guayxyr kuery ojou vaekue gui ojouve ju


Ismael rajy Maalate, Nebaiote reindy.

Jac pe tape pyr-pyrai oexa ukaa ague


10 Haegui Jac ma Berseba gui ojepea vy oo oiny Har katy. 11 Pete

henda py ovaa py oaxa pyt, kuaray oike ma ramo. Pete ita hae py itui
vae ojou vy omo oak ngytar. Hae vy onheno oupy vy oke. 12 Oexa

rau vy oexa pete tape pyr-pyrai yvy gui yva peve oo vae. Hae vae
rupi anjo kuery Nhanderuetea guigua ojeupi hae oguejy okuapy.
13 Hae vae gui mombyry e hia Senhor. Hae vy aipoei ixupe:

Xee ma Senhor neramo Abrao hae Isaque Ruete. Yvy a renheno


rejupya ma ame r ndevy hae neramymino kuery pe. 14 Neramymino

kuery ma yvy kui rami r heta. Kuaray oikea katy guive r hekoa
57 Gnesis28,29

kuaray oua katy peve, hae ijapuaia katy guive ipuku-a katy peve. Ndere
hae neramymino kuery re vy amoingo por r hae javi regua yvy re
ikuai vae. 15 Xee ma aiko ndereve, ndere apena r mamo r reikoa

rupi. Rojapo r kovae yvy re rejevy ju agu rami. Noroipytyv ei r,


xeayvuague ajapopa peve hei.
16 Hae gui Jac okeague gui omy vy aipoei:

Anhet Senhor o rae apy. Xee ma ndaikuaai. 17 Ndaevei rima rae


apy! Apy ma Nhanderuete ro, yva rok ae! hei ojererokyje reve.

Betel py Jac ita omopuague


18 Korai ramove Jac opu vy ojopy ita oak ngytar omo vaekue,
hae omopu ijytar rami. Hiry onho azeite. 19 Hae vae katyi tet

o vae yma Luz hery vaekue ma Betel ju omboery.a 20 Hae gui Jac

onhemboayvu vy aipoei:
Xapya rei xereve Nhanderuete oiko vy xere opena ramo, xapya
rei mbojape hae ao anhemonde agu xevy ome ramo 21 xeru ro katy

ju ajevy por agu rami, hae ramo Senhor ae r Xeruete. 22 Hae gui

kovae ita ijytar rami amopu vaekue ma o r Nhanderuete ror. Hae


gui mbaemo rejou uka vae nhav gui xee ame kuerei r dzimo ndevy
hei.

Raquel reve Jac nhovaexague

29  Jac
oguatave vy ova kuaray oua katy ikuai vae kuery yvy re.
1
2 Oma
vy oexa pete ygua ojoo pyre o vae. Oexa avi ijyvry
mboapy henda py vexai ijaty vae. Onhenomba rei okuapy, mbaeta hae
vae ygua gui ae r opena vae kuery ome guymba kuery oyu agu.
Ygua juru ry o ita tuvixa vae imbotyar. 3 Hae py mymba kuery ijatypa

jave opena vae kuery oipea r ita ygua juru gui. Hae vy vexai kuery
omboyupa ma vy omo ju r oaty py.
4 Jac oporandu hae kuery pe:

Xeryvy kuery, mamogua tu pe kuery?


Ombovai:
Ore ma Har pygua hei okuapy.
5 Jac oporandu hae kuery pe:

Peikuaa pa Naor ray Labo?


Ombovai vy
Roikuaa ri hei.
6 Jac oporanduve ju:

Hae oiko por pa?

a
28.19 Tery Luz ma portugus pygua ayvu Luz e rakae, hae kuery ayvu py
Amndoay ea. Hae r tery Betel ma Nhanderuete ro ea.
Gnesis29 58

T, oiko por. Pee hymba kuery vexai reve ou oiny vae ma tajy
Raquel ae hei okuapy.
7 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

Ndakaarui teri, novai teri mymba kuery vexai pemboty agu.


Pemboyu vexai kuery, hae peraa pemongaruve hei.
8 Hae kuery ombovai:

Ore kuery pe ndaevei, mymba kuery ijatypa ea ja. Hae ramo re


roipea ita ygua juru gui romboyu agu hei okuapy.
9 Hae kuery reve ijayvu teri reve ova ouvy Raquel nguu rymba kuery

reve, mbaeta vexai re openaa rupi oiko. 10 Hae gui oxy kyvy Labo rajy

Raquel hymba vexai kuery reve ou oiny r Jac oexa vy oo oipea ita
ygua juru gui. Hae rami vy omboyu oxy kyvy Labo rymba vexai kuery.
11 Hae nunga Jac ojapopa vy Raquel oayvu vy ojaeo. 12 Hae vy Raquel

pe Jac omombeu tuu retar ray hae Rebeca pia oikoa. Hae ramo
kunha vae onha ovy nguu pe omombeu agu.
13 Heindy pia Jac ovaague Labo oendu vy onha reve oo ovaex.

Oikuav, oayvu, hae ngoo py ogueraa. Hae ramo Labo pe Jac


omombeupa oguataa rupi oiko vaekue. 14 Labo aipoei ixupe:

Anhet ndee xekgue hae xeroo regua reiko hei. Hae ramo Jac
pete jaxy re oiko hexeve.
15 Hae rire Labo aipoei Jac pe:

Ndee xeretar reiko vaeri haevea rami teve rembaeapo rive xevy?
Emombeu ke mbae re r tu rembaeapo hei.
16 Labo oguereko moko guajy: guaiguve vae ma Lia, hae r kyrve

vae ma Raquel. 17 Lia ma oexa por vae, hae r Raquel ma opa mbae

py ipor, hova rupi voi. 18 Jac oayvu Raquel. Hae vy aipoei Labo pe:

Sete maet re ambaeapo r ndevy, nderajy kyrve vae Raquel re.


19 Labo ombovai:

Amboae rayxyr ame rgue py haeveve ndevy ae ame agu.


Eiko havy xea py hei. 20 Hae rami vy sete maet re Jac ombaeapo

Raquel re. Ixupe r sete maet oaxapa voi, mboapy ra etei merami,
oayvu ete ramo.

Lia hae Raquel re omendaague


21Hae
gui Jac aipoei Labo pe:
Eme mavy xerayxyr. Ova ma nhaangaague, hexe amenda
agu hei. 22 Hae ramo Labo omboatypa avakue hae py ikuai vae

ngaru ojapoa py. 23 Pyvy ma ogueru guajy Lia, Jac pe ome. Hae ramo

jogueroke. 24 (Guajy Lia rembiguair Labo ome guembiguai kunha Zilpa.)


25 Kogue Lia ri ty rae oikuaa vy Jac aipoei Labo pe:


Mbae re tu hae rami xeapo rae? Nderajy Raquel re e ri tyy


ambaeapo rakae? Mbae re tu xembotavy ri?
59 Gnesis29,30

26 Laboombovai:
Ndaevei hae rami rojapo agu orerekoa py. Ndaevei guaiguve vae
gui kyrve vae ranhe omenda agu. 27 Kovae semana opa rire ma ame

r Raquel avi, sete maet re ju xevy rembaeapo agu re hei.


28 Jac ojou por vy pete semana oiko Lia reve. Hae ramo mae ma

guajy Raquel avi Labo ome tayxyr. 29 (Guajy Raquel rembiguair Labo

ome avi guembiguai kunha Bila.) 30 Hae gui Jac joguereko Raquel reve.

Lia gui oayvuve Raquel. Hae gui sete maet re ju ombaeapo Labo pe.

Jac ray kuery ituiiague


31Liandoayvuivea Senhor oexa vy ojapo imemby agu rami. Hae r
Raquel ma imemby vaer e oiko. 32 Hae ramo Lia kyr vae oguereko

vy oikuav avai. Hae vae omboery Rben. Hae vy aipoei:


Xeporiau r Senhor oexa vy xepytyv. Hae ramo a xeme xerayvu
r hei.b
33 Tegue ju kyr vae oguereko vy oikuav avai. Hae vy aipoei:

Ajexavai aikovya Senhor oikuaa vy kovae ju ome xevy hei vy


omboery Simeo.c
34 Petegue ju Lia kyr vae oguereko vy oikuav avai. Hae vy aipoei:

A kovae gui ma xeme xereve onhemoirve r, mboapy tay areko


ramo hei. Hae vy omboery Levi.d
35 Petegue ju oguereko kyr vae, avai. Hae vy aipoei:

A ma arovya Senhor hei. Hae vy omboery Jud.e Hae gui


ndoguerekovei ranhe kyr vae.

30  Hae gui Raquel Jac ray ndoguerekoia oikuaa vy hakate


1

guyke re. Hae vy aipoei Jac pe:


Xemomemby ma tavy. Hae rami e ramo amano r hei.
2 Hae ramo Jac ivai Raquel pe. Hae vy aipoei:

Xee ri tyy Nhanderuete? Hae ae nememby e agu rami ojapo


hei.
3 Kunha vae ombovai:

Apy ma o xerembiguai Bila. Xerekovia hexeve ju pejogueroke kyr


vae oguereko agu, imemby ramo xememby rami oiko agu hei.
4 Hae vy ixupe ome guembiguai Bila tayxy jevyr. Hae ramo Jac

jogueroke. 5 Hae rami vy Bila oguereko Jac ray. 6 Hae ramo Raquel

aipoei:
Nhanderuete xere oikuaa pota vy oendu xeayvua. Hae rami vy
ome xepiar hei. Hae nunga rupi omboery D.f

b
29.32 Tery Rben ma Ma, ipia oiko ea. c29.33 Tery Simeo ma Oikuaa pormby
ea. d29.34 Tery Levi ma Ir ea. e29.35 Tery Jud ma Herovyaa ea. f30.6 Tery
D ma Joguerekoa ea.
Gnesis30 60

7Hae
gui Raquel rembiguai Bila tegue ju oguereko kyr vae Jac ray.
8 Hae r Raquel aipoei:
Xeryke reve ropu vaipaa gui xepoaka ma hexe hei vy omboery
Naftali.g
9 Hae gui Lia ma kyr vae ndoguerekoveia oikuaa vy ogueru

guembiguai Zilpa, hae Jac pe ome tayxy jevy mboaer. 10 Hae gui Lia

rembiguai Zilpa oguerekoi ma Jac ray. 11 Hae ramo Lia aipoei:


Ipor ete vae oiko xevy hei vy omboery Gade.h


12 Hae vae rire Lia rembiguai Zilpa tegue ju oguereko Jac ray.

13 Hae ramo Lia aipoei:


A ma avya, xepia kuery voi xererovya ete r hei vy omboery


Aser.i
14 Hae gui Rben ma trigo omonoa py ojou mandrgora rembypy

mbaety py.j Oxy Lia pe ogueru. Hae ramo Raquel aipoei Lia pe:
Eme xevy mandrgora rembypy ndepia ojou vaekue gui.
15 Lia oporandu:

Reraa ma xeme xegui. A mandrgora rembypy xepia ojou vaekue


ju ta reraa?
Hae ramo Raquel ombovai:
Hae rami r ma a pyvy tove Jac ndereve toke mandrgora
rembypy ndepia ojou vaekue rekovia hei.
16 Kaarui Jac mbaety gui ou ramo Lia oo ovaex. Hae vy aipoei:

A xereve ju r reke, romboekovia kuri mandrgora rembypy xepia


ojou vaekue re hei ramo hae vae pyt oke hexeve.
17 Lia ojerurea Nhanderuete oendu ramo pete nhirua ma oguereko

Jac ray. 18 Hae ramo Lia aipoei:


Nhanderuete ome xevy mbaemo por, xeme pe xerembiguai ame


rire hei vy omboery Issacar.k
19 Lia petegue ju oguereko kyr vae. Mboapy memea ma oguereko

Jac ray. 20 Hae rami vy Lia aipoei:


Nhanderuete mbaemo ipor ete vae ome xevy. A xereve anho


r xeme opyta, mboapy meme tay areko ramo hei vy omboery
Zebulom.l
21 Hae rire kunhai ju oguereko. Hae vae ma omboery Din.

22 Hae gui Raquel re ju Nhanderuete oikuaa pota vy ojerurea oendu


avi. Hae vy ojapo imemby agu rami. 23 Oguereko kyri vae, avai. Hae

vy aipoei:

g
30.8 Tery Naftali ma Joe apua ea. h30.11 Tery Gade ma Ipor vae oikoa ea.
30.13 Tery Aser ma Ovya vae ea. j30.14 Mandrgora ma jai rogue. Hae kuery pe r
i

mo imemby agu regua. k30.18 Tery Issacar ma Mbaeapoa repy ea. l30.20 Tery
Zebulom ma Tekoa ea.
61 Gnesis30

A ma Nhanderuete axmba rei agu rami ve xeapo hei. 24 Hae

vy omboery Jos. Aipoei:


Tove Nhanderuete amboae ju tome xepiar hei vy.m
25 Hae gui Raquel Jos oguerekoi rire Jac aipoei Labo pe:

A ma xemondouka ju xeyvy re ae xerekoa o vae katy. 26 Eme

tavy xerayxy kuery hae xeray kuery, hae kuery re ambaeapo vaipa ete
rire. Hae ramo aa r. Ndee voi reikuaa mbovy maet re hae mar rami
pa ndevy ambaeapoague.

Jac ombaeapove ju agu re Labo ijayvuague


27Hae
ramo Labo aipoei:
A xemboaxya rendu vy ke epytave xereve. Aikuaa ma ndere
vy Nhanderuete xemoingo pora. 28 Emombeu ke mbae nunga re pa

rembaeapo agu xevy. Hae ramo xee apaga r hei.


29 Jac aipoei:

Ndee reikuaa mar rami pa ndevy ambaeapoague, nerymba kuery


re apena porague voi. 30 Xee aju e mbove mboapyi rereko vaekue. A

ma heta ete ma rereko. Ndevy ambaeapo ramo Nhanderuete nemoingo


por. Hae gui a arakae tu havy ambaeapo ta xee ae mbaer re?
hei.
31 Hae ramo Labo oporandu:

Mbae tu havy reipota ame?


Jac aipoei:
Mbaeve eme eme. Nerymba kuery re apena, arve jevy r aikovy,
po rami ri xere rejapo ramo. 32 Kovae rave aaxa r nerymba kuery hae

javi ikuaia rupi. Vexai kuery mbyte gui aipeapa r iparai vae, ipara
vae hae hu vae hae javi. Hae gui kavara kuery mbyte gui aipea r
ipara vae hae iparai vae. Hae vae nunga rive topyta ambaeapoague
repy. 33 Po rami r reikuaa haevea rami pa aiko tyr pa anya. Reju

xapya vy rexaxe ramo angana vaekue hae javi r ojekuaa nerenonde.


Xapya rei kavara kuery iparai vae, ipara e vae, e vy vexai kuery
hu e vae xereve rejou ri vy reikuaa r xemondaague hei.
34 Hae ramo Labo aipoei:

T, haeve. Ndeayvuague rami ae tema eiko hei. 35 Hae vae


rave guymba kavara ava Labo oguereko vae gui ombojaopa ipara
puku vae hae ipara vae hae javi. Kavara kunha ikuai vae mbyte gui
oipea iparai vae hae ipara vae, hae javive ipara xi vae. Vexai ikuai
vae mbyte gui oipea hu vae. Omboaxapa guay kuery pe. 36 Mboapy

araa py nhava agu vae py ogueraa Jac-a gui. Hae r Jac ma Labo
rymba mboae re opena oikovy.

30.24 Tery Jos ma Tomeve ju ea.


m
Gnesis30,31 62

Jac oguerekopave ovyague


37Hae
gui Jac ojou yvyra rak ipyau vae lamo, aveleira hae pltano
guigua. Hae vy oipiro vy ombopara puku-puku, yvyra xi vae ojekuaa
agu rami. 38 Hae vy yvyra rak oipiro vaekue omo mymba renonde

yy rape py, mymba oyuaty py ae. Hae rami vy yy oyu agu ou vy


ipuruapa. 39 Mymba kuery guenonde re yvyra o jave ipuruapa. Hae

rami vy vexai kuery oguereko ipara puku vae, iparai vae hae ipara
vae. 40 Hae gui Jac ombojao vexai. Labo rymba kuery ipara puku

hae hu vae ikuaia katy ombojere mymba mboae. Guymba kuery ae


omombyta mombyryi, nombojeai Labo rymba kuery re. 41 Hae gui

vexai tuvixakueve tayxe nhav mymba kuery renonde Jac omo kuerei
yvyra, yy rape yvry mymba kuery oexa agu py, yvyra oexa reve tay
agu. 42 Hae r vexai kuery ikangykue tayxe ramo ma nomo yvyra.

Hae rami vy ikangykue Labo pe opytapa, hae r imbaraetekue ma Jac


pe opytapa. 43 Hae rami vy Jac oguerekopave tema: mymba vexai,

guembiguai kuery avakue hae kunhague, camelo, mburika guive.

Nguu kuery yvy katy Jac ojevyague

31  Hae
gui Jac oendu Labo ray kuery ijayvu vy Jac tu
1

oipeapa rima nhanderu mbae. Nhanderu mbae gui ombaer


hae javi ojou hei okuapy r. 2 Jac oexa Labo voi ndoguerovyavei r

haekue rami e.
3 Senhor aipoei Jac pe:

Tereo ju nderu kuery yvy katy, neretar kuerya katy ae. Xee aiko r
ndereve hei.
4 Hae ramo Jac oeno uka Raquel hae Lia nhundy rupi guymba

kuery reve oikoa py. 5 Hae vy aipoei hae kuery pe:


Xee aikuaa penderu haekue rami e ndaxererovyaveia. Hae


rami te xeru Ruete xereve oiko. 6 Pe kuery ae voi peikuaa anheaa

rupi penderu pe ambaeapoague. 7 Hae rami te penderu xembotavypa


herekovy. Dez-kue ma opaga r vaekue oguerova. Hae r Nhanderuete


ma mbaeve py ndojapo vai ukai xere. 8 Xapya rei xevy Vexai iparai

vae rembaeapoague repy topyta hei ramo hymba kuery iparai vae
anho r tayi. Hae r xapya rei Ipara puku vae rembaeapoague
repy topyta hei ramo hymba kuery ipara puku vae anho tayi. 9 Hae

rami vy Nhanderuete nderu rymba kuery oipea vy xevy ju omboaxa.


10 Hae gui mymba kuery ipuruaipa jave ama vy aexa rau kavara

ava ojeupi vae ipara puku, iparai hae ipara vae meme ikuaia. 11 Hae

anjo Nhanderuetea guigua aexa rau r Jac hei ramo ambovai: Apy
ma a. 12 Aipoei xevy: Ema, hae exa kavara ava ojeupi vae ipara

puku, iparai hae ipara vae meme ikuaia, mbaeta aexapa Labo ndere
63 Gnesis31

ojapo vaia. 13 Xee ma Nderuete Betel py ajexa uka vaekue. Hae py ma


ita remopu vaekue ry azeite renho reve renhemboayvu xevy. Epu


ke a, kovae yvy gui tereo ju neretar kuerya katy hei vaekue xevy
hei.
14 Hae ramo Raquel hae Lia ombovai vy aipoei ixupe:

Anhet ete ri oreru ro py novei orevy ome vaer. 15 Ndorererekoi


ri tyy amboae yvy guigua oguerekoa rami? Mbaeta orevende, omomba


orevy guar vaekue. 16 Mbaeta oreru gui Nhanderuete opa mbae

oipeapa vaekue ma nhanembae meme, hae nhanderay kuery mbae. A


ejapo tema Nhanderuete ndevy aipoeiague hei.
17 Hae ramo Jac opu. Guay kuery hae guayxy kuery camelo ry

omo vy 18 ogueraapa guymba kuery hae oguereko vae hae javi. Hymba

kuery Pad-Ar py oiko jave ojou vaekue omboatypa, nguu Isaque-a py


Cana yvy re oo agu. 19 Labo guymba rague ojaya agu oo jave Raquel

imonda mbaemo raangaa nguu ro py o vaekue re. 20 Hae rami vy Jac


ju ombotavy Ar pygua Labo. Nomombeui ojava agu. 21 Ojava ovy


opa mbae oguereko vae reve. Opu vy oaxa ovy yak Eufrates, Gileade
yvyty katy oo vy.

Jac rakykue Labo ooague


22 Mboapy araa py mae ma Labo pe omombeua Jac ojavaague.
23 Haeramo guyvy kuery ngupive ogueraa vy ojeoi hakykue. Sete ra re
oguata. Hae vy Gileade yvyty re ovaa py oupity. 24 Pyvy oexa rau r

Nhanderuete ou Ar pygua Labo-a py. Hae vy aipoei:


Eiko kuaa ke, Jac pe ndeayvu eme ipor vae rupi, ne ipor e
vae rupi voi hei.
25 Hae gui Labo oupity ma Jac hae vae yvyty re Jac ooi oupiague

py. Labo voi oupi ooi Gileade yvyty re guyvy kuery reve. 26 Hae vy

Labo aipoei Jac pe:


Mbae tu xere rejapo xembotavy vy? Xerajy kuery reraa rae,
escravo-r kyxe py ogueraa vae rami rive. 27 Mbae re tu rejava nhemi

ri xembotavy agu? Mbaeve neremombeui xevy romondouka pori


agu, mboraei rupi, pandeiro hae mbaepu ix reta vae rupi. 28 Mbae re

tu nderejapoi xeramymino kuery hae xerajy kuery ayvupai agu rami?


Haeve ea rami reiko. 29 Hae rami avi xee xepoaka ndere ajapo vai agu,

vaeri kuee pyvy nderu Ruete ijayvu xevy. Hae vy aipoei: Eiko kuaa ke
Jac pe ndeayvu vai e agu, ne ndeayvu por e agu, hei vaekue
xevy. 30 A ma nderu ro re nderevyavei vy reo xea gui. Hae rami vy mbae

re tu havy nemonda ri xeruete raangaa areko vaekue re? hei.


31 Hae ramo Jac ombovai:

Akyje vy ndaikuaa ukai ndevy. Aipoae xejeupe: Xapya rei r guajy


kuery oipea nhea r xegui, hae vaekue. 32 Hae gui nderuete raangaa

Gnesis31 64

reruare rejou ramo toikove eme. Nhaneretar kuery oexaa py eikuaa


por pota xembae o vae rupi nembae rejouxe vy. Eraapa ju nembae
hei. Mbaeta Jac ma ndoikuaai rae Raquel imondaague.
33 Hae gui Labo oike Jac ro Lia hae hembiguai kuery kunhague

ikuaia py. Opovyvypa te ndojoui. Lia oa gui o vy Raquel oa py ju oike.


34 Tuuete raangaa ma Raquel onhomi rae camelo kupe rygua gury.

Hae vae ry ju oguapy oiny. Labo opy hae javi rupi opovyvypa te
ndojoui.
35 Hae ramo Raquel aipoei nguu pe:

Xeruvixa, ndevai eme ke. Ndaevei apu agu nerenonde, kunhague


reko gui xembaeaxy vy hei. Hae ramo oeka te ndojoui nguuete
raangaa ngoo py oguereko vaekue.
36 Hae rami r Jac ivai vy ijayvu Labo pe. Hae vy aipoei:

Mbae nunga py tu havy noronhe rendui rakae? Mbae py havy


ajejavy vaipa rakae ndevy, xerakykue reju agu? 37 Xembae rei-rei rupi

repovyvypa reia rupi mbae tu havy rejou ndero gui guare? Eru apy
xeretar kuery nderyvy kuery renonde, hae kuery oikuaa pota agu
nhanderekokue re. 38 Vinte maet re ndea py aiko jave ma nerymba

vexai, kavara naimemby por ei, ne ndakarui guive nerymba vexai


re. 39 Ne petegue ndarui ndevy vixo omondoro vaekue. Hae nunga oiko

r xee ae amboekovia. Hae r ara py e vy pyvy mbaemo nerymba


kuery ogueraa ramo ndee remboekovia kuerei xepo gui. 40 Ara py aiko

axy kuaray aku gui, hae pyvy yroy gui ju ajexavai aikovy vaekue,
ndake kuaavei guive. 41 Vinte maet re aiko vaekue ndero py. Catorze

maet re ndevy ambaeapo nderajy kuery mokove re, hae gui seis
maet re ju nerymba kuery re apena aikovy vaekue. Hae jave dez-kue
haekue-ekue e rami rerova xevy repaga r vaekue. 42 Anhet Xeru

Ruete, Abrao Ruete, Isaque Ojererokyjea vae ae xereve ndoikoi vae rire
ma ndee xemondouka rive rgue. Hae rami te Nhanderuete xere opena
ambaeapoa py ajexavai r. Hae nunga rupi ae kuee pyvy ijayvu rakae
ndevy hei.

Jac reve Labo pete rami ikuai agu ojapoague


43 Hae
ramo Labo aipoei Jac pe:
Kovae kunhague ma xerajy kuery ikuai, kovae avakuei ma
xeramymino kuery, kovae mymba kuery ma xerymba meme ikuai. Opa
mbae jaexa vae xembae meme. Mbae tu havy ajapo ta a xerajy kuery
pe hae ipia kuery oikuav vaekue pe? 44 A ma eju, xereve jajapo pete

rami ju nhandekuai agu, nhande mokove nhanemaendua riae agu


rami hei.
45 Hae ramo Jac pete ita ojopy vy omopu ijytar rami. 46 Hae vy

aipoei guyvy kuery pe:


65 Gnesis31,32

Pemono ke ita hei. Hae ramo ita ogueru vy omboaty. Ita


omboaty vaekue yvry okaru okuapy. 47 Hae vae ma Labo omboery

Jegar-Saaduta. Hae r Jac ma omboery Galeede.


48 Hae ramo Labo aipoei:

Kovae itaaty ma a guive topyta nhande mokove momaenduaar


hei. Hae nunga rupi ae omboerya Galeede.n 49 Omboery avi Mispa,

mbaeta aipoei:
Tove Nhanderuete topena xere hae ndere joe gui mombyry jaikoa
ja. Toikuaa pota nhandeayvuague jajapo agu re.o 50 Hae gui xapya rei

xerajy kuery reayvu ve vy amboae kunha re ju remenda ramo avave


rei oikuaa e te tove Nhanderuete toikuaa pota hae nunga re, mokove
nhanderexa vy.
51 Labo aipoeive ju Jac pe:

Apy nhande moko mbyte o itaaty hae ita amopu vaekue.


52 Tove kovae itaaty hae ita topyta nhanemomaenduaar, kyv katy

gui itaaty rovai katy aaxa e agu, ne ndee ma voi ndaevei itaaty ne
ita reaxa agu kyv katy. 53 Tove nhaneramo kuery Abrao hae Naor

Ruete toikuaa pota nhandere hei. Hae ramo Jac oura nguu Isaque
Ojererokyjea vae rery rupi. 54 Hae vae yvyty re Jac ojuka pete mymba

Nhanderuete pe, hae guetar kuery oenomba mbojape hou agu.


Houpa vy hae vae pyvy ju yvyty re oke.
55 Ko e mbovei Labo opu vy oayvupa guamymino kuery hae

guajy kuery. Pete-te ogueroayvu por. Hae vy mae ma ojepea vy oo ju


ngoo katy.

32  Jac voi oguatave ju. Hae ramo Nhanderuetea guigua anjo


1

kuery jogueru ovaex agu. 2 Hae kuery ou r Jac oexa vy


aipoei:
Apy rima Nhanderuetea guigua ikuaia hei vy omboery
Maanaim.p

Esa reve Jac pete rami ju ikuai agu ojapoague


3 Hae
gui Jac guenonde re omondouka guykey Esa pe oayvu
mombeuar kuery, Edom regua Seir yvy katy o ramo. 4 Hae vy aipoei

imondovy hae kuery pe:


Po rami pendeayvu r xeruvixa Esa pe: Nerembiguai Jac aipoei
uka: Aguataa rupi Labo ro py ranhe aiko vaekue a peve. 5 Areko vaka,

mburika, vexai, hae gui xerembiguai avakue hae kunhague. Xeruvixa,


ndea py amondouka xeayvu mombeuar nerenonde xemboaxy uka agu
hei uka, peje r ixupe.

n
31.48 Tery Galeede ma Itaaty nhanemaendua agu ea. o31.49 Tery Mispa ma
Torre oikuaa pota vaety oa ea. p32.2 Tery Maanaim ma Moko regua ikuaia ea.
Gnesis32 66

6 Hae
gui tenonde re omondouka vaekue ou jevy vy aipoei Jac pe:
Roo nderykey Esa-a py peve. Hae voi ou nerovaex agu
quatrocentos avakue reve hei okuapy.
7 Hae rami ijayvu r Jac oendu vy okyje vaipa, onhemondyi guive.

Hae vy ombojao ngupive ikuai vae hae javi: vexai, vaka hae camelo
kuery. Moko henda-enda py omboaty. 8 Mbaeta ijayvu vy Xapya rei

Esa ou vy pete pygua ojukapa te amboae pygua oo jepe r, hei.


9 Hae gui Nhanderuete pe Jac ojerure vy aipoei:

Senhor xeramo Abrao hae xeru Isaque Ruete, xevy aipore vaekue:
Tereo ju ndeyvy re neretar kuerya katy. Hae py ma ndere apena por
r, re vaekue. 10 Xee nerembiguai ma xeyvyi ete ndee xemboaxy vy

ndeayvuague rami xerereko por agu. Mbaeta xepopoka reve anho aaxa
karamboae kovae Jordo yak. A ma moko henda py ju oreaty. 11 Xereraa

jepe ke key Esa po py aiko vai e agu. Mbaeta akyje apy ou vy xejuka
gui, hae xerayxy hae xeray kuery ojukapa gui. 12 Xevy aipore vaekue:

Xee apena r ndere. Amboeta r neramymino kuery ita kui heta agu,
heta ete ramo avave rei ndoipapa kuaai agu rami, re vaekue hei.
13 Hae vae pyvy Jac opyta hae py. Mbaemo ogueraa vae gui

oguereko katu guykey Esa pe ome vaer: 14 duzentos kavara, vinte


kavara ava, duzentos vexai, vinte vexai ava, 15 trinta camelo ikamby vae

tayi reve, quarenta vaka, dez vaka ava, vinte mburika hae dez tayi.
16 Hae vae nunga ogueraa ukapa guembiguai kuery pe, pete-te henda

py omo. Guembiguai kuery pe aipoei imondovy:


Tapeo xerenonder, pemondyi pok mymba kuery pete-te regua
amboae regua gui mombyryi oo agu hei.
17 Jypy oo vae pe aipoei:

Key Esa rerovaex r oporandu r ndevy: Mavae tu nembou? Mar


katy tu reo? Mavae rymba tu nerenonde ikuai? hei ramo 18 rembovai r:

Nerembiguai Jac rymba rima aru. Nguvixa Esa peguar ombou uka.
Hae gui hae voi ou oiny orerakykue, peje r hei.
19 Mokoa oo vae pe haekue rami ju aipoei uka, mboapya oo vae pe

voi. Mymba kuery mondyiar hae javi pe aipoei:


Po rami meme r pendeayvu Esa peovaex vy. 20 Aipopeje r:

Nerembiguai Jac ou oiny orerakykue, peje hei uka imondovy.


Mbaeta ojeupe aipoei: Mbaemo ame uka vy ambopya por r avaex
e mbove. Hae gui ma xee aexa r. Hae rami r xapya rei xejou por
r, hei. 21 Hae rami vy guenonde ranhe omondouka ome uka vaer.

Hae r hae ma hae vae pyt re opyta ranhe okeague py.

Nhanderuetea guigua ava reve Jac jogueroaague


22 Hae
vae pyavyve Jac opu vy omboaty mokove guayxy,
mokove guembiguai kunha hae guay kuery onze-ve ikuai vae. Hae
67 Gnesis32,33

vy ogueraapa Jaboque yak oaxaaty peve. 23 Hae kuery ranhe omboaxa


yak rovai re. Oguereko vae hae javi omboaxapa. 24 Jac hae aei opyta

hae py. Hae ramo pete ava ojekuaa vy hexeve jogueroa ko peve.
25 Ava vae ma Jac re ndaipoakaia oexa vy opoko hiu gury. Hae rami

vy omboi Jac u ojepotaa, jogueroa vy. 26 Hae vy aipoei:


Xepoi katu, taa, mbaeta ko ta ma.


Jac ombovai:
Noromondoukai r xereroayvu por ea ja hei.
27 Hae ramo oporandu:

Mbaexa tu havy nderery?


Jac hei.
28 Hae r aipoei:

A ma Jac ve r nderery, hae r Israel. Mbaeta huvixa rami


Nhanderuete hae avakue reve renhea ndepoaka peve hei.q
29 Hae gui Jac aipoei:

Ajerure nderery remombeu agu.


Ombovai:
Mbae re tu xerery re reporandu? hei. Hae vy ogueroayvu por
hae py.
30 Hae vae henda Jac omboery Peniel, Apy ma xerexa py ae

Nhanderuete aexa te xerekove ndoipeai, hei vy.r 31 Kuaray o jave oaxa


Peniel rupi, okara-karau ovy hiu oi rire. 32 Hae rami rire a reve Israel

kuery ndoui r xoo rajykue hiu ry rupi ijapua oiny vae, ava vae Jac
retyma rajy omboapuapa rire.

Esa reve Jac nhovaexague

33  Jac
oma vy oexa Esa ou oiny r quatrocentos avakue reve.
1

Hae rami vy guay kuery ombojao vy opena uka Lia, Raquel hae
mokove guembiguai kunha pe. 2 Tenonde omondouka mokove guembiguai

kunha, ipia kuery reve. Hae kuery rakykue omondouka Lia imemby kuery
reve. Takykue ete omondouka Raquel ipia Jos reve. 3 Hae vae kuery gui

hae ranhe oo vy sete-kue guenapy re o ovy guykeya py ova peve.


4 Hae ramo Esa onha ouvy ovaex agu. Oikuav, oayvupa. Ojaeo

vaipa mokove. 5 Hae gui Esa oma vy oexa kunhague hae kyrgue ou

oiny r. Hae vy aipoei:


Mavae kuery tu ndereve ikuai?
Jac ombovai:
Pevae kuery ma kyrgue xee nerembiguai pe Nhanderuete ome
vaekue hei.

q
32.28 Tery Israel ma Nhanderuete reve jogueroa vae ea. r
32.30 Tery Sucote ma
Mymba ro ea.
Gnesis33,34 68

6Hae gui moko hembiguai kunha ova ouvy opia kuery reve, hae guenapy

re omba. 7Hae gui Lia omemby kuery reve ju ova vy hae kuery voi guenapy

re o. Hae gui ma Raquel opia Jos reve ova ouvy vy o guenapy re.
8 Hae ramo Esa oporandu:

Mbaer tu gu rami ete nerymba kuery xererovaex rae?


Jac ombovai:
Xeruvixa, anhemboaxy uka vy rima aru ruka kuri ndevy hei.
9 Hae ramo Esa aipoei:

Xee ma areko vaipa ma mbaemo. Ndepo py ae ri topyta rereko vae.


10 Hae r Jac ombovai:

Ejopy katu. Xapya rei xejou por ri r ajerure ame rivei vae
rejopy agu re. Mbaeta xevy r nderova Nhanderuete rova rami ete,
xererovyaa rupi xemova ramo. 11 Hae nunga rupi ajerure mbaemoi

aru ruka vaekue rejopy agu re, xevy Nhanderuete ome pormba rire.
Arekopa opa mbae hei. Hae rami vy onhea ojopy agu.
12 Esa aipoei:

Jajeoi havy. Xee ma aa ta tenonde.


13 Hae ramo Jac aipoei:

Xeruvixa, ndee reikuaa xeray kuery kyrgue teri ikuaia. Xereve


areko avi vexai hae vaka ikamby vae. Xapya rei pete ra re xerymba
kuery romondyi at heravy ramo omanomba r hae javi. 14 Hae nunga

rupi xeruvixa, tereo tema ndee ranhe xee nerembiguai renonde. Hae r
xee ma mbegueii r aa nderakykue, vaka romondyi vae hae kyrgue
ooai rami, Seir py ndee xeruvixaa py ava peve hei.
15 Esa ombovai:

Hae rami r ndereve taeja xereve ikuai vae regua.


Hae r Jac aipoei:
Mbaer tu hae kuery opyta ta? Xeruvixa, haeve ae ma aexa
xemboaxya hei.
16 Hae rami r hae vae rave Esa oo ju Seir py ouague katy. 17 Hae

r Jac ma Sucote katy oo. Hae py ma ngoor ojapo, vaka korar ojaoi
guive. Hae nunga rupi ae hae vae henda omboery Sucote.

Siqum py Jac ovaague


18 Pad-Ar gui Jac ojevy vy hexa reve ova Siqum tet py, Cana
yvy re o vae py. Tet yvry oupi ooi. 19 Yvy ooi oupia vae ma cem

hati vae re ojogua Siqum ru Hamor ray kuery gui. 20 Hae py ma ojapo

pete altar. Hae vae ma omboery Nhanderuete Israel Ruete pegua.

Siqum pygua kuerya py Din oo jave guare

34  Hae
gui Lia memby Din, Jac rajy vae ojepea ovy yvy re
1

ikuai vae rajy kuery rexa vy. 2 Hae jave hae vae pygua huvixa

69 Gnesis34

ma Hamor ray Siqum. Hae vae ma Jac rajy Din oexa vy ojopy vy
ojavyky, oguereko rive. 3 Ovya ete kunhata re, oayvu vy. Ijayvu pori

guive ixupe.
4 Hae gui Siqum aipoei nguu Hamor pe:

Eru ruka ke hae vae kunhata xerayxyr hei.


5 Hae ramo Jac oendu tajy Din oguereko riveague. Hae rami te

okyrir ranhe, tay kuery vaka re openaa rupi ikuaia gui ojevypa ea ja.
6 Hae vae jave ou Siqum ru Hamor Jac reve ijayvu agu. 7 Hae gui

Jac ray kuery oupa nhundy gui. Oendu okuapy gueindy re oikoague.
Hae rami vy ndaeveipa, ipoxypa okuapy, Israel kuery re Siqum haeve
ea ramigua ojapo rire. Jac rajy oguereko rive, haeve vae ete ojapo.
8 Hae gui ma hae kuery reve Hamor ijayvu. Hae vy aipoei:

Xeray Siqum ndovyai ete oikovy nderajy re. Ajerure peme agu
tayxyr. 9 Hae rami vy peiko r oreretar kueryr. Orevy pe peme r

pendajy kuery, hae orerajy kuery ju peraa r penderay kuery rayxyr.


10 Hae rami vy pendekuai ore kuery reve. Oreyvy ma pendeyvyr itui.

Apy ae pendekuai, mbaemo pejogua peikovy penembaer pejou vy


hei.
11 Siqum voi aipoei Din ru hae ikyvy kuery pe:

Ejapo ke ajerurea. Hae r xee ame r peipota vae rei. 12 Mbaemo


re pejerure reta te amemba r. Hae rami avi peme kunhata vae


xerayxyr hei.
13 Hae ramo Siqum hae tuu Hamor pe Jac ray kuery ombovai vy

ombotavya rupi ijayvu, heindy Din Siqum oguereko rive rire. Hae vy
aipoei okuapy:
14 Hae rami agu ndaevei, orereindy rome agu ava opire omboi

uka e vae rayxyr. Orereko rami vy hae nunga ndaevei. 15 Pete mbae

pejapo ramo haeve r orevy, pe kuery avakue hae javive ore rami avi
pendepire pemboi uka ramo. 16 Hae ramo re romomenda orereindy

kuery, hae pendajy kuery re ore romenda, pe kuery reve orekuai, hae
pe kuery reve pete regua nhandekuai. 17 Hae r norenhe rendui,

pendepire napemboi ukai ramo rogueraa ju r orereindy hei.


18 Hae rami hae kuery ijayvu r Hamor hae tay Siqum ojou por.

19 Hae rami vy kunumi vae ndarei hae rami ojapo agu, Jac rajy oayvu

vy. Hae vae ma nguu ro pygua kuery hae javi gui omboeteave vae
oiko. 20 Hae gui guay Siqum reve Hamor tet kora rok py oo vy ijayvu

avakue hae py ikuai vae pe. Hae vy aipoei:


21 Hae vae avakue ma ndojapo vai r nhandere. Hae ramo tove

taikuai, tojogua mbaemo. Nhandeyvy ma tuvixa, haeve nhande hae


javi nhandekuai agu. Hae kuery rajy kuery jajopy r nhanderayxyr,
hae nhanderajy kuery nhamomenda r hae kuery re. 22 Hae rami avi

pete mbae jajapo ramo hae vae avakue pe haeve r nhandereve petei
Gnesis34,35 70

regua ikuai agu, avakue apy nhandekuai vae hae javive nhandepire
nhamboi uka ramo, hae kuery ojapoa rami avi. 23 Hae rire hae kuery

rymba vaka, mbaemo oguereko vae-vae hae javi hae hymba kuery hae
javi r teve nhanembaer opyta. Hae kuery petei re ojerurea jajapo,
nhande kuery reve ikuai agu hei. 24 Hae ramo tet kora rok py

ikuai vae hae javi onhe rendu okuapy Hamor hae tay Siqum. Hae
rami vy avakue opire omboi ukapa hok py ikuai vaekue hae javive.

Simeo hae Levi Siqum ro pygua avakue ojukapaague


25 Mboapy araa py avakue haxya oendu vaipa jave Jac ray moko
Simeo hae Levi Din kyvy kuery ikuai vae ogueraa okyxe. Tet py oike
hae pygua kuery oexa ea py. Ipoxy reve ojukapa avakue hae py ikuai
vaekue hae javi. 26 Kyxe py ojuka avi Hamor hae tay Siqum. Siqum ro

gui gueindy Din oipea vy ojeoipa ju.


27 Hae gui Jac ray kuery mboae ou vy ojukapaague oexa vy

ogueraapa mbaemo tet py ojou vae hae javi, heindy hae pygua
oguereko rive rire. 28 Hymba vexai, vaka, mburika oipeapa tet gui,

hae hovai re mbaemo ikuai vaekue hae javi, 29 imbae rei-rei hae javi

oipeapa. Tay kuery hae tayxy kuery oipokuapa heravy ngoo katy.
30 Hae ramo Jac aipoei Simeo hae Levi pe:

Hae rami peiko vy xemo vai. Pejapo koi rupi ikuai vae xejou vai
agu rami, cananeu hae ferezeu kuery. Nhandereta ei ramo xere opu
vy xejuka r, xero pygua kuery hae javi reve.
31 Hae kuery ombovai:

Hae rami avi haeve r ri ndau hae kuery orereindy itavy rei vae
rami oguereko r? hei okuapy.

Betel py Jac altar ojapoague

35  Hae
gui Nhanderuete aipoei Jac pe:
1

Epu ke, tereo ju Betel katy. Hae py eiko, ejapo pete altar
Nderuete nderykey Esa gui rejava jave ojexa uka vaekue pe hei.
2 Hae ramo Jac ijayvu ngoo pygua kuery hae hexevegua kuery hae

javi pe. Hae vy aipoei:


Pemombo ke mbaemo raangaa amboae kuery guigua penembyte
pereko vae. Pejekyao ukapa. Pendeao voi pemboekoviapa. 3 Nhapu ke,

jajeoi Betel katy. Hae py ma ajapo r pete altar Nhanderuete ajexavai rei
r xerepy vaekue pe, aguata aikovya rupi xereve oiko rire hei. 4 Hae

ramo Jac po py omboaxapa mbaemo raangaa amboae kuery guigua


oguereko vaekue hae javi. Namix oguereko vaekue voi omboaxapa.
Hae ramo Jac ojatypa yvyra carvalho Siqum katyi hia vae guy py.
5 Hae gui ma ojeoi. Nhanderuete ojapo hae katy rai-raii tet o vae

pygua kuery okyjea oendu agu rami. Hae ramo avave rei ndojeoiai Jac
71 Gnesis35

ray kuery rakykue. 6 Hae rami vy Jac hexeve ikuai vae hae javive reve

ovamba Luz tet Betel epy vae py, Cana yvy re o vae py. 7 Hae py

ma Jac ojapo altar. Hae vae henda omboery El-Betel, hae py guykey
gui ojava ovy jave Nhanderuete ojexa uka rire.s 8 Hae py omano Rebeca

mongakuaare Dbora. Hae ramo onhono por Betel guy katy carvalho
hia vae guy py. Hae vae yvyra omboery Alom-Bacute.t
9 Hae gui Pad-Ar gui Jac ou ma ramo Nhanderuete tegue ju ojexa

uka ixupe. Hae rami vy ogueroayvu por. 10 Hae vy aipoei:


Nderery ma Jac. A guive ma Jac ve ma, hae r Israel r


nderery hei. Hae rami vy omboery Israel.
11 Aipoeive ju:

Xee ma Penderuete ipoakapa vae aiko. Nderay reta ke. Ndegui


oiko r pete regua, hae gui heta regua ju r, huvixa kuery voi. 12 Ndevy

ju ame r yvy Abrao hae Isaque pe ame vaekue. Hae gui ndee
ndereikovei ma rire neramymino kuery pe ju r ame hei. 13 Ixugui

Nhanderuete ojepea vy ijayvu oinyague gui ojeupi ju.


14 Hae ramo Jac reve Nhanderuete ijayvu oinyague py ixupe omopu

pete ita ijytar rami. Hiry onho guive mbaemo, azeite avi. 15 Henda

hexeve Nhanderuete ijayvuague ma Jac omboery Betel.

Benjamim ituii ramo Raquel omanoague


16 Betel
gui ojeoive ju. Efrata py ova raiia py Raquel oikuav opia.
Haxy vaipa ete reve oikuav. 17 Imemby raxy ramo hexe opena vae

aipoei:
Enhemondyi eme. Kovae voi ma reikuav nho r hei. 18 Hae

gui omano r inhe ojepea ovy jave omboery Benoni. Hae r tuu ma
omboery Benjamim.u
19 Hae gui Raquel omano ramo onhono por Efrata katy tape oo vae

yvry. Hae vae ma Belm. 20 Raquel rupa ry Jac omopu pete ita

ijytar. Hae vae ma a reve hia. 21 Hae gui Israel ojepea ju vy oor

ojapo der py torre o vae rovai re.


22 Hae vae yvy re Israel oiko jave py tay Rben oo vy onheno nguu

rayxy jevy Bila reve. Hae ramo Israel oikuaa. Hae javi vy doze ikuai
rakae Jac ray kuery.

1Crnicas2.1,2
23 Lia
pia kuery ma Jac ray jypy guare Rben, hae gui Simeo,
Levi, Jud, Issacar hae Zebulom. 24 Raquel pia ma Jos hae Benjamim.

s
35.7 Tery El-Betel ma Betel py Nhanderuete ojekuaa ague ea. t35.8 Tery Alom-
Bacute ma Carvalho ojaeopaague ea. u35.18 Tery Benoni ma Xepia xeraxya guigua
ea. Hae r Benjamim ma Xeray xepo aiporu kuaa regua o vae ea.
Gnesis35,36 72

25 Raquel rembiguai Bila pia ma D hae Naftali. 26 Lia rembiguai Zilpa


pia ma Gade hae Aser. Hae vae kuery Jac ray Pad-Ar py ituii
vaekue.
27 Hae gui nguu Isaque-a py ju Jac ou Manre Quiriate-Arba re o jave

py. Hae vae ma Hebrom, Abrao hae Isaque ikuaiague. 28 Isaque cento e

oitenta maet re oiko. 29 Hae gui Isaque ipytu at vy omano tujai vaipa

ma vy. Hae ramo heraa guamo kuerya py. Hae ramo tay kuery Esa
hae Jac ae onhono por.

1Crnicas1.3537

36  Po
rami ma Esa ramymino kuery rery. Hery mboae ma Edom.
1
2 Esa
guayxyr ojou Cana py ikuai vae rajy kuery regua:
heteu regua Elom rajy Ada, heveu regua Zibeo ray An rajy Oolibama,
3 hae Ismael rajy Nebaiote reindy Basemate.

4 Esa gui Ada oguereko Elifaz, hae Basemate oguereko Reuel.


5 Oolibama oguereko Jes, Jalo hae Cor. Hae vae kuery ma Esa ray

kuery Cana yvy re ituii vaekue.


6 Esa ogueraapa guayxy kuery, guay kuery, guajy kuery, ngoo py

oguereko vae kuery hae javi, guymba kuery, vaka hae mbaemo Cana
yvy re o jave ojou vaekue hae javi. Amboae yvy re ju ogueraapa guyvy
Jac gui ojao vy, 7 mbaeta hae kuery oguerekopa vy ndaevei joa py

ikuaive agu. Yvy ikuaia re ma novei hymba kuery omongaru agu, heta
ete ramo. 8 Hae rami vy Esa Edom avi hery vae oo vy Seir yvyty re oiko.

9 Povae ma Esa ramymino kuery, edomita kuery Seir yvyty re ikuai.


10 Po rami ma Esa ray kuery rery: Esa rayxy Ada pia Elifaz, hae

Esa rayxy Basemate pia Reuel. 11 Elifaz ray kuery ma Tem, Omar,

Zef, Gaet hae Quenaz. 12 Esa ray Elifaz ma guayxy jevy oguereko,

Timna hery vae. Hae vae ma Elifaz gui oguereko Amaleque. Hae vae
kuery ma Esa rayxy Ada remiarir. 13 Hae gui Reuel ray kuery ma

Naate, Zer, Sam hae Miz. Hae vae kuery ma Esa rayxy Basemate
remiarir. 14 Hae r Esa rayxy jevy Oolibama ma An rajy, Zibeo

ramymino oiko. Esa gui oguereko Jes, Jalo hae Cor.


15 Povae kuery ma Esa ray kuery huvixa ikuai vae: Esa ray

jypyigua Elifaz ray kuery ma huvixa Tem, Omar, Zef, Quenaz, 16 Cor,

Gaet hae huvixa Amaleque. Hae vae Elifaz ray kuery huvixa meme
ikuai, Edom yvy re oiko vaekue. Ada remiarir ikuai. 17 Hae r Esa ray

Reuel ray kuery ma huvixa Naate, Zer, Sam hae Miz. Hae vae Reuel
ray kuery ma huvixa meme ikuai Edom yvy re. Esa rayxy Basemate
remiarir ikuai. 18 Hae r Esa rayxy Oolibama pia kuery ma huvixa

Jes, Jalo hae Cor. Hae vae huvixa kuery ma Esa rayxy Oolibama
An rajy memby ikuai. 19 Hae kuery, huvixa kuery guive Esa ramymino

meme ikuai. Hae ma Edom.


73 Gnesis36,37

1Crnicas1.3842
20 Povae
kuery ma horeu regua Seir ray kuery hae vae yvy re ikuai
vae: Lot, Sobal, Zibeo, An, 21 Disom, Eser hae Dis. Hae vae kuery

ma horeu kuery ruvixa, horeu regua Seir ray meme ikuai Edom yvy re.
22 Lot ray kuery ma Hori hae Hom. Lot reindy ma Timna. 23 Sobal

ray kuery ma Alv, Manaate, Ebal, Sef hae On. 24 Zibeo ray kuery

ma Ai hae An. An ma tekoa ea py yvu haku vae ojou rakae, nguu


Zibeo rymba kuery mburika re opena oikovya py. 25 An ray kuery ma

Disom hae tajy Oolibama. 26 Dis ray kuery ma Hend, Esb, Itr hae

Quer. 27 Eser ray kuery ma Bil, Zaav hae Ac. 28 Dis ray kuery ma

Uz hae Ar. 29 Horeu kuery ruvixa ikuai vae ma huvixa Lot, Sobal,

Zibeo, An, 30 Disom, Eser hae Dis. Hae vae kuery ma horeu kuery

ruvixa ikuai, Seir yvy re hekoa vae meme.

1Crnicas1.4354
31Povae
kuery ma Edom yvy re huvixa kuery ikuai, Israel kuery
ruvixave o e mbove. 32 Beor ray Bel o Edom pygua ruvixa. Tet

opena oikovya ma Dinab. 33 Bel omano ramo hekovia o Bozra pygua


Zer ray Jobabe. 34 Jobabe omano ramo hekovia o temanita yvy guigua

Huso. 35 Huso ju omano ramo hekovia o Bedade ray Hadade. Hae


vae ma Moabe yvy re Midi pygua kuery ojuka vaekue. Tet opena
oikovya ma Avite. 36 Hadade omano ramo hekovia o Masreca pygua

Saml. 37 Saml omano ramo hekovia o Saul, Reobote tet Eufrates


yak yvyiry o vae guigua. 38 Saul omano ramo hekovia o Acbor ray

Baal-Han. 39 Acbor ray Baal-Han omano ramo hekovia o Hadar. Tet


opena oikovya ma Pau. Tayxy ma Meetabel oiko, Matrede rajy, Me-Zaabe


ramymino.
40 Po rami ma Esa ramymino huvixa ikuai vae. Hae kuery rery,

hetar kuery rery hae hekoa rery ma joo ramigua: huvixa Timna, Alva,
Jetete, 41 Oolibama, El, Pinom, 42 Quenaz, Tem, Mibzar, 43 Magdiel hae

Ir. Hae vae kuery ma Edom pygua ruvixa ikuai. Hae kuery rery ma
ijyvy hekoa rery joo ramigua ae. Hae vae kuery ma Edom kuery ru Esa
ramymino ikuai.

Tykey kuery guyvy Jos ovendeague

37  Jac
ma yvy tuu oguata oikovyague rupi ae ju oiko, Cana yvy
1

re.
2 Po rami ma Jac kuery rekokue. Tay Jos dezessete maet oguereko

jave vexai re opena oikovy guykey kuery reve. Kunumi teri jave tuu
rembiguai pia kuery reve oiko, Bila hae Zilpa pia kuery reve. Hae
kuery reko omombeu riae nguu pe. 3 Tuu Israel ma guay kuery hae javi

Gnesis37 74

gui oayvuve Jos, tujai ma vy tay rire. Hae rami vy ikamixa pukur
ojapo, ijyva puku vae. 4 Hae gui tykey kuery ma hae kuery gui tuu

Jos oayvuvea oexa vy ndaijaevei hexe. Hexeve ijayvu por agu voi
ndaevevei.
5 Hae gui Jos oexa rau pete mbae, hae guykey kuery pe omombeu.

Hae ramo ipoxypave ju, 6 mbaeta hae kuery pe aipoei rire:


Ajerure pvy, pendu ke amombeu r aexa rau vaekue. 7 Mbaety


py merami nhandekuai mbaemo aju jokuaa rupi. Hae vae mbyte py xee
ajokua vaekue opu hoamy. Hae r pe pejokua vaekue ma ombojere
vy xembae renonde re ojeroa okuapy hei.
8 Hae ramo tykey kuery aipoei:

Hae rami vy ndee ri tyy oreruvixar reiko? Ndee ri tyy orere


ndepoaka ta? hei okuapy. Hae rami ipoxypave okuapy oexa rau
vaekue omombeu ramo, ijayvua ojou vai vy.
9 Hae gui amboae ju Jos oexa rau. Guykey kuery pe omombeu vy

aipoei:
Aexa rau avi pete mbae. Hae vy aexa kuaray, jaxy hae jaxy-tata
onze ikuai vae. Hae kuery xerenonde re merami ikuai vy ngova yvy re
omovamba okuapy hei.
10 Nguu hae guykey kuery pe omombeu ramo tuu ixupe ijayvu ete.

Hae vy aipoei:
Mbaer tu hae nunga rexa rau? Hae rami vy ore kuery xee,
ndexy, nderykey kuery yvy re orerova romovamba r ri tyy
nerenonde re ro vy? hei. 11 Tykey kuery ma ndoayvuvei okuapy. Hae

r tuu ma hae nungakue omo por opya re.


12 Hae gui tykey kuery oo nguu rymba kuery vexai re opena agu

Siqum katy. 13 Hae ramo Israel aipoei Jos pe:


Xerymba kuery re nderykey kuery opena okuapy Siqum py.


Romondouka r hae kuerya py.
Jos ombovai:
Apy ma a.
14 Israel aipoei:

Tereo a. Exa mar rami pa nderykey kuery ikuaia, hae xerymba


kuery mbaexa pa ikuaia guive exa pota. Hae gui eju xevy remombeu
agu hei. Hae rami vy Hebrom yvy guy gui omondouka Siqum
katy.
15 Opa rupi rei Jos oiko r pete ava ovaex. Hae vy oporandu:

Mbae tu reka reikovy?


16 Ombovai:

Key kuery rima aeka aikovy. Emombeu ke mamo pa mymba kuery


oguereko okuapya hei.
17 Hae r ava vae aipoei:

75 Gnesis37

Apy gui ojeoipa ju ma. Mbaeta aendu aipoei r: Jajeoi apy gui
Dot katy ju hei okuapy ramo. Hae ramo Jos oo guykey kuery
rakykue. Hae vy Dot py ojou.
18 Mombyry rupi ou reve hae kuery oexa vy ova e mbove

jogueroayvu okuapy ojuka agu re. 19 Joupe-upe aipoei:


Pee ma ou oiny oexa rau kuaa vae! 20 Peju ke a, jajuka. Nhamombo


yvykua py, hae nhamombeu r vixo kaaguy regua houague rami. Hae
rami vy jaexa r mbae pa oexa rauague gui oiko raea hei okuapy.
21 Hae rami ijayvu r tykey Rben oendu vy ogueraa jepe hae kuery

po gui. Hae vy aipoei:


Ndaevei jajuka agu. 22 Ndaevei nhamo agu huguy. Yvykua tekoa

ea py o vae py pemombo te hexe pemo eme pendepo hei. Hae


rami ijayvu hae kuery po gui ogueraa jepexe vy tuua py ju omondouka
agu.
23 Hae gui Jos guykey kuerya py ova ramove ojopy, omboi ikamixa

puku ijyva puku vae onhemonde oikovya. 24 Ojopy vy omombo yvykua


yy o e vae py.
25 Hae gui oguapy okuapy okaru agu. Oma vy oexa Ismael regua

kuery Gileade gui ou okuapy vae. Guymba camelo ry ogueru heaku


por vae, blsamo hae mirra. Egito yvy katy ogueraa henoiny.
26 Hae gui Jud aipoei guyvy kuery pe:

Mbae tu jajou r nhanderyvy jajukaague re, hae huguy


nhamoague nhanhomia re? 27 Peju, nhavende Ismael regua kuery pe,

hexe nhandepo nhamo e agu, mbaeta nhanderyvy nhanderoo ae


oiko hei. Hae ramo tyvy kuery ojou por.
28 Mbaemo vendea Midi pygua kuery oaxa ojeoivy ramo Jos rykey

kuery ojopy vy ogueno yvykua gui. Ismael regua kuery pe ovende vinte
hati vae prata guigua re. Hae r hae kuery ma Egito yvy katy ogueraa
Jos.
29 Hae gui Rben yvykua py oma agu ou ju ramo Jos novei ma

hae py. Hae ramo oao omondoro.v 30 Oo ju guykey kuerya py. Aipoei:

Kunumi vae novei pe py. Hae rami rire xee mar katy r tu aa?
hei.
31 Hae ramo Jos kamixa puku ojopy vy kavara ojuka vy ombovypa

huguy. 32 Hae vy kamixa puku ijyva puku vae omondouka, nguua py


ogueraa uka. Hae vy aipoei uka okuapy:


Kovae rojou. Exa pota nderay mbae pa tyr pa haea hei uka.
33 Hae gui tuu kamixa puku oexa kuaa vy aipoei:

Xeray mbae rima. Vixo kaaguy regua rima hou rae. Anhet Jos
omondoropa r rae hei. 34 Hae rami vy Jac oao omondoropa vy

37.29 Hae kuery omondoro r oao ndovyaia oexa uka vy.


v
Gnesis37,38 76

ajukue voxa guigua py ju onhemonde. Mbovy ra re rei e ipya vai


oikovy guay re. 35 Hae ramo tay hae tajy kuery hae javive joguerupa

ombopya por agu. Hae r hae ma nonhembopya por ukai. Hae vy


aipoei:
Ajaeo reve r xenhe oo xeray oa py hei. Hae rami vy tuu
ojaeo vaipa.
36 Hae vae jave Midi regua kuery ma Egito yvy py ju ovende Jos,

Fara rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vae pe.

Jud hae tay rayxykue Tamar rekokue oa

38  Hae
vae jave py Jud guyvy kuerya gui ojepea vy oiko pete
1

Adulo pygua, Hira hery vae ro py. 2 Hae py Jud oexa pete

kunha Cana pygua Sua rajy. Guayxyr ogueru vy oguereko. 3 Hae gui

oguerekoi kyr vae, avai. Tuu omboery Er. 4 Oguerekove ju amboae kyr

vae. Hae vae ma ixy omboery On. 5 Petegue ju oguereko ramo amboae

avai ituii. Hae vae rery ma Sel. Quezibe tekoa py oikoa py oikuavi.
6 Hae gui Jud ojou guay jypy guare Er rayxyr, Tamar hery vae.

7 Hae r Jud ray tujave vae ma teko vai rupi anho oiko Nhanderuete

renonde. Hae ramo Senhor oipea hekove.


8 Hae ramo guay On pe ju Jud aipoei:

Ereko nderykey rayxykue. Nhanderekor vaekue rami vy ereko,


nderykey rayr rami pereko agu hei.w 9 Hae rami te On oikuaa

tay oiko vaer vae tay ae e oiko ra. Hae rami vy guykey rayxykue
reve onheno nhav ojapo yvy py hoapa agu rami, tykey rayr rami
oiko e agu. 10 Hae rami ojapo ramo Senhor ndojou pori. Hae rami

vy hae vae rekove voi oipea avi.


11 Hae ramo Jud aipoei guay rayxykue Tamar pe:

Eiko imeve vae ranhe nderu ro py, xeray Sel tuja peve hei.
Mbaeta ojeupe aipoei: Kovae xeray voi guykey kuery rami omano e
agu, hei vy. Hae ramo Tamar oo vy nguu ro py ju oiko.
12 Yma ma rire Jud rayxy Sua rajy vae omano. Hae vae gui Jud

ipya por ju vy oo guymba kuery vexai rague ojaya agu Timna py, oir
Hira Adulo pygua reve.
13 Hae Tamar pe aipoea:

Neme rukue rako ou oiny Timna katy, guymba vexai rague


ojaya agu hei. 14 Hae ramo oao imeve vae regua onhemondea

omboekovia, ngova guive omo ojexa kuaa uka e agu. Oguapy oiny

w
38.8 Hae kuery reko rami vy amongue tay e re omano ramo tyvy ju oiko r
imeve vae re omenda agu rami, tyvy ray oiko agu omano vaekue ray rami
(Deuteronmio25.56). Hae nunga re saduceu kuery oporandu okuapy Jesus pe
(Mateus22.2333; Marcos12.1827; Lucas20.2740).
77 Gnesis38

Enaim rok rexei Timna katy tape oo vae py, mbaeta oikuaa Sel tuja
ma vaeri tayxyr nomei teria.
15 Hae gui Jud oexa vy Itavy rei vae po hei, ngova omo ramo.

16 Hae rami vy hexe onhemboja ovy vy aipoei:


Eju, jaa nhanheno hei, guay rayxykue oexa kuaa e vy.


Kunha vae oporandu:
Mbae tu havy reme ta nhanheno agu re?
17 Hae ombovai:

Ndea py aru ruka r pete kavara xerymba kuery ikuaia gui hei.
Hae r kunha vae aipoei:
Kavara reru ruka ea ja eja ranhe xevy mbaemo areko vaer
hei.
18 Jud oporandu:

Mbae nunga havy reipota aeja?


Kunha vae ombovai:
Nembae carimbo ix reve, hae ndepopoka ndepo py rereko vae
hei. Omemba vy
onheno kunha vae reve. Hae gui kunha vae oguerekoi tay. 19 Hae vy

opu ovy vy omboi ngova moa. Omo ju ao imeve vae regua omboi
vaekue.
20 Hae vae rire oague py Jud ogueraa uka kavara oir Adulo pygua

pe, kunha vae gui ogueru ju agu ipo py oeja vaekue. Oo te ndojoui
kunha vae. 21 Hae vy oporandu hae pygua avakue pe. Hae vy aipoei:

Mamo tu o kunha itavy rei vae Enaim rexeii tape oo vae py o


vaekue?
Hae kuery ombovai:
Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vae hei.
22 Hae gui Jud oa py ju ir ojevy vy aipoei:

Xee ndajoui kunha vae. Hae rami avi avakue hae pygua Apy tu
ndoikoi ri jepi itavy rei vae, hei okuapy xevy.
23 Jud ombovai:

Tove ipo py ae topyta aeja vaekue, nhandejojaia rei e agu. Ixupe


guar kavara araa uka te nderejoui hei.
24 Hae gui mboapy jaxy raii jave Jud pe aipoea:

Nderay rayxykue Tamar tu itavy rei rae, oguereko ma kyr vae


ea.
Hae ramo Jud aipoei:
Peno na oka py peapypa agu.
25 Ogueno heruvy ramo aipoei uka ome rukue pe:

Kovae ja gui ae areko kyr vae. Peikuaa pota ke mavae mbae pa


kovae carimbo ix revegua hae kovae popoka hei.
26 Hae ramo Jud oexa kuaa vy aipoei:

Gnesis38,39 78

Hae ma xegui heko porve vae oiko, imer xeray Sel namei rire
hei. Hae vae rire nonhenovei hexeve.
27 Kyr vae oikuav agu ra ova ramo mokoi oguereko hyru py.

28 Ituii jave pete omo opo oka katy. Ixy re opena vae ojopy vy ipo rupi

ojokua nhimbo pyt vae py. Hae vy aipoei:


Kovae ma hae ranhe omo opo. 29 Hae rami te hae vae opo

omoinge ju ramo amboae ju itui. Hae r aipoei:


Mbaexa tu remopa rejuvy? hei vy omboery Perez.x 30 Hae

gui ma tyvy ju itui ipo rupi nhimbo pyt ojokuaa vaekue reve. Hae vy
omboery Zera.

Potifar ro py Jos oikoague

39  Hae
gui Ismael regua kuery Egito katy Jos ogueraa okuapy
1

rire hae kuery gui Fara rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery
vae ju ojogua. 2 Jos reve Senhor oiko ramo oiko por Egito pygua ro

py. 3 Potifar voi oexa hexeve Senhor oikoa, hae mbaemo ojapoa hae

javi py Senhor omoingo pora. 4 Hae rami vy ojou por Jos. Omo

ngoo py ikuai vae hae javi re opena agu. Opa mbae oguereko vae
omboaxapa ipo py. 5 Ngoo hae opa mbae oguereko vae re opena ukaa

ra guive Jos re vy Senhor omoingo por Egito pygua ro. Opa mbae
oguereko vae, hoo pygua, mbaety rupi voi Senhor omoingo por. 6 Hae

ramo Potifar opa mbae Jos po py omboaxapa, mbaemo re opena vaer


omo vy mbaeve re ndoikuaa potavei mbojape hou vaer e vy. Jos ma
imbaraete, ipor guive.
7 Hae vae rire ipat rayxy openaxe oikovy Jos re. Hae vy aipoei:

Enheno xereve.
8 Hae ramo ndoipotai vy aipoei opat rayxy pe:

Xepat ma ndoikuaa potai mbaemo hoo py o vae re, xepo py


omboaxapa oguereko vae hae javi. 9 Hae voi xegui ndayvatevei kovae oo

py. Mbaeve nomboaxa ei apena agu, ndere e vy, tayxy ae reiko ramo.
Mbae re tu hae rami ete teko vai ajapo ta, Nhanderuete pe ajejavy vy?
hei. 10 Ko nhav kunha vae ijayvu oikovy Jos pe. Hae r ndojapyxakai

hexeve onheno agu, ne hexeve o agu ndojou pori guive.


11 Hae gui pete ra oo py Jos ou mbaemo re oikuaa pota agu.

Tembiguai oo pygua kuery ne peteve no. 12 Hae ramo kunha vae ijao

re ojopy vy aipoei:
Enheno xereve hei ju. Hae ramo kunha vae po py oao oeja ovy,
onha ovy oka katy.
13 Oka katy onha vy oao ipo py oeja ovya kunha vae oexa vy 14 oeno

tembiguai avakue oo pygua kuery. Hae vy aipoei hae kuery pe:

38.29 Tery Perez ma Omopa vae ea.


x
79 Gnesis39,40

Pexa ma, kovae hebreu xeme ogueru vaekue nhanembojaru rei


agu ou. Xea py ou kuri xereve onhenoxe vy. Hae r xee ajapukai rat.
15 Ajapukai rat ramo oendu vy onha ovy oka katy, oao oeja ovy hei.

16 Kunha vae ijao omo por oyvry, ime ngoo py ou ju peve. 17 Hae

gui ome pe ju omombeu jypy omombeuague rami ae. Hae vy aipoei:


Xea py ou kuri hebreu nerembiguair reru vaekue, xembojaruxe
vy. 18 Hae gui ajapukai at ramo oka katy onha vy xeyvry oeja ovy oao

hei.
19 Ipat rayxy ixupe Hae rami nerembiguai ojapo kuri xere hei r

oendu vy ipoxy vaipa. 20 Hae vy ojopy Jos. Omboa uka nhu huvixa

omboa uka vaekue ikuaia py. Hae rami r Jos nhu py o.


21 Hae rami te Jos reve Senhor oiko vy opena por hexe. Ojapo

nhu re opena vae ojou por agu rami. 22 Hae ramo Jos pe ju opena

uka nhu py ikuai vae hae javive re. Mbaemo ojapoa vae hae javi re
opena hae py. 23 Nhu re opena vae mbaeve ndojapoi, Jos pe anho

mbaemo ojapo uka vy. Hexeve Senhor oiko, hae mbaemo ojapoa hae
javi py Senhor omoingo por.

Jos nhu py o jave moko oexa rau vaekue omombeuague

40  Hae
vae rire Egito pygua huvixa rembiguai kuery, ixupegua
1

karo re opena vaety hae mbojape apoa, mokove ojejavy opat


pe. 2 Hae ramo guembiguai mokove pe Fara ivai, karo re opena vae

ruvixa pe, mbojape apoa ruvixa pe guive. 3 Hae rami vy omboa uka

xondaro ruvixa ro py, Jos nhu py oa py ae. 4 Mokove re xondaro


ruvixa opena uka Jos pe. Hae rami py opyta are okuapy nhu py.
5 Pete pyavyve hae kuery mokove oexa rau, karo re opena vaekue

hae mbojape apoare Egito pygua huvixa rembiguai nhu py ikuai vae.
Hae rami vy pete-te oikuaaxe oexa rauague mbaer paa.
6 Ko ajeive reve hae kuerya py Jos ou vy oexa r iporiau rei okuapy.

7 Hae ramo oporandu Fara rembiguai hexeve nhu py ikuai vae pe. Hae

vy aipoei:
Mbae re tu a pendeporiau rei pekuapy?
8 Hae kuery ombovai:

Roexa rau kuri pete mbae, hae avave rei jipoi mbaer paa kuaa
ukaar hei.
Hae ramo Jos aipoei:
Nhanderuete e ri tyy hae nunga kuaa ukaar oiko? Pemombeu
havy xevy pexa rau vaekue.

Karo re opena vae oexa rau vaekue omombeuague


9Hae
ramo karo re opena vaekue Jos pe omombeu oexa rau
vaekue. Hae vy aipoei:
Gnesis40,41 80

Xee aexa rau r pete uva rembypy hia xerenonde. 10 Uva rembypy

re o mboapy hak. Hoky, ipotypa, hia ijajupa guive. 11 Fara pegua karo

xepo py merami areko. Uvaa ajopy vy aumbiri merami karo py. Hae vy
Fara po py merami amo hei.
12 Hae ramo Jos aipoei ixupe:

Po rami guar rima rae: Mboapy uva rak ma mboapy ra.


13 Hae gui mboapy araa py ma Fara nemo ju r reikoaty rami reiko

agu, nerembiapor vaekue rejapo ju r ipo py karo remo agu, yma


ixupegua karo re repenaaty rami ae ju. 14 Hae rami avi reiko por ma

vy nemaendua ke xere. Ajerure xepytyv agu, Fara oendua py ke


nemaendua xere, kovae oo gui a agu, 15 mbaeta xee ma anhet

xererua rive vaekue hebreu kuery yvy gui. Hae gui apy voi mbaeve
ndajapoi nhu py xembotya agu hei.

Mbojape apoa oexa rau vaekue omombeuague


16 Hae
gui mbojape apoa ruvixa ju Jos mbaemo omombeu pora
oexa vy aipoei ixupe:
Xee voi aexa rau kuri. Hae gui mboapy ajakai mbojape oa xeak
ry merami araa henoiny. 17 Ajakai hiryve o vae py ma opa margua

Fara houxe vai vae o mbojape apoa rembiapo. Hae r guyra ma hou
okuapy xeak ry ajakai araa vae gui hei.
18 Hae ramo Jos aipoei ixupe:

Po rami guar rima rae: Mboapy ajakai ma mboapy ra. 19 Hae gui

mboapy araa py ma Fara oipea uka r neak, hae ndereupi r yvyra


re. Hae r guyra hou r nderookue hei.
20 Hae gui mboapy araa py ma ova Fara ituiague ra. Hae vae ra

py ngaru ojapo guembiguai kuery hae javi pe. Hae kuery oexaa py omo
ju karo re opena vae ruvixa, hae r mbojape apoa ruvixa re ma ijayvu
omano agu re. 21 Karo re opena vae ruvixa ma omo oikoaty rami ju

oiko agu rami, Fara po py karo omo agu. 22 Hae r mbojape apoa

ruvixa ma ojyryvipy uka, Jos omombeu voiague rami. 23 Hae rami te


karo re opena vae ruvixa naimaenduavei Jos re, hexarai rive.

Fara oexa rau vaekue ju Jos omombeuague

41  Moko
maeta py Fara ju oexa rau. Nilo yak yvry merami
1

opu hoamy. 2 Oexa rau sete vaka ikyra vae, iporgue vae yy

gui o vy nhu rogue hou okuapy ramo. 3 Hae vae rire sete vaka ivaikue,

inhangaikue vae ju yy gui o ouvy ikyrakue rakykue. O ypy vaekue


reve opyta okuapy yy rembe re. 4 Hae gui vaka ivaikue rei, inhangaikue

vae omokmba merami vaka ikyrave vae. Hae ramove Fara omy.
5 Hae gui oke vyve oexa rau ju. Hae vy oexa pete rembypy re sete

hary ipor vae o r. 6 Hae vae rire sete hary ju o ivaikuei, yvytu haku

81 Gnesis41

vae omombirupa reii vaekue ramigua. 7 Hae gui sete hary ivaikuei vae

omokmba hary porgue o vaekue. Hae gui Fara omy. Hae nunga
oexa rau.
8 Ko ajeive hae nunga re anho Fara ipya oiny vy oeno ukapa

imbaekuaa vae hae guembiguai hiarandu vae Egito py ikuai vae hae
javi. Hae kuery pe omombeupa oexa rau vaekue. Hae rami te peteve
jipoi ixupe mbaer paa omombeu kuaa vaer.
9 Hae rami r karo re opena vae ruvixa aipoei Fara pe:

A ma xemaendua pete ajejavyague re. 10 Nerembiguai kuery pe


ndevai vaipa vy xemboty uka karamboae nhu py xondaro ruvixa ro py,


mbojape apoa ruvixa reve. 11 Pete pyvy pete-te roexa rau joo rami

e-e. 12 Ore roa py oiko avi pete kunumi hebreu vae xondaro ruvixa

rembiguai oiko vaekue. Ore roexa rau vaekue romombeu ramo oikuaa
uka mbaer pa roexa rauague. Pete-te pe roexa rau vaekue haevea
rami omombeu orevy. 13 Hae gui roexa rau vaekue omombeuague rami

meme oiko. Xee ma aikoaty rami ju xemo. Hae r amboae ma rejyryvipy


uka hei.
14 Hae ramo Fara ma Jos oeno uka ramo nhu gui oguenoa pojava.

Hae ramo guendyva ojapo, hae oao omboekovia ma vy oo Fara pe


ojexa uka agu.
15 Ixupe Fara aipoei:

Xee aexa rau vaekue avave rei ndoikuaai mbaer pa aexa raua.
Hae r ndevy ma aipoea reikuaa vaea oexa rau pyre mbaer paa.
16 Jos ombovai vy aipoei:

Xee e rima aikuaa, Nhanderuete ae r oikuaa uka ndee Fara pe


opena por vy hei.
17 Hae ramo Fara omombeu Jos pe:

Aexa rau vy yak Nilo rembe re merami xea. 18 Hae aexa sete

vaka ikyra vae, ipor vae yy gui o r. Okaru okuapy ranhe nhu
rogue re. 19 Hae rire vaka kuery mboae ju o ouvy ikangykue, ivaikue

hae inhangaikue. Hae ramigua xee aexa vae teri Egito yvy hae javi
re. 20 Hae gui vaka inhangaikue, ivaikue vae houpa ikyra vae o ypy

vaekue. 21 Omokmba rire te aexa r nhomok vaekue rami e, ivaikue


rei ae okuapy jypy guare rami ae. Hae gui amy. 22 Hae gui ma aexa rau

ju pete rembypy re sete hary iporgue o vae. 23 Hae vae rire o ju sete

hary vaikuei, yvytu haku vae gui ipirupa rei vae. 24 Hae gui sete hary

vaikuei vae omokmba sete hary porgue ikuai vaekue. Hae nunga
imbaekuaa vae kuery pe amombeu r ne peteve nomombeu kuaai
mbaer paa hei.
25 Hae ramo Jos ombovai:

Ndee Fara, pete rami guar ae rexa rau rae. Nhanderuete mbaemo
omoingo vaer rima oikuaa uka ndevy. 26 Sete vaka ipor vae rexa vae

Gnesis41 82

ma sete maet. Hae sete hary ipor vae voi sete maet. Rexa rau vaekue
ma petei rami guar. 27 Sete vaka ivaikue rei, inhangaikue vae takykue

o vae ma sete maet avi, hae sete hary ivaikue rei vae yvytu haku vae
omombirupa vaekue ma sete maet re karuai oiko vaer. 28 Povae ayvu

Fara pe aipoae vae py ma Nhanderuete ndevy oikuaa uka mbaemo


ombou vaer. 29 Mbaeta sete maet re opa mbae oiko por r Egito yvy

hae javi re. 30 Hae vae rire ma sete maet re ju r oiko karuai. Hae

vae gui opa mbae oiko porague re naimaenduaavei r Egito yvy re,
mbaeta karuai omomba r yvy hae javi. 31 Yvy re oiko porague re ma

naimaenduaavei r karuai hae vae rire oiko ramo. Hae nunga ndaevei
ete r. 32 Mokogue ma Fara pe Nhanderuete oexa rau uka, mbaeta

ombou re, ombou voi r guive. 33 A ma Fara, rejou rgue pete ava oiko

kuaa vae, hiarandu vae Egito yvy re opena agu remo vaer. 34 Fara,

ejapo ke po rami. Emo yvy re opena vaer kuery, Egito yvy rupi sete
maet re pete nhiru henda py ijaju vae oiko nhav gui pete-te ojopy
vaer. 35 Opena vae kuery tomono mbaemoa, maeta oiko por vae ra.

Tomboaty reta mbaemo ray Fara po py tet pygua kuery peguar. Tomo
pormba. 36 Hae rami vy re pereko tembiu karuai sete maet re Egito

yvy re oiko jave guar, karuai gui yvy re ikuai vae opa e agu hei.

Egito yvy re Jos opena oikovyague


37Hae vae ayvu Fara ojou por. Hembiguai kuery voi ojou por.
38 Hae rami vy Fara aipoei guembiguai kuery pe:
Jajou r ri ndau ava kovae rami hexe Nhanderuete Nhe o vae?
hei.
39 Hae rire Jos pe ju Fara aipoei:

Hae gui hae nunga hae javi Nhanderuete oikuaa ukapa ndevy.
Avave rei ndoikoi ndee ramigua oiko kuaa hae hiarandu vae. 40 Hae

rami r ndee ae r re xero re opena vae. Ndee meme r ndepoaka


xevygua kuery re. Xee anho r ndegui yvateve vae aiko hei.
41 Fara aipoeive ju Jos pe:

Ma, Egito yvy hae javi re repena agu romo hei. 42 Hae rami

vy Fara oku regua hery oa vae omboi vy Jos ku re ju omo. Ao


ajukue iporve vae guigua py omonhemonde vy mboy ouro guigua omo
ijajuy re. 43 Karxa mokoa vae py o agu rami ojapo, hae henonde

Penenapy re ke pe hei uka heravy. Hae rami py ombopoaka Egito


yvy re ikuai vae hae javi re.
44 Fara aipoeive ju Jos pe:

Xee ma Fara. Hae rami avi ndeayvu e re avave rei ndoupi r opo
ne opy Egito yvy hae javi re hei. 45 Fara omboery Jos Zafenate-

Pania. Tayxyr ome Asenate, Om pegua sacerdote Potfera hery vae


rajy. Hae vae rire Jos oguata oikovy Egito yvy hae javi rupi.
83 Gnesis41,42

46 Jos
trinta maet oguereko Egito pygua huvixa Fara renonde ojexa
uka jave. Hae vae gui Egito yvy jave re oguataa rupi oiko. 47 Sete maet

re yvy py onhot mbyre hae javi oiko por. 48 Hae vae sete maet re

Jos omono ukapa tembiur Egito yvy re oiko vae. Omo por tet
ikuai vae py. Pete-te tet pyve omo por hae vae katyi rupi tembiur
oiko vaekue. 49 Hae rami vy Jos omono reta mbaemo ray, ita kui

ye rembe rupi ikuai vae hetaa rami. Ndoipapa kuaavei ma, heta vaipa
ete r.
50 Hae gui karuai oiko e mbove oiko moko kyr vae Jos ray,

Om pegua sacerdote Potfera rajy Asenate pia. 51 Tujave vae ma Jos


omboery Manasss, mbaeta Nhanderuete xemboexarai ambaeapo


atague, hae xeru ro py aiko jave guare hae javi re, hei vy.y 52 Hae

r guay mboae ma omboery Efraim, Yvy ajexavai aikovyague py te


Nhanderuete xeapo xeray reta agu rami, hei vy.z
53 Sete maet Egito yvy re opa mbae oiko pora opa. 54 Hae vae rire

oiko sete maet re karuai, Jos aipoeiague rami vy. Yvy jave re ete oiko
karuai. Hae r Egito yvy hae javi re ma o tembiu. 55 Egito yvy jave re

karuai oiko ramo Egito pygua kuery Fara pe ojapukai tembiu re. Hae
ramo ojeupegua kuery pe Fara
Tapeo Jos-a py. Hae ojapo uka vae tema pejapo hei.
56 Yvy jave re karuai oiko ramo Jos oipea uka tembiu omo poraty

hae javi Egito pygua kuery pe ovende agu, Egito re voi karuai oiko ramo.
57 Yvy jave re karuai ramo Egito katy oua, Jos gui tembiu ojogua agu.

Egito py Jos rykey kuery ju ou okuapyague

42  Egito
yvy re tembiu oa Jac oikuaa vy aipoei guay kuery pe:
1

Mbae re tu joe-joe rive ri pema pekuapy? 2 Xee aendu

Egito yvy re mbaemo ray o ea r. Tapeo havy hae gui pejogua


jaikove agu, nhamanomba e agu hei.
3 Hae ramo Jos rykey kuery dez-ve ikuai vae ojeoi Egito gui

mbaemo ray ojogua agu. 4 Hae r Jos ryvy Benjamim ma Jac


nomondoukai tykey kuery reve, ojeupe Xapya rei mbaemo oiko gui,
hei vy. 5 Hae rami vy amboae regua kuery reve Israel ray kuery ojeoi

mbaemo ojogua vy, Cana yvy re voi karuai oiko ramo.


6 Jos ma Egito yvy re opena vae o. Hae ae yvy jave gui ou vae pe

mbaemo ovende oiny. Hae rami r tykey kuery ou vy guenapy re o


henonde, yvy re ngova omovamba reve. 7 Jos ma guykey kuery oexa

kuaa. Hae rami te hae kuery pe ndojekuaa ukai. Hae kuery pe ijayvu
at guive. Hae vy aipoei:

y
41.51 Tery Manasss ma Nhomboexaraia ea. z
41.52 Tery Efraim ma Tay reta vae
ea.
Gnesis42 84

Magui tu peju?
Hae kuery ombovai:
Cana yvy gui roju tembiu rojogua agu hei okuapy. 8 Jos oexa

kuaa guykey kuery, hae r hae kuery ma ndoexa kuaai.


9 Jos imaendua hae kuery rekor oexa rau vaekue re. Hae vy

aipoei:
Pe kuery ma nhemi rupi oikuaa pota vae pendekuai. Oreyvy re
peju mamo pa roar ea peikuaaxe vy rive.
10 Hae kuery ombovai:

Any, oreruvixa. Ore nerembiguai kuery tembiu rojogua agu rima


roju. 11 Ore kuery hae javive petei ava ray orekuai. Heko por vae

guive orekuai, mbaemo re oikuaa pota vae e hei okuapy.


12 Hae r hae aipoei:

Any teve. Yvy roar ea re peikuaaxe vy rima peju.


13 Hae kuery ombovai:

Ore kuery nerembiguai orekuai vae ma doze joegua orekuai, pete


ava Cana yvy re oiko vae ray kuery. Kyrve vae ma oreru ro py opyta.
Hae r amboae ma ndoikovei ma hei okuapy.
14 Hae gui Jos aipoei hae kuery pe:

Xee pvy aipoaeague rami ae oreyvy re peikuaa pota vae ete


pendekuai. 15 Hae rami vy re aikuaa. Anhet ete Fara rekove rupi aura

vy aipoae: Apy gui ndapeoi r penderyvy kyrve vae ou ea ja. 16 Pe


kuery regua pete xee amondouka r penderyvy reruar. Hae r pe


kuery ma romboty r aikuaa agu anhet pa pendeayvua. Hae rami e
r Fara rekove rupi aura vy aipoae: Oreyvy re peikuaa pota vy ae peju
hei. 17 Hae vy mboapy ra re omboa imbokuapy nhu py.

18 Mboapy araa py Jos aipoei:


Po rami pejapo vy re peikove, mbaeta xee voi Nhanderuete


renonde ajererokyjea rupi aiko vae. 19 Pe kuery heko pori vae ri

pendekuai vy pe kuery vae regua petei pepyta r apy nhu py. Hae
r amboae kuery ma tapeo mbaemo ray peraa pendo pygua kuery hou
vaer. 20 Hae gui penderyvy kyrve vae tavy peru xea py. Hae ramo

re aikuaa por pendeayvu anheta. Hae rami e vy pemanomba r


hei.
Hae rami r hae kuery oiko katu hae rami ojapo agu. 21 Joupe-upe

aipoei:
A ma japaga r nhanderyvy re jajapo vaiague re. Anhet ojexavai
reve nhandevy ojapukai ramo nanhamboaxyi karamboae. Hae nungakue
re ae jaiko axy a hei okuapy.
22 Hae ramo Rben ombovai:

Xee aipo ndaei ri tyy rakae: Ndaevei kunumi vae re jajapo vai
agu ndaei? Te pe kuery naxenhe rendui. A hae nungakue re
85 Gnesis42

japagapa jakuapy huguy nhamo uka rire hei. 23 Hae kuery hae rami

ijayvu vy ndoikuaai Jos oendu kuaa, mbaeta hae kuery reve ijayvu
mbae heia paa omombeu vae rupi.
24 Hae kuerya gui Jos ojepea ranhe. Hae vy ojaeo. Hae gui ou ju vy

hae kuery reve ijayvu. Guykey Simeo hae kuery mbyte gui oipea vy
ojokua uka hae kuery oexaa py.

Egito gui Jos rykey kuery ojevyague


25 Hae kuery voxa mbaemo ray Jos omony uka vy pete-te voxa
py omo uka ju iperta, tembiu tape rupi hou vaer guive. Hae ramo
ijayvuague rami ojapoa. 26 Hae ramo guymba mburikai ry mbaemo

ray ojogua vaekue oupi vy ojeoipa hae gui.


27 Oke agu py opytaa py pete ovoxa oipea mburikai hou vaer

ogueno agu. Hae vy operta ojou ju voxa py o ramo. 28 Hae vy guyvy


kuery pe aipoei:
Kore omea ju rima xeperta. Haekue etei nda o xevoxa py hei.
Hae rami vy onhemondyi okuapy okyje vy. Joe-joe oma reve joupe-
upe aipoei:
Mbae re ndau hae rami ete ri Nhanderuete ojapo nhandere? hei
okuapy.
29 Hae gui Cana yvy re nguu Jac-a py ova vy ixupe omombeupa

oiko vaekue-ekue. Hae vy aipoei:


30 Ava hae vae yvy pygua ruvixa o vae orevy ijayvu at, ijyvy

re oikuaa pota vae rami orerereko. 31 Hae r ore kuery aiporoe: Ore

ma heko por vae orekuai, roikuaa pota vae. 32 Doze joegua orekuai,

petei oiko oreru. Pete oreryvy ma jipovei, hae r kyrve vae ma oreru
ro py o Cana yvy re, ore. 33 Hae gui ava yvy regua ruvixa aipoei

orevy: Po rami r aikuaa pe kuery heko por vae pa peikoa. Apy peja
r pete penderegua vae. Hae r amboae kuery ma pendo pygua kuery
rembiur peraa vy tapeo. 34 Hae gui xea py ju peru penderyvy kyrve

vae. Hae ramo r aikuaa avakue heko por vaea, oikuaa pota vae
peikoa. Hae gui ma pendepo py ju amboaxa r penderyvy, hae kovae
yvy re pejogua agu mbaemo, hei vaekue orevy.
35 Hae kuery ogueru vaekue voxa gui onho vy pete-te oexa operta

voxa py ogueru jevyague. Vokoi perta ryru oexa pete-te. Hae rami vy
onhemondyipa okuapy, tuu voi. 36 Hae gui tuu Jac aipoei:

A ndaevei teve xevy. Jos ma ndoikovei ma, Simeo voi no apy. A


ma Benjamim ju peraaxe. Hae nunga hae javi oiko xevy.
37 Hae gui Rben aipoei nguu pe:

Xapya rei xeryvy ndaru jevyi ri ramo ejuka xeray mokovei


hekovia. Xevy repena uka ramo ma xee aru ju r.
38 Hae r tuu ombovai:

Gnesis42,43 86

Ndaevei xeray penderupive oo agu. Tykey omano ma. Hae anhoi


oikove. Xapya rei ooa rupi mbaemo ixupe oiko ramo ma xeporiaua gui
rive amano agu rami r pejapo hei.

Egito yvy katy ju Jos rykey kuery oo agu re onhembopya okuapyague

43  Hae
ramia jave re karuai ndaevei ete yvy re. 2 Hae gui hae
1

kuery tembiu Egito gui ojogua vaekue opa ramo tuu aipoei:
Tapeo, pejoguave ju tembiu nhandevy.
3 Hae ramo Jud ombovai:

Hae rami avi ava vae orevy ijayvu at reve aipoei vaekue: Xerova
ndapexa jevyi r penderyvy penderupive ou e r, hei vaekue. 4 Hae

nunga rupi oreryvy orerupive remondouka ramo ma roo ju r tembiu


rojogua agu. 5 Hae r neremondoukai ramo ndorooi r, ava vae

Xerova ndapexai r penderyvy penderupive ou e r, hei rire.


6 Hae ramo tuu Israel aipoei:

Mbae re tu xemo vai rei pekuapy penderyvy mboae arekovea


peikuaa uka vy?
7 Hae kuery ombovai:

Hae vae ava oporandu karamboae orere, hae oreretar kuery re


guive. Hae vy aipoei: Oikove teri pa penderu? Perekove pa penderyvy?
hei orevy. Hae r oporandua hae javii rombovai. Ndoroikuaai mbaer
pa oikuaaxea vy Peru ke penderyvy, hei orevy.
8 Hae gui Jud aipoei nguu Israel pe:

Xerupive havy emondouka kunumi vae. Hae ramo ropu vy roo


r jaikovepa agu. Hae rami e ramo ndajaikovei r, ore kuery, ndee,
ne oreray kuery. 9 Xee ae r apena hexe, hae rire xepo gui ae ju rejou

agu. Hae gui xee ndea py ndaru jevyi ri ramo xee ae ajejavy vae aiko
r ndevy, aikovea pukukue re. 10 Hae r nanhamboarei vae rire ma

mokoguea ma rojevy rgue hei.


11 Tuu Israel ombovai:

Hae rami r ma po rami pejapo: Pejopy mbaemo iporve vae kovae yvy
gui, pendevoxa py peraa ava vae pe peme vaer: blsamo, ei kyri, heaku
por vae, mirra, terebinto hae amndoas. 12 Perta guive peraave pendepo py.

Pendevoxa py perta peru vaekue voi peraa ju pendepo py, mokoguea repy.
Xapya rei ojavy ri nhi rae. 13 Hae gui penderyvy avi peraa. Pepu, hae tapeo

ju ava vaea katy. 14 Tove Nhanderuete ipoakapa vae tapenemboaxy uka huvixa

renonde pe ramo, penderykey mboae pendupive ou ju agu, Benjamim guive.


Hae gui xee, xeray kuery okanhy ramo ma tay e vae r apyta hei.

Jos guykey kuery omovambaague


15 Hae
gui avakue ogueraa mbaemo ome vaer, perta guive
ogueraa mokoguea repy. Guyvy Benjamim voi ogueraa. Opu vy ojeoi
87 Gnesis43

Egito katy. Hae rami vy ojexa uka ju Jos pe. 16 Benjamim hae kuery

reve o r Jos oexa vy aipoei hoo re opena vae pe:


Eraa kovae avakue hae javi xero py. Ejuka vaka ray, ereko katupa.
Kovae kuery ma kuaray mbyte jave okaru r xereve hei. 17 Hae ramo

ojapopa Jos ijayvuague. Hae rami vy ogueraa avakue Jos ro py.


18 Jos ro py ogueraa r okyjepa okuapy. Hae vy aipoei:

Perta kuxa rima a nhandereru, kueve nhandevoxa py perta o


rire. A ma nhanemondaague rami r omombeu, nhandere opu vy
escravo nhanemoingo agu, nhanerymba kuery mburikai ojopy agu
guive hei.
19 Hae vy Jos ro re opena vae re hae kuery onhemboja vy hexeve

ijayvu okuapy ok py. 20 Hae vy aipoei:


Kore xeruvixa, tembiu rojogua agu jypy roju karamboae.


21 Rojevya rupi roke agu py rova vy orevoxa roipea ramo hae py

oreperta o rae. Hae vaekue a rogueru ju. 22 Hae gui rogueruve ju


perta tembiu rojogua agu. Ndoroikuaai guive mavae pa oreperta


orevoxa py omo jevyague hei okuapy.
23 Hae ramo ava vae ombovai:

Pendepya guaxu ke, pekyje eme. Penderuete, pe kuery ru Ruete ae


omo uka ju perta pendevoxa py. Pendeperta xee ae ajopypa karamboae
hei. Hae gui hae kuerya py ogueru ju Simeo.
24 Hae gui Jos ro py ogueroike vy yy ogueru opy ojoi agu. Hymba

kuery mburikai guive omongaru. 25 Hae r hae kuery ma Jos pe ome


vaer oguereko katu kuaray mbyte jave ou r guar, mbaeta oendu hae
py okaru vy ou ra.
26 Jos ou ramo hae kuery ogueroike heruvy ixupe ome vaer.

Henonde re guenapy re o okuapy, yvy re ngova omova reve. 27 Hae

ramo hae kuery pe oporandu mbaexa pa ikuaia re. Hae vy aipoei:


Havy penderu tujai pemombeu vaekue oiko por pa? Oikove teri
pa?
28 Hae kuery ombovai:

Oiko por ri oreru nerembiguai, oikove teri hei okuapy. Oak


omboguejypa reve guenapy re o.
29 Hae ramo Jos oma vy oexa guyvy Benjamim ixy pia. Hae vy

aipoei:
Upe vae ma nhi penderyvy kyrve vae pemombeu vaekue?
Nhanderuete topena por ndere, xeray hei ixupe. 30 Jos oeka pojava

ojaeo agu, opya re guyvy oayvua anho oendu vy. Hae vy opy mboae
oike vy ojaeo.
31 Ojeovaei rire o ju ouvy. Ojejoko vy aipoei guembiguai pe:

Pejara ke tembiu hei. 32 Hae ramo ixupe omo aei, hae kuery pe

omo aei avi, hae Egito pygua kuery hae kuery reve okaru vae pe omo aei
Gnesis43,44 88

avi, mbaeta Egito pygua kuery pe ndaevei hebreu kuery reve okaru agu,
Egito kuery rekor vaekue rami vy. 33 Hae rami vy guenonde omboguapy

uka guykey kuery hae javi. Tujave vae omboguapy tujave vae o agu py
por, pete-te hae rami agu rami omboguapy, kyrve vae voi kyrve vae
o agu py. Hae rami r joe-joe oma reve onhemondyipa okuapy. 34 Hae

gui pete-te hou vaer ojara uka tembiu guenonde re o vae gui. Hae r
Benjamim pe ma hetave ojara uka, amboae kuery pe ojara uka vae gui pete
nhirukue hetave. Hae ramo hae kuery okaru hae oyu por okuapy hexeve.

Jos guykey kuery ou jevy agu rami ojapoague

44  Hae
gui Jos aipoei ngoo re opena vae pe:
1

Emonymba ke avakue voxa ipoakaa rami peve, hae emo


ju pete-te perta ivoxa py. 2 Hae gui kyrve vae voxa py ma pemo

xekaro prata guigua voi, iperta mbaemo ray repykue reve hei. Hae
r Jos aipoeiague rami ojapo.
3 Komba ramove avakue ojeoipa ju guymba kuery reve. 4 Tet gui

mombyry ei teri oo jave Jos aipoei ngoo re opena vae pe:


Epu, tereo avakue oo vaekue rakykue. Reupity vy ke aipore:
Mbae re tu penderayvu ete vae pe pejapo vai? 5 Upe vae karo e ri

tyy xeruvixa oyuaty hae imbaekuaa rupi oiporu vaety? Hae ramia py
pejapo vai rima, re.
6 Hae ramo hembiguai hae kuery oupity vy haekue rami ae ijayvu.

7 Hae ramo hae kuery ombovai:

Oreruvixa, mbae re tu hae rami ete ri ndeayvu? Hae ramigua ete


ore nerembiguai kuery ndorojapoi. 8 Perta orevoxa py rojou vaekue

ma Cana yvy gui rogueru ju ndevy. Mbaer tu havy nderuvixa ro gui


prata, ouro re oremonda ta? 9 Karo rejou ri ramo heruare tomano, hae r

ore kuery ma torekuai ndevygua escravo, oreruvixa hei okuapy.


10 Hae ramo ombovai:

Pendeayvuague rami ae te karo reruare anho r oiko xevygua


escravo. Hae r pe kuery re ma pendereko vaia no hei. 11 Hae gui

hae kuery ojapura voxa omboguejypa agu yvy py. Pete-te oipea ovoxa.
12 Hae ramo huvixa rembiguai oikuaa pota pete-te voxa py o vae re.

Tujave vaea gui ranhe omboypy vy kyrve vaea py omomba. Hae vy


karo ojou Benjamim voxa py. 13 Hae ramo hae kuery oao omondoropa.

Pete-te guymba ry ju ovoxa oupipa vy ojevypa tet katy.

Jud onhemombeu porague


14 Hae
gui Jud guyvy kuery reve ovamba ju Jos ro py, hae py teri o
ramo. Guenapy re ju omba henonde. 15 Hae ramo Jos aipoei:

Mbae re tu hae ramigua pejapo xere? Ndapeikuaai vae tyy ava xee
rami ipoaka vae imbaekuaa vae memea?
89 Gnesis44

16 Hae
ramo Jud ombovai:
Xeruvixa, mbaexa tu havy rombovai ta ndevy? Mbaexa tu havy
oreayvu ta? Mbaexa tu ronhemombeu ta? Nhanderuete oikuaa ore
nerembiguai kuery rojejavyague. A ma xeruvixa, ore kuery hae javive
r ndevygua escravo orekuai, karo reraare anho e hei.
17 Hae ramo Jos aipoei:

Ndaevei hae rami ajapo agu. Ava xekaro reraare anho r oiko
escravo. Hae r pe kuery ma tapeo por penderua katy hei.
18 Hae ramo Jud onhembojave hexe. Hae vy aipoei:

Xeruvixa, ejapyxaka ranhe xeayvua re. Ejapyxaka petei re xee


nerembiguai xeayvu agu. Xeruvixa, ndevai eme xee nerembiguai pe,
mbaeta ndee ma Fara rami avi ndepoakapa vae. 19 Xeruvixa, ore

nerembiguai kuery pe reporandu karamboae vy aipore: Pereko pa


penderu, e vy penderyvy? re vaekue. 20 Hae gui ndee oreruvixa pe

rombovai: Roguereko oreru tujai, hae tay avi oiko oreru tujai ma vy
tayague. Hae vae ma kyrve vae oiko. Tykey aei vaekue omano rire
hae anhoi ma oiko ixy pia. Tuu oayvuve vae oiko, roe vaekue. 21 Hae

gui ndee aipore avi vaekue ore nerembiguai kuery pe: Peru havy apy
aexa agu. 22 Hae ramo ndee oreruvixa pe rombovai: Kunumi vae

ndaevei nguu tujai oeja agu. Oeja ramo omano r, roe vaekue. 23 Hae

gui ndee aipore ju orevy: Penderyvy kyrve vae penderupive ndoui


ramo ndapexavei r xerova, re vaekue. 24 Hae gui roo ju nerembiguai

orerua py. Romombeupa ndee xeruvixa ndeayvuague. 25 Oreru aipoei:


Tapeo, pejoguavei ju tembiu jau vaer, hei vaekue. 26 Hae r ore


rombovai: Ndaevei roo agu. Oreryvy kyrve vae orerupive oo ramo


re haeve. Ndaevei r ava vae rova roexa ju agu oreryvy reve,
roe ixupe. 27 Hae gui nerembiguai oreru aipoei: Pe kuery peikuaa

xerayxy oikuav karamboae mokoi xeray. 28 Pete ma xea gui okanhy


ramo aipoae: Xee aikuaa r tavy omboaypaa r ndau, hae vaekue. A


peve xee ndaexavei. 29 A kovae ju xea gui peipeaxe, hae ixupe mbaemo

oiko ramo pejapo r xeporiau gui amano agu rami, hei vaekue oreru.
30 Hae rami rire a ma xapya rei xee nerembiguai xerua py ajevy te

kunumi vae orerupive ndooi ramo ma oreru omano rive r, mbaeta


kunumi vae reve vy ae oikovei teri. 31 Orereve kunumi vae no r oreru

oexa vy omano r. Hae rami vy rojapo r nerembiguai oreru iporiau


gui rive omano agu rami. 32 Mbaeta xee nerembiguai aiko kunumi vae

re apena agu rami. Hae rami vy xeru pe aipoae: Xeru, xapya rei xee
ndaru jevyi ramo ndevy pe aiko r ajejavy vae aikovea pukukue re,
hae vaekue. 33 Hae nunga rupi a xeruvixa, xee ae tapyta nerembiguair

kunumi vae rekovia, hae r kunumi vae ma too ju key kuery reve.
34 Mbaexa tu xerua py aa ju ta kunumi vae reve? Mbaeta xee ma

ndaexaxei xeru tujai pe mbaemo vai oiko r hei.


Gnesis45 90

Guykey kuery pe Jos ojekuaa ukaague

45  Hae
gui Jos ma hae javi oexaa py nonhemombeu e
1

reguavei. Hae vy ojapukai:


Tomba xea gui hei. Hae ramo avave rei hexeve ndopytai,
guykey kuery pe Jos ojekuaa uka agu. 2 Hae gui Jos ojaeo at, Egito

pygua kuery oendu agu rami, Fara ro pygua kuery guive.


3 Hae rami vy Jos aipoei guykey kuery pe:

Xee ma Jos aiko. Havy oikove teri pa xeru? hei. Hae ramo
tykey kuery nombovai kuaavei, henonde py okyjepa vy.
4 Jos petegue ju aipoei guykey kuery pe:

A ma penhembojapa xere hei ramo hexe ovamba ouvy. Hae


vy aipoeive ju: Xee ma Jos Egito yvy katy xevende imbouvy vaekue.
5 A ma ndaevei pendeporiaupa rei agu kyv katy xevendeague re,

ne pendejeupe pendevai agu voi ndaevei. Mbaeta ajogueraa jepe


agu ae Nhanderuete xembou rakae penerenonde. 6 Mbaeta moko

maet re ma karuai oiko kovae yvy re. A oata pete nhiru maet
teri mbaeve rei nonhotai ne nomonoai agu. 7 Nhanderuete xembou

penerenonde nhande kuery opa e agu ko yvy gui, heta araa jepe vy.
8 Mbaeta pe kuery e xembou karamboae apy. Nhanderuete ae xembou

vy Fara ru rami xemo, hoo py ikuai vae hae javive ruvixar, Egito
yvy hae javi re apena agu. 9 Tapeo povaja havy xerua py, aipopeje:

Nderay Jos aipoei uka: Nhanderuete xemo Egito yvy hae javi regua
ruvixar. Eju voi xea py are e re. 10 Gsen yvy re haeve r xea katyi

reiko agu, nderay kuery, neramymino kuery, nerymba vexai, vaka


kuery, hae mbaemo rereko vae hae javi reve. 11 Hae py ma apena

r ndere, mbaeta pete nhiru maet teri oata karuai opa agu. Hae
rami iporiaukue vae reiko e agu, ndero py ikuai vae, ne rereko vae
hae javi opa e agu, hei uka Jos, peje. 12 A ma pe kuery xeryvy

Benjamim reve pexa pekuapy xee ae pendereve xeayvu aikovya. 13 Xeru

pe pemombeu Egito yvy re mbaemo por arekopa vae hae pexa vae
hae javi. Tapeo pojava, apy ju peru xeru hei. 14 Hae gui guyvy

Benjamim oa py Jos oo vy ijajuy rupi oikuav reve ojaeo. Benjamim


voi ojaeo guykey ajuy rupi oikuav vy. 15 Hae gui guykey kuery hae

javive ju oayvupa ojaeo reve. Hae ramo tykey kuery ijayvu hexeve.

Jos rykey kuery ou okuapy r Fara oenduague


16 Hae
gui Fara ro py voi onhendu aipoea r:
Jos rykey kuery ri ty ou rae ea r. Fara oendu vy ojou por,
hembiguai kuery guive. 17 Hae rami vy Fara aipoei Jos pe:

Aipore nderykey kuery pe: Povae nunga pejapo: Penerymba


kuery pembovoyi ju heravy Cana yvy katy. 18 Hae gui peru penderu

91 Gnesis45,46

hae penderay kuery xea py. Xee ame r yvy iporvea Egito re o vae
pendekuai agu. Hae py pekaru r pekuapy iporve vae re anho, re.
19 Emombeu avi hae kuery pe: Povae nunga pejapo: Egito yvy gui

peraa karxa penderay kuery hae penderayxy kuery peru agu. Peru
avi penderu, pejupa. 20 Hae pepex rei eme mbaemo pereko vae perupa

agu re, mbaeta Egito yvy hae javi re iporguevea ikuai vae opytapa r
pendevy, re hei.
21 Hae gui Israel ray kuery hae rami ojapo. Fara aipoeiague rami

vy hae kuery pe Jos ome karxa, tembiu guive tape rupi hou
vaer. 22 Pete-te pe ome ao iporve vae. Hae r Benjamim pe ma

omeve, trezentos hati vae prata guigua hae pete nhiru ao iporve
vae. 23 Nguu pe ma hae rami avi ogueraa uka dez mburikai opa mbae

por Egito guigua re ovoyi vae, hae dez mburikai mbaemo ray hae
mbojape re ovoyi vae. Tembiu tuu oua rupi hou vaer voi ome. 24 Hae

rami vy omondoukapa guykey kuery. Aipoei:


Joe-joe pepu eme tape peoa rupi hei imondovy.
25 Hae rami r Egito yvy gui ojeoi vy ovamba ju Cana yvy re nguu

Jac-a py. 26 Nguu pe aipoei okuapy:


Jos oikove teri. Hae ma Egito yvy jave re opena vae oiko hei
okuapy. Hae ramigua oendu vy ndaipya tytyveia ramigua oendu,
ndogueroviai vy. 27 Jos ijayvuague omombeupa r tuu Jac oendu vy,

hae karxa heruar Jos omondouka vaekue oexa vy mae ma oendu ju


ipya guaxua. 28 Hae rami vy Israel aipoei:

Haeve ma. Xeray Jos anhet oikove teri rae. Xee aa ta amano e
mbove aexa ju agu hei.

Egito yvy katy Jac ro pygua kuery ojeoiague

46  Hae
gui Israel opa mbae oguereko vae reve oo vy Berseba py
1

ranhe ova. Hae py ma mbaemo ome nguu Isaque Ruete pe


ombojerovia vy.
2 Pyvy Israel pe Nhanderuete ojexa uka vy aipoei:

Jac! Jac!
Ombovai:
Apy ma a hei.
3 Hae ramo aipoei:

Xee ma Nderuete, nderu Ruete aiko. Ekyje eme Egito yvy re reo
agu, mbaeta hae py ndegui amoingo r pete regua heta vae. 4 Xee

aa r ndereve Egito katy. Arakaeve r ajapo r hae gui pejevy ju agu


rami. Remano ramo Jos ae r omboty nderexa hei.
5 Hae gui Berseba gui Jac oguatave ovy. Israel ray kuery ogueraa

nguu Jac, guay kuery hae guayxy kuery Fara karxa heraar ombou
vaekue py. 6 Ogueraapa guymba kuery vaka hae Cana yvy re oiko jave

Gnesis46 92

ojou vaekue hae javi. Oopa Egito katy, Jac, hamymino kuery guive.
7 Guay kuery, guay ray kuery, guajy kuery, guay rajy kuery, hae kuery

hae javi ogueraapa Egito katy.


8 Po rami ma Israel ray kuery nguu Jac reve Egito katy oo vaekue

rery: Rben ma Jac ray tujave vae. 9 Rben ray kuery ma Enoque,

Palu, Hezrom hae Carmi. 10 Simeo ray kuery ma Jemuel, Jamim, Oade,

Jaquim, Zoar hae Cana pygua pia Saul. 11 Levi ray kuery ma Grson,

Coate hae Merari. 12 Jud ray kuery ma Er, On, Sel, Perez hae Zera.

Hae r Er hae On ma Cana yvy re ae omano. Perez ray kuery ma


Hezrom hae Hamul. 13 Issacar ray kuery ma Tola, Puva, J hae Sinrom.

14 Zebulom ray kuery ma Serede, Elom hae Jaleel. 15 Hae vae kuery ma

Jac ramymino ikuai, Lia pia meme, Pad-Ar py oiko vaekue. Tajy Din
voi hae pygua. Hae vae tay kuery, tajy kuery hae javi vy ma trinta
e trs ikuai. 16 Hae gui Gade ray kuery ma Zifiom, Hagi, Suni, Esbom,

Eri, Arodi hae Areli. 17 Aser ray kuery ma Imna, Isv, Isvi, Berias hae

heindy Sera. Berias ray kuery ma Hber hae Malquiel. 18 Hae vae kuery

ma Zilpa pia meme, Jac ray hae rajy kuery. Zilpa ma Labo guajy Lia
rembiguair ome vaekue. Hae kuery hae javi vy ma dezesseis ikuai.
19 Hae gui Jac rayxy Raquel pia ma Jos hae Benjamim. 20 Jos ray

kuery Egito py oiko vaekue ma Manasss hae Efraim. Hae kuery ma


Asenate pia ikuai. Ixy ma Om pegua sacerdote Potfera rajy. 21 Benjamim

ray kuery ma Bela, Bequer, Asbel, Gera, Naam, Ei, Rs, Mupim, Hupim
hae Arde. 22 Hae vae kuery ma Jac ray kuery, Raquel pia meme. Hae

javi vy catorze ikuai.


23 Hae gui D ray ma Husim. 24 Naftali ray kuery ma Jazeel, Guni,

Jezer hae Silm. 25 Hae vae kuery ma Jac ray kuery, Bila pia meme.

Hae vae ma Labo guajy Raquel rembiguair ome vaekue. Hae javi vy
sete ikuai.
26 Hae rami py Jac reve Egito katy oo vaekue ma sessenta e seis

ikuai, tay rayxy kuery jaipapa e re. 27 Jos ray kuery Egito py oiko

vaekue ma moko ikuai. Jac ro pygua kuery Egito py oo vaekue hae


javi vy setenta ikuai rakae.

Nguu reve Jos nhovaexague


28 Jac
guenonde re omondouka Jud Jos-a py, Gsen katy tape oo
vae oikuaa agu. Hae rami vy Gsen yvy re ovamba. 29 Hae gui Jos

ma karxa oguereko katu vy oo ovaex nguu Israel Gsen re. Ixupe ojexa
uka vy ijajuy rupi oikuav arei ojaeo reve.
30 Hae ramo Israel aipoei guay Jos pe:

A ma amano te haeve ma, reikove reve roexa rire hei.


31 Hae gui Jos aipoei guykey kuery hae nguu ro pygua kuery hae

javi pe:
93 Gnesis46,47

Xee aa ju ta ranhe. Fara pe aipoae r: Key kuery hae xeru ro


pygua kuery hae javi Cana yvy re ikuaia gui oupa ma xea py. 32 Hae

vae avakue ma vexai hae vaka re openaa rupi ikuai. Oguerupa guymba
kuery vexai hae vaka, mbaemo oguereko vae hae javi reve, hae r.
33 Hae gui Fara penereno uka vy oporandu r: Mbaexa tu pe kuery

pembaeapo vae? hei ramo ma 34 aipopeje r: Ore nerembiguai kuery


ma mymba kuery re ropenaa rupi orekuai, orekunumi guive a peve,


oreramo kuery ikuaiague rami ae, peje. Hae rami r ijayvu r Gsen
yvy re pendekuai agu. Mbaeta Egito pygua kuery pe r guymba re
opena vae omboetepy e meme ikuai hei.

Fara-a py Jos nguu Israel ogueruague

47  Hae
gui Jos ou vy aipoei Fara pe:
1

Xeru hae key kuery oupa ma Cana yvy gui. Guymba


kuery vexai hae vaka, hae mbaemo oguereko vae hae javi reve ova
okuapy Gsen yvy re hei. 2 Hae vy te nhiru guykey kuery ogueru

avi, oexa uka Fara pe.


3 Hae ramo Jos rykey kuery pe Fara oporandu:

Mbaexa tu pe kuery pembaeapo vae?


Hae kuery ombovai:
Nerembiguai kuery vexai re ropenaa rupi orekuai, oreramo kuery
ikuaiague rami ae. 4 Kovae yvy re orekuai agu ri roju, mbaeta Cana

yvy re ma nhu por jipoi ore nerembiguai kuery rymba kuery pe, karuai
ndaevei ete ramo. Hae nunga rupi a rojerure Gsen yvy re orekuai
agu re hei okuapy Fara pe.
5 Hae ramo Fara aipoei Jos pe:

Nderu hae nderykey kuery ndea py oupa ma ramo 6 Egito yvy ndevy

guar ae itui. Iporvea py ejapo nderu hae nderykey kuery taikuai. Gsen
yvy re ae ri taikuai. Hae gui xapya rei r nderykey kuery regua opena
kuaa ete vae ikuai ramo emo xerymba kuery re ae opena vaer hei.
7 Hae gui nguu Jac ju Jos ogueru vy oexa uka Fara pe. Hae ramo

Jac ogueroayvu por Fara.


8 Fara oporandu Jac pe:

Mbovy maet ma tu rereko?


9 Jac ombovai:

Xee aikoa hae javi vy ma cento e trinta maet. Mboapyi ete aiko
axya. Xee ma ndaupityi teri xeramo kuery oikoague maet peve hei.
10 Hae rami vy Jac Fara ogueroayvu por rire oo ju oa gui.

11 Hae gui Jos omboekoa nguu hae guykey kuery. Ramesss yvy

re Egito yvy iporvea py ome ikuai agu, Fara aipoeiague rami vy.
12 Nguu, guykey kuery hae nguu ro pygua kuery hae javi pe Jos ombou

jepi tembiu, pete-te guay kuery mbovy pa oguerekoa rami.


Gnesis47 94

Jos Egito yvy hae javi ojoguaague


13 Karuai ndaevei ete ramo yvy jave re jipoi tembiu. Hae nunga rupi
Egito hae Cana yvy re ikuai vae iporiauve ojeoivy karuai gui. 14 Hae

vy Egito hae Cana pygua kuery Jos gui mbaemo ray ojogua vy ipo
py anho omboaxa perta. Hae ramo Fara ro py ju oguerupa. 15 Hae gui

Egito hae Cana yvy re perta jipovei ramo Egito pygua kuery hae javi
jogueru vy ojexa uka Jos renonde. Hae vy aipoei okuapy:
Eme orerembiur. Mbaer tu romanomba ta rexaa py? Oreperta
opa ma hei okuapy.
16 Jos ombovai:

Pendeperta opa ma ramo penerymba kuery ju peru. Penerymba


kuery rekovia r ame tembiu hei. 17 Hae ramo Jos-a py ogueru

guymba kuery. Hae r hembiur Jos ome kavaju, vexai, vaka hae
mburikai rekovia. Hae rami vy hae vae maet re ma mymba kuery
rekovia re omongaru.
18 Hae vae maet opa rire maeta mboae ova ramo Jos-a py oupa

ju. Hae vy aipoei:


Oreruvixa, ndaevei rombotavya rupi oreayvu agu ndevy. Oreperta
opa ma, orerymba kuery voi rerekopa ma. Mbaevei ndoroguerekovei
ma ndevy peguar, orerete ae hae oreyvy e vy. 19 Mbaer tu ore kuery

romano ta rexaa py, oreyvy opyta rive agu? Orejogua ke, oreyvy avi
ejogua tembiu rekovia. Hae rami r ore kuery roiko r escravo Fara
pegua, oreyvy voi imbaer topyta. Eme orevy mbaemo raygue roikove
agu, romano e agu, yvy voi opyta rive e agu hei okuapy.
20 Hae rami r Egito yvy hae javi Jos ojogua Fara pe. Egito pygua

kuery pete-te oyvy ovende, hae py karuai ndaevei ete ramo. Hae rami
vy yvy hae javi Fara mbae opyta. 21 Hae pygua kuery voi ojeupegua

escravo omoingo, Egito yvy hae javi rupi ikuai vae. 22 Sacerdote kuery

hyvy anho ndojoguai, mbaeta hae vae kuery pe Fara mbaemo ome
jepi ramo. Fara po gui ojopy vaekue re ae okaru okuapy. Hae rami vy
hae kuery novendei oyvy.
23 Hae gui Jos aipoei heta vae kuery pe:

A ma pe kuery rojogua ma, pendeyvy voi ajogua Fara mbaer.


Apy ma mbaemo raygue o. Peraa, penhot yvy re. 24 Mbaemoa

pemono vy ma pete nhiru ikuai vae nhav gui pete-te peme r


Fara pe. Hae r hembyrekue ma pendevy peguar topyta. Pendevygua
ma yvy re penhot ju agu, pekaru agu penderay kuery hae pendero
py ikuai vae hae javi reve hei.
25 Hae ramo hae kuery ombovai:

Ndee ma roikove agu rami oreapo. Oreruvixa, ndee oremboaxya


rupi orerereko. Hae ramo Fara pegua escravo orekuai te haeve hei
95 Gnesis47,48

okuapy. 26 Hae rami agu Egito yvy re Jos ojapoague ma lei a peve

guar o: Mbaemo aju pete nhiru ikuai nhav gui ma pete-te omea
r Fara pe. Sacerdote kuery yvy anho Fara mbae itui.
27 Hae rami vy Israel Egito yvy re oiko, Gsen re ae. Hae py hae

kuery ikuai agu ojou vy heta-etave ojeoivy, heta ete ikuai. 28 Jac ma

dezessete maet re oiko Egito yvy re. Jac oikoa maet hae javi vy
cento e quarenta e sete maet.
29 Hae gui Israel omano raii ma vy oeno guay Jos. Hae vy aipoei:

A ma ndee xemboaxy ramo ajerure xeu gury ndepo remo reve


reura agu, xevy rejapo por agu anhet rupi. Ajerure Egito yvy re e
xenhono por agu, 30 hae r xeru kuery ikuaiague py anho. Hae rami

vy Egito yvy gui xeretekue reraa r xeru kuery onhono porague py, hae
py ae xenhono por agu hei.
Jos ombovai:
Xee ajapo r ndeayvuague rami hei.
31 Hae gui Jac

Eura havy xevy hei. Hae ramo oura. Hae rami r Israel ojeroa,
ngupa ak re ojeko.a

Jac imbaeaxy oupya py Jos guay kuery ogueruague

48  Hae
vae rire Jos pe aipoea:
1

Nderu tu imbaeaxy vaipa rima oupy ea. Hae ramo


ogueraa hae py mokove guay Manasss hae Efraim.
2 Jac pe omombeua:

Nderay Jos rako ou oiny ndea py ea. Hae ramo Israel


onhemomburu ngupa py oguapy ranhe agu.
3 Hae gui Jac aipoei Jos pe:

Nhanderuete Ipoakapa vae xevy ojexa uka karamboae Cana yvy


re Luz tet py aiko jave, hae rami vy xereroayvu por. 4 Hae vy aipoei:

Xee rojapo r nderay reta agu rami. Neramymino kuery ajapo r heta
regua ikuai agu rami. Hae kuery pe ame r kovae yvy arakae r
peve guar, hei vaekue xevy. 5 Hae r nderay moko Egito yvy re aju

e mbove oiko vaekue ma, hae kuery ma a guive xeray aei rami ikuai.
Efraim hae Manasss ma xeray aei rami ma ikuai, Rben hae Simeo
rami avi.b 6 Hae r hae kuery rire ju nderay ikuai vaer vae ma nderay

ae r ikuai, hae guykey kuery yvy re r hae kuery hekoa. 7 Mbaeta xee

Pad gui aju jave Raquel omano karamboae Cana yvy re, tape Efrata
katy oo vae katyi. Xeporiau reve anhono por karamboae tape Efrata
Belm epy vae katy oo vae yvry hei.

a
47.31 Hae rami Jac ojapo ombojerovia vy (Hebreus11.21). b48.5 Jos ray kuery
moko ikuai vae ma Jac omano ta vy ogueroayvu por, guay kuery aei pe rami avi.
Gnesis48 96

8 Hae gui Israel ma Jos ray kuery oexa vy aipoei:


Mavae kuery tu upe vae?
9 Jos aipoei nguu pe:

Xeray kuery rima ikuai, apy ae Nhanderuete xevy ome vaekue


hei.
Hae ramo aipoei:
Eronhembojavei havy xea py, aroayvu por agu hei. 10 Israel

tujai ete vy hexa voi pytmba ma, ndoexa porvei ma. Hae nunga
rupi Jos ogueronhemboja heruvy hae oa py. Hae ramo oayvupa,
oikuavmba.

Guay Jos hae tay kuery Jac ogueroayvu porague


11Hae ramo Israel aipoei Jos pe:
Xee ma naexai petegue ju roexa agu. Hae rami te Nhanderuete
ojapo nderay kuery avi aexa agu rami hei. 12 Hae gui Jos guay

kuery oipea nguu renapy re ikuaia gui. Nguu renonde o guenapy re,
ngova omova yvy re.
13 Hae vae rire Jos ogueru ju guay kuery. Efraim ma oiporu kuaa

re omopu imoamy, tuu Israel oiporu kuaa ea re o agu, hae r


Manasss ma oiporu kuaa ea re omopu, Israel oiporu kuaa re. Hae
rami vy mokove ogueronhemboja heruvy hexe. 14 Hae rami te Israel

opo ombojoaxa imondovy vy oiporu kuaa regua omo Efraim kyrve vae
apyte re, hae r oiporu kuaa ea ma Manasss apyte re omo, tujave
vaeri. 15 Hae rami vy Jos ray kuery ogueroayvu por vy aipoei:

Xeramo Abrao oiko vaekue Nhanderuete renonde, xeru Isaque


guive. Hae gui xere ju opena oikovy xekyr guive a peve. 16 Ixuguigua

anjo opa mbae vai gui xereraa jepe vae tomoingo por kovae avakuei.
Tove xerery rupi meme taikuai, xeru kuery Abrao hae Isaque rery rupi
guive. Tay kuery taetave ojeoivy yvy re hei.
17 Hae gui tuu opo oiporu kuaa regua Efraim apyte re omo r Jos

oexa vy ndojou pori. Hae rami vy nguu po re ojopy, Efraim apyte gui
oguerova agu Manasss apyte re. 18 Hae vy Jos aipoei nguu pe:

Evoko rami e xeru, mbaeta kovae ae ma tujave vae oiko. Inhak


re ae rgue remo reiporu kuaa regua hei.
19 Hae rami te tuu opo ndoguerova ukai. Hae vy aipoei:

Xeray, xee aikuaa ae ma, aikuaa. Hae rami avi ixugui avi r oiko
pete regua, yvate vae r oiko. Hae r tyvy ma ixugui yvateve r.
Hamymino kuery ma heta regua r ikuai hei.
20 Hae rami py hae vae ra ogueroayvu por. Hae vy aipoei:

Pe kuery rery rupi Israel kuery jogueroayvu por r. Hae vy Tove


Nhanderuete tanemoingo por Efraim hae Manasss rami, hei r okuapy.
Hae rami ijayvu vy Manasss rery gui Efraim rery re ranhe ijayvu.
97 Gnesis48,49

21Hae
rire Israel aipoei Jos pe:
A xee amano r. Hae rami te Nhanderuete oiko r ndereve, ojapo
r yvy neramo kuery ikuaiague py peo ju agu rami. 22 Ndevy pe aeja

pete mbae, hae ramigua nderykey kuery pe aeja vaer e. Ndevy aeja
yvy amorreu kuery gui xekyxe hae xerapa py aipea vaekue.

Jac guay kuery rekor omombeu ma voiague

49  Hae
rire Jac oeno guay kuery hae javi. Hae vy aipoei:
1

Penomba ke. Xee amombeu r penderekor, rakae r


guar. 2 Jac ray kuery, penomba pendu agu. Pejapyxaka penderu

Israel ijayvu r.
3 Rben, ndee ma xeray tujave vae, xembaraetea kuaa ukaa. Jypyi

xegui reiko vaekue, pav gui yvateve hae ipoakave vae reiko. 4 Hae

rami avi yai opu-pua rami avi rejejoko kuaa e vy pav gui e r
ndeyvateve. Mbaeta nderu rupa py rejeupi vy retekoavy rire. Xerupa py
rejeupi vaekue.c
5 Hae gui Simeo, Levi reve ma joegua pendekuai. Pendekyxe

perojerovia peikovy joe. 6 Hae rami avi pe kuery penhembopyaa py


xee ma nanhembopyai, pe penhemboatya re xenhe nonhembojai.


Mbaeta pendepoxy vy pejojuka rakae, pejerovia vy vaka oguata vaikue
agu rami pejapo. 7 Pendevaia ma ayvu vaipy topyta, pendevai vaipa r.

Pendepoxy vy pejapo vai ete. Hae ramo xee rombojao r Jac kuery ray
ikuaia rupi, Israel ray ikuaia rupi romoamba r.
8 Jud, nderyvy kuery tandererovya. Ndepo py rejopy r

nderovaigua kuery ajuy re. Nderu ray kuery voi guenapy re o r


nerenonde. 9 Jud, ndee ma xivi ray rami ndepya guaxu vae. Xeray,

guembia omondoroa gui opu ju vae rami reiko. Xivi hae xivi kunha
minha onheno oupya gui mavae ndau omomy ta? 10 Jud regua po gui

ndoipeaai r huvixa po pygua opy mbyte ojopy henoamy vae, ija Sil
epy vae ou ea ja. Hae vae ma pav regua r onhe rendu okuapy.
11 Guymba mburika omox r uva rembypy re, hymba ray uva rembypy

iporve vae re r omox. Oao ojoi r uva rykue py, o-capa ma tuguy
rami uvaa guigua py ojoi r. 12 Hexa ma pyt r vinho gui, ha ma xi

vae opyta r kamby oyu gui.


13 Hae gui Zebulom ma ye yvry r oiko, kano ojaaty katy.

Sidom peve r oo hekoa.


14 Issacar ma mburikai ikgue mbaraete vae, vexaiaty ikuai vae

mbyte rupi onheno oupy vae rami. 15 Hae oikuaa r opytuu agu

haeve, ijyvy ipor r. Hae rami vy ojeroa r onhembovoyi uka vy.


Ogueropoakaa r oiko r nhoembiguai.

49.4 Gnesis35.22
c
Gnesis49,50 98

16 Hae gui D ma oikuaa pota r guetar kuery re, Israel regua


mboae ojapoa rami. 17 D ma mboi tape yvry itui vae rami avi r

oiko. Mboi minha itui r tape yvry kavaju pyta py oixuu agu, kavaju
rygua hakykue katy hoa agu rami ojapo.
18 Senhor, xee ma roar aikovy xereraa jepe agu!

19 Hae gui Gade re ma jojukaa kuery heta opu okuapy te


omonhamba r imondovy.
20 Aser ma ojou reta r tembiu por, huvixave pegua voi.

21 Naftali ma guaxu opoi pyre rami oiko, ijayvu por kuaa r guive.

22 Jos ma yvyra rak hia por riae vae rami r oiko, yak yvry o vae

rami, kora ry rupi hak ojeupi ovy vae rami. 23 Hapa vae kuery omo vai

r. Hexe huy omombo vy omoingo axy r. 24 Hae rami te nderapa rejopy


at riae r, ndejyva voi imbaraete r, Jac repyare Ipoakapa vae nepytyv


ramo. Hae vae ma Israel kuery re opena vae, Israel kuery pegua ita imbaraete
vae. 25 Nderu Ruete nepytyv r. Ipoakapa vae nemoingo por r. Yva

guigua hae yvy guyrygua py nemoingo por r. Omoingo por avi r xy


kuery k hae kyri vae ryru nderay reta agu rami. 26 Xeru kuery xereroayvu

porague gui xee nderu rogueroayvu porve, yvyty arakae r guar apyte
ryve. Hae nunga hae javi to Jos ak re, guykey kuery gui yvateve vae r.
27 Hae gui Benjamim ma guary nhomondoropa vae rami ipoaka

riae vae. Hae nunga ma ajeive reve hou r oiny guembia, hae
kaarukue voi ombojao r ojopy vaekue hei.
28 Hae vae kuery ma Israel regua doze ikuai vae ru. Hae rami ae tuu

ogueroayvu por. Pete-te ogueroayvu por pete-te renonder oa rami vy.


29 Hae rire hae kuery pe aipoei:

Xenhe heraa r xeramo kuerya py. Hae ramo xenhono por xeru kuery
yvry itakua heteu regua Efrom yvy re o vae py. 30 Macpela regua yvy Manre

katyi o Cana yvy re, Efrom gui Abrao ojogua vaekue joupar. 31 Hae py

ma Abrao onhono por rakae guayxy Sara. Hae py ju Isaque onhono por
Rebeca. Hae py avi xee anhono por karamboae Lia. 32 Hae vae yvy hae

itakua o vae ma Hete ray kuery gui ojogua pyre hei.


33 Opa ma Jac guay kuery omongetapa vy opy omboapua heravy

ngupa py, hae omano. Hae rami vy inhe heraa tamo kuerya py.

Jac re ipya vai reve onhono porague

50  Hae
ramo Jos nguu rova oikuav vy ojaeo reve oayvupa.
1
2 Guembiguai
poropoanoa ikuai vae pe Jos ijayvu tuu retekue
omoeakumba agu re. Hae ramo poropoanoa kuery omoeakumba Israel
retekue.d 3 Gueko rami vy quarenta ra re ombaeapo omoeakumba peve.

Hae Egito pygua kuery ma setenta ra re ojaeo okuapy.

50.2 Egito pygua kuery gueko rami vy omoeaku r tegue, are te humba e agu.
d
99 Gnesis50

4 Ojaeoa
opa ma rire Jos aipoei Fara ro pygua kuery pe:
Pe kuery xemboaxy ramo ajerure Fara apyxa py pendeayvu agu
re. Aipoae uka: 5 Xeru rguei xeapo karamboae aura agu rami. Hae vy

aipoei: Xee amano ta ma. Hae gui xenhono por Cana yvy re xerupar
xee ae areko katu vaekue py, hei vaekue. A ma aaxe xeru retekue
anhono por agu. Hae gui aju ju r, peje Fara pe hei.
6 Hae ramo Fara ombovai:

Tereo katu, enhono por nderu, ndevy oura ukaague rami ae hei.
7 Hae ramo Jos ojepea ovy nguu onhono por agu. Hupive ojeoi

avi Fara rembiguai kuery, hoo pygua yvatekueve vae hae Egito yvy re
yvatekueve hae javi. 8 Ojeoi avi Jos ro pygua kuery, tykey kuery hae

nguu ro pygua kuery hae javi. Gsen yvy re opyta vae ma kyrguei
anho, hymba kuery vexai, vaka guive. 9 Hupive ojeoi avi karxa hae

kavaju rygua. Heta ete ojeoi.


10 Hae gui mbaemo moayaty Atade py o vae py ovamba vy opyta

ranhe Jordo rovai re. Hae py ma petegue ju ojaeo vaipa okuapy. Sete
ra re Jos ojaeo nguu re. 11 Cana yvy regua hae py ikuai vae oexa

okuapy hae rami ete ojaeo okuapy r, Atade py mbaemo moayaty o


vae py. Hae vy aipoei:
Egito pygua kuery ojaeo vaipa ete hei okuapy. Hae rami vy
omboery Abel-Mizraim. Jordo rovai re o.e
12 Hae gui tay kuery ojapo tuu ijayvuague rami. 13 Hae rami vy Cana

yvy katy ogueraa vy onhono por Macpela yvy re itakua o vae py.
Hae vae yvy ma heteu regua Efrom gui Abrao joupar ojogua vaekue,
Manre katyi. 14 Hae rire Jos ojevy ju Egito katy guykey kuery reve,

hae tuu onhono por agu hupive ojeoi vaekue hae javi.

Guykey kuery reve Jos ijayvu poriague


15 Josrykey kuery ma tuu omano ma rire aipoei okuapy:
A ma xapya rei Jos ojepyxe vy nhanembopaga ma r ixupe jajapo
vaiague re hei okuapy.
16 Hae rami vy Jos pe aipoei uka okuapy:

Nhanderu rguei omano e mbove aipoei: 17 Aipopeje r Jos


pe: Eperdoa ke nderykey kuery ojejavyague ndevy otekoavy vaipa rire


te, hei. Hae rami rire ma a rojerure reperdoa agu re ore kuery nderu
Ruete rembiguai vae rojejavyague, peje. Hae rami hae kuery ijayvua
Jos oendu vy ojaeo.
18 Hae gui tykey kuery ou vy henonde re guenapy re omba reve

aipoei okuapy:
Apy ma ro nerembiguai kueryr.

50.11 Tery Abel-Mizraim ma Egito pygua kuery ojaeoa ea.


e
Gnesis50 100

19Josombovai:
Pekyje eme. Xee ma nhi Nhanderuete rami a? 20 Pe kuery ma

anhet xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Hae r Nhanderuete ma


hae nunga oguerova nhomoingo por agu rami. Mbaeta heta ete rekove
reraa jepear xemoingo, a pexa pekuapya rami. 21 Hae nunga rupi

pekyje eme. Xee apena r pendere hae penderay kuery re hei. Hae
rami vy ombopya guaxua rupi ijayvu pori hae kuery reve.

Jos omanoague
22 Egitoyvy re Jos oiko, nguu ro pygua kuery guive. Cento e dez
maet re oiko. 23 Jos oexa Efraim ray kuery, tay ray kuery guive.

Oexa avi Manasss ray Maquir ray kuery, guenapy ry omboguapy


imbokuapy.
24 Hae gui Jos aipoei guykey kuery pe:

Xee ma amano ta ma. Hae rire Nhanderuete pendevy ojekuaa uka


vy penemondouka ju r kovae yvy gui, yvy mboae Abrao hae Jac pe
ome agu re ouraague katy hei.
25 Jos ojapo Israel ray kuery oura agu rami. Hae vy aipoei:

Anhet Nhanderuete ojekuaa uka r pendevy, hae ramo xekgue


peraa r apy gui hei.
26 Hae gui Jos omano cento e dez maet oguerekoa py. Hae ramo

hetekue omoeakumbaa vy Egito yvy re ae onhono pora pete hyru py.


xodo mokoa kuaxia
Moiss ombopara vaekue
xodo mokoa kuaxia Moiss ombopara vaekue
Tery xodo ma Ombaa heia. Hae rami vy kovae kuaxia para re
omombeua Egito yvy re Israel kuery escravo ikuaia gui ombaague.
Jypy Nhanderuete oeno Moiss Egito yvy re oo vy ixupegua kuery ogueno
agu. Hae r Moiss ma ndooxei ranhe. Hae rami vy oporandu: Mavae
tu xee aiko Fara-a py aa agu, hae Egito yvy gui Israel kuery ano agu?
Nhanderuete ombovai: Xee aiko r ndereve, hei (3.1112a). Hae gui ma Moiss
oporanduve ju Nhanderuete rery mar rami paa re. Nhanderuete ombovai
Moiss pe: Xee ma xee ae. Po rami ndeayvu r Israel kuery pe: Xee ae hei
vae xembou pe kuerya py, hei (3.14). Mbaeta Nhanderuete ma petei anho,
amboae ndoikoi.
Hae gui ma Egito yvy re Moiss oo vy huvixa Fara renonde py dez regua
ojapo nhomondyipaar. Hae vae rire mae ma Fara omondouka Israel kuery
oyvy gui. Hae rami te ndaevei nho vy oakykue monha oxondaro kuery reve.
Hae ramo ye mbyte py Nhanderuete ojukapa. Hae r ojeupegua kuery pe ma
ye ombojao vy yy opu vae mbyte rupi omondouka yvy piru reia rupi.
Hae gui ma tekoa ea rupi ogueraa Sinai yvyty peve. Hae py ma Moiss
po py omboaxa ojeguigua lei hae kuery rekor. Omombeu avi ombojerovia
atyr ojapo agu. Nhanderuete opa mbae py hae kuery re opena por, yva gui
hembiur man epy vae ombou guive te hae kuery ndojeroviai hae nonhe
rendui jepi rakae.

Jac ramymino kuery Egito re ikuai vaekue rery oa

1  Po rami ma Israel ray kuery rery, Jac reve Egito re oo vaekue.


1
Pete-te ogueraa ngoo pygua kuery. 2 Rben, Simeo, Levi hae Jud,

3 Issacar, Zebulom hae Benjamim, 4 D hae Naftali, Gade hae Aser. 5 Jac

guigua kuery hae javi ma setenta ikuai. Hae r Jos ma Egito re oiko ae
ma. 6 Hae gui Jos omano hae tykey kuery hae javi, hae javegua kuery

hae javive. 7 Israel kuery ikuai por vy heta-etave hae imbaraeteve tema

ovy. Hae rami vy hae kuery yvy omony.

101
xodo1,2 102

8 Hae
gui Egito pygua huvixa mboae ju o Jos oikuaa e vae.a 9 Hae

vae ma aipoei guembiguai kuery pe:


A ma Israel kuery heta vaipa ma, nhandegui ipoakave guive.
10 Ma, jaikuaa rami jajapo hae kuery re heta-etave e agu, xapya rei

nhandere opua ramo nhanderovaigua kuery re hae kuery onhemoir


e agu, hae nhandere opu vy nhandeyvy gui ojeoipa rive e agu.
11 Hae rami vy omo Israel kuery mombaeapoar oguereko axy rei agu

ombovoyia rupi. Hae ramo Fara pe Israel kuery ojapo tet mbaemo
raygue omo por atyr, Pitom hae Ramesss hery vae. 12 Hae rami te

oguereko axy reia ramive ma heta-etave tema ovy. Hae ramo ndaevei
rei ikuai Israel kuery gui. 13 Hae rami vy Egito pygua kuery oguereko

axy reive okuapy Israel kuery omombaeapoa py. 14 Ojavyky rei okuapy

omombaeapo poyi vy, yapo omoua py, tijolo ojapoa py hae mbaety
rupi ombaeapoa py. Ombaeapoa hae javi rupi omoingo axy.

Fara ijayvuague rami e kyri vae rexaa kuery ikuaiague


15 Hae
gui Egito pygua huvixa ijayvu hebreu regua kyri vae rexaa
kuery pe. Hae vae kuery regua pete ma Sifr, hae r amboae ma Pu
hery vae. 16 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Hebreu regua memby pexa vy ke peikuaa pota. Xapya rei avai ri ramo
ma pejuka r. Hae r kunhaguei ri ramo ma tove taikuai. 17Hae r kyri vae

rexaa kuery ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vy Egito pygua


huvixa ijayvuague rami e ojapo. Hae rami vy ndojukai avakuei ituii r.
18 Hae ramo Egito pygua huvixa oeno uka kyri vae rexaa kuery. Hae

vy aipoei hae kuery pe:


Mbae re tu hae rami pejapo? Ndapejukai ri avakuei.
19 Hae ramo kyri vae rexaa kuery aipoei Fara pe:

Mbaeta hebreu regua kunhague ma Egito regua rami e ikyre vae vy


kyri vae rexaa kuery ova e mbove ma voi r oikuav hei okuapy.
20 Hae rami r Nhanderuete opena por kyri vae rexaa kuery re, hae

Israel kuery heta-etave ete tema ovy, imbaraete guive. 21 Hae kyri vae

rexaa kuery Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy ojapo hae kuery


voi imemby agu rami.
22 Hae ramo Fara ijayvu guembiguai kuery pe. Hae vy aipoei:

Hebreu regua avakuei itui nhav pemombo r Nilo yak py. Hae r
kunhaguei ma ndapejukai r.

Moiss ituii hae okakuaague

2  Haegui pete ava Levi regua oo vy omenda pete Levi regua rajy
1

re. 2 Hae ramo kunha vae ma kyr vae oguereko vy oikuav pete

a
1.8 Atos7.18
103 xodo2

avai. Hae vy oexa r ipori ramo onhomi mboapy jaxy re. 3 Onhomi

agu ndaevevei ramo ma ojou pete ajaka jai rogue guigua, hae
ombotypa betume hae oja vae py. Hae gui opiai omboyru vy yak py
omo hembe katyi jai rogue ikuaia rupi. 4 Hae r heindy ma mombyry

gui oma oikovy mbae pa oikoa oexaxe vy.


5 Hae gui Fara rajy ou yak py ojau agu. Hembiguai kunhatague

yak yvry ikuai. Hae gui ajaka jai rogue mbyte ovu r oexa vy
omondouka guembiguai ojopy agu. 6 Oipea vy oexa kyr vae itui r.

Hae vae ojaeo ramo omboaxy. Hae vy aipoei:


Kovae ma hebreu regua ray rae.
7 Hae ramo heindy ou vy aipoei Fara rajy pe:

Reipota pa aa pete hebreu regua aeno omokambu hae


omongakuaa agu ndevy?
8 Fara rajy ombovai:

Tereo havy hei. Hae ramo kunhata oo vy oeno kyr vae xy.
9 Ixupe Fara rajy aipoei:

Tereo, eraa kovae avai, emongakuaa xevy. Hae r xee apaga r


repenaa re hei. Hae ramo ixy ogueraa vy omongakuaa.
10 Hae gui avai tujave ma ramo ogueraa Fara rajya py. Hae vae ju

oguereko opia etei rami. Hae rami vy omboery Moiss, Yy gui ano
vaekue hei vy.b

Egito pygua Moiss ojuka vy Midi katy onhaague


11Hae
gui Moiss tuja ma vy oo guetar kuery ikuaia py. Hae vy oexa
r omombaeapoa poyi vai ete. Oexa avi pete Egito pygua oinup r
hebreu regua. 12 Hae gui jovaive-ive re oma vy avave rei ndoexai vy

ojuka Egito pygua, hae vy hetekue ojaty ita kui reia py.
13 Kogue ju oo vy oexa moko hebreu regua jogueroa r. Hae rami vy

joapo vai vae pe aipoei:


Mbae re tu reinup neretar?
14 Hae vae ombovai:

Mavae tu nemo oreruvixar orere reikuaa pota agu? Egito pygua


rejukaague rami jevy teve xejukaxe ri?
Hae nunga Moiss oendu vy okyje, Anhet teve hae vae oikuaa hei
vy.c
15 Hae nunga Fara voi omombeua r oendu vy ojukaxe Moiss. Hae

rami te Fara gui Moiss ojava vy oo Midi yvy re oiko.


Hae py ma oguapy oiny pete ygua yvry. 16 Sacerdote Midi pygua ma

sete guajy oguereko. Hae vae kuery ma ygua py ou yy ojara agu. Hae

2.10 Tery Moiss ma Ogueno mbyre ea reve nhaendu r joo ramigua.


b

2.14 Atos7.2728,35
c
xodo2,3 104

rami vy mbaemo oyuaty o vae py omony imoiny nguu rymba kuery


vexai omboyu agu. 17 Hae jave jogueru avi vexai re opena vae kuery

mboae, hae omonhamba kunhague hae gui. Hae r Moiss ma opu vy


oepy kunhague, hae omboyupa hymba kuery guive.
18 Hae gui kunhague ma nguu Reuel-a py ojevypa. Hae ramo tuu

oporandu:
Mbae re tu kovae ra peju voive ri?d
19 Kunhague ombovai:

Pete Egito pygua orereraa jepe vexai re opena vae kuery po gui.
Hae gui yy ju ojara orevy, hae mymba kuery pe voi ome oyu agu
hei.
20 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

Mamo havy hiny ava vae? Mbae re tu peja rae hae py? Peno na,
tou tou mbojape hei.
21 Hae ramo Moiss ovya hae vae ava reve opyta vy. Hae ramo

Moiss rayxyr ome guajy Zpora. 22 Hae gui tayxy oikuav pete

avai. Hae ramo omboery Grson, Yvy mboae re aiko vae hei vy.e

Egito pygua huvixa omano r guare


23 Yma
ete ma rire omano Egito pygua huvixa. Hae jave Israel kuery
ipoa riae okuapy escravo ikuai vy. Hae vy ojapukai okuapy. Hae
ramo hae kuery ojapukaia ma Nhanderuetea peve onhendu. 24 Ipoaa

Nhanderuete oendu vy imaendua Abrao, Isaque hae Jac reve ngupive


guar ojapo vaekue re. 25 Hae rami vy Israel kuery Nhanderuete oexa vy

oikuaa pota ikuai axya re.

Moiss reve Nhanderuete yvyra rogue hendy vae mbyte gui ijayvuague

3  Hae
gui Moiss opena oikovy guatyu Jetro Midi pygua sacerdote
1

vae rymba kuery vexai re. Hae rami vy vexai kuery ogueraa
kuaray oikea katy tekoa ea vae py, hae Nhanderuete pegua yvyty
re ova, Horebe epy vae py.f 2 Hae gui ixupe ojexa uka pete anjo

Senhor-a guigua pete yvyra rogue hendy vae mbyte. Moiss oma r
yvyra rogue re tata hendy oiny vaeri ndokai. 3 Hae ramo aipoei ojeupe

ae:
Aa ta pevae katy, aexa agu hae rami ete ipor vae. Mbae re tu
yvyra rogue ndokai?
4 Hae katy oexa agu oo r Senhor oexa vy oeno tata yvyra rogue

hendy vae mbyte gui. Hae vy aipoei:

d
2.18 Reuel ma Midi pygua sacerdote (versculo 16). Hery mboae ma Jetro (xodo3.1).
e
2.22 Tery Grson ma Yvy mboae regua ea reve nhaendu r joo ramigua. f3.1 Horebe
yvyty rery mboae ma Sinai.
105 xodo3

Moiss, Moiss!
Ombovai:
Apy ma a.
5 Hae ramo aipoei ju:

Ejuve eme kyv katy. Emboi ndepy regua, mbaeta yvy repyr
reamya ma ikya e vae.g
6 Xee ma nderu Ruete, Abrao, Isaque hae Jac Ruete hei.

Hae ramo Moiss ma Nhanderuete re oma agu okyje vy omo


ngova.h
7 Hae gui Senhor aipoeive ju:

Xee aexa ete xevygua kuery Egito re ikuai vy ojexavaia. Aendu ma


hae kuery ojapukaia imombaeapoa kuery gui. Xee aikuaa ojexavaia.
8 Hae nunga rupi aguejy araa jepe agu Egito pygua kuery po gui, hae

ajapo agu hae vae yvy gui yvy ipor mbaemo oata ea py ojeoi
agu rami. Hae vae yvy ma kamby hae ei oata ea, hae cananeu
kuery rekoa, heteu, amorreu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery rekoa.i
9 Mbaeta Israel kuery ojapukaia ma xea peve onhendu, aexa avi Egito

pygua kuery opa mar rei ombojexavaia. 10 Eju havy, a xee romondouka

r Fara-a py, Egito yvy gui xevygua Israel kuery reipea agu hei.
11 Hae rami r Moiss aipoei Nhanderuete pe:

Mavae tu xee aiko Fara-a py aa agu, hae Egito yvy gui Israel
kuery ano agu?
12 Nhanderuete ombovai:

Xee aiko r ndereve. Po rami r reikuaa xee romondoukaague:


Egito gui xevygua kuery renomba ma rire kovae yvyty re ae ju xee
Penderuete xemboete r pekuapy.
13 Moiss aipoei Nhanderuete pe:

Hae gui Israel kuery ikuaia py ava vy hae kuery pe Penderu


kuery Ruete xembou pe kuerya py hae ramo ma hae kuery oporandu
r xevy: Mbaexa tu hery? hei r okuapy. Hae rami r mar rami tu
aipoae r hae kuery pe?
14 Nhanderuete ombovai Moiss pe:

Xee ma xee ae. Po rami ndeayvu r Israel kuery pe: Xee ae hei
vae xembou pe kuerya py. 15 Po rami r ndeayvu Israel kuery pe:

Senhor peneramo kuery Abrao, Isaque hae Jac Ruete vae rima
xembou karamboae pendea py.j Po rami ae ma xerery opa vaer e.
Hae vae rupi ae r xere penemaendua a hae arakae r peve, re.
16 Tereo havy, emonomba Israel mongetaaty kuery. Aipore hae kuery

pe: Senhor peneramo kuery Abrao, Isaque hae Jac Ruete ojexa uka

g
3.5 Atos7.33 h3.6 Mateus22.32, Marcos12.26, Lucas20.37, Atos7.32
i
3.78 Atos7.34 j3.15 Tery Senhor ma Aikove vae ea.
xodo3,4 106

karamboae xevy. Hae vae aipoei: Anhet xee aikuaa pota ma pendere,
aexa guive Egito yvy re penemoingo axya. 17 Hae nunga rupi xee aipoae:

Ajapo r Egito yvy re pendekuai axy reia gui peo jepe agu cananeu
kuery yvy re, heteu, amorreu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery yvy re,
yvy kamby hae ei oata ea py, hei, re r hae kuery pe.
18 Hae ramo hae kuery oendu r ndeayvua, hae gui Israel

mongetaaty kuery reve peo r Egito pygua huvixaa py. Hae vy aipopeje
r ixupe: Senhor hebreu kuery Ruete ojekuaa uka orevy. A ma
tove mboapy ra re toroo tekoa ea o vae katy, Senhor Oreruete pe
mbaemo rome agu, peje r. 19 Hae rami te xee aikuaa Egito pygua

huvixa napenemondoukai ra, xepoakaa aexa uka e r. 20 Hae nunga


rupi xepo aupi vy ajapo vai r Egito yvy re. Hae kuery mbyte ambou r
opa margua nhomondyipaar. Hae vae rire mae ma penemondouka r.
21 Mbaeta xee ajapo r Egito pygua kuery penepytyvxe agu rami. Hae

ramo penembouka r ndapeo rivei r, pendepo py mbaeve peraa e re.


22 Hae rami rgue py pe kuery regua pete-te kunha ojerure r hae

katyi ikuai vae, hae hoo py ova vae-vae pe prata hae ouro guigua
ipor vae re, ao re guive. Hae nunga pejopy vy penderay hae penderajy
kuery re voi pemo r. Hae rami vy peraapa r Egito pygua kuery
mbaemo oguereko vaekue.

Moiss mbaemo ojapo agu re Nhanderuete omboeague

4  Hae
gui Moiss ombovai:
1

Hae rami avi xeretar kuery ndogueroviai r xeayvua, ne


noendui r guive. Hae rami vy Senhor ma ndojexa ukai ndevy, hei
r xevy.
2 Senhor oporandu ixupe:

Mbae tu ndepo py rereko vae?


Ombovai vy
Xepopoka rima areko hei.
3 Hae r aipoei ixupe:

Emombo havy yvy py.


Hae ramo yvy py omombo r ojeapo mboi. Hae vae gui Moiss onha.
4 Hae gui Senhor aipoei ju Moiss pe:

Eju, ekuave hae ejopy huguai re.


Hae ramo okuave vy huguai re ojopy r popoka rive ju ojeapo.
5 Senhor aipoei:

Hae nunga ma hae kuery oexa vy oguerovia agu ndevy Senhor


ojexa ukaague, peneramo kuery Abrao, Isaque hae Jac Ruete. 6 Hae

gui emo ndepo ndepexo re hei. Hae rami opexo re opo omo vy
oipea jevy r ipo re o lepra, yroy rami xi vae.
7 Senhor aipoeive ju:

107 xodo4

Emo ju ndepo ndepexo re hei ramo tegue ju opexo re opo omo


vy oipea jevy r hoo ipora rami ae ju ojekuaa.
8 Senhor aipoei:

Jypygua hexa pyr rejapo r hae kuery nandereroviaai ne


ndoikuaa potai te xapya rei mokoa rejapo ramo ojerovia r. 9 Hae rami

avi hae vae moko hexa pyr rejapo r hae kuery ndogueroviai, ne
ndeayvua noendu potai ramo ma yy rejara r yak gui, hae renho r
yvy piru reia py. Hae r yy yak gui rejara vaekue ojeapo r tuguy yvy
ry.
10 Moiss ombovai Senhor pe:

Ai Senhor! Xee ma xeayvu kuaa vae, nerembiguai reve ndeayvu


rire ne ndeayvu e mbove. Mbaeta xejuru hae xeapek ipoyi vaipa
xeayvu por agu.
11 Senhor aipoei ixupe:

Mavae tu ojapo avakue juru? Mavae tu ojapo ijayvu e vae hae


oendu e vae, hae oexa vae hae oexa e vae? Xee Senhor e teve
ajapo? 12 Hae gui a tereo. Xee ma ndejuru reve aiko vy romboe r

ndeayvu agu.
13 Hae ramo aipoei:

Ai Senhor! Emondouka remondouka vae rei, xee e.


14 Hae ramo Senhor ivai Moiss pe. Hae vy aipoei:

Levita regua Aro nderykey e ri tyy? Xee aikuaa hae vae ijayvu
kuaa ete vaea. Hae gui hae ou ma oiny nerovaex vy. Nderexa vy ovya
r opya py. 15 Hae gui ndee hexeve ndeayvu vy remombeu r ijayvu

agu. Hae gui xee aiko r ndejuru hae ijuru reve, hae romboe r
mbaemo pejapo agu re. 16 Nderekovia nderykey r ijayvu penetar

kuery pe. Hae ma ndejuru rekovia r ijayvu, hae r ndee ma ixupe


aipoere uka r xee Penderuete rami. 17 Hae rami ejopy kovae popoka

ndepo py, hae vae py hexa pyr rejapo agu hei.

Egito yvy katy Moiss ojevyague


18 Haegui Moiss ojevy vy guatyu Jetro-a py ranhe ova. Aipoei
guatyu pe:
Tove taa xeretar kuery Egito yvy re ikuaia py ju ajevy agu, okuave
teri paa aexa agu.
Hae r Jetro ma
Tereo por ke hei Moiss pe.
19 Hae gui Midi yvy re teri Moiss oiko reve Senhor aipoei ixupe:

Tereo, ejevy ju Egito katy, mbaeta ndejukaxe vaekue omanomba


ma hei. 20 Hae ramo Moiss ma guayxy hae guay kuery ogueraa vy

omo mburika ry. Hae rami vy Egito yvy katy ojevy. Opo py ma Moiss
ogueraa Nhanderuete pegua popoka.
xodo4,5 108

21Senhor aipoei ju Moiss pe:


Egito yvy re reva vy ke Fara renonde ejapopa hexa pyr ndepo py
amboaxa vaekue hae javi. Hae rami avi xee ajapo r inhak rat agu
rami, neretar kuery omondouka e agu. 22 Fara pe aipore r: Po

rami Senhor ijayvu: Israel kuery ma xeray jypygua rami. 23 Hae nunga

rupi aipoae ndevy xeray remondouka agu xevy oiko agu. Hae r
neremondoukaxei ramo xee ajuka r nderay jypyguare rereko vae, hei
uka ndevy, re r ixupe.
24 Hae gui tape rupi Moiss oguataa rupi opytuua py Senhor ovaex.

Hae vy ojukaxe.k
25 Hae ramo tayxy Zpora ma pete ita haimbe vae ogueno vy omboi

opia pire, hae Moiss py yvyiry omombo. Hae vy aipoei ixupe:


Ndee xeme ma xevy r jouguy moa hei. 26 Hae rami r Senhor

oeja Moiss oikove agu rami. Opia pire omboia kuxa ae ixupe tayxy
Xeme jouguy moa, hei.
27 Hae gui tykey Aro pe voi Senhor aipoei:

Tereo tekoa ea py eovaex nderyvy Moiss hei. Hae ramo hae


vae ojepea ovy. Nhanderuete pegua yvyty o vae py guyvy ovaex vy
oayvupa. 28 Hae ramo guykey Aro pe Moiss omombeu Senhor hexeve

ijayvu vy omondoukaague, hae hexa pyr ojapo ukaague hae javi.


29 Hae gui Moiss jogueraa Aro reve. Hae vy omboatypa Israel kuery

mongetaaty kuery. 30 Heta vae kuery pe Aro omombeu Moiss pe


Senhor aipoei ukaague hae javi, hae kuery oexaa py ojapo avi hexa
pyr. 31 Hae rami r hae kuery oguerovia. Mbaeta Senhor oikuaa pota

vy Israel kuery ikuai axya oexa ma. Hae nunga hae kuery pe omombeu
r oendu vy omba guenapy re, hae ombojerovia.

Fara pe Moiss hae Aro ijayvuague

5  Hae
gui Fara-a py Moiss Aro reve jogueraa vy aipoei ixupe:
1

Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Emondouka na


xevygua kuery, xemboete vy ngaru ojapo agu tekoa ea py, hei.
2 Hae r Fara aipoei:

Mavae tu Senhor oiko, ijayvua xee aendu vy Israel kuery


amondouka agu? Xee ndaikuaai teve Senhor pejea, ne namondoukai
r Israel kuery hei.
3 Hae ramo hae kuery aipoeive ju:

Hebreu kuery ruete ma ou orepou. Hae nunga rupi oremondouka


na mboapy ra re tekoa ea py roo agu, Senhor oreruete pe mbaemo
rome agu, orere hae ombou e agu mbaeaxy, e vy kyxe revegua.

k
3.24 Nhanderuete ojukaxe mbaeta Moiss nomboi teri guay pire, ijayvuague rami e
(Gnesis17.914).
109 xodo5

4 Hae
ramo hae kuery pe Egito pygua huvixa aipoei:
Moiss hae Aro, mbae nunga rupi? Mbae re tu pemombytuuxe ri
penetar kuery ombaeapoa gui? Tapeo na pe kuery pembaeapo agu
katy.
5 Fara aipoei avi:

Penetar kuery heta ma ikuai oreyvy re. Hae r pe ma


pemombytuuxe ombaeapoa gui.

Fara Israel kuery ombojexavai reiague


6 Hae
vae rave Fara ijayvu guembiguai huvixa kuery hae
ombaeapoa re opena vae kuery pe. Hae vy aipoei:
7 A gui ma Israel kuery pe napemevei ma r mbaemo ygue jypy

guare rami, yvy jykuer ojapo agu. Hae kuery ae too hae kuery ae
tojou mbaemo ygue. 8 Hae rami avi hae kuery pe pejapo uka r yvy

jykuer jypyi guive ojapoaty rami ae. Mbovyvei tojapo eme. Mbaeta
hae kuery ma inhate okuapy. Hae rami vy ae Jajeoi, mbaemo
nhame Nhanderuete pe, hei. 9 Hae nunga rupi pembopoyive tema hae

vae avakue rembiapor, hae vae rupi anho ikuai agu, ijapu vae ayvu
ojapyxaka e agu hei.
10 Hae ramo hembiguai huvixa kuery hae ombaeapoa re opena vae

kuery ojeoi vy ijayvu Israel kuery pe:


Fara aipoei: Pendevy namevei ma r mbaemo ygue. 11 Tapeo,

pe ae pejou mbaemo ygue pejoua py rei. Mbaeta mbaeve py


ndapejapoi r penerembiapo mbovyvei, hei uka pvy hei.
12 Hae ramo Egito yvy hae javi rupi Israel kuery oamba ojeoivy

mbaemo ygue rgue py hembyrekue ri jepe omono agu. 13 Huvixa

kuery ombojexavai rei herekovy. Hae vy aipoei:


Pejapopa ke penembiapo pete-te ra pyguar pejopy vaekue
mbaemo ygue ikuai jave guare rami hei. 14 Hae rami vy oinup

Israel kuery ombaeapoa re opena vae kuery Fara rembiguai huvixa


kuery omo vaekue. Hae vy hae kuery pe aipoei okuapy:
Mbae re tu napemombai kuee, ne ange penembiapor pejopy
vaekue, kueve guare rami yvy jykuer pejapopa agu?

Moiss hae Aro pe Israel kuery ivai okuapyague


15 Hae
ramo Israel kuery ombaeapoa re opena vae kuery ojeoi
Fara-a py. Ixupe ijayvu vy aipoei:
Mbae re tu hae rami orerereko nerembiguai orekuai vaeri?
16 Mbaemo ygue ma nomeavei ore kuery nerembiguai orekuai

vae pe, hae rami te Pejapo ke yvy jykuer, re uka orevy. Ore ma
orenupmbaa rami te pende kuery ae pejejavy.
17 Hae rami te Fara ombovai:

xodo5,6 110

Peneate, peneate. Hae rami vy ae Jajeoi, mbaemo nhame


Senhor pe, peje jepi. 18 Hae gui a tapeo pembaeapo. Hae r mbaemo

ygue ma nomeai r pendevy. Hae rami te pejapo retaaty rami ae r


pejapo yvy jykuer.
19 Hae ramo Israel kuery ombaeapoa re opena vae kuery ojexavai rei

okuapy, hae kuery pe aipoea r: Mbaeve py mbovyvei pejapo eme yvy


jykuer, pete-te ra py pejapo agu vaekue.
20 Hae gui Fara renonde gui hae kuery ojeoi vy oexa Moiss hae

Aro hae kuery rara py ikuai r. 21 Hae vy hae kuery pe aipoei:


Tove pendere Senhor toexa pota, toikuaa pota pendere, mbaeta


pe pejapo Fara orere ndaijaei agu rami, hae hembiguai kuery
renonde. Hae kuery po py reme kyxe orejuka agu hei okuapy.
22 Hae ramo Moiss Senhor pe ojapukai. Hae vy aipoei:

Senhor, mbae re tu rembojexavai uka kovae kuery? Mbae re


tu xee xembou? 23 Mbaeta Fara-a py nderery rupi xeayvu agu ajexa

ukaa ra guive ma ojavyky rei kovae kuery. Hae r ndee ma peteve py


ndereraa jepei teri ndevygua kuery.

6  Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:


1

A ma rexa r mbaemo Fara re ajapo vae, mbaeta xepoakaa


aexa uka ramo re penemondouka, xepoakaa aexa uka ramo re
penereno ukapa oyvy gui.

Israel kuery ogueraa jepe agu re Nhanderuete ijayvuague


2 Hae gui Nhanderuete ijayvuve ju Moiss pe. Hae vy aipoei ixupe:
Xee ma Senhor. 3 Abrao, Isaque hae Jac pe ajexa uka vy

Penderuete ipoakapa vaea rami ajekuaa uka rakae. Hae r xerery


Senhor rupi ma hae kuery pe ndajekuaa ukai. 4 Hae kuery reve ajapo

avi xereve guar, hae vae rupi Cana yvy ame agu hekoar, hae
vae yvy re oguata rei vae rami ikuaiague ae. 5 Aendu avi Egito pygua

kuery Israel kuery escravo omoingo r ipoa okuapya. Hae rami vy


xemaendua xereve guar ajapo vaekue re. 6 Hae nunga rupi aipore

Israel kuery pe: Xee ma Senhor. Hae rami vy rogueno r Egito pygua
penembovoyia guy gui. Roipea r pembaeapo vaipaa gui, hae rogueraa
jepe r xepo aupi vy nhombopagaar tuvixa vae ambou reve. 7 Xee

rogueraa r xevy guar, hae aiko r Penderuete. Hae ramo peikuaa r


xee Senhor ae Penderuete aikoa, Egito pygua penembovoyia guy gui
rogueno vae. 8 Hae rami vy rogueraa r yvy Abrao pe ame agu

auraague, Isaque hae Jac pe guive. Pendevy ju ame r penderekoar.


Xee ma Senhor, re r xerery rupi.
9 Haekue rami ae Moiss ijayvu Israel kuery pe. Hae rami te hae

kuery ndoikuaa potai Moiss re, escravo poyi ikuaia gui onhe py
ikuerai vy.
111 xodo6

10 Hae gui tegue ju Senhor ijayvu Moiss pe. Hae vy aipoei:


11 Tereo Egito pygua huvixa Fara-a py. Aipore ixupe: Tove na too
Israel kuery ndeyvy gui, re.
12 Hae r Moiss ombovai vy aipoei Senhor pe:

Ne endu ke, Israel kuery ma noendui. Mbaexavy tu Fara oendu ta


xeayvu? Ndaxeayvu por kuaai hei.
13 Hae rami te Moiss hae Aro pe Senhor ojapo uka ae Israel kuery

peguar, hae Egito pygua huvixa Fara peguar guive, Egito yvy gui
Israel kuery ogueno agu.

Moiss hae Aro ramymino kuery rery oa


14 Porami ma heta vae kuery re opena vae kuery rery. Israel ray
jypygua Rben ray kuery ma Enoque, Palu, Hezrom hae Carmi. Hae
vae kuery ma Rben ray kuery. 15 Hae Simeo ray kuery ma Jemuel,

Jamim, Oade, Jaquim, Zoar hae Cana pygua pia Saul. Hae vae kuery
ma Simeo ray kuery. 16 Po rami ma Levi ray kuery rery hamymino

kuery reve: Grson, Coate hae Merari. Levi ma cento e trinta e sete
maet re oiko. 17 Grson ray kuery ma Libni hae Simei, tay kuery rery

oa rami. 18 Coate ray kuery ma Anro, Isar, Hebrom hae Uziel. Hae

gui Coate ma cento e trinta e trs maet re oiko. 19 Merari ray kuery

ma Mali hae Musi. Hae rami ma Levi ray kuery rery hamymino kuery
reve. 20 Hae gui Anro ma guayxyr ojou ojaixe Joquebede. Hae ramo

oikuav Aro hae Moiss. Anro ma cento e trinta e sete maet re


oiko. 21 Isar ray kuery ma Cor, Nefegue hae Zicri. 22 Uziel ray kuery

ma Misael, Elzaf hae Sitri. 23 Aro ma guayxyr ojou Aminadabe rajy


Eliseba, Naassom reindy vae. Hae ramo oikuavi Nadabe, Abi, Eleazar
hae Itamar. 24 Cor ray kuery ma Assir, Elcana hae Abiasafe. Hae vae

ma Cor ray kuery. 25 Hae gui Aro ray Eleazar ma guayxyr ojou

Putiel rajy kuery vae regua. Hae ramo oikuavi Finias. Hae vae kuery
ma hoo vae yvatekueve vae ikuai guay kuery reve.
26 Hae gui Aro hae Moiss pe ae Senhor aipoei: Peno ke Israel

kuery Egito yvy gui xondaro ikuai vae rami hei vaekue. 27 Hae vae

kuery ma Egito pygua huvixa Fara pe ijayvu vaekue Egito gui Israel
kuery ogueno agu. Moiss hae Aro hery vae.

Fara pe Moiss ijayvu jevyague


28 Haevae jave ae Senhor ijayvu Moiss pe Egito yvy re oiko r.
29Haevy aipoei ixupe:
Xee ma Senhor. Aipore Egito pygua huvixa Fara pe ndevy
xeayvuague hae javi rupi hei.
30 Hae ramo Moiss ombovai Senhor renonde:

Xee ma ndaxeayvu por kuaai. Mbaexa tu Fara xenhe rendu ta?


xodo7 112

7  Hae
ramo Senhor aipoei Moiss pe:
1

Ma, ndee romo tuuete rami Fara ry. Hae r nderykey


Aro oiko r ndeayvu mombeuar. 2 Mbaeta nderykey Aro pe

remboaxa r ndevy aipoae uka vae hae javi. Hae gui hae vae ju r
ijayvu Fara pe, oyvy gui Israel kuery omondouka agu. 3 Hae rami

avi xee ma ajapo r Fara inhak rat agu rami. Hae Egito yvy re
ajapo r heta hexa pyr hae xeguigua ipor vae. 4 Hae rami te Fara

ndojapyxakai r pendeayvu re. Hae nunga rupi xee amo r xepo Egito
ry. Hae rami vy ajapo r Egito yvy gui omba agu rami xexondaro
kuery xevygua kuery ikuai vae, Israel kuery, nhombopagaar tuvixa vae
aikuaa uka reve. 5 Hae ramo Egito pygua kuery oikuaa r xee Senhor

aikoa, Egito ry xepo amo jave hae kuery mbyte gui Israel kuery
anomba vy.
6 Hae gui Moiss hae Aro ojapo hae rami. Hae kuery pe Senhor

ijayvuague rami ae ojapo okuapy. 7 Moiss ma oitenta maet oguereko,


hae r Aro ma oitenta e trs maet oguereko Fara pe ijayvu jave py.
8 Hae gui Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:

9 Hae gui pvy Fara Pejapo havy hexa pyr, hae ramo ajerovia

r pendere, hei r ke aipore Aro pe: Ejopy ndepopoka, hae emombo


Fara renonde. Hae ramo ojeapo r mboi.
10 Hae ramo Moiss ova Fara-a py Aro reve. Hae vy ojapo

Senhor hae kuery pe ojapo uka vaekue. Aro omombo opopoka Fara
hae hembiguai kuery renonde. Hae ojeapo mboi. 11 Hae ramo Fara

ogueruruka hiarandu vae hae imbaevyky vae kuery. Hae ramo


Egito pygua hiarandu vae kuery ma haekue rami ae ojapo nhemi rupi
hiarandua py. 12 Hae ramo hae kuery voi opopoka pete-te omombo

ramo ojeapo mboi. Te Aro popoka houpa hae kuery popoka. 13 Hae

rami te Fara inhak rat vy noendu potai Senhor ijayvuague re.

Jypygua nhombopagaar yy tuguy omoingoague


14 Senhor aipoei Moiss pe:
Fara ma inhak rat vy nomondoukaxei neretar kuery. 15 Tereo

ju Fara-a py kombai ramove. Hae ma oo r yy katy. Rear r yak


yvry. Ndepo py rereko r ndepopoka mboi ojeapo vaekue. 16 Hae

aipore ixupe: Senhor hebreu kuery ruete xembou ndea py aipoae


agu: Emondouka xevygua kuery tekoa ea py ikuai agu xevy. Hae
rami te a peve nerendu potai, hae agu. 17 Hae gui Senhor aipoei

ukave ju: Povae nunga rupi r reikuaa xee Senhor aikoa. Kovae
popoka xepo py areko vae py ainup r yy yak rupi o vae. Hae ramo
oiko r tuguy. 18 Pira yak rupi ikuai vae omanomba r. Yak heaku

vaikue r, hae Egito pygua kuery ojeguaru r yak gui oyu agu, hei
uka.
113 xodo7,8

19Senhor aipoeive ju Moiss pe:


Aipore Aro pe: Ejopy ndepopoka, hae eupi ndepo yy Egito rupi
ikuai vae ry, yak, yy rape, yupa ikuai vae hae yy omboty pyre hae
javi ry, tuguy oiko agu. Toiko tuguy Egito yvy jave re, yryru yvyra
guigua hae ita guigua py, re r ixupe hei.
20 Hae ramo Moiss hae Aro ojapo Senhor ijayvuague. Hae rami vy

Aro opopoka oupi vy oinup yy yak rupi o vae, Fara hae hembiguai
kuery oexaa py. Hae ramo yy yak rupi o vae hae javi tuguy oiko. 21 Pira

yak rupi ikuai vae omanomba. Yak heaku vaikue. Hae Egito yvy re
ikuai vae ndaevevei yak gui oyu agu. Egito yvy jave re tuguy oiko.
22 Hae gui Egito pygua imbaekuaa vae kuery voi haekue ramigua ju

ojapo okuapy nhemi rupi hiarandua py. Hae nunga rupi Fara inhak
rat vy noendu potai, Senhor ijayvuague rami vy. 23 Fara ojere vy ngoo

katy ju oo. Ne hae nunga re voi ndoikuaa potai opya py. 24 Hae gui

Egito pygua kuery hae javi ojoo okuapy yak yvry, ojou agu yy oyu
agu. Mbaeta yy yak guigua ndaevei oyu agu.
25 Hae gui Senhor yak oinup uka rire sete ra oaxa.

Mokoa nhombopagaar jui ombouague

8  Hae
vae rire Senhor aipoei Moiss pe:
1

Tereo ju Fara-a py, hae aipore ixupe: Po rami Senhor ijayvu:


Tove too xevygua kuery, xevy ikuai agu. 2 Xapya rei neremondoukai

ramo ma rombopaga r jui ndeyvy hae javi rupi ambou vy. 3 Yak gui

oiko r jui. Mbovy e r o, oiko r ndero py, opy jaoi rekeaty py,
nderupa ry, nerembiguai kuery ro rupi, ndevygua kuery re, hae mbojape
pembojyaty rupi, mbojaper pemoapomoaty rupi. 4 Jui ojeupi r ndere,

nerembiguai kuery hae ndevygua kuery hae javive re, re r ixupe.


5 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

Aipore ke Aro pe: Eupi ndepo ndepopoka reve yak ry, yy rape
hae yupa ikuai vae ry, jui rejapo Egito yvy re o agu rami, re. 6 Hae

ramo Aro opo oupi yy Egito yvy re ikuai vae ry. Hae r jui o vy
Egito yvy hae javi rupi ojaoi. 7 Hae ramo imbaekuaa vae kuery haekue

ramigua ju ojapo nhemi rupi hiarandua py. Hae vy ojapo Egito yvy re
jui o agu rami.
8 Hae gui Fara oeno Moiss hae Aro. Hae vy aipoei hae kuery pe:

Pejerure Senhor pe oipea agu jui xea gui hae xevygua kuerya
gui. Hae ramo ma pende kuery romondouka r Senhor pe mbaemo
peme agu.
9 Hae ramo Moiss aipoei Fara pe:

Aipore ke xevy arakae pa reipota ajerure ndere, nerembiguai kuery


hae ndevygua kuery re, jui oipeaa agu ndea gui hae ndero pygua
kuerya gui, yak py anho ju opyta agu.
xodo8 114

10 Ko r hei.
Moiss aipoei:
Toiko ndeayvua rami, reikuaa agu peteve jipoia Senhor Oreruete
ramigua. 11 Ndea gui ojepeapa r jui, ndero pygua kuery, nerembiguai

kuery hae ndevygua kuerya gui. Yak py anho ju r ikuai hei. 12 Hae

ramo Moiss hae Aro jogueraa Fara-a gui. Senhor pe Moiss ojapukai
jui kuxa, Fara reve jogueroayvuague rami vy. 13 Hae ramo Senhor

ojapo Moiss ijayvuague rami. Jui omanomba oo rupi, oka rupi hae
mbaety rupi ikuaiague py. 14 Ijaty reta-eta. Hae ramo yvy jave re heaku

vaikue. 15 Hae gui Fara ma oo jepea oexa vy inhak ratve ju. Hae vy

noenduxevei, Senhor ijayvuague rami vy.

Mboapya nhombopagaar ky ombouague


16 Haegui Senhor aipoei Moiss pe:
Aipore Aro pe: Eupi ndepopoka, hae einup yvy kui re, ky oiko
agu Egito yvy jave re, re. 17 Hae rami ojapo. Aro opo opopoka reve

oupi vy oinup yvy kui. Hae ramo oiko reta ky avakue re hae mymba
kuery re. Yvy kui hae javi gui ky oiko Egito yvy jave re. 18 Hae ramo

imbaekuaa vae kuery ma haekue ramigua ae avi oarandua rupi ojapo


nhemixe ky omoingo agu, vaeri ndojapo kuaai. Ky anho ikuai avakue re
hae mymba kuery re.
19 Hae ramo imbaekuaa vae kuery aipoei Fara pe:

Kovae ma Nhanderuete ku ojapo vae hei te Fara inhak rat.


Senhor ijayvuague rami vy noendui ae.

Irundya nhombopagaar mberu ombouague


20 Haegui Senhor aipoei Moiss pe:
Epu ke ko r ajeivei reve, hae ejexa uka ju Fara pe. Hae vae
oo r oiny yy katy. Hae r ixupe aipore: Po rami ijayvu Senhor:
Tove too xevygua kuery, xevy ikuai agu. 21 Hae gui xevygua kuery

neremondoukai ri ramo ma, xee ambou r mberu ndery, nerembiguai


kuery, ndevygua kuery hae ndero pygua kuery ry. Hae Egito pygua
kuery ro rupi omonymba r mberu, yvy hae kuery ikuaia voi. 22 Hae

r Gsen yvy re xevygua kuery ikuaia rupi ma amboae rami r ajapo.


Xevygua kuery ikuaia re mberu ndoikoi r, reikuaa agu pendeyvy
mbyte re voi xee Senhor aikoa. 23 Hae r ndevygua kuery ma xevygua

kuery arekoa rami e r areko. Ko r oiko r hae nunga hexa pyr,


hei uka ndevy, re.
24 Hae rami ae Senhor ojapo. Hae ramo Fara ro re ou mbovy e

mberu, hembiguai kuery ro re hae Egito yvy hae javi ry. Hae ramo yvy
naiporvei mberu gui.
25 Hae ramo Fara oeno Moiss hae Aro. Hae vy aipoei:

115 xodo8,9

Tapeo, Penderuete pe mbaemo peme te kovae yvy re anho tavy.


26 Moiss ombovai:

Hae rami rojapo agu ndaevei, mbaeta Senhor Oreruete pe rome


r mbaemo Egito pygua kuery ojou por vae. Ma, xapya rei hae
kuery oexaa rupi hae nunga rome ramo hae kuery oreapipa r ita py.
27 Hae rami rgue py mboapy ra re r roo tekoa ea py, hae py mae

Senhor Oreruete pe mbaemo rome agu, orevy aipoeia rami vy hei.


28 Hae ramo Fara aipoei:

Haeve r tekoa ea py te peo agu mbaemo peme agu. Hae


rami avi mombyry ete e r peo. Hae xere voi ke penhemboe.
29 Moiss ombovai:

Ma, a ma xee nerenonde gui aa vy anhemboe r Senhor


pe. Hae gui ko r kovae mberu ojepeapa r ndee Fara-a gui,
nerembiguai kuery hae ndevygua kuery hae javia gui. Hae rami avi
Fara, xembotavyve eme, xeretar kuery Senhor pe mbaemo ome
agu neremondoukaia py hei.
30 Hae ramo Fara renonde gui Moiss oo vy onhemboe Senhor pe.

31 Hae ramo Senhor ojapo Moiss ijayvuague rami. Hae ramo mberu

ojepeapa Fara-a gui, hembiguai kuery hae ixupegua kuery hae javia
gui. Petei voi ndopytai mberu. 32 Hae rami te Fara inhak rat ju.

Hae vy nomondoukai hae kuery.

Pete nhirua nhombopagaar mymba re mbaeaxy ombouague

9  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1

Ejexa uka ju Fara pe, hae aipore ixupe: Po rami Senhor


hebreu kuery ruete vae ijayvu: Tove too xevygua kuery, xevy ikuai
agu. 2 Mbaeta xapya rei neremondoukai hae remombyta nhea

ramo 3 Senhor opo omo r nerymba kuery nhundy rupi ikuai vae

ry, kavaju kuery, mburika, camelo kuery, vaka hae vexai kuery ry,
mbaeaxy vaikue ombou vy. 4 Hae r Israel kuery rymba kuery re ma

Senhor amboae rami r ojapo Egito pygua kuery rymba re ojapo rgue
py, Israel kuery rymba ne peteve omano e agu, hei uka ndevy.
5 Mbaeta Senhor oaanga ma hae nunga oiko agu ra. Ko r hae

nunga Senhor omoingo r yvy re, re r ixupe hei.


6 Hae gui ko jevy Senhor hae nunga ombou ramo Egito pygua kuery

rymba hae javi omano. Hae r Israel kuery rymba ma nomanoi ne


pete. 7 Hae gui Fara omondouka oma agu, hae r Israel kuery rymba

nomanoi ne pete. Hae rami te Fara inhak rat vy nomondoukai hae


kuery.

Seis-a nhombopagaar ai vaikue ombouague


8 Hae ramo Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:
xodo9 116

Tata rupa gui pejopy pendepo reny tanhimbu. Hae ramo Fara
renonde Moiss omombo r yvate katy. 9 Hae vae gui oiko r ikui vae

Egito yvy hae javi ry. Hae ramo Egito yvy jave rupi oiko r irurupa,
opu r ai vaikue avakue re hae mymba kuery re hei.
10 Hae ramo hae kuery oo vy tata rupa gui ojopy tanhimbu, hae vy

oo Fara-a py. Moiss omombo yvate katy. Hae ramo hae vae gui oiko
irurupa vae hae ai vaikue avakue re hae mymba kuery re. 11 Hae nunga

rupi Moiss renonde gui imbaekuaa vae kuery ojepeapa ai vaikue gui.
Mbaeta imbaekuaa vae kuery re voi ai vaikue oiko, hae Egito pygua
kuery hae javi re. 12 Hae rami te Senhor ojapo Fara inhak rat agu

rami. Hae ramo noendui, Moiss pe Senhor ijayvuague rami vy.

Sete-a nhombopagaar amandau ombouague


13 Haegui Senhor aipoei Moiss pe:
Epu ke ko r ajeive. Ejexa uka Fara pe, hae aipore ixupe:
Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: Tove too xevygua kuery,
xevy ikuai agu. 14 Mbaeta a ma ndere ete amo r nhombopagaar

hae javi, nerembiguai kuery hae ndevygua kuery ry, peikuaa agu
avave rei xee ramigua jipoia yvy jave re. 15 Mbaeta hae rami ajapoxe

vae rire rojuka agu xepo amo ma rgue, ndee hae ndevygua kuery
ry mbaeaxy ambou vy. Roipeapa ma rgue yvy gui. 16 Hae rami te

hae rami ndajapoi, ndevy aexa uka agu xepoakaa, hae xerery rupi
xereko omombeua agu yvy jave re.l 17 Hae r ndee repu rei teri vae

tyy xevygua kuery rovai, remondouka e agu? 18 Ma, ko r kovae


hora ojeupity ju jave ajapo r amandau hoa vaipa agu rami, Egito yvy
re oiko e teri vae ramigua ijypya ra gui a peve. 19 Hae gui a ma

emoinge ukapa nerymba vaka, avakue hae mymba nhundy rupi ikuai
vae. Mbaeta opy ndoikei vy hae kuery re amandau hoa r omanomba
r, hei uka ndevy, re.
20 Hae ramo Fara rembiguai kuery vae regua amongue ma Senhor

ayvu oendu vy ojeayvu. Hae rami vy ojapo guembiguai kuery hae


guymba vaka kuery oupa agu rami ngoo rupi. 21 Hae r Senhor ayvu re

ndoikuaa potai vae ma oeja guembiguai kuery hae vaka kuery nhundy
re ae.
22 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Eupi ndepo yvate katy. Hae r hoa r amandau Egito yvy jave re,
avakue ry, mymba hae Egito yvy jave re mbaety rupi onhot mbyre
ikuai vae ry. 23 Hae ramo Moiss yvate katy opopoka oupi ramo

Senhor ombou yapu hat vae hae amandau, tata voi hoa yvy re. Hae
rami vy Senhor ojapo amandau Egito yvy re hoa agu. 24 Hae rami

9.16 Romanos9.17
l
117 xodo9,10

ete amandau hae tata amandau re ir vae hoa ndaevei ete vae. Hae
ramigua oiko vae teri Egito yvy re, Egito pygua ikuai ypya ra guive.
25 Hae gui Egito yvy jave re amandau ojuka opa mbae oka rupi ikuai

vae, avakue hae mymba kuery. Amandau ojavyky avi mbaety rupi
onhot mbyre hae javi, omopmba avi yvyra nhundy rupi ikuai vae.
26 Hae r Gsen yvy re Israel kuery ikuaia py anho ndoai amandau.

27 Hae ramo Fara oeno uka Moiss hae Aro. Hae vy aipoei hae

kuery pe:
A ma ajejavy. Senhor ma heko por vae, hae r xee hae xevygua
kuery ma rojejavy vae. 28 Ejapukai ke havy Senhor pe, mbaeta

haeve ma kovae yapu at vae hae amandau. Xee romondouka r,


ndapepytavei ma r apy.
29 Hae ramo Moiss ombovai:

Xee ma tet gui a vy xepo aupi r Senhor pe. Hae ramo yapu
vae oaxa r, ndoavei r amandau, peikuaa agu ko yvy Senhor
mbaea. 30 Hae rami avi xee aikuaa ndee hae nerembiguai kuery Senhor

Oreruete renonde pejererokyje agu no teria. 31 (Hae jave py linho hae


cevada ikuai vae ojavykypa, mbaeta cevada ma hary ma, hae r linho
ma ipoty. 32 Hae r trigo hae centeio ma ndojavykyi, naenho teri ramo.)

33 Hae gui Fara renonde gui Moiss oo ju vy o tet gui. Senhor pe


opo oupi ramo yapu at vae hae amandau oaxapa, ne ndaokyvei yvy
re.
34 Hae rami te amandau hae yapu at vae oaxapa r Fara oexa vy

ojejavyve ju, mbaeta guembiguai kuery reve inhak rat vae meme.
35 Hae rami vy Fara inhak rat vy nomondoukai Israel kuery, Moiss

pe Senhor ijayvuague rami vy.

Oito-a nhombopagaar tuku ombouague

10  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1

Tereo Fara-a py, mbaeta amoak rat, hembiguai


kuery guive, hae kuery mbyte ajapo agu kovae nunga hexa pyr,
2 hae nderay kuery pe, nderay ray kuery pe remombeu agu Egito

pygua kuery ajavyky reiague, hae hae kuery mbyte mbovykue rei e
nhomondyipaar ambouague, hae kuery oikuaa agu xee ae Senhor
aikoa hei.
3 Hae ramo Moiss hae Aro oo vy ojexa uka Fara renonde. Hae vy

aipoei ixupe:
Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: Rakae peve tu
nerenhemoyvyi r xerenonde? Tove too xevygua kuery, xevy ikuai
agu. 4 Hae rami te xevygua kuery neremondoukaxei agu ramo ma,

ko r ambou r tuku ndeyvy re. 5 Hae ramo ojaoipa r yvy. Hae


vae gui ne pete henda py ma ndojekuaavei r. Hae kuery houpa r


xodo10 118

amandau ndojavykypai vaekue, houpa avi r yvyra pendeyvy re henho


vaekue. 6 Ndero rupi voi omonymba r, nerembiguai kuery hae Egito

pygua kuery hae javi ro. Nderu kuery oexa e teri vae nunga, ne
neramo kuery voi, yvy re ikuaia ra guive kovae ra peve, hei uka
ndevy hei. Hae gui Moiss ojere vy ojepea ju ovy Fara renonde gui.
7 Hae ramo Fara rembiguai kuery aipoei ixupe:

Rakae peve tu kovae ava nhandejopy r herekovy? Emondouka na


hae kuery, Senhor nguuete pe ikuai agu. Ndereikuaai teri ri tyy Egito
ivaipa maa? hei okuapy.
8 Hae gui Fara renonde ogueru ju Moiss hae Aro. Hae ramo hae

aipoei hae kuery pe:


Tapeo, peiko Senhor penderuete pe. Hae gui mavae kuery tu oo
vaer pendereve?
9 Moiss ombovai:

Ore revegua oo r kunumigue, tujakuei, oreray kuery, orerajy


kuery, orerymba kuery hae vaka kuery hae javi. Mbaeta rojapo re
ngaru Senhor pegua hei.
10 Hae ramo Fara aipoei hae kuery pe:

Toiko Senhor pendereve, pe hae kyrgue reve, xapya rei


romondouka ri ramo. Hae rami avi peikuaa pota, mbaeta haevea rami
pejapoxe. 11 Hae rami ndaevei r. Tapeo pe avakue anho Senhor pe

pendekuai agu rejerurea rami hei. Hae rami vy Fara guenonde gui
oipea uka.
12 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Eupi ndepo Egito yvy ry, tuku ou vy houpa agu jai rogue yvy re
ikuai vae, amandau ndojavykypai vaekue hae javi hei.
13 Hae gui Egito yvy ry Moiss opopoka oupi ramo Senhor kuaray

oua katy gui ombou yvytu. Hae vae ra pukukue re hae pyt mbukukue
re oipeju. Hae gui ko jave ma yvytu rupi ou tuku. 14 Hae rami vy tuku

ou Egito yvy jave ry, yvy jave re oguejy. Heta ete vy hae vae e mbove
ndoikoi teri hae vae nunga tuku, ne hae vae rire ndouvei ma r hae
vae ramigua. 15 Mbaeta ojaoipa yvy hae javi, yvy hu rei agu rami

opyta. Houpa jai rogue yvy re ikuai vae hae yvyraa hae javi, amandau
ndojavykypai vaekue. Egito yvy hae javi rupi mbaeve jipovei ipyau vae
yvyra re, ne jai rogue mbaety rupi ikuai vae.
16 Hae rami r Fara oeno pojava Moiss hae Aro. Hae vy aipoei

hae kuery pe:


Ajejavy Senhor penderuete rovai hae pe kuery rovai. 17 Hae gui

a ma ajerure pvy xeperdoa ju agu ajejavya agua voi. Hae pejerure


Senhor penderuete pe xegui oipea agu kovae manoa hei.
18 Hae ramo Fara renonde gui Moiss oo ju vy ojapukai Senhor pe.

19 Hae ramo Senhor ojapo yvytu kuaray oikea katy gui ju oipeju at

119 xodo10,11

agu rami. Hae vae ma tuku oguerovevepa vy oitypa Ye Pyt vae py.
Ne pete tuku ndopytai Egito yvy jave re. 20 Hae rami te Senhor Fara

omoak rat ramo nomondoukai Israel kuery.

Nove-a nhombopagaar pyt ombouague


21Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:
Eupi ndepo yvate katy, Egito yvy re pyt ou agu, pyt vaikue
japokoa vae regua hei. 22 Hae ramo Moiss yvate katy opo oupi ramo

oiko pyt ana Egito yvy jave re mboapy ra re. 23 Hae nunga rupi peteve

ndajoexai, peteve oa gui nopui mboapy ra re. Hae r Israel kuery ro


rupi ma hexak.
24 Hae ramo Fara oeno Moiss. Hae vy aipoei ixupe:

Tapeo, peiko Senhor pe. Topyta penerymba vexai hae penerymba


vaka anho. Penderay kuery kyrgue ma too avi pendupive.
25 Moiss ombovai:

Hae rami ri ramo ndee ae r reme orepo py mbaemo rojuka hae


roapy vy Senhor Oreruete pe rome vaer. 26 Any, orerymba vexai

kuery avi r oo orerupive. Ne peteve pyap ndopytai r, mbaeta


hae vae regua gui roiporavo r Senhor Oreruete pe rome agu.
Ndoroikuaai mbae nunga pa Senhor pe rome vaera, hae py rova
ea ja hei.
27 Hae gui Fara inhak rat agu rami Senhor ojapo ramo

nomondoukaxei. 28 Hae rami vy Fara aipoei Moiss pe:


Ejepea ke xea gui, hae eiko kuaa xerova rexa ve agu. Mbaeta
xerova rexa jevya ra ma remano r.
29 Moiss ombovai:

Haevea rami ndeayvu. Xee ndaexa jevyvei ma r nderova hei.

Dez-a nhombopagaar Nhanderuete ombou agu re ijayvuague

11  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1

Petegue ju r ambou nhomoingo axyar Fara hae


Egito yvy hae javi ry. Hae ramo mae penemondouka r apy gui.
Penemondoukaa ra ma anhet penemoxmba ete r. 2 A ma ndeayvu

neretar kuery oendua py, avakue hae javi ngoo katyi rupi ikuai vae
pe mbaemo re ojerure agu re, kunhague voi tojerure kunhague ngoo
katyi rupi ikuai vae pe. Prata hae ouro guigua re tojerure hei. 3 Hae

ramo Senhor ojapo Egito pygua kuery ixupegua kuery omboaxy agu
rami. Moiss voi oikuaapy oiko Egito yvy re, Fara rembiguai kuery hae
ixupegua kuery omboetepa.
4 Hae gui Moiss aipoei Fara pe:

Po rami Senhor ijayvu: Pyt mbyte jave xee aaxa r Egito yvy
mbyte rupi. 5 Hae ramo omano r jypygua Egito yvy re ikuai vae hae

xodo11,12 120

javive, Fara guenda openaaty py oguapy vae ray jypygua, hembiguai


kunha mbaemo monguia pygua pia jypygua voi, hae mymba ikuai
vae rayi ypya hae javi. 6 Hae ramo Egito yvy jave re onhendu r hax

vae. Hae nunga oiko vae teri, hae ndoikovei ma r guive. 7 Hae r

Israel kuery re ma ndoikoi r, avakue, ne mymba kuery re. Hae kuery


re ma ne pete jagua voi nonhei r, peikuaa agu Senhor amboae
rami oguerekoa Israel kuery, Egito pygua kuery rami e, hei uka
ndevy. 8 Hae ramo nerembiguai kuery apy ikuai vae xea py jogueruvy

vy xerenonde ojeroa reve aipoei r: Tereo ndee hae neretar kuery


ndereve ikuai vae hae javive, hei r xevy. Hae vae rire mae ma r
aa hei Fara pe. Hae rami vy Moiss ipoxy vaipa reve ojepea Fara
renonde gui.
9 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Fara ma noendui r pendeayvua, xeguigua nhomondyipaar


ojekuaave agu Egito yvy re hei.
10 Hae nunga nhomondyipaar hae javi Moiss hae Aro ojapo Fara

renonde te Senhor omoak rat ramo Israel kuery nomondoukai oyvy


gui.

Pscoa judeu kuery rekor oejaa ague

12  Senhor
aipoei Moiss hae Aro pe Egito yvy re teri ikuai jave:
1
2
Kovae jaxy ma pendevy jaxy jypygua r, maeta ijypya
regua. 3 Pendeayvu Israel kuery ijaty vae pe. Hae vy aipopeje: Kovae

jaxy dez araa py ma pete-te peru r pete vexai ray, pete-te hoo vae
ogueru r pete vexai ray ngoo peguar. 4 Hae gui xapya rei hoo pygua

kuery mbovyi vy vexai ray ndoupai r ri ramo ma toeno ojea katyive


rupi ikuai vae, mbovy pa ikuaia rami. Oikuaa pota r mbovy pe pa
haeve vexai ray houpa agu. 5 Vexai ava ma ivaikue rei e vae pete

maet oguereko vae haeve. Vexai ray e vy kavarai haeve avi peru
agu. 6 Hae vae jaxy pemboty r catorze ra peve. Hae vy Israel kuery

hae javive r ojuka kaarukue. 7 Huguykue ma peraa vy peikyty r ok


yta jovaive hae hirygua rupi, pendero peua vae rok re ae. 8 Hae vae

pytve r peu hookue tata py oexy pyre. Mbojape imbovua revegua


e hae jai rogue iro vae reve r peu. 9 Hookue ipyrygua ma ndapeui

r, ne yy py ombojy pyre, hae r tata py oexy pyre anho: inhakgue,


hetymague hae haykue-ykue. 10 Hae vae gui mbaeve rei ndapejai r

ko peve guar. Ko peve opyta vae ma peapypa r tata py. 11 Po rami

r peu. Pendekua kuaa reve r peu, pendepy regua reve, hae pendepo
py pendepopoka pereko reve. Peu pojava ke. Hae vae ma Senhor
pegua Pscoa.m 12 Mbaeta hae vae pyt xee Egito yvy rupi aaxa vy

12.11 Tery Pscoa ma Oaxa ovy rivea ea (versculo 23).


m
121 xodo12

ajuka r tay jypygua ikuai vae hae javi, avakue hae mymba guigua voi.
Ambopaga r Egito pygua ruete ikuai vae hae javi. Xee ma Senhor.
13 Huguykue ma oikuaa uka r oo pendekuaia. Mbaeta huguy aexa vy

ma aaxa rive r pea rupi. Hae rami r pe kuery mbyte ma ndoikoi r


mbaeaxy nhomombaar. Hae vae py ma Egito yvy re anho r ajojuka.
14 Hae vae ra ma penemaendua agu. Ngaru ikya e vae pejapo

r Senhor pe. Peneramymino kuery avi r ojapo arakae r peve guar,


pendekor aeja rire. 15 Sete ra re peu r mbojape imbovua revegua e.

Ijypya ra guive peipeapa r mbojape mbovua penderopy o vaekue,


mbaeta ijypya ra guive sete-a ra peve imbovua revegua hou vae rei
oipeaa r Israel kuerya gui. 16 Ijypya ra py ma pvy oiko r nhemboaty

ikya e vae. Sete araa py tegue ju pejapo r nhemboaty ikya e vae.


Hae jave py ma ne peteve tembiapo ndojapoai r, peu vaer pejapoa
e vy. Hae vae anho haeve pejapo agu. 17 Hae rami vy pejapo r

ngaru mbojape imbovua revegua e peu vaer, mbaeta hae vae ra


ae xee rogueno Egito yvy gui. Hae nunga rupi peneramymino kuery
ikuaia peve r penemaendua hae vae ra re, arakae r peve guar
aeja rire. 18 Jypygua jaxy catorze araa kaaru guive r peu mbojape

imbovua revegua e, hae vae jaxy vinte e um araa kaaru peve. 19 Hae

vae sete ra ma to eme mbojape mbovua pendero rupi. Mbaeta mbojape


imbovua revegua hou vae oipeaa r Israel kuery mbyte gui, mombyry
guigua e vy pendeyvy pygua ae te. 20 Mbaeve imbovua revegua peu

eme. Pendero hae javi rupi r peu mbojape imbovua revegua e anho,
peje hae kuery pe hei.
21 Hae rami r Moiss oenomba Israel kuery mongetaaty kuery. Hae

vy aipoei hae kuery pe:


Pe kuery pete-te peiporavo r vexai ray pendero peguar, hae
pejuka r Pscoa ra pyguar. 22 Hissopo rakgue peru vy pemoak

huguykue hya jere py o vae py, hae hya jere py huguykue o vae
peikyty r penerok yta re, hae hirygua rupi. Komba peve peteve
napei r penerok gui. 23 Mbaeta Senhor oaxa r ovy Egito pygua

kuery ojuka agu. Hae r ok rygua hae ijyta jovaive re huguy


oa Senhor oexa vy ma oaxa rive r hae vae oo rupi, pendero py
nomoingei r nhomombaar pendejuka agu. 24 Hae nunga rupi pe

hae penderay kuery penderexarai eme pendekor arakae r peve aeja


vaekue re. 25 Hae gui yvy Senhor ijayvuague py penderekoa ma vy

voi pendekuai r pendekor aeja vaekue rami. 26 Hae penderay kuery


pvy oporandu ramo: Mbaexa tu nhandereko hae rami? hei ramo


27 aipopeje r: Senhor pegua Pscoa pyguar jajuka vae, mbaeta Egito

yvy re Israel kuery ro ry rupi oaxa vy Egito pygua kuery ojuka, hae r
nhandero py ikuai vae ma ogueraa jepe, peje r penderay kuery pe
hei.
xodo12 122

Hae ramo heta vae kuery ojeroapa vy ombojerovia okuapy. 28 Hae

gui Israel kuery ojeoi vy ojapo hae rami. Moiss hae Aro pe Senhor
aipoeiague rami ae ikuai.

Dez-a nhombopagaar tay kuery jypygua ojukapaa ague


29Hae
gui pyt mbyte jave Senhor ojuka Egito yvy re tay jypygua
ikuai vae hae javi. Ojuka Fara guenda openaaty py oguapy vaety ray
jypygua, nhu py omboa pyre ray kuery hae mymba ray jypygua ikuai
vae hae javi. 30 Hae ramo Fara opu pyavyve, hembiguai kuery hae

Egito pygua kuery hae javive guive. Mbaeta hax vae onhendu Egito
yvy re, mbaeta oo omanoa ea jipoi.
31 Hae ramo hae vae pytve Fara oeno Moiss hae Aro. Hae vy

aipoei hae kuery pe:


Pepu ke, tapeo xevygua kuery mbyte gui, pe hae Israel kuery
hae javive guive. Tapeo, Senhor pe pendekuai, aipo pejeague rami
vy. 32 Penderupive peraa avi penerymba kuery vexai hae vaka, aipo

pejeague rami. Tapeopa, hae xee voi ke xereroayvu por hei.


33 Mbaeta Egito pygua kuery omondouka pojava, oyvy gui omomba

agu ojapura vy, Hae javive nhamanomba r hei vy.


34 Hae ramo hae kuery ojopy mbojaper omoak vaekue, imbovua

revegua e. Omoapomoaty ma oao py onhov vy ojaxei heravy. 35 Hae

rami vy Israel kuery ojapo okuapy Moiss ijayvuague rami. Hae vy


Egito pygua kuery pe ojerure okuapy prata hae ouro guigua hae ao re.
36 Senhor ojapo Egito pygua kuery omboaxy agu rami ixupegua kuery.

Hae vae kuery pe ojerurea omemba. Hae ramo oipeapa Egito pygua
kuery oguereko vaekue.

Egito yvy gui Israel kuery ombaague


37Hae
rami vy Israel kuery ma Ramesss tet gui ojeoi Sucote katy.
Seiscentos mil yvy rupigua avakue ikuai, kunhague hae kyrgue oipapa
e r. 38 Hae kuery reve ojeoi avi amboae kuery joegua e-e, hae gui

mbovy e mymba kuery vexai hae vaka. 39 Ombojy okuapy mbojape


imbovua revegua e Egito gui omoapomo heravy vaekue. Imbovua


revegua e teri ombojy, mbaeta Egito gui omombaa ramo ojapura vy
ndaevei hou vaer ojapopa agu.
40 Israel kuery ma quatrocentos e trinta maet re ikuai Egito yvy

re. 41 Hae gui quatrocentos e trinta maeta opa jave, hae vae ra ae

Senhor pegua xondaro rami ikuai vae hae javi ojeoi Egito gui. 42 Hae

vae pyt ma Senhor re imaenduaa agu, mbaeta hae vae jave


oguenomba Egito yvy gui. Hae vae pyt ma Senhor pegua ramo Israel
kuery hae javive r imaendua, arakae r ikuai vae voi.
43 Hae gui Senhor aipoeive ju Moiss hae Aro pe:

123 xodo12,13

Po rami ma Pscoa ra py pejapo vaer. Amboae regua ne peteve


ndoui r hae vae regua. 44 Hae r tembiguai kuery perta re ojogua

pyre hae javi r hou, opire omboi uka rire. 45 Hae r amboae regua

hae perta re ombaeapo vaer pejou vaekue ma ndoui r hae vae


regua. 46 Pete-te vexai ray ma petei oo py r peu. Hookue peraa eme

oka katy, ne pemop eme ikgue.n 47 Israel kuery hae javive tojapo hae

rami. 48 Hae r xapya rei pendero py amboae yvy regua ova vy Senhor

pegua Pscoa houxe avi ramo ma avakue hae javi pire tomboi ranhe.
Hae gui mae ma r haeve onhemboja hae hou agu. Hae rami rire hae
pyguae rami r oiko. Hae r opire omboi uka e vae ma ne peteve
ndoui r. 49 Hae rami ae toiko pendeyvy pygua ae, hae amboae yvy

regua penembyte rupi ikuai vae pe. 50 Hae rami ikuai Israel kuery hae

javive. Moiss hae Aro pe Senhor ojapo ukaague rami ae ikuai. 51 Hae

vae rave Senhor ogueno Israel kuery Egito yvy gui, pete-te regua
ooa rami.

Jypygua ituii vaekue Senhor pegua ikuai agu re ijayvuague

13  Haegui Senhor aipoei Moiss pe:


1
2
Xevy guar remboaxa r Israel kuery oxy gui jypygua ituii
vae hae javi. Avakue e vy mymba guigua te xembae meme hei.o
3 Hae ramo Moiss aipoei guetar kuery pe:

Penemaendua ke kovae ra Egito yvy gui peopaague re,


escravo rami pembaeapo poyiague gui. Mbaeta Senhor opoakaa
rupi penereno hae gui. Hae nunga rupi peu eme mbojape imbovua
revegua. 4 Kovae ra jaxy abibe epy vae py ae pejeoi. 5 Hae gui Senhor

pendereraa r yvy mboae re, cananeu kuery, heteu, amorreu, heveu


hae jebuseu kuery yvy penderekoar ome agu re peneramo kuery
pe oura reve ijayvuague, yvy kamby hae ei oata ea. Hae vae yvy re
Senhor pendereraa ma ramo kovae jaxy ojeupity nhav penemaendua
hae rami penderekor oeja vaekue rami pendekuai agu. 6 Hae rami vy

sete ra re peu r mbojape imbovua revegua e. Hae gui sete araa py


ma oiko r nhemboaty ikya e vae Senhor pegua. 7 Sete ra re peu r

mbojape imbovua revegua e. Mbojape mbovua to eme pendereve, ne


pendeyvy hae javi rupi. 8 Hae vae rave nderay kuery pe remombeu vy

Hae rami nhandekuai mbaeta Senhor mbaemo por ojapo xevy Egito
gui oreno vy, peje r. 9 Hae rami nhandekuaia opyta r ikuaa ukaar

ndepo re hae nderova re o vae rami, nemaendua agu Senhor guigua


lei rupi ndeayvu agu, mbaeta Egito yvy gui Senhor opoakaa rupi
nereno rire. 10 Hae nunga rupi maeta nhav, hira py por pendekuai

r hae vae ayvu rami.

n
12.46 Joo19.36 13.2 Lucas2.23
o
xodo13,14 124

11
Hae gui Senhor ndevy hae neramo kuery pe ouraague rami
vy penemoinge r cananeu kuery yvy re. Pendekoar ome ma ramo
12 Senhor peguar remboaxa r oxy gui jypygua ituii vaekue hae

javi, mymba kuery guive. Jypygua ava oiko vae ma guive r Senhor
peguar meme. 13 Hae r mburikai ray jypygua rekovia reme r

vexai ray py. Remboekovia e ri ramo remop r ijatua rupi. Hae r


avakue regua nderay kuery jypygua ikuai vae ma remboekovia vaer
meme. 14 Hae gui ko r nderay kuery oporandu r Mbae re tu hae

rami nhandekuai? hei ramo ixupe aipore r: Senhor opoakaa rupi


orereno rakae escravo orekuaia gui. 15 Mbaeta Fara inhak rat vy

noremondoukavei ramo Senhor ojuka Egito yvy re jypyi guare hae javi,
avakue hae mymba guigua voi. Hae rami rire Senhor pe xee amboaxa
oxy gui jypygua ituii vae ava ma guive r, hae r xeray kuery jypygua
hae javi ma amboekovia r. 16 Hae rami nhandekuaia opyta r ndepo re

hae nderova re ikuaa ukaar o vae rami, mbaeta Senhor opoakaa rupi
orereno rakae Egito yvy gui, re r nderay kuery pe.

Tape rupi Nhanderuete ojeupegua kuery oguerekoague


17Israel
kuery Fara omondouka ma jave filisteu kuery yvy rupi tape
oo vae rupi e Nhanderuete ogueraa namombyryive te, mbaeta aipoei
vy: Xevygua kuery joe opu vae oexa vy oendu r okyjea, hae Egito
yvy katy ju ojevyxe r, hei vy. 18 Hae rami rgue py ojeupegua kuery

Nhanderuete ojapo ojere jogueravy agu rami ye pyt katyi rupi


tape tekoa ea rupi oo vae rupi. Hae ramo Israel kuery xondaro rami
guembiporupa reve ojeoi Egito gui. 19 Moiss ogueraa avi Jos kgue,

mbaeta hae rami Israel ray kuery ojapo agu re oura rire. Hae vy
aipoei: Anhet Nhanderuete ojekuaa r pendevy. Hae ramo apy gui ke
peraa xekgue, heiague rami ae ogueraa.
20 Hae gui hae kuery Sucote gui ojeoi vy Et py ju ikuai, tekoa ea

re ovaai py. 21 Senhor oo oiny hae kuery renonde. ra pukukue re


pete arai opu vae rupi oo, tape rupi ogueraa agu. Hae r pyvy ma
tata opu vae rupi oo oexape agu, ara py hae pyvy hae kuery oguata
agu. 22 Ara py arai opu vae ndojepeai hae kuery ry gui, hae pyvy

ma tata opu vae voi ndojepeai.

Israel kuery rakykue Egito pygua kuery ouague

14  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu na Israel kuery pe guakykue katy ju oo vy
Pi-Hairote rexei opyta agu, Migdol hae ye mbyte, Baal-Zefom
renonde katy. Hae vae renonde py pepyta r ye yvry. 3 Hae ramo

Fara ojeupe ae Israel kuery ndaikuai kuaavei vy po okanhymba


ma nhi tekoa ea re hei r. 4 Hae rami vy amoak rat r Fara

125 xodo14

penderakykue oo agu. Hae ramo pexa r Fara hae ixondaro kuery


hae javi re xepoaka r. Egito pygua kuery voi oikuaa r xee Senhor
aikoa hei. Hae ramo hae kuery ojapo hae rami.
5 Hae gui Egito pygua huvixa pe omombeua Israel kuery ojavapa maa.

Hae ramo Fara hae hembiguai kuery amboae rami ju onhembopya hae
kuery rovai. Hae vy aipoei okuapy:
Mbaexa tu jajapo rae Israel kuery nhanerembiguai kuery ikuai ve
agu rami? hei okuapy. 6 Hae gui Fara okarxa oguereko katu ma

vy ogueraa oxondaro kuery. 7 Hae rami vy ogueraa seiscentos mbaeyru


oiporavo vaekue hae karxa Egito re ikuai vae hae javi, huvixa o reve
meme. 8 Mbaeta Senhor omoak rat Egito pygua huvixa Fara Israel

kuery rakykue oo agu. Hae r Israel kuery ma ipya guaxu reve ojeoi.
9 Hae kuery rakykue Egito pygua kuery ojeoi. Kavaju hae javi, Fara

mbae karxa, kavaju rygua kuery hae ixondaro kuery reve oo vy oupity
ye yvry hekoa okuapya py, Pi-Hairote katyi, Baal-Zefom renonde katy.
10 Hae gui Fara kuery ova raii r Israel kuery oma. Hae vy oexa

Egito pygua kuery hae kuery rakykue ou oiny r. Hae rami vy Israel
kuery okyje ete okuapy, hae vy ojapukai okuapy Senhor pe. 11 Aipoei

okuapy Moiss pe:


Egito yvy re orenhono por agu jipoi ramo teve hae gui oreno
kovae tekoa ea py romanomba agu? Mbae re tu nami oreapo, Egito
gui romba agu rami orerereko? 12 Po rami e ri tyy ndevy oreayvu

rakae Egito yvy re teri nhandekuai reve: Orereja ke Egito pygua kuery
pe orekuai agu roe vaekue. Mbaeta orevy pe haeveve vae rire Egito
pygua kuery pe orekuai agu tekoa ea py romanomba rgue py hei
okuapy.
13 Hae ramo Moiss ombovai heta vae kuery pe:

Pekyje eme, pekyrir hae pexa r pendereraa jepear Senhor


kovae ra omoingo ta vae, mbaeta Egito pygua kuery a pexa vae ma
ndapexa jevyvei ma r. 14 Senhor ae r opu penderepy agu, hae r

pe ma pekyrir r hei.

Ye mbyte rupi oopaague


15 Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
Mbae re tu rejapukai xevy? Aipore Israel kuery toguata ojeoivy.
16 Hae r ndee ma eupi ndepopoka, ekuave ye ry, hae embojao, ye

mbyte rupi Israel kuery oaxa agu ipiru reia rupi. 17 Ma, Egito pygua

kuery xee amoak rat vy ajapo r penderakykue oo vy hae vae rupi


oike avi agu rami. Xemboete pav r Fara re xepoaka ramo, hae
ixondaro kuery hae javi re, ikarxa hae kavaju rygua kuery re guive.
18 Hae ramo Egito pygua kuery oikuaa pav r xee Senhor aikoa. Fara

re vy xemboetea r, karxa hae kavaju rygua kuery re vy guive hei.


xodo14,15 126

19Hae gui Nhanderuetea guigua anjo ma Israel kuery xondaro kuery


renonde oo oiny vaekue ojepea vy hae kuery rakykue katy ju oaxa. Arai
opu vae voi ojepea hae kuery renonde katy gui, hae vy hakykue katy
ju opyta. 20 Hae rami vy opyta Egito pygua kuery ikuaia hae Israel kuery

ikuaia mbyte. Arai ma Egito pygua kuery pe pyt, hae r Israel kuery pe
ma hexak. Hae rami py pyt mbukukue re ndaevei Egito pygua kuery
onhemboja agu Israel kuery re.
21 Hae gui Moiss okuave ye ry. Hae ramo hae vae pyt

mbukukue re Senhor ojapo yvytu kuaray oua katy gui oipeju agu rami,
ye ojepea agu. Yy ojaoague rupi yvy piru rei opyta. 22 Hae ramo

Israel kuery oike ye mbyte yvy ipiru reia rupi. Yy ma kora rami o hae
kuery yvry, oiporu kuaa re hae oiporu kuaa ea re. 23 Hae gui Egito

pygua kuery ma hae kuery rakykue ojeoi vy oike avi jogueravy, Fara
rymba kuery kavaju hae javive, karxa hae kavaju rygua kuery guive.
Hae rami vy ye mbyte peve oo.
24 Hae gui ko rai jave Senhor tata hae arai opu vae mbyte oa

gui oexa Egito pygua kuery ojeoi r. Hae rami vy omondyipa. 25 Hae vy

hae kuery karxa rura ombopija vy ojapo ndoo porvei agu rami. Hae
ramo Egito pygua kuery aipoei:
Jajavapa ke Israel kuery renonde gui, mbaeta Senhor opu ore
kuery rovai hae kuery repy vy.

Egito pygua kuery yy py omanombaague


26 Senhor aipoei Moiss pe:
Ekuava ju ye ry, Egito pygua kuery ry yy ojevy agu, ikarxa
hae kavaju rygua kuery ry hei. 27 Hae ramo ye ry Moiss

okuave. Komba ma jave ye oxyry at ju ouvy. Egito pygua kuery


ojavapa ta ovy ramo yy ovaex. Hae rami ye mbyte py Senhor oitypa
Egito pygua kuery. 28 Yy ojevypa vy ojaoipa karxa, kavaju kuery hae

Fara xondaro kuery hae javi ye mbyte rupi hakykue ojeoi ta vaekue.
Hae kuery regua ne peteve ndopytai. 29 Hae r Israel kuery ma ye

mbyte ipiru reia rupi oguata. Hae kuery pe ma yy kora rami o, oiporu
kuaa re hae oiporu kuaa ea re.
30 Hae vae ra Senhor ogueraa jepe Israel kuery Egito pygua kuery

gui. Hae gui Israel kuery oexa okuapy Egito pygua kuery ye rembe re
omanomba vaekue. 31 Hae rami vy Israel kuery oexa Senhor ipoaka etea

Egito pygua kuery re opu r. Hae ramo hae kuery oendu Senhor renonde
ojererokyjea. Hexe ojerovia ete okuapy, hembiguai Moiss re guive.

Moiss oporaeiague

15  Hae
ramo Moiss hae Israel kuery omonhendu okuapy povae
1

mboraei Senhor pe. Hae vy aipoei:


127 xodo15

Aporaei r Senhor pe, mbaeta yvate ete vy ipoaka.


Ye mbyte py oitypa kavaju hae hirygua kuery.
2 Senhor ma xembaraetea hae aporaeia.

Hae ma xereraa jepea oiko.


Hae vae ma xeruete, hae nunga rupi amboete r.
Xeru Ruete voi oiko ramo amboyvate r.
3 Senhor ma joe opu vae.

Senhor ma hery.
4 Ye mbyte py oitypa Fara mbae karxa hae xondaro kuery.

Huvixa kuery voi oyupa Ye Pyt vae py.


5 Yai ou oiny vae ojaoipa.

Hae ramo ita rami oikepa yy guy ete peve.


6 Senhor, ndepo reiporu kuaa regua ipoaka vy ipor ete.

Senhor, ndepo reiporu kuaa regua omboaypa nderovaigua


kuery.
7 Ndeyvate ete vae vy reitypa nderovai opu vae kuery.

Ndepoxya rembou r omokanhymba mbaemo raykue rami.


8 Neapygua gui nepytu vae py rive remboaty yy.

Oxyrya gui opytapa, ijaty oupy.


Yai ikuai vae hatmba ye gury.
9 Orerovaigua aipoei: Aa r hae kuery rakykue aupity peve.

Ambojao r hae kuery mbae rei-rei vaekue,


xenhe py arovya r hae nunga ajopypa vy.
Aekyi r xekyxe, xepo py amokanhymba r, hei vaekue.
10 Hae r ndeguigua yvytu py reipeju ramo ye ojaoipa.

Hae kuery oikepa yy omy ata py chumbo oikea rami.


11 Senhor, tuuete ikuai vae regua mavae r tu ndee ramigua

oiko?
Mavae tu oiko ndee ramigua? Ndekya e vae r ndererovyaa.
Nhomondyipaar ipor vae rejapo vy okyjepy reiko.
12 Reiporu kuaa regua reupi ramo

yvy omokmba.
13 Rejoayvua rupi rereko ndevygua kuery reraa jepe vaekue.

Ndepoakaa rupi reraa nderekoa ikya e vae py.


14 Yvy regua kuery oendu vy oryryipa okuapy,

tekoaxy poyi ipoaka Filstia pygua kuery re.


15 Ma, Edom py yvatekueve ikuai vae ma oxmba.

Moabe pygua ipoaka vae kuery voi oendu okuapy okyjea.


Cana pygua kuery ikangypa.
16 Hae kuery ry hoa imondyiar hae imongyjear.

Ndejyva ipoaka ete vae gui vy okyrirmba r ita rami,


ndevygua kuery oaxa peve, Senhor,
xodo15,16 128

rejogua vaekue oaxapa peve.


17 Haevae kuery ma ndevygua yvyty re reraa vy renhot r hae py
nembaetyr,
Senhor, tekoa re atyr rereko katu vaekue py,
henda ikya e vae py, ndepo py renhono vaekue py.
18 Senhor ipoaka r arakae r peve hei.
19 Mbaeta Fara rymba kuery kavaju, ikarxa hae kavaju rygua kuery

ye mbyte py oikepa ramo hae kuery ry Senhor ombou ju yy. Hae r


Israel kuery ma yvy rupi oaxa ojeoivy ye mbyte ipiru reia rupi.

Miri kunhague mboae reve oporaei okuapyague


20 Aro
reindy Miri ma profeta kunha oiko. Hae rami vy pandeiro
ojopy r hakykue kunhague hae javive ojeoi pandeiro reve hae ojerokya
rupi. 21 Hae ramo hae kuery pe Miri ombovai:

Peporaei Senhor pe, mbaeta ipor ete ipoakaa py.


Mbaeta ye py oitypa kavaju hae hirygua kuery.

Yy iro vae iro e vae ju opytaague


22 Ye
Pyt vae gui ma Moiss ogueraa Israel kuery tekoa ea Sur
katy. Tekoa ea rupi mboapy ra re oguata ojeoivy yy ojou e re. 23 Hae

gui mae ma Mara py ova. Hae rami te Mara py yy o vae ma ndaevei


oyu agu, iro ramo. Hae ramo ae omboery Mara.p
24 Hae rami r Moiss re heta vae kuery ijayvu rei vy aipoei:

Mbae tu jayu r? hei okuapy. 25 Hae ramo Moiss ojapukai


Senhor pe. Hae r ixupe Senhor oexa uka pete yvyra. Hae vae ma
Moiss yy py omombo ramo yy ndairovei. Hae py Senhor oeja pete
ayvu hae kuery rekor. Hae rami vy hae kuery oeko a hae py. 26 Hae

vy aipoei:
Xapya rei Senhor Penderuete ayvu pendu riae, henonde haevea
ramigua anho pejapo, ojapo uka vae pendu, hae ijayvuague hae javi
rupi pendekuai ramo ma ne peteve mbaeaxy ndoui r pendere,
Egito pygua kuery re ambou vaekue regua. Mbaeta xee ma Senhor
romonguera vae hei.
27 Hae gui hae kuery ma Elim py ju ova, doze yvu hae setenta pindo

ikuaia py. Hae py opyta okuapy yy ikuai vae yvry.

Nhanderuete man ombouague

16  Elim
tekoa gui Israel kuery hae javi ojeoi Sim tekoa ea katy,
1
Elim hae Sinai mbyte o vae. Egito yvy gui omba rire moko
jaxya quinze araa py ova. 2 Hae gui tekoa ea py Israel kuery hae

15.23 Tery Mara ma Iro ea.


p
129 xodo16

javive ijayvu mbegue rei okuapy Moiss hae Aro re. 3 Hae vy aipoei

okuapy:
Senhor po py romanomba vae rire Egito yvy re, oja xoo mimo
oa yvry roguapy rokuapy jave, hae orerevyatmba peve mbojape rou
rokuapy jave. Mbaeta ndee ma kovae tekoa ea py orereru orejuka agu
karuai py, ore kuery hae javive hei.
4 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:

Ma, ajapo r yva gui penembiur hoa agu rami. Hae ramo ko
nhav heta vae kuery o vy omono r pete-te ra guar etei, xee
aexa agu xeguigua lei rupi pa ikuai tyr pa anya.q 5 Hae gui mboapy

meme araa py ma moko ra peguar r pemono. Hae vae pemono


vy pemo r penerembiur hei.
6 Hae ramo Moiss hae Aro aipoei Israel kuery hae javi pe:

Kuri kaarukue peikuaa r Senhor ae Egito yvy gui


penerenombaague. 7 Hae r ko ajeivei ma pexa r Senhor rexak

oexa uka r, mbaeta oendu pendeayvu rei r. Hae gui mar ramigua
tu ore roiko orere pe kuery pendeayvu rei agu? 8 Mbaeta kaarukue

Senhor ombou r xoo peu vaer, hae ajeivekue ma mbojape ju ombou


penerevyat agu. Hae rami avi Senhor oendu pejou reia, mbaeta
hexe ae pendeayvu rei. Hae r ore ma mavae tu roiko? Ore rovai e
pendeayvu, hae r Senhor rovai hei Moiss.
9 Hae gui Moiss aipoei Aro pe:

Aipore Israel kuery hae javi pe: Penomba ke Senhor renonde,


mbaeta hae oendu pendeayvu rei r, re r hae kuery pe hei. 10 Hae

ramo Israel kuery hae javi pe Aro ijayvu jave tekoa ea katy oma vy
oexa okuapy Senhor rexak arai re.

Nhanderuete guyra codornizes hae man ombouague


11Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
12
Aendu Israel kuery ijayvu reia. Hae ramo aipore hae kuery pe:
Kuri kaaru pyt e mbove peu r xoo. Hae r ajeivei ju ma peu r
mbojape. Hae rami vy peikuaa r xee Senhor Penderuete aikoa, re r
hae kuery pe hei.
13 Hae gui kaarukue oveve ouvy guyra codornizes, hae vy ojaoipa

tekoa hae javi rupi. Hae gui ajeivei ma yxapy o tekoa yvry. 14 Yxapy

hoa vaekue ipirupa jave yvy re opyta mbaemo xi rei vae pira pekue
ramigua, yroy rami iperer vae. 15 Hae nunga Israel kuery oexa vy

joupe-upe aipoei okuapy:


Mbae nunga tu pevae? Mbaeta ndoikuaai mbae paa.
Hae ramo Moiss ombovai:

q
16.4 Joo6.31
xodo16 130

Pevae ma mbojape peu vaer Senhor ombou vaekue. 16 Mbaeta


Senhor aipoei uka pvy: Pevae nunga pete-te pemono r peu


vaer, pete-te peguar pete ryru tyny o, mbovy pa pendekuaia rami.
Pete-te omono r ngoo py ikuai vae peguar, hei uka vaekue.
17 Hae rami ae Israel kuery ojapo. Hae vy amongue omonove,

hae r amboae kuery ma nomonoivei. 18 Hae rami te hyru py oa


r naembyrei omono reta vaekue pe, ne ndoatai mbovyi omono


vaekue pe. Mbaeta pete-te hou agu haevea rami omono.r
19 Hae gui Moiss aipoei hae kuery pe:

Avave rei tomo por eme ko r guar hei. 20 Hae rami te hae

kuery noendu potai Moiss ayvu re. Hae vy amongue man omono vy
omo por ko r guar. Hae r haxopa, heaku vaikue guive. Hae ramo
Moiss ivai hae kuery pe. 21 Hae nunga rupi ajeivei nhav omono

pete-te hou vaer etei, mbaeta kuaray aku r hykupa.

Israel kuery man omono okuapyague


22 Hae
gui seis araa py ma tembiu omono okuapy moko ra guar,
pete-te pe moko ryru omono. Hae r yvatekueve ou vy omombeu
okuapy Moiss pe. 23 Hae ramo Moiss ombovai:

Hae rami agu ae ma Senhor aipoei: Ko ramo ma pepytuu r,


Senhor pegua ra sbado ikya e vae ramo. Hae gui a ma mbaemo
oexyaty py pexyxe vae ma pexy r, hae yy py pembojyxe vae ma
pembojy r. Hae rami avi ndapeupai vaekue hae javi r peipea ko r
guar, hei vaekue.
24 Hae ramo Moiss aipoeiague rami hae kuery omo por ko jevy peve.

Hae vae ma naeaku vaikuei, ndaxoi guive. 25 Hae ramo Moiss aipoei:

Peu ke kovae ra, mbaeta kovae ra ma sbado Senhor pegua.


Kovae ra ma ndapejoui r nhundy rupi. 26 Seis ra re r pemono.

Hae r sete araa ma sbado. Hae vae ra py ma jipoi r hei.


27 Hae gui sete araa py heta vae kuery regua amongue ojeoi omono

agu, te ndojoui. 28 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:


Rakae peve tu ndapejapoi r ajapo uka vae hae xeguigua lei?


29 Peikuaa pota Senhor pepytuu agu sbado ra oejaague re. Hae

nunga rupi seis araa py ome penembiu moko ra peguar. Sete araa
py ma pete-te topyta oa py ae, avave rei too eme oa gui hei. 30 Hae

rami r sete araa py heta vae kuery opytuu okuapy.


31 Hae nunga pe Israel kuery Man hei. Kurat ray rami xi, hae ei

guigua rami hee vae. 32 Hae gui Moiss aipoei:


Po rami Senhor ojapo uka vae: Hae vae regua pemony r pete
hyru, hae pemo por r peneramymino kuery peguar, hae kuery avi

r
16.18 2Corntios8.15
131 xodo16,17

oexa agu tembiu tekoa ea rupi penemongaruague, Egito gui rogueno


jave, hei.
33 Hae gui Aro pe ju Moiss aipoei:

Ejopy pete hyru, hae emony man. Hae vae ma emo por
Senhor renonde, peneramymino kuery peguar hei.
34 Hae ramo Moiss pe Senhor ijayvuague rami vy Aro ma Nhanderuete

ayvu oaty renonde omo por hyru. 35 Hae r Israel kuery ma quarenta

maet re okaru okuapy man re, yvy hekoa agu py oike peve. Cana yvy re
ova peve okaru okuapy man re. 36 Hae gui dez ryru reny ma pete ajaka.

Refidim py ita gui yy oague

17  Hae
gui Sim tekoa ea gui Israel kuery ojeoipa vy opyta-pyta
1

ojeoivy Senhor aipoeiague rami vy. Hae rami vy Refidim py ju


opyta okuapy. Hae py ma yy jipoi hae kuery oyu agu. 2 Hae ramo heta

vae kuery ijayvu ete okuapy Moiss re. Hae vy aipoei:


Eme yy royu agu.
Moiss ombovai:
Mbae re tu pendeayvu ete xere? Mbae re tu peko a Senhor? hei.
3 Heta vae kuery hae py ijeyuveipa vy Moiss re ijayvu rei vy aipoei:

Mbae re tu oreapo Egito yvy gui roju agu rami, yuvei py orejukapa
agu, oreray kuery hae orerymba kuery reve? hei okuapy.
4 Hae ramo Moiss ojapukai Senhor pe:

Mbae tu ajapo r kovae kuery re? Ita py xeapipa ta ma okuapy.


5 Senhor ombovai:

Eaxa heta vae kuery renonde, hae nderupive eraa Israel kuery
mongetaaty kuery regua. Ndepo py eraa ndepopoka yak reinupague
vae. Tereo. 6 Hae gui nerenonde xee a r pete itaova Horebe py o vae

ry. Einup hae vae itaova, hae r ixugui o r yy. Hae ramo heta vae
kuery oyu r hei. Hae rami Moiss ojapo Israel kuery mongetaa
kuery renonde.
7 Hae vae tekoa ma omboery Mass hae Merib,s Senhor oeko aa

rupi Israel kuery ijayvu ete rire, Nhanembyte Senhor o teve tyr pa
any? hei okuapy vy.

Israel kuery re Amaleque kuery opuague


8 Hae
gui Refidim py Israel kuery ikuai jave Amaleque kuery ou vy
opu okuapy hae kuery rovai. 9 Hae ramo Moiss ijayvu Josu pe:

Eiporavo avakue hae tereo, pepu Amaleque kuery rovai. Hae r


xee ma ko r a r yvyty apyte ry, Nhanderuete pegua popoka xepo
py areko reve hei.

17.7 Tery Mass ma Moangekoa ea, hae gui Merib ma Ayvua ete-ete ea.
s
xodo17,18 132

10 Hae
ramo Josu ojapo Moiss ijayvuague rami. Hae rami vy opu
okuapy Amaleque kuery re. Hae r Moiss, Aro hae Hur ma yvyty
apyte ry o. 11 Moiss opo oupi jave Israel kuery ipoaka r. Hae r opo

omboguejy jave ma Amaleque kuery ju r ipoaka. 12 Hae gui Moiss po


ma ipoyi. Hae ramo pete ita hae kuery ogueru vy omo okuapy hae py.
Hae ramo Moiss oguapy hiry. Aro hae Hur ma ipo omo at herekovy
jovaive-ive re. Hae rami py ipo o at kuaray oike peve. 13 Hae rami r

Josu kuery kyxe guaxu py oitypa Amaleque kuery.


14 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:

Embopara pete kuaxia re hae nungakue re penemaendua agu,


hae eroayvu ju Josu pe. Mbaeta xee amomba ete r Amaleque kuery,
yva gury rupi hae kuery re imaenduaa ve agu hei.
15 Hae gui Moiss ojapo pete altar. Hae vae ma omboery Senhor

ma xe-bandeira.t 16 Hae vy aipoei:


Mbaeta Senhor ouraague rami vy Amaleque kuery re opu r


arakae r peve.

Moiss ratyu tayxy hae tay kuery ogueruague

18  Hae
gui Moiss ratyu Jetro sacerdote Midi pygua vae oendu
1

Moiss pe hae Israel kuery pe Senhor ojapo vaekue hae javi,


hae mar rami vy pa Egito yvy gui hae kuery ogueru rakaeague. 2 Hae

rami vy Moiss ratyu Jetro ogueru ju tayxy Zpora omondoukaague gui.


3 Moko tay kuery reve ogueru. Hae vae kuery regua pete ma omboery

Grson, Moiss Amboae yvy rupi aguata rei aikovy vaekue hei vy.
4 Hae r amboae ma omboery Elizer, Xeru ruete xepytyv vy xereraa

jepe Fara kyxe guaxu gui hei vy.u 5 Hae rami py Moiss tekoa ea py

hekoa oikovya py hatyu Jetro ogueru tay kuery hae tayxy, Nhanderuete
pegua yvyty katyi. 6 Hae vy hatyu aipoei uka Moiss pe:

Xee nderatyu Jetro aju ndea py, nderayxy hae nderay kuery moko
reve hei uka
7 ramo Moiss oo ovaex vy. Ojeroa vy oayvupa. Hae gui pete-

te amboae oiko pora re oporandu vy jogueroike opy. 8 Guatyu pe

Moiss omombeu Senhor Israel kuery oayvu vy ojapo vaekue hae


javi Fara hae Egito pygua kuery hae javi re, hae Egito yvy re opa
margua tembiapo ojapo vaekue, hae mar rami vy pa Senhor ogueraa
jepepaague.
9 Hae ramo Jetro oguerovya opa mbae py Israel kuery pe Senhor

ojapo porague, Egito pygua kuery po gui ogueraa jepe vy. 10 Hae vy

aipoei:

t
17.15 Bandeira ma joe opua py huvixa omopu r hupivegua kuery hae py oupa agu.
u
18.34 Tery Elizer ma Nhanderuete xepytyva ea nhaendu r joo ramigua.
133 xodo18

Taimaendua por Senhor Fara hae Egito pygua kuery hae javi
po gui pendereraa jepe vaekue re. 11 A ma aikuaa ma tuuete ramigua

ikuai vae hae javi gui Senhor ipoakapave vaea, mbaeta Egito pygua
kuery po gui neretar kuery ogueraa jepe, hae kuery oguereko axy ramo
hei. 12 Hae ramo Moiss ratyu Jetro ogueru Nhanderuete pe oapy vy

ome vaer. Hae ramo ou Aro hae Israel mongetaaty kuery hae javi,
Moiss ratyu reve okaru agu Nhanderuete renonde.

Deuteronmio1.918
13 Ko jevy Moiss oguapy oiny heta vae kuery re oikuaa pota agu.
Komba ramove kuaray oikea peve heta vae kuery opu okuapy
henonde. 14 Hae gui Moiss heta vae kuery oguereko r hatyu oexa vy

aipoei:
Mbaexa tu gu rami rereko heta vae kuery? Mbae re tu ndee anho
repenaa py reguapy reiny kombai ramove kuaray oikea peve, hae r
heta vae kuery ma opu okuapy nerenonde?
15 Moiss ombovai guatyu pe:

Hae rami mbaeta xea py heta vae kuery ou r oporandu uka vy


Nhanderuete pe. 16 Hae gui amongue vae ijayvu agu oguereko vy ma

ou r xea py, xee aikuaa pota agu pete-te reko re, hae heta vae kuery
amboe por agu Nhanderuete ojapo uka vaekue hae lei re hei.
17 Hae ramo Moiss ratyu aipoei ixupe:

Ndaevei hae rami rejapo agu. 18 Mbaeta nekangy r, heta vae


kuery ndereve ikuai vae voi. Gu ramigua ma ipoyi vaipa ndevy. Ndee
aei ndereropoaka kuaai r. 19 Hae gui endu ke xeayvu. Xee romongeta

r, hae Nhanderuete toiko ndereve. E tema heta vae kuery rekovia


Nhanderuete renonde. Nhanderuete pe emombeu hae kuery mbaemo
oguereko vae. 20 Emboe hekor vaekue hae lei re. Hae emboe hae

kuery mavae tape rupi pa oo agu, hae mbaemo ojapo agu re. 21 Hae

gui ejou avi heta vae kuery regua avakue hiaranduve vae, avakue
Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vae, oipotapa reia re
ndaeveve ei vae. Hae vae nunga emo mil ikuai nhav vae ruvixar,
cem, cinqenta hae dez ikuai nhav vae ruvixar. 22 Hae kuery toikuaa

pota jepi heta vae kuery re. Hae r haxy ete vae hae javi ma ndevy pe
ae r ogueru. Mbaemo ndaxyi vae re ma hae kuery ae toikuaa pota.
Hae rami r haeveve r ndevy. Ndereve amboae kuery togueraa avi
voyi. 23 Xapya rei hae rami rejapo, hae Nhanderuete hae rami agu

ojapo uka ramo ma reropoaka r, hae heta vae kuery hae javi r ngoo
katy ojevy avi ovya reve hei hatyu.
24 Hae rami r Moiss onhe rendu guatyu. Ojapopa ijayvuague hae

javi. 25 Hae rami vy Moiss oiporavo avakue hiarandu vae Israel kuery

regua hae javi gui. Hae vae kuery ma omo imbokuapy heta vae kuery
xodo18,19 134

re opena vaer: mil ikuai nhav vae ruvixar, cem, cinqenta hae dez
ruvixar. 26 Hae ramo hae kuery ju oikuaa pota okuapy heta vae kuery

re. Haxy ete vae ma Moiss-a py r ogueru. Hae r ndaxyi vae re ma


hae kuery ae r oikuaa pota. 27 Hae ramo Moiss oxarura imondovy

guatyu. Hae ramo ojevy ju oyvy katy.

Sinai yvyty ry Moiss reve Senhor ijayvuague

19  Egito
yvy gui Israel kuery omba rire mboapy jaxya hae ijypyia
1

ra py ova okuapy Sinai yvyty yvry tekoa ea o vae py.v


2 Refidim gui ojeoi vy Sinai regua tekoa ea py ju ou. Hae vae py ae

Israel kuery opyta okuapy yvyty rexei.


3 Hae gui Moiss o yvyty re Nhanderuete reve ijayvu agu katy. Hae

ramo yvyty ry gui Senhor oeno vy aipoei ixupe:


Po rami r ndeayvu Jac ramymino kuery pe, remombeu r Israel
kuery hae javi pe: 4 Pexa ma karamboae Egito pygua kuery re ajapo

vae, taguato pepo ry rami rogueraa ague hae gui, hae apy xea py ju
rogueruague. 5 Hae gui a ma pendu kuaa pota r xeayvu, pendekuai r

xereve guar ajapo vaekue rami. Hae rami vy xevygua ae r pendekuai,


hae javi regua mbyte te, mbaeta yvy hae javi ma xembae. 6 Pe kuery

pendekuai r apenaa hae xevygua sacerdote kuery, pete regua ikya e


vae, re r Israel kuery pe hei.
7 Hae ramo Moiss ou vy oeno nhomongeta vaety kuery. Hae kuery

oendua py omombeupa ayvu Senhor omombeu uka vaekue hae javi.


8 Hae ramo heta vae kuery pete rami ombovai:

Senhor ijayvua hae javi r rojapo hei okuapy. Hae rami heta
vae kuery ijayvuague Moiss omombeu ju Senhor pe.
9 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Ma, ndea py aju r pete arai pyt vae rupi, ndereve xeayvu r
heta vae kuery oendu avi agu, ndere ojerovia riae okuapy agu
hei. Mbaeta Senhor pe Moiss omombeu ma vaekue heta vae kuery
ijayvuague.
10 Senhor aipoei avi Moiss pe:

Tereo ju heta vae kuerya py. Eikyao ukapa kovae ra hae ko r.


Hae kuery tojoi oao, 11 hae toiko katupa mboapy araa pyguar. Mbaeta

mboapy araa py heta vae kuery hae javi oexaa py xee Senhor aguejy
r Sinai yvyty ry peve. 12 Hae gui yvyty yvry rupi reaanga r imoiny

heta vae kuery rejoko vy. Hae vy aipore r: Peiko kuaa pota yvyty re
pe e agu, ne pepoko eme ijyvry rupi aaangaague re. Mbaeta yvyty
re opoko vae rei omano r. 13 Hae nunga re avave ndopokoai r. Hae

rami rgue py ojapipaa r ita py, e vy onhyva r. Avakue, e vy

19.12 Sinai yvyty ma yvateve vae. Hae r ijyvyrygua ma ijoja rei tekoa ea.
v
135 xodo19,20

mymba te ae ma ndoikovevei r. Mimby guaxu onhe mbuku nhendu


jave mae ma haeve yvyty re pe agu, re r hae kuery pe.w
14 Hae gui Moiss yvyty ry gui heta vae kuerya py ju oguejy ma vy

oikyao ukapa. Hae ramo ojoi okuapy oao. 15 Moiss aipoei heta vae

kuery pe:
Peiko katu ke mboapy araa pyguar, hae rami vy penhemboja eme
kunhague re hei.
16 Hae gui mboapy araa komba ramove ma oiko onhemboxi hae

overa vae, hae pete arai pyt ete vae yvyty ry ojekuaa. Pete mimby
guaxu onhe rat ete, tekoa py ikuai vae oryryipa agu rami. 17 Hae

ramo Moiss ogueraa heta vae kuery ikuaia gui mombyryi Nhanderuete
ovaex agu. Hae ramo yvyty yvry ju ikuai. 18 Sinai yvyty hae javi rupi

hatax oiny, hiry peve Senhor oguejy ramo tata rupi. Hatax opu ovy
tatakua gui hatax opu vae rami, hae yvyty hae javi oryryi at. 19 Hae

gui mimby guaxu onhe at-atve tema. Moiss ijayvu r Nhanderuete


ombovai yapu ata py.
20 Hae gui Sinai yvyty apyte ry Senhor oguejy vy oeno Moiss yvyty

apyte ry ou agu. Hae ramo Moiss o ovy. 21 Senhor aipoei Moiss pe:

Eguejy ju, heta vae kuery pe ndeayvu touve eme yvyty yvry rupi
reaangaague kyv rami xee Senhor-a katy xerexa agu, hae kuery
regua heta omano e agu. 22 Sacerdote kuery xee Senhor re onhemboja

vae voi tojekyao, xee Senhor ajuka e agu hei.


23 Hae ramo Moiss ombovai:

Heta vae kuery ndaevei ae Sinai yvyty re o agu, mbaeta orevy


ndeayvu vy aipore: Eaanga yvyty yvry rupi, xevy guar ae remboaxa
vy, re vaekue orevy.
24 Senhor aipoei ixupe:

Tereo, eguejy ju. Hae rire ma pe ju pejogueruvy Aro reve. Hae


r sacerdote kuery hae heta vae kuery ma touve eme reaangaague kyv
rami xee Senhor aa py o agu, ajuka e agu. 25 Hae ramo heta vae

kuerya py ju Moiss oguejy vy omombeu hae kuery pe hae nunga hae


javi.

Deuteronmio5.121

20  Hae
gui po rami Nhanderuete ijayvu. Hae vy aipoei:
1
2
Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai
vy pembaeapo poyiague gui pendepea vaekue.
3 Ndererekoi r nderuete mboae xerenonde.

4 Nderejapoi r mbaemo raangaa nderueter, yva re ikuai vae


raangaa, yva gury yvy re ikuai vae ramigua, ne yvy guy rupi yy

19.1213 Hebreus12.20
w
xodo20 136

o vae rupi ikuai vae raangaa voi. 5 Hae nunga neremboetei r, ne


nerembojeroviai r, mbaeta xee ae ma Senhor Nderuete aiko, aipota


xere anho pejerovia, mbaeta aju vy ambopaga r xere ndaijaei vae reko
vaiague re, tuu kuery, tay kuery, hamymino hae hamymino jevy kuery
ikuaia peve. 6 Hae r amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai vae

ma amboaxy r mil-kue hamymino kuery ikuai peve.


7 Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaeta Senhor

nomboeko pori r hery rupi ijayvu rive vaekue.


8 Nemaendua ke sbado ra py ikya e vaer remboete agu.x

9 Mboapy meme ra re r rembaeapo, hae rejapopa r rejapo vaer


vaekue hae javi. 10 Hae r sete-a ra ma sbado Senhor Nderuete


pegua ra. Nerembaeapoi r mbaeve py, nderay, nderajy, nerembiguai


avakue hae kunhague, nerymba kuery, ne mombyrygua kuery ndero
py remova vaekue voi. 11 Mbaeta mboapy meme ra re Senhor ojapo

rakae yva hae yvy, ye hae opa mbae hexe ikuai vae. Hae gui sete
araa py ma opytuu. Hae nunga rupi sbado ra Senhor ogueroayvu
por vy oeja ikya e vaer.y
12 Remboete r nderu hae ndexy, reikove puku agu yvy ndeyvyr

Senhor Nderuete ome vaekue re.z


13 Ejojuka eme.a

14 Ndetavy eme.b

15 Nemonda eme.c

16 Ndeayvu rive eme neir re.


17 Emoaru eme neir ro. Emoaru eme neir rayxy, hembiguai ava ne

kunha, hymba vaka ne mburikai, ne neir mbae rei-rei oguereko vae.d

Deuteronmio5.2233
18 Israel
kuery hae javi oendu okuapy yapu hae mimby guaxu pu, hae
oexa overa vae hae yvyty gui hatax vae. Hae nunga hae kuery oexa
vy oryryipa hae mombyryi opyta. 19 Hae vy aipoei okuapy Moiss pe:

Ndee ae ke ndeayvu orevy, hae ramo ore kuery roendu r. Hae r


Nhanderuete ma taijayvu eme orevy, romanomba e agu.
20 Moiss ombovai heta vae kuery pe:

Pekyje eme ke. Nhanderuete ma pendeko a agu ou kuri, henonde


pendu riae agu pejererokyje agu, pejejavy e agu hei. 21 Hae ramo

hae kuery opumba okuapy mombyryi. Hae r Moiss ma Nhanderuete


oa katy onhemboja ovy arai pyt reia py.

x
20.811 Sbado ma Pytuua ra ea. y20.11 Atos4.24, 14.15 z20.12 Mateus15.4,
Marcos7.10, Efsios6.23 a20.13 Mateus5.21, Romanos13.9, Tiago2.11
b
20.14 Mateus5.27, Romanos13.9, Tiago2.11 c20.15 Romanos13.9
d
20.17 Romanos7.7, 13.9
137 xodo20,21

Altar re ijayvuague
22 Haeramo Nhanderuete aipoei Moiss pe:
Po rami r ndeayvu Israel kuery pe: Pe kuery pexa ma yva gui
pendereve xeayvu r. 23 Pejapo eme tuuete ramigua prata e vy ouro

gui xereve pemboete avi vaer. 24 Hae rami rgue py pete altar yvy

guigua rive r pejapo xemboete agu. Hae vae ry ma mbaemo peapy


vy peme r, hae pete rami nhandekuaia regua, penerymba vexai hae
vaka ava. Mamo r xerery re penemaendua agu ajapoague rupi aju
r hae py pendea py romoingo por agu. 25 Ita gui ri xevy guar altar

pejapo vy ita omoatyrmba pyre gui e r pejapo, mbaeta tembiporu py


pemoatyr vy pemongya r. 26 Xevygua altar re pejeupi eme tape pyr-

pyrai rupi, pendepire reia ojekuaa e agu, re r hae kuery pe.

Deuteronmio15.1218

21  Po rami r remombeu heta vae kuery rekor. 2 Xapya


1

rei pete hebreu regua escravo-r pejogua ramo mboapy meme


maet peve etei r ombaeapo pvy. Hae r sete maeta py ma pepoi
rive r, hepy re. 3 Omenda e re ri peru rire hae aei r oo. Ava

omenda vae ri vy ogueraa r tayxy. 4 Xapya rei ipat tayxyr ome


ramo imemby e vy ipia, hae ramo ma kunha hae imemby kuery ipat
pe meme r opyta, hae ime ma hae aei r oo. 5 Hae rami avi escravo

onhemombeu por vy Xee ma ayvu rima xepat, xerayxy hae xeray


kuery. Hae rami vy ndajepeaxei apy gui, hei ramo 6 ipat ogueraa r

huvixa kuerya py, ojapo r ok py ova agu rami, e vy ok yta peve,


hae ramo inambi ipat omombu r mbaemo mombua py. Hae rami rire
ixupegua escravo riae r oiko.
7 Xapya rei pete ava escravo-r guajy ovende ramo kunha vae

ndojepeai r escravo kuery ojepeaa rami. 8 Xapya rei ipat guayxyr


ojogua te kunha vae nombovyai ramo ovende ju r. Hae rami avi


ndaevei amboae yvy pygua pe ovende agu, mbaeta hae rami agu
ixupe anhet rupi e r oikoa. 9 Hae r guay re ri omomenda vy guajy

rami ae r oguereko. 10 Hae gui xapya rei guay rayxyr kunha mboae

ju ojou vy tayxy jypygua pe ome tema r tembiu, ijaor hae tayxy


rami joguereko agu. 11 Hae nunga mboapyve mbae ixupe nomei ri vy

opoi rive r hepy re.

Jogueroa vae re ijayvuague


12 Amongue jojuka ramo hae voi pejuka r. 13 Hae r potae vy

e ojuka, hae r ipo py Nhanderuete ombou rire ma pemondouka r


onhemi agu henda pvy aikuaa uka vaer vae py. 14 Hae rami avi

guetar ojukaxe vy ete hexe oma mbegue reve opu, hi gui ojuka
xodo21 138

ramo ma xevygua altar yvry oa gui te peno r pejuka agu. 15 Nguu

e vy oxy ojuka vaekue ma pejuka r. 16 Hae amongue ojopy nhea rei


vy ovende, hae rami e vy ipo py ojoua ramo ma pejuka avi r. 17 Nguu

e vy oxy re ijayvu vai vaekue avi r pejuka.e


18 Xapya rei moko jogueroaa py guetar ombouguypa r ita py,

hae e opo py. Hae gui hetar omano e vy jepe ngupa py itui r.
19 Hae gui opu vy oka rupi ju oiko r opopoka reve te. Hae rami r

napembopagai r nhoungaare. Hae rami avi nhoungaare omboekovia r


ra omboaxa riveague re, hae omopena uka r okuera por peve.
20 Xapya rei amongue guembiguai ava e vy kunha yvyra py

oinup ramo omano r ipo py. Hae rami r pembopaga r. 21 Hae

rami avi xapya rei pete ra, moko ra ri hembiguai nomanoi ramo
napembopagai r ipat, mbaeta ipat perta rami ombovare vae.
22 Hae gui xapya rei avakue jogueroaa py pete ounga r kunha

ipurua vae. Hae gui omembyi oity te ixy re mbaeve rei ndoikoi ramo
ma oungaare omboekovia r kunha vae me oipotaa rami, huvixa kuery
ijayvua rami ete. 23 Hae rami avi kunha vae ndaevei ramo pejuka

avi r ijukaare, 24 joexa omombuague re pemombu avi r hexa, nhoa


omopague re pemop avi r ha, jopo ojayaague re pejaya avi r


ipo, jopy ojayaague re pejaya avi r ipy,f 25 joapyague re peapy avi r,

nhoungaague re peunga avi r, hae nhokyxague re peikyx avi r.


26 Xapya rei amongue guembiguai ava e vy kunha oexa mbogue

ramo ndoexavei r. Hae rami r opoi rive r hexa ombogueague


rekovia. 27 Hae guembiguai ava e vy kunha ra ojavykya rupi omboi

ramo opoi rive r ha omboiague rekovia.


28 Hae gui xapya rei amongue rymba vaka ma ava e vy kunha

oikutu rire omano r. Hae rami r vaka pejapipa r ita py, hae ne
hookue ma voi ndapeui r. Hae r vaka ja ma napembopagai r. 29 Hae

rami avi xapya rei vaka yma ma voi jokutu vaety, hae ija oikuaa vaeri
nombotyi ramo pete ava e vy kunha mbae ojuka r. Hae rami r
vaka pejapipa r ita py, hae ija voi pejuka avi r. 30 Hae rami te ija pe

omboekovia re ojerurea ramo ojerurea rami ome r guekove rekovia.


31 Xapya rei pete avai e vy kunhai vaka oikutu vy ojuka ramo haekue

rami ae r pembopaga ija. 32 Hae r escravo ava e vy kunha mbae


vaka oikutu ramo ija opaga r ipat pe trinta hati vae prata guigua,
hae r vaka ma pejapipa r ita py.
33 Amongue yvykua omboty e re oeja, xapya rei yvy ojoo vaekue

ri ikua nombotyi ramo hae py hoa r vaka, e vy mburika. 34 Hae rami


r yvy jooare omboekovia r ija pe perta ome vy. Hae gui mymba
omano vaekue ma imbae ae r opyta.

21.17 Mateus15.4, Marcos7.10


e f
21.24 Mateus5.38
139 xodo21,22

35
Xapya rei amongue rymba vaka ma amboae rymba vaka oikutu
ramo omano r. Hae rami r ija kuery ovende r vaka oikove vae,
hae hepykue ombojao r jooi rami. Hae mymba omano vaekue avi
r ombojao. 36 Hae rami avi hae vae vaka jokutu vaetya oikuaa pav

vaeri ija nombotyi ramo guymba vaka ome r amboae vaka rekovia,
hae r omano vaekue ma imbae ae r opyta.

Nhombae rei-rei re ijayvuague

22 
Xapya rei amongue vaka e vy vexai re imonda vy ovende
1

r ojuka e vy. Hae ramo pete-te vaka imondaague rekovia


ome r pete nhiru vaka, hae pete-te vexai imondaague rekovia
ome r irundy vexai. 2 Hae xapya rei imonda vae pete oo py oipea r

ojoua vy oikutu r omano r. Hae ramo huguy moare ojejavy vae r


opyta. 3 Hae r xapya rei kuaray ouve teri reve ri hae nunga oiko ramo

huguy moare ojejavy vae r opyta.


Imonda vae oiko vae rei omboekovia r imondaague. Xapya rei
ome agu ndojoui ramo pevende r escravo-r imondaague rekovia.
4 Xapya rei mymba vaka, mburika e vy vexai mbae re imonda rire

ipo py imondaague oikove reve teri ojoua r. Hae rami r imondaague


rekovia moko kuerei r ome.
5 Xapya rei amongue guymba nhombaety py, e vy jouvaty py

omongaru r, hae rami e vy opoi rive r nhombaety rupi okaru


oikovy. Hae rami r ija ombaety gui ae r omboekovia iporgueve vae
ome vy, hae e vy ouvaty gui. 6 Xapya rei tata ojopy xapya vy juuty

okai vy oapy avi r mbaemo aju o vae, e vy oipoo pyre, hae rami e
vy mbaety hae javi okai r. Hae rami r tata moendyare omboekovia
r okaiague re.
7 Xapya rei amongue guetar pe perta e vy mbaemo ome r

omo por agu, hae gui hae nunga re imondaa r ijopyare gui, hae
imonda vaekue ojoua r. Hae rami r imondaague re ma mokoguea
repy r omboekovia. 8 Hae xapya rei imonda vaekue ndojouai ramo hoo

vae ae r peraa huvixa kuerya py, hae kuery oikuaa pota agu guetar
mbae rei-rei re naimondai pa raea re. 9 Xapya rei amongue jokore r

mymba vaka re, mburika, vexai mbae, ao, e vy mbaemo omokanhy


mbyre re. Hae rami vy amboae Xembae rima hei ramo mokove r
peraa huvixa kuerya py. Hae ramo huvixa pete ombopaga ramo guetar
pe mokoguea repy r omboekovia. 10 Xapya rei amongue guetar

pe opena uka r guymba mburika, vaka, e vy vexai re, hae e vy


amboae nunga mymba re, hae gui hymba omano r, hae e vy ojejuka
r, e vy o ramo avave rei ndoexaavei r. 11 Hae rami r guetar pe

oura r Nhanderuete rery rupi. Hae vy Xee tu ndajopyi nerymba,


hei r. Hae ramo ija ojou por r, hae amboae ma nomboekoviai r.
xodo22,23 140

12 Haerami avi anhet imondaague oikuaa ramo ma omboekovia r ija


pe. 13 Xapya rei ojayapaa ramo ogueru r oexa pav agu. Hae rami r

nomboekoviai r ojayapaague re. 14 Hae amongue guetar pe hymba


re ojerure vy ogueraa, hae ija noa py mymba okarau, e vy omano


r. Hae rami r heraare omboekovia r. 15 Hae r ija hae py ri o rire

heraare nomboekoviai r. Xapya rei hepy re oiporu rire oiporukaague


repy ae r ome hekovia.

Jomeme hae Nhanderuete pe mar rami pa ikuai agu oejaague


16
Kunhatai omenda agu ndaevei teri vae amongue ombotavy vy
onheno r hexeve. Hae rami vy hexe omboekovia r, hae omenda r.
17 Hae rami avi tuu nomomendaxei ramo ixupe perta py omboekovia

r kunhatague re opagaa rami.g 18 Imbaevyky vae rei napemoingovei


r. 19 Mymba reve itavy vaekue pejuka r. 20 Amongue tuuete mboae


pe, Nhanderuete pe mbaemo ome ramo pejuka avi r. 21 Pemoingo

axy eme amboae regua, pereko axy eme, mbaeta pe voi Egito yvy re
amboae regua peiko rire. 22 Pejavyky eme ne peteve imeve vae, e

vy tyre. 23 Mbaeta mbaemo py rei pemoingo axy ramo hae kuery


xevy ojapukai ramo aendu r ojapukaia. 24 Hae rami vy xepoxy vy


rojuka uka r kyxe guaxu py. Hae ramo penderayxykue ju r oiko


imeve vae, hae penderay kuery voi tyre r ikuai. 25 Xapya rei

xevygua iporiaukuei ndea katyi oiko vae pe perta reiporuka ma vy


emboekovia retave eme, perta oiporuka vaety kuery rami e. 26 Xapya

rei neretar gui ao puku reipea vy nembaemo ogueraa vae rekovia, hae
rami vy ixupe reme ju r kuaray oike e mbove. 27 Mbaeta hae vae

py ae r onhemonde, onheovi r ipire aoia. Ajukue py onheov e


re mbaexa tu oke r? Hae vae xevy ojapukai ramo aendu r, mbaeta
xee anhomboaxy kuaa vae. 28 Ndeayvu vai eme Nhanderuete rovai, ne

penderuvixa kuery re voi.h 29 Xevy reme vaer eru voi nembaety gui

hae ndeuvaty gui iporgueve. Nderay kuery jypygua voi remboaxa r


xevy. 30 Hae rami ae avi r rejapo r nerymba vaka hae vexai re. Sete

ra re ranhe oxy rupi toiko. Hae gui oito araa py ma reme r xevy.
31 Xevygua ikya e vae r pendekuai. Hae rami vy peu eme jai rupi

ivaipa rei vae rookue. Jagua kuery pe rive r pemombo.

Ijapu hae joe ijayvu rei vae re ijayvuague

23 
Ndaevei nembaemombeu rive agu, ndaevei joekokue
1

ramigua remombeu vy heko vai vae reve renhomoir agu.


2 Ndaevei heta vae kuery rupive peo agu mbaemo vai pejapo agu

g
22.17 Hae jave py ava omendaxe vy kunhata ru kuery pe ome r mbaemo ipor vae
(Gnesis24.53). h22.28 Atos23.5
141 xodo23

katy. Hae pav ijayvu rei okuapya py voi ndaevei renhomoir agu
anhet rupi e ndeayvu vy. 3 Iporiaukue re reikuaa potaa py ma ndaevei

reayvuve rive agu. 4 Xapya rei nderovaigua rymba vaka e vy mburika


ix e re rejou vy reraa ju r ixupe. 5 Ndere ijae e vae rymba mburika


ovoyi reve onheno oupy r rexa vy ema rive eme, eipytyv ivoyi oupi
agu.

Deuteronmio16.1820
6
Neretar iporiaukuei huvixa kuery pe ojexa uka r ndaevei
haevea rami rereko agu. 7 Ndaevei reiporu agu ayvu rive rei.

Ndaevei rejuka uka agu ojejavy e vae hae heko por vae, mbaeta
xee namboeko pori r joapo vai rei vae. 8 Ndaevei omemby rejopy

agu haevea rami rejoguereko agu, mbaeta ome mbyre oexa


mbogue r hiarandu vae, ojapo r heko por vaekue voi anhet rupi
e ijayvu agu rami. 9 Hae ndaevei amboae regua rejavyky agu,

mbaeta peikuaa ae ma amboae regua pya re o vae, Egito yvy re


amboae regua peiko rire.

Levtico25.17
10
Mboapy meme maet peve r remaet ndeyvy re, hae ndejeupe
guar remono r mbaemo aju. 11 Hae r sete maeta re ma yvy reja

r opytuu agu, topyta remaet e re. Hae ramo heta vae kuery regua
iporiaukuei ojou agu hou vaer, hae kaaguy rupigua voi hou agu
hembyrekue. Hae rami ae r rejapo ndeuvaty hae nde-oliveira-ty re.

Levtico23.3
12
Mboapy meme ra peve r rembaeapo. Hae r sete araa py
ma repytuu r, nerymba vaka hae mburika voi opytuu agu, hae
gui nerembiguai pia kuery hae amboae regua voi opytuu avi agu.
13 Penekyre xeayvua hae javi rupi pendekuai agu. Hae rami vy

penemaendua eme tuuete ramigua rive rery re, hae nunga rery rupi
pendeayvu eme.

xodo34.1826; Levtico23.421,3344; Deuteronmio16.117


14
Maeta nhav mboapykue r pejapo ngaru xevy. 15 Hae rami

vy pejapo r ngaru mbojape imbovua revegua e. Sete ra re peu


r mbojape imbovua revegua e aipoaeague rami vy, jaxy abibe re
oaangaague py ae, mbaeta hae vae jave py Egito yvy gui pemba
rakae. Xerenonde avave rei tou rive eme mbaemo ogueru e re.
16 Hae gui pejapo avi r ngaru mbaemo raygue pemonoa regua,

penembaety rupi mbaemo raygue pemoaague gui jypyigua pemono


jave. Hae gui maeta opaa py pejapo avi r ngaru mbaemoa peipooa
xodo23 142

regua, penembaety rupi renhot vaekue gui pemonomba ma rire.


17 Maeta nhav mboapykue r avakue hae javi ojexa uka okuapy

Senhor Penderuete renonde. 18 Ndaevei mbojape imbovua regua xevy


peme avi agu mymba pejuka vaekue ruguykue reve. Xevygua ngarua
py ndaevei avi inhandykue pereko agu pyt mbukukue re komba
peve. 19 Penembaety rupi jypyi oiko vaekue regua iporgueve peru r

Senhor Penderuete pegua oo py. Hae ndaevei kavarai pembojy agu


ixy ae kamby reve.

Ijyvyr Nhanderuete ome agu re ijayvuague


20
Penerenonde re amondouka r pete anjo pendere opena agu
tape rupi, hae pendereraa agu pendeyvyr areko vae py. 21 Hae

vae renonde re ma peiko kuaa, hae pendu ijayvua. Pepu eme hexe,
mbaeta hae nomboguei r pendeko vaiague, hexe xerery o ramo.
22 Hae rami rgue py opa mbae py penhe rendu, hae xeayvuague

hae javi rejapopa ramo xee aiko r penderovaigua kuery rovaigua,


hae penemoingo axy reixe vae moingo axya. 23 Mbaeta xeguigua anjo

penerenonde oo vy pendereraa r amorreu, heteu, ferezeu, cananeu,


heveu hae jebuseu kuery yvy peve. Hae gui hae vae kuery xee amomba
r. 24 Hae gui ndaevei hae kuery ruete pembojerovia ne pemboete

agu, ndaevei hae kuery ikuaia rami pe kuery pendekuai agu. Hae
rami rgue py pemomba ete r, hae pemboaypa r ita omopu
vaekue hae javi. 25 Senhor Penderuete pe ete r pendekuai. Hae ramo

hae omoingo por r mbojape peu vae hae yy peyu vae. Penembyte
gui oipeapa r mbaeaxy. 26 Hae ramo pendeyvy re ndoikoi r kunha

omembyi oity vae, ne imemby vaer e. Xee romoingo pukuve r.


27 Hae penerenonde rupi amondouka r xegui okyjepa agu, mamo r

peoa hae javi rupi onhemondyipa agu. Ajapo r penderovaigua kuery


hae javi guakykue katy onha agu rami. 28 Penerenonde amondouka avi

r kavy nerenonde gui oipea heravy vaer: heveu kuery, cananeu hae
heteu kuery. 29 Hae rami avi petei maet re r aipea, ijyvy vaekue

opyta rei e agu, hae penderovai kaaguy rupigua heta-etave e agu.


30 Hae rami rgue py mbegueii py aipea r heravy penerenonde gui,

pendereta hae pendeyvyr vaekue hae javi rupi pendekoa peve. 31 Hae

gui pendeyvyr aaanga r Ye Pyt guive filisteu kuery ikuaia rupi ye


o vae peve, hae tekoa ea guive Eufrates yak peve. Mbaeta pendepo
py amboaxa r hae vae yvy re ikuai vae hae javi, penerenonde gui
peipeapa agu. 32 Hae kuery reve pejapo eme pete rami pendekuai

agu, ne hae kuery ruete ramigua kuery pe pendekuai eme guive.


33 Hae vae kuery ma ndaevei ikuai agu pendeyvy re, xerovai rupi

penderojejavy e agu. Tuuete kuery pe pendekuai ramo nhu py rami


r penemboa.
143 xodo24

Israel kuery reve Nhanderuete guexeve guar ojapoague

24  Hae
gui Nhanderuete aipoei Moiss pe:
1

E eovy xee Senhor aa py, Aro reve, hae gui Nadabe,


Abi hae setenta Israel regua nhomongeta vaety kuery reve. Mombyry
gui teri pejua py pembojerovia r. 2 Ndee Moiss anho r renhemboja

xee Senhor re. Hae r amboae kuery ma nonhembojai r, heta vae


kuery ma voi ndaevei o agu hae kuery reve hei.
3 Hae gui Moiss oo ju vy heta vae kuery pe omombeu Nhanderuete

ijayvuague, hae ayvu oeja vaekue hae javi.


Hae ramo heta vae kuery pete rami meme ombovai okuapy. Hae vy
aipoei:
Senhor ijayvuague vae ma guive r rojapopa r hei. 4 Moiss

omboparapa Senhor ayvu hae javii. Hae gui ko ajeivei reve opu
vy pete altar ojapo yvyty yvyiry. Doze ita omopu avi, Israel kuery
regua doze ikuaia rami. 5 Hae omondouka amongue Israel kuery regua

kunumigue. Hae vae kuery ma mbaemo oapy vy ome Senhor pe, hae
vaka ray ojuka hexeve pete rami ikuaia regua. 6 Huguy mbyte rupigua

Moiss ojopy vy omo pete hya py, hae r hembyrekue ma omboayvipa


altar ry rupi.
7 Hae gui kuaxia guexeve guar ojapo pyre oa ogueru vy ogueroayvu

heta vae kuery oendua py. Hae ramo hae kuery aipoei:
Senhor ijayvuague hae javi r rojapo, ronhe rendu vy hei.
8 Hae gui huguy omboyru vaekue Moiss ogueraa vy heta vae kuery

ry rupi ju omboayvi. Hae vy aipoei:


Kovae tuguy ma Senhor guexeve guar pendereve ojapo agu,
ijayvuague hae javi rami vy hei.i
9 Hae gui o jogueravy Moiss hae Aro, Nadabe, Abi hae setenta-ve

Israel regua nhomongeta vaety kuery. 10 Hae kuery oexa Israel kuery

Ruete. Ipy gury ma pete pyra o ita safira ramigua, yva rami hexak
vae. 11 Israel regua Nhanderuete oiporavo vaekue oexa te hae kuery re

opo nomo. Hae rami rgue py okaru hae oyu okuapy henonde.

Petegue ju nhomongeta vaety kuery reve Moiss yvyty re oague


12 Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
E ke yvyty re xea py, hae epyta ranhe hae py. Ndevy ame r
itape ambopara vaekue pendekor hae ajapo uka vae oa, hae kuery ju
remboe agu hei.
13 Hae ramo guembiguai Josu reve Moiss opu vy o ovy

Nhanderuete pegua yvyty re. 14 Nhomongeta vaety kuery pe aipoei:


24.8 Mateus26.28, Marcos14.24, Lucas22.20, Hebreus9.20


i
xodo24,25 144

Orerar ke apy pendea py rojevy peve. Aro hae Hur ma opyta r


pendereve. Xapya rei amongue mbaemo oguereko ri vy hae kuerya py
too hei.
15 Hae gui Moiss o ramo arai ojaoipa yvyty. 16 Sinai yvyty ry

ojekuaa oiny Nhanderuete rexak. Seis ra re arai ojaoi. Hae gui sete
araa py ma Senhor oeno Moiss arai mbyte gui. 17 Senhor rexak ma

tata rami nhomomba vae ojekuaa yvyty apyte ry Israel kuery oexa r.
18 Arai mbyte rupi Moiss oike vy o ovy yvyty re. Hae py ma opyta

quarenta ra hae quarenta pyt re.

xodo35.49

25  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe ogueru agu xevy ome
vaer. Avakue ipya re hae rami agu oa vae, hae kuery po gui pejopy
r xevy ome vae. 3 Povae ma xevygua hae kuery po gui pejopy vaer:

ouro, prata hae overa vae, 4 ajukue hovy vae, prpura, pyt vae, ajukue

iporve vae hae kavara rague, 5 vexai pirekue omopyt mbyre, ipirekue

iporve vae, yvyra accia, 6 azeite tataendy rykuer, azeite Senhor pe


nhomboaxaa agu regua irr hae heaku por vae oapy pyr, 7 ita nix

hae ita sacerdote pegua manto hae ipexo regua jeguar. 8 Xevy pe pejapo

r pete henda ikya e vaer, heta vae kuery mbyte xee aiko agu.
9 Ombojerovia atyr rejapo r haangaa ndevy aexa uka vae hae javi

rami, hae opy o r hae vae rami rejapo vaer hae javi.

xodo37.15
10
Yvyra accia gui rejapo r xeayvu ryrur. Ipuku-a ma pete
metro raxai, ipya ma meio metro raxai, yvatea ma meio metro raxai
avi. 11 Renhov r ouro etei py. Hyepy rupi hae hiry rupi voi renhov

r. Hae ijyvry rupi ma rembojegua r ouro guigua py. 12 Rejapo avi r

irundy inhapy vae ouro gui. Hae vae ma remo r hyru apy irundyve
re. Moko inhapy vae remo r kyv katygua re, hae moko avi r
remo hovai re. 13 Rejapo avi r yvyra poii accia gui, hae renhov

r ouro py. 14 Yvyra poii ma remboaxa r hyru jovaive re inhapy vae


o vae rupi, hae vae re hyru peraa agu. 15 Yvyra poii opyta r hyru

jovaive re inhapy vae o vae rupi. Ndapeipeai r hae gui. 16 Hyru py

remo r xeayvu ndevy aikuaa uka vaer vae.

xodo37.69
17
Imbotya teko vai ombogue atyr rejapo avi r ouro etei gui.
Ipuku-a ma pete metro raxai r, hae ipya ma meio metro raxai.
18 Ouro gui avi r rejapo moko anjo ipepo vae raangaa. Ouro omoatyr

mbyre gui r rejapo, hyru mbotya apy jovaive re hia vaer. 19 Pete
145 xodo25

anjo raangaa remopu r pete apy re, hae amboae ma hovai re. Pete
regua gui meme r rejapo imbotya hae anjo raangaa ijapy jovaive re
hia vaer. 20 Anjo raangaa opepo oupi r yvate katy, ipepo omo r

hyru mbotya. Joa katy r oma, imbotya teko vai ombogueaty katy ae.
21 Hyru ry remo r imbotya. Hae r hyepy py ma remo r xeayvu

ndevy amboaxa vaer vae. 22 Hae py aju r ndea py, imbotya teko vai

ombogueaty ry, mokove anjo ipepo vae raangaa xeayvu ryru mbotya
ry hia vae mbyte. Ndereve xeayvu r ajapo uka vae, hae Israel kuery
rekor amombeu vae hae javi re.

xodo37.1016
23
Rejapo avi r pete mesa yvyra accia gui. Ipuku-a ma pete
metro vaer, ipua ma meio metro, hae yvatea ma meio metro raxai.
24 Mesa ma renhov r ouro etei py. Ijyvry rupi ma rembojegua r

ouro guigua py. 25 Ijyvry rupi ma rejapo r hembe yr. Ipo guaxua ma

irundy ku vaer, hae hembe y rupi rembojegua r ouro guigua py.


26 Irundy inhapy vae rejapo r ouro gui. Hae vae ma remo r ijapy

irundyve re, hetyma irundyve oa py. 27 Rembojeguaague katyi r o


inhapy vae yvyra poii o agu, hae vae re peraa agu mesa. 28 Hae

vae yvyra poii ma rejapo r yvyra accia gui, hae ouro py renhov r,
hae vae re peraa agu mesa. 29 Hiry guar rejapo avi r hyar, heaku

por vae oapy atyr, hya kuar hae hya ruguai mbaemo omemby
peraa agu. Hae vae ma ouro etei gui meme r rejapo. 30 Mesa ry

remo r mbojape ikya e vae xerenonde o riae vaer.

xodo37.1724
31
Rejapo avi r pete tataendy yr ouro guigua. Ouro omoatyr
mbyre gui r rejapo. Hapytar, hakr, tykue ryrur, ijapua vaer, hae
ipotyr voi petei gui meme r rejapo. 32 Ijyke gui ma o r mboapy

meme hak. Mboapy rak o oiny r pete yke gui, hae hovai gui ju
mboapy rak avi r o. 33 Pete-te hak re o r mboapy amndoa

raangaa tykue ryrur, pete ijapua vae hae pete ipoty. Hae gui hak
mboae re haekue rami ae avi r o mboapy amndoa raangaa tykue
ryrur, pete ijapua vae hae pete ipoty. Hae rami r mboapy meme
hak tataendy y gui o oiny vae. 34 Hiy re ete ma o r irundy amndoa

raangaa ijapua vae tykue ryrur, ipoty reve. 35 Pete ijapua vae o r

moko rak ixugui o oiny vae rendar, hae amboae ijapua vae haekue
rami ae o r moko rak ixugui o oiny vae rendar. Ove ju r pete
ijapua vae moko rak ixugui o oiny vae rendar. Hae rami rejapo r
mboapy meme hak mok-moko tataendy y gui o oiny vae. 36 Ijapua

vae hae hak ma petei guigua meme. Hae javive petei guigua meme
r rejapo ouro etei omoatyr mbyre gui. 37 Rejapo avi r sete tataendy.

xodo25,26 146

Hae vae ma hendy r omoexak agu henonde. 38 Tata moendya hae

imboguea ma ouro etei guigua meme. 39 Pete poyikue ouro ete gui r

rejapo tataendy yr hae hyru hae javi. 40 Eikuaa pota ke yvyty apyte re

re jave haangaa aexa uka vaekue rami ete rejapopa agu re.j

xodo36.818

26 
Hae gui rejapo r ombojerovia atyr. Imbotyar ma o r
1

dez cortina ajukue iporve vae oipoka pyre gui, hae hovy vae,
prpura hae pyt vae gui. Rembojegua r anjo ipepo vae raangaa py.
Ojapo kuaa vae ojapo r. 2 Pete-te cortina puku-a ma catorze metros

vaer, hae ipya ma moko. Cortina ikuai vae joo rami meme r. 3 Pete

nhiru cortina ojea r joe, hae hovai re voi pete nhiru o vae ojea-jea
r joe. 4 Hovy vae gui rejapo r jokuaa cortina jypygua apy re o vae

rembe re. Hae rami ae avi rejapo r mokoa aty apy re cortina o vae
rembe re. 5 Pete-te cortina re cinqenta jokuaa r rejapo, hae amboae

cinqenta jokuaa rejapo r moko aty apy re cortina o vae re. Pete-te
ojokuaa ma o r hovaigua renonde katy. 6 Hae rejapo avi r cinqenta

ijopyar ouro guigua. Hae vae py pete-te cortina rejopy r amboae re.
Hae rami py ombojeroviaaty petei ae r opyta.
7 Hae kavara rague gui rejapo avi r cortina mboae ombojeroviaaty

aoi jevya mbotyar. Onze cortina rejapo r hae ramigua. 8 Hae vae

cortina pete-te puku-a ma quinze metros r, hae ipya ma moko. Onze-


ve cortina ikuai vae joo rami meme r ipuku-a hae ipya. 9 Hae vae

cortina ma pete nhiru rejokua r joe, hae gui mboapy meme mboae
voi rejokua r hae rami. Cortina mboapy memea vae ogueroja r ijaoia
o vae renonde. 10 Hae jypygua aty apy re cortina o vae rembe re ma

cinqenta jokuaa rejapo r, hae mokoa aty apy re cortina o vae rembe
re ma cinqenta jokuaa ju r rejapo. 11 Rejapo avi r cinqenta ijopyar

overa vae guigua. Hae gui ijopya ikuai vae remo r cortina jokuaa re.
Hae vae py rejokua r reovy ijaoi ar, petei ae opyta agu. 12 Hae gui

ijaoia re cortina hembyrekue ma remo r ombojeroviaaty kupe katy,


cortina mbyte rupi hembyre vae ae. 13 Hae rami py ombojeroviaaty re

cortina o vae pukukue rami hembyre vy ma kyv rupi meio metro,


hovai rupi meio metro avi. Hae vae ma jovaive re remo r ijaoi ar.

Mymba pirekue hae yvyrape ogueru rukaague


14
Hae gui vexai pirekue omopyt mbyre gui rejapo r ijaoia ry
guar. Hae vae ry guar ju remo r ipirekue iporve vae.
15 Ombojeroviaaty ytar ma rejapo avi r yvyrape accia gui. Hae

nunga ma rejapo r imoamy. 16 Pete-te yvyrape puku-a ma irundy


j
25.40 Hebreus8.5
147 xodo26

metros raxai r, hae ipya ma meio metro raxai. 17 Pete-te yvyrape re


o r moko omo agu joa katy oo vae, jooi rami nhovaex agu rami.
Hae rami rejapo r yvyrape ombojeroviaaty ytar hae javi. 18 Hae

ombojeroviaaty ytar ma vinte yvyrape rejapo r kuaray puku-a katy


guar. 19 Hae gui vinte-ve yvyrape gury guar ma rejapo r quarenta

omopyr agu prata guigua. Moko omopyr agu ma pete yvyrape


gury guar rejapo mokove rendar, hae moko omopyr agu amboae
yvyrape gury guar, mokove rendar. 20 Hae gui ombojeroviaaty rovai

re ma rejapo avi r vinte yvyrape, kuaray ijapuaia katygua reguar.


21 Rejapo avi r quarenta omopyr agu prata guigua. Pete yvyrape

gury moko omopyr agu, hae amboae yvyrape gury moko avi.
22 Hae gui kuaray oikea katy ombojeroviaaty kupe reguar ma rejapo

r mboapy meme yvyrape. 23 Hae ombojeroviaaty kupe katy guar ma


rejapo avi r moko yvyrape ijapy katy guar. 24 Hae vae ma igury rupi

ojao, hae r yvate rupi ma pete inhapy vae rupi joyvy r o. Hae rami
rejapo r moko yvyrape re. Mokove apy pete-te re r moko o. 25 Hae

rami o r oito yvyrape omopyr agu prata guigua reve, dezesseis


omopyr agu. Pete yvyrape gury o vae moko omopyr agu, hae
amboae yvyrape gury moko ju.
26 Yvyra mbyte rupi oaxa ovy vaer ma rejapo avi r accia

gui, ombojeroviaaty yke re o r pete nhiru yvyrape. 27 Hae gui

ombojeroviaaty rovai re yvyrape o vae rupi guar ma pete nhiru, hae


oo kupe kuaray oikea katy yvyrape o vae rupi guar pete nhiru avi
r o. 28 Yvyra oaxa ovy vae oaxa r yvyrape mbyte rupi, pete apy gui

amboae apy peve. 29 Yvyrape renhov r ouro py, hae ouro gui ae ju r

rejapo inhapy vae, hae vae rupi mbyte yvyra oaxa ovy vae oaxa agu.
Yvyra oaxa oiny vae voi ouro py ae avi r renhov. 30 Hae gui rejapo r

ombojerovia atyr yvyty re ndevy aexa uka vaekue rami ae.

xodo36.3538
31
Hae gui rejapo r pete ajukue ok regua hovy vae gui, prpura,
pyt vae, hae iporve vae oipoka pyre gui. Rembojegua r anjo ipepo
vae raangaa py. Ojapo kuaa vae ojapo r. 32 Hae vae reipyo r irundy

yta yvyra accia guigua ouro py onhov mbyre. Hae vae jopyar rejapo
r ouro gui, hae irundy prata guigua omopyr agu. 33 Ajukue okr

reupi r ijopya gury. Hae gui xeayvu ryru ju reraa r hae katy, ajukue
ok regua rovai opyta agu. Hae rami py ajukue o r ombojao agu
henda ikya e vae hae henda ikya e ete vae.
34 Henda ikya e ete vae py xeayvu ryru o vae mbotyar

ma remo r teko vai ombogueaty.k 35 Hae r mesa ma cortina ok


26.34 xodo25.21
k
xodo26,27 148

regua kyv rami r remo. Tataendy y ma remo r mesa renonde


ombojeroviaaty yke kuaray puku-a katy. Hae r mesa ma remo r
kuaray ijapuaia katy.
36 Oo rokr ma rejapo r pete ajukue hovy vae gui, prpura,

pyt vae, hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui, ombojegua kuaa
vae rembiapo. 37 Hae vae ajukue ytar ma rejapo r pete nhiru yvyra

accia guigua. Renhovmba r ouro py. Ijopyar voi ouro guigua r o.


Hae vae rendar ma overa vae remboyku r pete nhiru.

xodo38.17

27 
Hae gui altar-r ma yvyra accia gui r rejapo. Ipuku-a ma
1

moko metros raxai, ipya ma hae rami ae ju, altar ijapy irundy
vae opyta agu. Hae r yvatea ma pete metro raxai r. 2 Ijapy irundyve

re ma rejapo r irundy rakua. Hae vae ma altar reve petei gui ae r


rejapo. Hae renhovmba r overa vae py. 3 Hae rejapo avi r tanhimbu

ryrur, hae p ikyao ar, hyar, ikuxa rakua hae tapy ryrur. Hyrur
hae javive overa vae gui meme r rejapo.
4 Hirygua ipok rei vaer ma rejapo r overa vae gui, kya x

ramigua. Irundyve apy reguar ma rejapo r irundy inhapy vae overai


vae gui. 5 Hae vae remo r altar ryepy py yvy katy, altar mbyte peve

ix ova agu rami. 6 Altar peguar rejapo avi r yvyra poii. Hae vae

yvyra poii ma accia gui r rejapo, hae overa vae py ju r renhov.


7 Yvyra poii ma o r inhapy vae jovaive altar re o vae re, peraa agu.

8 Inhyvy vae rejapo r yvyrape gui. Yvyty ry ndevy aexaague rami ae


r rejapo.

xodo38.920
9
Rejapo avi r ombojeroviaaty rokar. Kuaray puku-a katy oka rupi
o r cortina ajukue iporve vae oipoka pyre gui. Jova-jovai re ipuku-a
ma quarenta e cinco metros r. 10 Hae vae rupi o r vinte ijyta hae

vinte omopyr agu overa vae guigua meme. Hae vae ijyta re itya,
hae hiry ikar vae o vae ma prata guigua meme r. 11 Hae rami avi

kuaray ijapuaia katygua voi cortina puku-a quarenta e cinco metros


avi r. Hae vinte ijyta, hae vinte omopyr agu o vae voi overa vae
guigua meme r. Hae r ijyta re itya, hae hiry ikar vae o vae ma
prata guigua meme r. 12 Hae kuaray oikea katy ma oka pukukue rupi o

r cortina vinte e dois metros o vae. Ijyta o r dez, hae omopyr agu
dez avi. 13 Hae rami ae avi oka kuaray oa katygua voi ipya vinte e dois

metros r. 14 Hae ok yke re cortina o vae ma sete metros r. Ijyta ma


mboapy r o, hae omopyr agu voi mboapy r. 15 Ok rovaigua re voi


o r cortina sete metros vae. Ijyta ma mboapy r o, hae omopyr agu


voi mboapy avi r. 16 Hae oka rokr ajukue o vae ma nove metros

149 xodo27,28

ipya r. Hae vae ma hovy vae guigua, prpura, pyt vae hae ajukue
iporve vae oipoka pyre guigua, ajukue ombojegua kuaa vae rembiapo.
Ijyta irundy r, hae omopyr agu voi irundy. 17 Hae javive ijyta oka

rupi hia vae ma guive r oguereko r hiry rupi prata guigua. Itya
voi prata guigua, hae r omopyr agu ma overa vae guigua r. 18 Oka

puku-a ma quarenta e cinco metros, hae ipya ma jova-jovai re cinqenta


metros. Yvatea ma dois metros raxai r. Cortina o vae ma ajukue
iporve vae oipoka pyre gui, hae omopyr agu ma overa vae guigua
meme r. 19 Hae javi tembiporu ombojeroviaaty py oiporu pyr, ombota

pyr, hae oka rupi ombota pyr voi overa vae guigua meme r.

Levtico24.14
20 Aipore r Israel kuery pe togueru tataendyr azeite oliveira
gui anho ombota pyre, tata hendy riae oiny agu. 21 Hae gui oguy

nhemboaty oaty py, xeayvu ryru renonde ajukue ok regua o vae kyv
rami, hae py ma Aro hae tay kuery opena riae r, kaarui guive ko
ajeive peve, Senhor renonde. Hae rami ma Israel kuery rekor opa e
vaer, arakae r peve guar.

xodo39.131

28 
Tou ndea py nderykey Aro hae tay kuery, Israel kuery gui
1

aiporavo hae kuery ae sacerdote ikuai agu, Aro, hae gui tay
kuery Nadabe, Abi, Eleazar hae Itamar. 2 Nderykey Aro pe rejapo r

ao ikya e vaer, omboetea agu hae ipor agu rami.

Sacerdote kuery aor ojapo ukaague


3 Ndeayvu avi r avakue mbaemo ojapo kuaa vae hae hexe nhe
imoaranduar amoa vae hae javive pe, hae kuery ojapo agu Aro
aor. Hae rami r xevy guar remboaxa r, xevygua sacerdote oiko
agu. 4 Po rami r rejapo ijaor: pexo regua, manto sacerdote pegua,

kamixa puku rygua, kamixa puku ombojegua pyre, ngora oimama


mbyre hae kuakuaa. Ao ikya e vaer rejapo r nderykey Aro hae
tay kuery pe, xevygua sacerdote ikuai agu.
5 Peru r ouro, hovy vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve

vae, 6 pejapo agu manto sacerdote peguar ouro gui, hovy vae,

prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui, ojapo por
mbyre meme. 7 Hae vae re o r moko axiy rygua. Mokove apy re r

o, petei opyta agu.


8 Ikuakuaa voi ipor agu rami r rejapo, sacerdote pegua manto ry

o vaer, joo rami guar. Mbaeta joo rami ae r rejapo ouro gui, hovy
vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui. 9 Rejou r

moko ita nix regua. Hae vae re rembopara r Israel kuery rery. 10 Pete
xodo28 150

ita re rembopara r mboapy meme tery, hae amboae ita re amboae mboapy
meme ju r rembopara hae kuery ituiiague rami. 11 Ita re ombaeapo

vae ombopara r, ku reguar omboparaa rami avi. Hae vae moko ita
re rembopara r Israel ray kuery rery hae javi. Ijyvry rupi remboja r
ouro py. 12 Mokove ita remo r manto sacerdote pegua axiy ry, ita Israel

kuery re imomaendua ar. Hae kuery rery ma Aro oaxiy ry ogueraa r


Senhor renonde imaendua agu. 13 Ouro gui rejapo r ita rendar, 14 hae

remox r moko correntei ouro etei gui. Ix oipokaa rami r reipoka.


Hae vae correntei oipoka pyre ma remboja r ita renda re.
15 Rejapo avi r pexo regua oikuaa pota agu vaer ipor agu

rami, manto sacerdote peguar rejapoague rami. Ouro gui, hae hovy vae,
prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui r rejapo.
16 Irundya jovaive re, hae moko rejapo r. Ipuku-a ma pete po pukukue,

hae ipya voi pete po pukukue avi r. 17 Hae vae re ma remo r ita

hendar reve, ita irundy ryxy o reve: jypyigua ma srdio, topzio hae
carbnculo. Hae vae ma jypyigua ryxy. 18 Moko ryxya ma esmeralda,

safira hae diamante. 19 Mboapy ryxya ma jacinto, gata hae ametista.


20 Hae gui irundy ryxya ma berilo, nix hae jaspe. Henda ouro guigua o

r imbojeguaar. 21 Hae vae ita o r Israel ray kuery rery o agu, hery

doze vae rami avi. Ku reguar rami r rembopara, pete-te ita re hery o
agu, doze regua ikuaia rami. 22 Pexo regua peguar rejapo r pete corrente

ix rami, ouro guigua oipop mbyre. 23 Hae pexo regua peguar rejapo r

moko inhapy vae ouro guigua. Hae moko inhapy vae remboja r pexo
regua apy re. 24 Hae gui mokove correntei ouro guigua remboaxa r moko

inhapy vae pexo regua apy re remo vaekue rupi. 25 Mokove correntei

apy remboja r mokove ita renda re, hae remo r manto sacerdote pegua
axiy rygua renonde katy. 26 Rejapo avi r moko inhapy vae ouro gui,

hae remboja r pexo regua apy mokove re, igury o vae rembe re, manto
sacerdote pegua reve. 27 Hae moko ju r rejapo inhapy vae ouro gui. Hae

vae ma remo r mokove manto sacerdote pegua axiy rygua re, henonde
yvyvei, ijoapya o vae katyi, ikuakuaa manto sacerdote pegua reve joo
rami ojapo por mbyre ry. 28 Hae gui pexo regua re inhapy vae o vae

ma rejokua r inhapy vae manto sacerdote pegua re o vae hiry, pete x


hovy vae py o agu manto sacerdote pegua kuakuaa reve joo rami o agu.
Pexo regua ndojaoi r manto sacerdote pegua gui. 29 Hae rami vy Israel

kuery rery Aro ogueraa r pexo regua oikuaa pota agu vae, okurax ry,
henda ikya e vae py oike ma vy, Senhor renonde imaendua riae agu.
30 Hae gui pexo regua oikuaa pota agu vae re remo avi r Urim

hae Tumim,l Aro kurax ry o agu Senhor renonde oike ramo. Hae

l
28.30 Urim hae Tumim ma sacerdote kuery mbaekuaa-a oguereko vaekue
(Nmeros27.21).
151 xodo28,29

rami vy Aro okurax ry ogueraa r Israel kuery re oikuaa pota agu,


Senhor renonde oike nhav.
31 Hae sacerdote pegua manto reve guar ma rejapo avi r kamixa

puku ry guar hovy vae gui anho. 32 Mbyte py ma o r ijajuy kuar.


Hae vae hembe y rupi remoana r tupyja ipereri vae rami, oxoro e
agu. 33 Hae gui kamixa puku rygua rembe hae javi rupi rembojegua

r yvyraa raangaa hovy vae, prpura hae pyt vae gui ojapo pyre
py. Mbyte rupi remo avi r opari vaer ouro guigua. 34 Kamixa puku

rygua rembe hae javi rupi o r pete opari vae ouro guigua, hae
pete yvyraa raangaa, hae gui amboae opari vae ouro guigua, hae
amboae ju yvyraa. 35 Hae vae kamixa puku rygua py Aro onhemonde

r ombaeapo jave guar, opari vae onhendu agu henda ikya e vae
py oike nhav Senhor renonde, hae o ouvy r guive, omano e agu.
36 Rejapo avi r ipe vae ouro etei guigua. Hae vae ma rembopara

r Ikya e vae Senhor peguar heia py, ku reguar omboparaa


rami avi. 37 Hae vae re rejokua r pete ix hovy vae reve ak regua

oa rami avi, ak regua renonde ete py o agu. 38 Hae vae o r Aro


rova ry, Israel kuery mbaemo ikya e vae ome vaekue ogueraa vy
ojekyao uka agu, hexe o e agu jejavya. Hae nunga rupi o riae r
Aro rova ry, ome mbyre ombovya agu Senhor.
39 Rejapo r kamixa puku ajukue iporve vae gui. Ak regua voi

rejapo r ajukue iporve vae gui, hae r kuakuaa ma ajukue ombopara


vae ojapoa rami r rejapo.
40 Aro ray kuery pe rejapo r kamixa puku, kuakuaa hae ak

regua, omboetea hae ipor agu. 41 Hae vae py ae r remonhemonde


nderykey Aro hae tay kuery. Hexe azeite remo reve remboaxa r
xevygua sacerdote ikya e vaer. 42 Rejapo avi r hae kuery kaxr

ijapuai vae ajukue iporve vae guigua ojaoi agu ipire reia. Ikua
guive hiu peve r o. 43 Hae vae ma Aro hae tay kuery omo r oguy

nhemboaty oaty py oike nhav guar, altar oa py ova vy henda ikya


e vae py ombaeapo agu, hae kuery re jejavya o e agu omano e
agu. Hae rami agu aeja hekor opa e vae, hae hamymino kuery
ikuaive jevy vae rekor.

Levtico8.136

29 
Po rami r rejapo xevygua sacerdote-r remboaxa agu.
1

Reru r pete vaka ray hae moko vexai ivaikue rei e vae,
2 hae gui mbojape hae mbojapei imbovua revegua e azeite reve

omoapomo mbyre, hae gui mbojapei imbovua revegua e azeite reve


omoak mbyre. Trigo kuikue iporve vae gui r rejapo. 3 Hae vae

ma pete ajaka py r remboyru reru agu. Reru avi r vaka ray hae
moko vexai. 4 Hae gui rejapo r Aro hae tay kuery oguy nhemboaty

xodo29 152

oaty rok py ova agu rami. Jypy rejoi r yy py. 5 Hae rire ijaor

reru vy remonhemonde r Aro kamixa puku py, hirygua, sacerdote


pegua manto hae pexo regua py. Hae gui rekua jokua r kuax manto
reguar ojapo por mbyre py. 6 Inhak ry ma remo r ak regua, hae

ak regua ry ju r remo coroa ikya e vae. 7 Hae gui azeite Senhor


pe nhomboaxaa agu regua reru vy renho r inhak ry. Hae rami


vy r remo. 8 Hae vae rire Aro ray kuery ju r remonhemboja. Hae

kuery re ma remo r kamixa puku. 9 Aro hae tay kuery re kuakuaa


hae ak reguar reimama r imoiny, sacerdote ikuai agu guekor opa


e vae rupi. Hae rami py remboaxa r Aro hae tay kuery xevy pegua
sacerdote-r.
10 Hae oguy nhemboaty oaty renonde peru r vaka ray. Mymba

ak re Aro hae tay kuery omo r opo. 11 Rejyryvi kyx r Senhor


renonde, oguy nhemboaty oaty rok py ae. 12 Hae gui vaka ray ruguy

rejopy vy neku py reikyty r altar rakua ikuai vae re. Hae r huguy
rembyrekue ma renho r altar yvypy rupi. 13 Hae gui reipeapa r

ikyra hyepy rupi ojaoi imoiny vaekue, ipyakue, mokove ipyky rax hae
ikyra hexe o vaekue. Hae nunga reapypa r altar ry. 14 Hae r vaka

ray rookue, ipire hae hye poikue ma pendekoa gui mombyryi r reapy.
Hae vae ma jejavya regua omemby.
15 Hae rire ma peru r pete vexai. Hae ramo inhak re Aro hae

tay kuery omo r opo. 16 Vexai rejyryvi kyx r, hae huguy remboyru

vy renho r altar yvry jovaive rupi. 17 Vexai reipe vy remboay-ay


r. Hyepy hae hetymague rejoipa vy remo r ipgue hae inhakgue


ry. 18 Hae rami meme r vexai reapy altar ry. Senhor pe reapy reve

reme r, heaku por r ojou por agu, Senhor pe oapy vy ome


mbyr.
19 Hae gui amboae vexai rejopy ramo inhak ry Aro hae tay

kuery omo r opo. 20 Rejyryvi kyx r vexai. Hae gui huguykue rejopy

vy reikyty r Aro hae tay kuery nambi oiporu kuaa regua apy re,
haekue rami ae avi iku guaxu hae ipyx guaxu oiporu kuaa regua re.
Huguy rembyrekue ma renhomba r altar yvry jovaive rupi. 21 Rejopy

r huguy altar ry o vae hae azeite Senhor pe nhomboaxaa agu


regua, hae remboayvipa r Aro hae ijao re, tay kuery re hae tay
kuery hexeve ikuai vae ao re. Hae reikyao uka agu ijao reve, hae tay
kuery hexeve ikuai vae voi hae kuery ao reve.
22 Hae gui reipea r vexai kyrakue hae huguai kyrakue, ikyra

hyepy rupi ojaoi imoiny vaekue avi, ipyakue, mokove ipyky raxgue,
ikyra hexe o vae hae hiugue oiporu kuaa regua, mbaeta vexai py
reikyao uka agu, 23 pete mbojape imbovua revegua e, hae mbojapei

azeite revegua hae mbojapei kyrvei vae Senhor renonde o vae gui.
24 Hae nunga hae javi reme r Aro hae tay kuery po py. Oupi reve

153 xodo29

ombovava r Senhor renonde ome mbyr. 25 Hae gui ipo gui rejopy ju

vy reapy r altar ry. Senhor pe r reme. Heaku por r ojou por


agu, Senhor pe oapy vy ome mbyr.
26 Hae gui rejopy r vexai reikyao uka vaer poxiakue. Hae vae

ma Aro ojekyao uka agu. Oupi reve ombovava r Senhor renonde


ome mbyr. Hae nunga ma ndevy guar. 27 Reikyao vaekue reupi vy

rembovava reve reme r, ipoxiakue hae hetyma rovaikuei rembovava


reve reme vaekue u rookue. Hae vae ma vexai reikyao uka r guar
gui reipea r Aro hae tay kuery peguar. 28 Hae vae ma Israel kuery

ome riae r Aro hae tay kuery pe, sacerdote peguar ramo. Hae
nunga Israel kuery ome r Senhor pe pete rami ikuaia reguar.
29 Hae ao ikya e vae Aro oiporu vaekue ma tay kuery pe ju r

peme r ndoikovei rire, hae kuery ju oiporu agu hae kuery re azeite
omoa reve Senhor pegua sacerdote-r omboaxaa r. 30 Tay hekovia

sacerdote-r oiko agu ma sete ra re r onhemonde hae vae py, oguy


nhemboaty oaty py oike vy henda ikya e vae py ombaeapo agu.
31 Rejopy r vexai Senhor pe nhomboaxaa agu regua, hae vy

hookue rembojy r henda ikya e vae py. 32 Hae vae rookue ma Aro

hae tay kuery hou r okuapy, hae oguy nhemboaty oaty rok py ajaka
py mbojape remboyru vaekue o vae gui. 33 Hae kuery hou r tembiu

teko vai ojaoi ukaa agu regua, sacerdote-r oikyao uka hae omboaxaa
agu. Hae vae tembiu ma ikya e vae ramo amboae regua ndoui r.
34 Xapya rei kogue peve ri hembyre xoo e vy mbojape nhomboaxaa

agu regua, reapypa r tata py. Ndaevei peu agu, ikya e vae ramo.
35 Hae rami rejapo r Aro hae tay kuery pe. Ajapo ukaague rami

meme r rejapo. Sete ra re r remboaxa sacerdote-r. 36 Ko nhav

rereko katu r pete vaka ray jejavya regua ome mbyr, imbogue ar.
Hae vae py reikyao uka r altar, hae vae rire jejavya regua omemby
py teko vai rejaoi uka agu. Hexe azeite remo r Senhor peguar
remboaxa agu. 37 Sete ra re r reikyao uka altar, remboaxa vy. Hae

rami rire altar ikya e ete vaer, hae hexe ovy vae ma guive r ikya
e vae avi r opyta.

Nmeros28.18
38
Povae ma reme riae r altar ry: ko nhav moko vexai ray
pete maet oguereko vae. 39 Pete vexai ray reme r ajeivekue,

hae r amboae ma kuaray oike jave. 40 Pete vexai ray reve reme avi

r pete ryru trigo kuikue iporve vae pete litro azeite ombota pyre
reve omoapomo mbyre, hae renho r pete litro vinho.m 41 Hae gui

m
29.40 Apy pete ryru ea py ma moko litro vae jaikuaa agu, trigo ri r pete quilo
vae.
xodo29,30 154

amboae vexai ray ma kuaray oike jave rejuka r ajeive guare rami
tembiu reme agu mbaemo renho reve. Hae nunga ma heaku ipor
r Senhor ojou por agu, ixupe oapy vy omemby. 42 Hae rami ae

arakae r peve peneramymino kuery mbaemo oapy vy ome r, oguy


nhemboaty oaty rok py xee Senhor renonde. Hae py ae xee arovaex
r, ndereve xeayvu agu hae py. 43 Hae py ae aju r Israel kuerya py,

xerexaka py aikyao agu. 44 Hae rami vy aikyao r oguy nhemboaty


oaty hae altar, hae gui Aro hae tay kuery guive, xevygua sacerdote
ikuai agu. 45 Xee aiko r Israel kuery mbyte rupi, Tuuete aiko r. 46 Hae

rami rire hae kuery oikuaapa r xee ae Senhor Tuuete aikoa, Egito yvy
gui araa jepe vaekue, hae kuery mbyte rupi aiko agu. Xee ma Senhor
hae kuery Ruete.

xodo37.2528

30 
Hae gui rejapo avi r pete altar heaku por vae peapy
1

atyr. Yvyra accia gui r rejapo. 2 Ipuku-a ma meio metro


vaer, hae ipya ma hae rami ae avi r, ijapy irundy vae. Hae r yvatea
ma moko metro r. Hexe hakua ikuai vae ma hexeve petei rami r
rejapo. 3 Ouro etei py renhov r yvatevea rupi, imbotyar jovaive re

hae hakua ikuai vae. Ijyvry rupi rembojegua r ouro guigua py. 4 Hae

gui rembojeguaague yvyvei rejapo avi r moko inhapy vae ouro


guigua. Jovaive re r remo. Hae vae rupi remboaxa r yvyra poii
altar peraa agu. 5 Yvyra poii ma rejapo r accia gui, hae renhov

r ouro py. 6 Altar ma remo r xeayvu ryru renonde ajukue ok regua


o vae kyv rami, teko vai ombogueaty xeayvu ryru o vae rexei. Hae
py ndereve a jepi r. 7 Hae vae altar ry ma Aro oapy r heaku

por vae, ko tataendy omoatyr nhav. 8 Hae gui pyti jave tataendy

omoendy vy haekue rami ae ju r oapy. Hae rami py heaku por vae


o riae r Senhor renonde, peneramymino jevy-jevy jave guar. 9 Hae

vae ry ma ndaevei reapy agu amboae ramigua heaku por vae, ne


amboae regua omemby ndaevei hiry reapy reve reme agu, ne
mbaemo raygue voi. Ndaevei avi mbaemo hiry renho reve reme
agu. 10 Maeta nhav peteguei altar ry hakua ikuai vae re Aro ojaoi

uka r pejejavyague mymba ojuka vaekue ruguy py. Maeta nhav


peteguei ojaoi uka r hiry. Hae vae ma Senhor pegua ikya e ete
vae, peneramymino jevy-jevy peguar.

Guekovia perta ome agu re ijayvuague


11Hae gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
12 Hae gui Israel kuery reipapa ramo ma pete-te Senhor pe ome
r guekovea repyr oipapaa jave. Hae kuery mbyte imoingo axyar
oiko e agu, reipapa ma rire. 13 Reipapa vae ma guive r ome r po

155 xodo30

rami: hati vae seis grama vae, henda ikya e vae py oiporupy ipoyi
vae rami (hae vae regua ma doze gramas ipoyia). Seis grama vae ae r
ome Senhor pe. 14 Vinte maet vae guive tujakue peve ojepapa uka

vy Senhor pe ome r hae vae regua ae. 15 Oguerekopa vae ma ome


agu vaekue gui nomevei r, ne iporiaukuei voi mbovyvei nomei


r Senhor pe, pendereko vaiague pejaoi uka agu. 16 Pejopy r perta

pejaoi uka agu repy Israel kuery gui, hae peme r oguy nhemboaty
oaty rupi ombaeapo vae pe. Hae vae ma pejapo r Senhor renonde
Israel kuery re imaenduaa agu, pendereko vaiague pejaoi uka vy.

xodo38.8
17Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
18
Overa vae gui rejapo r pete yy mbotyar, mbaemo pejoi
agu. Hendar voi ejapo overa vae gui avi. Hae vae ma remo r oguy
nhemboaty oaty hae altar o vae mbyte py. Hae vae py remo r yy.
19 Hae vae py ma Aro hae tay kuery ojoi r opo hae opy. 20 Oguy

nhemboaty oaty py hae kuery oike vy yy py ojepoei, hae opy ojoi r


omano e agu, hae altar oa py ova vy mbaemo omo agu, hae
Senhor pe omoendy agu mbaemo oapy vy omboaxa vaer. 21 Opo hae

opy hae kuery ojoi r omano e agu. Hae rami agu o r hekor opa
e vae, hae kuery hae hamymino kuery ikuai jevy vae peguar.

xodo37.29
22 Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
23
Hae gui heaku porve vae regua reru r mirra rykue mboapy
meme quilos poyikue, cinamomo heaku por vae ma mbyte rupi r
mboapy quilos vae, hae gui clamo heaku por vae ma mboapy quilos
vae avi r, 24 hae cssia ma mboapy meme quilos vae henda ikya e

vae py poyi oiporu vaety rami ipoyi vae, hae gui azeite oliveira guigua
ma pete galo vae. 25 Hae nunga gui ma rejapo r azeite ikya e vae

Senhor pe nhomboaxaa agu regua, heaku por vae apoa rembiapo.


Hae vae nunga ma azeite ikya e vae Senhor pe nhomboaxaa agu
regua. 26 Hae vae ma oguy nhemboaty oaty re r remo remboaxy vy,

hae gui xeayvu aeja vaekue ryru re, 27 mesa hembiporu hae javi reve,

tataendy y hembiporu hae javi reve, altar heaku por vae oapyaty,
28 altar mbaemo oapyaty hembiporu hae javi reve, hae hya re remo

avi r, henda re guive. 29 Hae nunga hae javi ma Senhor peguar


remboaxa r hae rami, ikya e ete vae opyta agu. Opa mbae hexe
ovy vae avi r ikya e vae opyta. 30 Azeite ma Aro hae tay kuery re

avi r remo, xevygua sacerdote-r remboaxa vy. 31 Hae aipore r Israel


kuery pe: Kovae ma azeite ikya e vae xee Senhor pe nhomboaxaa


agu regua, pende kuery hae arakae r peve ikuai vae peguar.
xodo30,31 156

32 Ndaeveiava sacerdote e vae re pemo agu, ne hae ramigua


ndaevei pejapo agu hae vae guigua gui ju. Ikya e vae vy ikya e
ae r pendevy kuery pav pe. 33 Hae vae azeite ramigua rive amongue

ojapo, hae e vy amboae regua re omo vaekue ma oipeaa r heta vae


kuerya gui, re r hae kuery pe.

Heaku por vae ikya e vaer ojapo ukaague


34 Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
Ejopy joo ramigua e-e heaku por vae irr estoraque, nica
hae glbano. Hae vae ma rembojea r heaku por vae re, pete-te
guigua pete rami meme r ipoyi vae. 35 Hae vae gui rejapo r heaku

por vae, hae nunga apoa rembiapo rami. Remoir r juky reve, hae
gui ir e vae hae ikya e opyta agu. 36 Hae vae regua amongue ma

remongui vy remo r oguy nhemboaty oaty py xeayvu ryru o vae


rexei. Hae vae ma pe kuery pav pe ikya e vaer ete. 37 Hae vae

heaku por vae pejapo vae rami ju ndaevei pendejeupe guar pejapo
agu. Ikya e vae ma Senhor pegua ae r. 38 Amongue hae ramigua

gueakur rive ojapo vae ma oipeaa r heta vae kuery mbyte gui.

xodo35.3036.1

31  Hae
gui Senhor aipoeive Moiss pe:
1
2
Aeno hery rupi Jud regua Uri ray Bezalel, Hur ramymino.
3 Hae vae re ma xenhe amo amoarandu hae mbaemo aikuaa uka

vy, tembiapo hae javi ojapo kuaa agu rami, 4 oarandu rupi mbaemo

raangaa ojapo agu ouro, prata hae overa vae gui, 5 hae ita jeguar

ombope por agu, yvyra gui guive mbaemo ojapo agu, hae tembiapo
por hae javi rupi ombaeapo agu. 6 Hae vae irr ma amo D regua

Aisamaque ray Aoliabe. Hae avakue mbaemo ojapo kuaa vae hae javi pe
amoarandu ajapo uka vae hae javi ojapo kuaa agu: 7 oguy nhemboaty

atyr, hae xeayvu ryrur, hae imbotya teko vai ombogue atyr, hae
oguy rupi tembiporu o vaer hae javi: 8 mesa hembiporu hae javi reve,

tataendy y ouro etei guigua hembiporu hae javi reve, altar heaku por
vae oapy atyr, 9 altar mbaemo oapy atyr hembiporu hae javi reve,

hya guaxu henda reve, 10 ao ipereri vae oipoka pyre, ao ikya e vae

sacerdote Aro hae tay kuery peguar sacerdote ikuai agu, 11 azeite

Senhor pe nhomboaxaa agu regua, hae heaku por vae henda ikya
e vae pyguar. Hae kuery ma xee ajapo ukaague rami meme r ojapo.

Sbado ra hae itape ayvu oa re ijayvuague


12 Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
13
Israel kuery pe ndeayvu vy aipoere r: Pendekuai r xevygua
sbado ra pyguar aeja vaekue rupi. Mbaeta xee hae pe kuery reve
157 xodo31,32

guar aeja peikuaa agu, peneramymino kuery arakae r ikuai vaer


pe guive, xee ae Senhor pendekyaoa aikoa peikuaa agu. 14 Hae nunga

rupi ae pendekuai r sbado ra pyguar aeja vaekue rupi, mbaeta ikya


e vae pvy. Hae r hae vae ra py onhemongya vae ma omano r.
Hae vae ra mbaemo ojapo nho vae oipeaa r heta vae kuery mbyte
gui. 15 Seis ra re r pembaeapo. Hae r sete araa ma sbado Senhor

pegua ikya e vae pepytuu agu. Sbado ra py mbaemo ojapo vae


omano r. 16 Hae nunga rupi Israel kuery sbado ra py ikuai r hae

rami, xereve guar ajapo vaekue opa e vae re imaendua reve arakae
r peve. 17 Hae nunga xee hae Israel kuery reve guar aeja arakae r

peve guar hae kuery oikuaa agu. Mbaeta seis ra re xee Senhor ajapo
rakae yva hae yvy. Hae gui sete araa py ma apytuu mbaeve ndajapovei
vy, re r hae kuery pe hei.
18 Hae gui Moiss reve Senhor Sinai yvyty ry ijayvupa ma rire ixupe

ome moko itape ijayvu oa. Hae vae itape ma Nhanderuete hae ae
oku py ombopara vaekue.

Deuteronmio9.621

32  Hae
gui yvyty gui Moiss ndoui ete maa heta vae kuery oexa
1

vy oupa okuapy Aro-a py. Hae vy aipoei ixupe:


Epu ke, ejapo tuuete ramigua nhanerenonde oo vaer. Hae gui
Moiss Egito yvy gui nhanereno vaekue ri ndajaikuaai mbae pa hexe
oiko rakaeague.n
2 Aro ombovai:

Pemboipa havy namix ouro guigua penderayxy nambi gui, penderay


kuery hae penderajy kuery gui. Hae vy peru ju hei. 3 Hae ramo heta vae

kuery hae javi onambi gui namix omboipa vy ogueru Aro-a py.
4 Hae kuery po gui ouro ojopy vy omoatyr tembiporu py. Tata py

omboy rire ojapo pete vaka ray. Hae ramo hae kuery aipoei okuapy:
Israel kuery, kovae ae ma penderuete Egito yvy gui penereno
vaekue hei okuapy.
5 Hae nunga Aro oexa vy taangaa renonde ojapo pete altar. Hae vy

ijayvu at reve aipoei:


Ko ramo ma oiko r ngaru Senhor pegua hei.
6 Ko jevy ikomba okuapy vy hae nunga pe mbaemo oapy vy ome

okuapy, pete rami ikuaia regua avi. Hae vy oguapy okuapy okaru hae
oyu agu, hae gui opu ma okuapy ovya agu.o
7 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:

Tereo, eguejy ju, mbaeta neretar kuery Egito gui reno vaekue
ojejavypa ju ma. 8 Hae kuery ojepea pojava tape xee aeja vaekue

n
32.1,23 Atos7.40 32.6 1Corntios10.7
o
xodo32 158

gui. Ojeupe guar ojapo uka okuapy vaka ray tata py. Hae vae anho
omboete vy ixupe mbaemo ome okuapy. Hae vy aipoei: Israel kuery,
kovae ae ma penderuete Egito yvy gui penereno vaekue, hei vaekue.
9 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

Hae kuery aexa r inhak rat okuapy. 10 A ma xereja, xepoxya


rupi tareko amokanhymba peve, hae gui ndegui ju ajapo r pete regua
heta ikuai agu rami.

xodo32.3035; Deuteronmio9.2529
11Hae
ramo Moiss ojerure Senhor nguuete pe. Hae vy aipoei:
Mbae re tu ndepoxy ri ndevygua kuery opa mbae re ndepoakaa
rupi Egito yvy gui rerupa vaekue rovai? 12 Mbaexa tu haeve r Egito

pygua kuery ijayvu vy Apy gui ma tuuete ogueraapa yvyty re ojukapa


agu, hae yvy ry gui omokanhymba agu, hei okuapy agu? Ndepoxya
rupi e ke eiko, ejapo vai eme ndevygua kuery rovai. 13 Nemaendua ke

Abrao, Isaque hae Israel re. Hae kuery nerembiguai ikuai vae pe ndee
ae rery rupi reura vy Amboeta r neramymino kuery jaxy-tata hetaa
rami. Hae gui kovae yvy hae javi xeayvuague ame r neramymino
kuery rekoar arakae r peve, re vaekue hei. 14 Hae rami r

ojeupegua kuery pe Senhor ndojapoi ojapo vai agu re ijayvuague.


15 Hae gui Moiss yvyty gui ojevy vy opo py ogueroguejy moko itape

Nhanderuete ayvu oa. Hae vae itape ma jovaive re ipara oiny vae.
16 Itape ma Nhanderuete rembiapo, iparaa o vae ma Nhanderuete ae

ombopara vaekue itape re.


17 Hae gui Josu ma heta vae kuery ojapukaia oendu vy aipoei Moiss

pe:
Joe opumbaa py hevovo rei nhendu okuapy hae kuery ikuaia py.
18 Moiss ombovai:

Joe ipoaka vaekue onhendua e, ne oity pyre onhendu e guive.


Oporaei vae rima aendu hei.
19 Heta vae kuery ikuaia py ova raii vy oexa vaka ray raangaa

hia r, hae ojeroky vae. Hae rami vy ipoxya oendu vy itape omombo
vy omboaypa yvyty yvyiry. 20 Hae gui vaka ray ojapo pyre ojopy vy

oapypa tata py. Omongui pori vy omoa yy ry rupi. Hae rami vy


Israel kuery pe ome oyu agu.
21 Moiss oporandu Aro pe:

Mbae tu hae kuery ojapo ndere hae rami ete ojejavypa agu rami
rejapo agu?
22 Aro ombovai:

Xeruvixa, ndevai eme xevy. Reikuaa ma hae kuery pya re teko vai
anho oa. 23 Mbaeta xevy aipoei okuapy: Ejapo tuuete orevy orerenonde

oo vaer. Hae rami avi ava Moiss Egito yvy gui nhanereno vaekue
159 xodo32,33

ri nhande ndajaikuaai mbae pa hexe oiko rakaea, hei okuapy vaekue.


24 Hae ramo aipoae hae kuery pe: Ouro pereko vae ke peipea hae

peme xevy, re. Hae gui ma tata py xee amombo ramo rive kovae vaka
ray raangaa oiko hei.

Tuuete ramigua mboetea kuery Moiss ojuka ukapaague


25 Hae
ramo Moiss oexa r heta vae kuery ndojejokoi okuapy, hae
kuery ae oak gui ikuai agu rami Aro oeja rire oxmba agu rami,
ngovaigua kuery mbyte ae te. 26 Hae rami vy Moiss opu hoamy hae

kuery ikuaia py oikea py. Hae vy aipoei:


Senhor-a katygua peiko vae ke peju xea py hei. Hae gui oa py
onomba jogueruvy Levi ramymino kuery hae javi. 27 Hae vae kuery pe

aipoei:
Po rami ma Senhor Israel kuery ruete aipoei: Pete-te pemo
ke pendekyxe pendekua re. Peaxa-axa r heta vae kuery ikuaia
hae hok hae javi rupi. Pete-te pejuka r penderyvy, peneir hae
pendea katyigua, hei. 28 Hae ramo Moiss ojapo ukaague rami Levi

ramymino kuery ikuai. Hae vae ra rndau trs mil avakue hoa heta
vae kuery regua, 29 Moiss aipoei rire: Kovae ra ma Senhor pe anho

r pendekuai, pete-te penderay kuery e vy penderegua kuery rovai


peiko te, kovae ra guive penemoingo por ju agu, hei rire.

xodo32.1114; Deuteronmio9.2529
30 Ko
jevy Moiss aipoei heta vae kuery pe:
Pe kuery ma pejejavy vaipa. Hae rami te a ma aa ju ta Senhor-a
py, pejejavyague ambogue ukapa agu hei.
31 Hae gui Moiss Senhor-a py ju oo. Hae vy aipoei:

Ma, kovae kuery ojejavy vaipa okuapy nguueter ouro guigua


ojapoa py. 32 A ma ajerure ojejavyague rembogue agu re. Hae rami e

vy embogue xerery kuaxia rembopara vaekue gui hei.


33 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:

Xerovai ojejavy vaekue anho r ambogue xekuaxia gui. 34 Hae

r tereo a, eraapa hae kuery xeayvuague katy. Xevygua anjo oo r


nerenonde. Hae rami avi xee ajekuaa ra ambopagapa re xevy ojejavy
vaekue hei. 35 Hae rami vy Senhor omoingo axy, Aro pe hae kuery

vaka ray raangaa ojapo uka rire.

Hae kuery renonde Nhanderuete guigua anjo


omondouka agu re ijayvuague

33  Hae
gui Senhor aipoei ju Moiss pe:
1

Tapeo apy gui ndee hae Egito yvy gui reipeapa vaekue hae
javi reve. Peguata r yvy Abrao pe, Isaque hae Jac pe ame agu re
xodo33 160

aura reveague katy, Neramymino kuery pe r ame, haeague rami vy.


2 Hae rami vy pete anjo nerenonde amondouka vy aipeapa r cananeu

kuery, amorreu, heteu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery. 3 Tapeo yvy

kamby hae ei oata ea katy. Hae rami avi peneak rat ete ramo xee ma
ndaai r pe kuery reve, tape rupi apomomba e agu hei.
4 Hae rami ijayvu r heta vae kuery oendu vy ojaeopa okuapy, ojee

jegua omo vaekue omboipa guive, 5 mbaeta Moiss pe Senhor aipoei


rire:
Aipoere ke Israel kuery pe: Pe kuery peneak rat ete vae.
Xapyai penembyte aa te ma apomokanhymba r. Hae nunga rupi
pendejegui pemboipa jegua pemo vaekue. Hae ramo re aikuaa mbae
pa ajapo agu, re r hae kuery pe hei vaekue. 6 Hae rami r Israel

kuery omboipa jegua oiporu vaekue hae javi, Horebe yvyty re ovaa ra
guive nomovei.
7 Moiss ma hae aei o agu ooi ogueraa r heta vae kuery ikuaia gui

mombyryi. Hae py ju r omopu. Hae vae pe Oguy nhemboaty oaty


ea r. Senhor re ojerovia vae hae javi r ojeoi oguy nhemboaty oaty
katy. Heta vae kuery ikuaia gui mombyryi o. 8 Ooi oa katy Moiss

o ovy ramo heta vae kuery pete-te opumba r okuapy ngoo rok
py, hakykue katy gui oma r okuapy oo py oike peve. 9 Moiss opy o

ramove arai opu vae oguejy r hiry, oo rok py ju r opyta oiny.


Hae rami vy Senhor ijayvu r Moiss reve. 10 Pav rei oexa okuapy

arai opu vae ok py opyta r. Hae rami vy ae pete-te ngoo rok py


opumba r okuapy Senhor omboete vy. 11 Moiss reve Senhor ijayvu

r oiny jova re oma reve oir reve ijayvu vae rami. Hae gui ma Moiss
ojevy ju r heta vae kuery ikuaia py. Hae r hembiguai kunumi Num
ray Josu vae ma ooi gui ndojepeai oikovy.

Hae kuery reve Nhanderuete oiko agu re Moiss ojerureague


12 Hae
gui Moiss aipoei Senhor pe:
Ndee ma Eraa kovae kuery, re te xevy neremombeui guive
mavae etei pa xerupive remondouka ra. Xevy aipore: Nderery
rupi xee roikuaa, hae xerembiexa rupi avi romboaxy, re vaekue
xevy. 13 Hae nunga rupi a xemboaxya rendu ramo ajerure ndereko

reikuaa uka agu xevy, hae rami xee voi roikuaa por agu, hae ndee
xemboaxya rupi ete aiko agu. Hae nemaendua avi kovae kuery
ndevygua ae ikuaia re hei.
14 Ombovai:

Xee ae ma aa r ndereve, hae ame r nekanegua agu hei.


15 Hae ramo Moiss aipoei:

Xerupive ndereo reguai vy oremondouka eme apy gui. 16 Hae rami

e ramo mbaexa vy tu oikuaa ta nerembiexa rupi xee hae ndevygua


161 xodo33,34

kuery oremboaxya? Mbaeta orereve reiko ramo re yvy regua kuery


reko rami e orekuai.

Nhanderuete guexaka oexa uka agu re Moiss ojerureague


17Senhor
aipoei Moiss pe:
Xee ajapo avi r ndeayvuague rami, mbaeta xee romboaxy, nderery
rupi roikuaa guive.
18 Moiss ojerure:

Ajerure nerexaka rexa uka agu xevy.


19 Ombovai ju:

Ajapo r nerenonde xeporayvua hae javi oaxa agu rami, hae


ndevy amombeu porve r xerery Senhor. Mbaeta amboaxy r xee
amboaxyxe vae, xemboaxya rami areko r hae rami arekoxe vae.p
20 Hae r xerova ma ndaevei rexa agu, mbaeta xerova oexa vae

ndoikovei r.
21 Senhor aipoeive ju:

Apy xeyvyiry o pete itaova, hae vae ry ndee re agu. 22 Hae

gui xepoakaa oaxa ramo ma xee romo r ita pa o vae py, hae xepo
py rojaoi r xee aaxa peve. 23 Hae gui xepo aipea ramo xerexa r, te

xekupe katy gui rive. Hae r xerova ma nderexai r.

Deuteronmio10.15

34  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1

Moko ju ke embope itaper jypyi guare rami. Hae vae


re ma xee ambopara uka r ayvu haekue ae itape rembovopa vae re o
vaekue. 2 Eiko katu havy ko r guar, ajeivekue Sinai yvyty re re ju

agu. Hae py ma rejexa uka jevy r xevy, yvyty apyte ry ae. 3 Hae rami

avi avave rei to eme ndereve, ne toiko eme yvyty hae javi re. Ijyvry
rupi vexai, ne vaka ma voi ndaevei omongaru agu hei. 4 Hae rami

r Moiss ombope moko ita, jypyi guare rami. Hae gui ko rai ma jave
opu vy o ju ovy Sinai yvyty re, Senhor ijayvuague rami vy. Opo py
ogueraa moko itaper omoatyr vaekue.
5 Hae gui Senhor arai rupi oguejy vy hexeve hia hae py. Hae rami

vy guery Senhor omombeu porve reve 6 oaxa ovy henonde re. Hae vy

ijayvu:
Senhor, Senhor Penderuete aiko vae ma nhomboaxy vae,
poroayvu vae, ipoxy voi e vae, opa mbae py iporayvupa vae
hae ojeroviapy aiko. 7 Mil-kue peneramymino ikuaia peve areko r

xeporayvua rupi. Ambogue r guive hae kuery reko vaia, haevea rami
ikuaia hae ojejavya hae javi. Hae rami avi heko vai vae ma nambopaga

p
33.19 Romanos9.15
xodo34 162

ei r. Hae rami vy tuu kuery reko vaiague regua ma tay kuery hae
hamymino kuery re ju r ambou, mboapya hae irundya ikuaia peve
hei.
8 Hae rami Senhor ijayvu ramove Moiss yvy py guenapy re o vy

omboete. 9 Hae vy aipoei:


Senhor, xapya rei a nerembiexa rupi xemboaxy ri vy eiko havy


ore kuery mbyte rupi. Ore kuery oreak rat ete vaeri emboguepa ke
orereko vaiaty hae rojejavyague. Hae orereraa ndejeupe guar.

Deuteronmio7.15
10 Hae
ramo aipoei:
Xee ma heta vae kuery reve xereve guar ajapo vy hae kuery hae
javi renonde r ajapo mbaemo ipor ete vae. Hae nunga ipor ete
vae ma ne pete henda py, ne pete regua renonde ma voi ndojapoai
teri. Pevae kuery mbyte reikoa vae, hae kuery hae javi toexa xee
Senhor ajapo vae, mbaeta mbaemo vaipa ete r ajapo rombovai vy.
11 Penderexarai eme ange xeayvuague re. Mbaeta penerenonde gui

amoxmba r amorreu, cananeu, heteu, ferezeu, heveu hae jebuseu


kuery. 12 Hae peoa yvy re hekoa vae kuery reve ndaevei pejapo agu

pete rami pendekuai agu, hae nungakue pendere oiko e agu nhu
rami. 13 Hae rami rgue py peitypa r hae kuery altar ojapo vaekue,

pemopmba r ita omopu vaekue, peakeo r mbaemo raangaa hae


kuery omopu vaekue. 14 Napemboetei r amboae tuuete ramigua,

mbaeta xee Senhor pe Oikuaa pota por kuaa vae ea. Xee aipota
xere anho pejerovia. 15 Hae nunga rupi hae vae yvy regua kuery reve

pejapo eme pete rami pendekuai agu. Mbaeta hae kuery nguuete kuery
mboetea rupi mbaemo ome, hae guymba ojukaa py penereno r hae
kuery reve peu agu ojuka vaekue rookue gui. 16 Hae py peo ri vy hae

kuery rajy kuery pejopy r penderay kuery rayxyr. Hae gui tajy kuery
nguuete pe ju omboete vy ojapo r penderay kuery voi hae kuery ruete
omboete agu rami. 17 Pejapo eme penderueter mbaemo ryku gui rive.

xodo23.1419; Levtico23.421,3344; Deuteronmio16.117


18
Hae gui pejapo r ngaru mbojape imbovua revegua e regua.
Sete ra re r peu mbojape imbovua revegua e xeayvuague rami vy,
jaxy abibe epy vae reguar aaangaague rami, mbaeta abibe jaxy py ae
Egito yvy gui pemba rire. 19 Jypygua ituii vaekue ma xembae meme.

Penerymba kuery vaka ava, jypygua oiko vaekue ma guive r, hae vexai
guigua voi. 20 Hae gui mburika jypygua oiko vaekue ma pendejeupe

guar pemboekovia r vexai rayi pejuka vy. Hae r pendejeupe guar


napemboekoviaxei ri vy pemop r ijajuy. Hae rami ae pendejeupe
pemboekovia avi r penderay kuery jypyi itui vaekue.
163 xodo34

Avave rei xerenonde ndoui r mbaemo ome vaer reve.


21 Seis ra re pembaeapo r. Hae r sete araa py ma pepytuu r

penembaeaty rupi pembaeapoa gui, hae mbaemo pemonoa gui.


22 Trigo pemono ypyia ra py pejapo r ngaru sete semana-a

pygua, hae gui maeta opa nhav ju mbaemo pemonoa ngaru


pejapo. 23 Hae rami py maeta nhav mboapykue kuerei r pe

kuery vae regua avakue hae javi pejexa uka Senhor Israel kuery
ruete renonde. 24 Mbaeta penerenonde gui aipea r amboae regua

kuery, pendekuai agu ambopyve vy. Hae rami rire maeta nhav
mboapykue Senhor renonde pejexa uka agu peo te jipoi r pendeyvy
peaar.
25 Hae gui xevy mymba ruguy peme reve ndaevei mbojape

imbovua revegua avi peme agu. Hae Pscoa ra ngaru py xevy


mymba peme rire ndaevei pyvy ndapeupai vaekue opyta agu ko r
peve guar. 26 Nembaety gui jypyi pemono vaekue regua iporgueve

ma peru r Senhor Penderuete pegua oo py.


Ndaevei kavarai remomimo agu ixy kamby py ae hei.
27 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

Embopara hae vae ayvu, mbaeta hae rami ae ndereve hae Israel
kuery hae javi reve ajapo xereve guar hei. 28 Hae py ma Senhor

reve Moiss o quarenta ra hae quarenta pyt re. Hae jave ma ndoui
mbojape, ne yy ma voi ndoyui Hae py itape re ombopara ayvu guexeve
guar ojapo vaekue regua, dez ayvu ombopara.

Moiss rova hexakmbaa oexapa okuapyague


29Hae
gui Sinai yvyty gui Moiss oguejy vy opo py ogueraa moko
itape Nhanderuete ayvu oa. Hexeve Nhanderuete ijayvu rire hova
hexakmbaa te ndoikuaai ranhe yvyty gui oguejy ouvya ja. 30 Hae gui

Moiss re Aro hae Israel kuery hae javive oma r hova hexakmba.
Hae ramo hae kuery okyje hexe onhemboja agu. 31 Hae rami r

Moiss oenomba. Hae ramo mae Aro hae yvatekueve onhemboja


hexe, hae hae kuery reve Moiss ijayvu. 32 Hae gui ma oupa avi

okuapy Israel kuery hae javi. Hae ramo hae vae kuery pe Moiss
omboaxapa Sinai yvyty re Senhor ojapo ukaague. 33 Hae kuery pe

Moiss ijayvupa ma vy ngova re omo imoar.q 34 Hae gui Senhor


renonde ju Moiss ijayvu agu oo vy ngova moa oipea kuerei r,


o ouvy ea ja. Hae gui o vy Israel kuery pe ju r omombeu ojapo
uka pyre hae javi. 35 Hae ramo ma Israel kuery Moiss rova oexa r

hexak. Hae vae rire Moiss omo ju r ngova, petegue ju Senhor


reve ijayvu agu py oike ea ja.

q
34.33 2Corntios3.716
xodo35 164

Sbado ra re ijayvuague

35  Hae
gui Moiss Israel kuery hae javive omboaty vy aipoei:
1

Povae ayvu ma Senhor ojapo uka jajapopa ete agu.


2 Nhambaeapo r seis ra re, hae r sete araa py ma ra ikya e

vae, Senhor pegua sbado ixupe anho japytuu agu. Hae vae ra
ombaeapo vae ma omano r. 3 Sbado ra ndaevei ne peteve ma

pejatapy agu pendero rupi aei voi.

xodo25.19
4 Moiss
aipoeive ju Israel kuery hae javive pe:
Po rami Senhor ijayvu vy aipoei: 5 Mbaemo pereko vae-vae gui

peipea r Senhor pe peme vaer. Pete-te pendepya re oa rami,


pemexea rami peru r Senhor pe peme vaer: ouro, e vy prata,
overa vae, 6 hovy vae, prpura, pyt vae, ajukue iporve vae, kavara

rague, 7 vexai pirekue, mbaemo mopytar, yy rupigua pirekue, yvyra


accia, 8 azeite omboverapa agu, azeite Senhor pe nhomboaxaa agu


regua irr, heaku por vae oapy pyr, 9 ita nix, manto sacerdote

pegua re hae ipexo regua re ita o vaer, hei.

xodo39.3243
10 Pe
kuery vae regua toupa avakue mbaemo ojapo kuaa vae hae
javi, tojapopa Senhor ojapo uka vaekue. 11 Tojapo ombojerovia atyr,

ijaoiar hae hiry guar reve, tya ikuai vaer, yvyrape avi, yvyra
hiry rupi guar, ijytar hendar reve, 12 hae ayvu ryrur ijyke rupi yvyra

poii o vae reve, teko vai ombogue atyr hae cortina ok pyguar avi,
13 mesa ijyke rupi yvyra poii hae hembiporur hae javi o vae reve, hae

mbojape Senhor renonde omo mbyr, 14 tataendy yr hembiporu reve,


tataendyr, azeite tataendy rykuer, 15 altar heaku por vae oapy atyr,

ijyke regua yvyra poii reve, azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua,
heaku por vae oapy pyr, hae ajukue ombojeroviaaty rok reguar,
16 altar mbaemo oapy atyr, hiry guar ipok rei vae overa vae guigua,

ijyke regua yvyra poii, hembiporu hae javii, mbaemo ojoi atyr hendar
reve, 17 ajukue ok regua oka rupi guar, ijytar henda reve, cortina oka

rok pyguar, 18 ombota pyr ombojeroviaaty omo at agu, ombota pyr


oka kora omo at agu, ixr, 19 henda ikya e vae rupi ombaeapo vae

kuery aor, hae sacerdote Aro hae tay kuery ao ikya e vaer, hae
kuery sacerdote ikuaia rupi ombaeapo vy oiporu agu, hei.

Ogueruxea rupi mbaemo ogueru okuapyague


20Hae
gui Israel kuery hae javive Moiss renonde gui oo ju ramo 21 oa py

ou avakue opya hae onhe py mbaemo omexea oendu vae hae javi. Hae
165 xodo35,36

vae kuery ma Senhor pe ome vaer ogueru oguy nhemboaty atyr ojapoa
agu, opy rupi mbaemo ojapo vae kuery oiporu vaer, hae ao ikya e
vaer avi. 22 Avakue hae kunhague avi ou, ikyre vae meme. Ogueru jegua,

mbaemo ojee omo vaekue, ku regua, poapy regua, hae opa mbae por
ouro guigua. Avakue hae javive ogueru Senhor pe ouro guigua ome vaer.
23 Hovy vae oguereko vae hae javi ogueru, hae gui prpura, pyt vae, ajukue

iporve vae, kavara rague, vexai pirekue omopyt mbyre, hae yy rupi ikuai
vae pirekue guive ogueru. 24 Amongue ma ojapo mbaemo Senhor pe ome

vaer, prata guigua e vy overa vae guigua. Hae vae ma oguerupa. Hae
yvyra accia ojou vaekue ogueru okuapy opa margua ojapo pyr. 25 Hae

kunhague mbaemo ojapo kuaa vae voi mbaemo ogueru okuapy hae kuery
ae opo py ojapo vaekue, hovy vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve
vae. 26 Kunhague opya re mbaemo ojapoxea o vae hae javi ma kavara rague

gui oipoka. 27Huvixa kuery ma ita nix hae ita sacerdote pegua manto hae

ipexo regua ombojegua pyr ogueru, 28 hae mbaemo heaku por vae, azeite

tataendy rykuer, azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua, hae heaku


por vae oapy pyr. 29 Hae rami py Israel kuery ogueruxea rupi ogueru

Senhor pe ome vaer. Avakue hae kunhague opya re omexea oendu vae
ogueru okuapy ome vaer, Moiss pe Senhor ojapo uka vaekue hae javi.

xodo31.111
30 Hae
gui Moiss aipoei Israel kuery pe:
Pendu ke, Senhor oeno hery rupi Jud regua Uri ray Bezalel, Hur
ramymino. 31 Hae rami vy Nhanderuete Onhe omony imbaraeter,

hiarandur hae oikuaapa agu, opa mbae ojapo kuaa agu rami, 32 hae

mbaemo raangaa ojapo vaekue rami ojapo agu ouro, prata hae overa
vae gui, 33 hae ita omo r omoatyr agu, yvyra gui mbaemo ojapo agu,

hae opa mbae por ojapo kuaa agu. 34 Ipya re omo r amboae kuery avi

omboe agu, D regua Aisamaque ray Aoliabe guive. 35 Hae kuery re omo

hiarandur mbaemo ojapo kuaa ete agu rami, haxyve vae guive, hae hovy
vae py ajukue ombopara kuaa agu, prpura py, pyt vae py hae ajukue
iporve vae py, hae oipokaa rupi ombaeapo agu. Hae rami py opa mar
ojapo kuaa, mbaemo raangaa ojapo vaekue rami ae.

36  Hae rami py Bezalel hae Aoliabe ombaeapo, avakue mbaemo


1

ojapo kuaa vae hae javi reve. Hae kuery pe Senhor oikuaa uka
hae omoarandu henda ikya e vae pyguar hae javi ojapo kuaa agu,
Senhor ojapo ukaague rami meme.

Mbaemo apoar kuery po py heta vae kuery


ome vaekue Moiss omboaxapaague
2 Hae
gui Moiss oeno Bezalel hae Aoliabe, hae avakue mbaemo ojapo
kuaa vae hae javi. Hae vae kuery Senhor omoarandu vy ipya re omo ova
xodo36 166

hae mbaemo ojapoxea. 3 Hae vae kuery pe ae Moiss omboaxa Israel kuery

ogueru hae ome vaekue, henda ikya e vae pyguar ojapo agu. Ko
nhav Moiss-a py hae kuery ogueruve r omexea rupi ome vae.
4 Hae ramo avakue hiarandu vae ma henda ikya e vae pyguar

mbaemo ojapo r vaekue oeja ranhe vy oupa. 5 Hae vy aipoei okuapy


Moiss pe:
Heta vae kuery tu ogueruve rima Senhor ojapo ukaague rami
rojapo r vaekue ryve hei.
6 Hae ramo Moiss ijayvu heta vae kuery ikuaia hae javi rupi

omombeua agu. Hae vy aipoei uka:


Avakue hae kunhague ma voi henda ikya e vae pyguar ome
vaer ojapo ve te haeve hei uka. Hae rami vy heta vae kuery pe
ijayvu mbaemo ndogueruvei agu, 7 mbaeta mbaemo haever ma o

mbaemo ojapopaa agu, hetave guive o.

xodo26.113
8 Hae rami r ombaeapo vae regua avakue mbaemo ojapo kuaa ete
vae ojapo okuapy ombojerovia atyr. Hae rami vy dez cortina ojapo
ajukue iporve vae oipoka pyre guigua, hae hovy vae, prpura hae pyt
vae gui. Anjo ipepo vae raangaa py ombojegua. Opa mbae ojapo por
ete. 9 Pete-te cortina ma doze metros raxai r ipuku-a, hae r ipya ma

moko. Cortina ikuai vae ma joo rami meme ipuku-a hae ipya.
10 Pete nhiru cortina ma amboae ae re ojea, hae hovai re pete

nhiru ikuai vae voi hae rami avi amboae ae re ojea. 11 Cortina ojokua

ypy vaekue apy re ma jokuaar ojapo hovy vae gui. Haekue rami ae ju
ojapo cortina ojokua vaekue mboae apy re. 12 Cinqenta jokuaa ojapo

pete-te cortina re, hae cinqenta ju cortina mboae ikuai vae japy re.
Jokuaa ikuai vae ma pete-te joexe-exeii agu o. 13 Ojapo avi cinqenta

ojopy agu ouro guigua. Hae vae py ma cortina ikuai vae amboae ae re
ombojepooi agu, ombojeroviaaty petei opyta agu.
14 Kavara pire gui ojapo avi cortina ombojeroviaaty ry rupi guar, onze

cortina. 15 Hae vae regua pete-te cortina puku-a ma treze metros raxai,

hae r ipya ma moko. Onze-ve cortina ma joo rami meme ipuku-a hae
ipya. 16 Pete nhiru cortina ma joe ojokua, haekue rami ae ju mboapy meme

hembyre vaekue re. 17Hae gui cinqenta jokuaa ojapo cortina ojokua ypy

vaekue apy rembe re. 18 Overa vae guigua ojapo avi cinqenta ojopy agu

oo aoia ojokua agu, hae javive petei opyta agu. 19 Oo ry guar ma ojapo

vexai pirekue omopyt mbyre gui, hae r amboae pirekue ma inhana e vae.

xodo26.1430
20 Ombojeroviaatymbotyar ojapo avi yvyrape accia gui, omopu
imoamy agu. 21 Pete-te yvyrape ma quatro metros raxai ipuku-a, hae

167 xodo36,37

r ipya ma meio metro raxai. 22 Pete-te yvyrape re o moko omo agu


joa katy oo vae. Hae rami ojapo yvyrape ombojeroviaaty mbotyar


hae javi. 23 Yvyrape ombojeroviaaty mbotyar ma vinte ojapo kuaray

puku-a katy guar. 24 Hae gui vinte-ve yvyrape rendar prata guigua

ojapo avi quarenta igury rupi omoa agu. Pete ipe vae gury hendar
moko o, hae amboae ipe vae gury voi o r moko hendar. 25 Hae

gui ombojeroviaaty rovai katy guar ma vinte yvyrape ju ojapo kuaray


apuaia katy guar. 26 Hendar ma quarenta o prata guigua meme: pete-

te yvyrape gury ma moko o hendar, amboae gury moko avi o, hae


ramive tema. 27 Ombojeroviaaty yke kuaray oikea katy guar ma mboapy

meme yvyrape ju omopu. 28 Hae gui ombojeroviaaty apy katy guar


ma moko yvyrape ju omopu jovaive reguar. 29 Hae vae ma iguy rupi


ndojeai. Hae r hiry ma joe ojea r inhapy vae o ypy vae re. Hae
rami omo moko yvyrape ijapy katy guar o vae. 30 Hae rami o oito-

ve yvyrape henda prata guigua reve. Hae javi ma dezesseis o hendar:


pete-te yvyrape gury ma moko r o hendar, hae amboae gury ma
moko ju r o.
31 Imbotya mbyte rupi guar ma yvyra poii ojapo accia gui: pete

nhiru ma yvyrape ombojeroviaaty yke rupi guar ojapo, 32 hae gui pete

nhiru ju ma yvyrape hovai re o vae peguar, hae gui pete nhiru ju


ombojeroviaaty kupe katy rupi yvyrape o vae peguar, kuaray oua katy.
33 Yvyra poii ma yvyrape omopu vaekue mbyte rupi omboaxa amboae

apy peve. 34 Yvyrape ikuai vae ma ouro py onhov, hae omo avi inhapy

vae ouro guigua. Hae vae rupi ae omboaxa imoiny yvyra poii. Yvyra
poii voi ouro py avi onhov.

xodo26.3137
35 Okr
ma ojapo avi ajukue hovy vae gui, prpura, pyt vae hae
ajukue iporve vae oipoka pyre gui. Ombojegua avi anjo ipepo vae
raangaa py, hembiapo kuaa vae ojapo vaekue. 36 Yvyra accia gui ojapo

avi irundy ijytar, hae ouro py ju onhov. ijopyar ma ouro guigua avi,
hae hendar irundy ikuai, prata guigua meme. 37 Ojapo avi ooi rok

mbotyar hovy vae gui, prpura, pyt vae, hae ajukue iporve vae
oipoka pyre gui, ombopara kuaa vae ojapo. 38 Cortina ytar ma pete

nhiru ojapo, ojopy agu reve. Ijapy yvate katygua, hae hembe y ma
ouro py meme onhov. Hae r hendar pete nhiru ikuai vae ma overa
vae guigua.

xodo25.1015

37  Ayvu
ryrur ma Bezalel ojapo yvyra accia gui. Ipuku-a ma
1

pete metro raxai, hae r ipya hae yvatea ma meio metro raxai
meme. 2 Ouro etei py onhov ipypy rupi hae hiry rupi. Ijyvry rupi

xodo37 168

ma ouro guigua py ju ombojegua. 3 Irundy inhapy vae ma ouro gui


ojapo. Hae vae ma hyru apy omo irundyve re: moko inhapy vae omo
kyv katy, hae moko ju ma hovai re. 4 Yvyra accia gui ojapo avi yvyra

poii, hae ouro py ju onhov. 5 Yvyra poii ma hyru jovaive re omboaxa


inhapy vae o vae rupi, hyru ogueraa agu.

xodo25.1722
6 Imbotyarma ouro etei gui ojapo avi teko vai ombogue atyr.
Ipuku-a ma pete metro raxai, hae r ipya ma meio metro raxai.
7 Ouro gui ojapo avi moko anjo ipepo vae raangaa. Ouro ombope pyre

gui ojapo, hae teko vai ombogueaty apy jovaive re omo. 8 Pete anjo

raangaa ma pete apy re omo, hae r amboae ma hovai re. Hae petei
regua gui ae ojapo teko vai ombogue atyr hae anjo ipepo vae jovaive re
o vaer. 9 Anjo raangaa ma opepo py ojaoi teko vai ombogueaty. Pete-

te joa katy hova, hae teko vai ombogueaty re oma.

xodo25.2330
10 Mesa
ma yvyra accia gui avi ojapo. Ipuku-a ma pete metro, ipya
ma meio metro, hae r yvatea ma meio metro raxai. 11 Ouro etei py

onhov, hae ijyvry rupi ombojegua. 12 Ijyvry rupi ojapo avi hembe yr

irundy ku ipya vae, hae hembe y rupi ju ombojegua. 13 Ijapy irundyve


re omo irundy inhapy vae. Ouro omboyku vy ojapo, hae omo irundyve
hetyma oa re. 14 Inhapy vae ma hembe y katyi omo yvyra poii oaxa

agu, mesa ogueraa agu. 15 Yvyra poii ma accia guigua, hae ouro

py ju onhov, mesa ogueraa agu. 16 Mesa ry tembiporu o vaer ma


ouro etei gui ojapo: hya, heaku por vae ryrur, hya kua, hae tigela
mbaemo rykue omemby ryrur.

xodo25.3139
17Tataendy yr ma ouro etei omoatyr mbyre gui ojapo. Hapytar,
hakr, tykue ryrur, ijapua vae hae ipoty ikuai vaer hae javi ma
petei gui meme ojapo. 18 Ijyke gui ma mboapy meme hak o oiny.

Pete yke gui o r mboapy, hae hovai gui ma mboapy avi o. 19 Pete-

te rak re ma mboapy tykue ryru o amndoa ramigua, hae gui pete


ijapua vae hae pete yvoty. Amboae hak gui ma haekue rami ae ju
mboapy tykue ryru amndoa ramigua o, pete ijapua vae hae pete
yvoty. Hae rami ae ikuai mboapy meme hak tataendy y gui o oiny
vae. 20 Tataendy y ete re ma irundy tykue ryru o amndoa ramigua,

ijapua vae hae ipoty reve. 21 Moko rak ixugui o oiny vae nhav re

o r pete ijapua vae hendar. Amboae moko rak ixugui o oiny vae
re ma ijapua vae mboae ju o hendar. Hae rami ae tema ojapo mboapy
meme hak tataendy y gui o oiny vae. 22 Ijapua vae hae hak hexe o

169 xodo37,38

vae ma petei gui ae ojapo. Hae javi ma petei guigua meme, ouro etei
omoatyr mbyre gui ojapo. 23 Ojapo avi sete tataendy. Tata moendya hae

imboguea ma ouro guigua meme. 24 Pete poyikue ouro ete gui oiporu

tataendy yr hae hembiporu hae javi reve ojapo agu.

xodo30.110
25 Altarheaku por vae oapy atyr ma yvyra accia gui ojapo.
Ipuku-a hae hae ipya ma meio metro meme, ipuku-a o vae ramo. Hae
r yvatea ma pete metro raii. Hexeve hakua ikuai vae voi petei gui
ae avi. 26 Ouro etei gui onhov hiry hae ijyvry rupi, hakua ikuai vae

guive. Ijyvry rupi ma ouro guigua py ombojegua. 27 Ombojeguaague


gury rupi ojapo avi moko inhapy vae ouro guigua. Jovaive re ojapo.
Hae vae rupi ma omboaxa yvyra poii altar ogueraa agu. 28 Accia gui

yvyra poii ojapo ma vy ouro py onhovmba.

xodo30.2238
29Ojapo
avi azeite ikya e vae Senhor pe nhomboaxaa agu regua.
Heaku por vae oapy atyr avi ojapo, heaku por vae apoa ojapo vaekue.

xodo27.18

38  Altarmbaemo oapy atyr ojapo avi yvyra accia gui. Ipuku-a ma


1

moko metros raxai, hae ipya hae rami ae ju, ipuku-a o vae
ramo. Hae r yvatea ma pete metro raxai. 2 Ijapy irundyve vae re ma omo

irundy hakuar. Hae vae ma altar reve petei gui meme ojapo. Overa vae
py ju onhovmba. 3 Tembiporu altar rupi oiporua vaer ma ojapo avi opa

margua: tanhimbu ryrur, p ikyaoar, hyar, ikuxa rakua hae tapy


ryrur. Hae vae hae javi ma overa vae gui meme ojapo. 4 Altar reguar ma

ojapo pete ipok rei vae overa vae gui kya x ramigua. Hae vae ma altar
rye py rupi o altar mbyte rupi peve ova. 5 Ipok rei vae overa vae guigua

apy irundyve reguar ma ojapo irundy inhapy vae. Hae vae rupi ma
omboaxa r yvyra poi. 6 Yvyra poi ma accia gui ojapo, hae overa vae py

ju onhov. 7 Hae vae ma inhapy vae rupi omboaxa altar jovaive re, ogueraa

agu. Inhyvy vaer ma yvyrape gui ojapo.

xodo30.1721
8 Overavae gui ojapo yy mbotyar, mbaemo ojoia agu. Hendar
voi ojapo overa vae gui avi. Oguy nhemboaty oaty rok py kunhague
ombaeapo okuapy vae epko ome vaekue gui ojapo.

xodo27.919
9Okar ma ojapo avi oo regua kuaray ipuku-a katy. Cortina oka
korar o vae ma ajukue iporve vae oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a
xodo38 170

ma quarenta e cinco metros. 10 Ijytar ma vinte ojapo, hae hendar ma


overa vae guigua meme. Hae r ijyta re tya o vae, hae hiry rupigua
ma prata guigua. 11 Hae rami ae avi kuaray ijapuaia katy voi o cortina

quarenta e cinco metros ipuku-a vae. Ijytar ma vinte ojapo, hae vinte
avi ojapo hendar, overa vae guigua meme. Ijyta re tya hae hiry
rupigua o vae voi prata guigua. 12 Hae r kuaray oikea katy cortina o

vae ma vinte e dois metros ipuku-a vae. Ijytar ma dez ojapo, hae ijyta
rendar ma dez avi. Ijyta re tya hae hiry rupigua o vae ma prata
guigua meme. 13 Kuaray oua katy cortina o vae ma vinte e dois metros

ipuku-a vae. 14 Hae r oikea rexei cortina o vae ma sete metros ipuku-a.

Ijyta ma mboapy, hae henda voi mboapy. 15 Oka py oikea rovai katy ma

cortina puku-a sete metros, oikea rovaive katy joo rami ipuku-a. Ijyta
ma mboapy, hae henda voi mboapy avi. 16 Oka yvry rupi cortina o vae

hae javi ma ajukue iporve vae oipoka pyre gui ojapo. 17 Ijyta rendar o

vae ma overa vae guigua meme. Hae r ijyta re tya hae hiry rupigua
o vae ma prata guigua. 18 Ajukue oka rok regua ma ajukue ombopara

vae rembiapo. Hovy vae gui, prpura, pyt vae hae ajukue iporve
vae oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a ma nove metros. Yvatea hae ipya ma
dois metros raxai meme, oka rupi cortina ikuai vae re oaague rami vy.
19 Ijyta irundy vae hae ijyta renda irundy vae ma overa vae gui meme

ojapo. Hae r hexegua tya ma prata guigua. Ijapy yvategua, hae hiry
hae javi prata guigua. 20 Hae r ombota pyr ombojeroviaaty omo at

agu, hae oka yvry rupi o vae regua ma guive r overa vae guigua
meme.

Mbaemo ombojeroviaaty regua oipapa hae oaague


21Povae
nunga o ombojeroviaaty Nhanderuete ayvu oa ropy. Moiss
aipoeiague rami vy sacerdote Aro ray Itamar oipapa, levita kuery hae
py ombaeapo agu. 22 Jud regua Uri ray Bezalel, Hur ramymino vae

ojapopa Moiss pe Senhor ojapo uka vaekue hae javi. 23 Hexeve ma

D regua Aisamaque ray Aoliabe ombaeapo. Hae vae ma mbaemo re


opena vae, mbaemo raangaa ombopara kuaa, hae ajukue ombopara
vae hovy vae py, prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae py.
24 Henda ikya e vae pyguar ouro mbaemo ojapoa rupi oiporu

vaekue, ouro ome mbyre oaa r mil quilos rndau, henda ikya e
vae py oiporua vae rami ae.
25 Hae r prata guery ombopara uka vae kuery ome vaekue hae javi

ma trs mil quilos, henda ikya e vae py oiporua vae rami. 26 Guery

ombopara uka vae vinte maet vae guive tujakue peve pete-te ome
pete hati vae seis grama vae, henda ikya e vae py oiporua vae
rami. Ome vaekue hae javi ma seiscentos e trs mil, quinhentos e
cinqenta. 27 Prata ma trs mil e quinhentos quilos oiporu mbaemo ikya

171 xodo38,39

e vae py o vae rendar ojapo agu, hae imbotya rendar guive. Cem
ojapo hendar, pete-te re ma trinta e cinco quilos prata oiporu. 28 Ijyta

re mbaemo ojopy agu ojapo vy oiporu vinte quilos raxai, hae gui ijapy
yvategua onhov, hae hiry rupigua ojapo agu.
29 Hae gui overa vae hae kuery ome vaekue oaa r dois mil e

quinhentos quilos. 30 Hae vae gui ma ojapo oguy nhemboaty oaty rok

yta rendar, altar overa vae guigua, ipok rei vae overa vae guigua,
hae altar py oiporu vaer hae javi. 31 Overa vae gui ojapo avi oka

yvry rupi kora o vae rendar, oka rok yta rendar, ombota pyr
ombojeroviaaty mo atar hae javi, hae oka yvry rupi guar ombota
pyr vae hae javi.

xodo28.143

39  Hovy
vae, prpura hae pyt vae gui ojapo avi ao iporve
1

vae. Hae vae ma henda ikya e vae rupi ombaeapo vae


onhemonde vaer. Ojapo ao ikya e vae Aro peguar, Moiss pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.
2 Manto sacerdote peguar ma ojapo ouro gui, hovy vae, prpura, pyt

vae hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui. 3 Ouro ombope pori vy

ojapo ipereri vae, hae ojaya poii, oikutu agu hovy vae reve, prpura,
pyt vae hae ajukue iporve vae reve, ajukue ombopara vae rembiapo.
4 Ojapo avi moko axiy ry guar, manto apy mokove ojopy agu,

hae rami joe ojea oiny. 5 Ikuakuaar voi ojapo por, hae omo manto

sacerdote pegua ry rupi. Hae vae ma manto reve joo rami ae ojapo
ouro gui, hovy vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae oipoka
pyre gui, Moiss pe Senhor aipoeiague rami vy.
6 Ita nix omoatyr vy omo hendar ouro guigua re. Hae vae re ma

ombopara Israel kuery rery, ku reguar omboparaa rami avi. 7 Hae vae

ita mokove ma manto sacerdote pegua axiy rygua re omo, Israel kuery
re imaenduaa agu, Moiss pe Senhor aipoeiague rami vy.
8 Pexo regua ma manto sacerdote pegua rami avi ojapo por ete. Ouro

gui ojapo, hae hovy vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae
oipoka pyre gui. 9 Pexo regua ma ijapy irundy vae, moko vae ojapo.

Ipuku-a hae ipya ma joo rami pete po pukukue. 10 Hae vae re ma omo

ita pete-te rendar ojapo pyre reve. Ita ma irundy ryxy omo. Jypyigua
ma srdio, topzio hae carbnculo. 11 Moko ryxya ma esmeralda, safira

hae diamante. 12 Mboapy ryxya ma jacinto, gata hae ametista. 13 Irundy


ryxya ma berilo, nix hae jaspe. Pete-te rendar ojapo pyre ma ouro
guigua meme. 14 Hae javi vy doze ita o, Israel ray kuery rery doze ikuai

vae rami avi. Ku regua rami ombopara pyre. Pete-te re o pete rery,
doze regua rery ikuai vae rami vy. 15 Pexo regua omox correntei oipop

mbyre py, ouro etei guigua. 16 Ix rendar ma moko ojapo pexo regua

xodo39 172

re, moko inhapy vae voi, ouro guigua meme. Mokove inhapy vae ma
pexo regua apy re omo. 17 Pexo regua apy re mokove inhapy vae o

vae rupi omo mokove corrente oipop mbyre ouro guigua. 18 Mokove

corrente oipop mbyre apy mboae ma omova mokove hendar ojapo


pyre re. Hae vae ju omo manto sacerdote pegua axiy rygua re,
henonde katy. 19 Ojapove ju moko inhapy vae ouro guigua. Hae vae

ma omo mokove pexo regua apy re, hembe o ypyve vae re omo manto
sacerdote pegua rexei. 20 Ojapove ju moko inhapy vae ouro guigua,

hae omo mokove manto sacerdote pegua axiy rygua re, igury, manto
sacerdote pegua renonde re, ombojaague o vae yvyiry, kuakuaa ojapo
por mbyre ry rupi. 21 Hae gui pexo regua re inhapy vae o vae ma

ojokua inhapy vae manto sacerdote pegua re o vae re, hiry rupi.
Pete x hovy vae py ojokua, manto sacerdote pegua kuakuaa ojapo
por mbyre ry rupi opyta agu. Hae rami vy pexo regua ojao e agu
manto gui, Moiss pe Senhor aipoeiague rami vy.
22 Manto sacerdote pegua reve guar ojapo avi kamixa puku rygua

oipop mbyre gui, hovy vae guigua. 23 Hae vae mbyte py o ijajuy

kuar. Ijyvry rupi omoana, oxoro e agu. 24 Kamixa puku rygua


rembe hae javi ombojegua yvyraa raangaa py. Hovy vae, pyt vae
hae ajukue iporve vae oipoka pyre gui ojapo. 25 Opari vae voi ojapo

ouro etei gui. Hae vae ma omo yvyraa raangaa ikuai vae mbyte
rupi, hembe hae javi rupi. 26 Pete opari vae, hae gui pete yvyraa

raangaa, hae gui amboae opari vae, hae amboae yvyraa, hae rami
ae tema kamixa puku rygua rembe hae javi rupi o agu. Hae vae
py onhemonde r mbaemo ojapo oikovya rupi, Moiss pe Senhor
aipoeiague rami vy.
27 Kamixa pukur ma ajukue iporve vae gui ojapo, Aro hae tay

kuery peguar. 28 Ak reguar ma ajukue iporve vae gui avi ojapo, hae

ak jokuaa ajukue iporve vae gui, hae gui kax ajukue iporve vae
oipoka pyre gui ojapo. 29 Hae r kuakuaa ma ajukue iporve vae oipoka

pyre gui ojapo, hovy vae, prpura hae pyt vae gui. Ajukue ombopara
vae rembiapo, Moiss pe Senhor aipoeiague rami vy.
30 Ak jokua ikya e vae reguar ma ojapo avi ipereri vae. Ouro

etei gui ojapo. Hae vae re ma ombopara Senhor pegua ikya e vae
heia vae, ku reguar omboparaa rami avi. 31 Hae gui ak regua ry

ipereri vae ojokua agu ma pete ix hovy vae py oiporu, Moiss pe


Senhor aipoeiague rami vy.

xodo35.1019
32 Hae
rami vy ojapopa ombojeroviaaty py mbaemo o vaer, oguy
nhemboaty oaty reguar. Israel kuery ojapopa, Moiss pe Senhor ojapo
ukaague rami vy. 33 Hae gui Moiss-a py ogueru avi ombojeroviaaty,

173 xodo39,40

ijaoiar, opy guar hae javive, ojopy agu, yvyrape, hiry rupi guar,
ijytar, hendar, 34 ijaoiar vexai rague omopyt mbyre guigua, hiry

guar pirekue inhana e vae guigua, ajukue ok reguar, 35 Nhanderuete

ayvu ryru yvyra poii reve, imbotya teko vai ombogue atyr, 36 mesa

opa margua hembiporu reve, mbojape Senhor renonde omo mbyr,


37 tataendy yr ouro etei gui ojapo vaekue hataendy reve, hae tataendy

hendar py por o hembiporu hae javi reve, azeite tataendy rykuer,


38 altar ouro guigua avi, azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua,

heaku por vae oapy pyr, ajukue oo rokr, 39 altar overa vae guigua,

ipok rei vae overa vae guigua hembiporu hae javi reve, hae hya
guaxu henda reve, 40 cortina oka korar, ijyta hendar ojapo pyre reve,

ajukue oka rokr, ixr, ombota pyr vae, ombojeroviaaty re oiporu


vaer vae hae javi, oguy nhemboaty oaty rupi guar, 41 ao iporve vae

henda ikya e vae py ombaeapo vae kuery oiporu vaer, ao ikya e


vae sacerdote Aro peguar, hae tay kuery aor sacerdote ikuai agu.
42 Moiss pe Senhor aipoeiague rami vy Israel kuery ojapopa ma. 43 Hae

ramo Moiss mbaemo ojapo pyre oexa r Senhor ojapo ukaague rami
meme ojapopa rae. Hae rami ojapopa ma ramo Moiss ogueroayvu por.

Moiss pe Senhor omopu ukaague ombojerovia atyr ojapo pyre

40  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Jaxy jypyia re ijypyia ra ma remopu r imoamy oguy
pembojerovia vy penhemboaty agu. 3 Hae vae py ma remo r xeayvu

ryru, hae remboty r ajukue ok reguar reipyo vy. 4 Remoinge r mesa,


hae hiry mbaemo remo r o agu py por. Opy remopu avi r


imoamy tataendy y, hae remoendy r hataendy. 5 Hae gui altar ouro

guigua heaku por vae oapy atyr ma xeayvu ryru renonde r remo.
Hae gui mae ma remo r ajukue ombojeroviaaty rokr. 6 Hae gui altar

mbaemo oapy atyr remo r oguy ombojeroviaaty hae nhemboaty


oaty rok rexeii. 7 Hae gui hya guaxu ju r remo oguy nhemboaty

oaty hae altar mbyte py. Hae rami vy remony r imoiny yy. 8 Ijyvry

ma remopu r imoamy oka korar, hae remo r ajukue oka rokr.


9 Hae gui azeite xee Senhor pe nhomboaxaa agu regua reru

vy remo r ombojeroviaaty hae hexegua ikuai vae hae javi re. Hae
rami py remboaxapa r xevy guar, hexegua hae javi reve. Hae ramo
opyta r ikya e vae. 10 Altar mbaemo oapyaty re avi r azeite remo,

hembiporu hae javi reve, altar xee Senhor peguar remboaxa vy. Hae
ramo altar opyta r ikya e ete vae. 11 Azeite remo r hya guaxu re,

henda reve, xevy guar remboaxa vy. 12 Hae gui rejapo r Aro hae tay

kuery oguy nhemboaty oaty rok re onhembojapa agu rami. Hae py


ma rejoi r yy py. 13 Aro remonhemonde r ao ikya e vae py, hae

hexe remo r azeite, xevygua sacerdote-r remboaxa vy. 14 Hae gui tay
xodo40 174

kuery ju r remonhemboja, hae kuery re avi remo agu kamixa puku.


15 Hae kuery re ju remo r azeite tuu re remoague rami, hae kuery voi

xevygua sacerdote ikuai agu. Hae kuery re azeite remo rire hamymino
kuery voi arakae r peve haeve r sacerdote ikuai agu hei.

Ombojerovia atyr omopu imoamyague


16 Hae
ramo Moiss ojapopa Senhor ojapo ukaague rami meme.
Haekue rami ae ojapo. 17 Moko maeta py, jaxy ijypyi ouvya py, jypyia

ra py ma omopua imoamy ombojerovia atyr. 18 Ombojerovia atyr


Moiss omo agu omo hendar, omopu imoamy yvyrape, pete-te


re omo hiry rupigua, hae gui omopu imoamy ijytar. 19 Hae gui

ombojeroviaaty ry rupi oipyo ijaoiar, hae hiry rupi guar avi omo,
Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami. 20 Hae vy itape Nhanderuete

ayvu oa ogueru vy omo hyrur ojapo pyre py. Hyru yke re omo avi
yvyra poii. Hyru ry ma teko vai mbogue atyr omo. 21 Hae gui ayvu

ryru ma ombojeroviaaty py ogueroike vy okr oipyo ajukue. Hae


rami vy omboty ayvu ryru, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
22 Hae gui mesa ju omo oguy nhemboaty oaty py, ombojeroviaaty

regua kuaray puku-a katy, ajukue ok regua kyv rupi, oka katy. 23 Hae

vae ry hendar py por omo mbojape ikya e vae Senhor renonde


o agu, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami. 24 Tataendy y avi

omo oguy nhemboaty oaty py, mesa renonde, ombojeroviaaty regua


kuaray oua katy. 25 Hae rami vy Senhor renonde omoatyr tataendy,

Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy. 26 Altar ouro guigua ma


oguy nhemboaty oaty py avi omo, ajukue ok regua rexei. 27 Hiry

ma heaku por vae omoendy, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami


vy. 28 Hae gui ombojeroviaaty rokr ju ajukue oipyo imoiny. 29 Hae

gui altar mbaemo oapyaty ma oguy ombojeroviaaty py omo, hae


nhemboaty oaty rok py ae. Hae rami vy hiry mbaemo oapy vy ome,
mbaemo raygue guive, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
30 Hae gui hya guaxu ju omo oguy nhemboaty oaty hae altar mbyte.

Hae vae omony yy ojejoia agu. 31 Hae vae py ma Moiss, Aro hae

tay kuery ojepoei hae ojepyei r 32 oguy nhemboaty oaty py oike ta vy,

hae altar re onhemboja vy, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
33 Ombojeroviaaty hae altar yvry rupi omopu avi imoamy oka korar.

Kora rokr ma ajukue oipyo. Hae rami py Moiss ojapo r vae ojapopa.

Nmeros9.1523
34 Hae
gui oguy nhemboaty oaty rupi arai ojaoipa. Hae ramo
ombojeroviaaty ropy rupi tynymba Senhor rexaka. 35 Moiss eteve

voi ndoike reguai ranhe oguy nhemboaty oaty py, hiry rupi arai opyta,
hae ombojeroviaaty Senhor rexaka tyny teria ja.
175 xodo40

36 Ombojeroviaaty ry gui arai opu ma rire mae ma Israel kuery


oguatave ju ikuaiague gui. Hae rami oiko kuerei r hae kuery oguataa
hae javi rupi. 37 Hae r arai opu ea ja ma hae kuery ndoguatai

r, opua ra anho. 38 Ara py ma Senhor guigua arai ojekuaa r


ombojeroviaaty ry. Hae r pyvy ma hiry ojekuaa r tata, Israel kuery


hae javi oexaa py, hae kuery oguataa hae javi rupi.
Levtico mboapya kuaxia
Moiss ombopara vaekue
Levtico mboapya kuaxia Moiss ombopara vaekue
Tery Levtico ma Levita kuery pegua heia. Mbaeta Nhanderuete oeno
Levi ramymino kuery ombojeroviaaty rupi ombaeapo agu. Amongue ma
sacerdote-r omo Nhanderuete pe mymba ojuka vy oapy reve omboaxa agu,
hae e vy amboae nunga: nhandy, mbaemo aju. Moiss rykey Aro ma jypygua
sacerdote oiko rakae. Hae r levita kuery mboae ma sacerdote pytyvar ikuai
ombojeroviaaty rupi.
Sacerdote kuery hae levita kuery hae javi ma Nhanderuete renonde ikya e
vaer omoa rakae. Aipoei: Xee Senhor ae Egito yvy gui penenomba vaekue,
Penderuete aiko agu. Hae nunga rupi ikya e vae r peiko, mbaeta xee ma
ikya e vae (11.45). Hae rami avi Israel kuery pav pe ju aipoei: Ikya e
vae r peiko xevy guar, mbaeta xee Senhor ikya e vae aiko ramo, hae yvy
regua kuery mbyte gui roipea xevy guar ae pendekuai agu, hei (20.26). Hae
vae ayvu ma Nhanderuete pe jaiko vae hae javi peguar.
Mbovykue rei e Nhanderuete ojapo uka vy aipoei: Xee ma Senhor:
Pendekuai r xeayvua aeja vaekue hae javi rupi, pejapopa r ajapo uka
vaekue. Xee ma Senhor, hei (19.37). Hae vae ayvu ma jajererokyje agu o,
mbaeta Ikya e hae Ipoakapa vae pegua jaiko.

Oapy vy omemby regua

1  Senhor
oguy nhemboaty oaty gui oeno Moiss. Hae vy aipoei
1

ixupe:
2 Aipore Israel kuery pe: Senhor pe mbaemo peme vaer peruxe

vy penerymba vaka e vy vexai r peru.


3 Xapya rei peapy vy pemexe vy mymba ava ivaikue rei e vae

r peru.a Oguy nhemboaty oaty rok peve r peru, Senhor renonde


pendejou por agu. 4 Imea ma mymba ome vaer ak ry opo omo

a
1.3 Judeu kuery mbaemo oapy reve ome r Nhanderuete omboete agu, hae vy
ojejavyague ombogue uka agu, e vy Nhanderuete pe ete oikoa oikuaa uka agu.

176
177 Levtico1,2

r, hekovia Senhor ojopy vy ojejavya ojaoi agu. 5 Hae rire ma vaka


ray ojuka r Senhor renonde. Hae gui huguykue ma Aro ray kuery
sacerdote ikuai vae oexa uka vy omboayvipa r altar oguy nhemboaty
oaty rok rexeii o vae yvry rupi. 6 Hae gui oapy vy ogueru pyre

oipiropa vy omboaypa r. 7 Sacerdote Aro ray kuery omoendy r


tata altar ry, hae tata py omove ju r xak. 8 Hae gui xak altar ry

tata reve o vae py ma Aro ray kuery sacerdote ikuai vae omo avi r
mymba omboay vaekue, inhakgue, ikyrakue voi. 9 Hae r hyekue hae

hetymague ma sacerdote kuery ojoi r yy py. Hae gui mae r oapy altar
ry. Hae nunga ma oapy vy omemby, heaku por r Senhor ojou
por agu.
10 Xapya rei mymba reapy vy reme vaer ma kyrve vae, vexai

e vy kavara ri reru vy ma ava meme r reru ivaikue rei e vae. 11 Hae

vae ma Senhor renonde ojukaa r altar yvry kuaray ijapuaia katy.


Huguykue ma Aro ray kuery sacerdote ikuai vae omboayvipa r altar
yvry hae javi rupi. 12 Hae gui omboaypa r, inhakgue, ikyrakue voi.

Hae vy sacerdote omo pori r xak altar ry tata o vae py. 13 Hae

r hyekue hae hetymague ma ojoi r yy py. Hae nungakue hae javi


sacerdote ogueru vy oapypa r altar ry. Hae nunga voi ma oapy vy
omemby, heaku por r Senhor ojou por agu.
14 Hae gui xapya rei Senhor pe reapy vy reme vaer guyra ri vy

ma reru r pykuii e vy apykaxu xi. 15 Hae gui altar oa py sacerdote


ogueru vy opoap py omop r ijajuy kgue, ipire omondo e re. Hae


vy oapy r altar ry. Hae r huguykue ma omboxyry r altar yvry
rupi. 16 Hae r hiai hague reve omboi vy omombo r altar kuaray oua

katy tanhimbu oa py. 17 Hae vy ipepo guive omondoro r omboay e


re. Hae vy sacerdote oapypa r altar ry, xak tata py itui vae ry. Hae
nunga voi oapy vy omemby, heaku por r Senhor ojou por agu.

Mbaemo aju guigua omemby regua

2 
Hae gui xapya rei amongue vae rei Senhor pe mbaemo aju
1

guigua ome vy ma ogueru r trigo kuikue iporve vae.b Hiry


ma omo r azeite, hae gui hexeve heaku por vae ju r ogueru. 2 Hae

nunga ogueraa r Aro ray kuery sacerdote ikuai vae pe. Hae kuery ojopy
r te po trigo kuikue, azeite hae heaku por vae hae javi reve. Hae
vae ma oapy r altar ry omemby hae javi rekovia. Hae vae ma oapy
vy omemby, heaku por r Senhor ojou por agu. 3 Hae r mbaemo

aju guigua ome mbyre ndoapyi vaekue ma Aro hae tay kuery peguar
opyta. Hae nunga ma Senhor pe oapy pyre regua ikya e ete vae.

b
2.1 Mbaemo aju guigua ma hae kuery ome r Nhanderuete omboete hae oguerovya
agu.
Levtico2,3 178

4
Hae gui xapya rei reru r mbaemo aju guigua tatakua py ombojy
pyre reme vaer. Haeve mbojape imbovua revegua e, trigo kuikue
iporve vae azeite reve omoapomo mbyre, hae mbojape ipereri vae
imbovua revegua e azeite py oikytypa pyre. 5 Xapya rei mbaemo aju

oexyaty py oexy pyre ri reru vy ma trigo kuikue gui imbovua revegua


e azeite reve omoapomo mbyre r haeve. 6 Remboay-aypa r.

Hae gui hiry renho r azeite. Hae nunga ma mbaemo aju guigua
omemby.
7 Hae gui xapya rei mbaemo aju guigua reme vaer pair py ri

rembojy vy ma trigo kuikue iporve vae gui r rejapo azeite reve. 8 Hae

nunga mbaemo aju guigua reme vaer rejapo ri vy reru r Senhor


pe. Sacerdote-a py r reraa, hae vae ju altar py ogueraa agu. 9 Hae

gui mbaemo aju guigua reme vae gui ma sacerdote oipea r altar ry
oapy vaer hae javi rekovia. Hae nunga ma oapy vy omemby, heaku
por r Senhor ojou por agu. 10 Hae gui mbaemo aju guigua ome

mbyre ndoapyi vaekue ma Aro hae tay kuery pegua. Hae nunga ma
Senhor pe oapy pyre regua ikya e ete vae.
11 Hae rami avi mbaemo aju guigua Senhor pe peme vaer ma

ndapejapoi r imbovua revegua. Mbaeta teve regua imbovua revegua


ndaevei Senhor pe peapy vy peme vaer, ne ei revegua voi ndaevei.
12 Hae vae regua gui ma peru r Senhor pe jypyigua peme vaer, te

altar ry ma nomoai r heaku por agu rami. 13 Mbaemo aju guigua


reme vae hae javi r remoe juky py. Hae nunga reme nhav
neremoe ei r juky, mbaeta Nderuete guexeve guar ojapo vaekue
kuaa ukaar. Reme vae hae javi re r remo juky.
14 Senhor pe reru avi r mbaemo aju jypyi oiko vaekue regua

iporgueve reme vaer. Haeve r mbaemo rary pyau guigua reme


agu, tata py rexy vaekue, hayngy hary pyau vae gui reumbiri vaekue.
15 Hae vae ry renho r azeite, hae hexeve reru r heaku por vae.

Hae nunga ma mbaemo aju guigua omemby. 16 Mbaemo rayngy

oumbiri pyre gui sacerdote oipea r omemby hae javi rekovia oapy
vaer, azeite hae heaku por vae hae javi reve. Hae nunga ma
Senhor pe oapy vy omemby.

Pete rami ikuaia regua omemby regua

3 
Hae gui amongue Senhor renonde ogueru r pete rami
1

ikuaia regua ome vaer.c Hae rami vy haeve r guymba ava


e vy kunha ivaikue rei e vae. 2 Mymba ome vae ak ry opo omo

vy ojuka r oguy nhemboaty oaty rok katyi. Huguykue ma Aro ray

c
3.1 Pete rami ikuaia regua hae kuery ome r Nhanderuete omboete hae hexeve pete
rami ikuaia oikuaa uka agu.
179 Levtico3,4

kuery sacerdote ikuai vae omboayvi r altar yvry hae javi rupi. 3 Pete

rami ikuaia regua ome vae gui ma oipea r mbaemo Senhor pe oapy
vy ome vaer: ikyra hyekue ry hae hyekue re o vaekue hae javi,
4 hae gui ipykyrax mokove, hiry ikyra ojaoi vaekue, ikupe ry guare,

hae ipyakue re ikyra o vaekue voi ipykyrax reve omboipa r. 5 Hae

nunga hae javi Aro ray kuery oapy r altar ry, mbaemo oapy vy
omemby, xak ry ae r oapy. Hae vae ma oapy vy omemby, heaku
por r Senhor ojou por agu.
6 Hae gui pete rami ikuaia reguar Senhor pe mbaemo ome agu

ma haeve mymba kyrive vae ava e vy kunha, ivaikue rei e vae anho.
7 Vexai ri ome vaer ogueru vy ma Senhor renonde py ae r ome.

8 Hae vy ome vae ak ry opo omo vy ojuka r oguy nhemboaty oaty


roka py. Huguykue ma Aro ray kuery omboayvi r altar yvry rupi.
9 Pete rami ikuaia regua ome vae gui ma oipea r ikyrakue Senhor pe

oapy agu: huguaikue ipyxo kgue katyi omboi pyre hae javi, hae ikyra
hyekue ry hae hyekue re o vaekue hae javi. 10 Ipykyrax mokove omboi

avi r, mokove ry ikyra o vae, ikupe regua, hae gui ipyakue re hae
ipykyrax re o vaekue hae javi r omboi. 11 Hae vae hae javi sacerdote

oapypa r altar ry, Senhor pe tembiu oapy vy omemby.


12 Kavara ri ome vaer vy ma Senhor renonde py r ogueru.

13 Hae vy inhak ry opo omo vy ojuka r oguy nhemboaty oaty roka


py. Huguykue ma Aro ray kuery omboayvi r altar yvry hae javi rupi.
14 Hae vae regua ome vae gui oipea r Senhor pe oapy vy ome

vaer: ikyra hyekue ry hae hyekue re o vaekue hae javi, 15 ipykyrax

mokove, mokove ry ikyra o vaekue, ikupe regua, hae ipyakue regua


o vaekue ipykyrax reve omboipa r. 16 Hae nunga hae javi sacerdote

oapypa r altar ry, tembiu oapy vy omemby, heaku por r Senhor


ojou por agu. Ikyrakue hae javi ma Senhor pegua ae. 17 Po rami ma

pendekor oeja pyre rakae r peve guar, pendekuaia jave re, hae mamo
r pendekuaia py: ndapeui r ikyrakue ne huguykue hei.

Sacerdote kuery potae vy e ojejavy vy mbaemo ome agu regua

4  Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore r: Xapya rei
amongue potae vy e ojejavy r Senhor ojapo uka vaekue rovai, xapya
rei hae nunga rovai py ojapo r ojapo e vaer vaekue. 3 Xapya rei

sacerdote-r omo mbyre eteve voi ojejavy r heta vae kuery opaga agu
rami avi omoingo vy. Hae rami vy ojejavyague re Senhor pe ome
r pete vaka ray ivaikue rei e vae.d 4 Senhor renonde py vaka ray

d
4.3 Jejavya regua omemby ma hae kuery ome ojejavyague ombogue uka agu. Hae
nunga ome reve ojejavyague omombeupa Nhanderuete oikyao ju agu.
Levtico4 180

ogueru r oguy nhemboaty oaty rok py. Vaka ray ak ry opo omo vy
ojuka r Senhor renonde. 5 Huguykue regua ma sacerdote-r omo mbyre

ogueraa r oguy nhemboaty oaty py. 6 Huguykue py oku omoak vy


sete-kue r omboayvi Senhor renonde py, henda ikya e vae py ajukue


ok regua o vae rexei. 7 Sacerdote huguy omo avi r altar heaku por

vae oapyaty vae rakua ikuai vae apy re, Senhor renonde py. Hae vae
altar ma oguy nhemboaty oaty py o. Hae gui huguy rembyrekue ma
altar mbaemo oapyaty vae gury onho r, nhemboaty oaty rok py o
vae py. 8 Jejavya ojaoi ukaa agu regua vaka ray omemby gui omboipa

r ikyrakue o vae hae javi: ikyra hyekue ry, hyekue re o vaekue hae
javi, 9 ipykyrax mokove, mokove re ikyra o vaekue, ikupe regua, hae

ipyakue regua o vaekue ipykyrax reve omboipa avi r, 10 pete rami


ikuaia regua vaka ray omemby gui omboia rami avi. Hae vy sacerdote
oapypa r altar mbaemo oapyaty vae ry. 11 Hae r vaka ray pirekue,

hookue hae javi, inhakgue, ipykue, hyekue, hae hepoxikue, 12 vaka ray

retekue hae javi ma ogueraa r teta ikuaia gui mombyryi pete henda
ikya ea py. Tanhimbukue omomboaty py r oapypa tata py, xak ry.

Nmeros15.2226
13 Xapya rei Israel kuery hae javi potae vy e ojejavy te hae
nungakue avave rei ndoikuaai ranhe, xapya rei ojapo e vaer vaekue
py ojejavy okuapy r Senhor ojapo uka vaekue rovai. 14 Hae gui hae

kuery ojejavyague oikuaa ri ramo pav ogueru r vaka ray ojejavyague


re ome vaer. Hae vy oexa uka r okuapy oguy nhemboaty oaty
roka py. 15 Vaka ray ak ry hae kuery mongetaaty kuery omo r opo

Senhor renonde. Hae rire vaka ray ojukaa r Senhor renonde. 16 Vaka

ray ruguykue regua sacerdote-r omo mbyre ojopy vy ogueraa r oguy


nhemboaty oaty py. 17 Hae vy huguykue py oku omoak vy sete-kue

r omboayvi Senhor renonde py, cortina ok regua rexei. 18 Huguykue

omo avi r altar o vae rakua apy re, Senhor renonde oguy nhemboaty
oaty py. Hae r huguy rembyrekue hae javi ma onho r altar mbaemo
oapyaty vae nhemboaty oaty rok py o vae gury. 19 Vaka ray gui

ikyrakue omboipa vy oapypa r altar ry. 20 Hae vae vaka ray re ojapo

r jejavya regua vaka ray omemby re ojapoa rami avi. Hae rami ae r
ojapo, hae kuery ojejavyague sacerdote ojaoi uka vy. Hae rami r hae
kuery operdoaa r. 21 Hae vae rire vaka ray retekue oipeaa r heravy

teta ikuaia gui mombyryi. Hae vy oapypa r jypy vaka ray oapyague
rami avi. Hae vae ma heta vae kuery ojejavyague regua omemby.

Yvatekueve potae vy e ojejavy vy mbaemo ome agu regua


22 Hae gui huvixa kuery vae regua potae vy e ojejavy r Senhor ojapo
uka vaekue regua e ojapoa py. Hae vy hae nunga py opaga agu rami r
181 Levtico4,5

oiko, 23 hae gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru r kavara ivaikue

rei e vae ome vaer. 24 Kavara ak ry opo omo vy Senhor renonde ojuka

r oapy pyr ojukaaty py. Hae nunga ma jejavya regua omemby. 25 Hae gui

jejavya regua ome mbyre ruguy py sacerdote oku re omoak vy ombovy r


altar mbaemo oapyaty vae rakua ikuai vae apy re. Hae r huguy rembyrekue
ma onhomba r altar mbaemo oapyaty vae yvry rupi. 26 Ome mbyre

kyrakue ma oapypa r altar ry, pete rami ikuaia regua omemby kyrakue
oapya rami avi. Hae rami py sacerdote ojaoi uka r huvixa ojejavyague. Hae
ramo operdoaa r.

Mavae r rei potae vy e ojejavy vy mbaemo ome agu regua


27 Hae gui xapya rei mavae r rei pendeyvy re oiko vae regua ojejavy

r potae vy e, Senhor ojapo uka e vaekue ojapoa py. Hae rami vy opaga
agu rami vae r oiko. 28 Hae gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru

r kavara ivaikue rei e vae ome vaer, ojejavyague regua. 29 Ojejavyague


regua ome vae ak ry opo omo vy ojuka r oapy pyr ojukaaty py ae.
30 Omemby ruguy py sacerdote oku omoak vy ombovy r altar mbaemo

oapyaty vae rakua apy re. Hae r huguy rembyrekue ma onhomba r altar
yvry rupi. 31 Ikyrakue ma omboipa r pete rami ikuaia regua re omemby

rami avi. Sacerdote oapy r altar ry, heaku por r Senhor ojou por agu.e
Hae rami sacerdote ojaoi uka r ojejavyague, hae ramo operdoaa r.
32 Hae rami te xapya rei vexai ri ojejavyague regua ome vy ma kunha

ivaikue rei e vae r ogueru. 33 Hae rami vy ojejavyague regua omemby


ak ry opo omo vy ojuka r ojejavyague re, mbaemo omemby oapyaty


py ae. 34 Ojejavyague regua omemby ruguykue py sacerdote oku omoak

vy ombovy r altar mbaemo oapyaty vae rakua apy re. Hae r huguy
rembyrekue ma onhomba r altar yvry rupi. 35 Hae r ikyrakue ma omboipa

r, pete rami ikuaia regua omemby re ojapoa rami avi. Hae vy sacerdote
oapy r altar ry, Senhor pe mbaemo oapy vae ry. Hae rami sacerdote ojaoi
uka r ojejavyague. Hae ramo operdoaa r.

Amongue vae rei oikuaa e re ojejavy vy mbaemo ome agu regua

5 
Xapya rei amongue ojejavy r po rami: Mbaemo oiko r
1

oexa e vy oendu te huvixa omboayvua py voi nomombeuxei

e
4.31 Mboapy regua omemby pe anho Heaku por r Senhor ojou por agu ea
vae. Hae vae ma oapy vy omemby (captulo 1), mbaemo aju guigua omemby (captulo
2), hae pete rami ikuaia regua omemby (captulo 3). Hae vae mboapy regua omemby
ma omexeai py r ome, Nhanderuete omboetea rupi. Hae r amboae regua omemby
pe ma Heaku por r Senhor ojou por agu ndei, mbaeta ojejavyague re ome,
Nhanderuete ombogue agu. Hae vae ma jejavya regua omemby (4.15.7). Hae rami avi
jejavya regua omemby gui voi ikyrakue oapy r hae nunga pe Heaku por r Senhor
ojou por agu hei avi r, mbaeta pete rami ikuaia regua omemby rami oapy (4.31).
Levtico5 182

r. Mbaemo oikuaa vaeri nomombeui vy hexe ae r o ojejavyague re


opaga agu. 2 Xapya rei amongue ojopy r mbaemo haeve vae re,

vixo haeve vae regue re mbae, mymba haeve vae regue, e vy


yvy rupi onhembotyryry vae haeve vae regue re. Hae nunga avave
rei ndoexaai te hae ae ju haeve vae ojeapo vy hae ae oiko r opaga
agu rami. 3 Hae rami e vy xapya rei ojopy r ava guigua haeve

vae re, hae nunga o vae re rei onhemongya r. Potae vy e opoko


te oikuaa nho vy opaga agu rami r oiko. 4 Hae rami e vy amongue

ijayvu vy oura rive r ojapo vai agu re, e vy ojapo por agu re te,
hae rami rei oura rivea rupi ijayvu r oikuaa pota vy e, te oikuaa
nho vy hae nunga kuxa oiko r opaga agu rami. 5 Hae ramigua py ri

opaga agu rami oiko rire omombeupa r mbae py etei pa ojejavya,


6 hae ome r ojejavyague regua. Hae rami vy Senhor pe ogueru r

mymba kyrve vae, vexai kunha, e vy kavara kunha, ojejavyague


regua ome vaer. Hae ramo sacerdote ojaoi uka r ojejavyague. 7 Hae

gui vexai kunha ndojoui ri vy Senhor pe ogueru r moko apykaxu


e vy moko jeruxi, opaga agu rami oikoague re ome vaer. Pete
ma ojejavyague regua r ome, hae r amboae ma oapy vy omemby.
8 Sacerdote pe mokove ome r jejavya regua ranhe r ojuka. Hae rami

vy opoap py omop r ijajuy kgue, ipire omondo e re. 9 Hae gui

jejavya regua omemby ruguykue gui ma ogueraa vy omboayvipa r


altar yke rupi. Hae r huguy rembyrekue ma altar gury rupi onhomba
r. Hae vae ma jejavya regua omemby. 10 Hae gui amboae guyra ma

oapy r ipara oa rami vy. Hae rami sacerdote ojaoi uka r ojejavyague.
Hae r operdoaa r. 11 Xapya rei moko apykaxu e vy moko jeruxi

ogueru agu ndojoui ri vy, ojejavya regua ome vaer togueru pete
ryru trigo kuikue iporve vae.f Hae vae ry tomo eme guive azeite, ne
heaku por vae, jejavya regua omemby ramo. 12 Sacerdote pe hae vae

ome ramo ojara r pete po reny hae javi rekovia. Hae vaekue ma
Senhor pe oapy r altar ry, oapy vy omemby o vae ry ju. Hae vae
ma jejavya regua. 13 Hae rami sacerdote ojaoi uka r mbaemo py rei

tema ojejavyague. Hae ramo operdoaa r. Hae r ndoapyi vaekue ma


sacerdote kuery pegua, mbaemo aju guigua ome mbyre re ojapoa rami.

Senhor pegua nomboeteiague re ome agu regua


14 Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
15
Hae gui xapya rei amongue ojapo r ojapo e vaer vaekue,
hae potae vy e ojejavy r mbaemo Senhor pegua ikya e vae o
vae py. Hae rami vy guymba kuery ikuai vae gui ogueraa r Senhor

f
5.11 Apy pete ryru heia ma moko litro vae re ijayvu vy, hae r trigo ri r pete quilo
vae (Lucas2.24).
183 Levtico5,6

pe pete vexai ivaikue rei e vae ome vaer. Hae vae repy re reikuaa
r hati vae prata guigua mbovy paa, henda ikya e vae py oiporua
vae rami, mbaemo omboekovia agu regua omemby. 16 Hae rami py

oguerupa ju r Senhor pe ndoguerupai vaekue. Hiry omo retave ju


r, pete nhiru ikuai nhav ry pete-te ju r omeve. Sacerdote pe
ae r ome. Hae ramo sacerdote ojaoi uka r ojejavyague, mbaemo
omboekovia agu regua vexai ome vaekue py ae. Hae ramo operdoaa
r.

Potae vy e ojejavyague re mbaemo ome agu regua


17 Xapya rei amongue ojejavy r Senhor ojapo uka vaekue rupi
e. Potae vy e ojapo te oiko r opaga agu rami, hae vy hexe ae r
o ojejavyague re opaga agu. 18 Hae rami vy guymba kuery gui ogueraa

r sacerdote pe pete vexai ivaikue rei e vae. Hepy reikuaa rami ome
r ojejavyague omboekovia agu. Hae ramo hae vae py sacerdote ojaoi
uka r potae vy e ojejavyague. Hae ramo operdoaa r. 19 Hae vae

ma mbaemo omboekovia agu regua omemby, Senhor pe opaga agu


rami oiko rire.

Amongue oikuaa te ojejavy nho vy mbaemo ome agu regua

6  Senhor ijayvuve Moiss pe. Hae vy aipoei:


1
2 Xapya rei amongue ojejavy r, ojapo vai r Senhor rovai.
Xapya rei oir pe nome jevyxei r mbaemo oa py omo por uka
vaekue, e vy mbaemo repyr ome vaekue, mbaemo re imondaague
mbae, oir okoreague, 3 omokanhy mbyre ojou te hae nunga pe

Ndajoui hei r oura rive vy, e vy amboae ramigua py avakue ojejavy


jepiaty rami. 4 Hae rami ojejavyague oikuaa pav ramo ome jevy nho

r imondaague rekovia, e vy okoreague rekovia, hexeve omo por


vaekue, mbaemo omokanhy mbyre ojou vaekue, 5 e vy hae nunga

hae javi re oura riveague. Omboekoviapa ju r haekuei rami. Hae vae


ry omovei ju r, pete nhiru ikuai nhav ry pete-te ju r omeve.
Ija kuery pe ae r ome, ojejavyague re omboekovia agu regua omea
rave. 6 Omboekovia agu regua ome vaer ma Senhor pe ogueru r

guymba kuery gui vexai ivaikue rei e vae, mbovy repy reikuaa rami
omboekovia agu regua ome vaer. Sacerdote pe ae r ogueru. 7 Hae

ramo ojejavyague sacerdote ojaoi uka r Senhor renonde. Hae ramo


operdoaa r ojejavya py opaga agu rami oikoague.

Mbaemo oapya vy omemby regua lei oa


8 Senhoraipoeive Moiss pe:
9Ejapo uka na Aro hae tay kuery pe. Hae vy aipore: Po rami r
mbaemo peme peapy vy. Oapy vy ome mbyre ma altar ry r opyta pyt
Levtico6 184

mbukukue ko peve, tata altar ry hendy riae reve. 10 Hae gui ma sacerdote

onhemonde r ao puku ajukue iporve vae guigua py, hae kax ajukue
iporve vae guigua py opire reia ry. Hae rami vy altar ry tata ome mbyre
oapypa ma rire tanhimbu oguerova r hae gui, altar yvry ju ranhe r omo.
11 Hae gui oao omboekoviapa vy amboae ju r omo. Hae vy tanhimbu

ogueraa r teta ikuaia gui mombyryi, pete henda ikya ea py. 12 Altar ry

tata hendy riae r oiny. Pembogue eme. Ko nhav hiry sacerdote omove
r xak, hae gui hae vae ry ju r omo oapy vy omemby, hae gui hae
vae ry ju r oapy mbaemo kyrakue pete rami ikuaia regua, ome mbyre
guigua. 13 Altar ry tata hendy riae r oiny. Pembogue eme.

Mbaemo aju guigua omemby regua lei oa


14
Po rami r peme mbaemo aju guigua. Senhor renonde altar o
vae py r Aro ray kuery ome. 15 Hae kuery regua pete ma mbaemo

aju guigua omemby gui ojopy r pete po reny trigo kuikue iporve vae
azeite reve. Ojopy avi r heaku por vae omemby revegua hae javi. Hae
vae ma altar ry omoendy r omemby hae javi rekovia, heaku por r
Senhor ojou por agu. 16 Hae r hembyrekue ma Aro hae tay kuery hou

r. Imbovua reve r hou henda ikya ea py. Oguy nhemboaty oaty roka
rupi r hou okuapy. 17Hae rami avi ndoexyi r imbovua reve. Hae kuery

peguar ae xee aeja xevygua oapy vy omemby regua. Hae nunga ma ikya
e ete vae, jejavya regua hae mbaemo omboekovia agu regua omemby
rami avi. 18 Aro ray kuery vae regua hae javi r hou hae vae gui. Hae

rami agu pendekor aeja vaekue rakae r peve, pendekuaia pukukue


reguar, Senhor pe oapy vy omemby regua. Hae vae re ovy vae rei tema
ikya e vae avi r opyta.

Sacerdote kueryr omoa jave mbaemo ome agu regua


19Hae
gui Senhor aipoeive Moiss pe:
20
Povae nunga ma Aro hae tay kuery ome r Senhor pe
sacerdote-r omoa ra py. Pete ryru trigo kuikue iporve vae ome
riae jepi r mbaemo aju guigua ome mbyr. Mbyte peve ma ajeivekue
r ome, hae r hembyrekue ma kaarukue r. 21 Hae vae ma ombojy

r oexyaty py azeite reve, omona por r guive ogueru agu. Pgue-


pguei mbixy ma ogueru r mbaemo aju guigua ome agu, heaku
por r Senhor ojou por agu. 22 Hae gui Aro ray kuery vae regua

hekovia sacerdote-r omo mbyre ma haekue rami ae r ojapo. Rakae r


peve guar ojapo uka pyre rami vy oapy r Senhor peguar ae. 23 Hae

rami r mbaemo aju guigua omemby peapypa, ndapeui r.

Jejavya regua omemby regua lei oa


24 Senhor aipoeive Moiss pe:
185 Levtico6,7

25 Aipore Aro hae tay kuery pe: Po rami r peme jejavya


regua. Mbaemo oapy vy omemby ojukaaty py ae r pejuka jejavya
regua, Senhor renonde. Hae vae ma ikya e ete vae. 26 Jejavya regua

mboaxaare sacerdote ae r hou. Henda ikya ea py r hou, oguy


nhemboaty oaty roka py. 27 Ome mbyre rookue re ovy vae hae javi

tema ikya e vae avi r opyta. Hae gui oao re ri huguy omboayvi
xapya vy ma omboayviague ojoi r henda ikya ea py. 28 Yapo guigua

py ri ombojy rire ma ombovo r hyrukue. Hae r overa vae guigua


py ri ombojy rire ma oipyeipa por, hae ojoi r yy py. 29 Hae vae ma

sacerdote regua hae javi r hou. Ikya e ete vae. 30 Hae r jejavya

regua ome mbyre rookue ma ndapeui r teve, oguy nhemboaty oaty


py huguykue peru rire, henda ikya e vae py jejavya ojaoi ukaa agu.
Hae nunga ma tata py r peapypa.

Mbaemo omboekovia agu regua omemby regua lei oa

7  Po rami r peme mbaemo omboekovia agu regua. Hae


1

vae ma ikya e ete vae. 2 Mbaemo omboekovia agu regua


omemby ma oapy vy omemby ojukaaty py ae avi r pejuka. Hae


gui huguykue ma omboayvia r altar ry hae javi rupi. 3 Ikyrakue ma

omboaxapa r, huguaikue hae hye ry ikyra o vaekue voi, 4 hae gui

ipykyraxgue mokove, hexe ikyra o vaekue ikupe reguare, hae ipyakue


regua ipykyraxgue reve omboipa r. 5 Altar ry r sacerdote oapy,

Senhor pe oapy vy ome mbyr. Hae vae ma mbaemo omboekovia


agu regua omemby. 6 Sacerdote regua hae javi r hou henda ikya e

vae py. Ikya e ete vae. 7 Jejavya regua pemea rami ae avi r peme

mbaemo omboekovia agu regua. Mokove regua lei ma petei. Hae vae
py sacerdote ojaoi uka r jejavya, rire ixupegua ae r opyta ndoapyi
vaekue. 8 Amongue rekovia sacerdote oapy vy ome rire ipirekue opyta

r ixupegua ae. 9 Omboxyryryaty py, e vy oexyaty ry ombojy pyre ma


sacerdote peguar meme r opyta, tatakua py mbaemo aju guigua oexy


pyre rami avi. 10 Mbaeta mbaemo aju guigua ome mbyre, azeite reve

omoapomo mybre e vy ipiru vae te ma Aro ray kuery pegua meme.

Pete rami ikuaia regua omemby regua lei oa


11 Po rami r peme pete rami ikuaia regua. Amongue vae rei
haeve Senhor pe ome agu. 12 Senhor oguerovyaa rupi ri ome

vy oguerovyaa rupi ome vae reve ogueru avi r mbojape imbovua


revegua e azeite py omoapomo mbyre, hae mbojape ipereri vae
imbovua revegua e azeite py oikyty pyre, hae mbojape trigo kuikue
iporve vae guigua azeite reve omoapomo por mbyre. 13 Hae vae

mbojape reve ogueru avi r mbojape imbovua revegua ome vaer,


pete rami ikuaia regua reve oguerovyaa rupi ome mbyr. 14 Mbaemo
Levtico7 186

omemby hae javi regua gui ogueru avi r pete mbojape Senhor pe
ome vaer. Hae vae ma pete rami ikuaia regua omemby ruguykue
sacerdote omboayvi rire ixupe guar ae r opyta. 15 Pete rami ikuaia

reguare omea rave r houpa oguerovyaa rupi omemby rookue.


Mbaeve ndoejai r ko r guar.
16 Hae gui xapya rei amongue onhemboayvua rupi ri mbaemo

ome, e vy hae aei onhenhandua rami ome te omea rave ae r


houa. Xapya rei mbaemo hembyre ramo kogue haeve teri houa agu.
17 Hae r mboapy ra peve ri ome mbyre rookue hembyre ramo ma

oapypaa r tata py. 18 Mbaeta xoo pete rami ikuaia regua ome mbyre

ma mboapy ra peve ri houa ramo heruare ndojou porai r, ome


vaekue voi ndovarei r. Hae nunga ma haeve vae. Hiuare re ae r
omba ojejavyague re opaga agu.
19 Hae gui mbaemo haeve vae re xoo ovy ramo ma ndouai

r. Tata py r oapypaa. Hae r xoo ome mbyre regua ma amongue


ojekyao ukapa vaekue rei r haeve hou agu. 20 Hae rami avi

amongue ojekyao uka vaekue ri, pete rami ikuaia regua Senhor
pe ome mbyre xoo hou ramo, oipeaa r heta vae kuery mbyte gui.
21 Hae rami avi xapya rei amongue opoko r mbaemo haeve vae

re, avakue guigua haeve vae, e vy mymba haeve vae, e vy


onhembotyryry vae haeve vae guigua re. Hae gui hae vae pete rami
ikuaia regua Senhor pe ome mbyre xoo gui hou ramo oipeaa r heta
vae kuery mbyte gui.

Ikyrakue hae huguykue Nhanderuete ndou ukaiague


22 Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
23
Ndeayvu r Israel kuery pe. Hae vy aipore: Peu eme vaka kyra,
ne vexai hae kavara kyra voi. 24 Hae gui mymba omano rive vaekue,

hae inhar vae rembia kyrakue haeve r amboae rami peiporu agu,
hae r peu agu ma ndaevei. 25 Mbaeta Senhor pe oapy vy ogueru

pyre kyrakue hou vae rei ma oipeaa r heta vae kuery mbyte gui.
26 Ndapeui r huguy mamo r pea py, ne guyra ne vaka guigua.

27 Huguy hou vae rei tema oipeaa r heta vae kuery mbyte gui.

Sacerdote kuery pegua re ijayvua


28 Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
29
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore: Pete rami ikuaia regua
amongue ome vy ogueru r Senhor pe. Hae gui pete rami ikuaia regua
omemby gui 30 opo py ae r oipea heruvy Senhor pe oapy vy ome

vaer. Ipexo kyrakue ma ogueru r ipexokue reve. Hae vae Senhor


renonde oupi vy ombovava reve r ome. 31 Ikyrakue ma sacerdote oapy

r altar ry, hae r ipexokue ma Aro hae tay kuery peguar opyta.
187 Levtico7,8

32 Hiugue oiporu kuaa regua voi ome r sacerdote pe, pete rami ikuaia
regua ome vae gui oipea vaekue. 33 Mbaeta Aro ray kuery vae regua

pete rami ikuaia regua omemby ruguykue mboayviare hae ikyrakue


rapyare, hae vae ae r ogueraa hiugue oiporu kuaa regua ojeupe guar.
34 Mbaeta xejeupe guar ae aipea uka pete rami ikuaia regua mymba

pexokue hae hiugue Israel kuery ome vaekue gui, hae sacerdote Aro
hae tay kuery pe ju amboaxa. Rakae r peve guar haeve r Israel
kuery gui ojopy agu. 35 Hae nunga ae ma opyta Aro hae tay kuery

peguar, mbaemo Senhor pe oapy vy ome mbyre regua, Senhor pegua


sacerdote-r omoa ra guive hae kuery peguar aeja. 36 Hae kuery omoa

ra py hae nunga ae xee Senhor xeayvu Israel kuery ome agu hae
kuery pe, hamymino kuery rekor avi aeja rakae r peve guar hei.
37 Hae rami ae r peme mbaemo oapy vy omemby, mbaemo aju

guigua, jejavya regua, mbaemo omboekovia agu regua, ojekyao agu


regua hae pete rami ikuaia regua. 38 Moiss pe Senhor ae ojapo uka

vaekue Sinai yvyty re. Ojapo ukaa ra guive Israel kuery mbaemo
ogueru agu Senhor pe Sinai regua tekoa ea py.

xodo29.137

8  Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Eraa Aro hae tay kuery ijao puku reve, hae azeite Senhor
pe nhomboaxaa agu regua avi, hae gui pete vaka ray jejavya re reme
vaer, hae moko vexai, hae gui ajaka mbojape imbovua revegua e
vae oa. 3 Oguy nhemboaty oaty rok py emboaty uka heta vae kuery

hae javi hei.


4 Hae ramo Moiss ojapo Senhor ojapo ukaague rami. Hae ramo heta

vae kuery ma oguy nhemboaty oaty rok py onhemboatypa okuapy.


5 Moiss aipoei ijaty vae kuery pe:

Namigua ma Senhor ojapo uka vaekue nhandevy hei vyve


6 Aro hae tay kuery ogueru vy ombojau yy py. 7 Omonhemonde

Aro kamixa puku py, hae kuakuaa ju omo. Omo ao puku sacerdote
pegua. Hexe omo avi hirygua, hae manto sacerdote pegua ae
omo vy okuakua avi manto regua py ae, ita ombaa vae py. Hae vy
omoatyrmba pori hexe. 8 Hae gui ma omo avi pexo regua, hae pexo

regua re ma Urim hae Tumim ju omo.g 9 Inhak re oimama imoiny


ingorar, hae ingora re henonde katy omo avi ouro guigua ipereri vae
hak regua ikya e vaer, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
10 Hae rami r azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua Moiss

ogueru vy omo ombojeroviaaty re, hae mbaemo ikuai vae hae javi

g
7.8 Urim hae Tumim ma sacerdote kuery mbaekuaa-a oguereko vaekue
(Nmeros27.21).
Levtico8 188

re, ikya e vaer omboaxa vy. 11 Altar ry rupi ma sete-kue azeite


omboayvi. Omboayvi altar re hembiporu ikuai vae rupi, hya guaxu hae
henda rupi guive, ikya e vaer omboaxa vy. 12 Hae vae rire Aro ak

ry ju azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua onho, ikya e vaer


omboaxa vy. 13 Hae gui Moiss omonhemboja avi Aro ray kuery. Hae

vy kamixa puku py omonhemonde vy hae kuery oikuakua avi kuakuaa


py. Ak reguar oimama avi imoiny, Senhor ijayvuague rami vy.
14 Vaka ray ogueru ruka avi jejavya regua ome vaer. Vaka ray

ak ry Aro hae tay kuery opo omo jejavya regua ome vaer.
15 Hae r Moiss ojuka vy ojopy huguykue, hae vy oku py oikyty altar

rakua ikuai vae re. Hae rami vy oikyao altar. Huguy rembyrekue ma
altar yvry onhomba. Hae rami vy omboaxa ikya e vaer, hiry
ojejavyague ojaoi uka agu. 16 Hae gui ma hyekue ry hae ipyakue

re ikyra o vaekue ogueru ipykyraxgue mokove ikyrakue reve. Hae


vy Moiss oapypa altar ry. 17 Hae r vaka ray regua altar ry ndoapyi

vaekue ma hae kuery rekoa gui mombyryi oapy, ipirekue, xoo hae
hepoxi hae javi reve, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
18 Hae vae rire vexai oapy vy ome vaer ju ogueru ruka. Vexai

ak ry ma Aro hae tay kuery opo omo. 19 Moiss ojuka vy huguykue


omboayvipa altar ry hae javi rupi. 20 Omboaypa vexai. Inhakgue ma


Moiss oapy, ipgue hae ikyrakue reve. 21 Hyekue, hetymague ma ojoipa


ranhe yy py. Hae gui vexai hae javi Moiss oapy altar ry, heaku por
r Senhor ojou por agu. Ixupegua oapy vy omemby opyta, Moiss pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.
22 Hae gui amboae vexai ju ogueru ruka sacerdote-r mboaxaar.

Vexai ak ry Aro hae tay kuery omo opo. 23 Moiss ojuka vy


huguykue gui ojara vy ombovy Aro nambi, iku guaxu hae ipyx guaxu
oiporu kuaa regua re meme. 24 Hae gui Aro ray kuery avi omova.

Huguy gui ae ombovy hae kuery nambi, iku guaxu hae ipyx guaxu
oiporu kuaa regua re. Hae r huguy rembyrekue ma altar ry hae javi
rupi Moiss omboayvi. 25 Ogueru ikyrakue, huguaikue, ikyra hyekue ry

hae ipyakue re o vaekue, ipykyraxgue mokove ikyrakue reve, hae gui


hiugue oiporu kuaa regua. 26 Hae gui ajaka mbojape imbovua revegua

e vae oa Senhor renonde o vae gui ma ojopy pete mbojape imbovua


revegua e, pete mbojape azeite revegua, hae gui pete mbojape
ipereri vae. Hae vae ma omo ikyrakue hae hiugue oiporu kuaa regua
ry. 27 Hae nunga hae javi omo Aro hae tay kuery po py. Hae vy oupi

reve ombovava Senhor renonde, ome mbyr. 28 Hae vae rire hae

kuery po gui Moiss oipea ju vy oapy altar ry, mbaemo oapy inony
vae ry. Hae nunga ma hae kuery ikya e vaer omboaxa vy ome,
heaku por r Senhor ojou por agu, Senhor pe ae oapy vy ome.
29 Ipexokue ma Moiss ojopy vy oupi reve ombovava Senhor renonde,

189 Levtico8,9

ome mbyr. Hae vae vexai nhomboaxaa agu regua omemby


pexokue ma Moiss pegua ae, Senhor ijayvuague rami vy.
30 Hae gui Moiss ojopy avi azeite Senhor pe nhomboaxaa agu

regua, hae altar ry huguykue o vaekue. Hae vae omboayvi Aro hae
ijao re, hae gui tay kuery hae ijao re guive. Hae rami vy ikya e vaer
omboaxa Aro hae tay kuery, ijao reve. 31 Hae gui ma Aro hae tay

kuery pe Moiss aipoei:


Pembojy ke xoo oguy nhemboaty oaty rok rexei. Hae pyve r
peu ajaka nhomboaxaa agu regua py mbojape o vae reve, xee ajapo
ukaague rami vy, Aro hae tay kuery hou r, hae rire. 32 Hae

gui xoo hae mbojape ndapeupai vaekue ma peapypa r. 33 Sete ra

peve pejepea eme oguy nhemboaty oaty rok gui, ikya e vaer
penemboaxa agu ra ojeupitypa ea ja. Mbaeta sete ra peve r
Senhor ojeupe guar penemboaxa. 34 Kovae ra py jajapo vaekue ma

Senhor ojapo uka vaekue meme, pejejavyague ojaoipa agu. 35 Hae

nunga rupi sete ra peve r pepyta oguy nhemboaty oaty rok py ara py
hae pyvy. Pejapopa r Senhor ojapo uka vaekue, pemano e agu,
hae rami xevy ojapo uka rire hei.
36 Hae ramo Aro hae tay kuery ojapopa Moiss rupi Senhor ojapo

uka vaekue hae javi.

Aro ojeupegua hae heta vae kuery regua omeague

9  Oito
araa py ma Moiss oeno Aro tay kuery reve, hae Israel
1

mongetaaty kuery guive. 2 Hae vy aipoei Aro pe:


Eraa pete vaka ray rejejavya regua reme vaer, hae pete vexai
reapy vy reme vaer. Mokove ma ivaikue rei e vae r. Hae vy
eru Senhor renonde. 3 Hae gui aipore r Israel kuery pe: Peru pete

kavara pejejavyague re peme vaer, hae gui pete vaka ray hae pete
vexai ray, mokove pete maet vae hae ivaikue rei e vae meme,
peapy vy peme vaer. 4 Peru avi pete vaka hae pete vexai pete

rami ikuaia regua peme vaer, Senhor renonde pejuka agu, hae gui
mbaemo aju guigua azeite reve omona mbyre peme vaer, mbaeta
kovae ra Senhor ojexa uka r pvy, re r hae kuery pe hei.
5 Hae ramo Moiss ijayvuague rami vy hae kuery oguerupa okuapy

oguy nhemboaty oaty rexei. Hae vy heta vae kuery hae javi oupa vy
ojexa uka okuapy Senhor renonde.
6 Moiss aipoei:

Kovae Senhor ojapo uka vaekue ma pejapo r. Hae ramo Senhor


rexaka ojexa uka r pvy.
7 Aro pe ju Moiss aipoei:

Enhemboja ke altar oa py, hae eme rejejavyague re reapy vy


reme agu vae. Hae vy ejaoi uka ndee ae rejejavyague, hae gui heta
Levtico9,10 190

vae kuery pe avi. Hae vae rire eme heta vae ome uka vaekue hae
kuery ojejavyague rejaoi uka agu, Senhor ijayvuague rami vy hei.
8 Hae ramo altar oa py Aro onhemboja vy hae ae ojejavyague regua

ranhe ojuka vaka ray. 9 Aro pe tay kuery huguykue ogueru ramo

huguykue re oku ombovy vy oikyty altar rakua ikuai vae re. Huguy
rembyrekue ma onhomba altar yvry. 10 Hae gui ojejavyague regua

omemby kyrakue, ipykyraxgue hae ipyakue regua o vaekue hae javi


ma oapypa altar ry, Senhor Moiss pe ojapo ukaague rami vy. 11 Hae

r hoo hae ipirekue ma tekoa gui mombyryia py oapy.


12 Hae vae rire mymba oapy vy ome vaer ju ojuka. Aro pe tay

kuery huguykue ogueru r hae omboayvi altar yvry hae javi rupi.
13 Ixupe ogueru avi mymba oapy vy ome vaer omboaypa vaekue,

inhakgue reve. Hae r oapypa altar ry. 14 Hae gui hyekue hae

hetymague ojoipa vy oapy altar py oapy inony vae ry.


15 Hae vae rire ogueru ruka heta vae kuery ome uka vaekue.

Kavara heta vae ojejavyague regua omemby ranhe ojopy vy ojuka, hae
oguereko katu ojejavyague regua ome agu, jypy ojapoague rami vy.
16 Ogueru ruka avi oapy vy ome vaer. Hae vy ome ojapoaty rami vy.

17 Hae gui ogueru ruka avi mbaemo aju guigua ome vaer. Hae vae

regua pete po reny ojopy vy oapy altar ry, ajeive reve mbaemo oapy
vaekue ryve.
18 Hae vae rire ojuka vaka hae vexai pete rami ikuaia reguar

heta vae kuery rekovia. Huguykue Aro ray kuery ixupe omboaxa r
omboayvipa altar yvry hae javi rupi. 19 Ojopy avi vaka hae vexai

kyrakue, huguaikue, hyekue regua o vaekue, ipykyraxgue hae ipyakue


regua o vaekue. 20 Ipexokue ry ikyrakue omomba vy oapypa altar

ry. 21 Hae r ipexo hae hiugue oiporu kuaa regua ma Aro omboaxa

Senhor renonde oupi vy ombovava reve, Moiss ojapo ukaague rami vy.
22 Hae vae rire heta vae kuery ikuaia katy Aro opo oupi vy

ogueroayvu pormba. Hae gui mae oguejy, ojejavyague regua omemba


ma rire, oapy vy omemby hae pete rami ikuai agu regua guive.
23 Moiss hae Aro oike jogueravy oguy nhemboaty oaty py. Hae gui o

ju vy tegue ju ogueroayvu pormba heta vae kuery. Hae ramo Senhor


rexakmbaa ojekuaa hae kuery pav pe. 24 Oma r Senhor-a guigua

tata oguejy vy oapypa mymba omemby altar ry o vae hae javi,


ikyrakue guive. Hae nunga hae kuery oexa vy oguerovya reve omboete
okuapy. Guenapy re omba, ngova yvy re omova reve.

Senhor renonde Nadabe hae Abi oiko vaiague

10  Hae
gui Aro ray kuery Nadabe hae Abi ma hae kuery voi
1

ogueraa ombae hyai heaku por vae oapyaty, hae vae re


omo tata hae heaku por vae. Hae rami vy haeve ea ramigua tata
191 Levtico10

ogueroike Senhor renonde, hae kuery pe ojapo uka vaekue te. 2 Hae

ramo Senhor-a gui tata hoa xapya vy oapypa. Hae r oiko vai Senhor
renonde. 3 Hae gui Moiss aipoei Aro pe:

Po rami Senhor ijayvuague ae: Xere onhemboja vae pe aexa uka


r xekya e vaea, hae heta vae kuery renonde ojekuaa r xepoakaa,
hei. Hae ramo Aro okyrir.
4 Hae gui Moiss oeno Aro tuty Uziel ray kuery Misael hae Elzaf.

Hae kuery pe aipoei:


Peju, peipea penderyvy retekue henda ikya e vae renonde gui,
peraa tekoa gui mombyryia py hei. 5 Hae ramo hae kuery ou vy

ikamixa puku py ae onhov heravy tekoa gui mombyryia py, Moiss


aipoeiague rami vy.
6 Moiss aipoei Aro pe, hae tay kuery Eleazar hae Itamar pe voi:

Pejeai eme pendea re, ne pemondoro eme pendeao, pemano e


agu, hae nhande kuery pav ry ou e agu imbopagaar ndaevei ete
vae. Hae r nderegua kuery Israel ro pygua kuery ikuai vae ma tojaeo
pav Senhor-a gui tata hoaague re. 7 Pe eme guive oguy nhemboaty

oaty rok gui, pemano e agu, pendere omoa rire azeite Senhor pe
nhomboaxaa agu regua hei.
Hae ramo hae kuery ojapo okuapy Moiss aipoeiague rami.

Sacerdote kuery mbaemo ojapo agu, hae kuery pegua re ijayvua


8 Senhor voi ijayvu Aro pe. Hae vy aipoei:
9 Ndee hae nderay kuery oguy nhemboaty oaty py peike ta jave
ndapeyui r vinho ne iro vae, peiko vai e agu. Hae rami agu ma
pe kuery rekor aeja vae rakae peve guar, hae peneramymino kuery
ikuai vaer-er pe guive guar, 10 pe kuery peikuaa agu mbaemo

ikya e vaer omboaxa pyre hae omboaxa pyre reve joo rami ea,
haeve vae ma haeve vae reve joo rami e guive, 11 Israel kuery

pemboe kuaa agu Moiss pe Senhor omombeu uka vaekue rupi ikuai
agu rami.
12 Hae gui Moiss aipoei Aro hae tay okuavei vaekue Eleazar hae

Itamar pe:
Pejopy mbaemo aju guigua Senhor pe omea te ndoapyi vaekue,
hae peu imbovua e re altar yvyiry ae, ikya e vae ramo. 13 Peu r

henda ikya e vae py, mbaeta pvygua hae penderay kuery pegua ae,
mbaemo Senhor pe oapy vy ome mbyre guigua. Hae rami ae xevy
ojapo uka vaekue. 14 Hae gui ipexokue hae hiugue peupi vy pembovava

reve pemboaxa vaekue voi peu r pete henda ikya ea py, nderay
kuery hae nderajy kuery reve. Mbaeta hae nunga ma ndevy guar
ae ome mbyre, hae nderay kuery peguar, Israel kuery pete rami
ikuaia regua ome vaekue guigua. 15 Hiugue hae ipexokue peupi vy

Levtico10,11 192

pembovava reve pemboaxa vaekue ma peru r mymba peapy vaekue


kyrakue reve. Hae nunga hae javi peupi vy pembovava r Senhor
renonde. Hae rami agu ma penderekor aeja vae rakae peve guar,
hae peneramymino kuery peguar, Senhor heiague rami vy hei.
16 Moiss oikuaa pota ete kavara jejavya regua ome mbyre guigua te

oapypaa ma rae. Hae vy ijayvu at Aro ray kuery okuavei vae Eleazar
hae Itamar pe. Hae vy aipoei:
17 Mbae re tu ndapeui ri jejavya regua ome mbyre guigua henda

ikya ea py? Mbaeta hae nunga ma ikya e ete vae. Pendevy Senhor
ome heta vae kuery ojejavyague peraa agu Senhor renonde pejaoi
uka vy. 18 Neexa, hae vae mymba ome mbyre ruguykue henda ikya

e vae py ndogueruai ramo ma xoo peupa rgue rae henda ikya e


vae py, xee ajapo ukaague rami vy hei.
19 Aro ombovai Moiss pe:

Ma, ange jejavya regua xee hau vae rire Senhor ojou por rgue
ri ndau? Mbaeta ange xeray kuery omboaxa heta vae kuery ojejavyague
regua Senhor renonde, oapy vy ome mbyre voi, vaeri hae rami ete
xere oiko hei. 20 Hae nunga Moiss oendu vy ndaivaivei.

Deuteronmio14.320

11  Senhor
ijayvu Moiss hae Aro pe. Hae vy aipoei:
1
2
Aipopeje Israel kuery pe: Yvy re mymba ipy irundy vae
ikuai vae gui ma povae anho r peu: 3 Ipyap mbyte rupi jao vae hae

oixuu jevy vae hae javi ma haeve r mymba ikuai vae gui peu agu.
4 Hae r povae nunga ma ndapeui r: oixuu jevy vae rive, hae e vy

ipyap jao vae rive. Camelo ma oixuu jevy vaeri ipyap jao vae.
Hae nunga ma haeve vae pendevy. 5 Arganaz ma oixuu jevy avi vaeri

ipyap jao vae. Hae nunga ma pendevy haeve vae. 6 Tapixi ma


oixuu jevy vaeri ipyap jao vae. Hae nunga pendevy haeve vae.
7 Poryko ma ipyap jao vaeri oixuu jevy vae. Hae vae ma pendevy

haeve vae. 8 Hae nunga rookue ma ndapeui r, ne hegue re ma voi


ndapepokoi r, pendevy haeve vae ramo.


9 Hae gui yy rupi ikuai vae regua ma povae peu r: ye hae

yak rupi ipepo hae ipekue vae ma peu r. 10 Hae r ipepo e vae,

e vy ipekue e vae ma ndaevei: ye rupi, yak, yy rupi onhemboaty


okuapy, yy rupi temimoingo ikuai vae tema ndaevei, haeve vae
pendevy. 11 Pendevy haeve vae ramo ma hookue ndapeui r, hegue

voi haeve vae. 12 Yy rupigua ipepo e vae, e vy ipekue e vae ma


pendevy haeve vae meme.


13 Guyra oveve vae regua haeve vae ma povae regua roo

ndapeui r, ojeguarupy ramo: taguato xi, xapir hae taguato ye


rupigua gui; 14 milhano, falo hae hexegua vae ma guive r; 15 xapir

193 Levtico11

regua hae javi, hae hexegua vae ma guive r; 16 avestruz, urukurea,


gaivota, taguato, hae hexegua vae ma guive r; 17 mocho, xapir ye


rupigua, bis, 18 aka, pelicano, abutre, 19 cegonha, gara hae hexegua


vae ma guive r, poupa hae mbopi.


20 Hae gui omyi vae ovevei hae ipy irundyi vae regua ma guive

r haeve vae pendevy. 21 Hae r omyi hae ovevei vae, opy irundy re

oguata vae regua yvy ry rupi opo agu hetyma mbukuve vae ma peu
r. 22 Hae vae regua peu vaer ma povae: locusta hae hexegua vae

ma guive r, tuku-karu hae hexegua vae ma guive r, kyju hae hexegua


vae ma guive r, hae tuku hexegua vae ma guive r. 23 Hae gui amboae

ovevei vae hae omyi vae opy irundy re oguata vae ma haeve vaer
meme pendevy.
24 Povae nunga regue ma penemongyaar ramo amongue vae

rei hexe opoko vaekue ma haeve vae r oiko kaaru peve. 25 Hegue

reraare ma ojoi r oao, hae rami te haeve vae r oiko kaaru peve.
26 Mymba ipyap jao vaeri mbyte rupi e ojao vae, hae oixuu jevy

vae ma pendevy haeve vae meme. Hae nunga re opoko vae rei ma
haeve vae avi r oiko. 27 Mymba ipy irundy vaeri opy mbyte re oguata

vae ma pendevy haeve vae meme. Hegue re opoko vae ma guive r


haeve vae r oiko kaaru peve. 28 Hegue reraare voi ojoi r oao, hae

haeve vae oiko r kaaru peve. Hae nunga hae javi ma haeve vae
pendevy.
29 Hae gui yvy jave re temimoingo ikuai vae-vae regua ma povae

nunga haeve vae r: doninha, anguja, teju hae hexegua vae ma guive
r, 30 hae geco, jakare yvy re ikuai vae, tejuro, teju ye yvrygua hae

camaleo. 31 Hae gui temimoingo ikuai vae hae javi gui ma hae nunga

pendevy haeve vae meme r. Hegue re opoko vaekue ma oiko r


haeve vae kaaru peve. 32 Hae mbaemo ry hae nunga regue hoa

ramo voi haeve vae r, mbaemo ryru yvyra guigua mbae, ao, ipire,
voxa, e vy tembiporu mbaemo jajapoa vae rei, hae nunga nhamo r
yy py, kaaru peve r opyta haeve vae. Hae ramo ma haeve vae ju
r opyta. 33 Hae gui mbaemo ryru nhae guigua py ri hae nunga hoa

ramo ma hae py omboyru pyre hae javi haeve vae r opyta. Hyru
voi pembovo r. 34 Hae vae py tembiu yy reve ojy vaekue ma haeve

vae meme r opyta. Hykue vae jayu vaer omboyru pyre ma haeve
vae meme avi r. 35 Hae mbaemo ry rei hegue hoa ramo opyta

r haeve vae: tatakua, e vy tata rupa yapo guigua ry hoa ramo


pembovopa r, haeve vae ma opyta ramo, hae nunga rupi haeve
vaea peikuaa agu. 36 Hae r yvu, e vy yy omboty pyre py ri hoa ramo

ma haeve vae r opyta. Hae r yy py omano vaekue re opoko vaekue


ma haeve vae r opyta. 37 Xapya rei mbaemo raygue onhot mbyr

vae ry ri hegue hoa ramo ma opyta r haeve vae. 38 Hae r xapya


Levtico11,12 194

rei amongue haygue yy py omoak vaekue ry mbaemo regue hoa


ramo ma haeve vae r opyta pendevy.
39 Xapya rei mymba peu agu haeve vae omano ramo hegue

re amongue opoko ri vy opyta r haeve vae kaaru peve. 40 Hegue

regua hou vaekue ma ojoi r oao, hae kaaru peve r oiko haeve
vae. Hegue reraare voi ojoi r oao, hae oiko r haeve vae kaaru
peve.
41 Opa margua temimoingo yvy rupi omy okuapy vae ma peu

agu haeve vae meme. Hae nunga ma peu vaer e. 42 Opa margua

temimoingo yvy rupi omy okuapy vae guye re oguata vae, opy irundy
re oguata vae, e vy ipy reta vae ma ndaevei r peu agu, haeve
vae ramo. 43 Haeve vae penhemoingo eme hae vae regua temimoingo

yvy rupi omy okuapy vae peua py, penhemongya eme hae vae
regua gui, haeve vae peiko e agu. 44 Xee ma Senhor Penderuete.

Hae nunga rupi pe voi pejekyao ikya e vae peiko agu, mbaeta
xee ma ikya e vae. Penhemongya eme temimoingo kuery yvy rupi
onhembotyryry vae gui. 45 Xee Senhor ae Egito yvy gui penenomba

vaekue, Penderuete aiko agu. Hae nunga rupi ikya e vae r peiko,
mbaeta xee ma ikya e vae.h
46 Hae vae lei ma mymba kuery, guyra oveve vae, yy rupi omy

vae, hae temimoingo yvy re ikuai vae hae javi regua, 47 peikuaa agu

haeve vae hae haeve vae reve joo rami ea, hae mymba peu agu
haeve vae hae haeve vae voi.

Kunhague oikuavi rire ojekyao jevy agu regua

12  Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Ndeayvu r Israel kuery pe: Xapya rei pete kunha kyr
vae oguereko vy avai ri oikuavi ma vy sete ra re r o haeve vae,
gueko re oiko vae rami ae avi. 3 Oito araa py ma avai pire omboi uka

r. 4 Hae gui kunha vae ma trinta e trs ra peve r ove nguguy gui

ojekyao agu. Ojekyaopaa ra ojeupity ea ja teve ma voi ndopokoi


r ikya e vae re, ne ndoikei r henda ikya e vae py. 5 Hae r

kunhai ri oikuavi vy ma moko semana r haeve vae o, gueko re


oiko vae rami avi. Hae vae rire sessenta e seis ra re o r nguguy gui
ojekyaopa peve.
6 Hae gui imembyi e vy ipiai oikoague gui ojekyaopa agu ra

ojeupity ma ramo sacerdote pe ogueraa r pete vexai ray pete maeti


vae oapy vy ome vaer, hae gui pete apykaxu e vy pete jeruxii
jejavya regua ome vaer, oguy nhemboaty oaty rok py. 7 Hae ramo

sacerdote ojuka r Senhor renonde kunha vae haeve eague ojaoi

11.4445 1Pedro1.16
h
195 Levtico12,13

uka vy. Hae ramo ojekyaopa ju r nguguy gui. Hae rami agu ma
omembyi e vy opiai oikuavi vae rekor oeja pyre. 8 Hae rami te

xapya rei vexai ray ome vaer ndojoui ri vy ogueraa r moko jeruxi
e vy moko apykaxui. Hae vae regua pete ma oapy vy ome r, hae
r amboae ma jejavya regua. Hae vae py sacerdote ojaoi uka r kunha
vae haeve eague, hae ramo haeve vae ju r oiko.i

Lepra regua lei oa

13  Senhor
aipoei Moiss hae Aro pe:
1
2
Xapya rei amongue pire re o r irurupaa e vy ipeupa
rei, e vy iovea overa rei vae. Hae nunga lepra rivyvyi ramo peraa
r sacerdote Aro-a py, e vy tay sacerdote oiko vaea py. 3 Hae ramo

sacerdote oexa pota r ijaia ipire re o vae. Xapya rei ijaia rupi ipire
rague xi rei, hae ijaia hoo peve oike ma ramo ma oikuaa r lepra
guigua ete ai vaikue. Sacerdote oexa potapa ma vy ixupe Haeve vae
hei r. 4 Xapya rei iovea overa rei vae hae xi rei vaeri hoo peve ijai

ndoikei, hae ipire rague voi naxi ramo sacerdote omboty r ijai vae
hae aei sete ra peve. 5 Sete araa py ma sacerdote oexa pota ju r. Oexa

r ijai vaikue opyta, hae ipire ry rupi ndaipy-ipyve ovyi ri ramo sete
ra peve ae ju r sacerdote omboty. 6 Hae gui sete araa py sacerdote

oexa pota jevy r. Xapya rei lepra ndovera reivei, hae ndaipyve ovyi
ramo ma ixupe sacerdote Haeve vae hei r. Hae vae regua ai ma
tykue rei vaekue ae. Ava oao ojoi vy haeve vae ju r oiko. 7 Hae rami

te ojekyao uka agu sacerdote pe ojexa uka ma rire ipire rupi ijai tykue
reia ipyve ju ovy ri ramo tegue ju r ojexa uka sacerdote pe. 8 Hae vae

oikuaa pota r ipire rupi ijai tykue reia ipyve rae ri ramo ixupe Haeve
vae hei r, lepra ete o ramo.
9 Xapya rei amongue re lepra ojekuaa ri ramo peraa r sacerdote-a

py. 10 Sacerdote oikuaa pota r ipire rurua rupi xi rei vae ojekuaa, ipire

rague ximba hae hookue ojekuaa rei ri ramo 11 ipire re lepra ae o.


Hae nunga rupi sacerdote ixupe Haeve vae hei r. Nombotyi r,


haeve vae ae oiko ramo. 12 Xapya rei lepra ipy-ipyve ri hete pire hae

javi rupi, hae sacerdote oexa r inhak guive ipy peve ojaoipa ri ijai
ramo 13 oikuaa pota por r. Xapya rei lepra hoo hae javi rupi ojaoipa

ramo iove vae pe Haeve vae hei r. Lepra oague ximba ramo haeve
vae ju oiko. 14 Hae rami te hookue ojekuaa jevya ra py ma haeve

vae ju r oiko. 15 Hookue ojekuaa reia py sacerdote oexa vy Haeve


vae hei r. Hookue ojekuaa vae ma haeve vae. Hae nunga ma


lepra ae. 16 Xapya rei hookue ojekuaa rei vaekue ximba jevy ramo ou

r sacerdote-a py. 17 Hae ramo oexa pota r. Xapya rei lepra ojekuaa

i
12.8 Lucas2.24
Levtico13 196

vaekue ximba jevy ramo ijai vaikueague pe sacerdote Haeve vae hei
r. Hae ramo haeve vae r oiko.
18 Hae gui xapya rei hookue hae ipire py ipeupa reiague

onhembotypa, 19 hae ipeupa reia rgue py irurupa rei vy iovea ximba


rei, e vy overa reia rupi pytmba rei avi ramo ojexa uka r sacerdote
pe. 20 Hae ramo sacerdote oikuaa pota r. Xapya rei ipire gury ete

oike, hae ipire raguei ximba ri ramo sacerdote Haeve vae hei
r. Hae vae ma lepra ae, ipeupa reiague gui ju ojekuaa. 21 Hae rami

te sacerdote oexa pota r ipire raguei naxivei, ipire gury e, hae


ndoveravei ramo sacerdote sete ra peve r omboty hae aei. 22 Xapya

rei ipire rupi ipy-ipyve ri ramo ma ixupe sacerdote Haeve vae hei
r, lepra ae ramo. 23 Hae rami avi iovea overa reia ndaipyve ovyi ri

ramo ma ipeupa reia rendakue ae r ipere. Hae ramo ixupe sacerdote


Haeve vae hei r.
24 Xapya rei ipire re tata okaia py hookue perea overa rei ri, xapya

rei ximba hae pyt rei reve, e vy ximba rive ramo 25 sacerdote oexa

pota r. Xapya rei ipere overa reia rague ximba, hae ipire guryve ri
o ramo lepra ae okaiague mbyte gui ojekuaa. Ixupe sacerdote Haeve
vae hei r, lepra ae ramo. 26 Hae rami te sacerdote oexa pota r ipere

overa reia rague naxi ri, ne ipire gury voi ndoikei, hae ndoveravei ri
ramo sacerdote omboty r sete ra peve hae aei. 27 Hae gui sete araa

py ma sacerdote oexa pota jevy r. Xapya rei ijai ipire rupi ipyve ri ovy
ramo sacerdote Haeve vae hei r, lepra ae ramo. 28 Hae rami avi

xapya rei ipere overa reia oague py opyta, ndaipyve ovyi, hae ndovera
reivei ramo okaiague pere ae r ojekuaa. Hae ramo sacerdote Haeve
vae hei r, okaiague pere rive ramo.
29 Xapya rei ava e vy kunha inhak re e vy hembeta re ijai

ramo 30 sacerdote oexa pota r ai. Xapya rei ipire gury ri ijai oike, hae

haguei ijupa rei vae ojekuaa ramo ma sacerdote Haeve vae hei
r. Hae nunga lepra ma tinha epy vae, inhak re e vy hembeta re
ojekuaa. 31 Hae rami te ai tinha sacerdote oikuaa pota vy oexa r ijai

ipire gury vaipa e, hae hague hu vae no ri ramo sacerdote sete ra


peve r omboty tinha revegua hae aei. 32 Sete araa py ma sacerdote

oexa pota ju r ai. Xapya rei tinha ndaipyve ovyi, haguei iju vae no,
hae tinha ai oexa r ipire gury e ri ijai ramo ma 33 ava onhopa r.

Hae r ai tinha oa rupi ma nonhopai. Hae gui sacerdote omboty ju r


sete ra peve ai tinha revegua. 34 Sete araa py ma sacerdote oexa pota

jevy r ai tinha revegua. Xapya rei ipire rupi ndaipyve ovyi, hae ipire
gury e ri ijai ramo ixupe sacerdote Haeve vae hei r. Oao ojoi ma
vy haeve vae ju r oiko. 35 Hae rami avi xapya rei ojekyao uka rire

ipire rupi ai tinha ipyve pyve ri ramo 36 sacerdote oexa pota ju r. Ipire

rupi tinha ipyve pyve ri ramo sacerdote haguei ijupa vae oeka e te
197 Levtico13

haeve vae ae oiko. 37 Hae rami avi hae oexa r ai tinha vae opyta,

hae haguei hu vae ipukuve ri ramo ai tinha okuera ma. Haeve vae
ramo ixupe sacerdote Haeve vae hei r.
38 Hae gui ava e vy kunha ipire rupi iperea overa rei vae o ramo

39 sacerdote oexa pota r. Xapya rei ipire rupi ipereague ximba rei

vaeri ndovera reivei vae ramo ma iove xi ojekuaa ipire rupi. Hae vae
ma haeve vae.
40 Xapya rei ava ak gui hia okuipa vy ipire rei te haeve vae oiko.

41 Xapya rei hova katy gui ri hia kui vy hova katy ipire rei te haeve

vae oiko. 42 Hae rami avi xapya rei ijapyte rupi e vy hova katy hia

kuipaague py ojekuaa ri ai xi rei vae pyt reve vy ma lepra ojekuaa,


ijapyte rupi e vy hova katy hia kuipaague py. 43 Hae gui sacerdote

oikuaa pota vy oexa r irurua ijapyte re e vy hova katy hia kuipaague


py xi rei pyt reve ri ramo lepra ipire re ojekuaa rami, 44 hae ramo ma

lepra revegua ae, haeve vae oiko. Ixupe sacerdote Haeve vae hei
r, inhak re ijai o ramo.
45 Hae gui lepra revegua ma oao xorokue py onhemonde r, oa voi

nomoatyri r. Ojejuru mo reve ojapukai vy Haeve vae, haeve


vae aiko! hei r. 46 Hexe ai oa ja haeve vae oiko r. Haeve vae

vy hae aei r oiko. Heta vae kuery gui mombyry r onhemboekoa.


47 Xapya rei amongue ao re ojekuaa r hove rei vae, ao vexai

rague guigua, e vy ajukue iporve vae guigua re. 48 Ipuku-a rupigua


mbae, e vy ipya rupigua re ojekuaa r ajukue iporve vae guigua e


vy vexai rague guigua re, mbaemo pire re, e vy pire guigua ojapo pyre
re mbae. 49 Hae nunga re hove vae hovy, e vy pyt vae ri o ramo, ao

re mbae, e vy mbaemo pire re, ipuku-a rupi e vy ipya rupigua re,


hae pire gui mbaemo ojapo pyre re te hove rei vae ojekuaa r oexa uka
r sacerdote pe. 50 Sacerdote oexa pota vy hove rei vae oa omo por r

sete ra peve. 51 Hae gui sete araa py ma oexa pota jevy r. Xapya rei

ijao re ipyve ovy ri ramo, ipuku-a rupi e vy ipya rupi te, ipire re e vy
mbaemo hembiapo re mbae, hae ramo lepra ovy vae ae r o. Hae vae
ma haeve vae ae. 52 Hae ramo oapypaa r ajukue, ipuku-a rupi e

vy ipya rupigua re lepra ojekuaa te, vexai rague guigua e vy ajukue


iporve vae guigua te, mbaemo pire gui ojapo pyre re te lepra ojoua r
lepra ae ovy vae ae. Hae nunga hae javi oapypaa r.
53 Hae rami avi xapya rei sacerdote oexa pota r hove rei vae

ndaipyve ovyi ri ijao re, ne ipuku-a rupi ne ipya rupi, ne mbaemo pire
gui ojapo pyre re voi ramo 54 sacerdote ojoi uka r hove vae oague, hae

sete ra peve ju omo por r hae aei. 55 Hae gui ajukue hove rei vae

ojekuaa ague ojoia rire sacerdote oexa pota r haekuei ae opyta ramo,
ndaipyve ovyi te haeve vae ae r oiko. Oapypaa r tata py. Hae
nunga ma lepra okaru vae, hiry rupi e vy iguy rupi ojekuaa te.
Levtico13,14 198

56
Hae rami avi sacerdote oikuaa pota vy xapya rei oexa r ojoia
rire ojeo ramo omondoro r ajukue gui, e vy ipirekue guigua gui,
ipuku-a rupi e vy ipya rupi ojekuaa te. 57 Ajukue re hove rei ovy vae

ojekuaa teri ramo, ipuku-a rupi e vy ipya rupi te, mbaemo pire gui
ojapo pyre re te lepra ipy-ipyve vaer ae. Oapypaa r tata py lepra
ovyague. 58 Hae rami te xapya rei ao re hove rei vae oa vae, ipuku-a

rupi e vy ipya rupi te, e vy mbaemo pire guigua te ojoia r hove rei
vae ndojekuaavei ri ramo tegue ju r ojoia. Hae vy ma haeve vae ju
r oiko. 59 Hae vae lei ma vexai rague guigua re hove rei vae ojekuaa

vae regua, e vy ajukue iporve vae guigua re, ipuku-a rupi e vy ipya
rupi ojekuaa, e vy ipire gui ojapo pyre re ojekuaa rire, hae nunga pe
Haeve vae e vy Haeve vae hei kuaa agu.

Lepra gui okuera vaekue regua lei oa

14  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Povae ojapo ukapy ma lepra gui okuera vaekue ojekyaoa
ra guar. Hae rami r peraa r sacerdote-a py. 3 Hae ramo tekoa gui

mombyryi oipea vy oexa pota r. Xapya rei lepra oguereko vaekue gui
okuera ma ramo 4 sacerdote oikyao agu ogueru ruka r moko guyra

oikove reve hae haeve vae, hae gui pete yvyra yary, havijukue pyt
vae hae hissopo rogue. 5 Pete guyra ma sacerdote ojuka uka r hyru

nhae guigua py yy xyry omboyru vaekue ry.


6 Hae gui mokoa guyra ju ogueru r oikove reve, hae gui yvyra

yary, havijukue pyt vae, hae hissopo rogue. Hae vy omoakmba r


guyra yy xyry ry ojuka vaekue ruguykue py. 7 Lepra gui ojekyao uka

vae ry rupi ma omboayvi r sete-kue. Hae vy ixupe Haeve vae hei


r, hae gui guyra oikove vae opoi ju r tekoa ea ry rupi oveve ovy
agu. 8 Hae gui ojekyao uka vae ojoi r oao, onhopmba r opire rague

hae javi, hae ojau r yy py. Hae vy ma haeve vae ju r oiko. Hae vae
rire oo ju r tekoa py, te ngoo py tema ndoikei ranhe r sete ra peve.
9 Sete araa py ma oa onhopmba r oak gui, guendyva, hae guexa pyk

rague guive. Opire rague hae javi r onhopmba. Hae vy oao ojoi r,
ojau r guive. Hae vy ma haeve vae ju r oiko.
10 Oito araa py ma ogueru r moko vexai ivaikue rei e vae,

pete vexai kunha ivaikue rei e vae pete maeti vae, hae mboapy
ryru trigo kuikue iporve vae mbaemo aju guigua ome mbyr, azeite
reve omonamba pyre, hae gui pete ryru azeite ju. 11 Hae gui sacerdote

jokyao ukaa rupi oiko vae ma Senhor renonde oexa uka r ava
ojekyao uka agu ou vae mbaemo ogueru vaekue hae javi reve, oguy
nhemboaty oaty rok py. 12 Pete vexai vae regua ogueru vy ojuka r

mbaemo omboekovia agu regua ome vaer, azeite ryru reve. Hae
nunga oupi reve ombovava r Senhor renonde ome vy. 13 Hae gui
199 Levtico14

vexai mboae ju r ojuka. Jejavya regua hae oapy vy omemby ojukaaty


py ae ojuka, henda ikya e vae py. Mbaeta mbaemo omboekovia agu
regua omemby hae jejavya regua ma sacerdote pe meme opyta, ikya
e ete vae. 14 Omboekovia agu omemby ruguykue regua sacerdote

ojopy vy ombovy r ojekyao uka vae nambi, iku guaxu hae ipyx
guaxu oiporu kuaa regua re meme. 15 Azeite ju ojopy vy hyru gui onho

r opo ijaxua regua mbyte py. 16 Opo ijaxua re azeite o vae py omoak

r oku oiporu kuaa regua. Hae vy oku py ju omboayvipa r sete-


kue Senhor renonde. 17 Azeite rembyrekue opo py o teri vae regua ma

sacerdote ombovy r ojekyao uka vae nambi, iku guaxu hae ipyx
guaxu oiporu kuaa regua re meme, mbaemo omboekovia agu regua
ome mbyr ojuka uka vaekue ruguy ry. 18 Hae r azeite rembyrekue

opo py o vae ma sacerdote onho r ojekyao uka vae apyte re. Hae
rami vy Senhor renonde sacerdote ojaoi uka r haeve eague.
19 Hae gui ma jejavya regua sacerdote ome vy ojaoi uka r

ojekyao uka vae haeve eague. Hae vae rire ma ojuka r oapy vy
omemby. 20 Hae nunga ome r altar ry mbaemo aju guigua reve.

Hae rami py sacerdote ojaoi uka r ava haeve eague. Hae ramo
haeve vae ju r oiko. 21 Xapya rei iporiaukuei vy hae nunga hae javi

ndojoui ri vy ogueru r pete vexai mbaemo omboekovia vy ome


agu oupi vy ombovava reve, haeve eague ojaoi uka agu. Ogueru
avi r pete ryru trigo iporve vae azeite reve omona mbyre mbaemo
aju guigua ome agu, hae pete ryru azeite, 22 hae gui moko jeruxi

e vy moko apykaxu ojouai rami. Hae vae regua pete ma jejavya


regua ome vaer, hae r amboae ma oapy vy ome vaer. 23 Hae

gui irundy meme ra ma ojekyao ukaa py sacerdote pe ogueru r hae


nunga hae javi, oguy nhemboaty oaty vae rok py, Senhor renonde.
24 Sacerdote ma vexai mbaemo omboekovia agu regua omemby hae

azeite ryru ojopy vy oupi r Senhor renonde ombovava reve ome


mbyr. 25 Hae gui ma sacerdote ojuka r vexai mbaemo omboekovia

agu regua omemby. Hae vy mbaemo omboekovia agu vexai ojuka


vaekue ruguy ojopy vy ombovy r ojekyao uka vae nambi, iku guaxu
hae ipyx guaxu oiporu kuaa regua re meme. 26 Azeite onho r opo

ijaxua regua mbyte re. 27 Hae vy opo ijaxua regua re azeite o vae py

oku oiporu kuaa regua omoak vy omboayvi r sete-kue Senhor


renonde. 28 Hae vy azeite opo py o vae regua ombovy r ojekyao uka

vae nambi apy, iku guaxu hae ipyx guaxu oiporu kuaa regua re meme,
mbaemo omboekovia agu regua ojuka pyre ruguy oikyty vaekue ry.
29 Hae gui sacerdote po py azeite rembyre o vae ma onho r ojekyao

uka vae apyte re, Senhor renonde haeve eague ojaoi uka agu.
30 Ome r pete jeruxi e vy pete apykaxu hae ojouai rami. 31 Hae

vae regua pete ma jejavya regua ome r, hae r amboae ma mbaemo


Levtico14 200

aju guigua oapy vy omemby reve guar. Hae rami py Senhor renonde
sacerdote ojaoi uka r ojekyao uka vae haeve eague. 32 Hae vae

lei ma lepra oguereko vae gui ojekyao uka vae rekor, iporiaukuei vy
ome agu ndojoui ramo.

Lepra oo re ojekuaa vae regua lei oa


33 Senhor
aipoeive ju Moiss hae Aro pe:
34
Cana yvy pendekoar pendevy ame vaekue py peva ma rire
amongue oo re xee amo r humba rei vae. 35 Hae ramo hoo vae

sacerdote pe omombeu vy Mbaemo vaikue ko xero re o, hei r.


36 Hae ramo sacerdote ogueno ukapa r opy gui, hu rei vae oexa pota

e mbove, oo py ikuai vae hae javi omongyapa e agu. Hae rire mae
ma sacerdote oo r oo re oikuaa pota agu. 37 Oexa pota r hu rei vae.

Xapya rei oo mbotya re iovea hovy rei vae e vy pyt reia ri ojekuaa
oo mbotya guryve oike ramo ma 38 opy gui sacerdote o vy omboty uka

r sete ra peve. 39 Sete araa py sacerdote ou ju r oexa pota vy. Xapya


rei oo mbotya re ipyve ri hu rei vae ojekuaa ramo ma 40 oo mbotya

gui omboi uka r ita hu rei vae oa, hae vy omombo uka r tet gui
mombyryi pete henda mbaemo haeve vae omomboaty py. 41 Hae

gui onhop ukapa r opy rupi mbotya ikuai vae hae javi rupi. Onhop
vaekue kuikue ma omombo r tet gui mombyryi pete henda mbaemo
haeve vae omomboaty py. 42 Hae vae rire ma ita mboae ojopy vy

omoa r omboi ypyague py. Omoapomo pyau vaekue ojopy vy omboja


r oo re.
43 Xapya rei ita omboia vy oo mbotya onhopmba rire omboja jevy

te oo re hu rei vae ojekuaa jevy ri ramo 44 sacerdote oike ju r oexa


pota. Xapya rei oo re hu rei vae tuvixa-vixave ri vy ma hu rei ovy


vae ae r o. Haeve vae ae r opyta. 45 Hae rami r oitypa r oo,

ita hae yvyra omboipa r, oo mbotya omboja vaekue voi. Hae nunga
ogueraapaa r tet gui mombyry, pete henda mbaemo haeve vae
omomboaty py. 46 Oo omboty agu jave py amongue oike vy haeve vae

avi r oiko kaaru peve. 47 Opy oke e vy okaru vaekue ma ojoi r oao.

48 Hae rami avi oo omboja pyaupa rire hae py sacerdote oike jevy vy

oexa pota r oo re hu rei vae ndatuvixave ovyi ri ramo ixupe sacerdote


Haeve vae hei r, hu rei vae okanhy ma rire. 49 Hae gui oo oikyao

agu ma ojopy r moko guyra, yvyra yary, havijukue pyt vae hae
hissopo rogue. 50 Pete guyra ojuka r hyru nhae guigua py yy xyry

omboyru vaekue ry. 51 Ojopy r yvyra yary, hissopo rogue, havijukue


pyt vae hae guyra oikove vae. Hae vy guyra ojuka vaekue ruguy py
omoak r yy oxyry vae reve. Sete-kue r omboayvi oo re. 52 Hae rami

py oo oikyao r guyra ruguykue, yy oxyry vae, guyra oikove vae, yvyra


yary, hissopo rogue hae havijukue pyt vae py guive. 53 Guyra oikove vae

201 Levtico14,15

ma tet gui opoi r mombyry tekoa ea ry rupi oveve ovy agu. Hae
rami vy oo haeve eague oikyao uka ma ramo haeve vae ju r opyta.
54 Hae vae lei ma opa margua lepra hae mbaeaxy tinha oguereko

vae regua, 55 ao re hu rei vae o vae, hae oo re, 56 irurupa vae re, ipeu

hae iperea overa rei vae re, 57 penhomboe agu haeve vae hae haeve

vae oikoa re. Hae vae ma lei lepra regua.

Ava hae kunha re haevea o vae re ijayvua

15  Senhor aipoeive Moiss hae Aro pe:


1
2
Pendeayvu Israel kuery pe, hae vy aipopeje: Ava ma
guive r hete guigua ndopytai ramo haeve vae r oiko ndopytaia
kuxa. 3 Po rami r haeve vae oikoa oikuaa agu regua, hete guigua

ndopytaia kuxa. Xapya rei hete gui ndopytai, e vy opytuu-tuu te


haeve vae ae r oiko. 4 Tupa hae onhenoa py rei tema haeve vae

r opyta, ndopytaia kuxa. Hae mbaemo ry hae oague py rei haeve


vae avi r opyta. 5 Hupa re ovy vae rei tema ojoi r oao, hae ojau r

yy py. Hae vy kaaru peve haeve vae r oiko. 6 Hae gui hete guigua

opyta e vae oguapyague py ri oguapy vae tema ojoi r oao, hae ojau
r yy py. Hae vy haeve vae r oiko kaaru peve. 7 hete guigua opyta

e vae re ovy vae tema ojoi r oao, ojau r guive yy py, hae oiko r
haeve vae kaaru peve. 8 Xapya rei amongue haeve vae re ava hete

guigua opyta e vae onyv ramo hae vae voi ojoi r oao, hae ojau r
yy py, hae vy kaaru peve oiko r haeve vae. 9 Kavaju kupe rygua

hete guigua opyta e vae oague voi opyta r haeve vae. 10 Mbaemo

igury o vae re opoko vae rei tema oiko r haeve vae kaaru peve.
Hae r hae nunga reraare voi ojoi r oao, hae ojau r yy py, hae vy
oiko r haeve vae kaaru peve. 11 Amongue re hete guigua opyta e

vae ojepoei e re opokoa vaekue ma ojoi r oao, hae ojau r yy py,


hae vy oiko r haeve vae kaaru peve. 12 Hyru yapo guigua re hete

guigua opyta e vae opokoague ma ombovoa r. Hae r hyru yvyra


guigua ri ramo ma ojoipa r yy py.
13 Hae gui hete guigua opyta e vae okuera ju ma vy oipapa

r sete ra peve ojekyao uka agu. Hae gui ojoi r oao hae ojaupa
r guete hae javi rupi yy xyry py. Hae vy ma haeve vae ju r oiko.
14 Irundy meme araa py ma ogueraa r moko jeruxi e vy moko

apykaxu. Hae vy ojexa uka r Senhor renonde py, oguy nhemboaty


oaty rok py. Hae vy sacerdote pe ome r moko guyra, 15 hae vae

omboaxa agu. Jypygua ma ome r jejavya regua, hae r amboae ma


oapy vy omemby. Hae rami Senhor renonde sacerdote ojaoi uka r
hete guigua opyta e vae haeve eague.
16 Hae gui ava xapya rei ijay ndopytai rei rive vy ma ojau r yy

py guete hae javi rupi, hae vy oiko r haeve vae kaaru peve. 17 Ijao
Levtico15,16 202

e vy ipire re ijay ovyague o ramo ojoipa r yy py, hae vy opyta r


haeve vae kaaru peve. 18 Xapya rei pete ava kunha reve joguerekoa

py ojapo ri vy mokove r ojau yy py, hae vy haeve vae r ikuai


kaaru peve.
19 Kunha vae gueko re oiko ramo heko ae ri oiko ramo sete ra peve

r oiko gueko re. Hexe ovy vae rei haeve vae r oiko kaaru peve.
20 Gueko re oikoa pukukue re oke oupyague hae oguapyague rei tema

haeve vae r opyta. 21 Hupa re ovy vae rei tema ojoi r oao, hae

ojau r yy py. Hae vy oiko r haeve vae kaaru peve. 22 Mbaemo ry


oague re opoko vaekue voi ojoi r oao, hae ojau r. Hae vy oiko r
haeve vae kaaru peve. 23 Hupa e vy oguapyague ry mbaemo itui

vae re opoko vaekue ma oiko r haeve vae kaaru peve. 24 Xapya rei

gueko re oiko vae reve ava joguereko vy ma haeve vae r oiko sete
ra peve. Tupa onhenoague voi opyta r haeve vae.
25 Hae gui kunha ma heko ojekuaa vaipa ete mbovy ra rei e, hae

ramiaty py e vaeri, hae vy gueko re oikoaty gui oaxave ri vy ko


nhav gueko re oikoa ja oiko r haeve vae, gueko re ae oikoa rami.
26 Gueko re oiko vae tupa okea vae ma haeve vae r opyta gueko re

ae oikoaty rami ae. Mbaemo ry oague vae tema opyta avi r haeve
vae, gueko re oikoaty rami ae. 27 Hae vae re ovy vaekue ma oiko r

haeve vae. Hae rami vy ojoi r oao, hae ojau r yy py. Hae vy oiko
r haeve vae kaaru peve. 28 Hae rami avi heko opyta ri ramo oipapa

r sete ra peve ju, hae gui ma haeve vae ju r oiko. 29 Oito araa py ma

ojopy r moko jeruxi e vy moko apykaxu, hae vy ogueru r sacerdote


pe oguy nhemboaty oaty rok py. 30 Pete ma sacerdote omboaxa r

jejavya re, hae r amboae ma oapy vy omemby. Hae vae rupi Senhor
renonde sacerdote ojaoi uka r gueko re oiko vae haeve eague.
31 Hae rami Israel kuery gui peipea ukapa r haeve eague, hae

vae gui oiko vai e agu xembojeroviaaty hae kuery mbyte o vae
omongyaague re.
32 Hae vae lei ma hete guigua ndopytaia, hae ijay ndopytai rei

rivea re haeve vae oiko vae regua, 33 hae kunha gueko re oikoa py

oiko axy vae regua, ava e vy kunha te hete guigua opyta e vae, hae
gui ava reve gueko re oiko vae joguereko vae regua guive.

Jejavya ojaoi ukaa ra regua

16  Senhor
ijayvu Moiss pe, moko Aro ray kuery Senhor
1

renonde py onhemboja vy oiko vai rire. 2 Hae vy Senhor aipoei


Moiss pe:
Aipore nderykey Aro pe, toike riae eme henda ikya e vae py
ajukue ok regua rovai, xeayvu ryru ry imbotya teko vai ambogueaty o
vae renonde, omano xapya e agu, mbaeta xee ae imbotya ry ajexa
203 Levtico16

uka r arai rupi. 3 Povae nunga reve anho r Aro oike henda ikya

e vae py: pete vaka ray jejavya re ome vaer, hae vexai oapy vy
omemby. 4 Onhemonde r kamixa puku ajukue iporve vae guigua

ikya e vae py, hae kax voi ajukue iporve vae guigua r oiporu
opire aoiar, okua rupi ojokua r ajukue iporve vae guigua avi, hae
vy ngorar ajukue iporve vae guigua oimama mbyre py. Hae vae ao ma
ikya e vae meme. Yy py ojaupa ma vy onhemonde r. 5 Israel kuery

po gui ojopy r moko kavara ojejavyague re ome vaer, hae gui pete
vexai oapy vy ome vaer.
6 Vaka ray jejavya regua ome vaer Aro ogueru vy hae ae

ojejavyague ranhe r ojaoi uka, hae gui ngoo pygua kuery ojejavyague
ju. 7 Mokove kavara ojopy vy ogueru r imoamy Senhor renonde oguy

nhemboaty oaty rok py. 8 Mokove kavara re oexa r xortea. Pete ma


Senhor peguar opyta, hae r amboae kavara ma omondouka pyr.


9 Kavara Senhor peguar opyta vaekue ma Aro omova vy ojuka r

jejavya regua ome vaer. 10 Hae r kavara omondouka pyr ma oikove


reve r oexa uka Senhor renonde, hae vae rupi jejavya ojaoi uka agu,
hae gui tekoa ea katy omondoukaa agu.

Sacerdote yvateve vae hae ae ojejavyague re omea regua


11Hae gui Aro ogueru r vaka ray hae ae ojejavyague ranhe
ojaoi uka agu, hae gui ngoo pygua kuery ojejavyague ju. Hae vy ojuka
r ojejavyague reguar. 12 Senhor renonde altar o vae ry gui ogueno

r tapy heaku por vae oapyaty reny, hae gui moko po reny heaku
por vae omongui por mbyre. Hae vae ogueroike r ajukue ok
regua rovai. 13 Xee Senhor renonde omo r heaku por vae tata py,

hataxgue ojaoi agu xeayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty ry rupi,
omano xapya e agu. 14 Hae gui vaka ray ruguykue ojopy vy oku

py omboayvipa r ayvu ryru mbotya ry rupi. Hae gui hyru mbotya


renonde rupi ju sete-kue r omboayvi huguykue oku py.

Heta vae kuery ojejavyague re omea regua


15
Hae vae rire ma ojuka r kavara heta vae kuery ojejavyague
re ome agu. Huguykue ma ogueroike r ajukue ok regua rovai.
Huguykue py ojapo r vaka ray ruguykue py ojapoague rami ae.
Omboayvi r ayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty ry rupi, hae
henonde rupi. 16 Hae rami py ojaoi uka r Israel kuery henda ikya e

vae omongyaague, hae kuery ojejavya hae heko vaia hae javi kuxa.
Hae rami ae avi oikyao uka r oguy nhemboaty oaty hae kuery mbyte
o vae omongyapaague gui. 17 Peteve ava ndopytai r oguy nhemboaty

oaty py henda ikya e vae py sacerdote oike jave jejavya ojaoi uka
agu, hae ae ojejavyague ranhe ojaoi uka ma vy o ea ja, hae gui ngoo
Levtico16 204

pygua kuery hae Israel kuery hae javi ojejavyague ju. 18 Hae gui o vy

Senhor renonde altar oa py oo vy oikyao uka avi r omongyaague o


vae gui. Hae rami vy vaka ray hae kavara ruguykue ojopy vy ombovy
r altar rakua ikuai vae yvry rupi. 19 Oku py sete-kue r huguykue

omboayvi r altar ry. Hae rami py oikyao uka r Israel kuery


omongyaague gui.
20 Hae gui ma henda ikya e vae, oguy nhemboaty oaty hae altar

oikyao ukapa ma rire ogueru ruka r kavara oikove vae. 21 Aro opo

jovaive omo r kavara oikove vae ak ry. Hiry omombeu r Israel


kuery reko vaia, nonhe rendui hae ojejavyague hae javi. Kavara ak
ry hae nunga omomba ma vy ogueraa uka r pete ava po rupi, hae
rami agu omo mbyre pe. 22 Hae rami hae kuery reko vaia kavara ojee

ae ogueraapa r pete yvy avave rei noa py. Tekoa ea py r ava opoi
kavara.
23 Hae vae rire Aro oike jevy r oguy nhemboaty oaty py. Hae

vy omboipa r ao ajukue iporve vae guigua henda ikya e vae py oike


agu omo vaekue. Hae py ae r oejapa. 24 Ojau r yy py pete henda

ikya ea py, hae vy onhemonde r oao aei py. Hae vy o ju vy oapy


vy ome r hae ae ojejavyague, hae heta vae kuery ojejavyague guive.
Hae rami vy ojaoi uka r. 25 Ome mbyr ojuka vaekue kyrakue ma

ojejavyague re oapypa avi r altar ry. 26 Hae gui kavara reraa-are ma


ojoi r oao hae ojaupa r yy py. Hae gui ma ova ju r tekoa py. 27 Hae

r vaka ray hae kavara ojejavyague regua ome vaekue ma huguykue


henda ikya e vae py jejavya ojaoi uka agu ogueroike rire hetekue
peraa ju r tekoa gui mombyryi. Ipirekue, hookue hae hepoxikue hae
javi r oapypa. 28 Hae vae rapyare ma ojoi r oao, hae ojau r yy py.

Hae gui ma ova ju r tekoa py.

Jejavya ojaoia ra maeta nhav ojeupity agu regua


29Povae nunga ma penderekor oeja pyre rakae r peve guar. Hae
gui sete jaxya vae dez araa py ma pejexavai r penenhe py, ndapejapoi
r mbaeve, ne hae py aegua, ne amboae regua penembyte rupi ikuai
vae.j 30 Mbaeta hae vae ra ma ojaoia r pejejavyague, pendekyao

agu. Hae ramo xee Senhor renonde pejekyaopa r pejejavyague


hae javi gui. 31 Hae vae sbado ra ma xevy pe ete r pepytuu hae

pejexavai agu penenhe py. Hae vae ma penderekor oeja pyre rakae
r peve guar. 32 Hae gui nguu rekovia sacerdote-r omboaxaa vy hexe

azeite omo mbyre ae r ojaoi uka pejejavyague, ao ajukue iporve vae


guigua ikya e vae py onhemonde reve. 33 Hae rami vy ojaoi uka r

henda ikya e vae, oguy nhemboaty oaty hae altar re haevea o

j
16.29 Onhe py ojexavai ojejavyague re, hae okaru e re ikuai.
205 Levtico16,17

vaekue. Ojaoi uka avi r sacerdote kuery hae heta vae kuery hae javi
re o vaekue. 34 Hae vae ma penderekor rakae r peve guar oeja pyre,

maeta nhav Israel kuery ojejavyague ojaoia agu hei.


Hae ramo Aro ojapopa Moiss pe Senhor omombeu ukaague rami.

Mymba ojuka agu regua lei oa

17  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Aro, tay kuery hae Israel kuery hae javi pe.
Hae vy aipore: Po rami Senhor ojapo uka vy aipoei vaekue: 3 Israel

kuery regua ma guive r xevy peguar te vaka ray e vy vexai, hae


vy kavara mbae ojuka amboae tekoa py, e vy tekoa gui mombyryi,
4 oguy nhemboaty oaty rok py ogueru rgue py xee Senhor pe ome

agu, hae vae ava pe Jojukaa ea r. Huguy omo rire hae vae ava
oipeaa r heta vae kuery mbyte gui. 5 Mbaeta Israel kuery ma mymba

tekoa rovai rupi ojuka rgue py ogueru r Senhor pe oexa uka agu,
oguy nhemboaty oaty rok py ae. Hae rami r sacerdote ome r
Senhor pe pete rami ikuaia reguar. 6 Huguykue sacerdote omboayvipa

r oguy nhemboaty oaty rok rexei Senhor pegua altar o vae ry.
Hae r ikyrakue ma oapypa r, heaku por r Senhor ojou por agu.
7 Anha kuery pe rive ndaevevei ome agu mymba, mbaeta hae nunga

pe rive onhembotavy uka okuapy. Hae vae ma penderekor oeja pyre


rakaeve r ikuai vae peguar.
8 Hae nunga rupi aipore hae kuery pe: Ava ma guive r Israel

kuery vae regua e vy amboae regua penembyte ikuai vae te mbaemo


oapy, e vy mymba ome agu ojuka agu 9 oguy nhemboaty oaty rok

py e ogueru ramo Senhor pe ome agu, hae vae ma oipeaa r heta


vae kuery mbyte gui.

Mymba ruguykue hou e agu re ijayvua


10
Ava ma guive r Israel kuery regua e vy amboae guigua
penembyte rupi ikuai vae te huguykue hou ramo ma hovai apu vy
aipea r heta vae kuery mbyte gui. 11 Mbaeta temimoingo rekovea ma

huguy re ae o. Huguy ma ame uka vae altar ry pendereko vaiaty


pejaoi uka agu. Mbaeta huguy re vy ae r ajaoi, tekove rekovia.
12 Hae nunga rupi aipoae ae ma Israel kuery pe: Pe kuery vae regua

ne peteve tou eme huguykue, ne amboae regua penembyte ikuai vae


voi tou eme, hae vaekue. 13 Ava ma guive r Israel kuery vae regua,

e vy amboae regua penembyte rupi ikuai vae te, mymba e vy guyra


ojuka vy huguy omomba rive r, hae yvy kui py ju r ojaoi.
14 Mbaeta temimoingo hae javi rekovea ma huguy re ae o. Hae

nunga rupi ae aipoae vaekue Israel kuery pe: Xoo ma guive r peu
eme huguykue, mbaeta temimoingo hae javi rekovea ma huguy re ae
Levtico17,18 206

o. Hou vae rei tema oipeaa r, hae vaekue. 15 Hae py aegua, e vy


amboae regua te, mymba omano rive vaekue e vy omboaypa pyre ri


hou rire ojoi r oao, hae ojau r yy py. Hae vy haeve vae r oiko
kaaru peve. Hae vae rire ma haeve vae ju r oiko. 16 Hae rami te

oao ndojoi ne yy py ndojaui ri ramo hexe ae r o ojejavyague re opaga


agu.

Amboae reve itavy rei vae re ijayvua

18  Senhor
aipoeive Moiss pe:
1
2
Ndeayvu Israel kuery pe. Hae vy aipore: Xee ma Senhor
Penderuete. 3 Pendekuai eme Egito yvy pendekuaiague pygua kuery reko

rami, ne Cana yvy katy xee rogueraa henoinya pygua kuery reko rami
ma voi. Hae kuery reko rami pendekuai eme. 4 Xee aipotaa rami ae r

pendekuai, xeayvu aeja vaekue pejapo, hae vae rupi anho peiko agu.
Xee ma Senhor Penderuete. 5 Hae nunga rupi xeayvua hae ajapo uka

vaekue rupi ae r pendekuai. Mbaeta hae vae ayvu amongue ojapopa


ri vy oikove r hexe vy. Xee ma Senhor.k
6 Ava ma guive r ndaevei guetar kunha reve ae ojejavy agu. Xee

ma Senhor. 7 Ejejavy eme nderu pe, ndexy reve pejejavya rupi. Hae ma

ndexy ae. Ejejavy eme hexeve. 8 Ejejavy eme ndexy anga reve, nderu pe

voi rejejavy e agu. 9 Ejejavy eme nereindy reve. Xapya rei nderu rajy

e vy ndexy memby, pendero py aegua e vy pendero gui mombyry


guigua te ejejavy eme hexeve. 10 Ejejavy eme nderay rajy e vy nderajy

memby reve, nderoo pe ae rejejavy e agu. 11 Ejejavy eme nderu rayxy


memby, nderu gui oiko vaekue reve, nereindy ae oiko ramo. 12 Ejejavy

eme nderu reindy reve, nderu retar ae oiko ramo. 13 Ejejavy eme ndexy

kypyy reve, ndexy retar ae oiko ramo. 14 Ejejavy eme nderu ryvy pe

tayxy reve rejejavya rupi, ndexyy ae oiko ramo. 15 Ejejavy eme nderay

rayxy reve, nderay rayxy ae oiko ramo. Ejejavy eme hexeve. 16 Ejejavy

eme nderykey e vy nderyvy rayxy reve, nderykey e vy nderyvy pe


rejejavy e agu. 17 Ejejavy eme pete kunha hae imemby reve avi. Hae

ejopy eme nderay rajy ne nderajy memby hexeve rejejavy agu. Hae
kuery ma neretar kuery ae ramo ma haeve ete r. 18 Nderayxy ae

rereko reve eraa eme amboae kunha nderayxy jevyr, joe ndaijaei e
agu. Nderayxy ae oikovea ja ndaevei amboae re rejejavy agu.

Ojeguarupy rupi anho joguereko vae re ijayvua


19
Enhemboja eme kunha gueko re oikoa ja, hexeve renheno agu.
20 Enhenoeme neir rayxy reve, hexeve vy renhemongya e agu.
21 Ndeguigua kuery peteve ma emboaxa eme Moloque pe rive, remongya

18.5 Romanos10.5, Glatas3.12


k
207 Levtico18,19

rei e agu Nderuete rery. Xee ma Senhor.l 22 Enheno eme ava reve

kunha reve rami. Hae nunga ma ojeguarupy ete. 23 Ne mymba reve voi

nerenhenoi r, hexeve vy renhemongya e agu. Kunhague ma voi


ndaevei mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy agu. Hae nunga ma
haeve ete.
24 Ne peteve hae vae regua py enhemongya eme, mbaeta hae

nunga hae javi py amboae regua kuery onhemongya okuapya re aipeapa


r penerenonde gui. 25 Hae rami vy hae kuery oyvy ae omongyapa.

Hae ramo aju vy hae vae yvy re aikuaa pota vy yvy gui amondyipa r
hae py ikuai vae. 26 Hae r pe kuery ma pejapo r ajapo uka vae hae

xeayvu aeja vaekue hae javi. Ne peteve ojeguarupy amboae kuery ikuaia
regua pejapo eme, pe hae py aegua kuery, ne amboae regua penembyte
rupi ikuai vae voi. 27 Mbaeta hae vae regua ojeguarupy hae javi ma pe

kuery peju e mbove hae vae yvy re ikuai vae ojapo rakae. Hae rami
vy oyvy omongyapa. 28 Pe ma pendekuai eme pendeyvy pemongyaa

rupi, pe kuery voi pendepeapaa e agu hae gui, peju e mbove hae
py ikuai vae oipeapaague rami ae avi. 29 Hae vae regua ojeguarupy rupi

ikuai vae, hae nunga apoare rei tema oipeapaa r heta vae kuery mbyte
gui. 30 Hae nunga rupi xereve guar aeja vaekue rupi anho r pendekuai.

Pejapo eme ne peteve ojeguarupy peju e mbove ikuai vae ojapo


vaekue, penhemongya e agu. Xee ma Senhor Penderuete.

Lei regua omombeu porve jevyague

19  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu Israel kuery pav pe. Hae vy aipore: Peiko ikya
e vae, mbaeta xee Senhor Penderuete ma ikya e vae aiko. 3 Pete-

te pemboete r pendexy hae penderu, hae pemboete avi r xevygua


sbado ra. Xee ma Senhor Penderuete. 4 Peiko eme mbaemo raangaa

pe, ne pejapo eme penderuete raangaar mbaemo ryku gui. Xee ae ma


Senhor Penderuete.
5 Hae gui xee Senhor reve pete rami nhandekuaia regua peme

vy ma pendejou por agu rami r peme. 6 Pemea rave r peu, hae


kogue jevy. Hae r mboapy araa py ma peapypa r ndapeupai vaekue.


7 Mboapy araa py ri hou vae ma ojeguarupy ae r opyta, hae ome

mbyre voi ndajou pori r. 8 Hae nunga hou vae rei tema hexe ae r o

ojejavyague re opaga agu, xee Senhor pegua ikya e vae nombovarei


rire. Hae nunga rupi oipeaa r heta vae kuery mbyte gui.
9 Hae gui ndeyvy re renhot vaekue remono vy nembaety rembe

rupi neremono katui r, ne hary reity rive vaekue voi neremonoi

l
18.21 Tuuete raangaa Moloque ma amboae regua kuery ombojerovia vy ixupe guay
kuery ae r omboaxa tata rupi ojuka agu (20.15; 2Reis23.10; Jeremias7.31, 32.35).
Levtico19 208

r nembaety gui. 10 Neremono jevyi r ndeuvaty rupi, ne nderejopyi


r uvaa reity rive vaekue. Hae nunga hae javi reja r iporiaukuei hae
amboae regua kuery pe. Xee ma Senhor Penderuete.
11 Nemonda eme, ndeapu eme, ne embotavy eme neir kuery.

12 Eura rive eme xerery rupi, Penderuete rery nerembovare ei agu. Xee

ma Senhor.
13 Emoingo axy rei eme neir kuery, hae kuery gui nemonda eme

guive. Ombaeapo vae kuery peguar ndepo py topyta eme ko peve.


14 Ndeayvu vai eme ijapyxa e vae re, ne hexa pyxo e vae

renonde emo eme onhepyxanga agu. Hae rami rgue py Penderuete


renonde rejererokyjea rupi eiko. Xee ma Senhor.
15 Mbaemo re reikuaa potaa py ejoguereko eme haeve ea rami.

Emave eme iporiaukuei re, eayvuve rei eme guive oguerekopa rei vae
kuery. Haevea rami meme r reikuaa pota neir kuery reko re.
16 Enhomoangeko rei eme heta vae kuery mbyte rupi. Eiko eme

neir kuery rekove reipea ukaa rupi. Xee ma Senhor.


17 Ndeae e eme nderykey e vy nderyvy kuery re ndepya py.

Hae rami avi ndeayvu ete r neir pe, hae ramia py rive ndee voi
rejejavy e agu.
18 Ejepy eme joe, ne ndejee emo eme neir kuery vae regua pe

ndevaia. Hae rami rgue py reayvu r neir ndee ae rejeayvua rami.


Xee ma Senhor.m
19 Reiko r xeayvua aeja vaekue rupi anho. Eja eme nerymba kuery

joegua e-e re tay agu. Nembaety py enhot eme mbaemo ray


moko regua. Enhemonde eme guive ao joegua e-e guigua py.
20 Amongue onheno r escrava kunha amboae ava re omenda agu

rami oiko vae reve, te imer mbaeve ndopagai teri escrava oikoa gui
opoi agu. Hae ramo mokove ombopia r. Hae rami avi ndojukaai r,
mbaeta escrava oikoa gui ndopoiai teri ramo. 21 Hae ramia py ava vae

ojejavyague omboekovia agu ogueru pete vexai xee Senhor pe oguy


nhemboaty oaty rok py. 22 Hae ramo mbaemo omboekovia agu regua

vexai ome vae py ma sacerdote ojaoi uka r ojejavyague Senhor


renonde. Hae ramo ojejavyague operdoa r.
23 Hae gui pendeyvyr vaekue re pendekoa ma vy opa margua

yvyra hia vae penhot ramo ndaevei ranhe r hia peu agu. Mboapy
maet peve ndaevei r, ndapeui re. 24 Hae gui irundy maeta re ma

hia hae javi peikuaa r ikya e vaea, hae Senhor pe pememba r


perovyaa rupi anho. 25 Pete nhiru maeta py mae ma r peu hia, hae

rami py hiave agu. Xee ma Senhor Penderuete.

m
19.18 Mateus5.43, 19.19, 22.39; Marcos12.31; Lucas10.27; Romanos13.9; Glatas5.14;
Tiago2.8
209 Levtico19,20

26
Ndapeui r xoo huguykue reve. Penembaekuaa eme,
penembaevyky rei eme guive.
27 Pejaya eme pendea ijapuai agu rami, ne pejaya eme

penerendyva apy rupi.n 28 Omanoa r penhekyxmba rei eme penderoo


rupi, penhembojeguapa rei eme guive. Xee ae ma Senhor.


29 Pembojejavy eme penderajy kuery itavy rei vae ikuai agu,

pendeyvy hae javi rupi penhembotavy vy teko vai rupi anho pendekuai
e agu. 30 Pemboete r xevygua sbado ra, hae xevygua henda ikya

e vae. Xee ma Senhor.


31 Peo eme omanogue mboayvua kuery re, ne imbaekuaa vae

kuery re. Peka eme, hae kuery reve vy penhemongya e agu. Xee ma
Senhor Penderuete.
32 Pepu peamy hia ximbai vae renonde py, pemboete r

tujakueve ikuai vae. Penderuete renonde avi peiko pejerokyjea rupi. Xee
ma Senhor.
33 Amboae regua pendeyvy re ikuai vae pemoingo axy rei eme.

34 Amboae regua penembyte ikuai vae pereko r pa py aegua perekoa


rami. Pemboaxy r pe ae penhemboaxya rami, mbaeta Egito yvy re


amboae regua pe voi peiko rire. Xee ma Senhor Penderuete.

Deuteronmio25.1316
35
Pejokore eme joeko re peikuaa potaa py, ne yvyrai py mbaemo
pea vy, mbaemo pepejaa py, ne hyru py mbaemo peaa py.
36 Mbaemo opejaa, ipoyia, ajaka hae galo ma haeveai ramigua meme

r peiporu. Xee ma Senhor Penderuete Egito yvy gui penerenombaare.


37 Pendekuai r xeayvua aeja vaekue hae javi rupi, pejapopa r ajapo

uka vaekue. Xee ma Senhor.

Nhomoingo axyague repy re ijayvua

20  Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Aipore avi r Israel kuery pe: Ava ma guive r Israel
kuery e vy amboae regua pe kuery mbyte rupi ikuai vae Moloque
pe guay kuery omboaxa ramo pejuka r. Pendeyvy re pendekuai vae
ae r pejapipa ita py.o 3 Hae vae rovai xee voi apu vy aipea r heta

vae kuery mbyte gui, mbaeta Moloque pe guay kuery ae omboaxa vy


omongya xevygua henda ikya e vae, hae nombovarei xerery ikya
e vae. 4 Xapya rei pendeyvy re pendekuai vae penderexa pemboty r

pexa e agu amongue guay kuery Moloque pe omboaxa r, hae rami

n
19.2728 Hae jave py amboae regua kuery ma omanoa r ipya vai vy ojaya r oa
ijapuai agu rami, hae opa mar r onhekyxmba rei (21.5; Deuteronmio14.12).
o
20.2 Levtico18.21
Levtico20 210

vy ndapejukai r. 5 Hae ramo ma xee ae r apu hae vae ava hae


hoo pygua kuery hae javi rovai. Aipeapa r heta vae kuery mbyte gui,
hexeve Moloque pe onhembotavy uka vaekue hae javi guive.
6 Hae gui amongue oo r omanogue mboayvua kuery pe oporandu

agu, hae rami e vy imbaevyky vae kuerya py oo r hae kuery reve


vy onhembotavy uka agu. Hae ramo hae vae rovai xee ae apu vy
aipea r heta vae kuery mbyte gui. 7 Hae nunga rupi pejekyao uka ke

ikya e vae peiko agu, mbaeta xee ma Senhor Penderuete. 8 Peiko

ete r xeayvua aeja vaekue rupi, pejapopa ete. Xee ma Senhor xevygua
ikya e vaer penemoingo vae. 9 Mavae r rei ava nguu e vy oxy re

ijayvu vai ramo pejuka r. Nguu e vy oxy re ijayvu vai rire hexe ae r
o huguy pemoague re opaga agu.p
10 Oir rayxy reve ava itavy ramo pejuka r, kunha itavy vaekue

voi. 11 Nguu rayxy reve ava onheno vy ojejavy nguu pe ae. Hae r

mokove r pejuka. Hae kuery re ae r o huguy pemoague re opaga


agu. 12 Guay rayxy reve ava onheno ramo pejuka r mokove,

ndaeveipa vae ojapo rire. Hae kuery re ae r o huguy pemoague


re opaga agu. 13 Hae gui ava meme ri kunha rami joguereko vae ma

mokove ojapo okuapy ojeguarupy. Pejuka r. Hae kuery re ae r o


huguy pemoague re opaga agu. 14 Xapya rei pete ava joguereko r

pete kunha hae ixy reve. Hae ramo haeve vae ae. Peapypa r ava hae
kunhague, penembyte hae rami ete teko vai ojapoa ve agu. 15 Mymba

reve ri ava itavy ramo pejuka r, pejuka avi r mymba. 16 Kunha ri


mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy ramo pejuka r kunha vae hae


mymba avi. Hae kuery re ae r o huguy pemoague re opaga agu.
17 Xapya rei pete ava ogueraa r gueindy nguu rajy vae, hae e

vy oxy memby, hexeve ojejavy agu. Hae ramo ma haeve vae ae. Hae
kuery oipeapaa r heta vae kuery mbyte gui. Gueindy reve ae ojejavy
rire hexe ae r o ojejavyague re opaga agu. 18 Xapya rei pete kunha

gueko re oiko vaeri ava oguereko vy ojejavy r. Heko regua oexa, hae
kunha vae voi gueko regua oexa uka rire mokove oipeaa r heta vae
kuery mbyte gui. 19 Hae rami ae avi ejejavy eme ndexy kypyy e vy

nderyke reve, ne nderu reindy reve voi. Neretar aei reve rejejavy rire
ndere ae r o rejejavyague re opaga agu. 20 Oxyy reve ava onheno

vy otuty pe voi ojejavy. Hexe ae r o ojejavyague re opaga agu. Hae


rami vy omano r tay ve re. 21 Guyvy e vy guykey rayxy reve ri ava

joguereko vy haeve vae ae oiko, guykey e vy guyvy pe ojejavy rire


tay ve re r oiko.
22 Hae nunga rupi peiko r xeayvua aeja vaekue hae javi rupi,

pejapopa ajapo uka vaekue, yvy pendekuai agu py rogueraa ague gui

20.9 Mateus15.4, Marcos7.10


p
211 Levtico20,21

pendepeapaa e agu. 23 Pendekuai eme penerenonde gui aipea vaekue


regua ikuaia rami, mbaeta hae nunga hae javi hae kuery ojapo vae.
Hae nunga rupi ae xee ajou vai. 24 Hae r pe kuery pe ma aipoae ae

ma: Hae vae yvy re ae r pendekoa, pendekoar ae ame, yvy kamby


hae ei oata ea. Xee ma Senhor Penderuete yvy regua kuery mbyte
gui pendepeaare. 25 Hae nunga rupi a peikuaa r mymba hae guyra

haeve vae hae haeve vae reve joo ramigua ea. Penhemoingo eme
ojeguarupy mymba re rive, guyra, e vy yvy ry rupi onhembotyryry
ovy vae re rive, mbaeta hae rami ikuai vae pendegui aipea rire
haeve vae memea peikuaa agu. 26 Ikya e vae r peiko xevy guar,

mbaeta xee Senhor ikya e vae aiko ramo, hae yvy regua kuery
mbyte gui roipea xevy guar ae pendekuai agu.
27 Hae gui ava e vy kunha te omanogue mboayvua, hae vy

imbaevykya rupi oiko vae pejuka r. Pejapipa r ita py. Hae kuery re
ae r o huguy pemoague re opaga agu.

Sacerdote kuery regua lei oa

21  Senhor aipoei Moiss pe:


1

Ndeayvu Aro ray kuery sacerdote ikuai vae pe. Hae vy


aipore: Sacerdote kuery ma ndaevei onhemongya agu heta vae kuery
ikuaia py omano vaekue re opokoa py, 2 hetar aei re e ramo, ixy,

tuu, tay, tajy, tyvy e vy tykey aei, 3 hae heindy aei voi kunhatai

omenda e teri vae retekue re opoko vy onhemongya te haeve avi.


4 Heta vae kuery renondegua sacerdote kuery ikuai vae vy ndaevei

onhemongya rive agu, haeve vae oiko e agu. 5 Sacerdote kuery


ma oak nombopire rei r, guendyva voi ndojayai r, nonhekyxmba


rei r guive guete rupi. 6 Hae kuery ma Nguuete pegua ikya e vae

r ikuai, Nguuete rery nombovareai agu rami e, mbaeta Senhor pe


ae mbaemo oapy vy omboaxa, tembiu Senhor pegua guive. Hae vy
ikya e vae r ikuai. 7 Hae kuery ma guayxyr ndojoui r kunha itavy

rei vae, e vy omboetepy e. Ndojoui r ime omox vaekue, mbaeta


sacerdote ma ikya e vae, Nguuete pe ete oiko vae. 8 Hae nunga rupi

remboaxa r xevy guar, Nguuete pegua tembiu mea ikuai ramo. Hae
kuery ikuai r ikya e vae, mbaeta xee Senhor pendekyaoa aiko
vae ma ikya e vae aiko. 9 Pete sacerdote rajy onhembotavy reia py

omboetepy e onhemoingoa ma nguu voi nomboete ukai vy. Hae ramo


oapypaa r.
10 Hae gui sacerdote yvateve vae ma tyvy kuery mbyte gui oiporavo

vy inhak re onhoa azeite Senhor pe omboaxaa agu regua, hae ao


ikya e vae py onhemonde agu oikyaoa ramo ma nomoatyr ei r
oa, ne nomondoroi r oao. 11 Ne nonhembojai r teve tetekue re, ne

tuu e vy ixy ae omano te hae nonhemongyai r hetekue re. 12 Hae


Levtico21,22 212

ma noi r henda ikya e vae gui, nombovare ei r Nguuete pegua


henda ikya e vae, hexe azeite Tuuete pe nhomboaxaa agu regua
omoa rire. Xee ma Senhor. 13 Guayxyr ma kunhatai omenda e teri

vae anho r ojou. 14 Guayxyr ndojoui r imeve vae, ne opoi pyre,


omboetepy e ne itavy rei vae, hae rami rgue py kunhatai omenda


e teri vae hae kuery vae regua ae r ojou guayxyr, 15 hae rami vy

amboae kuery mbyte guay kuery nombovare ei agu, mbaeta xee


Senhor ae aiko xevygua ikya e vaer amoingo vae hei.
16 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

17 Ndeayvu r Aro pe. Hae vy aipore: Neramymino kuery, a


guive ikuai vaer voi, hae kuery vae regua re ivaikue reia oa vae
nonhembojai r Senhor Nguuete peguar tembiu omboaxa agu.
18 Peteve ava hexe ivaikue reia oa vae nonhembojai r: ava hexa pyxo

e vae, e vy ipy xogue vae, hova pguei vae, e vy hete vaikuei


vae, 19 ipy e vy ipo op vaekue, 20 ojeroa reii vae, kyri rei vae, e

vy hexa ray hua xii vae, hemomba vae, ipire ijaipa rei vae, hae
vy hay opu vaekue. 21 Peteve ava sacerdote Aro ramymino vae regua

te hexe ivaikue reia o ramo nonhembojai r Senhor pe mbaemo oapy


vy omboaxa agu. Hexe ivaikue reia o ramo nonhembojai r Nguuete
pegua tembiu omboaxa agu. 22 Hae rami avi hae vae regua ma

Nguuete pegua tembiu hou te haeve, tembiu ikya e vae, ikya e


ete vae te. 23 Hae rami te hexe ivaikue reia o ramo ndoikei r ajukue

ok regua katyi peve, ne novai r altar oa peve, xevygua henda ikya


e vae nombovare ei agu, mbaeta xee ma Senhor xevygua ikya e
vaer amoingo vae hei.
24 Hae rami Moiss ijayvu Aro, tay kuery hae Israel kuery hae javi

pe.

Tembiu haeve vae regua lei oa

22  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Aipore Aro hae tay kuery pe mbaemo ikya e vae
Israel kuery xevy ome vaekue re topena rive eme, xerery ikya e vae
nombovare ei agu. Xee ma Senhor.
3 Aipore avi hae kuery pe: Pe kuery hae peneramymino kuery

ikuai vae regua te hexe haevea o teri reve mbaemo ikya e vae xee
Senhor pe Israel kuery ome vaekue re onhemboja ramo oipeaa r
xerenonde gui. Xee ma Senhor. 4 Aro ramymino kuery regua te lepra

oguereko, e vy hete guigua opyta e vae ndoui r tembiu ikya e


vae, ojekyaopa ea ja. Hae rami ae avi mbaemo haeve vae re opoko
vae avi, tetekue re ovy vaekue, e vy ijay opyta e xapya vae, 5 hae

vy onhembotyryry vae re opoko vy haeve vae oiko vaekue, e vy


ava ndojekyao ukai teri vae re, mbaemo re rei tema ovy vy haeve
213 Levtico22

vae r oiko. 6 Hae nunga re opoko vaekue rei tema oiko avi r haeve

vae kaaru peve. Hae rami vy tembiu ikya e vae hou agu ndaevei,
yy py ojaupa ranhe ea ja. 7 Hae gui kuaray oike ma jave haeve vae ju

r oiko. Hae vy re hou temibiu ikya e vae, ixupe guar vaekue ae


ramo. 8 Sacerdote kuery ndoui avi r mymba omano rive vaekue e vy

omboaypa pyre, hae nunga py onhemongya e agu. Xee ma Senhor.


9 Hae kuery ma xereve guar aeja vaekue rupi r ikuai, hae kuery

omano e agu ojejavya re opaga agu o vae kuxa, hae kuery ae


onhemongya rire. Xee ma Senhor ikya e vaer amoingo vae.
10 Hae r amboae regua peteve ndoui r tembiu ikya e vae.

Sacerdote kuerya py oke vy ou vae, ne ixupe ombaeapo vae kuery


ma voi ndoui r. 11 Hae rami avi xapya rei sacerdote operta re ae r

ojogua escravo-r. Hae vae regua ma haeve r hae nunga gui hou
agu. Hopy ae oikoi vaekue voi hexeve okaru avi r hembiu re. 12 Hae

rami te sacerdote rajy amboae regua re ri omenda vy ndokaruvei r


ikya e vae ome mbyre re. 13 Hae rami avi xapya rei sacerdote rajy

imeve vae oiko, hae e vy opoi pyre, hae imemby e teri vy nguu
ro py ju ojevy r kunhata jave oikoague py. Hae vy ma haeve r nguu
rembiu re ju okaru agu. Hae r amboae regua ma peteve ndaevei hae
nunga re okaru agu. 14 Xapya rei amongue oikuaa pota e re mbaemo

ikya e vae hou r. Hae rami ri vy ma haekue regua ryve omeve


ju r sacerdote pe, pete nhiru ikuai nhav ry pete-te ju r omeve
ikya e vaekue repy. 15 Sacerdote kuery ndaevei nombovarei agu

mbaemo ikya e vae Senhor pe Israel kuery ome vae, 16 mbaeta

hae rami ri vy ojapo r hexe ae ojejavyague re opaga agu o agu rami,


mbaemo ikya e vae houague kuxa, mbaeta xee ma Senhor ikya e
vaer amoingo vae.

Mymba ivaikue rei e vae anho ome agu re ijayvua


17Senhor aipoeive ju Moiss pe:
18
Ndeayvu Aro hae tay kuery pe, hae Israel kuery hae javi pe.
Hae vy aipore: Xapya rei Israel kuery vae regua, hae vy amboae
regua Israel kuery mbyte rupi ikuai vae ogueru r mbaemo ome
vaer, onhemboayvuague ojapopaa regua mbae, e vy onhenhanduai
rami ome vae. Hae nunga Senhor pe oapy vy ome vaer ogueru
ramo 19 xee ajopy r mymba ava ivaikue rei e vae anho, vaka ray,

vexai e vy kavara. 20 Hae r mymba ivaikue rei vae ma napemei


r, mbaeta hae nunga ma xee ndajopyi r pendepo gui. 21 Hae gui


xapya rei xee Senhor pe amongue ome r pete rami ikuaia regua,
onhemboayvuague ojapopaa regua, e vy onhenhanduai rami ome
te, vaka ray, e vy guymba kuery mboae guigua. Hae ramo mymba
ajopy agu ma ivaikue rei e vae. Hae vae re ne pete henda py
Levtico22,23 214

ivaikue reia o agu ndaevei. 22 Hae r oexa e vae, ikarguei, e


vy hova pguei vae, ijai vaikue vae, hemomba vae, e vy ipire rupi
iove rei vae, hae nunga ma ndaevei xee Senhor pe peme agu, ne
altar ry ma voi napemo r xee Senhor pe peapy agu. 23 Hae rami

avi vaka ray e vy vexai hete vaikuei vae haeve r penhenhanduai


rami peme agu, hae r penhemboayvuague pejapopaa reguar ma
ndajopyi r. 24 Senhor pe napemei r mymba hay raxy vae, omou

mbyre, oayjo pyre, hae vy ojaya pyre. Hae nunga pejapo eme yvy
pendekuaia re. 25 Ne amboae regua kuery po gui pejopy eme avi hae

nunga mymba Penderuete pegua tembiu peme agu, mbaeta ivaikuea


oa kuxa ndaevevei ae ma. Hae nunga ma ndajopyi r pendepo gui.
26 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

27 Vaka ray, e vy vexai oikoi rire ma sete ra peve r oiko ixya


py. Oito ra guive mae haeve xee Senhor pe peapy vy peme agu.
Hae ramo ma xee ajopy r. 28 Vaka, e vy vexai te petei ra pyve

pejuka eme mokove imemby reve. 29 Senhor perovyaa rupi mbaemo


peme vy ma pendejou por agu rami peme. 30 Hae vae rave

peupa r. Mbaeve pemoembyre eme ko jevy guar. Xee ma Senhor.


31 Hae nunga rupi peiko r ajapo uka vaekue rupi, pejapopa r. Xee

ma Senhor. 32 Pembovare e eme xerery ikya e vae, mbaeta Israel


kuery mbyte aikuaa uka r ikya e vae aikoa. Xee ma Senhor ikya e
vaer penemoingo vae. 33 Egito yvy gui roguerupa vaekue Penderuete

aiko agu. Xee ma Senhor.

Senhor pegua ngaru ikuai vae re ijayvua

23  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu r Israel kuery pe. Hae vy aipore: Ngaru
Senhor peguar oaangaa pyre ma peikuaa uka r ikya e vae memea
penhemboaty agu. Povae ma xevygua ngaru ikuai vae.

xodo23.12
3
Seis ra re pembaeapo r. Hae r sete araa ma sbado, xevygua
pepytuu hae penhemboaty agu ra ikya e vae. Mbaeve py
napembaeapoi r, mbaeta sbado Senhor pegua ra, mamo r peikoa
rupi rei.

xodo23.14,15; 34.18; Deuteronmio16.18


4
Povae ma ngaru Senhor oaanga vaekue meme, ra ikya e vae
penhemboaty agu. Peikuaa uka r oaangaague ra ojeupity nhav.
5 Jypyigua jaxy re, catorze araa py, kaarui ma jave ojeupity r Senhor

pegua Pscoa ra. 6 Hae vae jaxy re ae quinze araa py oiko r Senhor

pegua ngaru mbojape imbovua revegua e vae regua. Sete ra peve r


215 Levtico23

peu mbojape imbovua revegua e. 7 Jypyia ra ma pejapo r nhemboaty


ikya e vae. Hae vy pembaeapo eme mbaeve py. 8 Sete ra re peme


r mbaemo Senhor pe peapy vy. Hae gui sete araa py ma oiko r


nhemboaty ikya e vae. Pembaeapo eme mbaeve py.

xodo23.16; 34.22,26
9Senhoraipoeive Moiss pe:
10
Ndeayvu Israel kuery pe. Hae vy aipore: Yvy ame vaekue
re peva ma vy pemono r mbaemo penhot vaekue. Mbaemo aju
pemono vae gui ma sacerdote pe peru r jypyi pejokua vaekue
regua iporgueve peme vaer. 11 Hae vae jokuaa sacerdote oupi reve

ombovava r Senhor renonde, pendejou por agu. 12 Sbado ra rirei


r sacerdote oupi reve ombovava. Mbaemo aju ojokua pyre oupia ra


ae r peme avi pete vexai ivaikue rei e vae, pete maet oguereko
vae, Senhor pe peapy vy peme agu. 13 Hae gui mbaemo aju guigua

peme vaer moko ryru trigo iporve vae azeite reve omona mbyre.
Hae vae ma peapy vy peme r, heaku por r Senhor ojou por
agu. Peru avi r pete ryru vinho ixupe penho vaer. 14 Ndapeui r

mbojape, trigo maimbe, ne mbaemo rayngy, Penderuete pe peme


vaer peru ea ja. Hae rami agu ma rakae r peve aeja vaekue
penderekor, pendekuaia rupi hae javi guar ae.

Deuteronmio16.912
15
Hae gui peipapa r ra, sbado ra rirei jokuaa oupi reve
ombovava pyr perua ra guive peipapa r sete semana hae javi re.
16 Hae gui sete-a sbado rirei ra guive ma cinqenta ra jevy r

peipapa. Hae gui ma peru ju r Senhor pe mbaemo aju guigua peme


vaer. 17 Pendekoa gui peru r moko mbojape oupi reve ombovava pyr.

Moko ryru trigo gui r pejapo. Imbovua reve r pembojy. Hae vae ma
jypyigua Senhor pe peme vaer. 18 Hae gui mbojape reve peme avi

r sete vexai ray ivaikue rei e vae, pete maeti vae meme, hae
pete vaka ray, hae gui moko vexai. Hae nunga peapy uka vy peme
r Senhor pe, pete rami pendekuaia regua hae vinho penho vae reve.
Peapy uka vy r peme, heaku por r Senhor ojou por agu. 19 Hae

gui pete kavara peme avi r pejejavyague re, hae moko vexai pete
maet vae ju r peme pete rami pendekuaia reguar.
20 Hae nunga ma sacerdote oupi reve ombovava r, trigo jypygua

gui mbojape pejapo vaekue reve. Hae nunga Senhor renonde oupi
reve ombovava pyr peme, moko vexai ray reve. Hae nunga ma
Senhor pegua ikya e vae, sacerdote kuery hou vaer. 21 Hae vae

rave oikuaa uka r nhemboaty agu ra ikya e vaer. Pembaeapo


eme mbaeve py. Hae vae ma ojapo uka pyre rakae r peve guar,
Levtico23 216

pendekuaia hae javi rupi, hae peneramymino kuery ikuai vae peguar
avi.
22 Hae gui pendeyvy re penembaety rupi pemono vy ndapeo jevyi

r penembaety rembe rupi gui peruve agu, ne hary peity rive vaekue
pemono eme. Tove iporiaukuei hae amboae regua kuery peguar. Xee
ma Senhor Penderuete hei.
23 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

24 Ndeayvu Israel kuery pe. Hae vy aipore: Sete jaxya re ijypyia ra


py ma oiko r xevy pepytuu hae penemaendua agu ra. Mimby guaxu


pemonhe r penhemboaty agu, ra ikya e vae ramo. 25 Mbaeve

py pembaeapo eme. Hae rami rgue py Senhor pe r peru peapy vy


peme vaer.

Jejavya ojaoia agu ra re ijayvua


26 Senhor
aipoeive Moiss pe:
27
Hae gui hae vae sete jaxya vae re, dez araa py ma ojeupity r
jejavya ojaoia agu ra. Oiko r nhemboaty ikya e vae, penenhe py
pejexavaia rupi pendekuai agu. Hae rami vy Senhor pe peru r peapy
vy peme vaer. 28 Hae vae ra ma mbaeve py napembaeapoi r,

pejejavyague ojaoia agu ra, Senhor Penderuete renonde pejejavyague


pejaoi uka agu ae. 29 Hae vae ra onhe py ojexavaia rupi e ikuai

vae oipeaa r heta vae kuery mbyte gui. 30 Hae vae ra mbaemo

py ombaeapo vae ma xee ae amokanhy r heta vae kuery mbyte gui.


31 Mbaeve py napembaeapoi r. Hae vae ma ojapo uka pyre rakae

r peve guar peneramymino ikuai vae peguar, pendekuaia hae javi


rupi. 32 Sbado ra rami oiko r xevy pe pepytuu agu ra, penenhe

py pejexavaia rupi peiko agu. Hae vae jaxy re nove araa py kaarukue
guive, hae ko jevy kaaru peve ma pepytuu r sbado ra pemboetea
rami.

Ngaru oikoa ra oguyi py ikuai agu re ijayvua


33 Senhor
aipoeive ju Moiss pe:
34
Ndeayvu Israel kuery pe, hae vy aipore: Sete jaxya vae re quinze
araa py ma oiko r Senhor pegua ngaru oguyi py pe agu regua. Sete
ra re r oiko. 35 Jypyia ra ma oiko r nhemboaty ikya e vae. Hae

rami vy mbaeve py napembaeapoi r. 36 Sete ra re r Senhor pe


peme mbaemo peapy vy. Oito araa py ju r oiko nhemboaty ikya e


vae, Senhor pe peme agu mbaemo peapy vy. Ixupe penhemboaty
agu ra ramo mbaeve py napembaeapoi r.
37 Hae vae hae javi ma Senhor pegua ngaru oiko agu ra

oaanga pyre. Ojeupity nhav peikuaa uka r nhemboaty ikya e


vaer, Senhor pe peme agu mbaemo peapy vy, tata py oapya
217 Levtico23,24

vaer, mbaemo aju guigua, mymba ojukaa vaer, hae mbaemo rykue
onhoa vaer, pete-te regua ma hira py por r peme. 38 Oiko

avi r Senhor pegua sbado ra, hae mbaemo peme agu ra,
hae penhemboayvuague pejapopaa regua, hae Senhor pe mbaemo
penhenhanduai rami peme agu hae javi.
39 Hae gui sete jaxya re quinze ra py ma pendeyvy re penhot

vaekuea pemonomba ma vy sete ra re pejapo r ngaru Senhor


pe. Jypyia ra, hae gui oito araa py ju r oiko xevy pepytuu agu.
40 Jypyia ra py ma peru r yvyraa iporgueve vae, pindo rogue, yvyra

rogue porgue, hae salgueiro yy rembe rupi hia vae rogue guive. Hae
rami vy sete ra re pevya r Senhor Penderuete renonde. 41 Hae rami

vy pejapo r ngaru Senhor pegua, sete ra re maeta nhav. Hae vae


ma ojapo uka pyre rakae r peve guar, peneramymino kuery ikuai vae
peguar. Sete jaxya py ae r pejapo. 42 Sete ra peve r pe oguyi yvyra

rogue gui pejapo vaekue gury. Israel kuery regua hae javi to oguyi py,
43 peneramymino kuery oikuaa agu, mbaeta Egito yvy gui Israel kuery

xee anomba jave ajapo karamboae oguyi gury ikuai agu rami. Xee ma
Senhor Penderuete hei.
44 Hae rami Israel kuery pe Moiss omombeu porve ngaru Senhor

pegua oaangaague ra.

xodo27.20,21

24  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu Israel kuery pe ogueru agu azeite etei oliveira
onhami mbyre guigua tataendy reguar, hae rami vy hexak riae oiny
agu ogue e re. 3 Hae vae re ma Aro opena por r oikovy oguy

nhemboaty oaty py Senhor ayvu oaty renonde, ajukue ok regua kyv


rupi, kaaru guive kogue peve. Hae vae ma rakae r peve guar ojapo
uka pyre peneramymino kuery ikuai vae peguar. 4 Senhor renonde

tataendy y ouro etei gui ojapo pyre ry ikuai r hendy vae. Hae vae re
hae opena riae r oikovy.

Senhor pegua mesa ry mbojape o vae re ijayvua


5
Hae gui trigo iporve vae rejou vy rejapo r doze mbojape. Pete-
te ma moko ryru gui r rejapo.q 6 Hae gui mesa ouro guigua vae ry

remo r moko ryxy rupi. Pete-te ryxy rupi ma mboapy meme r remo
Senhor renonde. 7 Pete-te ryxy ry rupi ma remo r heaku por vae.

Hae vae ma mbojape hae javi rekovia oapy vy omea r Senhor pe.
8 Sbado nhav Aro omoatyr pori r Senhor renonde. Ojapo riae

r Israel kuery re vy, rakae r peve xereve guar aeja vaekue rami vy.

q
24.5 Mbojape pete-te ma dois quilos trigo gui r ojapo.
Levtico24,25 218

9Haevae mbojape ma Aro hae tay kuery peguar, henda ikya e vae
py ae hou okuapy agu, mbaeta ikya e ete vae hae kuery pe, Senhor
pe mbaemo oapy vy ome mbyre revegua, rakae r peve guar ajapo
ukaague rami vy.

Senhor re ijayvu vai vae opaga agu re ijayvua


10 Hae
gui Israel kuery mbyte pete oiko Israel regua pia, Egito pygua
ray. Hae vae ava Israel regua pia vae ma Israel regua ae reve joe opu
hae kuery rekoa py. 11 Israel regua pia vae ma ojejavy vy ijayvu vai

Senhor rery re. Hae ramo Moiss oa py oguerua. Ixy ma D regua


Dibri rajy Selomite. 12 Hae r ava vae nhu py ombotya hekor Senhor

oikuaa uka ea ja.


13 Hae rami r Senhor aipoei Moiss pe:

14 Peipea ijayvu vai vaekue pendekoa gui mombyryi. Hae ramo


inhak ry henduare kuery hae javi tomo opo. Hae gui heta vae kuery
hae javi r ojapipa ita py.
15 Aipore Israel kuery pe: Mavae r rei Nguuete re ijayvu vai vae

ma hexe ae r o ojejavyague re opaga agu. 16 Senhor rery re ijayvu vai


vaekue ma pejuka r. Pe kuery hae javi r pejapi ita py. Amboae regua
kuery, e vy Israel regua ae te Senhor rery re ijayvu vai ramo ojukaa
r. 17 Jojuka vae rei tema ojukaa avi r. 18 Hae r mymba jukaare

ma amboae ju r ome hekovia, haekue ramigua etei. 19 Amongue

vae rei joupe ojapo vai ri ramo joe ojapoague re pejapo avi r hexe:
20 nhomopague re pemop avi r, joexa omombuague re pemombu avi

r hexa, nhoa omopague re pemop avi r ha. Nhomoingo axyague re


pejapo avi r hexe.r 21 Mymba jukaare ma amboae ju r ome hekovia.

Hae r ava ri ojuka ramo ma ojukaa avi r. 22 Lei petei rami ae r


peiporu, amboae regua kuery hae Israel kuery vae regua pe te. Mbaeta
xee ma Senhor Penderuete hei.
23 Hae ramo Israel kuery pe Moiss aipoei ijayvu vai vaekue tekoa gui

mombyryi oipea vy ita py ojapipa agu. Hae ramo Israel kuery ojapo
okuapy Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami.

xodo23.10,11

25  Senhor
aipoei Moiss pe Sinai yvyty re o teri jave:
1
2
Ndeayvu Israel kuery pe, hae vy aipore: Pendeyvyr
ame vaekue py peva ma ramo yvy ae opyta rive jepi r oupy
Senhor pe sbado ra py rami. 3 Mboapy meme maet re penhot r

penembaety rupi, mboapy meme maet re avi r pendeuva ty rupi


pemoatyr hak, hae vy pemono r hia. 4 Hae r sete maet re ma

r
24.20 Mateus5.38
219 Levtico25

oiko r sbado ra py rami yvy opytuu agu, Senhor pe ae r opyta


rive sbado ra py rami. Hae vy napemaeti r penembaety rupi,
ne pendeuva ty rupi hak napemoatyri r guive. 5 Penembaety rupi

henho rive vaekuea voi napemonoi r, ne uva rak pemoatyr


eague rupi voi ndapeipooi r. Hae vae maet re ma yvy opyta
rive r xevy. 6 Hae rami avi yvy opyta rivea ja hia rive vaekue ma

haeve r peu agu, pe, penembiguai kuery avakue hae kunhague,


pvy ombaeapo vae hae amboae regua pendereve ikuai vae guive.
7 Penerymba kuery hae mymba kuery pendeyvy re ikuai vae voi okaru

avi r mbaetygue hae javi rupi.

Maet jubileu epy vae re ijayvua


8
Hae gui peipapa r maeta oaxa vae, sete maeta sete-kue peve
r peipapa. Hae rami vy sete maeta sete-kue peipapa vae hae javi vy
quarenta e nove maeta r peipapa. 9 Hae gui sete jaxya vae re, dez

araa py ma pemonhe at r mimby guaxu. Jejavya ojaoia ra py ae


r pemonhe pendeyvy hae javi rupi onhendu agu rami. 10 Hae vy

cinqenta maet ma peikuaa uka r maet ikya e vaea, yvy jave


rupi ikuai vae pe peikuaa uka avi r opa mbae pepoi rivepa agu. Hae
vae maet ma jubileu pendevy peguar aeja vae. Hae rami vy pete-
te pejevypa r peovy pendeyvy ae katy, hae peneretar kuerya katy
ae. 11 Cinqenta maet ojeupity nhav oiko r jubileu maet pendevy

pegua. Hae vy napemaeti r, ne napemonoi r henho rive vaekue


gui, ne uva rak pemoatyr eague rupi voi ndapeipooi r. 12 Mbaeta

jubileu maet oiko, ikya e vae pendevy. Hae vy penembaety rupi hia
rive vaekue r peu.
13 Jubileu maet re ma pete-te pejevy r penderekoa katy ae.

14 Xapya rei neir pe mbaemo revende, hae e vy neir gui mbaemo


rejogua ri vy ekore eme nderykey, e vy nderyvy. 15 Mbaeta jubileu


maet oiko guive mbovy maet oaxa vaekue reipapaa rami vy r neir
gui yvy rejogua vae repyr peikuaa. Mbaeta oyvy ndevy hae ovende
jave jubileu maet ojeupity jevy agu remono agu mbovy maet oata
teria rami vy peikuaa r hepyr. 16 Heta maet re guar ri vy hepyve

r, hae r mbovyi maet re guar ri vy ma ndaepyive r, mbaeta


ndevy hae omboepy r mbovykue pa remono agu rami. 17 Hae nunga

rupi pekore eme peneir kuery. Hae rami rgue py pete-te Penderuete
renonde pejererokyjea rupi pendekuai, mbaeta xee ma Senhor
Penderuete.
18 Pendekuai xee ajapo uka vaekue rupi, xee aipotaa rami pejapopa

agu. Hae rami vy r pendekuai por pendeyvy re. 19 Hae rami vy yvy

re mbaemo hia por r, peuxea rami r peu, pendekuai por r guive.


20 Xapya rei aipopeje r: Mbae tu jau r sete maeta re, nanhamaeti

Levtico25 220

ne nhanembaety gui nhamono e re? peje r xevy. 21 Hae ramo


ma mboapy meme maeta re ajou uka retave r pendevy, mboapy


maet peve mbaemo hia agu rami. 22 Hae gui oito maeta re mae ma

pemaet jevy vy peu r pemono ypy vaekue rive, nove maeta peve.
Penhot jevy vaekue hia ea ja peu r inhymague gui. 23 Hae gui

pendeyvy napevendei r rakae r peve guar, mbaeta yvy ma xembae


ae, hae r pe kuery ma xevy r kovae yvy regua e, amboae guigua
yvy rupi oguata vae rami rive. 24 Hae nunga rupi yvy pendekuaia hae

javi rupi yvy ja pe ae ju r pejogua uka.


25 Xapya rei penderyvy e vy penderykey iporiaukuei vy oyvy

ovende ramo pete hetar ou r hepyar, hae vy ojogua jevy r yvy


tyvy e vy tykey ovende vaekue. 26 Xapya rei amongue ndoguerekoi

guetar oyvy jogua jevyar te hae ae r ojou hepyr ojogua jevy agu.
27 Hae rami vy hae oipapa r mbovy maet re pa ojapo ma ovendeague,

hae gui jubileu maet ojeupity agu oata teria rami vy ome r oyvy
joguaare pe, hae gui oyvy katy ae r ojevy ju. 28 Hae rami avi yvy

repyr ndojoui ramo yvy ovende vaekue opyta r ijoguaare po py ae,


jubileu maet ojeupity jevy ea ja. Hae gui jubileu ojeupity jevy ramo
ipo gui ojopy ju r oyvyr.
29 Hae gui xapya rei tet ikorapa vae py amongue ngoo oguereko

vae ovende te ovendeague ra guive pete maet ndoaxai teria ja


haeve ojogua jevy agu. Pete maet oaxa ea ja haeve ju r ojogua
agu. 30 Hae rami avi ojogua jevy e re pete maet oaxa ma rire oo

tet ikorapa vae py o vae opyta ae r ijoguaare po py, hae oiko rire
hamymino kuery po py ju, rakae r guar. Jubileu maet ojeupity te
ijoguaare nomevei r ivendeare pe. 31 Hae r oo tekoai ikora e vae

py o vae ma yvy hovai rupi o vae rami r omboepya. Hae nunga ma


haeve riae r ojogua jevy agu, hae vy jubileu maet ojeupity jave py
ijoguaare ome ju r ivendeare pe. 32 Hae r levita kuery ret rupi ma

ngoo ovende rire te rakae r peve guar haeve ojogua ju agu. 33 Xapya

rei levita ngoo guet py ovende vaekue ndojogua jevyi te ijoguaare


ome nho r jubileu maet ojeupity jevy ramo. Mbaeta levita kuery
ret py hoo ikuai vae ma imbae ae r o Israel kuery mbyte rupi. 34 Hae

r hae kuery ret yvry yvy itui vae ma novendei r, mbaeta imbae ae
r itui rakae r peve guar.

Deuteronmio15.711
35
Xapya rei nderyvy e vy nderykey iporiau vy ikangypa ramo
pemongaru r. Amboae regua pendeyvy rupi ikuai vae reipytyva rami
rereko avi r ndereve. 36 Ixupe perta reiporukaa ryve emboekovia uka

retave eme. Hae rami rgue py Nderuete renonde rejererokyjea rupi


eiko, ndereve nderyvy kuery, nderykey kuery ikuai por agu rami.
221 Levtico25

37Hae kuery pe perta ndereiporukai r remboekovia uka retave agu


rive, ne tembiu voi nerevendei r hae kuery pe hepyve re. 38 Xee ma

Senhor Penderuete. Egito yvy gui roguerupa Cana yvy ame, hae
Penderuete aiko agu.

Escravo kuery regua lei oa


39 Hae gui nderyvy e vy nderykey ndereve oikoa py iporiau vy
nerembiguair onhevende te ereko eme escravo rami. 40 Ndea py oiko r

ombaeapo vae e vy amboae regua rami. Jubileu maet ojeupity jevy


pevei r ombaeapo ndevy. 41 Hae gui ma ndero gui ojepea vy guay

kuery reve ojeoipa jevy r nguu kuery rekoague katy. 42 Mbaeta pe


kuery ma Egito yvy gui xevygua escravo rami ae arupa vaekue. Hae
nunga rupi napenevendeai ju r amboae pegua escravo-r. 43 Hae nunga

rupi ejoguereko poyi eme. Hae rami rgue py Nderuete renonde eiko
rejererokyjea rupi. 44 Xapya rei ndevygua escravo-r ava e vy kunha

ma pendeyvy yvry rupigua anho r pejogua. Hae gui ae r pejou


escravo-r. 45 Haeve avi mombyry guigua penembyte ikuai vae ray

kuery pejogua agu, pendeyvy re tay kuery oguereko vae guive. Hae
kuery anho haeve escravo pereko agu. 46 Hae vae kuery ma peja r

penderay kuery peguar, penderay kuery ju oguereko agu. Penderay


kuery pe ombaeapo r rakae r peve. Hae r penderyvy kuery,
penderykey kuery Israel kuery ae ikuai ramo pereko poyi rei eme, pete-
te penhembouvixave eme joe gui.
47 Hae gui xapya rei amboae regua pendea rupi ikuai vae oguerekopa

r mbaemo, hae penderykey e vy penderyvy iporiau vy onhevende r


amboae regua penembyte oiko vae pegua escravo-r, hae rami e vy tay
kuery pe. 48 Hae vae regua onhevende ma te haeve nho r ojoguaa ju

agu. Tyvy kuery, tykey kuery vae regua haeve r ojogua ju agu. 49 Ituty

kuery, tyvy kuery voi haeve r ojogua agu, e vy hetar vae rei ojogua
r. Hae e ramo ma hae ae mbaemo ojoupa ri vy ojejogua r. 50 Hae gui

ma ijoguaare reve oikuaa pota r mbovy repy re pa onhevendeague maet


guive jubileu maet ojeupity jevy peve. Hae vae maeta mbovy paa rami
vy oikuaa r hepyr, ombaeapo vae pe pemboekoviaa rami vy. 51 Xapya

rei jubileu ojeupity peve maeta oata reta teri ramo ma ojejogua ju agu
ome reta r. 52 Hae rami avi jubileu ojeupity peve maeta ndoata retai ri

ramo ma hexeve oikuaa pota vy ojejogua ju agu nome retaive r. 53 Hae

rami vy maet nhav ixupe ombaeapo r ombaeapo vae rami ae. Hae
rami avi reikuaa pota r ija oguereko poyi e agu. 54 Xapya rei avave

rei ndojoguaa jevyi ri ramo jubileu maet py ae r oo jepe, tay kuery voi
ojeoi r hexeve. 55 Mbaeta Israel kuery ma xevygua escravo rami ae ikuai.

Xevygua kuery areko vae ma hae kuery ae, Egito yvy gui aipeapa vaekue.
Xee ma Senhor Penderuete.
Levtico26 222

Nguuete raangaa omboete e agu re ijayvua

26 
Ndapejapoi r penderuete raangaar rive, ne napemopui
1

r mbaemo raangaa ne ita. Ndaevei avi pendeyvy re ita o vae


gui taangaar pejapo agu, hae nunga pe pejeroa e agu. Mbaeta xee
ae ma Senhor Penderuete. 2 Pemboete r xevygua sbado ra, pemboete

avi r xevygua henda ikya e vae. Xee ma Senhor.

Deuteronmio7.1224; 28.114
3
Xapya rei xeayvua rupi pendekuai, hae ajapo uka vae hae javi
pejapo ramo 4 pendevy xee ambou r oky hira py por. Hae r yvy

gui oiko r mbaemoa, hae yvyra pendeyvy rupi ikuai vae voi hia
r. 5 Hae rami r mbaemo raygue pejyky r uva peipooa ra peve,

hae uva peipoo r mbaemo ray pemono jevya ra peve. Pejou


r tembiu oata agu rami e, hae pendekuai por r pendeyvy re.
6 Ajapo r pendeyvy re pendekuai por agu rami. Penheno r ndaipoi

r penemondyiar. Pendeyvy gui amomba r mymba penemoangeko


reiar ikuai vaekue, hae pendeyvy rupi ndoaxavei ma r kyxe revegua.
7 Peakykue monhamba r penderovaigua kuery. Penerenonde hae

kuery hoapa r pendekyxe gui. 8 Pe kuery vae regua pete nhirui


te pemomba r cem, hae pe kuery vae regua cem pemomba r dez


mil. Hae r penerenonde penderovaigua kuery hoapa r pendekyxe
gui. 9 Pendere ama vy ajapo r penderay reta agu rami, romboetave

r. Hae vy xereve guar aeja vaekue amo atve r. 10 Peu tema r

pemono vaekue ymague gui, hae inhymague penomba vy re


pejou mbaemo raygue pyau pemo por agu. 11 Penembyte amo

r xembojerovia atyr, hae gui xenhe py ndoroipota evei ma r.


12 Penembyte rupi aiko vy Penderuete ae r aiko, hae r pe kuery ma

xevygua kuery pendekuai r.s 13 Xee ma Senhor Penderuete. Egito yvy


gui roguerupa vaekue hae kuery pegua escravo pendekuai ve agu.


Hiy pendeajuy rupi omo vaekue amop vy ajapo pendeyvi por reve
peiko agu rami.

Deuteronmio28.1568
14
Hae rami te xapya rei naxenhe rendui, hae ajapo uka vae
hae javi ndapejapoi ramo, 15 xeayvuague pemboykepa rive ri ramo, hae

pendepya re aipotaa hae javi napendu potai ajapo uka vae ndapejapoxei
vy, hae xereve guar aeja vaekue rupi e pendekuai ramo, 16 hae ramo

xee ambou r povae nunga: Pendery ambou r penemongyjear,


mbaeaxy hae pire raku vaikue. Hae nunga ojapo r penderexa hendy

26.11,12 2Corntios6.16
s
223 Levtico26

reia oguepa agu rami, hae pendekovea opa ovy agu rami. Mbaemo
ray penhot rive r, mbaeta penderovaigua kuery ou vy houpa r.
17 Penderovaigua xee voi aiko ramo penderovaigua kuery pendejuka

r. Pendere ijae e vae kuery onhembouvixa rei r pendery, hae


mavaeve penemonhaa e te penhamba rive r. 18 Xeayvuague napendu

potai teri ri ramo pejejavyague re rombojexavaive ju r sete-kue


peve. 19 Hae rami vy amomba r penembaraetea penhemboyvate rei

ve agu. Hae vy yva pendery rupi o vae amboty r ferro guigua


rami, pendeyvy overa vae rami hatmba agu. 20 Rive ete r penhea

pembaeapoa rupi. Mbaeta pendeyvy gui ndoikovei ma r pemono


vaer, yvyra yvy re ikuai vae voi ndaiavei r.
21 Xapya rei xerovai tema pendekuai, hae xeayvua napendu potai

ae ramo pendery ambouve r penemoingo axyar sete-kue peve ju,


pejejavyve temaa re. 22 Hae rami vy penembyte ambou r kaaguy

rupigua inhar vae. Hae vae kuery omomba r penderay kuery


hae penerymba kuery, ojapo r mbovyi ete pekuave agu rami, tape
peguataaty rupi avave rei ndoaxaavei peve.
23 Hae ramigua oiko te ndapeikuaa potai vy xeayvu napendu potai

xevy pe ju pendekuai agu, hae xerovai tema peiko ramo ma 24 xee voi

aiko r penderovai. Hae rami vy pejejavyvea re xee ae rojukapa r


sete-kue teri pendekuai axy agu. 25 Pendery ambou r kyxe revegua

penemombaar, xereve guar aeja vaekue rovai pendekuai ramo. Hae


ramo peneret rupi pendeatypa te penembyte ambou r mbaeaxy
vaikue, hae romboaxa r penderovaigua kuery po py. 26 Peu r vaekue

aipea ramo dez kunhague petei tatakua pyve r ombojy mbojape,


hae gui opejapa vaekue anho r ombojao-jao pendevy. Peu te
napenhandui r.
27 Hae rami ete oiko te napendu potai vy xerovai ae tema peiko ramo

28 xee voi xepoxya aendu vy aiko r penderovai. Hae rami vy pejejavyvea


re rombojexavaive r sete-kue peve ju. 29 Hae ramo peu r penderay hae


penderajy kuery rookue ae. 30 Aity ukapa r pembojerovia atyr yvy


rupi pejapo vaekue, ambovaipa r kuaray raangaa pejapo vaekue, hae


peneregue amombo r penderuete ramigua ivaipa vaekue ry. Hae vy
xepya py aendu r noromboaxyveia anho. 31 Ambovaipa r peneret ikuai

vae tekoa ea opyta agu rami, amomba r pembojeroviaaty, naetvei


ma r heaku por vae ajou por agu peapy te. 32 Ambotyguepa avi

r pendeyvy. Hae nunga gui penderovaigua kuery onhemondyipa r


onhemboekoa okuapy vy. 33 Romoamba r yvy regua kuery mbyte rupi,

hae aekyi uka r kyxe penderakykue rupi. Pendeyvy vaekue itygue r,


hae peneret vaekue ma tekoague meme r opyta.
34 Hae ramo re pendeyvy opytuupa sbado ra py rami, jipoaveia

ja. Hae r pe kuery ma penderovaigua kuery yvy re rive r pendekuai.


Levtico26,27 224

Hae vae jave ma pendeyvy ikanegua r, sbado ra py opytuupaa rami.


35 Jipoaveia ja pendeyvy ikanegua r, mbaeta yvy re pendekuai jave

pendeyvy ndopytuui rire sbado ra py rami. 36 Hae gui pekuave vae kurax

re amo r mbya guaxu ve penderovaigua kuery yvy re pendekuaia py. Hae


rami vy penhamba r mbaemo rogue pirukue ovava nhendui vae gui rive.
Kyxe revegua ou vae gui rami r penhamba, peapa rive r guive mavaeve
penemonha ramo e. 37Peapa r joa-joa kyxe gui hoa vae rami, mavaeve

penemonha ramo e. Napepu kuaavei r penderovaigua kuery renonde.


38 Pemanomba r yvy regua kuery mbyte, hae penderovaigua kuery yvy re

penerumba r. 39 Pende kuery vae regua okuavei vaekue okanhymba r


ojeoivy penderovaigua kuery yvy re, pe hae peneramo kuery reko vaiague
kuxa pekanhymba r hae kuery rami avi.
40 Hae rami avi xapya rei hae kuery ojejavyague omombeupa r, hae

tamo kuery xerovai ikuaia rupi ojejavyague. Mbaeta tamo kuery voi xerovai
ikuaia onhemombeupa rakae, 41 hae kuery rovai xee aiko vy hovaigua kuery

yvy re amboaxapa rire. Hae gui xapya rei pende kuery regua voi inhak rat
vae te onhemoyvyi vy ojejavyague repy pe Haevea ramigua hei ramo,
42 hae ramo xee xemaendua ju r xereve guar Jac reve ajapo vaekue, Isaque

hae Abrao reve ma voi ajapo vaekue re. Hae kuery yvy re avi xemaendua
r. 43 Hae rami avi ijyvy jipoaveia hae kuery oeja vaekue opytuu r sbado

ra py rami. Hae rami jave hae kuery ojejavyague re ambopagaa pe Haevea


ramigua hei r, xee aipota vae hae kuery nombovarei, hae ajapo uka vaekue
ojou vai rire. 44 Hae rami r hovaigua kuery yvy re hae kuery ikuai jave

ndaxerexarai r hae kuery gui, naenduvei r guive hae kuery ndaipotavei vy


amomba agu, ne xereve guar hae kuery reve ajapo vaekue ambovaipa agu,
mbaeta xee ma Senhor hae kuery Ruete. 45 Hae rami rgue py hae kuery

amboaxy vy xemaendua ma voi r tamo kuery pe xereve guar ajapo vaekue


re, mbaeta Egito yvy gui aipea vaekue yvy regua kuery oexaa py, hae kuery
Ruete aiko agu. Xee ma Senhor hei.
46 Hae vae ae Senhor ojapo uka, oipota vae hae lei Israel kuery pe oeja

vaekue hexeve ikuai agu. Sinai yvyty ry ome vaekue Moiss po rupi.

Mbaemo omea agu re, hae hepyr oikuaa agu re ijayvua

27  Senhor aipoeive Moiss pe:


1
2 Ndeayvu Israel kuery pe, hae vy aipore: Amongue

onhemboayvu r xevy guar nhomboaxa agu re. Hae rami rire omboaxa pyre
Senhor pegua ae r oiko, te haeve avi nhomboaxa ete rgue py omboekovia
agu hepyr reikuaa vae re.t 3 Pete ava vinte maet vae guive sessenta maet

t
27.2 Samuel xy Ana onhemboayvu ipia oikoi rire Senhor peguar omboaxa agu
re (1Samuel1.911). Hae gui apy aipoei haeve avi amongue nhomboaxa ete rgue py
perta re omboekovia agu.
225 Levtico27

vae peve ri ramo ma hepyr reikuaa r cinqenta hati vae prata guigua,
henda ikya e vae py oiporua vae rami. 4 Hae r kunha ri ramo ma trinta

hati vae reikuaa r hepyr. 5 Hae r amongue cinco maeti vae guive

vinte maet vae peve, ava ri ramo hepyr reikuaa r vinte hati vae, hae r
kunha repyr ramo dez r reikuaa. 6 Hae r pete jaxyi vae guive cinco maet

vae peve, ava ri ramo hepyr reikuaa r cinco hati vae prata guigua, hae
r kunha repyr ma trs etei r. 7Hae r avakue sessenta maet vae guive

tujakueve peve ramo ma quinze hati vae reikuaa r hepyr. Hae r kunha
ma dez r hepyr. 8 Hae rami te xapya rei nhomboaxa agu re onhemboayvu

vae iporiaukuei vy ndojoui r joepyr reikuaa vaekue. Hae rami vy ojexa uka
r sacerdote pe, hae vae ju joepyr oikuaa agu. Hae ramo hepyr sacerdote
oikuaa r ojouai rami vy.
9 Xapya rei penhemboayvu r mymba Senhor pe pemboaxa

agu re. Peme vaekue ma Senhor pe ikya e vae meme. 10 Hae

nungakue ndaperovai r, ne ipor vae napemboekoviai r ivaikue


vae re, ne ivaikue vae ipor vae re. Xapya rei pete mymba amboae
re pemboekovia ramo mokove r opyta ikya e vae. 11 Xapya rei

mymba haeve vae Senhor pe ome mbyr vaekue regua ri peru


vy pexa uka r sacerdote pe. 12 Sacerdote ae oikuaa r ipor pa, tyr

ivaikue rei vaea. Sacerdote oikuaa rami ae r hepy. 13 Hae gui xapya

rei pendejeupe guar ju pejoguaxe vy hepyr oikuaa pyre ryve r


pemeve, pete nhiru repy oikuaa nhav ry pete-te ju r pemeve.
14 Hae gui amongue ngoo Senhor pe omboaxa agu re

onhemboayvu r ikya e vaer. Hae ramo sacerdote oexa pota r


ipor paa, tyr ivaikue rei vaea. Sacerdote oikuaa rami ae r hepy.
15 Hae r Senhor pe ngoo omboaxa vaekue omboekovia jevyxe ri vy

hepyr oikuaa pyre ryve r omeve, pete nhiru repy oikuaa nhav
ry pete-te ju r omeve. Hae ramo mae ma imbae ju r opyta.

Oyvy ome agu re oura rire ojogua jevy vae regua


16
Xapya rei amongue pe pete mbaety oejaa r imbaer, hae
ramo onhemboayvu r Senhor peguar ju omboaxa agu re. Hae gui
hepyr reikuaa r mbaemo raygue hae vae rupi onhot agu haeve
vae. Cevada raygue mbae pete ryru reny repyr ma cinqenta hati
vae prata guigua r reikuaa. 17 Xapya rei jubileu maet py ri ombaety

omboaxa agu re onhemboayvu ramo hepyr hae javi pori r reikuaa.


18 Hae rami avi jubileu maet oiko rire ri ombaety omboaxa ramo

sacerdote hepyr oikuaa r jubileu ojeupity jevy peve mbovy maet


pa oataa rami vy. Hae vae rami vy hepyr reikuaa vy neremboetaive
r. 19 Xapya rei ombaety ome rire ojogua jevyxe ri vy perta omeve

r hepyr reikuaa vaekue ryve, pete nhiru repy oikuaa nhav ry


pete-te ju r omeve. Hae vy mae imbae ju r itui. 20 Xapya rei

Levtico27 226

ombaetykue ndojogua jevyxei, ne amboae ava pe novendexei rire ma


ndaevei r omboekovia ju agu. 21 Hae rami avi jubileu maet py ri hae

vae mbaety omboekoviaa ramo Senhor pegua ikya e vae r itui,


mbaety ixupe omboaxa pyre rami ae. Sacerdote peguar r itui.
22 Xapya rei amongue ombaetyr ojogua vaekue omboaxa r

Senhor peguar, imbaer oeja pyre regua e. 23 Hae ramo hepyr


sacerdote oikuaa r jubileu maet ojeupity peve oataa rami vy. Hae vae
rave hepyr oikuaa vaekue ome r Senhor pe ikya e vae opyta
agu. 24 Hae gui jubileu ojeupity jevy jave hae vae mbaety ivendeare

mbaer ju r itui, imbaer ae oejaa rire. 25 Pete-te mbae repyr


reikuaa r hati vae henda ikya e vae py oiporua vae rami. Pete-te
hati vae ma doze gramas vae.
26 Hae r jypyigua mymba ray oiko vae Senhor peguar ae ma

oiko ramo ndaevei avave rei omboaxa jevy agu. Jypyigua vaka ray,
e vy mymba kyr-kyri vae oiko te Senhor pegua ae meme. 27 Hae

rami avi mymba haeve vae regua ramo ma haeve r omboekovia


ju agu, hepyr reikuaa vaekue rami vy, hae hiryve omeve avi r,
pete nhiru repy reikuaa nhav ry pete-te ju r omeve. Xapya rei
nomboekovia jevyi ri ramo ovendea r hepyr reikuaa vaekue re.

Mbaemo ikya e vae ae omboekovia jevy e agu re ijayvua


28 Hae rami avi Senhor pe amongue omboaxa r mbaemo
oguereko vae rakae r peve guar, ava mbae, e vy mymba, hae
vy imbaetyr oeja pyre te. Hae nunga ma ndaevei pevende, ne
pemboekovia ju agu. Hae nunga hae javi Senhor pe pemboaxa ae ma
rire ikya e ete vae opyta. 29 Avakue vae regua te Senhor peguar

omboaxaa ae ma rire ndaevei omboekovia ju agu. Ojukaa re.

Dzimo re ijayvua
30 Hae gui dzimo voi yvy gui mbaemoa oiko vaekue regua,
mbaety gui mbaemo ray vae regua, e vy yvyraa te Senhor mbae
meme, Senhor pegua ikya e vae. 31 Xapya rei amongue dzimo ome

vaekue regua ri omboekoviaxe vy omeve r hepyr vaekue ryve,


pete nhiru repy ovare nhav ry pete-te ju r omeve. 32 Hae r

dzimo vaka ray regua, mymba kyrguevei, hae mymba re opena vae
kuery oipapa vy yvyra guy rupi omboaxa vae hae javi regua dzimo
ome ma rire ma Senhor pegua ikya e vae ae opyta. 33 Ija ndoikuaa

potai r ipor vae pa, e vy ipor e vaea re, ne ndaevei omboekovia


agu. Omboekovia ri ramo mokove r opyta ikya e vae. Ndaevei avi
r ojeupe guar ju ojogua agu hei.
34 Kovae ayvu hae javi Moiss pe Senhor oeja vaekue Israel kuery

peguar, Sinai yvyty ry.


Nmeros irundya kuaxia
Moiss ombopara vaekue
Nmeros irundya kuaxia Moiss ombopara vaekue
Kovae kuaxia ma Nmeros epy vae, mbaeta omombeu mokogue Moiss
heta vae kuery oipapaague. Jypy ma Egito yvy gui Israel kuery omba rire Sinai
yvyty py ikuai jave py oipapa (captulo 1). Hae gui amboae ma quarenta maet
rire Cana yvy re oopa ta jave py ju oipapa (captulo 26). Hae gui kovae kuaxia
para re o quarenta maet re Israel kuery tekoa ea rupi ikuai jave guare.
Hae vae jave ma Israel kuery nonhe rendui jepi okuapy Nhanderuete, ne
hemimboe Moiss voi. Amongue py naikyrevei, okyje rei hae ijayvu rei
okuapy Moiss hae Nhanderuete rovai. Hae rami te Nhanderuete omboaxya
rupi opena por, ojejavyague operdoa kuerei guive. Moiss ma imbaraete oikovy
vaeri hae voi petegue nonhe rendu pori, mbaeta Merib tekoa py ivai vy
nomboetei Nhanderuete heta vae kuery oendua py. Hae ramo Senhor aipoei
Moiss hae Aro pe: Pe kuery ndapejeroviai vaekue xere, mbaeta Israel kuery
oendua py ndapexa ukai xekya e vaea. Hae nunga rupi pe ma naperovavei
ma r kovae kuery ijyvyr ameague py, hei (20.12).
Hae gui ma Israel kuery rovaigua kuery ogueru pete ava Balo hae kuery
re ijayvu vai agu. Hae rami te Nhanderuete ojoko vy ojeupegua kuery rovai
nomombeu ukai ayvu vai. Hae rami rgue py Balo aipoei: Jac kuery rovai
rupi mbaevykya ndaeve ranhei r, Israel kuery rovai mbaekuaa ndovarei r,
hei (23.23a). Hae ramia py Nhanderuete oepy kuerei r ojeupegua kuery.

Moiss pe Israel kuery rery rupi Nhanderuete oipapa ukapaague

1  Egito
yvy gui Israel kuery ojeoipa rire moko maeta re, moko
1

jaxya, jypy araa py ma Senhor ijayvu Moiss pe, Sinai yvyty katyi
tekoa ea o vae py. Oguy nhemboaty oaty o vae py aipoei:
2 Pemboparapa ke Israel kuery rery hae javi, pete-te tay vae, hae

tamo kuery ro pygua ikuaia rami vy. Avakue hae javi r peipapa pete-
te rery rupi. 3 Vinte maet oguereko vae guive r peipapa tujakue peve,

Israel regua joe opu agu ikuai kuaa vae meme, hae vae kuery ae ndee
hae Aro reve peipapa r xondaro kueryr pete-te regua gui. 4 Pete-te

227
Nmeros1 228

regua ikuai vae gui oiko avi r pete ava penepytyvar, nguu ro pygua
kuery ruvixa ae. 5 Po rami ma avakue penepytyva rery: Rben ramymino

kuery ruvixa ma Sedeur ray Elizur; 6 Simeo ramymino kuery ruvixa ma


Zurisadai ray Selumiel; 7 Jud ramymino kuery ruvixa ma Aminadabe


ray Naassom; 8 Issacar ramymino kuery ruvixa ma Zuar ray Natanael;


9 Zebulom ramymino kuery ruvixa ma Helom ray Eliabe; 10 Hae gui Jos

ray kuery ramymino kuery, Efraim ramymino kuery ruvixa ma Amide


ray Elisama, hae r Manasss ramymino kuery ruvixa ma Pedazur ray
Gamaliel; 11 Benjamim ramymino kuery ruvixa ma Gideoni ray Abid; 12 D

ramymino kuery ruvixa ma Amisadai ray Aiezer; 13 Aser ramymino kuery

ruvixa ma Ocr ray Pagiel; 14 Gade ramymino kuery ruvixa ma Deuel ray

Eliasafe; 15 Naftali ramymino kuery ruvixa ma En ray Aira. 16 Hae vae


kuery ma heta vae kuery mbyte gui oiporavo pyre, tamo kuery ramymino
kuery yvateve vae, Israel kuery mbovy rei e ikuai vae ruvixar.
17 Hae ramo hae vae avakue hery rupi oiporavoa ramo Moiss hae

Aro ogueraa. 18 Hae vy moko jaxya jypyia ra py heta vae kuery


omboatypa ramo hae kuery omombeu porve okuapy pete-te regua


ramo kuery rery, tuu hae tay kuery. Hery rupi oipapa vinte maet
oguereko vae guive tujakue peve. 19 Moiss pe Senhor ojapo ukaague

rami vy oipapapa Sinai yvyty katyi tekoa ea o vae py.a


20 Israel ray jypykue Rben ramymino kuery, pete-te hoo pygua

kuery ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te
ava vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa
vae meme. 21 Hae vy Rben ramymino kuery oipapa r quarenta e seis

mil e quinhentos hae javi vy.


22 Hae gui Simeo ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery

ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 23 Hae vy Simeo ramymino kuery oipapa r cinqenta e nove mil

e trezentos hae javi vy.


24 Hae gui ma Gade ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery

ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 25 Hae vy Gade ramymino kuery oipapa r quarenta e cinco mil

seiscentos e cinqenta hae javi vy.


26 Hae gui Jud ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery ikuaia

rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava vinte
maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 27 Hae vy Jud ramymino kuery oipapa r setenta e quatro mil e

seiscentos hae javi vy.

a
1.19 Sinai yvyty ry Senhor lei oeja rakae (xodo19.16).
229 Nmeros1

28 Hae gui Issacar ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery
ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 29 Hae vy Issacar ramymino kuery oipapa r cinqenta e quatro

mil e quatrocentos hae javi vy.


30 Hae gui Zebulom ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery

ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 31 Hae vy Zebulom ramymino kuery oipapa r cinqenta e sete

mil e quatrocentos hae javi vy.


32 Hae gui Jos ray kuery ju, Efraim ramymino kuery ranhe, pete-

te hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme
oipapa. Pete-te ava vinte maet oguereko vae guive tujakue peve
oipapa joe opu kuaa vae meme. 33 Hae vy Efraim ramymino kuery

oipapa r quarenta mil e quinhentos hae javi vy.


34 Manasss ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery ikuaia

rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava vinte
maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 35 Hae vy Manasss ramymino kuery oipapa r trinta e dois mil e

duzentos hae javi vy.


36 Hae gui Benjamim ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery

ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 37 Hae vy Benjamim ramymino kuery oipapa r trinta e cinco mil

e quatrocentos hae javi vy.


38 Hae gui D ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery ikuaia

rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava vinte
maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 39 Hae vy D ramymino kuery oipapa r sessenta e dois mil e

setecentos hae javi vy.


40 Hae gui Aser ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery ikuaia

rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava vinte
maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 41 Hae vy Aser ramymino kuery oipapa r quarenta e um mil e

quinhentos hae javi vy.


42 Hae gui Naftali ramymino kuery ju, pete-te hoo pygua kuery

ikuaia rami, tuu hae tay kuery, hery rupi meme oipapa. Pete-te ava
vinte maet oguereko vae guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae
meme. 43 Hae vy Naftali ramymino kuery oipapa r cinqenta e trs mil

e quatrocentos hae javi vy.


44 Hae vae kuery ma Moiss hae Aro oipapa vaekue. Israel kuery

yvatekueve ikuai vae ma doze avakue, pete-te tamo kuery ro pygua


Nmeros1,2 230

kuery ruvixa oiko. 45 Hae rami vy Israel kuery hae javi oipapaa pete-te

hoo pygua kuery ikuaia rami. Pete-te ava vinte maet oguereko vae
guive tujakue peve oipapa joe opu kuaa vae meme. 46 Oipapa pyre hae

javi vy ma seiscentos e trs mil quinhentos e cinqenta.

Levita kuery regua ndoipapaaiague


47Hae
r levita kuery regua ma ndoipapaai tuu kuery regua ikuaia
rami, amboae kuery oipapaa rami e, 48 mbaeta Moiss pe Senhor

ijayvu ma voi vy aipoei vaekue: 49 Levita kuery regua anho r


nderepapai, hae kuery rery ma voi neremboparai r Israel kuery rery


mboae ikuaia py. 50 Hae rami rgue py levita kuery ma remo r

ombojeroviaaty xeayvu oa vae re opena vaer, tembiporu ikuai vae


hae hexegua hae javi re. Hae kuery ikuai r ombojeroviaaty oguerova
heravy agu rami, hexegua tembiporu hae javi reve. Ombojeroviaaty
ropy rupi ae r hae kuery opena okuapy, hae ijyvry rupi r ikuai.
51 Hae gui ombojeroviaaty oguerova ta jave ma levita kuery ombovaipa

r. Hae gui tekoa mbyte py ju omopu agu ma levita kuery ae ju r


omoatyr. Hae r amboae regua hexe onhemboja vy omano r. 52 Hae

gui Israel kuery ma pete-te ngoor ojapo r guekoa py ae, pete-te


regua joa py ae r ikuai, ojeupegua bandeira yvry rupi. 53 Hae r

levita kuery ma ngoor ojapo r okuapy ombojeroviaaty xeayvu oa vae


yvry rupi ae, Israel kuery ry ou e agu imbopagaar. Hae rami vy
levita kuery ae r opena okuapy ombojeroviaaty xeayvu oa vae re, hei
vaekue.
54 Hae ramo Israel kuery ojapo hae rami. Moiss pe Senhor ojapo

ukaague hae javi rupi ikuai.

Tekoa rupi pete-te regua ikuai agu re ijayvuague

2  Senhor
aipoei Moiss hae Aro pe:
1
2
Israel kuery ikuai r pete-te regua bandeira y yvry rupi
ae. Pete-te regua bandeira re ma tamo kuery kuaa ukaar o. Oguy
nhemboaty oaty o vae yvry rupi r hekoa, hae vae katy pete-te
regua oma okuapy agu rami.
3 Kuaray oua katy ikuai r Jud regua kuery ojeupegua bandeira

y yvry, pete-te regua joa py ae. Jud ray kuery ruvixar o r


Aminadabe ray Naassom. 4 Hae kuery vae regua xondaro kuery oipapaa

r setenta e quatro mil seiscentos hae javi vy.


5 Hae kuery yvry ikuai r Issacar regua kuery. Hae vae kuery

ruvixar o r Zuar ray Natanael. 6 Hae kuery vae regua xondaro kuery

oipapaa r cinqenta e quatro mil e quatrocentos hae javi vy.


7 Hae gui Zebulom regua kuery jevy r ikuai. Hae vae kuery ruvixar

o r Helom ray Eliabe. 8 Hae kuery vae regua xondaro kuery oipapaa

231 Nmeros2

r cinqenta e sete mil e quatrocentos hae javi vy. 9 Jud regua kuery

rekoa py oipapaa r cento e oitenta e seis mil e quatrocentos hae javi vy,
amboae regua ir kuery reve. Hae kuery ma tenondegua r ojeoi.
10 Hae gui kuaray puku-a katy r ikuai Rben regua kuery ojeupegua

bandeira y yvry, pete-te regua joa py ae. Rben ray kuery ruvixar o
r Sedeur ray Elizur. 11 Hae kuery vae regua xondaro kuery oipapaa r

quarenta e seis mil e quinhentos hae javi vy.


12 Hae kuery yvry ma ikuai r Simeo regua kuery. Hae vae kuery

ruvixar o r Zurisadai ray Selumiel. 13 Hae kuery vae regua xondaro


kuery oipapaa r cinqenta e nove mil e trezentos hae javi vy.


14 Hae gui ma Gade regua kuery jevy r ikuai. Hae vae kuery

ruvixar o r Deuel ray Eliasafe. 15 Hae kuery vae regua xondaro


kuery oipapaa r quarenta e cinco mil seiscentos e cinqenta hae javi


vy. 16 Rben regua kuery rekoa py oipapaa r cento e cinqenta e um mil

quatrocentos e cinqenta hae javi vy, amboae regua ir kuery reve. Hae
kuery ma tenondegua rakykue r ojeoi.
17 Hae gui mae ma oguerovaa r heravy oguy nhemboaty oaty. Levita

kuery ikuai vae amboae kuery mbyte py r ojeoi. Hae kuery ikuaia
rami ae r ojeoi oguataa rupi. Pete-te regua ojeoi r ikuai agu py ae,
ojeupegua bandeira rakykue.
18 Hae gui kuaray oikea katy ikuai r Efraim regua kuery ojeupegua

bandeira y yvry, pete-te regua joa py ae. Efraim ray kuery ruvixar o
r Amide ray Elisama. 19 Hae kuery vae regua xondaro kuery oipapaa

r quarenta mil e quinhentos hae javi vy.


20 Hae vae kuery yvry ikuai r Manasss regua kuery. Hae vae

kuery ruvixar o r Pedazur ray Gamaliel. 21 Hae kuery vae regua


xondaro kuery oipapaa r trinta e dois mil e duzentos hae javi vy.
22 Hae gui ma Benjamim regua kuery jevy r ikuai. Hae vae kuery

ruvixar o r Gideoni ray Abid. 23 Hae kuery vae regua xondaro kuery

oipapaa r trinta e cinco mil e quatrocentos hae javi vy. 24 Efraim regua

kuery rekoa py oipapaa r cento e oito mil e cem hae javi vy, amboae
regua ir kuery reve. Hae kuery ma mboapya py r ojeoi.
25 Hae gui kuaray apuaa katy ikuai r D regua kuery ojeupegua

bandeira y yvry, pete-te regua joa py ae. D ray kuery ruvixar o r


Amisadai ray Aiezer. 26 Hae kuery vae regua xondaro kuery oipapaa r

sessenta e dois mil e setecentos hae javi vy.


27 Hae vae kuery yvry ikuai r Aser regua kuery. Hae vae kuery

ruvixar o r Ocr ray Pagiel. 28 Hae kuery vae regua xondaro kuery

oipapaa r quarenta e um mil e quinhentos hae javi vy.


29 Hae gui ma Naftali regua kuery jevy r ikuai. Hae vae kuery

ruvixar o r En ray Aira. 30 Hae kuery vae regua xondaro kuery


oipapaa r cinqenta e trs mil e quatrocentos hae javi vy. 31 D regua



Nmeros2,3 232

kuery rekoa py oipapaa r cento e cinqenta e sete mil e seiscentos hae


javi vy, amboae regua ir kuery reve. Hae kuery ma opa vygua r ojeoi,
pete-te regua ojeupegua bandeira rakykue.
32 Hae vae kuery ma Israel kuery regua oipapa pyre, tamo kuery

ikuai vae-vae rupi. Oipapa pyre hae javi vy ma seiscentos e trs mil
quinhentos e cinqenta, pete-te regua joa py ikuaia rami. 33 Hae r

levita kuery ma ndoipapaai Israel kuery oipapaa py, Moiss pe Senhor


ijayvuague rami vy. 34 Hae rami ae Israel kuery ikuai. Moiss pe Senhor

ijayvuague rami ae ikuai ojeupegua bandeira y yvry rupi. Hae rami ae


avi oguata ojeoivy, pete-te regua nguu ro pygua kuery reve.

Levita kuery mbovy pa ikuai, hae hembiapor re ijayvuague

3  Hae
gui povae kuery ma Aro hae Moiss ray kuery ikuai, Sinai
1

yvyty ry Moiss pe Senhor ijayvu jave guare. 2 Po rami ae Aro


ray kuery rery: tay jypykue ma Nadabe, hae gui ma Abi, Eleazar hae
Itamar. 3 Po rami Aro ray kuery rery, sacerdote-r omo mbyre meme

ikuai, sacerdote-r omboaxaa rire. 4 Hae rami te Nadabe hae Abi


omano rakae Senhor renonde py, Sinai regua tekoa ea py Senhor


renonde tata haevea ramigua ogueroike ramo. Tay e re omano
rakae. Hae r tyvy kuery Eleazar hae Itamar ju sacerdote ikuai nguu
Aro renonde.
5 Senhor aipoei Moiss pe:

6 Emonhemboja ke Levi regua kuery sacerdote Aro renonde py


ipytyvar. 7 Hae kuery tojapo mbaemo ixupe, hae heta vae kuery oguy

nhemboaty oaty renonde rupi ikuai vae hae javi re vy, ombojeroviaaty
ropy rupi ombaeapoa py. 8 Hae kuery opena r tembiporu oguy

nhemboaty oaty pygua hae javi re. Hae vy re ojapopa ojapo r


vaekue Israel kuery re vy, ombojeroviaaty rupi ombaeapoa py. 9 Hae

nunga rupi levita kuery remboaxa r Aro hae tay kuery peguar. Israel
kuery regua ixupe remboaxa vaer hae kuery anho. 10 Hae r Aro hae

tay kuery pe ndeayvu r sacerdote rami anho ombaeapo agu re. Hae
r amboae regua ri onhemboja vy ma omano r hei.
11 Senhor aipoei Moiss pe:

12 Ma, levita kuery ma xee aipea vaekue Israel kuery mbyte gui.

Israel kuery jypyi oikoi vae nhav rekovia ma levita kuery aiporavo
xejeupe guar. Hae rami rire levita kuery xevygua meme r ikuai.
13 Mbaeta jypyi oiko vae nhav ma xevygua ae. Egito yvy py jypyi

oiko vaekue ajukapa ra guive ma Israel kuery vae regua jypykuei


amboaxapa xejeupe guar, avakue hae mymba kuery voi. Xevy guar
meme ikuai. Xee ma Senhor hei.
14 Hae gui Sinai regua tekoa ea py Senhor ijayvu Moiss pe. Hae vy

aipoei:
233 Nmeros3

15
Reipapa r Levi ramymino kuery pete-te tamymino kuery rery
rupi, tuu hae tay kuery reve. Avakue hae javi r reipapa, pete jaxy
oguereko vae guive tujapave peve hei.
16 Hae ramo Senhor ijayvuague rami vy Moiss oipapa levita kuery,

ixupe oipapa ukaague rami ae. 17 Po rami ma Levi ray kuery rery:

Grson, Coate hae Merari. 18 Hae gui povae ma Grson ray kuery rery,

pete-te tay kuery reve: Libni hae Simei. 19 Hae gui Coate ray kuery,

tay kuery reve ma Anro, Izar, Hebrom hae Uziel. 20 Hae gui Merari

ray kuery, tay kuery reve ma Mali hae Musi. Hae vae kuery ae Levi
ramymino kuery, guamo kuery rery rupi.
21 Grson ramymino kuery ma Libni hae Simei ray kuery, Grson re

tamo vae meme. 22 Hae kuery regua avakue pete jaxy oguereko vae

guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa r sete mil e quinhentos hae
javi vy. 23 Hae gui Grson ramymino kuery ma ombojeroviaaty kupe

rupi r ngoor ojapo, kuaray oikea katy. 24 Grson ramymino kuery


ruvixar ma Lael ray Eliasafe ikuai r. 25 Grson ramymino kuery opena


r okuapy oguy nhemboaty oaty re, ombojeroviaaty, oo hae ijaoia


re, hae oguy nhemboaty oaty rokr ajukue o vae re, 26 ajukue oka

ombojeroviaaty hae altar yvry rupi ikuai vae re, oka rokr ajukue o
vae re, hae gui ix ikuai vae re. Hae nunga hae javi rupi ombaeapo
agu rami ikuai.
27 Hae gui Coate ramymino kuery ma Anro, Izar, Hebrom hae

Uziel ray kuery. Hae vae kuery ma Coate re tamo vae meme. 28 Hae

kuery regua avakue pete jaxy oguereko vae guive tujapave peve ma
oipapaa r oito mil e seiscentos hae javi vy. Hae kuery ma henda ikya
e vae re opena agu rami ikuai. 29 Hae gui Coate ramymino kuery

ma ombojeroviaaty yke katy rupi r ngoor ojapo, kuaray puku-a katy.


30 Coate ramymino kuery ruvixar o r Uziel ray Elisaf. 31 Hae kuery

ma xeayvu ryru re opena agu rami ikuai, mesa o vae, tataendy y, altar
hae javi re, tembiporu henda ikya e vae rupi oiporu vaety hae ajukue
okr o vae re. Hae nunga hae javi re opena agu rami ikuai. 32 Levi

ramymino kuery ruvixa yvateve vae ma sacerdote Aro ray Eleazar.


Hae vae ma opena r henda ikya e vae ropy rupi ombaeapo vae
kuery re.
33 Hae gui Merari ramymino kuery ma Mali hae Musi ray kuery. Hae

vae kuery ae Merari re tamo vae meme. 34 Hae kuery regua avakue

pete jaxy oguereko vae guive tujapave peve ma oipapaa r seis mil e
duzentos hae javi vy. 35 Hae gui Merari ramymino kuery ruvixar o r

Abiail ray Zuriel. Hae kuery ma ombojeroviaaty yke katy rupi r ngoor
ojapo, kuaray apuaia katy. 36 Merari ray kuery omoague rami vy opena

r okuapy yvyra pe ombojeroviaaty regua ikuai vae re, hae gui ijytai,
ijyta, ijyta yvypy hae tembiporu ikuai vae re. Hae vae hae javi re
Nmeros3,4 234

opena agu rami ikuai, 37 hae gui ijyvry oka rupi ijyta ikuai vae re,

ijyta yvypy, yvyra rakua, hae ix ikuai vae hae javi re.
38 Hae gui ombojeroviaaty renonde kuaray oua katy Moiss hae

Aro ojapo r ngoor guay kuery reve, oguy nhemboaty oaty renonde
kuaray oua katy ae. Hae vae kuery ma henda ikya e vae ropy rupi r
ombaeapo, omoague rami vy. Ombaeapo r Israel kuery re oma vy.
Hae r amboae regua ri onhemboja vy omano r. 39 Hae gui levita kuery

regua avakue pete jaxy oguereko vae guive tujapave peve ma oipapaa r
vinte e dois mil hae javi vy. Senhor ojapo ukaague rami vy Moiss hae
Aro oipapa, tay kuery hae javi reve.

Jypy oikoi vaekue rekovia ome mbyr re ijayvuague


40 Senhor aipoei Moiss pe:
Eipapa tay jypykuei avakue Israel kuery regua. Pete-te hery rupi
r reipapa pete jaxy oguereko vae guive tujapave peve. 41 Hae rami avi

Israel kuery jypykuei vae rekovia xejeupe guar amboaxa ma levita kuery.
Xee ma Senhor. Hae rami ae avi levita kuery rymba kuery xejeupe guar
amboaxa r Israel kuery rymba kuery jypykuei vaekue rekovia hei.
42 Hae ramo Senhor ojapo ukaague rami vy Moiss oipapa jypykuei

Israel kuery regua hae javi. 43 Hae kuery regua avakue jypykuei vae

pete jaxy oguereko vae guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa r
vinte e dois mil duzentos e setenta e trs hae javi vy.
44 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

45 Israel kuery regua tay jypykuei rekovia emboaxa ke levita kuery


xevy guar, hae Israel kuery rymba kuery rekovia emboaxa avi levita kuery
rymba ikuai vae. Mbaeta levita kuery ma xevy guar meme ikuai. Xee ma
Senhor. 46 Hae gui ikuai avi duzentos e setenta e trs jypykue Israel kuery

regua, levita kuery gui hetave vae. Hae vae kuery remboekovia agu ma
47 pete-te repyr rejopy r cinco hati vae. Henda ikya e vae py hati

vae oiporua vae regua ae r reiporu, doze gramas vae meme. 48 Hae vae

perta reme r Aro hae tay kuery pe, hetave vae kuery repyr hei.
49 Hae vae perta ma Moiss ojopy levita kuery gui Israel kuery

jypykuei hetave ikuai vae repyr. 50 Israel kuery jypykuei gui ae ojopy,

mil trezentos e sessenta e cinco hati vae hae javi vy, henda ikya e
vae py oiporua vae rami. 51 Hae vae perta Senhor ome ukaague

rami vy Moiss ome hae kuery repyr. Aro hae tay kuery pe
omemba, Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Coate ramymino kuery rembiapor re ijayvuague

4  Hae
gui Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:
1
2
Pemboparapa ke Levi ray Coate ramymino kuery rery, tay
kuery hae tuu ro rupigua kuery ikuai vae reve. 3 Trinta maet vae guive

235 Nmeros4

cinqenta maet oguereko vae peve hae vae kuery ombaeapo agu
rami ikuai r, onhemboaty aty ropy rupi mbaemo ojapo agu. 4 Po rami

ae r Coate ray kuery ombaeapo oguy nhemboaty oaty rupi, mbaemo


ikya e ete vae re opena vy. 5 Hae gui heta vae kuery ikuai vae ova

ta ma ramo Aro guay kuery reve ou vy omboi r ajukue ok regua


xeayvu ryru oa mbotyar omo mbyre, hae vy hae vae py onhov r
hyru. 6 Hae vae ry rupi ma omo r mbaemo pirekue iporve vae,

hae gui hiry jevy rupi omo r pete ajukue hovypa rei vae. Hae gui
mae ma jovaive rupi r omo yvyra poi oupi heravy agu. 7 Hae rami

ae avi mesa mbojape xerenonde omo mbyre ikuaiaty ry voi omo r


pete ajukue hovypa vae. Hae vae ry ju omo r hya, heaku por vae
ryrur, karo, hae gui mbaemo ryru kyri vae. Hiry ikuai tema avi r
mbojape xerenonde ikuai riae vaer. 8 Hae nunga hae javi ry rupi omo

r ajukue pyt porve vae, hae ojaoi r mbaemo pirekue iporve vae
py. Hae gui ma jovaive rupi omo avi r yvyra poi. 9 Hae gui ma ajukue

hovy vae oupi vy ojaoi r imoiny tataendy y hia vae, tataendy ikuai
vae, tapy pejua, imboguea, hae gui tykuer azeite ryru ikuai vae hae
javi. 10 Tataendy y, hae hexegua tembiporu ikuai vae hae javi ojaoipa

r mbaemo pirekue iporve vae py. Hae gui ma omomba r yvyra


poi ry rupi. 11 Hae gui ma altar ouro guigua ry rupi omo r pete

ajukue hovy vae, hae ojaoi r mbaemo pirekue iporve vae py. Hae
gui ma yvyra poi jevy r omo jovaive rupi. 12 Hae gui ma oguerupa r

tembiporu henda ikya e vae rupi oiporua vae hae javi. Hae nunga
voi onhov r ajukue hovy vae py, hae ojaoi avi r mbaemo pirekue
iporve vae py. Hae gui omomba r yvyra poi ry rupi. 13 Hae gui

altar ryepy gui oipea r tanhimbu o vae, hae hiry ma omo r pete
ajukue pyt vae. 14 Hae vae ry jevy omomba r altar rupi tembiporu

oiporupy hae javi: tapy ryru, kuxa rakua vae, kuxa guaxu hae hya
guaxu ikuai vae, hae altar rupi tembiporu oiporupy hae javi. Hae
gui hiry rupi ma omo r mbaemo pirekue iporve vae. Hae gui ma
jovaive rupi omo r yvyra poi.
15 Hae gui tekoa gui ojeoipa ta ramo Aro hae tay kuery henda

ikya e vae hae hexegua mbaemo ikuai vae ojaoipa ma rire Coate
ray kuery ju r ou ogueraapa agu. Hae r mbaemo ikya e vae re
ma hae kuery ndopokoi r, omano e agu. Mbaemo oguy nhemboaty
oaty regua anho r haeve Coate ray kuery ogueraa agu. 16 Hae gui

sacerdote Aro ray Eleazar ma tataendy rykuer azeite o vae re opena


r, hae gui heaku por vae re, mbaemo aju guigua ome jepi agu,
azeite Senhor pe nhomboaxaa agu regua re. Hae rami ae r opena
ombojeroviaaty re, hae gui hae py ikuai vae hae javi re, henda ikya e
vae ropy rupi mbaemo ikuai vae re guive hei.
17 Hae ramo Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:

Nmeros4 236

18
Peja eme Coate ramymino kuery ojapo agu, levita kuery mbyte
gui okanhymba agu rami. 19 Povae ae r pejapo hae kuery okuave

agu, mbaeta mbaemo ikya e ete vae ikuaia katy onhemboja vy hae
kuery omanomba r. Aro hae tay kuery anho r hae py oike, pete-
te rembiapor ome agu. 20 Hae r Coate kuery ma ne xapyai voi

ndaevei oike agu hae py mbaemo ikya e vae oexa agu, hae kuery
omano e agu.

Grson ramymino kuery rembiapor re ijayvuague


21Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
22
A ma pemboparapa ke Grson ramymino kuery rery, tay kuery
hae tuu ro rupigua kuery ikuai vae reve. 23 Trinta maet vae guive

cinqenta maet oguereko vae peve hae vae kuery ombaeapo agu
rami ikuai r, oguy nhemboaty oaty roka rupi opena agu. 24 Grson

ramymino kuery rembiapor ma mbaemo re opena hae ogueraa agu.


25 Oguerovapa r ajukue ombojeroviaaty hae oguy nhemboaty oaty

mbotyar oipyo pyre, hae gui ijaoia, hiry rupi mbaemo pirekue iporve
vae py onhov mbyre, ok reguar ajukue omo mbyre, 26 ombojeroviaaty,

altar yvry rupi ajukue oka mbotyar oupi pyre, oka rokr ajukue omo
mbyre, ix-ix hae tembiporu ikuai vae. Hae nunga hae javi re openaa
rupi r hae kuery ombaeapo. 27 Grson ramymino kuery mbaemo

ogueraa e vy ojapo agu hae javi ma Aro hae tay kuery ojapo ukaa
rami r ojapo. Aro kuery ae r oguerova uka mbaemo. 28 Hae rami ae

Grson ray kuery ombaeapo r oguy nhemboaty oaty rupi. Sacerdote


Aro ray Itamar ijayvua rami anho r ombaeapo okuapy.

Merari ramymino kuery rembiapor re ijayvuague


29
Hae gui Merari ramymino kuery reipapa avi r tay kuery hae
tuu ro rupigua kuery ikuai vae reve. 30 Trinta maet vae guive cinqenta

maet oguereko vae peve hae vae kuery ombaeapo agu rami r
ikuai, oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo agu. 31 Povae nunga hae

kuery oguerova r oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo vy: yvyra


pe ombojeroviaaty mbotyar omo mbyre, yvate rupi ikuai vae, ijytar
omopu mbyre, ijyta yvypy ikuai vae, 32 oka yvry rupi ijytar omopu

mbyre, ijyta yvypy, yvyra rakua, ix-ix, tembiporu hae opa mbae
hae rupi oiporupy hae javi. Mbaemo hae kuery oguerova vaer rery
remombeupa r. 33 Hae rami ae r Merari ramymino kuery ombaeapo

oguy nhemboaty oaty rupi, sacerdote Aro ray Itamar ijayvua rami anho.

Coate ray kuery oipapaa ague


34 Hae
gui Moiss hae Aro heta vae kuery yvatekueve reve oipapapa
Coate ray kuery, tay kuery hae tuu ro rupigua kuery ikuai vae reve.
237 Nmeros4,5

35 Trintamaet vae guive cinqenta maet oguereko vae peve oipapa


hembiapor ome agu, oguy nhemboaty oaty rupi mbaemo ojapo
agu. 36 Hae vae kuery oipapa r dois mil setecentos e cinqenta

hae javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 37 Hae kuery ae Coate

ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo


vaer meme. Moiss hae Aro ae oipapa, Moiss pe Senhor ojapo
ukaague rami vy.

Grson ramymino kuery oipapaa ague


38 Haegui Grson ramymino kuery ju oipapa avi, tay kuery hae tuu
ro rupigua kuery ikuai vae reve, 39 trinta maet vae guive cinqenta

maet oguereko vae peve hembiapor ome agu, oguy nhemboaty


oaty rupi mbaemo ojapo agu. 40 Hae vae kuery oipapa r dois mil

seiscentos e trinta hae javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 41 Hae

kuery ae Grson ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oaty


rupi ombaeapo vaer meme. Moiss hae Aro ae oipapa, Moiss pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.

Merari ramymino kuery oipapaa ague


42 Haegui Merari ramymino kuery ju oipapa avi, tay kuery hae tuu
ro rupigua kuery ikuai vae reve, 43 trinta maet vae guive cinqenta

maet oguereko vae peve hembiapor ome agu, oguy nhemboaty


oaty rupi mbaemo ojapo agu. 44 Hae vae kuery oipapa r trs mil e

duzentos hae javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 45 Hae kuery ae

Merari ramymino kuery oipapa pyre. Moiss hae Aro ae oipapa, Moiss
pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Levita regua kuery anhoi mbovy pa ikuaia re ijayvuague


46 Hae rami py Moiss hae Aro Israel kuery yvatekueve reve oipapa
levita regua kuery, tay kuery hae tuu ro rupigua kuery ikuai vae
reve, 47 trinta maet vae guive cinqenta maet oguereko vae peve,

hembiapor ome agu, oguy nhemboaty oaty rupi mbaemo ojapo


agu. 48 Hae vae kuery oipapa r oito mil quinhentos e oitenta hae

javi vy. 49 Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy pete-te omo


guembiapor rupi ombaeapo agu. Hae rami agu ae hae kuery oipapa,
Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Tekoa gui mombyryi lepra revegua hae haeve


vae oipeapaa agu re ijayvuague

5  Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe:
1
2
Aipore Israel kuery pe tekoa mbyte gui mombyryi oipeapa
agu lepra revegua, ipeupa rei vae, hae omanogue re opokoa py haeve
Nmeros5 238

vae ikuai vaekue hae javi. 3 Avakue hae kunhague voi peipea r tekoa

gui mombyryi, penderekoa omongyapa e agu, mbaeta mbyte rupi


xee aiko hei.
4 Hae ramo Israel kuery hae rami ae ojapo okuapy. Hae vy guekoa

mbyte gui oipeapa hae ramigua kuery. Moiss pe Senhor ojapo


ukaague rami vy Israel kuery ojapo okuapy.

Lei mbaemo rekovia omea regua oa


5 Haegui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
6 Aipore Israel kuery pe: Xapya rei ava e vy kunha mbae ojejavy
r pav ojejavya py, hae vy otekoavy r Senhor pe. Hae rami vy hae
vae ojejavy vae oiko. 7 Hae gui ma omombeu r ojejavyague, hae

ojejavyague re mbaemo ome r otekoavyague rekovia. Omeve r


guive, pete nhiru repy ovare nhav ry pete-te ju r omeve. Hae
nunga hae javi ome r ojapo vaia vaekue pe ae. 8 Hae gui xapya rei

hae vae omano, hae hetar etei ndaipoi ramo otekoavyague rekovia
omea r ojopy vaer, hae ramo Senhor pe ae r ome opaga agu
vaekue. Sacerdote pe togueru pete vexai reve, hae vae py ojejavyague
ojaoi uka agu. 9 Mbaemo sacerdote pe Israel kuery ogueru vaekue hae

javi ma sacerdote pegua ae opyta ikya e vae. 10 Pete-te gui mbaemo


ikya e vae ojopy vaekue ma imbae ae. Sacerdote pe ogueru pyre ma


ixupe ae r opyta.

Kunha otavypaague re oikuaa pota agu re ijayvuague


11Senhor aipoeive ju Moiss pe:
12 Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Xapya rei amongue
rayxy ome gui ojepea vy oiko r ome okorea rupi. 13 Ava mboae reve

itavy rei te onhenhomi ramo ime ndoexai r, haevea rami oiko te


avave rei ndoexaai, ne itavy jave voi. 14 Hae gui xapya rei ime opya re

oendu hakte reia, guayxy re hakte r kunha vae itavy rire, hae
vy ndaitavyi te hexe hakte vy ma 15 ava vae ogueru r guayxy

sacerdote-a py. Ogueru avi r mbaemo guayxy ojejavya regua ome


vaer. Pete ryru cevada kuikue ome r hae vae re azeite omo e
re, ne heaku por vae ma voi nomo r hiry, mbaeta hakte reia
regua mbaemo aju guigua omemby. Hae vae ma mbaemokue re
nhomomaendua agu regua ome, teko vai kuaa ukaar.
16 Hae ramo sacerdote kunha vae omonhemboja vy ogueru r imoamy

Senhor renonde py. 17Hae vy sacerdote karo nhae guigua yy kya e oa


vae oupi vy ojopy avi r yvy kuikue ombojeroviaaty ropy rupi ikuai vae
regua. Hae vae ma omo r yy py. 18 Hae vy Senhor renonde py kunha vae

oexa uka vy omboguejypa r hia. Hae vy ipo py omo r mbaemo aju guigua
imomaenduaar ome mbyre, takte regua. Hae r yy iro vae nhomoingo
239 Nmeros5,6

axyar ma sacerdote po py ranhe r opyta. 19 Hae gui kunha vae pe sacerdote


oura uka vy aipoei r ixupe: Xapya rei ndereve avave rei nonhenoai, hae neme
oipotaa rami e vy ixugui nderejepeai ri vy haeve vae rejapo agu, hae rami
vy kovae yy iro vae ayvu vaipy nhomoingoar gui reyu te mbaeve ndoikoi
r, reo jepe r. 20 Hae rami te xapya rei neme openaa gui rejepea vy haevea

rami reiko, hae ava neme e ri ndereve onheno ramo ma 21 (hae rami vy

sacerdote oura uka r kunha vae pe oiko axy agu rupi, hae vy ixupe aipoeive
r:) Hae rami ri ramo tove Senhor tanemoingo ayvu vaipy hae ojou vaipy
heta vae kuery mbyte. Tove Senhor tandeapo ndeu ivaipa hae nderyepy rupi
irurupa ovy agu rami. 22 Hae rami vy kovae yy ayvu vaipy nhomoingoar

nderyepy rupi oike ramo tairurupa, hae taivaipa ndeu, hei r. Hae ramo
kunha vae Haeve vae, haeve vae! hei r.
23 Hae gui hae vae ayvu vai sacerdote omboparapa r pete kuaxia re,

hae gui ipara ombojeopa ju r yy iro vae irr. 24 Hae vy kunha vae pe oyu

uka r yy iro vae ayvu vaipy nhomoingoar. Hae vae oyu ramove ma hexe o
r imoingo axyar. 25 Hae gui kunha vae po gui sacerdote ju ojopy r mbaemo

aju guigua takte regua ome mbyre, hae Senhor renonde oupi vy ombovava
r. Hae gui ma altar hiaa py ju r ogueraa. 26 Hae gui mbaemo aju guigua

nhomomaenduaar ome mbyre pete po ojopy vy oapy r altar ry. Hae vae
rire yy ome r kunha vae pe oyu agu. 27Hae gui ma ixupe yy oyu uka ramo,

xapya rei kunha vae ojejavy ri vy haevea rami ome okorea rupi oiko rire ma yy
ayvu vaipy nhomoingoar hexe oike vy omoingo axy r. Hae ramo hyepy rupi
irurupa r, hae hiu ivaipa r. Hae ramo kunha vae heta vae kuery mbyte rupi
oiko r ayvu vaipy. 28 Hae rami te xapya rei kunha vae mbaeve py ndojejavyi,

hae hexe haeve vae no ramo oo jepe r, haeve ju r kyr vae oguerekoi agu.
29 Hae vae lei ma taktea regua, kunhague ome kuery openaa

gui ojepea vy haevea rami oiko ramo guar, 30 hae rami e vy ava

opya re haktea oendu ramo guar. Hae rami vy guayxy ogueraa


vy Senhor renonde py oexa uka r, hae hexe sacerdote ojapopa r lei
o vae hae javi rami vy. 31 Hae gui ava vae re ma teko vai no, hae r

kunha vae ojejavy rire hexe o r ojejavyague re opaga agu.

Lei nazireu rami oiko agu regua oa

6  Senhor aipoei Moiss pe:


1
2 Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Pete ava e vy kunha te

ae ma onhemboayvu r anhet rupi nazireu rami oiko agu re, Senhor pe anho
oiko agu.b 3 Hae rami vy hae vae ndoyuvei ma r vinho hae iro vae regua.

b
6.2 Nazireu ma Nhanderuete pe anhoi oiko agu rami onhemboayvu vaekue. Pete
semana e vy pete jaxy, e vy cinco maet peve guar oiko r ijayvuague rami ae. Hae
vae rire ma nazireu ve r oiko, Nhanderuete pe oiko riae te amboae nunga re opena
reve.
Nmeros6 240

Ne ndoyuvei r vinagre vinho guigua, iro vae guigua, uva rykue, ndoui r uva
oipoo ramoi pyre, ne ipirukue ma voi. 4 Nazireu rami oiko teri reve ndouvei r

mbaemo uvaa gui ojapo pyre, haygue ne ipirekue gui ma voi. 5 Nazireu rami

oiko agu re onhemboayvuague rami oiko teri reve ma oak rague ndojaya ukai
r mbaemo haimbe vae py ma voi. Senhor pe anho oiko agu ra ojeupitypa
ea ja ma oiko r ikya e vae. Hae vy onhemboa vuku r.
6 Senhor pe onhemboaxa agu pukukue re ma nonhembojavei r

tegue ituia katy ma voi. 7 Xapya rei tuu ae omano te, e vy ixy te

ae ma, e vy tyvy, tykey, e vy heindy omano te ikuxa rive ndaevei


haeve vae oiko agu. Mbaeta inhak re o r Nguuete pe anho oiko
agu kuaa ukaar. 8 Nazireu rami oikoa pukukue re ma Senhor pe ikya

e vaea r oexa uka.


9 Hae gui hae oa py amongue omano xapya ramo nazireu rami

onhemboaxaague gui haeve vae ju r oiko, hia guive. Hae ramo ma


sete araa py ojaya ukapa ju r oa, ojekyao ukaa ra py ae. 10 Hae gui

oito araa py ma sacerdote pe ogueraa r moko pykuii e vy moko


apykaxui, oguy nhemboaty oaty rok peve. 11 Hae vae regua pete

ma sacerdote omboaxa r jejavya regua, hae r amboae ma oapypa vy


omboaxa r. Hae rami vy ojaoi uka r omanogue kuxa ojejavyague.
Hae vae rave omboaxa jevy r oa. 12 Hae gui onhemboaxa ju r

Senhor pe nazireu rami oiko agu, hae vy mbaemo omboekovia agu


regua ome vaer ogueraa r pete vexai pete maet oguereko vae.
Hae gui nazireu rami oikoa oaxa vaekue ma ndovarevei r, ivaipa rive
ramo.
13 Po rami ma nazireu pegua lei. Nazireu rami oiko agu ra

ojeupitypa ma ramo oguerua r oguy nhemboaty oaty rok peve. 14 Hae

ramo Senhor pe hae ogueru r vexai pete maet vae ivaikue rei e
vae, oapy vy ome mbyr. Hae gui jejavya regua ome avi r vexai
kunha pete maet oguereko vae, ivaikue rei e vae. Hae gui pete
rami ikuaia regua ome r pete vexa ava ivaikue rei e vae. 15 Ome

avi r pete varai mbojape imbovua revegua e, mbojape trigo iporve


vae guigua azeite reve omoapomo mbyre, hae gui mbojape iperiri
vae azeite revegua. Mbaemo aju guigua voi ome r, mbaemo rykue
guive. 16 Hae nunga Senhor renonde py sacerdote ogueru vy oexa uka

r jejavya regua omemby hae oapypa revegua. 17 Vexai ma Senhor pe


ome r pete rami ikuaia regua, varai py mbojape imbovua revegua e


reve. Sacerdote ome avi r mbaemo aju guigua ogueru pyre, mbaemo
rykue guive. 18 Hae gui nazireu rami oiko vae ma oguy nhemboaty oaty

rok py hiaa py onhop ukapa r oak rague nazireu rami oikoague


kuaa ukaa. Hae vae ma ogueraa vy omo r tata ry, pete rami ikuaia
regua omemby o vae yvry. 19 Hae vae rire ma sacerdote ogueru r

vexai axiy rookue mimo, pete mbojape imbovua revegua e hyru


241 Nmeros6,7

gui, hae gui pete mbojape periri imbovua revegua e. Hae nunga ma
omomba r nazireu vae po py, nazireu rami oiko agu oak onhopmba
ma rire. 20 Hae nunga sacerdote oupi r Senhor renonde py, oupi

vy ombovava reve ome mbyr. Hae nunga ma ikya e vae opyta


sacerdote peguar, mymba oupi vy ombovava reve omemby pexokue
hae hiugue hae rami ae avi. Hae vae rire ma haeve ju r nazireu
vaekue vinho oyu agu.
21 Hae vae lei ma nazireu rami oiko agu re onhemboayvu vaekue

pegua. Senhor pe mbaemo ome r nazireu ome agu vae ae,


mbaemo oguereko vae rami ome vae ryve. Onhemboayvuague rami
ae r oiko, lei nazireu rami oiko agu regua oa rami ae.

Sacerdote jogueroayvu por agu regua


22 Senhor
aipoei Moiss pe:
23
Ndeayvu ke Aro hae tay kuery pe, hae vy aipore: Po rami r
peroayvu por Israel kuery. Hae vy aipopeje r:
24 Senhor tanemoingo por
hae topena por ndere.
25 Senhor rova taexak ndery rupi,
tanemboaxy guive.
26 Senhor toma riae ndere,
hae tome revya agu.
27 Po rami r peroayvu xerery Israel kuery ry rupi. Hae ramo xee

amoingo por r hei.

Altar Senhor pegua ikya e vaer omboaxaa py


yvatekueve mbaemo ome okuapyague

7  Hae
gui Moiss ombojerovia atyr ojapopaa ra py azeite omo
1

reve omboaxa Senhor pegua ikya e vaer, tembiporu ikuai vae


guive, altar hae hexegua tembiporu ikuai vae hae javi reve. 2 Hae ramo

Israel kuery yvatekueve guetar kuery rerekoa ikuai vae, pete-te regua
ruvixa kuery guetar kuery papaare ma mbaemo omemba okuapy.
3 Hae vy Senhor renonde py ogueru okuapy ome vaer mboapy meme

karxa hoopa vae hae doze toro. Yvatekueve mok-moko ome pete
karxa, hae r pete-te ma ome toro. Oguerupa okuapy ombojeroviaaty
rexei.
4 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

5 Ejopypa ke hae nunga hae kuery po gui, mbaeta oguy nhemboaty


oaty rupi ombaeapo vae kuery oiporu vaer. Levita kuery pe ju r


remboaxapa, pete-te guembiapor oguerekoa rami hei.
6 Hae ramo Moiss karxa hae toro ojopypa vy omboaxapa levita

kuery pe. 7 Hae rami vy Grson ramymino kuery pe ranhe omboaxa



Nmeros7 242

moko karxa hae irundy toro, hae kuery guembiapor oguerekoa


rami. 8 Hae gui Merari ramymino kuery pe ma irundy karxa hae oito

toro omboaxa, hae kuery guembiapor oguerekoa rami. Hae kuery


ma sacerdote Aro ray Itamar po py meme ombaeapo. 9 Hae r Coate

ramymino kuery pe ma nomei mbaeve, mbaeta hae vae kuery henda


ikya e vae rupi ombaeapo vae vy ojaxei r mbaemo.
10 Hae gui altar re azeite omo reve Senhor peguar omboaxa agu

yvatekueve ogueru okuapy mbaemo altar ry ome vaer. Altar rexei


pete-te ogueru okuapy ome vae. 11 Mbaeta Senhor aipoei Moiss pe:

Altar xevygua ikya e vaer pemboaxa agu ma huvixa kuery


pete-te ogueru r ome vaer, ra rexei ae r oguerupa heiague
rami vy.
12 Hae ramo jypyia ra py mbaemo ome vaer ogueru vaekue ma

Aminadabe ray Naassom, Jud ramymino kuery ruvixa. 13 Hae vae

ma ome pete hya prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vae,
hae gui pete hya guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vae,
henda ikya e vae py oiporupy ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo
iporve vae py omony reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre,
mbaemo aju guigua ome vaer; 14 hae gui pete hyru ouro guigua

cento e vinte gramas ipoyi vae, heaku por vae tyny reve; 15 hae pete

toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray pete maet vae, oapy vy
ome vaer meme; 16 hae gui pete kavara jejavya regua ome vaer;

17 hae gui pete rami ikuai agu regua ome vaer ma moko toro, pete

nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete
maet vae meme. Hae vae hae javi ma Aminadabe ray Naassom ome
vaekue.
18 Hae gui moko araa py mbaemo ome vaer ogueru vaekue ma

Zuar ray Natanael, Issacar ramymino kuery ruvixa. 19 Hae vae ma ome

pete hya prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete
hya guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e
vae py oiporupy ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py
omony reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua
ome vaer; 20 hae gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas

ipoyi vae, heaka por vae tyny reve; 21 hae pete toro ray, pete vexa

ava hae pete vexai ray pete maet vae, oapy vy ome vaer meme;
22 hae gui pete kavara jejavya regua ome vaer; 23 hae gui pete rami

ikuai agu regua ome vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete
nhiru kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete maet vae meme.
Hae vae hae javi ma Zuar ray Natanael ome vaekue.
24 Hae gui mboapy araa py ma ou Helom ray Eliabe, Zebulom

ramymino kuery ruvixa. 25 Hae vae ma ome pete hya prata guigua

mil e quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata
243 Nmeros7

guigua oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy


ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer;
26 hae gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae,

heaka por vae tyny reve; 27 hae pete toro ray, pete vexa ava hae

pete vexai ray pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 28 hae gui

pete kavara jejavya regua ome vaer; 29 hae gui pete rami ikuai agu

regua ome vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru
kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae
hae javi ma Helom ray Eliabe ome vaekue.
30 Hae gui irundy araa py ma ou Sedeur ray Elizur, Rben ramymino

kuery ruvixa. 31 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e

quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua
ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 32 hae

gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por
vae tyny reve; 33 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray

pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 34 hae gui pete kavara

jejavya regua ome vaer; 35 hae gui pete rami ikuai agu regua ome

vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae
pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma
Sedeur ray Elizur ome vaekue.
36 Pete nhiru araa py ma ou Zurisadai ray Selumiel, Simeo

ramymino kuery ruvixa. 37 Hae vae ma ome pete hya prata guigua

mil e quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy
ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer;
38 hae gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae,

heaka por vae tyny reve; 39 hae pete toro ray, pete vexa ava hae

pete vexai ray pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 40 hae gui

pete kavara jejavya regua ome vaer; 41 hae gui pete rami ikuai agu

regua ome vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru
kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae
hae javi ma Zurisadai ray Selumiel ome vaekue.
42 Hae gui mboapy meme araa py ma ou Deuel ray Eliasafe, Gade

ramymino kuery ruvixa. 43 Hae vae ma ome pete hya prata guigua

mil e quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy
ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer;
Nmeros7 244

44 haegui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae,
heaka por vae tyny reve; 45 hae pete toro ray, pete vexa ava hae

pete vexai ray pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 46 hae gui

pete kavara jejavya regua ome vaer; 47 hae gui pete rami ikuai agu

regua ome vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru
kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae
hae javi ma Deuel ray Eliasafe ome vaekue.
48 Hae gui sete araa py ma ou Amide ray Elisama, Efraim ramymino

kuery ruvixa. 49 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e

quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua
ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 50 hae

gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por
vae tyny reve; 51 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray

pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 52 hae gui pete kavara

jejavya regua ome vaer; 53 hae gui pete rami ikuai agu regua ome

vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae
pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma
Amide ray Elisama ome vaekue.
54 Oito araa py ma ou Pedazur ray Gamaliel, Manasss ramymino

kuery ruvixa. 55 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e

quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua
ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 56 hae

gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por
vae tyny reve; 57 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray

pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 58 hae gui pete kavara

jejavya regua ome vaer; 59 hae gui pete rami ikuai agu regua ome

vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae
pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma
Pedazur ray Gamaliel ome vaekue.
60 Hae gui nove araa py ma ou Gideoni ray Abid, Benjamim

ramymino kuery ruvixa. 61 Hae vae ma ome pete hya prata guigua

mil e quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy
ramigua ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer;
62 hae gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae,

heaka por vae tyny reve; 63 hae pete toro ray, pete vexa ava hae

pete vexai ray pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 64 hae gui

245 Nmeros7

pete kavara jejavya regua ome vaer; 65 hae gui pete rami ikuai agu

regua ome vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru
kavara ava hae pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae
hae javi ma Gideoni ray Abid ome vaekue.
66 Hae gui dez araa py ma ou Amisadai ray Aiezer, D ramymino

kuery ruvixa. 67 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e

quinhentos gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua
ae. Hae vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 68 hae

gui pete hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por
vae tyny reve; 69 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray

pete maet vae, oapy vy ome vaer meme; 70 hae gui pete kavara

jejavya regua ome vaer; 71 hae gui pete rami ikuai agu regua ome

vaer ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae
pete nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma
Amisadai ray Aiezer ome vaekue.
72 Hae gui onze araa py ma ou Ocr ray Pagiel, Aser ramymino kuery

ruvixa. 73 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e quinhentos

gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua oitocentos
gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua ae. Hae
vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru, azeite reve
omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 74 hae gui pete

hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por vae tyny
reve; 75 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray pete

maet vae, oapy vy ome vaer meme; 76 hae gui pete kavara jejavya

regua ome vaer; 77 hae gui pete rami ikuai agu regua ome vaer

ma moko toro, pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae pete
nhiru vexai ray pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma Ocr
ray Pagiel ome vaekue.
78 Hae gui doze araa py ma ou En ray Aira, Naftali ramymino kuery

ruvixa. 79 Hae vae ma ome pete hya prata guigua mil e quinhentos

gramas ipoyi vae, hae gui pete hya guaxu prata guigua oitocentos
gramas ipoyi vae, henda ikya e vae py oiporupy ramigua ae. Hae
vae mokove ma trigo iporve vae py omony reve ogueru, azeite reve
omoapomo mbyre, mbaemo aju guigua ome vaer; 80 hae gui pete hyru

ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vae, heaka por vae tyny reve;
81 hae pete toro ray, pete vexa ava hae pete vexai ray pete maet vae,

oapy vy ome vaer meme; 82 hae gui pete kavara jejavya regua ome

vaer; 83 hae gui pete rami ikuai agu regua ome vaer ma moko toro,

pete nhiru vexa ava, pete nhiru kavara ava hae pete nhiru vexai ray
pete maet vae meme. Hae vae hae javi ma En ray Aira ome vaekue.
Nmeros7,8 246

84 Porami ma Israel kuery yvatekueve ome vaekue altar ry azeite


omo reve Senhor peguar omboaxa agu: doze hya prata guigua, doze
hya guaxu prata guigua hae doze avi hyru ouro guigua. 85 Pete-te hya

prata guigua vae ma mil e quinhentos gramas ipoyi vae meme, hae gui
pete-te hya guaxu ma setenta ipoyi vae. Hae vae tembiporu re prata o
vae hae javi vy ma vinte e oito quilos e oitocentos gramas, henda ikya
e vae py oiporupy rami ae. 86 Hae gui doze hyru ouro guigua heaku

por vae tyny reve ma cento e vinte gramas ipoyi vae meme, henda
ikya e vae py oiporupy ramigua ae. Hae nunga hae javi re ouro o
vae ma um quilo e quatrocentos e quarenta gramas. 87 Hae gui mymba

kuery oapy vy ome mbyre ma doze toro ray, doze vexa ava, doze avi
vexai ray pete maet vae, mbaemo aju guigua ome mbyre reve, hae
doze kavara ava avi ome jejavya regua. 88 Hae gui pete rami ikuai

agu regua mymba ome mbyre hae javi vy ma vinte e quatro toro ray,
sessenta vexa ava, sessenta kavara hae sessenta avi vexai ray pete
maet vae meme. Hae vae ma ome okuapy altar ry azeite omo vy
Senhor peguar omboaxa agu.
89 Hae gui Senhor reve Moiss ijayvu agu oguy nhemboaty oaty py

oike nhav oendu kuerei r ixupe ijayvu vae ayvu ryru mbotya teko
vai ombogueaty ry gui. Senhor ayvu ryru ry moko anjo ipepo vae
raangaa hia vae mbyte gui onhendu.c Hae rami ae r ijayvu ixupe.

Henda ikya e vae py sete tataendy renda ikuai vae re ijayvuague

8  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Aro pe, hae vy aipore: Sete tataendy hendar
py remo vy reja r imoiny hiy kyv katy hexak agu rami hei.
3 Hae ramo haekue rami ae Aro ojapo. Hae rami vy tataendy omo

hiy kyv katy meme hexak agu rami, Moiss pe Senhor aipoeiague
rami vy. 4 Tataendy y ma ouro ombota pyre gui ojapoa vaekue, hiyvypy

guive yvate katy ipoty ikuaia peve. Moiss pe Senhor taangaa oexa
ukaague rami ae ju ojapo tataendy yr.

Senhor pegua ikya e vaer levita kuery omboaxaa ague


5 Haegui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
6 A ma emonomba levita kuery Israel kuery mbyte gui, hae
eikyaopa xevy guar. 7 Po rami r rejapo ikya e vae ikuai agu: Hae

kuery ry emboayvi yy jejavya ojaoia agu regua. Hae gui hete hae javi
rupi renhop uka r kyxe py, hae rejoi ukapa r ijao. Hae rami vy r
hae kuery ikya e vae ikuai. 8 Hae gui hae kuery ogueru r pete toro

c
7.89 Anjo ipepo vae raangaa ma ayvu ryru mbotya ry guar omo mbyre
(xodo25.1820).
247 Nmeros8

ray mbaemo aju guigua reve ome vaer, trigo iporve vae hae azeite
reve omoapomo mbyre. Hae r ndee ma amboae toro ray ju r reru
jejavya regua reme vaer. 9 Hae gui rejapo r oguy nhemboaty oaty

rexei levita kuery onhembojapa agu rami. Remboaty avi r Israel kuery
hae javi. 10 Hae gui ma Senhor renonde py levita kuery removamba

ramo hae kuery ry katy Israel kuery omomba r opo. 11 Hae gui

Senhor pe Aro oexa uka r levita kuery mbaemo oupi reve Israel
kuery ome vae rami. Hae rami r r Senhor pe ombaeapo agu rami
ikuai. 12 Hae gui levita kuery ju opo omo r okuapy toro ray ikuai

vae ak ry. Hae vae regua pete ma rejuka r jejavya regua ome
mbyr, hae r amboae ma Senhor pe oapy vy ome mbyr, levita kuery
ojejavyague rejaoi uka agu. 13 Hae vy Aro hae tay kuery renonde

py levita kuery remova imoamy vy rexa uka r Senhor pe oupi reve


omemby rami.
14 Reipea r levita kuery Israel kuery mbyte gui. Levita kuery ma

xevy pegua ae r ikuai. 15 Hae vae rire mae ma levita kuery oike r

oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo agu. Ndee remboaxa r ikya e


vaer, hae xevy rexa uka r oupi reve omemby rami. 16 Mbaeta hae

kuery ae Israel kuery vae regua ikuai vaer xevy pegua. Israel kuery
regua jypykue tay ikuai vaekue hae javi rekovia ma xejeupe guar
meme aipea. 17 Mbaeta xevygua meme ikuai Israel kuery regua jypykue

ikuai vaekue, avakue hae vy mymba kuery regua te. Egito yvy re tay
ypyiague ajukapa ra guive hae kuery aipea xejeupegua ikya e vaer.
18 Hae nunga rupi xejeupe guar levita kuery aipea Israel kuery jypykue

ikuai vae rekovia. 19 Hae gui ma Aro hae tay kuery po py ju amboaxa

levita kuery, Israel kuery mbyte gui. Amboaxapa oguy nhemboaty


oaty rupi ombaeapo okuapy agu Israel kuery re ama vy, hae kuery
ojejavyague ojaoi uka agu, hae rami vy Israel kuery mbyte rupi oiko
e agu imoingo axyar, mbaeta henda ikya e vae py Israel kuery
oike vae rire oiko rgue ae hei.
20 Hae ramo Moiss, Aro hae Israel kuery hae javi ma hae rami ae

ojapo okuapy levita kuery re. Moiss pe Senhor ijayvuague hae javi
rami Israel kuery ojapo okuapy levita kuery omboaxa vy. 21 Hae rami vy

levita kuery ikya e vae ikuai agu ojoi okuapy oao. Hae gui Aro oexa
ukapa Senhor renonde py oupi reve omemby rami. Ojaoi uka guive
hae kuery ojejavyague, ikya e vae ikuai agu. 22 Hae vae rire levita

kuery ovamba okuapy oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo agu, Aro
hae tay kuery renonde rupi. Levita kuery rekor re Moiss pe Senhor
ijayvuague rami vy ae ojapo hae kuery re.
23 Hae gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:

24 Povae lei ma levita kuery regua: Vinte e cinco maet vae guive

tujakue peve r ikuai oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapo agu.


Nmeros8,9 248

25 Hae
r cinqenta maet vae ma hae vae rupi ndaikuaivei r,
haekue rami nombaeapovei r. 26 Hae rami rgue py joegua kuery

pytyva rupi r ikuai oguy nhemboaty oaty rupi ombaeapoa py, te


hae kuery ae nombaeapovei r. Hae rami ae r remo levita kuery
guembiapor o vae ojapo agu.

Pscoa ra pygua ngaru ojapo agu re ijayvuague

9  Senhor
ijayvu Moiss pe Sinai regua tekoa ea rupi oiko teri reve.
1

Egito yvy gui ojeoipa rire moko maeta hae jypyia jaxy re ijayvu
vy aipoei:
2 Israel kuery tojapo okuapy ngaru Pscoa regua hira py por.

3 Kovae jaxy re catorze araa py, kaaru ma ovya py ma pejapo r ngaru


hira py. Lei hae ojapo uka pyre hae javi rami vy r pejapo ngaru
hei.
4 Hae ramo Moiss aipoei Israel kuery pe ngaru ojapo agu Pscoa ra

py. 5 Hae rami vy ngaru ojapo okuapy, pete jaxya re, catorze araa py ae.

Kaaru ma ovy jave ojapo Sinai regua tekoa ea py. Moiss pe Senhor
ojapo ukaague rami vy Israel kuery ojapopa okuapy.
6 Hae vae ra ma amongue ikuai avi haeve vae pete omanogue re

opokoague kuxa. Hae nunga rupi ndaevei ngaru oa py ikuai agu. Hae
rami vy Moiss hae Aro renonde py hae kuery ova vy 7 aipoei okuapy:

Ore ma haeve vae roiko pete ava omano vaekue re ropoko rire.
Ndaevei r ri ndau Senhor pe ore voi mbaemo rome agu Israel
kuery reve Pscoa ra py?
8 Moiss ombovai:

Pear ranhe, hae xee ajapyxaka r ainy mbaexa pa pe kuery re


Senhor ojapo uka r aendu agu hei.
9 Hae gui ma Senhor aipoei Moiss pe:

10 Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Xapya rei amongue


pende kuery vae regua, e vy rakaeve r peneramymino kuery ikuai


vaer regua ikuai r haeve vae omano vaekue kuxa. Hae rami
e vy penderekoa gui mombyry oguata te haeve nho r Pscoa regua
ngaru ojapo agu Senhor pe. 11 Hae rami vy hae kuery moko jaxya

py r ngaru ojapo, catorze araa vae kaaru ma jave. Hou r okuapy


mbojape imbovua revegua e, jai rogue iro vae reve.d 12 Pemoembyre

eme ne kyri ma voi ko r guar, pemop eme guive ikguei. Pscoa


pygua ngaru regua re ipara oa rami r pejapo. 13 Hae rami avi xapya

rei pete ava ngarua pyguar haeve vae oiko, hae tape rupi ndoguatai
vaeri Pscoa ra ngaru py ndooi ri ramo hae vae oipeaa r heta vae

d
9.11 Hae kuery pe ma Nhanderuete ngaru ojapo uka amboae jaxy py, hira pyguar
ndoiko katui rire.
249 Nmeros9,10

kuery mbyte gui, mbaeta hae vae ra py mbaeve ndoguerui Senhor


pe ome vaer. Hae vae ava re o ae r ojejavyague re opaga agu.
14 Hae gui penembyte amboae regua ikuai vae Pscoa ra Senhor pegua

ngarua py ikuai avi ri vy lei ipara oa rami vy ae r ikuai. Petei lei o


pendevy hae amboae kuery pe joo rami.

xodo40.3438
15 Hae
gui ombojerovia atyr ojapoaa ra py arai ou vae ojaoipa. Hae
vae oo ma Senhor ayvu oaty ae. Hae r kaaru guive komba peve ma
tata rami ju r ojekuaa ombojeroviaaty ry rupi. 16 Hae rami ae tema

oiko. Arai ojaoi kuerei r, hae r pyvy ma tata rami ju r ojekuaa.


17 Oo ry gui arai ojeupi ovy nhav Israel kuery oguata r ojeoivy. Hae

gui arai opyta oinya py ae ju r Israel kuery opyta avi okuapy. 18 Senhor

oikuaa ukaa rami vy Israel kuery ojeoi r, hae gui Senhor oikuaa
ukaa rami vy ae ju r opyta okuapy. Ombojeroviaaty ry rupi arai opyta
oinya ja ma ikuai tema r hae py. 19 Heta ra re ri ombojeroviaaty ry

rupi arai opyta te Israel kuery Senhor ojapo ukaa rami ikuai vy ndooi
r okuapy. 20 Amongue py arei re arai opyta r oiny ombojeroviaaty

ry rupi. Hae ramo Senhor oikuaa ukaa rami vy ikuaive tema r


hae py, hae gui Senhor oikuaa ukaa rami vy jevy r oguata ojeoivy.
21 Amongue py ma kaarui ramove komba pevei r arai opyta oiny.

Hae gui ko r arai ojeupi ovy ramo ma hae kuery oguata r ojeoivy.
Ara py e vy pyvy te arai ojeupi ramo oguata r ojeoivy. 22 Xapya rei

ombojeroviaaty ry rupi arai o tema r moko ra re, e vy pete jaxy


re mbae, e vy areve mbae te hiry rupi arai o teria ja Israel kuery
ikuai tema r hae py, ndoguatai. Ojeupi ovy ramo mae ma oguata ju r
ojeoivy. 23 Hae rami py Senhor oikuaa ukaa rami vy opyta r, hae gui

Senhor oikuaa ukaa rami vy ae ju r oguata ojeoivy. Senhor pe ojapo


okuapy ojapo r vaekue, Moiss rupi Senhor ojapo ukaa rami vy.

Moko mimby guaxu prata guigua re ijayvuague

10  Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Ejapo uka moko mimby guaxu prata guigua. Pembota-
mbota vy r pejapo. Hae vae pemonhe r heta vae kuery pemboaty
agu, hae ikuaia gui oguata ojeoivy agu guive. 3 Pemonhe ramo heta

vae kuery onhemboatypa r okuapy ndea py, oguy nhemboaty oaty


rok rexeii rupi ae. 4 Petei mimby guaxu pemonhe ramo ndea py

onhemboja r yvatekueve anho, Israel kuery mbovy rei e regua ruvixa


ikuai vae ae. 5 Hae gui mokove ri pemonhe ramo ma ojeoi r kuaray

oua katy ikuai vaekue ranhe. 6 Pemonhe jevy ramo ojeoi r kuaray

puku-a katy ikuai vaekue. Pemonhe vae hae kuery oendu vy oikuaa
r ojeoi agu. 7 Hae r hae kuery pemboaty jevy agu ma pemonhe

Nmeros10 250

avi r te hat e tavy. 8 Aro ramymino kuery sacerdote ikuai vae


ae r omonhe mimby guaxu. Pende kuery rekor aeja rakae r peve


guar. 9 Hae gui pendeyvy re ae pendekuai jave penderovaigua kuery

reve pepu agu katy pejeoi ramo penemo vai okuapy ramo pemonhe
avi r mimby guaxu. Hae ramo xee Senhor Penderuete aa py pe
kuery re ama ramo peo jepe r penderovaigua kuery gui. 10 Hae rami

ae avi pevya agu ra py, xevy ngaru pejapoa py mbae, hae jaxy jypyia
py guive pemonhe avi r mimby guaxu. Hae vae jave py mbaemo
peapypa vy peme, hae pete rami pendekuaia regua peme vae ry
rupi pemonhe ramo xee Penderuete aa py ama r pendere. Xee ma
Senhor Penderuete aiko.

Sinai gui Israel kuery ojeoipaague


11Hae gui ma moko maeta py, moko jaxya re vinte ra ma jave arai
ojeupi ovy oguy nhemboaty oaty ry rupi oague gui. 12 Hae ramo Israel

kuery Sinai regua tekoa ea py ikuaia gui oguata ojeoivy. Oguata-guata


ojeoivy Par regua tekoa ea py ju arai opyta peve. 13 Hae rami vy

oguata ypyi ojeoivy, Senhor Moiss pe ojapo ukaa rami vy.


14 Jypyr ete ma Jud ramymino kuery pegua bandeira reraa ranhe

ojeoi ngupivegua kuery reve. Hae vae regua xondaro kuery ruvixa ma
Aminadabe ray Naassom. 15 Hae gui Issacar ramymino kuery regua

xondaro kuery ruvixa ma Zuar ray Natanael. 16 Zebulom ramymino


kuery xondaro kuery regua ruvixa ma Helom ray Eliabe.


17 Hae gui ma ombovaipa okuapy ombojeroviaaty, hae Grson hae

Merari ramymino kuery ojeoi vy ogueraapa henoiny.


18 Hae vae rire ma Rben kuery pegua bandeira reraa ju ojeoi

ngupivegua kuery reve. Hae kuery vae regua xondaro kuery ruvixa ma
Sedeur ray Elizur. 19 Hae gui Simeo ramymino kuery regua xondaro

kuery ruvixa ma Zurisadai ray Selumiel. 20 Gade ramymino kuery regua


xondaro kuery ruvixa ma Deuel ray Eliasafe.


21 Hae gui ma ojeoipa ju Coate regua kuery mbaemo ikya e vae

ogueraa reve. Hae gui hae kuery ova e mbove ma voi omopumbaa
ju r imoiny ombojeroviaaty.
22 Hae vae rire ma Efraim ramymino kuery pegua bandeira reraa ju

ojeoi ngupivegua kuery reve. Hae kuery regua xondaro kuery ruvixa
ma Amide ray Elisama. 23 Hae gui Manasss ramymino kuery regua

xondaro kuery ruvixa ma Pedazur ray Gamaliel. 24 Benjamim ramymino


kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Gideoni ray Abid.


25 Hae gui ma D ramymino kuery pegua bandeira reraa ju ojeoi

ngupivegua kuery reve. Hae vae kuery ma heta vae kuery hae javi
rakykue ojeoi oara rupi. Hae kuery vae regua xondaro kuery ruvixa
ma Amisadai ray Aiezer. 26 Hae gui Aser ramymino kuery regua xondaro

251 Nmeros10,11

kuery ruvixa ma Ocr ray Pagiel. 27 Naftali ramymino kuery regua


xondaro kuery ruvixa ma En ray Aira. 28 Hae rami ae oguata ojeoivy


Israel kuery meme, oxondaro kuery reve.

Hobabe pe hae kuery reve oo agu re Moiss ojerureague


29Hae
gui Moiss ijayvu Hobabe pe. Hae vae ma hatyu Midi pygua
Reuel ray. Hae vy aipoei:
Roguata rojeoivy pete henda orevy Senhor Ame r pvy
heiague katy. Eju orerupive, hae ramo rojapo por r ndevy. Mbaeta
Israel kuery pe mbaemo por ome agu re Senhor ijayvu.
30 Hae ombovai:

Xee ma ndaa reguai. Xeyvy xeretar kuery rekoa py ae r aa hei.


31 Hae gui ixupe Moiss aipoeive ju:

Neexa, orereja eme ke, mbaeta ndee ma reikuaa tekoa ea rupi


orekuai ranhe ra. Hae gui ndee ma orererekoar r reiko. 32 Xapya rei

ore kuery reve reo ri ramo ndevy pe rojapo por r Senhor ore kuery pe
ojapoa rami ae hei.e
33 Hae gui ma ojeoipa ma Senhor pegua yvyty katyi ikuaiague

gui. Mboapy araa re oguata ojeoivy. Hae kuery renonde rupi Senhor
guexeve guar ojapo vaekue ryru reraa kuery oguata ojeoivy mboapy
ra re, hae kuery opytuu agu ojou agu. 34 Hae gui ra py arai Senhor

ombou vaekue oo tema hae kuery ry rupi, ikuaia gui ojeoi jave voi.
35 Hae gui Nhanderuete ayvu ryru oupia heravy nhav Moiss aipoei r:

Senhor, epu ke nderovaigua kuery remoamba agu. Tove


nerenonde gui tonhamba ndere ndaijaei vae.
36 Hae gui opyta ju nhav aipoei r:

Senhor, ejevy ju ke mbovy rei e Israel kuery ikuaia py.

Israel kuery ijayvu ete okuapyague

11  Hae
gui ma Senhor oendua py te hae kuery ijayvu ete okuapy
1

mbaemo oiko vae re. Senhor oendu ramo ipoxya hendy. Hae
rami vy hae kuery mbyte tata Senhor guigua ou vy omomba hekoa apy
rupi ikuai vae. 2 Hae ramo Moiss pe hae kuery ojerure okuapy ramo

Senhor pe hae ju onhemboe. Hae ramo tata oguepa. 3 Hae nunga rupi

hae vae tekoa ma oeno Taber, hae kuery mbyte tata Senhor guigua
hendy ma rire.f
4 Hae gui hae kuery mbyte opa mar ikuai vae oendu okuapy Egito

pygua kuery rembiu regua houxe reia. Hae ramo Israel kuery voi
ojaeopa reve aipoei okuapy:

e
10.32 Moiss ngupive ogueraaxe ngovaja Hobabe. Hae vae ma ndooxei ranhe te oo nho
(Juzes1.16). f11.3 Tery Taber ma Okaia ea reve nhaendu r joo ramigua.
Nmeros11 252

Mavae r tu ome xoo jau vaer? 5 A ma nhanemaendua


jakuapy Egito yvy re pira jau rive jakuapyague re, hae pepino, melo,
alho kaaguy regua, cebola hae alho re guive. 6 Hae rami te a ma

nhanenhe voi ipirupa ma r, mbaeta amboae ramigua ma voi


ndajajouvei, kovae man e vy hei okuapy. 7 Man ma coentro

raygue ramigua, jaexa r yvyra ayxy ramigua rei. 8 Heta vae kuery opa

rupi oeka ojeoivy vy omono vy omongui r mbaemo monguia py,


hae vy angua py ojoxo r. Hae rami vy omomimo r oja py, e vy
ikuikue gui ojapo r mbojape. Jau r mbojape azeite reve ojapo pyre
rami hee vae. 9 Pyvy hae kuery rekoa rupi yxapy hoa reve man hoa

avi r oiny hae rupi.

Moiss ojapo r vaekue ipoyi etea rupi ijayvuague


10 Heta vae kuery ojaeo r Moiss oendu, mbaeta pete-te guay kuery
reve ngoo rok py ojaeo okuapy. Hae ramo Senhor poxya hendy. Moiss
voi oexa vy ndojou pori. 11 Hae ramo Moiss aipoei Senhor pe:

Mbae re tu mbaemo vai rejapo xee nerembiguai re? Mbae re tu


ndaxejou porvei nerenonde py? Mbaeta xemo kovae kuery hae javi re
apena agu rami. 12 Xee ae ri tyy kovae kuery moingoare aiko? Xee ae ri

tyy arekoi vaekue xevy aipore agu: Eraapa ndejyva ry okambui vae
rami, yvy aura reve neramo kuery pe ame agu re xeayvuague peve,
re agu? 13 Magui r tu xee ajou xoo hae kuery hae javi peguar?

Mbaeta xerenonde py ojaeo reve aipoei okuapy: Eme na xoo rou


vaer. 14 Hae gui xee aei ma voi ndaropoakai r kovae kuery hae

javi, xevy ipoyi vaipa ramo. 15 Nami ae ta ri xerereko vy ma xejuka vyvoi,


ajerure. Xemboaxy ri vy xemoingo eme ajexavai agu rive.

Moiss pytyvar setenta avakue Nhanderuete oiporavo ukaague


16 Senhor aipoei Moiss pe:
Emboaty havy setenta avakue Israel kuery mongetaaty vae regua
rexa vaety, nhomongetaa rupi hae heta vae kuery re openaa rupi ae
ikuai vaety. Hae vae kuery remonhembojapa r oguy nhemboaty
oaty rexei, hae py ikuai agu nerenonde. 17 Hae py ma xee aguejy vy

xeayvu r ndereve. Hae Xenhe ndere o vae ambouve vy hae kuery


re voi amo r. Hae vy ndereve hae kuery ikuai avi r heta vae kuery
re openaa rupi, ndee anhoi e repena agu. 18 Hae vy aipore r heta

vae kuery pe: Pejekyao uka ju ko r guar, peu agu xoo. Mbaeta
pe kuery pejaeo reve Mavae tu ome ta xoo jau vaer? Egito yvy re
ma jaiko por vaekue, peje ramo Senhor oendu. Hae rami vy pendevy
Senhor ome r xoo, hae peupa r. 19 Pete rai re rive r peu,

ne moko rai r e, ne pete nhiru ne dez, ne vinte ra rei e


guive. 20 Hae rami rgue py pete jaxy pukukue re r peu, peneapygua

253 Nmeros11

gui omba r pejeguarupa peve. Mbaeta Senhor penembyte oiko vae


ndapeipotavei, hae henonde py pejaeo reve Mbae re tu Egito gui jajupa
rakae? peje vaekue, re r hae kuery pe hei.
21 Hae ramo Moiss ombovai:

Xee ma seiscentos mil avakue opu okuapy vae mbyte py aiko.


Hae ramo mbaexa tu aipore xevy: Eme hae kuery pe xoo, pete jaxy
pukukue re hou okuapy agu re? 22 Mymba kuery vexai hae vaka tyy

ojukapaa r hae kuery hae javi hou vaer? Tyr pa ye rupi pira ikuai
vae hae javi r omonombaa hae kuery hou vaer? hei.
23 Hae ramo Moiss pe Senhor ombovai:

Xee Senhor jyva ndau ijapuai ri? Ai ma voi rexa r xeayvuague


oiko r tyr pa anya! hei.
24 Hae gui Moiss o vy heta vae kuery pe Senhor omombeupa

Senhor ijayvuague. Hae vy hae kuery mongetaaty setenta avakue ikuai


vae omboaty imbokuapy oo yvry rupi. 25 Hae ramo Senhor oguejy arai

rupi. Hae vy ijayvu ixupe. Hae vy Nhe hexe o vae ombouve vy omo
avi setenta nhomongetaaty ikuai vae re. Hae vae kuery re Nhe o avi
ramo omombeu okuapy ixuguigua, te hae vae rire ma ndaijayvuvei
hae rami.
26 Hae gui ma moko avakue opyta tekoa py. Pete ma Eldade hery

vae, hae r amboae ma Medade. Hae kuery re voi Nhe o, mbaeta hae
kuery voi nhomongetaaty kuery regua te oo katy ndooi vaekue. Hae
rami vy hae kuery voi ayvu omombeu okuapy tekoa mbyte ikuaia py.
27 Hae ramo pete kunumi onha ovy vy omombeupa Moiss pe. Hae

vy aipoei:
Eldade hae Medade voi ri tu ayvu omombeu okuapy hei.
28 Hae ramo Num ray Josu, Moiss pytyvar oiporavo vaekue vae

ombovai vy aipoei:
Xeruvixa Moiss, emokyrir na.
29 Hae r Moiss aipoei ixupe:

Ndee tavy nerakte teve xere? Senhor pegua kuery profeta meme
ikuai rgue, hae kuery hae javi re Senhor Onhe omo agu! hei.
30 Hae vae rire Moiss ma tekoa katy ju ojeoi Israel kuery mongetaaty

kuery reve.

Guyra codornizes Nhanderuete ombouague


31Hae
gui Senhor-a gui pete yvytu oipeju ovy vy ye ry gui ogueru
guyra codornizes. Hae vy tekoa ry hae javi rupi omoamba heravy
pete ra jaguataa rami raii peve. Ijyvry rupi opyta pete metro peve
yvy py. 32 Hae ramo hae vae rave heta vae kuery ojeoipa, pyvy hae

kogue voi, hae vy ojopy ojeoivy guyra ikuai vae. Amongue mboapyive
ojopy vaekue ri cem voxa reny ogueru. Hae vy tekoa hae javi rupi
Nmeros11,12 254

omboaty imoiny ojeupe guar ae. 33 Hae rami te ijuru py xoo oime rei

reve, oixuu jepe e re voi hae kuery rovai Senhor poxya hendy vy
ojukapa mbaemo vai py. 34 Hae nunga rupi hae vae tekoa ma oenoa

Quibrote-Hataav, hae py Egito regua tembiu re ndaeveive vaekue


ojatypaa rire.g 35 Hae gui Quibrote-Hataav gui ma hae kuery ojeoive

Hazerote katy, hae vy opyta ju hae py.

Moiss rovai rupi Miri hae Aro ijayvuague

12  Hae
gui Moiss ogueraa pete kunha Cuxe pygua guayxyr.
1

Hae ramo Miri hae Aro ijayvu okuapy Moiss rovai, Cuxe
pygua guayxyr ogueraa vaekue kuxa. 2 Hae vy aipoei okuapy:

Xapya rei ndau Moiss rupi anho ri Senhor ijayvu? Nhande rupi
voi ndau ndaijayvui avi r? hei ramo Senhor oendu. 3 Moiss ma

ava onhemoyvyi vae, ko yvy re avakue ikuai vae gui voi yvyive vae
oiko.
4 Arei re Senhor aipoei Moiss pe, Aro hae Miri pe voi:

Pe kuery mboapy ma pe r oguy nhemboaty oaty o vae gui


hei. Hae ramo omba mboapyve. 5 Arai rupi Senhor oguejy ouvy vy

oo rok py opyta hoamy. Hae vy oeno Aro hae Miri. Hae ramo hae
kuery ojexa uka.
6 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

Pendu ke a xee xeayvu ramo. Penembyte profeta oiko ramo ma


ixupe xee Senhor ajekuaa uka r mbaemo aexa ukaa py, hae vy oexa
raua py r xeayvu hexeve. 7 Hae r xerembiguai Moiss reve ma nami

e ju aiko, mbaeta hae ma ojeroviapy ete oiko xero pygua kuery hae
javi re openaa rupi.h 8 Hexeve ma xeayvu r xejuru rupi ae, oikuaa por

agu rami, ayvu haxy rei vae rupi e. Ixupe xee Senhor ajekuaa r
xerexa guive. Mbaexa havy tu ndapekyjei ri xerembiguai Moiss rovai
rupi pendeayvu agu? hei. 9 Hae rami vy hae kuery rovai Senhor

poxya hendy. Hae rire ojepea.


10 Arai voi ojepea ovy oo ry gui. Hae ramove Miri oikuaa r hexe

o ma lepra, yroy ap rami xi rei vae. Miri re Aro oma ramo lepra
revegua ma hia.
11 Aro aipoei Moiss pe:

Akee xeruvixa! Ndevy ajerure: Orere emo eme orereko vaia,


mbaeta orearandua rupi e rojapo hae nunga, rojejavy ete ange.
12 Nhanereindy topyta eme kyri vae oity pyre rami, mbyte rupi hookue

hoapa vae rami hei.


13 Hae ramo Senhor pe Moiss ojapukai vy aipoei:

g
11.34 Tery Quibrote-Hataav ma Tembiu re ndaeveive vaekue ojatyaague ea.
h
12.7 Hebreus3.2,5
255 Nmeros12,13

Xeruete, ajerure remonguera ju agu.


14 Senhor ombovai Moiss pe:

Xapya rei hova re tuu onyv vae rire ndau sete araa peve ndopytai
rgue oxmbaa py? Hae voi topyta ranhe sete ra tekoa gui mombyryi.
Hae vae rire ma haeve peru ju agu hei. 15 Hae rami r Miri sete

ra peve omondouka ranhe tekoa gui mombyryi. Oguerua ea ja heta


vae kuery ndoguatai tekoa gui. 16 Hae vae rire mae hae kuery ojeoi ju

Hazerote gui, hae Par regua tekoa ea py ju ikuai.

Deuteronmio1.1925

13  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Emondouka ke avakue Cana yvy re oexa pota vaer,
mbaeta ame r Israel kuery yvyr. Peneramo kuery pete-te regua gui
remondouka r pete ava, huvixa oiko vae ae hei.
3 Hae ramo Moiss omondouka Par regua tekoa ea py ikuaia gui ae,

Senhor aipoeiague rami vy. Hae vae avakue ma Israel kuery ruvixa
ikuai vae meme. 4 Po rami ma hae vae kuery rery: Rben kuery regua

ma Zacur ray Samua; 5 Simeo kuery regua ma Hori ray Safate; 6 Jud

kuery regua ma Jefon ray Calebe; 7 Issacar kuery regua ma Jos ray

Jigeal; 8 Efraim kuery regua ma Num ray Osias; 9 Benjamim kuery regua

ma Rafu ray Palti; 10 Zebulom kuery regua ma Sodi ray Gadiel; 11 Jos

kuery regua, hae Manasss kuery regua ae ma Susi ray Gadi; 12 D kuery

regua ma Gemali ray Amiel: 13 Aser kuery regua ma Micael ray Setur;

14 Naftali kuery regua ma Vofsi ray Nabi; 15 Gade kuery regua ma Maqui

ray Geuel. 16 Hae vae avakue ma Moiss omo yvy re oexa pota vaer

omondouka agu. Hae gui Num ray Osias rery Moiss oguerova vy
Josu ju omboery.
17 Hae gui Cana yvy katy Moiss omondouka oexa pota agu. Hae vy

aipoei hae kuery pe:


Pe Neguebe katy, hae yvyty ikuai vae rupi ju r peo. 18 Pexa r

yvy peikuaa agu mbaexa pa rae, hae hexegua kuery re guive peikuaa
pota, imbaraetekue tyr pa ikangykue, ndaetai tyr pa heta. 19 Hae

peikuaa pota r mbaexa pa yvy hae kuery ikuaia re, ipor tyr pa
naipori, hae mbaexa pa tet ikuaia voi rae, tekoa rive tyr pa tet
ikorapa vae. 20 Pexa avi mbaexa pa rae yvy itui, ipor tyr pa naipori,

hae gui kaaguy tyr pa any. Penekyre tema, hae peru mbaemo aju
hae vae yvy guigua hei. Hae vae jave ma uva ijaju ypya ra ae.
21 Hae rami r hae kuery ojeoi vy hae vae yvy rupi oexa pota

ojeoivy, Zim regua tekoa ea guive Reobe peve Hamate py ovaai py.
22 Neguebe rupi ojeoi vy ou okuapy Hebrom peve. Hae py ma ikuai

Enaque ray kuery Aim, Sesai hae Talmai. (Hebrom tet ojapoa ma sete
maet teri Egito yvy re Zo tet ojapoa e mbove ma voi.) 23 Hae rire
Nmeros13,14 256

ma Escol yvyugua peve ju ou. Hae py ma ojaya okuapy pete x uva hiy
reve. Hae vaekue ma moko avakue ogueru pete yvyra poi re omboy
vy. Roma hae figoa avi ogueru. 24 Hae vae yvyugua pe ma Escol

oeno, hae py Israel kuery uvaa ojaya rire.i

Deuteronmio1.2633
25 Hae
gui yvy oexa vy ojeoiague gui quarenta ra opaa py ojevypa
ju. 26 Oguata jogueruvy vy ovamba ju Moiss hae Aro-a py, hae Israel

kuery hae javi onhemboaty okuapya py Par regua tekoa ea re, Cades
py ae. Hae kuery pe omombeupa okuapy oexa vaekue, heta vae kuery
hae javi pe voi. Oexa uka avi mbaemo aju hae vae yvy gui ogueru
vaekue. 27 Hae vy Moiss pe omombeu vy aipoei okuapy:

Rojeoi yvy oremondoukaague vae peve. Hae gui anhet ete hae
py kamby hae ei ndoatai. Kovae ma mbaemoa hae pyguare. 28 Hae

rami avi avakue hae vae yvy re ikuai vae ma imbaraetekue ae. Het voi
tuvixa ete vae ikuai, ikorapa vae meme guive. Hae py roexa avi Enaque
ramymino kuery.j 29 Amalequita kuery ma Neguebe re ikuai. Hae r

yvyty rupi ma heteu, jebuseu hae amorreu kuery ikuai. Ye katyi rupi
ma cananeu kuery ikuai, Jordo yak yvry rupi guive hei okuapy.
30 Hae gui Calebe ju nhomokyrirmba heta vae kuery Moiss renonde

py ikuai vae. Hae rami vy aipoei:


Ma, jajeoi jajopy agu hae vae yvy, mbaeta nhandepoaka r
hae kuery re hei.
31 Hae rami te avakue mboae hexeve ojeoi vaekue aipoei okuapy:

Ndaevei teve hae vae kuery rovai jajeoi agu, nhande kuery gui
ipoakapave vae ramo hei okuapy. 32 Hae rami vy Israel kuery oendupaa

py hae kuery ijayvu rei okuapy yvy oexa vaekue re. Hae vy aipoei:
Yvy mbyte rupi roexa pota agu roaxaague vae ma hekoa vae
kuery mombaar itui. Hae py roexa vaekue ma ava jaeakue meme,
33 gigante kuery avi roexa karamboae. Hae vy rojoexa ramo tukui rami

rive orekuai, hae kuery pe voi hae rami ae avi orerexa r hei okuapy.
Enaque ramymino kuery ma gigante guigua meme ikuai rakae.

Heta vae kuery oyvyr katy ndooxeiague

14  Hae
gui heta vae kuery opumba vy ojapukai at rei okuapy.
1

Hae vae pyvy hae kuery ojaeopa okuapy. 2 Hae vy Israel kuery

hae javi ijayvu rei okuapy Moiss hae Aro re. Hae vy aipoei:
Haeveve rgue Egito yvy re, e vy kovae tekoa ea py ma voi
nhamanomba vae rire! 3 Mbaer tu Senhor nhandererupa kovae

i
13.24 Tery Escol ma Uvaa ea. j
13.28 Enaque ray kuery ma gigante ikuai rakae
(versculo 33).
257 Nmeros14

yvy re? Kyxe py nhamanomba agu pa, hae nhanderayxy kuery hae
nhanderay kueiry escravo-r ogueraapaa agu teve? Ndaevei ndau
Egito yvy katy ae ju jajevypa agu? hei.
4 Joupe-upe aipoei okuapy:

Jajou pete nhanderuvixar, Egito yvy katy jajevypa agu hei


okuapy.
5 Hae rami r Israel kuery oexaa py Moiss hae Aro guenapy re

o ngova yvy re omova reve. 6 Hae rami ae avi yvy rexaare kuery vae

regua Num ray Josu hae Jefon ray Calebe omondoro okuapy oao.
7 Hae vy Israel kuery hae javive pe ijayvu vy aipoei:

Yvy mbyte rupi roaxaague vae rima ipor ete. 8 Senhor nhandejou

por ri vy ojapo r hae vae yvy re nhava agu rami, nhandevy ju


omboaxa agu. Hae vae yvy ma kamby hae ei oata ea. 9 Hae nunga

rupi pepu rei eme Senhor re, pekyje eme guive hae pygua avakue gui,
mbaeta mbojape jaua rami nhamomba avi r hae kuery. Hae kuery
reve novei ma hepyar vaekue. Hae r nhande kuery reve ma Senhor
ae r oiko. Pekyje eme hae kuery gui hei.
10 Hae rami te heta vae kuery hae javi jogueroayvu okuapy ita py

ojapipa agu re. Hae rami te hae kuery pe Senhor rexak ojekuaa
xapya oguy nhemboaty oaty rupi. 11 Hae rami vy Senhor aipoei

Moiss pe:
Rakae peve ndau kovae kuery xereko a r okuapy? Rakae peve
ndau ndojeroviai r xere, hae kuery mbyte rupi opa margua hexa
pyr amoingo vaeri? 12 Hae nunga rupi ambou r mbaeaxy vaikue

ijukapaar, namevei ma r ijyvyr vaekue. Hae gui ndegui ju amoingo


r pete regua kovae kuery gui hetave hae imbaraetekueve vae hei.

Heta vae kuery re Moiss ojerureague


13 Hae
ramo Moiss ombovai Senhor pe:
Egito pygua kuery mbyte gui ndepoakapaa rupi kovae kuery
reipeapa rire te remomba ramo Egito pygua kuery oendupa r. 14 Hae

rami vy hae kuery omombeu uka r kovae yvy re ikuai vae pe. Hae
gui Senhor, kovae yvy pygua kuery oendu ae ma ndevygua kuery
mbyte rupi reikoa, hae hae kuery rexa py ae rejexa ukaa. Hae kuery
ry rupi ndeguigua arai o, hae hae kuery renonde rupi arai opu vae
py r reo ara py, hae r pyvy ma tata opu vae py r reo. 15 Hae gui

xapya rei ndevygua kuery rejukapa vyvoi ramo amboae regua kuery
nemombeua r oendu vaekue aipoei r okuapy: 16 Yvy re Senhor

ndogueraa kuaai ri ndau ojeupegua kuery, oura reve hae kuery pe ome
agu re ijayvu vaekue ri, hae nunga rupi ae ojukapa tekoa ea py, hei
r okuapy. 17 Hae nunga rupi a Senhor, ajerure ndepoakapa vaea rexa

uka agu, ndeayvuague rami vy. Mbaeta aipore vaekue: 18 Xee Senhor

Nmeros14 258

ma xeporayvu vae hae opa mbae py anhomboaxy vae, ambogue r


teko vai hae jejavya. Hae rami avi ojejavy vaekue nambopaga ei r.
Hae rami rgue py tuu kuery reko vaiague re ambou r tay kuery voi
ojexavai agu, mboapya hae irundya ikuaia peve, re vaekue. 19 Hae

nunga rupi opa mbae py renhomboaxy vae vy embogue ke kovae kuery


reko vaia, heko vaia Egito yvy gui ojeoipa guive apy ovamba peve
rembogue jepiaty rami.

Deuteronmio1.3440
20 Hae
ramo Senhor aipoei:
Ndeayvua rami xee ambogue ma hae kuery reko vaia. 21 Hae rami

avi anhet ete xee Senhor xee ae rekove rupi, hae xerexaka yvy jave
rupi ojekuaa vaer vae rupi aura vy aipoae: 22 avakue xerexaka hae

hexa pyr Egito yvy re hae tekoa ea rupi ajapo r oexa vaekue, hae
gui dez-kue ma xereko aa rupi naxenhe rendui vaekue, 23 hae vae

regua ne peteve ma ndoexai r yvy peneramo kuery pe ame agu re


aura reve xeayvuague vae. T, ndaxepotavei vae kuery ne petei ma voi
ndoexai r. 24 Hae r xerembiguai Calebe re ma amboae regua nhe o.

Hae vae ma xereve ete oiko riae ramo xee ajapo r yvy oexa potaague
re ae hekoa agu rami. Hamymino kuery avi r ikuai hae py. 25 Neexa,

amalequita hae cananeu kuery ma yvy guy katy ikuai. Pejepekuavo


havy amboae katy. Ko r tapeo tekoa ea katy ju, ye pyt yvry tape
oo vae rupi ae hei.
26 Hae rire Moiss hae Aro pe ju Senhor aipoei:

27 Rakae peve r tu aropoaka kovae kuery xerovai rupi ijayvu


okuapy vae? Xee aendupa ainy Israel kuery xere ijayvu rei okuapy ramo.
28 Aipore hae kuery pe: Senhor aipoei: Xee ae rekove rupi aura vy

aipoae: Xeapyxa py pendeayvuague ae ju r ambou pendere. 29 Mbaeta

kovae tekoa ea py ae r pemanomba, pe kuery vae regua penderery


omoa jave vinte maet vae hae pendetujakueve vae guive, joupe-upe
xerovai pendeayvu vaekue hae javi. 30 Ndapeupityi r yvy pendekoar

ame agu re aura reve xeayvuague vae py, Jefon ray Calebe hae
Num ray Josu vae e vy. 31 Hae r penderay kuery pe Escravo-r

ogueraapaa r peje vaekue ri hae kuery ma ajapo r hae py ovamba


agu rami. Hae kuery ma oexa r yvy pe ndapeipotai vaekue. 32 Hae

r pe kuery ma kovae tekoa ea py r pemanomba. 33 Kovae tekoa ea


rupi ma quarenta maet re penderay kuery ikuai r guymba kuery re


openaa rupi. Pejejavya kuxa ae r hae kuery ojexavai, kovae tekoa ea
py xapir penderetekue houpa peve. 34 Mbaeta quarenta ra re yvy re

pexa pota pejeoivy rire quarenta maet re ju r pejexavai pejejavyague


re, pete-te ra rekovia pete maet r oaxa. Hae rami vy pendupa r
xee rojou vaia regua. 35 Xee Senhor hae rami xeayvu rire hae rami ae ju

259 Nmeros14,15

r ajapo kovae kuery heko vai vae xere opu vaekue re. Kovae tekoa
ea py ae r okanhy ovy, opa peve hei.
36 Hae gui avakue yvy rexaar Moiss omondouka vaekue ojevy vy

hae vae yvy re ijayvu rei vy ojapo heta vae kuery hae javi yvy re ijayvu
rei avi okuapy agu rami. 37 Hae vae avakue yvy re ijayvu rei vaekue

ma Senhor renonde py omanomba rakae mbaeaxy vaikue gui. 38 Hae

r Num ray Josu hae Jefon ray Calebe ma avakue yvy rexaar ojeoi
vaekue vae regua avi te okuave.

Deuteronmio1.4146
39Hae nunga Moiss omombeu Israel kuery hae javive pe. Hae ramo
hae kuery iporiau vaipa ete okuapy. 40 Ko rai ramove ovypa vy omba

jogueruvy yvyty apyte katy. Hae vy aipoei okuapy:


Apy ma orekuai, anhet ae rojejavypa rire te roo nho r yvy
nhandevy Senhor ome r vaekue re hei okuapy.
41 Moiss ombovai:

Mbae re havy Senhor ojapo ukaa rami e pendekuai?


Pendeayvua rami pendekuai agu ma ndaeve pori. 42 Tapeo eme tavy

penderovaigua kuery renonde py pemanomba e agu, mbaeta Senhor


novei ma r pe kuery mbyte. 43 Ma, penerenonde rupi amalequita

hae cananeu kuery ikuai. Peapa r pekuapy ikyxe gui. Mbaeta Senhor
gui pejepea ma rire novei r pe kuery reve hei.
44 Hae ramive ma hae kuery onhea tema okuapy yvyty rupi

ojeoi agu. Hae rami te Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru
ndogueraai hae kuery rekoa mbyte oa gui, ne Moiss voi ndooi. 45 Hae

ramo amalequita hae cananeu kuery yvyty rupi ikuai vae oguejy vy
ojukapa, Horma peve oitypa.

Lei mbaemo omemby regua oa

15  Senhor aipoei Moiss pe:


1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Yvy
pendekoar xee ame vaer re peva jave ma 3 mbaemo peapy vy

peme r Senhor pe, mymba mbae pejuka vy penhemboayvuague


pejapopa regua, e vy mbaemo penhenhanduai rami peme vae, e
vy ngaru hira py pejapoa py Senhor pe peapy r heaku por vae,
vaka, vexai pejuka vy peme vae reve. 4 Hae gui Senhor pe mbaemo

ome vaer ogueru vae ma ogueru avi r pete ryru trigo iporve vae,
pete ryru raxai azeite reve omoir vaekue. 5 Hae pete-te vexai peme

vae reve guar peru avi r pete ryru vinho penho reve peme vaer,
mbaemo peapy vy peme vae hae mymba pejuka uka vae ry. 6 Pete-

te vexai peme vae reve guar peru avi r mbaemo aju guigua peme
vaer. Moko ryru trigo iporve vae peru, pete ryru raxai azeite reve
Nmeros15 260

omoir mbyre. 7 Vinho pete ryru raxai r peme Senhor pe penho


reve, peapy vy peme ramo heaku por agu. 8 Hae gui toro ray

peapy e vy pejuka agu pereko katu r penhemboayvuague pejapopaa


reguar, hae vy perovya agu regua Senhor pe peme vaer. 9 Toro

ray reve peru avi r mbaemo aju guigua peme vaer. Mboapy ryru
trigo iporve vae r peru, moko ryru raii azeite reve omoir mbyre.
10 Vinho penho reve peme r moko ryru raii, Senhor pe mbaemo

peapy vy peme ramo heaku por agu. 11 Hae rami ae pejapo r


toro ray peme vae reve guar, vexa ava, vexai ray hae kavara ava
reve guar guive. 12 Pete-te peme vae reve guar r peru, mbovy pa

pemea rami vy. 13 Hae py aegua kuery ojapo r hae rami, mbaemo

oapy vy Senhor pe ome ramo heaku por agu. 14 Hae penembyte

rupi ikuai avi r amboae regua, peneramymino kuery ikuaive-ive jave.


Hae vae regua ogueru avi r mbaemo oapy vy Senhor pe ome
vaer, heaku por agu. Pe kuery pejapoa rami ae avi r hae kuery
voi ojapo. 15 Pe kuery hae javi rekor ma petei aeja, pvy hae amboae

regua penembyte rupi ikuai vae pe voi. Hae vae ma rakae r peve
guar o peneramymino kuery rekor avi ikuai jave guar. Pe kuery
pendekuaia rami ae avi r amboae regua kuery ikuai xee Senhor
renonde. 16 Petei lei o r penderekor, pe kuery pe hae amboae regua

penembyte rupi ikuai vae pe voi hei.


17 Senhor aipoeive ju Moiss pe:

18 Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Yvy xee rogueraa


ague py peva jave 19 yvy re mbaemo aju oiko vaekue peu ta nhav

Senhor pe ranhe r peme mbaemo. 20 Jypygua mbaemo pemongui


vaekue iporve vae gui pejapo r mbojape. Hae vae ma peru peme
vaer. Mbaemo pemoay vaekue rami r peme. 21 Jypygua mbaemo

pemongui vaekue iporve vae guigua Senhor peguar ranhe r


peme, peneramymino kuery ikuaive-ive jave voi.

Levtico4.1321
22
Hae gui amongue py pejavy r Moiss rupi Senhor ojapo uka
vaekue ndapejapoia py. 23 Mbaeta Moiss rupi meme Senhor ojapo

uka rakae pvy, ojapo uka ypya ra guive a peve, hae peneramymino
kuery ikuaive-ive jave guar guive. 24 Hae gui xapya rei potae vy

e pejapo r haevea rami, hae ne heta vae kuery voi ndoikuaai


okuapy. Hae rami vy hae kuery hae javi ome r pete toro ray,
oapya ramo Senhor pe heaku por agu. Mbaemo aju guigua reve r
ogueru, hae mbaemo rykue onho agu ome vaer reve, pendekor
oeja pyre rami vy ae. Pete kavara ogueru avi r jejavya regua
ome vaer. 25 Hae gui sacerdote ojaoi uka r Israel kuery ojejavy

okuapyague. Hae ramo hae kuery operdoaa r, potae vy e ojavy


261 Nmeros15

rire. Hae kuery ojejavyague re ogueru r mbaemo oapy vy Senhor


pe ome vaer. Senhor renonde py ogueru avi r ojejavyague regua
ome vaer. 26 Hae ramo operdoaa r Israel kuery hae javi, hae

kuery mbyte rupi amboae regua ikuai vae voi, hae javive otekoavy
rire.
27 Amongue potae vy e ojejavy rire ogueru r pete kavara

kunha pete maet vae, ojejavyague regua ome vaer. 28 Hae ramo

sacerdote ojaoi uka r ojejavyague, Senhor renonde potae vy e


ojejavy rire. Hae nungakue ojaoi uka ramo operdoaa r. 29 Israel kuery

ae, hae vy hae kuery mbyte amboae regua ikuai vae te petei anho
r o lei potae vy e ojejavy vaekue pe. 30 Hae r otekoavy potae vae,

hae pygua kuery ae, e vy amboae regua te Senhor mboetea rupi e


rei oiko ramo oipeaa r heta vae kuery mbyte gui, 31 Senhor ayvu

noendu potai rire, hae ndojapoxei ete hae ojapo uka vaekue. Hae vae
oipeaa re, hae hexe ae r o ojejavyague opaga agu.

Sbado regua lei rupi e oiko vaekue ombopagaague


32 Tekoaea py Israel kuery ikuai teri reve oikuaa okuapy pete
ava sbado py vaeri xak omono oikovy r. 33 Hae rami vy xak

monoare ojou vaekue ogueru okuapy Moiss hae Aro-a py, heta vae
kuery hae javi renonde py. 34 Oeja ranhe openaa imoiny agu, mbaeta

ndoikuaai rei teri mbaexa pa hexe ojapo agu.


35 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:

Hae vae ava ma omano agu rami oiko. Pav r ojapi ita py,
tekoa gui mombyryia py hei.
36 Hae ramo hae kuery hae javi ma tekoa gui mombyryia py

ogueraa vy ojapipa okuapy ita py. Hae ramo omano, Moiss pe Senhor
ojapo ukaague rami vy.

Deuteronmio22.12
37Senhor aipoei Moiss pe:
38 Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore: Pembopotypa
r pendeao apy rupi, peneramymino kuery ikuaive-ive jave guar.
Ao apy re pete-te poty r pejokua ix hovy vae py. 39 Hae nunga

pexa nhav penemaendua r Senhor ojapo uka vaekue hae javi


re, pejapo ete agu. Ndaevei pendepya re peipotaa o vae rami rive
pendekuai agu, ne mbaemo pexa vy peipota rei agu guive, mbaeta
hae nunga rupi pendekuai vy pendetavy rei ae ma. 40 Hae rami rgue

py penemaendua ajapo uka vaekue hae javi re, pejapo ete agu. Hae
vy re Penderuete renonde peiko ikya e vae. 41 Xee ae ma Senhor

Penderuete, Egito yvy gui pendererupaare, Penderuete aiko agu. Xee


ae Senhor Penderuete.
Nmeros16 262

Cor, Dat hae Abiro Senhor rovai opuxe okuapyague

16  Pete
levita regua oiko Coate ramymino Isar ray Cor hery
1

vae.k Hae vae ma ngupive ogueraa Rben kuery regua, Eliabe


ray kuery Dat hae Abiro, hae gui Pelete ray Om. 2 Hae ramo hae

vae kuery ma Moiss renonde py opu okuapy duzentos e cinqenta


Israel kuery regua avakue reve, huvixar heta vae kuery oiporavo
vaekue, avakue omboetepy ikuai vae meme. 3 Hae kuery onhemboaty

okuapy Moiss hae Aro rovai opuxe vy. Hae vy aipoei okuapy hae
kuery pe:
A haeve ma! Mbaeta heta vae kuery hae javive ikya e vae
ikuai, nhande kuery vae regua pete-te ma ikya e vae jaiko, nhande
kuery mbyte Senhor oiko ramo. Mbae re tu havy penhemboyvateve ri
Senhor pegua orekuai vae gui? hei okuapy.
4 Hae nunga Moiss oendu vy guenapy re o, ngova yvy re omova

peve. 5 Hae rami vy ijayvu Cor hae hexevegua kuery hae javi pe. Hae

vy aipoei:
Ko r ajeive ma Senhor oikuaa uka r mavae ete pa ixupegua
raea, hae mavae pa ikya e vae ojee omonhemboja vaer. Mbaeta
hae oiporavo vaekue anho r omonhemboja.l 6 Cor hae nderevegua

kuery hae javi, po rami r pejapo. Peru ke hyai heaku por vae
oapyaty,m 7 hae gui ko r pemboja r tata. Hiry pemo avi r heaku

por vae Senhor renonde py. Hae gui Senhor oiporavo vae ae ma r
ikya e vae. Pe levita kuery pendekuai vae, haeve ma a pendeayvu
hei.
8 Aipoeive ju Cor kuery pe:

A ma Levi ramymino kuery, penduve tema. 9 Pe kuery pe r ndau


mbaei ri Israel kuery Ruete hae kuery mbyte gui pendeporavo hexe
penhemboja agu, hae Senhor ombojeroviaaty rupi ixupe pembaeapo
agu heta vae kuery re vy? 10 Mbaeta Cor, hae ma nemonhemboja

ojee, hae nderevegua Levi ramymino kuery voi. Mbae re tu sacerdote


ete avi peikoxe ri? 11 Hae nunga rupi ndee hae nderevegua ikuai vae

ma Senhor rovaigua meme pendekuai. Hae gui Aro ma mbaexagua tu


oiko, hovai re pendeayvu rei pekuapy agu? hei.
12 Hae gui Moiss oeno uka Eliabe ray kuery Dat hae Abiro. Hae

rami te hae kuery ma aipoei uka:


Ore kuery ma ndorooi re. 13 Ndee ma orepea vaekue yvy kamby

hae ei oata ea gui, kovae tekoa ea py ju romanomba agu, hae gui

k
16.1 Amongue Bblia py hery Cor rgue py Cor o. Mokove tery ojeporu.
16.5 2Timteo2.19 m16.6 Hae kuery ma sacerdote e ikuai ramo ndaevei heaku
l

por vae oapy agu, sacerdote kuery pe anho haeve (xodo30.3438).


263 Nmeros16

a renhemo ukaxe oreruvixar orere ndepoaka agu. 14 Mbaeta ndee


ndorereraai teri yvy kamby hae ei oata ea py, ne orevy neremei


guive mbaety hae vinho ty. Remombo ta ri tyy yvy kuikue kovae
avakue rexa py? Hae nunga rupi ore kuery ma ndorooi r hei uka.
15 Hae ramo Moiss ivai vaipa reve aipoei Senhor pe:

Hae kuery ndevy mbaemo ome te ema rive ome vae re.
Mbaeta xee ma hae kuery gui ne pete mburika ma voi ndaraai, ne
pete henda py ma voi ndajapo vai hae kuery pe hei.
16 Moiss aipoeive ju Cor pe:

Ndee hae nderevegua kuery ma ko r pemba r Senhor renonde


py. Aro voi o r. 17 Pete-te peru r penembae hyai heaku por

vae oapyaty, pemo avi r heaku por vae. Pete-te peru r Senhor
renonde py, duzentos e cinqenta hyai hae javi py r peru. Ndee hae
Aro peru r penembae ae hei.
18 Hae ramo hae kuery pete-te ogueru okuapy heaku por vae

oapyaty. Tata omboja, hae hiry omo heaku por vae. Moiss hae
Aro reve ikuai oguy nhemboaty oaty rok rexei. 19 Moiss hae Aro

rovai Cor omboatypa heta vae kuery oguy nhemboaty oaty rok py.
Hae ramo Senhor rexaka ojekuaa xapya ijaty vae hae javi pe.

Opu rei vaekue ombopagaague


20 Haegui Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:
21 Pejepea ke upe vae kuery mbyte gui, mbaeta arei re amomba
vyvoi r hei.
22 Hae rami te hae kuery mokove ma ngova yvy re omova reve

aipoei:
Oreruete temimoingo hae javi moingoare hae herekoa reiko vae,
xapya rei r petei ava ri ojejavy ramo kovae kuery hae javi rovai r
teve ndepoxy?
23 Senhor ombovai Moiss pe:

24 Aipore havy upe py ikuai vae hae javi pe: Pejepea ke Cor,

Dat hae Abiro ikuaia gui, re.


25 Hae ramo Moiss opu ju vy oo Dat hae Abiro ikuaia py.

Hakykue ojeoipa avi Israel kuery mongetaaty kuery. 26 Hae vy aipoei


hae py ijaty vae pe:


Ajerure, pejepeapa na upe vae avakue heko vai vae rekoa gui
mombyryi. Pepoko eme guive hae kuery mbae rei-rei re, hae kuery
ojejavya py pe voi penemombaa e agu hei. 27 Hae ramo ojepeapa

ojeoivy Cor, Dat hae Abiro ikuaia gui. Dat hae Abiro ma o vy
ngoo rok py oguapy, guayxy kuery reve, guay kuery, guajy kuery hae
kyrguei hae javi reve.
28 Hae gui Moiss aipoei:

Nmeros16 264

Mbaemo oiko ta vae rupi peikuaa r Senhor ae xembouague


ixupegua hae javi ajapo agu, hae xejegui e ae meme ajapoa peikuaa
agu. 29 A ma pevae avakue amboae avakue omanoa rami ri omano

ramo, xapya rei avakue mboae ojexavaia rami rive hae kuery ojexavai
ramo ma Senhor remimbou e xee aiko. 30 Hae rami avi xapya rei

Senhor mbaemo ndajaexai teri vae ojapo ramo yvy ojepea r kovae
avakue hoapa agu ombae rei-rei reve, hae yvykua vaikue py hae kuery
oikove reve oguejy ramo peikuaa r Senhor mboetea rupi ve ikuai
vae memea hei.
31 Ijayvupai ramove yvy hae kuery ikuaia guy rupi ojepea ovy.

32 Ojepea ramo hae kuery hoapa hoo hae javi reve, Cor revegua

avakue ikuai vaekue voi, imbae rei-rei hae javi reve. 33 Yvykua vaikue

py hoapa oguereko vaekue hae javi reve. Hae gui yvy ojaoipa jevy
ramo heta vae kuery mbyte gui okanhymba. 34 Hae ramo Israel kuery

hae kuerya katyi rupi ikuai vaekue onhamba ojeoivy haxmba r oendu
vy, Tove yvy tanhanemomba heravy eme avi hei vy. 35 Senhor-a gui

tata o ouvy vy ojukapa duzentos e cinqenta avakue heaku por vae


ryru revegua.
36 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

37 Aipore sacerdote Aro ray Eleazar pe heaku por vae oapyaty


ikuai vae oipeapa agu tata hendy vae mbyte gui, tomoamba tata o
vae mombyrya rupi, mbaeta hyru ma ikya e vae meme. 38 Hae gui

ojejavy okuapy vae mbaekue heaku por vae oapyaty peipea vaekue
ma pemopereri r altar penhov agu, Senhor renonde py oguerupa
okuapy rire. Hae nunga ikya e vae ikuai ramo opyta r Israel kuery
oikuaa agu hei.
39 Hae ramo sacerdote Eleazar oipea heaku por vae oapyaty overa

vae guigua okaipa vaekue po gui, hae vy omopereri altar onhov


agu, 40 Israel kuery hae nungakue re imaendua okuapy agu. Mbaeta

amboae regua rei Aro guigua e vae ndaevei Senhor renonde py


onhemboja agu heaku por vae oapy agu, Cor hae hexevegua kuery
re oiko vaekue ramigua oiko ju e agu, Moiss rupi Senhor ijayvuague
rami vy.

Opa mar ju ikuai vaekue ombopagaague


41Ko
jevy ma Israel kuery hae javi ijayvu rei okuapy Moiss hae
Aro rovai. Hae vy aipoei:
Pe kuery tu pejuka ma Senhor pegua kuery hei. 42 Moiss hae

Aro rovai re hae kuery onhemboatypa vy oguy nhemboaty oaty oa


katy ojeoi ramove arai ou vy ojaoipa, hae Senhor rexaka ojekuaa
xapya. 43 Moiss hae Aro jogueru avi onhemboaty aty renonde py.

44 Hae gui Moiss pe Senhor ijayvu vy aipoei:



265 Nmeros16,17

45 Pejepea ke upe vae kuery ikuaia gui, amomba vyvoi agu hei
ramo mokove guenapy re ikuai ngova yvy re omova peve.
46 Hae ramo Moiss aipoei Aro pe:

Eraa ke nembae heaku por vae oapyaty, hae emboja tata altar
ry gui rejopy vae. Hiry rupi emo avi heaku por vae. Hae gui tereo
pojava heta vae kuery ikuaia rupi hae kuery ojejavya rejaoi uka agu,
mbaeta imbopagaar tuvixa ete vae ou Senhor renonde gui. Omboypy
ma mbaeaxy vaikue hei.
47 Aro ma Moiss ijayvuague rami vy heaku por vae ryru ogueraa

vy onha ovy tekoa mbyte rupi, hae kuery mbyte rupi mbaeaxy vaikue
ou ma ramo. Tata ry rupi heaku por vae omo vy ojaoi uka ovy hae
kuery ojejavya. 48 Hae rami py omanogue hae okuave vae mbyte oiko.

Hae rami r mbaeaxy vaikue opa vyvoi. 49 Mbaeaxy gui omano vaekue

ma catorze mil e seiscentos hae javi vy, Cor kuxa omano vaekue
reve vy.
50 Hae gui mbaeaxy vaikue opytuu rire oguy nhemboaty oaty rok py

ju Aro ou Moiss oa py.

Aro popoka ipotypaague

17  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae kuery gui rejopy r
popoka. Doze popoka rejopy r, pete-te tamo ro pygua kuery vae
regua yvatekueve gui. Pete-te rery rembopara r imbae popoka re ae.
3 Hae r Levi kuery vae regua popoka re ma rembopara r Aro rery,

mbaeta pete-te oo pygua kuery ruvixa oguereko r popoka. 4 Hae vae


ma remomba r oguy nhemboaty oaty py, xeayvu ryru o vae renonde.


Hae py xee ae r rovaex. 5 Hae gui ava xee aiporavo vae popoka ma

ipotypa r. Hae rami vy xerenonde gui amombytuupa r Israel kuery


penderovai rupi ijayvu rei okuapya hei.
6 Hae rami Israel kuery pe Moiss ijayvu ramo doze yvatekueve ikuai

vae ome okuapy opopoka. Pete-te ixupe ome guamo ro pygua


kuery pegua ae, doze popoka hae javi vy. Hae kuery popoka mbyte py
o avi Aro popoka. 7 Hae kuery popoka ma Moiss ogueroikepa Senhor

renonde py, opy ijayvua oaty py ae.


8 Ko jevy oguy Nhanderuete ayvu oaty ropy Moiss oike ramo

Aro popoka Levi ro pygua kuery pegua henhomba rae. Hiy tuvixaa
rupi ipotypa ma, hae vy hiapa guive. 9 Hae ramo popoka hae javi ma

Senhor renonde gui Moiss ogueraapa ju Israel kuery ikuaia py. Hae
ramo hae kuery oexa vy pete-te ojopy okuapy opopoka ae.
10 Senhor aipoei Moiss pe:

Eraa ju ke imoiny Aro popoka xeayvu oaty renonde py, hae py ae


o por agu Israel kuery opu rei vae oikuaa okuapy agu. Hae rami vy
Nmeros17,18 266

re remokyrir xerovai rupi ijayvu rei okuapy vae, omanomba e agu


hei. 11 Hae ramo Moiss ojapo hae rami. Senhor ojapo ukaa rami vy

ae ojapo.
12 Hae gui Moiss pe Israel kuery ijayvu jevy vy aipoei okuapy:

A ma romanomba ta ma! Rokanhymba r, rokanhymba re hae


javive! 13 Mbaeta Senhor ombojeroviaaty katy onhemboja vae rei ma

omano r. Xapya rei ndau ore kuery hae javive r ri romanomba?


hei okuapy.

Sacerdote kuery mbaemo ojapo hae ojopy vaer re ijayvuague

18  Hae
gui Senhor aipoei Aro pe:
1

Ndee, nderay kuery hae neramo Levi ramymino kuery


hae javi re o r henda ikya e vae rupi pembaeapoa py pejejavy ri
vy pepaga agu. Hae r ndee hae nderay kuery re anho r o sacerdote
rami pembaeapoa py pejejavy vy pepaga agu. 2 Hae gui oo xeayvu

oaty renonde rupi ndee hae nderay kuery pembaeapo pekuapy jave
ma peru avi r peneretar kuery peneramo Levi ramymino ikuai vae,
pendea py meme hae kuery ou vy penepytyv okuapy agu. 3 Hae

kuery ma ndereve oo rupi ombaeapo vy ojapo r okuapy ojapo r


vaekue. Hae rami te hae kuery nonhembojai re henda ikya e vae
py mbaemo ikuai vae re, ne altar re, omanomba e agu, pe kuery
voi. 4 Ndea py hae kuery onhemboaty r okuapy ojapopa agu oguy

nhemboaty oaty rupi ojapo r vae hae javi. Hae r amboae regua ma
ndaevei pa py onhemboja agu. 5 Pe kuery anho r pembaeapo henda

ikya e vae py, altar rupi voi, Israel kuery mbopagaar oiko jevy e
agu. 6 Peneretar kuery levita ikuai vae ma xee aiporavo Israel kuery

mbyte gui, hae penepytyvar ju amboaxa oguy nhemboaty oaty rupi


Senhor pe ombaeapo okuapy agu. 7 Hae r altar rupi, hae ajukue ok

regua o vae ropy rupi ma ndee hae nderay kuery reve ae r pepena
sacerdote rembiapor o vae hae javi re. Hae vae ma penembiapor ae.
Pe kuery pe ame sacerdote rami pembaeapo agu. Hae r amboae
regua onhemboja ri vy ma omano r hei.
8 Senhor aipoeive ju Aro pe:

Ndevy peguar xee amboaxa xevy ome mbyre-mbyre gui mbaemo


oipeaa vae, Israel kuery mbaemo ikya e vaer ogueru vae guigua.
Ndevy hae nderay kuery pe rakae r peve guar amboaxa pe kuery
peguar ae. 9 Povae ae r pejopy mbaemo ikya e ete vae gui, tata

py omoa e vaekue regua. Xevy ome vaer hae kuery ogueru vae
hae javi gui mbaemo opyta r ndevy hae nderay kuery pe ikya e
ete vaer, mbaemo aju guigua mbae, jejavya regua, hae mbaemo
omboekovia agu regua xevy ogueru vae hae javi gui. 10 Hae nunga

peu r pekuapy henda ikya e etea py ae. Pe kuery vae regua avakue
267 Nmeros18

ma guive r peu r. Pendevy ma ikya e vae opyta. 11 Povae nunga


voi opyta r ndevy guar: mbaemo Israel kuery oupi vy ombovava


reve ome vaekue hae javi gui oipea pyre, hae nunga voi amboaxa
ndevy, nderay kuery hae nderajy kuery pe guive, rakae r peve guar.
Ndero pygua kuery ngarua pyguar haeve vae ri ikuai vy hae javi
r haeve hou agu. 12 Azeite, vinho hae mbaemo raygue oiko ypyi

vaekue regua iporgueve Senhor pe hae kuery ome vaekue ma


ndevy peguar meme amboaxapa. 13 Yvy re onhot mbyre hae javi

regua jypyi hia vae xee Senhor pe hae kuery ogueru vae ma nembae
meme r. Ndero pygua kuery ngarua pyguar haeve vae ri ikuai vy
hae javi r hou. 14 Senhor peguar Israel kuery omboaxa vaekue hae

javi ma ndevygua meme opyta. 15 Hae javi regua temimoingo jypyigua


oiko vaekue xee Senhor pe hae kuery ogueru vae, avakue e vy


mymba kuery te ndevy guar meme r opyta. Hae rami avi avakue
jypykue oiko vaekue ma remboekovia uka r, mymba kuery haeve
vae regua jypy guare remboekovia uka avi r. 16 Pete jaxyi vae meme

r remboekovia uka. Hekovia repyr reikuaa rami vy ae r ome,


cinco hati vae re, henda ikya e vae py oiporupy regua doze grama
vae rami ae. 17 Hae r vaka, vexai, kavara ray kuery jypyigua vae

ma nomboekoviai r, ikya e vae ramo. Huguykue ma pemboayvipa


r altar ry rupi, hae r ikyrakue ma oapy vy omea r Senhor pe
heaku por agu. 18 Hae r hookue ma pendevygua re, ipexo oupi vy

ombovava reve ome mbyre rookue, hae hiu oiporu kuaa regua rookue
ma hae rami ae avi. 19 Xee Senhor peguar ikya e vae Israel kuery

ome vaekue hae javi amboaxa ndevy, nderay hae nderajy kuery ikuai
vae pe guive, rakae r peve guar. Xee Senhor renonde py o riae r
xereve guar ajapo vaekue juky regua, ndee hae neramymino kuery
peguar.n
20 Hae gui Senhor aipoei avi Aro pe:

Ndee ma ndeyvyr nderejopyi r ne ruxi voi, heta vae kuery yvy


mbyte ne pete henda py voi no r ndeyvyr. Mbaeta xee ae ma aiko
ndevygua rereko vaer Israel kuery mbyte hei.

Dzimo hae levita kuery re ijayvuague


21Levi ramymino kuery pe ma xee amboaxa dzimo omemby
hae javi. Hae kuery peguar ae opyta oguy nhemboaty oaty rupi
ombaeapoague repyr. 22 Hae r Israel kuery ma novai r oguy

nhemboaty oaty py, hae kuery ojejavyague re opaga agu o ramo


omanomba e agu. 23 Levita kuery ae r ombaeapo oguy nhemboaty

oaty rupi, hae kuery re ae r o ojejavy vy opaga agu. Hae vae lei ma

n
18.19 Mbaemo ome r juky py omoe reve (Levtico2.13).
Nmeros18,19 268

rakae r peve o hekor, hamymino jevy kuery peguar. Hae r oyvyr


ma ne ruxi ma voi ndojopyi r Israel kuery mbyte py. 24 Mbaeta Israel

kuery dzimo Senhor pe ome okuapy vae ma amboaxapa levita kuery


peguar. Hae kuery pe ma Israel kuery mbyte rupi pendeyvyr ne
ruxi ma voi ndapejopyi r, hae rire.
25 Hae gui Moiss pe ju Senhor aipoei:

26 Ndeayvu r levita kuery pe, hae vy aipore: Israel kuery dzimo


ome vaekue pendevy guar amboaxa vae pejopy vy pembojao ju


r Senhor pe. Dzimo ome mbyre regua gui dzimo ju r peme
xevy. 27 Hae nunga peme vae ma mbaemo pemoay vaekue gui, e

vy vinho onhamiaty gui jypyigua peme rgue py. 28 Hae rami vy


Senhor pe ju r peme dzimo Israel kuery po gui pejopy vaekue hae


javi guigua. Hae nunga gui Senhor pe peme vae ma sacerdote Aro
ae oiporu vaer. 29 Ome mbyre pejopy vae hae javi gui peme r

Senhor pegua meme. Hae nunga iporgueve ae r peme ikya e


vaer.
30 Aiporeve ju r levita kuery pe: Dzimo ome mbyre regua

iporgueve peme ma rire hembyrekue ma pendevy guar ae opyta,


mbaemo pemoay vaekue gui, e vy vinho onhamiaty gui dzimo
meare pe hembyrekue opytaa rami avi. 31 Hae nunga peua py rei peu

te haeve, pe kuery hae pendero pygua kuery guive, oguy nhemboaty


oaty rupi pembaeapoague repy ae ramo. 32 Hae vae mbyte gui iporve

vae peme agu peiporavo ramo pendere no r pejejavya. Hae rami vy


re mbaemo Israel kuery ikya e vaer ome vaekue ndopyta jevyi
haeve vae, pemanomba e agu.

Yy jokyaoa re ijayvuague

19  Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss hae Aro pe:
1
2
Povae lei rupi Senhor ojapo uka vy aipoei: Aipopeje Israel
kuery pe pea py togueru pete vaka kunhai pyt vae, ipor rei vae,
ivaikue rei e vae, ne petegue ma voi canga py omombaeapo e teri vae.
3 Hae vae ma pemboaxa ju r sacerdote Eleazar pe. Hae vae ju ogueraa r

tekoa gui mombyryia py, hae vy ojukaa r henonde py. 4 Hae vy huguykue

re sacerdote Eleazar oku ombovy vy omboayvipa r oguy nhemboaty


oaty renonde katy. Sete-kue r omboayvi. 5 Hae oexaa py oapypaa r

vaka kunhai hae javi: ipire, hookue, huguy hae hepoxikue voi. Hae javi
r oapypa. 6 Sacerdote ogueru r pete yvyra yary vae, hissopo rogue hae

havijukue pyt vae, hae vy omomba r tata mbyte vaka kunhai okaia py.
7 Hae gui ma sacerdote ojoi r oao, ojau r guive yy py. Hae rire mae r

ojevy ju tekoa py, te haeve vae oiko r kaaru peve. 8 Hapyare voi ojoi

r oao hae ojau yy py. Hae voi oiko r haeve vae kaaru peve. 9 Hae gui

pete ava haeve vae ma tanhimbu vaka kunhai rugue omboaty ju vy omo
269 Nmeros19,20

por r tekoa gui mombyryia py, pete henda ikya e vae ojapo pyre py.
Israel kuery hae javi peguar omo por r, yy jokyaoa irr, jejavya gui
jokyao agu. 10 Hae gui vaka kunhai rugue monoare voi ojoi r oao,

hae haeve vae oiko r kaaru peve. Hae vae ojapo uka pyre ma rakae r
peve guar Israel kuery pe, hae amboae regua hae kuery mbyte rupi ikuai
vae pe guive.
11 Amongue omanogue re, ava retekue re ri opoko ramo ma haeve

vae oiko r sete ra peve. 12 Hae gui mboapy araa py, hae sete araa py ju

ojekyao uka r hae vae yy py, haeve vae ju oiko agu. Vaeri mboapy
araa py, e vy sete araa py ndojekyao ukai ri vy ma haeve vae ae r
oiko. 13 Xapya rei omanogue re, ava retekue re opoko vaekue ndojekyao

ukai vy ma omongyapa avi r Senhor mbojeroviaaty. Hae vae ma oipeaa


r Israel kuery mbyte gui, mbaeta hiry rupi yy jokyaoa nomboayviai rire
haeve vae ae r oiko. Hexe o teri haevea.
14 Povae lei ma amongue ava pete oo py ri omano r guar. Hae vae

opy oike vae, hae opy ikuai vaekue hae javi r haeve vae ikuai sete
ra peve. 15 Mbaemo ryru ojepea vae, imbotya ojokua e vae ma haeve

vae oiko avi r. 16 Hae javive rei mbaety rupi ooa rupi amongue kyxe py

ojuka pyre re opoko vaekue ma oiko r haeve vae sete ra peve, hae vy
amboae rami omano vaekue re, amongue ava kgue re, e vy tegue rupa
re mbae. 17 Haeve vae oikyaoa agu ma pejopy r vaka kunhai oapy

vaekue rugue jejavya gui jokyaoa vae regua, hae gui hugue ry penho r
yy oxyry vae, pete hyru py. 18 Pete ava haeve vae ma pete hissopo rogue

ogueraa vy omoak r hae vae yy py. Hae vae py omboayvipa r hae vae
oo ry rupi hae tembiporu ikuai vae, hae py ikuai vaekue ry rupi, hae
gui ojuka pyre, e vy omano vaekue kgue re opoko vaekue, hupa ry rupi
guive. 19 Haeve vae ry rupi amongue haeve vae omboayvi r mboapy

araa py, hae sete araa py ju. Sete araa py ma oikyao r. Haeve vaekue
ojoi r oao, hae ojau r yy py. Kaaru jave haeve vae ju r oiko.
20 Hae rami te xapya rei amongue haeve vae ndojekyao ukai

ramo oipeaa r heta vae kuery mbyte gui, Senhor pegua henda ikya
e vae omongyapa rire. Hiry rupi yy jokyaoa nomboayviai rire
haeve vae ae r oiko. 21 Hae rami agu ma rakae r peve guar

o hae kuery ojapo agu. Yy jokyaoa mboayviare voi ojoi r oao. Yy


jokyaoa re opoko vae rei ma oiko r haeve vae kaaru peve. 22 Opa

margua re haeve vae opokoa vae rei oiko r haeve vae. Hexe
opoko vae voi oiko r haeve vae kaaru peve.

Miri omanoague

20  Hae
gui Israel kuery hae javi ova okuapy Zim regua tekoa
1

ea py. Jypyigua jaxy py ma Cades py opytapa okuapy. Hae py


ma Miri omano, hae pyve ju onhono pora.
Nmeros20 270

Merib py itaova o vae Moiss ombovoague


2 Hae
gui yy ndaipoi hae kuery oyu agu. Hae ramo onhemboaty
okuapy Moiss hae Aro rovai.
3 Moiss pe ijayvu at vy aipoei okuapy:

Neexa, oreryvy kuery Senhor renonde py omanomba jave ore voi


romano vae rire haeveve rgue! 4 Mbae re tu Senhor pegua orekuai

vae orererupa rakae tekoa ea py, romanomba agu rive, ore kuery hae
orerymba kuery guive? 5 Mbae re tu Egito yvy gui orererupa ri kovae tekoa

vaikue py oremova agu, ne mbaemo raygue noa py, ne figoa ma voi,


vinho, roma, ne yy jayu vaer voi ndaipoia py? hei okuapy.
6 Hae ramo heta vae kuery onhemboaty okuapy vae renonde gui

Moiss hae Aro ojeoi vy ova nhemboaty oaty rok py. Hae vy
guenapy re o ngova yvy re omova peve. Hae ramove Senhor rexaka
ojekuaa xapya hae kuery pe.
7 Senhor aipoei Moiss pe:

8 A eru popoka, hae emboatypa ju heta vae kuery, ndee hae nderykey

Aro voi. Hae vy hae kuery oexapaa py ndeayvu r itaova o vae pe, hae
ramo ixugui onhe r yy. Ita gui yy onhe agu rami pejapo vy peme r
heta vae kuery pe oyu okuapy agu, hymba kuery pe guive hei.
9 Hae ramo popoka Senhor renonde py o vaekue Moiss ogueno,

Senhor aipoeiague rami vy.


10 Hae gui Moiss hae Aro omboatypa heta vae kuery itaova o vae

rexei. Hae vy aipoei hae kuery pe:


Pendu ke a, pepu rei vae kuery. Xapya rei ndau rojapo r
kovae itaova o vae gui yy onhe agu rami, pe kuery peyu agu?
hei vy 11 Moiss opo py popoka oguereko vae oupi vy itaova re oinup

mokogue. Hae ramo onhe vaipa ete yy. Heta vae kuery oyu okuapy,
hymba kuery guive.
12 Hae ramo Senhor aipoei Moiss hae Aro pe:

Pe kuery ndapejeroviai vaekue xere, mbaeta Israel kuery oendua


py ndapexa ukai xekya e vaea. Hae nunga rupi pe ma naperovavei
ma r kovae kuery ijyvyr ameague py hei. 13 Hae vae yy ma

Merib pygua. Hae py ma Israel kuery Senhor rovai rupi ijayvu at


okuapy ramo hae kuery mbyte py Senhor oexa uka ikya e vaea.o

Edom yvy rupi hae kuery oaxa ojeoivy agu


re Moiss ojerure uka teague
14 Cades
gui Moiss omondouka guembiguai kuery Edom pygua
huvixaa py, ixupe aipoei agu: Po rami ijayvu nderyvy Israel kuery:

20.13 Tery Merib ma Ayvua ete-ete ea (xodo17.7).


o
271 Nmeros20,21

Reikuaa por ma ore kuery opa mbae py orekuai axyague. 15 Mbaeta

oreramo kuery Egito yvy katy oguejypa rakae. Hae gui ore kuery ju
Egito py are vaipa orekuai. Hae r Egito pygua kuery oremoingo axy, ore
kuery hae oreru kuery voi. 16 Senhor pe rojapukai ramo oreayvua oendu

vy ojeguigua anjo omondouka Egito gui orepeapaar. Hae gui a ma


Cades py orekuai, tet ndeyvy rexeii o vae py. 17 Eja ndeyvy rupi roaxa

agu. Ndoroaxai r penembaety rupi, ne uvaty rupi. Ndoroyui avi r


ygua ikuai vae gui. Tape iporve vae rupi anho r roguata, ndoropiai
r jaiporu kuaa katy, ne jaiporu kuaa ea katy ma voi, ndeyvy rupi
roaxapa peve, hei uka.
18 Hae ramo Edom pygua aipoei uka ixupe:

Peaxa eme tavy xeyvy rupi, rovaex vy aa e agu kyxe reve hei.
19 Hae gui Israel kuery aipoei ju okuapy ixupe:

Tape jeporuve vae rupi anho r rojeoi. Xapya rei xee hae vy
xerymba kuery nembae yy royu ri vy apagapa r hepya rami tema.
Amboae nunga ma ndaipotai, yvy rupi roaxa agu e vy.
20 Ombovai:

Peaxa eme tavy hei vy Edom kuery oupa nhoguenoiny heta


avakue reve ovaex agu, opoakaa oexa uka reve. 21 Hae rami vy Edom

kuery ndoejai Israel kuery ijyvy rupi oaxa agu. Hae ramo Israel kuery
ojepekuavo ojeoivy hae vae gui.

Nmeros33.38,39
22 Cades gui Israel kuery hae javi ikuai vaekue ojeoi vy oguata
ojeoivy Hor yvyty katy. 23 Hor yvyty re Edom yvy opaia py ma Senhor

aipoei Moiss hae Aro pe:


24 Aro nhe ma heraa r tamo kuerya py, novai r Israel kuery

yvyr ame vae py, Merib py yy onhe jave naxenhe rendu potai
rire. 25 Eraa havy Aro hae tay Eleazar, hae eno Hor yvyty apyte

peve. 26 Hae rire ma emboi Aro ao, hae gui ijaokue py tay Eleazar ju

emonhemonde, mbaeta Aro ma oipeaa r tuu kuery ooague katy, hae


py ae r omano hei.
27 Moiss ojapo Senhor ojapo ukaa rami vy. Jogueraa nhoguenoiny

Hor yvyty katy heta vae kuery hae javi oexaa gui. 28 Aro ao Moiss

omboi vy tay Eleazar ju omonhemonde ijaokue py. Hae py Aro omano


yvyty apyte py ae. Hae r Moiss hae Eleazar ma oguejy ju jogueruvy
hae gui. 29 Hae ramo heta vae kuery Aro omanoague oikuaa ma vy

hae kuery hae javi ojaeo hexe. Trinta ra re ojaeo okuapy.

Arade pygua huvixa oity okuapyague

21  Hae
gui ma cananeu regua Arade pygua huvixa Neguebe py
1

oikoa py oendu omombeua r Israel kuery tape rupi ou okuapya


Nmeros21 272

Atarim katy. Hae rami vy Israel kuery re opu vy amongue ogueraa


escravo-r.
2 Hae ramo Israel kuery Senhor renonde onhemboayvu vy aipoei

okuapy:
Orepo py ri hae vae kuery remboaxapa ramo romomba ete r hae
kuery ret ikuai vae hei. 3 Israel kuery ijayvua Senhor oendu vy ipo

py omboaxapa cananeu kuery. Hae ramo Israel kuery omomba ete, het
ikuai vae guive. Hae vae tekoa ma oeno okuapy Horma.p

Mboi raangaa overa vae guigua re ijayvuague


4 Hae
gui Hor yvyty gui ojeoipa okuapy. Ye Pyt vae yvry tape
oo vae rupi ojeoi, Edom yvy rovai rupi oaxa agu. Hae rami te Israel
kuery oguataa rupi ndaevei ete ju okuapy. 5 Hae vy ijayvu okuapy

Nhanderuete hae Moiss rovai rupi. Hae vy aipoei:


Mbaer tu Egito yvy gui orererupa ri, kovae tekoa ea py
romanomba agu tyy, mbojape ne yy ma voi ndaipoia py? Mbaeta
orenhe py voi orekanemba ma kovae nunga mbojape ovare e vae
anho rou vy hei.
6 Hae ramo hae kuery mbyte rupi Senhor ombou mboi inharve vae,

ixuupaar. Hae ramo heta omano Israel kuery vae regua. 7 Moiss-a py

hae kuery oupa vy aipoei okuapy:


Rojejavypa rae, mbaeta Senhor rovai hae nderovai rupi oreayvu.
Ejerure havy Senhor pe ore kuerya gui oipeapa agu mboi hei ramo
Moiss ojerure hae kuery re.
8 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Ejapo ke pete mboi inharve vae raangaa, hae eupi imoiny yvyra
poi apy re. Hae gui hae javive oixuu vaekue hae nunga re oma vy
oikove r hei. 9 Hae ramo Moiss ojapo pete mboi raangaa overa

vae gui, hae vy oupi imoiny pete yvyra poi apy re. Hae gui amongue
mboi oixuu ramo overa vae guigua re oma vae okuera kuerei.q

Israel kuery oguata ojeoivyague


10 Hae
gui Israel kuery ojeoipa vy Obote py ju ikuai. 11 Hae gui Obote

gui ojeoi vy Ij-Abarim py ju opyta okuapy, tekoa ea Moabe rexei o


vae py, kuaray oua katy. 12 Hae gui ojeoi vy Zerede yvy guy py ju

opyta. 13 Ojeoi jevy vy Arnom yak rovai ju opyta okuapy, tekoa ea


amorreu kuery rekoa peve oo vae py. Mbaeta Arnom yak ma Moabe
yvy apyi rupi o, Moabe hae amorreu kuery rekoa mbyte py. 14 Hae

nunga rupi ae Senhor joe opua regua oa kuaxia re ipara oiny:


Vaebe tekoa Sufa re o vae,

p
21.3 Tery Horma ma Ombovaipaague ea. q
21.9 Joo3.1415
273 Nmeros21

hae Arnom yak yvry yvy guy ikuai vae rupi,


15 hae
gui yvyugua gui jaguejya rupi
jaguejyve r Ar tekoa katy,
Moabe tekoa apyia py nhavaa peve.
16 Hae gui ma Beer katy ju oguata ojeoivy. Hae vae ygua ma Moiss

pe Senhor aipoeiague: Emboatypa heta vae kuery, hae ramo ame r


yy, heiague vae. 17 Hae ramo povae mboraei rupi Israel kuery oporai

okuapy:
Tovu yy! Perovya ke mboraei rupi!
18 Yguar huvixa kuery ojoo vaekue,
heta vae kuery regua yvatekueve ojoo vaekue
yvyra py rive, popoka oguereko vae py ae hei okuapy.
Hae gui ma tekoa ea gui Matana katy ju oguata ojeoivy. 19 Matana gui

ma Naaliel katy ju ojeoi, hae Naaliel gui ma Bamote katy, 20 hae Bamote

gui ma yvy guy Moabe yvy o vae katy ju ojeoi, Pisga yvyty ry peve.
Hae vae apyte gui nhama r tekoa ea katy.

Deuteronmio2.2637
21Haegui ma Seom amorreu kuery ruvixaa py Israel kuery
omondouka ayvu reraar. Hae vy aipoei:
22 Oremboaxa uka ke ndeyvy rupi. Ndoropiai r mbaety ikuai vae

rupi, ne uvaty rupi. Ygua gui voi ndoroyui r. Roguata r rojeoivy tape
iporve rupi anho, ndeyvy rupi roaxapa peve hei uka.
23 Hae rami te Seom nomboaxa ukai Israel kuery oyvy rupi. Hae rami

rgue py ojeupegua kuery omboatypa vy ojeoi Israel kuery ovaex agu


tekoa ea py. Jasa py ovaa py opu okuapy Israel kuery rovai. 24 Te

Israel kuery ma kyxe py ojuka reta vy ipoaka ijyvy re, Arnom yak guive
Jaboque peve, Amom ramymino kuery rekoa peve. Hae vae tekoa apyi
rupi ikorapa vae. 25 Hae rami vy Israel kuery ojopypa amorreu kuery

ret ikuai vaekue, hae vae py ju ikuai, Hesbom py hae ijyvry tekoai
ikuai vae hae javi rupi. 26 Mbaeta Hesbom tet ma amorreu kuery

ruvixa Seom openaaty ae. Hae vae ma Moabe pygua ruvixa yma guare
re opu vy ijyvy ojopypa vaekue Arnom yak peve, 27 ijayvu kuaa vae

kuery aipoeia rami:


Peju ke Hesbom tet py! Pejapo ju,
pemoatyrmba ju Seom opena atyr.
28 Mbaeta Hesbom gui tata o,
tataendy nhomombaar o Seom pegua tet gui,
hae vy omomba Moabe kuery rekoa Ar,
hae Arnom yvry yvy re yvatekueve ikuai vaekue hae javive.
29 Moabe kuery, ndaevei ete r pvy!
Quemos pe pendekuai vae, okanhygue ma peiko.
Nmeros21,22 274

Mbaeta ojapo penderay kuery onhamba agu rami,


hae penderajy kuery escravo-r ogueraapa agu rami,
amorreu kuery ruvixa Seom peguar ae.
30 Ore kuery ma roitypa ma.
Okanhymba ete Hesbom guive Dibom peve.
Rombovaipa ma Nofa peve,
tata py roapypa Medeba peve.

Deuteronmio3.111
31Hae
rami vy amorreu kuery yvy re ju Israel kuery hekoa. 32 Hae vae

rire Jazer tet re ju Moiss oexa pota uka ma ramo Israel kuery ipoaka
hekoa ijyvry ikuai vae hae javi reve, amorreu kuery hae py ikuai
vaekue oipeapa vy. 33 Hae gui ojevypa ju vy ojeoi Bas tet katy tape

oo vae rupi. Hae ramo Bas pygua huvixa Ogue vae ou hae kuery rovai,
ojeupegua kuery hae javi reve. Hae vy joe opu okuapy Edrei py.
34 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

Ekyje eme hae kuery gui, mbaeta xee amboaxa ma ndepo py,
huvixa hae ixupegua kuery hae javi, ijyvy voi. Hae kuery re pejapo r
amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom pygua re pejapoague rami ae
hei. 35 Hae ramo ojuka reta okuapy, huvixa, tay kuery hae ixupegua

kuery hae javi. Hae kuery vae regua ne petei ma voi ndoo jepei. Ijyvy
re ipoaka avi ombaer.

Balao-a py ayvu reraa kuery Balaque omondoukaague

22  Israel
kuery hae gui ojeoipa vy opyta ju okuapy Moabe yvy
1

rupi Jordo rovaigua re, Jeric tet rexei. 2 Hae gui ma Zipor

ray Balaque oexapa vaekue Israel kuery amorreu kuery re ojapoague.r


3 Hae rami vy hae kuery gui Moabe kuery okyje vaipa okuapy, heta raxa

ramo. Ndaevei ete ikuai Israel kuery ou r oexa vy. 4 Hae vae jave ma

Moabe pygua huvixa ma Zipor ray Balaque ae.


Hae rami vy Moabe pygua huvixa aipoei Midi pygua kuery
yvatekueve pe:
A ma hae kuery heta ete vy omomba r oreyvry ikuai vae,
vaka nhu mbaety rupi o vae houpaa rami avi hei. 5 Hae rami vy

guembiguai kuery omondouka Beor ray Balao oeno agu. Hae vae ma
Eufrates yak yvry oiko Petor py, hetar kuery ikuaia py ae. Hae vae
pe aipoei uka:
A ma pete regua Egito yvy gui ou vy ojaoipa ma okuapy yvy
hae javi. Hae kuery ma xerekoa renonde katy ae ju ikuai. 6 Hae gui a

ajerure ndevy: Eju na hae kuery re ndeayvu vai agu, xegui ipoakapave

r
22.2 Balaque ma Moabe pygua huvixave.
275 Nmeros22

ramo. Xapya rei r hae kuery vae regua ajuka vy aipeapa r xeyvy gui,
mbaeta xee aikuaa reroayvu por vaekue rei ayvu pormby ae r ikuai,
hae amongue re ndeayvu vai rire ma ayvu vaipy r oiko hei uka.
7 Hae ramo Moabe hae Midi pygua yvatekueve ojeoi. Ngupive

ogueraa avi ijayvu vaia omboekovia agu. Balao-a py ovamba ma vy


ixupe omombeu okuapy Balaque ijayvuague hae javi.
8 Hae ramo Balao aipoei hae kuery pe:

Pepyta ke apy kovae pyvy, hae gui aikuaa uka r ambovaia,


Senhor ijayvua rami vy ae hei ramo Balao ro py Moabe pygua
yvatekueve opyta okuapy.
9 Hae gui Balao-a py Nhanderuete ojekuaa vy aipoei:

Mar ramigua tu kovae avakue ndero py ikuai vae?


10 Balao ombovai Nhanderuete pe:

Hae kuery ma Zipor ray Balaque Moabe pygua huvixa vae ombou
vaekue xereve ijayvu agu. Hae vy aipoei xevy: 11 Egito yvy gui ou

vaekue regua ojaoipa ma okuapy yvy hae javi. A ma eju na hae kuery
re ndeayvu vai agu. Xapya rei hae kuery re xepoaka nho r xeyvy gui
aipeapa agu rami, hei vaekue xevy.
12 Hae ramo Nhanderuete aipoei Balao pe:

Tereo eme hae kuery reve, ndeayvu vai eme guive heta vae kuery
re. Mbaeta hae kuery ma ijayvu pormby ae ikuai hei.
13 Hae gui kogue Balao opu vy aipoei Balaque pegua yvatekueve

pe:
Tapeo ju pendeyvy katy, mbaeta Senhor naxemondoukai
penderupive hei.
14 Hae ramo Moabe pygua yvatekueve opu vy ojeoi ju Balaque-a py.

Hae vy aipoei okuapy:


Balao rima ndouxei orereve hei okuapy.
15 Hae gui yvatekueve mboae ju Balaque omondouka, jypygua kuery

gui hetave hae omboetevepy vae. 16 Hae vae kuery ma Balao-a py ova

vy aipoei okuapy:
Po rami ma Zipor ray Balaque ijayvu: Ajerure ndevy: Emboare eme
xea py reju agu, 17 mbaeta anhet ete rojapo r omboetepy. Ndeayvua

hae javi tema r ajapo. Hae gui ajerure ndevy: Eju ke, ndeayvu vai
kovae kuery re, hei uka vaekue ndevy.
18 Hae ramo Balaque pegua yvatekueve pe Balao ombovai:

Xevy pe Balaque ngoo prata hae ouro tyny reve omemba te xee
mbaeve ndajapoi r Senhor Xeruete ojapo uka vae e vy, mbaemo
kyri vae e vy tuvixa vae te. 19 Hae rami avi a ajerure kovae

pyvy pe kuery pepyta agu apy, aikuaa agu xapya rei xevy Senhor
omombeuve r hei.
20 Pyvy Balao-a py Senhor ojekuaa vy aipoei ixupe:

Nmeros22 276

Hae vae avakue ndereraaxe vy ou ramo epu, tereo hae kuery


reve. Hae rami te rejapo r xeayvua anho.s

Senhor-a guigua anjo hae Balao rymba mburikai ojoko-jokoague


21Komba jave Balao opu vy ombokupe ryguapa guymba
mburikai, hae vy oo Moabe pygua yvatekueve reve. 22 Hae oo ramo

Nhanderuete poxya hendy. Hae rami vy Senhor-a guigua anjo opyta


tape henonde oo agu py ojoko agu. Hae rami jave Balao oguata
ovy mburikai ry. Hexeve oo avi moko hembiguai. 23 Hae gui henda

mburikai oexa Senhor-a guigua anjo tape py opyta hoamy r, opo py


okyxe hyru gui oekyi vaekue oguereko reve. Hae ramo mburikai ma
tape gui ojepekuavo ovy vy mbaety rupi ju oo oiny. Hae ramo Balao
oinup mburikai tape rupi ae ju ojevy agu.
24 Hae gui ma Senhor-a guigua anjo ma pete henda uvaty mbyte rupi

hia, kora jovaive rupi o vae py. 25 Mburikai ma Senhor-a guigua anjo

hia r oexa vy kora re ojekyty vy oumbiri heravy Balao retyma. Hae


ramo Balao ojeaive ju.
26 Hae gui henonde katy Senhor-a guigua anjo oove vy pete henda

ipoiivea py ju hia, ojepekuavo agu haevea py oiporu kuaa katy, ne


oiporu kuaa ea katy ma voi. 27 Hae gui mburikai ma Senhor-a guigua

anjo hia r oexa vy hoa oupy Balao guy rupi. Hae ramo Balao ivai
ete vy oinupmba mburikai yvyra py.
28 Hae ramo Senhor ojapo mburikai ijayvu agu rami. Hae vy aipoei

Balao pe:
Mbae tu xee ajapo ndevy, mboapykue ma xenupmba agu?
29 Balao ombovai mburikai pe:

Mbaeta xeavyky rei. Xepo py kyxe areko vae rire ai ma voi rojuka
rgue hei.
30 Hae ramo mburikai ijayvu Balao pe:

Xapya rei ndau xee nerymba mburikai e ri aiko, xery e ndau


re, reikoa pukukue re a peve? Xapya rei ndau nami ae pa ndevy ajapo
jepi?
Ombovai vy
Any ri hei.
31 Hae gui Balao rexa Senhor oipea ramo oexa Senhor-a guigua

anjo tape py hia r, kyxe hyru gui oekyi vaekue opo py oguereko reve.
Hae ramo oak omboguejy vy ngova omova yvy re. 32 Senhor-a guigua

anjo aipoei ixupe:

s
22.20 Nhanderuete nomondoukaxei te omondouka nho, mbaeta oikuaa vy Balao ooxe
etea (versculo 12). Hae gui Balao ma oikuaa ma voi Nhanderuete nomondoukaxeia, te
oo nho Nhanderuete oipotaa rami e.
277 Nmeros22,23

Mbae re tu mboapykue ma reinupmba mburikai? Neexa, xee


ma nderovai guar aju, mbaeta xerenonde rupi haevea rami reiko.
33 Mburikai ma xerexa vy ae mboapykue ma ojepekuavo xegui. Anhet

ete hae rami e vae rire xee rojuka ma rgue, hae r nerymba ma aeja
rgue oikove reve hei.
34 Senhor-a guigua anjo pe Balao ombovai:

Ajejavy, mbaeta ndaikuaai kovae tape py xejokoar neaa. Hae r


xapya rei r haeve vae ri reikuaa ramo ma ajevy ju r.
35 Senhor-a guigua anjo ombovai:

Tereo tema pevae avakue reve. Hae rami te xeayvua rami anho r
ndeayvu hei ramo Balao oo ju oiny Balaque pegua yvatekueve reve.
36 Hae gui Balao ova ta maa Balaque oendu vy o ovaex agu pete

tet Moabe regua Arnom yak ovaa peve, oyvy apy peve ete. 37 Hae

rami vy Balaque oporandu Balao pe:


Xee namondoukai ri tyy xerembiguai kuery nereno agu? Mbae re
tu ndereju voi ri xea py? Xee ndau nanemboete kuaai ri?
38 Balao ombovai Balaque pe:

Apy ma xee a nerenonde py. Xapya rei ndau xee ju a haeve r


xeayvu agu mbaemo re rei? Hae rami rgue py ayvu Nhanderuete
xevy omombeu uka vae rupi anho r xeayvu hei.
39 Hae gui Balaque reve Balao oo vy ova okuapy Quiriate-Huzote

py. 40 Hae ramo Balaque ma vaka hae vexai ojuka uka vy hookue

omondouka Balao pe hae hexeve yvatekueve ikuai vae pe. 41 Kogue

Balaque Balao ogueraa vy ogueno heravy Bamote-Baal apyte peve.


Hae vae gui ma Balao oexa Israel kuery regua haei pyve ikuaia.

Balao jypyi Israel kuery ogueroayvu porague

23  Hae
ramo Balao aipoei Balaque pe:
1

Ejapo na sete altar xevy, hae vy ejuka sete toro ray hae
sete vexai hei ramo 2 Balaque ojapo Balao ijayvuague. Pete-te altar

ry Balaque hae Balao oapy pete toro ray hae pete vexai.
3 Hae gui Balao aipoeive ju Balaque pe:

Ndee ma epyta apy altar ry reapy vaekue yvry, hae r xee ma


aa r mombyryi. Xapya rei Senhor xererovaex vy ou ramo ma aju vy
ndevy amombeupa r oexa uka vae rei hei vy o ovy pete yvyty
ry.
4 Hae gui Balao reve Nhanderuete nhovaex ouvy ramo aipoei ixupe:

Xee ma sete altar ma ajapo ndevy, hae gui pete-te ry apy ma


pete toro ray hae pete vexai hei.
5 Hae ramo Senhor ome ayvu Balao omombeu vaer. Hae vy

aipoei:
Tereo ju Balaque-a py. Hae vy xeayvua rami ae r ndeayvu hei.
Nmeros23 278

6 Haekaty ju Balao oo vy altar ikuaia py ova r altar yvry teri


Balaque hia, Moabe pygua yvatekueve hae javi reve. 7 Hae ramo ayvu

omombeu vy aipoei:
Balaque ma xereru ruka Ar gui,
Moabe pygua huvixa xereno kuaray ou katy yvyty o vae gui.
Eju na, Jac ramymino kuery re ndeayvu vai agu,
eju ndeayvu rei Israel kuery re, hei uka.
8 Hae rami avi mbaexa tu xeayvu vai ta Nhanderuete ndaijayvu vaia
kuery re?
Mbaexa tu xeayvu rei ta Senhor ndaijayvu reia kuery re?
9 Mbaeta xee ma yvyty ry gui aexa Israel kuery,
yvy xeaa gui ama haamy hae kuery re.
Hae vy xee aexa r hae kuery aei ikuai vae regua,
hae kuery pe Yvy regua ndaeai r.
10 Mavae havy oipapa kuaa ta Jac ramymino kuery yvy kui rami
heta vae,
mavae oipapa kuaa ta Israel kuery heta vae apy rei voi?
Xee ma tamano heko por vae kuery rami,
hae kuery opaa rami avi tapa hei.
11 Hae ramo Balaque aipoei Balao pe:

Mbae tu rejapo xere? Xee ma roeno xerovaigua kuery re ndeayvu


vai agu, vaeri ndee ma reroayvu por.
12 Hae r ombovai:

Xapya rei ndau ayvu Senhor omombeu uka vaekue rupi e r ri


xeayvu? hei.

Balao mokoguea Israel kuery ogueroayvu porague


13 Hae ramo Balaque aipoei ixupe:
Xee ajerure ndevy: Eju, amboae katy ju jaa xerupive, hae kuery
rexa agu py. Haei rupive ikuai vae anho r rexa, hae javi e. Hae
vy ndeayvu vai r hae gui hei vy 14 Zofim regua nhundy rupi ju

ogueraa, Pisga yvyty apyte ry. Hae py ma sete altar ju ojapo, hae pete-
te ry oapy pete toro ray hae pete vexai.
15 Hae ramo Balao aipoei Balaque pe:

Epyta ke apy altar ry reapy vaekue yvry, hae r xee ma aa ta pei


py Senhor reve aikuaa pota agu hei.
16 Balao-a py Senhor ojekuaa ju vy ixupe ome ayvu omombeu

vaer. Hae vy aipoei:


Tereo ju Balaque-a py. Xeayvua rami r ndeayvu.
17 Hae gui Balaque oa py ojevy r hoame teri altar yvry. Hexeve

ikuai avi Moabe pygua yvatekueve. Hae vy oporandu:


Mbae hei Senhor?
279 Nmeros23,24

18 Hae ramo Balao ayvu omombeu vy aipoei:


Epu ke Balaque, rendu agu.
Ndee Zipor ray, ejapyxaka xeayvu re.
19 Nhanderuete ma ava e oiko ijapu agu,
ava ray e guive oiko ndaevei nho ju agu.
Xapya rei ndau hae nomei r ri ome r vaekue?
Hae ijayvu rire ndojapoi r ri ndau hae rami heiague?
20 Ma, hae ijayvu hae kuery aroayvu por agu re.
Hae gui hae ogueroayvu porague ma xee ndaevei amboaxa rive
agu.
21 Mbaeta Jac kuery re hae ndoexai mbaemo vai,
nonhembopyai guive Israel kuery omoingo axy agu.
Hae kuery reve Senhor tuuete oiko,
hae kuery mbyte gui onhendu nguvixave oguerovya okuapya regua.
22 Egito yvy gui Nhanderuete ogueraapa rakae,
hae kuery ma toro kaaguy regua rami r imbaraete.
23 Mbaeta Jac kuery rovai rupi mbaevykya ndaeve ranhei r,
Israel kuery rovai mbaekuaa ndovarei r.
A ma Jac hae Israel kuery re aipoea r:
Mbaemo ipor ete vae hae kuery pe Nhanderuete ojapo!
24 Ma, hae kuery opu r guary kunha rami,
guary rami ete r opu.
Mbaeta nonhenoi r guembia houpa ea ja,
ojuka vaekue ruguy voi oyu vae hei.
25 Hae ramo Balaque aipoei Balao pe:

Ndeayvu vai eme hae kuery re, ne eroayvu por eme guive.
26 Hae r Balao ombovai vy aipoei Balaque pe:

Aipo ndaei ri tyy: Senhor ijayvua hae javi ma xee ajapo re,
ndaei ae tyy ndevy?
27 Hae rami r Balaque aipoeive ju Balao pe:

Ne ke eju, amboae katy jevy ta rogueraa. Xapya rei ma hae py


Nhanderuete ojou por r ndeayvu vai agu hei. 28 Hae rami vy Peor

yvyty apyte peve ju Balaque ogueraa Balao. Hae vae gui ma tekoa ea
hae javi ojekuaa r.
29 Hae gui Balao aipoei Balaque pe:

Apy voi ke ejapo xevy sete altar, hae eapy ju sete toro ray hae sete
vexai hei. 30 Balao ijayvuague rami vy Balaque ojapo vy pete-te

altar ry oapy pete toro ray hae pete vexai.

Balao mboapykuea Israel kuery ogueroayvu porague

24  Hae
gui Balao oikuaa ae ma Senhor Israel kuery ogueroayvu
1

porxea. Hae rami vy haekue rami e ndooi ranhe imbaekuaa


Nmeros24 280

agu. Hae rami rgue py tekoa ea katy oma hoamy. 2 Balao


oma vy oexa Israel kuery pete-te regua ikuai vae. Hae gui hexe ou
Nhanderuete-a guigua Nhe. 3 Ijayvu vy aipoei:

Po rami ma Beor ray Balao ijayvu,


ava mbaemo oexa por vae ayvu,
4 Nhanderuete hayvu oendu vae ayvu ae.
Mbaeta Ipoakapa vae oexa uka vae aexa vy
xerenapy re a reve ama por vae.
5 Jac kuery, oo pendekuaia vae ma ipor vae meme!
Israel kuery, penderekoa ma ipor ete!
6 Yvymbe reia rupi ojekuaa,
yvoty ty yak yvry onhot mbyre rami,
yvyra sndalo rembypy Senhor onhot vaekue rami,
yary yy yvry rupi hia vae rami.
7 Hae kuery yryru py ndoatai r yy,
mbaemo ray onhota rupi voi inhak por riae r.
Hae kuery ruvixave ma Agague gui r yvateve,
ipoakaa voi omboetevepy.
8 Israel kuery Egito yvy gui Nhanderuete ogueru vaekue ma
toro kaaguy regua rami imbaraete vae.
Hae vy omomba r ngovaigua kuery yvy regua.
Omopmba r ikgue.
Nguy py onhyvmba r.
9 Hae kuery oguapy vy onheno r guary rami,
hae guary kunha rami. Mavae r tu omomy?
Ovya ete r hae kuery reroayvu porare,
hae r hae kuery re ijayvu vai vaekue ma ayvu vaipy ikuai
hei.
10 Hae ramo Balao pe Balaque ipoxy raxa. Hae vy aipoei Balao pe:

Xee ma xerovaigua kuery pe ndeayvu vai agu roeno te


mboapykue ma reroayvu por. 11 Hae nunga rupi a ma tereo ju ndero

katy. Xee ma Ndevy ame r mbaemo por hae vaekue ri a Senhor


ojapo ma mbaeve rejopy e agu rami hei.
12 Hae ramo Balao ju aipoei Balaque pe:

Hae rami avi nerembiguai kuery xea py remondouka vaekue pe


xee aipo ndaei tyy: 13 Xapya rei Balaque ngoo ouro hae prata tyny

reve xevy ome te xee ma mbaeve ndajapoi r Senhor ojapo uka


vae e vy, aroayvu por agu, e vy xeayvu vai agu te. Senhor
ijayvuague rupi ae r xee xeayvu, ndaei ae ri tyy? 14 Hae gui a xee aa

ju ta xeretar kuery rekoa katy. Hae rami te enhemboja ranhe, ndevy


amombeu ta rakaeve r ndevygua kuery re kovae kuery ojapo ra
hei.
281 Nmeros24,25

Jaxy-tata Jac guigua re Balao ijayvu ma voiague


15 Hae vy Balao ayvu omombeu vy aipoei:
Po rami ma Beor ray Balao ijayvu,
ava mbaemo oexa por vae ayvu,
16 Nhanderuete hayvu oendu vae ayvu ae.
Mbaeta Yvateve ete vae oikuaa uka vae aikuaa vae,
Ipoakapa vae oexa uka vae aexa vae,
hae xerenapy re a reve ama por vae.
17 Hae gui pete aexa te ai oiko vaer e guive,
aexa te ova raii vaer e.
Mbaeta pete jaxy-tata oiko r Jac ramymino,
Israel kuery mbyte gui pete ou r po pygua revegua,
Moabe kuery ak rupi omopmba vaer,
hae Sete ramymino kuery mombaar.
18 Mbaeta Edom yvy re ipoaka r,
ngovaigua kuery Seir yvy re voi ipoaka r.
Hae r Israel kuery ma imbaraetea rupi r ikuai.
19 Mbaeta Jac kuery mbyte gui oiko r joe ipoaka vaer.
Hae vae omomba r peneret rupi pekuave vaekue-ekue hei.
20 Hae gui Balao amalequita kuery ju oexa vy ayvu omombeuve. Hae

vy aipoei:
Amalequita kuery ma yvy regua kuery gui penderetave vaeri
opaa py ma penemokanhymbaa r hei.
21 Oexa avi Queneu kuery. Hae vy ayvu omombeu vy aipoei:

Penderekoa ma o por ranhe,


nderaityr itaova re rejapo vaekue ri,
22 te pe Queneu kuery penemombaa r.
Rakae peve r tu? Assur pygua kuery pendereraapa r escravo-r hei.
23 Ayvu omombeu teri vy aipoei:

Haxy ete r! Mavae tu oikove r


Nhanderuete hae nunga omoingo jave?
24 Mbaeta Quitim yvy gui kano guaxu py avakue ou vy
Assur hae Hber rupi voi nhombojexavai r.
Hae rami te hae kuery ae jevy r omanomba hei.
25 Hae rire Balao opu vy ojepea ovy, oyvy katy ju ojevy. Balaque voi

oo ju ouague rupi.

Peor pygua kuery ruete ramigua Baal ombojerovia


okuapya py Finias omombaague

25  Israel
kuery Sitim py ikuai jave hae kuery omboypy Moabe
1

pygua kunhague reve itavy rei okuapy agu. 2 Hae vae



Nmeros25 282

kunhague oenomba nguuete raangaa kuery pe rive mbaemo omea


py. Hae ramo Israel kuery amboae kuery reve okaru okuapy agu oo vy
kunhague ruete raangaa kuery renonde py rive r guenapy re ikuai.
3 Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re Israel kuery voi ojeoi ramo

Senhor poxya hendy hae kuery rovai. 4 Hae rami vy Senhor aipoei

Moiss pe:
Ejopypa ke heta vae kuery ruvixa ikuai vae, hae vy Senhor
renonde ejyryvipypa imoamy oka py, Israel kuerya gui xepoxya ojepea
agu hei.
5 Hae ramo Moiss aipoei Israel kuery mongetaa kuery pe:

Pete-te pejuka r penderegua avakue Peor pygua ruete Baal re


ojeoi vaekue hei.
6 Hae rami te pete ava Israel kuery vae regua oo vy heta vae

kuery ikuaia py ogueru pete kunha Midi pygua. Moiss oexaa py


eteve ogueru, hae Israel kuery hae javi oexa pava py, hae kuery
oguy nhemboaty oaty renonde py ojaeopa teri okuapy jave. 7 Kunha

vae ogueru r sacerdote Finias oexa. Hae vae ma Eleazar ray, Aro
ramymino ae. Hae rami vy heta vae kuery mbyte gui hae opu vy pete
huy ojopy reve 8 oo oiny ava Israel regua rakykue, ngopy oike ovyague

peve. Hae py ae onhyv mokove hyepy rupi, ava Israel regua hae kunha
vae voi. Hae ramo opytuu mbaemo vai Israel kuery mbyte rupi oiko
vaekue. 9 Mbaemo vai gui omano vaekue ma vinte e quatro mil hae javi

vy.
10 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

11 Eleazar ray Finias, sacerdote Aro ramymino vae rima ojapo


Israel kuery ry gui xepoxya opytuu agu rami. Mbaeta xere vy ae


oendu ndaevei etea hae kuery mbyte rupi. Hae rami vy ojapo Israel
kuery amomba e agu rami, ndaevei etea aendu te. 12 Hae nunga rupi

aipore r: A ma ndereve ajapo r xereve pete rami romoingo agu


re, 13 mbaeta hexeve, hae gui hae ndoikovei rire hamymino kuery jevy

ikuai vae reve ajapo r sacerdote ikuai agu. Xee nguuete re imaendua
vy ae oendu openaxea, hae rami vy ojaoi uka Israel kuery ojejavyague
hei.
14 Midi pygua kunha reve Israel regua ojuka pyre ma Salu ray Zimri.

Tuu ma Simeo regua kuery ruvixa. 15 Hae r Midi pygua kunha ojuka

pyre ma Zur rajy Cosbi. Tuu ma Midi pygua huvixa oiko.


16 Hae gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:

17 Pemoingo axy r Midi pygua kuery pejukapa peve, 18 mbaeta


hae kuery voi penemoingo axy vaekue Peor py nguuete ramigua


pembojerovia agu rami penembotavypaa py, hae gui gueindy Midi
pygua huvixa rajy Cosbi kuxa voi. Hae vae ma ojukaa Peor py mbaemo
vai oiko jave.
283 Nmeros26

Israel kuery oipapaa jevyague

26  Mbaemo
vai oaxapa ma rire Senhor ijayvu Moiss pe, hae
1

sacerdote Aro ray Eleazar pe. Hae vy aipoei:


2 Pemboparapa ke Israel kuery hae javi rery, vinte maet vae guive

tujakue peve, pete-te tamo kuery ro pygua ikuaia rami vy. Israel kuery
vae regua pemboparapa r joe opu kuaa vae hae javi hei.
3 Hae ramo Moiss hae sacerdote Eleazar ijayvu Israel kuery

yvatekueve pe. Moabe yvy kaaguy ea py, Jordo yak yvry Jeric tet
rexei ikuaia py ijayvu vy aipoei:
4 Peipapa r avakue vinte maet vae guive tujakue peve, Moiss pe

Senhor ojapo ukaague rami vy, hae Israel kuery Egito gui ojeoi vaekue
hae javi pe hei.
5 Hae gui Rben ma Israel ray jypykue vae. Rben ramymino kuery

Enoque guigua ma enoquita, Palu ramymino kuery ma paluta, 6 Hezrom

ramymino kuery ma hezronita, Carmi ramymino kuery ma carmita.


7 Hae vae kuery ma Rben ramymino meme. Hae kuery vae regua

oipapaa r quarenta e trs mil e setecentos e trinta hae javi vy. 8 Palu

ray ma Eliabe. 9 Eliabe ray kuery ma Nemuel, Dat hae Abiro. Hae gui

Dat hae Abiro ma heta vae kuery oiporavo vaekue ri opu okuapy
Moiss hae Aro rovai Cor pegua kuery reve, Senhor rovai ae opua
py. 10 Hae vae jave py yvy ojepea ramo Cor pegua kuery hoapa rakae.

Hae vy omanomba. Tata py ju duzentos e cinqenta avakue omano


rakae. Hae nungakue ma nhanheangu agu oiko rakae. 11 Hae rami te

Cor ray kuery ma nomanombai.


12 Hae gui Simeo ramymino kuery pete-te regua ikuai vae ma po

rami hery: Nemuel ramymino kuery ma nemuelita, Jamim ramymino


kuery ma jaminita, Jaquim ramymino kuery ma jaquinita, 13 Zer

ramymino kuery ma zerata, Saul ramymino kuery ma saulita. 14 Hae

vae kuery ma Simeo ramymino meme, vinte e dois mil e duzentos hae
javi vy ikuai.
15 Hae gui Gade ramymino kuery ju. Zefom ramymino kuery ma

zefonita, Hagi ramymino kuery ma hagita, Suni ramymino kuery ma


sunita, 16 Ozni ramymino kuery ma oznita, Eri ramymino kuery ma erita,

17 Arodi ramymino kuery ma arodita, Areli ramymino kuery ma arelita.


18 Hae vae kuery ma Gade ramymino kuery meme. Hae kuery vae regua

oipapaa r quarenta mil e quinhentos hae javi vy.


19 Hae gui Jud ramymino kuery ma Er hae On. Hae vae kuery

ma Cana yvy re omano vaekue. 20 Hae rami vy Jud ramymino kuery


pete-te regua ikuai vae ma po rami hery: Sel ramymino kuery ma


selata, Perez ramymino kuery ma perezita, Zera ramymino kuery
ma zerata, 21 Perez ray Hezrom ramymino kuery ma hezronita, hae

Nmeros26 284

r Hamul ramymino kuery ma hamulita. 22 Hae vae kuery ma Jud


ramymino kuery meme. Hae kuery vae regua oipapaa r setenta e seis
mil e quinhentos hae javi vy.
23 Hae gui Issacar ray kuery ju pete-te regua ikuai vae ma po rami

hery: Tola ramymino kuery ma tolata, Puva ramymino kuery ma puvita,


24 Jasube ramymino kuery ma jasubita, Sinrom ramymino kuery ma

sinronita. 25 Hae vae kuery ma Issacar ramymino kuery meme. Hae vae

kuery oipapaa r sessenta e quatro mil e trezentos hae javi vy.


26 Hae gui Zebulom ray kuery ju pete-te regua ikuai vae ma po

rami hery: Serede ramymino kuery ma seredita, Elom ramymino kuery


ma elonita, Jaleel ramymino kuery ma jaleelita. 27 Hae vae kuery ma

Zebulom ramymino kuery meme. Hae kuery vae regua oipapaa r


sessenta mil e quinhentos hae javi vy.
28 Hae gui Jos ray kuery ju pete-te regua ma Manasss hae Efraim.

29 Manasss ramymino kuery Maquir guigua ma maquirita, Maquir


ray ma Gileade, hae Gileade ramymino kuery ma gileadita. 30 Hae gui

Gileade ramymino kuery Jezer ramymino kuery ma jezerita, Heleque


ramymino kuery ma helequita, 31 Asriel ramymino kuery ma asrielita,

Siqum ramymino kuery ma siquemita, 32 Semida ramymino kuery ma


semidata, Hefer ramymino kuery ma heferita. 33 Hefer ray Zelofeade ma


tay e vae, tajy kuery anho ikuai. Zelofeade rajy kuery ma Macla, Noa,
Hogla, Milca e Tirza. 34 Hae vae kuery ma Manasss ramymino kuery.

Hae kuery vae regua oipapaa r cinqenta e dois mil e setecentos hae
javi vy.
35 Hae gui Efraim ray kuery pete-te ikuai vae ma po rami hery:

Sutela ramymino kuery ma sutelata, Bequer ramymino kuery ma


bequerita, Ta ramymino kuery ma taanita. 36 Hae gui Sutela ray

Er vae ramymino kuery ma eranita ae. 37 Hae vae kuery ma Efraim


ramymino kuery meme. Hae kuery vae regua oipapaa r trinta e dois
mil e quinhentos hae javi vy. Hae vae kuery ma Jos ramymino kuery
meme, pete-te regua ikuaia rami.
38 Hae gui Benjamim ramymino kuery pete-te regua ikuai vae ma po

rami hery: Bela ramymino kuery ma belata, Asbel ramymino kuery ma


asbelita, Airo ramymino kuery ma airamita, 39 Suf ramymino kuery ma

sufamita, Huf ramymino kuery ma hufamita. 40 Bela ray kuery ma Arde


hae Naam. Arde ramymino kuery ma ardita, Naam ramymino kuery


ma naamanita. 41 Hae vae kuery ma Benjamim ramymino kuery meme.

Hae kuery vae regua oipapaa r quarenta e cinco mil e seiscentos hae
javi vy.
42 Hae gui D ramymino kuery pete-te regua ikuai vae ma po

rami hery: Suo ramymino kuery ma suamita. Hae vae kuery ma D


ramymino kuery kuery, pete-te regua ikuaia rami. 43 Hae gui suamita
285 Nmeros26

kuery vae regua ma oipapaa r sessenta e quatro mil e quatrocentos hae


javi vy.
44 Hae gui Aser ray kuery ju pete-te regua ikuai vae ma po rami

hery. Imna ramymino kuery ma imnata, Isvi ramymino kuery ma isvita,


Berias ramymino kuery ma beriata. 45 Berias ray Hber ramymino

kuery ma heberita, hae r Malquiel ramymino kuery ma malquielita.


46 Hae gui Aser rajy rery ma Sera. 47 Hae vae kuery ma Aser ramymino

kuery meme. Hae kuery vae regua oipapaa r cinqenta e trs mil e
quatrocentos hae javi vy.
48 Hae gui Naftali ray kuery pete-te regua ikuai vae ma po rami:

Jazeel ramymino kuery ma jazeelita, Guni ramymino kuery ma gunita,


49 Jezer ramymino kuery ma jezerita, Silm ramymino kuery ma silemita.

50 Hae vae kuery ma Naftali ramymino kuery meme. Hae kuery vae

regua oipapaa r quarenta e cinco mil e quatrocentos hae javi vy.


51 Hae vae kuery ma Israel kuery vae regua oipapaa r seiscentos e

um mil setecentos e trinta hae javi vy.

Hae kuery yvyr ombojao-jao agu re ijayvua


52 Senhor
aipoei Moiss pe:
53
Hae kuery pe ma rembojao r yvy imbaer, peipapa r pete-te
regua mbovy pa ikuaia rami vy. 54 Hae gui hetave vae regua pe ma yvy

tuvixave r pemboaxa. Hae r mboapyive vae regua pe ma ruxvei r


remboaxa. Pete-te regua mbovy pa ikuaia rami vy r remboaxa ijyvyr.
55 Yvy pembojao r xorte pexa vy. Tamo kuery regua rery pexaa rami

vy hae kuery ojopy r oyvyr. 56 Xorte pexa vy re pembojaopa pete-


te regua pe, hetave vae pe, hae mboapyive vae pe voi.

Levita kuery ju oipapaa ague


57Povae
kuery ma levita kuery vae regua oipapa pyre, pete-te regua
ikuaia rami: Grson ramymino kuery ma gersonita, Coate ramymino kuery
ma coatita, Merari ramymino kuery ma merarita. 58 Povae kuery voi ma

Levi ramymino kuery ikuai: libnita, hebronita, malita, musita hae coreta
kuery regua. Coate ray ma Anro. 59 Anro rayxy ma Levi ramymino

Joquebede, Egito yvy re ae oiko vaekue. Hae vae ma oguerekoi Anro


ray kuery Aro hae Moiss, hae gui hae kuery reindy Miri. 60 Aro

ray kuery ma Nadabe, Abi, Eleazar hae Itamar. 61 Nadabe hae Abi ma

omano vaekue, tata haevea ramigua Senhor renonde py ogueruague


re. 62 Hae vae kuery regua oipapaa r vinte e trs mil, avakue pete jaxy

vae guive tujakue peve. Hae vae kuery ma Israel kuery mboae reve
ndoipapaai, mbaeta hae kuery pe ma nomeai ijyvyr amboae kuery reve.
63 Hae vae kuery hae javi ma Moiss hae sacerdote Eleazar oipapa

vaekue. Moabe yvy kaaguy ea py oipapa Israel kuery, Jordo yak


Nmeros26,27 286

yvry, Jeric tet rexei ikuai jave. 64 Hae vae kuery regua peteve ma voi

jipovei Moiss hae sacerdote Aro oipapa ypy vaekue, Sinai regua tekoa
ea py Israel kuery ikuai jave, 65 Senhor Hae kuery omanomba r

tekoa ea py hei rire. Hae rami rire peteve ma voi ndoikovei, Jefon
ray Calebe e vy, hae gui Num ray Josu guive.

Zelofeade rajy kuery oyvyr ojopy agu re ijayvua

27  Hae
gui ou okuapy Zelofeade rajy kuery. Zelofeade ma Hefer
1

ray, Hefer ma Gileade ray, Gileade ma Maquir ray, Maquir


ma Manasss ray, Manasss ma Jos ray. Po rami ma tajy kuery rery:
Macla, Noa, Hogla, Milca hae Tirza. 2 Hae gui hae vae kuery ma Moiss

renonde py ojexa uka okuapy, sacerdote Eleazar, huvixa kuery hae heta
vae kuery renonde py, oguy nhemboaty oaty rok py onhemboatya py.
Hae vy aipoei okuapy:
3 Ore kuery ru ma omano karamboae tekoa ea py te Senhor rovai

Cor pegua kuery opu okuapy vae revegua e. Hae ae ojejavyague re


omano rakae. Tay e re guive omano. 4 Mbae re tu havy oreru rery

pembogue ta ri hetar kuery mbyte gui, tay kuery ndaipoia kuxa rive?
Eme avi na oreyvyr, oreru ryvy kuery oguerekoa rami avi hei
okuapy.
5 Hae vae kunhague ojerurea Moiss omboaxa Senhor renonde py.

6 Hae ramo Senhor aipoei Moiss pe:


7 Zelofeade rajy kuery ma haevea rupi meme ojerure. Hae nunga


rupi hae kuery pe voi peme r ijyvyr, tuu ryvy kuery pe rami avi.
Tajy kuery pe r peme tuu yvykue. 8 Ndeayvu r Israel kuery pe. Hae

vy aipore: Amongue tay e re omano ri ramo imbaekue peme r


tajy pe ae. 9 Hae r tajy ndoikoi ramo imbaekue peme r tyvykue

pe. 10 Hae r tyvy kuery ndoikoi ri ramo imbaekue peme r tuu ryvy

kuery pe. 11 Hae r guyvy kuery ndoguerekoi ri ramo imbaekue peme


r penetar kuery aeive pe imbaer, re r hei. Hae vae ma Israel


kuery rekor Senhor oeja vaekue, Moiss pe ojapo ukaague rami vy.

Deuteronmio3.2329
12 Hae
vae rire Senhor aipoei Moiss pe:
E ke kovae yvyty Abarim apyte peve, yvy Israel kuery pe ame
vae rexa agu. 13 Hae vae rexa ma rire nenhe ju r heraa neramo

kuerya py, nderykey Aro nhe heraa ague rami avi. 14 Mbaeta Zim

regua tekoa ea py heta vae kuery opumba rei jave pe voi naxenhe
rendui vaekue, hae vy hae kuery oexaa py ndapexa ukai xekya e
vaea, yy pemea py hei. Hae vae yy ma Merib pygua, Cades katyi,
Zim regua tekoa ea py.
15 Hae ramo Moiss aipoei Senhor pe:

287 Nmeros27,28

16
Ndee Senhor pav rekover mea, hae pav rekove re repena
vae, emo pete ava kovae kuery re opena vaer, 17 hae kuery renonde

rupi ojepea hae ojevy vaer, hae hae kuery ojeoi hae ojevya rupi
oguereko vaer, Senhor pegua kuery vexai ija e vae rami rive ikuai
e agu hei.

Moiss rekovia Josu ju omoague


18 Senhoraipoei Moiss pe:
Eraa havy Num ray Josu, hae emo ndepo hexe, mbaeta hae vae
re ma Nhe o. 19 Rexa uka r sacerdote Eleazar hae heta vae kuery hae

javi renonde py. Hae kuery oexaa py eme ojapo vaer. 20 Ixupe ju r

remboaxa ndepoakaa regua, Israel kuery hae javi onhe rendu agu.
21 Hae jevy r ojexa uka sacerdote Eleazar pe, Senhor renonde py oikuaa

pota agu Urim oexaa rupi. Mbaeta sacerdote ijayvua rami meme r hae
kuery ojeoi hae ojevy okuapy, Josu hae Israel kuery hae javi hei.
22 Hae ramo Moiss ojapo Senhor ojapo ukaa rami. Hae vy Josu

ogueraa vy oexa uka sacerdote Eleazar pe heta vae kuery pav oexaa py.
23 Hexe opo omo vy ome ojapo vaer, Moiss pe Senhor ijayvuague

rami vy.

xodo29.3842

28  Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore: Pepena r
mbaemo xevy peme agu, peme agu ra py por, mbaemo aju
guigua mbae, mbaemo peapy vaer, heaku por vae guive. 3 Povae

ae r ko nhav Senhor pe peapy vy peme vaer: moko vexai ray


pete maet vae, ivaikue rei e vae. Hae vae ma peapy vy peme jepi
r. 4 Pete vexai ray ma peme r ajeivei reve, hae r amboae ma

kaarui jave guar. 5 Pete ryru trigo iporve vae avi r peru mbaemo

aju guigua ome mbyr, pete ryru azeite onhami mbyre reve pemoir
vy pemoapomo vaekue reve. 6 Hae vae ma peapy vy peme jepi r

Sinai yvyty py oejaague rami vy, heaku por r Senhor ojou por
agu. 7 Pete-te vexai ray reve penho avi r pete ryru iro vae. Henda

ikya e vae py r peme Senhor pe. 8 Hae r amboae vexai ray


ma kaarui jave r peme. Ajeivei reve guar pemea rami ae avi r


peme ju mbaemo aju guigua, iro vae penho reve. Peapy vy r peme,
heaku por r Senhor ojou por agu.
9 Hae r sbado ra py ma peme r moko vexai ray pete maet

vae, ivaikue rei e vae, hae gui moko ryru trigo iporve vae azeite
reve omoapomo mbyre. Mbaemo aju guigua peme r iro vae penho
reve. 10 Hae vae ma sbado nhav peapy vy peme vaer, ko nhav

mbaemo peme hae penho vae ryve.


Nmeros28 288

11 Hae gui jaxy nhav ijypyia ra py ma Senhor pe peapy vy


peme r moko toro ray, pete vexai hae sete vexai ray pete maet
vae, ivaikue rei e vae. 12 Toro ray reve peme avi r mbaemo aju

guigua mboapy ryru trigo iporve vae azeite reve omoapomo mbyre.
Hae r vexai reve ma mbaemo aju guigua peme r moko ryru
trigo iporve vae azeite reve omoapomo mbyre. 13 Vexai ray reve ma

mbaemo aju guigua peme r pete ryru trigo iporve vae azeite reve
omoapomo mbyre. Hae vae ma peapy vy peme r, heaku por r
Senhor ojou por agu. 14 Toro ray reve penho r moko ryru vinho,

hae r vexai reve ma pete ryru raxai r penho, hae gui vexai ray
reve ma pete ryru etei r penho. Hae vae ma jaxy pyaua ra ojeupity
nhav peme r peapy vy, maet mbukukue re. 15 Ko nhav peru avi

r pete kavara ava jejavya regua Senhor pe peapy vy peme vaer,


mbaemo penho vae reve.
16 Hae gui jaxy jypyigua re catorze araa py ma oiko r Senhor

pegua ngaru Pscoa regua. 17 Hae vae jaxy re quinze araa py ma pejapo

r ngaru. Sete ra re r mbojape peu pekuapy imbovua revegua


e. 18 Ijypya ra oiko r nhemboaty ikya e vae. Ne peteve ma

napembaeapoi r. 19 Senhor pe peapy vy peme r moko toro ray,


pete vexai hae sete vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae
meme. 20 Mbaemo aju guigua peme r azeite reve omoapomo mbyre.

Toro ray reve peme r mboapy ryru trigo iporve vae gui pejapo
vaekue, hae r vexai ava reve ma moko ryru gui, 21 hae gui sete vexai

ray ikuai vae regua pete-te reve r peme pete ryru gui pejapo
vaekue. 22 Peme avi r pete kavara ava jejavya regua, pejejavyague

pejaoi uka agu. 23 Hae nunga hae javi r peme, ajeivei reve

mbaemo peapy vy peme vaety reve. 24 Hae rami vy sete ra re, ko


nhav peme r mbaemo aju guigua peapy vy, heaku por r Senhor
ojou por agu. Ko nhav mbaemo peapy vy peme vae reve hae
vae peme avi r, mbaemo penho reve. 25 Hae gui sete araa py ju r

pejapo nhemboaty ikya e vae. Ne peteve ma napembaeapoi r.


26 Hae gui mbaemo aju jypyigua ra py ju r pejapo nhemboaty

ikya ea vae, mbaemo aju pyau guigua Senhor pe peru agu, ngaru
semana regua ojeupity jave. Ne peteve ma napembaeapoi r. 27 Hae

vae jave py povae r peapy vy peme heaku por r Senhor ojou


por agu: moko toro ray, pete vexai ava hae sete vexai ray pete
maet vae meme. 28 Mbaemo aju guigua peme avi r azeite reve

omoapomo mbyre. Toro ray reve guar pejapo r mboapy ryru trigo
iporve vae gui, hae r vexai ava reve guar ma moko ryru gui. 29 Sete

vexai ray vae regua pete-te reve guar ma pejapo avi r pete ryru
gui. 30 Pete kavara ava peme avi r pejejavyague pejaoi uka agu.

31 Hae nunga hae javi r peme, ko nhav mbaemo peapy vy peme



289 Nmeros28,29

vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve. Ivaikue
rei e vae meme r peru.

Senhor pegua ngaru mboae oiko jave py


mbaemo ome vaer re ijayvuague

29 
Hae gui sete jaxya re, jypyigua ra py ma pejapo r
1

nhemboaty ikya e vae. Ne peteve ma napembaeapoi r.


Pvy oiko r mimby guaxu pemonhe agu ra. 2 Hae vae jave py

povae nunga peme r peapy vy, heaku por r Senhor ojou por
agu: pete toro ray, pete vexa ava hae sete vexai ray pete maet
vae, ivaikue rei e vae meme. 3 Mbaemo aju guigua peme avi r

azeite reve omoapomo mbyre. Toro ray reve guar ma mboapy ryru
trigo iporve vae gui r pejapo, hae r vexa ava reve guar ma moko
ryru gui r. 4 Hae gui sete vexai ray pete-te reve guar ma pete ryru

gui r pejapo. 5 Pete kavara peme avi r jejavya regua, pejejavyague


pejaoi uka agu. 6 Hae vae jaxy re mbaemo peapy vy peme vae reve

r peme, mbaemo aju guigua reve, ko nhav mbaemo peapy vy


mbaemo aju guigua hae penho vae regua reve. Ombopara pyre oa
rami vy peme r heaku por r Senhor ojou por agu.
7 Hae gui sete jaxya re dez araa py ma pejapo ju r nhemboaty

ikya e vae. Penenhe py pejexavaia rupi r pendekuai. Ne peteve


ma napembaeapoi r. 8 Povae ma peapy vy peme r heaku por r

Senhor ojou por agu: pete toro ray, pete vexa ava, hae gui sete
vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae meme. 9 Mbaemo aju

guigua peme r azeite reve omoapomo mbyre: toro ray reve guar ma
mboapy ryru trigo iporve vae gui pejapo r, hae gui vexai ava reve
guar ma moko ryru gui r. 10 Hae r sete vexai ray ikuai vae regua

pete-te reve guar ma petei ryru gui r pejapo. 11 Peme avi r pete

kavara ava jejavya regua. Hae vae peme avi r jejavya regua ko
nhav peme vae reve, hae mbaemo peapy vae, mbaemo aju guigua
hae mbaemo penho jepi vae reve.
12 Sete jaxya re quinze araa py ma tegue ju r oiko nhemboaty ikya

e vae. Ne peteve ma napembaeapoi r. Sete ra re r pejapo ngaru


Senhor pe. 13 Povae ma peapy vy peme r heaku por r Senhor

ojou por agu: mboapy toro ray, moko vexa ava, hae gui catorze vexai
ray pete maet vae, ivaikue rei e vae meme. 14 Mbaemo aju guigua

peme r azeite reve omoapomo mbyre: mboapy toro ray pete-te reve
guar ma mboapy ryru trigo iporve vae gui pejapo r, hae gui moko
vexai ray pete-te reve guar ma moko ryru gui r pejapo. 15 Hae r

catorze vexai ray pete-te reve guar ma petei ryru gui r pejapo.
16 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo peapy

vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
Nmeros29 290

17
Hae gui moko araa py ma peme r doze toro ray, moko vexai
ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae meme.
18 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme avi r

mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre rami
vy. 19 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
20 Hae gui mboapy araa py ma peme r onze toro ray, moko

vexai ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae
meme. 21 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme

avi r mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre
rami vy. 22 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
23 Hae gui irundy araa py ma peme r dez toro ray, moko vexai

ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae meme.
24 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme avi r

mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre rami
vy. 25 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
26 Hae gui pete nhiru araa py ma peme r nove toro ray, moko

vexai ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae
meme. 27 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme

avi r mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre
rami vy. 28 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
29 Hae gui mboapy meme araa py ma peme r oito toro ray, moko

vexai ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae
meme. 30 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme

avi r mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre
rami vy. 31 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
32 Hae gui sete araa py ma peme r sete toro ray, moko vexai

ava hae catorze vexai ray pete maet vae, ivaikue rei e vae meme.
33 Toro ray, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme avi r

mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre rami
vy. 34 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
291 Nmeros29,30

35 Hae gui oito araa py ma pejapo r nhemboaty ikya e vae. Ne


peteve ma napembaeapoi r. 36 Hae rami vy peapy vy peme r pete

toro ray, pete vexa ava hae sete vexai ray pete maet vae, ivaikue
rei e vae meme, heaku por r Senhor ojou por agu. 37 Toro ray

reve guar, vexai ava hae vexai ray kuery reve guar ma peme avi r
mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae. Pete-te mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy peme r hexeve guar, ayvu oeja pyre rami
vy. 38 Pete kavara peme avi r jejavya regua, ko nhav mbaemo

peapy vae reve, mbaemo aju guigua hae mbaemo penho vae reve.
39 Hae vae hae javi ma Senhor pe peme r pete-te ngaru

ojeupity nhav oapy vy ome mbyr, mbaemo aju guiguar, mbaemo


onho mbyr, hae pete rami ikuai agu reguar. Hae vae peme avi
r Senhor renonde penhemboayvua rami, e vy penhenhanduai rami
mbaemo peme vae reve hei. 40 Hae rami Moiss ijayvu Israel kuery

pe, ixupe Senhor ojapo ukaague hae javi rami vy.

Deuteronmio23.2123

30  Hae
gui Moiss ijayvu Israel kuery pete-te regua yvatekueve
1

ikuai vae pe. Hae vy aipoei:


Povae ayvu ma Senhor ojapo uka vaekue: 2 Xapya rei pete ava

onhemboayvu r Senhor pe mbaemo ojapo agu re, hae vy mbaemo


ojapo e re oiko agu re. Hae rami ri vy ndojapo ei r ijayvuague.
Onhemboayvuague hae javi r ojapo. 3 Hae rami avi xapya rei pete

kunha onhemboayvu r Senhor pe mbaemo ojapo agu re, hae vy


mbaemo ojapo e re oiko agu re, kunhata vy nguu ro py teri oiko
vae. 4 Hae gui xapya rei tuu ma guajy onhemboayvuague oikuaa

vaeri mbaeve ndei r ixupe. Hae ramo ma onhemboayvuague hae


javi r ovare. Tajy ojapopa re mbaemo ojapo e re oiko agu re
onhemboayvuague. 5 Hae r xapya rei tuu hae vae nunga oikuaa vyve

ojoko ramo ma tajy onhemboayvuague ne pete henda py voi ndovarei


r, mbaemo ojapo e re oiko agu re ijayvuague rupi oiko e te haeve
r. Senhor operdoa r, onhemboayvuague tuu ojoko rire.
6 Hae rami avi xapya rei kunha vae onhemboayvuague, hae vy

opxa por e re mbaemo ojapo agu re ijayvuague ovare teri reve omenda
r, 7 hae xapya rei ime hae nunga oendu te mbaeve ndei ramo kunha vae

onhemboayvuague ovare tema r. Ojapo re mbaemo ojapo e re oiko


agu re ijayvuague. 8 Hae rami te xapya rei ime oendu vyve ojoko r kunha

vae onhemboayvuague, e vy opxa por e re ijayvuague ojapo agu gui.


Ijayvuague ime ombovaipa rire Senhor operdoa r. 9 Hae gui imeve vae,

e vy kunha oeja pyre onhemboayvuague ma ovare vaer meme.


10 Xapya rei kunha vae ome ro py oiko reve onhemboayvu r,

hae vy oura reve ijayvu r mbaemo ojapo e re oiko agu re. 11 Hae
Nmeros30,31 292

nunga ime oikuaa vy Haeve ndei, ne Ndaevei ndei ri ramo kunha


vae onhemboayvuague ovare r. Ojapopa re mbaemo ojapo agu re
ijayvuague. 12 Hae r xapya rei ime hae nunga oikuaa vyve ombovaipa

r. Hae rami r kunha vae mbaemo ojapo agu re, hae vy mbaemo
ojapo e re oiko agu onhemboayvu rire te ndovarei r. Ime ombovaipa
rire Senhor operdoa r. 13 Kunha vae onhe py ojexavaia rupi oiko

agu re ijayvu, e vy oura ramo ime oendu vy xapya rei Haeve hei
r, e vy Ndaevei hei r ombovaipa vy. 14 Hae rami avi xapya rei

ime ma ko nhav mbaeve ndei ramo kunha vae mbaemo ojapo agu
re onhemboayvuague ovarepa r, ime oikuaa vyve mbaeve ndei rire.
15 Hae gui xapya rei ime hae nunga oendua ra rire ri ombovaipa ramo

hexe ae r o kunha vae kuxa opaga agu hei.


16 Hae vae ma Moiss pe Senhor omboaxa vaekue ojapoa agu,

ime hae guayxy reve joguereko kuaa agu regua, hae gui tuu hae tajy
kunhata vy nguu ro py teri oiko vae pegua.

Midi pygua kuery re ipoakaague

31  Senhor
aipoei Moiss pe:
1
2
Embopaga Midi pygua kuery Israel kuery re ojapoague
re. Hae rire ma nenhe heraa r neramo kuerya py hei.t
3 Hae ramo Moiss ijayvu heta vae kuery pe. Hae vy aipoei:

Pe kuery vae regua pereko katu ke tembiporu joe pepu agu.


Hae gui tapeo Midi pygua kuery rovai pepu agu, Senhor ombopaga
ukaa rami pejapo agu. 4 Israel kuery pete-te regua joe opu agu py

pemondouka r mil avakue hei.


5 Hae ramo Israel kuery mbovy e ikuai vae pete-te regua gui

omondouka mil. Joe opu agu katy doze mil hae javi vy omondouka
tembiporu revegua meme. 6 Moiss ae omondouka joe opu agu katy,

pete-te regua mil ojeoi agu. Oo avi sacerdote Eleazar ray Finias. Hae
vae ma ogueraa mimby guaxu ikya e vae omonhe agu.
7 Hae gui Midi pygua kuery reve opu okuapy, Moiss pe Senhor

ojapo ukaague rami vy. 8 Hae vy ojukapa okuapy avakue ikuai vaekue

hae javi. Jypyve omano vaekue regua anho e, ojuka avi Midi pygua
huvixa kuery: Evi, Requm, Zur, Hur hae Reba, pete nhiru Midi pygua
kuery ruvixa ikuai vaekue. Kyxe py ojuka avi okuapy Beor ray Balao.
9 Hae r Midi pygua kunhague hae kyrgue ma Israel kuery ogueraapa

okuapy guembiguair. Ogueraapa avi vaka kuery hae hymba kuery ikuai
vaekue, hae oguereko vaekue-ekue hae javi. 10 Oapypa avi tet hae

kuery ikuaiague, hae gui hekoa mboae ikuai vaekue voi. 11 Hae rami

t
31.2 Midi pygua kuery ojapo vaekue ma ombotavypa rei Israel kuery, tuuete ramigua
rive ombojerovia agu rami (25.1618).
293 Nmeros31

py ogueraapa ojopy vaekue-ekue, ombaer ojou vaekue hae javi, hae


kuery vae regua hae hymba kuery guive. 12 Hae nunga oguerupa okuapy

Moiss pe, sacerdote Eleazar hae Israel kuery hae javi ikuai vae pe.
Guembiguair ogueraa vaekue, mbaemo ojou vaekue hae imbae rei-rei
vaekue hae javi ogueraa guekoa py, Moabe yvy kaaguy ea py, Jordo
yak yvry, Jeric tet rexei.

Guembiguair oguerupa pyre re ijayvuague


13 Haegui Moiss, sacerdote Eleazar hae heta vae kuery regua
yvatekueve hae javi ma tekoa gui omba okuapy mombyryi omova jevy
agu. 14 Hae rami te Moiss ivai xondaro ruvixa kuery pe, mil hae cem

xondaro capito kuery joe opuague gui ou vaekue pe. 15 Hae vy Moiss

aipoei hae kuery pe:


Peja ri tyy kunhague hae javi okuave agu? 16 Mbaeta hae kuery

ae Balao omongetaa rami vy ojapo vaekue Israel kuery Senhor rovai


rupi ikuai agu rami, Peor py ae. Hae nunga rupi mbaemo vai oiko
rakae Senhor pegua kuery mbyte rupi. 17 Hae nunga rupi a kyrguei

regua pejukapa r avakuei ikuai vae. Pejukapa avi r kunhague avakue


reve nhogueronheno vaekue. 18 Hae r kunhaguei hae kunhataguei

avakue reve nhogueronheno e teri vae ma peja r okuave agu


pendejeupe guar.

Xondaro kuery hae mbaemo ogueru vaekue oikyaopaa jevyague


19 Sete ra re ranhe r pendekuai tekoa gui mombyryia py. Mavae r
rei pe kuery pejojuka, hae vy omanogue re pepoko vaekue ma pejekyao
uka r mboapy araa py, hae gui sete araa py ju, penembiguair peru
vaekue voi. 20 Peikyao uka avi r ao pereko vae, mbaemo mymba rague

gui ojapo pyre, kavara rague gui hae yvyra gui ojapo pyre hae javi hei.
21 Hae gui sacerdote Eleazar aipoei avi xondaro kuery joe opu agu

katy ojeoi vaekue pe:


Po rami ma lei Moiss rupi Senhor ojapo uka vaekue. 22 Mbaemo

ouro guigua, prata, overa vae, ferro, estanho hae chumbo guigua, 23 opa

mbae tata py o agu haeve vae ma pemboaxa r tata rupi haeve vae
opyta agu. Peikyao avi r yy jokyaoa py. Hae r mbaemo tata py o
agu ndaevei vae ma yy py rive r peikyao. 24 Hae gui sete araa py

pejoipa r pendeao, haeve vae ju peiko agu. Hae gui mae ma peike ju
r tekoa py.

Mbaemo ogueru pyre ombojaopa agu re ijayvuague


25 Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
26
Reipapa r nhombaekue ogueru pyre, hae kuery vae regua hae
mymba kuery voi. Ndee hae sacerdote Eleazar peipapa r, hae heta
Nmeros31 294

vae kuery regua tamo kuery ro pygua yvatekueve ikuai vae guive.
27 Pembojao r moko henda katy joo rami meme. Pete henda py ma

xondaro kuery joe opu agu ojeoi vaekue peguar, hae r amboae
henda py ma heta vae kuery hae javi peguar. 28 Hae gui Senhor

peguar peipea avi r xondaro kuery joe opu agu ojeoi vaekue
guigua. Quinhentos ikuai vae nhav gui pete r peipea, hae kuery
vae regua, toro, mburikai hae vexai kuery ikuai vae gui. 29 Xondaro

kuery peguar ombojao pyre mbyte gui reipea vaekue ma sacerdote


Eleazar po py r reme, Senhor pe ju omboaxa vaer. 30 Hae r Israel

kuery peguar ombojao pyre mbyte gui ma reipea r cinqenta ikuai


vae nhav gui pete, hae kuery vae regua gui, toro, mburikai, vexai
hae mymba kuery hae javi gui. Hae nunga remboaxapa r levita kuery
po py, Senhor pembojerovia aty rupi ombaeapo vae peguar hei.
31 Hae gui Moiss hae sacerdote Eleazar ojapopa Senhor Moiss pe

ojapo ukaague.
32 Xondaro kuery mbaemo ogueru vaekue hae javi vy ma seiscentos

e setenta e cinco mil vexai, 33 setenta e dois mil toro, 34 sessenta e um


mil mburikai, 35 hae gui trinta e dois mil kunhague ne petegue ma


avakue reve nhogueronheno e teri vae. 36 Hae gui joe opu agu katy

ojeoi vaekue peguar ombojao pyre ma trezentos e trinta e sete mil e


quinhentos vexai ikuai. 37 Vexai kuery Senhor peguar omboaxa vaekue

ma seiscentos e setenta e cinco hae javi vy. 38 Toro ma trinta e seis mil.

Hae vae regua Senhor peguar omboaxa vaekue ma setenta e dois.


39 Mburikai kuery ma trinta mil e quinhentos. Hae vae regua Senhor

peguar ome vaekue ma sessenta e um. 40 Hae r hae kuery vae regua

ma dezesseis mil. Hae vae regua Senhor peguar omboaxa vaekue ma


trinta e dois. 41 Hae ramo sacerdote Eleazar po py ju Moiss omboaxa

Senhor peguar ome mbyre, Moiss pe ojapo ukaague rami vy.


42 Heta vae kuery peguar ju Moiss ombojao joe opu agu katy

ojeoi vaekue ogueru vaekue gui. 43 Heta vae kuery peguar ombojao

vaekue ma trezentos e trinta e sete mil e quinhentos vexai, 44 trinta e

seis mil toro, 45 trinta mil e quinhentos mburikai, 46 hae gui hae kuery

vae regua ma dezesseis mil. 47 Hae gui Israel kuery peguar ombojao

pyre mbyte gui ma cinqenta ikuai vae nhav gui Moiss oipea pete,
hae kuery vae regua hae mymba kuery guive. Hae vy omboaxapa levita
kuery Senhor ombojeroviaaty rupi ombaeapo vae po py, Moiss pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.

Xondaro ruvixa kuery mbaemo onhenhanduai rami ome okuapyague


48 Hae
gui Moiss-a py ovamba okuapy xondaro kuery mbovy e
ikuai vae ruvixa kuery, mil hae cem ikuai vae capito kuery voi. 49 Hae

vy hae kuery aipoei okuapy ixupe:


295 Nmeros31,32

Ore nerembiguai kuery ma roipapapa avakue joe opua pygua ore


kuery ropenaa vae. Hae r hae kuery vae regua ne peteve ma ndoatai,
ore kuery vae regua hae rami ae avi. 50 Hae nunga rupi rogueru ma

Senhor pe rome vaer, pete-te rogueru rojou vaekue regua gui,


mbaemo ouro guigua, jyva regua, poapy regua, ku regua, namix hae
mboy. Senhor renonde py rogueru rojejavyague rojaoi uka agu hei
okuapy.
51 Hae ramo hae kuery gui Moiss hae sacerdote Eleazar ojopypa

ouro guigua, mbaeta jegua ojapo por mbyre meme ramo. 52 Senhor pe

ouro guigua mil hae cem rerekoa capito kuery ogueru vaekue poyikue
ma cento e oitenta quilos raxa hae javi vy. 53 Mbaeta joe opua pygua

kuery ombaer mbaemo ojopy vaekue meme. 54 ouro guigua mil hae

cem rerekoa capito kuery gui Moiss hae sacerdote Eleazar ojopy vy
onhemboaty aty ropy ju ogueru imoiny, Senhor renonde py Israel kuery
imaendua riae agu.

Hae kuery vae regua amongue Jordo rovai re opytaxe okuapyague

32  Rben
hae Gade ramymino kuery ma heta ete oguereko
1

guymba kuery. Hae kuery ma Jazer hae Gileade yvy oexa


r mymba kuery ikuai agu haeve. 2 Hae rami vy Gade hae Rben

ramymino kuery ou okuapy Moiss pe ojerure agu, sacerdote Eleazar


hae heta vae kuery yvatekueve reve. Hae vy aipoei okuapy:
3 Hae gui yvy Atarote, Dibom, Jazer, Ninra, Hesbom, Eleale, Seb,

Nebo hae Beom, 4 hae vae yvy pygua kuery Israel kuery renonde gui

Senhor oipeapa ma vaekue meme. Hae vae yvy ma haeve mymba


kuery ikuai agu. Hae gui ore nerembiguai kuery ma orerymba vae
meme. 5 Xapya rei r ndee rejou por ri vy eme hae vae yvy ore

nerembiguai kuery pe oreyvyr. Oremboaxa eme Jordo yak rovai katy


hei okuapy.
6 Hae rami te Gade hae Rben ramymino kuery pe Moiss aipoei:

Amboae regua kuery anho r tyy joe opu agu katy ojeoi, hae
r pe kuery ma apy ae r pepytapa? 7 Mbae re tu pejapo Israel kuery

ndaipya guaxuvei agu rami, yvy Senhor hae kuery pe ome vae py
oove e agu? 8 Mbaeta hae rami ae avi penderu kuery ojapo rakae,

Cades-Barnia gui amondouka jave py kovae yvy oexa pota agu. 9 Hae

vae kuery ma Escol yvy guy katy peve ovaa py yvy oexapa ma vy
ojapo okuapy Israel kuery ndaipya guaxuvei agu rami, yvy Senhor
ome vae oupity e agu. 10 Hae vae rave Senhor poxya hendy vy

oura reve aipoei vaekue orevy: 11 Anhet ete avakue vinte maet vae

guive tujakue peve Egito gui ojeoi vaekue ri peteve ma ndoexai r yvy
Abrao pe, Isaque hae Jac pe aura reve ame agu re xeayvuague,
xenhe rendua gui ojepeapa rire. 12 Oexa vaer ma quenezeu Jefon

Nmeros32 296

ray Calebe anho, hae Num ray Josu avi, mbaeta hae kuery ma
Senhor nhe rendua gui ndojepeai rire, hei vaekue. 13 Hae rami vy

Senhor poxya Israel rovai rupi hendy vy quarenta maet re ojapo hae
kuery tekoa ea rupi oguata rei agu rami, Senhor rovai opu okuapy
vaekue omanomba peve. 14 Hae gui apy ju pendekuai avakue ojejavypa

vae regua. Pe kuery ju penderu kuery ojapoague rami ae avi pepu


pekuapy, pejapo agu Israel rovai Senhor ipoxyve agu rami. 15 Mbaeta

pe kuery napenhe renduxei ramo tegue ju hae oejapa r kovae kuery


tekoa ea py. Hae ramo pe kuery kuxa ae r hae kuery okanhymba
hei.
16 Hae ramo Moiss oa py hae kuery onhembojave jogueruvy vy

aipoei okuapy:
Ore kuery ma apy rojapo r mymba kuery korar, hae tet oreray
kuery rekoar. 17 Hae r ore kuery ma orerembiporu rojopy vy rojapura

reve r rojeoi Israel kuery renonde rupi, hae kuery ikuai agu py
rogueraa peve. Oreray kuery anho r opyta tet ikorapa vae py, yvy
regua kuery ojuka e agu py. 18 Israel kuery pete-te oyvyr vaekue

py ikuaipa ea ja ore kuery ndorojevyvei r orero katy. 19 Mbaeta ore


kuery ma ndorojopyi r hae kuery reve yvy Jordo rovai re itui vae
regua, ne henondeve katy ma voi, mbaeta ore ma Jordo kyv katy
roguereko ae ma oreyvyr, kuaray oua katy hei okuapy.
20 Hae ramo Moiss ombovai:

Xapya rei hae nunga pejapo ri vy, hae Senhor renonde rupi
penerembiporu reve joe pepu agu katy pejeoi, 21 Senhor renonde

rupi pete-te penerembiporu reve Jordo rovai re peaxa, guenonde gui


ngovaigua kuery oipeapa peve, 22 hae Senhor renonde rupi hae vae

yvy re pendepoakapa, hae rami ramo ma haeve r pejevy ju agu.


Hae gui Senhor hae Israel kuery renonde rupi pejapo ve te haeve
r. Hae gui kovae yvy ma pendekuai agu r itui Senhor renonde.
23 Hae r xapya rei hae rami e ri pendekuai ramo ma ma, Senhor

rovai ojejavy vae r peiko. Hae rami vy peikuaa pejejavyague re pepaga


re. 24 Hae nunga rupi pejapo tema tet penderay kuery ikuai agu,

penerymba kuery korar guive. Pejapopa e eme guive pendeayvuague


hei.
25 Hae ramo Gade hae Rben ramymino kuery ijayvu ju okuapy

Moiss reve. Hae vy aipoei okuapy:


Ndee oreruvixa, rejapo uka vaekue meme r ore nerembiguai kuery
rojapo. 26 Oreray kuery, orerajy kuery, orerayxy kuery hae orerymba

kuery hae javi opytapa r apy tet Gileade yvy re ikuai vae py ae.
27 Hae r ore nerembiguai kuery ma Senhor renonde rupi r roaxa

orerembiporu reve meme, ndee oreruvixa aiporeague rami vy hei


okuapy.
297 Nmeros32,33

28 Hae
ramo hae kuery ojapo vaer re Moiss ijayvu sacerdote
Eleazar pe, Num ray Josu hae Israel kuery regua tamo kuery ro pygua
yvatekueve ikuai vae hae javi pe. 29 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Gade hae Rben ramymino kuery pende kuery renonde rupi ri


Jordo rovai katy oaxa ramo, Senhor renonde rupi pete-te guembiporu
reve joe opu agu katy oo agu, hae xapya rei hae vae yvy re
pendepoakapa ri vy ma hae kuery pe peme r Gileade yvy ikuai agu.
30 Hae rami te xapya rei hae kuery guembiporu reve ndoaxai ri vy

pende kuery reve, hae rami vy pende kuery pendekuaia mbyte rupi ae
r hae kuery ikuai, Cana yvy re ae hei.
31 Hae ramo Gade hae Rben ramymino kuery ombovai vy aipoei

okuapy:
Ore nerembiguai kuery pe Senhor ijayvua rami tema rojapo
r. 32 Hae rami vy Senhor renonde rupi roaxa r Cana yvy re

orerembiporu reve. Hae r oreyvyr rojopy vaer ma Jordo yak kyv


rami ae itui.

Deuteronmio3.1217
33 Hae
rami r Gade hae Rben ramymino kuery, hae Jos ray
Manasss ramymino kuery vae regua mbytekue yvyr ma Moiss ome
amorreu kuery ruvixa Seom hae Bas pygua huvixa Ogue openaague.
Hae vae yvy ome tet ikuai vae reve, mbaeta yvy hae javi rupi tet
ikuai.
34 Hae gui Gade ramymino kuery ma ojapo Dibom tet, Atarote hae

Aroer, 35 Atarote-Sof, Jazer hae Jogbe, 36 Bete-Ninra hae Bete-Har,


tet ikorapa vae meme. Vexai kuery korar voi ojapo.


37 Hae gui Rben ramymino kuery ma ojapo Hesbom, Eleale hae

Quiriataim, 38 Nebo, hae Baal-Meom hery oguerova vae. Sibma voi


ojapo. Tet hae kuery ojapo vae ma amboae rami meme omboery.
39 Hae gui Manasss ray Maquir ramymino kuery ma Gileade yvy katy

ojeoi vy ipoaka. Amorreu kuery hae py ikuai vaekue ma hae kuery


oipeapa. 40 Hae rami vy Manasss ray Maquir kuery pe Moiss ome

Gileade yvy hae kuery ikuai agu. 41 Hae vae yvry rupi tekoa ikuai

vae ma Manasss ray Jair ae oo vy ojopypa. Hae vae ma oeno Havote-


Jair. 42 Hae gui Noba oo vy ojopy Quenate, ijyvry rupi tekoa ikuai vae

guive. Hae vae oeno ju Noba, guery rupi ae.

Egito gui hae kuery omba guive ikuaiague rery meme oa

33  Povae
rupi ma Israel kuery Egito yvy gui ojeoi vy pete-te
1

regua oxondaro kuery reve oguata jogueravyague, Moiss hae


Aro ijayvua rami meme. 2 Moiss ombopara oguata ojeoivya nhav,

Senhor ijayvua rami vy. Povae rupi hae kuery oguata, ojeoia nhav
Nmeros33 298

rupi. 3 Ramesss tet gui ojeoi jaxy jypya re quinze araa py. Pscoa ra

rire ko jevy ma Israel kuery oguata ojeoivy ipya guaxu reve, Egito
pygua kuery hae javi oexaa gui, 4 Egito pygua guay jypykue onhono

por teri okuapya ja, hae kuery mbyte rupi Senhor ojukapa rire. Hae
kuery ruete raangaa re voi Senhor ombou imbopagaar.
5 Hae gui Ramesss tet gui Israel kuery ojeoi vy ikuai ranhe Sucote

py. 6 Sucote gui ojeoi vy ma ikuai ranhe Et py, tekoa ea apyi py. 7 Et

gui ojeoi vy ojeapa ojeoivy vy Pi-Hairote py ju ikuai, Baal-Zefom katyi


peve. Hae vy ikuai ju ranhe Migdol rexeii. 8 Hae gui Pi-Hairote gui

ojeoi ju vy ye o vae mbyte rupi oaxa ojeoivy tekoa ea katy ojeoi vy.
Hae gui mboapy ra re tekoa ea Et rupi oguata rire ma opyta ju ranhe
Mara py. 9 Mara gui ojeoi jevy vy ova okuapy Elim py. Hae gui Elim py

ma doze ygua o, setenta pindo avi ikuai. Hae py ju opyta ranhe. 10 Elim

gui ojeoi vy Ye Pyt rembei rupi ju opyta. 11 Ye Pyt gui ojeoi vy Sim

tekoa ea py ju opyta. 12 Sim gui ojeoi vy Dofca py ju opyta. 13 Dofca


gui ojeoi vy ma Alus py ju opyta. 14 Alus gui ojeoi vy ma Refidim py ju

opyta, te hae py ma ndaipoi yy hae kuery oyu agu. 15 Refidim gui

ojeoi vy Sinai regua tekoa ea py ju opyta. 16 Sinai regua tekoa ea gui

ojeoi vy ma Quibrote-Hataav py ju opyta. 17 Quibrote-Hataav gui ojeoi

vy Hazerote py ju opyta. 18 Hazerote gui ojeoi vy Ritma py ju opyta.


19 Ritma gui ojeoi vy Rimom-Perez py ju opyta. 20 Rimom-Perez gui ojeoi


vy Libna py ju opyta. 21 Libna gui ojeoi vy Rissa py ju opyta. 22 Rissa gui


ojeoi vy Queelata py ju opyta. 23 Queelata gui ojeoi vy Sefer yvyty py


ju opyta. 24 Yvyty Sefer gui ojeoi vy Harada py ju opyta. 25 Harada gui


ojeoi vy Maquelote py ju opyta. 26 Maquelote gui ojeoi vy Taate py ju

opyta. 27 Taate gui ojeoi vy Tera py ju opyta. 28 Tera gui ojeoi vy Mitca

py ju opyta. 29 Mitca gui ojeoi vy Hasmona py ju opyta. 30 Hasmona gui


ojeoi vy Moserote py ju opyta. 31 Moserote gui ojeoi vy Bene-Jaac py


ju opyta. 32 Bene-Jaac gui ojeoi vy Hor-Hagidgade py ju opyta. 33 Hor-


Hagidgade gui ojeoi vy Jotbat py ju opyta. 34 Jotbat gui ojeoi vy

Abrona py ju opyta. 35 Abrona gui ojeoi vy Eziom-Geber py ju opyta.


36 Eziom-Geber gui ojeoi vy Zim regua tekoa ea regua py ju opyta. Hae


vae ma Cades ae. 37 Cades gui ojeoi vy ma Hor yvyty py ju opyta, Edom

yvy apyi py.

Nmeros20.2229
38 Hae
gui sacerdote Aro ma Senhor ijayvuague rami vy o ovy Hor
yvyty re. Hae py ae omano, quarenta maet re ma Israel kuery Egito
yvy gui ojeoipa rire, pete nhiru jaxya, ijypyia ra py. 39 Aro ma cento

e vinte e trs maet oguerekoa py omano Hor yvyty re.


40 Hae gui cananeu Arade pygua huvixa oendu Israel kuery oupa ta

maa. Hae vae ma Cana yvy regua kuaray puku-a katy oiko vae. 41 Hae
299 Nmeros33,34

gui Hor yvyty gui hae kuery ojeoi vy Zalmona py ju opyta. 42 Zalmona

gui ojeoi vy Punom py ju opyta. 43 Punom gui ojeoi vy Obote py ju


opyta. 44 Obote gui ojeoi vy Ij-Abarim py ju opyta, Moabe yvy apyi py.

45 Ij-Abarim gui ojeoi vy Dibom-Gade py ju opyta. 46 Dibom-Gade gui


ojeoi vy Almom-Diblataim py ju opyta. 47 Almom-Diblataim gui ojeoi


vy yvyty Abarim py ju opyta, Nebo katyi. 48 Yvyty Abarim gui ojeoi vy


opyta ju Moabe yvy kaaguy ea rupi, Jordo yvry, Jeric tet rexei.
49 Hae gui Jordo yak yvry opyta ranhe okuapy, Bete-Jesimote guive

Abel-Sitim oa peve, Moabe yvy kaaguy ea rupi.

Cana yvy regua kuery Nhanderuete oipea ukapaague


50 Hae
gui Senhor aipoei Moiss pe, Moabe yvy kaaguy ea rupi
hae kuery ikuai jave, Jordo yak yvry, Jeric tet rexei:
51 Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore: Jordo yak

peaxapa ma vy Cana yvy katy pejeoi ma jave 52 penerenonde katy gui

peipeapa r hae vae yvy regua kuery. Pembovaipa r ita taangaa oa


vae hae javi, taangaar mbaemo ryku gui hae kuery ojapo vaekue
voi. Peitypa r yvy rupi ombojerovia atyr ojapo vaekue. 53 Hae vae

yvy pejopypa r penembaer, hae py ae pendekuai agu, mbaeta hae


vae yvy ae ame pendeyvyr. 54 Xortea pexaa rami r pembojao yvy,

penderay kuery pete-te mbovy pa ikuaia rami vy. Hetave vae regua
pe ma tuvixave vae r peme ijyvyr, hae r mboapyive vae pe
kyrvei vae r peme ijyvyr. Xorte pexaa rami ae r opyta pete-te
peguar. Penderu kuery guigua pete-te regua mbovy pa ikuaia rami
r pejopy pendeyvyr. 55 Hae rami avi penerenonde gui yvy regua

kuery ndapeipeapai ri ramo pe kuery mbyte py opyta vaekue ma


penderexa py juu haxy vae rami r ikuai, penderyepy rupi hakua vae
oa rami r pendu. Hae rami vy penemoangekoar rive r opyta yvy
pendekuaia re. 56 Hae gui pendere ju ajapo r hae kuery re ajapo agu

re anhembopyaague.

Ijyvy apy ikuai vae re ijayvuague

34  Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
1
2
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore: Cana yvy
re pevamba ma rire itui r penderekoar, Cana yvy ae, ijapyai nhav
peve.
3 Yvy kuaray puku-a katy itui vae re pendekuai r Zim regua tekoa

ea regua guive Edom yvy apyi peve. Kuaray puku-a katy pendeyvy
oo r ye apy guive kuaray oua katy. 4 Hae vae apy ma ojeapa r ovy

kuaray puku-a katy rupi, Acrabim yvy katy, hae gui ma oaxa ju r Zim
peve. Hae gui ma oo r Cades-Barnia kuaray puku-a katy rupi. Hae vy
Hazar-Adar katy o vy Azmom peve r oaxa. 5 Hae vae apy ma Azmom

Nmeros34 300

gui ojeapave r ovy Egito katyi yaki o vae rembe peve. Hae gui oove
r ye rembei peve ae.
6 Hae gui kuaray oikea katy rupi pendeyvy apyr ma ye tuvixave

vae rembe r opyta. Hae vae ae r opyta pendeyvy apy kuaray oikea
katy rupi.
7 Povae ma ijapy kuaray ijapuaia katy rupi: ye tuvixave vae guive

oaxa r Hor yvyty peve. 8 Hae gui Hor yvyty guive ma oo r Hamate py

nhavaai peve. Hae vae apy ma Zedade peve r oo. 9 Hae vae gui ma

oo r Zifrom peve, hae gui opaa ma Hazar-En py r opyta. Hae vae ae


ma ijapy kuaray ijapuaia katy rupi oo vae.
10 Hae gui kuaray oua katy rupi ijapy oo r Hazar-En guive Sef

peve. 11 Hae gui Sef guive oguejy r Ribla peve, Aim kuaray oua katy

rupi ae. Hae gui ma oguejyve vy oo r Quinerete ye rembe rupi kuaray


oua katy rupi. 12 Hae gui oguejyve r ovy Jordo yak rembe hae javi

rupi, hae gui ye rembe py ju r opa. Hae vae ae r pendeyvyr itui,


ijapyai hae javi peve hei.
13 Hae gui Moiss ijayvu Israel kuery pe. Hae vy aipoei:

Kovae yvy ma pendeyvyr xortea pexaa rami pejopy vaer, nove


regua pe hae pete regua mbytekue ikuai vae pe ju Senhor ome uka
vaekue. 14 Mbaeta Rben hae Gade ramymino kuery ma oyvyr ojopy

ae ma okuapy guamo ro pygua kuery mbovy pa ikuaia rami vy. Hae gui
Manasss kuery regua mbytekue voi ojopy ma avi oyvyr. 15 Hae vae

moko regua hae pete regua mbytekue ikuai vae ju ojopy ae ma okuapy
oyvyr Jordo yak kyv rami, Jeric tet rexei, kuaray oua katy ae.u

Yvy mbojaoar kuery rery oa


16 Hae
gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
17
Povae avakue ae ma yvy mbojaoar ikuai. Hery ma sacerdote
Eleazar hae Num ray Josu. 18 Pete-te regua gui peiporavo avi r pete

huvixa, yvy mbojaoar. 19 Hae vae avakue rery ma po rami: Jud kuery

vae regua ma Jefon ray Calebe, 20 Simeo ramymino kuery vae regua

ma Amide ray Samuel, 21 Benjamim kuery vae regua ma Quislom ray


Elidade, 22 D ramymino kuery vae regua ma Jogli ray huvixa Buqui,


23 Jos ray Manasss ramymino kuery vae regua ma fode ray huvixa

Haniel, 24 Efraim ramymino kuery vae regua ma Sift ray huvixa


Quemuel, 25 Zebulom ramymino kuery vae regua ma Parnaque ray


huvixa Elizaf, 26 Issacar ramymino kuery vae regua ma Az ray huvixa


Paltiel, 27 Aser ramymino kuery vae regua ma Selomi ray huvixa Aide,

28 Naftali ramymino kuery vae regua ma Amide ray huvixa Pedael


u
34.15 Kovae kuaxia py ma Jordo kyv rami heia ma Jordo yak regua kuaray oua
katy yvy itui vae re ijayvu vy, mbaeta hae py teri hae kuery ikuai.
301 Nmeros34,35

hei. 29 Hae vae kuery pe ae Senhor ombojao uka Cana yvy Israel

kuery rekoar.

Levita kuery pegua tet re ijayvuague

35  Senhor aipoeive ju Moiss pe, Moabe yvy kaaguy ea py hae


1

kuery ikuai jave, Jordo yak yvry, Jeric tet rexei:


2 Ndeayvu ke Israel kuery pe, amongue tet hae kuery yvy re

ikuai vae ome agu levita kuery rekoar. Pete-te tet yvry rupigua
ome avi r levita kuery yvyr, guymba kuery oguereko agu. 3 Hae

vae tet py ae r hae kuery ikuai. Hae r ijyvry rupi ma vaka, vexai
hae guymba kuery hae javi r oguereko. 4 Tet ikuai vae yvrykue

levita kuery pe ome vaer vae ma tet kora guive oo r mombyryi,


quatrocentos e cinqenta metros peve tet yvry hae javi rupi. 5 Tet gui

mombyrya py kuaray oua katy rupi ma pea r novecentos metros, hae


gui kuaray puku-a katy rupi, oikea katy, hae kuaray ijapuaia katy rupi
ma novecentos metros ju r pea. Hae vae mbyte py o r tet. Hae
rami ae r pete-te tet yvrykue o.
6 Levita kuery pe tet peme vae regua ma mboapy meme tet

opyta r onhemi atyr. Hae vae ma peiporavo r jojuka rive vaekue


onhemi agu. Hae vae ryve levita kuery pe pemeve r quarenta e
dois tet. 7 Levita kuery pe tet peme vaer ma quarenta e oito tet hae

javi vy, ijyvrykue reve. 8 Hae gui tet Israel kuery mbae regua levita

kuery pe peme vaer vae ma xapya rei pete regua heta raxa ri ikuai
ramo ma levita kuery pe heta r pemboaxa tet. Hae r xapya rei pete
regua ndaetai ramo mboapyi r pemboaxa levita kuery pe. Pete-te
regua guet mbovy pa ojopyague rami amongue ome r levita kuery pe
ikuai agu.

Deuteronmio4.4143; 19.13
9Hae gui Senhor aipoeive ju Moiss pe:
10 Ndeayvu ke Israel kuery pe, hae vy aipore: Cana yvy re peva
agu Jordo yak peaxa ma vy 11 amboae tet ju r peiporavo onhemia

atyr, hae vae py jojuka rive vaekue oike r onhemi agu. 12 Hae

vae tet pereko r jouguy moare onhemi agu imbopagaar vae gui,
heta vae kuery mbyte py jojuka rive vaekue ojukaa e agu ojexa uka
e mbove onhemboayvu uka agu. 13 Mboapy meme tet peiporavo r

onhemia atyr. 14 Hae vae tet vae regua ma mboapy peme r Jordo

kyv rami o vae, hae r amboae mboapy vae ma Cana yvy re r o,


tet onhemia atyr ae o agu. 15 Hae vae mboapy meme tet ma Israel

kuery pe opyta r onhemi atyr, hae amboae regua kuery pe guive, hae
kuery mbyte rupi ova vaekue pe, hae vae tet py jojuka rive vaekue
onhemi agu.
Nmeros35 302

Deuteronmio19.1113
16
Hae gui amongue tembiporu ferro guigua py mbae nhonup
r omano ramo hembiporu revegua pe Jojukaare peje r. Hae ramo
jojukaare ma guive r pejuka r. 17 Hae vy amongue opo py ita

oguereko vae py amboae ojapi r omano agu rami. Hae vae pe voi
Jojukaare peje r. Ijukaare ramo pejuka r. 18 Hae vy amongue

opo py yvyra oguereko vae py amboae oinup r omano agu rami.


Hae vae pe voi Jojukaare peje r. Ijukaare ramo pejuka r. 19 Jouguy

moare reve joepyar ou vaekue nhovaex vy ojuka re. 20 Hae gui

xapya rei amongue nhomoanha r ndaiporayvui vy, hae vy amongue


ojukaxe vy mbaemo hexe omombo r omano agu rami, 21 hae rami

e vy ijaea rupi e opo py ae ounga r omano agu rami. Hae ramo


pejuka r ijukaare, jojukaare ramo. Jojukaare reve joepyar ou vaekue
nhovaex vy ojuka r.

Deuteronmio19.113
22
Hae gui xapya rei amongue potae vy e nhomoanha xapya r,
hae vy mbaemo omombo rive r hexe ojukaxe vy e. 23 Hae vy oexa

e re hiry ita oity rive ramo omano r, hovaigua e oiko, ne ixupe


ojapo vaixe rei e te. 24 Hae ramo ma heta vae kuery hae javi oikuaa

pota r okuapy jojukaare hae joepyar ou vae re, kovae lei o rami vy
ae. 25 Hae rami vy joepyar ou vaekue po gui ogueraa jepe r okuapy

jojukaare, hekoa katyi tet onhemia aty o vae katy omondouka vy, hae
py onhemi agu. Hae py ae r jojukaare opyta, sacerdote yvateve vaer
azeite ikya e vae py omo mbyre omano ea ja. 26 Hae r xapya rei

jojukaare tet onhemi agu ooague gui o ri ramo 27 hae vae tet gui

mombyrya py joepyar ojou vy jojukaare ojuka te napembopagai r


huguy omoague re. 28 Tet onhemiaty py ae jojukaare opyta rgue

sacerdote yvateve vae omano ea ja. Hae gui sacerdote omano ma rire
jojukaare ojevy ju r oyvy py. 29 Hae vae ma penderekor ombopara

pyre, peneramymino kuery ikuai vaer pe guive, penderekoa hae javi


rupi.
30 Jojukaague hexaare kuery omombeu ramo mae ma jojukaare

pejuka r. Petei ri hexaare oiko ramo ma ndaevei r pejuka agu.


31 Jojukaare omano agu rami oiko rire ma ndaevei r pemboekovia uka

agu. Pejuka re. 32 Hae rami ae avi xapya rei tet py onhemi oikovya

gui ojevy ju r oyvy re ae, sacerdote yvateve vae omano e mbove


ma voi. Hae vae voi napemboekovia ukai r, 33 pejapo e agu yvy

pendekuaia haeve vae itui agu rami, mbaeta jouguy omoague ma


ojapo r yvy haeve vae itui agu rami. Peteve henda py pendeyvy
ndapeikyaoi jouguy omoague gui, jouguy moare ruguy pemo e vy.
303 Nmeros35,36

34 Haenunga rupi pejapo eme yvy pendekuaia haeve vae opyta agu
rami, hae vae mbyte rupi xee aiko avi ramo. Mbaeta xee Senhor aiko
Israel kuery mbyte.

Kunhague yvy jopyare omenda agu re ijayvuague

36  Hae
gui Moiss oa py ovamba okuapy Gileade ramymino kuery
1

huvixa ikuai vae. Gileade ma Maquir ray, Maquir ma Manasss


ray, Manasss ma Jos ray. Hae gui hae kuery ijayvu okuapy Moiss hae
Israel kuery ruvixa ikuai vae renonde py. 2 Hae vy aipoei okuapy:

Oreruvixa, ndevy Senhor ojapo ukaague rami vy kovae yvy xortea


oexaa rupi reme uka vaekue Israel kuery yvyr. Hae gui oreruvixa,
Senhor ijayvuague rami ae avi rejapo vaekue orerykey Zelofeade yvykue
tajy kuery pe ju omboaxaa agu rami.v 3 Hae rami te xapya rei hae

vae kuery omenda r Israel kuery regua mboae re. Hae ramo ma hae
kuery yvyr ojopy vaekue oipeaa r oreramo kuery yvykue gui, hae
omboaxaa r amboae regua mbaer, ime kuery regua mbae ae. Hae
rami r oipeaa oreyvyr xortea oexaa rupi rojopy vaekue gui. 4 Mbaeta

jubileu maet Israel kuery pegua ojeupity nhav ma kunhague yvyr


ojopy vaekue oaxa r ime kuery regua pe ae.w Hae rami vy oyvyr ojopy
vaekue oipeaa r oreramo kuery regua yvykue gui hei okuapy.
5 Hae ramo Moiss ijayvu Israel kuery pe, Senhor ojapo ukaa rami vy.

Hae vy aipoei:
Jos ramymino kuery vae regua ma anhet rupi meme ijayvu.
6 Mbaeta po rami ae Senhor oeja vaekue Zelofeade rajy kuery pe.

Aipoei vaekue: Hae kuery pe ma haeve amongue vae re rei omenda


agu te guamo ramymino kuery regua re anho. 7 Hae rami vy Israel

kuery pete-te regua mbae yvy ndoaxai r amboae regua mbaer.


Mbaeta Israel kuery ikuai r guamo kuery mbaekue yvy py ae. 8 Xapya

rei Israel kuery pete regua tajy ombaer ojopy r guamo kuery yvykue.
Hae rami vy omenda r guamo ramymino kuery regua re ae, Israel
kuery pete-te ikuai agu guamo kuery yvykue py. 9 Hae rami vy pete-

te regua oyvyr ojopy vaekue gui ndoaxai r amboae regua pe. Mbaeta
Israel kuery pete-te ikuai r guamo kuery yvykue py ae, hei vaekue.
10 Moiss pe Senhor ojapo ukaague rami ae Zelofeade rajy kuery ikuai.

11 Hae rami vy Zelofeade rajy kuery Macla, Tirza, Hogla, Milca hae Noa

ma otuty ray kuery re meme omenda, 12 Jos ray Manasss ramymino


kuery vae regua re ae omendapa. Hae rami vy oyvyr ojopy vaekue


opytapa tamo ramymino kuery regua mbae ae. 13 Hae vae ayvu hae

javi Senhor oeja vaekue Moiss pe Israel kuery rekor, Moabe yvy
kaaguy ea py ikuai jave, Jordo yak yvry, Jeric tet rexei.

36.2 Nmeros27.111
v
36.4 Levtico25.834
w
Deuteronmio pete
nhirua kuaxia Moiss
ombopara vaekue
Jordo yak yvry Moiss
ijayvu ypyiague
Deuteronmio pete nhirua kuaxia Moiss ombopara vaekue
Tery Deuteronmio ma lei omombeu porveague heia, mbaeta kovae
kuaxia para re Israel kuery pe Moiss omombeu porve Nhanderuete guigua
lei. Omombeu avi hae kuery tekoa ea rupi oguata jave Nhanderuete opena
porague, hae omongeta guive Cana yvy re oo vy onhe rendu agu. Moabe
yvy re teri ikuai jave omombeu, Jordo yak regua kuaray oua katy, Cana yvy
re oo ta jave.
Kovae kuaxia para re Moiss omombeu porve avi Nhanderuete reko: Pendu
ke, Israel kuery. Petei oiko Senhor, Senhor Nhanderuete ae. Hae nunga rupi
peayvu r Senhor Penderuete pendepya, penenhe hae penembaraetea hae
javi py, hei (6.45). Moiss ijayvu avi Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi
nhanhe rendu agu: Hae nunga rupi Israel kuery, mbae nunga tu Senhor
oipota pejapo? Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai agu
anho, heko rupi pendekuai, Senhor Penderuete peayvu hae ixupe peiko agu
pendepya hae penenhe hae javi py, hae pejapopa agu Senhor ojapo uka vae
hae oayvu oeja vaekue, a pvy amboaxa vae, hae rami vy pendekuai por
agu, hei (10.1213).
Kuaxia para opaa py ijayvu Moiss omanoague re, mbaeta Merib py
Nhanderuete nonhe rendui rire ixupe noguerova ukai heta vae kuery ijyvyr
ome vaekue py. Moiss rekovia Nhanderuete oiporavo uka ipytyvare Josu
heta vae kuery ogueraa agu. Hae r Moiss ma Pisga yvyty o, hae vae gui
Cana yvy katy oma ranhe agu. Hae rire yvyty ry ae Moiss omano rakae,
Israel kuery pegua profeta yvateve vae.

304
305 Deuteronmio1

Israel kuery ikuaiague Moiss omombeuague

1  Kovae
ayvu rupi ma Israel kuery pe Moiss ijayvu rakae Jordo
1

yak rovai teri ikuai jave, tekoa ea yvy joja reia py, Sufe ye
yvry, Par, Tofel, Lab, Hazerote hae Di-Zaabe mbyte ikuaia py. 2 Onze

ra ogueraa r vaekue Horebe yvyty guive Cades-Barnia peve oguata


ojeoivy agu, Seir yvy rupi tape oo vae rupi.a
3 Quarenta maeta vae onze jaxy ijypyia ra py Moiss ijayvu rakae

Israel kuery pe, Senhor hae kuery re ijayvuague rami ae, 4 amorreu

kuery ruvixa Seom Hesbom pygua, hae Bas pygua kuery ruvixa Ogue
Astarote py oiko vaekue hae kuery ojuka rire Edrei py. 5 Jordo yak

rovai, Moabe yvy re teri ikuaia py Moiss omboypy kovae lei omombeu
porve agu. Hae vy aipoei:
6 Senhor Nhanderuete ma ijayvu Horebe yvyty re nhande kuery

nhandekuai jave. Hae vy aipoei vaekue: Kovae yvyty re pepyta


ranheague haeve ma. 7 Pejere havy, pejepeapa. Tapeo yvyty rupi

amorreu kuery ikuaia katy, hae yvy joja reia re yvyty ikuaia katy,
Neguebe katy voi, hae ye yvry cananeu kuery ikuaia katy, Lbano
katy Eufrates yak guaxu peve. 8 Neexa, hae vae yvy hae javi amo

penerenonde. Peva havy, hae vae yvy re penhemboekoa agu, Senhor


oura reve peneramo kuery pe ome rire, Abrao, Isaque hae Jac, hae
gui hae kuery ikuai rire hamymino jevy-jevy kuery peguar voi, hei
vaekue.

xodo18.1327
9Hae vae jave py ae aipoae pendevy: Xee aei ndaxepoaka reguai
pe kuery rogueraa agu, 10 Senhor Penderuete penemboetave rire. Hae

ramo a pendereta ma jaxy-tata yva re ojekuaa vae rami. 11 Tove Senhor

peneramo kuery Ruete tapenemboetave mil-kue peve ju, hae ijayvuague


rami vy. 12 Hae rami avi mbaexa tu xee aei aropoaka ta pendepoyikue

hae javi, pendevoyi, hae pepu reia? 13 Peiporavo havy avakue


hiarandu, oiko kuaa hae opena kuaa vae, pe kuery pete-te regua gui
ae, amo agu pendere opena vaer, hae vaekue.
14 Hae r xembovai vy Haevea rami ndeayvu, peje vaekue. 15 Hae

r pe kuery pete-te regua ak aeno vy amo pe kuery ruvixar,


avakue hiarandu hae opena vae meme. Hae vy amo mil ikuai vae-
vae re opena vaer, hae gui cem, cinqenta hae dez ikuai vae re
opena vaer, pe kuery pete-te regua re ae. 16 Hae vae jave py xeayvu

pendere opena vaety kueryr pe. Hae vy aipoae vaekue: Pendu r

a
1.2 Horebe ma Sinai yvyty ae (xodo3.1, Malaquias4.4). Onze ra etei oguata rgue
py quarenta maet re hae kuery ikuai rakae tekoa ea rupi, Nhanderuete ombopaga r
nonhe renduiague re (Nmeros14.2634).
Deuteronmio1 306

penderegua kuery joe ndaevei reia, haeveai rami r peikuaa pota


avakue joegua meme ndaevei rei vae re, hae vy amboae regua hae
kuery reve ikuai vae re te. 17 Hae rami vy peikuaa potaa py pete regua

peayvuve eme joegui, pendu r yvyguevei hae yvatekueve ijayvua


te. Pekyje eme guive avave gui, mbaeta peikuaa pota kuaa agu ma
Nhanderuete gui ae ou. Hae rami avi mbaemo peikuaa pota agu haxy
ete ri ramo pemboaxa r xea py, hae r xee voi aendu r, hae vaekue.
18 Hae rami ae hae vae jave py xeayvu vaekue mbaemo pejapo agu

hae javi re.

Nmeros13.124
19
Hae gui ma Horebe yvyty gui jajeoi vy jaguata tekoa ea ijava
etea pexaague hae javi rupi. Tape amorreu kuery regua yvyty ikuai
vae rupi jajeoi Senhor Nhanderuete ojapo ukaague rami vy. Hae vy
Cades-Barnia peve nhava karamboae. 20 Hae ramo xee aipoae vaekue

pe kuery pe: Amorreu kuery regua yvyty ikuai vae re nhava ma,
nhandeyvyr Senhor Nhanderuete ome vae re ae. 21 Neexa, kovae

yvy ma Senhor Nhanderuete omo ma penerenonde. Tapeo havy


penhemboekoa agu, Senhor peneramo kuery Ruete aipoeiague rami
vy. Pekyje eme, penhemondyi eme guive, hae vaekue. 22 Hae ramo

pe kuery xea py pevamba vy aipopeje vaekue: Nhamondouka r


avakue nhanerenonde guar, yvy re oexa pota agu nhandevy, hae gui
nhandevy omombeu ju agu tape jaa agu, hae tet oa py tema nhava
agu, peje vaekue. 23 Hae rami pendeayvua xee ajou por vy doze

avakue aiporavo karamboae penembyte gui, pete-te regua petei ava.


24 Hae ramo hae kuery jogueraa vy yvyty ikuai vae rupi oguata vy yvy

re oexa pota ojeoivy rakae. Hae vy Escol yvyugua peve ova vy 25 yvy

re mbaemo aju ikuai vaekue opo py ojopy vy hae nunga ogueru okuapy
nhandea py. Hae vy nhandevy omombeu vy Yvy por ete Senhor
Nhanderuete nhandevy ome vae, hei vaekue.

Nmeros13.2533
26
Hae rami te pe kuery ma ndapeoxei. Hae rami rgue py
Senhor Penderuete ojapo ukaague rupi e pendekuai. 27 Hae rami vy

pendero rupi voi penhembopoxy rivea rami pendeayvu tema pekuapy.


Hae vy aipopeje vaekue: Senhor ma nanhanderayvui vy ae ma nhi
nhandepeapa Egito yvy gui, amorreu kuery po py nhanemboaxapa r
hae kuery nhanemomba agu rive. 28 Hae gui mar katy r tu jajeoi

agu haeve? Mbaeta nhanderyvy kuery ojapo nhandepya ikangy rei


agu rami. Mbaeta hae kuery aipoei vaekue: Hae pygua kuery ma
nhandegui tuvixakueve hae yvatekueve ikuai. Hae kuery ret voi
tuvixave, hae yva peve ikorapa vae. Hae gui roexa avi hae py Enaque
307 Deuteronmio1

ray kuery regua, hei, peje vaekue.b 29 Hae ramo xee aipoae vaekue

pendevy: Penhemondyi rei eme, pekyje eme guive. 30 Mbaeta Senhor

Penderuete penerenonde rupi oo vy hae ae joe opu r pe kuery repy


vy, Egito yvy re pexa pava py nhandevy mbaemo ojapoague rami ae,
31 hae tekoa ea re nhandekuaia rupi ojapoague rami voi. Hae py ma

pexapa karamboae ava guay ogueraa rami avi Senhor Penderuete


pendereraa henoiny tape peguataa hae javi rupi, apy peva peve.
32 Hae rami te a ma ndapejeroviai pekuapy Senhor Penderuete re,

33 penerenonde tape hae javi rupi oo te, ojou uka vy pe kuery pepyta

agu. Pyvy ma tata py oexa uka tape peo agu, hae r ra py ma arai
rupi, hae vaekue pendevy.

Nmeros14.2038
34
Hae rami pendeayvua Senhor oendu vy ivai reve oura reve
aipoei vaekue: 35 Anhet ete aipoae, kovae avakue heko vai vae regua

peteve ndoexai r yvy por, tamo kuery pe ame agu xeayvuague,


36 Jefon ray Calebe anho e vy. Hae vae ma oexa r. Hae rami vy

yvy hae opyr ma oikovyague ame r ixupe hae tay kuery pe ju,
Senhor rupive oiko agu onhea rire, hei vaekue Senhor. 37 Hae

rami avi pendekuxa xevy voi Senhor ivai vy aipoei vaekue: Hae
rami ae avi ndee voi ndereupityi r hae vae yvy. 38 Hae r Num Josu

ray nerenonde rupi oiko vae, hae vae ae r oupity. Embopya guaxu
ke havy, mbaeta hae vae ojapo r Israel kuery hekoa agu rami yvy
ame vae re. 39 Hae gui penderay kueiry, hae kuery pe Omboa pyr

pejeague vae, penderay kuery mbaemo vai ne mbaemo por ma voi


ndoikuaai vae kuery ae oike r hae py. Hae kuery pe ae r ame, hae
ramo hekoa r okuapy hae py. 40 Hae r pe kuery ma pejere, tapeopa ju

tekoa ea katy, tape Ye pyt katy oo vae rupi, hei vaekue Senhor.

Nmeros14.3945
41
Hae ramo pe kuery aipopeje vaekue xevy: Rojejavy rima
Senhor rovai. Rojeoi nho r joe ropu vy, Senhor Nhanderuete
ijayvuague rami vy, peje vy pete-te penerembiporu joe opua pygua
pejopypa vy pendepya py pemo ae pekuapy yvyty ikuaia katy pejeoi
agu. 42 Hae ramo Senhor aipoei karamboae xevy: Aipore hae kuery

pe: Tapeo eme, pepu eme joe, mbaeta xee ndaikoi r pe kuery mbyte,
penderovaigua kuery pendereitypa e agu, re, hei vaekue. 43 Hae

rami pendevy xeayvu vaekue ri napenduxei pekuapy. Hae rami rgue


py Senhor nhe rendua rupi e, hae pendejee anho rei pejeroviaa
rupi pejeoi karamboae yvyty ikuaia katy. 44 Hae ramo hae vae yvy

b
1.28 Enaque ray kuery ma gigante ikuai rakae (Nmeros13.28).
Deuteronmio1,2 308

re amorreu kuery ikuai vae penerovaex agu joguerupa vy eiru rami


penemonha. Hae rami vy pendereitypa Seir guive Horma peve. 45 Hae

ramo pejevypa ma vy pejaeo vaekue Senhor renonde. Hae rami te


Senhor noendui, ndojapyxakai ae pejapukaia re. 46 Hae vae rire mbovy

ra rei e pendekuai vaekue Cades py ae.

Cades gui Zerede peve oguata ojeoivy jave guare

2 
Hae vae rire ma jajeapa vy tekoa ea katy ju jajeoi, tape ye
1

pyt katy oo vae rupi, Senhor xevy aipoeiague rami vy. Hae rami
vy mbovy ra re rei e jajere-jere jakuapy Seir regua yvyty yvry rupi.
2 Hae r Senhor ijayvu vy aipoei xevy: 3 Pejere-jere vaipa ma kovae

yvyty yvry rupi. Pejeapa ju ke kuaray ijapuaia katy. 4 Hae vy heta

vae kuery pe ndeayvu vy aipore r: Peaxa r penderykey kuery Esa


ramymino kuery Seir re ikuaia rupi. Hae vae kuery ma okyje r pe
kuery gui. Vaeri peiko kuaa pota tavy opa mbae py. 5 Pejogueroa rei

eme hae kuery reve, mbaeta hae kuery yvy ma namei r pendevy,
ne ruxi pepyr agu rive voi. Mbaeta Esa kuery pe ae ame rakae
Seir yvyty regua hae javi. 6 Hae kuery gui tembiu peu vaer pejogua

r perta re ae. Yy peyu vaer voi pejogua perta re, re r hei


vaekue Senhor. 7 Mbaeta Senhor Penderuete penemoingo por

vaekue pendepo py penembiapoa hae javi re. Hae ma oikuaapa kovae


tekoa ea rupi peguataa. Quarenta maet re Senhor Penderuete oiko
pendereve. Hae ramo mbaeve rei ndoatai pendevy. 8 Hae gui jaaxa

nhanderyvy Esa ramymino kuery Seir re ikuaia yke rupi. Hae rami vy
tape Elate hae Eziom-Geber gui yvy joja reia katy oo vae gui jajeapa vy
tape Moabe regua tekoa ea rupi oo vae rupi ju jaa.
9 Hae gui Senhor aipoei xevy: Pejavyky rei eme Moabe pygua

kuery, ne pepu rei eme guive hae kuery re, mbaeta hae kuery yvy ma
namei r pendevy, mbaeta Ar tet ame ma voi L ramymino kuery
pe, hei. 10 (Hae py ymave rupi ikuai vaekue ma emim kuery. Hae vae

kuery ma tuvixakue, heta ete, hae anaquim kuery rami ipuku vaekue
rakae. 11 Hae kuery pe ma Refaim ikuai ea vaekue, anaquim kuery

pe rami avi. Hae r hae kuery pe Moabe pygua kuery ma Emim kuery
hei. 12 Hae horeu kuery voi ikuai vaekue Seir py. Vaeri Esa ray kuery

omomba vy omondyipa guenonde gui, hae rami vy hekoague py hae


kuery ju ikuai, Israel kuery ojapoague rami avi oyvyr Senhor ome
vaekue py.) 13 Hae gui Pepu ke a, hae peaxa Zerede yak rovaigua

re, Senhor heiague rami vy jaaxa vaekue Zerede yak rovaigua re.
14 Cades-Barnia guive Zerede yak rovaigua peve jaguataague hae javi

ma trinta e oito maet, nhande kuery regua avakue joe opu vaety hae
javi omanomba peve nhandeaty mbyte py ae, Senhor oura reve ijayvu
309 Deuteronmio2

ma voiague rami vy.c 15 Hae rami vy Senhor ae opo oupi hae kuery

rovai, nhandeaty mbyte gui omomba hae omokanhymba peve.

Ar tet rupi Arnom yak oaxapa ojeoivyague re imaenduaague


16
Hae gui heta vae kuery mbyte gui avakue joe opu vaety
omanomba ma rire 17 Senhor ijayvu vy aipoei xevy: 18 A ma peaxa

r Ar rupi, Moabe pygua kuery yvy rupi, 19 hae peva r Amom ray

kuery renonde katy peve. Hae r pejavyky rei eme, ne pepu rei eme
hae kuery re, mbaeta Amom ray kuery yvy ma namei r pendeyvyr,
L ray kuery yvyr ame ma voi rire. 20 (Hae rami avi hae vae yvy

pe Refaim kuery yvy ea avi, hae kuery voi ikuai ranhe rire, hae
kuery pe amonita kuery Zanzumim kuery ea vae ae. 21 Hae kuery ma

tuvixakue, heta ete, hae anaquim kuery rami ipuku vaekue rakae. Hae
gui Senhor omomba vaekue amonita kuery renonde gui. Hae ramo
hae kuery ju omondyipa ma vy ikuai hekoague py. 22 Hae rami ae avi

Esa ray kuery re ojapo rakae Seir py, mbaeta hae kuery renonde horeu
kuery omomba rire Esa ray kuery ju ikuai hekoague py, kovae ra
peve. 23 Hae gui Caftor pygua kuery voi guekoa gui ae ou vy omomba avi

rakae aveu kuery Gaza tekoa peve ikuai vaekue, hae vy ikuai hekoague
py.) 24 Hae gui Pepu ke havy. Tapeo, hae peaxa Arnom yak. Neexa,

ndepo py ma amboaxa Hesbom pygua huvixa Seom amorreu regua,


hae ijyvy hae javi. Tapeo havy, pendekuai hae py, pepu hae kuery
re. 25 A gui amboypy r yva guy rupi ikuai vae hae javi re amo agu

pe kuery gui okyjepa rei agu. Hae kuery pendepoakaa omombeua r


oendu vy oryryipa r okuapy pendegui, ndaekorvei rei vy, Senhor
hei vaekue.

Nmeros21.2130
26
Hae ramo Quedemote tekoa ea gui xee amondouka ayvu
mombeuar kuery Hesbom pygua huvixa Seom-a py. Ayvu haevepa
rei agu regua amombeu uka vy aipoae: 27 Tove toroaxa ndeyvy rupi.

Tape rupi anho r roo. Ndorojepeai r roiporu kuaa katy, ne roiporu


kuaa ea katy voi. 28 Tembiu rou vaer reme perta re ae, yy royu

vaer voi perta re reme. Hae vy tove toroaxa ndeyvy rupi, 29 Esa

ray kuery Seir py ikuai vae oremboaxaague rami avi, hae Moabe
pygua kuery Ar py ikuai vae voi. Hae rami vy roaxa agu Jordo yak
rovaigua re, oreyvyr Senhor Oreruete ome vaekue py rova peve,
hae uka vaekue. 30 Hae rami te Hesbom pygua huvixa Seom ndoipotai

jaaxa ijyvy rupi, mbaeta Senhor ae ojapo inhak rata rupi onhe py
ndoipotaia oendu agu rami, pendepo py omboaxa agu a pexaa rami

2.14 Nmeros14.2835
c
Deuteronmio2,3 310

ae. 31 Hae vy Senhor aipoei: Neexa, apy amboypy ma pendepo py


omboaxa agu Seom hae ijyvy hae javi. Tapeo havy peipeapa, pe ju
ijyvykue py penhemboekoa agu, hei vaekue.
32 Hae gui Seom ojeupegua kuery hae javi reve ou okuapy

nhanderovai opu agu Jaza py. 33 Hae rami te nhandepo py Senhor


Nhanderuete omboaxa ramo jaitypa, tay kuery hae ixupegua kuery hae
javi. 34 Hae vae jave hae kuery ret ikuai vae jajopypa vy nhamomba

katui, avakue, kunhague hae kyrguei guive. Ne peteve ma voi


ndajaejai vaekue ikuaive agu. 35 Hymba kuery anho tema jajopy

nhanerymbar, hae het jaipea vaekue py mbaemo oeja vaekue voi.


36 Arnom yvyugua yvry Aroer o vae, hae hae py tet o vae guive

Gileade peve, tet ikora yvateve vae meme te jaipeapa, nhandepo py


Senhor Nhanderuete omboaxapa ramo. 37 Hae r Amom ray kuerya

py anho nanhavai vaekue, ne Jaboque yak yvry rupi, yvyty


yvry tet ikuai vae rupi, ne teve henda py Senhor Nhanderuete
nanhanemondoukaia rupi.

Nmeros21.3135

3 
Hae gui jajeapa vy Bas katy tape oo vae rupi ju jaa. Hae ramo
1

Bas pygua huvixa Ogue nhanerovaex vy ou ojeupegua kuery hae


javi reve, nhandere opu agu Edrei py. 2 Hae r Senhor Nhanderuete

aipoei xevy: Ekyje eme hae kuery gui, mbaeta amboaxa ndepo py,
ixupegua kuery hae ijyvy hae javi reve. Hae vae re pejapo r amorreu
kuery ruvixa Seom re pejapoague rami, Hesbom pygua ae vaekue, hei
vaekue. 3 Hae rami vy nhandepo py Senhor Nhanderuete omboaxa

avi Bas pygua huvixa Ogue, ixupegua kuery hae javi reve. Jajukapa,
ne petei voi oikove agu rami e. 4 Hae vae jave py nhandepoaka

het hae javi re. Teve tet no nhandepoakaa e vaekue. Sessenta


tet re nhandepoaka Argobe regua yvy hae javi, Bas pygua huvixa
Ogue openaague. 5 Hae vae tet hae javi ma ikora yvate vae meme,

ikora rok jokoa vae voi. Tet mbovy e rei avi jajopy ikora e vae.
6 Nhamomba katui, Hesbom pygua huvixa Seom mbaekue re jajapoague

rami. Pete-te tet nhamomba, avakue, kunhague hae kyrgue hae


javi. 7 Mymba kuery anho tema jaraa nhandevy guar, tet pygua kuery

oguereko vaekue voi. 8 Hae rami py amorreu kuery huvixa mokove po


gui jaipea vaekue ijyvy Jordo yak kyv rupi itui vaekue, Arnom yak
guive yvyty Hermom yvyty peve. 9 (Hermom yvyty pe ma Sidom pygua

kuery Siriom hei, hae r amorreu kuery ma Senir hei okuapy vae.)
10 Hae rami vy nhandepoaka yvy joja reia rupi tet ikuai vae re, Gileade

regua hae javi re, Bas regua re voi, Salca hae Edrei peve. Hae vae
ma Bas pygua huvixa Ogue openaague meme. 11 (Mbaeta Bas pygua

huvixa Ogue anhoi ma oikove vaekue refaim kuery regua. Hae vae
311 Deuteronmio3

rupa ma ferro guigua, Amom ray kuery ret Rab re o teri vae. Ipuku-a
ma irundy metros, hae r ipya ma moko metros, a nhaa rami.)

Nmeros32.3342
12 Hae vae jave py ae jajopypa nhandeyvyr. Hae gui Arnom
yvyugua yvry Aroer tekoa o vaekue guive Gileade regua yvyty
mbytekue peve, tet ikuai vae hae javi reve amboaxa Rben hae Gade
ramymino kuery pe. 13 Hae r Manasss ramymino kuery mbytekue

ikuai vae pe ma amboaxa Gileade yvy rembyre hae Ogue openaague


Bas yvy hae javi. Argobe regua Bas hae javi pe ma Refaim kuery
yvy ea vaekue. 14 Hae gui Manasss ray Jair ojopy Argobe, hae vae

ma Bas ae, gesurita hae maacatita kuery yvy ojeaa peve. Hae vy tekoa
ikuai vae ma guery py ae oeno rire Havote-Jair ea a peve. 15 Maquir

pe ma amboaxa Gileade. 16 Hae r Rben hae Gade regua kuery pe ma


amboaxa Gileade guive Arnom yvyugua peve, hae vae mbyte rupi ijaor
opyta oiny ramo, hae gui Jaboque yak yvry Amom ray kuery yvy
ojeaa peve. 17 Hae rami ae avi Arab rupi ma Jordo yak opyta ijaor,

Quinerete yupa guive Arab regua yero peve, hae gui kuaray oa katy
ma Pisga yvy guy katy rupi oo.
18 Hae vae jave py pendevy xeayvu vy aipoae vaekue: Senhor

Penderuete ae ome kovae yvy penderekoar. Hae nunga rupi


penderegua avakue ipya guaxukue guembiporu reve toaxapa guyvy
kuery Israel regua mboae renonde. 19 Pendayxy kuery, penderay hae

penderajy kuery anho r opyta penderekoar amboaxa vaekue py,


penerymba kuery guive, mbaeta aikuaa penerymba reta vaea, 20 hae

rami penderyvy kuery voi Senhor opytuu agu omea ra peve pe


kuery pe ranhe pepytuu agu omeague rami avi, hae kuery voi hekoa
agu ijyvyr Jordo yak rovai re Senhor Penderuete ome vae py.
Hae gui mae ma pete-te pejevy r pendeyvyr amboaxa vaekue py,
hae vaekue.
21 Hae vae jave py Josu pe voi xeayvu vy aipoae vaekue:

Nderexa py ae rexapa ma kovae moko huvixa re Senhor Nderuete


ojapoague. Haekue rami ae ju r Senhor ojapo huvixa ikuai vae
openaa rupi ndee reaxa agu rupi. 22 Pekyje eme hae kuery gui, mbaeta

Senhor Penderuete ae r opu pe kuery repy vy, hae vaekue.

Nmeros27.1223
23 Hae vae jave xee voi ajapukai Senhor pe. Hae vy aipoae: 24 Ah

Senhor Oreruete, remboypy ma xee nerembiguai pe rexa uka agu


mbaemo ndepoakaa rupi ndepo imbaraete vae py rejapo vae. Mbaeta
mbae nunga tuuete yva re, e vy yvy re te ikuai vae, hae kuery ojapo
avi r ndepoakaa rupi rejapo vae ramigua? 25 Hae nunga rupi ajerure

Deuteronmio3,4 312

ndevy, tove taaxa avi, xee voi aexa agu yvy por Jordo yak rovai re
itui vae, hae vae yvytya hae javi, Lbano peve, hae vaekue Senhor
pe.
26 Hae rami te pe kuery kuxa Senhor xevy ivai vy noendu

potai. Hae rami vy aipoei: Haeve ma! Ndeayvuve eme xereve hae
nunga re. 27 E eovy Pisga yvyty apyte ry, hae ema kuaray ijapuaia

katy, ipuku-a katy hae oikea katy. Nderexa py rive r rexa, mbaeta
ndaevei kovae Jordo yak rovai re reaxa agu. 28 Hae rami avi Josu

pe ndeayvu r rembopya guaxu hae remombaraetea rupi, mbaeta hae


ma oaxa r kovae kuery renonde, ojapo r yvy ndee rexa rive vaekue
py hekoa agu rami, hei vaekue.
29 Hae ramo japytavei ranhe Bete-Peor katyi yvyugua o vae py.

Senhor nhe rendua rupi heta vae kuery


ikuai agu re Moiss ijayvuague

4 
A ma Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre hae arandua
1

rupigua re romboe ta vae. Pejapo ete peikove hae peupity agu


pendeyvyr Senhor Penderuete ome vae. 2 Napemovei r ayvu xee

amboaxa vae ryve, ne napemboivei r guive, Senhor Penderuete


ojapo uka vaekue pejapopa agu, xee amboaxaa rami ae. 3 Penderexa

py ae pexa vaekue tuuete Baal re ojeoi vaekue re Senhor Penderuete


ojapoague, mbaeta avakue Peor pygua kuery nguuete Baal re ojeoi
vaekue ma omokanhymba rakae penembyte gui. 4 Hae r pe kuery

Senhor Penderuete re pejerovia ete vae ma pekuavepa a peve. 5 Neexa,

Senhor Xeruete omombeu ukaague rami vy xee romboe ma oayvu


oeja vaekue hae hiarandua rupigua re, pendeyvyr pejopy vaekue py
pendekuai ma vy hae rami ae pendekuai agu. 6 Pendejee pemo havy

pejapo ete agu, mbaeta hae rami vy pexa uka r penearandua hae
peiko por kuaa amboae regua kuery rembiexa py. Hae nunga ayvu oeja
pyre hae kuery oendu vy Anhet ete kovae kuery ma hiarandu ete
hae ikuai por kuaa vae, hei r okuapy. 7 Mbaeta mbae nunga kuery

regua tu heta te nguu ete oguereko Senhor Nhanderuete jajapukai


nhav nhanepytyv vae ramigua? 8 Mbae nunga kuery regua tu heta te

oguereko ayvu oeja pyre hae arandu rupigua a penderekor amboaxa


vae hae javi ramigua?
9 Hae rami avi pereko kuaa pota pe ae pendekuaia hae penenhe,

penderexarai e agu penderexa py pexa vaekue-ekue re, hae


pendepya gui pemokanhy eme peikoa pukukue re. Peikuaa uka avi r
penderay hae peneramymino kuery pe. 10 Pendexarai eme Horebe yvyty

re Penderuete renonde pendekuai jave guare re, xevy Senhor aipoei


jave: Emboatypa ke kovae kuery, tojapyxaka xeayvu re, yvy re ikuaia
pukukue re xerenonde ikuai agu ojererokyjea rupi, hae guay kuery voi
313 Deuteronmio4

omboe agu hae rami hei vaekue. 11 Hae vae yvyty yvry peva vy

pearmba pekuapy. Yvyty ma tata raku jekuaa yva mbyte peve, hae gui
pyt vaikue, arai pyt guive. 12 Hae gui tata mbyte gui Senhor ijayvu.

Ijayvu nhendu r pendu vaekue. Hae rami ete ijayvua pendu vaeri ne
peteve py ndapexai vaekue. 13 Pendevy peguar omombeu guexeve

guar, ojapo uka avi dez ayvu ojapo pyr. Hae vae ma ombopara moko
itape re. 14 Hae vae jave ae Senhor xevy penemboe uka avi oayvu

oeja vaekue hae oarandu rupigua re, pendeyvyr pejopy vaekue py


pendekuai ma vy pejapopa agu. 15 Pereko kuaa pota havy penenhe,

mbaeta Horebe yvyty re tata mbyte gui Senhor Penderuete pendevy


ijayvu jave ne tegueve ma ndapexai vaekue, 16 penhemboeko kya rei

e agu mbaemo raangaa pembojerovia vaer rive pejapoa py, ava e


vy kunha raangaa te ae ma, 17 hae vy mbaemo mymba yvy rupi ikuai

vae, e vy yva guy rupi oveve vae ramigua, 18 mymba yvy rupi otyryry

vae, e vy pira yy gury ikuai vae voi. 19 Peiko kuaa pota ke, yva re

pema vy kuaray, jaxy, jaxy-tata hae mbaemo yva re ojekuaa vae hae
javi pexa vy pejekore vy henonde penenapy re pe reve pemboete e
agu, mbaeta hae nunga ma Senhor Penderuete ae oeja vaekue yva
gury hae javi regua ikuai vae peguar rive. 20 Hae r pe kuery ma

Senhor pendejogua vy penerenomba tata rupa ferro kyaoaty, Egito


yvy re pendekuaia gui, ojeupe guar ae pendereru, a minha pexaa rami.
21 Hae gui pendekuxa xevy Senhor ivai vy oura xee aaxa e

agu yvy por Jordo yak rovai re pendekoar Senhor Penderuete


ome vae py. 22 Hae rami r xee ma kovae tekoa py ae r amano,

ndaaxai r Jordo yak rovai re. Hae r pe kuery ma peaxa r hae


vae yvy por py penderekoa agu. 23 Peiko kuaa pota ke penderexarai

e agu Senhor Penderuete guexeve guar ojapo vaekue gui, pejapo


e agu mbaemo raangaa pembojerovia vaer, hae nunga Senhor
Penderuete ndojapo ukai rire. 24 Mbaeta Senhor Penderuete ma tata

nhomokanhyar. Hae ma oipota hexe anho pejerovia.d


25 Hae gui penderay hae peneramymino jevy vy yvy re

pendetujaipa ma jave, xapya rei penhemboeko kyaa rupi pejapo r


mbaemo raangaa pembojerovia vaer, hae vy Senhor Penderuete
renonde haeve vae pejapo r pendevy ivai agu rami, 26 a gui ma yva

hae yvy opyta pe kuery rekokue momaenduaar, mbaeta pemanomba


voi r pendeyvyr Jordo yak rovai re peaxa vy pejopyague py. Hae py
ma ndapeiko pukui r. Hae rami rgue py penemombaa r. 27 Hae rami

vy Senhor penemoamba r amboae regua ikuaia rupi. Mboapyi etei


r pekuave, yvy regua kuery ikuaia rupi Senhor penemondoukaague
rupi. 28 Hae py ma penderueter pembojerovia r avakue rembiapo rive,

4.24 Hebreus12.29
d
Deuteronmio4 314

yvyra hae ita guigua, oexa e vae, oendu e vae, okaru e vae, ne
oet e vae. 29 Hae gui mae ma peka r Senhor Penderuete, hae vy

pejou r, penenhe hae pendepya hae javi py ri peka vy. 30 Mbaeta


pejexavaia py opaa ra hae nunga hae javi pendere ou ramo Senhor


Penderuete pe pejevy vy penhe rendu nho ramo 31 Senhor Penderuete

napenepytyv ei r, nhomboaxy kuaa vae vy. Napenemomba etei r,


ndaexarai r guive oura reve guexeve guar peneramo kuery reve ojapo
vaekue gui.
32 A ma peikuaa pota yma peiko e mbove mbaemo oikoague re,

mbaeta yvy re Nhanderuete avakue omoingo guive, yva guy hae javi
rupi ndoikoi ne noenduai teri gu ramigua. 33 Tyr pa amongue vae

regua ndau oendu ma tata mbyte gui tuuete ijayvu vae te okuave teri,
pe kuery re oikoague rami? 34 Tyr amongue tuuete ndau onhembopya

ma amboae regua kuery mbyte gui ojeupe guar oipea agu, joeko aa
py, mbaemo por oexa ukaa py, ipor vae ojapoa py, joe opua py, opo
oupi vy opoakaa oexa ukaa py, opa mar nhomondyipaa py, Egito yvy
re Senhor Penderuete penembiexar ojapoague rami ete? 35 Pendevy

ae hae nunga oexa uka rakae, peikuaa agu Senhor ae Penderuete


oikoa. Jipoi amboae, hae anho e vy.e 36 Yva gui oayvua omonhendu

penemboe agu, hae yvy re ju oexa uka guata tuvixa vae. Hae ramo
hata mbyte gui pendu vaekue ijayvua. 37 Peneramo kuery hae oayvua

rupi, hamymino kuery ju oiporavo vy penerenomba rakae Egito yvy


gui, hae ae ojekuaa uka opoakaa hae javi py, 38 penerenonde gui

oipeapa agu amboae regua pendegui ipoakapave vae voi, hae gui
pendeyvyr vaekue py peru agu, a jaexaa rami ae. 39 Hae nunga rupi

a gui ma peikuaa r, pendepya py peikuaa pota por r Senhor anho


Nhanderuete oikoa re, yva re hae yvy re ndoikoi amboae. 40 Pejapopa

havy oayvu oeja vaekue hae ojapo ukaague a xee ju amboaxa vae,
pendekuai pori agu, hae penderay kuery ju pe ndapeikovei jave,
pendeyvyr Senhor Penderuete rakae r peve guar ome vaekue py
pendekuai puku agu hei Moiss.

Nmeros35.915; Deuteronmio19.13
41Moiss
oiporavo mboapy tet onhemi atyr Jordo yak regua
kuaray oua katy ikuai vae, 42 hae py potae vy e oir ojuka vaekue

onhemi agu, ne omotare-ekue py ri vy, hae vae tet vae regua py


rei ova vy oiko agu. 43 Hae vy Rben kuery peguar ma Bezer tet

oiporavo tekoa ea py yvypea re o vae. Gade kuery pe ma Gileade


regua Ramote tet oiporavo, hae r Manasss kuery pe ma Bas regua
Gol tet ju.

4.35 Marcos12.32
e
315 Deuteronmio4,5

Mokogue ma Moiss ijayvu jevyague


Lei oeja pyre Moiss omombeu porveague
44 Povae
lei ma Israel kuery rekor Moiss omboaxa vaekue. 45 Po rami

ma mbaemo oikuaa uka pyre, ayvu oeja pyre hae arandu rupigua Israel
kuery pe Moiss omombeu vaekue Egito yvy gui oupa jave py, 46 Jordo

yak rovai teri ikuaia re, Bete-Peor katyi yvyugua rupi ikuai jave,
amorreu kuery Hesbom pygua ruvixa Seom oiko vaekue yvy re. Hae
vae ma Moiss hae Israel kuery ojuka vaekue Egito yvy gui oupa ma
jave, 47 hae ijyvykue guive ojopypa ikuai agu, Bas pygua huvixa Ogue

yvykue guive. Hae vae mokove ma amorreu kuery huvixa ikuai vaekue
meme. Ijyvykue ma Jordo yak regua kuaray oua katy itui, 48 Arnom

yvyugua katyi Aroer tekoa o vae guive, hae Siom yvyty peve (hae vae
ma Hermom), 49 Yvy joja reia hae javi Jordo yak regua kuaray oua katy

o vae, yvy joja reia regua ye rembe peve Pisga yvyty katyi yvy guy
rupi.

xodo20.117

5  Hae
gui Israel kuery Moiss oenomba vy aipoei:
1

Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre hae arandu rupigua


re pendeapyxa py xeayvu ramo, peikuaa por vy pejapopa ete agu.
2 Horebe yvyty re nhandekuai jave nhande kuery reve Senhor

Nhanderuete ojapo guexeve guar. 3 Nhaneramo kuery reve Senhor


ojapo, hae r nhande kuery apy ai jakuavei teri vae reve ae. 4 Nhande

kuery nhaendua py ete Senhor ijayvu, yvyty ry tata mbyte gui. 5 (Hae

rami jave ma xee ha vaekue Nhanderuete hae pe kuery mbyte


Senhor ijayvua mboaxaar, mbaeta tata gui pekyje vy napei yvyty re.)
Hae gui Senhor aipoei vaekue:
6 Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai vy

pembaeapo poyiague gui pendepea vaekue. 7 Ndererekoi r nderuete


mboae xerenonde. 8 Nderejapoi r mbaemo raangaa nderueter, yva re


ikuai vae raangaa, yva gury yvy re ikuai vae ramigua, ne yvy guy
rupi yy o vae rupi ikuai vae raangaa voi. 9 Hae nunga neremboetei r,

ne nerembojeroviai r, mbaeta xee Senhor Nderuete ma aipota xere


anho pejerovia, mbaeta aju vy ambopaga r xere ndaijaei vae reko
vaiague re, tuu kuery, tay kuery, hamymino hae hamymino jevy kuery
ikuaia peve. 10 Hae r amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai

vae ma amboaxy r mil-kue hamymino kuery ikuai peve.


11 Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaeta Senhor

nomboeko pori r hery rupi ijayvu rive vaekue.


12 Nemaendua ke sbado ra py ikya e vaer remboete agu,

Senhor Nderuete ojapo ukaague rami vy. 13 Mboapy meme ra re r



Deuteronmio5 316

rembaeapo, hae rejapopa r rejapo vaer vaekue hae javi. 14 Hae

r sete-a ra ma sbado Senhor Nderuete pegua ra. Nerembaeapoi


r mbaeve py, nderay, nderajy, nerembiguai avakue hae kunhague,
nerymba vaka, mburikai, ne peteve nerymba, ne mombyrygua kuery
ndero py remova vaekue voi, nerembiguai kuery voi ndee rami avi
topytuu. 15 Mbaeta nemaendua Egito yvy re escravo reiko jave hae gui

Senhor Nderuete ndepeaague re, opo oupi vy opoakaa oexa ukaa py.
Hae rami rire Senhor Nderuete omboete uka sbado ra.
16 Remboete r nderu hae ndexy, Senhor Nderuete ojapo ukaague

rami, reikove puku hae reiko por agu ndeyvyr Senhor Nderuete
ome vaekue py.f
17 Ejojuka eme.g

18 Ndetavy eme.h

19 Nemonda eme.i

20 Ndeayvu rive eme neir re.


21 Emoaru eme neir rayxy. Emoaru eme neir ro, ne imbaety,


hembiguai ava ne kunha, hymba vaka ne mburikai, ne mbaeve neir


mbae rei-rei oguereko vae.j

xodo20.1821, 31.18
22
Hae vae ayvu rupi ma pendeaty vae kuery pe Senhor ijayvu
rakae yvyty oa gui. Tata hae arai pyt mbyte gui onhendu at. Hae
vae rire ndaijayvuve jevyi. Moko itape re omboparapa ma rire ome
xevy. 23 Yvyty tata ojopeayi teri reve arai pyta gui ijayvu r pendu vy

penhemboja xere, pete-te regua ak hae nhomongeta vaety kuery.


24 Hae vy aipopeje vaekue xevy: Apy ma Senhor Nhanderuete orevy

oexa uka opoakaa hae imar e vaea. Roendu guive tata mbyte gui
ijayvu r. A roexa r Nhanderuete ndee ava reiko vae reve ijayvu te
reikove teri. 25 Havy a, mbae re tu romanomba ta? Mbaeta pevae tata

tuvixa vae oremokanhymba r. Senhor Nhanderuete ayvu roenduve


tema ri vy romanomba r. 26 Mbaeta mavae ava ndau Senhor

Nhanderuete oikove vae tata mbyte gui ijayvu r oexa te oikove r,


nhande kuery jaexaa rami? 27 Enhemboja ndee, hae endu Senhor

Nhanderuete mbae heia. Hae gui orevy ju remombeupa r Senhor


ijayvuague. Hae ramo roendu vy rojapopa r, peje vaekue. 28 Hae

rami xevy pendeayvu r Senhor oendu vy aipoei xevy: Xee aendu heta
vae kuery ndevy pe ijayvu r. Hae kuery haevea rami meme ijayvu.
29 Hae kuery pya re o ete rgue xerenonde ojererokyjea rupi ikuai

f
5.16 Mateus15.4, Marcos7.10, Efsios6.23 g5.17 Mateus5.21, Romanos13.9,
Tiago2.11 h5.18 Mateus5.27, Romanos13.9, Tiago2.11 i5.19 Romanos13.9
j
5.21 Romanos7.7, 13.9
317 Deuteronmio5,6

agu, hae ajapo uka vae hae javi rupi, hae kuery ikuai por agu, tay
kuery voi, rakae r peve guar! 30 Tereo havy, hae kuery pe Tapeopa

ju pendero katy, re. 31 Hae r ndee ma repytave ju r apy xereve. Hae


r xee amombeuve r ajapo uka vae, xeayvu hae aipota vae hae
javi. Hae vae re ma ndee remboe r hae kuery oyvyr ame vae py
ikuai jave ojapopa agu rami, hei vaekue Senhor. 32 Hae nunga rupi

pejapopa pota r Senhor Penderuete ojapo uka vaekue. Hae ramia gui
pejepea eme peiporu kuaa katy, ne peiporu kuaa ea katy. 33 Senhor

Penderuete ojapo uka vae hae javi rupi pendekuai, pendekuai por hae
peiko pukuve agu pendeyvyr pejopy agu vae re.

Nhanhe rendu agu ae lei oeja, heiague

6 
Kovae ayvu ma Senhor Penderuete ojapo uka vaekue,
1

arandua rupigua hae oipotaa reve, hae vae re penhemboe vy


pejapo ete agu yvy re pendekuai ma vy, 2 Senhor Penderuete renonde

pejererokyjea rupi pendekuai agu, arandua rupigua hae oayvua ojapo


uka vae xee amboaxa r pe hae penderay kuery, hae peneramymino
kuery voi ikuaia pukukue reguar, peiko pukuve agu. 3 Hae nunga rupi

pendu ke Israel kuery, peikuaa pota hae pejapo ete agu, pendekuai por
hae penderetave ete agu pendeyvy kamby hae ei oata ea py, Senhor
peneramo kuery ruete aipoeiague rami vy. 4 Pendu ke, Israel kuery.

Petei oiko Senhor, Senhor Nhanderuete ae.k 5 Hae nunga rupi peayvu

r Senhor Penderuete pendepya, penenhe hae penembaraetea


hae javi py.l 6 Kovae ayvu a amombeu vae ma pemo r pendepya

re. 7 Hae vae rupi pemboe r penderay kuery. Hae vae rupi avi r

pendeayvu pekuapy pendero py, tape rupi peikoa py, penheno hae pevy
ju ma vy guive. 8 Hae vae re penemomaenduaar pejokua r imoiny

pendepo re, hae penderova re penderexa mbyte py. 9 Pembopara avi r


pendero rok ry, hae ok re.


10 Hae gui Senhor Penderuete peneramo Abrao, Isaque hae Jac

pe ouraague rami vy pendeyvyr vae py pendereraa ma rire pendepo


py omboaxa r tet tuvixa hae ipor vae pe kuery pejapo vaekue,
11 hae gui oo opa mbae por oa pemony vaekue, hae yguar pejoo

vaekue, uvaty hae oliveira ty penhot vaekue. Hae vae gui peu vy
penevyatmba ma vy 12 penheangu penderexarai e agu Senhor, Egito

yvy re escravo peiko vy pembaeapo poyiague gui pendepea vaekue gui.


13 Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi r peiko, ixupe ae r

pendekuai, hery rupi anho r peura. 14 Peiko eme amboae tuuete ramigua

pe, ne teve yvy regua kuery pendeyvry ikuai vae ruete pe, 15 mbaeta

Senhor Penderuete penembyte oiko vae oipota hexe anho pejerovia. Hae

6.4 Marcos12.29,32
k
6.5 Mateus22.37, Marcos12.30,33, Lucas10.27
l
Deuteronmio6,7 318

rami e r Senhor Penderuete poxya penderovai hendy vy penemomba


r yvy ry gui. 16 Peko a eme Senhor Penderuete, Mass py peko

aague rami.m 17 Pejapo ete r Senhor Penderuete ojapo uka vaekue,


ayvu hae arandua rupigua hae ojapo uka vaekue hae javi. 18 Senhor

renonde rupi pejapo r haeve vae hae ipor vae anho, pendekuai por
agu, hae yvy por re pendekoa agu, Senhor peneramo kuery pe oura
reve ome agu re ijayvuague py ae, 19 hae penerenonde gui pendovaigua

kuery Senhor oipeapa agu aipoeiague rami.


20 Rakaeve r nderay kuery oporandu r ndevy. Hae vy aipoei r:

Mbaer tu ayvu arandua rupigua hae oipotaa Senhor Nhanderuete


oeja rakae nhandevy? hei ramo 21 rembovai r nderay kuery pe: Egito

yvy re Fara pegua escravo orekuai vaekue ri te Senhor opoakaa rupi


orepeapa hae gui. 22 Roexaa py Senhor ojapo karamboae mbaemo kuaa

ukaar hae nhomondyipaar tuvixa ete vae nhomongyjea rupi, Fara


rovai, hoo pygua kuery hae Egito pygua kuery hae javi rovai. 23 Hae

rami vy hae gui orepea orereru agu kovae yvy nhaneramo kuery pe
oura reve nhanderekoar ome agu re ijayvuague py. 24 Senhor ijayvu

avi kovae ayvu oeja vaekue hae javi jajapopa ete agu, hae henonde
jajererokyjea rupi nhandekuai agu, rakae r peve nhanemoingo por
hae nhanemoingove agu, a peve ojapoa rami ae. 25 Hae gui Senhor

Nhanderuete renonde kovae ayvu ojapo uka vaekue hae javi ri jajapo
ramo aipoeiague rami ae, hae nunga o r nhandereko porr, re r.

xodo34.1017

7 
Senhor Penderuete pendereru r pendeyvyr py penderekoa
1

agu, hae penerenonde gui oipea reta r yvy regua: heteu kuery,
girgaseu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery, sete
regua r oipea pendegui hetave hae imbaraetekueve vae te. 2 Hae vae

kuery ma Senhor Penderuete omboaxapa r pendepo py. Hae ramo


pemomba katui r. Hae kuery reve ndapejapoi r pete rami pendekuai
agu, napemboaxyi r guive. 3 Ne napemendai r hae vae regua

kuery reve. Tay kuery re napemomendai r penderajy kuery, tajy kuery


ma voi ndaperui r penderay kuery re omenda vaer. 4 Mbaeta hae

kuery ojapo r penderay kuery xegui ojepea agu rami, amboae tuuete
ramigua kuery pe ju ikuai agu. Hae ramo penderovai Senhor poxya
hendy vy penemomba vyvoi r. 5 Hae rami rgue py po rami r pejapo

hae kuery re: Peitypa r altar hae kuery ojapo vaekue, pemopmba r
ita omopu vaekue, peakeo r yvyra taangaar omopu vaekue, hae
gui peapypa r mbaemo raangaar ojapo vaekue.

m
6.13, 16 Kovae ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko r (Mateus4.7,10,
Lucas4.8,12).
319 Deuteronmio7

6 Mbaeta pe kuery ma Senhor Penderuete pegua ikya e vae


pendekuai. Yvy regua hae javi gui Senhor Penderuete pendeporavo
ojeupe guar. 7 Amboae regua gui penderetave vae ramo e guive

Senhor penderayvu vy pendeporavo, mbaeta yvy regua hae javi gui


mboapyive vae peiko. 8 Hae rami rgue py Senhor penderayvu ete

vy rive pendepea opoakaa rupi, hae peneramo kuery pe oura reve


ijayvuague ojapo vy. Hae vy ae penderepy escravo peiko vy pembaeapo
poyia gui, hae Egito pygua huvixa Fara poakaa gui. 9 Hae nunga

rupi peikuaa pota Senhor Penderuete anho Nhanderuete oikoa re.


Nhanderuete ojeroviapy vae vy guexeve guar ojapo vaekue rupi ae r
oiko nhanemboaxya rupi, jayvua rupi ojapo uka vae jajapo vae kuery
pe, mil-kue nhaneramymino ikuai jevy-jevy vae pe guive. 10 Hae r hexe

ndaijaei vae kuery ma hae ombopaga r omokanhymba peve. Ndarei


r hexe ndaijaei vae re oikuaa pota vy ombopaga vyvoi agu. 11 Hae

nunga rupi pejapopa r ojapo uka vaekue, ayvu hae arandua rupigua
kovae ra gui pendevy amboaxa vae.

Levtico26.313; Deuteronmio28.114
12 Povae arandua rupigua pendu vy pemo por hae pejapo ete
ri ramo Senhor Penderuete oiko r guexeve guar peneramo kuery
pe oura reve ojapo vaekue rami. 13 Hae rami vy penderayvua rupi

penemoingo por hae penemboetave r heravy. Omoingo por avi r


penderay kuery, hae pendeyvy re mbaemo aju oiko vae, mbaemo ray,
vinho, azeite, hae penerymba vaka hae vexai ray kuery, yvy peneramo
kuery pe oura reve ome agu re ijayvuague py ae. 14 Yvy regua ikuai

vae hae javi gui penemoingo porve r. Hae ramo pendekuaia py


ndoikoi r avakue tay e vaer, kunhague imemby e vaer, ne
penerymba kuery regua ma voi. 15 Pendegui Senhor oipeapa r opa

margua mbaeaxy. Pe kuery re nomo r mbaeaxy vaikue Egito yvy


re pexa vaekue ramigua. Hae nunga ma pendere ijae vae kuery hae
javi re r omo. 16 Pemomba r hae javi regua pendepo py Senhor

Penderuete omboaxa vaekue. Hae kuery re pema te pemboaxy eme,


peiko eme guive hae kuery pegua tuuete pe, mbaeta hae rami r
pendereity r.
17 Xapya rei aipopeje r pendepya py: Kovae yvy regua kuery ma

nhande kuery gui hetave ramo mbaexa tu jaipea r? peje te 18 pekyje


eme hae kuery gui. Penemaendua tema Fara re Senhor Penderuete


ojapo vaekue re, hae Egito yvy hae javi rupi 19 mbaemo tuvixa ete

vae pexaa py ojapo vaekue re, hexa pyr hae mbaemo por ete ojapo
vaekue re, mbaeta Senhor Penderuete opo oupi vy opoakaa oexa uka
reve penereno hae gui. Haekue rami ae ju r ojapo yvy regua pekyjea
vae kuery hae javi re. 20 Hae kuery mbyte rupi Senhor Penderuete

Deuteronmio7,8 320

ombou avi r kavy guaxu, pendegui nonhai vy onhemi vae ndaekorvei


pav peve. 21 Hae nunga rupi penhemondyipa rei eme hae kuery pexa

vy, mbaeta penembyte Senhor Penderuete o, Nhanderuete ipoakapa


hae okyjevepy vae ae. 22 Hae rami avi mbegueii rupi anho r Senhor

Penderuete oipea r kovae kuery regua penerenonde gui. Napemomba


vyvoi r, penderovai guar mymba inhar vae hetave ojeoivy e
agu. 23 Hae rami avi pendepo py Senhor Penderuete omboaxapa re,

ndaevei reive vae ojapo vy omomba peve. 24 Pendepo py omboaxa


avi r huvixa kuery, hae ramo pejapo agu yva guy rupi hae kuery
rery naimaenduaavei agu rami. Avave rei ndaipoakaai r pendere,
pemomba peve. 25 Hae kuery ruete raangaa ma peapypa r tata py.

Prata hae ouro hae nunga onhovague re voi pepena rei eme, peraa eme
penembaer, hae vae py pea e agu. Mbaeta hae nunga ma Senhor
Penderuete pe r ojeguarupy. 26 Hae nunga rupi peru eme ojeguarupy

penderopy guar, ayvu vaipy pe voi peiko e agu hae nunga rami
ae. Hae nunga hae javi pejou vai hae pembojeguaru ete r, ayvu vaipy
meme ramo.

Senhor opena porague re imaendua agu regua

8 
Peikuaa pota ke ojapo uka pyre a amboaxa vae pejapopa
1

ete agu, peikove hae penderetave agu. Hae gui yvy Senhor
penamo kuery pe oura reve ome agu re ijayvuague py peva vy
pendekuai agu. 2 Penemaendua ke tape rupi Senhor Penderuete

pendereraa ague hae javi re. Quarenta maet re pendereraa tekoa ea


rupi penemoyvyi agu pendereko a vy, pendepya re o vae oikuaa
agu, xapya rei ojapo uka vae rupi pa pendekuai tyr pa any. 3 Hae

rami vy penemoyvyia rupi ojapo pendekaruai agu rami. Hae gui


man re ju penemongaru, hae nunga pexa vaekue teri, ne penderu
kuery ma voi oikuaa vaekue. Hae ramigua ome pendevy oikuaa uka
agu mbojape re anho e avakue oikoa. Hae r Senhor ayvu hae javi
re r avakue oiko.n 4 Pendeao penhemondea vae voi ndaivaipai rakae,

pendepy ma voi ndairurupai, quarenta maet pukukue re te. 5 Hae

nunga rupi peikuaa pota penekurax py, mbaeta avakue guay kuery
omoarandua rami avi Senhor Penderuete penemoarandu herekovy.
6 Pendekuai Senhor Penderuete ojapo uka vaekue rupi ete, gueko

oeja vaekue rupi ae peiko agu henonde pejererokyjea rupi. 7 Mbaeta

Senhor Penderuete pendereraa r yvy pora py, yak ikuaia, yvu, yvu
typy vae guive yvyugua hae yvyty ry gui oxyry oiny vae, 8 yvy trigo

hae cevada oiko pora, uva, figo hae roma oiko pora guive, hae
gui oliveira, azeite hae ei ikuaia. 9 Hae vae yvy re ma tembiu oata

n
8.3 Kovae ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko r (Mateus4.4, Lucas4.4).
321 Deuteronmio8,9

agu rami e r peu, mbaeve rei ndoatavei ma r hae py. Yvy re ita
ikuai vae py ferro o, hae yvyty ikuai vae gui ma peno r overa vae.
10 Pekaru vy penevyatmba r, hae vy perovya r Senhor Penderuete

yvy por pendevy omeague re.


11 Hae rami avi penheangu, penderexarai eme Senhor Penderuete

re, hae ojapo uka vaekue ndapejapo ei agu, arandua rupigua hae
ayvu oeja vaekue, pendevy a amboaxa vae ae. 12 Hae rami pekarupa

vy penevyatmba ma rire te, oo por pejapo vy hae vae py pe ma rire,


13 penerymba vaka hae vexai kuery hetave ma rire, hae penembae

prata hae ouro voi ndoatavei agu rami rire te 14 xapya rei pendepya

py pendeyvate rei vy penderexarai r Senhor Penderuete re, Egito


yvy re escravo peiko vy pembaeapo poyiague gui penereno vaekue ri,
15 hae gui tekoa ea tuvixa hae ijavaete vae rupi pendereraa herekovy

vaekue ri mboi inhar ete vae ikuaia rupi, japeuxa popia vae hae yvy
pirua yy ikuai ea rupi. Hae gui pendevy itaova gui yy omo vaekue,
16 hae tekoa ea rupi penemongaru vaekue man penderu kuery oikuaa

vaekue re, penemoyvyi vy pendereko a agu, hae gui opaa py


penemoingo por agu. 17 Hae nunga rupi pendepya py Xepoakaa

hae xejyva mbaraetea py ae arekopa, peje eme. 18 Hae rami rgue py


penemaendua Senhor Penderuete re, mbaeta hae ae penemombaraete


mbaemo pejoupa agu rami, hae rami pendevy pe ojapo guexeve guar
peneramo kuery pe oura reve ojapo vaekue ojeupity agu, a pexaa
rami. 19 Mbaeta Senhor Penderuete re penderexarai ri vy amboae tuuete

kuery re peo vy hae kuery pemboetea rupi ju pendekuai ramo a ma,


penderovai xeayvu pekanhymba agu re. 20 Hae javi regua penerenonde

gui Senhor omombaague rami pekanhymba avi r, Senhor Penderuete


napenhe rendu potai rire.

Senhor Israel kuery oipytyvague re Moiss omomaenduaague

9 
Pendu ke, Israel kuery. A peaxa r Jordo yak, amboae regua
1

kuery pendegui hetave hae imbaraeteve vae re pendepoaka agu


katy. Het ikuai vae ma tuvixa hae yva peve ikorapa vae. 2 Hae kuery

ma heta hae yvateve vae, Enaque ray kuery ae. Hae vae kuery reko ma
pendua ae ma, Mavae r tu ipoaka Enaque ray kuery re? ea ramo.
3 Hae nunga rupi a peikuaa pota, mbaeta Senhor Penderuete ae oaxa

r penerenonde rupi. Tata nhomokanhyar rami r omomba hae oitypa


penerenonde rupi. Hae rami r peipea hae pemokanhymba vyvoi r,
Senhor ijayvuague rami vy.
4 Hae nunga rupi penerenonde gui Senhor Penderuete oipeapa ma

ramo aipopeje eme pendepya py: Xereko por ramo ae Senhor xereru
kovae yvy re xerekoa agu, peje eme. Mbaeta kovae yvy regua kuery
heko vai ramo Senhor oipeapa r penerenonde gui. 5 Pendereko pora

Deuteronmio9 322

re e tavy, ne pendepya py ipor vae oa re e guive yvy re pendekoa


agu peva r. Kovae yvy regua kuery reko vaia re rima Senhor
Penderuete oipeapa r penerenonde gui, ojapo agu peneramo kuery pe
oura reve ijayvuague ojeupity agu, Abrao, Isaque hae Jac pe.

xodo32.120
6
Hae nunga rupi peikuaa pota ke, mbaeta pendereko pora re e
Senhor Penderuete ome kovae yvy por pendekuai agu, mbaeta pe
kuery ma peneak ratgue ae. 7 Penemaendua tema, pendexarai eme tekoa

ea rupi Senhor Penderuete pembopoxyague re. Egito yvy gui peopaa ra


guive apy pevamba peve pepumba reia rupi pendekuai Senhor rovai.
8 Horebe yvyty re pendekuai jave Senhor pembopoxy rei ramo penderovai

ipoxya hendy vaekue penemomba agu. 9 Mbaeta xee ma yvyty ry aa


vaekue itape ajopy agu, guexeve guar Senhor pendereve ojapo vaekue
oa. Yvyty ry ma quarenta ra hae pyt re aiko mbojape hau e re, ne yy
ayu e re. 10 Hae ramo xevy pe Senhor ome moko itape Nhanderuete

oku py ae ombopara vaekue. Hae vae re o ayvu pendevy guar Senhor


yvyty ry omombeu vaekue hae javi, tata mbyte oa gui, pe kuery hae
javi pendeatypa pekuapy jave. 11 Hae gui quarenta ra hae quarenta pyta

py ma Senhor ome xevy moko itape ipara vae, guexeve guar ojapo
vaekue oa. 12 Hae vy Senhor aipoei xevy: Epu ju ke, eguejy pojava apy

gui, mbaeta ndevygua kuery Egito yvy gui reru vaekue onhemongyapa
ma ojeoivy. Are ei re ojepeapa ma hae kuery rekor aeja vaekue gui,
mbaemo ryku gui rive nguuete raangaar ojapo vy, hei vaekue.
13 Xevy pe Senhor ijayvuve ju vy aipoei: Kovae kuery xee aexa r

inhak rat ete okuapy. 14 Tamomba ete, yva guy hae javi rupi gui hery

amboguepa agu. Hae gui ma ndegui ju amoingo r pete regua hae kuery
gui imbaraetekueve hae hetave vaer, hei vaekue xevy 15 Hae ramo

ajere vy aguejy yvyty gui. Hae ramo yvyty ojopeayi oiny tata gui. Xepo
py araa moko itape guexeve guar ojapo vaekue oa. 16 Hae gui ama r

pejejavypa rei rae Senhor Penderuete rovai. Hae rami vy penderueter


mbaemo ryku gui pejapo rae pete vaka ray raangaa rive. Are ei re
pejepeapa penderekor Senhor oeja vaekue gui. 17 Hae ramo moko itape

areko vae amombo xepo gui, hae vy pexaa py amboaypa.


18 Hae gui tegue ju quarenta ra hae quarenta pyt re aiko Senhor

renonde py jypy guare rami. Xerenapy re a, mbojape ndaui ne yy ma voi


ndayui pejejavya hae javi re vy, mbaeta Senhor oexaa py mbaemo vai ete
pejapo ipoxy agu rami. 19 Xee voi akyje vaekue Senhor penemomba agu

rami ipoxy etea gui. Hae rami te petegue ju Senhor oendu xeayvua.o
20 Aro pe voi Senhor ipoxy raxa vaekue omomba agu rami. Hae rami te

9.19 Hebreus12.21
o
323 Deuteronmio9,10

hae vae jave py Aro re voi ajerure. 21 Hae rami vy pejejavya rupi vaka ray

raangaa pejapo vaekue ajopy vy apypa, hae gui amoumba por ikuipa
peve. Ikuikue ma yak yvyty gui oxyry oiny vae py amombo.
22 Hae gui Taber py, Mass hae Quibrote-Hataav py ju

pejapo Senhor ipoxy ete agu rami. 23 Cades-Barnia gui Senhor


penemondouka vy aipoei: Tapeo, hae penderekoa yvy pendevy ame


vae py, hei ramo ndapejapoxei rakae Senhor Penderuete ijayvuague.
Ndaperoviai vy napenhe rendui. 24 Hae rami vy Senhor rovai pepu

rei vae ae tema roexa ypya ra guive ma voi.

xodo32.1114
25
Senhor renonde py ajeroa ainy, hae quarenta ra hae quarenta
pyt re xetui, pendevy Senhor Amomba r hei rire. 26 Hae vy

Senhor pe ajerure vy aipoae: Ah Senhor Oreruete! Emomba eme


ndevygua kuery, ndejeupe guar ae nembaraetea rupi repy vy Egito yvy
gui ndepoakaa rupi renomba vaekue. 27 Nderexarai eme nerembiguai

kuery Abrao, Isaque hae Jac re. Eikuaa pota eme kovae kuery inhak
ata re, ne heko vaia re, ne ojejavy okuapya re. 28 Hae rami Egito yvy

orerenoague pygua kuery aipoei e agu: Hae kuery rima Senhor


ndogueraa reguai yvy ijayvuague py. Hae kuery re hae ndaijaevei vy
ae rima oguenomba rakae tekoa ea py ojukapa agu, hei okuapy
e agu. 29 Hae rami avi hae kuery ma ndevygua ae, ndevy guar

ae renomba rakae ndepoaka etea rupi, hae ndepo reupi reve, hae
vaekue Senhor pe.

Mokoguea itape re lei omboparaague

10 
Hae vae jave py Senhor aipoei xevy: Moko itape ju
1

ke emoatyr jypy guare rami guar. Hae vy eju ju xea katy


yvyty ry. Ejapo avi pete hyru yvyra gui. 2 Hae gui moko itape re

xee ambopara r jypygua remopmba vaekue re oague rami. Hae


ramo remboyru r hyrur rejapo vaekue py, hei xevy. 3 Hae rami r

pete hyru yvyra accia guigua ajapo, hae moko itape amoatyr jypy
guare rami guar. Hae gui a avy yvyty re mokove itape xepo py araa
reve. 4 Hae gui itape re Senhor jypy iparaague rami ju ombopara dez

ayvu ojapo uka vae, pendeatya ra py yvyty ry tata o vae mbyte gui
omombeu ypy vaekue rami ae. Hae rami vy Senhor omboaxa xevy.
5 Hae ramo ajere vy yvyty gui aguejy ju. Itape ma amboyru hyrur ajapo

vaekue py. Hae vae py ae opyta, xevy Senhor ojapo ukaague rami vy.

Levi kuery regua oiporavoague


6
Hae gui ma Israel kuery ojeoipa Beerote-Bene-Jaac gui Mosera
katy ju oo agu. Hae py ma Aro omano, hae ramo onhono pora hae
Deuteronmio10,11 324

pyve. Hekovia tay Eleazar ju o sacerdote. 7 Hae vae gui ma ojeoi ju


Gudgoda katy, hae Gudgoda gui ma Jotbat katy ju ojeoi. Hae vae
yvy re ma yaki ikuai rei. 8 Hae vae jave py Senhor oiporavo Levi

ramymino kuery ogueraa agu hyru Senhor guexeve guar ojapo


vaekue oa, Senhor renonde ikuai agu, ixupe ombaeapo, hae hery
rupi jogueroayvu por agu, a peve guar ae. 9 Hae rami rire Levi kuery

ndoguerekoi ae tema oyvyr guykey kuery reve. Senhor ae oiko hae


kuery mbaer, Senhor Penderuete ijayvuague rami vy.
10 Hae gui jypyi guare rami aiko tema yvyty re, quarenta

ra hae pyt re. Hae ramo xeayvua petegue ju Senhor oendu,


napenemombaxei. 11 Hae gui Senhor aipoei xevy: Epu ke, tereo ju

heta vae kuery renonde rupi, yvy peneramo kuery pe aura reve ame
agu re xeayvuague py hae kuery ova vy ikuai agu.

Onhe rendu agu regua


12 Hae nunga rupi Israel kuery, mbae nunga tu Senhor oipota pejapo?
Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai agu anho, heko
rupi pendekuai, Senhor Penderuete peayvu hae ixupe peiko agu Senhor
pendepya hae penenhe hae javi py, 13 hae pejapopa agu Senhor ojapo

uka vae hae oayvu oeja vaekue, a pvy amboaxa vae, hae rami vy
pendekuai por agu. 14 Ma, yva hae yvate rupi yva o vae ma Senhor

Penderuete mbae meme, yvy hae hexe ikuai vae hae javi guive. 15 Hae

rami avi peneramo kuery Senhor oayvu etea rupi omboaxy rire pe kuery
hae kuery ramymino pendekuai vae ju ojeupe guar pendeporavo hae
javi regua gui, a pexaa rami. 16 Hae nunga rupi penekurax gui pemboi

mbaemo vai o vae, hae pendekuaive eme peneak rata rupi. 17 Mbaeta

Senhor Penderuete ma tuuete ikuai vae ruete, hae senhor ikuai vae
Senhor, Nhanderuete yvateve vae, ipoakapa hae okyjevepy vae. Hae ma
pete rive joegui oayvuve vae, ne omemby ndojopyi r guive haevea
rami joguereko agu. 18 Haevea rami r oguereko tyre hae imeve vae,

oayvu avi amboae regua kuery, hae kuery pe tembiu hae ijaor ojou uka
vy. 19 Hae nunga rupi pe avi peayvu r amboae regua, mbaeta pe kuery

voi amboae regua pendekuai vaekue Egito yvy re peiko jave. 20 Hae gui

Senhor Penderuete renonde pendekuai r pejererokyjea rupi. Ixupe ae


r peiko, hexe ae penhemboja, hae hery rupi anho r peura. 21 Mbaeta

hae ma perovya vaer hae Penderuete oiko, pendevy ojapo vae mbaemo
tuvixa ete vae nhomondyipaar, penderexa py ae pexa vaekue. 22 Mbaeta

peneramo kuery ma setenta ikuai vae reve ojeoi rakae Egito yvy katy.
Hae gui a ma Senhor Penderuete pendeapo yva re jaxy-tata ikuai vae
rami pendereta agu rami.

11  Hae nunga rupi peayvu r Senhor Penderuete, hae ra


1

nhav peiko r penemboea rupi, ayvu oeja vaekue, arandua


325 Deuteronmio11

rupigua hae ojapo uka vaekue hae javi rupi. 2 A gui peikuaa pota

havy. (Penderay kuery pe xeayvu, mbaeta hae kuery ma ndoikuaai


ne ndoexai Senhor Penderuete penemoarandua rupi pendererekoague.)
Peikuaa pota ke Senhor yvate etea, ipoaka etea hae opo oupia reve
mbaemo ojapoague re. 3 Penemaendua avi hexa pyr Egito mbyte rupi

ojapo vaekue re, Egito pygua huvixa Fara re, ijyvy jave rupigua hae
javi re, 4 Egito pygua xondaro kuery re, hae gui kavaju rygua hae

karxa ikuai vae re Senhor ojapoague re, mbaeta hae kuery ry rupi
ombou Ye Pyt, penderakykue hae kuery ou jave py. A peve guar
Senhor omomba. 5 Penemaendua avi tekoa ea py ojapoague re, apy

peva peve, 6 hae gui Rben ramymino Eliabe ray kuery Dat hae

Abiro re ojapoague re. Mbaeta yvy ojepea ramo hoapa rakae, hoo
pygua kuery, hoo hae hupive oo vaekue hae javi, Israel kuery pav
oexaa py. 7 Penderexa py ae pexa vaekue tuvixa ete vae Senhor ojapo

r.

Onhe rendu r omoingo por agu re ijayvua


8 Hae nunga rupi pendekuai Senhor ojapo uka vaekue a amboaxa
vae hae javi rupi, penembaraete agu, hae yvy katy peoa py peva
vy penderekoa agu, 9 hae rami vy peiko pukuve agu yvy Senhor

oura reve peneramo kuery pe ome agu re ijayvuague py, hamymino


kuery pe avi. Hae vae yvy ma kamby hae ei oata ea. 10 Mbaeta yvy

penderekoar ma Egito yvy pejepeaague vae rami e. Mbaeta hae


vaekue py ma mbaemo ray penhotague katy pendepy py pemboxyry
vy pemoak vaekue horta rami ae. 11 Hae r yvy penderekoar Senhor

ome vae ma yvyty hae yvyugua reia, oky yva gui hoa vae gui ae
r inhak vae. 12 Hae vae yvy re Senhor Penderuete ae r opena.

Hae vae re Senhor Penderuete oma riae r, maeta ypyi guive


opa peve. 13 Xapya rei a ayvu amboaxa vae rupi peiko ramo, Senhor

Penderuete peayvua rupi, hae pendepya hae penenhe hae javi py


ixupe anho pendekuai ramo 14 yvy ry rupi ambou r oky hira py por,

mbaemo henho jave hae ipoty jave ju, mbaemo ray penhot vaekue
gui pemono agu, uva rykue hae azeite pereko agu. 15 Pendeyvy rupi

amoingo r jai rogue penerymba kuery rembiur. Hae ramo pekaru


vy penevyatmba r pekuapy. 16 Penheangu ke pendepya py pejekore

e agu, hae pejepea vy tuuete mboae pe pendekuai vy hae kuery


renonde penerenapy re pe e agu. 17 Mbaeta pe kuery rovai Senhor

poxya hendy ramo ojoko r yva ndaokyvei agu rami, hae ramo yvy
re mbaemo naenhovei r, hae are e re pekanhymba r yvy por
Senhor pendevy ome vaekue gui.
18 Hae nunga rupi pemo por xeayvuague pendepya hae

penenhe py. Pejokua r imoiny pendepo re penemomaenduaar, hae


Deuteronmio11,12 326

penderova re penderexa mbyte py. 19 Hae vae re pemboe r penderay


hae penderajy kuery, penderopy rupi peguapy peiny vy pendeayvu r,


tape rupi peoa py, penhenoa py hae pevy ju ma vy. 20 Hae vae ayvu

pembopara avi r penerok ry rupi, hae penerok re ae, 21 pendera

hetave agu penderay hae penderajy kuery pe voi, yvy Senhor oura
reve peneramo kuery pe ome agu re ijayvuague py penderekoa ma vy,
yvy ry yva o temaa rami avi. 22 Mbaeta xapya rei kovae ayvu pendevy

amboaxa vae hae javi pejapo ramo, Senhor Penderuete peayvua rupi,
heko rupi pendekuai, hae hexeve peiko ramo 23 Senhor oipeapa r

amboae regua kuery hae javi. Hae ramo pejopy r hae kuery ikuaiague,
pe kuery gui hetave hae imbaraetekueve te. 24 Hae gui mamo r

rei pepyra ma penembae meme r, tekoa ea guive, Lbano hae


yak Eufrates yak guive, ye kuaray oikea katygua peve. 25 Avave rei

ndaipoakai r pendere. Mbaeta yvy pepyra hae javi rupi Senhor


Penderuete omoingo r pendegui okyjea agu rami, ijayvuague rami vy.

Imoingo porar e vy imoingo vaiar re ijayvuague


26 Ma, a penerenonde py amo penemoingo porar, e vy
penemoingo vaiar. 27 Penemoingo pora oiko r Senhor Penderuete

ojapo uka vaekue pejapopa ramo, a amboaxa vae rupi ae. 28 Hae r

penemoingo vaia ma oiko r Senhor Penderuete ojapo uka vaekue pejapo


rgue py pejepea ramo tape pendevy a aikuaa uka vae gui, amboae
tuuete kuery rupi ndapeikuaai vaeri peo vy. 29 Hae gui yvy penderekoar

peo agu py Senhor Penderuete pendereraa ma jave pemombeu r


penemoingo pora regua Gerizim yvyty ry gui, hae r penemoingo vaia
regua ma Ebal yvyty ry gui r pemombeu. 30 Hae vae mokove yvyty ma

Jordo yak rovai re o, kuaray oikea katy, cananeu kuery yvy re, yvy joja
reia re Gilgal rexei, Mor py yvyra carvalho ikuai vae katyi. 31 Mbaeta

peaxa ta ma Jordo yak, pendeyvyr Senhor Penderuete omeague py


pendekuai agu. Hae py r penhemboekoa. 32 Hae rami avi penhea ayvu

hae arandua rupigua a aikuaa uka vae hae javi rupi pendekuai agu.

Anhet vae rupi ombojerovia atyr oiporavoague

12  Povae ayvu oeja pyre hae arandu rupigua pejapo r


1

pendeyvyr Senhor peneramo kuery Ruete ome vaekue


py, ra nhav hae vae yvy re peikoa pukukue re. 2 Amboae regua

kuery peipea vy pemomba r nguuete ramigua mboeteaty, yvyty hae


yvyi ry hae javi rupi, hae yvyra rovana guy rupi ikuai vae hae
javi. 3 Peitypa r hae kuery mbae altar hae javi, ita omopu vaekue

pemboaypa r, taangaa yvyra gui omo vaekue peapypa r tata py,


mbaemo ryku gui nguuete raangaar ojapo vaekue pemboaypa avi r,
hery pemboguepa agu hae vae yvy gui.
327 Deuteronmio12

4 Mbaeta Senhor Penderuete ma hae rami e r pemboete. 5 Hae

rami rgue py hae javi regua ikuaiague mbyte py Senhor Penderuete


pete henda oiporavo r guery omo, hae ojeupegua oo o agu. Hae py
ae r peo peka vy. 6 Hae katy r peru mbaemo peapy vy peme vaer

hae mymba pejuka vy peme vaer, dzimo pereko vae, mbaemo


pendepo py peru vae, mbaemo penhenhanduai rami peme vaer, hae
gui jypyi guare penerymba vaka hae vexai rayi oiko vaekue. 7 Hae

py Senhor Penderuete renonde py ae r pekaru hae perovya pekuapy


opa mbae pejapoa py, pe hae pendero pygua kuery reve, Senhor
Penderuete penemoingo por rire. 8 Apy jajapoa rami ve r pendekuai,

mbaeta a peve pete-te hae ae ojou pora rami rive r ikuai, 9 mbaeta

ndapeupityi teri pepytuu agu pendeyvyr Senhor Penderuete


ome vae. 10 Hae rami avi peaxa re Jordo yak, pendekuai agu

pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaer py. Hae ramo pendevy pe


ome r pepytuu agu penderovaigua kuery pendeyvry rupi ikuai vae
hae javi gui. Hae ramo pendekuai por r opa mbae vai gui. 11 Hae

ramo Senhor Penderuete oiporavo r pete henda hery o agu. Hae py


ae r peru pendevy aruruka vaekue hae javi: mbaemo peapy vy peme
vaer hae mymba pejuka vy peme vaer, dzimo pereko vae, mbaemo
pendepo py pejapo vaekue, hae gui iporgueve Senhor peguar
peme agu penhemboayvuague hae javi. 12 Hae rami vy pevya r

Senhor Penderuete renonde py, pe kuery, penderay hae penderajy


kuery, pendevygua escravo avakue hae kunhague, hae gui levita kuery
peneret py ikuai vae, penembyte rupi ijyvy e vae te. 13 Penheangu

ke, mbaemo peapy vy peme e agu mamo r pexa r haeve reia py


rive. 14 Hae rami rgue py pe kuery vae regua pendekuaia gui petei

henda Senhor oiporavoague py r peo mbaemo peapy vy peme agu,


hae ayvu amboaxa vae hae javi pejapo agu.

Xoo hou hae mbaemo ome agu re ijayvua


15 Hae rami avi nderekoa py ae haeve xoo rejuka vy reu tema
agu, nenhe py reuxea rami, Senhor Nderuete ojou uka vae rei.
Haeve vae e vy haeve vae reiko te haeve reu agu, guaxu puku
hae guaxu etei roo reua rami.p 16 Hae r huguykue ma ndereui r.

Yy rami renho r yvy py. 17 Hae rami te nderekoa py ma ndaevei reu


agu dzimo-r rembojao vaekue, mbaemo aju gui, e vy uva rykue


gui, azeite, nerymba kuery vaka hae vexai ray jypyguare regua gui voi.
Ne ndaevei reu agu mbaemo reme agu re renhemboayvuague regua
gui, mbaemo renhenhanduai rami reme vaer, ne reme agu ndepo

p
12.15, 22 Mbaeta guaxu puku ma kaaguy rupigua r Senhor pe ome mbyr e.
Haeve amongue vae rei hou tema agu.
Deuteronmio12,13 328

py rejapo vaekue gui voi. 18 Hae nunga ma Senhor Nderuete renonde


anho r reu, henda hae oiporavoague py ae, ndee, nderay kuery,


nderajy kuery, ndevygua escravo avakue hae kunhague, hae levita kuery
nderekoa py ikuai vae. Hae rami vy Senhor Nderuete renonde py ae r
revya rejapoa hae javi py. 19 Enheangu ke, eipytyv e eme levita kuery

yvy re reikoa ja.


20 Hae gui Senhor Nderuete oayvuague rami vy ndeyvyr

ombotuvixave ma ramo, xapya rei xoo reuxe vy Hau r xoo re


r. Hae rami vy nderekoa py ae r reu, reuxea rami. 21 Hae rami avi

henda Senhor Nderuete guery omo agu oiporavoague gui mombyry ri


reiko vy ma rejuka r nerymba vaka hae vexai kuery Senhor ojou uka
vaekue, hae nderekoa py ae te haeve reu agu, reuxea rami, ndevy
amboaxaague rami vy. 22 Guaxu puku hae guaxu etei roo reua rami

r reu xoo. Hae nunga gui ma avakue haeve vae hae haeve vae te
haeve hou agu. 23 Hae rami avi eikuaa pota huguy reve reu e agu,

mbaeta tuguy re ma o tekove. Ndaevei tekove xoo reve reu agu. 24 Heu

eme tuguy. Yvy py r renho yy rami. 25 Ndereui re. Nderay kuery


ndereikovevei rire ndoui avi r, Senhor penemoingo por agu, henonde


haevea ramigua anho pejapo ramo. 26 Hae r mbaemo rereko vae gui

reikyao uka vaekue, hae reme agu re renhemboayvuague vae ma


henda Senhor oiporavoague py ae r reraa. 27 Senhor Penderuete pegua

altar ry ae r reapy vy reme, hookue hae huguykue guive. Mymba


reme vae ruguykue ma onhoa r Senhor Penderuete pegua altar ry
rupi. Hae r hookue gui ma reu r. 28 Eikuaa pota rejapopa agu ayvu

amboaxa vaekue hae javi, ndee hae nderay kuery peiko por agu rakae
r peve, Senhor Penderuete renonde haevea ramigua pejapo ramo.
29 Hae gui penerenonde gui Senhor Nderuete amboae regua kuery

oipeapa ma jave, hae ijyvykue py reo ma vy nderekoa agu, 30 enheangu


hae kuery ikuaiague rami avi reiko e agu, nerenonde gui omombaa
rire te. Eikuaa pota rei eme guive hae kuery ruete raangaa kuery re,
ne Hae kuery nguu ete raangaa omboeteague rami xee voi ajapo r,
re eme. 31 Emboete eme Senhor Nderuete hae rami, mbaeta hae kuery

nguuete kuery pe ojapo vae ma Senhor pe r ojeguarua hae ojou vaipy


meme, mbaeta nguuete kuery pe hae kuery oapy r guay hae guajy
kuery eteve voi.
32 Rejapopa r ayvu amboaxa vae hae javi. Hiryve neremovei

r, ne neremboivei r guive.

Profeta ramigua rive hae mbaemo raangaa


mboetea rupi nhomoingoxe vae re ijayvua

13  Hae gui xapya rei pete profeta, hae vy mbaemo rexa


1

raua penembyte py oiko vy omombeu ma voi r hexa pyr


329 Deuteronmio13

e vy nhomondyipaar, 2 hae rire hexa pyr e vy nhomondyipaar


omombeu vaekue oiko r, te hae vae aipoei avi r: Jaa ke amboae


tuuete kuery ndajaikuaai teri vaekue pe ju jaiko, hei ramo ma
3 pendu pota eme profeta e vy mbaemo rexa raua ayvu. Mbaeta

Senhor Penderuete pendereko a, oikuaaxe vy anhet pa pendepya


hae penenhe hae javi py peayvu raea. 4 Senhor Penderuete rupive

anho r peiko, henonde pejererokyjea rupi r pendekuai. Pejapo r


hae ojapo uka vae, pendu r ijayvua, ixupe ae r peiko, hexe anho
r penhemboja. 5 Hae gui hae vae profeta e vy mbaemo rexa raua

ma pejuka r, Senhor Penderuete rovai nhomopua rupi ijayvu rire,


Egito yvy re escravo pendekuaiague gui penerenoare rovai ijayvu,
pendepeaxe vy Senhor Penderuete tape oeja vaekue gui. Hae rami
vy penembyte gui peipea r mbaemo vai. 6 Xapya rei nderyvy e vy

nderykey ndexy pia ae hae rami r ijayvu, nderay e vy nderajy,


nderayxy reayvu vae mbae, e vy neir ndee ae rejeayvua rami reayvu
vae te nhemi rupi ndereroayvu vy aipoei r: Jaa jaiko amboae tuuete
kuery pe ju, hae nunga ndee ne neramo kuery ma voi ndoikuaai vae
te, 7 amboae regua ndeyvry ikuai vae ruete raangaa pe ae, ndea gui

mombyry e vy haei rupigua, pendeyvy re mamo r rei, hei ramo ma


8 enhembotavy uka eme ixupe, endu pota eme, hexe ema eme guive

remboaxya rupi. Ndereraa jepe ukai r, nerenhomi r guive. 9 Hae rami


rgue py rejuka re. Ndee ranhei r ndepo reupi rejuka agu, hae gui
heta vae kuery hae javi ju r. 10 Pejapipa r ita py omano peve, mbaeta

Senhor Penderuete Egito yvy re escravo peikoague gui penerenoare


gui pendepeaxe rire. 11 Hae rami r Israel kuery hae javi omombeua

r oendu vy ojererokyje r okuapy, hae haekue ramigua mbaemo vai


ndojapovei r penembyte rupi.
12 Hae gui xapya rei amongue tet pendekoar Senhor

Penderuete ome vaekue rupi pendu r omombeua vy aipoea r:


13 Penderekoa py avakue heko vai vae ojeoi vy nhombotavypa tet

pygua kuery, Jaa amboae ruete ndajaikuaai vaekue pe jaiko hei


vae, 14 ea ramo pendu vy ma peikuaa pota por r, pexa pota hae

peporandu por r. Xapya rei hae rami ete mbaemo vai penembyte
rupi anhet ri oiko rae ramo 15 hae vae tet pygua kuery pejukapa

re kyxe py. Pemomba r hae py ikuai vaekue hae javi, mymba


kuery guive. 16 Imbae rei-reikue ma pemboatypa r tet mbyte py,

hae vy tet hae mbae rei-rei reve peapypa r Senhor Penderuete


pe mbaemo oapy vy omemby rami. Hae rami rire hae vae tet
mbaemo vaikueaty rive r o rakae r peve, ndojapoavei r guive.
17 Omomba pyr regua ne peteve topyta eme pendepo py, Senhor

penemboaxy nhombopaga ve agu poxya rupi, hae penderayvua rupi


penemboetave agu, peneramo kuery pe ouraague rami vy, 18 xapya rei
Deuteronmio13,14 330

Senhor Penderuete ijayvua pendu vy hae ojapo uka vaekue hae javi
pejapo ri ramo, a amboaxa vae ae, Senhor Penderuete renonde rupi
haevea ramigua anho pejapo agu.

Onhekyx rei e agu re ijayvua

14 
Senhor Penderuete ray kuery ae peiko. Hae nunga
1

rupi penhekyx rei eme, ne penderova katy ma voi penhop


eme omano vaekue kuxa pendepya vai vy. 2 Mbaeta pe kuery ma

Senhor Penderuete pegua ikya e vae pendekuai. Hae javi regua


yvy jave rupi ikuai vae gui Senhor pendeporavo vaekue ojeupe
guar.

Levtico11.147
3
Ne peteve ndapeui r ojeguarupy regua. 4 Povae mymba roo

anho r peu: vaka, vexai, kavara, 5 guaxu etei, guaxu puku, guaxu

mir, kavara kaaguy regua, antlope, vexa yvyty rupigua hae gamo.
6 Mymba ikuai vae regua ipyap mbyte rupi jao vae, hae oixuu jevy

vae ma haeve meme r peu agu. 7 Hae r povae ma ndapeui r:


mymba oixuu jevy vae anho, hae vy ipyap jao vae anho: camelo,
tapixi hae arganaz, oixuu jevy vaeri ipyap jao vae vy. Hae nunga
ma haeve vae r pendevy. 8 Poryko voi ndaevei, mbaeta ipoap jao

vaeri oixuu jevy vae guive vy haeve vae r pendevy. Hae vae
roo ndapeui r, hegue re voi pepoko eme.
9 Yy rupi ikuai vae gui ma povae regua r peu: ipepo hae

ipekue vae hae javi. 10 Hae r opa mbae ipepo e vae, hae vy

ipekue e vae ma ndapeui r. Haeve vae meme r pendevy.


11 Hae gui guyra jau agu haeve vae hae javi regua ma peu

r. 12 Hae r povae ma peu vaer e: taguato guaxu, quebrantosso,


taguato guaxu ye rupigua, 13 aor, taguato hae milhano, hae hae vae

regua ma guive r; 14 hae javi uruvu, hae hae vae regua ma guive r;

15 hae gui avestruz, urukurea, mbyju ye rupigua, taguato, hae hae


vae regua ma guive r; 16 hae gui mocho, bis, aka, 17 oko, abutre,

uruvu ye rupigua, 18 kuruka hae guyrax, hae hae vae regua ma


guive r; hae gui poupa hae mbopi.


19 Hae javi regua omyi hae ovevei vae ma guive r haeve vae

pendevy, peu vaer e. 20 Hae r guyra haeve vae hae javi regua ma

peu r.
21 Mymba omano rive vaekue ma ndapeui r. Haeve peme

agu amboae regua kuery peneret py ikuai vae pe hou agu, hae
vy amboae regua kuery pe pemboekovia agu, mbaeta pe kuery ma
Senhor Penderuete pegua ikya e vae.
Napembojyi r kavara ray ixy kamby py ae.
331 Deuteronmio14,15

Senhor peguar dzimo ome agu regua


22
Haevea rami kuerei r dzimo reme mbaemo ray renhot
vaekue aju guigua, maeta nhav mbaety rupi remono vae gui.q
23 Dzimo regua gui ma Senhor Nderuete renonde r reu, guery omo

agu oiporavoague py, mbaemo aju guigua, vinho, azeite, hae gui
nerymba vaka hae vexai kuery ray ypyi regua gui. Hae rami vy r
reikuaa Senhor Nderuete renonde rejererokyjea rupi reiko agu, reikovea
pukukue re. 24 Hae gui xapya rei henda Senhor Nderuete guery omo

agu oiporavoague mombyry ete ramo ndaevei r hae py reraa agu,


nderekoa gui mombyry ramo hae Senhor Nderuete ojou uka reta vaekue
reme agu, 25 hae ramo remboekovia r dzimo, hae hepykue perta

ndepo py reraa reve tereo henda Senhor Nderuete oiporavoague py.


26 Hae vae perta re ma rejogua r nenhe py remexe vae rei, vaka,

vexai, e vy vinho, oyu pyr irove vae, hae vy nenhe py remexea


rendua rami tema. Hae rami vy hae py, Senhor Nderuete renonde py ae
reu vy revya r ndero pygua kuery hae javi reve.
27 Hae rami te eipytyv e eme levita kuery neret mbyte ikuai

vae, pendeyvy rupi oyvyr ndojopyi rire. 28 Mboapy maeta opa nhav

ma dzimo hae vae maeta mbaemo aju regua remono vy neret py


ae r remo por. 29 Hae ramo levita kuery ou r hou agu (pendeyvy

rupi oyvyr ndojopyi rire). Ou avi r amboae regua kuery, tyre hae
imeve vae neret py ikuai vae. Okaru r okuapy hevyatmba peve,
Senhor Nderuete nemoingo por agu ndepo py rejapo vae hae javi py.

Oreveague omboguepaa agu ra pyguar re ijayvua

15 
Hae gui sete maeta opa nhav remboguepa kuerei r
1

ndevy oreveaague. 2 Po rami r rembogue: Neir kuery pe


mbaemo reiporuka vaekue hae javi rembogue r omboekovia agu


vaekue. Hae rami vy neremboekovia ukai r neir e vy nderyvy
kuery pe, rembogue agu Senhor oikuaa uka ramo. 3 Hae r amboae

regua kuery pe ma haeve remboekovia uka agu, hae r nderyvy


oiporu vy ogueraa vaekue ma neremboekovia ukavei r. 4 Hae rami vy

pendekuaia py iporiaukuei ikuai e agu, mbaeta opa mbae py Senhor


Penderuete penemoingo por r yvy penderekoar ome vaekue py,
5 xapya rei Senhor Penderuete ayvu pendu ri ramo, a amboaxa vae

hae javi pejapo ete agu. 6 Mbaeta Senhor Penderuete penemoingo por

re, aipoeiague rami vy. Hae ramo heta regua kuery pe peiporuka r
mbaemo, te hae kuery gui ma pe kuery ndapeiporui r mbaeve. Heta
regua re pendepoaka r, te hae kuery ma pendere ndaipoakai r.

q
14.22 Levtico27.3033, Nmeros18.21
Deuteronmio15 332

Levtico25.3538
7
Ndeyvyr Senhor Nderuete omeague rupi xapya rei nderekoa
rupi oiko r nderyvy iporiaukuei vae, neret o vae pygua. Hae ramo
ma ndepya rat eme, ne nerakte eme guive nderyvy iporiaukuei
pe. 8 Hae rami rgue py reipea r ndepo opa margua reiporuka agu

ixupe oata vae rei. 9 Enheangu ke amboae rami rei ndepya e agu,

aipore eme guive: Sete maeta ova ta ma, orevea nhamboguepa agu,
re eme, nderyvy iporiaui vae re rema vai vy ixupe mbaeve neremei
agu. Mbaeta hae rami r Senhor pe ojapukai r nderovai, hae ndere
o r rejejavya. 10 Remexeai py eme ixupe, ndepya re mbaemo

vai to eme remea py. Hae rami r Senhor Nderuete nemoingo por
r ndepo py rejapo vae hae rejapoxea hae javi py. 11 Mbaeta ikuai

re iporiaukuei yvy re. Hae nunga rupi aipoae ndevy: Eipea ndepo,
remexeai py reme agu nderyvy ojexavai reii vae hae iporiaukuei
ndeyvy re ikuai vae pe.

xodo21.111
12
Xapya rei pete nderyvy e vy nereindy hebreu regua ndevy
ovendea ramo ma mboapy meme maet pevei r remombaeapo. Hae
gui sete maeta py ma repoi ju r. 13 Ndea gui oo ma jave emondouka

rive eme mbaemo reraa uka e re. 14 Ixupe remexeai py eme


nerymba kuery regua, mbaemo moayaty gui, hae uva renhamiaty gui
guare. Senhor Nderuete nemoingo porague regua gui reme r ixupe.
15 Nemaendua ke Egito yvy re ndee voi escravo reikoague gui Senhor

Nderuete nerenoague re. A gui ma hae nunga amboaxa ndevy. 16 Hae

r xapya rei nerembiguai Xee ndaai r ndea gui hei r ndevy, mbaeta
nderayvu hae ndero pygua kuery voi, hae ndea py oiko por. 17 Hae

ramo mbaemo mombua py remombu r inambi ok py. Hae rami


rire nerembiguai ae r oiko rakae r peve. Hae rami ae avi r rejapo
nerembiguai kunha vae re. 18 Ndejeupe Haxy xee apoi agu ere eme,

mbaeta mboapy meme maet re ma ndevy ombaeapo rire mbyte rupi


etei ombaeapo vae repy re, Senhor Nderuete nemoingo por agu
rejapo vae hae javi py.

Lei mymba ray kuery oiko ypyi vaekue re ijayvua


19
Nerymba vaka e vy vexai ray oiko ypyi vaekue hae javi ma,
ava ri ramo remboaxa r Senhor Nderuete peguar. Vaka ray jypy
guare ma neremombaeapoi r, hae vexai ray jypy guare rague ma
nderejayai r. 20 Hae vae roo reu r Senhor renonde py ndero pygua

kuery reve. Maeta nhav r reu, henda Senhor oiporavoague py ae.


21 Hae rami te hae vae mymba re ivaikuea o ri ramo, hetyma vaikuei

333 Deuteronmio15,16

e vy oexa e vae mbae, hae vy amboae rami ivaikuea o ramo ma


neremei r Senhor Nderuete pe. 22 Hae vae ma neret py ae r reu.

Pe kuery vae regua haeve vae hae haeve vae te peu r joa py,
guaxu puku e vy guaxu etei roo peua rami. 23 Hae r huguykue ma

ndapeui re. Penho r yvy py yy rami.

Judeu kuery pegua ngaru mboapy regua ojapo agu re ijayvua

Pscoa ra regua
xodo23.14,15; 34.18; Levtico23.48

16 
Abibe jaxy re Pscoa ra ojeupity nhav pejapo r ngaru
1

Senhor Penderuete pegua. Mbaeta abibe jaxy py ae, pyvy


Senhor Penderuete penerenomba rakae Egito yvy gui. 2 Hae rami rire

Pscoa ra ojeupity jave Senhor Penderuete pe peme r penerymba


vaka hae vexai regua, Senhor guery omo agu oiporavoague py ae.
3 Hae vae jave py ma mbojape ombovu pyre ndapeui r. Sete ra re r

peu mbojape imbovua revegua e, jexavai regua, (mbaeta Egito yvy gui
pejepea pojava rakae), peikoa pukukue re penemaendua agu Egito yvy
gui pejepeaague ra re. 4 Sete ra re pendea py no r mbojape mbovua,

pendeyvy hae javi rupi. Hae rami avi jypya ra kaarukue xoo pejuka
vaekue ma topyta eme koguer. 5 Pscoa ra pyguar ne peteve

pejuka eme penderekoar Senhor Penderuete ome vaekue py, 6 hae

r Senhor Penderuete guery omo agu oiporavoague py ae r pejuka


Pscoa ra pyguar. Kaarukue, kuaray oike ma jave r pejuka, Egito
yvy gui pembaague hora ojeupity jave ae. 7 Pembojy vy peu r Senhor

Penderuete oiporavoague py ae. Hae gui kogue jevy peo r pendero


katy pejevy agu. 8 Mboapy meme ra re r peu mbojape imbovua

revegua e. Hae gui sete araa py ma Senhor Penderuete pe pejapo r


nhemboaty ikya e vae. Ne peteve ma napembaeapoi r.

Pentecostes ra regua
xodo23.16; 34.22; Levtico23.1521
9
Hae gui peipapa r sete semana peve. Mbaety rupi kyxe py mbaemo
aju pemono ypya ra guive sete semana peve r peipapa. 10 Hae vy

Senhor Penderuete pe pejapo r ngaru semanas regua. Pendepo py ae r


peme mbaemo pemexeai py, Senhor Penderuete penemoingo porague
rami. 11 Pevya r pekuapy Senhor Penderuete renonde py, penderay,

penderajy kuery, penerembiguai avakue hae kunhague reve, levita kuery


penderekoa py ikuai vae reve, hae gui amboae regua, tyre hae imeve
vae kuery pendea rupi ikuai vae reve, Senhor Penderuete guery omo agu
oiporavoague py ae. 12 Penemaendua ke Egito yvy re escravo pendekuaiague

re. Hae rami vy kovae ayvu oeja pyre re peikuaa pota r pejapo ete agu.
Deuteronmio16,17 334

Oguyi py ikuai agu regua


Levtico23.3343
13
Hae gui sete ra re pejapo r ngaru oguyi py pendekuai agu
regua, mbaemo pemoaymba ma jave, hae uva rykue penhamimba ma
rire. 14 Ngarua py pevya r, penderay, penderajy kuery, penerembiguai

avakue hae kunhague, hae gui levita, amboae regua, tyre hae imeve
vae kuery penderekoa py ikuai vae reve. 15 Sete ra re r ngaru pejapo

Senhor Penderuete pegua, Senhor oiporavoague py ae, mbaeta


Senhor Penderuete penemoingo por r mbaemo pemonoa hae
pendepo py pejapo vae hae javi py, opa mbae py perovya agu rami.
16 Hae rami py maeta nhav mboapykue-pykue pe kuery vae

regua avakue ikuai vae ojexa uka r Senhor Penderuete renonde,


oiporavoague py ae: ngaru mbojape imbovua revegua e vae regua
oikoa py, ngaru semanas regua, hae gui ngaru oguyi py ikuai agu
regua oikoa py. Opo py mbaemo ogueru reve anho r ojexa uka Senhor
renonde py. 17 Pete-te ome r ojouai rami, Senhor Tuuete omoingo

porague rami.

xodo23.69
18
Penderekoar Senhor Penderuete ome vaekue py pe kuery
regua ikuaia hae javi rupi pemo r nhomboayvu vaety hae huvixa
kueryr, heta vae kuery re oikuaa pota agu haevea rami. 19 Joe peikuaa

pota eme haeve ea rami rei. Pete peayvuve eme joegui. Pejopy eme
omemby, mbaeta omemby ombogue r hiarandu vae rexa hae
omboeko vai rive r heko por vae. 20 Haevea rami meme r peikuaa

pota, hae rami anhoi, peikove hae penderekoa agu pendeyvyr


Senhor Penderuete ome vaekue py. 21 Pemo eme yvyra taangaar

Senhor Penderuete pegua altar yvry. 22 Ne pemo eme ita Senhor


Penderuete ojou vai vae regua rive.

Tuuete raangaa mboeteare ombopagaa agu re ijayvua

17 
Hae gui vaka ray e vy vexai ipor e, ivaikue rei vae
1

ma peme eme Senhor Penderuete pe, mbaeta ixupe ramo


ojeguaru pyr. 2 Xapya rei pendea py penderekoar Senhor Penderuete

ome vaekue rupi pejou r ava e vy kunha te Senhor Penderuete


renonde teko vai rupi oiko vae, guexeve guar ojapo vaekue rupi e.
3 Hae vae nunga oo vy tuuete mboae pe rive r ikuai omboetea rupi,

hae vy kuaray, jaxy, hae vy yva re ojekuaa vae pe rei, xee ajapo
ukaague rami e. 4 Hae vae reko omombeua r pendu vy ma peikuaa

pota por r. Hae gui xapya rei anhet ete ri Israel kuery mbyte
haeve vae ojapo ramo 5 ava e vy kunha vae haeve vae apoare

335 Deuteronmio17

peraa r peneret rok peve, hae vy pejapipa r ita py omano peve.


6 Moko e vy mboapy hexaare omombeu ramo mae ma pejuka omano

agu rami ojejavy vaekue. Petei hexaare omombeu ramo nomanoi r.r
7 Hexaare ranhe r ita omombo ojuka agu. Hae gui ma heta vae kuery

hae javi r ojapi. Hae rami vy pendea gui peipea agu heko vai vae.s

Haxy ete vae re huvixa oikuaa pota kuaa agu re ijayvua


8
Hae gui mbaemo re reikuaa pota agu haxy ete ri ramo,
jojukaague re mbae, e vy mbaemo re ojerurea, joapo vaiague, e
vy amboae ramigua oikuaa pota ukaa py, hae ramo repu vy reo
r Senhor Nderuete oiporavoague py. 9 Hae vy rejexa uka r levita

regua sacerdote kuery hae nhomboayvu vaety hae jave py ikuai vae
pe. Hae kuery pe reporandu r omombeu r rejapo vaer. 10 Senhor

oiporavoague py ndevy ombovaiague rami r rejapo. Enhea ndevy


ojapo uka vaekue rejapopa agu. 11 Lei re hae kuery nemboeague rami

r rejapo. Ayvu ndevy omombeuague gui nderejepeai re, reiporu


kuaa regua katy, ne reiporu kuaa ea katy ma voi. 12 Hae gui ava

onhemboyvate rei vy Senhor Nderuete pegua sacerdote ayvu noendu


potai, ne nhomboayvu vaety ayvu ri ramo ma ojukaa r, Israel kuery
mbyte gui peipea agu mbaemo vai, 13 hae nunga heta vae kuery hae

javi oendu vy okyje agu, onhemboyvate ve agu rami.

Huvixaver omo mbyre rekor re ijayvua


14
Xapya rei yvy penderekoar Senhor Penderuete ome vaekue
py peva ma vy aipopeje r: Nhamo huvixave nhandere opena vaer,
hae javi regua nhandeyvry rupi ikuaia rami peje r. 15 Hae rami vy

penderuvixaver pemo r Senhor Penderuete oiporavo vae ae. Hae r


amboae regua ava penderyvy kuery regua e ma ndaevei pemo agu,
hae r Israel kuery vae regua anho. 16 Hae rami avi penderuvixave ma

ndaevei ojeupe guar kavaju omboetave agu, ne Egito yvy katy heta
vae kuery ogueraa jevy agu, kavaju ojouvexe vy. Mbaeta pendevy
Ndapejevyvei r kovae tape rupi hei vaekue Senhor. 17 Ndaevei

avi ojou reta agu guayxy jevyr, opya py tape por gui opia e agu.
Ndaevei guive ojeupe guar prata e vy ouro ojou reta agu.
18 Hae gui guenda opena atyr py oguapy ma vy ojeupe ae oguerova

r kovae lei kuaxia re ombopara vy. Hae vae ma levita regua sacerdote
kuerya py o vae. 19 Ngupive oguereko riae r, oikovea ra nhav

ogueroayvu agu. Hae rami vy oikuaa r Senhor Nguuete renonde


ojererokyjea rupi oiko agu, hae kovae lei re ayvu o vae hae javi rupi
omo por hae ojapopa ete agu. 20 Mbaeta hae vae ayvu ojapo r

r
17.6 Hebreus10.28 s
17.7 1Corntios5.13
Deuteronmio17,18 336

opya py guyvy kuery gui onhemboyvateve e agu, hae ojapo uka pyre
gui ojepea e agu, oiporu kuaa regua katy ne oiporu kuaa ea katy
ma voi. Hae rami vy Israel kuery mbyte huvixa o are agu, hae gui tay
kuery ju.

Sacerdote hae levita kuery peguar hae hekor re ijayvua

18 
Hae gui levita regua sacerdote kuery, hae levita kuery hae
1

javi ndoguerekoi r oyvyr Israel kuerya py. Hae kuery okaru


r Senhor pe oapy vy ome mbyre re, hae kuery peguar opyta vae
gui. 2 Oyvyr ma ndoguerekoi r guyvy kuery ikuaia rupi. Senhor ae

r hae kuery mbaer vaekue, hae kuery pe ijayvuague rami vy. 3 Hae

nunga rupi povae ma sacerdote kuery peguar heta vae kuery ome
vaekue regua, vaka e vy vexai kuery mbae. Sacerdote pegua ma
ijaxiy kgue, hae gui hay kgue hae hyekue. 4 Hae kuery pe peme

avi r jypygua mbaemo aju, uva rykue hae azeite iporgueve gui, hae
gui vexai rague jypy guare voi. 5 Mbaeta hae kuery ma Israel kuery hae

javi regua gui Senhor Penderuete oiporavo vaekue, Senhor rery rupi
ombaeapo agu, hae gui tay kuery ju, ra nhav reguar.
6 Hae gui xapya rei pete levita ou r guekoa pete tet Israel regua

vae rei gui. Opya py ombaeapoxeai hae javi rupi r ou henda Senhor
oiporavoague py. 7 Hae rami vy ombaeapo r Senhor Nguuete rery

rupi, guyvy kuery levita regua hae javi Senhor renonde opena okuapya
rami. 8 Hae vae hou vaer ma hae kuery pegua reve joo rami ae r,

mbaemo guekoa py ovendeague repy ryve omea r.

Imbaekuaa hae imbaevyky vae kuery rovai ijayvua


9
Hae gui yvy Senhor Penderuete omeague py peva ma vy
napenhemboei r hae pygua kuery haeve vae ojapoa rami pendekuai
avi agu. 10 Penembyte py toiko eme guive guay e vy guajy tata py

oapy vae, imbaekuaa vae, tenondegua mombeua, oexa kuaa vae,


ne imbaevyky vae ma voi, 11 onhemboe vaikue vae, ne omanogue

mboayvua, nhe vai revegua, ne omanogue pe oporandu vae ma voi.


12 Mbaeta hae nunga apoa ma Senhor pe r ojeguarupy meme. Hae

nunga hae kuery ojapo okuapya re ae Senhor Penderuete oipea rakae


penerenonde gui. 13 Opa mbae py heko por vae r peiko Senhor

Penderuete renonde. 14 Mbaeta yvy pejopy vaer vae regua kuery


ojapyxaka r okuapy tenondegua mombeua hae imbaekuaa vae kuery


re. Hae r pendevy pe ma Senhor Penderuete ndojapo ukai hae nunga.

Profeta yvate ete vae oiko agu re ijayvua


15
Penembyte gui Senhor Penderuete omoingo r pete profeta-
r, penderyvy regua xee rami guar ae. Hae vae re ma pejapyxaka
337 Deuteronmio18,19

r,t 16 mbaeta Horebe yvyty re penhemboaty pekuapya py Senhor


Penderuete pe pejerure vy Ndaevei Senhor Oreruete ayvu roenduve


agu, ne kovae tata tuvixa ete vae roexave agu, romano e agu, peje
vaekue. 17 Hae ramo Senhor aipoei xevy: Haevea rami hae kuery

ijayvu. 18 Hae rami r hae kuery pe xee amoingo r pete profeta-r


penderyvy kuery mbyte gui, ndee ramigua ae. Hae vae juru py amo r
xeayvu, hae kuery pe ju omombeu agu ixupe ajapo ukaague hae javi.
19 Xerery rupi xeayvu hae omombeu ramo ambopaga r ndojapyxaka

potai vae hae javi. 20 Ikuai avi r profeta kuery xerery rupi merami

ijayvu vaeri xeayvu namombeu ukaia vae, hae vy tuuete mboae rery
rupi ijayvu vae. Hae vae regua profeta kuery ma pejuka r. 21 Xapya

rei aipopeje r pendepya py: Mbaexa vy tu jaikuaa r Senhor gui e


aipoei r? 22 Peikuaa pota ke: Pete profeta Senhor rery rupi ijayvu te

ijayvuague ndojeupityi, ndoikoi ri ramo ma Senhor guigua e ae ijayvu.


Hae vae profeta ma onhemboyvatea rupi rive ijayvu rae. Pekyje eme
ixugui.

Nmeros35.915; Deuteronmio4.4143

19 
Senhor Penderuete yvy regua oipeapa vy ijyvykue pendevy
1

ju ome ramo hae kuery rekoague hae hoogue ikuai vae pejopy
vy hae py pendekuai ma rire, 2 hae jave py mboapy tet ju pembojao r

pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaekue mbyte rupi.u 3 Pejapo r

tape hae vae katy oo vaer, hae pendeyvyr Senhor Penderuete ome
vaekue pembojao r mboapy henda rupi, hae vae tet py jojukaare ma
guive r onhemi agu.

Nmeros35.2228
4
Povae nunga jojukaare haeve r hae vae tet py onhemi vy
oikove agu: oir ojukaxe reia py e, potae vy e ojuka vaekue anho.
5 Xapya rei amongue oo r oir reve kaaguy re xak ojaya agu. Hae

vy haxa py yvyra ojaya agu oity rat ramo hiy gui ferro o xapya ramo
oir omongarau rire omano r. Hae gui ijukaare oo vy onhemi r hae
vae tet py oo jepe agu. 6 Hae rami e r huguy repyar opya py ipoxy

reve jojukaare omonha vy oupity r tape ipuku-a rupi. Hae vy ojuka r,


omano agu rami e oiko te, jojukaxe reia py e rire. 7 Hae nunga rupi

aipoae mboapy tet peiporavo agu. 8 Xapya rei Senhor Penderuete


peneramo kuery pe ouraague rami vy ombotuvixave r pendeyvy, hae

t
18.1519 Profeta Moiss ramigua Senhor omoingo vaer ma Jesus ae (Atos3.2223,
7.37). u19.13 Jordo yak yvry hae kuery ova ypyague py mboapy tet ombojao
ma voi rakae (4.4143). Apy ma mboapy ju ombojao agu re ijayvu, hae javi vy mboapy
meme tet o agu jojukaare onhemi atyr.
Deuteronmio19,20 338

pendevy omemba r yvy ome r vaekue, 9 xapya rei hae ojapo


uka vaekue a amboaxa vae hae javi pejapo ramo Senhor Penderuete
peayvu, hae ra nhav ixuguigua tape rupi peiko agu, hae rami vy ma
mboapy tet ju r pejouve, mboapy ae ma vaekue ryve, 10 hae rami

pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaekue py heko por vae ruguy


omoa e agu, pendere o e agu tuguy omoague re opaga agu.

Nmeros35.1621
11
Hae gui xapya rei oiko r oir ndoayvui vy oity agu re
onhembopya vae. Hae vy hexe opu vy oinup vy ojuka r, hae gui
onhemi r pete tet peiporavo vaekue py. 12 Hae ramo hekoa ae pygua

nhomongeta vaety kuery omondouka r heruar, hae oguerua ma ramo


omboaxa r huguy repyar po py ojuka agu. 13 Hae vae re pema eme

pemboaxya rupi, Israel kuery mbyte gui peipea agu heko por vae
ruguy moare ojejavyague, pendekuai por agu.

Yvy jaoa hae mbaemo mombeua kuery re ijayvua


14 Erova eme neir kuery yvy markaa, ymagua kuery pendeyvy re
omo vaekue, yvy Senhor Penderuete penderekoar ome vaekue py.
15 Amongue teko vai, e vy jejavya ma guive r ojapo rire te

petei hexaare ndaevei hovai opu vy hekokue omombeu agu. Moko,


mboapy hexaare omombeu rire mae r peikuaa anhetgua.v 16 Xapya rei

joe amongue opu vy hekokue ramigua omombeu r teko vai ojapoague


rami. 17 Hae rami r mokove avakue joupe ijayvu vaekue ojexa uka r

Senhor renonde py, sacerdote hae nhomboayvu vaety kuery hae vae
ra ikuai vae renonde. 18 Nhomboayvu vaety kuery oikuaa pota por

r. Ijayvu riveague, guyvy rovai ijapuague ri oikuaa vy 19 hexe ojapo r


guyvy re ojapoxeague rami. Hae rami vy r peipea teko vai penembyte


gui, 20 amboae kuery oendu vy okyje agu, haekue ramigua ndojapoavei

agu penembyte rupi. 21 Joapo vaiare re pema eme pemboaxya rupi:


joekove oipeaague re peipea avi r hekove, joexa omombuague re


pemombu avi r hexa, nhoa omopague re pemop avi r ha, jopo
ojayaague re pejaya avi r ipo, e vy jopy ojayaague re pejaya avi r
ipy.

Joe opua r guar re ijayvua

20 
Hae gui penderovaigua kuery reve pepu agu peo vy pexa
1

r kavaju ry e vy karxa py ou vae pendegui hetave vae.


Hae rami te pekyje eme, mbaeta pendereve oiko Senhor Penderuete
Egito yvy gui penerenoare ae. 2 Joe pepu agu py peva ta ramo

19.15 Mateus18.16, 2Corntios13.1


v
339 Deuteronmio20

penerenonde sacerdote oo vy ijayvu r pe kuery pe. 3 Hae vy aipoei


r: Pendu ke, Israel kuery. A peva ta ma penderovaigua kuery reve


joe pepu agu py. Penhemondyi eme penekurax py. Pekyje eme,
peryryipa eme, napenderekorvei eme guive penderovai hae kuery ou r
pexa vy, 4 mbaeta Senhor Penderuete oo r pe kuery reve. Pendere vy

hae opu r penderovaigua kuery re, pendereraa jepe agu, hei r.


5 Hae gui yvatekueve ju pe kuery pe ijayvu r. Hae vy aipoei

r: Pe kuery vae regua mavae tu ngoor ojapo te nomboaxai teri


SENHOR peguar? Hae vae tojevy ju ngoo katy, joe opua py omano
ramo amboae ju omboaxa e agu. 6 Hae pe kuery vae regua mavae

tu uva tyr onhot vaeri hia nomonoi teri? Hae vae tojevy ju ngoo
katy, joe opua py omano ramo amboae ju omono e agu. 7 Pe kuery

vae regua mavae tu kunha re omendaxe vaeri nomendai teri? Hae


vae tojevy ju ngoo katy, joe opua py omano ramo amboae ju kunha
re omenda e agu. 8 Pe kuery vae regua mavae tu okyje raxa hae

ipya vava rei vae? Hae vae tojevy ju ngoo katy, tyvy kuery voi opya
py okyjea oendu avi e agu, hae vae opya py okyjea rami, hei r
yvatekueve heta vae kuery pe ijayvu vy. 9 Heta vae kuery pe yvatekueve

ijayvupa ma vy mae ma omo r xondaro kuery ruvixar hae kuery


renonde katy guar.
10 Hae gui amongue tet re pepu agu py peva ta ma vy

peporandu ranhe hae kuery reve pete rami pendekuai agu re.
11 Xapya rei pete rami ikuaixea rami penembovai, hae pendevy guet

rok oipea ramo ma hae pygua kuery hae javi pemombaeapo at r


penerembiguair. 12 Hae rami te pendereve pete rami ndaikuaixei

vy pendere opu ri ramo ma pejokopa r tet. 13 Hae ramo Senhor


Penderuete omboaxa r pendepo py. Hae pygua avakue ikuai vae ma


guive r pejuka r kyxe py. 14 Hae r kunhague, kyrgue, mymba kuery,

hae mbaemo tet py ikuai vae hae javi ma peraapa r penembaer.


Pe ae peiporu r penderovaigua kuery mbae rei-reikue pendepo py
Senhor Penderuete omboaxa vaekue. 15 Hae rami ae r pejapo tet

pendegui mombyry ikuai vae hae javi re, hae katyigua kuery pegua
e ramo. 16 Hae r amboae regua kuery pendepo py Senhor Penderuete

omboaxa vae ret py ma ne peteve ndapejai r oikove vy ipytu vae.


17 Hae rami rgue py Senhor Penderuete ijayvuague rami vy pemomba

ete r: heteu kuery, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu hae jebuseu


kuery, 18 hae kuery penemboe e agu haeve vae pejapo agu,

nguuete raangaa kuery pe ojapoa rami, mbaeta hae rami pejejavy r


Senhor Penderuete rovai.
19 Xapya rei pete tet pejoko r mbovy ra re rei e, hae kuery re pepu

r pendepoaka agu. Hae rami te pembovaipa rive eme yvyra hae vae rupi
ikuai vae haxa py peakeo vy, mbaeta hia haeve r peu agu. Pemboguai eme,
Deuteronmio20,21 340

mbaeta yvyra mbaety rupi ikuai vae ndau avakue teve, hae vae re pepu
agu? 20 Hae r yvyra hia peu e vaer ma haeve peakeo vy peity agu. Hae

vae py tet re pepu pekuapya vae rovai pemo r ijokoar, peitypa peve.

Oikuaa epy jojukaague ojaoi ukaa agu re ijayvua

21  Hae gui pendeyvyr Senhor Penderuete omeague py pete


1

tegue pejou xapya r mbaety py itui vae, hae ndapeikuaai r guive


mavae pa ojukaague. 2 Hae ramo nhomongetaa hae oikuaa pota vaety kuery

o r jogueruvy, hae vy omano vaekue ituia gui oa r pete-te tet ijyvry


rupi o vae peve. 3 Hae gui omano vaekue ituia katyive tet o vae pygua

nhomongeta vaety kuery ogueraa r pete vaka kunha nombaeapoi teri vae,
ne canga re voi nomoati teri vaekue. 4 Hae vae ogueraa r pete yvyugua

yy xyry oa yvy noikaraai, ne nonhotai teria py. Hae vae yvyugua py ae


r ojyryvi poka vaka kunha. 5 Hae gui Levi ramymino vae regua sacerdote

kuery ova avi r, mbaeta hae vae kuery Senhor Penderuete oiporavo
vaekue ojeupe ombaeapo agu, Senhor rery rupi jogueroayvu por, hae
ijayvua rupi oikuaa pota agu pete-te ojerurea hae jogueroapaague re. 6 Hae

gui nhomongeta vaety kuery tet omano vaekue ituia katyivegua hae javi
ma ojepoei r vaka kunha yvyugua py ojuka vaekue ry. 7Hae vy aipoei r

okuapy: Orepo e ae kovae ava ruguy omo vaekue, orerexa ndoexai guive
huguy omoa r. 8 Hae gui Senhor, emboaxy ndevygua Israel kuery, ndee ae

reraa jepe rire. Eja eme heko por vae ruguy omoague py jejavy opyta agu
ndevygua Israel kuery mbyte, hei okuapy ramo ojaoia r huguy omoague py
jejavy o vae. 9 Hae rami py penembyte gui peipea uka r heko por vae ruguy

omoague py jejavy o vae, Senhor renonde haevea ramigua pejapo vy.

Kunha escravo-r ogueraa pyre re ijayvua


10
Penderovaigua kuery reve joe pepu agu peo ramo xapya rei
Senhor Penderuete omboaxa r pendepo py, hae peraapa r escravo-
r. 11 Hae vy hae kuery mbyte xapya rei pete kunha ipor ete vae rexa

vy ndeae rei r hexe, hae reraaxe r nderayxyr. 12 Hae rami vy reraa


r ndero katy, hae oa ojayapa r oak re o vaekue, ojaya r opoap,


13 hae gui omboekovia r oao escravo-r peraa jave onhemondeague.

Ndero py ae r oiko, hae pete jaxy re ojaeo r nguu hae oxy re. Hae
vae rire mae ma rejoguereko r hexeve. Ndee ma ime r reiko, hae r
kunha vae ma nderayxy r. 14 Hae gui xapya rei ndevy pe r kunha

vae ndaevei rei ramo tove too hae ae ooxea katy rei. Ndaevei r perta
re revende agu, ereko axy eme guive, ndee ae ma remoyvyi rire.

Tay jypy guare peguar re ijayvua


15
Xapya rei pete ava omenda r moko kunha re. Pete ma
oayvuve r, hae r amboae ma ndoayvuive r. Hae vy guayxy mokove
341 Deuteronmio21,22

re tay r, hae ndoayvuive vae re ranhe r tay. 16 Hae gui guay kuery

pe mbaemo oguereko vae ombojaopaa ra py ma ndaevei r jypy guare


peguar oguereko vae oayvuve vae pia pe ome agu, ndoayvuive vae
pia pe rgue py, mbaeta hae vae ae tay jypy guare. 17 Ndoayvuive vae

pia pe ae tuu Jypy guare hei vy ixupe ome retave r oguereko vae
gui mokoguea vaekue. Kumumive jave py taya pe ae ojopy r jypy
guare peguar tuu oguereko vaekue.

Tay nhonhe rendu e vae re ijayvua


18
Xapya rei amongue oguereko r pete guay inhe rendu e hae
opu rei vae, nguu ne oxy ayvu ma voi noendu potai vae, tuu oinup te
ndoikuaa potai rive ae vae. 19 Hae ramo tuu hae ixy ojopy vy ogueraa r

tet pygua nhomongeta vaety kuery ikuaia py, guet rok py ae. 20 Hae

rami vy aipoei r hae kuery pe: Kovae oreray ma orere opu rei hae
norenhe rendui vae, ne ndojapyxakai oreayvua re. Opa mar rei oiko,
okauxe guive oikovy, hei r. 21 Hae ramo tet pygua avakue hae javi

ojapipa r ita py, omano peve. Hae rami vy penembyte gui peipea r teko
vai. Hae ramo Israel kuery hae javi oendu vy ojererokyje r okuapy.

Yvyra re omano vaekue oupi pyre oipeaa jevy agu re ijayvua


22
Xapya rei amongue ojejavy vy omano agu rami oiko r. Hae
ramo pejuka ma vy hetekue yvyra re peupi imoiny rire, 23 hetekue ndopytai

r yvyra re pyt mbuku re. Hae vae rave re pemboguejy hae pejaty.
Mbaeta yvyra re oupi pyre ma Nhanderuete ijayvu vaia vae oiko. Hae rami
vy re napemongya rei pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaekue.w

Okanhygue re ijayvua

22 
Xapya rei nderyvy rymba vaka e vy vexa okanhygue rexa vy
1

enhomi eme ixugui. Reme jevy r nderyvy pe. 2 Hae rami avi ija

ndea katygua e ramo, e vy rexa vaety e ramo ma ndero py ranhe eraa


rereko agu, nderyvy ogueraa agu ou r ixupe remboaxa jevy peve. 3 Hae

rami ae r rejapo hymba mburikai re, hae ijao re voi. Hae rami ae avi
r rejapo nderyvy omokanhy vaekue re rei, rejou ri vy. Ndaevei renhomi
agu. 4 Hae gui nderyvy rymba mburikai e vy vaka tape rupi hoa vaekue

rexa vy enhomi eme ixugui. Reipytyv re remopu vy.

Lei opa mbae rei regua


5
Kunhague nonhemondei r avakue pegua ao py, avakue ma voi
nonhemondei r kunha pegua ao py. Mbaeta hae ramigua ojapo vae rei
tema Senhor Nderuete ojeguarua meme.

21.23 Glatas3.13
w
Deuteronmio22 342

6
Tape rupi reoa rupi xapya rei rexa r guyrai raity yvyra re, e
vy yvy py, hae vae re guyra ray kueiry ikuai, e vy hupia, hae gui
tay kueiry ry, e vy hupia ry ixy o. Hae rami r ejopy eme ixy tay
kueiry reve. 7 Tove ixy too ooxea katy, eraa tay kueiry anho ndejeupe

guar, reiko por hae reiko pukuve agu.


8 Hae gui oor rejapo vy ijaoia rembe rupi rejapo r kora jojokoar,

xapya rei ijaoia gui amongue hoa ramo oo kuxa ndere o e agu
huguy omoague re repaga agu.
9 Ndeuvaty rupi enhot eme moko regua hayi, hay renhot

vaekue gui hia oiko vy haeve vae opyta e agu, hae remono
vaekue hae javi.
10 Yvy reikara agu eraa eme vaka mburika reve ir vae.

11 Enhemonde eme ao vexa rague guigua iperer vae reve ombojoa


pyre py.

Lei ombojeguaa agu regua


12 Ao puku renheova rembojegua r ijapy irundy vae py.

Lei itavy reia hae omenda vae pegua


13
Xapya rei pete ava omenda r kunha re, hae kunha vae reve
jogueroke ma rire ndaijaevei r hexe. 14 Hae rami vy omombeu r

itavy rei vaea rami, kunha vae re ijayvu rei vy. Hae vy aipoei r:
Kovae kunha re amenda te hexeve ajoguereko vy ndaexai kunhatai
teria hei ramo 15 kunha vae ru hae ixy ma kunhatai teria kuaa ukaar

ojou vy ogueraa r tet py nhomongeta vaety kuery ok py ikuaia py.


16 Nhomongeta vaety kuery pe kunha vae ru aipoei r: Kovae ava

re xerajy amomenda te kunha vae re hae ndaijaei vy 17 hexe ijayvu


oxmba agu rami. Hae vy xevy Nderajy ma kunhatai e rae hei.


Ko, apy ma o xerajy kunhatai teri oikoa kuaa ukaar, hei vy ajukue
oipyopa r tet pygua nhomongeta vaety kuery renonde. 18 Hae nunga

hae kuery oexa vy ime ojopy vy oinupmba r. 19 Hae rami vy ome


uka r cem hati vae prata guigua kunha vae ru peguar, Israel regua
kunhata vae rovai ijayvu rei rire. Hae gui kunha vae oiko r tayxy ae,
hae ime nomoxvei r oikoa pukukue re. 20 Hae rami avi anhet ae ri

kunhatai oikoa ndoexai ramo 21 hae pygua kuery kunha vae ogueraa

r tuu kuery rok peve, hae tet pygua avakue ojapipa r ita py omano
peve, Israel kuery mbyte oiko vaikue rei rire, itavy rei rae nguu ro rupi
teri oiko reve. Hae rami vy penembyte gui peipea r teko vai.
22 Hae gui xapya rei pete ava ojoua r kunha ome oguereko vae

reve onheno ramo. Hae vy mokove omano r, ava kunha reve onheno
vaekue, hae kunha vae te ae ma. Hae rami py peipea r teko vai
Israel kuery mbyte gui.
343 Deuteronmio22,23

23 Xapya rei pete kunhata ete teri omenda agu rami oiko, hae gui
pete ava tet py ojou vy ogueronheno r. 24 Hae ramo mokove peraa r

tet rok peve ita py pejapipa agu, omano peve. Kunha vae ma tet py
ndojapukaiague re r pejuka, hae r ava ma oir rayxy omoyvyiague
re. Hae rami py peipea r teko vai penembyte gui.
25 Hae r mbaety rupi ava ojou r kunha omenda agu rami oiko

vae, hae vy onhea vy ogueronheno r. Hae rami vy ava vae anhoi


omano r kunha ogueronhenoague re. 26 Hae r kunha vae re ma

mbaeve ndapejapoi r. Hexe ma no omano agu regua, mbaeta ava


vae ojapo oir rovai opu vy ojukaa rami, 27 mbaety py ojou rire. Kunha

omenda agu rami oiko vae ojapukai te ndaipoai heraa jepear.


28 Hae gui xapya rei pete ava ojou r kunhatai ete vaeri omenda

agu rami e teri oiko vae, hae. ojopy vy ogueronheno r. Hae nunga
ojoua ramo 29 kunha vae ru pe ava vae kunha reronhenoare ome r

cinqenta hati vae prata guigua. Ava omoyvyi rire kunha vae oiko
r tayxyr. Ne ndaevei r omox agu oikoa pukukue re.
30 Hae gui peteve ava ma voi nogueronhenoi r oxy ranga, nguu

rupa omongya e agu.

Nhemboaty ikya e vae py o agu ndaevei vae re ijayvua

23 
Avakue oayjo pyre e vy oembo aya pyre ma ndoikei r
1

Senhor pegua nhemboaty oaty py. 2 Omenda e vaekue pia


ma voi ndoikei r Senhor pegua nhemboaty oaty py. Ne hamymino


kuery dez-kue peve ikuai vae voi ndoikei r. 3 Amom hae Moabe pygua

kuery vae regua mavaeve voi ndoikei r Senhor pegua nhemboaty


oaty py. Ne hamymino kuery dez-kue peve ikuai vae voi ndoikei r,
rakae r peve te, 4 mbaeta hae vae kuery ndogueraai rire mbojape hae

yy penerovaex agu, Egito yvy gui peopa jave tape rupi peguataa rupi.
Hae rami rgue py perta re penderovai guar ogueru Beor ray Balao,
Mesopotmia re Petor guigua, pe kuery rovai ijayvu vai agu. 5 Hae rami

te Senhor Penderuete Balao ayvu noendu potai vy ojapo pendereroayvu


por agu rami ijayvu vai rgue py, penderayvu ete vy. 6 Hae vae regua

kuery reve pete rami pendekuai agu ndaevei pejapo agu, ne hae kuery
ikuai por agu rami ma voi, pendekuaia pukukue re, rakae r peve.
7 Hae r Edom pygua kuery ma peayvu e eme, penderyvy kuery ae

ramo. Peayvu e eme avi Egito pygua kuery, hae kuery yvy re amboae
regua rami pendekuai rire. 8 Hae vae ramymino kuery regua pete-te

oike r Senhor pegua nhemboaty oaty py.

Tekoa ikya e vae opyta agu re ijayvua


9Penderovaigua kuery re xondaro kuery opu agu ojeoi jave ma
penheangu r haeve vae hae javi gui. 10 Xapya rei pe kuery vae

Deuteronmio23 344

regua oiko r haeve vae pyvy otyy omondykya py. Hae rami vy
hae vae ojepea r pendekuaia gui. Ndopytai re hae py. 11 Hae gui

ko jevy kaaru ma jave ojau r yy py. Kuaray oike ma jave oike ju r


pendekuaia py. 12 Pendekuaia gui mombyryia py o r pete henda peo

agu. 13 Tembiporu rereko vae reve reraa avi r pete yvyra, reguapy

ma vy hae vae py rejoo agu yvy. Hae gui rejevy ta ma vy rejaty r


nderepoxi. 14 Mbaeta Senhor Penderuete oiko avi r pendekuaia mbyte

rupi, penderovaigua kuery gui pendereraa jepe hae penderepy agu.


Hae nunga rupi pendekuaia ma ikya e vae r opyta, pendere Senhor
haeve vae oexa vy pendegui ojepea e agu.

Escravo oo jepe vaekue, itavy rei vae hae


oiporuka pyre rekovia re ijayvua
15 Pete escravo opat gui ojava vy ndea py ri onhemi ramo
neremboaxa jevyi r ipat pe. 16 Ndea py ae toiko hae ae oiporavoague

py, pe kuery rekoa rupi ojou pora py ae. Pereko axy eme.
17 Israel regua rajy kuery taikuai eme taangaa pegua itavy rei vae, ne

Israel regua ray kuery ma voi taikuai eme hae rami.x 18 Senhor Penderuete

pegua opy ndaperui r itavy rei vae repykue, ne ava itavy rei vae repykue
voi, penhemboayvuague pejapopaa regua peme agu te ae ma. Mbaeta
hae vae mokove repy ma Senhor Penderuete ojeguarua meme.
19 Nderyvy pe mbaemo reiporuka rire emboekovia uka retave eme,

perta, tembiu, e vy mbaemo rei, hae nunga oiporukaa vy hekovia


ojopyave aty te. 20 Amboae regua kuery pe mbaemo reiporuka vy haeve

r remboekovia uka retave agu. Hae r nderyvy pe ma mbaemo


reiporuka vy emboekovia uka retave eme, Senhor Nderuete nemoingo
por agu ndeyvy rea rupi mbaemo rejapo vae hae javi py.

Mbaemo ojapo agu re onhemboayvu okuapyague


21 Senhor Nderuete pe mbaemo rejapo agu re renhemboayvu ri
vy emboare eme rejapo agu. Mbaeta Senhor Nderuete nembopaga
r, hae ndere ae o r rejejavya. 22 Hae rami avi mbaemo rejapo

agu re nerenhemboayvui rire ma ndere no r rejejavya. 23 Enhea

ndeayvuague rejapo ete agu, mbaeta ndejuru py ae Senhor Nderuete


pe rejapoxeai py ndeayvu rire.
24 Neir mbae uvaty rupi reaxa vy haeve r uva reuxea rami reu

agu nerevyat peve, te eraa eme ajaka py. 25 Hae rami ae avi neir

mbaety rupi reaxa vy haeve mbaemo aju reipoo agu, te kyxe py


nderejayai r imbaety rupi.

x
23.17 Hae jave py itavy reia r amboae regua kuery ruete raangaa pegua templo py
(1Reis14.24).
345 Deuteronmio24

Omenda vae ojao r guar re ijayvua

24 
Xapya rei pete ava kunha vae ojou vy omenda r hexe,
1

te kunha vae re haeve vae ojou rire ndojou porvei r.


Hae rami vy ojao agu regua ombopara vy kunha vae po py ome
ma vy mae ma omondouka r ngoo gui.y 2 Hae gui xapya rei hoo gui

kunha vae oo rire amboae ava re ju r omenda. 3 Hae gui hae vae

ju ndoayvuvei vy ojao agu regua ombopara vy ipo py ome ma vy


omondouka ju r ngoo gui, hae rami e vy mokoa ava guayxyr
ogueraa ma rire omano r. 4 Hae gui ime jypygua imondoukaare

ma ndaevei r ogueru ju agu guayxyr omongya ma rire, mbaeta


Senhor pe ojeguarua ae r. Pejapo eme pendeyvyr Senhor Nderuete
ome vaekue re jejavya o agu rami.

Lei nhomboaxya rupi ikuai agu re ijayvuague


5 Ava omenda ramoi vae ma joe opu agu katy oo e te haeve,
ne napemopenai r mbaeve rei re. Pete maeta peve toiko ngoo py ae,
guayxyr ogueraa vaekue ombovya agu.
6 Ndevy amongue oreve ramo eraa eme moko ita mbaemo raygue

monguia oguereko vae, ne ita hirygua eraa eme, mbaeta hae rami
reipea rgue oikove agu.
7 Xapya rei amongue imonda r guyvy Israel regua vae re escravo-

r, e vy ovende vaer. Imondaague peikuaa ramo tomano. Hae rami


vy r penembyte gui peipea teko vai.
8 Penheangu ke mbaeaxy lepra gui, hae penhea levita regua

sacerdote kuery penemboea pejapopa agu. Penhea hae kuery pe


ajapo ukaague rami pejapo agu. 9 Penemaendua ke Miri re Senhor

Penderuete ojapoague re, tape rupi Egito yvy gui peopa jave.z
10 Neir pe mbaemo reiporuka ri vy eike eme hoo py hekovia

reno agu. 11 Repyta r oka py, hae r mbaemo poruare ae r ogueru


hekovia reraa agu.a 12 Hae rami te hae vae ava iporiaukuei ri ramo

ndaevei hekovia rereko agu pyt mbukukue re. 13 Kuaray oikei jave

ixupe reme ju r ao puku reraa vaekue hae vae py onheov agu, hae
ramo ndereroayvu por r. Hae ramigua ma Senhor Nderuete renonde
Ndereko pora hei r.
14 Ereko axy eme nerembiguai iporiaukuei ojexavai vae, nderyvy

aei e vy amboae regua ndeyvy re nderekoa py oiko vae. 15 Hira py

y
24.1 Mateus5.31, 19.79 z24.9 Moiss reindy Miri ma hovai ijayvu rire Nhanderuete
omombaeaxy lepra py (Nmeros12.910). a24.913 Hae kuery reko rami vy amongue
oir pe mbaemo oiporuka ramo iporukaare pe ir ogueraa uka r mbaemo, oiporu vae
hekovia ome ju peve guar.
Deuteronmio24,25 346

por ixupe reme r ombaeapoague repy, kuaray oike e teri reve,


mbaeta iporiaukuei vy oipota oikove agu. Hae rami e r Senhor pe
hae ojapukai r nderovai, hae ndere o r jejavya.
16 Tuu kuery ndapejukai r tay kuery ojejavyague re, ne tay kuery

ma voi ndapejukai r tuu kuery ojejavyague re. Pete-te omano r hae


ae ojejavyague re.
17 Eikuaa pota por e eme amboae guigua hae tyre kuery. Eraa

eme imeve vae ao ixupe reiporuka vaekue rekovia. 18 Nemaendua

tema Egito yvy re escravo pendekuaiague re, hae Senhor hae gui
pendereraa ague re. Hae nunga rupi ae ajapo uka ndevy hae rami agu.
19 Nembaety py mbaemo aju remono jave pete jokuaa re nderexarai ri

vy ejevy eme rejopy nho agu. Topyta amboae regua, tyre hae imeve vae
peguar. Hae ramo Senhor Nderuete nemoingo por r ndepo py rejapo
vae hae javi py. 20 Azeite remondopa ma rire ejevy ju eme remondove agu

hak gui. Topyta amboae regua, tyre hae imeve vae peguar. 21 Hae

gui uvaa reipoopa ma rire ejevy ju eme reipoove agu. Hembyrekue topyta
amboae regua, tyre hae imeve vae peguar. 22 Nemaendua Egito yvy re

escravo pendekuaiague re. Hae nunga rupi ajapo uka ndevy hae rami agu.

Nhombopagaa py nhonup agu re ijayvua

25 
Xapya rei moko jogueroa vy jogueraa r oikuaa pota vaety
1

kuerya py. Hae ramo oikuaa pota vy omboeko por r haevea


rami oiko vaekue, hae ombopaga r haevea rami oiko vaekue.
2 Xapya rei haevea rami oiko vaekue pembopi agu rami ri oiko ramo

nhomboayvu vaety omonheno uka, hae gui oinup uka r guenonde


py, mbovykue pa ojapo vaiague re oinupa oikuaa rami. 3 Quarenta-

kue pevei r peinup, hae vae ryve ndaevei peinup agu, mbaeta
penderyvy peinupve ri vy pemoyvyi r penerenonde.
4 Vaka mbaemo aju moaya rupi ombaeapo vae ma pejokua eme

ijuru rupi.b

Guykey rayxykue re omenda agu re ijayvua


5
Xapya rei joegua meme joa py oiko, hae pete omano r tay e
re. Hae ramo omano vaekue rayxy nomendai r amboae re, ngoo pygua
re ae e vy. Hovaja ae guayxyr ogueraa vy omenda r hexe, hexe tay
agu hovaja rekor oeja pyre rami vy.c 6 Hae gui kunha vae re jypyi

taya omboery r guykey omano vaekue rery rupi, hery okanhy e agu
Israel kuery mbyte gui.
7 Hae r xapya rei ngovaja re tyvy nomendaxei ri ramo kunha vae

oo r tet rok py nhomongeta vaety kuery ikuaia py. Hae vy aipoei

b
25.4 1Corntios9.9, 1Timteo5.18 25.5 Mateus22.24, Marcos12.19, Lucas20.28
c
347 Deuteronmio25,26

r: Xerovaja xere ndatayxei guykey rery o ae agu Israel kuerya rupi.


Xereve ndojapoxei hovaja ojapo agu vae, hei r. 8 Hae ramo het

pygua mongeta vaety kuery oeno uka r ava vae, ixupe ijayvu agu.
Hae gui ndoipotai vy Ndaraaxei ae hei ramo 9 hovaja kunha ou ju

r nhomongeta vaety kuerya py. Hae vy ipy gui omboi r ngovaja py


regua, hae onyv r hova re. Hae rami vy Hae rami r ojapoa ava
guykey rekovia ndatayxei vae re hei r. 10 Hae rami rire ava vae ro

pygua kuery pe Ipy rei vae regua ea r Israel kuerya rupi.


11 Xapya rei moko ava joe opua py pete vae rayxy ova r ome

oepy agu hovaigua po gui. Hae rami vy okuave vy ojopy r hako rupi.
12 Hae ramo ma pejaya r ipo. Hexe pema eme pemboaxya rupi.

Levtico19.35,36
13
Ndevoxa py eraa eme ipoyia joo rami e vae: pete tuvixave vae,
hae r amboae kyrve vae. 14 Hae ndero py ereko eme hyru joo rami e

vae: pete tuvixave vae, hae r amboae kyrve vae. 15 Tei regua rereko

r opejaa agu, haeveai ramigua anho, hae hyru haeveai ramigua


anho avi. Hae rami vy reiko pukuve agu ndeyvyr Senhor Nderuete
ome vaekue py. 16 Mbaeta hae ramigua teko vai ojapo vae hae javi

ma Senhor Nderuete ojeguarua meme.

Amaleque kuery omokanhymba agu re ijayvuague


17
Penemaendua ke Egito yvy gui peopa jave Amaleque kuery
pendere ojapo vaiague re tape rupi. 18 Mbaeta tape rupi pendeporiau

hae penekangy reve peguata jave hae kuery ova xapya vy opu
okuapy takykue penekangykueve peju vaekue re, Nhanderuete renonde
ojererokyjea rupi e. 19 Hae nunga rupi pendeyvyr Senhor Penderuete

ome vaekue py pendekuai ma ramo hae ome r pepytuu agu


penderovaigua kuery pendeyvry rupi ikuai vae hae javi gui. Hae ramo
pemokanhymba r Amaleque kuery, hae kuery re imaenduaave agu
rami e, yva guy rupi rei. Penderexarai eme ke.

Mbaemo aju oiko ypyi vaekue re ijayvua

26 
Hae gui pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaekue
1

py reva vy hae py nderekoa ma vy 2 rejopy r mbaemo aju


remono ypyi vaekue, ndeyvy gui oiko vaekue regua iporgueve. Hae
vae ma pete ajaka py remo vy reraa r henda Senhor Penderuete
guery omo agu oiporavoague py. 3 Hae gui reo r sacerdote hae vae

jave o vaea py. Hae vy aipore r ixupe: A Senhor Nhanderuete


pe amombeu por, yvy nhaneramo kuery pe ome agu oura reve
ijayvuague py xerekoa maa, peje r. 4 Hae ramo ndepo gui sacerdote

ajaka ojopy vy omo r Senhor Nderuete pegua altar o vae rexei. 5 Hae
Deuteronmio26 348

gui ma Senhor Nderuete renonde py renhemombeu por vy aipore r:


Xeramo ma arameu regua oiko rakae. Hae vae ma omano raii ma vy
oo Egito yvy re. Hae py ju amboae regua rami oiko rakae ngoo pygua
kuery mboapyi vae reve. Hae gui ixugui oiko pete regua hetave hae
imbaraetekueve, hae py ae. 6 Hae rami te Egito pygua kuery orembojaru

hae orembojexavai rei vy oremo rombaeapo raxa agu rami. 7 Senhor


oreramo kuery Ruete pe rojapukai ramo oreayvua oendu vy oikuaa pota


rojexavaia, rombaeapoa hae oremoingo axya re. 8 Hae rami vy Egito

yvy gui Senhor orereno opo oupi py opoakaa oexa uka reve, hae
nhomondyipaar ojapo reve, mbaemo kuaa ukaar hae hexa pyr reve.
9 Apy ju orereru vy kovae yvy ome orevy, kamby hae ei oata ea.

10 Hae gui ma, a ma aru mbaemo aju jypy guare iporgueve vae yvy

ndee Senhor xevy reme vaekue guigua, re r. Hae rami vy Senhor


Nderuete renonde ajaka remo vy rejeroa r henonde. 11 Hae gui

rerovya r mbaemo por Senhor Nderuete ndevy ome vaekue hae


javi, ndero pygua kuery pe, hae nderekoa py levita hae amboae regua
ikuai vae pe guive.

Dzimo ome kuaa agu re ijayvua


12
Hae gui mboapy maeta py dzimo reme ojeupity nhav
dzimo-r rembojaopa ma rire reme r levita kuery pe, amboae yvy
guigua, tyre hae imeve vae kuery pe, nderekoa rupi hae kuery
okaru vy hevyat okuapy agu. 13 Hae vy Senhor Nderuete renonde

py aipore r ixupe: Ndevy peguar amboaxa vaekue xero gui ano vy


levita kuery pe ame, amboae guigua, tyre hae imeve vae kuery
pe, xevy rejapo uka vaekue hae javi rami vy. Rejapo uka vaekue ne
peteve ndajapo ei, peteve re ndaxerexarai. 14 Dzimo gui ma xee

ndaui xepya vai jave, ne ruxi ma voi nanoi xevy haeve vae aiko
reve, namboaxai guive oo omanogue ituia py o agu. Xee anhe rendu
Senhor Xeruete. Xevy ojapo uka vaekue ajapopa ma. 15 Ema yva re

neamba ikya e vae oa gui, hae vy emoingo por ndevygua Israel


kuery, hae yvy oreramo kuery pe reuraague rami orevy reme vaekue,
yvy kamby hae ei oata ea, re r.

Onhe rendu agu re ijayvua


16
A gui ma pendevy Senhor Penderuete ojapo uka kovae ayvu
oeja vaekue hae oipotaa. Pemo por pendejee, hae pejapo pendepya
hae penenhe hae javi py. 17 Ange Senhor oikuaa uka Penderuete oikoa

regua, hae ixuguigua tape rupi, hae oayvu oeja vaekue rupi pendekuai
agu, hae gui ojapo uka vaekue hae nhomongetaa rupi, hae ijayvua
re pejapyxaka agu. 18 Ange Senhor pendevy oikuaa uka avi ixupegua

pendekuai agu, pendevy aipoeiague rami vy, hae ojapo uka vaekue hae
349 Deuteronmio26,27

javi rupi pendekuai agu. 19 Hae rami r hae javi regua Senhor omoingo

vaekue gui penemboyvateve r, hae kuery gui pendererovyaave,


penemboeteave hae pendejou porave agu, hae Senhor Penderuete
pegua ikya e vae peiko agu, aipoeiague rami vy hei Moiss.

Mboapykuea ma Moiss ijayvuague


Omboetea rupi lei ita re ombopara ukaague

27  Israel
regua nhomongeta vaety kuery reve Moiss ijayvu heta
1

vae kuery pe. Hae vy aipoei:


Pejapopa ke kovae ojapo uka pyre a pendevy amombeu vae. 2 Peaxa

r Jordo yak rovai re pendeyvyr Senhor Penderuete ome vae katy


peo vy. Yak peaxaa rave pemo r ita tuvixakue, hae cal py pemoximba
r. 3 Peaxapa ma rire hae vae ita re pembopara r kovae lei re ayvu o vae

hae javi, hae rami vy peva agu pendeyvyr Senhor Penderuete ome
vaekue py. Hae vae yvy ma kamby hae ei oata ea, Senhor peneramo
kuery Ruete ijayvuague rami vy. 4 Kovae ra aipoae Jordo yak rovai re

peaxa ma vy Ebal yvyty re ita pemo agu, hae pemoximba r cal py.
5 Hae py Senhor Penderuete pe pejapo r pete altar ita gui. Hae vae re

ndapeiporui r tembiporu ferro guigua. 6 Ita pejou vaekue py rive r pejapo


altar Senhor Penderuete peguar. Hiry peapy r mbaemo peme vae.


7 Peme avi r pete rami pendekuaia regua hae py. Hae rami vy pekaru

hae pevya r Senhor Penderuete renonde. 8 Hae vae ita re pembopara r


ayvu kovae lei re o vae hae javi, ojekuaa por agu rami hei.
9 Hae gui levita regua sacerdote kuery reve Moiss ijayvu vy aipoei

Israel kuery hae javi pe:


Israel kuery, pekyrirmba ke pendu agu! A gui ma Senhor
Penderuete pegua ete r peiko. 10 Hae nunga rupi penhe rendu Senhor

Penderuete, hae pejapopa ojapo uka hae ayvu oeja vaekue a pvy
amombeu vae.

Ebal yvyty ry gui ayvu vai omombeua agu re ijayvuague


11Hae
vae ra Moiss ojapo uka heta vae kuery pe. Hae vy aipoei:
12
Jordo yak rovai re peaxa ma rire povae kuery ikuai r Gerizim
yvyty ry jogueroayvu por agu: Simeo, Levi, Jud, Issacar, Jos hae
Benjamim regua. 13 Hae r povae kuery ma ayvu vai mombeuar r

ikuai Ebal yvyty ry: Rben, Gade, Aser, Zebulom, D hae Naftali regua.
14 Hae gui levita kuery ijayvu at r Israel kuery hae javi pe. Hae

vy aipoei r:
15 Ayvu vaipy r oiko ava taangaar onhop e vy, mbaemo ryku gui

ojapo vy hi py omopu vae. Hae nunga ojapo kuaa vae rembiapo te


Senhor pe r ojeguarupy meme.
Deuteronmio27,28 350

Hae ramo heta vae kuery hae javi ombovai vy Haeve vae hei r
okuapy.
16 Aipoei avi r: Ayvu vaipy r oiko oxy e vy nguu nomboetei vae.

Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.


17 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko oir yvy markaa oguerova vae.

Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.


18 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko hexa pyxo ve vae tape ojavy agu

rami ojapo vae.


Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.
19 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko mombyry guigua, e vy tyre hae

imeve vae mbae oipea vae.


Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.
20 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko oxy ranga reve onheno vae, nguu

rupa omongya rire.


Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.
21 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko mymba reve itavy vae.

Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.


22 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko gueindy reve, nguu rajy e vy oxy

memby reve onheno vae.


Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.
23 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko guaixo reve onheno vae.

Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.


24 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko oir nhemi rupi ojuka vae.

Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.


25 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko amongue omemby ojopy vae heko

por vae ojuka agu.


Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.
26 Aipoei r: Ayvu vaipy r oiko kovae lei re ayvu o vae nomboetei

vy ndojapoi vae.
Heta vae kuery ombovai vy Haeve vae hei r.d

Levtico26.313; Deuteronmio7.1226

28 
Hae gui Senhor Penderuete ayvu re pejapyxaka por vy
1

hae ojapo uka vaekue a amombeu vae pejapopa ri ramo


Senhor Penderuete penemboyvate r yvy jave re ikuai vae ryve.
2 Senhor Penderuete penhe rendu ramo pendere ombou r kovae ayvu

por hae javi, pe kuery re ojeupitypa r. 3 Ayvu pormby r peiko


tet py hae penembaety rupi. 4 Ayvu pormby r ikuai kyrgue pereko


vae, mbaemoa pendeyvy gui oiko vae, hae penerymba kuery vaka hae
vexai tayia. 5 Ayvu pormby r peiko hyru py mbaemo aju pemonoa,

27.26 Glatas3.10
d
351 Deuteronmio28

hae mbojaper pemoapomoa py. 6 Ayvu pormby r peiko peike hae pe


ju maa hae javi py. 7 Senhor ojapo r penerenonde py penderovaigua


kuery pendere opu vaekue oitypaa agu rami. Pete tape rupi
penderovai ou vaekue ri sete tape rupi ju r ojava jogueravy pendegui.
8 Senhor ombou r mbaemo aju pemo poraty o por agu, hae opa

mbae pendepo py pejapo vae voi. Hae rami vy penemoingo por r


pendeyvyr Senhor Penderuete ome vaekue py. 9 Senhor ojeupe

guar penemoingo r ikya e vae regua, pendevy ouraague rami vy,


Senhor Penderuete ojapo uka vaekue pejapo, hae ixuguigua tape rupi
pendekuai ramo. 10 Hae ramo yvy regua kuery hae javi Senhor guery

rupi penerenoa oexa vy okyjepa r pendegui. 11 Senhor opa mbae


r ome pvy: kyrgue perekoa py, penerymba kuery tayia py, hae
pendeyvy gui mbaemo oikoa py, Senhor pendeyvyr ome agu re
peneramo kuery pe ouraague py ae. 12 Senhor oipea r yva mbaemo

por ombou agu, hira py por yvy re ombooky agu, pendepo py


mbaemo pejapo vae hae javi py penemoingo por agu. Hae ramo
heta regua pe mbaemo peiporuka r te pe ma ndapeiporui r hae
kuery mbae. 13 Senhor penemo r hae kuery akr, tuguair ve.

Hae ramo hirykuei r pendekuai, iguy rupi rive, xapya rei Senhor
Penderuete ojapo uka vaekue a amombeu vae pejapopa agu pemo
ramo. 14 Pejepea eme peteve ayvu a ajapo uka vae gui, pendeaxua re

ne pendeaxua ea re ma voi, tuuete mboae kuery re rive peaxa vy hae


kuery pe pendekuai e agu.

Levtico26.1445
15
Hae rami te xapya rei Senhor Penderuete napenhe rendui vy,
ojapo uka vaekue hae ayvu a amombeu vae hae javi ndapejapoi ramo,
pendere ou r kovae ayvu vai hae javi, pendere ojeupitypa r. 16 Hae

ramo ayvu vaipy r peiko tet py hae penembaety rupi. 17 Ayvu vaipy

r peiko hyru py mbaemo aju pemonoa, hae mbojaper pemoapomoa


py. 18 Ayvu vaipy r ikuai kyrgue pereko vae, mbaemoa pendeyvy gui

oiko vae, hae penerymba vaka hae vexai kuery tayia. 19 Ayvu vaipy r

peiko peike hae pe ju maa hae javi py.


20 Pendere Senhor ombou r ayvu vai penemo vaiar hae pendere

opu vae mbaemo pejapoa hae javi py, penemomba r pekanhymba


xapya peve, teko vai pejapoa rupi xegui pejepeaague re. 21 Senhor

ombou r mbaeaxy vaikue pendere oja vaer, pendeyvyr pejopy


agu katy peoa vae omomba peve. 22 Senhor pendejuka r mbaeaxy

vaikue py, pire raku, ai ipeupa vae, kuaray aku raxa vae, pirupa
vae, humbaa hae hatmba reia py. Hae nunga penemoingo axy r
pekanhymba peve. 23 Yva peneak ry rupi o vae ma overa vae rami

r onhemboty, hae yvy pepyra ma ferro rami r hatmba. 24 Pendeyvy


Deuteronmio28 352

rupi oky rgue py Senhor ombou r yvy kui hae tanhimbu rive. Yva
gui hae nunga anho hoa r pendery penemomba peve. 25 Senhor

pendereity r penderovaigua kuery renonde rupi. Pete tape rupi hae


kuery rovai peju rire te sete tape rupi ju r pejavapa hae kuery gui.
Hae vy yvy jave regua ikuaia rupi pendekuaa r ojeguaru reia rami.
26 Penderetekue opyta r guyra yvate rupi oveve vae hae mymba yvy re

ikuai vae rembiur rive. Hae nunga mondyiar ndoikoi r. 27 Senhor

penembojexavai r ai vaikue Egito pyguare regua py, tyepy peu, temo


hae ai vaikue py, ndapekueravei agu rami. 28 Senhor penembojexavai

r peneak vai reia py, napemaveia hae pendepya eta reia py. 29 Hae

ramo kuaray mbyte te pekuave rei r peovy, pyt rupi oexa e vy


okuave rei ovy vae rami. Hae rami vy ndapeiko porvei r. Hae
rami rgue py peikoa pukukue re pejexavai r, penembae rei-rei re
imondapaa riae r. Hae avave rei napendereraa jepeai r. 30 Pete kunha

re pemenda te hexeve amboae ava onheno r. Penderor pejapo te


hae py ndapeikoi r. Uva penhot te napemonoi r. 31 Penerymba

toro ojukaa r pexaa py, te hookue ndapeui r. Pendegui penerymba


mburikai re imondaa r, hae ndojevyvei r pendea py. Penerymba
kuery vexai ogueraa ukapaa r penderovaigua kuery pe. Hae avave rei
napendereraa jepeai r. 32 Penderay hae penderajy kuery omboaxapaa

r amboae regua kuery pe. Hae nunga penderexa py ae pexa rire


penemaenduaa rupi pejexavai rei r ra nhav. Hae rami te pendepo
py mbaeve ndapejapo kuaai r. 33 Pendeyvy rupi pembaeapoague gui

mbaemo aju oiko vaekue ma pete vae regua kuery peikuaa e vae
houpa r. Hae vy penembojexavai hae penembojeroa rei r ra nhav.
34 Hae ramo peneak vaipa r mbaemo vai ete pexa rire. 35 Senhor

penembojexavai r ai vaikue karu penerenapy hae peneretyma re o


vae py. Hae vae gui ma ndapekueravei r, pendepy guive pendeapyte
peve.
36 Hae gui Senhor pendereraa uka r penderuvixaver pemo

vaekue reve, pexa vaety e regua kuery pe, ne pe ne penderu


kuery ma voi ndapeikuaai vae regua pe. Hae py pendekuai r amboae
tuuete kuery yvyra hae ita gui rive ojapo pyre pe. 37 Hae javi regua

ikuaia rupi Senhor pendereraa ukaague rupi hae kuery onhemondyi


r pendegui, pendere ijayvu hae pendejojai rei r okuapy. 38 Mbaety

rupi mbaemo ray penhot reta te mbovyi r pemono, tuku houpa


ramo. 39 Uva voi penhot reta vy pepena pori te ndapeyui r hykue,

ne napemonoi r hia, haxoi houpa ramo. 40 Pendeyvy hae javi


rupi azeitonay ikuai te azeite ndaperekoi r pendejee peikyty agu,


hia okuipa r. 41 Penderay hae penderajy kuery pereko te pendereve

ndopytai r, escravo-r ogueraapaa r. 42 Pendeyvy re yvyra ikuai hae


ijaju okuapy vae tuku-karu houpa r. 43 Penembyte py amboae regua



353 Deuteronmio28

ikuai vae yvateve r ojeoivy, hae r pe ma peneyvyve r pejeoivy.


44 Hae kuery mbaemo oiporuka r pendevy, te pe ma ndaperekoi

r hae kuery pe peiporuka agu. Hae kuery ikuai r peneak, hae r


pe ma peiko r huguai. 45 Kovae ayvu vai hae javi ou r pendery.

Penembojexavai rei r, pendere ojeupitypa vy penemokanhymba peve,


Senhor Penderuete napenhe rendui rire, pendevy ojapo uka hae ayvu
oeja vaekue ndapejapoi guive. 46 Penembyte py mbaemo oiko vae opyta

r mbaemo kuaa ukaar hae hexa pyr, hae peneramymino kuery pe


voi, rakae r peve guar.
47 Mbaeta Senhor Penderuete perovya hae peayvua rupi ve

ixupe peiko, opa mbae pereko te, 48 hae rire karuai, yuvei, pire reia

hae opa mbae oataa py r peiko, penderovaigua kuery Senhor ombou


vae pe ae. Pendeajuy re hae omo r kanga ferro guigua penemomba
peve. 49 Pendere Senhor ombou r pete regua kuery mombyry gui.

Hae ramo yvy apy gui r ou pojava taguato oveve ouvy vae rami. Ne
hae vae kuery ayvu ma voi napendu kuaai r. 50 Hae kuery ngova py

oexa uka r opoxya, ne pe kuery vae regua tujakuei omboete vae,


ne kunumiguei ma voi nomboaxyi r. 51 Hae kuery hou r penerymba

ray kuery hae pendeyvy gui mbaemo aju oiko vaekue, omokanhymba
peve. Ndoejai r hayguei, uva rykue, azeite, ne penerymba vaka
hae vexai tayi agu, omomba ete peve. 52 Peneret ikuai vae

ojokopa r, pendeyvy hae javi rupi kora yvateve hae hatve vae
pejeroviaague oitypa peve. Peneret ikuai vae ojokopa r, pendeyvyr
Senhor Penderuete ome vaekue hae javi rupi. 53 Penderovaigua

kuery pendejokopaa py penemo vai ete ramo peu r kyrgue pereko


vaekue, penderay hae penderajy kuery Senhor Penderuete pendevy
ome vaekue rookue ae. 54 Avakue penembyte py porayvuve hae ojou

porvepy ikuai vae te hakate r guyvy, guayxy oayvu vae, hae gui
guay kuery okuave vae pe, 55 mbaeta hae kuery pe nombojaoxei r

guay hae guajy kuery rookue hae ae houpa agu, mbaeta tet hae javi
hovaigua kuery ojokopa ramo ixupe ne mbaevei ndopytai, o vaia py
ombojexavai rire. 56 Hae kunhague penembyte py porayvuve hae ojou

porvepy ikuai vae te, porayvu hae ojou porvepy vy ne yvy re nopyri
vaekue te hakate r ome oayvu vae, opia hae omemby pe, 57 mbaeta

hakate r omemby ryrukue hae hookue re, hae ae nhemi rupi


houpaxe opa mbae oata ramo, mbaeta tet hae javi hovaigua kuery
ojokopa vy ombojexavai ete r. 58 Xapya rei kovae lei kuaxia para re

o vae pejapo agu napemo, hae Senhor Penderuete rery hexakmba


vae renonde ndapejererokyjevei ramo 59 pendere Senhor ombou r

mbaeaxy vaikue, peneramymino kuery re guive. Hae vae mbaeaxy


vaikue ma tuvixa hae opa voi vaer e. 60 Hae vy penemoingo axy r

mbaeaxy vaikue Egito pyguare regua pekyjea py. Hae ramo pendere ju
Deuteronmio28,29 354

r oja oiny. 61 Pendery Senhor ombou avi r mbaeaxy hae mbaemo


vaikue kovae kuaxia lei oa re ipara no vae voi, penemokanhymba peve.


62 Hae ramo mboapyi ete r pendekuai, yva re jaxy-tata rami pendereta

vaekue te, Senhor Penderuete napenhe rendui rire. 63 Senhor


pendererovya vy penemoingo por hae penemboetave heravyague


rami ae ju ovya r penemokanhymbaa rupi, penemomba peve. Yvy
penderekoar peoa vae gui pendepeapa r. 64 Senhor penemoamba

r hae javi regua mbyte rupi, yvy apy guive hovai re peve. Hae py
ma peiko r amboae tuuete peikuaa e vaekue pe, ne penderu kuery
ma voi ndoikuaai vaekue pe. Hae vy pembojerovia r yvyra hae ita
guigua rive. 65 Hae gui ne hae vae regua ikuaia rupi pendekuaia py

ndapepytuui r, ne pendepy opytuu agu ma voi ndapejoui r, mbaeta


hae py Senhor ombou r pendepya oryryipa, penderexa kangypa
hae penenhe py pea rive agu. 66 Penderekove okanhy raii r,

penerenonde nhimbo py omox mbyre rami. Ara py hae pyvy pekyjepa


r, ndapeikovei agu re pepxaa py. 67 Kogue aipopeje r: Pyt ma

vae rire haeve rgue! Hae gui pyti jave ma Aikore! Komba ma
vae rire haeve rgue! peje r pekuapy, mbaeta pendepya re pendu r
pekyje reia, hae penderexa py nhomondyipa rei vae pexa vy. 68 Senhor

ojapo r Egito katy kano guaxu py pendereraa jevy agu, hae tape
pendevy Ndapeovei ma r heiague rupi te. Hae py ma penhevendexe
r penderovaigua kuery escravo-r avakue hae kunhague, te ndoikoi r
pendejoguaar hei Moiss.

Irundykuea ma Moiss ijayvuague


Heta vae kuery reve Nhanderuete guexeve guar ojapo pyauague

29  Kovae
ayvu ma Moiss rupi Senhor guexeve guar Israel
1

kuery reve ojapo vaekue Moabe yvy re, hae kuery pe Horebe
yvyty re oeja vaekue ryve. 2 Hae rami vy Moiss Israel kuery hae javi

oenomba vy aipoei:
Pe kuery pexapa vaekue Egito yvy re Senhor ojapoague hae javi.
Pexaa py ojapo Fara re, hembiguai kuery hae ijyvy hae javi re. 3 Hexa

pyr tuvixa vae penderexa py ae pexa vaekue, mbaemo kuaa ukaar


hae ipor ete vae. 4 Hae rami te a peve nomei pvy penekurax py

pejapyxaka ete agu, ne penderexa py pexa agu, ne pendeapyxa py


mbaemo pendu agu.e 5 Aipoei: Quarenta maet re tekoa ea rupi

xee roguereko jave pendeao nainhymai, ne pendepy regua ma voi


ndaivaipai. 6 Mbojape ndaperekoi vaekue peu vaer, hae vinho ne

iro vae voi ndapeyui, peikuaa agu xee ae Senhor Penderuete aikoa,

29.4 Romanos11.8
e
355 Deuteronmio29

hei vaekue. 7 Apy ju peju jave Hesbom pygua huvixa Seom hae Bas

pygua huvixa Ogue voi ou nhandere opu agu, te nhande kuery jaity
karamboae. 8 Hae kuery yvykue re nhandepoaka vy nhamboaxa Rben

kuery peguar, Gade hae Manasss kuery pe. 9 Hae nunga rupi pendu

por ke kovae ayvu guexeve guar ojapo pyre regua. Pejapopa ete, peiko
por agu opa mbae pejapoa py.
10 Hae gui a pe kuery hae javive penea Senhor Penderuete

renonde py: pe kuery vae regua huvixa kuery, tujakueve hae


yvatekueve, avakue Israel kuery regua hae javive, 11 hae gui penderay

hae penderajy kuery, penderayxy hae amboae regua pendekuaia


rupigua kuery, pendevy yxak ayaaty hae yy reruaty kuery voi,
12 pendejee pemo agu Senhor Penderuete guexeve guar ojapo vaekue

rupi pendekuai agu, hae a pendevy oura reve ijayvua rupi. 13 Hae rami

ojapo a gui ojeupe guar penemoingo agu, hae Penderuete oiko agu,
pendevy ijayvuague rami vy, hae peneramo kuery Abrao, Isaque hae
Jac pe ouraague rami. 14 Hae gui pe kuery peguar anho e gu rami

Nhanderuete reve guar ajapo aura reve. 15 A apy Senhor Nhanderuete


renonde py penea vae reve, hae gui a apy nhandereve ikuai e vae
kuery reve voi.
16 Mbaeta peikuaa ae ma Egito yvy re nhandekuai jave, hae gui yvy

regua kuery yvy mbyte rupi jaaxa jave guare hae javi. 17 Pexa hae kuery

pegua ojeguarua, mbaemo raangaar yvyra hae ita gui ojapo vaekue.
Pexa avi hae kuery mbyte rupi prata hae ouro guigua oguereko vae,
18 hae rami vy pe kuery mbyte rupi oiko e agu ne peteve ava, kunha

ne hoo pygua kuery, ne pe kuery vae regua ma voi opya re omo vae
Senhor Nhanderuete gui ojepea vy yvy regua kuery ruete pe rive oiko
agu, pe kuery mbyte rupi oiko e agu mbaemo vai rapo, hae vae
gui henho agu mo vaikue iro vae.f 19 Avave rei kovae ayvu vai oendu

vy aipotei eme hae ae opya py ojereroayvu pora rupi rive: Xee aiko
por r, xepya py mbaemo vai o vae rupi aiko te, tei eme, mbaeta
okau ma te oyuvexea oendu vae rami ijayvu. 20 Hae vae ma Senhor

ndoperdoai re. Hae rami rgue py hae vae ava pe Senhor oexa uka
r ipoxya hae ndaevei etea. Hiry ombou r ayvu vai kovae kuaxia
re ipara oiny vae hae javi, hae Senhor ombogue r hery yva guy rupi
gui. 21 Hae vae ma Senhor ombojao r Israel kuery regua ikuaia gui

ojexavai agu, ayvu vai kovae kuaxia re ombopara pyre hae javi rami
vy.
22 Hae ramo rakaeve r ikuai vae kuery omombeu r okuapy,

pe kuery rire penderay ju ikuai vae, hae amboae regua yvy mboae
mombyry gui ou vae voi. Mbaeta oexa r kovae yvy re mbaemo vai

f
29.18 Mbaemo vai rapo heia ma nhombojejavy vae re ijayvu vy (Hebreus12.15).
Deuteronmio29,30 356

hae mbaeaxy vaikue oikoague, nhomoingo axyar Senhor ombou


vaekue. 23 Mbaeta pendeyvy hae javi rupi okaipa r enxofre hae juky

hoaague rami. Mbaeve rei nonhotai r, ne ndaiavei r, ne kaaguy


ma voi ndoikovei r, tet Sodoma hae Gomorra, Adm hae Zeboim
Senhor ojou vai vy opoxya rupi omombaague rami. 24 Hae ramo hae

javi regua aipoei r okuapy: Mbae re ndau Senhor gu ramigua ojapo


pevae yvy re? Mbae nunga kuxa py tu nami ete oexa uka opoxya?
25 hei okuapy ramo ombovaia r: Mbaeta Senhor tamo kuery Ruete

gui hae kuery herexaraipa rire, hae Egito yvy gui ogueno vy guexeve
guar ojapo vaekue gui ojepea ramo. 26 Hae rami ojepea vy amboae

tuuete kuery pe ikuai, ombojeroviapa rei okuapy, hae vae tuuete hae
kuery ndoikuaai vaekue ri, hae Senhor nombojerovia ukai te. 27 Hae

nunga rupi ae kovae yvy rovai Senhor poxya hendy vy ombou ayvu
vaipy kovae kuaxia re ipara oiny vae hae javi. 28 Hae rami vy Senhor

opoxya reve oipeapa ijyvy gui. Ojou vai ete hae ombopagaxea oendu vy
omombopa yvy mboae katy, a jaexaa rami ae, hei r ombovai vy.
29 Mbaeta mbaemo jaikuaa e vae ma Senhor Nhanderuete pegua

ae. Hae r mbaemo oikuaa uka vaekue ma nhandevy hae nhanderay


kuery pegua rakae r peve guar, kovae lei re ayvu o vae jajapopa
agu.

Omboaxy jevy agu re ijayvuague

30 
Rakaeve r hae nunga hae javi ou r pendere, ayvu por
1

hae ayvu vai, penerenonde amombeu vaekue voi. Hae ramo


yvy regua kuery ikuaia mbyte Senhor Penderuete penemomboague py
penemaendua ju r hae nungakue re. 2 Hae gui pe hae penderay

kuery reve pejevypa ju r Senhor Penderuete pe, penekurax hae


penenhe hae javi py. Pejapyxaka ju r ijayvua re, a ajapo uka
vae rami vy. 3 Hae ramo Senhor Penderuete penemboaxy nho vy

penemoingo por ju r. Hae vy tegue ju r penemboatypa heruvy


yvy regua kuery mbyte penemoaague gui. 4 Yva mamo r ijapy rupi

penemox vaekue te hae gui voi Senhor Penderuete penemboatypa


r heruvy, hae gui ae r pendereru. 5 Hae vy Senhor Penderuete

pendereraa r yvy peneramo kuery ikuaiague py ae, pe kuery ju


pendekuai agu. Hae vy penemoingo por vy peneramo kuery gui voi
penemboetave r. 6 Hae vy penekurax gui Senhor Penderuete omboi

r mbaemo vai o vae, peneramymino kuery kurax gui voi, penekurax


hae penenhe hae javi py peayvu agu Senhor Penderuete, peikove
agu. 7 Hae gui penderovaigua kuery ry ae r Senhor Penderuete

ombou kovae ayvu vai hae javi, pendere ijae e vae penembojexavaiare
kuery re ju oiko agu. 8 Hae rami rire Senhor ijayvua re pejapyxaka ju

vy pejapo r ojapo uka vaekue a xeayvua hae javi. 9 Hae ramo Senhor

357 Deuteronmio30,31

Penderuete ojapo r pendepo py mbaemo pejapo vae oiko por agu


rami, penderay hae penderajy kuery ituiia py, penerymba kuery tayia
py, mbaety rupigua hia por agu pendekuai por agu rami. Mbaeta
tegue ju Senhor pendererovya r penemoingo por agu, peneramo
kuery oguerovyaague rami, 10 xapya rei Senhor Penderuete ayvu re

pejapyxaka vy ojapo uka vaekue hae ayvu kovae kuaxia re ipara oiny
vae hae javi pemo por ramo, hae penekurax hae penenhe hae javi
py Senhor Penderuete peguar ju pejeko rerova ri ramo.
11 Mbaeta kovae ayvu a pendevy amboaxa vae ma haxy vaipa

vae, ne pendegui mombyry e o. 12 Mbaeta yva re e o, aipopeje


agu: Mavae ndau oo r yva re, nhandevy ogueru vy omombeu agu,


jajapo kuaa agu rami? peje e agu. 13 Ne ye rovai re e guive ayvu

o, aipopeje agu: Mavae ndau nhanderekovia oaxa r yy rovai re


ogueru vy nhandevy omombeu agu, jajapo kuaa agu? peje e agu.
14 Mbaeta kovae ayvu ma pendeai py o, pendejuru py pemombeu kuaa,

hae pendepya py peikuaa vae ae, pejapo kuaa agu.g

Tekove e vy manoa oiporavo ukaague


15
Ma, a penerenonde xee amo tekove mbaemo por reve, hae gui
manoa mbaemo vai reve. 16 Xapya rei a kovae ayvu ajapo uka vae pemo

por vy, hae Senhor Penderuete peayvu vy ixuguigua tape rupi peiko,
hae gui ojapo uka vaekue, ayvu hae arandua rupigua pemo por ri vy
peikove hae penderetave r, mbaeta Senhor Penderuete penemoingo
por r yvy pendekuai agu peoague py. 17 Hae rami te xapya rei

pendepya py pejepea vy ndapejapyxakaxevei r, hae pendererovaa r


tuuete mboae pemboete, hae kuery pe ju peiko agu ramo, 18 hae ramo

a amombeu por ma voi anhet pemano r. Napendekuai arei r yvy


Jordo yak rovai re peaxaague py. 19 A gui ma aeno yva hae yvy

penderovai xeayvua momaenduaar. Mbaeta penerenonde amo tekove


hae manoa, ayvu por hae ayvu vai. Peiporavo havy tekove peikove agu,
pe hae penderay kuery. 20 Peayvu tema Senhor Penderuete. Pejapyxaka

ijayvua re, hexeve peiko agu. Mbaeta hae rami vy re peikove hae peiko
puku yvy peneramo kuery pe Senhor oura reve ome agu re ijayvuague
py, Abrao, Isaque hae Jac pe ae hei Moiss.

Opa vygua omombeuague


Moiss rire Josu ju joguerekoar oiko agu re ijayvuague

31  Povae
ayvu Moiss omombeu Israel kuery hae javi pe. 2 Hae
1

vy aipoei:

g
30.1114 Romanos10.510
Deuteronmio31 358

Kovae ra ma cento e vinte maet ma areko. A ndaevevei a hae


aike ju agu, Senhor ae xevy ijayvuague rami: Ndee ndereaxai r Jordo
yak, hei. 3 Senhor Penderuete ae oaxa r penerenonde rupi. Hae ae

omomba r amboae regua kuery penerenonde gui, pe kuery ju pendekuai


agu. Josu ma oaxa r penerenonde rupi, Senhor ijayvu ma voiague rami
vy. 4 Hae kuery re Senhor ojapo r amorreu pygua huvixa Seom hae Ogue

re ojapoague rami. Hae vae kuery ma omomba vaekue, ijyvy voi. 5 Hae gui

penerenonde ikuai vae kuery ma pendepo py Senhor omboaxa ma ramo


hae kuery re pejapo r pvy ajapo uka ma voiague hae javi rami vy.
6 Penembaraete hae pendepya guaxu. Pekyje eme, hae kuery

pexa vy penhemondyi eme guive, mbaeta Senhor Penderuete ae oo r


pendereve. Napenderejai r, napenepytyv ei r guive hei.h
7 Hae gui Moiss oeno Josu, hae vy Israel kuery hae javi renonde py

aipoei ixupe:
Nembaraete hae ndepya guaxu ke. Mbaeta kovae kuery reve
reo r yvy Senhor oura reve nhaneramo kuery pe ome agu re
ijayvuague py. Hae rami vy ndee reraa r hae py ikuai agu. 8 Senhor

ae r oo nerenonde rupi. Hae ma oiko r ndereve. Nanderejai r,


naneipytyv ei r. Ekyje eme, enhemondyi eme guive hei.

Sete maet ojeupity nhav heta vae kuery pe


lei ogueroayvua agu re ijayvuague
9Kovae
lei ae Moiss ombopara vaekue. Hae gui Levi ramymino
kuery sacerdote ikuai vae pe ju omboaxa, Senhor guexeve guar ojapo
vaekue ryru reraaty kuery pe, hae Israel kuery mongetaaty kuery hae
javi pe. 10 Hae kuery pe Moiss ojapo uka vy aipoei:

Sete maet opaia py kuerei, maet oreveague pemboguepa agu


ojeupity nhav, ngaru oguyi py pendekuai agu regua oiko jave, 11 Israel

kuery hae javi ojexa uka r okuapy Senhor nguuete renonde. Hae
vae jave py peroayvu r kovae kuaxia para lei oa vae, henda Senhor
oiporavoague py ae. 12 Hae rami vy pemboatypa r heta vae kuery:

avakue, kunhague, kyrgue hae amboae regua penderekoa rupi ikuai


vae, hae kuery oendu vy oikuaa agu, hae Senhor Penderuete renonde
ojererokyjea rupi ikuai agu, hae ayvu kovae lei regua ojapopa agu,
13 penderay kuery lei oikuaa e teri vaeri oendu vy oikuaa avi agu

Senhor Penderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai agu, Jordo yak


rovai re yvy peoague py peikoa pukukue re.

Rakaeve r Israel kuery nonhe renduvei ra re ijayvuague


14 Hae gui Senhor aipoei Moiss pe:

31.6 Hebreus13.5
h
359 Deuteronmio31

Ma, ova raii ma remano agu ra. Eno havy Josu, hae vy
pejexa uka r oguy nhemboaty oaty py, ixupe aeja agu ojapo vaer
hei ramo Moiss hae Josu jogueraa vy ojexa uka oguy nhemboaty oaty
py.
15 Hae py Senhor ojekuaa arai rupi, hok ry rupi opyta oiny.

16 Senhor aipoei Moiss pe:


Ma, ova raii ma neramo kuery reve repytuu agu. Hae vae
rire kovae kuery opu vy itavy rei r okuapy, amboae regua tuuete
kuery pe r ikuai, yvy ojeoiague mbyte py. Hae rami vy xegui ojepeapa
r ojeoivy, xereve guar hae kuery reve ajapo vaekue ombovaipa
vy. 17 Hae vae jave py xepoxya hendy r hae kuery rovai. Hae vy

naipytyvvei r, hae kuery pe ndajexa ukai r omombaa agu. Hae


kuery ry mbaemo vai hae ikuai axy agu ou reta ramo ijayvu r:
Nhanderuete orembyte py novei ramo e teve hae rami ete oiko
orere? hei r okuapy. 18 Hae vae jave anhet ete hae kuery pe ndajexa

ukai r, opa mar rei ikuaiague re, amboae regua tuuete kuery re rive
ovapa rire. 19 Hae ramo pembopara kovae mboraei pendejeupe ae, hae

pemboe Israel kuery hae javi oporaei agu rami, Israel kuery rovai
xeayvua momaenduaar opyta agu. 20 Mbaeta xee araa r xevygua

kuery yvy kamby hae ei oata ea py, tamo kuery pe aura reve ame
agu re xeayvuague rami vy. Hae ramo hae kuery okaru por vy
hevyat hae ikyrapa r. Hae gui ma ovapa r amboae regua tuuete
kuery re xembopoxy agu rami, xereve guar ajapo vaekue ombovaipa
vy. 21 Hae gui opa mar ikuai axy hae ojexavai ramo, hae jave py

kovae mboraei rupi imaendua r mbae re pa hae kuery rovai aikoa


re, mbaeta hamymino kuery oporai riae r. Mbaeta aikuaa hae kuery
pya re a voi o vae hae javi, yvy aura reve ame agu re xeayvuague
py araa e re ma voi hei.i 22 Hae vae rave Moiss ombopara kovae

mboraeir hae javi, hae vy omboe Israel kuery oporaei agu.


23 Hae gui Num ray Josu ojapo vaer re Senhor ijayvu vy aipoei:

Nembaraete hae ndepya guaxu ke, mbaeta ndee reraa r Israel


kuery yvy ame agu re aura reve xeayvuague py. Hae ramo xee aiko r
ndereve.

Hyru yvry kuaxia lei oa omoa agu re ijayvuague


24 Kuaxia
re Moiss ombopara ayvu kovae lei regua hae javi. 25 Ijayvu

guive levita kuery Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru reraa kuery
pe. Hae vy aipoei:
26 Pejopy ke kovae kuaxia lei oa, hae pemo por Senhor

Penderuete guexeve guar ojapo vaekue ryru oaty yvry, hae py itui

31.21 Kovae mboraei heia ma 32 py o.


i
Deuteronmio31,32 360

riae agu mbae re pa penderovai oikoa kuaa ukaar. 27 Mbaeta xee


aikuaa ae ma pendevai reia hae peneak rata. Mbaeta a pe kuery


reve xee aiko teri jave Senhor rovai rupi pendekuai rire, amano rire
katuve ma hae ramive r pendekuai. 28 Pemboatypa ke xerenonde rupi

pe kuery regua nhomongeta vaety hae penderuvixa kuery, hae kuery


apyxa py xeayvu agu povae ayvu rupi. Hae vy xee aeno yva hae
yvy hae kuery rovai xeayvua momaenduaar. 29 Mbaeta xee aikuaa

por amano rire opa mar rei pendekuai ra. Pejepeapa r tape xee
romboeague gui. Hae rami vy opaa ra py kovae ayvu vai penderupity
r, mbaeta Senhor renonde pejapo vai, pendepo py pejapo vaekue py
peko a rei rire, ipoxy agu rami.

Moiss mboraeir re nhomboeague


30 Haeramo Israel kuery hae javi pe Moiss omboe povae ayvu
mboraeir:

32  Yva, xeayvu r ejapyxaka ke ndeapyxa py.


1

Yvy, endu ke xejuru gui ayvu o vae.


2 Xearandua ma opa rupi too oky otykya rami,
xeayvua tanhomoingo por yxapy yvy omoaka rami,
nhu ry oky rayvii, hae mbaety ry rupi otykya rami.
3 Mbaeta amombeu porve r Senhor rery.
Amboyvate ete r Nhanderuete.
4 Hae ma itaova! Hae ojapo vae ma haevea ramigua meme,
oikoa hae javi rupi oexa uka gueko pora.
Nhanderuete ma ojeroviapy, hexe no r mbaemo vai.
Heko por vae vy haevea rami joguereko.
5 Hae r pe kuery ma hovai rupi pendekuai, ojeroviaa rupi e.
Hae rami vy tay kuery regua e ma peiko,
hae r iove ramigua rive.
Pe kuery ma haeve ea rami pendekuai teko vai rupi.
6 Hae rami ete teve pemboekovia Senhor pendererekoa re,
inhak por e hae oikuaa e rei vae peiko vae?
Hae ndau Penderu ojeupe guar pendejoguaare,
penemoingoare hae penemombaraetea?
7 Penemaendua ke ra ymave rupi oiko vaekue re,
peikuaa pota na maeta oaxapa rei ma vaekue rupi ikuai vaekue
re.
Peporandu ke penderu kuery pe, hae ramo omombeu porve r.
Penemongeta vaety kuery pe peporandu r omombeu avi r.
8 Mbaeta Yvate ete vae yvy regua ikuai agu ome-me rakae,
avakue ray kuery joegui ombojao vy.
Hae vae jave py oaanga rakae hae kuery rekoar,
361 Deuteronmio32

Israel ray kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy.


9 Mbaeta Senhor pegua o vae ma ixupegua kuery,
Jac kuery ae ikuai ixupegua regua.
10 Yvy ipirupa reia py ojou vaekue ojeupe guar,

pete henda tekoa ea higue-gue nhendua py.


Hae vy ojoko herekovy vy opena hae kuery re,
opena por imoiny guexa ray re rami ae.
11 Taguato minha guay kuery omboe vy

hae kuery ry rupi oveve oikovy vae rami,


opepo oipyo vy ojopy imoiny vy opepo ry ogueraa vae rami,
12 hae rami ae Senhor nhanderereko, hae anhoi.

Hexeve ndoikoi amboae regua tuuete.


13 Hae vy yvyty ry rupi ojapo kavaju rygua rami ojeoi agu rami.

Ojapo mbaety rupi ikuai vae gui okaru okuapy agu rami,
ei itaova re ikuai vae oipyte agu, hae azeite itaty reia rupi ikuai
vae,
14 vaka kamby kekue, vexai kamby gui,

hae gui vexa ray kyrakue,


kavara hae kavara ava Bas py ikuai vae gui,
trigo porgueve vae gui ae.
Ojapo uva rykue oyu agu rami, pyt por vae.
15 Hae rami te hymba hembiayvu vae ikyrapa ma vy opyvoi hexe.

Ikyrapa, tuvixapa, oguerekopa ma vy


hexaraipa Nhanderuete imoingoare gui,
ndoipotavei itaova gueraa jepeare.
16 Mbaeta amboae regua tuuete re rive hae kuery oo vy ojapo Senhor

ndaevei etea oendu agu rami,


ojeguarupy omboetea py ombopoxy.
17 Anha kuery pe rive ome okuapy mbaemo, Nhanderuete pe e.

Amboae regua tuuete ndoikuaai rei vaety pe,


tuuete ojapoa pyau vaekue pe,
tuu kuery omboete vaety pe e.
18 Hexaraipa okuapy itaova hae kuery re tay vae gui,

nguuete imoingoare gui ae hexarai.


19 Hae nunga Senhor oexa vy nopenavei,

tay kuery hae tajy kuery ombopoxy rire.


20 Hae vy aipoei: Hae kuery pe ndajexa ukavei r.

Aexa r opaa py hae kuery re oiko vae.


Mbaeta hae kuery ma teko vai rupi ikuai vaer ae,
tay kuery ojeroviapy e.
21 Hae rami vy nguuete pe raii raaga e ikuai vy xeapo ndaevei etea

aendu agu rami,


Deuteronmio32 362

mbaemo raangaa pe rive ikuai vy xembopoxy.


Hae nunga rupi xee ju ajapo r hae kuery ndaevei etea oendu
agu rami pete regua e ikuai vae arua py,
inhak por e vae regua arekoa py xee ajapo r hae kuery ivai
agu rami.j
22 Mbaeta xepoxya rupi amoendy r tata

manoa guyve katy peve hendy vaer.


Hae vae omomba r yvy hae mbaety ikuai vae,
yvyty guy rupi peve r amoendy.
23 Hae kuery rovai heta r ambou mbaemo vai.

Xeruy amombo r hae kuery re.


24 Hae ramo okanhymba r karuai gui,

omano r pire raku hae mbaeaxy vaikue gui.


Hae kuery rovai ambou r mymba hamba rei vae,
hae mboi vaikue yvy kui rupi onhembotyryry vae.
25 Oka rupi omanomba r kyxe gui,

hae r ngopy rupi ma hoapa r nhemondyi gui,


kunumigue hae kunhatague,
kyrguei okambui hae tujakue hia ximbai vae voi.
26 Xee aipoae rgue opa rupi romoamba agu rami,

ajapo rgue pendere avave imaenduaa ve agu rami,


27 vaeri xee ndaipotai penderovaigua kuery ovya rei,

penderovaigua kuery ojekore vy


aipoei e agu: Nhandepo py ae jaity,
Senhor e rima hae nunga hae javi ombou vaekue, hei okuapy
e agu.
28 Mbaeta xevygua kuery ma imongetaar vae merami ikuai,

hae kuery re no arandu.


29 Hae kuery ma hiarandu vae tamo rae ikuai!

Hae rami vae rire ma oikuaa rgue hae nunga,


oikuaa pota rgue opa taa re.
30 Mbaexa vy tu petei vaeri hae kuery vae regua mil omondyi,

e vy mokoi vae dez mil omondyi.


Hae kuery repyar itaova o vaekue oeja ramo ae oiko hae rami,
hae jopo py Senhor omboaxa ramo.
31 Mbaeta hovaigua kuery pegua itaova ma nhandeitaova rami e,

nhanderovaigua eteve voi oikuaa.


32 Mbaeta hae kuery uvaty ma Sodoma py ikuai vae ramigua,

hae imbaety ma Gomorra regua.


Hae kuery uva ma veneno rami jojukaar,

j
32.21 1Corntios10.22, Romanos10.19
363 Deuteronmio32

hae ijaju vae voi iro vae meme.k


33 Hae kuery uva rykue ma onhembotyryry vae veneno rami iro vae,
mboi guigua rami ete ndaevei vae.
34 Hae rami agu ma xejee e ri tyy amo imoiny,

mbaemo mo poraty py rami?


35 Mbaeta anhombopaga agu rami aiko mbaemokue amboekovia vy,

haevea ra py hae kuery onhepyxanga jave.


Mbaeta ova raii ma hae kuery ojexavai agu ra,
hae kuery renonder ou pojava.
36 Mbaeta Senhor oikuaa pota r ojeupegua kuery re,

hae vy omboaxy r guembiguai kuery,


hae kuery mbaraeteague opa ma ovya hae oexa vy,
mbaeta hae kuery vae regua nonhenduvei r, escravo hae
escravo e vae ma voi.l
37 Hae ramo aipoei r: Mamo tu ikuai tuuete ramigua pemboete

vaekue,
hae itaova re pejeroviaa vaekue?
38 Hae vae tuuete kuery ndau hou r mbaemo kyra peme vae,

hae oyu r vinho peme vae?


Hae kuery ae havy topumba penepytyv agu,
pe kuery penhemi atyr ojeapo vy!
39 Pexa ke a, xee ae, xee anhoi aiko.

Amboae regua tuuete ndoikoi, xee e vy.


Xee ma ajojuka hae anhomoingove r.
Xee anhomoingo axy hae anhomonguera ju r.
Ndoikoi guive xepo py hoa vaekue reraa jepear.
40 Yvate katy xepo aupi reve

xee ae rekove opa vaer e rupi aura vy aipoae:


41 Xekyxe hendy rei vae ambee,

hae xepoakaa rupi aikuaa pota vy


ambopaga r xerovaigua kuery,
amboekovia r xere ndaijaei vae kuery ojapoague.
42 Ajapo r xeruy tuguy omo agu rami,

(xekyxe voi omomba r hoo,)


omanogue hae omboa pyre kuery ruguy,
penderovaigua kuery ak hia vuku vae regua voi, hei.
43 Amboae regua kuery, perovya ke ixupegua kuery,

mbaeta Senhor nhombopaga r guembiguai kuery ruguy omoa


ague re,

k
32.3233 Uvaty re ijayvua py Israel kuery re ae ijayvu, hae r uvaa ma hae kuery reko
porr vaekue. l32.3536 Romanos12.19, Hebreus10.30
Deuteronmio32,33 364

ombopaga r hovaigua kuery,


hae vy oikyao ju r ojeupegua kuery yvy.m
44 Hae vae ayvu mboraei regua hae javi Moiss omombeu heta vae

kuery remiendur, Num ray Josu reve. 45 Hae vae ayvu rupi Israel

kuery pe Moiss ijayvupa ma rire 46 aipoeive ju:


Penekurax re pemo por r ayvu a penembyte amombeu


vae hae javi, penderay kuery pe pejapo uka agu kovae lei re ayvu
o vae hae javi. 47 Mbaeta povae ma pendevy ayvu rive e, hae

r penemoingovear ae. Povae ayvu rupi vy ae r peiko pukuve


pendeyvyr Jordo yak rovai re peaxa ma vy pendekuaia py.

Moiss rekove opa ma agu ra pyguare


Nebo yvyty apyte gui Moiss Cana yvy oexa agu re ijayvuague
48 Hae
vae rave Senhor ijayvu Moiss pe. Hae vy aipoei:
49
E ke Abarim yvyty rupi Nebo yvyty peve. Hae vae ma Moabe
yvy re o Jeric rexeii katy. Hae vy rexa r Cana yvy, Israel kuery
rekoar ame vaekue. 50 Hae gui yvyty reague ry ae r remano, hae

r nenhe heraa r neramo kuerya py, nderykey Aro Hor yvyty py


omano r inhe tamo kuerya py heraa ague rami avi. 51 Mbaeta pe

naxenhe rendui vaekue Israel kuery mbyte, Merib yak katyi Cades
re, Zim tekoa ea py. Mbaeta Israel kuery mbyte py ndapeikuaa ukai
ikya e vae aikoa. 52 Hae rami vy yvy nerenonde o vae rexa rive r,

nerevai r Israel kuery yvyr ame vaekue py.

Moiss jogueroayvu porague

33  Po
rami ma Nhanderuete remimboe Moiss omano ta jave
1

ogueroayvu por Israel kuery. 2 Hae vy aipoei:


Senhor ma Sinai yvyty katy gui ou vy


hae kuery pe ojekuaa Seir katy gui kombai ouvya rami,
Par yvyty guive hexakmba ouvy.
Mbovy rei e ojeupegua ikya e vae kuery reve ou.
Oiporu kuaa regua re tata rami ojekuaa hae kuery pegua lei.
3 Anhet ete ae rae reayvu heta vae kuery.

Ndevygua kuery ikya e vae ndepo py meme ikuai.


Ndepy yvyiry hae kuery onhemboja okuapy vy
onhemboe uka r ndeayvua re.
4 Moiss ombopara vaekue
Jac guigua kuery peguar lei.
5 Hae gui Senhor ae o guembiayvu kuery ruvixar,

m
32.43 Romanos15.10, Hebreus1.6
365 Deuteronmio33

hae kuery regua yvatekueve onhemboatya py,


Israel kuery regua hae javi reve.
6 Rben kuery ma tokuave, tomanomba eme.

Hae vae regua avakue mbovyi e taikuai.


7 Jud kuery renonder ma po rami omombeu:

Senhor, endu ke Jud kuery ojerurea,


epena heta vae kuery ikuaia py ju ojevy agu rami.n
Ndepo py ke ejogueroa hae kuery repya rupi,
eipytyv hovaigua kuery rovai rupi.
8 Hae gui Levi kuery vae regua pe aipoei:

Xeruete, Tumim hae Urim rupi ejekuaa uka ke


ndevygua ava ojeroviapy vae pe.
Hae vae reko ma Mass py reikuaa por rakae,
hae Merib yak py ixupe ndeayvu ete.o
9 Hae vae ma oxy hae nguu pe aipoei vaekue

petegueve oexa ea rami,


ne guyvy kuery oexa e vaekue,
guay kuery re voi openaa rupi ndoikoi.
Hae rami rgue py ojee omo por ndeayvuague,
hae ndereve guar rejapo vaekue rupi anho oiko.p
10 Hae vy nearandua re omboe oikovy Jac kuery,

Israel kuery omboe ndeguigua lei re.


Oapy avi heaku por vae rejou por agu,
mymba kuery voi oapy ndevygua altar ry.
11 Senhor, emoingo por ke hae kuery imbaraete agu,

erovya avi opo py ojapo vae.


Hae r emoingo axypa hae kuery re ijae e vy opu rei vae,
rakaeve r opu ve agu.
12 Hae gui Benjamim kuery vae regua pe ma aipoei:

Senhor rembiayvu o por ete r hexeve.


ra nhav Senhor opena por r.
Hae ramo opytuu r ijyva ry rupi.
13 Hae gui Jos kuery vae regua pe ma aipoei:

Senhor tomoingo por pendeyvy,


yva gui hoa vae iporgueve py,
yxapy hae yy yvy guy rupi o vae py guive,

n
33.7 Jud kuery vae regua ma heta vae kuery renonde r ojeoi joe opu agu
katy (Nmeros2.9). o33.8 Apy ma ijayvu sacerdote yvateve Levi regua oiko vae re.
Sacerdote jypygua ma Aro ae oiko rakae. Hae gui Tumim hae Urim ma sacerdote kuery
mbaekuaa-ar o (xodo28.30). p33.9 Levi kuery ma pav gui oayvuve Nhanderuete
ayvu (xodo32.2529).
Deuteronmio33 366

14 kuaray omboaju vae iporgueve,


hae jaxy nhav hia vae py,
15 hae gui yvyty ymave guare,

hae yvy rakaeve r peve o vae rupi henho porgueve vae py,
16 yvy gui oiko vae iporgueve vae hae javi py,

yvyraa iporgueve vae py voi.


Hae nunga hae javi tou Jos kuery re,
tyvy kuery yvateve vae r.q
17 Hae kuery ipoaka r vaka jypy guare vae rami,

hakua ma vaka kaaguy regua rakua rami.


Hae vae py ma ipoaka r yvy regua hae javi re,
yvy apy peve voi.
Hae rami ae mbovy e taikuai Efraim
hae Manasss regua kuery.
18 Hae gui Zebulom kuery vae regua pe ma aipoei:

Pevya ke Zebulom kuery, ye rembe rupi peoa py,


hae pe Issacar kuery voi pendekoa py pea rupi.
19 Hae kuery moko regua ma oeno r amboae regua kuery yvyty ry

oupa agu.
Hae py ma Nhanderuete pe ome r haevea ramigua.
Mbaeta hae kuery okaru por r ye rupigua re,
hae mbaemo iporve vae ita kuia gury o vaekue gui.r
20 Hae gui Gade kuery vae regua pe ma aipoei:
Tovya por Gade kuery yvyr omboetavea rupi.
Hae kuery ma guary kunha rami r ikuai,
jojyva hae nhoak omboaypaa rupi.
21 Hae vy ombaer ojopy r iporve vae,

huvixa kuery peguar hae py omo por mbyre.


Hae vy heta vae kuery renonde rupi oguata vy
ojapo r Senhor oipotaa haevea ramigua,
Israel kuery re ijayvuague rami vy.
22 Hae gui D kuery vae regua pe ma aipoei:

D kuery ma guaryi
Bas gui opo vae rami r ikuai.
23 Hae gui Naftali kuery vae regua pe ma aipoei:

Naftali kuery ma Senhor omoingo pora rupi r ovya okuapy.


Opa mbae py Senhor ogueroayvu pora rami vy
hekoa r yupa rupi, kuaray puku-a katy.
24 Hae gui Aser kuery vae regua pe ma aipoei:

q
33.16 Jos ramymino kuery ma mbaemo ojopy retave agu rami ikuai (1Crnicas5.1).
r
33.1819 Zebulom kuery ma ye rembe rupi ikuai rakae.
367 Deuteronmio33,34

Aser kuery ma taikuai porve Jac ray kuery ikuaia mbyte.


Tyvy kuery rembiayvuve toiko,
hae ipy rupi tomoak azeite py.
25 Hae kuery ret rok jokoa ma ferro hae overa vae guigua to.

Taikuai por okuave teria ja.


26 Hembiayvu peiko vae, Penderuete ramigua mboae ndoikoi.

Yva ry rupi hae ou r penepytyv agu,


yvatevea rupi ou arai ry.
27 Nhanderuete imar e vae re ae r pendekoa,

hae ramo ojyva ry rupi penekuav r rakae r peve guar.


Penerenonde katy gui oipea r penderovaigua kuery
Pemomba katu, hei vy.
28 Hae ramo Israel kuery ikuai por r,

Jac ramymino kuery, ygua o aei vae rami r ikuai,


yvy mbaemo aju hae vinho oa vae re.
Yva gui ma hoa r yxapy imoakar.
29 Israel kuery, pevya ete r!

Mar ramigua tu ikuai pe kuery ramigua?


Senhor ogueraa jepe vae peiko.
Hae ma mbaemo vai jokoa o penepytyvar,
hae kyxe penembopoakaar.
Hae rami rire penderovaigua kuery ma peipotaa rami meme r
ikuai,
hae r pe ma pepyr r hae kuery ombojeroviaaty yvy re
ojapo vaekue ry.

Moiss omanoague

34  Hae
gui Moabe yvy gui Moiss o vy Nebo yvyty katy oo, Pisga
1

yvy yvatevea py, Jeric rexeii ae. Hae ramo ixupe Senhor
oexa uka yvy hae javi Gileade guive D peve, 2 Naftali, Efraim hae

Manasss kuery peguar, hae gui Jud kuery peguar yvy hae javi, ye
kuaray oikea katy o vae peve, 3 hae gui Neguebe hae Jeric tet pindo

ty vae katyi yvyugua o vae hae javi rupi, Zoar peve. 4 Hae rami vy

Senhor aipoei ixupe:


Kovae yvy ae ma Abrao, Isaque hae Jac pe aura reve ame agu
re xeayvuague vae, Peneramymino kuery pe ame r, haeague ae.
Hae vae ma nderexa py rexa agu rami ajapo vaeri ndereoi r hae katy
hei.
5 Hae pyve Senhor rembiguai Moiss omano, Moabe yvy re, Senhor

ijayvuague rami vy. 6 Hae ramo onhono por pete yvy guy py Moabe

re, Bete-Peor rexeii. A peve avave rei ndoikuaai teri onhono porague.
7 Moiss omano jave py cento e vinte maet oguereko vaekue. Hae rami

Deuteronmio34 368

te hexa ndoguepai teri vaekue, imbaraete rei guive. 8 Pete jaxy re Israel

kuery ojaeopa okuapy Moiss re, Moabe yvy re ae, ojaeo agu vaekue
opa peve.
9 Hae gui Num ray Josu re Moiss opo omo rire hexe Nhe

imoarandua anho o. Hae ramo ijayvua re Israel kuery ojapyxaka vy


ojapo okuapy Moiss rupi Senhor ojapo ukaague rami. 10 Israel kuery

mbyte ndoikovei teri profeta Moiss ramigua ju, mbaeta jova re oma
reve Senhor ijayvu hexeve. 11 Ndoikovei teri mbaemo kuaa ukaar hae

hexa pyr Senhor ojapo ukaa rami vy Egito yvy re hae ojapo vaekue
ramigua, Fara re, ixupegua yvatekueve re, hae ijyvy hae javi rupi.
12 Mbaeta Moiss ma opoakaa rupi ojapo vaekue mbaemo ndaevei ete

hae tuvixave vae, Israel kuery pav oexaa py.


Josu rekokue oa
Josu rekokue oa
Jypyi kovae kuaxia para py aipoei: Senhor rembiguai Moiss omano rire
ipytyvare Num ray Josu vae ju Senhor oeno. Hae vy aipoei: Xerembiguai
Moiss omano ma. Epu ke a, eaxa Jordo yak kovae kuery hae javi reve,
Israel kuery yvyr ame vaekue py. Opa rupi pepyra yvy ame ma voi
pendevy, Moiss pe xeayvuague rami vy. ... Moiss reve aikoague rami ae ju r
aiko ndereve. Ndoroejai r, noroipytyv ei r guive. Nembaraete hae ndepya
guaxu ke, hei (1.12, 5b-6a). Hae rami r kovae kuaxia re o Josu Israel
kuery ogueraa vy Cana yvy re ipoakaague.
Jypy ma Jeric tet oipea okuapy, Nhanderuete opoakaa rupi ikora oitypa
ramo. Hae gui amboae tet ikuai vae re ju hae kuery ipoaka. Amongue henda
py ndaipoakai guive. Josu opena vy pete-te regua pe ome ijyvyr.
Opaa py Josu aipoei Israel kuery hae javi pe: Xetujai ma, are ma aiko.
Hae gui pe kuery pexapa ma Senhor Penderuete pe kuery re oma vy amboae
regua kuery re ojapoague. Mbaeta hae kuery re Senhor Penderuete ae opu
oikovy penderepy vy, hei (23.2b-3).

Josu ipya guaxu agu re Nhanderuete ijayvuague

1  Senhor
rembiguai Moiss omano rire ipytyvare Num ray Josu
1

vae ju Senhor oeno. Hae vy aipoei:


2 Xerembiguai Moiss omano ma. Epu ke a, eaxa Jordo yak

kovae kuery hae javi reve, Israel kuery yvyr ame vaekue py. 3 Opa

rupi pepyra yvy ame ma voi pendevy, Moiss pe xeayvuague rami


vy. 4 Tekoa ea hae Lbano yvy guive Eufrates yak tuvixa vae peve,

heteu kuery yvy hae javi ame, hae gui kuaray oikea katy ye tuvixa
vae o vae peve, pendevy guar meme itui. 5 Reikovea pukukue re

avave rei ndaipoakaai r pendere. Moiss reve aikoague rami ae ju r


aiko ndereve. Ndoroejai r, noroipytyv ei r guive. 6 Nembaraete

hae ndepya guaxu ke, mbaeta ndee rejapo r kovae kuery yvy re
hekoa agu rami, tuu kuery pe aura reve ame agu re xeayvu rire.
7 Nembaraete hae ndepya guaxu ete ke, rejapopa agu lei xerembiguai

Moiss ojapo ukaague. Ejepea eme ndeaxu ea katy, ne ndeaxua katy,

369
Josu1,2 370

mamo r reikoa py reiko por agu. 8 Ejepea eme kuaxia re lei oa re


ndeayvua gui. Hae vae re reikuaa pota r reikovy ara py hae pyvy.
Enhea tema ipara re oa rami rejapopa agu. Hae rami vy reiko por
r, hae rejapopa r rejapo vaer vae. 9 Xee ae aipo ndaei ri tyy rae?

Nembaraete hae ndepya guaxu ke. Ekyje eme, enhemondyi eme guive,
mbaeta Senhor Nderuete oiko ndereve mamo r reikoa py rei.

Cana yvy re oaxa e mbove ijayvuague


10 Hae
ramo Josu ijayvu heta vae kuery regua yvatekueve pe. Hae vy
aipoei:
11 Peaxa ke heta vae kuery ikuaia mbyte rupi. Hae kuery pe

pendeayvu vy aipopeje r: Pereko katu ke tembiu, mbaeta mboapy


araa py peaxa r kovae Jordo yak, peva agu pendeyvyr Senhor
Penderuete ome vaekue re, penderekoa agu, peje.
12 Hae gui Rben regua, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao

vaekue pe ju Josu ijayvu vy aipoei:a


13 Penemaendua ke Senhor rembiguai Moiss ijayvu vy pendevy

aipoeiague re: Senhor Penderuete ome r pepytuu agu kovae yvy


ome vae re. 14 Penderayxy kuery, penderay hae penderajy kuery hae

penerymba vaka kuery topyta Jordo yak kyvgua re pendevy Moiss


omboaxa vaekue re. Hae r pe ma tembiporu reve r peaxa penderyvy
kuery renonde, xondaro peiko vae hae javi. Peipytyv r, 15 penderyvy

kuery voi opytuu agu Senhor ome, peve pe kuery pe rami avi. Hae
kuery voi r hekoa oyvyr Senhor Penderuete ome vae re. Hae rami
vy re pejevy pendeyvyr Senhor rembiguai Moiss omboaxa vaekue
re, kuaray oua katy pendekoa agu, Jordo yak kyvgua re, hei
vaekue.
16 Hae ramo Josu pe hae kuery ombovai okuapy vy aipoei:

Orevy pe ndeayvua hae javi r rojapo, hae mamo r


oremondoukaa py tema roo r. 17 Opa mbae py Moiss ronhe

renduague rami avi ndee ju r ronhe rendu. 18 Hae r hae javi ava

ndeayvua rami ndoikoxei, hae rejapo uka vae hae javi ndojapoxei vae
ma omano r. Hae nunga rupi nembaraete ke, hae ndepya guaxu.

Jeric tet re oikuaa pota vy oo vae kuery


Raabe ro py ikuai jave guare

2  Sitim
gui Num ray Josu omondouka moko ava yvy re oma
1

nhemi agu. Hae vy aipoei:

a
1.12 Rben, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue opyta rakae Jordo yak
regua kuaray oa katy o vae re, amboae kuery reve yak oaxa rgue py. Hae kuery vae
regua xondaro kuery anho oaxa Jordo yak guyvy kuery oipytyv agu (Nmeros32).
371 Josu2

Peguataa rupi peikuaa pota peovy yvy re, Jeric tet peve hei
ramo ojeoi. Hae rami vy ova pete kunha itavy rei vae ro py. Hery ma
Raabe. Hae py ae hae kuery oke.
2 Hae ramo Jeric pygua huvixa pe omombeua vy aipoea:

Ma, ange pyvy apy ova rae avakue Israel kuery regua
nhandeyvy re oikuaa pota vae ea.
3 Hae ramo Jeric pygua huvixa aipoei uka Raabe pe:

Emo ju avakue ou vy ndero py ova vaekue, mbaeta nhandeyvy


hae javi re oikuaa pota agu ou hei uka.
4 Hae rami te kunha vae ma moko avakue omova vy onhomi ma voi

vaekue. Hae rami vy aipoei:


Anhet xea py ova kuri moko avakue. Vaeri xee ndaikuaai
maguigua paa. 5 Hae gui pyt ma jave tet kora rok pemboty ta ramo

hae kuery oexa vy jogueraa ju kuri. Ndaikuaai mar katy pa ojeoia.


Tapeo pojava hae kuery rakykue, peupity nho r hei. 6 Mbaeta hae

vae e mbove ngoo ry ojeupi vy onhomi vaekue linho ygue omo por
vaekue guy py. 7 Hae gui huvixa rembiguai kuery ojeoi ju yvy re oikuaa

pota vae kuery rakykue, Jordo yak oaxaaty katy tape oo vae rupi.
Hae kuery rekaa o ramove tet kora rok ombotya.
8 Hae gui oikuaa pota vae kuery onheno e mbove kunha vae oo hae

kuerya py oo ry. 9 Hae vy aipoei hae kuery pe:


Xee aikuaa por pende kuery pe Senhor kovae yvy omeague. Pende
kuery gui ore kuery rokyjea anho roendu, hae yvy re ikuai vae hae javi
ikangypa guive. 10 Mbaeta roendu Egito gui peo jave Ye Pyt penerenonde

o vae Senhor omboypaague, hae gui moko amorreu kuery ruvixa re


pejapo vaekue voi, Jordo rovai re Seom hae Ogue pemomba vaekue. 11 Hae

nungakue roendu vy orepya kangy, ne peteve re novei imbaraetea, pende


kuery peju ramo. Mbaeta Senhor Penderuete ae Nhanderuete yva hae
yvy re ipoaka vae ae. 12 Hae gui a ma peura xevy Senhor rery rupi, xee

romboaxyague rami pe kuery ju xeru ro pygua kuery pemboaxy agu. Hae


aikuaa por agu aipota avi mbaemo xevy pemboaxa, 13 xeru hae hai hekove

reve peja agu, xekyvy hae xekypyy kuery voi, hae roguereko vae hae javi,
orejukaar gui orereraa jepe vy hei.
14 Hae ramo avakue aipoei kunha vae pe:

Ndee oremombeu e ramo orerekovea voi rome r nderekove


rekovia. Hae vy kovae yvy Senhor orevy ome ma jave anhet ete
romboaxy r hei okuapy.
15 Hae ramo kunha vae ojapo janela o vae py ix vae rupi hae kuery oguejy

agu rami, tet kora ry ae hoo o ramo. 16 Hae gui aipoei hae kuery pe:

Tapeo yvyty reia re, pendereka vy oo vae kuery pendejou e agu.


Mboapy ra peve r penhemi hae py, hae kuery ojevy ju peve. Hae gui
mae ma tapeo tape rupi hei.
Josu2,3 372

17Hae
ramo avakue aipoei ixupe:
Ndevy rouraague ndorojapoi r, 18 te po rami r rejapo: pendeyvy

re ore kuery rova jave kovae ix pyt vae janela roguejyague py


rejokua r, hae gui nderu, ndexy, ndekyvy hae nderu ro pygua kuery
hae javi remboatypa r ndero py. Hae rami e r ndorojapoi r
rouraague. 19 Hae rami avi pete vae rei ndero rok gui oka py o ri

ramo ma hexe ae r o huguy omoague opaga agu, orere e. Hae r


ndereve opy ikuai vae ruguy omoa ramo ma orere ae to ropaga agu,
hae kuery re amongue opo omo r. 20 Hae rami avi ndee oremombeu

ramo ore ndorojapoi r ndevy rouraague hei.


21 Hae ramo kunha vae

Pendeayvuague rami toiko hei vyve omondouka. Hae r hae


kuery oo. Hae gui janela re kunha vae ojokua ix pyt vae.
22 Avakue jogueraa vy yvyty reia re ova. Hae py ma mboapy ra

opyta, heka vy oo vae kuery guet katy ju ojevypa peve, hae kuery tape
hae javi rupi oeka okuapy te ndojoui vy. 23 Hae rami vy mokove ava ma

yvy gui oguejy vy jogueraa ju. Yak oaxa ma vy ova Num ray Josu
oa py. Ixupe omombeu hae kuery re oiko vaekue hae javi. 24 Hae vy

aipoei Josu pe:


Anhet ete nhandepo py Senhor omboaxa hae vae yvy hae javi.
Hae py ikuai vae hae javi ipya kangypa nhandegui hei.

Jordo yak oaxa ojeoivyague

3  Ko
ju ramove Israel kuery hae javi reve Josu nhomopumba vy
1

Sitim gui ojeoi, Jordo yak rembe peve ovamba. Hae py ma oke
ju ranhe okuapy oaxa e mbove. 2 Hae gui mboapy araa py huvixa kuery

oaxa ju ojeoivy heta vae kuery mbyte rupi. 3 Hae vy heta vae kuery pe

omombeu-mbeu vy aipoei:
Senhor Penderuete guexeve guar ojapo vaekue ryru ma levita
regua sacerdote kuery oupi heravy r pexa vy pe kuery voi peo r
hae kuery rakykue.b 4 Hae rami avi hyru gui mombyryi r peiko, mil

metros-a py. Hae vae re penhemboja eme, marupi pa peo agu peikuaa
agu, mbaeta hae vae tape rupi peo vae teri hei.
5 Josu avi aipoei avi heta vae kuery pe:

Pejekyao ke ko r guar, mbaeta pe kuery mbyte Senhor ojapo


r ipor vae hei.
6 Sacerdote kuery pe voi ijayvu vy aipoei:

Peupi heravy Nhanderuete guexeve guar ojapo vaekue ryru, hae


peroaxa heta vae kuery renonde hei ramo hyru oupi vy heta vae
kuery renonde ogueroguata heravy.

b
3.3 xodo25.1016, Hebreus9.15
373 Josu3,4

7Hae
gui Senhor aipoei Josu pe:
Kovae ra amboypy r romboyvate agu Israel kuery pav oexaa
py, hae kuery oikuaa agu Moiss reve aikoague rami ndereve ju aikoa.
8 Hae gui ndee ma sacerdote kuery hyru reraa vae pe ndeayvu vy

aipore: Jordo yak py peguejy ma vy pepyta ranhe r hae py, re.


9 Hae ramo Josu aipoei Israel kuery pe:

Penhemboja ke kyv rami, Senhor Penderuete ayvu pendu agu.


10 Hae vae rire Josu aipoeive ju:

Po rami r peikuaa Nhanderuete oikove vae penembyte oikoa, hae


anhet penerenonde gui oipeapa ra cananeu, heteu, heveu, ferezeu,
girgaseu, amorreu hae jebuseu kuery hae javi. 11 Ma, Senhor yvy

jave re ipoaka vae guexeve guar ojapo vaekue ryru ma penerenonde


ogueroaxa r heravy Jordo yak. 12 Hae gui a ma peiporavo doze

avakue Israel regua, pete-te regua gui pete ava peiporavo, 13 mbaeta

Jordo yak py sacerdote kuery Senhor yvy jave re ipoaka vae ayvu
ryru reraa kuery oguejy ramove yy ojeaya r, yvate katy gui yy ou r
vaekue ijaty ramo hei.
14 Hae gui ma hae kuery guekoa gui oguata ojeoivy Jordo yak oaxa

agu. Hae kuery renonde sacerdote kuery ogueraa okuapy Senhor ayvu
ryru. 15 Hyru reraa kuery Jordo yak py oguejy ramo yy py ipy inhak.

(Mbaeta Jordo ma ra pyau nhav tyguaxu raxa vae, hembe ikuai vae
ry rupi guive.) 16 Hae gui yy yvate katy gui ou vae opyta. Ad tet gui

mombyryi ono, Zaret rexei o vae katy. Hae r yvy joja reia regua
ye ro katy oxyryague ma typa. Hae ramo hae kuery oaxa ojeoivy,
Jeric tet rexeii ae. 17 Hae r sacerdote kuery Senhor ayvu ryru reraa

vae ma Jordo yak mbyte py opyta okuapy. Hae ramia ja Israel kuery
hae javi ipiru reia rupi oaxa.

Jordo yak mbyte gui doze ita oguenoague

4  Hae
kuery hae javi Jordo yak oaxapa ma ramo Senhor ijayvu
1

Josu pe. Hae vy aipoei:


2 Eiporavo doze avakue, pete-te regua gui eiporavo pete. 3 Hae

vae kuery pe ndeayvu vy aipore: Apy Jordo yak mbyte gui peno
doze ita sacerdote kuery opyta vy opyr okuapya gui. Hae vae ma peraa
vy pemboaty kovae pyt pepyta agu py, re.
4 Hae rami r Josu oeno doze avakue Israel kuery regua oiporavo

vaekue, 5 pete-te regua gui pete oiporavo. Hae vy aipoei hae kuery

pe:
Tapeo Jordo yak mbyte py pe ranhe Senhor Penderuete ayvu
ryru reraa kuery renonde, hae pete-te pendeaxiy ry peupi r heravy
pete ita, Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. 6 Hae vae ma

pende kuery mbyte o r penemaendua agu. Hae gui penderay kuery


Josu4 374

rakae r ikuai vae oporandu vy Mbaer tu kovae ita? hei ramo


7 aipopeje r hae kuery pe: Senhor ayvu ryru renonde ma Jordo yak

ojeaya rakae. Hyru ogueroaxaa ramove yy ojeaya. Hae rami rire kovae
ita ma rakae r peve guar ikuai Israel kuery imaendua agu, peje r
hei.
8 Hae rami r Israel kuery ojapo Josu ijayvua. Hae vy Jordo yak

mbyte gui ojopy heravy doze ita, Josu pe Senhor aipoeiague rami vy,
Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. Hae vae ma hae kuery
opyta agu py ogueraa vy omboaty hae py. 9 Hae gui Jordo yak

mbyte py ma Josu ju doze ita omopu, sacerdote kuery ayvu ryru reraa
vae opyta vy opyrague py ae. Hae vae ita ma a peve ikuai hae py.c
10 Mbaeta sacerdote hyru reraa kuery ma Jordo mbyte opyta okuapy,

Moiss pe Senhor aipoei ukaague ojeupitypa peve, heta vae kuery pe


Josu ijayvuague rami vy. Hae ramo heta vae kuery oaxapa pojava.
11 Heta vae kuery hae javi yak oaxapa ma ramo sacerdote kuery

opytaague gui ogueno ju Senhor ayvu ryru, pav oexaa py. 12 Israel

kuery renonde oaxa avi jogueravy Rben regua, Gade hae Manasss
regua mbyte rupi ojao vaekue. Tembiporu reve meme oaxa, Moiss
ijayvuague rami vy. 13 Senhor renonde quarenta mil xondaro rndau

oaxa joe opu agu katy, Jeric tet yvry nhundy reia py. 14 Hae vae

ra ma Senhor omboyvate Josu Israel kuery pav oexaa py. Hae ramo
omboete okuapy oikovea pukukue re, Moiss omboeteague rami avi.
15 Hae gui Senhor aipoei Josu pe:

16 Aipore sacerdote kuery xeayvu ryru reraa vae pe Jordo yak gui

ogueno agu hei.


17 Hae ramo sacerdote kuery pe Josu ijayvu vy

Pe ju ke Jordo yak gui hei ramo 18 sacerdote kuery ayvu ryru


reraa vae ma Jordo mbyte gui omba. Hae gui yvy pirua re hae kuery
opyr ramove Jordo yak oague rupi ju oxyry. Yy rembe hae javi rupi
oxyry, oague rami ae ju.
19 Dez-a jaxy jypyia ra hae kuery ojeoi Jordo yak gui. Gilgal py ju

opyta okuapy, Jeric rexei kuaray oua katy. 20 Doze ita Jordo yak gui

ogueno vaekue ma Josu omboaty Gilgal py. 21 Hae vy aipoei Israel


kuery pe:
Rakae r penderay kuery pendevy pe oporandu vy aipoei r:
Mbaer tu kovae ita? hei ramo 22 penderay kuery pe pemombeu

vy aipopeje r: Pevae Jordo yak ma Israel kuery oaxa rakae ipirua


rupi. 23 Mbaeta pe kuery renonde Senhor Nhanderuete ojapo Jordo

yak ipiru agu rami, peaxapa peve. Mbaeta ore kuery renonde Senhor
Nhanderuete Ye Pyt omombiru karamboae roaxapa peve, hae gui

4.9 A peve hei mbaeta kovae kuaxia omboparaa jave ita opyta teri.
c
375 Josu4,5

haekue rami ae ju ojapo orevy, 24 yvy regua kuery hae javi oikuaa

agu Senhor ipoakapa vaea, hae pe voi Senhor Penderuete renonde


pejererokyjea rupi pendekuai agu, rakae r peve.

Israel kuery pire omboia ague

5  Hae
vae yvy regua huvixa kuery oendupa hae nunga. Amorreu
1

kuery Jordo yak kyv katy ikuai vae kuaray oikea katy, hae
cananeu kuery ye yvry ikuai vae ruvixa kuery hae javi oendu Israel
kuery renonde Jordo yak Senhor omombirupaague, hae kuery oaxapa
peve. Hae vae oendu vy ipya kangypa Israel kuery kuxa, novei ma
imbaraeter.
2 Hae vae jave py Senhor aipoei Josu pe:

Pejapo kyxe ita gui, hae emboi uka Israel kuery pire hei.d 3 Hae

ramo Josu ojapo uka kyxe ita gui, hae vy omboi uka Israel kuery pire,
Gibeate-Haralote py. 4 Povae nunga rupi ae Josu omboi uka ipire, mbaeta

Egito yvy gui o vaekue tekoa ea re oguataa rupi omanomba ma rire,


avakue xondaro ikuai vaekue hae javi. 5 Mbaeta Egito yvy gui o vae

kuery ma opire omboi uka vaekue meme, hae r o vaekue gui tekoa ea
rupi oikoi vaekue ma nomboi ukai. 6 Quarenta maet re Israel kuery ikuai

tekoa ea rupi, avakue xondaro ikuai vae Egito gui o vaekue omanomba
peve, Senhor nonhe rendui rire. Hae vae kuery pe ma Senhor oura reve
ijayvu yvy ne ndoexa ukai agu re, tamo kuery pe Senhor ome agu re
oura reve ijayvuague, yvy kamby hae ei oata ea. 7 Hae rami vy hae kuery

rekovia ma tay kuery ju omoingo. Hae vae kuery pire ae Josu omboi uka,
nomboi ukai teri vaekue ikuai ramo, oguataa rupi nomboiai rire. 8 Hae

kuery pire omboipa ma rire opyta ranhe ikuaia py ae, okuerapa peve.
9 Senhor aipoeive ju Josu pe:

Kovae ra pe kuery gui aipea Egito yvy re escravo pendekuai vy


pexmba reiague hei. Hae nunga rupi hae vae tekoa Gilgal hery a
peve.e

Pscoa ra py ngaru ojapo okuapyague


10 Gilgal
py Israel kuery ikuai jave ojapo okuapy ngaru Pscoa ra.
Hae vae jaxy catorze ra vae kaarukue py ojapo, Jeric yvry nhundy
reia o vae py. 11 Pscoa ra rire ko jevy hou okuapy mbaemo aju

hae vae yvy re ojou vaekue: mbojape imbovua e vae hae mbaemo
ray oaimbe vaekue hou okuapy hae vae ra. 12 Hae vae yvy regua

mbaemo aju houa ra rireive ma opa man.f Hae r Israel kuery

d
5.2 Gnesis17.1014 hae xodo12.4348 e5.9 Tery Gilgal nhaendu r Oipea ea
rami. f5.12 Man ma Israel kuery rembiur Nhanderuete yva gui ombou vaekue
(xodo16).
Josu5,6 376

ndojouvei. Hae rami rgue py hae vae maet guive okaru okuapy
Cana yvy re mbaemo aju ikuai vae re.

Josu pe Senhor pegua xondaro ruvixa ojekuaa ukaague


13 Jericyvry Josu oikoa py oma vy guenonde oexa pete ava opu
hoamy vae, opo py kyxe hyru gui oekyi vaekue reve. Hae vae re Josu
onhemboja vy oporandu ixupe:
Ndee pa orea katygua tyr pa orerovaigua reiko?
14 Hae r ombovai:

Any. Xee ma Senhor pegua xondaro kuery ruvixa a aju vae


hei.
Hae ramo Josu ojeroa vy ngova omova yvy re omboete vy. Hae vy
oporanduve ju ixupe:
Xeruvixa, mbae re r tu xee nerembiguai pe?
15 Senhor pegua xondaro kuery ruvixa ombovai Josu pe:

Emboi ndepy regua, mbaeta yvy rea ma ikya e vae hei.


Hae ramo Josu ojapo hae rami.

Jeric tet oitypaague

6  Hae
gui Jeric rok ma Israel kuery gui onhemboty por. Avave
1

rei noai, ne ndoikeai r. 2 Hae ramo Senhor aipoei Josu pe:


Ma, ndepo py amboaxa ma Jeric tet, huvixa hae ixupegua


ipya guaxukueve guive. 3 Hae r pe avakue joe opua pygua kuery

hae javive ma pembojere r tet petegue. Hae rami ma mboapy meme


ra re r pejapo. 4 Xeayvu ryru renonde ma sete sacerdote ogueraa r

sete mimby guaxu vexai ava rakuakue guigua. Hae gui sete araa py ma
sete-kue r pembojere tet, hae sacerdote kuery omonhe r mimby
guaxu. 5 Hae gui mimby guaxu vexai ava rakuakue guigua omonhe

puku r pendu vy pe kuery hae javive pejapukai rat r. Hae gui tet
kora hoapa r yvy katy, hae pe kuery pejeupi r hiry rupi, pete-te
penerenonde katy hei.
6 Hae ramo Num ray Josu oeno sacerdote kuery. Hae vy aipoei hae

kuery pe:
Pejopy heravy Senhor ayvu ryru. Hae gui Senhor ayvu ryru
renonde ma sete sacerdote togueraa sete mimby guaxu vexai ava
rakuakue guigua hei.
7 Heta vae kuery pe ju aipoei:

Tapeo, pembojere tet. Hae r tembiporu revegua kuery ma


Senhor ayvu ryru renonde tojeoi hei.
8 Josu ijayvuague rami heta vae kuery ojeoi. Senhor renonde sete

sacerdote ranhe oaxa jogueravy sete mimby guaxu vexai ava rakuakue
guigua reve, mimby guaxu omonhe jogueravy. Hae r hakykue ma
377 Josu6

Senhor ayvu ryru ogueraa. 9 Hae gui sacerdote kuery mimby guaxu

omonhe vae renonde ma avakue tembiporu revegua ojeoi. Takykue ete


oo vae ma hyru rakykue ojeoi. Hae r mimby guaxu omonhe ae tema
jogueravy.
10 Heta vae kuery pe Josu ijayvu vy aipoei:

Pejapukai eme, penhendu eme, ne pete ayvu to eme pendejuru gui.


Xee xeayvu vy Pejapukai ke hae ramo mae ma pejapukai hei. 11 Hae

rami py Senhor ayvu ryru revegua kuery ma petegue ombojere jogueravy


tet, hae ojevy ju. Tekoa py ju ova. Hae vy oke okuapy hae py.
12 Ko rai Josu opu r sacerdote kuery ogueraa ju okuapy Senhor

ayvu ryru. 13 Senhor ayvu ryru renonde sete sacerdote kuery sete mimby

guaxu vexai ava rakuakue guigua omonhe tema jogueravy. Hae kuery
renonde ma avakue tembiporu revegua ojeoi. Hae r takykuegua kuery
ma Senhor ayvu ryru rakykue ojeoi. Hae ramia ja mimby omonhe
tema jogueravy.
14 Moko araa py tegue ju hae kuery ombojere tet, hae ojevypa ju

tekoa py. Hae rami ma mboapy meme ra re ojapo okuapy.


15 Sete araa py ma ko ju hexak ramove ojeoi ju. Haekue rami ae

ombojere tet, sete-kue. Hae vae ra anho sete-kue ombojere tet.


16 Hae gui sete-kuea py sacerdote kuery mimby guaxu omonhe jave

Josu aipoei heta vae kuery pe:


Pejapukai ke, mbaeta Senhor omboaxa ma tet pendepo py.
17 Pemomba ete agu rami o, hae py ikuai vae hae javi voi. Oikove

vaer ma Raabe itavy rei vaekue anho, hoo pygua kuery guive, mbaeta
avakue yvy re oikuaa pota agu romondouka vaekue onhomi rire. 18 Hae

rami avi pejepoyvu ke pejopy e agu mbaemo pemomba agu rami


omboaxa pyre, Israel kuery rekoa ayvu vaipy pejapo e agu, ndaevei
rei vae perua py. 19 Hae r prata hae ouro guigua, hae mbaemo ryru

overa vae hae ferro guigua hae javi ma Senhor peguar ae r opyta.
Hae nunga ma jaraa r ixupe guar nhamo por agu hei.
20 Hae ramo heta vae kuery ojapukai, hae sacerdote kuery omonhe

mimby guaxu. Omonhe r hae kuery oendu vy ojapukai rat okuapy.


Hae ramo tet kora hoapa. Hiry hae kuery ojeupi jogueravy vy oikepa
tet py, pete-te ooa katy ae. Hae rami py oipea tet. 21 Tet py ikuai

vae ma guive r ojukapa kyxe py: avakue, kunhague, kyrgue, tujakue,


mymba kuery vaka, vexai hae mburika kuery guive.

Raabe ogueraa jepeague


22 Hae
gui Josu ijayvu moko ava yvy re oikuaa pota agu oo vaekue
pe. Hae vy aipoei:
Peike kunha itavy rei vaekue ro py, peno hae gui, hae javi ikuai
vae reve, ixupe peuraague rami vy hei. 23 Hae ramo kunumigue

Josu6,7 378

oikuaa pota vaekue ma oo py oike vy ogueno Raabe, hae tuu, ixy,


ikyvy kuery, hae oguereko vae hae javi. Hetar kuery hae javi ogueraa
Israel kuery rekoa katyi ikuai agu. 24 Hae r tet hae opa mbae hae py

ikuai vae ma oapypa tata py. Hae r prata, ouro, hae overa vae guigua,
ferro guigua anho ogueno Senhor ropy guar. 25 Josu omoingove itavy

rei vaekue Raabe, tuu ro pygua kuery, hae opa mbae oguereko vae voi.
Hae rami rire Israel kuery mbyte hae kuery ikuai a peve, Jeric tet re
oikuaa pota agu Josu omondouka vaekue onhomi rire.
26 Hae vae jave py Josu ojapo heta vae kuery oura vy aipoei okuapy

agu: Ayvu vaipy toiko Senhor renonde ava opu vy kovae tet Jeric
ojapo jevy vae. Ijytar omo vae omokanhy r guay jypygua, hae r
tet rok omo jevy vae ma omokanhy r kyrve vae hei okuapy agu.
27 Hae rami Senhor oiko Josu reve. Hae ramo heko oendupaa yvy

jave re.

Ac ojejavyague kuxa Israel kuery Ai tekoa re ndaipoakaiague

7  Hae
rami te Israel kuery ikuai agu vaekue rupi ndaikuai,
1

mbaemo omomba pyr re ndaevei vy. Mbaeta Jud regua Carmi


ray Ac, Zabdi ramymino hae Zera ramymino jevy vae ma ojeupe guar
ojopy mbaemo omomba agu rami omboaxa pyre. Hae nunga rupi
Senhor poxya hendy Israel kuery rovai.
2 Hae rami jave py Josu omondouka avakue Jeric gui Ai tekoa katy.

Hae vae tekoa ma Bete-ven katyi o, Betel regua kuaray oua katy. Hae
kuery pe ijayvu vy aipoei imondovy:
Tapeo, peiko kuaa yvy re hei ramo hae kuery ojeoi vy Ai tekoa
re oikuaa pota.
3 Josu oa py hae kuery ojevy vy aipoei ixupe:

Heta vae kuery hae javi e tojeoi. Dois mil e vy trs mil avakue
etei ri tojeoi Ai tekoa mombaar. Emokanemba eme heta vae kuery,
nhanderovaigua kuery hae pygua mbovyi ri ikuai r hei okuapy.
4 Hae rami vy hae kuery regua avakue ma trs mil ojeoi. Hae rami

raaga vy hae kuery onhamba Ai pygua avakue gui. 5 Hae kuery regua

avakue ma Ai pygua ojuka trinta e seis, hae omonha amboae kuery tet
kora rok gui ita oguenoaty o vae peve. Yvy guy rupi oo vy ojukave.
Hae nunga rupi heta vae kuery ipya kangypa, yy rami rive opyta.
6 Hae rami r Josu omondoro oao, hae hoa oupy ngova yvy re

omova reve. Kaaru peve onheno Senhor ayvu ryru renonde. Israel
mongetaaty kuery voi hae rami ndaevei vy oak re omo okuapy yvy
kui. 7 Josu ojapukai vy aipoei:

Ah Senhor Xeruete! Mbae re tu rejapo kovae kuery Jordo yak


oaxa agu rami? Amorreu kuery po py oremboaxa agu pa rejapo,
hae kuery oremomba agu rive? Jordo yak rovai re ae ropyta agu
379 Josu7

rovya vae rire! 8 Ah Senhor, mbae pa aipoae ta? Mbaeta Israel kuery

onhamba rire ngovaigua kuery gui! 9 Hae nunga ma cananeu kuery


hae yvy re ikuai vae hae javi oendu vy orejoko r jogueruvy, ojapo r
orerery re naimaenduaavei agu rami yvy re. Hae gui hae rami vy
mbae r tu rejapo nderery ipoakapa vae re imaenduaa agu?
10 Hae ramo Senhor aipoei Josu pe:

Epu ke. Mbae re tu evoko rami rea rejupy nderova yvy re?
11 Israel kuery ojejavy, ndaikuaixei xereve guar ajapo vaekue rami. Hae

rami vy ojopy omomba pyr regua. Imonda, ijapu, hae ombae rei-rei
gury onhomi imoiny. 12 Hae nunga rupi ae Israel kuery nopu kuaavei

kuri ngovaigua kuery renonde. Onhamba ojeoivy amboae regua renonde


gui, Israel kuery ae ju omomba pyr ojeapo. Pe kuery mbyte gui
mbaemo onhomi mbyre peipea ea ja xee ndaikovei ma r pe kuery
reve. 13 Eiko katu ke, eikyao uka heta vae kuery. Aipore hae kuery pe:

Pejekyao ke ko r guar. Mbaeta po rami Israel kuery Ruete ijayvu:


Pe Israel kuery, pe kuery mbyte o omomba pyr vaekue. Penembyte
gui mbaemo omomba pyr peipea ea ja ndaevei penderovaigua
kuery renonde pepu agu. 14 A ma ko r ajeivei reve pejexa ukapa

r pete-te regua. Hae ramo xorte rupi Senhor oikuaa uka r pete
regua. Hae vae kuery ma ojexa uka r, pete-te tekoa pygua. Hae
ramo Senhor oikuaa uka r pete tekoa. Hae vae kuery ju pete-te oo
rupi r ojexa uka. Hae ramo Senhor oikuaa uka r pete oo. Hae vae
gui ma pete-te ava r ojexa uka. 15 Hae gui mbaemo omomba pyr

jopyare pejou vae rei peapypa r tata py, opa mbae oguereko vae guive,
mbaeta Senhor guexeve guar ojapo vaekue rami ndoikoxei vy haeve
vae ojapo Israel kuery mbyte, re r.
16 Hae rami r Josu opu ko rai. Hae vy ojapo Israel kuery ojexa

ukapa agu rami, pete-te regua. Hae gui xortea oexa r Jud regua ae
rae. 17 Hae gui Jud regua kuery ojexa uka r Zera ramymino kuery re

ojekuaa. Hae gui Zera ramymino kuery pete-te ojexa uka r Zabdi ro
pygua kuery re ojekuaa. 18 Hae gui hae vae ro pygua kuery ojexa uka

r ojekuaa Jud regua Carmi ray Ac, Zabdi ramymino, Zera ramymino
jevy vae re.
19 Hae gui Ac pe Josu aipoei:

Xeray, embojerovia na Senhor Israel kuery Ruete, eporaei ixupe.g


A emombeu por xevy mbae pa rejapoague. Enhenhomi eme hei.
20 Hae ramo Josu pe Ac ombovai vy aipoei:

Anhet ae ajejavy rae Senhor Israel kuery Ruete pe, po rami


ajapo. 21 Mbaemo rei-reikue re ama vy aexa pete ao puku Babilnia

guigua iporve vae, hae duzentos hati vae prata guigua, hae gui pete

g
7.19 Embojerovia Nhanderuete hei hery rupi omboura vy (Joo9.24).
Josu7,8 380

ouro guigua meio quilo poyikue o vae. Hae nunga aipota vy ajopy
karamboae. Hae vy anhomi yvy gury, ajaty xeroguy mbyte py, hae
igury ma prata o hei.
22 Hae ramo hoo katy Josu omondouka oikuaa pota vaer kuery.

Onha reve ojeoi hoguy katy. Hae py ma onhomi vaekue omba rae, hae
r igury ma prata o. 23 Hae rami vy hoguy mbyte gui ojopypa heruvy

vy ogueru Josu hae Israel kuery pav ikuaia py. Senhor renonde
omomba. 24 Hae ramo Israel kuery hae javi reve Josu ogueraa Zera ray

Ac. Ogueraa avi prata, ao puku, ouro guigua, hae tay kuery, tajy kuery,
hymba kuery vaka, mburika, vexai kuery, hae gui hoguy, hae oguereko
vaekue hae javi. Acor yvyugua py ogueraapa.
25 Hae py ma Josu aipoei:

Mbae re tu orembojexavai rei ri? Kovae ra ma ndee ju r Senhor


nembojexavai hei ramo Israel kuery hae javi ojapipa ita py. Ojapipa
ma rire oapypa tata py. 26 Hae gui hetekue ry heta omboaty ita. Hae

nunga ma a peve o hae py. Hae rami rire Senhor ndaipoxyvei. Hae
vae yvyugua ma Acor hery a peve.h

Ai tekoa omomba okuapyague

8  Hae
gui Senhor aipoei Josu pe:
1

Ekyje eme, enhemondyi eme guive. Emboaty uka ju xondaro kuery


hae javi, hae pepu. Tapeo ju Ai tekoa katy. Mbaeta ndepo py amboaxa ma
Ai pygua huvixa hae ixupegua kuery, het hae ijyvy guive. 2 Hae r Ai tekoa

hae huvixa re rejapo r Jeric hae huvixa re rejapoague rami. Hae r imbae
rei-reikue hae hymba kuery ma haeve r pendejeupe guar peraa agu.
Peiko katu tet kupe rupi penhemi agu, tet re pepu agu hae gui hei.
3 Hae ramo Josu hae joe opua pygua kuery hae javi reve opu vy

ojeoi Ai pygua kuery re opu agu. Trinta mil avakue imbaraeteve vae
Josu oiporavo vy omondouka pyvy. 4 Hae kuery pe ijayvu vy aipoei:

Ma, romo r penhemi agu tet re pepu agu ikupe katy gui.
Mombyry vaipa e ke pendekuai tet gui. Hae javive peke eme. 5 Hae

r xee hae xerupive ikuai vae hae javi ma tet renonde py rova raii
r rokuapy. Hae gui kueve guare rami orea katy hae kuery o ramo ma
ronha r ranhe hae kuery renonde gui. 6 Tove hae kuery orerakykue tou

tet gui omba peve. Mbaeta hae kuery Onhamba po nhanerenonde


gui hei r kueve guare rami. Hae rami ae ronhamba ranhe r te.
7 Hae gui ma pe kuery penhemiague gui peju vy pendepoaka r tet

re. Mbaeta Senhor Penderuete omboaxa r pendepo py. 8 Tet re

pendepoaka ma vy pemboja r tata, Senhor ijayvuague rami vy. Ma,


hae rami agu ae pendevy xeayvu hei.

7.26 Tery Acor ma Moangekoa ea hae kuery ayvu py.


h
381 Josu8

9Hae
gui Josu omondouka ramo hae kuery oo onhemi agu py. Betel
hae Ai mbyte opyta okuapy, Ai regua kuaray oikea katy. Hae r Josu
ma hae vae pyt oaxa heta vae kuery mbyte.
10 Ko rai ma jave Josu opu vy oikuaa pota ju heta vae kuery re.

Hae rire heta vae kuery renonde ojeoi Israel mongetaaty kuery reve Ai
tekoa katy opu agu. 11 Hupive ojeoi avakue joe opua pygua kuery

hae javi. Ovamba ma okuapy tet renonde katy, Ai regua kuaray


ijapuaia katy opyta. Hae kuery ikuaia hae Ai tekoa pa re ma pete
yvyugua o. 12 Cinco mil avakue ogueraa avi vy Betel hae Ai mbyte py

omo onhemi agu, tet regua kuaray oikea katy. 13 Hae rami vy hae javi

omo imbokuapy ikuai agu py ae. Hetave ikuai tet gui kuaray ijapuaia
katy, hae r onhemi vae kuery ma kaarua katy opyta. Hae vae pyt ma
Josu oguejy yvyugua peve.
14 Ai tekoa pygua huvixa oexa vy tet pygua kuery reve ikuai at. Ko

rai jave opu okuapy vy oo Israel kuery rovai yvy joja reia py opu agu
katy. Ndoikuaai okuapy hovaigua kuery tet kupe rupi onhemi okuapya.
15 Hae kuery renonde Josu hae Israel kuery hae javi ojeapo ipoakaa

pyre rami. Hae vy onhamba tenonde gui, tekoa ea katy tape oo vae
rupi ojeoi vy. 16 Hae nunga rupi tet pygua kuery hae javive oenoa

omonha agu. Hae ramo Josu kuery rakykue ojeoi, tet gui mombyryia
peve. 17 Ne petei ava ndopytaai Ai py, ne Betel py, Israel kuery rakykue

ojeoipa vy. Israel kuery rakykue ojeoi vy oeja tet rok ojepea reve.
18 Hae ramo Senhor aipoei Josu pe:

Ai tekoa katy eupi huy guaxu ndepo py rereko vae, mbaeta


amboaxa r ndepo py hei. Hae r Josu huy guaxu opo py oguereko
vae oupi tet katy. 19 Opo oupi r onhemi vaekue oexa vy opu pojava

onhemiague gui. Tet py ova vy oikepa. Omboja pojava tata hae py.
20 Hae gui Ai tekoa pygua avakue guakykue katy ojere vy oexa tet

mbyte gui hatax opu jekuaa r yvate katy. Ndaevei onhegua agu
guakykue katy ne guenonde katy, mbaeta tekoa ea katy onha vaekue
voi ojere okuapy, hakykue rupi ou vae kuery rovai opu agu. 21 Hae

gui Josu hae Israel kuery hae javive oexa okuapy onhemi vaekue tet
re ipoaka r. Hatax tet gui opu vae avi oexa vy ojevy vy ojukapa Ai
pygua avakue. 22 Tet gui amboae kuery voi o ngovaigua kuery rovai

opu agu. Hae ramo opyta okuapy Israel kuery mbyte py. Amongue
pete henda katy gui ou, amboae ma amboae katy gui ou. Hae rami vy
ojukapa. Peteve ndoikovei, ne ndoo jepei. 23 Hae r Ai pygua huvixa ma

oikove reve ojopy vy ogueru okuapy Josu-a py.


24 Hae rami py Israel kuery Ai pygua kuery ojukapa yvymbe reia

py, tekoa ea py hakykue ojeoiague rupi ae. Ojukapa kyxe py, omomba.
Hae vy Israel kuery Ai tekoa py ojevy vy hae py ju ojukapa kyxe py.
25 Hae vae ra ojuka vaekue avakue kunhague reve vy ma doze mil,

Josu8,9 382

Ai pygua kuery hae javi. 26 Mbaeta Ai pygua kuery omomba ete ea ja


Josu nomboguejyi opo huy guaxu reve oupiague gui. 27 Mymbakue hae

mbae rei-reikue ma Israel kuery ojeupe guar ogueraa tet gui, Josu
pe Senhor ijayvuague rami vy. 28 Ai tekoa re Josu tata omboja uka vy

mbaemo vaikueaty ojapo rakae r peve guar. A peve opyta hae rami.
29 Hae r Ai pygua huvixa ma ojyryvipy, hae yvyra re oeja kaaru peve.

Kuaray oike jave mae ma Josu omboi uka hegue yvyra gui. Tet kora
rok py omombo inony. Hiry omboaty reta ita a peve o vaer.

Lei ogueroayvu jevyague


30 Hae
ramo Ebal yvyty re Josu ojapo pete altar Senhor Israel
kuery Ruete pe, 31 Israel kuery pe Senhor rembiguai Moiss ijayvuague

rami vy. Mbaeta kuaxia lei oa re Moiss ombopara vaekue po rami:


Xevygua altar pejapo r ita omoatyr mbyre gui e, tembiporu ferro
guigua ndapeiporui r heiague rami. Hae vae ry ma mbaemo
mymba oapy okuapy Senhor pe. Ome avi hexeve pete rami ikuai
agu regua. 32 Hae py ita re ju Josu ombopara lei Israel kuery renonde

Moiss ombopara vaekue oguerova vy. 33 Israel kuery hae javive ikuai

hae py, imongetaaty kuery, yvatekueve hae nhomboayvu vaety kuery


reve. Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru jovaive-ive rupi ikuai,
levita regua sacerdote kuery hyru reraa vae renonde. Yvy mboae regua
ikuai avi, hae kuery mbyte py ae ikuai vaekue reve. Hae kuery regua
ombojao mbyte rupi, amongue ikuai agu Gerizim yvyty rexei, hae r
amboae kuery ma Ebal yvyty rexei ikuai agu, Senhor rembiguai Moiss
ijayvuague rami meme, Israel regua ogueroayvu por uka vy. 34 Hae

rire ogueroayvu lei re ayvu o vae hae javi, ayvu por hae ayvu vai o
vae, kuaxia re lei ipara oa rami vy. 35 Israel kuery pav nhomboatya py

Josu ne pete henda py ma voi ndogueroayvu ei Moiss ojapo ukaague


regua. Kunhague, avakuei hae kunhaguei pe voi ogueroayvu, hae yvy
mboae regua kuery hae kuery mbyte ikuai vae pe guive.

Gibeo pygua kuery nhombotavypaague

9  Hae
nunga huvixa kuery oendu okuapy Jordo yak kyvgua
1

hae javi: yvya rupi, yvymbe reia rupi, ye tuvixa vae rembe
hae javi rupi, Lbano katyi ikuai vae, heteu kuery, amorreu, cananeu,
ferezeu, heveu hae jebuseu kuery. 2 Hae vy pete rami hae kuery ono

okuapy Josu hae Israel kuery rovai opu agu.


3 Hae gui Gibeo pygua kuery ma Jeric hae Ai tekoa re Josu ojapo

vaekue oendu vy 4 jogueroayvu okuapy ombotavy agu re. Hae vy


Josu-a katy ojeoi huvixa rembiguai rami rive ojeapo vy. Voxa ymague
anho ogueraa mburika ry, hae vinho ryru ymague, oxorokue hae
ombojapa pyre. 5 Opy re xapatu ymague, ombojapa pyre omo, hae ojee

383 Josu9

ao yma py onhemonde. Mbojape tape rupi guar ogueru vae ma ipiru


hae ivaipa vae meme. 6 Ojeoi Josu-a py Gilgal py hekoa oa py. Hae

rami vy ixupe aipoei okuapy, hae Israel regua avakue hae javi pe:
Rova apy oreyvy mombyry o vae gui. A ma jajapo pe kuery reve
pete rami nhandekuai agu hei okuapy.
7 Hae ramo Israel regua avakue aipoei hae kuery heveu ikuai vae pe:

Xapya rei ore kuerya katyi rupi ae pendekuai vae. Hae rami r
mbaexa tu rojapo ta pe kuery reve pete rami nhandekuai agu?
8 Hae kuery ombovai Josu pe:

Ore ma nerembiguai roiko hei okuapy.


Josu petegue ju oporandu hae kuery pe:
Mar ramigua ete tu pe? Magui tu peju?
9 Ombovai okuapy:

Ore nerembiguai kuery ma oreyvy mombyry ete o vae gui roju,


Senhor Nderuete omombeua r roendu rire. Roendu heko, hae Egito
yvy re ojapo vaekue hae javi, 10 hae amorreu kuery ruvixa mokove

Jordo yak rovai ikuai vae re ojapo vaekue: Hesbom pygua huvixa
Seom, hae Bas Astarote py o vae pygua huvixa Ogue re. 11 Hae nunga

rupi oremongeta vaety kuery hae oreyvy re ikuai vae hae javi aipoei
orevy: Peraa tembiu tape rupi peguata r guar, hae tapeo hae kuery
peovaex agu. Aipopeje hae kuery pe: Ore kuery ma penerembiguai
roiko. Hae gui a ma pejapo ke pe kuery reve pete rami nhandekuai
agu, hei vaekue orevy. 12 Kovae mbojape rogueru vae ma haku teri

reve rojopy vaekue orero gui, pe kuerya py rova agu rojua ra. Hae
gui ma, apy o ipirupa hae ivaipa ma. 13 Hae gui kovae vinho ryru

ma ipyau vaekue vinho romboyru jave, a ma oxoropa ma. Hae kovae


oreao, hae xapatu voi inhymamba ma, mombyry ete gui roguata ramo
hei okuapy.
14 Hae ramo Israel kuery hae kuery rembiu oaanga te Senhor pe ma

noporandui. 15 Hae rami vy hae kuery reve Josu ojapo pete rami ikuai

agu, ojapo hae kuery okuave agu rami. Hae Israel regua yvatekueve
voi oura okuapy hae rami.
16 Hae kuery reve pete rami ikuai agu ojapo ma rire mboapy araa

py oikuaa haei rupi ae ikuai raea, hae kuery mbyte ikuai vae ae.
17 Mbaeta Israel kuery oo vy ova hae kuery ret py mboapy araa py

etei. Hae kuery ret ma Gibeo, Cefira, Beerote hae Quiriate-Jearim.


18 Hae rami te Israel kuery ndojukai, Senhor Israel kuery Ruete rery

rupi yvatekueve oura rire. Hae ramo heta vae kuery ijayvu vai okuapy
yvatekueve rovai.
19 Hae ramo yvatekueve aipoei okuapy heta vae kuery hae javi pe:

Ore ma Senhor Israel kuery Ruete rery rupi roura ae ma hae


kuery pe. Hae nunga rupi ndaevei hae kuery re nhandepo nhamo agu.
Josu9,10 384

20 Haerami avi po rami r jajapo hae kuery re: Nhamoingove r, roura


rire nhandery Nhanderuete poxya ou e agu. 21 Taikuai tema hei

yvatekueve hae kuery pe. Hae rami rire Gibeo pygua kuery ma yxak
mbovoar hae yy renoar ikuai heta vae kuery pav pe, yvatekueve
ijayvuague rami vy.
22 Hae gui Josu oenomba vy aipoei hae kuery pe:

Mbae re tu orembotavy vy Pe kuerya gui mombyry orerekoa


vae peje vaekue, ore kuerya katyi ae pendekoa vaeri? 23 Hae nunga

rupi a ma ayvu vaipy pendekuai. Ore kuery pegua escravo pendekuai


riae r yxak pembovo hae yy peno agu Xeruete ro pyguar hei.
24 Hae kuery ombovai Josu pe:

Rombotavya rupi oreayvu vaekue, mbaeta ore nerembiguai kuery


roendu omombeua r anhet Senhor Nderuete guembiguai Moiss pe
ijayvu pendevy ome agu kovae yvy hae javi, hae pe kuery renonde
omomba agu yvy re ikuai vae hae javi. Pe kuery orejukapa gui rokyje
vy ae orekuai vaekue hae rami. 25 Ma, ndepo py orekuai. Haevea rami

hae anhet rupi orerereko hei okuapy.


26 Hae rami r Josu oguereko hae rami. Ogueraa jepepa Israel

kuery po gui, ndojuka ukai. 27 Hae vae ra guive Josu omoingo yxak

mbovoar hae yy renoar heta vae kuery pe, hae Senhor pegua altar
pyguar. A peve hae rami ikuai, henda Nhanderuete oiporavoague py
ae.

Pete nhiru huvixa Gibeo rovai opu okuapyague

10  Hae
gui Jerusalm pygua huvixa Adoni-Zedeque oendu Ai
1

tekoa re Josu kuery ipoaka vy omomba eteague. Oendu avi Ai


hae huvixa re ojapoague, Jeric hae hae pygua huvixa re ojapoague
rami avi. Oendu avi Gibeo pygua kuery Israel kuery reve pete rami
ikuai agu ojapoague, hae hae kuery mbyte ikuaia. Hae nunga oendu
vy 2 okyje vaipa okuapy, mbaeta Gibeo ma tet guaxu o huvixave

oa ramigua, Ai tekoa gui tuvixave vae. Oikuaa avi hae pygua ipya
guaxukue memea. 3 Hae ramo Jerusalm pygua huvixa Adoni-Zedeque

omondouka guembiguai Hoo Hebrom pygua huvixaa py, hae Jarmute


pygua huvixa Pir hery vaea py, Laquis pygua huvixa Jafia-a py, hae
Eglom pygua huvixa Debir-a py. Hae vy hae kuery pe aipoei uka:
4 Peju ke xea py, xepytyv Gibeo pygua kuery jajukapa agu.

Mbaeta hae kuery ma Josu hae Israel kuery reve ojapo rakae pete
rami ikuai agu hei.
5 Hae rami r amorreu regua huvixa kuery nhomboaty vy ojeoi pete

nhiruve: Jerusalm pygua huvixa, Hebrom, Jarmute, Laquis hae Eglom


pygua huvixa. Xondaro kuery hae javi reve ojeoi vy Gibeo katyi ikuai.
Hae gui opu okuapy hae pygua kuery rovai.
385 Josu10

Gibeo pygua kuery Josu pe ojepy ukaague


6 Haeramo Gibeo pygua avakue omondouka oayvu reraa Josu kuery
rekoa Gilgal py. Hae vy aipoei ixupe:
Orereja eme ore aei, nerembiguai orekuai r. Eju pojava orea
katy, orereraa jepe, orepytyv ke. Mbaeta amorreu kuery yvytya rupi
ikuai vae regua huvixa kuery reve ono ma okuapy orere opu agu
hei. 7 Hae ramo Josu ma Gilgal gui ojeoi oxondaro kuery hae ipya

guaxukue hae javi reve.


8 Hae gui Senhor aipoei Josu pe:

Ekyje eme hae kuery gui, mbaeta ndepo py amboaxapa. Ne peteve


ndaipoakai r ndere hei.
9 Pyt mbukukue re Gilgal gui Josu oguata ovy vy ova xapya hae

kuerya py. 10 Senhor omo vai Israel kuery renonde, ojapo ojuka reta

agu rami Gibeo py. Hae rami vy omonha Bete-Horom katy tape oo vae
rupi, Azeca hae Maqued peve oitypa ojeoivy. 11 Hae gui Israel kuery

gui Bete-Horom yvy guy katy onha ojeoivy jave ma hae kuery ry
Senhor yva gui ombooky amandau guaxu Azeca ovaa peve. Hae ramo
omanomba. Israel kuery kyxe py ojuka vaekue gui hetave amandau gui
omano vaekue.

Kuaray hae jaxy opyta ranheague


12 Israelkuery po py Senhor amorreu kuery omboaxaa ra ma Josu
ojapukai Senhor pe. Hae vy Israel kuery oendua py aipoei:
Kuaray, epyta ke Gibeo ry, hae ndee jaxy, epyta Aijalom yvyugua
ry heia rami 13 kuaray opyta, jaxy guive, ngovaigua kuery ojukapa

peve. Yva mbyte py ae kuaray opyta, are oike agu pete ra hae javi re
raii. Kuaxia heko por vae rekokue oa re hae nunga ipara oiny. 14 Hae

vae mbove hae vae ramigua ra ndoikoi, ne hae vae rire, Senhor
pete ava ojapukai r onhe rendu vy ojapo vaekue ramigua. Mbaeta
Senhor ae Israel kuery re oma vy opu hovaigua kuery re.
15 Hae gui ma Israel kuery hae javi reve Josu ojevy guekoa Gilgal py

o vae py.

Pete nhiru huvixa Josu omboty ukapa rire ojukaague


16 Haer pete nhiruve huvixa kuery ma onha vy onhemimba
Maqued py itakua o vae py. 17 Hae ramo Josu pe omombeua vy

Pete nhiruve huvixa kuery ojoua rae Maqued py itakua o vae py


onhemi vaekue ea.
18 Hae gui Josu aipoei:

Itakua juru mbotyar havy pembojere pete ita guaxu, hae pemo
avakue harar. Hae r pe ae ma pepyta eme hae py. 19 Hae rami

Josu10 386

rgue py tapeo pendovaigua kuery rakykue, pejukapa takykue oo vae-


vae. Pemoinge eme hae kuery ret py, mbaeta Senhor Penderuete
omboaxa ma pendepo py hei.
20 Hae rami py Israel kuery reve Josu ojuka reta, omomba. Hae rami

avi hae kuery regua amongue etei oo jepe tet ikorapa vae py oike vy.
21 Hae gui Josu oa katy ixupegua kuery hae javi ojevy okuapy ovya

reve, Maqued py ikuaiague py ae. Hae rami rire avave rei ndaijayvu
kuaavei Israel kuery rovai.
22 Hae vae rire mae Josu aipoei:

Peipea ke itakua juru gui ita guaxu o vae, hae xea py ju peru pete
nhiruve huvixa kuery hae gui.
23 Hae ramo ma hae rami ikuai vy itakua gui ogueru pete nhiruve

huvixa: Jerusalm pygua, Hebrom, Jarmute, Laquis hae Eglom pygua.


24 Josu-a py huvixa kuery ogueru ma ramo oenomba avakue Israel

regua hae javi. Hae vy aipoei xondaro ruvixa kuery hexeve ojeoi
vaekue pe:
Peju ke. Pepyr kovae huvixa kuery ajuy re hei ramo hae kuery
ou vy opyr hae kuery ajuy re.
25 Hae ramo Josu aipoei hae kuery pe:

Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Penembaraete hae pendepya


guaxu, mbaeta gu rami ae Senhor ojapo r pendovaigua kuery hae
javi re, hae kuery rovai pepua vae re rei hei. 26 Hae gui Josu

oikutu vy ojukapa. Hae vy yvyra re oupi imoiny pete nhiruve. Hetekue


yvyra re ovava okuapy kaaru peve. 27 Kuaray oike ma jave Josu

omboguejy uka yvyra gui. Hae r omombo itakua onhemiague py ae.


Hae gui itakua juru py omboaty reta ita guaxu. Haekue py teri o a
peve.

Sete huvixa re vyvoi ju Josu kuery ipoakaague


28 Hae
vae rave Josu ipoaka Maqued tet re. Hae pygua kuery
ojukapa kyxe py, huvixa voi. Omomba katui hae py ikuai vaekue.
Ndoejai ne peteve. Maqued pygua huvixa re ojapo Jeric pygua huvixa
re ojapoague rami ae.
29 Maqued gui ma Israel kuery hae javi reve Josu ojeoi Libna katy,

hae vy hae pygua re ju opu. 30 Hae ramo Senhor omboaxa Israel


kuery po py, huvixa guive. Kyxe py ojukapa hae py ikuai vae hae javi.
Ndoejai ne petei. Hae pygua huvixa re ojapo Jeric pygua huvixa re
ojapoague rami.
31 Libna gui Israel kuery hae javi reve Josu oo vy Laquis tet ju ojoko,

hae vy opu hae pygua re. 32 Laquis voi Senhor omboaxa Israel kuery

po py. Hae ramo ko jevy oike vy ojukapa kyxe py hae py ikuai vae
hae javi, Libna re ojapoague rami ae.
387 Josu10,11

33 Hae
ramo Geber pygua huvixa Hoo vae oo Laquis pygua kuery
oipytyv vy, te Josu ojuka, hupivegua kuery voi. Ne petei ndoejai.
34 Laquis gui Israel kuery hae javi reve Josu oo Eglom katy. Hae py ju

ojoko vy opu hae pygua re. 35 Hae vae rave oike vy ojukapa kyxe py.

Hae py ikuai vae hae javi omomba. Laquis re ojapoague rami ae ju ojapo.
36 Hae rire ma Eglom gui Israel kuery hae javi reve Josu oo Hebrom

katy. Hae pygua kuery re ju opu. 37 Hae py oike vy ojukapa kyxe py:

huvixa hae hae katyi hekoa vaekue hae javi. Ne petei voi ndoejai,
Eglom re ojapoague rami ae. Omomba ukaague rami ae Josu omomba,
hae pygua kuery hae javi.
38 Hae gui Debir py ju Israel kuery hae javi reve Josu ojevy vy opu

hae pygua re. 39 Oipea tet, hae huvixa voi ojuka kyxe py. Hae py ikuai

vae hae javi omomba katui. Petei voi ndoejai. Hebrom, Libna hae
huvixa re ojapoague rami ojapo Debir hae huvixa re voi.
40 Hae rami py Josu kuery ojukapa hae vae yvy regua kuery yvy

reia rupi ikuai vae, Neguebe rupi, nhundy reia hae yvy guy rupi
ikuai vae, huvixa kuery hae javi reve. Omomba ipytu vae hae javi.
Ne petei voi ndoejai, Senhor Israel kuery Ruete ijayvuague rami vy.
41 Cades-Barnia guive Gaza peve Josu kuery jojukapa, yvy hae javi

Gsen guive Gibeo rupi peve. 42 Josu kuery oitypa vyvoi hae vae

huvixa kuery, hae ijyvy hae javi, mbaeta Senhor Israel kuery Ruete ae
Israel kuery re oma vy opu joe. 43 Hae rire ma Israel kuery hae javi

reve Josu ojevy ju guekoa Gilgal katy.

Amboae kuery re Josu kuery ipoakaague

11  Hae
nunga ma omombeua r Hazor pygua huvixa Jabim oendu
1

vy guembiguai omondouka Madom pygua huvixa Jobabe-a py,


Sinrom hae Acsafe pygua huvixaa py, 2 hae yvyty reia kuaray ijapuaia

katy huvixa kuery ikuai vaea py, Quinerete regua kuaray puku-a katy
yvy joja reia py, Dor regua yvymbe hae yvymbe tuvixa vae ikuai vae
rupi, ye rexei o vae py, 3 omondouka avi cananeu kuery kuaray oua

katy, hae kuaray oikea katy ikuai vae pe: amorreu kuery, heteu, ferezeu,
jebuseu kuery yvytya rupi ikuai vae pe, hae heveu kuery Hermom yvy
guy py Mispa yvy re ikuai vae pe. 4 Hae rami r hae vae kuery oupa,

oxondaro kuery hae javi reve. Mbovy e ete ikuai, ita kui ye rembe
rupi ikuai vae rami heta. Guymba kavaju hae karxa heta ete ogueru.
5 Hae vae huvixa kuery jogueruvy vy Merom yak yvry ono okuapy,

Israel kuery re opu agu.


6 Hae gui Senhor aipoei Josu pe:

Ekyje eme hae kuery gui. Ko r kovae hora-ve amboaxapa r


Israel kuery po py ojuka pyre. Kavaju kuery pemongaraupa r, hae
karxa peapypa r tata py hei.
Josu11,12 388

7Hae
rami r Merom yak katy Josu oxondaro kuery hae javi
reve ou pojava vy opu okuapy hae kuery rovai. 8 Israel kuery po py

Senhor omboaxapa ramo ojukapa. Omonha Sidom tuvixa vae peve,


hae Misrefote-Maim hae Mispa regua yvyugua kuaray oua katy o vae
peve. Ojukapa, ne petei voi ndoejai. 9 Hae kuery re Josu kuery ojapo

Senhor aipoeiague rami. Kavaju omongaraupa, hae karxa oapypa.


10 Hae vae jave py Josu kuery ojevy vy Hazor tet re ju ipoaka. Kyxe

py ojuka hae pygua huvixa. Hazor ma tet mboae ae hae javi re ipoaka
vaekue. 11 Kyxe py ojuka hae py ikuai vae hae javi, omomba katui.

Peteve ndoikovevei. Hae Hazor tet ma oapypa. 12 Hae vae huvixa


kuery tet openaa hae javi ma Josu kuery ojopypa, huvixa kuery voi.
Ojukapa kyxe py, omomba katui, Senhor rembiguai Moiss ijayvuague
rami vy. 13 Hae r tet yvy reia rupi ikuai vae ma Israel kuery ndoapyi,

Hazor e vy. Hae vae ma Josu oapy uka. 14 Hae vae tet pygua mbae

rei-reikue ma Israel kuery ogueraapa, hymbakue guive. Hae r hae


pygua kuery ma ojukapa kyxe py omomba peve. Peteve ndoikovevei.
15 Senhor guembiguai Moiss pe ijayvuague rami ae Moiss ju ijayvu

Josu pe. Hae r haekue rami Josu ojapo. Ne pete ayvui voi ndojapo
ei Moiss pe Senhor ijayvuague hae javi.
16 Hae rami py Josu kuery ipoaka hae vae yvy hae javi re: yvyty

reia rupi, Neguebe hae Gsen yvy hae javi, yvy joja reia rupi, Arab,
hae gui Israel peguar yvyty reia, hae ijyvry yvy reia o vae reve,
17 Halaque yvyty Seir katy oo vae guive Baal-Gade Lbano regua yvyugua

re o vae peve, Hermom yvyty yvyiry. Hae vae rupi huvixa kuery ikuai
vae voi ojopypa. Oitypa, hae ojukapa. 18 Are vaipa Josu kuery opu

okuapy hae vae huvixa kuery rovai. 19 Jipoi tet Israel kuery reve pete

rami ikuai vae, heveu kuery Gibeo pygua e vy. Joe opua rupi anho
ojopypa. 20 Mbaeta Senhor gui ae ou hae kuery inhak rat agu, Israel

kuery rovai opu agu rami, hae rami r omboaxy e re omomba ete
agu omokanhymba peve, Moiss pe Senhor ijayvuague rami vy.
21 Hae vae jave py Josu kuery ojeoi vy omomba anaquim kuery

yvyty reia rupi ikuai vae, hae gui Hebrom, Debir hae Anabe pygua,
hae Jud hae Israel regua yvyty re ikuai vaekue hae javi. Josu kuery
omomba ete, het guive. 22 Anaquim regua ne peteve ndoikovei Israel

kuery yvy re. Gaza py anho, Gate hae Asdode py ma amonguei okuave.
23 Hae rami py Moiss pe Senhor ijayvuague rami vy Josu ipoaka hae

vae yvy hae javi re. hae ombojao Israel kuery yvyr. Joegua-egua ikuai
vae peguar ombojao. Hae vae rire yvy re opytuupa joe opua gui.

Moko huvixa Moiss oity vaekue rery oa

12  Povae
kuery ma hae vae yvy regua huvixa Israel kuery
1

ojukapa vaekue Jordo yak rovai re kuaray oua katy, hae ijyvy
389 Josu12,13

re voi ipoaka, Arnom yaki guive Hermom yvyty peve, hae yvy joja reia
kuaray oua katygua hae javi.
2 Amorreu kuery ruvixa Seom ma Hesbom py o vaekue. Hae vae

openaague ma Arnom yvyugua yvry Aroer o vae guive, hae Arnom


yvyugua mbyte gui Gileade mbyte peve, Jaboque yaki peve, Amom
ramymino kuery yvy peve. 3 Yvy joja reia guive ye Quinerete kuaray

oua katy peve, hae gui Ye ro regua kuaray oua katy tape Bete-Jesimote
katy oo vae rupi, hae gui kuaray puku-a katy guive Asdote-Pisga yvy
guy katy.
4 Amboae yvy ma Bas pygua huvixa Ogue mbaekue. Hae vae ma

refaim kuery ramymino, Astarote hae Edrei py o vaekue. 5 Hae vae

openaague ma Hermom yvyty, Salca hae Bas hae javi, gesurita hae
maacatita kuery yvy peve, hae gui Gileade mbyte rupi Hesbom pygua
huvixa Seom yvy peve. 6 Hae vae kuery Senhor rembiguai Moiss Israel

kuery reve ojukapa. Ijyvykue ma Senhor rembiguai Moiss omboaxa


Rben regua, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue pe.

Huvixa kuery Josu oitypa vaekue ret rery oa


7Hae
gui po rami ma Jordo yak kyv rupi kuaray oikea katy huvixa
kuery ikuai vae rery, Israel kuery reve Josu ojukapa vaekue, Baal-Gade
Lbano regua yvyugua guive, Halaque yvyty Seir katy oo vae peve. Hae
vae yvy ma Josu omboaxa Israel regua kuery pe ombojao vy. 8 Hae

vae yvy ma yvyty reia rupi o, yvymbe reia rupi, yvy joja reia rupi,
yvy guy rupi, tekoa ea rupi, hae Neguebe rupi. Hae py ikuai vaekue
ma heteu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery. 9 Huvixa

ojuka ypyi vaekue ma Jeric pygua, hae gui Betel rexei Ai o vae
pygua, 10 hae gui Jerusalm pygua huvixa, Hebrom pygua, 11 Jarmute

pygua, Laquis pygua, 12 Eglom pygua, Gezer pygua, 13 Debir pygua, Geder

pygua, 14 Horma pygua, Arade pygua, 15 Libna pygua, Adulo pygua,


16 Maqued pygua, Betel pygua, 17 Tapua pygua, Hefer pygua, 18 Afeca


pygua, Lasarom pygua, 19 Madom pygua, Hazor pygua, 20 Sinrom-Merom


pygua, Acsafe pygua, 21 Taanaque pygua, Megido pygua, 22 Quedes pygua,


Carmelo py Jocneo o vae pygua, 23 Nafate-Dor pygua, Goim pygua


Gilgal py o vae, 24 hae gui ma Tirza pygua huvixa. Hae javi vy ma


trinta e um huvixa kuery ikuai vaekue.

Yvy ndojopypai teri vaekue re ijayvuague

13  Hae
gui Josu tujai ma, heta maet ma oguereko jave ixupe
1
Senhor aipoei:
Ndetujai ma, heta ma rereko maet. Hae rami te heta ete teri
o yvy ndapejopypai vae. 2 Yvy ndapejopyi teri vae ma filisteu kuery

yvy hae javi, Gesur hae javi, 3 Egito katyi Sior o vae guive Ecrom yvy

Josu13 390

kuaray ijapuaia katy o vae peve, Cananeu kuery yvy epy vae, hae
gui filisteu kuery ruvixa pete nhiru ikuai vae openaa: Gaza, Asdode,
Asquelom, Gate hae Ecrom tet. 4 Kuaray puku-a katy o vae ma aveu

kuery yvy ndapejopyi teri avi, hae gui cananeu kuery yvy hae javi,
hae Sidom regua kuery Meara yvy, amorreu kuery yvy katyi Afeca o
vae. 5 Oime teri avi gibleu kuery yvy, hae Lbano yvy hae javi kuaray

oa katy o vae, Hermom yvy guy py Baal-Gade o vae guive Hamate


katy oaxaa peve, 6 hae gui yvyty reia rupi ikuai vae hae javi, Lbano

gui Misrefote-Maim peve, Sidom regua kuery hae javi. Hae vae yvy xee
aipea r Israel kuery renonde gui. Hae nunga rupi embojao ma voi yvy
Israel kuery peguar, ndevy xeayvuague rami vy. 7 Hae nunga rupi a ma

embojao yvy nove regua ikuai vae peguar, hae Manasss regua mbyte
rupi ojao vaekue pe hei.
8 Hae r Manasss regua mboae mbyte rupi ojao vaekue reve ma

Rben hae Gade regua kuery hekoa ae ma Jordo yak rovai re kuaray
oua katy, Senhor rembiguai Moiss omboaxaague rami vy. 9 Hae kuery

yvy ma Arnom yvyugua py Aroer o vae gui ijypy, hae gui tet yvyugua
mbyte py o vae, hae Medeba py yvymbe tuvixa vae hae javi Dibom
peve oo vae, 10 hae amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom py o vae

openaague tet, Amom ramymino kuery yvy peve. 11 Hae gui Gileade,

hae gesurita hae maacatita kuery yvy, Hermom yvyty hae javi, hae
gui Bas hae javi Salca peve, 12 Bas pygua huvixa Ogue openaague

hae javi, Astarote hae Edrei py voi opena vaekue. Hae vae ma gigante
kuery regua rembyrekue. Hae vae kuery ma Moiss ojukapa rai vy
oipeapa vaekue. 13 Hae r gesurita hae maacatita kuery ma Israel kuery

ndoipeai rire a peve hae kuery ikuai Israel kuery mbyte.

Moiss yvy ombojao-jaoague


14 Hae r Levi regua pe anho nombojaoi ijyvyr, mbaeta Senhor
Israel kuery Ruete pe mbaemo oapy reve ome mbyre ma hae kuery
pegua o, aipoei ma voiague rami vy.
15 Hae gui Rben ramymino kuery regua pe ma Moiss ombojao

pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 16 Hae kuery rekoar ijypy

Arnom yvyugua apy re Aroer o vae gui, hae gui tet yvyugua mbyte
py o vae, hae yvymbea tuvixa vae hae javi Medeba peve. 17 O avi

Hesbom ijyvry tet ikuai vae hae javi reve, yvymbea tuvixa vae
py o vae: Dibom, Bamote-Baal hae Bete-Baal-Meom, 18 hae gui Jaza,

Quedemote, Mefaate, 19 Quiriataim, Sibma, hae Zerete-Saar yvy rugua


o vae re, 20 Bete-Peor, Pisga re yvy reia o vae, Bete-Jesimote, 21 tet


yvymbe tuvixa vae hae javi, hae amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom
py o vae openaague hae javi. Hae vae ma Moiss ojuka Midi pygua
ruvixa kuery Evi, Requm, Zur, Hur hae Reba ojukaague rami avi. Hae
391 Josu13,14

vae kuery ma Seom pegua yvatekueve yvy re opena vaekue. 22 Israel

kuery kyxe py ojuka avi Balao Beor ray imbaekuaa vae, amboae kuery
ojukaa py. 23 Rben regua kuery yvy ma Jordo yak peve oo, hae hae

katy raii ikuai vae peve. Hae vae yvy ma Rben ramymino kuery
pegua, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tet hae tekoa ijyvry
ikuai vae reve.
24 Hae gui Gade regua kuery pe ma Moiss ombojao tay kuery

peguar pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 25 Hae kuery yvy ma

Jazer hae Gileade re tet o vae hae javi, hae Amom ramymino kuery
yvy mbyte rupi, Rab apy re Aroer o vae peve; 26 hae gui Hesbom

guive Ramate-Mispa hae Betonim peve, hae Maanaim guive Debir yvy
peve; 27 hae gui yvyugua py o vae ma Bete-Ar, Bete-Ninra, Sucote hae

Zafom ma Hesbom pygua huvixa Seom openaague rembyrekue, hae gui


Jordo yak, hae ijyvry rupi ikuai vae ye Quinerete apy peve, Jordo
rovai re kuaray oua katy o vae. 28 Hae vae yvy ma Gade ramymino

kuery pegua pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tet hae tekoa
ijyvry ikuai vae reve.
29 Hae gui Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue peguar ma

Moiss ombojao pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 30 Hae kuery

rekoa ma Maanaim gui ijypy, hae gui Bas hae javi, Bas pygua huvixa
Ogue openaague hae javi, hae tekoa Jair openaague hae javi, sessenta
tet Bas re ikuai vae; 31 hae gui Gileade yvy mbyte rupi, hae Astarote

hae Edrei tet Bas pygua huvixa Ogue openaague. Hae vae tet ma
Manasss ray Maquir pe omboaxa vaekue, Maquir ramymino kuery
mbyte rupi ikuai vae pe omboaxa, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami
vy.
32 Hae vae yvy ma Moiss ombojao vaekue Moabe regua nhundy

rupi oiko teri jave. Jordo yak rovai re opyta, Jeric regua kuaray oua
katy. 33 Hae r Levi regua pe ma Moiss nombojaoi yvy, mbaeta hae

kuery pegua ma Senhor Israel kuery Ruete ae oiko, hae kuery pe ijayvu
ma voiague rami vy.

Cana yvy xorte rupi ombojaoague

14  Po
rami ma Cana yvy re Israel kuery oyvyr ojopy rakae.
1
Sacerdote Eleazar, Num ray Josu hae Israel kuery regua huvixa
ikuai vae ombojao okuapy hae kuery pe. 2 Hae kuery yvyr xorte oexaa

rupi ombojao okuapy Moiss pe Senhor ijayvuague rami vy, nove regua
pe, hae pete mbyte rupi ojao vaekue peguar ae. 3 Hae r moko regua

hae amboae mbyte rupi ojao vaekue yvyr ma Moiss omboaxa ma


voi Jordo yak rovai re. Hae r levita kuery pe ma nomboaxai ijyvyr
tykey kuery yvy mbyte rupi. 4 Mbaeta Jos ramymino kuery Manasss

hae Efraim gui ma moko regua ikuai. Hae gui levita kuery pe ma
Josu14 392

nomboaxai ijyvyr.i Hae rami avi tet omboaxa hae kuery ikuai agu,
hae gui tet yvry rupi omboaxa avi guymba vaka hae mymba mboae
oguereko agu. 5 Moiss pe Senhor ijayvuague rami ae Israel kuery ikuai

vy ombojaopa yvy.

Calebe pe Josu Hebrom yvy omboaxaague


6 Hae gui Josu-a py Jud ramymino kuery ova avi Gilgal py. Hae
rami vy quenezeu regua Jefon ray Calebe aipoei ixupe:
Ndee reikuaa Nhanderuete remimboe Moiss pe Senhor
ijayvuague Cades-Barnia py, xereko re hae ndereko re avi. j 7 Xee

ma quarenta maet areko vaekue Cades-Barnia gui Senhor


rembiguai Moiss xemondouka jave yvy re aikuaa pota agu. Hae
r xee amombeu por ixupe xepya re aendu vae. 8 Hae r xeryvy

kuery xerupive ojeoi vaekue ma omongyjepa rei heta vae kuery.


Hae r xee ma a atve tema Senhor Xeruete oipota vae ajapo
agu. 9 Hae ramo hae vae ra Moiss oura vy aipoei vaekue xevy:

Anhet yvy repyrague ma ndee hae neramymino kuery pegua o


rakae r peve guar, Senhor Xeruete oipota vae rejapo agu re
at ramo, hei vaekue xevy. 10 Ma, Senhor xere opena a peve

aikove agu rami, ijayvuague rami vy. Quarenta e cinco maet ma


ojapo Moiss pe hae rami Senhor ijayvuague, Israel kuery tekoa
ea rupi teri oguata jave py. Hae gui a ma xee oitenta e cinco
maet ma areko. 11 Xembaraete teri, Moiss xemondouka jave guare

rami. A voi xembaraete aikovy haekue rami ae, joe apu agu
katy aa hae ajevy agu. 12 Hae nunga rupi a ma emboaxa xevy

yvyty reia Senhor aipoeiague. Hae jave py rendu karamboae


anaquim kuery hae py ikuaia, hae tet guaxu ikorapa vaea. Hae
rami te xereve Senhor oiko r aipeapa r ijayvuague rami vy
hei.
13 Hae rami r Josu ogueroayvu por Jefon ray Calebe. Hae vy

ixupe omboaxa Hebrom regua ijyvyr. 14 Hae rami r Hebrom opyta


quenezeu regua Jefon ray Calebe mbae, ixupe guar ome a peve,
Senhor Israel kuery Ruete oipota vae ojapo agu o at ramo. 15 Hae

vae e mbove Hebrom tet rery ma Quiriate-Arba. Arba ma anaquim


kuery regua gui yvateve vaekue. Hae vae rire yvy re opytuupa ju joe
opua gui.k

i
14.4 Jos ramymino kuery reve doze ma ikuai arakae Israel regua. Hae vae doze
regua pe anho ome ijyvyr, Levi regua pe e. j14.6 Calebe hae Josu ma Cana
yvy re oikuaa pota agu omondouka pyre regua, hae kuery anho nhomongeta vaekue
yvy py heta vae kuery oike ojeoivy agu re. Hae r amboae kuery ojeoi vaekue ma
okyjepa. Hae nunga rupi Calebe hae Josu pe anho Senhor ijayvu yvy re oike agu re
(Nmeros14.24). k14.15 Tery Quiriate-Arba ma Arba pegua tet ea.
393 Josu15

Nove regua hae amboae regua mbyte rupi


ojao vaekue yvyr ombojaoague
Jud kuery pe ijyvyr ombojaoague

15  Hae
gui Jud ramymino kuery yvyr xorte rupi ombojaoa
1

pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Hae kuery yvy itui
kuaray puku-a katy Edom yvy peve, Zim tekoa ea kuaray puku-a katy
itui vae apy peve. 2 Kuaray puku-a katy rupi ijyvy itui Ye ro apy guive,

ijapy kuaray puku-a katygua guive. 3 Hae gui oo kuaray puku-a katy

Acrabim katy o ovya peve, Zim rupi oaxa, hae gui kuaray puku-a katy
gui o ovy Cades-Barnia katy. 4 Oaxa Hezrom rupi, o Adar peve, hae

gui Carca rupi ju ojere ovy. Oaxa Azmom, hae ova Egito katyi yaki
o vae py. Hae gui ijyvy oo ye peve. Hae vae rupi oo r pendeyvyr
ombojaoa kuaray puku-a katy o vae.
5 Hae r ijapy kuaray oua katygua ma Ye ro rembe rupi itui, Jordo

yak aa peve. Ijapy kaarua katygua ma ye rembe ojere vae gui oo,
Jordo aa guive. 6 Hae gui oo Bete-Hogla peve, hae oaxa Bete-Arab

kuaray ijapuaia katy rupi, o ovy Rben ray Bo pegua ita oa peve.
7 Ove tema ovy Acor yvyugua guive Debir katy, hae gui kuaray ijapuaia

katy rupi ju oo Gilgal katy. Hae vae ma o Adumim katy o ovya katyi,
kuaray puku-a katy yaki oa rami. Hae gui ma oaxa ovy En-Semes py
yy o vae peve. Hae gui oove En-Rogel peve. 8 Hae vae gui ma o ovy

Hinom ray rekoa yvyugua rupi, hae gui jebuseu kuery ikuaia regua
kuaray puku-a katy rupi. Hae vae ma Jerusalm. Hae gui o ovy Hinom
yvyugua rexei kuaray oua katy yvyty o vae apyte peve, yvyugua refaim
kuery ikuaiague kuaray ijapuaia katy itui vae apy peve. 9 Hae gui yvyty

apyte guive oo yvu Neftoa py o vae peve. Hae gui oo oiny Efraim tet
yvyty reia rupi ikuai vae peve. Oove tema Baal peve. Hae vae ma
Quiriate-Jearim. 10 Hae gui ojere ovy Baal guive kuaray oikea katy Seir

yvyty peve oo vy. Oaxa ovy Jearim yvyty kuaray ijapuaia katy o vae
yvry rupi. Hae vae ma Quesalom. Hae gui oguejy ovy Bete-Semes katy.
Timna rupi oaxa. 11 Oove ju Ecrom yke kuaray puku-a katy o vae katy

rupi. Siquerom katy oo vy oaxa yvyty Baal, Jabneel py o, ye py mae


ijapy. 12 Hae r yvy ombojaoa kuaray oikea katy itui vae ma ye tuvixa

vae rembe ae. Hae rami ma itui Jud ramymino kuery yvyr ombojaoa,
pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Juzes1.1115
13 Hae
gui Jefon ray Calebe pe ma Josu omboaxa Jud ramymino
kuery yvy mbyte py oiko agu, Senhor aipoeiague rami vy. Hae vae ma
Quiriate-Arba, Hebrom epy vae. Arba ma Enaque ru oiko vaekue. 14 Hae

vae tet gui Calebe oipea mboapy Enaque ray kuery regua: Sesai, Aim
Josu15 394

hae Talmai, Enaque ramymino kuery meme. 15 Hae vae gui oo Debir

pygua kuerya katy. Ymave heryague ma Quiriate-Sefer. 16 Calebe aipoei:

Quiriate-Sefer re ipoaka vy oipeapa vaekue pe ma ame r xerajy


Acsa tayxyr hei. 17 Hae gui Calebe rykey Quenaz ray Otniel ae

oipea. Hae ramo tayxyr ome guajy Acsa.


18 Hae vae kunha Otniel-a py oo vy ixupe ijayvu guatyu pe pete yvy

re ojerure agu re. Hae gui mburika ry gui oguejy ramo ixupe Calebe
oporandu:
Mbae tu reipota?
19 Ombovai:

Eme mbaemo xevy. Yvy pirua rive xevy reme rire emeve ju
ygua ikuai vae hei ramo ixupe ome yvu yvy re hae yvy guy rupi
ikuai vae.

Jud kuery ret rery oa


20 Povae
ma Jud ramymino kuery rekoar omboaxa pyre, pete-te
hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 21 Jud ramymino kuery ret kuaray

puku-a katy, Edom yvy katyi ikuai vae rery ma Cabzeel, der, Jagur,
22 Quin, Dimona, Adada, 23 Quedes, Hazor, Itn, 24 Zife, Telm, Bealote,

25 Hazor-Hadata, Queriote-Hezrom (hae vae ma Hazor), 26 Am, Sema,


Molad, 27 Hazar-Gada, Hesmom, Bete-Pelete, 28 Hazar-Sual, Berseba,


Bizioti, 29 Baal, Iim, Ezm, 30 Eltolade, Quesil, Horma, 31 Ziclague,


Madmana, Sansana, 32 Lebaote, Silim, Aim hae Rimom. Hae javi vy ma


vinte e nove tet ikuai, ijyvry tekoa ikuai vae reve.


33 Hae gui yvymbe reia rupi ma Estaol, Zor, Asn, 34 Zanoa, En-

Ganim, Tapua, En, 35 Jarmute, Adulo, Soc, Azeca, 36 Saaraim, Aditaim,


Gedera hae Gederotaim. Hae javi vy ma catorze tet ikuai, ijyvry tekoa
ikuai vae reve.
37 Hae gui Zen, Hadasa, Migdal-Gade, 38 Dile, Mispa, Jocteel,

39 Laquis, Bozcate, Eglom, 40 Cabom, Laams, Quitlis, 41 Gederote, Bete-


Dagom, Naam hae Maqued. Hae javi vy ma dezesseis tet ikuai


ijyvry tekoa ikuai vae reve.
42 Hae gui Libna, Eter, As, 43 Ifta, Asn, Nezibe, 44 Queila, Aczibe hae

Maressa. Hae javi vy ma nove tet ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
45 Hae gui Ecrom avi, hae ijyvry teti hae tekoa ikuai vae reve, 46 hae

gui Ecrom tet guive ye peve, Asdode katy tekoa ikuai vae hae javi reve.
47 Hae gui Asdode hae ijyvry teti hae tekoa ikuai vae reve, Gaza

hae ijyvry teti hae tekoa ikuai vae reve, Egito regua yak hae ye
tuvixa vae rembe peve.
48 Yvy reia rupi ikuai vae ma Samir, Jatir, Soc, 49 Dan, Quiriate-

Sana (hae vae ma Debir), 50 Anabe, Estemoa, Anim, 51 Gsen, Holom hae

Gilo. Hae javi vy ma onze tet ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
395 Josu1517

52 Haegui Arabe, Dum, Es, 53 Janim, Bete-Tapua, Afeca, 54 Hunta,


Quiriate-Arba (hae vae ma Hebrom) hae Zior. Hae javi vy ma nove tet
ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
55 Hae gui Maom, Carmelo, Zife, Jut, 56 Jezreel, Jocdeo, Zanoa, 57 Caim,

Gibe hae Timna. Hae javi vy ma dez tet ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
58 Hae gui Halul, Bete-Zur, Gedor, 59 Maarate, Bete-Anote hae Eltecom.

Hae javi vy ma mboapy meme tet ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
60 Hae gui Quiriate-Baal (hae vae ma Quiriate-Jearim) hae Rab.

Hae javi vy ma moko tet o ijyvry tekoa ikuai vae reve.


61 Tekoa ea py o vae ma Bete-Arab, Midim, Secaca, 62 Nibs, Tet-

juky hae En-Gedi. Hae javi vy ma mboapy meme tet ikuai ijyvry tekoa
ikuai vae reve.
63 Hae r jebuseu kuery Jerusalm py ikuai vae ma Jud ramymino

kuery ndoipea kuaai. Hae ramo a peve Jerusalm py jebuseu kuery


ikuai Jud ramymino kuery mbyte.

Efraim kuery pe ijyvyr ombojaoague

16  Hae
gui Jos ramymino kuery yvyr xorte rupi omboaxaa vaekue
1

ma ijypy Jordo yak hae Jeric katyi gui. Hae gui oo Jeric regua
kuaray oua katy yy o vae rupi, hae gui tekoa ea hae yvy reia rupi oo
Betel peve. 2 Betel gui ma oo Luz katy, hae arquita kuery yvy oaxa Atarote

peve. 3 Hae gui oguejy ovy kuaray oikea katy Jafleti yvy peve, Bete-Horom

yvy guy o vae hae Gezer peve. Ye rembe py ma ijapy. 4 Hae vae ma Jos

ray kuery Manasss hae Efraim regua yvyr ojopy vaekue.


5 Hae gui Efraim ramymino kuery yvyr pete-te hoo pygua kuery ikuaia

rami vy ojopy vaekue apy ma kuaray oua katy rupi oo Atarote-Adar guive
Bete-Horom yvy o vae peve. 6 Hae gui ye katy oo. Kuaray ijapuaia

katy rupi oo Micmetate katyi. Hae vae gui ma kuaray oua katy ojevy ovy
Taanate-Sil peve. Hae vae rupi oo ju kuaray oua katy Janoa peve. 7Janoa

guive oguejy ovy Atarote hae Naarate katy. Jeric py ova vy Jordo yak
rembe py ijapy. 8 Hae gui Tapua guive kuaray oikea katy oo oiny Can yaki

peve. Ye rembe py ma ijapy. Hae vae ma Efraim ramymino kuery regua


yvyr omboaxa pyre, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy.
9 Efraim ramymino kuery pe ombojaoa avi amongue tet Manasss

ramymino kuery yvy mbyte ikuai vae, ijyvry teti hae tekoai ikuai
vae hae javi reve. 10 Hae r cananeu kuery Gezer py ikuai vae ma

ndoipeai okuapy. Hae rire hae vae kuery ma Efraim kuery mbyte ikuai
a peve. Hae ramo omombaeapo nhea imbokuapy.

Manasss kuery mbyte rupi ojao vaekue pe ijyvyr ombojaoague

17  Hae
gui Manasss regua kuery yvyr ma xorte rupi avi
1

omboaxaa. Manasss ma Jos ray oiko ypyi vaekue. Hae gui


Josu17 396

Manasss ray jypyigua ma Maquir Gileade ru vae, joe opua rupi


oiko vaekue. Ixupe ma Gileade hae Bas tekoa omboaxaa. 2 Manasss

ramymino kuery mboae ojopy avi oyvyr, pete-te hoo pygua kuery ikuaia
rami vy. Hae vae kuery ma Abiezer ray kuery, Heleque, Asriel, Siqum,
Hefer hae Semida ray kuery. Hae vae kuery ma Jos ray Manasss
ramymino kuery meme, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy.
3 Hae r Manasss ray Maquir ramymino, Gileade ray Zelofeade hery

vae ma ndatayi, tajy anho rei. Tajy kuery rery ma Macla, Noa, Hogla,
Milca hae Tirza. 4 Hae vae kuery ma ovamba sacerdote Eleazar, Num

ray Josu hae huvixa kuery renonde. Hae vy aipoei okuapy:


Moiss pe Senhor aipoei rakae oreyvyr omboaxa agu orekyvy
kuery ikuaia mbyte hei ramo hae kuery yvyr Josu omboaxa tuu ryvy
kuery ikuaia mbyte, Senhor aipoeiague rami vy. 5 Hae vy Manasss regua

rekoar omboaxave ju dez henda py, Gileade hae Bas yvy Jordo yak
rovai re o vae ojopy ae ma vaekue ryve. 6 Mbaeta Manasss ramymino

kuery kunhague ma tay kuery mbyte oguereko re yvy. Hae r Manasss


ramymino kuery mboae ma Gileade yvy ojopy ae ma vaekue.
7 Hae gui Manasss kuery yvy apy ma Aser gui oo Micmetate, Siqum

regua kuaray oua katy o vae peve. Hae gui kuaray puku-a katy oo
En-Tapua pygua kuery ikuaia peve. 8 Manasss kuery ma Tapua yvy re

hekoa. Hae r Tapua tet ma Efraim ramymino kuery pegua opyta,


Manasss regua yvy apy py o vaeri. 9 Hae ramo ijyvy apy oguejy ovy

Can yak peve. Hae r Manasss yvy re, yak gui kuaray puku-a katy
tet ikuai vae ma Efraim pegua opyta. Hae gui Manasss yvy apy ma
yak gui kuaray ijapuaia katy rupi oo oiny. Ijapy ma ye rembe py.
10 Efraim regua yvy ma kuaray puku-a katy o, hae r Manasss regua

yvy ma kuaray ijapuaia katy o. Hae gui ijapy ma ye rembe. Kuaray


ijapuaia katy rupi o vae ma Aser regua yvy. Hae r kuaray oua katy
rupi ma Issacar regua yvy o. 11 Mbaeta Issacar hae Aser regua yvy re

amongue tet ikuai vae ma Manasss kuery peguar opyta. Hae vae ma
Bete-Se hae teti ijyvry ikuai vae, Ibleo, Dor, Taanaque hae Megido,
yvy mboapy yvytyi o vae re. 12 Hae rami avi hae vae tet pygua kuery

ma Manasss ramymino kuery ndoipea kuaai. Hae nunga rupi cananeu


kuery ikuai ae tema hae vae yvy re. 13 Hae gui Israel kuery heta-etave

ovy vy omombaeapo nhea cananeu kuery, ndoipeapai.


14 Hae gui Jos ramymino kuery regua aipoei Josu pe:

Mbae re tu pete henda py etei ri remboaxa oreyvyr? Mbaeta ore


kuery ma heta orekuai, a peve Senhor oremoingo por ramo.
15 Josu ombovai:

Pendereta vae vy tapeo kaaguy re, hae py pembokatu ferezeu hae


refaim kuery yvy re, pendeyvy Efraim re yvy reia o vae ipoii vaipa ri
ramo hei.
397 Josu17,18

16 Hae ramo Jos ramymino kuery aipoeive ju:


Yvy reia re orerekoa o vae ma ndaevei. Hae gui cananeu kuery
yvyugua py ikuai vae ma karxa ferro guigua oguereko vae meme. Bete-
Se py hae ijyvry teti rupi ikuai vae hae javi oguereko avi, Jezreel
yvy guy py ikuai vae kuery voi.
17 Hae ramo Jos ray Efraim hae Manasss regua kuery pe Josu

ombovai vy aipoei:
Pe kuery ma pendereta hae penembaraete vae. Pete henda py
etei e r penderekoa. 18 A ma yvy reia ma pendevy guar itui.

Kaaguy anho rei te pembokatupa r. Ijapya peve r penderekoa,


mbaeta peipeapa r cananeu kuery, imbaraetekue hae karxa ferro
guigua guive oguereko vaeri hei.

Yvy nombojaopai teriague sete henda rupi ombojaoague

18  Hae
gui Israel kuery ijatypa okuapy Sil py. Hae py oupi okuapy
1

oo onhemboaty atyr, yvy hae javi re hae kuery ipoaka rire.


2 Hae rami avi Israel kuery mbyte sete regua ikuai oyvyr ndojopyi

teri vae. 3 Hae ramo Josu aipoei Israel kuery pe:


Rakae peve tu pear r pendeyvyr Senhor peneramo kuery


Ruete ome vaekue pejopy agu? 4 Pete-te regua gui peiporavo r

mboapy avakue xee amondouka vaer. Hae kuery toiko katu oo agu.
Yvy jave rupi toguata, tombopara kuaxia re pete-te regua oyvyr
ndojopyi vaekue. Hae gui toupa ju xea py. 5 Hae rami vy ombojao r

yvy sete henda rupi. Hae r Jud kuery ma oyvy re ae ma ikuai kuaray
puku-a katy. Jos ramymino kuery voi oyvy re ae ma ikuai kuaray
ijapuaia katy. 6 Pembopara r yvy sete henda rupi ombojaoa agu

regua. Hae gui peru r xevy, xee xortea aexa agu Senhor Nhanderuete
renonde peikuaa agu. 7 Hae r levita kuery ma ndojopyi r oyvyr pe

kuery mbyte, mbaeta hae kuery pegua ma sacerdote Senhor pegua


ikuai agu. Hae rami avi Gade, Rben hae Manasss regua mbyte rupi
ojao vaekue ma ojopy ae ma oyvyr Jordo yak rovai re kuaray oua
katy, hae kuery pe Senhor rembiguai Moiss omboaxa vaekue hei.
8 Hae rami r hae vae avakue opu vy ojeoi. Yvy regua ombopara

agu ojeoi vae kuery pe Josu ijayvu vy aipoei imondovy:


Tapeo, peguata yvy hae javi rupi. Pemboparapa kuaxia re. Hae vy
pejevy ju xea py apy Sil py ae, xortea aexa agu pvy Senhor renonde
hei.
9 Hae ramo avakue ojeoi. Yvy hae javi rupi oaxa jogueravy. Kuaxia

re ombopara tet ikuai vae hae javi, sete henda rupi ombopara ojeoivy.
Hae vy ojevypa ju Josu-a py tekoa Sil py. 10 Hae ramo Senhor

renonde Josu hae kuery pe oexa xortea Sil py. Hae rami vy Israel
kuery yvyr Josu ombojao hae py, pete-te regua jave ikuaia rami vy.
Josu18,19 398

Benjamim regua kuery pe ijyvyr ombojaoaague


11Hae
gui Benjamim ramymino kuery pe ma xorte oexa pete-te hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. Hae gui ijyvyr xorte rupi opyta Jud hae Jos
ramymino kuery yvy mbyte py. 12 Hae kuery yvy apy ma kuaray ijapuaia

katy oo oiny Jordo yak guive. Jeric rexei gui o ovy kuaray ijapuaia katy,
hae gui o ovy yvy reia rupi kuaray oikea katy. Bete-ven tekoa ea py ma
ijapy. 13 Hae vae gui oaxa ovy Luz tekoa katy, Luz regua kaarua katy. Hae

vae ma Betel. Oguejy ovy Atarote-Adar peve, Bete-Horom yvy guy rupi
o vae regua yvyty kuaray ijapuaia katy o vae yvyiry peve. 14 Oove tema

yvyty yke kuaray puku-a katy o vae rupi kuaray oikea katy oo vy. Ijapy ma
Jud ramymino kuery ret Quiriate-Baal py. Hae vae ma Quiriate-Jearim.
Hae vae ma ijapy kuaray oikea katy o vae.
15 Hae gui ijapy kuaray puku-a katygua ma ijypy Quiriate-Jearim apy

kuaray oa katy o vae gui. Hae gui oove ju Neftoa py yvu ikuai vae peve.
16 Oguejy ovy yvyty Hinom ray rekoa yvyugua rexei o vae peve, refaim

kuery rekoa yvyugua regua kuaray ijapuaia katy rupi. Hae gui oguejy ovy
Hinom yvyugua rupi, jebuseu kuery rekoa yvy guy reia rupi kuaray puku-a
katy oo vy. Hae gui En-Rogel katy ju oguejy. 17Ojeapa ovy kuaray ijapuaia

katy vy ova En-Semes py. Hae gui ma oaxa oiny Adumim yvy re Gelilote
o vae katyi. Hae vy oguejy ovy Rben ray Bo pegua ita oa peve. 18 Oo ju

kuaray puku-a katy yvy joja reia rupi, yvu ikuai vae katyi rupi oo vy. Hae
gui oguejy ovy yvymbe reia katy. 19 Hae vae gui ma ijapy oaxa ovy Bete-

Hogla peve, kuaray ijapuaia katy rupi. Opa r Ye ro rembe py, Jordo yak
aa py. Hae vae ma yvy apy kuaray puku-a katy o vae.
20 Hae gui ijapy kuaray oua katy rupi o vae ma Jordo rembe rupi o.

Hae vae ma Benjamim ramymino kuery pegua yvy apy ojere ovy vae
regua, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Benjamim kuery ret rery oa


21Benjamim regua pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy hae
kuery pegua tet ma Jeric, Bete-Hogla, Emeque-Quesis, 22 Bete-Arab,

Zemaraim, Betel, 23 Avim, Par, Ofra, 24 Quefar-Amonai, Ofni hae Geba.


Hae javi vy ma doze tet ikuai, ijyvry tekoa ikuai vae reve.
25 Hae gui Gibeo, Ram, Beerote, 26 Mispa, Cefira, Mosa, 27 Requm, Irpeel,

Tarala, 28 Zela, Elefe, Jebus (hae vae ma Jerusalm), Gibe hae Quiriate. Hae

javi vy ma catorze tet ikuai, ijyvry rupi tekoa ikuai vae reve. Hae vae ma
Benjamim ramymino kuery yvy, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Simeo kuery pe ijyvyr ombojaoague

19  Hae
gui Simeo pe, Simeo ramymino kuery pe ma mokoa
1

xorte oexa, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Hae vae
399 Josu19

kuery yvy ma Jud ramymino kuery yvy mbyte py itui. 2 Hae kuery

yvyr ojopy vaekue re o Berseba, Seba, Molad, 3 Hazor-Sual, Bal,


zen, 4 Eltolade, Betul, Horma, 5 Ziclague, Bete-Marcabote, Hazar-Susa,


6 Bete-Lebaote hae Sarum. Hae javi vy ma treze tet ikuai, ijyvry


tekoa ikuai vae reve. 7 Hae gui Aim, Rimom, Eter hae As, irundy tet,

ijyvry tekoa ikuai vae reve. 8 Hae gui o avi hae vae tet yvry tekoa

ikuai vae hae javive, Baalate-Beer peve. Hae vae ma Ram Neguebe
regua. Hae vae ma Simeo ramymino kuery yvyr ojopy vaekue, pete-
te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 9 Simeo ramymino kuery yvyr ma

Jud ramymino kuery yvy gui ombojaoa, mbaeta hae kuery yvy ma
tuvixa ete hae kuery pe. Hae nunga rupi Simeo ramymino kuery pe
hae kuery yvy gui ombojaoa ikuai agu.

Zebulom kuery pe ijyvyr ombojaoague


10 Hae
gui Zebulom ramymino kuery pe mboapya xorte oexa pete-te
hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Hae kuery yvy apy ma Saride peve oo.
11 O ovy kuaray oikea katy rupi Marala peve. Dabesete gui oo vae ova

yaki Jocneo katyi o vae peve. 12 Saride gui ojeapa ovy kuaray oua

katy, Quislote-Tabor kyv peve. Daberate katy oo vy Jafia peve o ovy.


13 Hae vae gui oaxa ovy kuaray oa katy Gate-Hefer hae Ete-Cazim katy.

Rimom katy oo oiny Ne peve. 14 Hae vae rupi ojere ovy vy oaxa kuaray

ijapuaia katy Hanatom peve. Ijapy Ifta-El yvy guy py. 15 Ove ju Catate,

Naalal, Sinrom, Idala hae Belm. Hae javi vy doze tet ikuai, ijyvry
tekoa ikuai vae reve. 16 Hae vae ma Zebulom ramymino kuery yvyr

ojopy vaekue, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy, hae vae tet
hae ijyvry tekoa ikuai vae reve.

Issacar kuery pe ijyvyr ombojaoague


17Hae
gui Issacar ju. Issacar ramymino kuery pe ma irundya xorte
oexa, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 18 Hae vae kuery yvy

re o Jezreel, Quesulote, Sunm, 19 Hafaraim, Siom, Anacarate, 20 Rabite,


Quisio, Ebes, 21 Remete, En-Ganim, En-Hada hae Bete-Pazes. 22 Ijyvy


apy ma Tabor, Saazima hae Bete-Semes rupi oaxa ovy vy Jordo yak
rembe py ijapy. Hae javi vy dezesseis tet ikuai, ijyvry tekoa ikuai vae
reve. 23 Hae vae ma Issacar ramymino kuery yvyr ojopy vaekue, pete-

te hoo pygua kuery ikuaia rami vy, hae vae tet hae ijyvry tekoa ikuai
vae reve.

Aser kuery pe ijyvyr ombojaoague


24 Aser
ramymino kuery pe ma pete nhirua xorte oexa, pete-te hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. 25 Hae kuery yvy re ma o Helcate, Hali,

Bten, Acsafe, 26 Alameleque, Amade hae Misal. Hae gui oaxa ovy

Josu19 400

kuaray oikea katy Carmelo peve, hae gui Sior-Libnate katy. 27 Ojeapa

ovy kuaray oua katy Bete-Dagom peve. Oaxa ovy Zebulom hae Ifta-El
yvyugua rupi, kuaray ijapuaia katy oo Bete-Emeque hae Neiel peve.
Hae gui oo oiny nhandeaxua regua rupi Cabul peve. 28 Oaxa avi Ebrom,

Reobe, Hamom hae Can rupi, Sidom tuvixa vae peve oo. 29 Ojere ovy

Ram katy, Tiro tet ikorapa vae peve. Hae gui ma ojeapa ovy Hosa
katy. Aczibe yvry ye rembe py ijapy. 30 O avi Um, Afeca hae Reobe.

Hae javi vy ma vinte e duas tet ikuai ijyvry tekoa ikuai vae reve.
31 Hae vae ma Aser ramymino kuery yvyr ojopy vaekue, pete-te hoo

pygua kuery ikuaia rami vy.

Naftali kuery pe ijyvyr ombojaoague


32 Hae
gui Naftali ramymino kuery pe ma mboapy memea xorte
oexa, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 33 Hae kuery yvy apy

ma Helefe guive oo carvalho yvyraty Zaananim py o vae peve. Hae


gui Admim-Neguebe katy oo, hae Jabneel katy Lacum peve. Hae gui
Jordo yak rembe py ijapy. 34 Ojere ovy kuaray oikea katy rupi Aznote-

Tabor katy. Hae gui ma oaxa ovy Hucoque katy. Kuaray puku-a katy
o Zebulom yvy, hae r kuaray oikea katy o Aser yvy. Hae gui kuaray
oikea katy o Jud regua yvy Jordo rembe rupi. 35 Tet ikorapa vae

ma Zidim, Zer, Hamate, Racate, Quinerete, 36 Adam, Ram, Hazor,


37 Quedes, Edrei, En-Hazor, 38 Irom, Migdal-El, Horm, Bete-Anate hae


Bete-Semes. Hae javi vy dezenove tet ikuai, ijyvry tekoa ikuai vae
reve. 39 Hae vae ma Naftali ramymino kuery yvyr ojopy vaekue pete-

te hoo pygua kuery ikuaia rami vy, hae vae tet hae ijyvry tekoa ikuai
vae reve.

D kuery pe ijyvyr ombojaoague


40 Hae
gui D ramymino kuery pe ma sete-a xorte oexa, pete-te hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. 41 Hae kuery yvy re ma o Zor, Estaol,

Ir-Semes, 42 Saalabim, Aijalom, Itla, 43 Elom, Timna, Ecrom, 44 Elteque,


Gibetom, Baalate, 45 Jede, Bene-Beraque, Gate-Rimom, 46 Me-Jarcom,


Racom hae yvy Jope katyi o vae. 47 D ramymino kuery pe ijyvy


kyrvei ramo hae kuery ojeoi vy jogueroa okuapy Lesm pygua kuery
reve. Ipoaka vy ojukapa kyxe py. Tet re ipoaka ma vy ikuai hae py.
Hae vy omboery D, guamo rery rupi ae. 48 Hae vae ma D ramymino

kuery yvyr ojopy vaekue, pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy,
hae vae tet hae ijyvry tekoa ikuai vae reve.

Josu peguar tet omboaxaague


49Hae
gui Israel kuery yvy ombojaopa ma rire Num ray Josu pe
ome hekoar hae kuery yvy mbyte py. 50 Senhor ijayvuague rami vy

401 Josu1921

ixupe ome Timnate-Sera tet ojerureague, Efraim kuery ikuaia mbyte


py yvy reia o vae py. Hae ramo hae vae tet hae ojapo jevy vy oiko
hae py.
51 Hae vae yvy ma sacerdote Eleazar, Num ray Josu hae heta vae

kuery ruvixa kuery ombojao okuapy xorte oexa vy. Israel kuery yvyr
ombojao Sil py Senhor renonde, onhemboaty atyr ojapo vaekue rok
py. Hae rami vy opa ma yvy ombojao.

Tet jojukaare onhemi agu oiporavoague

20  Hae
gui Senhor aipoei Josu pe:
1
2
Aipore Israel kuery pe: Peiporavo ke amongue tet
onhemi atyr, Moiss rupi pendevy ajapo ukaague rami vy.l 3 Hae vae

tet jojukaare onhemiaty r o, jojuka rive vae, potae vy e, ojekore vy


rive jojuka vaekue oo jepe agu jouguy omoague re imbopagaar gui.
4 Hae vae tet katy oo r onhemi agu. Tet kora rok py ova vy hae

pygua nhomongeta vaety kuery pe omombeupa r guekokue. Hae ramo


mae omoinge r tet py. Hae vy ixupe ome r hae kuery reve oiko
agu. 5 Xapya rei jouguy omoague re imbopagaar hae py ova ramo

ipo py hae pygua kuery nomboaxai r jojukaare, potae vy e jojuka rire,


ndaijae ei guive. 6 Hae ramo hae vae tet py ae r jojukaare o, heta

vae kuery renonde ojexa uka r omboayvu r guar, hae gui sacerdote
yvateve vae hae vae jave py o vae omano ea ja. Hae ramo mae ma
jojuka rive vaekue o vy ngoo katy ju r ojevy tet onhaague py ae, re.
7 Hae gui ma tet hae kuery oiporavo vae ma Galilia regua Quedes,

Naftali regua yvy reia re o vae; Efraim regua Siqum yvy reia re o
vae; hae Quiriate-Arba Hebrom hery mboae vae, Jud regua yvy reia
re o vae. 8 Hae gui Jordo yak rovai re Jeric rexei kuaray oua katy

ma oiporavoa ae ma Rben kuery ikuaia Bezer tekoa ea yvymbea


tuvixa vae re o vae; hae Gileade regua Ramote Gade kuery ikuaia
py, hae gui Bas regua Gol, Manasss kuery ikuaia py. 9 Hae vae tet

oiporavo Israel kuery hae javi pe, amboae yvy regua hae kuery mbyte
ikuai vae pe guive. Hae py potae vy e jojuka vaekue hae javi onhemi
atyr, jouguy omoague re imbopagaar po py omano e agu, hae rami
rgue py heta vae kuery renonde ojexa uka agu.

1Crnicas6.5481

21  Hae
gui sacerdote Eleazar hae Num ray Josu oa py ova
1

okuapy levita regua tujakueve ruvixa ikuai vae, hae Israel kuery
regua ruvixa ikuaia py. 2 Cana yvy re Sil o vae py hae kuery ijayvu vy

aipoei:

20.2 Nmeros35.928; Deuteronmio4.4143; 19.113


l
Josu21 402

Moiss rupi Senhor ijayvu rakae orevy pemboaxa agu tet


orekuai agu, hae ijyvry rupi yvy itui vae orerymba kuery roguereko
agu hei.
3 Hae rami r Senhor aipoeiague rami vy levita kuery pe Israel

kuery omboaxa tet oyvy re o vae, hae ijyvry yvy itui vae. 4 Coatita

kuery pe ranhe xorte oexa. Hae kuery regua sacerdote Aro ramymino
kuery levita ikuai vae ma xorte rupi ojopy treze tet Jud, Simeo hae
Benjamim kuery yvy regua. 5 Hae r Coate ramymino kuery mboae ma

xorte rupi ojopy dez tet Efraim, D hae Manasss regua mbyte rupi
ojao vaekue yvy regua. 6 Hae gui Grson ramymino kuery ma xorte

rupi ojopy treze tet Issacar, Aser, Naftali hae Manasss regua oyvyr
ojopy ypy vaekue yvy regua Bas py. 7 Hae gui Merari ramymino kuery

ma pete-te hoo pygua kuery ikuaia rami vy ojopy doze tet Rben,
Gade hae Zebulom kuery yvy regua. 8 Hae rami py levita kuery pe

Israel kuery omboaxa hae vae tet hae javi, ijyvrykue reve. Xorte rupi
omboaxa, Moiss rupi Senhor ojapo ukaague rami vy.
9 Hae gui Jud hae Simeo ramymino kuery yvy regua povae tet

omboaxa. 10 Levi ray Coate ramymino Aro ray kuery ikuai agu, hae

kuery pe ranhe xorte oexa. 11 Hae kuery pe omboaxa Quiriate-Arba Jud


regua yvy reia re o vae (hae vae ma Hebrom), ijyvrykue reve. Arba
ma Enaque ru oiko vaekue. 12 Hae r tet yvrykue hae tekoa ikuai vae

ma Jefon ray Calebe peguar omboaxaa ae ma.


13 Hae gui sacerdote Aro ramymino kuery pe omboaxa Hebrom tet

jojukaare oo jepe agu, ijyvrykue reve. Omboaxa avi Libna, 14 Jatir,


Estemoa, 15 Holom, Debir, 16 Aim, Jut hae Bete-Semes ijyvrykue reve


meme. Hae javi vy ma nove tet omboaxa moko regua yvy re. 17 Hae

gui Benjamim kuery yvy regua ma irundy tet omboaxa: Gibeo, Geba,
18 Anatote hae Almom, ijyvrykue reve meme. 19 Hae javi vy sacerdote

Aro ramymino kuery pegua ma treze tet omboaxaa ijyvrykue reve.


20 Hae gui Levi ray Coate ramymino kuery ma tet ojopy xorte rupi

Efraim kuery yvy regua. 21 Hae kuery pe omboaxa Siqum tet jojukaare

oo jepe agu Efraim regua yvy reia re, ijyvrykue reve. Omboaxa
avi Gezer, 22 Quibzaim hae Bete-Horom ijyvrykue reve meme, irundy

tet. 23 Hae gui D kuery yvy regua ma irundy tet omboaxa: Elteque,

Gibetom, 24 Aijalom hae Gate-Rimom, ijyvrykue reve meme. 25 Hae


gui Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue yvy regua ma moko tet
omboaxa: Taanaque hae Gate-Rimom, ijyvrykue reve meme. 26 Hae javi

vy ma dez tet ijyvrykue reve omboaxaa Coate ramymino kuery mboae


pe.
27 Hae gui Levi ray Grson ramymino kuery pe ma Bas py Manasss

regua kuery yvy regua omboaxa moko tet: Gol jojukaare oo jepe agu,
hae Beester guive, ijyvrykue reve meme. 28 Issacar kuery yvy regua

403 Josu21,22

ma irundy tet omboaxa: Quisio, Daberate, 29 Jarmute hae En-Ganim,


ijyvrykue reve meme. 30 Aser kuery yvy regua ma irundy tet omboaxa:

Misal, Abdom, 31 Helcate hae Reobe, ijyvrykue reve meme. 32 Naftali


kuery yvy regua ma Galilia py omboaxa Quedes jojukaare oo jepe agu,


ijyvrykue reve. Omboaxa avi Hamote-Dor hae Cart ijyvrykue reve
meme, mboapy tet. 33 Hae javi vy Grson regua kuery pete-te hoo

pygua kuery ikuaia rami vy ma treze tet ojopy ijyvrykue reve meme.
34 Hae gui Levita kuery mboae Merari ramymino kuery pe ma Zebulom

kuery yvy regua ma irundy tet omboaxa: Jocneo, Cart, 35 Dimna hae

Naalal, ijyvrykue reve meme. 36 Rben kuery yvy regua ma irundy tet

omboaxa: Bezer, Jaza, 37 Quedemote hae Mefaate, ijyvrykue reve meme.


38 Gade kuery yvy gui ma Gileade py omboaxa Ramote jojukaare oo jepe


agu, ijyvrykue reve. Omboaxa avi Maanaim, 39 Hesbom hae Jazer


ijyvrykue reve meme, irundy tet hae javi vy. 40 Hae vae tet hae javi

ma xorte rupi omboaxaa Merari ramymino kuery pe, pete-te hoo pygua
kuery ikuaia rami vy, Levi regua voi ikuai ramo. Doze tet ojopy. 41 Hae

rami vy Israel kuery yvy regua ma quarenta e oito tet omboaxa levita
kuery pe, ijyvrykue reve meme. 42 Pete-te tet omboaxa ijyvry rupi

yvy itui vae reve. Hae vae tet hae javi ma hae rami meme omboaxa.
43 Hae rami py Israel kuery pe Senhor ome yvy hae javi, tamo

kuery pe ome agu re ouraague rami vy. Hae ramo ojopy ma vy ikuai
hae py. 44 Hae kuery pe Senhor ome opytuu agu oyvy hae javi rupi,

tamo kuery pe ouraague hae javi rami vy. Hovaigua kuery ne peteve
ndaipoakai hae kuery re, hae kuery po py Senhor omboaxapa ramo.
45 Israel kuery pe mbaemo por ojapo agu re Senhor ijayvuague pete

henda py voi ndoaxa rivei. Hae javi ojeupity.

Moko regua hae amboae regua mbyte rupi ojao vaekue Josu
ogueroayvu pormba ma vy hoo katy omondoukaague

22  Hae
ramo Josu oa py oeno Rben, Gade hae Manasss regua
1

mbyte rupi ojao vaekue. 2 Hae vy aipoei hae kuery pe:


Pe kuery pe Senhor rembiguai Moiss ijayvuague pejapopa ma. Hae


gui xee voi xenhe rendu pekuapy ajapo uka vae hae javi py. 3 Are ma, a

peve napeipytyv ei penderyvy kuery. Hae rami rgue py pendejee pemo


Senhor Penderuete ojapo uka vaekue pejapopa agu. 4 Penderyvy kuery pe

Senhor Penderuete ome ma opytuu agu, ijayvuague rami vy. Hae nunga
rupi pejevy a, tapeo penderekoa katy, yvy pendevygua itui vae katy, Senhor
rembiguai Moiss Jordo yak rovai re pendevy omboaxa vaekue py. 5 Hae

rami te pemo por pota ke lei Senhor rembiguai Moiss pendevy ojapo uka
vaekue, po rami: Peayvu r Senhor Penderuete, peiko r ixuguigua tape
rupi anho, pemo r ojapo uka vaekue pejapopa agu, pejepea eme ixugui,
hae peiko ixupe pendepya hae penenhe hae javi py hei.
Josu22 404

6 Hae
rami vy Josu ogueroayvu pormba ma vy omondoukapa. Hae
ramo guekoa katy ae ojeoi.
7 Hae rami mbaeta Manasss regua kuery yvyr ma Bas yvy re

Moiss omboaxa ae ma vaekue. Hae r hae kuery regua mboae kuery


yvyr ma Josu omboaxa vaekue tyvy kuery ikuaia mbyte, kuaray oikea
katy Jordo yak kyvgua re. Hae gui Josu hekoa katy omondoukapa ta
ma vy ogueroayvu pormba. 8 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Perekopa reve tapejevy pori penderekoa katy, penerymba kuery


reta reve, prata, ouro, overa vae, ferro hae ao heta ete reve. Penderyvy
kuery pe tapembojao penderovaigua kuery mbae rei-reikue hei.
9 Hae ramo Rben, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue

ojevypa. Cana yvy re Israel kuery rekoa Sil gui ojeoi ju Gileade yvy re
hae kuery yvy itui vae katy, hae py ae hekoar Moiss omboaxa rire,
Senhor ijayvuague rami vy.

Jordo yak rembe re altar ojapo jave guare


10 Hae
gui Rben, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue
ojeoi vy Jordo yak rembe peve ova. Hae py ma pete altar ojapo
okuapy Jordo rembe re. Hae vae altar ma tuvixa ete oexaa pav vaer.
11 Hae ramo Israel kuery oendu aipoea r: Rben hae Gade kuery

Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue reve ojapo okuapy pete altar
Jordo yak rembe re, Cana yvy Israel kuery ikuaia katy, ea r. 12 Hae

ramigua Israel kuery oendu vy onomba okuapy Sil py, hae gui ojeoi
vy guyvy kuery rovai opu agu.
13 Hae gui Gileade yvy katy Israel kuery omondouka sacerdote Eleazar

ray Finias hery vae, Rben hae Gade kuery Manasss regua mbyte rupi
ojao vaekue ikuaia katy. 14 Hupive omondouka avi dez huvixa kuery,

Israel kuery pete-te regua gui. Hae vae kuery ma ngoo pygua kuery
tujakueve ikuai, Israel regua heta vae kuery ikuaia gui omondouka.
15 Hae ramo hae kuery ojeoi vy Rben hae Gade kuery Manasss regua

mbyte rupi ojao vaekue reve ikuaia py ova. Hae vy hae kuery pe
ijayvu vy aipoei okuapy:
16 Senhor pegua kuery nhomboaty vae hae javi aipoei uka

okuapy: Mbaexa tu pendeayvuague rami e peiko Israel kuery Ruete


rovai? Kovae ra Senhor pe pendekuaia gui pejepeapa ri pekuapy.
Mbaeta altar pejapo Senhor rovai pendekuai agu. 17 Yma Peor py

nhande kuery ojapo vaiague ri tyy kyri ete pvy?m Hae nungakue gui
ndajajekyao ukapai teri a peve, nhaneramo kuery re Senhor mbaemo
vai ombou vaekue ri. 18 Mbaer tu havy a voi pepoipa ri Senhor

gui? Mbaeta Senhor rovai a pendekuai ramo arakaeve r ipoxy r

22.17 Nmeros25.19
m
405 Josu22

Israel kuery hae javi rovai. 19 Xapya rei pendeyvyr pejopy vaekue re

haevea ramo peva ju Senhor pegua yvy re, hae Senhor pegua oo oa
py. Mbaeta haeve r ore kuery mbyte penderekoa agu. Hae rami e
vy te pejapo vai eme guive Senhor rovai, ne ore kuery rovai, Senhor
pegua altar rgue py altar mboae pejapoa py. 20 Tyr pa Zera ray Ac

mbaemo omomba pyr ojopy vy haevea rami ojapo jave Israel kuery
hae javi ry e teve ou rakae mboxy? Mbaeta hae anhoi e omano
vaekue ojapo vaiague re hei okuapy.n
21 Hae ramo Rben, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao

vaekue ombovai okuapy Israel kuery ruvixa ikuai vae pe. Hae vy
aipoei:
22 Senhor, Nhanderuete ipoakapa vae! Senhor, Nhanderuete

ipoakapa vae! Hae ma oikuaa por. Hae Israel kuery voi toikuaapa.
Xapya rei ronhe rendu ea rupi, e vy Senhor rovai rojapo vaia rupi
roiko ramo toremomba aive. 23 Xapya rei Senhor gui rojepea agu

ri altar-r rojapo, hae rami e vy hiry ojuka pyre, mbaemo aju, e


vy pete rami orekuai agu regua rome agu rojapo ramo Senhor
ae torembopaga. 24 Hae rami rgue py kovae altar rojapo roexamba

rei reve orekuai vy, mbaeta xapya rei rakaeve r oreray kuery pe
penderay kuery aipoei r: Mbae nunga tu pe kuery pereko Senhor
Israel kuery Ruete reve? 25 Mbaeta Jordo yak Senhor onhono vy

yvy apyr omo rakae ore hae pe kuery mbyte, pe Rben hae Gade
ramymino kuery. Mbaeve ndaperekoi Senhor reve, hei r okuapy.
Hae rami vy penderay kuery ojapo r oreray kuery ojepea agu rami
Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuaia gui. 26 Hae nunga rupi aiporoe

vaekue orejeupe ae: Po rami r jajapo, pete altar-r, mbaemo roapy


agu e, ne mymba rome agu e. 27 Hae rami rgue py hae vae to

ore hae pe kuery mbyte ikuaa ukaar, nhaneramymino kuery rakae


r nhande rire ikuai vaer pe, hae kuery oikuaa agu Senhor pe ete
ore kuery orekuaia, hae henonde anho mbaemo roapy, mymba rome,
hae pete rami orekuai agu regua rogueraa r rome agu. Hae rami
r rakaeve r oreray kuery pe penderay kuery Mbaeve ndaperekoi
Senhor reve, hei e agu. 28 Hae nunga rupi ae orejeupe aiporoe

vaekue: Xapya rei rakaeve r hae rami hae kuery ijayvu r nhandevy,
hae nhaneramymino kuery pe. Hae rami r aipojae r: Peikuaa pota
Senhor pegua altar-r oreru kuery ojapo vaekue re, mbaemo oapy agu
e, ne mymba ome agu e, hae r ikuaa ukaar opyta agu ore hae
pe kuery mbyte, jae r, roe. 29 Hae nunga rupi ndaevei ete ore kuery

Senhor rovai roiko agu, ne kovae ra ixugui rojepea agu. Altar-r


rojapo vaekue ry ma noromei re mbaemo roapy reve, mbaemo aju,

n
22.20 Josu7
Josu22,23 406

e vy mymba rojuka vaekue, Senhor Nhanderuete pegua opy renonde


altar hia vae ry e vy hei okuapy.
30 Hae rami Rben, Gade hae Manasss ramymino kuery ijayvu r

sacerdote Finias hae Israel regua heta vae kuery tujakueve ikuai vae
oendu vy oguerovya okuapy. 31 Hae rami vy sacerdote Eleazar ray

Finias aipoei Rben, Gade hae Manasss ramymino kuery pe:


A roikuaa ma Senhor nhanembyte oikoa. Mbaeta mbaeve
ndapejapoi rae Senhor rovai. A ma pejapo Israel kuery Senhor po py
jaiko vai e agu rami hei.
32 Hae gui mae sacerdote Eleazar ray Finias huvixa kuery mboae reve

oeja ojeoivy Rben hae Gade ramymino kuery hae py. Gileade yvy gui
hae kuery ojevypa ju Cana yvy re Israel kuery ikuaia katy. Hae py ova
vy heta vae kuery pe omombeupa. 33 Hae rami ijayvu r Israel kuery

oendu vy oguerovya vy imaendua por okuapy Nhanderuete re. Hae vy


ndaijayvuvei Rben hae Gade ramymino kuery rovai opu agu re, ne
hae kuery yvy ombovaipa agu. 34 Hae gui Rben hae Gade ramymino

kuery ma altar-r ojapo vaekue pe Ikuaa ukaa hei okuapy, mbaeta


aipoei: Nhanembyte oikuaa uka r Senhor ae Nhanderuete oikoa.

Senhor guigua lei rami ikuai agu re Josu ijayvuague

23  Yma ete rire, Israel kuery hovaigua kuery ijyvry rupi ikuai
1

vae hae javi gui Senhor omombytuupa rire Josu tujai


ma, oiko arei ma. 2 Hae vy Josu oa py oeno Israel kuery hae javi,

nhomongeta vaety, huvixa kuery, nhomboayvu vaety hae mbaemo re


opena vae kuery. Hae vy aipoei hae kuery pe:
Xetujai ma, are ma aiko. 3 Hae gui pe kuery pexapa ma Senhor

Penderuete pe kuery re oma vy amboae regua kuery re ojapoague.


Mbaeta hae kuery re Senhor Penderuete ae opu oikovy penderepy vy.
4 Ma, apy pe kuery pegua xorte aexa karamboae, amboae regua kuery

amomba vae yvykue pejopy agu, Jordo yak guive ye tuvixa vae
peve kuaray oikea katy. Hae rami avi hae kuery vae regua amongue
okuave teri. 5 Senhor Penderuete oipeapa r penembyte gui, omox

r penerenonde gui. Hae ramo pejopy r hae kuery yvykue, Senhor


Penderuete ijayvuague rami vy. 6 Hae nunga rupi penhea ete ke kuaxia

re lei Moiss ombopara vaekue pejapopa agu, hae vae gui pejepea
e agu pendeaxu ea katy, ne pendeaxua katy, 7 penhemoir e agu

amboae regua kuery pe kuery mbyte okuave vae re. Penemaendua eme
hae kuery ruete rery re, peura eme hae kuery re, peiko eme hae kuery
pe, pembojerovia eme guive. 8 Hae rami rgue py Senhor Penderuete re

tema pe at, kovae ra peve pendekuaia rami ae. 9 Mbaeta penerenonde


gui Senhor oipea ma amboae regua imbaraeteve hae heta ikuai vae
te. Hae r pe kuery re ma avave rei ndaipoakaai a peve. 10 Pe kuery

407 Josu23,24

regua petei ava te omonha r mil ikuai vae, Senhor Penderuete ae


penderepy vy joe opu ramo, ijayvuague rami vy. 11 Hae nunga rupi

penhea penenhe re pepenaa py, Senhor Penderuete anho peayvu


agu. 12 Mbaeta xapya rei ixugui pejepea vy kovae regua kuery

penembyte okuave vae re penhemoir hae penhemoetar, hae gui


hae kuery reve pe kuery penhomoir vy, 13 peikuaa pota ke povae re:

Senhor Penderuete anhet ndoipeavei ma r pe kuery renonde gui.


Hae rami rgue py nhu hae mbaemo mboaa rami r o pvy. Oiko
r pendekupe rupi penenupa rami, hae juu penderexa py o vae rami,
kovae yvy por Senhor Penderuete ome vaekue ry gui pekanhymba
peve.
14 Ma, a xee aa ta ma tape yvy regua hae javi ojeoia rupi.o Hae

gui pe kuery ma pendepya hae penenhe hae javi re peikuaa por ne


peteve ayvu ndoaxa riveia Senhor Penderuete pvy mbaemo por re
ijayvuague hae javi. Hae nunga hae javi ojeupitypa, ne peteve ndoaxa
rivei. 15 Hae rami avi mbaemo por oiko agu re Senhor Penderuete

ijayvuague hae javi ojeupityague rami ae ju pendere hae ombou r


mbaemo vai ijayvuague rami vy, yvy por pvy ome vaekue ry gui
pekanhymba peve. 16 Xapya rei Senhor Penderuete guexeve guar ojapo

vaekue rupi e pendekuaia gui pejepea vy amboae regua ruete pe ju


pendekuai hae pemboete ramo Senhor poxya hendy r pendere. Hae
are re pekanhy r yvy por pvy ome vaekue ry gui.

Josu omano ta vy heta vae kuery omongetaague

24  Hae
vae rire Siqum py Josu oeno Israel regua kuery hae
1

javi. Israel mongetaaty kuery, huvixa, nhomboayvu vaety


hae mbaemo re opena vae kuery oenomba ramo ojexa uka okuapy
Nhanderuete renonde. 2 Hae ramo Josu aipoei heta vae kuery hae javi

pe:
Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Ymave rupi peneramo
kuery ikuai vaekue Eufrates yak rovai re. Tuuete mboae pe ikuai, Abrao
hae Naor ru Ter voi. 3 Hae gui peneramo Abrao yak rovai gui xee aru

vy ajapo rakae Cana yvy hae javi rupi oguata agu rami. Amboeta avi
hamymino kuery. Tayr ame Isaque, 4 hae gui Isaque pe ma Jac hae

Esa ame. Esa yvyr ame Seir regua yvy reia. Hae r Jac hae tay
kuery ma Egito katy ojeoi. 5 Hae ramo ambou Moiss hae Aro, hae Egito

pygua kuery amoingo axy mbaemo vai ambou vy. Hae vae rire pe kuery
rogueno hae gui. 6 Egito yvy gui peneramo kuery anomba ramo peva

vaekue ye rembe re. Hae kuery rakykue Egito pygua kuery voi karxa
hae kavaju rygua reve ou vaekue Ye Pyt peve. 7 Hae gui peneramo

23.14 Hae rami ijayvu omano ta maa oikuaa vy.


o
Josu24 408

kuery ojapukai ramo Senhor omo pyt reia pe hae Egito pygua kuery
mbyte. Hae gui Egito pygua kuery ry yy ombou ramo ojaoipa. Pe
kuery pexa xee Egito yvy re mbaemo ajapo r. Hae ramo pendekuai are
vaekue tekoa ea rupi. 8 Hae vae gui amorreu kuery Jordo yak rovai

re ikuai vae yvy re ju xee rogueru. Hae vae kuery ma pe kuery rovai
opu vaekue ri pendepo py amboaxapa. Hae ramo pejopy hae kuery yvy,
penerenonde gui amomba rire. 9 Israel kuery re opu avi rakae Moabe

pygua huvixa, Zipor ray Balaque. Hae rami vy oeno uka Beor ray Balao
pe kuery re ijayvu vai agu. 10 Hae rami te xee naendu potai Balao

ayvu. Hae rami rgue py pendereroayvu por agu rami ajapo. Hae
rami vy rogueraa jepe hae kuery po gui.p 11 Hae gui Jordo yak peaxa

vy Jeric tet peve peva r pe kuery re Jeric pygua kuery opu rakae,
hae amorreu kuery, ferezeu, cananeu, heteu, girgaseu, heveu hae jebuseu
kuery guive. Hae rami te hae kuery amboaxapa rakae pe kuery po py.
12 Penerenonder amondouka kanhar guaxu. Hae vae ma penerenonde

gui oipeapa, mokove amorreu kuery ruvixa vae voi. Pendekyxe py


e, penderapa py e guive oipeaa. 13 Pvy ame yvy pembaeapoague

e, hae tet pejapo vaekue e. Hae ramo a penderekoa hae py. Peu
pekuapy uva hae oliveiraa penhotague gui e, hei Senhor.

Senhor pe ikuai agu regua ombopyau jevyague


14
Hae nunga rupi a gui ma Senhor renonde pendekuai
pejererokyjea rupi. Ixupe pendekuai opa mbae py, pejepea e re.
Hae gui pemombopa tuuete ramigua Eufrates rovai hae Egito yvy re
peneramo kuery ombojerovia vaekue, Senhor pe anho pendekuai.
15 Hae rami avi xapya rei pvy Senhor pe pendekuai agu ndaevei

ramo ave peiporavo mar ramigua pe ete pa peiko agu: tuuete ramigua
Eufrates rovai re peneramo kuery ombojerovia vaekue pe, e vy
amorreu kuery ruete kuery pe rive, hae kuery yvy re pendekuai vy. Hae
r xee hae xero pygua kuery ma Senhor pe ae r roiko hei.
16 Hae ramo heta vae kuery ombovai vy aipoei:

Ndaevei ete Senhor gui rojepea agu tuuete mboae kuery pe rive
orekuai agu. 17 Mbaeta Senhor ae ma Nhanderuete. Hae ma Egito

yvy gui nhande hae nhaneramo kuery nhanereno vaekue, escravo


nhandekuaiague gui. Ojapo guive hexa pyr tuvixa vae jaexa vae, hae
gui opa rupi tape jaguataa rupi opena por nhandere, amboae regua
kuery ikuaia rupi roaxaa rupi guive. 18 Nhanerenonde gui Senhor oipea

vaekue hae vae kuery hae javi, amorreu kuery kovae yvy re ikuai
vaekue voi. Hae nunga rupi ore kuery voi orekuai r Senhor pe, hae
ae ma Nhanderuete oiko ramo hei okuapy.

p
24.910 Nmeros22.124
409 Josu24

19Josu aipoeive ju heta vae kuery pe:


Ndaevei r ko Senhor pe pendekuai agu, mbaeta Nhanderuete
ma ikya e vae. Hae ma oipota hexe anho pejerovia. Hae rami vy
ixupe pendereko vai ramo nomboguei r pejejavyague. 20 Mbaeta

Senhor pe peikoa gui pejepea vy tuuete amboae ramigua pe ju


pendekuai ramo hae onhemoingo r pe kuery rovai, penemoingo
axy r penemokanhymba peve, pe kuery pe ojapo por ranhe rire te
hei.
21 Hae rami r heta vae kuery ombovai:

Any ri, Senhor pe r orekuai hei okuapy.


22 Hae gui Josu aipoei heta vae kuery pe:

Hae rami vy pe kuery ma penderovai ae peikuaa uka Senhor


peiporavoa rami, ixupe pendekuai agu.
Ombovai vy
T, hae rami ae roikuaa uka hei okuapy.
23 Josu aipoei:

Hae rami vy a pemombopa tuuete amboae ramigua penembyte


ikuai vae, hae pendepya re pemo Senhor Israel kuery Ruete pe anho
peiko agu.
24 Heta vae kuery ombovai Josu pe:

Senhor Nhanderuete pe orekuai r, hae ijayvu r ronhe rendu


r guive hei okuapy.
25 Hae rami py hae vae ra Siqum py Josu heta vae kuery reve

ojapo Senhor pe ikuai agu regua. Hae kuery pe oeja hae rami ae ikuai
agu.

Ita nhomomaenduaar omopuague


26 Hae ramigua ayvu Josu ombopara kuaxia para Nhanderuete guigua
lei oa vae re. Hae gui pete ita tuvixa vae ojopy vy omopu imoamy
hae py, yvyra carvalho Senhor pegua henda ikya e vae py hia vae
guy py. 27 Hae vy heta vae kuery pav pe Josu aipoei:

Ma, kovae ita ma penemaendua agu o, mbaeta hexei hae vae


ayvu hae javi Senhor omombeu. Hae vae ma penemomaendua r
Penderuete pe pendeapu e agu hei.
28 Hae gui Josu omondoukapa ju heta vae kuery, pete-te hekoa katy.

Juzes2.69
29Hae vae nunga oiko rire Senhor rembiguai Num ray Josu omano,
cento e dez maet re ma oikoa py. 30 Hae ramo ijyvy re ae onhono pora,

Timnate-Sera, Efraim regua yvyty reia re o vae py, Gas yvyty regua
kuaray ijapuaia katy. 31 Josu oikovea pukukue re Israel kuery ikuai

Senhor pe, hae gui Josu ndoikovevei ma rire nhomongeta vaety kuery
Josu24 410

ikuaia pukukue re ju, Israel kuery pe Senhor ojapo vaekue oikuaapa


vae ramo.
32 Hae gui Jos kgue Israel kuery Egito yvy gui ogueru vaekue ma

Siqum yvy re ojaty inony. Yvy Siqum ru Hamor ray kuery gui cem
hati vae prata guigua re Jac ojogua vaekue py ae onhono por. Hae
rami rire hae vae yvy ma Jos ramymino kuery mbaer itui.
33 Aro ray Eleazar omano avi ramo onhono pora Gibe py. Hae vae

yvy Efraim regua yvyty reia re o vae ma tay Finias peguar ome
mbyre.
Joguerekoa juiz kuery
opena jave guare oa
Joguerekoa juiz kuery opena jave guare oa
Josu omano ma ramo Israel kuery Oeja rivepa guamo kuery Ruete Senhor
Egito yvy gui oguenomba vaekue ri. Hae vy ovapa nguuete kuery mboae re,
hae kuerya katy raii rupi ikuai vae kuery ruete re. ... Hae nunga rupi Israel
kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxa mbaemo peapaar kuery po
py. Hae r oipeapa hae kuery oguereko vaekue. Hovaigua kuery hae katyi
rupi ikuai vae kuery po py ae omboaxa ramo ojejopy uka ngovaigua kuery pe.
... Hae gui Senhor omo joguerekoar kuery, mbaemo peapaa kuery po gui
oepy agu. ... Joguerekoar omo vaekue reve Senhor oiko vy oepypa hovaigua
kuery po gui, joguerekoa oikoa pukukue re. Mbaeta hae kuery moingo axya
hae imbojexavai reia kuery kuxa ipoa okuapy. Hae nunga Senhor oendu vy
omboaxy. Hae rami te joguerekoa omano ma rire haekue rami ae ju r ikuai
(2.12a, 14, 16, 1819a).
Hae javi vy treze joguerekoar Nhanderuete omo rakae. Hae kuery vae
regua ma Gideo hae Sanso. Hae rami te heta vae kuery haevea rami anho
ikuai. Opaa py aipoei: Hae vae jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena
vaer. Hae ramo pete-te ikuai r hae kuery ae oipotaa rami rive (21.25).
Kovae kuaxia py ijayvua rami vy Nhanderuete pegua kuery ixupe ete ri
ikuai vy ikuai por r. Hae r ndojeroviai rei ramo hae kuery pe ndaevei r.
Jajejavy rei te Nhanderuete pe jajapukai ramo nhandeperdoa re tema.

Cananeu kuery re Jud kuery ipoakaague

1  Josu
omano rire Israel kuery oporandu okuapy Senhor pe. Hae
1

vy aipoei:
Ore kuery vae regua mavae ndau hae ranhe oo r cananeu kuery
ikuaia py, hae kuery rovai opu agu?
2 Senhor ombovai:

Jud kuery ma oo r. Mbaeta hae kuery po py ma amboaxa ma


yvy hei.
3 Hae ramo Jud kuery aipoei guyvy kuery Simeo regua pe:

411
Juzes1 412

Jaa ke orerupive jajopy agu oreyvyr xorte rupi ome mbyre.


Nhapu r cananeu kuery rovai. Hae vae rire ore kuery ju r
penderupive roo, pendeyvyr xorte rupi ome mbyre py hei ramo
hae kuery rupive Simeo kuery oo avi.
4 Jud kuery ojeoi r ipo py Senhor omboaxa cananeu hae ferezeu

kuery. Hae ramo Bezeque py ojukapa hae kuery vae regua dez mil
avakue. 5 Bezeque py ma hae kuery Adoni-Bezeque ojou vy hexe opu

okuapy. Hae vy ojuka cananeu hae ferezeu kuery. 6 Hae r Adoni-

Bezeque ma ojava ovy te hakykue ojeoi vy oupity vy ojaya iku guaxu


jovaive hae ipyx guaxu voi. 7 Hae ramo Adoni-Bezeque aipoei:

Setenta huvixave ikuai hae vae kuery ku guaxu hae ipyx guaxu
ojayapaa reve omono okuapy vaekue tembiu kurei xe-mesa guy py.
Hae gui joe xee ajapoague rami ae Nhanderuete xembopaga avi hei.
Hae rire Jerusalm py ogueraa ramo omano hae py.
8 Jud kuery ma Jerusalm rovai ju opu vy ipoakapa. Hae vy

ojukapa kyxe py, hae tet re omboja tata. 9 Hae vae rire Jud kuery

ojeoi ju opu agu cananeu kuery yvyty ry rupi ikuai vae re, Neguebe
rupi hae yvy guy rupi ikuai vae re. 10 Hae gui cananeu kuery Hebrom

py ikuai vae rovai ju Jud kuery ojeoi. Hae vae rery ypy ma Quiriate-
Arba. Hae vy Jud kuery ojuka Sesai, Aim hae Talmai.

Josu15.1419
11Hae
vae gui ma Debir tet py ikuai vae rovai opu agu ju ojeoi.
Ymave ma Debir rery ma Quiriate-Sefer. 12 Calebe aipoei:

Amongue vae rei Quiriate-Sefer oitypa vy ipoaka vaekue pe ma


ame r xerajy Acsa tayxyr hei. 13 Hae gui Calebe ryvy Quenaz

ray Otniel vae ae ipoaka tet re. Hae ramo ixupe Calebe ome guajy
Acsa tayxyr. 14 Hae vae ma omea py oo vy aipoei:

Tereo xeru pe ejerure pete henda yvy re hei. Hae gui kunha
vae ae mburikai ry gui oguejy ramo Calebe oporandu ixupe:
Mbae tu reipota?
15 Ombovai:

Eme rive xevy pete mbae. Yvy pirua rive ma xevy reme vaekue
ri yvu avi eme xevy hei ramo ixupe Calebe ome yvy re hae yvy
guy rupi yvu ikuai vae.

Amboae rupi ipoakaague


16 Jud
kuery reve Moiss ratyu queneu vae ray kuery oguata avi
ojeoivy. Tet pindoty vae gui ojeoi Jud regua tekoa ea peve, Arade
rexei kuaray puku-a katy.a Hae py ojeoi vy ikuai hae pygua kuery reve.

a
1.16 Tet pindoty ma Jeric ae (Deuteronmio34.3, 2Crnicas28.15).
413 Juzes1

17Hae gui Jud kuery guyvy kuery Simeo regua reve ojeoi vy ojukapa
cananeu kuery Zefate py ikuai vaekue, omomba ete. Hae nunga rupi
hae vae omboerya ju Horma.b 18 Jud kuery ojopypa avi Gaza, Asquelom

hae Ecrom, hae katyi rupi yvy ikuai vae hae javi reve. 19 Jud kuery

reve Senhor oiko ramo oipeapa yvyty rupi ikuai vaekue. Hae r
yvyugua re ikuai vae ma ndoipea kuaai, karxa ferro guigua hae
kuery oguereko ramo. 20 Hae gui Moiss ijayvuague rami vy Calebe pe

omboaxaa Hebrom tet. Hae ramo hae gui Calebe oipeapa Enaque ray
kuery mboapy ikuai vaekue.
21 Hae r Benjamim kuery ma ndoipea reguai jebuseu kuery Jerusalm

py ikuai vae. Hae rami rgue py Benjamim kuery reve jebuseu kuery
ikuai Jerusalm py ae, a peve.
22 Jos ramymino kuery voi ojeoi Betel tet rovai opu agu. Hae

ramo hae kuery reve Senhor oiko. 23 Hae rami vy Betel re hae kuery

omondouka avakue oikuaa pota nhemi agu. Hae vae tet omboery
ypyague ma Luz. 24 Oikuaa pota vae kuery oexa okuapy pete ava tet

gui o ouvy r. Hae vy aipoei ixupe:


Exa uka na orevy tet katy oikeaty. Hae rami r romboaxy r
hei. 25 Hae gui tet katy oikeaty hae oexa uka ramo hae kuery ojukapa

tet pygua kuery kyxe py. Hae r hae vae ava hoo pygua kuery reve ma
ndojukai. 26 Hae ramo heteu kuery yvy re ju ava vae oo vy pete tet

ojapo hae py, hae omboery Luz. Hae vae ma hery oime a peve.c

Yvy Israel kuery ndojopypai teri vaekue re ijayvuague


27Hae gui Manasss kuery ma ndoipeai Bete-Se pygua kuery, ne
Taanaque, Dor, Ibleo, ne Megido pygua kuery, ne hae katyi rupi tekoa
ikuai vae pygua kuery, mbaeta cananeu kuery o atve okuapy oyvy re
ae ikuai agu. 28 Israel kuery imbaraeteve ma vy omombaeapo nhea

cananeu kuery. Hae rami te ndoipeapai.


29 Efraim kuery ma ndoipeai cananeu kuery Gezer py ikuai vae. Hae

ramo hae kuery reve ikuaive tema Gezer py ae.


30 Zebulom kuery ma ndoipeai avi Quitrom ne Naalol py ikuai vae.

Hae ramo cananeu kuery ikuaive tema hae kuery reve, ombaeapo
nhea agu rami ikuai.
31 Aser kuery ma ndoipeai Aco py ikuai vae, ne Sidom, Alabe, Aczibe,

Helba, Afeca, ne Reobe pygua kuery voi. 32 Hae rami rire Aser kuery ma

cananeu kuery mbyte rupi ae ikuai hae vae yvy re, ndoipeapai rire.
33 Naftali kuery ma ndoipeai Bete-Semes pygua kuery, ne Bete-Anate

pygua kuery voi. Hae rami vy cananeu kuery mbyte rupi ikuaive tema

b
1.17 Tery Horma ma Ombovaipaague ea. 1.26 Tery Luz ma Amndoay ea hae
c

kuery ayvu py.


Juzes1,2 414

hae vae yvy re. Hae r Bete-Semes hae Bete-Anate pygua kuery ma
omombaeapo nhea.
34 Hae gui amorreu kuery ojapo D kuery yvy rupi anho ikuai agu

rami, yvy guy katy oguejy e agu. 35 Hae rami ae avi amorreu kuery

onhea okuapy Heres yvyty re ikuai agu, Aijalom hae Saalabim re.
Hae rami te Jos ramymino kuery ipoaka nho vy omombaeapo nhea.
36 Amorreu kuery ikuaia apy ma Acrabim hae Sela guive oo oiny yvy

katy.

Israel kuery pe Nhanderuete ijayvu atague

2  Hae
gui Senhor-a guigua anjo ma Gilgal gui o vy oo Boquim tet
1

py. Hae vy aipoei:


Ajapo rakae Egito gui pemba agu rami, hae rogueru yvy
aura reve peneramo kuery pe ame agu re ju. Xee aipoae vaekue:
Nambovaipai r xereve guar pe kuery reve ajapo vaekue. 2 Hae r

pe ma ndaevei kovae yvy regua kuery reve pejapo agu pete rami
pendekuai agu. Hae rami rgue py peitypa r hae kuery altar ikuai
vae, hae vaekue ri pe naxenhe rendui. Mbae re tu hae rami pejapo?
3 Hae nunga rupi xee aipoae avi: Xee ma ndaipeai r hae kuery

penerenonde gui. Hae rami rgue py penderovaigua riae r ikuai, hae


tuuete ramigua ikuai vae voi nhu penemboaar r ikuai, hae vaekue
hei. 4 Senhor-a guigua anjo hae rami Israel kuery hae javi pe ijayvu

ramo hae kuery onhendu at vy ojaeo okuapy. 5 Hae nunga rupi hae

vae henda omboery Boquim.d Hae gui hae py mbaemo ome okuapy
Senhor pe.

Juzes2:69
Josu24.2931
6 Josu
heta vae kuery omondoukapa r Israel kuery pete-te regua
ojeoi oyvyr ojopy agu katy. 7 Josu oikoa pukukue re ma Senhor pe

anho heta vae kuery ikuai, hae gui Josu ndoikovei ma rire nhomongeta
vaety kuery ikuaia pukukue re ju. Hae vae kuery ma Israel kuery pe
Senhor mbaemo por tuvixa vae ojapo r oexapa vaekue. 8 Hae gui

ma Num ray Josu Senhor rembiguai vae omano, cento e dez maet
ma oguerekoa py. 9 Hae ramo onhono pora ijyvy apy re ae, Timnate-

Heres py, Efraim kuery yvy re yvyty o vae re, Gas yvyty regua kuaray
ijapuaia katy.
10 Hae vae javegua kuery hae javi avi omano r ogueraa tuu kuerya

py. Hae vae kuery rire ma tay hae tajy kuery ju ikuai Senhor oikuaa
e vae, ne Israel kuery pe mbaemo por ojapo vaekue voi ndoikuaai

2.5 Tery Boquim ma Ojaeoa ea.


d
415 Juzes2,3

okuapy. 11 Hae rami vy Senhor renonde Israel kuery ojapo okuapy


haeve vae, Baal raangaa ikuai vae re rive ikuai vy. 12 Oeja rivepa

guamo kuery Ruete Senhor Egito yvy gui oguenomba vaekue ri.
Hae vy ovapa nguuete kuery mboae re, hae kuerya katy raii rupi ikuai
vae kuery ruete re. Hae nunga rive hae kuery omboete vy ombopoxy
Senhor, 13 Senhor gui ojepeapa vy Baal hae Astarote pe rive ikuaia

py. 14 Hae nunga rupi Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy

omboaxa mbaemo peapaar kuery po py. Hae r oipeapa hae kuery


oguereko vaekue. Hovaigua kuery hae katyi rupi ikuai vae kuery po py
ae omboaxa ramo ojejopy uka ngovaigua kuery pe. 15 Hae kuery rovai

tema Senhor po o ojeoia rupi rei. Hae kuery re ma mbaemo vai anho
Senhor ombou, oura reve ijayvuague rami vy. Hae rami r ojexavai ete
okuapy.
16 Hae gui Senhor omo joguerekoar kuery, mbaemo peapaa kuery

po gui oepy agu. 17 Hae rami te nonhe rendui avi okuapy joguerekoa

kuery. Hae vy ovapa okuapy amboae ramigua tuuete kuery re, hae vy
omboete okuapy. Ojepea pojava guamo kuery Senhor onhe rendua
rupi ojeoiague gui. Hae vy ndaikuaivei guamo kuery ikuaiague rami.
18 Joguerekoar omo vaekue reve Senhor oiko vy oepypa hovaigua

kuery po gui, joguerekoa oikoa pukukue re. Mbaeta hae kuery moingo
axya hae imbojexavai reia kuery kuxa ipoa okuapy. Hae nunga
Senhor oendu vy omboaxy. 19 Hae rami te joguerekoa omano ma

rire haekue rami ae ju r ikuai. Hae vy guamo kuery ikuaiague gui


ndaeveive ete ju okuapy, amboae regua tuuete re ovapa, hae nunga pe
rive ikuai hae omboete okuapy. Pete henda py voi ndojepeai teko vai
ojapo okuapya gui, ne haevea rami rei ikuaia gui. 20 Hae nunga rupi

Israel kuery rovai Senhor poxya hendy. Hae vy aipoei:


Kovae kuery ndaikuai ae tamo kuery pe xereve guar ajapo
vaekue rupi, naxenhe rendui guive. 21 Hae ramo hae kuery renonde

gui xee voi ndaipeavei r amboae regua kuery, Josu omano vy oeja
rive vaekue rembyre. 22 Hae rami rgue py hae vae regua aeja r

Israel kuery aeko a agu, aikuaa agu Senhor guigua tape rupi tamo
kuery ikuaiague rami ikuai ra, tyr pa anya hei. 23 Hae rami vy

hae kuery mbyte py Senhor oeja amboae regua kuery, ndoipea voi, ne
nomboaxapai guive Josu po py.

Israel kuery mbyte amboae rami rei onhemboea


rupi ikuai vae re ijayvuague

3  Povae
regua kuery ma Senhor oeja vaekue Israel kuery oaanga
1

agu, mbaeta Israel kuery pav e oikuaa Cana yvy re joe opua
katy oo agu. 2 Hae rami ojapo Israel kuery joe opu agu oikuaa e

teri vaekue-ekue omboe vy. 3 Ijyvy re oeja vaekue ma pete nhiru



Juzes3 416

filisteu regua yvatekueve vae, hae cananeu kuery hae javi, Sidom tet
pygua hae heveu kuery Lbano yvy re ikuai vae, Baal-Hermom yvy
guive Hamate katy oikea peve. 4 Hae vae kuery opyta Senhor oeko a

agu Israel kuery, oikuaa agu hae kuery ojapyxaka r paa tamo kuery
pe Moiss rupi ojapo uka vaekue re. 5 Hae ramo Israel kuery ma heteu

kuery mbyte rupi, amorreu, ferezeu, heveu hae jebuseu kuery mbyte rupi
ikuai vy 6 guayxyr ogueraa hae vae regua rajy kuery, hae guajy kuery

omomenda hae vae regua ray kuery re. Hae kuery ruete kuery omboete
avi okuapy.

Cus-Risataim po gui Otniel Israel kuery oepyague


7Senhor renonde rupi Israel kuery haevea rami ikuai, hexaraipa
Senhor nguuete gui. Hae vy omboete okuapy Baal raangaa ikuai vae
hae yvyra aygue gui taangaar omopu mbyre. 8 Hae ramo hae kuery

rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa Mesopotmia pygua huvixa


Cus-Risataim po py. Hae ramo oito maet re Cus-Risataim rembiguai
ikuai. 9 Hae gui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyar

ombou Calebe ryvy Quenaz ray Otniel. Hae ramo oepy. 10 Hae vae re

Senhor guigua Nhe ou ramo oikuaa pota Israel kuery re. Joe opu agu
katy hae oo ramo ipo py Senhor omboaxa Mesopotmia pygua huvixa
Cus-Risataim. Hae ramo Otniel ipoaka hexe. 11 Hae rami rire quarenta

maet re opytuupaa yvy re. Hae gui ma Quenaz ray Otniel omano.

Eglom rembiguai ranhe hae kuery ikuaiague


12 Petegueju Israel kuery haevea ramigua ikuai Senhor renonde.
Hae ramo Israel kuery re Senhor ombopoaka Moabe pygua huvixa
Eglom, henonde haevea rami ikuai rire. 13 Hae vae ma ojea py

omboaty Amom hae Amaleque kuery. Hae kuery reve ojeoi vy ojuka
Israel kuery regua. Tet pindoty vae re avi ipoaka. 14 Dezoito maet re

Israel kuery ikuai Moabe pygua huvixa Eglom vae rembiguai.

Ede joepy jevyague


15 Haegui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyar
ombou pete ava ijaxu vae, Benjamim regua Gera ray Ede. Hae vae po
rupi Israel kuery omondouka perta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe
omboaxa vaer. 16 Hae r Ede ma pete kyxe haimbe jovai vae ojapo,

ijyva kua peve ipuku-a vae. Hae vae ma okua oiporu kuaa re omo,
oao guy rupi. 17 Ogueraa avi perta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe

ome vaer. Eglom ma ava guaxu rei. 18 Perta ogueru vaekue ome

rire ma omondoukapa ju avakue ngupivegua, hae kuery reve o avi


ranhe. 19 Hae gui Gilgal py taangaa ikuaia peve ooague gui ojevy ju.

Hae vy aipoei huvixa pe:


417 Juzes3,4

Xeruvixa, xee areko pete ayvu xee aei aikuaa vae ndevy guar.
Huvixa ombovai vy
Ekyrir ranhe hei vy guenonde gui omondoukapa ijyvry ikuai
vaekue.
20 Yroyxveai jave ramo huvixa oguapy oiny pete opy jaoi py. Oa py

Ede oike vy aipoei:


Areko pete ayvu Nhanderuete guigua ndevy amombeu vaer
hei ramo Eglom opu tenda oa gui. 21 Hae ramo Ede oaxua regua

okuave vy oekyi kyxe oyke oiporu kuaa regua gui, hae oipyxo hye
py. 22 Haimbea reve hiy voi oike, hae hye gui kyxe ndoekyi ramo ikyra

onhembotypa hiry. Hae gui Ede ma oki o vae rupi o vy 23 oaxa

ovy oikeaty rupi, ok ombotypa vy ojoko rire.


24 Hae oo ma rire ou huvixa rembiguai kuery. Hae kuery oma r opy

yroyxveai rok ojokoa rae imoiny. Hae ramo Opy yroyxveai py po


opytuu oiny hei ranhe. 25 Hae gui noarxevei ma okuapy vy opy katygua

ok ndoipea reguai vy ipeaa ogueru vy oipea. Hae gui oexa r huvixa


regue ipukupa oupy yvy rupi. 26 Hae kuery ikuai area ja Ede oo jepe.

Taangaa ojapo pyre ikuaia rupi oaxa vy Seir katy oo. 27 Hae py ova vy

omonhe mimby guaxu Efraim regua yvyty reia rupi. Hae r Israel kuery
oguejy ojeoivy hupive, tenonde hae oo ramo. 28 Hae kuery pe aipoei:

Jaa ke xerupive, mbaeta pendepo py Senhor omboaxa ma


penderovaigua kuery Moabe pygua hei. Hae ramo hakykue ojeoi
vy ojoko Jordo yak oaxaaty, Moabe pygua kuery oaxa e agu. Hae
kuery vae regua ne peteve nomboaxai. 29 Hae vae jave py ojuka dez

mil avakue Moabe pygua kuery regua, imbaraetekue hae ipya guaxukue
meme. Peteve ndoo jepei. 30 Hae rami py hae vae ra Israel kuery

ipoaka okuapy Moabe re. Hae ramo yvy re opytuupa oitenta maet re.
31 Hae vae rire ma oiko avi Anate ray Sangar. Hae vae ma pete toro

mondyia py ojuka seiscentos avakue filisteu regua. Hae rami vy hae voi
oepy Israel kuery.

Cana pygua huvixa Jabim rembiguai hae kuery ikuaiague

4  Ede
omano rire ma petegue ju Israel kuery haevea rami ikuai
1

Senhor renonde. 2 Hae ramo Senhor omboaxapa Cana pygua


huvixa Jabim po py. Hae vae openaa ma Azor tet. Ixupegua xondaro
kuery ruvixa ma Harosete-Hagoim pygua Ssera hery vae. 3 Hae gui

Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe, mbaeta Jabim ma novecentos


karxa ferro guigua oguereko vae reve vinte maet re ma oguereko axy.

Dbora hae Baraque joepyague


4 Hae
vae jave Israel kuery oguereko oikovy vae ma pete profeta
kunha Lapidote rayxy Dbora hery vae. 5 Dbora ma pete pindo hia

Juzes4 418

vae Dbora oaty epy vae guy py opena oiny, Ram hae Betel mbyte
py Efraim regua yvy reia py. Hae oa py Israel kuery jogueru r
mbaemo re oikuaa pota agu.
6 Hae gui hae vae kunha vae oeno uka Abinoo ray Baraque, Naftali

regua Quedes tet py oikoa gui. Hae vy aipoei ixupe:


Senhor Israel kuery ruete ndau ndevy ijayvu vy aipo ndei rakae:
Tereo, eraa avakue Tabor yvyty peve. Dez mil avakue eraa Naftali hae
Zebulom kuery regua. 7 Hae gui xee ajapo r ndea py Quisom yaki py

Jabim pegua xondaro kuery ruvixa Ssera vae ou agu rami, karxa hae
xondaro kuery reve, hae amboaxapa r ndepo py, ndei pa?
8 Hae r Baraque aipoei:

Xerupive ndee reo ramo ma aa r. Hae r xerupive ndereoi ramo


ma xee ndaai r hei.
9 Kunha vae ombovai:

Anhet aa r nderupive, te ndee e r nemboetea joe nhapu agu


katy jaa rire. Mbaeta Senhor omboaxa r Ssera pete kunha vae po py
hei. Hae vy Dbora ojepea vy Baraque reve jogueraa Quedes katy.
10 Quedes py ma Baraque oeno Zebulom hae Naftali kuery vae regua.

Hae r hupive ojeoi dez mil avakue. Dbora voi oo avi hupive.
11 Quedes katyi oiko avi pete ava queneu regua Hber hery vae. Hae

vae ma queneu kuery Moiss ratyu Hobabe ramymino kuerya ikuaia gui
ojepea ma vy Zaananim katyi ojapo vaekue ngoor, yvyra carvalho
hia vae guy py.
12 Hae gui Ssera pe omombeua r oikuaa Tabor yvyty katy Abinoo

ray Baraque oo maa. 13 Hae rami vy Ssera ogueru rukapa karxa hae

javi, novecentos karxa ferro guigua meme, hae hexeve ikuai vae hae
javi, Harosete-Hagoim gui ogueraapa Quisom yaki peve.
14 Hae ramo Dbora aipoei Baraque pe:

Epu ke, mbaeta kovae rave Senhor omboaxa r Ssera ndepo


py. Xapya rei ndau Senhor ndooi ri nerenonde rupi? hei. Hae ramo
Baraque ma Tabor yvyty gui oguejy ovy, ngupivegua dez mil avakue
reve. 15 Hae gui Baraque rupivegua kuery kyxe reve ova ramo Senhor

oitypa Ssera, karxa hae xondaro kuery hae javi. Hae r Ssera ma
karxa gui opo vy onha ovy yvy rupi. 16 Baraque ma karxa hae xondaro

kuery rakykue monha Harosete-Hagoim peve. Hae rami py Ssera pegua


xondaro kuery oitypa kyxe py, ne peteve ndoo jepei.

Jael ojukaague Ssera


17Haegui Ssera ma yvy rupi onha ovy vy ova queneu regua Hber
ro py, mbaeta pete rami ikuai Hazor pygua huvixa Jabim hae queneu
regua Hber ro pygua kuery reve. Hae gui Hber rayxy Jael oa py ova
ramo 18 Jael o ovy Ssera ovaex vy. Hae vy aipoei ixupe:

419 Juzes4,5

Eike ke, xeruvixa. Eike na xero py, ekyje eme hei. Hae ramo opy
ova ramo kunha vae onhov pete nheova py.
19 Ava vae aipoei ixupe:

Ajerure ndevy, eme na xevy ruxi yy ayu agu, xeyuvei ramo.


Hae r kunha vae ma kamby ryru oipea vy kamby ome oyu agu.
Hae vae rire onhov ju.
20 Hae gui ava vae aipoeive ju ixupe:

He ke ok py. Xapya rei amongue ou r oporandu vy Oa pa? ea


ramo Any re r hei.
21 Hae ramo Hber rayxy Jael ma pete yvyra rakua oguy pygua hae

pete karavo mbotaa ogueru vy oo mbegueii ava vae onhenoa py. Hae
rami vy hexapy k rexeii ombota yvyra rakua, oaxa vy yvy re oike agu
peve, mbaeta oke rana oupy, ikane vaipa vy. Hae rami vy omano.
22 Hae gui Ssera rakykue Baraque oo r Jael oexa vy o ju ovaex vy.

Hae vy aipoei ixupe:


Eju, aexa uka r ava reka vaekue hei ramo oo hakykuei. Hae
vy oexa r Ssera omano rae oupy, yvyra rakua hexapy k rexeii o reve.
23 Hae rami py hae vae ra Israel kuery renonde Nhanderuete

omoyvyi Cana pygua huvixa Jabim. 24 Hae gui Cana pygua huvixa

Jabim kuery re Israel kuery ipoakave tema ojeoivy, omomba peve.

Dbora oporaeiague

5  Hae
vae ra Dbora hae Abinoo ray Baraque reve oporaei vy
1

aipoei:
2 Israel kuery renonde huvixa kuery onhemomba,

hae heta vae kuery onhenhandua rupi ojeko memba ramo


penemaendua por Senhor re.
3 Pendu ke, huvixa kuery. Pejapyxaka, yvatekueve:

Xee, xee ae ma aporaei ta Senhor pe.


Aporaei ta Senhor Israel kuery Ruete pe.
4 Ndee Senhor, Seir gui re vy,

Edom regua nhundy guive rejerojy reovy ramo


yvy oryryi, yva gui hayvi avi.
T, arai voi ombooky rayvi.
5 Senhor renonde rupi yvyty ikuai vae omy-omy,

yvyty Sinai voi, Senhor Israel kuery Ruete renonde.


6 Anate ray Sangar oiko jave,

Jael avi oiko jave ma ndoaxavei mbaemo vendea kuery.


Oguata vae kuery voi opia ojeoivy tape vaikue rupi.e

e
5.6 Hae kuery okyjepa rei Cana pygua huvixa Jabim hae ixupegua xondaro ruvixa
Ssera gui. Hae nunga rupi ndoguatavei tape rupi, hae guekoa voi oeja reipa.
Juzes5 420

7 Israel yvy re tekoa ikuai vaekue tekoa ea opyta, okyrirmba rei,


xee Dbora apu peve,
Israel kuery vae regua xy aiko vae apu.
8 Nguuete pyaur Israel kuery ojou ramo

het kora rok py oiko joe opu vae.


Israel kuery quarenta mil ikuai vaeri
hae kuery mbyte py ndojoui huy jokoa ne huy guaxu.
9 Xekurax oo Israel regua xondaro kuery ruvixa re,

heta vae kuery rerekoar onhenhandua rupi onhemo ramo.


Penemaendua por Senhor re!
10 Pe kuery mburika xi vae ry pe vae,

peikuaa potaa py peguapy vae,


hae tape rupi peguata vae voi pendeayvu avi hae nunga re.
11 Yy rerua kuery oporaei vae,

mymba kuery oyuaty yak ikuai vae mbyte rupi


pendeayvu Senhor gueko pora rupi ojapo vae re,
mbaeta gueko pora rupi oipytyv Israel re hekoa vae.
Hae rami rire Senhor pegua kuery
haeve ju ngoo katy ojevy agu.
12 Emy ke Dbora, emy ke.

Evy ke, ekeve eme, emonhendu mboraei.


Epu ke Baraque, ndee Abinoo ray,
eraapa ke ndejopyare kuery rejokua reve.
13 Hae ramo oguejy avi yvatekueve rembyre,

Senhor pegua kuery xereve guar ojeoi ipoakakueve rovai.


14 Efraim kuery vae regua Amaleque yvy yma guare re ikuai vae

ma joe opua katy oguejy jogueravy.


Hae gui ndee Dbora nderakykue
ojeoi avi Benjamim regua guetar kuery reve.
Maquir gui oguejy xondaro ruvixa kuery,
Zebulom gui voi ou po pygua ojopy reve jogueraa vae kuery.
15 Issacar regua yvatekueve voi Dbora rupive ojeoi.

Issacar kuery ma Baraque rupive ojeoi,


hakykue oguejy jogueravy yvy guy katy.
Hae r Rben kuery vae regua mbyte ma
joo rami e-e ijayvu okuapy.
16 Mbae re tu vaka kora rupi ri pepyta pekuapy

mimby pu pendua py rive?


Rben regua joo rami e-e ijayvu okuapy.
17 Gileade pygua kuery voi Jordo yak rovai re opyta.

Hae D kuery, mbae re tu kano guaxu yvry opyta okuapy?


Aser kuery voi oguapypa okuapy ye rembe re,
421 Juzes5

opytuu por okuapy ye rak pa py.


18 Hae r Zebulom kuery vae regua ma ndojeayvuveikue py oo,
Naftali kuery voi nhundy yvy re ojeoi.
19 Hae gui huvixave kuery ono vy joe opu okuapy.

Cana pygua huvixa kuery opu okuapy Taanaque py,


Megido yy yvry.
Hae rami te prata guigua mbaeve ndogueraai ombaer.
20 Mbaeta yva guive ma voi jaxy-tata opu okuapy Ssera rovai,

oaxa ovya rupi ae opu.


21 Quisom yak voi ogueroxyrypa,

Quisom yak opu jepiaty ae.


Xenhe, ejerojyve tema, nembaraete ke.
22 Hae ramo kavaju kuery ipyambu onhaa rupi,

hirygua kuery joe opu agu katy ogueronha ramo.


23 Senhor-a guigua anjo aipoei: Pendeayvu vai ke Meroz tet re.

Pendeayvu vai hae py ikuai vae re,


mbaeta hae kuery ma Senhor jogueraa jepe agu katy ndooi rire,
Senhor jogueraa jepe agu katy ndooi ixupegua ipya
guaxukueve reve, hei.
24 Hae r Jael ma kunhague mboae gui ayvu porvepy toiko,

queneu regua Hber rayxy vae.


Ayvu porvepy toiko kunhague oguy py ikuai vae hae javi gui.
25 Mbaeta ava vae ova vy yy re ojerure ramo ixupe ome kamby.
Karo yvatekueve pegua vae py ae ome kamby nhandykue.
26 Hae gui okuave yvyra rakua ituia katy,

oiporu kuaa regua re okuave ombaeapo vae kuery karavo


ombotaaty re.
Hae vy Ssera re ombota vy
ombovo inhak,
ombokua vy omboaxa inhak rupi.
27 Hae r kunha vae py yvyiry ojeroa,

hoa vy ipukupa oupy.


Ipy yvry ojeroa vy hoa.
Ojeroaa pyve hoa vy omano.
28 Hae gui ma Ssera xykuei ma janela jokoa pa rupi oma hoamy.

Hae vy janela gui hax reve aipoei:


Mbae re tu ikarxa ndou voi ri?
Mbae re tu hymba kavaju kuery ndoguata pojavai ri? hei.
29 Hae r kunhague hiarandukueve ombovai okuapy,

hae r hae voi ombovai ojeupe ae:


30 Ndojoui r ri ndau, nombojaoi r ri ndau mbaemo oipeapa

vaekue?
Juzes5,6 422

Pete-te ava pe pete e vy moko kunhata nomei r ri tyy?


Hae gui Ssera peguar ae ma opyta r ajukue joegua e-e pyt
vae,
hae ramo pete e vy moko ajukue ombojeguapa pyre e ndau
guayxy ajuy re omo r? hei.
31 Hae rami ae Senhor, tomanomba nderovaigua kuery hae javi.
Hae r nderayvua kuery ma
kuaray hexak ouvya rami taexak hei.
Hae rami rire yvy re opytuupa quarenta maet re.

Midi pygua kuery Israel kuery ojavyky reiague

6  Israel
kuery haeve vae ojapo Senhor renonde. Hae nunga
1

rupi Senhor sete maet re omboaxa Midi pygua kuery po py.


2 Israel kuery re Midi pygua kuery ipoakapave tema ojeoivy ramo hae

kuery gui onhemi atyr ojapo okuapy yvy re itaovape guy hae itakua
o vae rupi, hae tet ikorapa vae py. 3 Mbaeta Israel kuery omaet

nhav Midi pygua kuery, amalequita hae kuaray oua katygua kuery
regua opu r jogueruvy hae kuery rovai. 4 Hae vy hae kuery rovai

ono vy omomba r mbaemo aju yvy re ikuai vae Gaza katyi peve.
Israel kuery pe mbaeve ndoejai hou vaer. Oipea avi r hymba kuery
vexai, vaka hae mburikai. 5 Mbaeta ova r okuapy guymba kuery

hae oguy omopu vaer reve. Tuku-karu rami mbovy e reve ou ramo
ne oipapaa agu ndaevei, ne hymba camelo kuery voi. Ou okuapy yvy
regua ombotyguepa agu. 6 Hae rami r Israel kuery ikangy ete okuapy

Midi pygua kuery ikuai r. Hae rami vy hae kuery ojapukai okuapy
Senhor pe.
7 Midi pygua kuery kuxa Senhor pe Israel kuery ojapukai ramo

8 Senhor ombou pete profeta hae kuery pe aipoei vaer:


Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Xee ae ma Egito yvy


gui roguerupa vaekue, escravo pendekuaiague gui rogueno. 9 Hae rami

vy rogueraa jepe Egito pygua hae penemoingo axya kuery hae javi po
gui. Penerenonde gui hae kuery aipea vy pendevy ju ame ijyvykue.
10 Hae gui aipoae: Xee ma Senhor Penderuete. Pekyje eme amorreu

kuery ruete ramigua kuery gui, hae kuery yvy re pendekuai te, hae
vaekue ri xeayvu re pe kuery ndapejapyxakai.

Nhanderuete oenoague Gideo


11Hae
gui Senhor-a guigua anjo ou vy oguapy Ofra py yvyra carvalho
hia vae guy py, Abiezer ray Jos yvy re. Hae vae jave ma tay Gideo
ma uvaa ombiriaty py omoay oiny trigo, Midi pygua kuery gui onhomi
agu. 12 Hae vae pe Senhor-a guigua anjo ojexa uka vy aipoei:

Senhor oiko ndereve, ava ipya guaxu vae hei.


423 Juzes6

13 Gideo ombovai:
Ai xeruvixa! Senhor orereve oiko vaeri mbae re tu havy orere ou
kovae nunga hae javi? Mamo r tu o mbaemo por hae ojapo vaekue
oreru kuery omombeu vae ramigua? Mbaeta aipoei orevy: Egito yvy
gui e ri ndau Senhor nhanenomba rakae? hei okuapy vaeri a ma
Senhor orerejapa, oremboaxapa ri Midi pygua kuery po py hei.
14 Hae ramo Gideo oa katy Senhor ojere vy aipoei:

Tereo ndere mbaraetea o vae rupi, hae eraa jepe Israel kuery Midi
pygua kuery po gui. Xee e ri ndau romondouka? hei.
15 Hae ramo aipoei ixupe:

Aikore xeruvixa! Mbae nunga py r tu araa jepe Israel kuery? Ma,


Manasss kuery ikuai vae gui xero pygua kuery iporiauve vae, hae gui
xee ma xeru ro pygua kuery gui kyrve vae aiko.
16 Senhor ombovai:

Ndereve xee aiko ramo ma rejukapa vyvoi r Midi pygua kuery


petei ava rami rive hei.
17 Gideo aipoei ju:

Xapya rei a xejou por hae xemboaxy ri vy ejapo havy mbaemo,


ndee ae ri Senhor ndeayvua reikuaa uka agu. 18 Ambei ranhe, apy gui

ejepea eme ajevy ea ja, mbaemo nerenonde amo vaer aru agu.
Ombovai vy
Roar r havy rejevy peve hei.
19 Opy Gideo oike vy oguereko katu pete kavarai hae pete ryru trigo gui

ojapo mbojape imbovua revegua e. Xoo omo pete ajaka py, hae r tykue ma
pete oja py omo. Hae rami vy yvyra carvalho guy py oa py oguerupa vy omo
henonde. 20 Hae ramo Senhor-a guigua anjo aipoei ixupe:

Ejopy xoo hae mbojape imbovua revegua e, emomba pevae ita


ry, hae hiry enhomba tykue hei r hae rami ojapo. 21 Hae ramo

Senhor-a guigua anjo ma popoka opo py ogueru vaekue omokuave


vy omova xoo hae mbojape imbovua revegua e o vae re. Hae ramo
ita gui tata opu vy oapypa vyvoi xoo hae mbojape. Hae gui Senhor-a
guigua anjo ojepea vyvoi henonde gui.
22 Hae gui Gideo ma anjo Senhor-a guigua etea oikuaa vy aipoei:

Senhor Xeruete, ndaevei ete xevy! Mbaeta xerexa py ae aexa kuri


Senhor-a guigua anjo.
23 Hae r Senhor ombovai:

To ndere mbya por! Ekyje eme! Neremanoi r ri hei. 24 Hae ramo


Senhor pe Gideo ojapo pete altar hae py. Hae vae omboery Senhor gui ou
mbya por. A peve hae vae altar o Ofra py Abiezer ramymino kuery yvy re.

Baal pegua altar Gideo oitypaague


25 Hae vae pyavyve Senhor aipoei ixupe:
Juzes6 424

Eraa pete vaka nderu rymba, hae vae ma toro sete maet vae
regua mokoa pereko vae. Hae vae reve eity Baal pegua altar nderu
ojapo vaekue, hae ejaya yvyra gui taangaar omo mbyre, altar yvry
hia vae. 26 Hae gui Senhor Nderuete pe ju ejapo pete altar. Hae vae

yvy apyte ry pyve ejapo, ita py remboupa vy. Hae vy toro mokoa
rejopy vy rejuka hae reapy r ome mbyr, taangaay yxakr rejaya
vaekue remoendy vy hei.
27 Hae ramo Gideo dez avakue guembiguai ikuai vae ogueraa vy

ojapo Senhor ijayvuague. Hae rami te okyje avi nguu ro pygua kuery
hae guet pygua avakue gui. Hae rami vy ara py ndojapoi, pyvy anho.
28 Hae gui ko rai jave hae vae tet pygua avakue opu vy oexa

r Baal pegua altar oitya ma rae, hae ijyvry taangaay guigua hia
vaekue ojayaa rae. Hae toro mokoa vae voi oapypaa inony altar ojapo
vaekue ry. 29 Hae rami vy joupe-upe aipoei okuapy:

Mavae tu ojapo pevae nunga?


Hae vy oporanduve hae oikuaa pota por ma vy
Jos ray Gideo rima ojapo hei okuapy.
30 Hae ramo hae vae tet pygua avakue aipoei okuapy Jos pe:

Eraa na nderay apy gui mombyryi, jajuka agu. Mbaeta oity altar
Baal pegua hae ojaya ijyvry taangaay hia vaekue.
31 Hae ramo Jos aipoei hexe opu vae kuery hae javi pe:

Baal repya rupi ri tyy pejogueroa ta? Pe ae ri tyy pepy r? Hepya


rupi jogueroa vae rei omano r kovae ko re ma voi. Mbaeta tuuete ae
ri vy hae ae tojepy ixupegua altar oityague re hei.
32 Hae vae ra guive Gideo omboerya Jerubaal, mbaeta aipoei:

Baal ae tojepy, ixupegua altar oityague re ea.f


33 Hae gui Midi pygua kuery, amalequita hae kuaray oua katy ikuai

vae kuery onomba okuapy. Hae vy oupa vy Jezreel yvyugua py ikuai.


34 Hae ramo Gideo re Senhor Nhe onhemonde ramo omonhe at

mimby guaxu. Hae ramo Abiezer ramymino kuery oupa oa py. 35 Hae

rami vy guembiguai kuery omondouka Manasss regua ikuaia hae javi


rupi, hae kuery avi oeno oa py oupa agu. Aser regua ikuaia rupi avi
omondouka guembiguai, Zebulom hae Naftali regua ikuaia rupi guive.
Hae ramo oupa oa py.
36 Hae gui Gideo aipoei Nhanderuete pe:

Xapya rei ndeayvuague rami vy xee rupi ae ri Israel kuery reraa


jepe r ramo 37 ma, pete pirekue vexai rague amo r mbaemo

moayaty py. Xapya rei hae vae re anho ri yxapy o ramo, hae ijyvry
rupi ipiru rei ramo aikuaa r xee rupi ae Israel kuery reraa jepe ra,
ndeayvuague rami vy hei. 38 Hae ramo haekue rami oiko, mbaeta

f
6.32 Tery Jerubaal ma Baal tojepy ea.
425 Juzes6,7

kogue, ko rai ramove Gideo ovy vy vexai rague onhami vy yxapykue


pete hya omony.
39 Hae gui Gideo aipoeive ju:

Ndevai eme xevy, xeayvuve ju ta povae re anho. A ma ajerure


ndevy tegue ju rejapo agu vexai rague re xee aikuaa agu. Tove vexai
rague anho taipiru, hae r ijyvry ma taixapypa hei. 40 Hae ramo

haekue rami ae Nhanderuete ojapo hae vae pyt re. Vexai rague anho
ipiru oiny, hae r ijyvry rupi ma yvy inhakmba yxapy gui.

Trezentos avakue reve Gideo oitypaague Midi pygua kuery

7  Ko
rai ramove Jerubaal Gideo vae opu, hexeve ikuai vae
1

hae javi reve. Hae vy ojeoi vy Harode yvu o vae yvry ju ikuai.
Kuaray ijapuaia katy ikuai Midi pygua kuery, Mor yvyty rexei.
2 Gideo pe Senhor aipoei:

Heta ete rima ndereve ikuai vae, hae kuery po py Midi


pygua kuery amboaxa agu. Hae rami vae rire xerovai Israel kuery
onhemboyvate vy Orepoakaa rupi ae roo jepe hei rgue okuapy.
3 Hae nunga rupi ndeayvu ke heta vae kuery oendua py. Hae vy aipore:

Amongue ndooxeia hae okyjea oendu vae ma tojevy ju, tojepea ovy
Gileade yvyty reia gui, re r hei. Hae rami r hae kuery vae regua
ojevy vinte e dois mil, hae r dez mil ma opyta.
4 Senhor aipoeive ju Gideo pe:

O reta ete teri hae kuery vae regua. Ejapo yy py oguejypa


agu rami, hae r hae py ndevy aikuaa pota uka r. Amongue xee
ndevy aipoaea vae: Kovae ma oo r nderupive haea vae ma oo r
nderupive. Hae r ndevy Kovae ma nderupive ndooi r, haea vae ma
ndooi re hei.
5 Hae ramo Gideo ojapo yy py oguejypa agu rami. Hae ramo ixupe

Senhor aipoei:
Reipea r opu reve jagua rami oapek py oyu vae hae javi, hae
r oyu agu guenapy re o vae kuery ma amboae katy r reipea
hei. 6 Opu reve opo py oyu vae ma trezentos avakue ikuai. Hae r

hembyrekue hae javi ma guenapy re o yy oyu agu.


7 Hae gui Senhor aipoei Gideo pe:

Pevae trezentos avakue oapek py oyu vaekue reve ma xee


rogueraa jepe r, ndepo py Midi pygua kuery amboaxapa vy. Hae r
amboae kuery ma tojepea pav, pete-te too guekoa katy ae hei.
8 Hae rami r avakue Israel regua pete-te Gideo omondoukapa hoo

katy, hae r trezentos etei ma ojea py omombyta. Hae vae kuery ma


opo py ojopy heravy guembiur hae mimby guaxu mymba rakuakue
guigua. Hae r Midi pygua kuery ma yvy guy py ono okuapy.
9 Hae vae pyavyve Senhor aipoei ixupe:

Juzes7 426

Epu ke hae eguejy ono okuapya katy, mbaeta amboaxapa ma


ndepo py. 10 Xapya rei repu agu rekyje teri ri vy ono okuapya katy

eguejy nerembiguai kunumi vae Pura reve. 11 Hae vy pendu r hae


kuery joupe-upe ijayvu vae. Hae vae rire ndepya guaxua rendu ma
ramo peguejy r ono okuapy vae rovai pepu agu hei. Hae ramo
guembiguai Pura reve oo ono okuapya apyi peve. 12 Midi pygua kuery,

amalequita hae kuaray oua katygua kuery hae javi ma mbovy e vy


omony rei yvyugua tuku rami. Hae kuery rymba camelo kuery voi
mbovy rei e ikuai, ita kui ye rembe re ikuai vae rami.
13 Hae gui Gideo ova vy oendu pete ava oir pe omombeu r oexa

rau vaekue. Hae vy aipoei:


Xee aexa rau kuri r pete mbojape cevada guigua ojere ovy Midi
pygua kuery nhano jakuapya katy. Hae vy onhembota xondaro kuery
ruvixa roguy re. Hae vae hoa vy ojere yvate katy guare yvy katy. Hae
vy haekue rami ae itui hei.
14 Ir ma ombovai:

Hae vae ma Israel regua Jos ray Gideo kyxe ae. Ipo py tuuete
omboaxa rae Midi pygua kuery, hae nhano jakuapy vae hae javi
hei.
15 Hae rami r oexa rau pyre hae mbaer paa Gideo oendu ma vy

omboete Nguuete. Hae gui ojevy ju Israel kuery onhemboatya py. Hae
vy aipoei hae kuery pe:
Pepu ke, mbaeta pendepo py Senhor omboaxa ma Midi pygua
kuery.
16 Hae gui ombojao trezentos avakue mboapy aty ikuai agu. Pete-te

po py ome mimby guaxu hae yryru, ipy py takua ryxa rendy o vae
reve. 17 Hae vy hae kuery pe aipoei:

Pema ke xere, hae pejapo xee ajapoa rami. Ono okuapya apyi
peve xee ava vy ajapoa rami pejapo avi r. 18 Hae gui xee hae xereve

ikuai vae mimby guaxu romonhe ramove pe voi pemonhe r


pekuapy ono vae kuery yvry rupi. Hae vy pejapukai reve Senhor
hae Gideo rery rupi! peje r hei
19 Hae gui ma Gideo hae cem avakue hexeve ikuai vae ma onoa

apyi peve ova, pyt mbyte raii nhoara kuery omboekovia agu rami
ikuai jave. Hae vy mimby guaxu omonhe vy ombovo yryru opo py
ogueru vaekue. 20 Hae rami vy mboapy aty ikuai vae omonhe pav

mimby guaxu hae ombovo yryru. Oaxua regua re ojopy tataendyy, hae
r oiporu kuaa regua re ma mimby guaxu omonhe vae oguereko. Hae
vy ojapukai okuapy:
Kyxe Senhor hae Gideo rery rupigua! 21 Hae vy pete-te ma

hiaague py ae opyta ono okuapy vae yvry. Hae ramo hae javi
omboypy onha, ojapukai hae ojava ojeoivy agu. 22 Trezentos mimby

427 Juzes7,8

guaxu onhendu r Senhor ojapo pete-te kyxe jomeme oiporu agu


rami. Ono okuapya hae javi rupi oiko hae rami. Hae rami vy Zerer
katy onhamba, hae gui Bete-Sita hae Abel-Meol apy peve, Tabate rovai.
23 Hae ramo Israel regua avakue, Naftali, Aser hae Manasss regua

oenombaa avi Midi pygua kuery rakykue ojeoi agu. 24 Efraim regua

yvy reia hae javi rupi Gideo omondouka guembiguai kuery. Hae vy
aipoei imondovy:
Peguejy ke Midi pygua kuery pejoko agu. Pemboaxa eme Jordo
yak, Bete-Bara peve hei ramo Efraim regua avakue oeno mbyre
ojokopa Jordo yak Bete-Bara peve. 25 Hae rami vy ojopy okuapy

Midi pygua huvixave moko oiko vaekue, Orebe hae Zeebe. Ojuka
Orebe itaova Orebe regua py ae, hae r Zeebe ma ojuka Zeebe regua
uva onhamiaty py. Ojeoive Midi pygua kuery rakykue. Hae gui Jordo
rovai re Gideo oa py ogueru Orebe hae Zeebe akgue.

Efraim kuery reve Gideo ijayvu pori, hae r


Midi pygua huvixave kuery ojukapaague

8  Hae
gui Efraim regua avakue aipoei okuapy Gideo pe:
1

Mbae re tu hae rami ete rejapo orere? Mbaeta Midi pygua kuery
rovai repu agu reo jave norereno hei okuapy ixupe ijayvu at vy.
2 Hae ramo ombovai hae kuery pe:

A ma mbaexa tu pe kuery pejapoa gui xee ajapove? Pe Efraim


kuery mbae uvaa rembyrekue naiporive ri tyy ore Abiezer ramymino
kuery mbae uvaa gui? 3 Pendepo py ae Nhanderuete omboaxa Midi pygua

huvixave kuery Orebe hae Zeebe. Mbaexa tu xee ajapo ta pe pejapo


vaekue ramigua? hei vy ojapo hae kuery ndaivaivei agu rami.
4 Hae gui Jordo yak yvry peve Gideo ova vy oaxapa ojeoivy

trezentos avakue hexeve ikuai vae reve. Hae kuery ikanemba ma te


joakykue teri ojeoi. 5 Hae gui aipoei Sucote pygua avakue pe:

Ajerure pvy, peme xerupivegua kuery hou vaer, mbaeta


ikanemba ma, hae xerupive ojeoi Midi pygua huvixa kuery Zeba hae
Zalmuna rakykue.
6 Hae r Sucote pygua yvatekueve ombovai:

Ndee rereko ma pa Zeba hae Zalmuna pokue, nexondaro kuery hou


vaer rome agu? hei.g
7 Hae ramo Gideo ju aipoei:

Hae rami r Zeba hae Zalmuna xepo py Senhor omboaxa ma ramo


penderoo rupi roikutupa r juu tekoa e regua hae juu rakuaendy py
hei.

g
8.6 Hae jave ma ngovaigua ruvixa kuery ojuka vy inhak e vy ipokue ojaya r oexa
uka agu (Juzes7.25).
Juzes8 428

8Hae gui Penuel py oo vy haekue rami ae ju ijayvu hae pygua avakue pe.

Hae r Penuel pygua kuery voi ombovai Sucote pygua avakue ombovaiague
rami. 9 Hae ramo Penuel pygua avakue pe ijayvu vy aipoei avi:

Xee ma ajevy por ju vy aitypa r kovae torre hei.


10 Hae gui Zeba hae Zalmuna ma Carcor py ikuai oxondaro kuery

reve, quinze mil avakue hae javi vy, kuaray oua katygua kuery vae
regua xondaro kuery hembyre vaekue. Hae r ojuka pyre ma cento e
vinte mil avakue kyxe reve guare. 11 Gideo ma ijyvy e vae rape rupi oo

oiny, Noba hae Jogbe katy rupi kuaray oua katy. Hae vy ojukapa hae
vae xondaro kuery nonheangui rei jave. 12 Zeba hae Zalmuna ma ojava

jogueravy vaeri hae kuery rakykue Gideo oo. Hae vy ojopy mokove
Midi pygua huvixa Zeba hae Zalmuna, oitypa avi ixondaro kuery.
13 Hae gui Jos ray Gideo opuague gui Heres yvy rupi ojevy vy

14 ojoko pete kunumi vae Sucote pygua, hae ixupe oporandu mbaemo

re. Hae ramo kunumi vae ixupe ombopara Sucote pygua yvatekueve
hae nhomongeta vaety kuery rery hae javi, setenta e sete avakue rery.
15 Hae ramo Gideo ou ju Sucote pygua avakue ikuaia py. Hae vy aipoei:

Ema apy ma Zeba hae Zalmuna re, hae kuery reko re xejojai vy
aipo pejeague: Rereko ma pa Zeba hae Zalmuna pokue, ndevygua avakue
ikanemba vae hou vaer rome agu? pejeague hei. 16 Hae rami vy

ojopy hae vae tet pygua nhomongeta vaety kuery, hae ombopi ukapa Sucote
pygua avakue juu tekoa e regua hae juu rakuaendy py. 17Oity avi torre Penuel

py o vaekue, hae ojuka tet pygua avakue.


18 Hae rire aipoei Zeba hae Zalmuna pe:

Mar ramigua avakue tu pejuka rakae Tabor py?


Hae kuery ombovai:
Ndee ramigua meme ri hae kuery ikuai karamboae. Pete-te ma
huvixave ray ramigua hei.
19 Hae ramo aipoei:

Hae vae kuery rima xeryvy kuery, hai pia kuery aei. Anhet ete
Senhor oikove vae rery rupi aura vy aipoae: Hae kuery ndapejukai vae
rire xee voi ndorojukai rgue hei.
20 Hae gui aipoei guay jypygua Jter vae pe:

Epu hae ejuka mokove hei te kunumi teri vy okyxe ndoekyi, okyje vy.
21 Hae ramo Zeba hae Zalmuna aipoei:

Epu ke ndee ae, hae eju orere, mbaeta tuja vae anho r ipya
guaxu hei ramo Gideo opu vy ojuka mokove. Hae vy hae kuery
rymba camelo ajuy gui oipea ijeguar jaxy pgue ramigua o vaekue.

Gideo huvixar noxei vaeri manto sacerdote


peguar ojapo ma rire omanoague
22 Hae ramo Israel regua avakue aipoei okuapy Gideo pe:
429 Juzes8,9

E ke oreruvixar, ndee hae gui nderay ju, hae vae rire


neramymino voi ju, Midi pygua kuery poakaa gui orereraa jepe rire.
23 Gideo ombovai:

Xee ma na reguai penderuvixar, xeray voi nopenai r pendere.


Senhor ae ma r penderuvixa o hei.
24 Gideo aipoeive ju hae kuery pe:

Hae rami avi pete mbae re ma ajerure ta pvy: Peme xevy


namix penembaer peipea vaekue-ekue hei, mbaeta hovaigua
kuery ma Ismael regua vy namix ouro guigua oguereko vaekue.
25 Hae kuery aipoei:

Rovya ete reve r rome ndevy hei okuapy vy pete ao puku


hae kuery oipyo vy hiry pete-te omo pete namix oipea vaekue.
26 Namix ouro guigua ojerurea vaekue poyikue oikuaa r dezenove

quilos ouro ete anho o, amboae ramigua jegua reve vy: jaxy pgue,
mboy, ao prpura guigua Midi pygua huvixa kuery omo vaekue hae
camelo kuery ajuy re jegua o vaekue reve vy. 27 Hae vaekue gui ma

Gideo ojapo pete manto sacerdote peguar, hae guekoa Ofra py omo.
Hae ramo hae vae re Israel kuery ovapa vy opa mar rei ikuai. Hae vae
manto ma nhu rami opyta Gideo pe, hoo pygua kuery pe voi. 28 Hae

rami py Midi pygua kuery ma Israel kuery oitypa ma rire ne oak


nomopuvei hae kuery rovai ou agu. Hae rami r yvy re opytuupa
quarenta maet re, Gideo oikovea pukukue re.
29 Hae gui Jos ray Jerubaal vae ojepea vy oiko ngoo py ae.h 30 Gideo ma

setenta guay kuery oguereko, tay ae meme, mbaeta tayxy reta vy. 31 Siqum

py tayxy jevy oiko vae voi oikuavi pete avai. Hae r omboery Abimeleque.
32 Hae gui Jos ray Gideo tujai ete ma vy omano. Hae r onhono pora tuu

Jos onhono porague py ae ju, Abiezer ramymino kuery rekoa Ofra py.
33 Hae gui Gideo omano rire Israel kuery opa mar rei ju ikuai, Baal

raangaa ikuai vae re rive ovapa vy. Hae rami vy nguueter omo okuapy
Baal-Berite raangaa. 34 Israel kuery naimaenduavei Senhor nguuete re,

hovaigua kuery ijyvry ikuai vae hae javi gui ogueraa jepe vaekue ri.
35 Ne Jerubaal Gideo vae ro pygua kuery re voi hae kuery ndaijaevei,

Israel kuery pe hae ojapo por vaekue ri.

Abimeleque guyvy kuery ojukapa vy hae ju onhembouvixave oinyague

9  Hae
gui Jerubaal ray Abimeleque ma Siqum tet py oo, oxy kyvy
1

kuery ikuaia py. Hae pygua kuery pe ijayvu, hae guamo ro pygua
kuery hae javi pe. Hae vy aipoei:
2 Ajerure pendeayvu ke Siqum pygua kuery hae javi oendua py.

Hae vy aipopeje: Mavae tu pe kuery pejou porve penderuvixar:

8.29 Jerubaal ma Gideo rery mboae (Juzes6.32).


h
Juzes9 430

Setenta avakue Jerubaal ray kuery hae javi, tyr pa petei


penderuvixar o agu? Penemaendua ke xee voi pe kuery vae regua,
penderoo ae aikoa re, peje hei.
3 Hae vae ayvu hae javi ma Siqum pygua kuery pe ju ixy kyvy kuery

omombeu. Hae ramo hae kuery pya re o Abimeleque-a katy anho


ojeoi agu, Nhanderegua hei okuapy vy. 4 Hae rami vy ixupe ome

okuapy setenta hati vae prata guigua Baal-Berite raangaa oa gui


oipea vaekue. Hae vae perta Abimeleque ome avakue hiarandu e
hae ojerovia rei rive vae pe ngupive guar. 5 Hae rami vy Ofra tet py

nguu ro py ojeoi vy ojuka guyvy kuery Jerubaal ray ikuai vaekue. Pete
ita ry pyve ojuka setenta avakue. Hae r Jerubaal ray kyrve Joto vae
ma onhemi vy oikove. 6 Hae gui Siqum hae Bete-Milo pygua kuery hae

javi onomba jogueru vy nguvixaver omo okuapy Abimeleque, Siqum


katyi yvyra carvalho imaenduaapy hia vae yvyiry.

Joto ijayvuague
7Hae
gui Joto pe hae nunga omombeua r oo vy o Gerizim yvyty
re. Hae py oa gui ojapukai reve ijayvu hoamy. Hae vy aipoei hae
kuery pe:
Siqum pygua kuery, pejapyxaka ke xeayvua re, Nhanderuete ju
pendeayvu oendu agu. 8 Petegue ma yvyra ikuai vae ojeoi nguvixaver

omo agu azeite oikyty reve. Hae rami vy pete azeitonay hia vae pe
aipoei okuapy: E ke oreruvixar. 9 Hae rami te azeitonay ombovai:

Hae rami avi xee ajepea r ri tyy azeite amea gui, Nhanderuete hae
avakue oguerovya vaeri, yvyra pendekuai vae ry rupi rive xerak
ovava agu? hei. 10 Hae gui figoy pe ju yvyra ikuai vae aipoei: Eju

ndee oreruvixar. 11 Hae r figoy ombovai: Xee ajepea r ri tyy xea


he hae ipor vae amea gui, yvyra pendekuai vae ry rupi rive xerak
ovava agu? hei. 12 Hae gui uva rembypy pe ju yvyra ikuai vae aipoei:

Eju ndee oreruvixar. 13 Hae r uva rembypy ombovai: Xee ajepea


r ri tyy vinho amea gui, Nhanderuete hae avakue oguerovya vaeri,


yvyra pendekuai vae ry rupi rive xerak ovava agu? hei. 14 Hae gui

juuy pe rive ju yvyra ikuai vae aipoei okuapy: Eju ndee oreruvixar.
15 Hae ramo juuy ombovai yvyra ikuai vae pe: Anhet ri penderuvixar

xemoxe vy peju havy, penhemi xekuaray guy py. Hae r any ri ramo
juuy gui to tata, toapypa yary Lbano py ikuai vae voi hei.
16 Hae gui a ma anhet rupi ri ndau pendekuai Abimeleque

penderuvixar pemoa py? Haevea rami ri ndau Jerubaal hae hoo pygua
kuery re pejapo? Hae vae mbaemo por ojapoague rami ri ndau pejapo
hexe? 17 (Mbaeta xeru ma pendere vy joe opu vy ndojeayvuveikue py

pendereraa jepe rakae Midi pygua kuery po gui. 18 Hae r pe kuery


ma a xeru ro pygua kuery re pepu vy pete ita ryve pejukapa kuri tay
431 Juzes9

kuery setenta ikuai vae. Hae gui pe Siqum pygua kuery, hembiguai
pia Abimeleque vae ju pemo penderuvixar, penderegua ramo rive.)
19 Hae gui xapya rei anhet rupi hae haevea rami ri Jerubaal hae

hoo pygua kuery re pejapo vy ma tapererovya Abimeleque, hae voi


toguerovya pe kuery. 20 Hae r any ri ramo Abimeleque gui to tata,

tomomba Siqum hae Bete-Milo pygua kuery. Hae Siqum hae Bete-Milo
pygua kuery gui voi to tata, Abimeleque ju tomomba hei.
21 Hae vae rireive Joto ojava vy oo Beer katy guykey Abimeleque

gui okyje vy. Hae py ju oiko.

Abimeleque rovai Gaal ijayvuague


22 Hae
gui Abimeleque mboapy maet re ma Israel kuery ruvixa o
jave 23 Nhanderuete ombou pete nhe Abimeleque hae Siqum pygua

kuery reve joe ijae e agu rami nhomoingoar. Hae ramo hae kuery
nhemi rupi ikuai Abimeleque rovai. 24 Hae rami oiko Jerubaal ray kuery

setenta ikuai vae ojukapaague repyr ou agu, hae tykey Abimeleque


ojukapa vaekue ry ae huguy omoague re imbopagaar ou agu, hae
Siqum pygua kuery ry voi, mbaeta hae kuery onhemoir rire guyvy
kuery ojukapa agu py. 25 Hae rami vy Abimeleque rovai Siqum pygua

kuery omo avakue yvyty ikuai vae ry oma mbegue agu, hae vae
rupi oaxa vae hae javi hae kuery ogueroa agu. Hae r hae nunga
Abimeleque pe omombeua.
26 Hae gui Ebede ray Gaal vae guyvy kuery reve ou avi vy Siqum py

ikuai. Hae ramo hexe Siqum pygua kuery ojerovia okuapy. 27 Hae gui

hae kuery mbaety py ojeoi vy omono uvaa. Hae vy hia onhamimba


ma rire ojapo okuapy ngaru. Hae rami vy nguu ete raangaa pegua oo py
ju ojeoi vy okaru hae oyu okuapy, Abimeleque re ijayvu vai guive.
28 Hae rami vy Ebede ray Gaal aipoei:

Mar ramigua tu Abimeleque, hae mar ramigua tu nhande Siqum


pygua jaiko, ixupe jaiko agu? Hae vae ma Jerubaal ray e ri tyy?
Zebul e ri tyy hembiguai oiko? Mbaer tu ixupe rive jaiko? Hae rami
rgue py haeveve Siqum ru Hamor ramymino kuery pe jaiko. 29 Pe

kuery ma xepo py penemoa vae rire xee aipea rgue Abimeleque, hae
ixupe Emboatypa ndevygua xondaro kuery, hae erupa hae rgue
hei.
30 Hae rami Ebede ray Gaal ijayvu r tet pygua huvixa Zebul oendu

vy ivai vaipa. 31 Hae rami vy Abimeleque-a py omondouka nhemi


guembiguai omombeu vaer: Ebede ray Gaal ma guyvy kuery reve


Siqum py ou vy tet pygua kuery omopumba nderovai. 32 Epu ke

havy pyvy, ndee hae ndereve ikuai vae kuery hae javi. Penhemi ranhe
mbaety rupi. 33 Hae gui ko ajeive reve pevypa kuaray oi ramove,

hae pepu pekuapy tet re. Hae r Gaal ngupive ikuai vaekue reve
Juzes9 432

penderovai omba jogueruvy ramo pejapo tema hexe pejapoxea rami,


hei uka.

Gaal hae Siqum pygua kuery re Abimeleque opu vy omombaague


34 Hae
vae pyavyve Abimeleque hae hexeve ikuai vae ovypa vy
onhemi okuapy Siqum tet re opu agu. Irundy henda py ikuai.
35 Hae gui Ebede ray Gaal o vy opu hoamy tet rok py. Hae ramo

Abimeleque hae hexeve ikuai vae hae javi opumba ju onhemiague gui.
36 Hae r hae kuery ou r Gaal oexa vy aipoei Zebul pe:

Ma, oguejya jekuaa yvyty ry gui.


Zebul ombovai:
Any, yvyty rima ava rami rexa hei.
37 Hae gui Gaal ijayvuve ju. Hae vy aipoei:

Ma, pee ma oguejya jogueruvy nhanerenonde katy gui, hae ou


reta avi yvyra carvalho imbaekuaa aty rupi tape ou vae gui.
38 Zebul ombovai:

Hae gui mamo tu ai o ndejuru, hae vae py aiporeague: Mar


ramigua tu Abimeleque ixupe jaiko agu? reague? Pevae e ri tyy
nerembovarei vaekue? Hae rami vy e havy, epu hovai hei.
39 Hae ramo Siqum pygua kuery renonde Gaal o ovy vy opu

Abimeleque kuery rovai. 40 Hae r Abimeleque omonha vy ou ramo Gaal


ojava henonde gui. Hae gui heta ojuka pyre hoa tet rok rupi oike ta
maa peve. 41 Hae gui Abimeleque ma Arum py ranhe oo opyta ramo

Zebul ae omox Gaal hae tyvy kuery Siqum py ikuai ve agu.


42 Ko jevy tet pygua kuery omba ju ojeoivy mbaety katy. Hae nunga

Abimeleque pe omombeua r 43 ojeupegua avakue ojopy vy ombojao mboapy


henda py. Hae rami vy omondouka mbaety rupi onhemi agu. Amboae
kuery tet gui o r oexa vy opu hovai, oitypa. 44 Abimeleque hexevegua

kuery reve onha pojava vy tet rok py ae ikuai. Hae r amboae moko aty
vae mbaety katy o ojeoivy vaekue re opu vy oitypa avi. 45 Hae vae ra

pukukue re Abimeleque kuery opu okuapy hae vae tet re. Hae vy ipoaka.
Hae pygua kuery ojukapa vy ombovaipa tet, hae juky avi omoa.i
46 Hae ramo Siqum pygua kuery torre py ikuai vae hae nunga

oendu vy oikepa El-Berite pegua templo guy py onhemi atyr ojoo pyre
py. 47 Abimeleque pe omombeua Siqum py torre pygua kuery ono

okuapya. 48 Hae ramo Zalmom yvyty re Abimeleque o ojeupegua kuery


hae javi reve. Haxa Abimeleque ojopy vy ojaya pete yvyra rak. Hae
vae oupi vy oaxiy ry omo reve aipoei ngupive ikuai vae pe:
Xee ajapo r pexa vy pe voi haekue rami pejapo pojava
hei ramo 49 hae kuery pete-te yvyra rak ojaya vy oo Abimeleque

9.45 Juky omoa mbaeve henho e agu (Deuteronmio29.23, Salmo 107.3334).


i
433 Juzes9,10

rakykue. Hae vy onhonomba imoiny onhemi atyr ojoo pyre ry. Hae
vy omoendy Siqum pygua kuery torre py ikuai vaekue hae javi ry,
oapypa. Hae rami vy omanomba, mil avakue hae kunhague.

Abimeleque omanoague
50 Hae
gui Abimeleque ma Tebes tet py oo vy ojokopa vy ipoaka.
51Hae vae tet mbyte py o pete torre imbaraete vae. Hae vae
katy tet pygua kuery avakue hae kunhague onha vy oikepa. Hae vy
guakykue torre rok omboty vy ojeupipa okuapy ijapyte ry. 52 Torre oa

peve Abimeleque ou vy opu hovai. Hae vy ok peve ova oapy agu.


53 Hae ramo pete kunha ma pete ita guaxu mbaemo monguia regua

oupi vy omombo Abimeleque hak re, ombovo ikgue. 54 Hae ramo hae

oeno vyvoi ojeupegua kunumi huy jokoa reraa. Hae vy aipoei ixupe:
Ekyi ndekyxe hae xejuka, Kunha rive ojuka, ea e agu hei
ramo kunumi vae oipyxo ramo omano. 55 Abimeleque omano maa Israel

regua avakue oexa vy ojeoipa pete-te ngoo katy.


56 Hae rami py Abimeleque re Nhanderuete ombou nguu pe ojapo

vaiague rekovia, guyvy kuery setenta vae ojukapaague re. 57 Hae rami

ae avi Siqum pygua avakue ry Nhanderuete ombou ojapo vaiague hae


javi rekovia. Hae rami vy hae kuery re ojeupity Jerubaal ray Joto
ijayvu vaiague.

Israel rerekoa kuery Tola hae Jair rekokue oa

10  Abimeleque
oiko rire ma Israel kuery repyar oiko Issacar
1

regua Pu ray Tola, Dod ramymino. Hae vae ma Samir py oiko


Efraim regua yvy reia re. 2 Hae vae ma vinte e trs maet re opena

Israel kuery re. Hae gui omano, hae r onhono pora Samir py ae.
3 Tola oiko rire ma oiko Jair. Hae vae ju opena Israel kuery re, vinte

e dois maet re. 4 Hae vae ma trinta guay kuery oguereko, trinta

mburikai ry ikuai vae. Oguereko avi trinta tet. Hae vae ma Havote-
Jair omboery kovae ra peve, Gileade yvy re ikuai vae. 5 Hae gui Jair

omano, hae r Camom py onhono pora.

Filisteu hae Amom kuery rembiguai ikuai jave guare


6 Hae
gui Israel kuery haevea rami ju ikuai Senhor renonde.
Hae vy Baal raangaa kuery pe rive ikuai, Astarote, hae Sria pygua
kuery ruete ramigua ikuai vae pe, Sidom, Moabe, Amom hae filisteu
kuery pegua vae pe. Ojepeapa okuapy Senhor pe ikuaia gui, ixupe
ndaikuaivei.
7 Hae ramo Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa

filisteu hae Amom kuery po py. 8 Hae ramo hae vae kuery ombojexavai

Israel kuery hae vae maet guive, oguereko axy rei. Dezoito maet
Juzes10,11 434

re oguereko axy Israel kuery Jordo yak rovai re ikuai vae hae javi,
amorreu kuery yvy re Gileade py ikuai vae. 9 Hae gui Amom kuery

ma Jordo yak kyv rupi oaxa Jud kuery rovai ju opu avi agu,
Benjamim hae Efraim kuery rovai guive. Hae ramo Israel kuery ikuai
axy ete.
10 Hae gui Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe. Hae vy aipoei:

Rojejavy nderovai, mbaeta oreruete roeja vy Baal raangaa kuery pe


rive orekuai.
11 Hae r Senhor ombovai Israel kuery pe:

Egito pygua kuery penemoingo axy jave, hae gui amorreu kuery
ju, Amom kuery, filisteu, 12 Sidom pygua, amalequita hae maonita kuery

penderereko axy r xevy pe pejapukai jave xee ndorogueraa jepei ri


tyy hae kuery po gui? 13 Hae rami te pe xereja ma tuuete ramigua pe

rive pendekuai agu. Hae nunga rupi xee ndorogueraa jepevei ma r.


14 Tapeo, pejapukai penderueter peiporavo vaekue pe ae. Hae kuery ae

tapendereraa jepe pejexavaia gui hei.


15 Hae rami te Israel kuery ojapukaive ju Senhor pe:

Rojejavy ae ma. Ejapo orere rejapoxea hae javi rami, vaeri orereraa
jepe ju a etei ri jepe, rojerure ndevy hei okuapy. 16 Hae rami vy

hae kuery mbyte gui oipeapa okuapy amboae kuery ruete raangaa,
hae vy Senhor pe ju ikuai. Hae ramo ndoexa uka evei Israel kuery
omboaxya, ikuai axy r.
17 Amom kuery ma ono vy Gileade py ikuai. Hae r Israel kuery

ma oupa vy Mispa py ikuai. 18 Hae ramo heta vae kuery regua Gileade

pygua huvixa kuery joupe-upe aipoei okuapy:


Mavae ava ndau hae ranhe r oo Amom kuery rovai opu agu?
Hae vae o r Gileade pygua hae javi ruvixar.

Israel kuery repyar Jeft onhemoague

11  Hae
gui Gileade tet pygua Jeft ju oiko. Hae vae ava ma
1

ipya guaxu vae, kunha itavy rei vae pia, Gileade ray. 2 Gileade

rayxy ae oguereko avi tay kuery. Hae vae kuery tujapa ma vy omox
Jeft. Hae vy aipoei okuapy ixupe:
Ndee ma mbaeve ndererekoi r orevy guar nhanderu oguereko
vae regua, kunha mboae pia reiko vy hei okuapy. 3 Hae ramo

guykey kuery renonde gui Jeft ojava vy Tobe yvy re ju oiko. Hae pygua
avakue hiarandu e rei vae hexe onhemoir vy ojeoi r hupive.
4 Hae vae rire Amom kuery opu okuapy Israel kuery rovai. 5 Hae

kuery opu r Gileade pygua nhomongeta vaety kuery ojeoi Jeft oa


py, Tobe yvy gui ogueru agu. 6 Hae vy aipoei okuapy Jeft pe:

Eju oreruvixar, Amom kuery rovai nhapu agu.


7 Jeft ombovai Gileade pygua nhomongeta vaety kuery pe:

435 Juzes11

Hae rami avi pe kuery ndaxerayvui vy naxemoxi ri tyy rakae


xeru ro gui? Hae vy mbae re tu a peju xea py, pendekuai axy vy rive?
hei
8 Hae ramo Gileade pygua nhomongeta vaety kuery aipoei ju Jeft pe:

Hae rami r ae roju ndea py. Eju orereve, Amom kuery rovai
nhapu agu. Hae r ndee ma re r Gileade pygua kuery hae javi
ruvixa hei okuapy.
9 Hae ramo Jeft ju oporandu Gileade pygua nhomongeta vaety kuery

pe:
Hae gui xapya rei xereraa ju ri Amom kuery rovai apu agu, hae
Senhor xepo py omboaxa ramo anhet ri pa xee aiko r penderuvixa?
10 Gileade pygua nhomongeta vaety kuery ombovai:

Senhor ae r nhanembyte o oreayvu renduar, hae rami vy


orembopaga r ndeayvuague ndorojapoi ramo hei.
11 Hae rami r Jeft oo Gileade pygua nhomongeta vaety kuery reve.

Hae r hae pygua kuery omo nguvixar. Hae gui Senhor renonde
Mispa py ju Jeft omombeupa Senhor ijayvuague.
12 Hae gui Amom kuery ruvixaa katy Jeft omondouka guembiguai

kuery oayvu mombeuar. Hae vy aipoei uka:


Mbae tu rereko xereve, xea py reju vy xeyvy rovai repu agu?
13 Jeft rembiguai kuery pe Amom pygua huvixa ombovai:

Mbaeta Egito yvy gui Israel kuery ou vy ojopy rakae oreyvy Arnom
guive Jaboque peve, hae gui Jordo yak peve ju. A eme pori ju
xeyvy hei.
14 Hae rami te guembiguai kuery mboae ju Jeft omondouka Amom

kuery ruvixa pe oayvu mombeuar. 15 Hae vy aipoei ixupe:


Jeft aipoei uka: Israel kuery ma ndojopyi rakae Moabe pygua kuery
yvy, ne Amom kuery yvy. 16 Mbaeta Egito gui Israel kuery ou vy tekoa

ea rupi oguata Ye Pyt peve, hae rupi ae Cades py ova agu. 17 Hae

ramo Israel kuery oayvu mombeuar omondouka rakae Edom pygua


kuery ruvixaa py. Hae vy aipoei uka: Rojerure ndevy roaxa ta ndeyvy
rupi, hei uka. Hae rami te Edom pygua kuery ruvixa noendu potai.
Haekue rami ae ju Israel kuery ojerure Moabe pygua kuery ruvixa pe,
hae vae voi noendu potai. Hae rami r Cades py ranhe Israel kuery ikuai.
18 Hae vae rire tekoa ea rupi oguata vy ojeapa rakae Edom hae Moabe

pygua kuery yvy yke rupi. Hae vy hae vae kuery yvy gui mombyryi ova
kuaray oua katy, Arnom yak rovai re ae ikuai. Hae rami vy novai rakae
Moabe kuery yvy re, mbaeta Arnom yak ma ijyvy apy o. 19 Hae ramo

amorreu kuery ruvixa Hesbom pygua Seom pe ju Israel kuery omondouka


oayvu mombeuar. Hae vy aipoei uka ixupe: Rojerure ndevy, toroaxa
ndeyvy rupi orekuai agu py rova agu, hei 20 te Israel kuery re Seom

ndojeroviai vy nomboaxai oyvy rupi. Hae rami rgue py ojeupegua kuery


Juzes11 436

hae javi oeno vy Jaza py ikuai, hae vy opu okuapy Israel kuery rovai.
21 Hae gui Israel kuery po py Senhor Israel kuery ruete omboaxa Seom

hae ixupegua kuery hae javi, hae ramo ojukapa. Hae ramo Israel kuery
oipeapa amorreu kuery ijyvy rupi ikuaiague gui. 22 Ipoaka amorreu kuery

yvy hae javi re, Arnom guive Jaboque peve, hae gui tekoa ea guive
Jordo yak peve. 23 Hae rami py Senhor Israel kuery ruete ae oipea

uka rakae amorreu kuery ojeupegua kuery renonde gui. Hae gui ndee
ma nhi kovae yvy ja renhemoingo ta? 24 Anhet e ri tyy penderuete

Camos mbaemo pendevy omboaxa vae ramo Orembae peje? Hae rami
ae avi ore kuery voi rojopy r oreruete Senhor orerenonde gui oipea
vaekue yvy. 25 Ndee ma nhi Zipor ray Balaque Moabe pygua ruvixa o

vaekue gui nembaraeteve? Mbaeta hae vae ma petegueve ndaijayvu rei


rakae Israel kuery rovai, hae kuery re nopui guive.j 26 Hae gui Israel

kuery trezentos maet re Hesbom hae Aroer re hekoa jave, hae ijyvry
tekoai ikuai vae rupi, hae gui Arnom yak rembe hae javi rupi tet ikuai
vae re hae kuery hekoa jave ma, hae vae jave mbae re tu ndapejopy
jevyi rakae hae vae tet? 27 Hae nunga rupi xee e ajejavy nderovai!

Hae r ndee ae ma rejapo vai orerovai repua py. Tove Senhor pav re
oikuaa pota vae toikuaa pota a Israel hae Amom kuery re, hei uka.
28 Hae rami te Amom kuery ruvixa ndojapyxaka potai Jeft oayvu

omombeu uka vaekue re.

Jeft onhemboayvuague
29Hae
ramo Jeft re Senhor Nhe ou ramo oaxa ovy Gileade hae
Manasss rupi, hae vy Gileade regua Mispa o vae peve oo, hae Mispa
gui oo ju Amom kuery rovai opu agu. 30 Jeft onhemboayvu vy oura

Senhor pe. Hae vy aipoei:


Xapya rei Amom kuery xepo py remboaxa ramo 31 Amom kuery re

xepoakaague gui ajevy ju ma ramo xerok gui xerovaex agu hae ranhe
o ouvy vae rei amboaxa r Senhor peguar, ixupe xee ame r apy
reve hei.
32 Hae rami vy Jeft oo Amom kuery reve nhovaex, hae kuery rovai

opu agu. Hae gui Jeft po py Senhor omboaxapa. 33 Hae ramo

oitypa Aroer guive Minite katyi peve (vinte tet hae javi vy), hae Abel-
Queramim peve ju. Heta tekoa oity. Hae rami vy Israel kuery renonde
Amom kuery ndaipoakavei agu rami ikuai.
34 Hae gui Mispa py Jeft ou jevy vy ngoo py ova ramo tajy ae hae

ranhe o ouvy ovaex agu. Pandeiro reve ojerokya rupi ou. Hae vae ma
tajy petei vae ae, tajy mboae ndaipoi, tay e vae guive. 35 Guajy oexa

vy Jeft oao omondoropa reve aipoei:

j
11.25 Nmeros22 guive 24 peve.
437 Juzes11,12

Aikore xerajy, ndee xemomboriau ete! Ndee ma reiko ajexavai agu


rami, mbaeta ndaevei Senhor pe anhemboayvuague amboaxa rive ju
agu.
36 Hae r kunhata ombovai nguu pe:

Xeru, ndee renhemboayvu ae ma Senhor pe. Hae rami xere ejapo


Senhor pe renhemboayvuague rami ae. Mbaeta nderovaigua Amom
kuery gui Senhor nderepy rire hei.
37 Aipoeive ju nguu pe:

Pete mbae ejapo xevy: Taa ranhe, moko jaxy re taiko yvy rupi,
amenda e vae aikoa re ajaeo agu, xeir kuery reve.
38 Tuu ombovai vy Tereo hei vy moko jaxy re omondouka. Hae

ramo oir kuery reve tajy oo vy yvy rupi ojaeo omenda e vae oikoa
re.
39 Moko jaxy opa ma ramo ojevy ju nguua py. Hae ramo hexe ojapo

onhemboague. Kunhata vae ma ava reve nonhemoiri ae. Hae vae gui
oiko Israel kuery rekor, 40 mbaeta maet nhav Israel rajy kuery ojeoi

r irundy ra re, Gileade pygua Jeft rajy re ipya vaia rupi oporaei agu.

Efraim kuery re Jeft kuery opuague

12  Hae
ramo Efraim regua avakue oenombaa r ojeoipa Zafom
1

katy. Hae vy aipoei okuapy Jeft pe:


Mbae re tu Amom kuery rovai repu agu reo jave norereno ore
avi nderupive roo agu? Roapy r ndero, hae py re teri reve.
2 Hae kuery pe Jeft ombovai:

Hae rami avi Amom kuery reve xevygua kuery jogueroa ete jave
xee roeno te pe kuery ndapeoi vaekue hae kuery po gui xereraa jepe
agu. 3 Pe ndaxereraa jepei taa aikuaa vy mae ajeayvukuei py e aa

Amom kuery rovai apu agu. Hae ramo xepo py Senhor omboaxa hae
kuery hae javi. Hae gui mbae re tu a peju xea py xerovai pepuxe vy?
hei
4 Hae rami vy Gileade pygua avakue Jeft omboatypa vy opu okuapy

Efraim kuery rovai. Gileade pygua avakue oitypa Efraim regua, mbaeta
Efraim pygua kuery ijayvu vy Pe Gileade pygua kuery Efraim gui
pejepea vaekue, Efraim hae Manasss kuery mbyte pendekuai vaekue,
hei rire. 5 Hae ramo Gileade pygua kuery ojokopa Jordo yak oaxaaty

Efraim katy oo vae py. Hae rami vy Efraim regua ojava ovy vy Aaxaxe
hei ramo hae kuery pe Gileade pygua avakue ju oporandu r: Ndee
pa Efraim pygua ae? Hae r ombovai vy Any hei 6 ramo aipoeive

ju r: Hae vy aipore: Chibolete re, hei r. Hae ramo ombovai vy


xapya rei Sibolete hei r ayvu ndoupity pori vy. Hae ramo ogueroa
vy ojuka r Jordo yak oaxaaty pyve. Hae rami vy hae vae jave py
Efraim kuery vae regua omano quarenta e dois mil.
Juzes12,13 438

7Gileade
pygua Jeft ma mboapy meme maet re opena rakae Israel
kuery re. Hae gui omano r onhono pora pete tet Gileade re o vae
py.

Joguerekoa kuery Ibs, Elom hae Abdom ikuai jave guare


8 Hae
vae rire ma Belm pygua Ibs ju opena Israel kuery re.
9Hae vae ma trinta guay kuery oguereko, trinta guajy kuery guive
mombyrygua kuery re omenda vae meme. Hae rami ae avi mombyry gui
trinta kunhague ogueru guay kuery rayxyr. Sete maet re opena Israel
kuery re. 10 Hae gui Ibs omano r onhono pora Belm tet py ae.

11 Hae vae rire ma Zebulom pygua Elom oiko. Hae vae ma dez maet

re opena Israel kuery re. 12 Zebulom pygua Elom omano r onhono pora

Zebulom yvy re Aijalom py.


13 Hae vae rire ma piratonita Hilel ray Abdom ju opena Israel kuery

re. 14 Hae vae ma quarenta guay kuery oguereko, hae gui trinta

guamymino kuery. Hae vae kuery ma setenta mburikai ry ikuai. Oito


maet re opena Israel kuery re. 15 Hae gui piratonita Hilel ray Abdom

omano r onhono pora Efraim yvy re Piratom py, yvyty reia rupi
amalequita kuery ikuaia py.

Sanso ituiiague

13  Senhor
renonde Israel kuery haevea rami ju ikuai ramo
1

quarenta maet re omboaxa filisteu kuery po py.


2 Zor tet py oiko pete ava D ramymino, Mano hery vae. Tayxy ma

imemby vaer e ae oiko vy naimembyi.


3 Hae gui kunha vae pe Senhor-a guigua anjo ojexa uka vy aipoei

ixupe:
Ma, ndee ma nememby vaer e ae reiko vaekue, nememby
vae teri vaeri rerekoi r, hae vy reikuav nho r pete avai. 4 Hae

r a ma eiko kuaa ke, eyu eme vinho, ne iro vae. Heu eme haeve
vae. 5 Mbaeta ndee rerekoi vy reikuav r pete avai. Hae vae ak

re napemovai r kyxe hia pejaya agu. Mbaeta avai guive oiko r


nazireu, guyrui py teri o reve ae r oiko Nhanderuete pe omboaxa
pyre.k Hae gui omboypy r Israel kuery ogueraa jepe agu filisteu kuery
poakaa gui hei.
6 Hae rami r omea py kunha vae oo vy aipoei ixupe:

Pete ava Nhanderuete remimboe ou kuri xea py, Nhanderuetea


guigua anjo ramigua ojekuaa, nhanemongyje rei vae. Hae r xee ma

k
13.5,7 Nazireu kuery mboae ma Nhanderuete pe mbaemo ojapo agu re onhemboayvu
vae (Nmeros6.121). Hae r Sanso ma ituii e re voi anjo oiporavo uka vaekue
nazireu oiko agu.
439 Juzes13

naporandui maguigua paa re, ne hae voi guery nomombeui xevy,


7 vaeri aipoei xevy: Ma, ndee rerekoi vy reikuav r pete avai. Hae

nunga rupi a ma eyuve eme vinho, ne iro vae, heu eme guive haeve
vae, mbaeta avai ma oiko r nazireu Nhanderuete pe omboaxa pyre,
guyrui py o reve omanoa ra peve, hei vaekue xevy.
8 Hae ramo Mano onhemboe Senhor pe. Hae vy aipoei:

Xe-Senhor, ajerure ndevy, embou ju ava neremimboe, toremboe


avai ituii vaer roguereko agu re. 9 Hae rami Mano ijayvu r

Nhanderuete oendu ramo Senhor-a guigua anjo tegue ju ou kunha vae


oa py, mbaety py oguapy oiny jave. Hae r ime Mano ma no hexeve.
10 Ojekuaa ramo kunha vae opu pojava hoamy vy onha ovy ome pe

omombeu. Hae vy aipoei ixupe:


Ma, xevy ojexa uka ju ava kuevei ojexa uka vaekue hei.
11 Hae ramo Mano opu avi vy guayxy rakykue oo. Hae gui ava vae

hiaa py ova vy aipoei ixupe:


Ndee pa kovae kunha pe ndeayvu rae?
Ombovai:
Xee ae ri hei.
12 Hae ramo Mano aipoei:

Hae gui ndeayvuague ojeupity ma jave mar rami r tu roguereko


avai, hae mbae nunga r tu ojapo?
13 Ixupe Senhor-a guigua anjo ombovai ju:

Tove kunha vae toiko xeayvuague rami ae. 14 Hae rami vy peteve

henda py ndoui r uvaa guigua, vinho ne iro vae ndoyui r, ndoui r


guive haeve vae. Ixupe xeayvuague hae javi r ojapo hei.
15 Hae ramo Mano tegue ju aipoei Senhor-a guigua anjo pe:

Epytavei ranhe ke, hae r ndevy roguereko katu r pete kavarai


hei,
16 mbaeta Mano ndoikuaai Senhor-a guigua anjo oikoa. Hae gui

Senhor-a guigua anjo aipoei Mano pe:


Apytave te ndaui r tembiu reme vae. Xapya rei mbaemo reapy
reve reme vaer ri rereko katu vy Senhor pe ae eme hei.
17 Mano oporandu ju Senhor-a guigua anjo pe:

Mar rami tu nderery, ndeayvuague ojeupity ramo romboete agu?


18 Senhor-a guigua anjo ombovai vy

Mbae re tu reporandu xerery re? Mbaeta ipor ete vae oikuaa pyr
e hei.
19 Hae gui Mano ojopy pete kavarai hae mbaemo aju guigua ome

vaer. Hae vae ma Senhor pe ome pete ita ry. Hae ramo Senhor-a
guigua anjo ma pete mbae ojapo ipor ete vae, Mano hae tayxy
oexaa py. 20 Hae rami vy altar ry gui tata yva katy ojeupi ovy vae rupi

Senhor-a guigua anjo voi ojeupi ovy. Hae r Mano hae tayxy oexa vy
Juzes13,14 440

guenapy re ikuai ngova yvy re omova reve. 21 Mano pe, ne tayxy


pe anjo Senhor-a guigua ndojexa ukavei ramo Mano oikuaa Senhor-a


guigua anjo oikoa. 22 Hae rami vy aipoei guayxy pe:

Anhet ete nhamano r, Nhanderuete jaexa rire.


23 Hae r tayxy ombovai:

Senhor nhandejukaxe vae rire nhandepo gui ndojopyi rgue


mbaemo jaapy reve nhame vaekue, ne mbaemo aju guigua. Ne ndoexa
ukai rgue hae nunga hae javi, ne ndoikuaa ukai rgue guive hei.
24 Hae vae rire ma kunha vae oikuavi pete avai. Hae vy omboery

Sanso. Hae gui avai tuvixa ovy, hae Senhor omoingo por. 25 Hae gui

Zor hae Estaol mbyte Maan-D py oiko jave Senhor Nhe omboypy
oguereko agu.

Sanso omendaxeague

14  Hae
gui Sanso ma Timna tet py oo. Hae py ma pete filisteu
1

rajy oexa vy 2 ojevy vy omombeu nguu hae oxy pe. Hae vy aipoei:

Timna py aexa kuri pete kunha, filisteu kuery rajy regua. Peru
tavy xerayxyr.
3 Hae rami te tuu hae ixy ombovai:

Jipoi ri tyy kunha nhaneretar kuery rajy regua, hae vy nhande


kuery hae javi regua, filisteu kuery ikuaia gui nderayxyr rejopy rgue
py? Mbaeta hae kuery ma opire omboi uka e vae.
Sanso aipoei nguu pe:
Eru xevy hae vae ae, mbaeta hae vae anho ajou por hei.
4 Hae gui tuu hae ixy ndoikuaai Senhor gui hae rami agu oikoa. Hae

vae jave py Israel kuery re filisteu kuery ipoaka ramo Senhor oar
filisteu kuery ombopaga agu.
5 Hae gui nguu hae oxy reve jogueraa Timna py. Timna katyi uvaty

ikuai vae py ova jave oma vy oexa pete guary ray okoror reve
o ouvy r oa katy. 6 Hae ramo hexe Senhor Nhe onhemonde r

omondoropa vyvoi kavarai omondoroaa rami avi, opo py mbaeve


oguereko e re. Hae rami te nguu ne oxy pe nomombeui ojukaague.
7 Oove vy kunha vae reve ijayvu vy ojou por.

8 Kueve ma rire Sanso ojevy ju guayxyr ogueraa agu. Hae gui tape

rupi oo vy opia ovy oexa agu guary regue. Hae vae oexa r eiru o ei
reve. 9 Opo py hetgue ojopy vy hou heravy oguata reve. Hae gui nguu

hae oxya py ova vy hae kuery pe ome ei, hae r hou avi. Hae rami
te hae kuery pe nomombeui guary regue gui oguenoague.

Ayvu py mbaemo re Sanso oporanduague


10 Hae
gui kunha vae ro py Sanso ojapo pete ngaru, mbaeta hae
rami ae kunumigue ojapo vaer hae kuery reko rami vy. Tuu avi oo.
441 Juzes14

11Hae gui filisteu kuery Sanso oexa vy trinta avakue oeno hexeve ikuai
agu. 12 Hae gui hae vae kuery pe Sanso aipoei:

Pvy amombeu ta pete ayvu pembovai vaer. Xapya rei sete


ra re ngaru ndopai peve pembovai kuaa ri ramo pvy ame r trinta
kamixa hae trinta ao ngaru oa py oiporupy. 13 Hae r napembovai kuaai

ri vy pe ae r peme xevy trinta kamixa hae trinta ao ngaru oa py


oiporupy hei.
Hae kuery aipoei:
Emombeu havy orevy, toroendu ayvu rombovai agu.
14 Hae ramo hae kuery pe omombeu vy

Okaru vaekue gui o tembiu,


imbaraete vaekue gui o he vae hei.
Hae r mboapy ra re hae kuery nombovai kuaai okuapy.
15 Sete araa py ma hae kuery aipoei Sanso rayxy pe:

Ndeayvu na neme pe orevy oporanduague omombeu porve agu


re, ndee hae nderu ro roapypa e agu. Tyr pa orembae rei-rei reipea
agu rive orereno uka? Hae rami e teve? hei okuapy.
16 Hae ramo Sanso renonde tayxy ojaeo. Hae vy aipoei:

Xemomboriau ete, ndaxerayvui vy. Mbaeta xeret pygua kuery pe


remombeu ayvu hae kuery ombovai vaer, te xevy voi neremombeu
porvei teri.
Hae ramo ombovai:
Ne xeru ne hai pe voi namombeui. Hae gui ndevy ma nhi
amombeu r? hei.
17 Hae r henonde ojaeo oikovy sete ra re ngaru oikoa pukukue re.

Hae ramo sete araa py mae omombeu porve ixupe oporandu riae ramo.
Hae ramo kunha vae ju omombeu guet pygua kuery pe. 18 Hae gui sete

araa py kuaray oike e mbove ma hae vae tet pygua avakue aipoei
Sanso pe:
Mbae nunga tu oiko ei gui heve vae, hae guary gui imbaraeteve
vae? hei.
Hae r hae kuery pe Sanso aipoei:
Xerymba vaka kunha py yvy napeikara vae rire napembovai kuaai
rgue aporanduague.l 19 Hae ramo hexe Senhor Nhe onhemonde

ramo Asquelom pygua kuery ikuaia py oo vy hae vae regua ojuka trinta
avakue. Hae rami vy hae kuery ao ngaru oa py oiporu vae oipeapa
vy ome oporanduague ombovai vaekue pe. Vaeri ivai raxa reve oo ju
nguu ro katy.
20 Hae gui Sanso ir ae pe ju omea kunha vae tayxyr.

l
14.18 Xerymba vaka kunha heia ma guayxy re ae ijayvu vy, Xerayxy pe
napeporandui vae rire napembovai kuaai rgue hei agu.
Juzes15 442

Filisteu kuery mbaety rupi Sanso oapypaague

15  Kueve
ma rire trigo omonoa ra py Sanso pete kavarai
1

ogueraa reve vy oo guembirekoa py, Ava r xerembireko oa


py hei vy. Hae rami te hatyu nomovai. 2 Hae vy aipoei ixupe:

Xee aexa ndereayvuveia rami. Hae rami vy neir pe ju ame.


Hae rami avi ikypyy kyrve vae ixugui iporve vae ri tyy? Hae rami
r eraa hekovia.
3 Sanso ombovai:

A ma xee haevea rami r ambopaga filisteu kuery hei. 4 Hae

rami vy oo vy ojopy trezentos aguarai, hae mok-moko ruguai re


ojokua hendy vaer. 5 Hendy vaer omoendypa vy opoipa filisteu kuery

mbaety rupi. Hae rami vy omoendy mbaemo aju jokuaa ikuai vae,
nomonoi teri vaekue guive, hae gui uvaty hae oliveira-ty hae javi
rupi.
6 Filisteu kuery oporandu okuapy:

Mavae tu hae nunga ojapo?


Ombovaia:
Timna pygua rajy me Sanso ojapo, mbaeta ixugui tayxy oipea vy
ir pe ju ome rire ea. Hae ramo filisteu kuery ojeoi vy oapy kunha
vae tuu reve.
7 Sanso aipoei hae kuery pe:

Evoko rami pejapo rire ndapytuui r aipotaa rami ajepy ea ja


hei. 8 Hae rami vy ogueroa vy ojuka reta. Hae vy oo ju, Et py itaovape

guy o vae py opyta.

Jud regua avakue Sanso ojokua reve ogueraa ague


9Hae ramo filisteu kuery ojeoi vy Jud rovai opu okuapy. Hae
rami vy Le tet katyi rupi ikuai. 10 Hae kuery pe Jud regua avakue

oporandu:
Mbae re tu peju ore kuery rovai?
Hae kuery ombovai:
Sanso re roju rojokua heravy agu, hexe rojapo agu ore kuery
re ojapoague rami avi hei okuapy. 11 Hae ramo trs mil avakue Jud

regua ojeoi Et py itaovape guy o vae py. Hae vy aipoei okuapy Sanso
pe:
Ndereikuaai teve filisteu kuery nhandere ipoakaa? Mbae re tu
havy hae rami ete rejapo nhande kuery re?
Ombovai:
Xere hae kuery ojapoague rami ae avi xee ajapo karamboae hae
kuery re hei.
12 Hae kuery aipoei:

443 Juzes15,16

Ore roju rojokua heravy agu, filisteu kuery po py romboaxa agu.


Sanso aipoei hae kuery pe:
Peura havy pe ae xejuka e agu.
13 Hae kuery ombovai:

Any ri, rojokua heravy agu rive roju hae kuery po py romboaxa
agu. Mbaeve py rei ndorojukai r hei. Hae rami vy moko ix pyau
py ojokua vy ogueno heravy itaovape guy py oa gui.

Mburika ray kgue py Sanso mil avakue ojukaague


14 Le
tet py hae kuery oguerova ramo filisteu kuery ovya reve
omba jogueruvy ovaex agu. Hae rami te Sanso re Senhor Nhe
onhemonde ramo ix ijyva rupi ojokuaague omondo nhimbo kaiguei
rami rive. Hae rami vy ojokuaague ojerapa ipo gui. 15 Pete mburikai

ray kgue pyau teri vae hae katyi itui vae ojou vy hae vae py ojuka
mil avakue. 16 Hae vy aipoei:

Pete mburikai ray kgue py ajapo opa rupi onoa agu rami,
pete mburikai ray kgue py rive ajuka mil avakue hei.
17 Hae rami ijayvupa ma vy omombo hay kgue opo gui. Hae vae

henda ma omboery Ramate-Le.m


18 Ijyuvei vaipa vy ojapukai Senhor pe. Hae vy aipoei:

Xee nerembiguai pe heta reraa jepe uka kuri. Hae gui xee amano
r teve xeyuvei gui? A vai r teve hae vae kuery opire omboi uka e
vae po py? hei. 19 Hae ramo itakua Le py o vae Senhor oipea vy

ojapo yy oxyry ouvy agu rami. Sanso oyu ma vy imbaraete hae oiko
por ju. Hae vae rire hae vae henda omboerya En-Hacor a peve.n
20 Sanso ma vinte maet re opena Israel kuery re, filisteu kuery

ipoaka jave ae.

Gaza py Sanso ooague

16  Hae
gui Gaza tet py ju Sanso oo. Hae py ma pete kunha
1

itavy rei vae oexa vy hexeve jogueroke rive. 2 Gaza pygua kuery

joupe-upe
Sanso ova rae apy hei okuapy.
Hae ramo ojoko mbeguepa, pyt mbukukue re oar okuapy tet kora
rok py onhemia py. Pyt mbukukue re okyrir okuapy, mbaeta aipoei:
Nhar tema ko peve. Hae rami vy jajuka r hei vy.
3 Hae r Sanso ma pyt mbyte pevei nhogueronheno joguerupy. Hae gui

ovy vy ojopy tet kora rok jovaive regua. Ijokoa reve oipea vy omo oaxiy
ry, hae vy yvy katy ogueraa, yvyty apyte ry Hebrom renonde katy peve.

m
15.17 Tery Ramate-Le ma Yvy hay kgue oa ea. 15.19 Tery En-Hacor ma
n

Ojapukai vae pegua yvu ea.


Juzes16 444

Dalila Sanso ojopy uka nhemiague


4 Hae vae rire Sanso inhak vai pete kunha Soreque yvyugua py
oiko vae Dalila hery vae re. 5 Hae ramo kunha vae oa py filisteu regua

yvatekueve ojeoi vy aipoei ixupe:


Ndeayvu na ixupe ndevy omombeu porve agu mbae nunga rupi
pa imbaraete oikovya, hae mbae nunga py pa rojokua vy rojopy ete
agu. Hae ramo ore kuery pete-te ndevy rome r mil e cem hati
vae prata guigua hei okuapy.
6 Hae rami r Dalila aipoei Sanso pe:

Ajerure ndevy remombeu agu xevy mbae nunga rupi tu


nembaraetea, hae mbae nunga py ndejokua vy r tu ndere ipoakaa.
7 Sanso ombovai:

Sete vaka pi pyau, ipiru e teri vae py ri xejokuaa ramo xekangy


r. Hae rami vy avakue mboae rami rive r aiko hei.
8 Hae ramo Dalila pe filisteu regua yvatekueve ogueru sete vaka pi pyau,

ipiru e teri vae. Hae r hae vae py kunha vae ojokua, 9 hae r avakue ma

opy jao mboae py onhomi okuapy. Hae rami vy kunha vae aipoei Sanso pe:
Sanso, filisteu kuery ou ma rae ndere! hei ramove omondopa
vaka pi, mandyju okai vaekue omondoa rami. Hae rami py ndoikuaai
okuapy mbae nunga rupi pa imbaraetea.
10 Hae gui Dalila aipoei Sanso pe:

Ma, ndee ma xejojai rei hae ndeapu xevy. Ma, a ma emombeu


por xevy: Mbae nunga py pa ndejokuaa ramo r tu haeve?
11 Ombovai:

Ix pyau mbaeve py oiporu pyre e teri vae py ri xejokuaa por


ramo xekangy vy amboae avakue rami rive r aiko hei.
12 Hae ramo Dalila ma opy jao mboae py avakue onhomi ma vy ix

pyau ogueru, hae ojokua. Hae vy


Sanso, filisteu kuery ou ma rae ndere! hei te ojyva kuaa
omondopa vyvoi pete nhimbo omondoa rami.
13 Hae gui Dalila aipoei Sanso pe:

A peve xejojai anho rei hae ndeapu xevy. Hae r a ma emombeu


por xevy: Mbae nunga py pa ndejokuaa ramo r tu haeve?
Ombovai:
Ajukue popa py xea sete henda py ri reipop, hae yvyra rakua py
rembopija at ramo xekangy vy aiko r avakue mboae rami rive hei.
Hae ramo oke oupy jave kunha vae hia sete popa o vae oipopmba
ajukue popa py, 14 hae pete yvyra rakua py ju ombopija at. Hae vy

aipoei ixupe:
Sanso, filisteu kuery ou ma rae ndere! hei ramo okeague gui
omy vy yvyra rakua omboi vy ogueno oa ajukue popa gui.
445 Juzes16

15 Hae gui kunha vae aipoei ixupe:


Mbaexa tu xevy Roayvu re vaeri nekurax py xere
nerenhemoirxei? Mbaeta mboapykue ma xejojai rei, neremombeui teri
guive mbae nunga rupi pa nembaraetea hei. 16 Ko nhav kunha vae

oporandu tema, omombeu ete agu omoangeko rei riae ramo Sanso
onhe py nonhenhandu porvei, omanoxe rive peve. 17 Hae rami vy

kunha vae pe onhemombeupa opya re o vae hae javi. Hae vy aipoei


ixupe:
Xee ma xeak rague re kyxe omovaa vaer e, mbaeta hai rye
py teri a reve nazireu aiko Nhanderuete omboaxa pyre. Xeak rague
onhopa ri ramo xembaraetea ojepeapa r xegui. Hae ramo xekangy vy
aiko r avakue mboae rami rive hei.
18 Opya re o vae hae javi onhemombeua Dalila oikuaa ma vy oeno

uka filisteu regua yvatekueve. Hae vy aipoei:


Peju ke tegue ju, mbaeta a ma xevy onhemombeu ma opya re
o vae hae javi hei. Hae ramo oa py filisteu regua yvatekueve oupa
okuapy, perta guive ogueru. 19 Hae ramo Dalila ojapo ou ry Sanso oke

agu rami. Hae vy pete ava oeno vy onhop uka hia sete popa o vaekue
hae javi. Hae rami py ipoaka nho hexe, imbaraetea okanhy ete ramo.
20 Hae gui kunha vae aipoei:

Sanso, filisteu kuery ou rae ndere!


Hae r okeague gui omy vy ojeupe ae Jepiaty rami a ju r a, hae
vy aa jepe r hei, mbaeta ndoikuaai teri ixugui Senhor opoakaa
oipea maa.
21 Hae ramo filisteu kuery ojopy vy omombupa hexa, hae Gaza tet py

ogueraa. Moko corrente overa vae guigua py ojokua. Hae r mbaemo


monguia ombojere herekovy nhu py ombotya py. 22 Hae rami te

inhak rague onhopa rire ipukuve ju ma ovy.

Sanso omanoague
23 Haegui filisteu regua yvatekueve ono okuapy nguu ete Dagom
raangaa pe mbaemo ome hae ovya okuapy agu. Mbaeta
Nhandevygua nhanderuete ma nhandepo py Sanso nhanderovaigua
omboaxa rire hei vy.
24 Hae rami heta vae kuery oexa vy oporaei okuapy nguu ete ramigua

pe, mbaeta aipoei:


Nhandevygua nhanderuete nhandepo py omboaxa nhanderovaigua
nhandeyvy ojapo vai hae nhanderegua ojuka vaety hei okuapy.
25 Hae gui opya py ovya okuapy vy aipoei:

Pembou na Sanso jarovya rei agu hei. Hae ramo Sanso nhu
gui herua r oguerovya rei okuapy. Oo ytar moko omo mbyre pa py
omopua imoamy.
Juzes16,17 446

26 Hae gui Sanso aipoei kunumi ipo re ogueno vae pe:


Xerereko ke oo yta hia vae re apoko agu peve, hexe ajeko agu
hei. 27 Hae vae oo ma tyny rei avakue hae kunhague. Ikuai avi filisteu

regua yvatekueve hae javi. Oo aoia ry ma trs mil ju ikuai avakue hae
kunhague, Sanso re oma okuapy ojojai rei reve.
28 Sanso ojapukai Senhor pe. Hae vy aipoei:

Senhor Xeruete, ajerure ndevy xere nemaendua agu, hae eme


a etei ri jepe xembaraete ju agu. Xeruete, filisteu kuery re ajepy rgue
xerexa omombuague rekovia hei. 29 Hae rami vy Sanso oikuav

mokove oo yta oo mbyte py hia vae, hae vae re onhemomburu ete


hoamy, pete re ma oiporu kuaa regua re, hae r amboae re ma oaxua
re. 30 Hae vy aipoei:

Tamano filisteu kuery reve hei vy onhemomburu ete reve ojeroa


ramo oo hoapa yvatekueve hae heta vae kuery hae py ikuai vae hae
javi ry. Hae rami py oiko vaia ra ma oikove teri reve jojukaague gui
ojuka retave.
31 Hae gui ou tyvy kuery hae tuu ro pygua kuery hae javi. Hetekue

oupi heravy vy onhono por Zor hae Estaol mbyte, tuu Mano onhono
porague py ae. Vinte maet re Sanso opena vaekue Israel kuery re.

Mica ngoo py taangaa oguerekoague

17  Oiko
pete ava Efraim regua Mica hery vae, yvy reia re oiko.
1
2 Hae
vae ma aipoei oxy pe:
Hae gui mil e cem hati vae prata guigua ndegui imondaague vae,
hae vae re ndeayvu vaiague hae xevy remombeu avi vaekue, ma, hae
vae perta ma xee ae areko. Xee ae xemonda karamboae ndegui.
Hae ramo ixy ombovai:
Tove Senhor tanemoingo por, xepia! hei.
3 Oxy pe mil e cem hati vae prata guigua ome jevy ramo ixy

aipoeive ju:
Kovae perta ma xepo gui ae amboaxa Senhor pe. Ndee xepia,
ndee ae r reiporu pete taangaar rejapo uka agu yvyra gui, hae
gui amboae ju ma prata ryku gui. A gui ma amemba ju r ndevy
hei. 4 Hae rami r oxy pe perta ome ramo duzentos hati vae prata

guigua ogueraa vy opaga prata re ombaeapo vae pe. Hae vae ju pete
taangaar ojapo yvyra gui, hae amboae ju ma hyku vae gui ojapo. Hae
vae taangaa ma Mica ro py ae opyta.
5 Hae rami py ava Mica hery vae oguereko oo tuuete raangaa

ikuaiaty. Ojapo avi pete manto sacerdote pegua hae taangaa opy guar.
Pete guay omboaxa avi sacerdote-r. 6 Hae jave py ma ndoikoi huvixave

Israel kuery re opena vaer. Hae ramo pete-te ikuai r hae kuery ae
oipotaa rami rive.
447 Juzes17,18

Mica ro py levita ova jave guare


7Hae
gui Jud regua Belm tet py oiko pete kunumi vae. Hae vae
ma levita oiko vaeri hae py oiko.
8 Hae gui Jud regua Belm gui hae vae ojepea ovy, mamo r ojou

por reia py oiko agu. Hae rami vy tape rupi oo vy ova Efraim regua
yvy reia re, Mica ro oa py ae.
9 Hae gui Mica oporandu ixupe:

Magui tu reju?
Ombovai:
Xee ma levita Jud regua Belm guigua. Hae vy mamo r ajou
pora py r aiko hei.
10 Hae ramo Mica aipoei ixupe:

Eiko xea py ae. Xerur rami eiko, xevygua sacerdote-r. Hae r


maeta nhav ndevy ame r dez hati vae prata guigua, ndeaor hae
tembiu hei r levita vae oendu vy ova hae py. 11 Ovya reve kunumi

vae oiko ava ro py. Tay rami oiko. 12 Hae ramo Mica ma levita regua

kunumi vae omo ojeupegua sacerdote-r. Hae ramo Mica ro py oiko.


13 Ojeupe ae Mica aipoei:

A xee aikuaa Senhor xemoingo por ra, xevygua sacerdote-r


levita areko ramo.

D regua kuery oyvy tuvixave vaer ojouxe jave guare

18  Hae
vae jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena
1

vaer. Hae rami r D regua kuery oeka okuapy oyvyr ikuai


agu, mbaeta hae vae ra peve hae kuery ndojopyi teri oyvyr xorte
rupi ome mbyre Israel regua ikuaia mbyte.o 2 Hae rami vy D kuery

omondouka pete nhiru avakue hae kuery vae regua ae, Zor hae
Estaol pygua kuery ipya guaxuvekue, yvy re oma mbegue hae oikuaa
pota agu. Hae vy hae kuery pe
Tapeo, peikuaa pota yvy re hei. Hae ramo ojeoi vy Efraim regua
yvy reia re ova Mica ro py. Hae vy oke okuapy hae py.
3 Mica ro py hae kuery ikuai jave oendu kuaa kunumi vae levita regua

ayvu. Hae vy oa py onhemboja vy aipoei ixupe:


Mavae tu ndereru apy? Mbae tu rejapo reikovy apy? Hae mbae tu
apy rereko?
4 Ombovai:

Po rami Mica ojapo xevy. Perta re ixupe ambaeapo vy aiko


ixupegua sacerdote hei.
5 Hae ramo aipoei okuapy ixupe:

18.1 Josu19.4148
o
Juzes18 448

Eporandu havy Nhanderuete pe, roikuaa agu tape rupi rooa rupi
ipor vae rojou r paa.
6 Sacerdote ombovai:

Tapeo por ke. Tape rupi peguataa rupi Senhor oma r hei.
7 Hae ramo pete nhiru avakue ojeoi vy Las tet py ju ova. Hae py

ma oexa r hae pygua kuery ikuai por. Sidom pygua kuery reko rami
ikuai mbya por hae joe ojeroviaa rupi. Peteve jipoi huvixa mbaemo
py omoingo axy vaer. Sidom tet gui mombyry ikuai, amboae kuery re
nonhemoiri guive.
8 Hae ramo ojevypa ju guyvy kuery Zor hae Estaol py ikuaia py. Hae

r hae kuery pe oporandu vy


Mbae pa pemombeu orevy? hei ramo
9 ombovai:

Pepu ke, jajeoi hae kuery rovai. Mbaeta yvy re roikuaa potaa
rupi roexa r ipor. Pe rive ta tema ri tyy upe py? Pemboare eme tavy
pejeoi vy hae vae yvy pejopy agu. 10 Mbaeta hae py peva vy pejou

r joe ojeroviaa rupi rive ikuai vae, ijyvy ma tuvixa guive. Nhanderuete
omboaxa ma pendepo py. Hae vae yvy ma mbaeve oata ea hae py
ikuai vae kuery pe hei.
11 Hae rami r D regua kuery ma Zor hae Estaol gui ojeoi,

seiscentos avakue tembiporu joe opua pygua revegua meme. 12 Hae

kuery ojeoi vy Jud regua Quiriate-Jearim py ranhe ikuai. Hae nunga


rupi hae vae henda pe Maan-D hei okuapy a peve. Quiriate-Jearim
rovai katy o. 13 Hae vae gui ojeoi ju Efraim regua yvy reia katy. Hae

vy Mica ro py ju ova okuapy.

Mica pegua taangaa oipea vy Las tet re ipoaka okuapyague


14 Pete
nhiru avakue Las yvy re oikuaa pota agu ojeoi vaekue
aipoei guyvy kuery pe:
Peikuaa pa hae vae oo py oa pete manto sacerdote pegua, hae
taangaa oo pygua, taangaa yvyra guigua hae amboae ma mbaemo ryku
guigua oa? Penhembopya ke havy mbaemo pejapo agu re hei. 15 Hae

ramo hae py ova okuapy kunumi levita regua ro py, Mica ro py ae. Hae
vy oxarura okuapy ixupe. 16 Seiscentos avakue D regua tembiporu joe

opua pygua oguereko vae ma ok rupi opyta okuapy oikeaty py. 17 Hae

r pete nhiru avakue yvy re oikuaa pota agu ojeoi vaekue oike vy
ojopy taangaa yvyra guigua, manto sacerdote pegua, taangaa oo py ikuai
vaekue hae taangaa mbaemo ryku gui ojapo pyre guive. Hae r sacerdote
ma opyta hoamy ok py, seiscentos avakue tembiporu joe opua pygua
revegua kuery ikuaia py. 18 Mica ro py hae kuery oike vy taangaa yvyra

guigua oipea heravy, manto sacerdote pegua, taangaa oo py ikuai vae hae
taangaa mbaemo ryku guigua. Hae ramo sacerdote aipoei hae kuery pe:
449 Juzes18,19

Mbae tu pejapo?
19 Hae kuery ombovai:

Ekyrir ke, emo ndepo ndejuru py, hae eju orerupive. Orevy ju
r reiko oreru rami hae sacerdote-r. Mbaeta ndevy pe haeveve pa
petei ava ro py sacerdote reikoa, tyr pa Israel re pete regua hae javi
pe sacerdote reiko agu? hei r 20 sacerdote oendu vy ovya opya py.

Hae rami vy hae ae ju manto sacerdote pegua oipea, taangaa oo py


ikuai vae hae taangaa yvyra guigua oipea avi vy ogueno heravy hae
kuery mbyte rupi.
21 Hae kuery ojevy agu katy ju oo ta vy guenonde omo guay kueiry,

guymba kuery hae ombae rei-rei hae javi. Hae rami vy ojeoi. 22 Mica

ro gui mombyryi ma D kuery ojeoi jave avakue Mica ro katyigua


kuery nhomboaty vy oupity okuapy. 23 Hae vy hakykue katy gui ojapukai

ojeoivy. Hae r hae kuery ojere vy aipoei Mica pe:


Mbae tu oiko upe vae kuery remboaty agu?
24 Ombovai:

Tuuete raangaar ajapo vaekue peipeapa rae, xevygua sacerdote


guive. Hae gui peo ju kuri. Mbae tu oiko xevy guar peja vaekue? Hae
gui mbae re tu xevy peporandu vy Mbae tu oiko? peje? hei.
25 Hae ramo D kuery aipoei ixupe:

Ndeayvuve eme orevy, xapya rei avakue ipya guaxukueve ndere


opu r pekanhymba e agu, ndero pygua kuery reve hei okuapy.
26 Hae rami vy D kuery ojeoive tema. Hae r Mica ma ixugui hae

kuery ipoakavea oikuaa vy ojevy ju ngoo katy.


27 Hae kuery ogueraa taangaar Mica ojapo vaekue hae sacerdote

oguereko vaekue. Hae gui Las tet py ju ova, pete regua ikuai por
hae joe ojeroviaa rupi rive ikuaia py. Hae vy ojukapa kyxe py, hae
oapypa tet. 28 Nomoingovei avave rei, mbaeta Sidom tet gui mombyry,

avave rei re nairi guive. Hae vae tet ma Bete-Reobe katyi o yvyugua
o vae py. Hae gui hae kuery ae ju tet omoatyr ju vy hae py ikuai.
29 Tet omboery guamo D Israel ray oiko vaekue rery py. Hae r tet

rery ypyague ma Las. 30 D kuery ojeupe ae ogueraa taangaa yvyra


guigua. Hae gui D regua kuery pe ju Grson ray Jnatas, Manasss


ramymino vae o sacerdote, hae vae rire tay kuery pe ju, hae kuery
escravo-r ogueraapaa ra peve. 31 Hae rami py Mica taangaa ojapo

vaekue ma ojeupe ae ju hae kuery oguereko, Sil py Nhanderuete pegua


oo o teria ja.

Levita hae tayxy jevy rekokue oa

19  Hae
vae jave py huvixave ndoikoi Israel kuery re opena vaer.
1

Hae gui oiko pete levita regua. Hae vae ma Efraim yvy rupi
oguata oikovy vy pete guayxy jevyr ogueraa Jud regua Belm tet
Juzes19 450

pygua. 2 Hae r kunha vae ma hexe ndaijaevei vy opoi. Hae rami vy


nguu ro katy ju ojevy Jud regua Belm py. Hae py ju oiko irundy jaxy
re.
3 Hae gui ime opu vy guembiguai hae moko mburika ogueraa

hakykue oo vy. Hexeve ijayvu porixe ogueru ju agu. Hae py ova


ramo kunha vae omova nguu ro py. Tuu oexa vyve ovya reve o,
omova pori. 4 Hatyu kunha vae ru vae ma mboapy ra re omombyta

ojea py. Okaru hae oyu okuapy, hae gui omenda vae kuery oke hae py.
5 Irundy araa py ovy voi, opu ojeoi agu. Hae ramo kunha vae ru

aipoei guajy me pe:


Penhemombaraete ranhe ke pete mbojapei re. Hae vae rire ma
peo r hei ramo 6 oguapy mokove, okaru hae oyu nhoguenoiny.

Hae gui kunha vae ru aipoei ava pe:


Ajerure ndevy, kovae pyt ju peke apy, pendepya py pevya agu.
7 Hae rami te ava vae opu ju oo agu. Hae r hatyu ma hexeve ijayvu

tema vy hae vae pyt re ju omombyta.


8 Pete nhiru araa py ovy voi oo agu. Hae r kunha vae ru aipoei:

Penhemombaraete ke, pepytavei ju kaaru peve hei ramo


mokove okaru nhoguenoiny.
9 Hae ramo ava vae opu ju oo agu, tayxy jevy hae hembiguai

kunumi vae reve. Hae r ixupe aipoei hatyu kunha vae ru:
Ma, kaaru ma, pyt ova ju ta ma. Ajerure ndevy pyt peaxa ju
agu apy. ra oaxa ta ramo peaxa pyt apy, pendepya py pevya agu.
Hae gui ko r mae ma pepu pendero katy peo agu hei.
10 Hae rami te ava vae ndoaxaxevei pyt hae py. Hae rami vy opu

vy oo. Ngupive ogueraa vae ma moko mburika ikupe rygua vae hae
tayxy jevy. Hae gui Jebus tet katyi peve ova (hae vae ma Jerusalm
tet).
11 Jebus katyi ojeoi jave kaaru ete ma ramo kunumi vae aipoei opat

pe:
A ma jaa, nhava jebuseu kuery ret py, pyt jaaxa agu hae py.
12 Ipat ombovai:

Any, ndaevei tet jaikuaa e vae py nhava agu, Israel kuery e


ikuaia py. Jaave r Gibe peve. 13 Jaave r, nhava r amboae tekoa py,

Gibe py e vy Ram py jake agu hei guembiguai pe.


14 Hae gui ojeoive. Gibe tet katyi ova jave kuaray oike, Benjamim

regua yvy py. 15 Hae rami vy opia ojeoivy Gibe katy, pyt oaxa agu

hae py. Hae py ova vy oguapy okuapy tet mbyte py, mbaeta avave rei
nomovaai ngoo py pyt oaxa agu.
16 Hae gui pyt ma jave ou pete tujai mbaety rupi ombaeapoague

gui. Hae vae ma Efraim yvy reia pygua vaeri Gibe py hekoa vae.
Hae r hae pygua kuery ae ma Benjamim regua meme. 17 Tujai vae

451 Juzes19

oma vy tet mbyte py oexa oguata vae. Hae vy oporandu hae kuery
pe: Mar katy peo, hae magui tu peju?
18 Ombovai:

Jud regua Belm gui roguata rojeoivy, mombyry Efraim yvy


reia katy roo. Xee ma hae pygua ae. Aa karamboae Jud regua Belm
py. Hae gui a ma aguata avy Senhor pegua oo oa katy. Te avave
rei naxemovaai ngoo py, 19 roguereko te ae ma mbaemo pirukue hae

mbaemo rogue orerymba mburika peguar. Mbojape hae vinho voi


roguereko xevy, kunha hae kunumi vae nerembiguai reve ou vaekue pe.
Mbaeve rei ndoatai orevy hei.
20 Hae ramo tujai vae aipoei:

Tove mbya por to ndere. Xapya rei ndevy mbaemo oata ramo xee
ae tajou. Hae rami avi ndaevei tet mbyte py peaxa agu pyt hei.
21 Hae rami vy ngoo py ae omova vy mbaemo rogue ome mburika

kuery pe. Hae kuery py ojoipa ma rire okaru hae oyu okuapy.
22 Hae kuery ovya okuapy jave hae vae tet pygua avakue nhe vai

ray kuery oupa vy ombojere okuapy oo. Ombota-mbota okuapy ok re.


Hae vy hoo vae tujai vae pe ijayvu vy
Emo apy oka py ava ndero py remova vaekue rojavyky rei agu hei.
23 Hae r hoo vae ma hae kuerya py o vy aipoei hae kuery pe:

Any xeryvy kuery, pejapo eme hae rami ete haeve vae. Xee ae ma xero
py ava amova rire pejapo vai eme. 24 Xee aru r oka py xerajy omenda e teri

vae, hae ava vae rayxy jevy. Hae vae kuery ma pemoyvyi r, hae kuery
re r pejapo pejapoxea rami. Hae r ava vae re ma pejapo vai eme hae rami
ete hei. 25 Hae pygua avakue noendu potaxei ramo levita rayxy jevy ojopy

vy ogueraa oka py, omboaxa hae kuery pe. Hae ramo hae kuery ju ojopy vy
ojavyky reia rupi oguenonheno okuapy pyt mbukukue re, ko peve. Hae gui
komba ma ramo oejapa rive ojeoivy.
26 Ko raii ma ramo kunha vae ou vy hoa oo ome oa rok py. Hae py

ma ikomba etei oupy.


27 Kogue ime opu vy oipea ok. Hae rami vy oove agu o vy oexa

r kunha guayxy jevy ok rupi itui rae, opyr ovyaty ry opo omo reve.
28 Hae vy aipoei ixupe:

Epu ke, hae gui jaa hei te nombovai. Hae ramo ava vae oupi
inony mburikai ry, ojepea, oo ju ngoo katy.
29 Ngoo py ova ma vy guayxy omboguejy jevy retekue. Hae vy kyxe

ogueru vy omboaypa, ikgue reve, doze henda py. Hae vae ma ogueraa
uka Israel kuery ikuaia hae javi rupi. 30 Pete-te oexa vae aipoei okuapy

joupe-upe:
Kovae nunga ojapoa vae teri, ne oexaa vae teri, Egito yvy
gui Israel kuery oua ra guive a peve. Peikuaa pota hae nunga re,
penhembopya hae pejogueroayvu hei okuapy.
Juzes20 452

Levita rayxy jevy ojavyky reia ague re Israel kuery nhombopagaague

20  Hae
gui Israel kuery hae javi ma Mispa py ojeoi vy
1

nhomboatypa okuapy Senhor renonde. Petei rami ou D


guive Berseba peve ikuai vae, Gileade yvy gui guive. 2 Hae kuery vae

regua yvatekueve hae javi hae Israel kuery pete-te regua oupa okuapy
Nhanderuete pegua onhemboaty okuapya py. Quatrocentos mil avakue
ikuai opu okuapy vae, kyxe revegua meme. 3 Benjamim kuery voi

oendu okuapy Israel kuery Mispa katy ojeoia omombeua r.


Hae gui ava pe Israel kuery oporandu okuapy:
Emombeupa orevy mar rami vy pa hae nunga oikoague.
4 Hae ramo ava levita kunha omano vaekue megue ombovai vy

aipoei:
Xerayxy jevy reve rova Benjamim regua kuery ret Gibe py, pyt
roaxa agu. 5 Hae ramo Gibe pygua kuery xere opu vy pyvy ombojere

oo xee aa vae. Xejukaxe, hae gui xerayxy jevy voi ojavyky rei okuapy.
Hae ramo omano. 6 Hae ramo xerayxy jevy retekue araa. Amboaypa vy

araa uka Israel kuery yvy hae javi rupi, nhande Israel kuery moxmbaar
ojapo rire. 7 Ma, pe kuery ma Israel kuery regua meme pendekuai.

Peikuaa pota por ke! Pejogueroayvu hae penhomongeta hae nunga re


hei.
8 Hae rami r heta vae kuery hae javi ma petei rami opumba

okuapy vy aipoei:
Nhande kuery vae regua peteve ndojevyi r ngoo katy, peteve
ndajaai r nhandero katy. 9 Hae rami vy po rami r jajapo Gibe pygua

kuery re: Jajeoi r hae kuery rovai nhapu agu xorte jaexaa rami.
10 Hae rami vy Israel kuery regua cem avakue ikuai vae-vae gui ma dez

kuerei r nhamondouka, mil ikuai vae-vae gui cem kuerei r, hae dez
mil ikuai vae-vae gui ma mil kuerei r nhamondouka tembiu ojou agu
nhande kuery pe. Hae r nhande kuery ma Benjamim regua Gibe py jaa
vy hae kuery re jajapo r Israel kuery mbyte ojapo vaiague rami hei.
11 Hae rami vy Israel regua avakue hae javi nhomboaty okuapy hae vae

tet rovai opu vy oo agu. Petei rami onhemoirmba okuapy.


12 Hae gui Israel kuery omondouka avakue Benjamim regua yvy hae

javi rupi, aipoei agu:


Mbae nunga haeve vae tu penembyte ojapoa? 13 A orepo py

pemboaxa na Gibe pygua avakue nhe vai ray kuery rojukapa agu,
hae rami vy Israel kuerya gui roipea agu hae rami ete ndaevei vae
hei. Hae r Benjamim kuery ma noendu potai guyvy Israel kuery ayvu.
14 Hae rami rgue py Benjamim kuery ma Gibe katyi tet ikuai vae gui

oupa vy onomba okuapy, ojeoi agu Israel kuery re opu agu. 15 Hae

vae ra ma oipapaa Benjamim kuery tet ikuai vae gui ou vaekue.


453 Juzes20

Oikuaa r vinte e seis mil avakue ikuai kyxe revegua, Gibe pygua kuery
reve vy. Hae vae kuery ma oipapaa r seiscentos avakue ikuai oiporavo
pyre meme. 16 Hae vae kuery hae javi regua ma setecentos avakue ikuai

oiporavo pyre ijaxu vae meme. Hae vae kuery ma ita momboa py pete
aguei re omombo vy voi ndojavyi r. 17 Hae r Israel regua avakue ma

oipapaa r quatrocentos mil avakue ikuai kyxe revegua, joe opua rupi
ikuai vaety meme, Benjamim regua e. 18 Hae gui Israel regua kuery

opu vy Betel py oo. Hae py ma Nhanderuete pe oporandu vy aipoei:


Ore kuery vae regua mavae ranhe r tu oo Benjamim kuery rovai
opu agu?
Senhor ombovai:
Jud kuery ranhe r oo hei.
19 Hae gui ko ajeive reve Israel kuery opu vy ojeoi. Ono okuapy

Gibe rovai opu agu. 20 Israel regua avakue ae ojeoi Benjamim kuery

rovai opu agu. Gibe katyi ikuai joe opu agu rami. 21 Hae ramo

Gibe gui Benjamim kuery o ojeoivy vy hae vae ra oitypa Israel regua
yvy rupi, vinte e dois mil avakue.
22 Hae gui avakue Israel kuery regua petegue ju ipya guaxu vy oiko

katu okuapy joe opu agu, jypya ra opuague py ae ju. 23 Hae vae

mbove ma Israel kuery ojeoi ranhe vy ojaeo okuapy Senhor renonde.


Kaaru peve oporandu okuapy Senhor pe,
Rojeoi ju r pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropu agu?
hei vy.
Senhor ombovai:
Tapeo hae kuery re pepu agu hei.
24 Hae gui ma ko jevy Israel kuery ova ma okuapy Benjamim kuery

rovai opu agu. 25 Hae vae ra voi Benjamim kuery Gibe tet gui o

ojeoivy hae kuery ovaex agu. Hae vy dezoito mil avakue ju oity yvy
rupi, kyxe revegua meme.
26 Hae rami r Israel kuery hae javi ojeoi vy Betel py ova. Hae vy ojaeo

ete okuapy, hae py Senhor renonde ikuaia py. Hae vae ra okaru e re
ikuai kaaru peve. Senhor renonde ome avi okuapy mbaemo oapy reve
hae pete rami ikuaia regua. 27 Hae rami vy Israel kuery oporandu ju okuapy

Senhor pe. (Mbaeta hae vae jave ma hae py ae o Nhanderuete guexeve


guar ojapo vaekue ryru. 28 Hae vae oa rupi Eleazar ray Finias, Aro

ramymino vae ombaeapo oikovy hae jave py.) Hae gui aipoei okuapy:
Roo jevy r pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropu agu,
tyr pa ndoroovei ma r?
Senhor ombovai:
Tapeo, mbaeta ko ramo xee amboaxa r pendepo py hei.
29 Hae ramo Israel kuery ma Gibe yvry rupi omo xondaro kuery

onhemi agu.
Juzes20 454

30 Hae gui mboapy araa py ma Benjamim kuery rovai Israel kuery


opu agu ojeoi vy jypy guare rami ae oiko katu okuapy Gibe rovai
opu agu. 31 Hae ramo hae kuery ovaex agu Benjamim kuery o

jogueruvy vy tet gui mombyry ojereru uka vy omboypy ju ojuka agu


hae kuery regua. Jypy guare rami ojuka trinta avakue Israel regua tape
rupi. Hae vae regua pete ma Betel katy oo, hae r amboae ma Gibe
nhundy katy oo vae. 32 Hae rami vy Benjamim kuery aipoei:

Kuei guare rami ae ju hoapa ta ma nhanerenonde hei okuapy.


Hae r Israel kuery ma aipoei:
Nhanhamba, hae kuery nhanderakykue tape rupi oopa agu
tet gui mombyry peve hei. 33 Hae rami vy Israel regua avakue

ikuaiague gui opumba jogueruvy, joe opu agu rami ikuai Baal-Tamar
py. Israel regua onhemia py ikuai vaekue voi omba jogueruvy Geba
katyi ikuaiague gui. 34 Hae rami vy dez mil avakue Israel kuery regua

oiporavo pyre ou okuapy Gibe re opu agu. Opua ma ndaevei ete


vae, hae r amboae kuery ma noexai okuapy okanhymba taa. 35 Hae

ramo Israel kuery renonde Senhor omo vai Benjamim kuery. Hae
ramo hae vae ra Israel kuery ojuka Benjamim regua vinte e cinco mil
e cem avakue, kyxe revegua meme. 36 Hae ramo mae Benjamim kuery

oexa ombojexavai maa. Mbaeta avakue Israel regua ojepeapa ranhe


Benjamim regua kuery renonde gui, Gibe rovai opu vaer kuery
onhomi vaekue re ojerovia vy. 37 Hae gui onhemi okuapy vaekue omba

pojava vy oikepa Gibe tet py. Hae vy oitypa hae javi kyxe py ojuka
vy. 38 Avakue Israel regua ma jogueroayvu ae ma onhemi vae kuery

reve, tet gui pete arai tuvixa vae rami hatax omopu agu re. 39 Hae

nunga Israel regua kuery oexa vy ojevy ju opu agu katy. Hae kuery re
ae Benjamim regua kuery omboypy ojapo vai agu, trinta avakue Israel
regua ojuka vy
Kuee nhapuague rami ae ri hae kuery hoapa ma r nhanerenonde
hei okuapy te. 40 Hae rami te tet gui hatax opu ma ovy arai rami,

oo yta hia vae rami ae. Hae ramo Benjamim regua kuery guakykue
katy oma vy oexa r tet hae javi rupi tata rendy vuku ojeupi ma ovy
rae yvate. 41 Israel regua avakue ojerepa r Benjamim regua kuery oexa

vy onhemondyipa okuapy, imombaar ou ta maa oexa vy. 42 Hae rami


vy Israel regua avakue renonde gui ojevypa, tekoa ea katy tape oo vae
rupi onhambaxe vaeri opu vae kuery omo vai. Hae r tet gui ou vae
kuery ju ojukapa hae kuery mbyte. 43 Hae rami vy ojokopa rei Benjamim

regua kuery. Hakykue monha vy mamo r opytuua py oupity, Gibe


katyi, kuaray oua katy. 44 Hae rami py Benjamim regua hoa dezoito mil

avakue, ipya guaxuve vae meme. 45 Hae gui ojevypa vy tekoa ea katy

ju onhamba, Rimom py itaova o vae katy. Tape rupi hembyrekue onha


vae regua ma cinco mil avakue ju ojukave. Hae gui hupive rei omonhave
455 Juzes20,21

Gidom peve. Hae py ju ojukave dois mil avakue hae kuery regua. 46 Hae

vae ra Benjamim regua omano vae hae javi vy ma vinte e cinco mil
avakue kyxe revegua, ipya guaxuve vae meme.
47 Hae rami te seiscentos avakue ojere vy ojava tekoa ea katy,

Rimom py itaova o vae py. Hae py ma irundy jaxy re ikuai. 48 Hae gui

ma Israel regua avakue ojevy ju Benjamim kuery rekoa katy. Hae vy


ojukapa kyxe py tet py hembyre vaekue hae javi, avakue hae mymba
kuery, ojou vae rei. Tet ojou vae rei oapypa tata py.

Benjamim regua avakue rayxyr ojouague

21  Hae
gui Israel regua avakue Mispa py teri ikuaia py oura
1

okuapy reve
Nhande kuery regua peteve nomomendai r guajy Benjamim regua
rayxyr hei ma voi vaekue. 2 Hae rami te Betel py hae kuery oo

vy kaaru peve ikuai Nhanderuete renonde hae py. Ojapukai hae ojaeo
okuapy hexay ete reve. 3 Hae vy aipoei:

Ah! Senhor Israel kuery ruete, mbae re tu hae rami ete oiko Israel
re, mbaeta a oata ma pete regua hei okuapy.p
4 Hae gui ko jevy, komba ramove hae kuery opu vy pete altar

ojapo hae py. Hiry ome okuapy mbaemo oapy reve, pete rami ikuaia
regua guive ome.
5 Hae gui Israel kuery joupe-upe oporandu vy

Mavae tu Israel regua ndooi vaekue Senhor pegua nhemboaty


oikoa py? hei. Mbaeta Mispa py Senhor renonde oura ae ma voi
onhemboaty agu ndoui vae ojukaa agu re.
6 Israel kuery omboaxy okuapy guyvy Benjamim regua kuery,

Kovae ra opa raii ete pete regua Israel gui. 7 Hae gui mar rami

vy ndau jajou r hembyrekue rayxyr? Mbaeta Senhor pe jaura ae ma


nhanderajy kuery nhamomenda e agu hae kuery rayxyr hei okuapy.
8 Hae rami vy aipoei:

Oiko pa Israel regua Senhor pegua nhemboaty Mispa py oiko vae py


ndooi vaekue? hei. Hae rami vy oikuaa pota r Jabes-Gileade pygua
kuery peteve ndooi rae ono okuapy vy nhemboaty ojapoa py. 9 Heta vae

kuery oipapaa r oikuaa Jabes-Gileade pygua kuery peteve no hae py.


10 Hae nunga rupi hae katy ijaty okuapy vae omondouka doze mil avakue

ipya guaxukueve. Ijayvu imondovy vy aipoei hae kuery pe:


Tapeo pejukapa Jabes-Gileade pygua kuery kyxe py, kunhague hae
kyrgue guive. 11 Po rami r pejapo: Avakue hae kunhague avakue reve

onheno ma vaekue hae javi r pejuka hei.

p
21.3 Pete regua oata hei okuapy, mbaeta Benjamim regua avakue ojukapa raii ma
rire (versculo 6).
Juzes21 456

12 Hae
rami r Jabes-Gileade py oo vy quatrocentos kunhatague ojou
avakue reve onheno e teri vae. Hae vae kuery Sil py oguerupa heta
vae kuery ikuaia py, Cana yvy re. 13 Hae gui ono okuapy vae hae javi

omondouka Benjamim kuery pe imombeuar, Rimom itaovape guy py


onhemi vaekue pe. Hae rami vy ijayvu jomeme ikuai por ju agu re.
14 Hae ramo Benjamim regua kuery ojevypa. Hae r hae kuery rayxyr

omea Jabes-Gileade py kunhatague ndojukai vaekue. Hae rami


te oata teri hae kuery rayxyr. 15 Hae rami py hae kuery omboaxy

Benjamim kuery, Israel regua oata agu rami Senhor ojapo rire.
16 Hae gui nhomongeta vaety kuery aipoei ijaty okuapy vae pe:

Mar rami vy ndau jajouve ju r hembyrekue rayxyr, Benjamim


regua kunhague opa rire? 17 Mbaeta ndaevei Benjamim regua rembyrekue

ndatayi agu, mbaeta ndaevei pete regua hae javi oata agu. 18 Hae rami

avi nhande ma ndaevei hae kuery rayxyr nhamomenda agu nhanderajy


kuery, mbaeta nhande Israel kuery jaura vy Ayvu vaipy toiko Benjamim
regua rayxyr guajy omomenda vae, jae rire hei.
19 Hae ramo ombovai:

Maeta nhav ma oiko r Senhor pegua nhemboaty Sil py. Hae


nunga oiko r Betel tet katyi kuaray ijapuaia katy, tape Betel gui
Siqum katy yvy rupi oo vae rupi kuaray oua katy, hae Lebona regua
kuaray ipuku-a katy hei.
20 Hae rami vy Benjamim kuery pe ju ijayvu vy aipoei:

Tapeo, penhemi uvaty ikuai vae rupi. 21 Hae py ma pema mbegue


peiny, mbaeta Sil pygua rajy kuery o r jogueruvy oguyry reve ojeroky
vy. Hae ramo ma pe r uvaty py penhemia gui, hae hae kuery regua pete-
te pejopy r penderayxyr. Hae vy tapeo ju Benjamim yvy re. 22 Hae gui

tuu hae ikyvy kuery ou r nhandea py ndojou poria rupi ijayvu agu. Hae
ramo hae kuery pe aipo jae r: Orerayvua rupi ke pemboaxy avi Benjamim
regua avakue, mbaeta Jabes-Gileade tet re ropu jave tayxyr ndorojoupai
rire. Hae rami avi penderajy kuery napemei vaekue hae kuery pe. Hae
rami e vae rire pepaga agu rami peiko rgue, jae r hei.q
23 Hae rami ae Benjamim kuery ikuai. Hae rami vy guayxyr pete-te

ogueraa oguyry reve ojeroky okuapy vae kuery gui, mbovy pa ikuaia
rami vy ogueraa. Hae gui ojeoi vy oyvy py ju ojevypa. Ojapo ju guet,
hae vy ikuai hae py. 24 Hae gui mae ma Israel kuery voi ojevy ju hae

gui. Pete-te guetar kuerya py ae oo, guay kuerya py hae oyvy py ae.
25 Hae vae jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena vaer. Hae

ramo pete-te ikuai r hae kuery ae oipotaa rami rive.

q
21.22 Hae kuery hae javi oura vaekue Benjamim regua avakue rayxyr guajy kuery
ome e agu (versculo 1). Hae gui apy ojerure guajy kuery pe Benjamim regua avakue
rayxyr ojereraa uka agu, ouraague ombovaipa e agu.
Rute rekokue oa
Rute rekokue oa
Joguerekoa kuery opena jave py ma oiko karuai Israel yvy re. Hae gui pete
ava oo Jud regua Belm tet py oikoa gui Moabe yvy re ju oiko agu, guayxy
hae moko guay kuery reve (1.1). Hae rami ijypy kovae kuaxia para. Moabe
yvy re ava vae omano, tay kuery avi. Hae ramo tayxykue Noemi hery vae
ojevy ju Belm tet py. Hexeve ou avi pete ipia rayxykue Rute hery vae, Moabe
pygua. Hae vae ma oayvu ete ome xykuei, Nhanderuete anhet vae re ojerovia
guive oikovy.
Belm tet py oiko jave pete ava heko por vae ogueraa guayxyr, Boaz hery
vae. Hae rami vy Rute ma huvixa Davi jaryi, hae Jesus Cristo jaryi guive oiko
rakae.
Hae jave py heko vai vae heta ikuai te Rute rami ikuai avi yvyguevei
ojerovia ete vae. Hae vae kuery ma Nhanderuete omoingo por.

Moabe yvy gui Noemi hae Rute ojevyague

1  Joguerekoa
kuery opena jave py ma oiko karuai Israel yvy re. Hae
1

gui pete ava oo Jud regua Belm tet py oikoa gui Moabe yvy re
ju oiko agu, guayxy hae moko guay kuery reve. 2 Hae vae ava ma

Elimeleque hery vae, hae r tayxy ma Noemi. Tay kuery ma Malom


hae Quiliom. Efrateu kuery ikuai Jud regua Belm py hekoa vae.
Moabe yvy re hae kuery ovamba vy hekoa hae py.
3 Hae gui ma Noemi me Elimeleque omano. Hae r kunha vae hae

anho opyta moko opia reve. 4 Hae gui mokove omenda Moabe pygua

kunhague re. Tayxy kuery regua pete rery ma Orfa, hae r amboae ma
Rute. Hae rami vy hae py ikuai dez maet raii. 5 Hae gui mokove ipia

Malom hae Quiliom omano avi. Hae rami vy kunha vae hae anhoi
opyta, ipia kuery mokove hae ime ndoikovevei ma rire.
6 Hae gui kunha vae oendu Senhor ojeupegua kuery re imaendua

vy hou vaer ojou uka jevya. Hae rami vy opia rayxykue reve opu
jogueravy Moabe yvy gui ojevy agu. 7 Hae ramo opia rayxykue

mokove reve ojeoi ikuaiague gui. Mboapyve oguata jogueravy, Jud yvy
katy ova agu.

457
Rute1 458

8 Hae gui ma Noemi aipoei hae kuery pe:


Tapeo, pejevy ju pete-te pendexya py. Tove Senhor tapenemboaxy,
omano vaekue pe pemboaxyague rami, hae xevy voi. 9 Tove Senhor

tapenembovya, pete-te penemer ro py hei. Hae vy oayvupa.


Hae rami r hae kuery ojaeo at. 10 Hae rami vy ime xykue pe

aipoei:
Any, ore voi roo avi r nderupive neretar kuerya katy.
11 Hae r Noemi aipoei:

Pejevy ke, xememby kuery. Mbaer tu peo ta xerupive? Xee ndau


areko teri ri xerye py xepia penemer? 12 Pejevy ke, xememby kuery.

Tapeo ke, mbaeta xeguaimii ete ma amenda jevy agu. Xee ma Aendu
teri ar agu hae vae rire, hae rami e vy kovae pyt re xemer ajou
vy xememby voi vae rire ma 13 pear rgue ri tyy hae kuery tujapa peve?

Imeve vae teri rgue ri tyy peiko? Any teve, xememby kuery. Mbaeta
pendere vy xee xeporiau vaipa te, xerovai Senhor opo oupi rire hei.
14 Hae ramo hae kuery tegue ju ojaeo at okuapy. Orfa ma petegue

oayvu reve oxarura ovy ome xykue pe. Hae r Rute ma oikuav rat
tema oiny.
15 Hae ramo Noemi aipoei ixupe:

Neexa, neir ojevy ma ovy guetar kuery hae nguuete kuerya katy.
Ejevy ke ndee voi neir rakykue.
16 Hae r Rute ombovai:

Ejeja uka eme xevy, xejoko eme guive nderupive aa agu. Mbaeta
mamo r reoa py rei xee aa avi r, hae mamo r rekea py xee voi ake
r. Neretar kuery ma xeretar kuery ae avi r ikuai, hae Nderuete
pe ma Xeruete hae avi r. 17 Mamo r remanoa py xee amano avi r,

hae py ae r xenhono pora. Hae gui tove Senhor taxemoingo axy hae
oikuaa rami, xapya rei ndegui mbaemo pe ajepea uka ramo, manoa e
vy hei. 18 Hae ramo Noemi ngupive ooxe etea oexa vy nonheavei

ojevy agu. 19 Hae rami vy jogueraa mokove Belm peve.


Hae py ova ramo tet pygua kuery onhemondyipa rei okuapy hae
kuery oexa vy. Hae vy kunhague ma aipoei okuapy:
Pevae e teve Noemi?
20 Hae ramo ombovai:

Xevy pe Noemi pejeve eme, hae r Mara peje xevy, mbaeta


Ipoakapa vae hae rami ete xemoingo axy rire.a 21 Arekopa reve apy gui

aa vaekue ri Senhor ojapo xeporiaukuei reve ajevy agu rami. Mbae


re tu Noemi peje xevy, xerovai Senhor onhemo ramo, Ipoakapa vae
xembojexavai rei rire? hei.

a
1.20 Tery Noemi ma Ipor vae ea. Hae r tery Mara ma Haxy vae, iro vae ea
(xodo15.23).
459 Rute1,2

22 Hae
rami py Noemi ojevy Moabe yvy gui, opia rayxykue Moabe
pygua Rute reve. Cevada omonoa ypyi jave ova Belm py.b

Cevada raygue are Rute ojeupe guar omonoague

2  Hae
gui pete ava oiko Noemi me rguei retar oguerekopa vae.
1

Hae vae ma Elimeleque retar, Boaz hery vae.


2 Hae gui Moabe pygua Rute aipoei Noemi pe:

Taa nhombaety rupi taiko, xemboaxyi vae rakykue rupi rei aa vy


cevada raygue are amono agu.
Ombovai:
Tereo havy, xememby hei.
3 Hae gui Rute nhombaety py oo vy omono oikovy omono vae

kuery rakykue rupi. Elimeleque retar Boaz mbaety py guive oo.


4 Hae jave py ae Boaz ou Belm gui. Hae rami vy guembiguai kuery

omono vae pe oxarura:


Senhor toiko pe kuery reve.
Hae kuery ombovai:
Ndee voi Senhor tanemoingo por hei okuapy.
5 Hae gui Boaz oporandu guembiguai kuery re opena vae pe:

Mavae rajy tu pe kunha vae?


6 Hembiguai ombovai:

Pe kunha vae ma Moabe pygua, Noemi reve Moabe yvy gui ou


vaekue. 7 Hae vae ma ange xevy aipoei: Tajopy haygue, tamono

avy omboaty pyre pa rupi omono vae kuery rakykue rupi, hei vy ou
kuri. Kombai ramove koropi ae oiko ai peve, xapyai opytuu oguy py
guive hei.

Rute reve Boaz ijayvu poriague


8 Haegui Boaz aipoei Rute pe:
Endu ke, xerajy. Tereo eme mbaety mboae py remono vy, apy
gui tereove eme. Apy ae r reiko xerembiguai kunhague reve. 9 Rexa

pota r cevada monoa kuery ombaeapoa re, hakykue rupi reo agu.
Xerembiguai kuery pe xeayvu ae ma ndere opena rei e agu. Ndeyuvei
vy tereo yryru oa py, hae eyu xerembiguai kuery ojara vaekue hei.
10 Hae ramo kunha vae ngova omova yvy re. Hae vy aipoei:

Mbaexavy tu xepytyv r, amboae tekoa guigua aiko vaeri?

b
1.22 Israel kuery yvy py ma mbaemo raygue omono r abril hae maio py. Cevada
ranhe r omono, hae gui trigo ju. Po rami r omono. Hiy ma avakue ojaya rire
kunhague hakykue oo vy ojokua r. Hae gui oo ju r ndojokuapai vaekue ojopy vy. Hae
gui mae ma ogueraa r ojyky agu py. Vaka omopyr vy r ojyky, hae vy hiry rupi
mbaemo ipoyi vae omoat r heruvy, e vy karxa omboguata reve. Hae gui omboveve
r, hae oikyao ju r omboyru agu.
Rute2 460

11Boaz
ombovai vy aipoei:
Xevy omombeua por neme omano rire ixykue pe rejapo porague.
Mbaeta nderu, ndexy hae yvy ndetuiiague reja vy peteve reikuaa
e vae kuerya py reju vaekue. 12 Senhor tomboekovia joupe rejapo

porague. Tove Senhor Israel kuery ruete gui toupa ndevy guar hae
javi, ipepo gury renhemi agu reju rire hei.
13 Hae ramo kunha vae aipoei:

Xeruvixa, ndee xepytyv vaipa ma. Xembopya por xee


nerembiguai pya re peve guar ndeayvu vy, xee nerembiguai regua
ndaikoi vaeri hei.
14 Hae gui okarua jave ju Boaz aipoei ixupe:

Enhemboja ke kyv katy, ekaru einy mbojape re, vinho reve hei.
Hae ramo omono vae kuery reve oguapy oiny. Hae r ixupe ome
haygue mbixy. Ixupe ome retave ramo okaru por, hevyat peve.
15 Hae gui kunha vae haygue oekave ju agu opu ramo Boaz

petegue ju ijayvu guembiguai kuery pe. Hae vy aipoei:


Tove tomono pemboaty vaekue ikuaia rupi voi, pendeayvu eme
ixupe. 16 Peity-ityve tema upe py pemboaty vaekue gui, tove taikuai

ojopy agu. Pendevai eme ixupe hei.


17 Hae gui mbaety rupi kunha vae omono oikovy kaaru peve.

Omono vaekue ojyky vy oexa r pete ajaka reny raii cevada o.


18 Hae vae oupi heravy tet katy. Hae ramo ime xykue oexa omono

vaekue. Hae ramo okaru okuapy jave guare rembyre voi ogueno vy
ome avi ome xykue pe. 19 Hae rami r ime xykue aipoei ixupe:

Mamo tu remono ange? Mamo tu rembaeapo rae? Taimaendua


pora nepytyv vy nemova porare re!
Hae ramo ome xykue pe Rute omombeu mamo pa ombaeapoague.
Hae vy aipoei:
Mbaety ambaeapoa vae ja rery ma Boaz hei.
20 Hae ramo Noemi aipoei opia rayxykue pe:

Senhor tomoingo por, mbaeta ndojepeai jaikove vae hae omano


vaekue omboaxy oikovya gui. Hae vae ava ma pete nhanderepya regua
oiko hei.c
21 Hae ramo Moabe pygua Rute aipoei:

Hae vae ma xevy Xerembiguai kuery reve ae r reiko haygue


omonomba peve, hei avi.

c
2.20 Hae kuery reko rami vy hetar aeive vae pe Nhanderepya hei r. Hae vae ma
ojogua ju r guetar yvy operde vaekue (Levtico25.25), opena r guetar iporiaukuei
re (Levtico25.35), ojogua ju r guetar escravo-r ogueraa pyre (Levtico25.4749),
oepy r guetar ojukaague re (Nmeros35.19), hae omenda r guyvy rembirekokue re
imemby vae teri ramo (Deuteronmio25.510). Hae gui nhande kuery repya ma Jesus
ae (Glatas4.5, Tito2.14).
461 Rute2,3

22 Opia
rayxykue Rute pe Noemi ombovai:
Xememby, haeve ete r hembiguai kunhague reve reiko agu,
amboae kuery mbaety rupi reiko axy rgue py hei. 23 Hae rami vy

Boaz rembiguai kunhague reve kunha vae omono oikovy cevada hae
trigo omonomba peve, hae ome xykueia py oke jepi oikovy.

Mbaemo moayaty py Boaz oa py Noemi omondoukaague

3  Hae
gui ime xykue Noemi aipoei ixupe:
1

Xememby, ndaevei ri tyy nemer xee ajou agu revya


agu? 2 Neexa, Boaz ma nhaneretar oiko, guembiguai kunhague reve

nemoingo vaety guive. Ma, kovae pyvy ojyky r mbaemo moayaty


py. 3 Ejau ke, enhemoeaku hae emo ndeao iporve vae. Hae vy tereo

mbaemo moayaty py. Vaeri ava vae okaru hae oyu e teria ja ejekuaa
uka eme tavy ixupe. 4 Hae gui oke ta ma ramo reikuaa pota r mamo

pa onhenoa re. Hae gui reo avi r hae py. Eipea inhov ipy gui, hae
enheno avi hae py. Hae gui ma ava vae omombeu r rejapo vaer.
5 Rute ombovai:

Xee ajapopa r ndeayvuague hei.

Rute re Boaz omenda agu re ijayvuague


6 Hae
rami r mbaemo moayaty py oo vy ojapo ime xykue ijayvuague
hae javi. 7 Hae rami vy Boaz okaru hae oyupa ma vy, hae opya py

ovya ete oiny reve oo onheno haygue omboaty pyre yvyiry, hae
ramo kunha vae onhemboja mbegueii vy oipea inhov ipy gui. Hae vy
onheno avi oupy hae py.
8 Pyt mbyte jave ava vae onhemondyi. Ovy vy oexa r pete kunha

vae ipy rupi onheno oupy rae. 9 Hae vy aipoei: Mavae tu ndee?

Ombovai:
Xee ma nerembiguai Rute. Eipyo ke nde-capa xee nerembiguai ry,
mbaeta ndee ma orepytyvar reiko hei.d
10 Hae ramo aipoei:

Xerajy, Senhor tanemoingo por. Jypy joupe rejapo porague gui


a xevy rejapo vae iporve ete, mbaeta kunumigue rakykue rupi ma
ndereoi, iporiaukuei e vy oguerekopa vae rakykue rupi voi. 11 Hae gui

a ma xerajy, ekyje eme. Ndeayvua hae javi r ajapo, mbaeta tet py


xeretar kuery ikuai vae hae javi oikuaa ndee kunha heko por vaea.
12 Neexa, anhet ete xee penepytyvar aiko vaeri penepytyvar mboae

oiko avi xegui peneretar aeive vae. 13 Epyta apy kovae pyt re. Hae

gui kombai jave xapya rei hae vae nepytyvxe vy haeve nepytyv
agu. Hae r nanepytyvxei ri ramo anhet ete Senhor oikove vae rery

3.9 Hexe omendaxea rami ijayvu ojejavy e re, hae kuery reko rami vy.
d
Rute3,4 462

rupi aura vy aipoae: Xee ae r roipytyv. Enhenove ranhe ejupy komba


peve hei.
14 Hae rami r ipy rupi onheno oupy komba peve. Ajeivei reve opu

ovy joexa kuaa e re teri, ava vae


Toikuaa eme kunha vae mbaemo moayaty py ouague hei ramo.
15 Ava vae aipoei avi:

Eupi xevy ajukue renheova vae, ejopy imoiny hei. Kunha vae
oupi ma ramo omony mboapy meme ryru cevada raygue. Ikupe ry
oupi ma ramo oo ju tet katy.
16 Ome xykue ro py ova ramo ixupe oporandu:

Xememby, mbae pa oiko rae?


Hae ramo omombeu ava vae ixupe ojapo porague hae javi.
17 Aipoeive ju:

Kovae cevada raygue mboapy meme ryru ome xevy, mbaeta


aipoei: Mbaeve reraa e re ejevy eme teri neme xykuea katy, hei
vaekue.
18 Hae ramo Noemi aipoei ixupe:

Xememby, ear ke, mbae pa oiko ra jaikuaa peve. Mbaeta hae


vae ava ma ndopytuui r kovae rave hae nunga re oikuaa pota e re.

Rute re Boaz omenda agu re jogueroayvuague

4  Hae
gui tet kora rok py Boaz oo vy oguapy oiny hae py.e Hae
1

rami vy oexa oiny hetar pytyva mboae ijayvuague vae oaxa r.


Hae vae pe Boaz aipoei:
Xeretar, eju apy, eguapy ke hei ramo hae vae ojere vy oguapy
oiny avi hae py.
2 Hae ramo Boaz oeno dez avakue tet pygua nhomongeta vaety ikuai

vae. Hae kuery pe aipoei:


Pe voi peguapy ke apy hei ramo oguapy avi okuapy.
3 Hae gui guetar oipytyv agu rami oiko vae pe ju aipoei:

Hae gui nhanderykey Elimeleque yvykue ma tayxykue ovendea


vaer itui, Noemi Moabe yvy gui ojevy vaekue ae r ovendexe. 4 Hae

nunga rupi xee anhembopya ndevy amombeu agu. Hae rami vy


nhaneretar kuery apy oguapy okuapy vae renonde aipoae ndevy:
Ejogua na hae vae yvy. Rejoguaxe ri vy ejogua. Hae r any ri vy
emombeu por xevy aikuaa agu, mbaeta amboae ipytyvara ndoikoi
ndee e vy, hae ndee rire ma xee ju aiko hei.

e
4.1 Hae jave py ma huvixa kuery mbaemo re oikuaa pota vy oo r tet rok py, tet
rok yvry oguapy r okuapy jogueroayvu agu. Hae rami vy amongue mbaemo
oguereko vae oo r tet rok py huvixa kuery oikuaa pota agu (Deuteronmio21.1819;
2Samuel15.14, 19.8; J29.712; Provrbios31.23; Jeremias38.78, 39.3).
463 Rute4

Ombovai:
Xee ma ajogua r hei.
5 Hae gui Boaz aipoeive ju:

Hae rami avi Noemi po gui yvy rejoguaa ra ma Moabe pygua


imeve vae Rute gui avi r rejogua, hexe remenda ramo nderay oiko
vaer pe ime yvykue opyta agu hery py hei.f
6 Hae ramo ojogua ta vaekue aipoei:

Hae rami ri ramo xee ma ndaevei ajogua agu, amokanhy e agu


xeray kuery peguar ae mbaemo areko vae hae javi. Ejogua ndee ae
ajogua r vaekue, xee ajogua agu ndaeve reguai ramo hei.
7 Po rami ae yma rupi Israel kuery reko, amongue mbaemo ovende,

e vy omboekoviaa py. Hae vae oikuaa uka por agu ma omboi


r opy ryru, hae ijoguaa pe ome r. Hae rami py oikuaa pav r
omboekoviaague, Israel kuery reko rami vy.
8 Hae rami r hetar oipytyv agu rami oiko vae Boaz pe Ndee ae

ejogua hei vy omboi opy ryru. 9 Hae ramo Boaz aipoei nhomongeta

vaety hae guetar kuery hae javi pe:


Kovae ra pexa pava py Noemi po gui ajogua mbaemo Elimeleque,
Quiliom hae Malom oguereko vaekue hae javi. 10 Hae xerayxyr araa

avi Malom rayxykue Moabe pygua Rute, herykue py xeray oiko ma ramo
ixupe guar yvy opyta agu, Malom rerykue re hexegua kuery hae tet
rok py onhemboaty vae hexarai e agu. Hae nunga rexaare ma pe
kuery ae pendekuai a hei.
11 Hae ramo nhomongeta vaety kuery hae ok py ikuai vae hae javi

aipoei:
Ore kuery ma roexa ri. Hae ramo hae vae kunha ndero py reraa
vaer ma Senhor tomoingo por Raquel hae Lia omoingoague rami,
mbaeta hae vae mokove omboetave rakae Israel kuery. Hae gui ndee
Boaz voi tanemboetea Efrata py, nderery re taimaenduaa pav Belm
tet py. 12 Ndero pygua kueryr taikuai Jud ray Perez, Tamar pia vae

ro py ikuaia rami, nderayxy rupi nderay kueryr Senhor ome vaer


hae javi.

Rute opia Obede oikuaviague


13 Hae
gui Boaz ogueraa Rute guayxyr. Hexeve joguereko ramo ixupe
Senhor ome oguerekoi agu. Hae r oikuavi avai.
14 Hae ramo Noemi pe kunhague ikuai vae aipoei:

Senhor toiko imaendua pormby, mbaeta kovae ra nome ei


neremiarir nepytyvar. Tove hae vae rery re taimaenduaa pav
Israel kuery ikuaia rupi. 15 Hae vae ma nembopya por ju r nderekove

f
4.5 Deuteronmio25.510
Rute4 464

pukukue re, hae nembopya por r neguaimii ma jave te, mbaeta


ndepia rayxykue nderayvu vae oikuavi ma. Hae vae kunha ma sete
ndepia kuery oiko r vaekue gui ovareve vae ndevy hei.
16 Hae ramo guamiarir avai Noemi ojopy vy omo ou ry, hexe opena

oikovy guive. 17 Hoo katyi rupi ikuai vae omboery okuapy.


Oiko ma pete avai Noemi remiarir hei vy omboery Obede.


Hae vae ma Jess ru, hae Jess ma Davi ru rakae.
18 Po rami ma Perez ramymino kuery rery: Perez ray ma Hezrom,

19 Hezrom ray ma Ro, Ro ray ma Aminadabe, 20 Aminadabe ray ma


Naassom, Naassom ray ma Salmom, 21 Salmom ray ma Boaz, Boaz ray


ma Obede, 22 Obede ray ma Jess, hae r Jess ray ma Davi.



Jypygua kuaxia
Samuel epyre oa
Jypygua kuaxia Samuel epyre oa
Kovae kuaxia para re o Samuel hae huvixa Saul rekokue. Samuel ma
Nhanderuete renonde profeta oiko, hae joguerekoa opa vygua. Saul ma Israel
pygua huvixave jypyi o vaekue. Saul o jave Davi oiko avi, Saul rekovia Israel
kuery ruvixa o vaer.
Heta vae kuery ae ojerure okuapy rakae nguvixaver omoa agu re. Hae
rami te Samuel nomoxei ranhe. Hae vy ixupe Nhanderuete aipoei: Hae kuery
oipota ramo emo hei ramo mae omo Saul. Huvixa Saul ma jypy onhe rendu
Nhanderuete, hae r arakaeve r ojepea onhe rendua gui, hae ae oikuaa rami
rive oiko vy. Nhanderuete pe mymba ome te ixupe Samuel aipoei: Mbaemo
nhamea gui ma haeveve nhanhe rendu. Vexai kyrakue nhamea gui
haeveve ojapo uka vae jajapo. ... Hae gui Senhor ayvu reja rire hae voi ndereja,
huvixa nerevei agu, hei (15.22b, 23b). Hae ramo Saul oiko vai, Senhor
ndoguerovyavei r. Nhanderuete nanhanhe rendui ramo ou r jajexavai agu.
Saul o teri reve hekovia Nhanderuete oiporavo Davi. Hae vae ma kunumi
vae, guymba vexai kuery openaa rupi oiko. Hae rami te Nhanderuete poakaa
rupi ojuka rakae gigante Golias ita momboa py rive. Aipoei: Ndee ma kyxe reve
reju xerovai, huy guaxu hae huy jokoa reve. Hae r xee ma nderovai aju Senhor
ixondaro reta vae rery rupi. ... Apy heta vae kuery ikuai vae hae javi oexa r
Senhor jogueraa jepea kyxe py e, huy guaxu py e guive. Mbaeta pendere
opu vae ma Senhor ae. Hae ae r penemboaxapa orepo py, (17.45a, 47) hei
vy ojuka.

Elcana hae moko tayxy rekokue oa

1  Oiko pete ava Ramataim-Zofim guigua, Efraim yvy reia katygua, Elcana
1

hery vae. Hae vae ma Jeroo ray, Jeroo ma Eli ray, Eli ma To ray, To
ma Zufe ray. Efraim regua meme ikuai. 2 Hae vae ma tayxy moko vae. Pete ma

Ana, amboae ma Penina. Penina ma imemby vae, hae r Ana ma imemby vae.
3 Hae vae ava maeta nhav guekoa gui oo r Sil tet katy, omboetea

rupi mbaemo ome agu Senhor ixondaro reta vae pe. Hae py oiko

465
1Samuel1 466

avi sacerdote Eli tay mokove Hofni hae Finias reve. Senhor pegua
sacerdote meme ikuai. 4 Elcana ma Senhor pe mbaemo omboaxa vae

nhav gui mbaemo ome avi r guayxy Penina pe, hae guay hae guajy
kuery hae javi pe.a 5 Hae r guayxy Ana pe ma hetave r ome oayvuve

vy, Senhor nomomemby ukai te. 6 Tayxy mboae omoangeko reia rupi

tema oguereko, Senhor nomomemby ukai ramo. 7 Hae rami ae tema


oiko maeta nhav. Senhor pegua oo katy Ana oo nhav tayxy mboae
omomboriaua rupi tema ijayvu. Hae ramo ojaeo oiny vy ndokarui.
8 Hae rami r ime Elcana aipoei ixupe:

Ana, mbae re tu rejaeo? Mbae re tu nderekarui ri? Mbae re tu


ndepya py ndeporiau reiny? Pete nhiru meme ndepia rgue py xee
ndereve aikoa haeveve e ri tyy? hei.

Ana ojerure vy onhemboayvuague


9Hae
gui Sil py hae kuery okaru hae oyu jave o avi sacerdote Eli.
Hae ma pete tenda py oguapy oiny Senhor pegua oo yta yvry. 10 Hae

vae rire Ana opu vy onhe py ndaevei etea oendu reve ojerure hoamy
Senhor pe, ojaeo vaipa guive. 11 Hae vy onhemboayvu reve aipoei:

Senhor nexondaro reta vae, xapya rei xee nerembiguai ajexavaia


re rema vy xere nemaendua ri ramo, xapya rei xee nerembiguai re
nemaendua vy pete xepiar reme ri ramo ma ndevy ju Senhor
amboaxa r oikoa pukukue re ndevy guar anho oiko agu, hae
petegueve hia ndojayaai r guive kyxe py hei.b
12 Senhor renonde onhemboea py o are ramo Eli oma oiny ijuru

omya re. 13 Mbaeta Ana ma opya py rivei ijayvu. Hembe omy vaeri

ndaijayvui. Hae ramo Eli Okau rai po hei vy 14 aipoei ixupe:


Rakae peve r tu rekau rei reiny? Eyuve eme vinho! hei.


15 Hae rami te Ana ombovai:

Any, xeruvixa! Xee ma kunha xenhe py ajexavai rei vae. Xee


ndayui ri vinho, ne iro vae. Hae rami rgue py Senhor renonde
aju xenhe py ajexavaia rami anhemombeu agu. 16 Hae nunga rupi

xee nerembiguai pe Nhe vai rajy re eme. Mbaeta xeporiaua hae


ajexavaia rima aroayvu ainy a hei.
17 Hae rami r Eli ombovai:

Tereo pori havy. Tove Israel kuery ruete tojapo rejerureague


hei.

a
1.4 Hae kuery reko rami vy Senhor pe tembiu omboaxa vae amongue
regua gui haeve r hae kuery ae hou agu, ngoo pygua kuery hae javi reve
(Deuteronmio12.1718, 16.1317). b1.11 Senhor pe opia omboaxa agu re Ana
ijayvu Nmeros6.121 py oa rami. Hae rami ae avi oiko Sanso (Juzes13.25) hae Paulo
(Atos18.18).
467 1Samuel1,2

18 Hae
r kunha vae ju
Xee nerembiguai taxejou vai eme hei. Hae rami ijayvu ma vy
kunha vae oo ju tape rupi. Okaru jevy rire iporiaua novei hova re.

Samuel ituii rire Nhanderuete peguar omboaxaague


19Hae
gui ko rai ramove hae kuery ovy vy Senhor renonde
omboete okuapy. Hae rami vy ojevypa vy ngoo py ae ova Ram tet py.
Hae gui guayxy Ana reve Elcana joguereko ju. Hae ramo hexe Senhor
imaendua ramo 20 oguerekoi pete kyr vae. Hira ova ramo oikuavi

opiai. Hae vae ma omboery Samuel,


Senhor pe ajerureague ae oiko hei vy.
21 Hae gui ime Elcana ma ngoo pygua kuery hae javi reve

ojeoi Senhor pe mbaemo maeta nhav omea rami ome hae


onhemboayvuague ojapopa agu. 22 Hae r Ana ma ndooi. Hae vy ome

pe aipoei:
Avai nokambuvei jave ma xee araa r aexa uka Senhor pe, hae r
hae py ae oiko agu.
23 Ime Elcana ombovai:

Eiko havy ndevy haevea rami. Eropyta okambu teria ja. Hae rami
vy eiko Senhor ijayvuague ojapopa agu rami hei. Hae ramo tayxy
opyta vy ombotuvixa kyr vae ok re, okambu teria ja.
24 Nokambuvei ma jave mae ma ogueraa. Pete vaka ray mboapy

maet vae reve ogueraa avi, pete ajaka trigo kuikue hae pete vinho
ryru. Hae rami vy Senhor pegua opy oexa uka Sil py, avai vae kyri
ete teri reve. 25 Hae rami vy vaka ray ojuka ukapa ma vy opiai ogueraa

sacerdote Eli oa py. 26 Hae vy ixupe ixy aipoei:


A ma xeruvixa, anhet ete nderekove rupi aura vy aipoae: Xee


ma kunha apy ndereve a vaekue, Senhor renonde anhemboe haamya
py. 27 Senhor pe kovae avai re ae ajerure ramo ojapo ma ajerureague.

28 Hae nunga rupi aru oikoa pukukue re Senhor peguar amboaxa agu,

Senhor pe ajerure rire hei. Hae ramo omboete Senhor hae py.

Ana oporaeiague

2  Hae
rami vy Ana onhemboe vy aipoei:
1

Xepya py arovya Senhor,


xembaraetevea aendu avi Senhor re vy.
Xejuru py ma xerory xerovaigua kuery gui,
ndee xereraa jepea re avya vy.
2 Senhor rami ikya e vae ndoikoi,

ndee ramigua amboae ndoikoi vy.


Ne petevei py ndoikoi itaova ndee Oreruete rami guar.
3 Pemboeteve eme ayvu pejejou por reia rupigua,
1Samuel2 468

pendejuru gui to eme nhemboyvate reia rupigua.


Mbaeta Senhor Nhanderuete anho hiarandua rupi oiko vae.
Jaikoa hae javi re hae oikuaa pota r mbaemo opejaa py rami.
4 Hae rami vy omopmba r imbaraete vae kuery rapa,
hae r ikangykuei vaekue ma omombaraete r.
5 Karuai oendu e vaekue ma a escravo-r onhemoingo uka r
mbojape re rive,
hae r okaruxe reia rupi ikuai vaekue ma ndojexavai reivei ma
r karuai gui.
Naimembyi ae vaekue voi sete kyr vae oguereko,
hae r imemby reta vaekue ma naimbaraetevei ma r.
6 Senhor ae ma tekove peaa hae tekove mea oiko.
Yvykua katy nhomboguejy, hae jogueru jevy kuaa vae.
7 Senhor ma nhomomboriau kuaa, hae nhombovya jevy kuaa vae,
nhomoyvyi kuaa, hae nhomboyvate jevy kuaa vae.
8 Hae omopu r iporiaukuei yvy kui ituiague gui,
ytyaty ikuaia gui omboyvate r iporiaukuei vae,
yvatekueve vae mbyte ju r omboguapy,
ojapo r ipoakapa vae renda ry oguapy agu rami.
Mbaeta Senhor gui vy ae yvy yta itui vae o at,
hae vae ry omo at yvy hae javi.
9 Hae opena r ojeupe guar oikyao vaekue re opyra rupi,
hae r heko vai vae kuery ma omokyrirmba r pyt manoa oa
py.
Mbaeta avakue ma ombaraetea rupi rive ndaipoakai r.
10 Senhor re opua rupi ikuai vae ma omomba r,
hae kuery rovai hyapu r yva gui.
Senhor nhombopaga r yvy apy rupi voi,
hae r ojeupegua huvixa ma omombaraete r,
ombopoaka r guembiporavo hei.
11 Hae gui Elcana ojevy ju Ram py ngoo oa py. Hae r avai ma

sacerdote Eli renonde rupi mbaemo ojapo oikovy Senhor pe.

Eli ray kuery mbaemo vai ojapo jepiague


12 Eli
ray kuery ma nhe vai ray ete ikuai, nomboetei guive Senhor.
13 Mbaeta hae jave ma po rami r sacerdote kuery ojapo heta vae kuery
re. Amongue mbaemo ome nhav ou r pete sacerdote rembiguai
kunumi vae xoo ombojy teria py, opo py kuxa rakua oguereko reve,
14 hae vy omopo r oja ferro guigua py, e vy oja py, oja guaxu py,

e vy hya py mbae, hae gui kuxa rakua py ogueno vae rei sacerdote
kuery ogueraa r ojeupe guar. Hae rami ae tema r ojapo Israel
kuery hae py Sil py oo vae nhav re. 15 Ikyrakue oapy e mbove ma

469 1Samuel2

voi sacerdote rembiguai kunumi vae ou vy aipoei r ava oapy ta vae


pe: Upe vae xoo eme sacerdote kuery pe oexy agu, mbaeta ndepo
gui ndojopyi r xoo jykue, ipyrygua anho, hei r. 16 Hae gui xapya

rei xoo mea ombovai vy Tove ikyrakue ranhe taapy, hae rire ma
rejopyxea rami ejopy, hei ramo ma aipoei r: Any, eme xevy a ma
voi. Hae rami e r aipeapa nhea r, hei r. 17 Hae rami py hae

vae kunumigue opa mbae py ojejavy Senhor renonde, ixupe mbaemo


omemby nombovarei vy.

Samuel kyr jave guare


18 Hae gui Samuel ma kyr reve ma voi mbaemo ojapo oikovy Senhor
renonde, manto sacerdote pegua ipereri vae py onhemonde guive. 19 Ixy

ma maeta nhav ao puku ruxi vae ojapo vy ixupe ogueru r ome


reve, maeta nhav mbaemo omeaty rami ome jave.
20 Hae ramo Eli ogueroayvu por r Elcana hae tayxy. Hae vy aipoei

r:
Tove Senhor tomeve ju kovae kunha piar, Senhor pe opia
omboaxa vaekue rekovia hei. Hae ramo hae kuery ojevy ju r
guekoa katy. 21 Hae r Ana re Senhor opena por ramo oguereko rakae

mboapy avakue hae moko kunha. Hae gui kunumi vae Samuel ma
tujave ovy Senhor renonde.

Guay kuery pe Eli ijayvuague


22 Hae gui Eli tujai ete reve oendu omombeua r Israel kuery hae
javi re tay kuery ojapo vaia, mbaeta nhogueronheno r kunhague oguy
nhemboaty oaty rok rupi ombaeapo vae kuery reve. 23 Hae rami vy

guay kuery pe aipoei:


Mbae re tu hae nunga pejapo? Mbaeta aendu riae tema heta
vae kuery omombeu r pendeko vaia. 24 Hae rami e tavy xeray

kuery, peiko por ea ae tema aendu. Senhor pegua kuery ojejavypa


agu rami pejapo. 25 Xapya rei pete ava oir rovai ri ojejavy ramo

Nhanderuete oikuaa pota r mokove re. Hae r Senhor rovai ri ojejavy


ramo ma mavae r tu oiko hepyar? hei. Hae rami tuu ijayvu te
hae kuery noendu potai, Senhor ojukaxe ae ramo.
26 Hae r kunumi vae Samuel ma tujave hae ijyvateve ovy, Senhor

hae avakue ojou porve tema agu rami oiko.

Eli ro pygua kuery rovai profeta ijayvuague


27Hae gui Eli oa py ou pete ava Nhanderuete remimboe. Hae vy
aipoei ixupe:
Po rami Senhor ijayvu: Neramo ro pygua kuery pe xee ajekuaa
uka vaekue Egito yvy re teri Israel kuery ikuai jave, Fara rekoa py.
1Samuel2,3 470

Anhet e ri tyy? 28 Hae rami vy Israel kuery pav regua mbyte gui

xee aiporavo ae ma sacerdote xejeupe guar, xevygua altar oa py oo


vy heaku por vae oapy agu, hae xerenonde manto sacerdote pegua
py onhemonde reve ikuai agu. Neramo kuery peguar amemba
vaekue mbaemo Israel kuery oapy vaekue hae javi. 29 Mbae re tu

havy pepyrmba rei ri xevy pe mymba hae mbaemo raygue omemby


re, xeayvuague rami vy xevygua oo py omea te? Hae ndee, mbae
re tu xegui remboeteve nderay kuery rive? Mbaeta hae kuery reve
penhemongyra rivepa ma pekuapy xevygua Israel kuery ome vae
iporgueve re. 30 Hae nunga rupi Senhor Israel kuery ruete aipoei:

Anhet xee aipoae vaekue ndero pygua hae neramo ro pygua kuery
rakae r peve guar amoingo agu, hei vaekue. Hae rami te a
Senhor aipoei: Hae nunga tove eme, mbaeta amboete uka r
xemboetea kuery, hae r xerayvua rupi e ikuai vae ma ojou vaia r.
31 Neexa, ova ouvy ndejyva ajaya agu ra, hae neramo jyva voi,

ndero py tujakueve ndoikovei agu rami.c 32 Ndee ae rexa r jexavaia


Nhanderuete pegua opy rupi oiko r. Israel kuery re mbaemo por oikoa
ramive ndero pygua kuery vae regua ma ndoikoi r tuja vae. 33 Xapya

rei neramymino kuery vae regua amongue ava xevygua altar oikoa
gui ndaipeai r vaeri nderexay py amboguepa r nderexa, nenhe
py ndeporiaua rendu vae gui. Hae rami vy neramymino kuery, ndero
pygua kuery hae javi ma kunumi rei teri reve te omanomba r. 34 Hae

gui nderay kuery moko Hofni hae Finias re mbaemo oiko r reikuaa
agu, mbaeta pete ra pyve omano r mokove. 35 Hae gui ma xejeupe

guar amoingo r pete sacerdote ojerovia pyr. Hae vae ma oiko


r xepya re o vae hae javi rami, anhembopyaa rami meme. Hoor
ajapo r o at agu rami, hae oiko riae r xerembiporavo renonde.
36 Hae vae renonde ou r okuapy ndero gui hembyre vaekue hae javi,

guenapy re o r petei hati vae prata guigua ojopy agu rive, hae
pete jururi mbojape. Hae vy aipoei r: Ajerure ndevy, sacerdote
kuery ombaeapoa rupi xee voi xemo agu re, mbojape raykuei hau
vaer ajou agu, hei r okuapy.

Ikry py Senhor Samuel oenoague

3  Kunumi
vae Samuel mbaemo ojapo oikovy Senhor pe, Eli oexaa
1

rupi. Hae vae jave ma Senhor oayvu nombou retai, mbaemo


ndoexa uka riaei guive.
2 Hae gui pete pyt ma sacerdote Eli onheno oupy onhenoaty rupi.

Hexa pytmba rei ma guive vy ndoexavei raii ma. 3 Samuel voi onheno

c
2.31 Ndejyva ajayapa r heia ma tay kuery ojukapa agu re ijayvu vy. Hae rami ae
ojapo (1Samuel4.1118).
471 1Samuel3

ma avi oupy Senhor ayvu ryru oa oo py, Nhanderuete pegua tataendy


o vae nombogueai teri jave.
4 Hae gui ma Senhor oeno kunumi vae:

Samuel, Samuel!
Hae ramo ombovai:
Apy ma a! hei.
5 Hae rami vy onha ovy Eli ituia py. Hae vy aipoei:

Apy ma ha, ndee xereno ramo.


Hae r aipoei:
Any, xee e ri roeno xeray. Tereo ju enheno hei ramo oo ju onheno.
6 Senhor tegue ju oeno:

Samuel! hei.
Hae ramo ovy jevy vy Eli ituia py oo vy aipoei:
Apy ma ha, ndee xereno ramo.
Hae r aipoei:
Any, xee e ri roeno xeray. Tereo enheno ju hei. 7Mbaeta Samuel

ndoikuaai teri Senhor ae ria, ixupe Senhor oayvu nomboui teri ramo.
8 Hae gui mboapykue ma Senhor oeno Samuel. Hae r ovy vy oo ju

Eli-a py. Hae vy aipoei:


Apy ma ha, ndee xereno ramo.
Hae ramo mae ma Eli oikuaa Senhor ae ri kunumi vae oenoa. 9 Hae

rami vy aipoei Samuel pe:


Tereo enheno ju. Hae gui xapya rei nerenoa ju r aipore:
Ndeayvu ke Senhor, xee nerembiguai aendu ainy ndeayvu, re r
hei. Hae ramo Samuel oo ju ngupa py onheno.
10 Hae gui Senhor ou vy hia hae py. Hae rami vy oeno ypyague

rami ae ju oeno:
Samuel, Samuel! hei ramove ombovai:
Ndeayvu ke, mbaeta xee nerembiguai aendu ma ainy hei.
11 Hae gui Senhor aipoei Samuel pe:

Neexa, pete mbae ajapo ta Israel kuery re, hae vae oendu vae rei ijapyxa
nhemba r nhemondyi gui. 12 Mbaeta hae vae ra Eli rovai amoingo r

hoo pygua kuery rekor xeayvuague hae javi. Amboypy vy ma ajapopa r.


13 Mbaeta ixupe aipoae ae ma vaekue hoo pygua kuery ambopaga agu rakae

r peve, hae kuery ojejavya hae voi oikuaa por rire. Tay kuery opa mar rei
ikuai vaeri tuu ndojokoi. 14 Hae nunga rupi aura Eli ro pygua kuery ojejavyague

ndojaoiai ae agu re, mymba e vy mbaemo raygue hae kuery ome te.

Eli pe Samuel oexa vaekue omombeuague


15 Komba
peve Samuel onheno oupy. Hae vy ma oipea Senhor
pegua oo rok. Hae rami te okyje teri Eli pe oexa vaekue omombeu
agu.
1Samuel3,4 472

16 Hae gui Eli oeno Samuel. Hae vy aipoei:


Xeray Samuel!
Ombovai:
Apy ma ha! hei.
17 Hae ramo aipoei:

Mbae hei tu Senhor ijayvu vy? Ajerure renhomi e agu. Tove


Nhanderuete hae oipotaa rami ete tojapo ndevy, xapya rei ijayvuague
hae javi remombeu pormba e r.
18 Hae ramo Samuel omombeupa, mbaeve py ndoikuaa uka ei. Hae

rami r Eli aipoei:


Senhor ae rima rae. Hae oipota vae ae tojapo hei.
19 Hae gui Samuel okakuaave tema ovy. Hexeve Senhor oiko vy

peteve henda py ndoejai ijayvuague oaxa rive agu rami. 20 Hae rami r

Israel kuery hae javi, D guive Berseba peve ikuai vae oikuaapa okuapy
Senhor pegua profeta Samuel oikoa. 21 Sil py Senhor ojekuaa uka ae

tema Samuel pe, oayvu ombou guive.

Israel kuery re filisteu kuery ipoakaague

4  Hae
rami r Samuel ayvu oendupaa Israel kuery ikuaia rupi.
1

Hae gui ma Israel kuery ojeoipa filisteu kuery rovai opu agu.
Hae rami vy Ebenzer tekoa katyi ijaty okuapy. Hae r filisteu kuery
ma Afeca katyi ijaty okuapy. 2 Filisteu kuery ma hyxy pormba okuapy,

Israel kuery reve jogueroa agu ojeoi. Hae gui jogueroa okuapya py
filisteu kuery omoingo axypa Israel kuery. Hae vy nhundy reia rupi
ojuka okuapy quatro mil avakue Israel regua.
3 Hae gui Israel kuery ijaty okuapyague py ojevypa ramo nhomongeta

vaety kuery aipoei:


Mbae re ndau Senhor nhanemoingo axy uka ange filisteu kuery
renonde? Sil tet gui jaru rgue Senhor guexeve guar ojapo vaekue
ryru, nhanembyte ou vy nhanderovaigua kuery po gui nhanderepy agu
hei.
4 Hae ramo heta vae kuery ogueru ruka Senhor ixondaro reta vae

anjo ipepo vae raangaa ikuai vae mbyte o vae ayvu ryru. Nhanderuete
guexeve guar ojapo vaekue ryru oguerua py ma Eli ray kuery mokove
ikuai, Hofni hae Finias.

Hyru oipeaa heravy, hae Hofni hae Finias ojukaa okuapyague


5 Haegui Israel kuery ijaty okuapya py Senhor ayvu ryru oguerua
jave ma hae kuery hae javi onhendu at xapya okuapy. Hae ramo yvy
jave rupi rai oendua.
6 Hae kuery ovya reve ojapukai ata filisteu kuery oendu vy aipoei

okuapy:
473 1Samuel4

Mbaexa tu ovya ete nhendu vae hebreu kuery ijatya py? hei.
Hae vy mae oikuaa Senhor ayvu ryru ijatya py oguerua maa.
7 Hae rami vy filisteu kuery okyjepa aipoei okuapy.

Nhanderuete ramigua kuery ou rae hae kuery ijaty okuapya


py hei. Ndaevei ete nhandevy! Hae nunga oiko vae teri
a peve. 8 Ndaevei ete nhandevy! Mavae tu nhandereraa jepe r

Nhanderuete ramigua kuery ipoakapa vae gui? Mbaeta hae vae


Nhanderuete ramigua kuery ae ma Egito pygua kuery opa margua
mbaeaxy py omoingo axy vaekue tekoa ea re ikuaia py. 9 Filisteu

kuery, penembaraete ke havy! Avakue ipya guaxukueve peiko, hebreu


kuery pegua escravo nhandekuai e agu, hae kuery nhande-escravo
ikuaiague rami e! Avakue ipya guaxukueve nhandekuai reve jajeoi
joe nhapu agu! hei okuapy. 10 Hae rami vy filisteu kuery joe opu

okuapy. Hae vy ombojexavai Israel kuery ramo pete-te onhamba ngoo


katy. Israel kuery regua ikuai axypa, trinta mil avakue yvy rupigua
ojukaa ramo. 11 Oipeaa avi heravy Nhanderuete ayvu ryru. Ojukaa avi

Eli ray mokove, Hofni hae Finias.

Eli omanoague
12 Hae
vae rave pete ava Benjamim regua hyxy okuapya mbyte
gui onha ovy vy ova Sil tet py. Oao xorokue reve ova, yvy oak re
omombo reve. 13 Hae vae ova jave Eli oguapy oiny guenda py, tape

yvry. Oma oiny, Nhanderuete ayvu ryru re ndaevei vy ipya ryryipa


rei guive. Ava vae tet py ova vy omombeupa ma rire tet hae javi rupi
hevovo rei xapya okuapy hax vy.
14 Hax rei vae Eli oendu vy oporandu:

Mbae nunga tevovo tu povae? hei ramo ava vae ojapurave ouvy
reve omombeu Eli pe. 15 Eli ma noventa e oito maeta oguereko hae vae

jave py. Ndoexavei ae ma, oexa agu ndaevevei ae vae vy.


16 Hae gui ava vae aipoei Eli pe:

Xee ma hyxy vae gui a vy angei anha ajuvy kuri vaekue hei.
Eli oporandu:
Xeray, mbae nunga tu oiko rae?
17 Imombeua ombovai:

Filisteu renonde gui Israel kuery onhamba kuri. Nhande kuery


mbyte rupi oiko nhandejukapaa. Nderay mokove, Hofni hae Finias
ojukaa avi. Nhanderuete ayvu ryru voi oipeaa heravy hei.
18 Nhanderuete ayvu ryru omombeu ramove Eli guakykue katy hoa

guenda ok katyi o vae gui. Oajuy omop vy omano vyvoi, tujai ete
hae ipoyi guive vy. Quarenta maet re ma Israel kuery re opena vaekue.
19 Hae gui ma tay Finias rayxy omemby oikuav raii vae oendu

avi omombeu r Nhanderuete ayvu ryru oipea heravyague hae ime ru


1Samuel4,5 474

hae ime omanoague. Hae nunga oendu vy onhea xapya vy kyri vae
oikuavi oiny, omemby raxya oendu vy. 20 Kunha vae omano ta ramo

kunhague ipytyva kuery aipoei okuapy:


Ekyje eme, reikuavi ae ma avai hei.
Hae rami te kunha vae nombovai, hae rami ijayvua re ndojapyxaka
potai. 21 Vaeri opiai omboery Icab,

Israel kuery pegua hexakmba vaekue okanhy rae hei vy. Hae
rami ijayvu Nhanderuete ayvu ryru oipeaa heravyague re, ime ru hae
ime omanoague re guive.d
22 Aipoeive ju:

Israel kuery pegua hexakmba vaekue okanhy rae, Nhanderuete


ayvu ryru oipeaa r.

Dagom pegua opy hyru o jave guare

5  Hae
gui Nhanderuete ayvu ryru ma filisteu kuery ogueraa
1

Ebenzer tekoa gui, hae Asdode tet py oguerova. 2 Hae py ma


Nhanderuete ayvu ryru ogueraa vy Dagom raangaa oa oo py omo,


taangaa yvyiry ae. 3 Hae gui ko ramo ajeivei reve Asdode pygua

kuery ovypa vy oma r Dagom raangaa hoa ma oupy rae, ngova yvy
rami itui Senhor ayvu ryru renonde. Hae ramo ojopy vy hiaague
py ju omopu imoamy. 4 Ko jevy ajeivei reve ovypa ju vy oma r

Dagom raangaa hoa ju oupy rae, ngova yvy rami ae ju itui Senhor
ayvu ryru renonde. Dagom ak hae ipo jovaive ojayaa ma rae inony ok
renda ry. Hete mbytekue rive ma ouve. 5 Hae rami rire Dagom pegua

sacerdote kuery hae ixupegua opy oike vae rei ma hae vae ok renda re
nopyrvei r Asdode tet py, a peve.
6 Hae gui Asdode pygua kuery rovai Senhor opo omo vy omoingo

axy vaipa. Ombojexavai vy omombaeaxypa tuguy rape mbopeupaa py,


hae katyi rupi ikuai vae kuery guive.
7 Hae rami r avakue Asdode pygua hae nunga oexa vy aipoei okuapy:

Ndaevevei nhanderekoa py Israel kuery ruete ayvu ryru opyta


agu. Mbaeta nhandery ma ipo ipoyi ete, nhande kuery ruete Dagom
ry voi hei.
8 Hae rami vy ayvu reraar omondouka guekoa py omboatypa agu

filisteu kuery ruvixa ikuai vae hae javi. Hae vy hae kuery pe aipoei
okuapy:
Mbae ndau jajapo r Israel kuery ruete ayvu ryru re?
Ombovai:
Peraa ju Israel kuery ruete ayvu ryru Gate tet py, hae gui tet
nhav rupi toguerekoa hei ramo Gate tet py ju ogueraa.

4.21 Tery Icab ma Okanhy ma hexak vae ea.


d
475 1Samuel5,6

9Ayvu ryru ogueraa ma rire hae vae tet rovai ju Senhor po o. Hae
ramo ndaeveipa rei okuapy, mbaeta hae vae tet py voi omombaeaxypa
yvygueve hae yvatekueve voi. Hae kuery hae javi re o tuguy rape
mbopeupaar. 10 Hae ramo Ecrom tet py ju ogueraa Nhanderuete ayvu

ryru. Te hae py oguerova r Ecrom pygua kuery ijayvu at reve aipoei:


Nhandea py ju oguerua rae Israel kuery ruete ayvu ryru. Nhande
kuery hae javi ojukapaxe vy rima ogueru hei.
11 Hae rami vy ayvu reraar omondouka vy filisteu kuery ruvixa ikuai

vae omboaty ju agu. Hae vy aipoei:


Peraa uka ju apy gui Israel kuery ruete ayvu ryru, tojevy ju oague
py ae, ore kuery hae javi orejukapa e agu hei. Mbaeta het hae
javi rupi oiko manoa gui okyjepa rei vae, hae py Nhanderuete po
ombojexavai ete ramo. 12 Mbaeta omano e vaekue re voi o tuguy rape

mbopeupaa. Hae ramo hae vae tet pygua kuery ojapukaia onhendu
ovy yva peve.

Filisteu kuery oyvy rovai katy hyru ogueraa ukaague

6  Sete
jaxy re Senhor ayvu ryru o filisteu kuery yvy re. 2 Hae ramo
1

hae kuery oenomba sacerdote hae imbaekuaa vae kuery. Hae vy


aipoei okuapy:
Mbae tu jajapo r Senhor ayvu ryru re? Pemombeu mar rami vy
pa oague katy ae rogueraa uka jevy agu.
3 Hae kuery ombovai:

Hae gui Israel kuery ruete ayvu ryru peraa ukaxe vy peraa uka eme
hyru rive. Hae kuery ruete oa katy peraa uka avi r nhandereko vaia
rekovia peme vae. Hae vy re pekuera, hae peikuaa mbae re pa opo
pendery gui ndoipeai teria hei.
4 Hae ramo oporanduve ju okuapy:

Mbae nunga r tu orereko vaia rekovia rome?


Hae kuery ombovai:
Filisteu kuery yvatekueve mbovy pa ikuaia rami vy peme r pete
nhiru tuguy rape mbopeupaa raangaa hae pete nhiru anguja raangaa
ouro guigua meme, mbaeta tekoaxy pendery hae yvatekueve ikuai vae
ry ou vaekue ma petei regua. 5 Pejapo ke pendekoaxy raangaa hae

anguja raangaa guive Israel kuery ruete pemboete agu, mbaeta anguja
heta ikuai nhandeyvy jave rupi ombovaipa vae. Xapya rei r pendery
gui oipea nho r opo, penderuete ramigua hae pendeyvy hae javi ry
gui guive. 6 Mbaeta mbae re rvy peneak rat Fara hae Egito pygua

kuery hae javi inhak ratague rami? Mbaeta hae vae minha oguereko
axy rire omondoukapa rakae, oeja hae kuery ojeoipa agu. 7 Hae gui

a ma pejapo pete karxa ipyau vae heraar. Pejopy avi moko vaka
tayi vae, canga hexe omomby e teri vae, hae pemo karxa re. Hae
1Samuel6 476

r tayi ma peraa uka vy pemboty uka r hoo py. 8 Hae vy mae ma


Senhor ayvu ryru peupi vy pemo karxa py. Ijyke re hyru mboae o vae
py ma pemo ouro gui mbaemo raangaa pejapo vaekue, pendeko vaia
rekovia peme vae. Hae gui ma tove too. 9 Pexa pota por ke. Xapya

rei Bete-Semes katy tape oo vae rupi ri oo ramo jaikuaa r hae ae


nhanemoingo axyare oikoa. Hae r hae katy e ri oo ramo jaikuaa r
ipo e ae nhanemoingo axyare oikoa, hae xapya-pya py rive nhandere
oiko vae ae hei.

Bete-Semes py hyru ovaague


10 Hae rami ae hae vae avakue ojapo. Hae vy moko vaka tayi vae
ogueraa vy omo karxa re. Hae r tayi ma omboty hoo py. 11 Karxa py

omo Senhor ayvu ryru. Omo avi hyru py anguja raangaa ouro guigua
hae tuguy rape mbopeupaa raangaa guive. 12 Hae gui ma vaka oguata

ojeoivy Bete-Semes katy ma voi. Oguataa rupi hax jogueravy vaeri hae
vae tape rupi ae tema oo, opia e re oiporu kuaa katy ne oiporu kuaa
ea katy. Hakykue rupi ojeoi filisteu yvatekueve, Bete-Semes tet katyi
peve oo.
13 Hae vae jave py ma Bete-Semes pygua kuery trigo omono okuapy

yvyugua rupi. Hae gui oma-ma vy oexa ayvu ryru oguerua oiny r.
Oexa vy ovya pav. 14 Karxa ma Bete-Semes pygua Josu yvy peve

oguerua. Hae py ae opyta pete ita tuvixa vae ituia py. Hae ramo karxa
regua yvyrape ikuai vae omboipa vy omoendy. Tata ojapo vae ry oapy
okuapy vaka, Senhor pe ome vy. 15 Levita kuery ma Senhor ayvu

ryru omboguejy, ijyvry hyru ouro gui ojapo pyre o vae voi. Hae rami
vy ita tuvixa vae ry ju omo. Hae vae rave Bete-Semes pygua avakue
mbaemo ome avi Senhor pe, mymba oapy reve.
16 Hae nunga hae javi pete nhiru filisteu yvatekueve vae oexa ma

vy ojevypa ju Ecrom tet katy hae vae rave. 17 Hae gui tuguy rape

mbopeupaa raangaa ouro guigua filisteu kuery gueko vaia rekovia


Senhor pe ogueru ruka vaekue ma povae: Asdode tet regua pete, hae
Gaza, Gate, Asquelom hae Ecrom tet regua avi. 18 Anguja raangaa ouro

guigua hae rami ae avi filisteu kuery guet mbovy pa ikuaia rami vy
ogueru ruka, mbaeta tet pete nhiru ikuai vae ma yvatekueve pete-
te openaa, ikorapa vae hae hae katyi tekoa ikuai vae guive. Hae gui
ita tuvixa vae hiry Senhor ayvu ryru omoague vae ma a peve oime
Bete-Semes pygua Josu mbaetygue py.

Quiriate-Jearim peve ayvu ryru ogueraa ague


19Bete-Semes pygua avakue ayvu ryrupy katy oma ramo Senhor
omombaeaxypa. Hae kuery regua cinqenta mil e setenta ojuka. Hae
ramo heta vae kuery ojaeopa okuapy hae kuery vae regua Senhor
477 1Samuel6,7

ojuka reta ramo. 20 Hae rami vy Bete-Semes pygua kuery avakue aipoei

okuapy:
Mavae ndau haeve Senhor renonde o agu? Mbaeta
Nhanderuete ma ikya e vae oiko. Mavae kuery rekoa katy ju r jaraa
uka nhanderekoa gui? hei.
21 Hae nunga rupi Quiriate-Jearim pygua kuery pe omondouka ayvu

reraar. Hae vy aipoei:


Filisteu kuery ogueru ruka ju ma Senhor ayvu ryru. Peju havy,
peraa pe kuerya py.

7  Hae ramo Quiriate-Jearim pygua avakue ou vy Senhor ayvu ryru


1

ogueraa Abinadabe ro py, yvy ry. Hae rami vy tay Eleazar omo
Senhor ayvu ryru re opena agu.

Ojeko rerova jevy okuapy agu re Samuel ijayvuague


2 Hae
vae ra guive Senhor ayvu ryru opyta Quiriate-Jearim py.
Mbovy ra re rei e oaxa oiny hae py, vinte maet oaxapa peve. Hae
nunga re Israel kuery hae javi ojaeo okuapy Senhor renonde.
3 Hae rami r Samuel ijayvu Israel ro pygua kuery hae javi pe. Hae vy

aipoei:
Pendepya hae javi py ri Senhor pe pejevy vy peipea havy
penembyte gui Nhanderuete ramigua rive pereko vae, Astarote raangaa
ikuai vae voi. Pereko katu pendepya Senhor peguar, hae ixupe anho
peiko. Hae rami ri ramo pendereraa jepe r filisteu kuery po gui hei.
4 Hae ramo Israel kuery ombyte gui oipea Baal hae Astarote raangaa

oguereko vaekue hae javi, hae Senhor pe anho ju ikuai.

Filisteu kuery ndaipoakaveiague


5 Samuel
aipoeive ju:
Israel kuery hae javi tonhemboaty Mispa py. Hae r xee ma
Senhor pe anhemboe r pendere hei.
6 Hae ramo Mispa py onhemboaty okuapy vy yy ogueno vy Senhor

renonde onho, okaru e re ikuai vy hae vae ra. Hae py aipoei:


Jajejavy Senhor rovai hei okuapy. Israel kuery Mispa py ikuai
vae re ma Samuel ae opena.
7 Mispa py Israel kuery onhemboaty okuapya omombeua r filisteu

kuery oendu vy yvatekueve ikuai vae reve ou Israel kuery rovai. Hae
nunga Israel kuery oendu vy okyjepa rei okuapy filisteu kuery gui. 8 Hae

rami vy Israel kuery aipoei okuapy Samuel pe:


Epytuu eme tavy Senhor Nhanderuete pe orere rejapukaia gui,
filisteu kuery po gui orerepy agu hei.
9 Hae gui Samuel pete vexai okambu teri vae ogueraa vy ojuka, hae

Senhor pe ome oapy reve. Senhor pe Samuel ojapukai Israel kuery


1Samuel7,8 478

re. Hae ramo ombovai. 10 Samuel mymba ome jave py filisteu kuery

ova Israel kuery reve jogueroa agu. Hae rami te hae vae ra Senhor
hyapu opororo rat reve filisteu kuery ry rupi. Hae rami vy omongyjea
py rive oitypa, Israel kuery renonde. 11 Israel regua avakue Mispa gui

ojeoi filisteu kuery rakykue. Hae rami vy oity Bete-Car katyi yvy guy
o vae peve.
12 Hae gui Samuel pete ita ojopy vy omopu Mispa hae Sem

mbyte py. Hae vae omboery Ebenzer. Po vae ma Apy peve Senhor
nhanepytyv heia. 13 Hae rami vy filisteu kuery oitypaa rire ndouvei

Israel kuery yvy re, Samuel oikovea ja hae kuery rovai Senhor po o
r. 14 Hae gui tet ikuai vae re filisteu kuery ipoakaague vae ma Israel

kuery po py ju omboaxapa, Ecrom guive Gate peve. Hae katyi yvy itui
vae voi Israel kuery oipea filisteu kuery po gui. Amorreu kuery voi
ndajogueroavei ranhe Israel kuery reve.
15 Samuel oikovea pukukue re opena Israel kuery re. 16 Maeta nhav

ojeapa r ovy Betel, Gilgal hae Mispa tet rupi. Hae vae tekoa hae javi
rupi oikuaa pota Israel kuery re. 17 Ram tet py ojevy kuerei r, hae

py ae hoo o ramo. Hae py voi Israel kuery re opena, hae pete altar
Senhor peguar ojapo avi hae py.

Nguvixaver re Israel kuery ojerure okuapyague

8  Samuel
tujai ma vy guay kuery ju omo Israel kuery re opena
1

agu. 2 Tay ypy rery ma Joel, hae rire jevygua ma Abias. Hae

kuery ma Berseba py opena. 3 Hae rami te Samuel ray kuery ma nguu


oikoague rami e ikuai. Perta re rive ndaeveive vae vy mbaemo


omea r ojopy r haeve ea rami joguereko agu.
4 Hae ramo Israel regua nhomongeta vaety kuery onhemboaty vy oupa

okuapy Ram py Samuel oa py. 5 Hae vy aipoei okuapy ixupe:


Neexa, ndee ndetujai, hae nderay kuery ma reikoague rami e


ikuai. Hae nunga rupi a ejou pete oreruvixaver orere opena vaer,
yvy regua hae javi oguerekoa rami hei.
6 Hae rami ijayvu r Samuel oendu vy ndojou pori, Ejou

oreruvixaver orere opena vaer, hei ramo. Hae rami vy Samuel


oporandu oiny Senhor pe.
7 Hae gui Senhor aipoei Samuel pe:

Endu pota heta vae kuery ijayvua hae ndevy ojerurea hae javi
re, mbaeta ndee e ndereja, hae r xee anho ndaxepotai hae kuery
re apena agu. 8 Hae kuery Egito yvy gui anomba jave ma voi rire a

peve ikuai tema hae rami. Mbaeta nguuete mboae pe ikuai vy xereja
jepi okuapy. Hae rami ae ju ojapo ndere voi. 9 Hae rami te a ma endu

pota hae kuery ijayvua re. Hae rami avi ndeayvu at r hae kuery pe,
emombeu porve mar rami pa huvixave o vae oguereko ra hei.
479 1Samuel8,9

10 Hae
ramo heta vae kuery nguvixaver re ojerure rire hae kuery pe
Samuel omombeupa Senhor ijayvuague. 11 Hae vy aipoei:

Po rami ma huvixave o vae penderereko r. Hae vae ma penderay


kuery oipea vy omombaeapo r karxa py hae kavaju ry guar, hae
karxa renonde onha vaer. 12 Hae kuery vae regua omo r mil re opena

vaer, hae vy cinqenta vae re mbae. Amboae kuery ma ombaety


rupi r omombaeapo, mbaemo raygue omonoa py. Hae r amboae
kuery ju ma ojapo uka r tembiporu joe opua pyguar, hae vy karxa
reguar. 13 Penderajy kuery voi ogueraa r heaku por vae apoar,

tembiu mbojyar hae mbojape apoar. 14 Ojeupe ae oipea r penembaety


iporvea, uvaty hae oliveira ty gui. Guembiguai kuery pe ju r omboaxa.


15 Mbaemo raygue hae uva pemono vaekue gui ojopy r dzimo ojeupe

ae, ojeupegua opena vae hae guembiguai kuery pe omboaxapa agu.


16 Ogueraa avi r penerembiguai avakue hae kunhague, hae kunumigue

iporve vae, penerymba mburikai kuery voi. Hae vy omombaeapo r


mbaemo ojapo ukaa py. 17 Penerymba vexai kuery gui voi ojopy r dzimo,

hae penemoingo r guembiguair. 18 Hae rami r hae vae ra pejapukai


r Senhor pe penderuvixar peiporavo uka vaekue kuxa. Hae rami te


hae vae ra Senhor noendui r pejapukaia hei.
19 Hae rami Samuel ijayvu r heta vae kuery noendu potai. Hae vy

aipoei okuapy:
Any rima! Roguereko nho r huvixave orere opena vaer,
20 yvy regua kuery hae javi ikuaia rami ore kuery voi orekuai agu.

Oreruvixave ae r opena orere, hae ore kuery renonde r oo joe ropu


agu katy hei okuapy.
21 Hae rami heta vae kuery ijayvua Samuel oendu vy Senhor pe ju

omombeu. 22 Hae ramo Samuel pe Senhor ombovai vy


Endu ke hae kuery ijayvua, hae emo huvixaver te hei.


Hae rami r Israel kuery pe ju Samuel aipoei:
Pejevy ju pete-te penderekoa katy.

Mburikai kanhygue reka vy Saul oo vy Samuel reve joexaague

9  Pete
ava oiko oguerekopa vae Benjamim regua Quis hery vae.
1

Hae vae ma Abiel ray, Abiel ma Zeror ray, Zeror ma Becorate ray,
Becorate ma Afia ray. 2 Hae vae ma pete guay oguereko Saul hery vae.

Hae vae kunumi ma iporve vae. Israel kuery regua ndaipoi ixugui
iporve vae. Heta vae kuery hae javi gui ipukuve vae, joaxiy gui oaxa
reive vae.
3 Hae gui Saul ru Quis rymba kuery mburika okanhymba. Hae ramo

guay Saul pe Quis aipoei:


Eraa pete kunumi vae nderupive guar. Peiko katu, hae tapeo
mburikai peka vy hei. 4 Hae ramo oo vy oaxa jogueravy Efraim yvy reia

1Samuel9 480

hae Salisa yvy rupi te ndojoui. Hae vae rire Saalim yvy katy ju oo vaeri
hae py voi ndaipoi avi. Benjamim yvy rupi ju oaxa te ndojoui ae tema.
5 Hae gui ma Zufe yvy re hae kuery ova ramo Saul aipoei kunumi

hupive oo vae pe:


Eju, jajevy ju. Ndaevei xeru guymba kuery mburikai re iporiaua gui
nhandere ju iporiauve agu.
6 Kunumi vae ombovai:

Hae rami avi kovae tet py oiko pete ava Nhanderuete remimboe
omboetevepy. Hae vae ijayvua ma oiko re. Jaa mbae hae py. Xapya
rei hae oexa uka r tape jaa agu hei.
7 Hae ramo Saul aipoeive ju kunumi vae pe:

Hae rami avi hae vae oa py jaa vy mbae nunga tavy jaraa r
ixupe? Mbaeta nhandevoko py mbojape jareko vaekue opa ma. Ndaipoi
teve ava Nhanderuete remimboe pe nhame vaer. Mbae tu jareko?
8 Kunumi vae ombovai Saul pe:

Apy ko arekove teri pete hati kyri vae prata guigua. Hae vae ae
r ame ava Nhanderuete remimboe pe, nhandevy tape oexa uka agu
hei. 9 (Ymave rupi Israel yvy re ma Nhanderuete pe oporandu uka vy

oo vae Peju, jajeoi imbaekuaa vae oa py, hei r. A Profeta jaea


vae pe ma yma rupi Imbaekuaa vae ea rakae.)
10 Hae gui Saul aipoei kunumi vae pe:

Aiporea ma haeve vae. Eju havy, jaa. Hae rami vy oo tema tet
Nhanderuete remimboe oa katy.
11 Tet py ova raii ma vy ovaex kunhatague yy re o okuapy vae.

Hae vy oporandu hae kuery pe:


Apy ndau o r ri imbaekuaa vae?
12 Hae kuery ombovai:

O rima. Ma, peove ma penerenonde. Pejapuravei ke, mbaeta


ange ou kuri tet py. Mbaeta apygua kuery oo r kuri yvy re
Nhanderuete pe mbaemo ome agu. 13 Tet py peva vyve pejou r,

yvy katy okaru agu oo e mbovei. Mbaeta apygua kuery ndokarui


r hae ova ea ja, mbaemo ome vaer oguereko vae ogueroayvu
por ranhe ea ja. Hae vae rire mae ma oeno uka pyre kuery okaru r
okuapy. Tapeo havy ai ma voi pejou agu hei.
14 Hae ramo tet katy oo. Ova ramove Samuel ae o ouvy yvy katy

oo agu. Hae rami vy nhovaex okuapy.


15 Pete ra teri Saul ova agu oata jave Senhor oikuaa uka ma voi

Samuel pe. Hae vy aipoei: 16 Ko r kovae hora ndea py ambou r


pete ava Benjamim yvy guigua. Hae vae ma azeite reikyty reve remo
r xevygua Israel kuery ruvixar. Hae ma ogueraa jepe r xevygua
kuery filisteu kuery po gui. Mbaeta xee aendu xevygua kuery ojerure r,
hae kuery ojapukaia xea peve onhendu ramo, hei vaekue.
481 1Samuel9,10

17Hae gui ma Samuel oexa Saul ramove Senhor aipoei ixupe:


Pee ma ava aipoaeague. Evoko vae ae ma opena r xevygua kuery
re hei.
18 Ok py Saul Samuel re onhemboja vy aipoei:

Ajerure ndevy, rexa uka agu mamo pa imbaekuaa vae ro oa.


19 Samuel ombovai vy aipoei Saul pe:

Xee ae ma imbaekuaa vae. Tereo xerenonde yvy katy. Kovae


ra ma jakaru r xereve. Ko r ajeivekue ma romondouka ju r, hae
amombeupa r ndepya re o vae hae javi. 20 Ndepya vai eme guive

mboapy ra re mburikai okanhy vaekue re, mbaeta ojoua ma. Mavae


peguar tu o ovareve vae Israel hae javi re, ndevy e vy, hae nderu ro
pygua kuery hae javi pe e teve? hei.
21 Hae ramo Saul ombovai:

Hae rami avi xee ma Benjamim regua Israel kuery ikuai vae gui
yvyve vae, xero pygua kuery voi Benjamim regua gui oreyvyve vae
orekuai. Mbae re tu havy hae rami ndeayvu? hei.
22 Hae gui Samuel ogueraa Saul hae hexevegua kunumi vae, hae vy

ogueroike opy mboaei okaruaty py. Hae kuery pe ome henda iporve
vae oeno uka vaekue mbyte py, trinta rivyvyi ikuaia py. 23 Tembiu

mbojya pe Samuel aipoei:


Eru ke ndevy tembiu ame vaekue, Emo por ndea py, haeague.
24 Hae ramo tembiu mbojya ma xoo ugue hexegua hae javi reve

ogueru vy Saul renonde omo. Samuel aipoei:


Neexa, upe vae ma amo por vaekue. Ejopy ke, heu, mbaeta ndevy
pe ae amo por kovae hora guar, Peno ukapa apygua kuery, hae
vaekue guive hei. Hae ramo Samuel reve Saul okaru hae vae ra.
25 Hae gui yvy gui oguejy jogueruvy vy tet re ju ova rire Samuel

ijayvu oiny Saul reve ngoo ry. 26 Komba rai jave ko mbija o jekuaa

ouvy ramove Samuel ovy vy onhenduka Saul hoo ry okea py.e Hae vy
aipoei:
Evy ke. Xee aa r ndereve romondouka agu hei ramo Saul ovy
vy jogueraa mokove, Samuel reve.
27 Tet apy katy hae kuery oguejy jogueravy jave Samuel aipoei Saul pe:

Aipore kunumi vae pe nhanerenonde oo agu re. Hae r ndee ma


hae oo rire earvei ke, ndevy amombeu agu Nhanderuete ijayvuague.

Israel kuery ruvixar Saul re Samuel azeite onhoague

10  Hae
gui pete ryru azeite Samuel ogueno vy onho Saul ak re.
1

Oayvu vy aipoei:

e
9.26 Hae kuery ro aoia ma pyra rami ae ijoja rei vae hiny, hiry hae kuery oke, e vy
mbaemo ojapo agu haeve vae.
1Samuel10 482

Senhor ae ndere onho uka azeite ojeupegua Israel kuery ruvixa


reiko agu. 2 Hae gui xea gui kurive reo vy rexa r moko avakue Raquel

ojatyaague katyi, Benjamim yvy re Zelza py. Hae vae kuery aipoei r
ndevy: Ojoua ju ma mburikai peka peikovy vae. Hae gui a ma nderu
mburikai re ndaipya vaivei ma, pendere ju iporiau oikovy. Hae rami vy
ojeupe ae Mbae r tu ajapo xeray ajou agu? hei. 3 Hae gui peovei vy

peva r Tabor katyi yvyra carvalho hia vae py. Hae py penerovaex r
jogueruvy mboapy avakue Betel py Nhanderuete omboete vy ojeoi vae.
Pete ma omondyi r heravy mboapy kavara. Amboae ma mboapy mbojape
he vae r ogueraa. Hae r amboae ju ma pete ryru ipire guigua py r
ogueraa vinho. 4 Hae kuery ma ndevy oxarura ma vy ndevy ome r moko

mbojape. Hae vae ma rejopy r ipo gui. 5 Hae gui peove r Gibe-Eloim

katy. Hae py ma o filisteu regua xondaro kuery ijaty okuapya. Tet py peva
ma vy peovaex r profeta kuery yvy katy gui ou vae. Hae kuery renonde
ou r okuapy mbaraka revegua, angua pu, mimby hae mbaepu ix reta
vae revegua. Ayvu omombeu reve r ou. 6 Hae gui ndere voi Senhor Nhe

o r. Hae ramo ayvu remombeu avi r hae kuery reve, amboae ava rami
nemoingo ramo. 7 Hae nunga ndere oiko ramo ejapo reipota vae hae py,

mbaeta ndereve Nhanderuete oiko ramo. 8 Hae gui ndee ranhe xegui reo r

Gilgal py. Neexa, xee voi aa avi r rea py, mymba aapy reve ame agu,
pete rami ikuai agu regua voi. Sete ra re xerar r ndea py aju peve. Hae
ramo ma ndevy amombeu por r rejapo vaer hei.

Profeta kuery mbyte Saul oikoague


9Saul
oo ta vy Samuel-a katy ojere oxarura agu. Hae ramove
Nhanderuete oguerova ipya. Hae gui hae vae rave hae nunga hae
javi oiko ikuaa ukaar. 10 Hae gui Gibe py hae kuery ova jogueravy

ramo profeta kuery o ouvy ovaex agu. Saul re Nhanderuete Nhe


onhemonde ramo hae voi ayvu omombeu avi hae kuery mbyte.
11 Yma guive oexa vaety kuery hae javi ma profeta kuery mbyte ayvu

omombeu avi r oexa vy pete-te aipoei okuapy joupe-upe:


Mbae nunga tu oiko Quis ray re? Saul voi ndau profeta kuery
regua avi oiko?
12 Hae r pete ava ombovai:

Hae rami avi mavae havy amboae kuery ru? hei. Hae nunga
rupi aipoea vaety: Saul voi ndau profeta kuery regua avi oiko? 13 Saul

ayvu omombeupa ma rire yvy katy ju oo.


14 Hae gui Saul tuty oporandu ixupe, hexevegua kunumi vae pe guive:

Mar katy tu peo rae?


Ombovai:
Mburikai reka vy roo te ndorojou reguai vy roove ju Samuel oa
py hei.
483 1Samuel10,11

15 Haeramo Saul tuty aipoei:


Ajerure ndevy, emombeu ke xevy mbae hei tu Samuel pendevy?
16 Saul ombovai otuty pe:

Orevy omombeu mburikai ojoua jevyague rive hei. Nomombeu


por potai huvixa o agu re Samuel ijayvuague.

Saul huvixar oague


17Hae gui Mispa py Samuel o teria py omboatypa Senhor pegua
kuery. 18 Hae vy aipoei Israel kuery pe:

Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Xee ma Israel kuery anomba
vaekue Egito yvy gui. Egito pygua kuery po gui araa jepe, huvixa ikuai vae
imbojexavaia gui guive. 19 Hae rami te a ma pejapa Penderuete mbaemo vai

py pejexavaia gui pendereraa jepe vaekue. Hae vy aipopeje: Any! Emo pete
huvixave orere opena vaer, peje. Hae gui a Senhor renonde pendekuai,
penderegua ikuai vae hae javi, hae mil jevy-jevy pendekuai vae reve hei.
20 Hae javi regua Samuel omboatypa rire xortea py Benjamim regua

oiporavoa oikuaa ukaa. 21 Hae gui Benjamim regua kuery pete-te ro pygua

ikuai vae oguerupa r oikuaa ukaa vae ma Matri ro pygua kuery. Hae vae
kuery gui ju Quis ray Saul oikuaa ukaa. Hae rami te oeka vy ndojouai.
22 Hae ramo Senhor pe ju oporandu Saul pa ou raea re. Hae ramo

Senhor ombovai vy
Upe py ae ma o, mbae rei-rei mbyte py onhemi oiny hei. 23 Hae

ramo onha ojeoivy vy ogueru hae gui. Hae ramo heta vae kuery mbyte
hiaa py pav gui ipukuve hoamy joaxiy gui oaxa reive vae.
24 Hae gui Samuel aipoei heta vae kuery pe:

Pexa ma pa Senhor oiporavo vaekue? Nhande kuery vae regua


amboae ndoikoi ae hae ramigua etei hei ramo heta vae kuery hae
javi ojapukai at reve
Toikove riae nhanderuvixa! hei okuapy.
25 Heta vae kuery pe Samuel omombeu porve huvixa ikuai vae

joguereko agu. Hae nunga pete kuaxia re ombopara vy omo por


Senhor renonde. Hae rami vy Samuel omondoukapa heta vae kuery
pete-te hoo katy. 26 Saul voi oo avi ngoo katy Gibe py. Hupive heta

ojeoi avi avakue ipya Nhanderuete oguerovaague vae kuery.


27 Hae r nhe vai ray kuery ma aipoei okuapy:

Mbaexa r hae vae ava nhandereraa jepe? hei. Hae rami vy


ombojaru rei okuapy, mbaeve ndoguerui guive ixupe ome vaer. Hae
rami te Saul ma oendu rive.

Amom pygua kuery re Saul ipoakaague

11  Haegui Amom pygua Nas opu ovy vy ojoko Jabes-Gileade


1

tet. Hae ramo Nas pe Jabes pygua avakue aipoei okuapy:


1Samuel11 484

Ejapo ke orerereko por agu regua, hae ramo ndevy pe orekuai r


hei.
2 Hae rami te Amom pygua Nas ombovai:

Ajapo r ri te penderexa peiporu kuaa regua re amombupa avi r


hei Israel kuery hae javi omoxmbaxe vy.
3 Hae ramo Jabes pygua nhomongeta vaety kuery aipoei:

Hae rami r ma ear ranhe sete ra ayvu mombeuar romondouka


agu Israel hae javi rupi. Hae gui xapya rei orerepyar ndaipoai ramo
ma rojejopy ukapa r ndevy hei okuapy.
4 Hae gui Saul rekoa Gibe py ayvu mombeua kuery ova vy hae

pygua kuery pe omombeu oiko vaekue. Hae ramo hae kuery ojaeo at
okuapy.
5 Hae jave py ma Saul nhundy rupi vaka kuery re openaa gui ojevy vy

oporandu:
Mbae tu hae kuery oguereko hae rami ete ojaeo okuapy agu?
hei ramo ixupe omombeu Jabes pygua avakue ijayvuague. 6 Hae rami

ijayvu r Saul oendu ramo hexe o Nhanderuete Nhe. Hae ramo oendu
ipoxy raxaa.
7 Hae rami vy moko toro ojuka hae omboipa vy ogueraa uka Israel

yvy regua hae javi pe. Ayvu mombeua kuery heraa vae pe aipoei uka:
Saul hae Samuel oipotaa rami amongue ndaikuai ramo nami ae r
ojapoa hymba toro re hei uka.
Hae ramo heta vae kuery Senhor gui okyjea oendu vy pete ava
rami oupa. 8 Bezeque py ovaa py oipapaa r Israel kuery vae regua ma

trezentos mil, hae gui Jud guigua ma trinta mil avakue ju ikuai. 9 Ayvu

mombeua kuery ou vaekue pe hae kuery aipoei:


Po rami r aipopeje Jabes-Gileade pygua kuery pe: Ko r kuaray
ojopei ramove penderepya r, peje. Hae ramo ayvu mombeua kuery
oo vy omombeu okuapy Jabes pygua kuery pe.
Hae rami r hae kuery ovyapa vy 10 Amom pygua kuery pe ju aipoei:

Ko r rojejopy ukapa r pendevy. Hae ramo ma peipotaa rami


oreapo te haeve hei okuapy.
11 Hae gui ko jevy Saul ombojao ngupivegua kuery mboapy henda

py. Hae ramo ajeivei reve hae kuery Amom pygua kuery ikuaia mbyte
oo vy ojukapa raii, kuaray akuve peve. Okuave vae joa rupi e-e onha
vy ndopytai peteve ma joa py.

Huvixar Saul o ete agu re ijayvu okuapyague


12 Haegui heta vae kuery aipoei Samuel pe:
Mavae kuery tu nhandere Saul opena agu ndoipotai vaekue? Peru
apy, rojukapa agu.
13 Hae r Saul ombovai:

485 1Samuel11,12

Kovae ra ma mavaeve nomanoi r, mbaeta ange Senhor ogueraa


jepepa Israel kuery hei.
14 Heta vae kuery pe Samuel ju aipoei:

Peju, jajeoi Gilgal py nhamo atve agu huvixar o agu regua


hei. 15 Hae ramo hae kuery hae javi Gilgal py oo vy Senhor renonde

ijayvu okuapy nguvixar Saul o ete agu re. Henonde ogueru avi okuapy
pete rami ikuai agu regua Senhor pe ome vaer. Saul voi ovya
vaipa hae py Israel regua kuery hae javi reve.

Samuel opa vy ijayvu heravyague

12  Hae
gui Samuel aipoei Israel kuery hae javi pe:
1

Neexa, pendeayvua aendu vy ajapopa vaekue pejerurea.


Hae vy amo penderuvixaver. 2 A ma pereko ma huvixa penerenonde

oiko vaer. Hae gui xee ma xetujai ma, xea ximba ma guive. Xeray
kuery ikuai avi apy pendekuaia py. Xee ae penerenonde aiko vaekue,
xekunumi guive a peve. 3 Hae gui apy ma ha Senhor renonde, hae

penderuvixar omo vaekue renonde. Pemombeu havy xapya rei xerovai


mbaemo pereko ri vy. Mavae rymba toro tu aipea rakae? Mavae gui
tu mburikai aipea rakae? Mavae tu akore rakae? Mavae tu areko axy
rakae? Mavae po gui tu perta ajopy rakae haevea rami e aikuaa pota
agu? Hae nungakue ajopy vae rire amemba ju rgue hei.
4 Hae ramo heta vae kuery ombovai:

Any rima, mbaeve py ndee ndorekorei, norembojexavai, ne


mbaeve nderejopyi orepo gui hei.
5 Hae r hae aipoei:

Kovae ra Senhor ae o pendeayvuague renduar, hae


penderuvixar omo vaekue voi o omombeu agu xepo py mbaeve
ndapejouia.
Hae r heta vae kuery ombovai vy
Nhanderuete o ri oreayvuague renduar hei okuapy.
6 Hae ramo Samuel aipoei heta vae kuery pe:

Senhor ae pendeayvu renduar o. Hae ae Moiss hae Aro


oiporavo vaekue Egito yvy gui penderu kuery ogueno agu. 7 Hae gui

a ma apy pendekuai vae xee romomaenduapa r Senhor renonde,


mbaemo por pendevy hae penderu kuery pe ojapoague re. 8 Mbaeta

Jac kuery Egito yvy py ovamba rakae. Hae vae rire penderu kuery
Senhor pe ojapukai okuapy ramo ombou Moiss hae Aro. Hae rami vy
Egito yvy gui oguenomba vy ojapo apy ju hekoa agu rami. 9 Hae rami

te hae kuery hexaraipa Senhor Nguuete gui. Hae ramo omboaxapa


Hazor pygua xondaro kuery ruvixa Ssera vae po py, filisteu kuery po
py, hae gui Moabe pygua huvixa po py ju. Hae ramo hae kuery reve
jogueroa.
1Samuel12 486

10 Hae gui ma Senhor pe ju ojapukai vy aipoei okuapy: Rojejavy,


mbaeta Senhor roeja vy Baal hae Astarote raangaa pe rive orekuai
vaekue. Hae rami te a orereraa jepe jevy ke orerovaigua kuery po gui.
Hae ramo ndevy ae ju r orekuai, hei vaekue. 11 Hae rami r Senhor

ombou Jerubaal, Baraque, Jeft hae gui xee Samuel ju, penderovaigua
kuery penembojere rei vae po gui pendereraa jepe uka vy. Hae vae rire
pendekuai pormba vaekue.
12 Hae rami te penderovai Amom kuery ruvixa Nas ou r pexa

vy aipopeje xevy: Ndaevei! Tove to oreruvixaver, peje, Senhor


Penderuete ae penderuvixave o ae vaeri. 13 Hae gui a, pee ma hia

penderuvixaver pejou uka vaekue, pejerureague. Ma, Senhor


penderuvixaver omo vaekue hia. 14 Hae gui xapya rei Senhor

renonde pejererokyjea rupi vy ixupe pendekuai, hae penhe rendu,


hae ojapo uka vae rovai napepui, hae rami rgue py pe hae
penderuvixave pendere opena vae reve Senhor penderuete pe ete ri
peiko ramo ma haeve r pendevy. 15 Hae rami avi xapya rei Senhor

ayvu re ndapejapyxakai vy ojapo uka vae ndapejapoi ri ramo ma


Senhor oupi r opo penderovai, peneramo kuery rovai oupiague rami
avi. 16 Hae gui a voi apy penea vae pexa r mbaemo por Senhor

penerenonde ojapo vae. 17 A e teve trigo monoa ra? Hae rami te


a ajerure r Senhor pe. Hae r ombou r yapu oky reve. Hae nunga
pexa vy peikuaa r Senhor renonde pejejavy vaipa eteague, mbaeta
pejerure penderuvixaver omo agu re hei.
18 Hae rami vy Senhor pe Samuel ojerure ramo hae vae rave

Senhor ombou yapu oky reve. Hae ramo ojererokyje okuapy Senhor
renonde, Samuel guive omboete pav.
19 Hae gui hae kuery hae javi aipoei Samuel pe:

Ejerure ke Senhor nderuete pe ore nerembiguai kuery romanomba


e agu re. Mbaeta rojejavyague hae javi romboetave ma heravy
oreruvixaver re rojerurea py.
20 Samuel ombovai:

Pekyje eme. Hae rami pejapoa py pejejavy ete ri. Hae rami te
pejepea eme Senhor pe pendekuaia gui. Hae rami rgue py pendepya
hae javi py pendekuai Senhor pe. 21 Pejepea eme mbaemo raangaa

pe rive pendekuai agu, hae nunga mbaever ndovarei, ne pendereraa


jepear e, mbaemo raangaa rive ae vy. 22 Hae rami te Senhor guery

tuvixa vae omboete ukaa rupi vy noipytyv ei r ojeupegua kuery,


ojeupe guar Senhor pendereru rire.
23 Hae gui xee ma ndajejavyi re Senhor pe, pe kuery re ajerure

ea py rive. Hae rami rgue py xee romboe tema r tape por hiyvi
vae re. 24 Hae nunga rupi Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai,

ixupe anho peiko pendepya hae javi py. Mbaeta pexa ae mbaemo por
487 1Samuel12,13

pendevy ojapo vaekue tuvixa ete vae. 25 Hae rami te xapya rei pejejavya

rupi tema pendekuai vy pekanhy re, pe kuery, hae penderuvixave voi.

Israel hae filisteu kuery reve joe opu agu rami ikuaiague

13  Pete
maet ma Israel kuery re Saul opena rire moko maeta
1

py 2 ojeupe oiporavo trs mil avakue Israel regua. Hae kuery vae

regua ma dois mil ikuai Saul reve Micms py, Betel yvy reia re, hae r
amboae mil avakue ma tay Jnatas reve ikuai Benjamim regua Gibe py.
Heta vae kuery rembyrekue ma omondoukapa ju pete-te hoo katy.
3 Hae gui Jnatas kuery ojukapa raii filisteu kuery Gibe py ikuai

vae. Hae nunga filisteu kuery oendupa vy ivai ramo Saul omonhe
uka mimby guaxu oyvy hae javi rupi, Hebreu kuery toendupa hei vy.
4 Hae rami py Israel kuery hae javi oendu okuapy Saul kuery filisteu

ikuai vae ojukapa raii ramo filisteu kuery Israel kuery pe ivai okuapya.
Hae ramo Saul oeno ukapa heta vae kuery Gilgal py oa py.
5 Filisteu kuery voi onomba okuapy Israel kuery reve jogueroa agu.

Hae kuery vae regua ma trinta mil karxa, seis mil kavaju rygua kuery
hae gui amboae kuery ju ita kui ye rembe re ikuai vae rami heta vae.
Hae vy ojeoi vy ijaty okuapy Micms py, Bete-ven regua kuaray oua
katy. 6 Hae gui avakue Israel regua omo vaia r oexa okuapy heta vae

kuery ndaekorvei rei. Hae rami vy onhemi okuapy itakua ikuai vae
rupi, yvykua, itaova yvateve vae pa, yvyra rupa hae yy o atyr ojoo
pyre rupi. 7 Hebreu kuery vae regua amongue ma Jordo yak oaxa

ojeoivy Gade hae Gileade yvy katy oo agu. Hae r heta vae kuery
Gilgal py Saul reve ae opyta vaekue ma okyjea anho oendu okuapy.

Saul mymba kuery ome ramo ixupe Samuel ijayvu eteague


8 Hae
gui Saul ma sete ra re oar Samuel ijayvuague rami vy.f Vaeri
Gilgal py Samuel ndoui ramo heta vae kuery omboypy hae gui joa katy
e-e ojeoi agu. 9 Hae ramo Saul aipoei:

Peru havy xevy mymba aapy reve ame vaer, hae pete rami
nhandekuai agu regua guive hei. Hae rami vy mymba ome oapy
reve.
10 Oapy reve omembai ramove Samuel ova ouvy. Hae r Saul o ovy

ovaex vy oipopyy agu.


11 Samuel oporandu:

Mbae tu rejapo?
Saul ombovai:
Heta vae kuery apy gui joa katy e-e ojeoi ta, hae ndee reju
rgue ra py nderejui, hae gui filisteu kuery Micms py onomba ma

f
13.8 Samuel ijayvu ma voi vaekue Gilgal py sete ra re Saul oar agu (1Samuel10.8).
1Samuel13,14 488

avi. Hae nunga aexa vy 12 aipoae xejeupe ae: A ma xerovai filisteu


kuery ou ma r Gilgal py, Senhor pe ajerure e re. Hae rami vy a vai


ma vy mymba kuery ame kuri aapy reve hei.
13 Hae rami r Samuel aipoei Saul pe:

Nearandua rupi e reiko rae Senhor nderuete ojapo uka vaekue


e rejapo vy. Hae rami e vae rire Senhor ojapo ma rgue rakae r
peve Israel kuery re repena agu rami. 14 Hae rami te a gui ma repenaa

no riaei r. Senhor ojeupe guar ojou ae ma pete ava oguerovya vae.


Hae vae ma omo r ojeupegua kuery ruvixar, Senhor ojapo uka
vaekue ndee nderejapoi rire hei. 15 Hae vy Samuel opu vy Gilgal gui

oo Benjamim regua Gibe katy. Hae rireive Saul oipapa heta vae kuery
hexeve opyta vae, seiscentos avakue ikuai.
16 Hae gui Saul, tay Jnatas hae heta vae kuery hexeve opyta vaekue

ma Benjamim regua Geba py ikuai. Hae r filisteu kuery ma Micms py


ijaty okuapy. 17 Filisteu kuery rekoa gui ma mboapy henda katy ojeoi

mbaemo re imonda agu. Hae kuery regua pete aty ma tape Ofra via
rupi ojeoi Sual yvy katy. 18 Amboae kuery ma ojeoi tape Bete-Horom via

rupi. Hae r mboapya ma tape kavaju rygua ooaty rupi ojeoi Zeboim
yvyugua rupi, tekoa ea katy.
19 Hae gui Israel yvy hae javi re peteve ndoikoi ferro moatyra,

filisteu kuery Hebreu kuery ojapo e agu kyxe, ne huy rakua hei
rire. 20 Hae nunga rupi Israel hae javi ojeoi r filisteu kuery rekoa py

oambee uka agu yvy karaa, enxada, haxa hae foice. 21 Filisteu kuery

ma Israel kuery gui moko hati vae repy re r oambee yvy karaa hae
enxada, hae gui haxa hae foice oambee agu ma pete repy r ojopy.
22 Hae nunga rupi jogueroaa ra ma Saul hae Jnatas reve ikuai vae po

py ne kyxe, ne huy rakua ma voi ndoguerekoi. Hae nunga oguereko


vae ma Saul hae tay Jnatas anhoi. 23 Hae jave py filisteu regua

xondaro kuery o ojeoivy Micms tape rugua katy.

Filisteu kuery re Jnatas ipoakaague

14  Hae
gui pete ra Saul ray Jnatas aipoei huy jokoa reraa
1

kunumi vae pe:


Eju, jaa filisteu kuery yvy ugua rovai re ijaty vae katy hei.
Nguu pe oikuaa uka e re oo. 2 Hae jave py Saul ma Gibe apy katy oiko

Migrom py romy hia vae yvypy py. Hexeve ikuai vae ma seiscentos
avakue. 3 Hae py oiko avi sacerdote Aas, manto sacerdote pegua py

onhemonde vae. Hae vae ma Icab ryvy Aitube ray, Icab ma Finias
ray, Finias ma Eli ray. Eli ma sacerdote Senhor pegua Sil py oiko
vaekue. Saul reve ikuai vae ndoikuaai okuapy Jnatas ooague. 4 Hae gui

Jnatas ma onhembopya tape rugua oaxa agu filisteu kuery ijatya katy.
Kyv rupi hia pete itaova, hae r hovai re ma amboae hia. Pete rery
489 1Samuel14

ma Bozez, amboae ma Sen. 5 Pete ma kuaray apuaia katy hia Micms


katy, hae r amboae ma kuaray puku-a katy hia Geba katy.


6 Hae gui huy jokoa reraa pe Jnatas aipoei:

Eju, jaa opire omboi uka e vaekue ijatya katy. Xapya rei Senhor
nhanepytyv r, mbaeta ixupe ma ndaxyi jogueraa jepe agu heta vae
rupi e vy mboapyi vae rupi te hei.
7 Hae ramo huy jokoa reraa ombovai:

Ejapo tema ndepya re o vae hae javi. Apy ma xee aiko avi
ndereve, ajapo r ndee reipota vae.
8 Hae ramo Jnatas aipoei:

Jaa havy hae vae avakue ikuaia katy. Hae kuery pe jajexa uka r.
9 Xapya rei nhandevy Pepyta pea py rova peve hei ramo ma japyta

r nhaneaa py ae, ndajaai r hae kuerya katy. 10 Hae r xapya rei


Peju orea katy hei ramo ma nhava r javy hae katy, mbaeta Senhor
omboaxapa r nhandepo py. Hae rami ma jaikuaa r hei.
11 Hae gui filisteu kuery ijaty vae pe mokove ojexa uka ramo joupe-

upe aipoei:
Pee ma hebreu kuery o jogueruvy itakua py onhemiague gui
hei okuapy.
12 Hae rami vy Jnatas hae huy jokoa reraa ojexa uka r filisteu kuery

ijaty vae ombovai vy aipoei:


Peju orea katy, hae ore rombopaga r hei.
Hae ramo huy jokoa reraa pe Jnatas aipoei:
Eju einy xerakykuei rupi, mbaeta Senhor omboaxapa ma Israel
kuery po py hei.
13 Hae rami vy Jnatas oponhy reve ojeupi ovy. Hakykuei rupi ma

huy jokoa reraa ou avi oiny. Jnatas guenonde rupi oitypa filisteu kuery.
Hakykue rupi ma huy jokoa reraa voi jojuka ovy. 14 Hae rami jypy

Jnatas hae huy jokoa reraa reve jojuka vinte avakue meio litro yvy
py rivei. 15 Hae ramo filisteu kuery ijatya py oiko nhemondyi tuvixa

vae, nhundy rupi hae kuery ikuaia hae javi rupi guive. Ijaty vae hae
imonda agu ojeoi vaekue voi oryryipa okuapy. Yvy voi oryryi, ngyje
Nhanderuete guigua oiko r.
16 Hae gui Benjamim regua Gibe py Saul pegua hara kuery oma

vy oexa r filisteu kuery heta vaekue oamba rae, joa katy e-e onha
ojeoivy. 17 Hae ramo Saul aipoei hexeve ikuai vae pe:

Neexa, peipapa xerevegua kuery, mavae pa nhandea gui oo raea


peikuaa agu hei ramo oipapa vy oikuaa Jnatas hae py noa, ne
huy jokoa reraa vae voi.
18 Saul aipoei Aas pe:

Eru apy Nhanderuete ayvu ryru hei, mbaeta hae vae ra ma


Israel kuery ikuaia py ae hyru o.
1Samuel14 490

19Hae
gui sacerdote pe Saul ijayvu jave filisteu kuery ijatya py hevovo
nhendu vae onhenduve tema ramo Saul aipoei sacerdote pe:
A gui ma ayvu ryru reru e te haeve hei.g
20 Hae ramo Saul hae hexeve ikuai vae onomba jevy vy jogueroa

agu katy ojeoi. Hae ramo filisteu kuery jomeme ae opu okuapy rae
kyxe oguerojerovia reve, opa mar jojuka rive okuapy. 21 Hae gui hebreu

kuery filisteu kuery ijatya py ikuai vaekue ma Israel kuerya katy ju


ojeoi, hae vy Saul hae Jnatas reve ikuai vae re ju onhemoir okuapy.
22 Hae gui Efraim yvy reia rupi Israel regua avakue onhemi vaekue

oendupa okuapy filisteu kuery onhambaa. Hae rami vy hae kuery


voi ojeoi hakykue jogueroa vy. 23 Hae rami py hae vae ra Senhor

ogueraa jepe Israel kuery. Bete-ven rovai rupi voi jogueroa ojeoivy.

Saul onhemboayvu jave guare


24 Hae
vae ra Israel regua avakue ojexavai okuapy, mbaeta
ojeupegua kuery oendua py Saul oura vy: Ayvu vaipy toiko ava pyt e
mbove tembiu hou vae rei, xerovaigua kuery re ajepypa ea ja, hei
rire. Hae rami r heta vae kuery ne mbaeve ndoui.
25 Hae gui hae kuery hae javive ova okuapy kaaguy re, ei yvy re oa

py. 26 Kaaguy re hae kuery ova r ei o vaipa te mavaeve rei ndoerei,


ouraague kuxa okyje vy. 27 Hae r Jnatas ma noendui nguu heta vae

kuery oendua py ouraague. Hae rami vy yvyrai opo py oguereko vae


apy omova vy omoak ei rykuei py. Oere vyve hexa hendypa.
28 Hae ramo heta vae regua pete aipoei:

Ange nderu oura kuri ore roendua py. Hae vy aipoei: Ayvu vaipy
toiko ava kovae ra tembiu hou vae rei, hei vaekue. Hae ramo ore
kuery orekangypa ma rokuapy hei.
29 Hae ramo Jnatas aipoei:

Xeru ma ojapo rae nhandeyvy re ojexavaia agu rami. Neexa,


xerexa hendypa kuri kovae ei ruxi aere vaekue gui te. 30 Hae gui

nhande kuery katuve ma imbaraete rgue kovae ra ngovaigua kuery


tembiu ogueru vaekue gui okaruxea rami okaru vae rire. Hae rami te
kovae py filisteu kuery ndajajuka reta vaipai kuri hei.
31 Hae vae ra ma filisteu kuery Micms guive Aijalom peve ojukapaa

py hae kuery ikangypa. 32 Hae vy hovaigua kuery mbaemo ogueru


vaekue re ojeoi pojava vy ojopypa vexai, vaka hae tayi guive. Yvy rupi
rive ojuka vy hou okuapy huguy reve.
33 Hae nunga Saul pe omombeua vy

g
14.1819 Nhanderuete ayvu ryru Saul oipota, hae vae rupi Nhanderuete pe oporandu
agu mbae pa oikoa re, hae filisteu kuery rakykue oo agu re. Hae gui filisteu kuery
onhamba ma rire Saul ndoipotavei hyru.
491 1Samuel14

Nhande revegua kuery ojejavy okuapy Senhor rovai, xoo huguy


reve hou vy ea.
Hae ramo Saul aipoei:
Haevea rami raxa pejapo. Pembojere ave ita guaxu kyv katy.
34 Aipoeive ju:

Tapeo, nhande kuery mbyte rupi aipopeje: Pete-te peru mymba


vaka e vy vexai pejou vaekue, hae pejuka apy ae. Hae gui mae peu.
Pejejavyve jevy eme Senhor rovai, huguy reve peua py, peje hei.
Hae ramo pyavyve hae kuery pete-te ogueru vaka ojopy vaekue. Hae
vy ojuka hae py. 35 Saul ojapo avi pete altar Senhor peguar. Hae vae

altar ma jypygua hae ojapo.

Jnatas oo jepe agu rami heta vae kuery ojapo okuapyague


36 Saulaipoeive ju:
Kovae pyavyve jajeoi r filisteu kuery rakykue. Jaitypa r komba
peve. Nhamoembyre eme peteve ava hae kuery vae regua hei.
Hexevegua kuery ombovai okuapy:
Ejapo rejou pora rami.
37 Hae r sacerdote o vae aipoei:

Hae rami avi Nhanderuete pe ranhe nhaporandu hei.


Hae ramo Nhanderuete pe Saul oporandu uka vy aipoei:
Toroo pa filisteu kuery rakykue? Remboaxa r pa ore Israel kuery
po py? hei uka te hae vae ra ma Nhanderuete nombovai.
38 Hae rami r Saul aipoei:

Pe heta vae kuery re pepena vae hae javi, pejupa apy. Peikuaa
pota pexa agu mbae nunga jejavy pa ange ojapoa rae. 39 Mbaeta

anhet ete Senhor oikove vae Israel kuery reraa jepea rery rupi aura
vy aipoae: Ojejavy vaekue omano r, xeray Jnatas ae te hei vaeri
heta vae kuery peteve nombovai.
40 Hae gui aipoeive ju Israel kuery pe:

Pe kuery ma pete henda py r pe, hae r xee hae xeray Jnatas


reve ma amboae py r orea.
Heta vae kuery ombovai:
Ejapo havy rejou pora rami hei okuapy.
41 Hae gui Saul aipoei Senhor Israel kuery ruete pe:

Eikuaa uka ke anhet vae. Hae ramo xortea py oikuaa uka Jnatas
hae Saul, hae r heta vae kuery e ae rae.
42 Saul aipoei ju:

Pexa havy xortea xere hae xeray Jnatas re hei ramo Jnatas
ae oikuaa ukaa.
43 Hae ramo Saul oporandu Jnatas pe:

Emombeu por ke mbae pa rejapo raea.


1Samuel14,15 492

Jnatas ombovai:
Aere kuri ei yvyrai xepo py areko vae py. Hae gui apy ma a
amano agu.
44 Hae ramo Saul aipoei:

Nhanderuete taxembopaga hae oipotaa rami, Jnatas omano e r.


45 Hae rami te heta vae kuery aipoei Saul pe:

Jnatas ri tyy omano r, nhande Israel kuery nhandereraa jepe


vaekue ri? Tomano eme. Anhet ete Senhor oikove vae rery rupi
roura vy aiporoe: Hae vae ak gui ne pete hia ma voi ndoai r.
Nhanderuete reve vy ae hae nunga ojapo ange hei okuapy. Hae rami
py heta vae kuery ojapo Jnatas omano agu gui oo jepe agu rami.
46 Hae gui filisteu kuery rakykue Saul kuery ndoovei ramo hae kuery

ojevypa ju oyvy katy.


47 Israel kuery ruvixar Saul o ma vy jogueroa oikovy ngovaigua

kuery jovaive rupi ikuai vae hae javi reve: Moabe, Amom ray kuery
hae Edom hae Zob pygua huvixa kuery reve, hae gui filisteu regua
huvixa kuery reve. Ooa katy rei ipoakapa vae rakae. 48 Imbaraetea rupi

jogueroa vy ojuka Amaleque pygua kuery voi. Hae rami vy ogueraa jepe
Israel kuery mbaemo re imonda agu ojeoi vaekue po gui.
49 Saul ray kuery ma Jnatas, Isvi hae Malquisua rakae. Tajy guaimive

vae rery ma Merabe, hae r kyrve vae ma Mical. 50 Saul rayxy ma


Aimas rajy Aino. Ixupe xondaro kuery re opena vae rery ma Abner,
Saul tuty Ner ray ae. 51 Saul ru ma Quis rakae. Hae gui Abner ru Ner

ma Abiel ray rakae. 52 Saul oa pukukue re jogueroa tema filisteu kuery


reve. Hae rami vy avakue imbaraetekue hae ipya guaxukueve Saul oexa
vy ogueraapa r ojeupe guar.

Saul Senhor nonhe rendui rire huvixa novei agu re ijayvuague

15  Hae
gui Samuel aipoei Saul pe:
1

Senhor xembou karamboae ndere azeite aikyty vy


ixupegua Israel kuery ruvixar amo agu. Hae rire a ejapyxaka
Senhor ijayvua re. 2 Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Xee

ambopaga r Amaleque pygua kuery Israel kuery re ojapo vaiague re,


mbaeta Egito gui Israel kuery ou ramo hae kuery rovai opu okuapy
tape rupi. 3 Hae nunga rupi tereo a. Ejukapa Amaleque pygua kuery, hae

emomba katui guive oguereko vae hae javi, emomba e eme mbaevei.
Rejuka r avakue hae kunhague, avakuei hae kyrguei okambu vae
hae javi, vaka hae vexai, camelo hae mburikai kuery hei.
4 Hae rami r Saul heta vae kuery oeno ukapa vy oipapa Telaim py:

duzentos mil avakue yvy rupi guar hae dez mil avakue Jud regua
ikuai. 5 Amaleque tet py Saul ogueraa ma vy yvyugua py omo oar

nhemiar. 6 Hae rami vy queneu kuery pe ranhe aipoei:



493 1Samuel15

Tapeo, pejepea. Pemba Amaleque pygua kuery mbyte gui, hae


kuery amombaa py pe kuery romomba avi e agu. Mbaeta Israel
kuery Egito gui ou jave pemboaxypa rakae hei. Hae rami r queneu
kuery ojepeapa Amaleque pygua kuery mbyte gui.
7 Hae ramo mae ma Saul ojuka Amaleque pygua kuery, Havil guive

Egito katyi Sur peve. 8 Ojopy avi Amaleque pygua huvixa Agague oikove

reve. Hae r hae pygua kuery ma ojukapa kyxe py. 9 Hae r Agague ma

Saul hae hexevegua kuery ndojukai, ne mymba kuery vexai hae vaka
ray porgueve, mymba ikyrakueve vae, vexai ray kuery hae mbaemo
porgueve hae javi guive. Nomomba etei. Ivaikue-ikuei, oipota e vae
rive omomba.
10 Hae ramo Senhor oayvu ombou Samuel pe. Hae vy aipoei:

11 Xee ndavyavei huvixar Saul amoague re, mbaeta xevy oikoa


gui ojepea vy ndojapoi xeayvuague hei ramo Samuel iporiau vaipa vy


pyt mbukukue re ojerure oiny Senhor pe.
12 Ko rai ramove Samuel oo ajeivei reve Saul ovaex agu. Te ixupe

omombeua:
Saul oo ma Carmelo katy. Hae py ma mbaemo omopu hae ae
onhemomaendua uka agu. Hae gui ojevy vy Gilgal katy oguejy ovy
ea.
13 Hae ramo Samuel oo Saul oa py. Hae py ova ramo Saul aipoei

ixupe:
Tove Senhor topena por ndere. Xee ajapopa ma Senhor
ijayvuague.
14 Hae ramo Samuel oporandu:

Mbaexa tu havy vexai hae vaka nhendua xeapyxa py aendu vae?


15 Saul ombovai:

Hae nunga tu Amaleque tekoa gui ogueru pyre rima. Mbaeta vexai
hae vaka kuery iporgueve ma xerevegua kuery nomombai, Senhor
Nderuete pe ojuka agu ogueru. Hae r hembyrekue ma rojukapa katui
hei.
16 Hae ramo Samuel aipoei Saul pe:

Ear ranhe, ndevy amombeu agu kuee pyvy xevy Senhor


aipoeiague.
Saul ombovai vy
Ndeayvu ke hei.
17 Samuel ijayvuve:

Ndejeupe ae Xeyvyive re vaekue ri Israel kuery akr e ri tyy


nemoa? Hae vy ndere azeite Senhor oikyty uka reve nemo rakae hae
kuery ruvixar. 18 Hae gui kyv rupi ju Senhor nemondouka vy aipoei

vaekue: Tereo, emomba katui ojejavy vae kuery Amaleque regua. Hae
kuery rovai pejogueroa r pemomba peve, hei vaekue. 19 Mbae re

1Samuel15 494

havy nderejapyxakai Senhor ijayvua re? Hae rami rgue py renha reve
imbae rei-reikue rejopy. Haevea rami rejapo Senhor renonde hei.
20 Hae rami te Saul ombovai Samuel pe:

Hae rami e ko, aendu ri Senhor ayvu. Hae vy tape Senhor


xemondoukaague rupi ae aa vy Amaleque pygua huvixa Agague aru, hae
r Amaleque pygua kuery ma ajukapa katui. 21 Hae rami avi heta vae

kuery ogueru avi imbae rei-reikue mbaemo mymba vexai hae vaka
ray kuery. Romomba agu vaekue gui iporgueve hae kuery oiporavo
heruvy Senhor nderuete pe ome agu Gilgal py hei.
22 Vaeri Samuel aipoei:

Senhor ndau ijayvua nhaendua gui oguerovyave r teve mbaemo


japy vy nhame vae rive? Neexa, mbaemo nhamea gui ma haeveve
nhanhe rendu. Vexai kyrakue nhamea gui haeveve ojapo uka vae
jajapo. 23 Mbaeta onhemboyvate vae kuery ma imbaevyky vae rami

ae ojejavy, nonhe rendui vae kuery ma ngopy taangaa ombojerovia


agu oguereko vae rami ojejavy. Hae gui Senhor ayvu reja rire hae voi
ndereja, huvixa nerevei agu hei.
24 Hae ramo Saul ombovai Samuel pe:

Xee ma ajejavy ri, Senhor ojapo uka vae ndajapoi vy, ndeayvua
guive. Mbaeta heta vae kuery gui akyje vy hae kuery ijayvua aenduve.
25 Hae rami te a ma ndevy ajerure xeperdoa agu ajejavyague. Hae

rami vy ejevy ju xereve Senhor romboete agu hei.


26 Hae rami te Samuel aipoei Saul pe:

Xee ndajevyi r ndereve. Senhor ayvu reja rire hae voi ndereja,
Israel kuery ruvixa nerevei agu hei.
27 Hae gui Samuel oo ju agu ojere r Saul ojopy ijao puku apy re. Hae

ramo oxoro. 28 Hae ramo Samuel aipoei ixupe:


Ange ndepo gui Senhor omondoro avi Israel kuery re repenaague.


Hae vy ndea katyigua ndegui heko porve vae pe ju ome. 29 Hae gui

Israel kuery ruete Hexakmba vae ma ndaijapui, ndaevei nho vae


guive, mbaeta ava e oiko ojeko rerova rive agu.
30 Hae ramo Saul aipoei:

Xee ajejavy te xemboete uka ri jepe heta vae kuery yvatekueve hae
Israel kuery hae javi renonde. Ejevy ju havy xereve, Senhor nderuete
nhamboete agu hei. 31 Hae ramo Saul reve Samuel jogueraa nho ju,

hae vy omboete Senhor.

Samuel Agague ojukaague


32 Hae
gui Samuel aipoei:
Peru apy Amaleque pygua huvixa Agague hei.
Hae ramo oa py Agague oikuaa rei reve ou, ojeupe Anhet, amano
agu gui akyjea ko oaxa ma hei vy.
495 1Samuel15,16

33 Haerami te Samuel aipoei:


Ndekyxe kunhague pia kuery rekove oipeaague rami ae avi ndexy
voi oiko r ipia ve vae kunhague mbyte rupi hei vyve Senhor
renonde Gilgal py Samuel omboay-aypa Agague.
34 Hae gui Samuel oo Ram katy. Hae r Saul ma guekoa Gibe py oo

ngoo o vae katy. 35 Saul omanoa ra peve Samuel ndoexavei te oendu


guive Saul re ipya vaia. Senhor voi ndovyavei Israel kuery ruvixar
Saul omoague re.

Jess rekoa py Samuel omondoukaa ague

16  Hae
gui Senhor aipoei Samuel pe:
1

Rakae peve r tu ndepya vai Saul re? Mbaeta xee Senhor


amboyke ma Israel kuery re openaa gui. Emony pete hakuakue azeite,
hae tereo. Romondouka r Jess rekoa Belm py. Mbaeta tay kuery vae
regua pete ajou ma huvixar.
2 Samuel oporandu:

Mbaexa r tu aa? Saul oikuaa ri vy xejuka r.


Senhor ombovai:
Eraa pete vaka ray. Hae vy aipore: Aju Senhor pe mymba ajuka
vy ame agu, re. 3 Hae rami vy reno r Jess mymba reme agu py

ou agu. Hae r xee aikuaa uka r mbae pa rejapo ra. Hae ramo xee
aikuaa uka vae ae r remo, azeite reikyty vy hei.
4 Hae gui Senhor aipoeiague rami Samuel oiko vy oo Belm tekoa py.

Hae ramo tet pygua nhomongeta vaety kuery oexa vy oryryipa reve o
jogueruvy ovaex agu. Hae vy oporandu:
Haevepa reia rupi pa reju?
5 Ombovai:

Haevepa reia rupi ri aju Senhor pe mymba ajuka vy ame agu.


Pejekyao ke hae peju xereve mymba amea py hei. Hae rami vy
oikyao Jess hae tay kuery. Hae vy oenomba avi mymba ome agu
katy.
6 Hae kuery oike ouvy r Samuel oexa Eliabe. Hae vy ojeupe ae

Kovae nhi Senhor renonde oiporavo vaekue hia hei.


7 Hae rami te Senhor aipoei Samuel pe:

Eikuaa pota eme hova re, ne ipuku-a re, mbaeta hae vae ma xee
ndaiporavoi. Mbaeta Senhor ma avakue joexaa rami e oexa vae.
Avakue ma hirykue rive r oexa, hae r Senhor ma ipyapy re oexa
vae hei.
8 Hae gui guay Abinadabe ju Jess oeno vy ojapo Samuel renonde

rupi oaxa agu rami. Hae rami te


Kovae voi Senhor oiporavo vaekue hei.
9 Hae gui guay Sam ju Jess ojapo oaxa agu, te Samuel

1Samuel16 496

Kovae e Senhor oiporavo hei.


10 Hae rami vy Jess sete-ve ojapo guay kuery Samuel renonde rupi

oaxa agu rami, te Jess pe Samuel ombovai vy


Kovae kuery voi Senhor ndoiporavoi avi hei.
11 Hae gui ma Samuel oporandu Jess pe:

Opa ma teve nderay kuery?


Ombovai:
Oata teri kunumive ete vae te vexai re opena oikovy hei.
Samuel aipoei ju Jess pe:
Eno uka havy, mbaeta hae ou e re ndaevei mesa py jaguapy
agu.
12 Hae ramo oeno uka vy ogueroike uka. Hae vae ma ipyt rei por,

hexa pormba, hae hete por rei vae. Senhor aipoei Samuel pe:
Epu hae eikyty azeite hexe, mbaeta upe vae ae ma hei. 13 Hae

ramo Samuel hakuakue py azeite o vae oupi vy oikyty inhak re omo


tykey kuery oexaa py. Hae vae ra guive Senhor Nhe onhemonde
Davi re. Hae gui ma Samuel opu vy Ram katy ju oo.

Saul renonde Davi mbaepu ix reta vae ombopu oinyague


14 Saul
gui Senhor Nhe ojepea ramo nhe vai ju ombou r oguereko
axy. 15 Hae ramo Saul rembiguai kuery aipoei okuapy:

Neexa, a ma nhe vai Nhanderuete ombou vaekue nembojexavai.


16 Hae nunga rupi oreruvixa, emondouka na nerembiguai kuery

nerenonde ikuai vae pete ava rogueru agu ix reta vae mbopuar. Hae
ramo rndau nhe vai Senhor ombou vaekue ndere ou jave pete-te
oku py ombopu r rendu vy rekuerave r hei okuapy.
17 Saul ombovai guembiguai kuery pe:

Pejou havy pete ava imbaepu por kuaa vae, hae peru xea py
hei.
18 Hae gui pete kunumi vae ombovai vy aipoei:

Xee ma aikuaa pete ava Belm pygua Jess ray kuery vae regua.
Hae vae ma imbaepu por kuaa vae, imbaraete hae ipya guaxu vae
guive, ava jogueroaa pygua rami rei oiko vae, ijayvu kuaa hae hete por
rei vae, hae hexeve Senhor oikoa vae hei.
19 Hae rami r Jess oa py Saul ayvu mombeuar ombou vy aipoei

uka:
Embou xevy nderay Davi, vexai kuery re opena oikovy vae hei
uka. 20 Hae ramo Jess guymba mburikai ojopy vy ombovoyi mbojape

hae pete vinho ryru re. Pete kavara rayi voi ogueru vy Saul peguar
ogueraa uka avi guay Davi pe. 21 Hae rami vy Saul oa py Davi oo

vy henonde oiko. Hae ramo hae oayvu vaipa vy huy jokoa reraar
omoingo.
497 1Samuel16,17

22 Saul
aipoei uka Jess pe:
Tove Davi xerenonde rupi riae toiko, xembovya rei ramo hei.
23 Hae gui Saul re nhe vai Nhanderuete ombou vae ou nhav Davi

mbaepu ix reta vae oupi vy pete-te oku py ombopu r oiny. Hae


ramo Saul onhenhandu r haeve raive, okuerave r, ixugui nhe vai
ojepea kuerei r.

Golias opuxe reia rupi ijayvuague

17  Hae
gui filisteu kuery omboaty xondaro kuery jogueroa agu.
1

Onomba okuapy Jud re Soc o vae py. Soc hae Azeca mbyte
ijaty okuapy Efes-Damim py. 2 Hae r Saul hae Israel kuery ma onomba

vy El yvyugua py ijatypa okuapy. Hae py ma oiko katu okuapy filisteu


kuery re opu okuapy agu. 3 Filisteu kuery ma hovai re ikuai yvy o

vae re, hae r Israel kuery ma yvy kyv rupigua re ikuai. Hae kuery
ikuaia mbyte ma yvyugua o.
4 Hae gui filisteu kuery ijaty okuapya gui pete ava o ouvy jogueroa

kuaa rei vae. Golias hery vae, Gate pygua, mboapy metros ipuku vae.
5 Oak re oguereko ak regua overa vae guigua, hae onhemonde ao rat

ipore-pore vae py. Hae vae poyia ma cinqenta e cinco quilos. 6 Hetyma

re ma o tetyma regua hat vae overa vae guigua. Ijaxiy re ma pete


huy guaxu overa vae guigua o. 7 Huy guaxuy ma ipoguaxu ajukue

popay rami. Huy guaxu apy ma seis quilos vae. Henonde ma oo oiny
huy jokoa tuvixa vae reraa.
8 Hae vae ojapukai hoamy Israel regua xondaro kuery ikuaia katy.

Hae vy aipoei:
Mbae re tu pejogueroa agu peju vaeri pendeyxy rei pekuapy? Xee
ma filisteu e teve aiko, hae pe ndau Saul rembiguai kuery e teve
pendekuai? Peiporavo havy pete ava penderegua xerovaiguar. 9 Hae

gui xereve rojogueroaa py hae vae xejuka ri ramo ore kuery orekuai
r penerembiguair. Hae r xee ri xepoaka vy ajuka ramo pe r
orerembiguair pendekuai ore roipotaa rami anho.
10 Aipoeive tema:

A ma xeayvu haamy xondaro kuery Israel regua rovai. Embou na


xevy pete ava, mokove rojogueroa agu hei. 11 Hae rami filisteu

vae ijayvu r Saul hae Israel kuery hae javi oendu vy onhemondyipa rei
okuapy, okyje vaipa guive.

Tykey kuery ikuaia katy Davi omondoukaa ague


12Davi ru ma efrateu Jud regua Belm pygua, Jess hery vae, tay irundy

meme vae. Saul opena oikovy jave ma tujave vae ae ma oiko. 13 Jess ray kuery

tujakueve mboapy ikuai vae ma Saul pe ojexa uka vy hupive oo jogueroa agu
katy. Hae vae kuery regua tujave vae ma Eliabe, mokoa ma Abinadabe, hae
1Samuel17 498

r mboapya ma Sam. 14 Davi ma kunumive ete vae. Tykey tujakueve anho


oo mboapyve Saul rupive. 15 Hae r Davi ma Saul oa py oo rire ojevy kuerei


r guekoa Belm py nguu rymba vexai kuery re opena agu. 16 Hae ramia ja

filisteu vae ma ajeivei nhav r ou, kaarui avi. Quarenta ra re hae rami oiko.
17 Hae gui ma Jess aipoei guay Davi pe:

Eraa ke nderykey kuery pe pete ryru trigo oaimbe pyre hae


kovae dez mbojape. Tereo pojava kovae nunga reraa vy ijaty okuapya
py, nderykey kuery pe. 18 Hae gui kovae dez queijo ma mil xondaro

re opena vae pe eraa. Nderykey kuery reipou r reikuaa agu ikuai


por pa raea. Hae gui reju vy hae kuerya gui reru r mbaemo aikuaa
agu. 19 Hae kuery ma Saul hae Israel kuery hae javi reve r ikuai El

yvyugua py, filisteu kuery reve jogueroa agu py hei tuu.


20 Hae ramo komba raii ramove Davi ovy vy vexai kuery re opena vaer

po py oejapa vy mbaemo ojopy heravy nguu Jess aipoeiague rami vy.


Xondaro kuery ijaty okuapya py ova jave hae kuery jogueroa agu katy ojeoi.
Ojapukai okuapy reve nhoeno jogueroa agu py ojeoi agu. 21 Israel kuery

hae filisteu kuery nhoar okuapy, jovaive re hyxy okuapy. 22 Hae ramo Davi

mbaemo ogueraa vaekue oejapa ranhe mbaemo re opena vaety po py. Hae vy
onha ovy jogueroa vaer ikuaia katy. Hae py ova vy oporandu guykey kuery
pe ikuai por paa re. 23 Hae kuery reve Davi ijayvu teri hoamy reve filisteu

regua xondaro kuery ikuaia gui ou oiny hae aei opu vaer Golias hery vae,
filisteu Gate pygua. Hae vae ma ijayvuaty rami ae ijayvu ramo Davi oendu.

Israel kuery rovai gigante Golias ijayvuague


24 Hae vae ava Israel kuery hae javi oexa vy onhamba ixugui okyje
vaipa vy. 25 Hae vy joupe-upe aipoei:

Pexa pa hae vae ava ou r? Israel kuery rovai ijayvu agu ou. Hae
vae jukaare pe ma huvixa ome r opa mbae nunga, guajy ae ome avi
r tayxyr, hae tuu ro pygua kuery imposto re ndopagavei ma r Israel
regua hei okuapy.
26 Hae rami r Davi oporandu oa katyi ikuai vae pe. Hae vy aipoei:

Mbae nunga ete tu omea r ava hae vae filisteu ojuka vy Israel
kuery moxmbaare oipea vae pe? Mar ramigua tu hae vae opire omboi
uka e vaekue oiko, Nhanderuete oikove vae pegua xondaro kuery rovai
hae rami ete ijayvu agu? hei.
27 Hae kuery ijayvuague rami ae ju ijayvu vy

Hae nunga omembaa r ava ijukaare pe hei.


28 Hae gui hae kuery reve ijayvu r tykey tujave vae Eliabe oendu vy

ivai vaipa Davi pe. Hae vy aipoei:


Mbae re tu reju rae apy? Mavae po py tu reja rae vexai kuery
mboapyi repenaa vae tekoa ea rupi? Xee aikuaa por renhemboyvateve
reia hae ndereko vaia. Jogueroa vae rexa agu rive reju.
499 1Samuel17

29Davi ombovai:
Mbae nunga py tu xee ajapo vai a? Aporandu rivei merami vaeri
hei. 30 Hae rami vy ixugui ojepea vy amboae pe ju oporandu haekue

rami ae. Hae r jypyguare rami ae ju ombovai.

Gigante rovai Davi jogueroa agu oiko katuague


31Hae rami Davi ijayvua oendupaa vy Saul pe omombeu uka. Hae
ramo oeno uka Davi.
32 Davi ou vy aipoei Saul pe:

Avave pya re to eme ixugui okyjea. Xee nerembiguai ae r aa


filisteu rovai ajogueroa agu hei.
33 Hae rami te Saul aipoei Davi pe:

Ndaevei ndee reo agu filisteu reve rejogueroa vy, mbaeta ndee ma
nekunumi ete teri. Hae r hae ma kunumi guive jogueroa vaety ae rei.
34 Davi ombovai Saul pe:

Hae gui xee nerembiguai ma xeru rymba kuery vexai re apena vae.
Guary e vy urso mbae ou vy mymba kuery ikuaia gui vexa rayi ojopy
ramo 35 hakykue xee aa vy ajuka r. Hae vy ijuru gui araa jepe kuerei r

vexa rayi. Xere opu te hendyva re ajopy vy ajuka r. 36 Xee nerembiguai


ajuka karamboae guary hae urso. Hae gui filisteu vae voi omano r hae
kuery rami, Nhanderuete oikove vae pegua xondaro kuery rovai ijayvu rire
hei.
37 Davi aipoeive tema:

Guary hae urso xejopya gui Senhor xereraa jepe rire filisteu vae
po gui voi xereraa jepe r hei.
Hae rami r Saul aipoei Davi pe:
Tereo havy, Senhor toiko ndereve hei. 38 Saul omonhemonde

Davi oao rat py ae, inhak re ngora overa vae guigua omo, hae ipexo
re ombae pexo regua ae omo.
39 Ao rat re Davi kyxe omo vy onheaanga oguata agu, oiporu vaety

e vy. Hae rami vy Davi aipoei Saul pe:


Kovae nunga reve tu ndaevei rima aguata agu, aiporu vaety e vy
hei. Hae vy Davi omboipa ju ojegui. 40 Opo py yvyrai oiporu vaety ogueraa

reve oo yaki rembe py. Hae py oiporavo pete nhiru ita yxy reii vae. Hae
vae ita omboyru ovoko vexai re openaa rupi oguereko vaety py. Hae vy ita
momboa ogueraa avi vy onhembojave ovy filisteu vae re.

Gigante reve Davi nhovaex vy ojukaague


41Davionhemboja ovy r filisteu vae oexa vy hae voi ovaex ouvy.
Henonde ma huy jokoa tuvixa vae reraa ou avi oiny. 42 Filisteu vae

oma por vy oexa Davi. Hae rami vy ojojai rei, kunumi pyt rei hae
hete por rei vae ou r. 43 Hae rami vy filisteu vae aipoei Davi pe:

1Samuel17 500

Hae gui jagua ri tyy xee aiko, yvyrai reve rive reju agu? hei.
Hae vy nguuete ramigua rery rupi filisteu ijayvu vai Davi re.
44 Filisteu vae aipoeive tema Davi pe:

Eju ke xere, nderookue ame agu guyra oveve vae hae vixo
vaikue ikuai vae pe hei.
45 Hae ramo Davi aipoei filisteu pe:

Ndee ma kyxe reve reju xerovai, huy guaxu hae huy jokoa reve.
Hae r xee ma nderovai aju Senhor ixondaro reta vae rery rupi. Hae
vae ma Israel regua xondaro kuery rovai ndeayvu vaiaty vae ruete ae
oiko. 46 Aive Senhor nemboaxa r xepo py. Rojuka r, hae amboi

r neakgue. Hae rami vy filisteu ijaty okuapy vae retekue voi ave
amemba r guyra yvate rupi oveve vae hae vixo vaikue pe. Hae rami
rire yvy jave re oikuaapaa r Israel kuery mbyte Nhanderuete oikoa.
47 Apy heta vae kuery ikuai vae hae javi oexa r Senhor jogueraa jepea

kyxe py e, huy guaxu py e guive. Mbaeta pendere opu vae ma


Senhor ae. Hae ae r penemboaxapa orepo py hei.
48 Hae gui filisteu vae Davi ovaex agu ouve ramo hyxy okuapy vae

oeja ovy vy onha ovy filisteu vae ovaex vy. 49 Ovokoi py Davi opo

ovy vy ogueno pete ita. Hae vae ma ita momboa py omombo vy ojapi
filisteu rova py. Hova mbyte py ita oike oiny ramo hoa ngova yvy re.
50 Hae rami py filisteu re Davi ipoaka rakae ita py hae ita momboa py

rivei. Ojapi vy ojuka, opo py kyxe oguereko vy e.


51 Hae gui Davi onha ovy vy filisteu ry onhemombo vy ikyxe ojopy

vy ogueno hyru gui. Ojuka ma vy hae vae py ojaya inhak. Hae ramo
filisteu kuery ma guepyar vaekue omano maa oexa vy onhamba. 52 Hae

ramo Israel hae Jud pygua avakue opumba. Ovyapa reve ojeoi
filisteu kuery rakykue Gate hae Ecrom tet rok peve. Filisteu kuery
ojuka pyre hoa-oapa tape rupi, Saaraim guive Gate hae Ecrom peve.
53 Hae gui ma filisteu kuery rakykue ooague gui Israel kuery ojevypa ju.

Filisteu kuery ijaty okuapyague gui ojopypa heravy mbaemo oeja pyre.
54 Davi ma filisteu akgue ojopy vy ogueraa Jerusalm tet py. Hae r

hembiporukue ma ngoo py ae omo por.


55 Filisteu vae re nhovaex agu Davi oo r Saul oexa vy aipoei

xondaro kuery ruvixa Abner pe:


Abner, mavae ray tu pevae kunumi vae?
Abner ombovai:
Xeruvixa, anhet ete nderekove rupi aura vy aipoae: Xee ndaikuaai
hei.
56 Huvixave aipoei ju:

Eporandu havy mavae ray pa hae vae kunumi vae hei.


57 Hae gui ma filisteu ojukaague gui Davi ojevy ju ma ramo Abner

ogueraa Saul oa py, filisteu akgue opo py ogueru reve.


501 1Samuel17,18

58 Hae
ramo Saul oporandu:
Kunumi, mavae ray tu ndee?
Davi ombovai:
Xee nerembiguai ma Belm pygua Jess ray aiko hei.

Davi reve Jnatas joayvuague

18  Hae
gui Saul reve Davi ijayvupa ma ramo tay Jnatas onhe
1

py joayvu Davi reve. Jnatas hae ae ojeayvua rami oayvu.


2 Hae vae ra guive Saul oa py ae omombyta Davi, tuu ro katy

nomondoukavei. 3 Davi reve Jnatas ojapo pete rami ikuai agu, hae

ae ojeayvua rami oayvu vy. 4 Hae rami vy Jnatas oao puku oiporu

vaety omboi vy ome Davi pe, tembiporu joe opua pygua guive:
kyxe, guyrapa hae kuakuaa. 5 Davi oo tema r Saul omondoukaa py

rei, haevea rami meme ojapo oikovy. Hae ramo ipo py Saul omboaxa
oxondaro kuery opena agu. Heta vae kuery ojou pormba okuapy, Saul
rembiguai kuery ikuai vae voi.

Kunhague oporaeia Saul oendu vy ivai oinyague


6 Hae
gui Saul oxondaro kuery reve oupa jave Davi avi ojevy filisteu
kuery ojukaague gui. Hae ramo kunhague Israel tet py ikuai vae
hae javi omba huvixa Saul ovaex vy. Oporaei ojeoivy, pandeiro reve
ojeroky guive. Ovya ojeoivy mbaepu reve. 7 Kunhague ovya reve jorire-

rirei oporaei vy
Saul ma mil ojuka vaekue,
hae r Davi ma dez mil peve ojuka vaekue hei ojeoivy.
8 Hae rami ijayvu r Saul oendu vy ivai vaipa oiny, hae vae ayvu

nombovyai ete r. Hae aipoei:


Davi pe ma Dez mil peve ojuka vaekue hei kunhague, hae
r xevy pe ma Mil etei ojuka vaekue hei. Anhet ixupe oata vae
ma huvixar o agu anho hei. 9 Hae vae ra guive Saul ndoexaxe

porvei Davi.
10 Ko jevy Saul re nhe vai Nhanderuete ombou vaekue o ramo

ivaia re anho o ngoo py. Hae r Davi ma jypyguare rami ae ix reta vae
ombopu oiny. Saul ma huy guaxu oguereko opo py. 11 Ojeupe Anhyv r

Davi oo mbotya reve hei vy omombo te Davi ojeavy uka. Huy guaxu
mokogue omombo te Davi ojeavy uka kuerei.
12 Davi reve Senhor oiko r Saul okyje ixugui, Saul-a gui ma Senhor

ojepea rire. 13 Hae rami vy Saul oa gui omondouka ju Davi, hae vy mil

xondaro kuery re ju omopena. Hae ramo oxondaro kuery reve o hae


ojevy r heta vae kuery oexaa py. 14 Davi reve Senhor oiko r haevea

rami meme ojapo. 15 Hae ramo Saul ma Davi haevea rami ojapo oikovya

oexa vy okyjeve tema ixugui. 16 Hae r Israel hae Jud kuery hae javi

1Samuel18 502

ma oayvu okuapy Davi, mbaeta hae kuery oexaa py oxondaro kuery


reve o hae ojevy r.

Saul Davi ojuka ukaxeague


17Hae gui Saul aipoei Davi pe: Neexa, apy ma o xerajy guaimive
vae Merabe. Ame r nderayxyr. Hae gui ndee ma xevy anho r
reiko xeray ipya guaxu vaer, Senhor pe vy rejogueroa agu hei,
ojeupe ae Xepo py e r oiko vai, hae r filisteu kuery po py hei vy.
18 Hae ramo Davi ombovai vy aipoei Saul pe:

Hae rami avi mar ramigua tu xee, hae mbaexa tu xereko, hae
xeru kuery mar ramigua tu ikuai Israel yvy re, xeruvixa rajy me xee
aiko agu? hei. 19 Hae rami te Davi pe Saul guajy Merabe ome

rgue py amboae pe ome tayxyr, Meol pygua Adriel pe.

Mical Davi oayvu vy hexe omendaague


20 Hae r Saul rajy mboae Mical ma oayvu Davi. Hae nunga Saul pe
omombeua r oendu vy ovya vaipa.
21 Mbaeta ojeupe aipoei: Xerajy Mical ae r ame ixupe, oiko agu

nhu imboaar, filisteu kuery ojuka agu, hei vy.


Hae rami vy Davi pe Saul aipoei:
Kovae xerajy mokoa vae re ma a xerajy me r reiko hei.
22 Saul aipoei uka guembiguai kuery pe:

Pendeayvu ke Davi pe hae aeia py. Hae vy aipopeje r: Neexa,


huvixa ma nderayvu vaipa, hembiguai kuery hae javi nderayvu avi. Eiko
havy huvixa rajy mer, peje r.
23 Hae rami Davi pe Saul rembiguai kuery ijayvu r ombovai:

Pav gui xeporiaukueve vaeri huvixa rajy me ta ri tyy aiko? hei.


24 Hae rami ijayvuague Saul rembiguai kuery ixupe omombeu vy

aipoei:
Po rami ma Davi ijayvu.
25 Saul aipoeive ju:

Po rami aipopeje ju r Davi pe: Oreruvixa ma mbaeve ndoipotai


reme tajy re remenda agu, cem filisteu kuery pirekue e vy,
ngovaigua kuery re ojepy uka agu peje r hei Saul, mbaeta
oipota filisteu kuery po py Davi omano. 26 Hae vae ayvu Davi pe Saul

rembiguai kuery omombeu r ovya vaipa huvixa rajy mer oiko agu.
Hae rami vy oaangaague ra ova e mbove 27 Davi opu vy ojeupegua

kuery ogueraa vy ojuka duzentos filisteu regua. Ipirekue omboipa heruvy


vy ome huvixa pe, tajy me oiko agu. Hae ramo tayxyr Saul ome
guajy Mical. 28 Hae nunga Saul oexa vy oikuaa Davi reve Senhor anhet

oikoa, hae tajy Mical Davi oayvua guive oexa. 29 Hae rami vy Davi gui

Saul okyjeve oikovy vy ndaijaei ae tema hexe.


503 1Samuel18,19

30 Filisteu
yvatekueve pegua xondaro kuery jogueroa vy ojeoi nhav
Saul rembiguai kuery ikuai vae gui Davi ojukave r. Hae ramo hery opa
rupi oendupaa.

Davi re Jnatas ojerureague

19  Hae
gui ma guay Jnatas pe Saul ijayvu Davi ojuka agu re,
1

guembiguai kuery hae javi pe guive. Hae rami te Saul ray


Jnatas Davi oayvu ete vy 2 omombeu ixupe. Hae vy aipoei:

Xeru Saul ndejuka ukaxe. Enheangu ke ko r ajeivekue guar.


Tereo renhemi agu katy, epyta hae py ae. 3 Hae r xee ma aa r xeru

reve nhundy rupi rea katyi peve. Xeru reve xeayvu r ndere, hae aexa
r oiko vae. Hae gui ma aikuaa uka r ndevy hei.
4 Hae gui ma nguu Saul reve Jnatas ijayvu por Davi re. Hae vy

aipoei:
Xeruvixa, ejejavy eme nerembiguai Davi rovai, mbaeta ndevy pe
ndojapo vai. Hae rami rgue py ndevy ojapo oikovy vae ma ipor vae
meme. 5 Mbaeta ndojeayvuvei reve filisteu kuery ojuka reta ramo Senhor

ogueraa jepe Israel kuery. Ndee ae voi rexa vy rerovya vaekue. Mbae re
rvy rejejavy heko pori vae ruguy remo vy, Davi rejuka rive vy? hei.
6 Hae rami Jnatas ijayvu r Saul oendu vy oura:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Davi


ma nomanoi r hei. 7 Hae r Jnatas Davi oeno uka vy ixupe

omombeupa tuu ijayvuague hae javi. Hae rami vy Saul oa py ju


ogueru. Hae ramo henonde rupi ju oiko jypyguare rami ae.

Petegue ju Saul Davi ojuka ukaxeague


8 Hae gui tegue ju oiko joe opua. Hae ramo filisteu kuery reve Davi
jogueroa vy oitypa ramo onhamba okuapy ixugui. 9 Hae r Saul re ma

nhe vai ju o Senhor ombou vaekue. Ngoo py oguapy oiny, opo py


huy guaxu oguereko reve. Henonde Davi ombopu oiny mbaepu ix reta
vae. 10 Hae rami vy Davi re Saul huy omombo xapya oo mbotya reve

onhyvxe vy, te ojeavy uka r huy guaxu ipija oiny oo mbotya re. Hae
ramo Davi onha vy oo jepe.
11 Hae vae pyavyve Saul omondouka guembiguai kuery Davi ro

py, oar vy ajeive reve ojuka agu. Hae nunga Davi pe tayxy Mical
omombeu vy
Kovae pyvy ndereo jepei ri vy ko r ndejukaa r hei.

Mical nguu ombotavy ramo Davi oo jepeague


12 Haegui Mical ma janela yvate o vae gui omboguejy Davi. Hae
ramo onha ovy vy oo jepe. 13 Mical ojopy pete taangaa ngopy oguereko

vae. Hae vae ma tupa py omonheno vy inhak re omo pete ajukue


1Samuel19,20 504

kavara rague guigua, hae ao puku py ju onhovmba inony. 14 Saul

rembiguai kuery Davi reraar ombou vaekue pe ma tayxy ijayvu vy


Imbaeaxy oupy hei.
15 Hae rire Saul guembiguai kuery omondouka ju Davi oexa ete agu.

Hae vy aipoei hae kuery pe:


Peru tema hupa reve te, ajuka agu hei. 16 Hae ramo hembiguai

kuery oo ju vy tupa py oexa r taangaa oo pygua ae itui rae, hae inhak


re ajukue kavara rague guigua o.
17 Hae ramo guajy Mical pe Saul aipoei:

Mbae re tu nami xembotavy vy remondouka xerovaigua?


Mical ombovai:
Mbaeta hae aipoei xevy: Eja taa. Hae rami e ramo xee rojuka
r, hei vaekue.

Guembiguai kuery reve Saul ayvu omombeu okuapyague


18 Hae rami py Davi onha vy oo jepe. Hae vy Ram tet py Samuel
oa py ova vy ixupe omombeu Saul ojapoague hae javi. Hae rami vy
Samuel reve ojepea vy profeta kuery ro o vae py ju oiko.
19 Hae gui Saul pe aipoea:

Davi je Ram tet py oiko profeta kuery ro py ea. 20 Hae rami


r Saul omondouka guembiguai kuery Davi ogueru agu. Hae kuery oo


vy oexa profeta kuery ikuai vae ayvu omombeu okuapy r. Samuel voi
o hae kuery reroayvua py. Saul rembiguai kuery re voi ou Nhanderuete
Nhe, hae ramo hae kuery omombeu avi okuapy ayvu.
21 Hae nunga Saul pe omombeua r oendu vy guembiguai kuery mboae

ju omondouka. Hae r hae kuery voi omombeu avi ayvu. Hae ramo Saul
ma mboapykuea ju omondouka. Hae kuery voi omombeu avi ayvu.
22 Hae ramo hae ae ma voi oo Ram tet py. Ygua tuvixa vae Seco

tekoa katyi o vae py ova vy oporandu:


Mamo tu ikuai Davi hae Samuel?
Ombovai vy
Hae kuery ma Ram tet py ikuai profeta kuery ro py ea. 23 Hae

ramo Ram tet py profeta kuery ro o vae katy oo. Hae r hexe voi
Nhanderuete Nhe ou. Hae ramo oguata ovya ramive ayvu omombeu
ovy Ram py profeta kuery ro o vae py ova peve. 24 Hae py ma oao

puku omboi vy omombeu oiny ayvu Samuel renonde. Hae rami onheno
oupy hae vae ra re, pyt mbukukue re guive. Hae rami r aipoea:
Saul voi teve oiko profeta kuery vae regua?

Davi hae Jnatas joayvu eteague

20  Hae
gui Ram tet py profeta kuery ro o vae gui Davi onhave
1

ju ovy. Hae vy aipoei Jnatas pe:


505 1Samuel20

Mbae tu xee ajapo? Mbae nungakue py tu ajejavy? Mbae py tu xee


ajapo vai nderu pe, xejuka ukaxe agu?
2 Ombovai:

Hae nunga ndoikoi r. Nanderejukai re. Xeru ma ndojapoi r


mbaeve, tuvixa vae ne kyri vae xevy ranhe omombeu e re. Mbaer tu
xeru hae ramigua ndoikuaa ukai r xevy? Hae nunga ndoikoi re hei.
3 Hae r Davi oura reve ombovai:

Nderu ma oikuaa ae ndee xemboaxya. Hae nunga rupi ojeupe ae


aipoei: Jnatas toikuaa eme hae nunga, iporiau e agu, hei vaekue.
Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae ndee Jnatas nderekove rupi
avi aura vy aipoae: Xee amano agu ova raii ma hei.
4 Hae rami r Jnatas aipoei Davi pe:

Ndee reipota vae tema xee ajapo r.


5 Davi ombovai:

Ko ramo oiko r ngaru jaxy pyau pygua, huvixa reve xee akaru
ainy agu rgue. Vaeri tove taa nhundy rupi anhemi agu, mboapy
araa kaarukue peve. 6 Hae gui xee naa nderu oikuaa r ndee aipore r:

Davi ojerure kuri Belm guet katy oo agu re, mbaeta hae py hetar
kuery hae javi r ojapo mymba ome okuapy agu maeta nhav, re
r. 7 Hae ramo xapya rei nderu Haeve hei ramo xee nerembiguai aiko

por r. Te ivai ri ramo reikuaa ma r xejukaxea. 8 Xee nerembiguai pe


exa uka xemboaxya, xereve Senhor renonde pete rami jaiko agu rami
rejapo rire. Hae rami e r xapya rei xere haeve vae oa reikuaa vy
ndee ae xejuka. Mbae re r tu nderu pe xemboaxa? hei.
9 Jnatas ombovai:

Hae nunga ma ndoikoi re ndere. Xeru ndejukaxea aikuaa ri vy aju


voi r ndea py, xee ae amombeu agu hei.
10 Davi oporandu Jnatas pe:

Hae rami r nderu ivai reve ri ombovai r mavae tu ou r xevy pe


omombeu agu?
11 Jnatas ombovai:

Eju havy, jaa nhundy rupi hei. Hae vy jogueraa.

Davi reve pete rami ikuai agu Jnatas ojapoague


12 Hae
gui Jnatas aipoei Davi pe:
Senhor Israel kuery ruete oendua py aipoae: Ko r e vy ko
mboae ramo aikuaa pota r xerua py. Xapya rei ndee Davi pe hae
ojapo porxe ri ramo xee amombeu uka r. 13 Hae rami avi xapya rei

xeru ndejukaxe te ndevy xee ndaikuaa ukai ri ramo reo jepe agu rami,
hae ramo tove Senhor xee Jnatas taxembopaga hae ae oipotaa rami.
Senhor toiko ndereve, xeru reve oikoague rami. 14 Hae gui xapya rei

xee aikove teri ramo xemboaxy ke Senhor rami, amano e agu. 15 Hae
1Samuel20 506

yvy gui Senhor omomba te ndee Davi rovaigua kuery hae javi, hae
rami te emboaxy e eme xero pygua kuery hei.
16 Hae rami Davi ro pygua kuery re Jnatas oma vy ojapo pete rami

ikuai agu. Hae vy aipoei:


Tove Senhor tombopaga Davi rovaigua kuery hae javi hei.
17 Tegue ju Jnatas ojapo Davi oayvua rupi oura agu rami, mbaeta

Jnatas oayvu onhe hae javi py.


18 Hae gui Jnatas aipoeive:

Ko ramo oiko r ngaru jaxy pyau pygua. Hae vae py oporandua


r ndere, nerenda o rive ramo. 19 Mboapy araa py ma reo pojava r

jypy renhemiague katy, Ezel py itaova rovai hia py r repyta. 20 Hae

gui xee ma hae katy amombo r mboapy huy, itaova re rive omombo
vae rami. 21 Hae rami vy amondouka r kunumi vae, Tereo, eka huy,

hae vy. Hae vae gui xapya rei kunumi vae pe Neexa, huy tu kyvi
rami ikuai, eru, hae ramo ke eju ju Davi, mbaeta anhet ete Senhor
oikove vae rupi aura vy aipoae: Reiko por r, mbaeve gui rekyje e
re. 22 Hae rami te xapya rei kunumi vae pe Ne ke, huy nderovaivei

ma ikuai, hae ramo tereo, Senhor nemondouka ramo. 23 Hae gui

jajogueroayvuague rami vy nhanembyte Senhor o r rakae r peve


hei. 24 Hae rami r Davi oo vy nhundy rupi onhemi.

Hae gui ngaru jaxy pyau pygua oiko jave py ma huvixa ma mesa py o
okaru agu. 25 Gueko rami vy guenda py ae o oo mbotya yvyiry. Jnatas

ma henondei o, hae gui Saul yvyiry ma Abner o avi. Hae r Davi


renda ma o rive.
26 Hae rami te hae vae ra ma Saul mbaeve ndei, ojeupe ae Davi

re ko mbaemo rei o r haeve vae teri oiko, onhemongya uka vaekue


ae r, hei vy. 27 Ko jevy haekue rami ae ju oiko moko araa ma ngaru

jaxy pyau pygua. Davi renda o rive ae tema.


Hae ramo Saul aipoei guay Jnatas pe:
Mbae re tu Jess ray ndoui okaru vy, kuee ne a ma voi?
28 Jnatas ombovai:

Davi ijayvu poria rupi ojerure xevy Belm tekoa katy oo agu
re. 29 Hae vy aipoei xevy: Ajerure aa agu, mbaeta xeretar kuery

mbaemo ome agu rami ikuai tekoa py. Hae vy xeretar kuery vae
regua onhea rei xereraa agu re. A haeve ri ramo ajerure aa agu re,
xeregua kuery aexapa agu, hei rire. Hae nunga rupi ae ndoui xeruvixa
ngaru rejapoa py.

Jnatas pe Saul ivai reve ijayvuague


30 Hae
ramo Saul ma Jnatas pe ae ivai. Hae vy aipoei:
Kunha heko vai hae inhak rat vae pia! Xee ndaikuaai teve Jess ray
reiporavoague nemoxmbaar, hae ndexy nekuavare voi oxmba agu?
507 1Samuel20,21

31Hae nunga rupi Jess ray yvy re oikovea ja ne ndee ma voi riae ndereikoi
r, ne repenaa voi no ati r. Eru ruka havy a ma voi, ajuka re hei.
32 Hae ramo Jnatas ombovai vy aipoei nguu Saul pe:

Mbae re r havy rejuka? Mbae tu ojapo vai? 33 Hae rami te hexe


Saul omombo huy guaxu onhyv agu. Hae rami r Jnatas oikuaa
anhet ae tuu onhembopyaa Davi ojuka agu.
34 Hae rire Jnatas ivai vy mesa gui opu ovy. Moko araa ma ngaru jaxy

pyau pygua vae ra ma ndokarui, tuu hae rami ete Davi re ijayvu r iporiau vy.

Jnatas Davi mondoukaa rupi ijayvuague


35 Kojevy Davi reve Jnatas oaangaague ra py oo nhundy katy.
Ogueraa avi pete guembiguai kunumi vae. 36 Kunumi vae pe

Enha ke huy amombo r reru agu hei. Hae ramo hae vae
onha jave omombo pete huy henonder katy.
37 Jnatas huy omombo vaekue hoaague py kunumi vae ova ramo

Jnatas ojapukai ixupe. Hae vy aipoei:


Nderovaivei e teve huy hoa?
38 Tegue ju Jnatas ojapukai:

Ne ejapura ke, neaku tavy hei. Hae ramo kunumi Jnatas


rembiguai huy ojopy ma vy ojevy ju herekoa oa py. 39 Kunumi vae

mbaeve ma voi ndoikuaai. Jnatas hae Davi anhoi oikuaa hae nunga.
40 Hae gui ma kunumi ogueru vaekue po py Jnatas omo guapa. Hae

vy aipoei:
Tereo, eraa tet katy. 41 Kunumi vae ooi ramove Davi opu ouvy kuaray

puku-a katy oague gui. Mboapykue o guenapy re, ngova yvy re omova reve.
Hae vy Jnatas reve mokove joayvu vyve ojaeo. Davi ma ojaeove oiny.
42 Jnatas aipoei Davi pe:

Tereo pori ke, nhande mokove Senhor rery rupi jaura vy Senhor to
nhanembyte, hae gui xero pygua hae ndero pygua kuery mbyte avi, jae rire
hei. Hae ramo Davi opu ovy. Hae r Jnatas ma tet katy ju ojevy.

Sacerdote Aimeleque oa py Davi ooague

21  Hae
gui ma Nobe tet py Davi ova sacerdote Aimeleque oa
1

py. Hae ramo Aimeleque ma Davi ou r oexa vy oryryipa reve o


ovaex vy. Hae vy aipoei:
Mbae re tu ndee aei reju? Mavaeve pa ndoui ndereve?
2 Davi ombovai sacerdote Aimeleque pe:

Huvixave xembou vy aipoei: Mavaeve toikuaa eme mbae re pa


romondoukaa, hae mbae nunga rupi paa voi, hei vaekue. Hae r
xevygua xondaro kuery pe ma aipoae pete henda py rojoexa ju agu
rami. 3 A ma mbae tu rereko apy ndepo py? Eme xevy pete nhiru

mbojape, e vy rereko vae rei tema hei.


1Samuel21,22 508

4 Sacerdote
ombovai vy Davi pe aipoei:
Mbojape rivei ma ndarekoi xepo py. Mbojape ikya e vae anho o.
Hae rami avi nderevegua avakue kunha reve nhogueronheno ve teri
vae pe ma guive r hei.
5 Davi ombovai vy aipoei sacerdote pe:

T, hae rami ae jepi, rojogueroa agu katy roo nhav ndaevei ae


kunhague reve ro agu. Hae rami vy xerevegua avakue nonhemboete
kyai r roo rivea rupi, hae gui a katuve ma ndaikyaive ma r hei.
6 Hae rami r sacerdote ome mbojape ikya e vae, amboae regua hae py

ndaipoi r. Mbojape ikya e vae anho o, Senhor renonde gui ogueno


mbyre, hira py por omboekovia rire mbojape haku rei teri vae re.
7 Hae vae ra py o rae pete Saul rembiguai regua, Senhor renonde

o agu rami oiko vae ae. Doegue hery vae, Edom pygua, Saul rymba
kuery re opena vae.
8 Hae gui Davi aipoei Aimeleque pe:

Ndererekoi pa huy guaxu, e vy kyxe? Mbaeta xee ndarekoi kyxe


ne xerembiporu ma voi, huvixa xembou pojava r.
9 Sacerdote ombovai:

Apy o vae ma kyxe filisteu Golias El yvyugua py rejuka vaekue


mbaekue. Manto sacerdote pegua katy o ajukue py onhov mbyre.
Reraaxe vy ke eraa, mbaeta amboae ndaipoi kovae anho e vy hei.
Davi aipoei:
Amboae ndaipoi ri hae vae ramigua. Eme xevy.

Gate pygua huvixa Aquis oa katy ojavaague


10Hae
vae ra Davi opu vy ojava ovy Saul gui. Hae vy Gate pygua huvixa
Aquis oa py ju ova. 11 Hae rami te Aquis pe hembiguai kuery aipoei okuapy:

Pevae pa Davi oyvy re huvixa opena vae e teve? Ixupe e teve


ojeroky reve oporaei reve Saul ma mil etei ojuka, hae r Davi ma dez
mil peve ojuka vae, hei okuapyague vae? hei okuapy. 12 Hae rami

ijayvu r Davi oendu vy imaendua riae oikovy hae aei. Hae rami vy
Gate pygua huvixa Aquis gui okyje. 13 Hae rami vy hae kuery oexaa py

onhembotavy rei vy inhak por e vae rami oiko. Hae vy ok yta rupi
oikaramba, hae hendyry xyrypa rei oikovy guendyva rupi.
14 Hae ramo Aquis aipoei guembiguai kuery pe:

Pexa ma kovae ava nainhak poria vaeri. Mbae re tu xea py peru?


15 Xevy pe oata ri tyy inhak por e vae, hae vae peru avi agu, xerenonde

inhak vai rei oikovy agu? Hae vae voi ri tyy oike r xero py? hei.

Adulo hae Moabe py Davi onhemiague

22  Haerami r Davi hae gui oo vy Adulo katyi itakua o vae


1

py ju onhemi. Hae py hae oikoa tykey kuery hae tuu ro


509 1Samuel22

pygua kuery hae javi oendu vy oupa hae py hexeve ikuai agu. 2 Hexe

onhemoir avi avakue mbaemo py ojapurapa rei vae hae javi, oreve vae
e vy ndovyai rei vae. Hae r hae ma oiko hae kuery re opena vae.
Hae javi vy hexeve ikuai quatrocentos avakue rivyvyi.
3 Hae vae gui Davi oo ju Moabe regua Mispa katy. Hae rami vy hae

pygua huvixa pe aipoei:


Toiko xeru hae hai pendereve, mbae pa Nhanderuete xere ojapo
ra aikuaa peve hei. 4 Hae rami vy Moabe pygua huvixa oa py hae

kuery ogueru ramo hexeve ikuai, Davi itakua py oikoa ja.


5 Hae gui profeta Gade aipoei Davi pe:

Epytave eme apy. Tereo, Jud yvy re ju eike hei ramo Davi o vy
Herete kaaguyi re ju oo.

Nobe py sacerdote ikuai vaekue Saul ojuka ukapaague


6 Davihae hexevegua avakue ikuaia oikuaa okuapya. Hae nunga Saul
pe omombeua r oendu. Hae jave py Saul ma Gibe py o, yvyra-vyrai
guy py, yvyia re. Opo py oguereko huy guaxu, hae hexeve hembiguai
kuery voi ikuai. 7 Hae vae kuery pe aipoei:

Benjamim ramymino kuery, pendu ke xeayvua! Pvy voi tyy Jess


ray ome r yvy hae uvaty? Pe kuery hae javi pendeapo r ri tyy mil
hae cem re pepena agu rami? 8 Hae rami agu ae ri tyy pejogueroayvu

pekuapy xerovai? Mavaeve rei nomombeui xevy Jess ray reve xeray
pete rami ikuai agu re jogueroayvuague. Pe kuery vae regua peteve
naxemboaxyi vy xevy napemombeui xeray eteve voi xerembiguai reve
xemoingo axy agu rami jogueroayvuague, a minha jaexaa rami hei.
9 Hae ramo Edom pygua Doegue ma ombovai, Saul rembiguai kuery

mboae reve hia avia py. Hae vy aipoei:


Hae gui xee ma aexa Jess ray Nobe tet py ova r, Aitube
ray Aimeleque oa py. 10 Hae gui hae ojerure r Aimeleque oporandu

Senhor pe. Hae vy ixupe ome tembiu. Ixupe ome avi kyxe filisteu
Golias mbaekue hei.
11 Hae rami r huvixa oeno uka sacerdote Aitube ray Aimeleque, hae

tuu ro pygua kuery hae javi. Hae vae kuery ma Nobe py sacerdote ikuai
vae. Hae ramo hae kuery hae javi ou okuapy huvixaa py.
12 Saul aipoei:

Aitube ray, endu ke xeayvua!


Ombovai:
Apy ma a, xeruvixa hei.
13 Hae ramo Saul aipoei:

Mbae re tu Jess ray reve penhomongeta xerovai? Mbaeta ixupe


reme mbojape hae kyxe. Hexe reporandu avi Nhanderuete pe, xerovai
opu vy xejuka nhemi agu, a jaexaa rami hei.
1Samuel22,23 510

14 Haeramo Aimeleque ombovai vy huvixa pe aipoei:


Hae rami avi mavae havy nerembiguai kuery ikuai vae regua
Davi rami heko por vae? Hae ma nderajy me, nerara kuery re
opena vae, hae ndero pygua kuery omboeteve okuapy vae. 15 Tyr

a ramo teve jypyi Nhanderuete pe ajerure hexe? Any! Ndeayvu rive


eme xee nerembiguai re, ne xeru ro pygua kuery re. Mbaeta xee
nerembiguai vae ma mbaeve aikuaa vae, tuvixa vae ne kyri vae
hei.
16 Hae rami te huvixave ombovai:

Aimeleque, ndee remano r, nderu ro pygua kuery hae javi


reve.
17 Huvixa aipoeive ju hara kuery hexeve ikuai vae pe:

Peju, pejukapa Senhor pegua sacerdote kuery, mbaeta hae


kuery voi Davi re onhemoir vy ojava r oikuaa vaeri xevy ndoikuaa
ukai rire hei te hembiguai kuery ndojukaxei Senhor pegua
sacerdote kuery.
18 Hae ramo Doegue pe ju huvixa aipoei:

Eju, ejukapa sacerdote kuery hei ramo Edom pygua Doegue


ou vy ojukapa sacerdote kuery. Hae vae ra ojuka oitenta e cinco
avakue manto sacerdote pegua py onhemonde vaekue. 19 Nobe

tet sacerdote kuery rekoa py voi ojukapa kyxe py: avakue hae
kunhague, kyrgue hae okambui vae, vaka, mburikai hae vexai
kuery.

Davi reve Abiatar voi onhemiague


20 Aituberay Aimeleque ray kuery regua ojukaa r petei anho oo
jepe, Abiatar hery vae. Hae vae ma Davi oa katy onha ovy. 21 Hae vy

ixupe omombeu vy aipoei:


Saul ma ojuka ukapa ma Senhor pegua sacerdote kuery.
22 Hae ramo Davi aipoei Abiatar pe:

Xee aikuaa por ae ma Edom pygua Doegue hae py o rire


nomombeu ei re Saul pe. Xekuxa ae nderu ro pygua kuery
omanomba. 23 Eiko ri xereve, ekyje eme, mbaeta xejukaxea ma ndee voi

ndejukaxe avi. Xereve vy ma reo jepe r hei.

Queila pygua kuery Davi ogueraa jepeague

23  Hae
gui ma Davi pe omombeua:
1

Queila pygua kuery reve filisteu kuery jogueroa vy


imondapa mbaemo raygue re ea.
2 Hae rami r Senhor pe Davi oporandu vy aipoei:

Hae gui xee aa vy pa aity r filisteu kuery?


Senhor ombovai vy aipoei Davi pe:
511 1Samuel23

Tereo, filisteu kuery peitypa r, hae vy peraa jepe r Queila pygua


kuery hei.
3 Hae rami te avakue Davi reve ikuai vae aipoei:

Apy Jud yvy re rive voi rokyje, hae gui Queila katy filisteu regua
xondaro kuery rovai rojeoi vy katuve ma hei okuapy.
4 Hae rami r Davi tegue ju oporandu Senhor pe. Hae r Senhor

ombovai vy aipoei:
Peiko katu tema Queila katy peo agu, mbaeta pendepo py
amboaxapa r filisteu kuery hei.
5 Hae ramo Queila katy Davi ojeoi hexevegua kuery vae reve. Filisteu

kuery rovai opu vy ogueraapa ju mymba kuery imondaague. Heta avi


ojuka hae kuery regua. Hae rami py Davi ogueraa jepe Queila pygua
kuery. 6 Davi oa katy Aimeleque ray Abiatar ojava vaekue Queila katy

oo avi vy opo py ogueraa manto sacerdote pegua.


7 Hae gui Saul pe omombeua Queila katy Davi ooague. Saul aipoei:

Nhanderuete omboaxa ma xepo py. Ojejoko uka ma, pete tet hok jokoa
vae py oike rire hei. 8 Hae rami vy Saul oeno ukapa ojeupegua kuery, joe

opu vy Queila katy ojeoi agu, Davi hae hexevegua kuery ojokopa agu.
9 Hae rami te Davi oikuaa ae Saul ojukaxe oikovya. Hae vy aipoei

sacerdote Abiatar pe:


Eru apy manto sacerdote pegua hei ramo ogueru.
10 Hae gui Davi onhemboe Senhor pe:

Xe-Senhor Israel kuery ruete vae, xee nerembiguai aendu Saul


xekuxa Queila tet py ou vy ombovaipaxea. 11 Hae gui Queila pygua avakue

xemboaxa r teve ipo py? Hae Saul ou ae r teve, xee nerembiguai aendua
rami? Ah Senhor Israel kuery ruete, eikuaa uka ke xee nerembiguai pe.
Senhor ombovai:
Ou r hei.
12 Hae gui tegue ju Davi oporandu ixupe:

Hae gui avakue Queila pygua xemboaxa r teve Saul po py,


xerembiguai kuery reve?
Senhor ombovai ju:
Penemboaxa r ipo py hei.
13 Hae rami r Davi ma hexeve avakue seiscentos ikuai vae reve oiko

katupa vy Queila gui omba vy ooa katy rei ojeoi. Hae gui Queila gui Davi
ojava maa omombeua r Saul oendu vy ndoo potavei. 14 Hae r Davi ma

tekoa ea rupi ae tema oiko onhemia py. Yvy reia Zife tekoa ea re oiko.
Saul ko nhav oeka oikovy te Nhanderuete nomboaxai ipo py.

Tegue ju Davi hae Jnatas pete rami ikuai agu re jogueroayvuague


15 Hae
gui Saul ojukaxe vy oo jevyague Davi oikuaa vy opyta ranhe
Horesa py Zife tekoa ea py. 16 Hae ramo Saul ray Jnatas opu vy

1Samuel23,24 512

oo Davi oa katy Horesa py. Hae vy ombopya guaxuve Nhanderuete re


ojeroviaa py. 17 Hae vy aipoei:

Ekyje eme, mbaeta xeru Saul nandejoui r. Hae rami rgue py


ndee ae r repena Israel kuery re. Ndereve xee voi a r nepytyvar.
Hae nunga xeru ae voi oikuaa por hei. 18 Hae rami vy Senhor

renonde mokove ojapo pete rami ikuai agu. Hae gui Davi opyta
Horesa py, hae r Jnatas ma ngoo katy ju ojevy.

Zife pygua kuery Davi omboaxa nhemi agu re ijayvu okuapyague


19Hae gui Zife pygua kuery ojeoi Gibe katy Saul oa py. Hae vy
aipoei:
Ore kuery orerekoa Horesa py e teve Davi onhemi oikovy?
Haquila yvy reia rupi oiko Jesimom regua kuaray puku-a katy. 20 A ma

oreruvixa, tereo ndepya py rejou pora rami vy. Hae gui ore kuery ma
ndepo py romboaxa agu rami r roiko hei okuapy.
21 Saul aipoei:

Senhor tapenemoingo por, xemboaxya rupi peiko r. 22 Tapeo

havy peporandu porve. Peikuaa pota por mamo pa oikoa re, hae
mavae pa oexa jepi vaea re. Mbaeta xevy omombeua hae oiko kuaa
raxa vaea rami. 23 Hae nunga rupi pejapyxaka, peikuaa pota por

onhemiaty hae javi re. Hae gui ma pejevy ju xea py pemombeu porve
agu, Jud regua mbovy e ikuaia rupi te ajou agu hei.
24 Hae rami r hae kuery opu vy Zife katy ju ojevy Saul renonder.

Davi hae hexevegua avakue ikuai Maom regua tekoa ea py Jesimom


katy, yvy joja reia o vae re. 25 Hakykue Saul hae hexevegua avakue

ojeoi r Davi pe omombeua. Hae rami r oo itaova pa tekoa ea


Maom o vae katy. Hae nunga Saul oendu vy oo avi Davi rakykue tekoa
ea Maom katy. 26 Hae gui ma Saul hae hexevegua avakue ojeoi pete

yvy katy, hae r Davi hae hexevegua avakue ma amboae katy ojeoi.
Davi ojapura Saul gui oo jepe agu onha vy. Hae rami te hae kuery
ojoko Davi kuery ojopypa agu.
27 Hae gui Saul oa py ou pete ayvu mombeua. Hae vy aipoei:

Ejapura ke hae tereo ju, mbaeta filisteu kuery oupa ma nhandeyvy


re hei. 28 Hae rami r Saul ojepea Davi rakykue ooa gui, filisteu

kuery re opu ovy agu. Hae nunga rupi hae vae tekoa omboerya Ita oo
jepea. 29 Hae vae gui Davi oo vy En-Gedi py ju onhemi o por agu py.

Davi Saul ndojukaiague

24  Filisteu
kuery rakykue Saul ooague gui ojevy jave omombeua
1

ixupe:
Davi ma En-Gedi tekoa ea re oiko ea. 2 Hae ramo Saul ogueraa

trs mil avakue Israel kuery hae javi gui oiporavo vaekue. Hae rami vy
513 1Samuel24

itaova pa ijavaete reia rupi ojeoi Davi hae hexevegua avakue rakykue.
3 Tape rupi ooa rupi ova vexai kuery kora o vae py. Hae py o avi pete

itakua. Hae vae py ma Saul oike, jai py opytaxea oendu vy. Hae vae
itakua py ae Davi oir kuery reve ikuai, iguyve katy onhemi okuapy.
4 Hae ramo Davi revegua avakue aipoei okuapy:

Ange ma Senhor aipoeiague ra: Ndepo py amboaxa r


nderovaigua, reipotaa rami rereko agu heiague hei okuapy ramo
Davi opu mbegueii ovy vy ojaya Saul ao puku apy.
5 Hae rami te Saul ao apy ojaya rire Davi oendu ipya tytyvea. 6 Hae

rami vy hexevegua avakue pe aipoei:


Senhor taxejoko mbaemo rei xeruvixa re ajapo e agu, hovai
xepo amo e agu, Senhor oiporavo vaekue oiko r hei. 7 Hae rami

Davi ijayvu vy ojoko hexevegua avakue Saul rovai opu okuapya gui.
Hae gui Saul ma itakua gui o ju vy oove tema.
8 Hae rire Davi voi opu vy o avi itakua gui. Hae rami vy ojapukai

hoamy Saul pe. Hae vy aipoei:


Huvixave, xeruvixa!
Saul guakykue re oma ramo Davi guenapy re o omboetea rupi,
ngova yvy re omova reve. 9 Hae vy Davi aipoei Saul pe:

Mbae re tu rejapyxaka r avakue Davi ndejukaxe, hei vae


kuery re? 10 Mbaeta nderexa py ae rexa ange kovae itakua py Senhor

xepo py Senhor nemboaxa r. Hae gui amongue aipoei rojuka agu


te xee ma ndorojukai, mbaeta aipoae: Xee namo r xepo xeruvixa
re, Nhanderuete oiporavo rire, hae kuri. 11 Ema havy xeru, exa apy

xepo py ndeao apykue areko vae. Ndeao apyi rive xee ajaya kuri rojuka
rgue py. Eikuaa pota havy rexa agu xere noa romoingo axy agu.
Xee ma mbaeve ndajapoxei ndere, ndajapo vai ndevy, ndee xejukaxe
vy xereka reikovy te. 12 Senhor toikuaa pota xere hae ndere, Senhor

ae tanembopaga xere rejapo vaiague re, hae r xee ma namo r xepo


ndere. 13 Ymagua kuery ayvu omombeu vy Heko vai vae gui ae oiko

teko vai, heiaty rami ae. Hae r xee ma namo r xepo nderovai. 14 Hae

gui mavae rakykue tu ndee Israel pygua huvixa vae reo? Mar ramigua
tu rejopyxe? Pete jagua regue ri tyy? Tyr pa pete jagua ky teve?
15 Senhor toikuaa pota xere, toikuaa pota xere hae ndere, toexa pota

por, taxemboeko por, xevy pe tojapo haevea ramigua, hae taxereraa


jepe ndepo gui hei.
16 Hae rami Davi ijayvupa ma ramo Saul ombovai:

Povae ae pa ndeayvua, xeray Davi? hei vyve ojaeo at.


17 Aipoeive Davi pe:

Ndee ma xegui ndereko porve vae, mbaeta mbaemo por anho


rejapo xere, hae r xee ma mbaemo vai ajapoxe ndere. 18 Ange rexa uka

xere rejapo pora. Ndepo py Senhor xemboaxa te ndee ndaxejukai.


1Samuel24,25 514

19Mbaeta mavae ndau ngovaigua ojou te omondouka por rive r tape


rupi? Senhor tome ndevy mbaemo por ange xere nderejapo vaiague
re. 20 A aikuaa por ma ndee ae r huvixave reiko, hae Israel kuery re

repenaa o at r ndepo py. 21 Hae nunga rupi eura ke xevy Senhor re,

xeguigua kuery remomba e agu, xerery rembogue e agu xeru ro gui


hei. 22 Hae rami r Saul pe Davi oura ramo oo ju ngoo katy. Hae r

Davi ma hexeve avakue reve ojeoi pete henda py onhemi jevy agu.

Samuel omanoague

25  Hae
gui Samuel omano. Hae ramo Israel kuery hae javi
1

onomba vy ojaeo okuapy. Hekoague py ae onhono por, Ram


tet py. Hae vae rire Davi opu vy oove ju Par tekoa ea katy.

Nabal rekoa py Davi kuery ova jave guare


2 Oikopete ava Maom pygua, Carmelo katyi ijyvy vae. Hae vae ma
oguerekopa vae, trs mil vexai hae mil kavara oguereko vae. Hae vy
vexai rague ojaya oikovy Carmelo py ae. 3 Hae vae rery ma Nabal.h Hae

r tayxy rery ma Abigail. Kunha vae ma hiarandu hae ipor guive. Hae
r ime ma ivai ja rei hae ndaiporayvui guive opa mbae py. Hae vae ma
Calebe ramymino oiko rakae.
4 Hae gui Davi ma tekoa ea re oikoa py oendu Nabal vexai rague

ojaya oikovya. 5 Hae rami vy dez guembiguai kunumigue hae katy


omondouka vy aipoei:
Tapeo Carmelo py Nabal ombaeapoa py. Ixupe peporandu r
xerery rupi, mbaexa pa oikoa re. 6 Hae vy oguerekopa vae pe aipopeje

r: To ndere mbya por, ndero pygua re voi, hae rereko vae hae
javi re. 7 Aendu vexai rague pejaya pekuapya. Nerymba vexai re opena

vae kuery romova orea py. Hae kuery pe ndorojapo vai, hae hae
kuery pe mbaeve rei ndoatai Carmelo py orea py ikuai jave. 8 Ndevygua

kunumigue ikuai vae pe reporandu r hae kuery oremombeu por r.


Hae nunga rupi xevygua kunumigue voi ndea py ou ramo emova por,
mbaeta pevyaa ra py rova ramo. Eme havy xerembiguai kuery pe
ndepo py rereko vae tema, xee nderay Davi pe voi, hei uka imondovy.
9 Hae gui kunumigue Davi omondouka vaekue Nabal oa py ovamba

vy ixupe omombeupa Davi ayvu hae javi, hery rupi. Hae vy ojapyxaka
okuapy. 10 Hae ramo Davi rembiguai kuery pe Nabal ombovai vy aipoei:

Mavae tu Davi? Mavae tu Jess ray? Mbaeta a gui ma heta ikuai


tembiguai opat gui ojavapa vaekue. 11 Xee ndau aipea r ri xembae mbojape

hae yy, hae xevy ombaeapo vae kuery peguar xoo ajuka vaekue, hae nunga
amboaxa agu avakue aikuaa e vae pe, magui pa oua aikuaa e re? hei.

25.3 Tery Nabal ma Hiarandu e vae ea (versculo 25).


h
515 1Samuel25

12 Hae rami r Davi rembiguai kuery ojevy ju ojeoivy tape ouague


rupi. Ovamba vy Davi pe omombeupa ju ijayvuague hae javi. 13 Hae

ramo Davi aipoei guembiguai kuery pe:


Pete-te pemo kyxe pendejee hei ramo pete-te ojee omo
okyxe, Davi voi omo avi okyxe. Davi rupive avakue ojeoi vae ma
quatrocentos rivyvyi, hae gui duzentos ju mbae rei-rei rara py opyta.
14 Hae rami jave Nabal rembiguai kuery vae regua omombeu tayxy

Abigail pe. Hae vy aipoei:


Davi tekoa ea py oa gui ombou guembiguai kuery orererekoa
vae pe ijayvu pori uka agu te hae ombovai at. 15 Hae vae avakue

ma haeve vaii vae orevy. Mbaeve py hae kuery noremoingo axyi. Hae
rami ae avi hae kuery reve orekuaia ja mbaeve rei ndoatai orembae,
nhundy rupi orekuai jave te. 16 Ore kuery pe ma hae kuery ara py hae

pyvy ikuai kora mbaemo jokoar, hae kuery reve vexai ropenaa rupi
orekuaia ja. 17 A ma eikuaa pota. Exa mbae pa rejapo vaer, mbaeta

anhet mbaemo vai oiko r tema orererekoa re, hae hoo pygua kuery
hae javi re. Hae ma nhe vai ray ramo ndoikoi hexeve ijayvu poria
agu hei.

Davi jojukaxea gui Abigail omombytuu eteague


18 Hae ramo tayxy Abigail ojapura reve ogueraa duzentos mbojape,
moko ryru vinho, te nhiru vexai rookue, te nhiru ryru trigo
raygue mbixy, cem uvaa pirukue hae duzentos figo pirukue apomo.
Hae vy guymba kuery mburikai ry omomba vy 19 aipoei guembiguai

kunumigue pe:
Tapeo xerenonder. Xee ma penderakykuei r aa hei vaeri ome
Nabal pe ma mbaeve nomombeui.
20 Mburikai ry oo oiny vy yvy guy oguejy vy ojeapai ma ovy jave

Davi hae hupivegua avakue ou avi okuapy. Hae vy nhovaex hae kuery
reve. 21 Davi aipoei ma voi vaekue: Anhet tekoa ea rupi ar uka

rive vaekue mbaemo Nabal oguereko vae. Xee ma imbae rei-rei regua
mbaeve namboatai heta te. Ixupe xee ajapo porague rekovia hae ojapo
vai xevy. 22 Tove Nhanderuete oipotaa rami tombopaga Davi rovaigua

kuery, xapya rei komba peve pete ava hae kuery vae regua oikove
reve aeja ri ramo, hei vaekue.
23 Hae gui Abigail oexa Davi vy oguejy pojava guymba mburikai ry

gui. Davi renonde py guenapy re o ngova yvy re omova reve, yvy re


peve ojeroa oiny. 24 Ipy yvyiry oa py aipoei:

Akee xeruvixa, xere ae to xeme ojapo vaiague repy. Haeve r


xee nerembiguai xeayvu ta ndereve. Endu ke xee nerembiguai xeayvu
r. 25 Xeruvixa, epena eme nhe vai ray Nabal hery vae re. Mbaeta

hery heia rami avi heko. Hery ma Nabal, a rami avi hexe o vae
1Samuel25 516

ma arandu e reia anho. Hae r xee nerembiguai ma ndaexai kuri


nerembiguai kuery remondouka vaekue. 26 Hae gui a ma xeruvixa,

anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae ndee avi nderekove rupi aura
vy aipoae: Senhor ndejoko kuri jouguy remo e agu, hae ndepo
py ae rejepy e agu. Nabal rami ae avi topagapa nderovaigua kuery
ndee xeruvixa pe ojapo vaixe vae hae javi. 27 Hae gui kovae ma xee

nerembiguai aru vaekue ndee xeruvixa pe ame rive vaer. Eme


nderupivegua kunumigue pe. 28 Xeperdoa ke xee nerembiguai ajejavya.

Mbaeta Senhor ojapo r ndero pygua kuery imbaraete agu rami


meme, Senhor pe vy rejogueroa ramo. Teko vai to eme ndere reikoa
pukukue re. 29 Xapya rei amongue ava nderakykue opu r nderekovea

oipea agu te nderekovea Senhor Nderuete ojokua r ojeupegua


ikuai vae mbyte. Hae r nderovaigua kuery rekovea ma omombo r
ita momboa py rami. 30 Hae gui ma Senhor ndere ijayvuague rami vy

oexa uka r nderayvua, Israel kuery ruvixaver nemo vy. 31 Hae vae

jave py xeruvixa, no r nemomboriauar, ne ndepya re ipoyi vae


jouguy mbaeve re remoague re, ne ndepo py ae rejepyague re. Hae
gui Senhor nemoingo por jave ma nemaendua ke xee nerembiguai re
hei.
32 Hae rami r Abigail pe Davi ombovai:

Tove Senhor Israel kuery ruete taimaendua pora, ange xerovaex


agu nembou rire. 33 Taimaendua pora nearandu reikovya re, hae

imaendua pormby tereiko ndee ae, mbaeta ange xejoko jouguy amo
taa gui, hae xepo py ae ajepy taa gui. 34 Mbaeta anhet ete Senhor

Israel kuery ruete oikove vae rupi aura vy aipoae: Xejoko kuri ajapo vai
taa gui. Mbaeta xerovaex agu ndereju pojavai vae rire Nabal ndoikovei
rgue komba peve, ne peteve ava ixupegua ma voi hei.
35 Hae gui Abigail po gui Davi ojopy mbaemo ogueru vaekue. Hae vy

aipoei:
Tereo pori ke ndero katy. Neexa, rejerurea aendu vy ajapo re.

Nabal omanoague
36 Hae rire Abigail ojevy ju Nabal oa py. Hae r hae ma ngoo py
ojapo oikovy ngaru, huvixave ngaru ojapo vae ramigua. Opya re
ovyaa anho rei oendu, okau vaipa ma vy. Hae rami r ixupe tayxy
nomombeui ranhe mbaeve, ne mboapyi ne heta ma voi, nakoi teria
ja. 37 Ko jevy Nabal okuera ju ma oiny vinho py okauague gui. Hae gui

ma tayxy omombeu hae nunga. Hae r ipya hemba rire ita rami ju
opyta. 38 Dez araa py ma Senhor ojuka Nabal. Hae r omano.

Abigail re Davi omendaague


39Nabal omanoague Davi pe omombeua r oendu vy aipoei:
517 1Samuel25,26

Senhor toiko imaendua pormby, mbaeta xerepy ma Nabal xevy


ijayvu atague re, xejoko guive mbaemo vai ajapo taa gui. Nabal ojapo
vaiague repy ma hexe ae ju Senhor ombou hei.
Hae gui Abigail pe Davi oporandu uka guayxyr ogueraa agu re.
40 Hae ramo Davi rembiguai kuery ojeoi Carmelo py Abigail oa py. Hae

vy aipoei okuapy ixupe:


Davi orembou guayxyr rogueraa agu hei.
41 Hae ramo kunha vae opu vy guenapy re o ngova yvy re omova

reve. Hae vy aipoei:


Apy ma a hembiguair. Xeruvixa rembiguai kuery py ajoi agu
rami aiko hei. 42 Hae rami vy kunha vae ojapura vy oo mburikai

ry te nhiru guembiguai kunhatague reve. Hae vy oo Davi rembiguai


kuery rupive. Hae ramo ogueraa guayxyr.
43 Davi ogueraa avi Aino Jezreel guigua. Hae vy tayxy moko.

44 Mbaeta Saul ma guajy Mical Davi rayxy vae ome ju vaekue Galim

pygua Las ray Palti rayxyr.

Tegue ju Davi Saul ndojukaiague

26  Hae
gui Zife pygua kuery ou Gibe py Saul oa py. Hae vy
1

aipoei okuapy:
Davi ma Haquila yvy reia rupi nonhemi teve, Jesimom katyi?
hei okuapy. 2 Hae rami r Saul opu vy Zife tekoa ea katy oo Davi

reka vy. Hexeve ojeoi avi trs mil avakue Israel gui oiporavo vaekue.
3 Saul kuery ijaty okuapy Haquila yvy re, Jesimom katy, tape yvry.

Hae r Davi ma tekoa ea re oiko. Hae rami vy Saul oeka ouvya Davi
oikuaa vy 4 omondouka oexa pota vaer kuery. Hae vy oikuaa Saul ou

ete ae raea. 5 Davi opu vy oo Saul kuery ijaty okuapya py. Hae vy oexa

Saul onheno oupy r, Ner ray Abner xondaro kuery re opena vae guive.
Saul ma ijaty okuapy vae mbyte py onheno oupy. Ijyvry rupi ma heta
vae kuery ikuai.
6 Hae gui Davi aipoei Heteu pygua Aimeleque hae Joabe rykey Abisai

Zeruia pia vae pe:


Mavae tu peo ta xerupive hae kuery ijaty okuapya py Saul ituia py?
Abisai ma ombovai:
Xee aa r nderupive hei. 7 Hae rami vy Abisai reve Davi ou

pyvy heta vaea py. Hae r hae py Saul onheno vy oke oupy ijaty
okuapy vae mbyte. Oak katyi huy guaxu oipyxo imoamy yvy re.
Abner hae heta vae kuery mboae ma ijyvry rupi meme onheno okuapy.
8 Hae gui Abisai aipoei Davi pe:

A ma ndepo py Nhanderuete omboaxa ma nderovaigua. Taa xee a


taipyxo yvy re huy guaxu py ae, peteguei pyve. Mokogue aipyxo e te
haeve r hei.
1Samuel26 518

9Te
Davi ombovai vy aipoei Abisai pe:
Ejuka eme. Mavae tu Senhor oiporavo vaekue rovai opo oupi r
ojejavy e re?
10 Davi aipoeive ju:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Senhor ae


r ojuka, e vy omano agu ra ova r, e vy jogueroaa py oo r
ojukaa r, xee e. 11 Senhor taxejoko oiporavo vaekue re xepo aupi e

agu. Hae rami avi a ma ejopy huy guaxu inhak katyi o vae, yryru
guive. Hae gui jaa ju hei. 12 Hae rami vy Davi ojopy uka huy guaxu

Saul ak katyi o vae hae yryru. Hae gui oo ju. Mavaeve ndoexaai, ne
ndoikuaai, nomyai guive. Hae javive okepa tema okuapy, hae kuery
hopeyi vaipa agu rami Senhor ojapo r.
13 Hae gui Davi ma yvyugua rovai re oo ma vy yvy apyte py hia

mombyryia py. Saul kuery ikuaia gui mombyryi ete hia. 14 Hae rami vy

hae kuery pe ojapukai nhendu hoamy, Ner ray Abner pe guive. Hae vy
aipoei:
Abner, nerembovai vae tyy?
Hae ramo Abner omy vy oporandu:
Mavae tu ndee, huvixave pe rejapukai agu?
15 Hae ramo Davi ombovai Abner pe:

Ndee tavy ava e teve reiko? Israel kuery vae regua mavae tu
oiko ndee rami ipoaka vae? Mbae re havy nerepenai ri nderuvixa re?
Mbaeta ou kuri pete regua nderuvixa omomba agu. 16 Haevea rami

rejapo. Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Haeveve
pemano, penderuvixar Senhor oiporavo vaekue re napepenai rire. A
ma exa pota: Mamo tu o huvixa mbae huy guaxu hae yryru inhak
katyi o vaekue? hei.

Tegue ju Davi reve Saul pete rami ikuai agu re ijayvuague


17Hae
gui Davi ri ty raea Saul oendu kuaa vy aipoei:
Ndeayvu e teve, xeray Davi?
Davi ombovai:
T xeruvixa, xeayvu ae ri hei.
18 Aipoeive tema:

Xeruvixa, mbae re tu hae rami ete ri reka riae nerembiguai? Mbae


tu xee ajapo ndere? Mbae nunga teko vai tu rejou xere? 19 A ma xeruvixa,

ajerure ndevy: Endu ke xee nerembiguai xeayvu r. Senhor ae xerovai


reo agu rami ndeapo vae rire ojopy rgue mbaemo ixupe ame vae.
Hae rami avi avakue ri hae rami agu rami ndeapo vy ayvu vaipy taikuai
Senhor renonde. Mbaeta a hae kuery xemox ma Senhor pegua yvy re
aikoague gui, Tereo, embojerovia tuuete mboae ramigua pe, heia rami.
20 Hae rami te a xeruguy tomoa eme Senhor pegua yvy gui mombyrya

519 1Samuel26,27

py. Mbaeta ndee Israel pygua huvixave ma jagua ky ramigua rakykue rive
reo, inambu pyt rakykue yvy reia rupi oo vae rami hei.
21 Hae rami r Saul aipoei:

Ajejavy rima. Xeray Davi, ejevy ju havy, mbaeta ndajapo vai jevyi
r ndevy. Ange rexa uka xerekovea rembovare vaea. Xee ae ma inhak
por e vae rami aiko ajejavy riaea py.
22 Davi ombovai:

Neexa, apy ma nembae huy guaxu areko. Tou xea py pete kunumi
ogueru agu. 23 Hae gui pete-te pe Senhor tomboekovia heko pora

rupi ojeroviapy oikoa. Mbaeta xepo py Senhor nemboaxa vaeri xee


ma xepo ndaupixei Senhor oiporavo vaekue rovai. 24 Ange nderekovea

ambovareague rami ae avi Senhor tombovare xerekovea voi, taxereraa


jepe opa mbae vai gui hei.
25 Hae ramo Saul aipoei Davi pe:

Xeray Davi, imaendua pormby tereiko. Mbaeta rejapo r


mbaemo tuvixa vae, ndepoaka re hei. Hae ramo Davi oove ju, hae
r Saul ma guekoa katy ju ojevy.

Tegue ju Davi Gate pygua huvixa Aquis oa py ooague

27  Hae
rami te Davi ojeupe ae aipoei: Xapya rei ramo amongue
1

ra xee akanhy r Saul po py. Haeveve filisteu kuery yvy katy


ajava, Israel hae javi rupi Saul xereka oikovya gui ikane vy opytuu
agu. Hae ramo re xee aa jepe ipo gui hei. 2 Hae rami vy Davi oiko

katu vy seiscentos avakue hupive ikuai vae reve ojeoi Gate pygua huvixa
Maoque ray Aquis oa katy. 3 Gate tet py ae Davi oiko Aquis reve. Hae

r hupivegua avakue ma pete-te guayxy kuery reve ikuai. Davi voi


mokove guayxy reve oiko: Jezreel guigua Aino, hae Carmelo pygua
Nabal rayxykue Abigail. 4 Gate katy Davi ojavaague Saul pe omombeua

r oendu vy ndoeka potavei.


5 Hae gui Davi aipoei Aquis pe:

Xapya rei ndee xemboaxya rendu vy ke eme pete tet ndeyvy


regua py a agu. Xee nerembiguai ndaevei ndeyvyiry a agu tet
huvixave oaty mbyte py hei ramo 6 hae vae rave ixupe Aquis

omboaxa Ziclague tet. Hae rami rire a peve Ziclague opyta huvixa
Jud pygua mbae ae. 7 Filisteu kuery yvy re Davi oiko pete maet rire

irundy jaxya peve.


8 Hae gui Davi ngupivegua avakue reve ojeoi jepi r gesurita kuery,

gersita hae amalequita kuery rovai. Hae vae kuery ma hae vae yvy
re ikuai Sur katy Tel guive Egito yvy peve. 9 Hae vae yvy Davi kuery

ombovaipa r heravy, ojuka r avakue hae kunhague. Ojeupe guar


ogueraapa kuerei vexai, vaka, mburikai hae camelo kuery, ajukue
guive. Ojevy vy ova kuerei Aquis oa py.
1Samuel27,28 520

10 Hae
ramo Aquis oporandu r: Mar ramigua kuery reve tu ange
pejogueroa rae? hei nhav Davi ombovai r: Jud regua kuaray
puku-a katy ikuai vae reve ri, jerameel hae queneu kuery kuaray
puku-a katy ikuai vae reve hei r.i 11 Davi ndojuka ei peteve ava ne

kunha ma voi Gate tet py oguerojevy vaer. Mbaeta ojeupe ae aipoei:


Oremombeua e agu, Hae rami Davi ojapo, hei vy. Hae rami vy
filisteu kuery yvy re o teria ja ojapo oikovy hae rami ae.
12 Aquis ma ojerovia Davi re. Hae vy aipoei:

Hae anhet ete ri ojapo guetar Israel pygua kuery ae voi ndaijaei
agu rami. Hae nunga rupi xevy anhoi riae r oiko.

En-Dor py omanogue mboayvua oiko vaea py Saul ooague

28  Hae
vae jave py filisteu regua xondaro kuery onomba okuapy
1

Israel kuery rovai jogueroa agu. Hae rami vy huvixa Aquis


aipoei Davi pe:
Aikuaa uka ma voi ndevy: Xereve ndee voi reo r jogueroaa py,
nderevegua avakue reve.
2 Davi ombovai:

Hae rami r reikuaa r xee nerembiguai mbae pa ajapo ra


hei.
Aquis aipoeive ju Davi pe:
Hae rami rire romo r xerarar reikoa pukukue re hei.
3 Samuel omano ma vaekue, hae ramo Israel kuery hae javi ojaeo vy

onhono por rakae Ram tet py hekoague py ae. Hae gui Saul oyvy gui
oipeapa rakae omanogue mboayvua hae imbaekuaa vae kuery hae javi.
4 Hae gui filisteu kuery ono vy ou Sunm py ju ijaty okuapy agu.

Hae ramo Saul omonomba avi Israel kuery ramo Gibe py ijaty okuapy.
5 Filisteu kuery ijaty okuapya Saul oexa vy oendu okyjea. Hae vy ipya

tyty vaipa oiny onhemondyi vy. 6 Hae rami vy Senhor pe oporandu te


nombovai, rau rupi, Urim rupi, ne profeta kuery ayvu rupi ma voi.j
7 Hae ramo Saul aipoei guembiguai kuery pe:

Pejou na pete kunha omanogue mboayvua, hae vae oa py aa vy


aporandu uka agu.
Hembiguai kuery ombovai:
Oiko pete kunha En-Dor py omanogue mboayvua hei.
8 Hae gui Saul ndojekuaa ukai agu amboae ao omo reve oo. Hupive

ma oo avi moko avakue. Hae vy pyvy ovamba kunha vaea py. Hae vy
aipoei:

i
27.10 Hae rami Davi ombovai ombotavy vy. Guetar Israel kuery reve ae jogueroaa rami
ijayvu, Israel kuery rovaigua kuery reve jogueroa vaeri. j28.6 Urim ma sacerdote kuery
mbaekuaa-a oguereko rakae (xodo28.30, Nmeros27.21).
521 1Samuel28

Ndevy ajerure omanogue remboayvu agu. Hae vy rembovy r


aipota vae ae.
9 Kunha vae ombovai:

Hae rami avi reikuaa por huvixa Saul ojapoague, mbaeta oipeapa
rakae omanogue mboayvua hae imbaekuaa vae kuery. Mbae re tu
amano agu rami rive reju, xejuka ukaxe vy? hei
10 Hae ramo ixupe Saul oura Senhor rery rupi:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Ndoikoi re


hae nungakue re nembopagaar hei.
11 Hae rami r kunha vae aipoei:

Mavae havy ambovy r?


Ombovai:
Embovy xevy Samuel hei.
12 Hae gui kunha vae Samuel oexa vy ojapukai at reve aipoei Saul pe:

Mbae re tu xembotavy? Mbaeta ndee ae ri tu huvixa Saul.


13 Huvixa ombovai:

Ekyje eme. Mbae tu rexa? hei.


Kunha vae ombovai Saul pe:
Pete aexa nhanderuete ramigua yvy gui o r hei.
14 Hae ramo oporandu ju:

Mbaexa tu ojekuaa?
Kunha vae ombovai:
O ouvy vae ma tujai, ao puku py onheov vae hei. Hae ramo
Samuel ae ria Saul oikuaa vy guenapy re o ngova yvy re omova reve.
15 Hae gui Samuel aipoei Saul pe:

Mbae re tu xemoangeko, a jevy agu rami rejapo vy?


Saul ombovai:
Xeporiau vaipa aikovy, xerovai filisteu kuery jogueroa r.
Nhanderuete voi xegui ojepea vy naxembovaivei, profeta kuery rupi, ne
rau rupi ma voi. Hae nunga rupi roeno uka, xevy remombeu agu ajapo
vaer hei.
16 Hae ramo Samuel aipoei:

Mbae re havy xevy reporandu ri, Senhor ndereja vy nderovaigua


oiko rire? 17 Mbaeta Senhor ndere ojapo xevy aipoei ukaague rami.

Ndepo gui ndepoakaa oipea vy neir Davi pe ju omboaxa. 18 Senhor ayvu


re nderejapyxakai vy neremombai karamboae Amaleque kuery opoxya


rupi omomba ukaague rami vy. Hae nunga rupi ae Senhor nemo vai a.
19 Senhor nemboaxa r filisteu kuery po py, Israel kuery hae javi reve.

Hae gui ko ramo ndee hae nderay kuery xereve ma r peiko. Filisteu
kuery po py Senhor omboaxa avi r Israel kuery ijaty okuapy vae hei.
20 Hae ramove Saul hoa vy ipukupa oupy yvy rupi. Okyje vaipa oupy

Samuel ayvu gui. Hae vy naimbaraetevei, hae vae ra, pyvy voi
1Samuel28,29 522

mbaeve ndoui rire. 21 Saul ituia katy kunha vae ovavei ovy vy oexa

ndojepokuaavei etea. Hae vy aipoei:


Ma, xee nerembiguai ma rejerurea aendu vy ndajeayvuveikue py
ajapopa kuri ndeayvuague. 22 Te a ma ndee ju endu xee nerembiguai xeayvua.

Tamo mbojape reu vaer. Heu, nembaraete ma vy tape rupi reo agu.
23 Hae rami te ndoipotai vy aipoei:

Xee ndaui r hei. Hae rami te hembiguai kunha vae reve


ome nhea rei ramo ojapyxaka. Hae vy yvy gui opu vy oguapy
oiny tupa py. 24 Kunha vae oguereko pete vaka ray omongyra vaekue.

Ojuka pojava. Trigo kui avi ogueru vy omoapomo, hae ombojy mbojape
imbovua e vae. 25 Hae rami vy Saul hae hembiguai kuery pe ogueru

ramo okaru okuapy. Hae gui opumba vy ojeoipa ju pyavyve.

Davi re filisteu kuery ndojeroviaveiague

29  Haegui filisteu kuery omonomba xondaro kuery Afeca py. Hae


1

r Israel kuery ma Jezreel py yvu o vae katyi ijaty okuapy. 2 Hae


katy filisteu kuery yvatekueve vae ojeoi cem hae mil reve-reve. Hae r
Davi hae avakue hexeve ikuai vae ma oo Aquis reve hakykue guar.
3 Filisteu kuery yvatekueve vae aipoei okuapy:

Kovae hebreu kuery, mbae tu ojapo okuapy apy?


Aquis ombovai filisteu kuery yvatekueve vae pe:
Hae vae pa Davi e, Israel pygua huvixa Saul rembiguai e teve?
Kueve ma guive xereve ae oiko. Hae gui hexe ndajou vai, xea py ou guive
a peve hei.
4 Hae rami te filisteu kuery yvatekueve vae ivai vaipa ixupe. Hae vy

aipoei okuapy:
Embojevy ju hae vae ava hekoar remeague katy. Ndaevei
nhandereve oo agu jajogueroaa py, nhanderovaigua oiko e agu.
Mbaeta hae rami e vy mbaexa vy r tu haeve nguvixa reve pete
rami ju ikuai agu, nhande kuery akgue ogueraa e vy? 5 Hae vae pa

Davi e? Ojerokya py joupe-upe ombovai vy aipoei: Saul ma ojuka mil,


hae r Davi ma dez mil ojuka vaekue heiague vae e teve?
6 Hae rami r Aquis oeno Davi. Hae vy aipoei ixupe:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Ndee ma


anhet rupi reiko vae. Hae gui xevy r haevea rami vy rei orereve kovae
rojogueroaa py reo. Mbaeta xea py rejuague guive kovae ra peve mbaeve py
ndojou vaiai ndere. Hae rami te yvatekueve vae ma ndojou pori. 7Ejevy ju

a, ejevy por ke, filisteu kuery yvatekueve vae ndejou vai rei e agu hei.
8 Hae ramo Davi aipoei Aquis pe:

Hae rami avi mbae tu xee ajapo? Hae e vy mbae tu xee


nerembiguai re rejou vai, ndevy ambaeapo ypya ra guive a peve,
xeruvixa rovaigua kuery rovai xee voi ajogueroa e agu?
523 1Samuel29,30

9Aquis
ombovai:
Xee ma aikuaa por. Xevy r anhet Nhanderuete guigua anjo rami
reiko por vae te. Hae r filisteu kuery yvatekueve vae ma Too eme
orereve jogueroaa py hei okuapy. 10 Evy voi havy ko rai ramove

nerembiguai kuery ndereve ou vaekue reve. Kuaray hexaki ramove


pevypa, hae tapeo hei. 11 Hae ramo ko rai ramove Davi ovy avakue

hexeve ikuai vae reve, filisteu kuery yvy katy ju ojevy ojeoivy agu.
Hae r filisteu kuery ma Jezreel katy ojeoi.

Ziclague tet gui Amaleque kuery opa mbae ogueraapaague

30  Hae
gui mboapy araa py Davi hexevegua avakue reve ovamba
1

Ziclague tet py. Hae vy oikuaa Amaleque pygua kuery ou vy


kuaray puku-a katygua kuery re opuague, hae Ziclague tet ombovaipa
vy oapypa ma rakaeague. 2 Hae vy kunhague ojou vae tema ogueraapa

rakae ojeupe guar. Hae rami avi mavaeve ndojukai: kyrgue ne


tujakue. Ngupive ogueraapa rive ojeoivy ouague rupi. 3 Hae gui tet py

Davi hae hexevegua avakue ou vy oexa r okaipa rakae. Hae r tayxy


kuery, tay hae tajy kuery ogueraapaa rakae.
4 Hae rami r Davi hae hexeve ikuai vae ojapukai at reve ojaeo.

Ojaeo raxa okuapy ikangypa peve. 5 Davi rayxy mokove avi ogueraa

rakae: Jezreel guigua Aino, hae Carmelo pygua Nabal rayxykuei


Abigail. 6 Davi iporiau vaipa, mbaeta hexevegua avakue ita py ojapipa

agu re ijayvu okuapy r. Pete-te ivai okuapy guay hae guajy kuery re.
Hae rami te Davi ma Senhor nguuete re vy ipya guaxuve ju.

Ojokua reve reve ogueraa pyre Davi oguerupa jevyague


7Hae
gui Davi aipoei sacerdote Aimeleque ray Abiatar pe:
Eru manto sacerdote pegua hei ramo Abiatar ogueru Davi pe.
8 Hae gui Senhor pe Davi oporandu vy aipoei:

Aa r teve hae kuery rakykue? Aupity r teve?


Senhor ombovai:
Tereo, peupity re. Hae vy peraa jepepa ju r ogueraa vaekue hae
javi hei.
9 Hae gui Davi oo seiscentos avakue hexeve ikuai vae reve. Besor

yaki py ova ramo amongue opyta ikaneve vae-vae. 10 Hae r

Davi quatrocentos avakue reve oove tema. Duzentos ma takykue opyta


vaekue, ikane vy Besor yaki ndoaxai vaekue.
11 Hae gui nhundy rupi ojou okuapy pete ava Egito pygua, Davi

oa py ogueru. Ixupe mbojape ome r hou. Ome avi yy oyu agu.


12 Ome avi pete figo pirukue apomo raykuei, moko uvaa pirukue

guive. Hae ramo houpa. Hae gui ikangy gui imbaraeteve ju, mboapy ra
hae mboapy pyt re ma mbaeve ndouvei, ne yy ndoyuvei vaekue.
1Samuel30 524

13 Haeramo ma Davi oporandu:


Mavae regua tu ndee? Magui tu reju?
Egito pygua kunumi vae ombovai:
Xee tu Amaleque regua rembiguai rima. Mboapy ra re xembaeaxy
ramo xepat xereja apy. 14 Ore kuery romomba rojuvy kuaray puku-a

katy queretita kuery, Jud yvy regua kuery, hae gui Calebe regua kuaray
puku-a katygua. Hae vy Ziclague tet voi roapypa rojuvy hei.
15 Davi aipoei:

Haeve pa reo vy hae kuerya py xereraa agu?


Ombovai:
Nhanderuete rery rupi havy eura xevy xejuka e agu, hae xepat
po py ju xemboaxa e agu. Hae rami r aa r roguereko agu hae
kuery ikuaia peve hei.
16 Hae gui oo, ogueraa henoiny. Hae ramia ja Amaleque pygua kuery

ma joa rupi e-e ikuai hae vae yvy re. Okaru hae oyu okuapy, ovya
vaipa okuapy omondakue hae javi filisteu kuery yvy hae Jud gui
ogueru vaekue re.
17 Ko raii ramove Davi kuery ojuka okuapy kaarui peve. Hae ramo

hae kuery vae regua peteve ma ndoo jepei, quatrocentos kunumigue


camelo ry o vae anho onhamba. 18 Hae rami py Davi ogueraa jepepa

nho ju Amaleque pygua kuery ogueraa vaekue-ekue. Ogueraa jepe avi


guayxy mokove. 19 Mbaevei ndoatai, kyrgue ne tujakue, tay ne tajy

kuery, ne omondakue ogueraa vaekue ma voi, ne mbaeve hae kuery


ogueraapa vaekue. Davi oguerupa nho ju. 20 Hae gui Davi ojopypa avi

heruvy vexai hae vaka. Hae nunga Davi renonde omondyi heravy vae
aipoei:
Kovae ma Davi ogueru vae.

Davi mbaemo ombojao ukaague


21Hae gui Davi ova ouvy duzentos avakue ikane vy ndoovei
vaekuea py, Besor yak yvry opytapa okuapyague py ae. Hae ramo hae
vae kuery oupa Davi ovaex vy, hupive ou okuapy vae voi. Hae kuery
oua py Davi ovavei ouvy vy oxarura pori. 22 Hae rami te Davi rupive

ojeoi vaekue regua iporayvu e vae, nhe vai ray kuery ombovai
vaikue reve aipoei okuapy:
Nhande kuery reve hae kuery ndooi rire nanhamei r mbaeve
rei ogueraapa pyre jaru ju vaekue. Pete-te peraa penderayxy hae
penderay kuery rive. Hae vy tapeopa ju hei okuapy.
23 Hae rami te Davi aipoei:

Xeryvy kuery, evoko rami e pejapo Senhor nhandevy ome


vaekue re, nhandere opena vy nhande po py nhanderovai ou vaekue
omboaxapa rire. 24 Mavae r tu ojapyxaka hae rami pendeayvua re?

525 1Samuel30,31

Mbaeta pejogueroa vy peo vaekue pejopya rami ae avi r mbae rei-


rei rara py opyta vaekue voi ojopy. Joo rami meme r jajopy hei.
25 Hae rami rire hae rami agu ma Israel kuery rekor o, hae vae ra

guive a peve.
26 Ziclague tet py Davi ova vy mbaemo re imonda vy ogueraapa pyre

ogueraa ukapa ju Jud regua tujakueve oir kuery ikuai vae pe. Hae vy
hae vae kuery pe aipoei uka:
Kovae ma pendevy rome rive Senhor rovaigua kuery ogueraapa
vaekue regua hei. 27 Hae rami vy Betel pygua kuery pe ogueraa

uka, Ramote Neguebe pygua kuery pe, Jatir, 28 Aroer, Sifmote, Estemoa,

29 Racal, jerameel hae queneu kuery ikuaia tet pygua kuery pe,

30 Horma, Boras, Atace, 31 Hebrom, hae gui Davi avakue hexeve ikuai

vae reve ojeoiague hae javi rupi ikuai vae pe.

1Crnicas10.17

31  Hae
gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroa ramo avakue
1

Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Hae ramo Gilboa yvy
re ojukapa. 2 Filisteu kuery ojoko avi Saul hae tay kuery. Hae vy ojuka

Saul ray kuery Jnatas, Abinadabe hae Malquisua. 3 Jogueroaa py Saul

o vaive ovy. Huy momboa kuery ojou ramo hae kuery gui okyje vaipa.
4 Hae gui Saul aipoei huy jokoa reraa pe:

Ekyi ndekyxe hae xepyxo, hae kuery opire omboi uka e


vaekue ou vy xepyxo vy xejojai rei e agu hei te huy jokoa reraa
ndoipyxoxei, okyje vaipa vy. Hae ramo Saul ae kyxe ojopy vy hakua re
hoa. 5 Huy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raea oexa vy hae voi kyxe

re hoa vy omano avi hexeve. 6 Hae rami py Saul omano, tay kuery

voi, huy jokoa reraa reve. Avakue hexeve ikuai vae voi hae vae ra
ojukapaa. 7 Hae gui avakue Israel regua yvyugua rupi hae Jordo yak

rovai hekoa vae oexapa okuapy oir kuery onhambaa, hae Saul guay
kuery reve omanomba maa. Hae rami vy hae kuery voi guekoa oejapa
vy onhamba avi. Hae gui filisteu kuery ou vy hae py ju hekoa.

1Crnicas10.812
8 Ko
jevy filisteu kuery ou omanogue mbaekue ogueraapa agu. Hae
rami vy ojou Saul hae tay kuery mboapyve Gilboa yvy re omanoague
py. 9 Hae rami vy Saul akgue ojaya vy hembiporukue ogueraapa.

Filisteu kuery yvy hae javi rupi omondouka ayvu mombeuar, hae
nungakue omombeu agu taangaa pegua oo ikuai vae rupi, hae guetar
kuery hae javi pe. 10 Saul rembiporukue ma Astarote raangaa oa py

ogueraa. Hae r hetekue ma Bete-Se tet kora re omboja imoiny.


11 Hae gui ma Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu

kuery Saul re ojapoague. 12 Hae rami vy avakue ipya guaxukueve vae



1Samuel31 526

opumba vy pyt mbukukue re oguata ojeoivy. Hae vy Bete-Se tet


kora gui omboi heruvy Saul hae tay kuery retekue. Jabes tet py oupa ju
vy oapypa. 13 Ikgue ojopy vy ojatypa Jabes py ae, yvyra ikuai vae guy

py. Hae vy sete ra re okaru e re ikuai.


Mokoa kuaxia
Samuel epyre oa
Mokoa kuaxia Samuel epyre oa
Kovae kuaxia ma Davi rekokue oa, huvixa o jave guare. Jypy ma Jud regua
kuery ruvixa o. Hae rire ma Israel kuery hae javi ju oipota huvixa o agu.
Davi ma Nhanderuete re ojerovia ete vae. Hae ramo ojapo ngovaigua
kuery hae javi re ipoaka agu rami. Ijyvate ete, hae heta vae kuery hae javi
ombojepokuaapa ojee. Hae rami te itavy reia py ojapo vai guive. Hae ramo
ixupe profeta Nat ijayvu ramo Davi onhemombeu: Ajejavy rakae Senhor pe.
Nat ombovai Davi pe: Senhor ndeperdoa rejejavyague gui. Ndee ma neremanoi
r. Hae rami avi rejapo vaiague kuxa ma Senhor rovaigua kuery ijayvu rei
okuapy. Hae gui nderay oiko rire omano r, hei (12.1314). Nhanderuete
ombopaga r Davi ojou por hae ogueropoaka. Hae rami te Davi ro pygua
kuery ojapo jepi iporiau agu rami.
Davi ma Israel pygua huvixa ikuai vae gui yvateve vae oiko rakae. Hae
nunga rupi nhandereraa jepear Nhanderuete ombou vaekue pe ma Davi ray
e vy Davi ramymino ea. Davi ma heta salmo ojapo rakae Nhanderuete pe
oporai vy.

Israel kuery oitypa hae Saul omano aviague Davi pe omombeuague

1  Saul
omano ma rire Davi ojevy ju Amaleque kuery oitypaague gui.
1

Hae vy moko ra re oiko Ziclague tet py. 2 Mboapy araa py, Saul

pegua kuery ijaty okuapya gui ou pete ava ijao xoropa rei vae, oak ry
yvy omomba rei reve.a Davi oa py hae vae ova vy ojeroa, yvy re o
guenapy re.
3 Ixupe Davi oporandu:

Magui tu reju?
Ombovai:
Anha ajuvy Israel kuery ijaty okuapya gui hei.

a
1.2 Oao omondoropa rei hae oak re yvy omo Saul omanoague re ipya vai vy
(Gnesis37.29,34, 1Samuel4.12, 2Samuel1.11).

527
2Samuel1 528

4 Davi
oporanduve ju:
Mbae tu oiko hae py? Emombeu ke xevy.
Ombovai:
Jogueroaa gui ore kuery ronhamba, heta hoa vy omano r, Saul
hae tay Jnatas guive hei.
5 Hae rami r Davi aipoei kunumi imombeua vae pe:

Mbaexa tu havy reikuaa Saul hae tay Jnatas omanoa?


6 Hae r kunumi imombeua vae aipoei:

Ava xapya rei Gilboa yvyty re. Hae r Saul ojeko oiny guembiporu
huy re. Hae gui karxa hae kavaju rygua kuery ojokove tema okuapy.
7 Guakykue katy oma vy xerexa vy xereno. Hae ramo xee Apy ma a

hae ixupe. 8 Xevy pe oporandu Mavae tu ndee? hei ramo xee ambovai:

Xee ma Amaleque regua, hae. 9 Hae ramo aipoei xevy: Eju havy,

xery epu heamy hae xejuka, mbaeta xerajyjeapa rei vaeri xerekovea
oime teri, hei. 10 Hae ramo hiry apu haamy vy ajuka, mbaeta xee

aikuaa por ndoikovei ra hoa ma rire. Hae vy coroa o vaekue ajopy


hae ipoapy regua, hae gui aru apy ndevy xeruvixa hei.

Davi ojuka ukaague Amaleque regua


11Hae
rami r Davi oao ae ojopy vy omondoro, avakue hexeve ikuai
vae hae javive Davi ojapoa rami avi ojapo okuapy. 12 Iporiaupa, ojaeopa

okuapy, hae vae ra okaru e re ikuai kaaru peve, Saul hae tay Jnatas
omano ramo, hae Senhor pegua Israel kuery re guive, kyxe py hoapa rire.
13 Davi aipoeive ju kunumi imombeua vae pe:

Maguigua tu ndee?
Ombovai:
Xee tu amboae guigua ray, Amaleque regua hei.
14 Davi aipoei ixupe:

Mbaexa tu nderekyjei ri rae Senhor oiporavo vaekue rovai ndepo


reupi agu?
15 Hae gui ma Davi oeno pete kunumi vae. Hae vy aipoei:

Eju, epu pevae ava re hei. Hae ramo oipyxo r omano.


16 Davi aipoei vaekue:

Ndere ae to nderuguy moague repaga agu, mbaeta ndejuru py ae


nderovai remombeu vy Ajuka Senhor oiporavo vaekue, re vaekue.

Saul hae Jnatas re Davi ipya vaia rupi oporaiague


17Hae
gui Davi ojaeo Saul hae tay Jnatas re. Po rami oporaei
iporiaua rupi. 18 Jud ray kuery hae javi omboe uka avi kovae mboraei

guyrapa regua, kuaxia para heko por vae kuery rekokue oa vae re.
19 Israel kuery, perovya rei vaekue hoa ma pendeyvy re yvy o
vae re!
529 2Samuel1,2

Mbaexa tu ipya guaxukueve hoapa!


20 Hae r Gate tet py ma pemombeu eme,
peikuaa uka eme guive Asquelom tet py tape ikuai vae rupi,
filisteu kuery rajy kuery oguerovya rei e agu,
opire omboi uka e vae rajy kuery ovya rei reve opo-opo e
agu.b
21 Hae gui Gilboa yvy peiko vae,

pendery toave eme yxapy ne oky,


pendere toikove eme mbaemo aju,
mbaeta hae py ma ipya guaxukueve mbae huy jokoa ojeatypa
yvy re,
Saul mbae huy jokoa voi hoa rire nomboveraavei ma r azeite
py.
22 Jnatas petegueve ma voi ndogueropytuui vaekue guapa,

ne Saul ndogueru jevy rivei vaekue okyxe,


ojuka vaekue ruguy hae ipya guaxukueve kyrakue o e re.
23 Saul hae Jnatas ma ijaea hae oayvuve pyre,

oikovea ja hae omano ma te nombojaoai!


Taguato gui ipojavave,
hae guary gui imbaraeteve vaekue.
24 Pe Israel rajy kuery, pejaeo Saul re,

ajukue pyt vae py pemonhemonde,


hae ouro guigua py pendeao ombojegua vaekue re.
25 Mbaexa tu ipya guaxukueve hoapa rakae jogueroaa py!

Jnatas voi ojukaa yvy re!


26 Xeryvy Jnatas, xeporiau aikovy ndere!

Ndee xerayvu vaipa vaekue!


Xerayvu ete vy
kunhague gui voi ndee xerayvuve vaekue.
27 Mbaexa tu ipya guaxukueve hoapa,

hae hembiporu jogueroaa pygua okanhymba! hei.

Jud pygua ruvixar Davi omo okuapyague

2  Hae
vae rire Davi oporandu Senhor pe. Hae vy aipoei:
1
Aa r teve Jud tet regua py?
Senhor ombovai:
Tereo hei.
Davi oporanduve ju:
Mamo katy ete r aa?
Senhor ombovai:

b
1.20 Gate hae Asquelom ma Israel rovaigua kuery filisteu vae ret.
2Samuel2 530

Hebrom katy hei. 2 Hae ramo Davi oo hae katy. Tayxy mokove

ojeoi avi: Jezreel pygua Aino hae Carmelo pygua Nabal rayxykuei
Abigail. 3 Davi oguerupa avi hexevegua avakue, pete-te tay kuery reve.

Hae rami vy Hebrom tekoa py ju ikuai.


4 Hae gui Davi oa py Jud pygua avakue ou vy omo nguvixar. Davi

pe omombeu avi:
Avakue Saul retekue nhono porare ma Jabes-Gileade pygua meme
hei. 5 Hae ramo Jabes-Gileade pygua avakue pe Davi omondouka

ayvu mombeuar kuery aipoei agu: Tove Senhor tapenemoingo por,


penderuvixakue pe pejapo porague re, Saul retekue penhono por rire!c
6 Hae gui a ma tove Senhor tapenderereko penemboaxya hae ojeroviapy

oikoa rupi. Xee voi ajapo por r hae rami pejapo porague re. 7 A ma

pendepo taimbaraete, tapendepya guaxu guive, mbaeta penderuvixa Saul


omano ma te xee ju Jud regua kuery xemo nguvixar hei uka.

Israel pygua ruvixar Abner omoague Isbosete


8 Hae
gui Saul pegua xondaro kuery ruvixa Ner ray Abner ma
Maanaim tet py ogueraa Saul raykue Isbosete. 9 Hae py ma omo

huvixar Gileade yvy re, Aser, Jezreel, Efraim, Benjamim hae Israel hae
javi re opena agu. 10 Saul raykue Isbosete ma quarenta maet rivyvyi

oguereko Israel re opena ypyi jave. Hae vy moko maet pevei o. Jud
regua kuery anho ikuai Davi pegua. 11 Davi ma sete maet hae seis jaxy

re opena Jud pygua kuery re, Hebrom tet py ae.

Isbosete pegua kuery re Davi pegua kuery ipoakaague


12 Hae
gui Ner ray Abner ma Maanaim gui ogueraa Saul raykue
Isbosete pegua avakue Gibeo peve. 13 Hae r Davi pegua avakue ma

Zeruia pia Joabe ogueraa avi hae py. Hae rami vy nhovaexmba Gibeo
yy omboty pyre katyi. Jovaive-ive re ikuai, hovai katy hae kyv katy.
14 Abner aipoei Joabe pe:

Topu kunumigue, tajogueroa nhanerenonde.


Joabe ombovai vy
Topu havy hei.
15 Hae rami r opu jogueruvy jojoi rami: doze Benjamim regua Saul

ray Isbosete pegua, hae gui doze avakue Davi pegua ju. 16 Pete-te ojopy

ngovaigua ak re, jopyxo kyxe py joyke py. Hae vy jojavi hoapa. Hae
rami rire hae vae henda pe ma Yvy kyxe ea, Gibeo katyi o.
17 Hae vae rave jogueroave tema okuapy. Hae r Davi pegua avakue

oitypa Abner hae Israel regua kuery re.

c
2.47 Jabes-Gileade tekoa ma Davi retar kuery Jud regua e, Israel regua ramo ma
hae pygua kuery reve ijayvu pori, ixupe guar ju ikuai agu.
531 2Samuel2

Abner ojukaague Asael


18 Hae
py ma ikuai Zeruia pia mboapyve: Joabe, Abisai hae Asael.
Asael ma guaxu kaaguy regua rami inhaku vae. 19 Hae gui Asael ma

Abner rakykue oo. Oeka ovya rupi ndoikei oiporu kuaa katy, ne oiporu
kuaa ea katy ma voi.
20 Hae ramo Abner guakykue katy oma vy oporandu ovy:

Ndee ae ri tyy Asael?


Ombovai vy:
Xee ae ri hei.
21 Hae ramo Abner aipoei ixupe:

Eike havy reiporu kuaa katy, e vy reiporu kuaa ea katy.


Ejogueroa pete kunumi vae reve, ixugui ae eipea hembiporu jogueroaa
pygua hei te Asael ma ndojepeaxei hakykue ooa gui.
22 Tegue ju Abner aipoei ixupe:

Ejepea na xerakykue gui. Mbae re tu xee rojuka ta, hae yvy py


roity rive? Hae rami vy mbaexa tu xee ajoexa ta nderyvy Joabe reve?
23 Hae rami te Asael ndojepeaxei ae ramo hye py Abner oipyxo huy

guaxu rapyta py rive, ikupe gui omboaxa. Hae ramo Asael hoa vy hae
pyve omano. Omanoague py ova vae tema opyta kuerei r.

Abner pegua avakue rakykue Joabe ooague


24 Hae
gui Joabe hae Abisai ju Abner rakykue ojeoi. Kuaray oikei
ma jave ova jogueravy Am yvy re. Hae vae ma Gi katyi o, Gibeo
tekoa ea katy tape oo vae yvyiry. 25 Hae gui Benjamim ray kuery

onomba vy Abner rupive ojeoi vy pete yvy apyte ry ijaty okuapy


pete rami.
26 Hae ramo Abner ojapukai Joabe pe. Hae vy aipoei:

Kyxe py nhanhomomba riae r teve? Ndereikuaai teve opaa py joe


nanhandeaevei ra? Rakae peve r tu neremombytuui penderegua
kuery reve orerakykue peoa gui?
27 Joabe ombovai:

Anhet ete Nhanderuete oikove vae rery rupi aura vy aipoae: Nami
nandeayvui vae rire ko r ajeivei mae ma rgue ore kuery ropytuu oreryvy
kuery rakykue rupi rooa gui hei. 28 Hae rami vy Joabe mimby guaxu

omonhe r hae kuery hae javi opytapa, hae vy ndoovei Israel kuery rakykue
rupi, ndajogueroa nhoi guive. 29 Hae ramo hae vae pyt mbukukue re Abner

hae ixupegua avakue oguata yvy joja reia rupi. Jordo yak oaxapa vy ajeivei
reve oguatave vy ovamba Maanaim py. 30 Hae rami py Joabe ndoovei Abner

rakykue. Hae vy ojeupegua kuery omboatypa r oata rae dezenove Davi


pegua avakue, Asael oipapa e re. 31 Vaeri Davi rembiguai kuery ma trezentos

e sessenta avakue ojuka vaekue Benjamim regua Abner reve ojeoi vaekue,
2Samuel2,3 532

hae ramo omanomba. 32 Asael retekue ma hae kuery ogueraa vy onhono por

okuapy tuu rupa py ae, Belm katyi. Hae vae pyt mbukukue re Joabe hae
avakue hexeve ikuai vae oguatave vy Hebrom tet py ikomba jogueravy.

3  Davi ro pygua kuery reve Saul ro pygua kuery jogueroa are rakae.
1

Hae rami te Davi kuery imbaraeteve, hae r Saul ro pygua kuery


ma ikangyve ojeoivy.

1Crnicas3.14
2 Hebrom tet py Davi ray kuery ikuai. Tay ypyi ma Jezreel pygua
Aino pia Amnom. 3 Mokoa ma Carmelo pygua Nabal rayxykuei Abigail

pia Quileabe. Mboapya ma Gesur pygua huvixa Talmai rajy Maaca pia
Absalo. 4 Irundya ma Hagite pia Adonias. Pete nhirua ma Abital pia

Sefatias. 5 Mboapy memea ma Davi rayxy Egl pia Itreo. Hae kuery ma

Davi ray kuery Hebrom py ae ikuai vaekue.

Davi reve pete rami ikuai agu Abner ojapoague


6 Davi hae Saul ro pygua kuery jogueroa jave Saul ro pygua ikuai vae
gui Abner ipoakave ovy. 7 Oiko avi rakae Saul rayxy jevykue Rispa hery

vae, Ai rajy. Hae gui Isbosete oporandu Abner pe:


Mbae re tu ndee renheno xeru rayxy jevykue reve?
8 Hae rami Isbosete ijayvu r Abner oendu vy ivai vaipa ixupe. Hae vy aipoei:

Xee ri tyy jagua ak aiko, Jud kuerya katy aa agu? Ange teri ajapo
por nderu Saul ro pygua kuery pe, tyvy hae ir kuery pe guive. Xee ma
noromboaxai Davi po py. Hae rami te a remombeu hae vae kunha reve
atekoavya rami. 9 Xee Abner Nhanderuete taxembopaga oipotaa rami, Davi

pe Senhor ouraague rami xee ndajapoi ri ramo. 10 Mbaeta Saul ro pygua


poakaague amboaxa r joupe. Hae rami vy ajapo r Davi ju Israel hae Jud
kuery re ipoaka agu rami, D guive Berseba peve hei.
11 Hae rami Abner ijayvua Isbosete ndaevei ombovai agu ne pete

ayvui py ma voi, okyje vy.


12 Hae ramo Abner ojegui ae omondouka ayvu mombeuar Davi pe.

Hae vy aipoei uka:


Mavae po py tu kovae yvy itui? Xereve havy ejapo pete rami
jaiko agu, hae ramo xee roipytyv r ndepo py Israel kuery hae javi
amboaxa vy hei uka.
13 Davi ombovai:

Haeve, ndereve ajapo r pete rami jaiko agu, vaeri pete mbae
ma aipota: Xea py reju vy reru r Saul rajy Mical. Hae rami e vy
nderexai r xerova hei.d

d
3.13 Saul rajy Mical ma Davi rayxyr ome vaekue ri ixugui oipea vy amboae ava pe ju
omboaxa rakae (1Samuel18.27, 25.44).
533 2Samuel3

14 Saulraykue Isbosete pe voi Davi ombou ayvu mombeuar. Hae vy


aipoei uka:
Embou ju xerayxy Mical, cem filisteu kuery pire amboiague re
xerayxyr ajogua vaekue hei. 15 Hae rami r Isbosete kunha vae

oipea uka ju ime Paltiel Las ray vae ro gui. 16 Ime oo ranhe oiny

hakykuei, ooa rupi ojaeo ovy Baurim peve. Hae r ixupe Abner
Tereo, ejevy ju eovy hei ramo mae ojevy.
17 Hae gui Abner jogueroayvu Israel regua nhomongetaa ikuai vae

reve. Hae vy aipoei:


Kueve ma pemoxe Davi penderuvixar. 18 A ma pejapo ete,

mbaeta Davi pe Senhor ijayvu vaekue: Xerembiguai Davi rupi vy


xevygua kuery araa jepepa r filisteu kuery hae hovaigua kuery hae
javi po gui, hei vaekue. 19 Benjamim kuery pe ju Abner omombeu uka

hae rami ae. Hae vy Davi oa katy oo Hebrom tet py, ixupe omombeu
agu Israel hae Benjamim regua kuery hae javi oipota okuapya.
20 Hae gui Hebrom tet py Davi ro o vae py Abner ova, hexeve vinte

avakue ou vaekue reve. 21 Hae rami vy Abner aipoei Davi pe:


Xeruvixa, xee apu vy aa r Israel kuery hae javi amonomba


agu ndeea py, ndereve ojapo okuapy agu ndevy ikuai agu hei. Hae
rami r Davi Abner omondouka ramo oo pori.

Nhemi rupi Joabe Abner ojukaague


22 Haejave ma Davi hae Joabe rembiguai kuery jogueroa vy
ojeoiague gui oupa ju. Ngupive ogueru reta joegui oipea vaekue. Hae
r Abner ma Hebrom tet py novei ma Davi-a py, omondouka r oo por
ma rire. 23 Hae gui Joabe guexevegua kuery reve ou r ixupe aipoea:

Huvixa Davi-a py Ner ray Abner ou rae, hae gui omondouka rire
oo por ju ma oiny ea.
24 Hae rami r huvixaa py Joabe oo vy aipoei ixupe:

Mbae tu rejapo rae? Abner ou rae ndea py. Mbaexa tu


remondouka rive ju? 25 Reikuaa por Ner ray Abner reko. Hae ma

nembotavy agu ou, hae mbaemo rejapo vae re oikuaa pota vy oikuaa
agu renhembopyaa hae javi hei.
26 Hae gui Davi-a gui Joabe ojepea ma vy Davi pe oikuaa uka e re

omondouka ayvu mombeuar Abner rakykue, hae rami vy ojapo Sir


ygua gui ojevy agu. 27 Hebrom tet py Abner ojevy ju ma ramo Joabe

ogueroike ok rupi hae kuery aeia py jogueroayvu agu merami. Hae vy


hye py Joabe oipyxo ramo omano, guykey Asael ojukaague re oepy vy.
28 Hae rire ma Davi oikuaa vy aipoei:

Xee hae xevygua kuery ma Senhor pe mbaeve py ndorojejavyi Ner


ray Abner ruguy omoague py, rakae r peve. 29 Huguy moague re opaga

agu to Joabe hae tuu ro pygua kuery hae javi re! Joabe ro py to riae
2Samuel3,4 534

ijai peupa vae, lepra revegua, yvyra re oguata vae, kyxe py hoa vae hae
tembiu oipota rei vae voi hei. 30 Hae rami py Joabe guyvy Abisai reve

ojuka rakae Abner, Gibeo py jogueroaa py tykey Asael ojukaague re.

Abner omanoague re Davi ojaeoague


31Hae
gui Davi aipoei Joabe hae hexevegua kuery hae javi pe:
Pemondoro pendeao, penhemonde voxa py, hae vy tapeo pejaeo
peovy Abner retekue renonde ogueraa r hei. Hae r huvixa Davi
ma mbae guaxu ryru rakykuei oo oiny. 32 Hae rami vy Hebrom tet

py onhono por okuapy Abner retekue. Abner onhono porague yvyiry


huvixa onhendu rat reve ojaeo oiny. Heta vae kuery hae javi ojaeo avi
okuapy. 33 Abner re huvixa ojaeo vy aipoei:

Mbae re tu Abner omano heko vai vaekue rami?


34 Mbaeta ipo ndojokuaai,
ne ipy re voi no corrente.
Hae rami rgue py heko vai vae ray kuery po py hoa rive vae
rami hoa! hei.
Hae ramo heta vae kuery hae javi ojaeove hexe.
35 Hae gui ma heta vae kuery hae javi ou vy ojapo okuapy Davi okaru

agu rami, ra rei teri reve. Hae rami te Davi oura vy aipoei:
Kuaray oike e mbove mbojape e vy tembiu mboae xee hau ramo
tove Nhanderuete taxembopaga hae oipotaa rami hei. 36 Hae rami

Davi ijayvu r heta vae kuery oendu vy ojou por okuapy, huvixa ojapo
vae rei ojou por memea rami avi. 37 Hae rami vy hae vae ra guive

hae kuery hae Israel kuery hae javi oikuaapa okuapy Ner ray Abner
ojukaague py huvixa Davi mbaeve ndoguerekoiague.
38 Hae gui huvixa aipoei guembiguai kuery pe:

Ndapeikuaai teve ange Israel yvy re pete ava yvateve hae


imbaraete vae hoaague? 39 Hae r xee ma xekangy a, huvixar xemoa

te. Xegui ma kovae avakue Zeruia pia kuery imbaraetekueve vae.


Senhor ae tombopaga mbaemo vai apoare kuery ojapoague re hei.

Isbosete ojukaa ague

4  Hebrom
tet py Abner ojukaa ague Saul raykue Isbosete oendu vy
1

ikangypa, hae Israel kuery hae javi okyjepa. 2 Saul raykue pegua

moko ava oiko, xondaro kuery ruvixa meme. Pete ma Baan, hae r
amboae ma Recabe hery vae. Beerote pygua Rimom ray vae meme,
Benjamim kuery regua, mbaeta Beerote ma Benjamim yvy regua ae,
3 mbaeta Beerote pygua kuery yma guare onha vy Gitaim tet py ova

vaekue. Hae py ae ikuai a peve.


4 Hae gui Saul ray Jnatas ma pete guay oguereko vaekue oguata

e vae. Pete nhiru maet rivyvyi oguereko vaekue Saul hae Jnatas
535 2Samuel4,5

omanoague mombeua ou jave Jezreel gui. Hae ramo hexe opena vaety
oupi heravy oguerojava vy. Oguerojava agu ojapura ramo avai hoa vy
oguata kari vae oiko. Hery ma Mefibosete rakae.
5 Hae gui Beerote pygua Rimom ray kuery Recabe hae Baan jogueraa

vy Isbosete ro py ova. Kuaray mbyte jave hakuve ma ramo oke oupy.


6 Hae py Recabe hae tyvy Baan jogueroike jogueravy oguy katy, trigo

re ou vae rami. Hae rami vy oipyxo hye py, hae gui onha jepe. 7 Hae

kuery ma oguy py oike r Isbosete ngupa okeaty py itui jave oipyxo vy


ojuka. Hae rire inhakgue ojaya vy ogueraa. Pyt mbukukue re oguata
jogueravy yvy joja reia rupi.
8 Isbosete akgue ma hae kuery ogueru huvixa Davi pe Hebrom py.

Hae vy aipoei ixupe:


Apy ma nderovaigua Saul ndejukaxeare raykue Isbosete akgue.
Xeruvixa, hae rami ange Senhor ojapo rejepy agu rami Saul hae tay
kuery ojapoague hae javi re hei.
9 Hae rami te Davi ombovai Beerote pygua Rimom ray kuery Recabe

hae tyvy Baan pe. Hae vy aipoei:


Anhet ete Senhor oikove vae xenhe ojexavaia hae javi gui
ogueraa jepe vaekue rery rupi aura vy aipoae: 10 Yma xea py amongue

ayvu ogueru vy Saul ma omano ma hei ramove araa vy Ziclague tet


py ajuka karamboae, ojeupe r ipor vae merami omombeu r. 11 Hae

gui heko vai vae kuery katuve ma ambopaga r, pete ava heko por
vae ngoo py ngupa py ae itui vae jukaare kuery. Hae rami vy a xee
rombopaga r huguy pendepo py pemoague re, romomba r yvy gui
hei. 12 Hae rami vy Davi guembiguai kunumigue pe ijayvu r hae kuery

ojuka. Hae vy ipokue hae ipykue ojaya ma vy oupi imoiny Hebrom tet
py, yy omboty pyre o vae yvyiry. Hae r Isbosete akgue ma ogueraa
vy Abner rupa katyi ojaty, Hebrom py ae.e

1Crnicas11.13

5  Hae
gui ma Israel regua kuery hae javi ou okuapy Hebrom py
1

Davi oa py. Hae vy ijayvu vy aipoei okuapy:


Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi. 2 Yma Saul oiko teri vy orere

opena jave py ndee ae reo hae rejevy r vaekue Israel regua xondaro
kuery reve. Hae gui Senhor aipoei: Ndee repena r xevygua Israel
kuery re, reiko r hae kuery ruvixa, hei vaekue ndevy hei okuapy.
3 Hebrom py huvixa Davi-a py Israel regua nhomongetaa kuery hae

javi ou ramo hae kuery reve Davi ojapo oguereko por agu regua,
Senhor renonde. Hae ramo omo okuapy Davi nguvixar Israel kuery re
opena agu.

4.12 Hae kuery ma Isbosete akgue ojaya rire Davi ojaya uka ipo hae ipy.
e
2Samuel5 536

4 Davi opena ypyi jave ma trinta maeta oguereko. Hae gui ma


quarenta maet re opena. 5 Hebrom py ma Jud kuery re anho ranhe

opena sete maet hae mboapy meme jaxy re. Hae gui Jerusalm py ju
trinta e trs maet re opena Israel hae Jud kuery hae javi re.

1Crnicas11.49
6 Hae gui Jerusalm tet katy huvixa Davi ogueraa ojeupegua avakue,
jebuseu kuery hae vae yvy re ikuai vae rovai opu agu. Hae ramo
Davi pe hae pygua kuery aipoei okuapy:
Ndereikei r apy, ra revegua e hae oguata e vae kuery rive te
ndejoko r hei okuapy, ojeupe Davi ndoikei r apy, heia rami. 7 Hae

rami te Davi oipea nho Sio py oo ikorapa vae. Hae vae pe ma Tet
Davi rekoa ea.
8 Mbaeta hae vae ra Davi aipoei:

Jebuseu kuery pejukaxe vae tapeo yy raper ita ombokuaague rupi,


hae vy pejukapa ra revegua e hae oguata e vae ea vae kuery
hei, mbaeta Davi onhe py ndaijaei ae hae kuery re. (Hae nunga rupi
aipoea: ra revegua e hae oguata e vae ndoikei r hae vae oo py,
ea.) 9 Hae rami vy oo ikorapa vae py Davi ae o, hae vy omboery tet

Davi rekoa. Hae vae yvry rupi tet omoatyr heravy, Milo guive oikea
peve. 10 Davi ipoakave tema ovy, hexeve Senhor Nhanderuete ixondaro

reta vae oiko ramo.

1Crnicas14.1,2
11Davi-apy Tiro pygua huvixa Hiro ombou ayvu mombeuar. Ogueru
ruka avi yvyra yary, oo apoa kuery hae ita re ombaeapo vae kuery, Davi
ror ojapo vaer. 12 Hae ramo Davi oikuaa Senhor omo atvea Israel re

opena agu, ojeupegua kuery oayvua rupi ombopoakave.

1Crnicas3.59; 14.37
13 Hebrom tet gui Davi ou rire Jerusalm py ju ojouve guayxy jevyr.
Hae r ikuaive ju tay hae tajy kuery. 14 Po rami ma Jerusalm py ituii

vaekue rery: Samua, Sobabe, Nat, Salomo, 15 Ibar, Elisua, Nefegue,


Jafia, 16 Elisama, Eliada hae Elifelete.


1Crnicas14.817
17Filisteu kuery oendu okuapy Davi omoa Israel kuery hae javi
ruvixar. Hae vy oupa ojopy agu Davi. Hae nunga Davi oendu vy ova
ju oo ikorapa vae py. 18 Hae r filisteu kuery ou vy Refaim yvyugua hae

javi rupi ijaty.


19 Hae ramo Davi oporandu Senhor pe. Hae vy aipoei:

Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa r teve xepo py?


537 2Samuel5,6

Senhor ombovai:
Tereo, mbaeta anhet amboaxa r filisteu kuery ndepo py hei.
20 Hae rami r Baal-Perazim py Davi ou vy oitypa hae py. Hae vy

aipoei:
Senhor omoamba xerovaigua filisteu kuery ryxya xerenonde py
ikuai vaekue, yy mbaemo ogueroxyry heravya rami hei. Hae nunga
rupi hae vae tekoa oenoa Baal-Perazim.f 21 Hae py ma filisteu kuery

oejapa ojeoivy taangaa oguereko vaekue. Hae r Davi hae avakue


hexeve ikuai vae ogueraapa.
22 Hae gui filisteu kuery ou nho jevy vy ijaty ju okuapy Refaim

yvyugua hae javi rupi.


23 Senhor pe Davi oporandu jevy ramo ombovai:

Tereo eme. Pembojere r hakykue katy gui, hae gui ma hae kuery
re pepu r amora ikuai vae guy rupi. 24 Hae gui xapya rei rendu

r amora rovapy rupi opyr-pyr nhendu vae. Hae vae rendu vy ke


ejapura. Hae vae ma nerenonde Senhor ae oo nhendua, filisteu kuery
ijaty okuapy vae jukapaar hei.
25 Senhor ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery Geba

guive Gezer py ovaa peve.

1Crnicas13.514

6  Davi
ma Israel kuery gui omboatypa ju oiporavo vaekue hae javi,
1

trinta mil avakue. 2 Oiko katupa ma vy ogueraa hae kuery Jud


re Baal o vae katy, hae vae gui Nhanderuete ayvu ryru ogueru agu
yvy katy. Hae vae re o Senhor ixondaro reta vae anjo ipepo vae
kuery ikuai vae mbyte o vae rery. 3 Nhanderuete ayvu ryru ma pete

karxa ipyau vae ry omo vy ogueru Abinadabe ro yvy re oague


gui. Hae r Abinadabe ray kuery Uz hae Ai ojeoi karxa pyau
reraar. 4 Hae rami py Abinadabe ro yvy re oague gui ogueru inony

Nhanderuete ayvu ryru. Hae r Ai oo oiny hyru renonde. 5 Davi hae


Israel ro pygua kuery hae javi ovya ojeoivy Senhor renonde rupi, opa
margua ipu vae yvyra faia gui ojapo pyre py, ix reta vae, mbaraka,
angua pui, pandeiro hae hya pu py.
6 Hae gui Nacom mbaemo moayaty re ovaa py ma Nhanderuete

ayvu ryru re Uz opoko vy omombyta, vaka onhepyxanga r. 7 Hae ramo

Uz rovai Senhor poxya hendy vy hae pyve ojuka, nomboetei reia re.
Hae r omano Nhanderuete ayvu ryru yvyiry ae. 8 Senhor Uz ojuka r

Davi ndojou pori. Hae vy hae vae tekoa omboery Perez-Uz, a peve
guar.
9 Hae vae ra Senhor gui Davi okyje vy aipoei:

f
5.20 Tery Baal-Perazim ma Senhor omoamba ea.
2Samuel6 538

Mbaexa ndau Senhor ayvu ryru aru r? hei. 10 Hae rami vy


Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Hae rami rgue
py Gate guigua Obede-Edom vae ro katy rive ogueraa uka. 11 Mboapy

jaxy re Senhor ayvu ryru opyta Gate guigua Obede-Edom ro py. Hae r
Senhor omoingo por, hoo pygua hae javi reve.

1Crnicas15.2516.3
12 Hae
gui ma Davi pe omombeua vy aipoea:
Senhor oayvu ryru re vy omoingo por Obede-Edom ro pygua
kuery hae mbaemo oguereko vae hae javi ea. Hae ramo Davi ovya
reve oo vy Obede-Edom ro gui ogueru ruka guekoa katy Nhanderuete
ayvu ryru. 13 Senhor ayvu ryru rerua kuery mboapy memekue opyra

py kuerei r Senhor pe ojuka vaka hae vexai omongyra pyre. 14 Davi

ojeroky rat ouvy Senhor renonde ovya reve. Onhemonde sacerdote


pegua manto ajukue pereri gui ojapo pyre py. 15 Hae rami vy Israel

kuery hae javi reve Davi ogueru Senhor ayvu ryru, ovya reve hae
mimby guaxu omonhea rupi.
16 Tet Davi rekoa py Senhor ayvu ryru oguerovaa ma heruvy jave

Saul rajykue Mical janela rupi oma vy oexa oiny Senhor renonde
huvixa Davi ojeroky hae opo-opo reve ou r. Hae rami vy opya py ojou
vai.
17 Hae gui Senhor ayvu ryru ogueroike vy omo ooi hendar ae ma

voi Davi ojapo vaekue py. Davi ae Senhor renonde ogueru mbaemo
oapy reve hae pete rami ikuaia regua ome vaer. 18 Mbaemo oapy

reve hae pete rami ikuaia regua Davi omemba ma rire ogueroayvu
por heta vae kuery Senhor ixondaro reta vae rery rupi. 19 Hae gui hae

kuery hae Israel kuery hae javi pe ome tembiu, avakue hae kunhague
pe. Pete-te ikuai vae pe ome pete raykue mbojape, pete raykue
jaeai xoo hae uva pirukue. Hae rire ma hae kuery ojepeapa ojeoivy
ngoo katy.

Mical pe Davi ijayvu eteague


20 Davi
ngoo pygua kuery ae ogueroayvu por agu ojevy jave Saul
rajykue Mical o ovaex agu. Hae vy aipoei:
Ojexa uka por ete pa Israel pygua huvixa! Ange ojekuaa uka
guembiguai kuery rembiguai kunhague pe, ox e vae rami ojekuaa uka,
ovare vae rive rami ete.
21 Hae r Davi ombovai Mical pe:

Senhor renonde ae xee ajapo. Hae vae ma xeporavo karamboae


nderu hae hoo pygua kuery hae javi rgue py, hae vy xemo uka
ojeupegua Israel kuery ruvixar. Senhor renonde ae xee avya kuri.
22 Hae gui xee ange aikoague gui ndajeayvu ukaive tema r, hae

539 2Samuel6,7

anhemoyvyive r aikoa py. Hae r tembiguai kunhague ndeayvua vae


ma xemboeteve r okuapy hei. 23 Saul rajykue Mical ma naimembyi,

omanoa ra peve.

1Crnicas17.115

7  Hae
gui huvixa Davi ngoo py ae o jave, hovaigua kuery jova-jovai
1

re ikuai vae opuague gui Senhor omombytuu ma rire 2 huvixa

aipoei profeta Nat pe:


Ma, xee ma xero ainy yary guigua py, hae r hyru Nhanderuete
pegua ma pete ooi py rive o.
3 Nat ombovai huvixa pe:

Tereo, ejapo ndepya re rendu vae hae javi, ndereve Senhor oiko
ramo hei.
4 Hae gui hae vae pyavyve, Nat pe Senhor ombou oayvu. Hae vy

aipoei:
5 Tereo hae aipore xerembiguai Davi pe: Po rami Senhor ijayvu:

Ndee ae r teve rejapo pete oo xee a agu? 6 Mbaeta ne peteve oo


py ma voi xee na teri Egito yvy gui Israel kuery arupa guive a peve.
Hae rami rgue py ooi py rive aiko vae, xembojerovia aty py ae. 7 Opa

rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndau xeayvu ri rakae amongue
nderegua pe, xevygua Israel kuery re apena uka vaekue pe ndau aipoae:
Mbae re tu nderejapoi pete xeror yary guigua? hae teve? 8 Hae gui

a ma po rami r ndeayvu xerembiguai Davi pe: Senhor ixondaro


reta vae aipoei: Xee roiporavo karamboae vexai kuery re repenaa
gui, hae kuery rakykue reikoa gui, huvixar xevygua Israel kuery re
ju repena agu. 9 Ndereve xee aa avi karamboae, mamo r reoa rupi

tema. Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive


nderery, yvy regua ipoakakueve anho ikuaia rami. 10 Areko katu avi

xevygua Israel kuery rekoar, hae vy amboekoapa hae py, mavaeve


omoangekoave e agu, hae heko vai vae ombojexavaive e agu jypy
guare rami e, 11 xevygua Israel kuery rerekoar amoa ra guive. Hae

rami avi ndevy ame r nderovaigua kuery opuague gui repytuu


agu, hei vaekue. Senhor ma oikuaa uka povae: Hae ae r ojapo
oo ndevy.g Aipoei: 12 Nderekovea opa r nderu kuery reve repytuu ma

jave nderekovia xee amoingo r ndeguigua, ndegui ete oiko vaer. Hae
vy ajapo r ipoakaa o at agu rami. 13 Hae vae ae ma ojapo r pete

oo xerery o agu, hae r xee ajapo r rakae r peve ipoaka oiny agu
rami. 14 Xee ma tuu r, hae r hae ma xeray r oiko. Xapya rei hae

g
7.11 Oo ojapo agu re Senhor ijayvu, rakaeve r Davi ramymino kuery regua
huvixar omoingo agu re (versculos 12, 16). Hae vae regua ma Jesus Cristo ae oiko
(Lucas1.3233,69; Atos13.23).
2Samuel7 540

ojejavy ramo ma ambopaga r avakue hyvyra poii py, avakue guay


kuery ombopia rami.h 15 Hae rami te ixugui ndaipeai r amboaxya,

Saul nerenonde gui aipea vy namboaxyveiague rami e. 16 Hae r ndero

hae ndepoakaa ma amo atve r nerenonder. Hae rami vy o riae r


ndepoaka reinya, hei.
17 Hae vae ayvu hae javi ma Nat pe oexa ukaague rami ae omombeu

Davi pe.

1Crnicas17.1627
18 Hae
gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hia henonde. Hae vy
aipoei:
Senhor Xeruete, mbae nunga tu xee aiko, hae mbae nunga tu xero
pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru agu? 19 Senhor Xeruete, hae

nunga tu ndevy pe mbae rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai


ro pygua rakae r guar re. Senhor Xeruete, hae nunga ma avakue
hae javi moaranduar rejapo. 20 Hae gui xee nerembiguai Davi, mbae

taeve ju ndevy pe? Mbaeta ndee ma xekuaa por, Senhor Xeruete.


21 Ndeayvua hae ndepya re rendua rami vy rejapo kovae nunga tuvixa

vae hae javi, xee nerembiguai pe reikuaa uka guive. 22 Hae nunga rupi

Senhor Xeruete, ndetuvixa ete vae, mbaeta ndoikoi ndee ramigua etei,
ndoikoi guive Oreruete mboae ndee e vy, oreapyxa py ae roenduague
rami. 23 Mavae regua tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete,

hae kuery anhoi ae yvy re ikuai vae mbyte gui ndejeupe guar reipea
vaekue. Hae rami ndejeupe ae rejapo nderery re imaenduaa agu
rami, hae ndevygua kuery pe rejapo mbaemo por ete, ndeyvy re guive,
mbaeta hae gui yvy regua kuery remoxmba rakae tuuete ramigua
kuery reve, ndevygua kuery Egito yvy gui renomba vaekue renonde
gui. 24 Senhor, Israel kuery ndejeupe guar ae remoingo rakae r

peve, hae gui ndee ju renhemoingo Tuuete. 25 Hae gui a ma Senhor


Xeruete, hae vae ayvu xee nerembiguai rekor re, hae xero pygua re
guive aiporeague to atve, ejapo ndeayvuague rami ae. 26 Nderery

tomboetea riae, hae vy Senhor ixondaro reta vae ma Israel kuery


Ruete, taea. Hae ramo xee Davi nerembiguai ro ma o at riae r
nerenonde. 27 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete

vae, xee nerembiguai pe hae nunga reikuaa uka vy Ajapo r oo ndevy,


re vaekue. Hae nunga rupi ae xee nerembiguai xepya guaxu nami
anhemboe agu ndevy. 28 Hae gui a, Senhor Xeruete, ndee ae ma

Oreruete, hae ndeayvua ma anhet vae meme. Hae vy xee nerembiguai


pe rejapo por agu re ndeayvu. 29 Hae nunga rupi a Senhor Xeruete,

emoingo por xee nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai

7.14 2Corntios6.18, Hebreus1.5, Apocalipse21.7


h
541 2Samuel7,8

riae agu rami, mbaeta hae rami agu re ndeayvu rire. Hae rami vy xee
nerembiguai ro pygua reroayvu por rire rakae r peve r roiko por
hei.

1Crnicas18.113

8  Hae
rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoaka hae kuery re.
1

Hae kuery po gui oipea avi het tuvixakueve re ipoaka agu.


2 Oitypa avi Moabe pygua kuery. Hae rami vy yvy rupi omonhenomba

vy oa: moko ixi oague ma ojuka agu rami ikuai, hae r pete
ixi oague ma ndojukai. Hae rami vy Moabe pygua kuery ikuai Davi
rembiguair, hae ixupe mbaemo opaga jepi r okuapy.
3 Hae gui Zob pygua huvixa Reobe ray Hadadezer ma yak Eufrates

re ipoaka ju agu oo jave hexe voi Davi ipoaka. 4 Ixupegua kavaju

rygua kuery ma Davi ojopy mil e setecentos, hae gui vinte mil avakue
yvy rupigua. Ojayapa guive kavaju karxa regua pytax, cem etei oeja
ojaya e re. 5 Hae ramo Sria pygua kuery ma Damasco tet gui ou Zob

pygua huvixa Hadadezer repyar. Hae rami te hae vae avakue Sria
guigua ma Davi ojuka vinte e dois mil. 6 Hae gui Damasco regua Sria py

Davi omo harar kuery. Hae ramo Sria pygua kuery Davi rembiguair
ikuai vy mbaemo opaga r okuapy ixupe. Davi ooa nhav rupi Senhor
ombopoakave tema.
7 Hadadezer rembiguai yvatekueve huy jokoa ouro guigua oguereko

vaekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalm py. 8 Hadadezer pegua tet

Bet hae Berotai gui voi huvixa Davi oipeave tema overa vae guigua.
9 Hae gui Hamate pygua huvixa To oendu Hadadezer pegua xondaro

kuery Davi oitypaague. 10 Hae rami vy huvixa Davi-a py ombou guay


Joro. Hae vae ma oxarura vy oguerovya Hadadezer reve jogueroaa py


ojukapaague re (mbaeta To reve Hadadezer jogueroa tema rire). Joro
ou vy ogueru mbaemo prata, ouro hae overa vae guigua ome vaer.
11 Hae nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguar, hae

javi regua re ipoakaague vae kuery gui prata hae ouro ojopy vaekue
reve: 12 Sria guigua, Moabe regua, Amom ray kuery, filisteu kuery,

Amaleque hae Zob pygua huvixa Recabe ray Hadadezer mbae rei-
rei guigua guive. 13 Sria pygua kuery Davi oitypaague gui ou vy Juky

yvyugua ea vae py dezoito mil avakue ju ojuka. Hae rami r Davi rery
re imaenduaa opa rupi. 14 Edom re voi omo harar kuery. Edom hae

javi rupi omo harar. Hae ramo Edom pygua kuery hae javi ikuai Davi
rembiguair. Davi ooa nhav rupi Senhor ombopoakave tema.

2Samuel20.2326; 1Crnicas18.1417
15 Hae
rami vy Davi opena Israel kuery hae javi re. Joe oikuaa potaa
py haevea rami oguereko ojeupegua kuery. 16 Ixupegua xondaro kuery

2Samuel8,9 542

ruvixa ma Zeruia pia Joabe. Mbaemo oiko vaekue mboparaa ma Ailude


ray Josaf. 17 Sacerdote ma Aitube ray Zadoque, hae gui Abiatar ray

Aimeleque. Hae r kuaxia re opena vaety ma Seraas. 18 Huvixa ro rara


kuery ruvixa ma Joiada ray Benaia. Hae r Davi pytyva kuery ma tay
kuery ae.

Jnatas raykue re Davi opena porague

9  Davi
aipoei:
1

Oikove teri teve Saul ro pygua kuery vae regua, Jnatas ayvua
rupi xee apena por agu? hei.
2 Saul ro py oiko rakae pete hembiguai Ziba hery vae. Hae vae oeno

ukaa Davi-a py oo agu. Davi oporandu ixupe:


Ndee pa Ziba?
Ombovai:
Xee ae ri, nerembiguai aiko hei.
3 Huvixa aipoei:

Ndoikovei ma teve Saul ro pygua Nhanderuete porayvua rami apena


por agu?
Ziba ombovai huvixa pe:
Oiko teri pete Jnatas raykue, opy jovaive oiporu ve vae hei.
4 Huvixa oporandu:

Mamo havy o?
Ziba ombovai:
Amiel ray Maquir ro py ko o, Lo-Debar py hei. 5 Hae ramo Lo-

Debar gui huvixa ogueru ruka Amiel ray Maquir ro gui.


6 Davi-a py Saul ray Jnatas raykue Mefibosete ou vy guenapy re o,

ngova yvy re omova reve. Ixupe Davi aipoei:


Mefibosete!
Ombovai:
Apy ma nerembiguai aiko! hei.
7 Hae gui Davi aipoei:

Ekyje eme, mbaeta nderu Jnatas ayvua rupi apena por r ndere.
Hae vy ndevy amemba r neramo Saul yvykue hae javi. Hae r ndee
ma rekaru riae r xe-mesa py.
8 Hae ramo ojeroa ju reve aipoei:

Mbae tu xee nerembiguai aiko, jagua regue rami xee aiko vae re
rema agu? hei.
9 Hae gui Davi oeno uka ju Saul rembiguai Ziba. Hae vy aipoei ixupe:

Saul mbae vaekue hae imbae rei-reikue hae javi ma amboaxa


ange nepat raykue pe. 10 Pembaeapo r ijyvy re, nderay kuery

hae nerembiguai kuery reve. Hae vy mbaemo aju pemono kuerei


r, nepat rogue py o agu peu vaer. Hae r nderuvixa raykue
543 2Samuel9,10

Mefibosete ma xe-mesa py riae r okaru hei. Ziba ray kuery ikuai


rakae quinze, hae gui hembiguai kuery ma vinte.
11 Ziba aipoei huvixa pe:

Xeruvixa, xee nerembiguai pe rejapo uka vae hae javi r ajapo


hei. Hae rami vy Mefibosete okaru oikovy Davi mesa py, huvixa ray
kuery rami ae avi. 12 Mefibosete ray kyri vae rery ma Mica. Ziba ro

py ikuai vae ma Mefibosete rembiguai meme rakae. 13 Mefibosete ma


Jerusalm tet py hekoa rakae, huvixa mesa py ae tema okaru vy. Hae
ma opy jovaive oiporu ve vae.

1Crnicas19.119

10  Hae
rire ma Amom ray kuery ruvixa omano, hae r tay
1

Hanum ju o nguu rekovia. 2 Hae ramo Davi aipoei:


Nas raykue Hanum pe aexa uka r ayvua, tuu xerayvuague rami


hei. Hae rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopya por
ju agu tuu omanoague gui. Hae r Davi rembiguai kuery ova Amom
ray kuery yvy re.
3 Hae rami te Amom regua yvatekueve aipoei okuapy nguvixa Hanum

pe:
Rexa teve Davi nderu rguei omboetea rupi guembiguai ombou
nembopya porar? Xapya rei ma ndea py merami guembiguai kuery
ombou vy neret re oikuaa pota hae yvy re oexa pota rire ombovaipa
agu e teve? hei okuapy.
4 Hae rami r Hanum ojopy Davi rembiguai kuery, hae vy onhopmba

hendyva ijykekuei rupi, ijao ojaya guive hevi roo ojekuaa peve. Hae rire
mae ma omondouka ju.
5 Hae nunga Davi oikuaa vy ombou ayvu mombeuar hae kuery

ovaex agu, omoxmbaa rire. Huvixa aipoei uka:


Pepyta ranhe Jeric tet py, penerendyva ipukupa ju peve. Hae rire
ma peju ju hei uka.
6 Amom ray kuery oikuaa okuapy Davi ndaijaevei agu rami

ojapoague. Hae vy omondouka ayvu mombeuar vinte mil Sria pygua


avakue ogueru agu Bete-Reobe hae Zob gui, hae gui mil avakue
Maaca pygua huvixa pegua, hae doze mil ju Tobe gui ogueru agu. 7 Hae

nunga Davi oendu vy hae kuery rovai ombou Joabe oxondaro kuery hae
javi reve, ipya guaxukueve meme. 8 Amom ray kuery ojeoi vy tet kora

rok py oar okuapy joe opu agu. Hae r Sria pygua kuery Zob hae
Reobe guigua ma amboae rupi ranhe ikuai nhundy rupi, avakue Tobe
hae Maaca guigua kuery reve.
9 Hae gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde hae hakykue katy gui

oar okuapya, hae rami vy Israel kuery ikuai vae gui opu kuaave vae
oiporavo vy omboyxy imbokuapy Sria pygua kuery rovai. 10 Hae r

2Samuel10,11 544

hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa. Hae ramo hae vae ma


Amom ray kuery rovai ju omboyxy imbokuapy. 11 Ixupe Joabe aipoei:

Xapya rei Sria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo r
xepytyv agu. Hae r Amom ray kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee
aju r roipytyv vy. 12 Nhanembaraete ke havy. Jajogueroa nhandepya

guaxua rupi nhaneretar kuery hae Nhanderuete pegua tet ikuai vae
jaepya rupi. Hae Senhor tojapo ojou pora rami hei. 13 Hae vy Joabe

guexevegua kuery ogueraa vy jogueroa okuapy Sria pygua kuery reve.


Hae r hae vae kuery onhamba henonde gui. 14 Hae r Sria pygua

kuery onhamba maa Amom ray kuery oexa vy hae kuery voi onhamba
avi Abisai renonde gui, hae vy guet py ju oikepa. Hae ramo Joabe ma
Amom ray kuery reve joe opuague gui ojevy vy oopa ju Jerusalm
katy.
15 Hae gui Sria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa

vy onomba ju. 16 Hadadezer ogueru rukave ju Sria pygua kuery yak


rovai re ikuai vaekue, hae r hae vae kuery ma Hel tet py ou.
Hae kuery renonde ou oiny Sobaque, Hadadezer pegua xondaro kuery
rerekoar. 17 Hae nunga Davi pe omombeua r oendu vy omboatypa

Israel kuery hae javi, hae vy Jordo yak oaxa vy Hel katy ojeoi.
Sria pygua kuery oar okuapy Davi kuery rovai jogueroa agu, hae vy
jogueroa hae kuery reve. 18 Hae rami te Israel kuery renonde gui Sria

pygua kuery onhamba ju. Hae ramo Davi ojuka Sria pygua kuery vae
regua setecentos karxa pygua hae quarenta mil kavaju rygua. Oipyxo
avi xondaro kuery rerekoa Sobaque, hae rami r hae pyve omano.
19 Hadadezer rembiguai kuery huvixa ikuai vae oitypa maa oexa okuapy

vy ojapo Israel kuery reve ikuai por ju agu, hae kuery rembiguai ikuai
agu. Hae rami rire Sria pygua kuery okyje vy noipytyvxevei Amom
ray kuery.

Bate-Seba reve Davi itavyague

11  Pete
maeta ma rire huvixa kuery jogueroa vy oopa jepi jave
1

Davi omondouka Joabe guembiguai kuery hae Israel kuery hae


javi. Hae ramo hae kuery oitypa Amom ray kuery, ojokopa okuapy
guive het Rab. Hae r Davi ma Jerusalm py ae opyta.
2 Petegue kaaru rai jave Davi ngupa py ituia gui opu vy oiko-iko rei

ngoo ry rupi. Hae vy oexa pete kunha ojau r, ipor raxa vae.
3 Davi oporandu uka mavae paa re. Hae r ombovaia:

Bate-Seba ri, Eli rajy hae heteu regua Urias rayxy vae ea.
4 Hae ramo Davi omondouka guembiguai kuery ogueru agu. Hae

ou ramo onheno hexeve. Hae ramo kunha vae ma haeveague gui


ojekyao ma vy ngoo katy ju ojevy.
5 Kunha vae oguerekoi vy Davi pe

545 2Samuel11

Arekoi ma hei uka.

Davi Urias ogueru ruka jave guare


6 Haeramo Davi omondouka ayvu mombeua Joabe pe. Hae vy aipoei
uka:
Embou ke xea py heteu regua Urias hei ramo Davi-a py Joabe
ombou Urias.
7 Davi-a py Urias ou r ixupe oporandu mbaexa pa Joabe oikoa re, hae

kuery ikuaia re hae jogueroa okuapya re. 8 Hae gui ma Davi aipoei Urias pe:

Tereo ndero py epytuu hei.


Davi ro gui Urias oo ramovei ixupe huvixa ogueraa uka mbaemo
ome rive vae. 9 Hae rami te Urias ma huvixa ro rok py rive onheno,

nguvixa rembiguai kuery hae javi reve. Hae vy ngoo katy ndooi.
10 Davi pe omombeua vy

Urias tu ndooi ma ngoo katy ea.


Hae ramo Davi aipoei Urias pe:
Mombyry gui e teve reju? Mbae re tu ndereoi ndero katy?
11 Urias ombovai:

Lei ryru hae Israel hae Jud kuery ma oguyi py rive opytapa teri
okuapy. Xepat Joabe hae nerembiguai kuery hae javi ma ijaty okuapy
oka py rive. Hae r xee teve aike ta xero py akaru hae ayu agu, hae
xerayxy reve anheno agu? Anhet ete nderekove rupi aura vy aipoae:
Xee ndajapoi r hae nunga hei.
12 Hae ramo Davi aipoei Urias pe:

Epytavei ranhe a etei ri jepe, hae vy ko ramo romondouka ju


agu hei ramo hae vae ra pukukue re Urias oiko Jerusalm tet py,
kogue peve. 13 Davi oeno vy hexeve okaru hae oyu, omongau guive.

Kaarui ma jave Urias oo ngupa py onheno agu nguvixa rembiguai


kuery reve, hae r ngoo katy ma ndooi ae.

Urias omanoague
14 Ajeivekue,
kuaxia para Joabe pe Davi ojapo vy Urias po py ogueraa
uka. 15 Kuaxia para re aipoei imoiny:

Emondouka Urias pav renonde jogueroavea py. Hae vy peja hae


aei, ojukaa agu hei.
16 Hae ramo tet Joabe kuery ojoko imoinya py omondouka Urias

avakue imbaraetekueve reve joe opu agu py. 17 Avakue tet py ikuai

vae o vy Joabe kuery reve jogueroa okuapy ramo Davi rembiguai kuery
vae regua amongue hoa. Heteu regua Urias omano avi.
18 Hae ramo imombeuar Joabe ombou vy Davi pe omombeu

jogueroaa py oiko vaekue hae javi. 19 Ayvu mombeua pe ijayvu


imondovy vy aipoei:
2Samuel11,12 546

Xapya rei jogueroaa oiko vaekue remombeupa r 20 hae ivai


vy aipoei r ndevy: Mbae re tu tet yvyiry ete ri pejogueroa?


Ndapeikuaai ri tyy tet kora gui omombo ra? 21 Mbaexa tu ojukaa

rakae Jerubesete ray Abimeleque? Pete kunha vae e teve kora ry


gui hexe omombo ita, hae vae gui ae omano rakae Tebes py? hei ramo
ndee ju Omano avi nerembiguai heteu regua Urias re r hei.
22 Hae ramo ayvu mombeua oo vy ova, hae Davi pe omombeupa

Joabe aipoei ukaague. 23 Hae vy ayvu mombeua aipoei Davi pe:


Anhet, hae vae avakue ma oregui ipoakave vy nhundya rupi ou


orerovai. Te ore kuery roo avi hae kuery rovai, tet kora rok py oikea
peve. 24 Hae ramo huy revegua kuery ikora yvatea gui nerembiguai

kuery rovai omombo ramo amonguei omano ndee xeruvixa rembiguai


kuery. Hae gui omano avi nerembiguai heteu regua Urias.
25 Davi aipoei ayvu mombeua pe:

Po rami r aipore Joabe pe: Ndepya vai eme hae nungakue re,
mbaeta kyxe py jojuka re jogueroaa py. Pejogueroave tema tet rovai
hae peitypa, re r. Po rami r rembopya guaxu Joabe hei.

Bate-Seba re Davi omendaague


26 Hae
gui Urias rayxy ma ome omanoa oendu vy ojaeo. 27 Ojaeo

vaipa ma rire Davi ogueru ruka r herua hoo py. Hae r tayxy ju ma
oiko vy oguereko pete kyr vae. Hae rami te Davi ojapo vaekue ma
Senhor pe ndaevei vae.

Davi pe Nat ijayvuague

12  Davi-a
py Senhor ombou profeta Nat. Hae py Nat ova vy
1

aipoei ixupe:
Pete tet py ma je oiko moko avakue. Pete je oguerekopa vae,
hae r amboae ma je iporiaukuei. 2 Oguerekopa vae ma vexai hae

vaka kuery heta oguereko. 3 Hae r iporiaukuei vae ma je mbaeve


ndoguerekoi, pete vexa rayi ojogua vaekue ombotuvixa vae e vy.


Hae vae ma hoo py tuvixai tay kuery reve. Hae kuery reve okaru,
hae kuery karo gui oyu guive. Ijyva ry oke ramo guajy rami oguereko.
4 Hae gui oguerekopa vaea py pete ova mombyry gui ou vaekue. Hae

ramo hae vae ndojukaxei guymba kuery vexai hae vaka ae, mombyry
gui ou vaekue omongaru agu. Hae rami rgue py ojopy iporiaukuei
vae rymba vexai, hae vy ae omongaru ava ova vaekue hei.
5 Hae ramo Davi ivai raxa ava hae rami ete joapo vaekue pe. Hae vy

aipoei Nat pe:


Anhet ete Senhor oikove vae rery rupi aura vy aipoae: Ava hae rami
joapo vaekue ma ojukaa ramo r haeve. 6 Hae vexa rayi ojuka vaekue

rekovia ma irundy ju r ome, nhomboaxya rupi e ojapo rire hei.


547 2Samuel12

7Hae
ramo Nat ombovai Davi pe:
Hae vae ava ma ndee ae. Po rami Senhor Israel kuery ruete
ijayvu: Xee roiporavo vaekue Israel kuery ruvixar, Saul po gui rogueraa
jepe guive. 8 Ndevy ame nderuvixa rokue, hae ndejyva py amboaxa

tayxykue hae javi. Ndevy amboaxa avi Israel hae Jud kuery. Hae
r hae nunga mboapyi rakae vae rire mbaemo ame retave heravy
rgue ndevy. 9 Mbae re tu nderexarai ri Senhor ijayvua gui, mbaemo

vai rei rejapo vy? Mbaeta heteu regua Urias ma rejuka uka kyxe py.
Hae gui tayxykue ma nderayxyr rejopy, Amom ray kuery kyxe py ime
rejuka uka rire. 10 Hae rami rire a guive ndero py ndoiko ei r kyxe

jojukaar, mbaeta xereja vy heteu regua Urias rayxy reraa rire.


11 Po rami Senhor ijayvu: Ma, ndero gui ae amoingo r mbaemo

vai ndery, hae vy ndee ae rexaa py ajopy ukapa r nderayxy kuery,


neir pe ju r amboaxa. Hae vae ae ju r onheno hae kuery reve, ra
por rei jave. 12 Mbaeta ndee ma nhemi rupi rejapo, hae r xee ma hae

nunga ajapo r Israel kuery hae javi oexaa py, kuaray rexaka py ae
hei.
13 Hae rami r Davi aipoei Nat pe:

Ajejavy rakae Senhor pe.


Nat ombovai Davi pe:
Senhor ndeperdoa rejejavyague gui. Ndee ma neremanoi r.
14 Hae rami avi rejapo vaiague kuxa ma Senhor rovaigua kuery ijayvu

rei okuapy. Hae gui nderay oiko rire omano r hei. 15 Hae gui ma

Nat oo ju ngoo katy.

Bate-Seba pia omanoague


Hae gui Senhor omoingo axy Davi rayi Urias rayxykue oguereko
vaekue. Hae r kyr vae imbaeaxy vaipa. 16 Kyr vae re Davi ojapukai

Nhanderuete pe. Okaru e re guive oiko, hae pyt mbukukue oaxa oupy
yvy rupi ipukupa reve. 17 Hae ramo nhomongeta vaety kuery hoo py

ikuai vae onhemboja okuapy hexe, yvy gui omopuxe vy. Hae r hae
ma nopuxei, hae kuery reve ndokaruxei guive.
18 Sete araa py ma kyr vae omano. Hae r hembiguai kuery okyje

okuapy kyr vae omano maa Davi pe omombeu agu, mbaeta hae kuery
aipoei okuapy:
Ma, kyr vae oikovei teri reve nhandeayvu ramo noendu potai.
Mbaexa r tu kyr vae omano maa nhamombeu ramo? Mbaeta
iporiauve ju r hei okuapy.
19 Davi ma hembiguai kuery joupe-upe ijayvu mbegue r oexa vy

oikuaa kyr vae omano maa. Hae vy oporandu guembiguai kuery pe:
Kyr vae pa omano ma rae?
Hae kuery ombovai:
2Samuel12,13 548

Omano ma hei.
20 Hae ramo Davi opu ju yvy gui. Ojau, onhemoatyr hae oao

omboekovia ma vy Senhor pegua opy oike vy omboete. Hae gui ma


ngoo katy ju ou vy ojerure tembiu oguerua agu re. Henonde omoa r
hou.
21 Hembiguai kuery aipoei okuapy:

Mbae tu rejapo? Kyr vae oikovei teria ja ma rekaru e re reiko,


rejaeo guive. Vaeri omano ma rire revy vy mbojape guive reu reiny.
22 Ombovai:

Kyr vae oikovei teria ja rima akaru e re aiko, ajaeo guive,


mbaeta aipoae vy: Senhor xemboaxy nho rivyvyi gui, hae r pa kyr
vae oikove tema r? hae vaekue. 23 Hae gui a ma omano ma rire

mbae re rvy akaru e re aiko? Xee ndau amoingove ju r teve? Xee


aa r hae oa py, te hae ma ndou jevyvei r xevy hei.
24 Hae gui ma Bate-Seba oa py Davi oo vy ijayvu pori, hexeve

onheno guive. Hae ramo oguerekoi pete avai. Hae vae ma Davi
omboery Salomo. Hae r Senhor voi oayvu. 25 Profeta Nat po py Davi

omo ramo oeno Jedidias, Senhor oayvu ramo.i

1Crnicas20.13
26 Haeramia ja Joabe kuery jogueroa teri Amom ray kuery ret Rab
rovai, hae vy ipoaka okuapy huvixa rekoa o vae re. 27 Hae ramo Davi-a

py Joabe ombou ayvu mombeua aipoei vaer: Rab rovai ajogueroa vy


xepoaka ma yy tet pygua kuery oyu agu vaekue re. 28 Hae gui a ma

emonove ju ndejeupegua kuery mboae, hae pejoko tet pendepoaka


peve, xee ae xepoaka ramo xerery rupi oenoa e agu, hei uka. 29 Hae

ramo Davi amboae kuery hae javi omonomba vy Rab tet katy ojeoi.
Hae vae tet rovai jogueroa vy ipoaka. 30 Hae pygua huvixa ak

gui omboi coroa. Hae vae re ouro o vae poyia ma trinta e trs quilo
rivyvyi, hae vae re o avi ita hepykueve vae. Hae gui Davi ak re ju
omoa. Hae vae tet gui ogueraa reta mbaemo. 31 Hae py ikuai vaekue

ogueraa avi vy omombaeapo yvyra ayaa py, picareta hae haxa ferro
guigua py, hae gui yvy jykue apoa py. Hae rami Davi ojapo Amom ray
kuery ret hae javi re. Hae gui heta vae kuery hae javi reve Davi ojevy
ju Jerusalm katy.

Amnom gueindy reve itavyague

13  Davi
ray Absalo oguereko rakae gueindy ipor vaipa vae,
1
Tamar hery vae. Hae vae re ma Davi ray mboae Amnom vae

i
12.25 Salomo ma hery moko vae. Tery Jedidias ma Senhor rembiayvu ea. Hae r
tery Salomo ma Joguereko pori vae ea.
549 2Samuel13

opena rei. 2 Amnom ndaevei oiko gueindy Tamar re, imbaeaxy peve, te

kunha vae ma avakue oikuaa vae teri ramo haxy ete hae nunga ojapo
agu.
3 Amnom oguereko pete oir, Davi ryvy Simia ray, Jonadabe hery

vae. Jonadabe ma oiko kuaa rei vae. 4 Hae vae aipoei Amnom pe:

Mbae re tu ko nhav neangaive reovy? Neremombeuxei teve


xevy?
Hae ramo Amnom onhemombeu:
Ayvu xeryvy Absalo reindy Tamar hei.
5 Jonadabe aipoei ixupe:

Enheno nderupa py, enhemombaeaxy merami ejupy. Nderu ndepou


vy ou ramo aipore: Ajerure xereindy Tamar ou vy mbojape ome agu,
mbaeta tembiu ojapo r aexa vy hau r ipo gui, r r hei.
6 Hae ramo Amnom onheno vy onhemombaeaxy oupy. Huvixa oipou

vy ou r Amnom aipoei ixupe:


Ajerure xereindy Tamar ou vy tojapo moko mbojape aexaa py, ipo
gui hau agu hei.
7 Hae ramo Davi aipoei uka Tamar pe ngoo py oa py:

Tereo ndekyvy Amnom ro py, ejapo tembiu ixupe hei.


8 Okyvy Amnom ro py Tamar ova r onheno oupy. Kunha vae trigo

apomo ogueru vy mbojape ojapo, hae vy ombojy oexaa py. 9 Oexya renda

oguerova ixupe te Amnom ndouxei. Hae rami rgue py aipoei:


Tojepeapaa xea gui hei. Hae ramo hae javive ojepeapa.
10 Hae gui ma Amnom aipoei gueindy Tamar pe:

Eru tembiu xerupa py, hae ramo hau r ndepo gui hei ramo
Tamar mbojape ojapo vaekue ogueru okyvy Amnom rupa okeaty peve.
11 Ome ramove ojopy kunha vae jyva re, hae vy aipoei:

Xereindy, eju, enheno xereve hei.


12 Hae rami te kunha vae ombovai:

Any xekyvy, enhea rei eme, mbaeta Israel re ma namigua ojapoa


vae. Ejapo eme mbaemo vai. 13 Mamo r tu aa axmba reve? Hae

r ndee ma Israel kuery ndekuaa r inhak por e vae rami. A


ma ajerure huvixa reve ndeayvu agu re. Hae ma naxeme ei r
nderayxyr hei.
14 Hae rami te ikyvy noendu potai kunha vae ijayvua re. Hae

imbaraeteve vy onhea rei vy nhogueronheno kunha vae reve.


15 Hae rire Amnom oendu ndaijaevei etea, jypy oayvuague rami e.

Hae vy Amnom aipoei ixupe:


Epu, tereo ju.
16 Hae ramo kunha vae ombovai:

Any, xekyvy. Xemondouka rive jevy vae rire jypy xere rejapo
vaekue gui ndaeveive rgue hei.
2Samuel13 550

Hae rami te ikyvy noendu potai vy


17 guembiguai kunumi vae oeno vy aipoei:

Emo kunha vae oka py, hae gui emboty ok hei. 18 Hae ramo

hembiguai kunumi vae oka py omo vy omboty ok.


Tamar ma ao ijyva puku vae py onhemonde, huvixa rajy kuery
kunhatai vae onhemondea rami. 19 Hae gui tanhimbu ojopy vy omo

oak re, omondoropa oao ijyva puku vae onhemondea, hae vy oak re
opo omo reve ojepea. Ojaeo at ovy.
20 Hae gui ikyvy Absalo ju oexa vy aipoei ixupe:

Ndekyvy Amnom teve o rae ndereve? Ma xereindy, ekyrir mavy.


Ndekyvy ranga oiko. Ndepya vai eme hae nungakue re hei. Hae rami
rire Tamar iporiau vaipa reve okyvy Absalo ro py ju oiko.
21 Huvixa Davi hae nunga hae javi oendu vy ivai. 22 Hae r Absalo

ma guykey Amnom reve ndaijayvu pori ne ndaijayvu vai guive,


gueindy Tamar re onhea reiague re.

Guykey Amnom Absalo ojuka ukaague


23 Moko maeta ma oaxa rire Absalo ojaya oikovy guymba kuery
vexai rague Baal-Hazor py, Efraim katyi o vae py. Hae vy Absalo
oeno uka huvixa ray kuery hae javi hae py ou agu. 24 Hae vy huvixaa

py Absalo oo vy aipoei ixupe:


Ma, xee nerembiguai ajaya aikovy vexai rague. Xeruvixa, ajerure
reo agu nerembiguai kuery reve.
25 Hae rami te huvixa ombovai:

Any xeray, ndorooi r jojavi, ndevy pe mbaemo oata e agu


hei. Tay Absalo ogueraaxea rami ijayvu tema vaeri ndooxei. Hae rami
te ogueroayvu por.
26 Hae rami r Absalo aipoei:

Ndee ndereoxei te xerykey Amnom ri jepe emondouka orereve.


Huvixa oporandu:
Mbaer tu hae oo r ndereve? hei ramo
27 Absalo onhea rei tema. Hae ramo huvixa omondouka nho

Amnom, guay kuery hae javive reve.


28 Hae gui Absalo ma guembiguai kunumigue pe ijayvu vy aipoei:

Peikuaa pota rei ke. Amnom vinho gui okau vaipa ma vy ovya rei
jave pendevy Pejuka ke Amnom hae ramo pejuka. Pekyje eme. Xee e
ri tyy hae rami ajapo uka? hei.
29 Hae rami r Absalo rembiguai kunumigue Amnom re ojapo okuapy

Absalo ojapo ukaague. Hae ramo huvixa ray kuery ikuai vae oexa vy
opumba vy pete-te guymba ry o vy onhamba.
30 Hae kuery tape rupi teri oo reve ayvu mombeua ova Davi-a py

aipoei vae:
551 2Samuel13,14

Xeruvixa, Absalo tu nderay kuery hae javive ma ojukapa, ne


peteve ndopytai hei. 31 Hae rami r huvixa opu vy omondoro oao,

hae hoa yvy rupi. Hembiguai kuery hexeve ikuai vae hae javi avi
omondoro oao.
32 Davi ryvy Simia ray Jonadabe o avi. Hae vae ombovai vy aipoei:

Xeruvixa, exa eme nderay kuery hae javi ojukapaa rami, Amnom
anhoi omano. Mbaeta Absalo ma gueindy Tamar re Amnom onhea
reia ra guive hae rami agu ae onhembopya vaekue. 33 Hae nunga rupi

a xeruvixa, erovia eme hae rami ete, nderay kuery omanombaa rami
e. Mbaeta Amnom anhoi ko omano hei.
34 Hae gui Absalo ma ojava ma rae.

Hae gui tembiguai oikuaa pota hoamy vae ma guakykue katy tape o
vae re oma vy oexa yvy katy gui heta oguejy jekuaa jogueruvy vae.
35 Hae ramo Jonadabe aipoei huvixa pe:

Xeruvixa, pee ma ou jekuaa nderay kuery. Xee nerembiguai


xeayvuague rami ae oiko rae hei.
36 Hae vae ijayvupa ramovei huvixa ray kuery ovamba okuapy. Hae

vy onhendu rat reve ojaeo okuapy. Hae r huvixa hae hembiguai kuery
hae javive avi ojaeo raxa okuapy.

Talmai rekoa katy Absalo ojavaague


37Hae
r Absalo ma ojava vy oo Gesur pygua huvixa Amide ray
Talmai rekoa katy. Hae r Davi ma ojaeo tema guay re ko nhav.
38 Hae rami vy Absalo ojava vy oo Gesur katy. Hae py ma mboapy

maeta peve oiko. 39 Hae ramo ma Davi opytuu Absalo oekaa gui,

mbaeta ipya por ju ma Amnom omanoague gui.

Jerusalm tet katy Absalo ojevy juague

14  Hae
gui huvixa opya py oexa ngau tema guay Absalo. Hae
1

nunga Zeruia pia Joabe oikuaa vy 2 ogueru ruka pete kunha


hiarandu vae Tecoa tet gui. Hae vy aipoei ixupe:


Ejexa uka iporiau vaipa vae rami, emo ao ndeporiaua pygua,
enhemoatyr eme azeite py, hae enhemoingo omano vaekue re are ma
iporiau oikovy vae rami. 3 Ejexa uka hae rami huvixa pe, hae ndeayvu

hexeve aipoaeague rupi anho hei. Hae vy Joabe omombeu ijayvu


agu.
4 Hae gui huvixa pe Tecoa pygua kunha ojexa uka vy ojeroa reve o

guenapy re, ngova yvy re omova reve. Hae vy aipoei:


Xeruvixa, xepytyv ke!
5 Huvixa oporandu:

Mbae havy rereko?


Ombovai:
2Samuel14 552

Aikore! Xee nerembiguai ma kunha imeve vae aiko xeme omano


rire. 6 Xee areko vaekue moko xepia. Hae kuery ma jomeme jogueroa

mbaety py. Imbojaoar ndaipoai r pete ma guykey oipyxo vy ojuka.


7 Hae ramo xeretar kuery hae javi opumba okuapy xee nerembiguai

rovai, hae vy aipoei okuapy xevy: Emboaxa na orepo py guykey


jukaare, rojuka agu omano vaekue rekovia, hae rami vy romomba agu
ndee rire nembaekue jopyar, hei okuapy. Hae rami vy r hae kuery
ombogue tapy opa vygua areko vaekue, hae xeme rery voi, taykue yvy
re ndoikovevei agu rami hei.
8 Kunha vae pe huvixa ombovai:

Tereo ndero katy. Hae r xee ajapo r ndeayvuague hei.


9 Tecoa pygua kunha aipoeive ju huvixa pe:

Hae gui xeruvixa, tove xere hae xeru ro pygua kuery re to hae
nungakue re ropaga agu. Hae r ndee xeruvixa, tenda repenaaty py re
vae re to eme.
10 Huvixa ombovai:

Nderovai ijayvuave ri ramo eru xea py. Hae ramo nanemoangekovei


r hei.
11 Kunha vae aipoei:

Hae rami r xeruvixa, eura ke Senhor Nderuete rery rupi, ojepyxe


vy ou vae kuery ojuka e agu xepia jouguy omoague re.
Ombovai:
Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Ne petei ma
voi ndepiaa ndoa rivei r yvy py hei.
12 Hae gui ma kunha vae aipoei:

Xeruvixa, tove xee nerembiguai tamombeuvei ju pete ayvu ndevy.


Ombovai:
Emombeu tema hei.
13 Kunha vae ijayvuve tema:

Mbae re tu ndee hae rami e renhembopya Nhanderuete pegua kuery


rovai reiko agu? Mbaeta xeruvixa, hae rami ndeayvua rami vy ndee ae
renhembopaga uka, mbaeta ndee voi ndereru ruka jevyxei nderay amboae
yvy katy remondouka vaekue. 14 Mbaeta nhande kuery ma nhamano re,

yvy py yy onho mbyre nanhamboyru kuaaveia rami. Hae r Nhanderuete


ma nanhandejuka rivei r, hae rami rgue py onhembopya r henonde gui
omondouka pyre mombyry riae ikuai e agu re. 15 A ma xeruvixa, povae

ayvu rupi ndereve xeayvu vy ae aju, heta vae kuery xemongyje ramo. Hae
ramo xee nerembiguai aipoae: Xeayvu r huvixa reve. Xapya rei r hae
ojapo r xeayvua, hae vy aju. 16 Mbaeta ndee xeruvixa, xee nerembiguai re

reikuaa pota r avakue po gui xerepy agu, xee hae xepia rekove hae kuery
oipea e agu, Nhanderuete mbaemo ome r rojopy e agu rami. 17 Xee

nerembiguai tegue ju aipoae ta: A xeruvixa, ndeayvu ke aiko por ju agu


553 2Samuel14

rami. Mbaeta ndee ma Nhanderuete guigua anjo rami reikuaa vae mbaemo
por hae mbaemo vai. Hae Senhor Nderuete oiko r ndereve hei.
18 Hae ramo huvixa ombovai vy aipoei kunha vae pe:

Ajerure renhenhomi e agu ndevy aporandu taa re.


Kunha vae ombovai:
Ndeayvu havy, xeruvixa hei.
19 Huvixa aipoei:

Joabe e teve ndereve ijayvu vaekue povae hae javi rupi ndeayvu
agu?
Kunha vae ombovai:
Anhet ete xeruvixa, nderekove rupi aura vy aipoae: Ndeayvua gui
mavaeve ojepea agu ndaevei, oiporu kuaa regua katy ne oiporu kuaa ea
katy. Mbaeta anhet nerembiguai Joabe ae ri xembou rae povae ayvu hae
javi rupi xeayvu agu. 20 Haekue rami ve reiko agu ae ri nerembiguai

Joabe ojapo uka hae rami. Hae rami te xeruvixa, Nhanderuete guigua anjo
rami nearandu vae vy yvy jave re oiko vae te reikuaapa r hei.
21 Hae gui ma Joabe pe ju huvixa aipoei:

Aendu ma rejerure ukaa. Tereo havy, eru kunumi Absalo hei.


22 Hae ramo Joabe ojeroa vy guenapy re o ngova yvy re omova

peve. Hae vy huvixa ogueroayvu por vy aipoei:


A ma xeruvixa, aikuaa ma ndee xejou pora, xee nerembiguai
ajerure ukaague rejapo rire hei. 23 Hae rami vy Joabe opu vy oo

Gesur katy. Hae vy Jerusalm py ju ogueru Absalo.


24 Hae rami r huvixa aipoei:

Tojevy ju ngoo py xerova oexa e re hei ramo Absalo ngoo py


ae ojevy huvixa rova oexa e re.

Absalo ipora re ijayvuague


25 Israel
hae javi rupi amboae ndaipoi Absalo rami ojou pormby. Ipy
guive ijapyte peve no ivaikuea. 26 Hia ma maeta opaa nhav ojayaa vy

ipoyia oexaa r dois quilos raxai r, mbaemo opejaa huvixa oiporu uka
vae rami. 27 Oiko avi tay mboapy hae petei tajy, Tamar hery vae. Hae

vae kunha ma jaexa r ipor ete vae.

Davi oa py Absalo ooague


28 Moko maet re ma huvixa rova oexa e re Jerusalm py Absalo
oiko vy 29 oeno uka Joabe, huvixaa py omondouka agu te hae ndouxei.

Petegue ju oeno uka te hae ndouxei. 30 Hae ramo aipoei guembiguai


kuery pe:
Ma, pee py ma Joabe mbaety itui xembaety re ojea vae, cevada
onhotague. Tapeo peapy hei ramo Absalo rembiguai kuery oapy
imbaety.
2Samuel14,15 554

31Hae rami r Joabe opu vy oo Absalo ro py. Hae vy aipoei:


Mbae re tu nerembiguai kuery oapy ri xembaety?
32 Absalo ombovai:

Roeno uka vy aipoae vaekue: Eju apy, huvixaa py romondouka


agu, po rami xeayvu remombeu agu: Mbaer tu aju rakae Gesur tet
aikoague gui? Haeveve rgue hae py ae aiko vae rire, re agu. A ma
xee aexaxe huvixa rova. Xapya rei xee ri ajejavy ramo ma taxejuka
hei Joabe pe.
33 Hae ramo huvixaa py Joabe oo vy omombeupa. Hae ramo mae

huvixa oeno uka Absalo. Hae ramo ou vy ojexa uka huvixa renonde,
ngova yvy re omova reve. Hae ramo huvixa oayvupa.

Absalo opu rei ramo Davi kuery onhambaague

15  Hae
vae rire ma Absalo ojeupe ae ojou pete karxa, kavaju
1

kuery hae cinqenta avakue henonde oo vaer.j 2 Hae rami vy


ajeivei reve Absalo ovy vy opyta r hoamy tet kora rok py. Hae ramo
avakue huvixaa katy mbaemo re oikuaa pota uka vy oo vae hae javi
pe Absalo aipoei r: Mavae tet guigua tu ndee? hei r ombovai vy
Israel regua ae ri xee nerembiguai aiko hei 3 ramo ma Absalo aipoeive

ju r ixupe: Ma, reikuaa pota ukaa vae ma haevea ramigua, haevea


rami meme. Hae rami te huvixa ma avave rei nomo oendu vaer, hei
r. 4 Absalo aipoeive ju r: Aikore! Yvy re opena vaetyr xemoa vae

rire, avakue mbaemo re oikuaa pota uka vy, e vy ojerure agu xea py ou
ramo hae kuery re ajapo rgue haevea ramigua meme! hei r. 5 Hae

rami ae avi henonde amongue ou vy henonde yvy py ojeroa ta ramo hae


okuave vy omopu ju r oayvupa reve. 6 Hae rami py Absalo ojapo

Israel kuery huvixaa katy mbaemo re oikuaa pota uka vy oo vae hae javi
re. Hae rami vy ojee meme oguerovapa avakue Israel kuery kurax.
7 Irundy maet opaa py ma Absalo aipoei huvixa pe:

Tove Hebrom tet katy taa Senhor pe anhemboayvuague ajapo


agu. 8 Mbaeta Sria re Gesur tekoa py teri aiko jave xee nerembiguai

anhemboayvu vy aipoae vaekue: Xapya rei Jerusalm katy ajevy agu


rami Senhor xeapo ri ramo ambojerovia r, hae rire.
9 Huvixa ombovai:

Tereo por ke hei. Hae ramo opu vy Hebrom katy oo.


10 Hae rami avi Absalo nhemi rupi omondouka ayvu mombeuar

Israel kuery vae regua hae javi rupi. Hae vy aipoei:


Mimby guaxu pu pendu vy aipopeje r: Absalo ma Hebrom
tet py o nhanderuvixa, peje. 11 Jerusalm gui Absalo rupive ojeoi

j
15.1 Israel pygua huvixa kuery gui Absalo ranhe guendar karxa ojou rakae. Opa
mbae ojapo huvixar onhemoingo agu.
555 2Samuel15

duzentos avakue oeno vaekue. Hae vae kuery ma oo tema rive, mbaer
paa oikuaa vy e. 12 Absalo mbaemo Nhanderuete pe ome oikovy

jave oeno uka avi Davi mongetaaty Aitofel Gilo tet py hekoa vae. Hae
rami py huvixa rovaigua kuery imbaraeteve ojeoivy, heta-etave tema ou
Absalo-a katy guar.
13 Hae gui pete ou ayvu mombeua Davi pe. Hae vy aipoei:

Israel kuery hae javive ko Absalo re anho ovapa hei.


14 Hae rami r Davi aipoei Jerusalm py hexevegua avakue ikuai vae

pe:
Pepu ke, nhanha, mbaeta Absalo gui ndajaa jepe reguai teve.
Pejapura ke jajeoi pojava, nhanderupity xapya e agu, hae nhandery
mbaemo vai ogueru reve tet py ikuai vae hae javi ojukapa e agu
kyxe py.
15 Hae ramo huvixa Davi revegua avakue ombovai:

Ma, apy ma nerembiguai orekuai, oreruvixa ojapo uka vae tema


rojapo agu ae hei okuapy.
16 Hae gui huvixa ojepea ramo hoo pygua kuery hae javi ojeoi

hexeve. Vaeri oeja avi dez guayxy jevy kuery ngoo re opena vaer.
17 Hae rami vy heta vae kuery hupive ojeoi vae reve huvixa oo r oo

ijapyi py o vae py opytapa ranhe. 18 Hae gui hexevegua avakue hae


javi oaxa henonde katy. Hae vy hara hae Gate pygua kuery hae javi
ju, seiscentos avakue Gate pygua hupive ojeoi vaekue oaxa jogueravy
huvixa renonde.

Itai ojeroviapy oikoa oexa ukaague


19Hae
gui ma huvixa aipoei Gate pygua Itai vae pe:
Mbae re tu ndee reoxe avi ore kuery reve? Ejevy ju, epyta
penderuvixar ou vae reve, mbaeta amboae yvy guigua reiko, ndeyvy
gui ae mombyry reiko vae. 20 Kuee rei reva vaekue ma nhi xee

rogueraa ta ma avi xerupive a, ne xee ma voi ndaikuaai mar katy pa


aa agu vaeri? Ejevy ju, erojevypa avi nderyvy kuery. Tove ndere to
Nhanderuete nemboaxya hae ojeroviapy oikoa.
21 Hae ramo Itai ombovai huvixa pe:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae ndee xeruvixa nderekove
rupi avi aura vy aipoae: Mamo r rei ndee xeruvixa rea py ae xee
nerembiguai aiko avi r, amano e vy aikove agu te hei.
22 Hae ramo Davi aipoei Itai pe:

Tereo havy, eaxa xerenonde katy hei. Hae ramo Gate pygua Itai
ma hexevegua avakue hae javi reve oo, kyrgue guive. 23 Hae kuery oo

r hae vae yvy re ikuai vae oexa vy ojaeo rat pav.k Hae r hae kuery

15.23, 30 Hae kuery ojaeo mbaeta huvixa guet gui onha ramo (versculo 20).
k
2Samuel15 556

oaxa ojeoivy. Cedrom yak huvixa voi oaxa, tekoa ea katy tape o vae
rupi oo vy.

Jerusalm tet katy ju Zadoque, Abiatar hae Husai ombojevyague


24 Oaxa
avi sacerdote Abiatar hae Zadoque. Hae kuery reve ojeoi avi
levita kuery Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru reraa kuery. Hae
py omboguejy ranhe, tet gui hae kuery hae javi o vy oaxapa peve.
25 Hae ramo huvixa Davi aipoei Zadoque pe:

Perojevy ju Senhor ayvu ryru tet katy. Senhor rembiexa rupi


xemboaxy ri vy xeapo r hae katy ju ajevy agu rami hyru aexa ju agu,
oaty voi. 26 Hae rami te xapya rei Senhor xevy Xee ndoguerovyavei,

hei ramo, ma, xee ma apy ha. Tojapo xere hae oipotaa rami hei.
27 Sacerdote Zadoque pe huvixa aipoeive ju:

Ndee hae Abiatar imbaekuaa vae vy pejevy pori ke tet katy.


Pendereve too pori avi penderay moko: nderay Aimas, Abiatar ray
Jnatas guive. 28 Ma, pe pemombeu uka jevy ea ja xee apyta ranhe r yy

oaxaaty tekoa ea katy o vae py hei. 29 Hae ramo Zadoque hae Abiatar

ma Jerusalm katy ju ogueraa Nhanderuete ayvu ryru. Hae py ae opyta.


30 Hae gui Davi oguatave ovy vy Oliveiras yvy rupi o ovy ojaeo

reve. Oak ojaoi hae ipy rei reve oguata ovy. Hupive ojeoi vae hae javi
oak ojaoi reve meme ojaeo avi jogueravy.
31 Hae rire Davi pe omombeua vy aipoea:

Aitofel voi Absalo reve opyta ndere opu rei vae kuery mbyte.
Hae ramo Davi aipoei:
Senhor, xee ajerure: ejapo Aitofel oarandua rupi e nhomongeta
agu rami hei.l
32 Hae gui yvyty apyte ry Davi ova Senhor ombojeroviaaty py. Hae

jave hae oma r pete ova ouvy arquita regua Husai. Hae vae ma oao
puku oxoropa vae py onhemonde reve ou, hae oak re yvy omo reve.
33 Ixupe Davi aipoei:

Xerupive reo agu ri reju ramo ndaevei xevy. 34 Haeveve r tet


katy rejevy vy Absalo pe aipore: A ma xeruvixa, xee ma nerembiguai


ju r aiko, nderu rembiguai aikoague rami avi. Haekue rami ae r
aiko nerembiguai, re vy rejapo r Aitofel ijayvu r Absalo oendu ve
agu rami. 35 Hae py ndereve ikuai avi r sacerdote kuery Zadoque hae

Abiatar. Huvixa ro py mbaemo rendu vaekue hae javi r remombeu


uka hae kuery pe. 36 Tay kuery avi r ikuai hae py: Zadoque ray

Aimas hae Abiatar ray Jnatas. Hae kuery pe ma xeremiendur


pemombeu uka r mbaemo pyau pendu vaekue hae javi hei.

l
15.31 Aitofel ma huvixa mongetaaty oiko. Davi mongetaa rupi ranhe oiko, hae gui
Absalo mongetaa rupi ju (versculo 12).
557 2Samuel15,16

37Haeramo Davi ir Husai ojevy ju tet katy. Absalo voi ova ma avi
Jerusalm py.

Davi reve Ziba ijayvuague

16  Hae
gui Davi ma yvy guy katy ojapyro ovy jave ou jekuaa oiny
1

Mefibosete rembiguai Ziba.m Hae vae ma moko mymba mburikai


ogueru ombokupe ryguapa vaekue, hae hiry duzentos mbojape, hae
cem x uva pirukue, cem avi hia pyau, hae gui pete ryru vinho.
2 Ziba ou r Davi oexa vy oporandu ixupe:

Mbaer tu kovae nunga reru?


Ziba ombovai:
Mymba mburikai ma hiry huvixa ro pygua kuery o agu. Hae r
mbojape hae mbaemoa ma kunumigue hou vaer aru. Vinho ma tekoa
ea rupi penekane vy peyu vaer hei.
3 Hae r Davi oporanduve ju:

Havy nderuvixa ray, mamo tu opyta?


Ziba ombovai:
Hae ma Jerusalm py ae opyta, mbaeta ojeupe ae Kovae ra po
xevy ju r Israel ro pygua kuery omboaxa xeru rekovia xepoaka agu,
hei vy.
4 Hae rami r Davi aipoei Ziba pe:

Mefibosete oguereko vaekue-ekue ma amemba ndevy.n


Ziba ombovai:
Xeruvixa, xee ajeroa romboete vy. Taxemboaxy nerenonde hei
Davi pe.

Davi re Simei ijayvu vaiague


5 Haegui Baurim tekoa py huvixa Davi ova vy oma r pete ovaex
jogueruvy Saul ro pygua kuery regua Simei hery vae, Gera ray. Hae vae
ovaex vy ijayvu vai ouvy hexe. 6 Davi re ita omombo ouvy, hembiguai

kuery re guive, Davi revegua hae hembiguai xondaro kuery ooa yke
jovaive rupi ojeoi oiny vaeri. 7 Simei ijayvu vai vy aipoei:

Tereo apy gui, tereo ke, ndee ava tuguy moaty, nhe vai ray. 8 A

Nhanderuete nembopaga ma Saul ro pygua kuery ruguy omoague re,


hekovia ndee nhemi rupi re rire. Hae rami te nderay Absalo po py
ju Senhor omboaxa. Ma, a ma rexmba reia rupi reiko, ava tuguy
moaty reiko vy hei.

m
16.1 Ziba ma Saul rembiguai ranhe oiko, hae gui Jnatas raykue Mefibosete rembiguai
ju (2Samuel9.910). n16.34 Ziba pe Davi omboaxa mbaemo Mefibosete oguereko
vaekue, mbaeta ixupe Ziba ijapu vy Absalo re Mefibosete ooague rami omombeu ramo.
Hae r Mefibosete ma ndooi (2Samuel19.2430).
2Samuel16 558

9Hae
rami r Zeruia pia Abisai aipoei Davi pe:
Xeruvixa, mbae re tu pevae jagua regue ijayvu vai ri ndere? Tove
taaxa apy gui ako agu.
10 Huvixa ombovai:

Mbae tu xee areko pe Zeruia pia kuery reve? Tove ri taijayvu


vai. Mbaeta xapya rei Senhor ae ixupe ijayvu vy Ndeayvu vai Davi
pe, hei rakae. Hae rami ri ramo mavae tu Mbae re tu hae rami ete
rejapo? hei agu haeve ta? hei.
11 Davi aipoeive ju Abisai hae guembiguai kuery hae javive pe:

Neexa, xeray ae te xejukaxe a, hae rami pevae Benjamim regua


katuve ma. Tove taijayvu vai, mbaeta Senhor ae ojapo uka hae rami.
12 Xapya rei Senhor oma r xee ajexavaia re. Hae rami ri vy mbaemo

por anho r Senhor ome xevy kovae ra ayvu vaiague rekovia


hei.
13 Hae gui ma oguatave ojeoivy, Davi hae ixupegua avakue reve. Ijyke

rupi Simei voi oo avi oiny yvy pukukuea rupi. Ijayvu vai tema ovy, ita
hae yvy guive omombo ovy hexe. 14 Hae gui huvixa hae hupive oguata

vae kuery reve ma ikangypakue ova ojeoivy Jordo yak rembe re.
Hae py ma ikanegua ranhe okuapy.

Absalo pegua oikoa rami Husai ombotavya rupi onhemombeuague


15 Hae
gui Jerusalm tet py Absalo kuery ovamba okuapy ixupegua
avakue Israel regua hae javi reve. Hae kuery reve ou avi Aitofel. 16 Hae

gui Davi ir Husai arquita vae voi ojexa uka avi Absalo pe. Hae vy
aipoei ixupe:
Toikove huvixa, toikove huvixa!
17 Hae r Absalo aipoei Husai pe:

Hae rami ae teve rexa uka neir Davi pe reikoa? Mbae re tu


ndereoi neir rupive?
18 Husai ombovai:

Any ri. Xee apyta r hekovia Senhor omo vaekue reve. Kovae
kuery Israel pygua avakue hae javi oiporavo vaekue reve xee voi aiko
r, hexeve ae r. 19 Mbaeta mavae pe r tu aiko agu haeve? Ndee tay

pe e ri tyy? Nderu rembiguai aikoague rami ae ndevy ju r aiko xee


hei.

Davi rayxy jevy kuery reve Absalo onhenoague


20 Hae
gui ma Absalo aipoei Aitofel pe:
Oremongeta na mbae nunga pa rojapo agu.
21 Aitofel ombovai Absalo pe:

Nderu rayxy jevy kuery oeja ovy ngoo re opena vaer. Enheno
havy hae kuery reve. Hae ramo nderu reve joe napendeaeveia Israel
559 2Samuel16,17

kuery hae javi oikuaa ramo nderevegua kuery ipya guaxuve r okuapy
hei.
22 Hae gui ma oo ry ojapo okuapy pete ooi Absalo o agu. Hae

ramo hae py, Israel kuery pav oexaa py onheno nguu rayxy jevy kuery
reve.
23 Hae vae jave Aitofel nhomongeta r Nhanderuete pe oporandua

r ombovaia rami avi. Hae rami ae tema Aitofel ijayvu nhomongeta vy,
Davi omongetaague rami ae avi omongeta Absalo.

Aitofel hae gui Husai ju omongetaague

17  Aitofel
aipoeive ju Absalo pe:
1

Tove taiporavo doze mil avakue. Hae vy Davi rakykue


aa r kovae pyavyve. 2 Hexe apu r ikane hae ikangypa rei jave.

Amondyipa r. Hae r hexeve ikuai vaekue onhamba r. Huvixa anhoi


r ajuka. 3 Hae kuery ajapo r ndere oupa ju agu rami meme. Mbaeta

hae kuery hae javi ojevypa r, petei ava rejukaxea rami rejuka uka
rire. Hae rami vy ikuai pormba r hei.
4 Hae rami ijayvu r Absalo hae Israel regua nhomongeta vaety

kuery hae javi oendu vy ojou por rei okuapy. 5 Hae rami te Absalo

aipoeive ju:
Peno tavy arquita regua Husai ju, nhaendu agu hae pa mbae hei
rae hei.
6 Absalo-a py Husai ova ramo aipoei ixupe:

Hae rami Aitofel ijayvu ange. Haeve r pa ijayvua rami jajapo


agu? Hae rami e vy ndee ju ke ndeayvu.
7 Husai ombovai Absalo pe:

Aitofel ange ijayvuague ma haeve vae hei.


8 Husai aipoeive ju:

Reikuaa por nderu hae avakue hexeve ikuai vae reko, reikuaa avi
hae kuery ipya guaxukueve ikuaia, hae urso kunha kaaguy rupi guay
kuery omokanhy vae rami ipoxy vae memea. Nderu voi joe opu vaety
vy pyvy te ndopytai r ojeupegua kuery reve. 9 Neexa, a ma hae oma

mbegue r pete itakua gui, e vy amboae henda py. Hae gui jypyi hexe
pepua py ndevygua kuery amongue oitya ri ramo hae nunga oendu vae
rei ijayvu vy Absalo rupi ou vaekue oitypaa rae hei r. 10 Hae rami

r ma avakue ipya guaxukueve voi okyjepa rei r, xivi rami ipya guaxu
vae te. Mbaeta Israel kuery pav oikuaa nderu ma joe opua py ipoakave
vaety ae, hae hexevegua avakue voi ipya guaxukueve memea. 11 Xee ma

po rami romongeta: Emboatypa pojava ndejeupe Israel kuery hae javi, D


guive Berseba peve ikuai vae, ye rembe re ita kui ikuaia rami mbovy
rei e ikuai vae. Hae vy ndee ae r reraa henoiny hae kuery mbyte rupi.
12 Hae vy ma Davi re jajeoi r mamo r rei oa py, hae vy jajopy xapya

2Samuel17 560

r, yxapy minha yvy re hoaa rami. Hae ramo ndoikovevei r, hexevegua


avakue voi ndokuavei r teve. 13 Xapya rei amongue tet py hae onhemi

ramo ma hae katy Israel kuery hae javi r ogueraa ix. Hae vy jaitypa r
heravy yak katy, oague py ne petei ita rayi voi ndaipovei peve hei.
14 Hae rami r Absalo hae Israel pygua avakue aipoei okuapy:

Aitofel ijayvuague gui ma arquita regua Husai ijayvua haeveve


hei okuapy, mbaeta Senhor ae ojapo Aitofel ijayvua oendu rivepa agu
rami, Absalo kuery ry mbaemo vai ombouxe vy.
15 Hae gui ma Husai aipoei sacerdote kuery Zadoque hae Abiatar pe:

Aitofel ma hae rami omongeta kuri Absalo hae Israel regua


nhomongeta vaety kuery. Hae r xee ma amboae rami amongeta. 16 A

pemondouka pojava havy Davi pe ayvu mombeuar aipoei agu: Epyta


eme kovae pyt yy oaxaaty tekoa ea katy o vae py. Hae rami rgue
py eaxa pojava hovaigua re, huvixa ojukaa e agu, hexeve ikuai vae
kuery reve, peje uka hei.
17 Hae jave ma Jnatas hae Aimas ma En-Rogel katyi o, tet py hae

kuery ova r oexaa e agu. Hae gui hae kuery pe pete tembiguai
kunhai omombeu hae nunga, Davi pe ju hae kuery omombeu agu.
18 Hae rami te pete kunumi vae oexa nho vy ou Absalo pe omombeu.

Hae r mokove ma ojapura reve jogueraa vyvoi vy pete ava ro py ova,


Baurim tekoa py. Hae vae roka py o pete ykua ojoo pyre. Hae vae
py hae kuery oguejy jogueravy. 19 Ykua mbotya hoo vae rayxy ogueru

vy omo hiry. Imbotya ry ju mbaemo raygue onho. Hae rami r


mavaeve ndoikuaai.
20 Hae vae oo py Absalo rembiguai kuery ova vy aipoei okuapy

kunha vae pe:


Mamo tu ikuai Aimas hae Jnatas?
Kunha vae ombovai:
Hae kuery oaxapa ae ma yy oaxaaty hei. Hae ramo hae kuery
oeka te ndojoui vy ojevypa ju Jerusalm katy.
21 Hae kuery ojeoi ramove ykua gui o mokove. Hae rami vy oo vy

omombeu Davi pe. Hae vy aipoei:


Pepu ke, peaxapa pojava yy rovai re, mbaeta hae rami Aitofel
ijayvu penderovai hei. 22 Hae rami r Davi hae hexevegua kuery

hae javi oaxapa Jordo yak. Komba ma jave takykue re ne tei voi
ndaipoi Jordo oaxa e vae.
23 Hae gui Aitofel ma nhomongetaague rami e ikuaia r oexa vy

ombokupe rygua guymba mburikai, hae o vy oo tet py ngoo o vae


py. Mbaemo omomba por ma vy hae ae oo ojejyryvipy. Omano ramo
onhono pora tuu rupa yvry.
24 Hae gui Davi kuery ma Maanaim py ova. Absalo kuery voi Jordo

yak oaxapa, avakue Israel kuery hexeve ikuai vae reve. 25 Hae vy

561 2Samuel17,18

xondaro kuery ruvixa Joabe rekovia ma Absalo omo Amasa. Hae vae
ma Ismael guigua Itra ray, Nas rajy Abigail pia. Abigail ma Joabe xy
Zeruia kypyy. 26 Hae rami vy Israel kuery Absalo reve ijatypa okuapy

Gileade yvy re.

Absalo revegua xondaro kuery re Davi


revegua kuery ipoaka okuapyague
27Maanaim py Davi kuery ova ma ramo ovaex jogueruvy povae
kuery: Amom kuery vae regua Rab pygua Nas ray Sobi, hae gui Lo-
Debar pygua Amiel ray Maquir, hae gui Rogelim pygua gileadita regua
Barzilai avi. 28 Hae vae kuery ma Davi oa py ogueru tupa, hya, hyru

nhae guigua, trigo, cevada, mbaemo kuikue, haygue maimbe, ei


ret, kumanda pei, 29 ei, kamby kekue, vexai kuery hae gui queijo vaka

guigua. Hae nunga oguerupa Davi hae hexeve ikuai vae pe hou vaer,
mbaeta aipoei okuapy: Kovae kuery ma tekoa ea rupi ikuaia py
inhembyayi, ikane hae ijeyuvei guive hei vy.

18  Davi guexevegua kuery oipapa vy hae kuery ruvixar omo mil


1

e vy cem re opena vaer. 2 Hae gui mboapy henda py ombojao


vy omondoukapa ju: pete aty ma Joabe ogueraa, amboae aty ma Zeruia


pia Abisai ogueraa, hae r amboae aty ma Gate pygua Itai ogueraa.
Huvixa aipoei hae kuery pe:
Xee voi aa r pe kuery reve.
3 Hae r hae kuery ombovai:

Ndee ma ndereoi r. Xapya rei nhanderovaigua kuery oremonha


vy orere hae kuery nopenai r, ne mbyte rupi peve ore romano te ae
ma, mbaeta ore kuery vae regua dez mil ikuai vae gui ndee anhoi te
revareve vae. Haeveve ndee orerepy agu rami reiko agu, tet py rea
gui ae hei okuapy.
4 Davi ju aipoei hae kuery pe:

Pe kuery peipotaa rami havy xee aiko r hei. Hae rami r tet
kora rok yvry huvixa hia jave ixupegua kuery hae javi o jogueravy
cem hae mil ma voi-voi.
5 Hae gui ma Joabe, Abisai hae Itai pe ju Davi ijayvu. Hae vy aipoei:

Xere pema vy pereko pori xeray Absalo hei. Amboae kuery


hae javi oendu okuapy xondaro ruvixa kuery pe huvixa guay Absalo re
opena por uka r.
6 Hae gui ma hae javi ojeoi tet rovai rupi, Israel kuery reve jogueroa

agu. Efraim regua kaaguy rupi joe opu okuapy. 7 Hae py ma Davi

rembiguai kuery oitypa Israel kuery. Hae vae ra hoa reta, vinte mil
avakue ojukaa py. 8 Mbaeta joe opu vae kuery oamba ojeoivy hae

vae yvy hae javi rupi. Hae vae ra kyxe py ojukaa gui okanhy retave
kaaguy re ikuaia py rive.
2Samuel18 562

Absalo omanoague
9Absalo ma mburika ry oo oiny vy nhovaex Davi rembiguai avakue
reve. Hymba mburika ma pete yvyra carvalho hia vae rak guy rupi
oaxa ovy jave Absalo ak ipija oiny yvyra rakmby py, hae vy ovava
oiny yvate katy gui yvy katy. Hymba mburika ma oaxa tema ovy.
10 Pete ava hae nunga oexa vy oo omombeu Joabe pe. Hae vy

Absalo ma yvyra carvalho rak re ovava oiny hei.


11 Hae r Joabe aipoei ava imombeuare pe:

Rexa vaeri mbae re tu nderejukai hae pyve, hae reity rgue inony
yvy rupi? Hae rami reiko vae rire ma ndevy ame rgue dez hati vae
prata guigua hae pete kuakuaa hei.
12 Hae ramo ava vae aipoei Joabe pe:

Xepo py mil hati vae prata guigua reme te xee ma nakuavei


r huvixa ray rovai, mbaeta roendu por ange huvixa ndevy, Abisai hae
Itai pe ijayvu ramo, Pereko pori xeray Absalo, hei r. 13 Xapya rei

xee ma nanhe renduia rupi hexe ajapo vai vae rire huvixa ndoikuaa ei
rgue. Hae rami avi ndee eteve voi xejou vai rgue hei.
14 Joabe ombovai:

Ndaevei ndereve ha rive agu hei vyve mboapy huy ogueraa


vy oipyxo Absalo kurax py, oikove teri reve yvyra carvalho rakmby
re ipija oinya py. 15 Hae gui dez kunumigue Joabe rembiporu reraa vae

kuery ju ombojere okuapy vy ojuka etei Absalo.


16 Hae gui ma Joabe mimby guaxu omonhe r ixondaro kuery

opytuupa Israel kuery monhaa gui. Hae vy ojevypa, Joabe omombytuu


ramo.
17 Absalo retekue ogueraa vy omombo kaaguy re yvykua tuvixa

vae o vae py, hae vy hiry omboaty reta ita. Hae r Israel kuery ma
pete-te ngoo katy onhamba ojeoivy. 18 Absalo oikove teri reve omopu

vaekue pete ita ojeupe ae, huvixa rekoa yvyugua py. Mbaeta aipoei:
Xee ndarekoi xeray petei ma voi xerery re imaenduaa agu, hei.
Hae rami vy ita re ae omo guery. Hae rami rire hae vae pe a peve
Absalo pegua ita ea.

Absalo omano r Davi ojaeo vaipaague


19Hae gui Zadoque ray Aimas aipoei:
Tove taa tamombeu huvixa pe hovaigua kuery poakaa gui Senhor
ogueraa jepe maague.
20 Hae rami te Joabe ombovai:

Ndee ma neremombeui r teve ange mbaemo oiko vaekue,


amboae ra py haeve r te, huvixa ray ae omano rire hei.
21 Hae gui pete Etipia pygua hia vae pe ju Joabe aipoei:

563 2Samuel18

Ndee katu tereo emombeu mbaemo rexa vaekue hei ramo


Joabe renonde ojeroa ma vy onha ovy.
22 Hae gui Zadoque ray Aimas aipoeive ju Joabe pe:

Hae rami te ma tove xee voi taa Etipia pygua rakykue.


Joabe aipoei:
Mbaer tu ndee voi renha ta, xeray? Mbaeta hae nunga
remombeua gui nderejoui r hekovia hei.
23 Hae rami te ae ma xee aanha ta avi hei ju Aimas.

Ixupe Joabe
Enha havy eovy hei ramove Aimas onha avi ovy tape yvymbe
rupi, hae vy onhoku ovy Etipia pygua.
24 Tet jaikea py Davi oguapy oiny moko ok o vae mbyte py.

Pete jopya ojeupi ovy ok yke rupi kora o vae ry. Hae vy oma vy
oexa pete ava hae aei onha ouvy vae. 25 Hae vy jopya ojapukai vy

omombeu huvixa pe. Hae r huvixa ombovai:


Hae aei ri ou vae ma mbaemo por mombeuar r ou hei.
Hae vy ou oiny vae ova ouvy.
26 Hae gui jopya oma jevy vy oexa amboae ava onha ouvy vae. Hae

vy tegue ju ojapukai ok py o vae pe. Hae vy aipoei:


Amboae ava ju hae aei onha jekuaa ouvy.
Huvixa ombovai:
Hae rami r hae vae voi mbaemo por mombeuar r ou hei.
27 Aipoeive ju jopya:

Tenonde onha ouvy vae ma ko Zadoque ray Aimas.


Huvixa ombovai:
Hae vae ma heko por vae vy mbaemo por omombeu r ouvy
hei.
28 Hae gui ma Aimas ova vy ojapukai huvixa pe:

Haevepa rei! hei vy huvixa renonde ojeroa ngova yvy re


omova peve. Hae vy aipoeive ju:
Taimaendua pora Senhor Nderuete re, mbaeta nhandepo py
omboaxapa xeruvixa rovai opu vaekue hei.
29 Huvixa oporandu:

Oiko por pa xeray Absalo?


Aimas ombovai:
Hae rami avi xeruvixa, xee ma nerembiguai Joabe xembou ma jave aexa
nhomoanha-anha hae hevovo rei vaeri xee ndaikuaai guive mbae paa hei.
30 Huvixa aipoei:

Apy he, ear ranhe hei ramo oar hoamy hae py.
31 Hae gui Etipia pygua ju ova vy aipoei:

Xeruvixa, mbaemo por aru neremiendur. Ange ma Senhor


nderepy nderovai opu vaekue poakaa gui hei.
2Samuel18,19 564

32 Hae
ramo huvixa oporandu Etipia pygua pe:
Oiko por pa xeray Absalo?
Etipia pygua ombovai:
Xeruvixa, tove hae vae oiko vaiague ramigua toiko nderovaigua
kuery hae javi re, ndevy ojapo vai agu opu vaekue ma guive r
hei.
33 Hae rami r huvixa opya py onhenhandu vai ete vy ojepea ovy tet

kora rok ry opy jao o vae py o agu. Hae vy ojaeo. Oguata vy ojevy-
jevy oikovya rupi aipoei:
Xeray Absalo, xeray, xeray Absalo! Nderekovia xee amano rgue
te, Absalo xeray, xeray!

Davi pe Joabe ijayvuague

19  Hae
gui ma Joabe pe aipoea:
1

Ma, huvixa tu ojaeo rima oikovy guay Absalo re ipya


vaia rupi ea. 2 Hae rami py hae vae ra hae kuery ipoaka te

iporiaupa okuapy, Huvixa ma guay Absalo re ipya vai ea ramo. 3 Hae


vae rave hae kuery ndaevei reve oike ju okuapy tet py, joe opua
gui oxmba rei vy onha vae rami. 4 Huvixa Davi ma oak ojaoipa reve

ojapukai rat:
Xeray Absalo, Absalo xeray, xeray! hei oikovy.
5 Hae ramo Joabe ma huvixa oa py oike vy aipoei ixupe:

A ma rejapo nerembiguai kuery hae javi oxmba agu rami, hae


kuery ange nderekove ogueraa jepe rire te, hae nderay hae nderajy
kuery rekove, hae nderayxy hae nderayxy jevy kuery rekove guive.
6 Ndee ma nhi reayvu ndere ijae e vae kuery, hae r nderayvua

kuery ma remomboriau rive. A ma xee aikuaa r ange Absalo nomanoi,


hae r ore kuery ma romanomba vae rire revya rgue. 7 Epu ke a,

e, hae ndeayvu nerembiguai kuery ipya por ju agu rami. Xee ma


Nhanderuete rery rupi aura vy aipoae: A ndeayvu agu nerei ri ramo
ndereve ne petei ava ma voi ndopytavei r kovae pyvy. Nekunumi
guive a peve rejexavaiaty gui ma hae nunga ndaeveive r ndevy
hei.
8 Hae rami r huvixa opu vy oguejy tet kora rok py oguapy oiny.

Hae r heta vae kuery hae javi pe omombeua vy


Neexa, huvixa ma ok py hiny ea r hae kuery hae javi ou vy
ojexa uka okuapy huvixa renonde.
Hae r Israel kuery ma onhamba ma voi, pete-te ngoo katy. 9 Hae

rami vy Israel kuery hae javi regua joupe-upe ijayvu okuapy, hae vy
aipoei:
Huvixa ma nhanderovaigua hae filisteu kuery po gui nhandereraa
jepe vaekue ri oyvy gui ae onha vaekue Absalo kuxa. 10 Hae rami te

565 2Samuel19

Absalo nhanderuvixar nhamo vaekue ma joe opua py omano. A ka,


mbae re tu pekyrir ri? Pejapo rgue huvixa ojevy ju agu rami.

Jerusalm tet katy Davi ojevyague


11Israel
kuery hae rami joupe-upe ijayvua omombeupaa ma huvixa
Davi pe. Hae ramo huvixa aipoei uka sacerdote kuery Zadoque hae
Abiatar pe:
Aipopeje ke Jud regua nhomongetaa kuery ikuai vae pe: Mbae
re tu pe kuery gui amboae kuery hae javi ranhe ogueru ju r huvixa
hekoa py? 12 Pe kuery ma xeryvy kuery aei, xekgue hae xeroo reguai

ae peiko. Mbae re tu havy pe kuery gui amboae regua kuery ranhe


xereru jevy ta? peje. 13 Hae gui Amasa pe ma aipopeje: Ndee ndau

xeroo hae xekgue regua aei e avi? Xevygua xondaro kuery ruvixa
Joabe rekovia ndee romo e ramo Nhanderuete taxembopaga hae
oipotaa rami peje.
14 Hae rami huvixa ijayvua Jud regua avakue oendu vy petei rami

ovya okuapy opya py. Hae vy aipoei uka okuapy ixupe:


Oreruvixa, ejevy ju nerembiguai kuery hae javi reve hei uka.
15 Hae ramo huvixa ojevy vy Jordo yak peve ranhe ova. Hae r

Jud kuery avi Gilgal py ojeoi huvixa reve nhovaex agu, Jordo yak
ogueroaxa heruvy agu.

Davi reve Simei nhovaexague


16 Hae
gui Gera ray Simei, Benjamim regua Baurim pygua vae ojapura
ovy vy Jud regua avakue rupive oguejy, huvixa Davi reve nhovaex
avi agu.o 17 Hae vae reve oo avi mil xondaro kuery Benjamim regua.

Saul ro pygua kuery rembiguai Ziba oo avi, guay kuery quinze hae
guembiguai vinte vae reve. Hae kuery jogueraa pojava Jordo yak py
huvixa pe ojexa uka vy. 18 Hae rami vy hae kuery yy oaxapa huvixa ro

pygua kuery ogueroaxa ju heruvy agu, hae ixupe ojapo agu oipotaa
rami rei.
Gera ray Simei ma huvixa renonde o guenapy re, huvixa Jordo
yak oaxa ta ramo. 19 Hae vy aipoei ixupe:

Xeruvixa, xembopaga eme ajejavyague re, nemaendua eme


xee nerembiguai xearandu ea rupi ajapo vaiague re, Jerusalm gui
reoa ra. Xeruvixa, nemaenduave eme hae nungakue re ndepya py.
20 Mbaeta xee nerembiguai vae a anhemombeupa ajejavyague. Hae

rami vy ae xeruvixa, Jos ramymino kuery gui xee ranhe aju rovaex
agu hei.

o
19.16 Simei ma Jerusalm gui Davi onha jave ixupe ijayvu vai, hae hexe ita omombo
vaekue (2Samuel16.514).
2Samuel19 566

21Haeramo Zeruia pia Abisai aipoei:


Simei nomanoi r ri ndau huvixar Senhor omo vaekue pe
ijayvu vaiague re?
22 Hae r Davi ombovai:

Mbae tu xee areko pe Zeruia pia kuery reve? Mbae re tu a


penhemoingo xerovaiguar? A ndau Israel regua omano ta? Tyr pa
xee ndaikuaai teve Israel kuery ruvixa ju aa? hei
23 Hae gui Simei pe ju huvixa oura vy

Ndee neremanoi r hei.

Davi reve Mefibosete nhovaexague


24 Saul
ramymino Mefibosete voi oo huvixa reve nhovaex agu.
Hae vae ma huvixa ooa ra guive ojevy pora ra peve ndojepyeivei,
nonhendyva apoi, ne oao voi ndojoivei vaekue. 25 Hae gui Jerusalm

py huvixa ova ramo hexeve Mefibosete nhovaex agu ou ramo huvixa


aipoei:
Mefibosete, mbae re tu ndereoi rakae xerupive?
26 Ombovai:

Xeruvixa, xerembiguai xembotavy ramo ndaai. Mbaeta xee


nerembiguai aguata por e vae vy aipoae te: Ambokupe rygua
uka r xerymba huvixa rupive aa agu, hae vaekue. 27 Hae rami te

xeruvixa, xerembiguai ma nerenonde ijayvu rei xere.p Hae rami avi


xeruvixa, ndee ma Nhanderuetea guigua anjo rami reikuaapa vae.
Xerereko ke ndee reipotaa rami. 28 Hae gui xeruvixa, haevea rami

rgue xeru ro py ikuai vaekue rejuka ukapa vae rire. Hae rami
te ndee xereru imoiny nde-mesa py okaru vae kuery mbyte. Hae
nunga rupi xeruvixa, ndaevei mbaemo re rive xee ajerure agu ndevy
hei.
29 Hae r huvixa ombovai:

Haeve ma. Mbae re tu hae nunga re teri ndeayvu? Xeayvu Ziba


reve pembojao pendeyvy.
30 Mefibosete aipoei huvixa pe:

Ixupe ae topytapa, xeruvixa, ndero py rejevy por ma rire.

Davi reve Barzilai nhovaexague


31Hae
gui Gileade pygua Barzilai voi Rogelim gui ou vy huvixa reve
oaxa Jordo yak, yy rovai re peve. 32 Barzilai ma tujai ete, oitenta

maet ma oguereko vae. Hae ae huvixa kuery pe ome vaekue hou

p
19.27 Mefibosete ma Saul ray Jnatas raykue, hexe Davi opena pora vaekue Jnatas re
imaendua vy. Hembiguai ma Ziba (9.113). Hae gui Ziba ma Mefibosete rekokue ramigua
rive omombeu vaekue Davi pe, ijyvy ojeupe guar ae ojopyxe vy (16.14).
567 2Samuel19

vaer Maanaim py ikuai jave, ava oguerekopa vae vy.q 33 Hae gui

huvixa aipoei Barzilai pe:


Jaa ke xerupive, Jerusalm tet py xee ame r nerembiur.
34 Barzilai ombovai huvixa pe:

Mbovy ra peve teri ndau aiko r? Ndaevei teve ndee xeruvixa


reve aa agu Jerusalm peve. 35 Oitenta maet ma xee areko.

Ndaikuaavei ma mbae nunga pa ipor vae, hae vy ipor e vaea voi.


Tembiu hau vae voi naendu kuaavei ma heea, hau vae hae ayu vae
voi. Xee ndau aendu kuaa teri r avakue hae kunhague oporaei r?
Xeruvixa, mbaer tu xee nerembiguai romoingo eta rei rive ta? 36 Hae

rami avi xeruvixa, ndereve xee aa r Jordo yak rovai pevei. Mbae
re tu ndee remboekovia ta mbaemo por ndevy ajapoague? 37 Tove xee

nerembiguai taa ju, hae vy xerekoa py ae amanoi r xeru hae hai


kuery rupa katyi xenhono pora agu. Hae rami avi neexa, Quim to
nerembiguair. Xeruvixa, toaxa hae ae nderupive, hae r rereko r
reipotaa rami hei.
38 Huvixa ombovai:

Toaxa havy Quim xereve, hae ixupe ajapo r reipotaa rami tema.
Ndevy voi ajapo r reipota vae hae javi hei.
39 Pav rei Jordo yak oaxapa ramo huvixa voi oaxa ma vy oayvupa

Barzilai rova py, hae vy ogueroayvu por imondovy. Hae r Barzilai


ojevy ju ngoo katy. 40 Gilgal peve huvixa oaxa ovy ramo Quim oo avi

oiny hupive. Huvixa rupive ojeoi avi Jud regua kuery hae javi, hae
Israel regua mbyte rupi peve.
41 Hae gui Israel regua avakue hae javi oupa okuapy huvixaa py. Hae

vy aipoei okuapy ixupe:


Oreruvixa, mbae re tu oreryvy kuery gui Jud regua ranhe rive
ndereru nhemi okuapy? Mbaeta Jordo yak kyvgua re hae kuery
ndereru ndero pygua kuery reve, nerembiguai kuery hae javi avi
hei.r
42 Hae ramo Jud regua avakue hae javi ombovai Israel kuery pe:

Hae rami rojapo mbaeta huvixa ma oreretar ae. Mbae re tu hae


rami r rive pendevai ta? Ore kuery ndau huvixa rembiu re rokaru, tyr
pa orevy mbaemo ome rive vaekue?
43 Hae gui avakue Israel kuery ombovai ju Jud kuery pe:

Ore kuery ma pendegui dez-kue oreretave vae vy pe kuery gui


roguerekove Davi reve. Mbae re tu havy pe kuery norembovareive? Ore
kuery ranhe oreayvu rakae nhanderuvixa rogueru jevy agu re hei
te Israel kuery ijayvua gui Jud kuery ijayvu poyive tema.

q
19.32 2Samuel17.2729 r19.41 Apy Israel kuery heia ma Jud regua e re ijayvu
vy. Hae r amboae py ma jaikuaa r judeu kuery hae javi re ijayvua.
2Samuel20 568

Seba huvixa rovai opu r ojukaa ague

20  Hae
py o avi pete ava nhe vai ray Seba hery vae, Bicri ray,
1

Benjamim regua vae. Hae vae ma mimby guaxu omonhe vy


aipoei:
Nhande kuery ma mbaeve ndajarekoi Jess ray Davi reve. Israel
kuery, pete-te jajeoi nhandero katy! hei. 2 Hae ramo Israel regua

avakue hae javi ojao jogueravy Davi-a gui, Bicri ray Seba rupive anho
ojeoi. Hae r Jud regua kuery ma huvixa reve tema ikuai, hae vy
Jordo yak guive ogueru okuapy Jerusalm peve.
3 Jerusalm tet py ngoo o vae py Davi ova vy ogueraapa dez guayxy

jevy oguereko vaekue ngoo re opena vaer oeja vaekue. Hae vae kuery
ma ombotypa vy omongaru uka por vaeri ne teve reve nonhenovei.
Hae kuery omano ea ja oo omboty pyre py ikuai imeve vae rami ae.
4 Hae gui Davi aipoei Amasa pe:

Mboapy araa py emboatypa ke xea py Jud regua avakue, hae ndee


voi eju ju apy rejexa uka agu hei. 5 Hae ramo Amasa oo Jud regua

avakue oguerupa agu, te ou ju e re ra oaangaague oaxa rive.


6 Hae ramo Abisai pe ju Davi aipoei:

A Absalo ojapoague gui Seba ojapo vaive r nhandevy. Hae rami


vy eraapa na xerembiguai kuery, hae pemonha, tet ikorapa vae py
onhemi vy nhandegui oo jepe e agu hei.
7 Hae ramo Joabe revegua kuery ma Jerusalm gui kuery ojeoipa Bicri

ray Seba omonha vy, huvixa rara hae xondaro kuery ipya guaxukue
hae javi reve. 8 Hae gui Gibeo katyi ita tuvixa vae hiaa py hae kuery

ovamba jave ma Amasa ovaex ouvy. Joabe ma xondaro kuery ao py


onhemonde hoamy hae py. Hiry kuakuaa o vae reve kyxe avi o hyru
py. Ovaex ovy vy oity kyxe. 9 Hae vy Amasa pe Joabe Xeryvy, reiko

pori pa? hei reve hendyva re ojopy oiporu kuaa regua py, oayvu
agu merami. 10 Hae r Amasa ne ndoikuaa potai Joabe opo rovai py

kyxe oguerekoa re. Hae r hae vae py ae oyeo, hyekue onhomba.


Tegue ju oikyx e re omano hae pyve. Hae ramo guyvy Abisai reve
Joabe omonhave ju jogueravy Bicri ray Seba.
11 Joabe reve ikuai vae regua pete ma Amasa retekue yvry hia vy

aipoei:
Joabe revegua Davi-a katygua peiko vae ma jaa ke Joabe rupive
hei. 12 Tape mbyte rupi Amasa nguguy re omy teri oupy ramo oexa vae

nhav opyta kuerei r. Hae nunga rupi xondaro vae oexa vy tape mbyte
gui oguerovave heravy Amasa retekue nhundy katy. Hae vy hiry
omombo pete ao puku, ituia py ova vae nhav opyta ramo. 13 Tape

gui oguerova ma rire avakue hae javi oo Joabe rupive, Bicri ray Seba
rakykue monha vy.
569 2Samuel20

14 Seba
kuery ma Israel hae javi regua ikuaia rupi oaxapa jogueravy,
Abel-Bete-Maaca peve. Hae rami te berita kuery anho onhemboatypa vy
ojeoi hupive. 15 Hae gui Joabe oxondaro kuery reve ovamba vy ojoko

imoiny Abel-Bete-Maaca tet. Hae vae tet katyi omboaty reta yvy, tet
kora yvatekuea peve. Hae javi Joabe reve ikuai vae ojoo-joo okuapy
tet kora oity agu.
16 Hae gui ma tet gui pete kunha hiarandu vae ojapukai:

Pendu ke, pendu ke. Aipopeje Joabe pe tou kyv katy, hexeve
xeayvu agu.
17 Hae vae ova ramove kunha vae oporandu:

Ndee ae pa Joabe?
Ombovai:
Xee ae hei.
Hae r kunha vae aipoei:
Endu ke xee nerembiguai xeayvua.
Aendu r hei Joabe.
18 Hae r kunha vae aipoeive ju:

Yma guive aipoea: Penhemongeta uka r Abel py, mbaemo pereko


vae re oikuaa pota pora agu ea. 19 Hae rami ae xee ma Israel kuery

joe opu vae regua e, ore kuery ma ojeroviapy meme. Hae r ndee
ma rembovaipaxe pete tet, xee Israel regua xy aiko vaeri. Mbae re tu
oremokanhy ta Senhor pegua orekuai vae?
20 Joabe ombovai vy aipoei:

Xee ma namokanhyi re, nambovaipavei r guive. 21 Ndee rexaa


rami e aikoa. Hae rami avi pete ava Efraim yvyty re oiko vae, Bicri
ray Seba hery vae, opu karamboae huvixa Davi rovai. Hae vae anhoi
pemboaxa xevy, hae ramo ajepea ju r peneret gui hei.
Hae r kunha vae aipoei Joabe pe:
Ma, inhakgue amombo uka r ndevy tet kora ry rupi.
22 Hae gui kunha vae oarandua rupi oo guetar kuery hae javi reve

jogueroayvu agu. Hae rire Bicri ray Seba ak ojaya okuapy vy omombo
Joabe oexa agu. Hae r omonhe mimby guaxu, hae ramo ojepeapa
ju tet gui. Pete-te ngoo katy ju ojeoi. Hae r Joabe ma Jerusalm katy
ojevy huvixa reve jogueroayvu agu.

2Samuel8.1518; 1Crnicas18.1417
23 Joabe
ma Israel regua xondaro kuery hae javi re opena vae. Hae
r Joiada ray Benaia ma huvixa rara kuery re opena. 24 Adoro ma

omombaeapo nheamby kuery re opena. Hae r Ailude ray Josaf ma


mbaemo oiko vaekue mboparaa ae. 25 Seva ma kuaxia re opena vaety.

Zadoque hae Abiatar ma sacerdote ikuai. 26 Hae gui Jair ramymino Ira

ma Davi mongetaaty oiko.


2Samuel21 570

Gibeo pygua kuery ojepy okuapyague

21  Davi
o jave oiko karuai mboapy maet re. Hae r Senhor pe
1

Davi oporandu r aipoei ixupe:


Hae rami oiko mbaeta Saul hae hoo pygua kuery jouguy omoague
re ndopagai teri, Gibeo pygua kuery regua ojukaague re guive hei.
2 Hae rami r Gibeo pygua kuery huvixa oeno uka vy ijayvu hae

kuery reve. Gibeo pygua ma Israel regua e, amorreu regua rembyrekue


ae. Hae gui Israel kuery oura ma voi vaekue omomba e agu re, vaeri
Saul ma omombaxe Israel hae Jud kuery re ndaevei ete vy.s
3 Hae gui Davi oporandu Gibeo pygua kuery pe:

Mbae tu peipota ajapo pendevy kuery pe? Mbae nunga tu ame r


pendevy teko vai ojapoague rekovia, Senhor pegua kuery peroayvu por
agu?
4 Gibeo regua kuery ombovai okuapy:

Saul hae hoo pygua kuery mbae prata hae ouro ma ndoroipotai.
Israel regua ndorojukaxei guive peteve hei.
Davi oporanduve ju:
Mbae nunga tu havy tajapo pendevy kuery pe?
5 Hae kuery ombovai huvixa pe:

Hae gui oreregua kuery jukaare, Israel mbyte rupi roikove e agu
oremokanhymbaxe vaekue, 6 hae vae ray kuery regua gui emboaxa

orevy sete avakue Senhor renonde rojyryvipy agu, Gibe Senhor


rembiporavo Saul rekoague py ae hei.
Hae ramo huvixa aipoei:
Xee amboaxa r pendevy hei.
7 Hae r Jnatas ray Mefibosete Saul ramymino vae ma huvixa

nomboaxai, Senhor rery rupi Saul ray Jnatas reve Senhor Davi
ouraague rami vy. 8 Hae rami vy huvixa ojopy Saul ray kuery Ai rajy

Rispa pia mokove, Armoni hae Mefibosete hery vae, hae gui Saul rajy
Merabe pia kuery pete nhiruve, meolatita Barzilai ray Adriel ray kuery
ikuai vae. 9 Hae vae kuery ma Gibeo pygua kuery po py omboaxa yvy

ry ojyryvipypa agu, Senhor renonde. Hae r sete-ve hoapa vyvoi. Hae


vy omano, mbaemo monoa ypyia ra, jypy cevada omonoa ra py ae.
10 Hae ramo Ai rajy Rispa ma pete ajukue voxa guigua ogueraa vy

pete ita tuvixa vae ry oipyo imoiny o agu. Hae py ma jypy omonoa
ra guive opyta yva gui oky hoa ju peve. Hae vae ma ara py ne pyvy
ndoejai oikovy tetekue ikuaia py guyra oveve vae onhemboja agu,
mymba kaaguy rupigua guive.

s
21.2 Gibeo regua kuery reve Josu jogueroayvuague rami vy Israel kuery pe ombaeapo
r avave rei ojukaa e re (Josu9).
571 2Samuel21,22

11Davi
pe omombeua Saul rayxy jevy Rispa oikoa hae javi, Ai rajy
vae. 12 Hae rami r Davi oo vy Jabes-Gileade gui ogueru Saul hae tay

Jnatas kgue, hae pygua kuery Bete-Se tet mbyte gui ogueraa rire.
Hae py ma Gilboa yvyty re filisteu kuery Saul ojukaa ra py oeja imoiny
vaekue. 13 Hae kuery po gui Saul hae tay Jnatas kgue ogueru vy

hae vae reve onhono por avi ojyryvipy pyre kgue. 14 Hae rami vy

Benjamim regua yvy re ojaty okuapy Saul hae tay Jnatas kgue, Zela
py, tuu Quis onhono porague py ae. Huvixa ojapo ukaa rami ojapopa.
Hae vae rire ma hae vae yvy re Nhanderuete ojapo por ju.

1Crnicas20.48
15 Hae
gui filisteu kuery opu ju okuapy Israel kuery rovai. Hae r
Davi oxondaro kuery reve ojeoi vy jogueroa filisteu kuery reve. Hae gui
ma Davi ikane vaipa. 16 Isbi-Benobe ma gigante ramymino regua. Huy

guaxu oguereko vae ma cinco quilos ipoyi vae, hae onhemonde oikovy
huy jokoa regua ipyaukue py. Hae vae ma ojukaxe Davi. 17 Hae rami te

Zeruia pia Abisai oepy vy filisteu oipyxo vy ojuka. Hae ramo Davi pegua
kuery ixupe oura vy aipoei okuapy:
A gui ma orereve ndee ndereovei r joe ropu agu katy, Israel
kuery moexaka ogue e agu hei okuapy.
18 Hae vae rire ma jogueroave ju Gobe py, filisteu kuery reve. Hae py

ma husatita Sibecai vae ojuka gigante ramymino Safe.


19 Hae vae rire tegue ju jogueroa filisteu kuery rovai Gobe py. Hae

gui Belm pygua Jaar-Oregim ray Elan ojuka Gate pygua Golias. Hae
vae guembiporu huy guaxu oguereko vaekue ma ajukue popay rami
tuvixa vae.t
20 Tegue ju opu okuapy joe, Gate py ae. Hae py oiko pete ava yvate

ete vae. Hae vae ma mboapy meme iku hae ipyx voi, hae javi vy
vinte e quatro iku hae ipyx oguereko. Hae vae voi gigante ramymino
regua. 21 Hae vae ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi

rykey Simei ray Jnatas ojuka. 22 Hae vae avakue irundy ikuai gigante

ramymino Gate tet py. Hae rami te Davi hae ixondaro kuery oitypa
rakae.

Salmo 18.150

22  Hae
gui Senhor pe Davi ijayvu kovae mboraei rupi, Saul
1

hae hovaigua kuery hae javi po gui Senhor ogueraa jepe jave.
2 Hae vy aipoei:

Senhor, ndee ma xeitaova.


Ndee ma oo imbaraete vae hae xerepya.

t
21.19 1Crnicas20.5
2Samuel22 572

3 Xeruete ma xeitaova anhemiaty,


mbaemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vae,
oo yvate vae, hae anhemiaty.
Ndee Xeruete, xereraa jepe r xejukaxea kuery gui.
4 Ajapukai Senhor ogueroporaeipy vae pe.

Hae rami vy aa jepe r xerovaigua kuery gui.


5 Manoa pygua xejoko vaekue yai rami,

heko vai vae yai rami xere opu vy xemongyje.


6 Manoa pygua xejokua vaekue,

nhu x xejura xapya.


7 Hae ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe.

Xeruete pe ajapukai ainy.


Hae r ojeupegua templo gui oendu xeayvua,
ijapyxa peve ajapukaia ova ramo.
8 Hae ramo yvy omy hae oryryi.

Yva yta ikuai vae voi ovavapa, oryryipa,


ogueropoxy ramo.
9 Inhapygua gui opu hatax,

ijuru gui ma tata nhomombaar o,


tapy hexak vae.
10 Yva omoyvy vy oguejy,

ipy gury pyt vaikue o reve.


11 Pete anjo ipepo vae ry o vy oveve ouvy,
yvytu opepo ry ogueru pojava ramo.
12 Oyvry rupi rami omo pyt reia ooir,

pyt, yy ijatya hae yva re arai ikuai vae voi.


13 Hexaka henonde oo vae gui

hendy ovy tapy rexak ramigua.


14 Hae gui Senhor yapu yva re,

Yvate ete vae ijayvu at.


15 Nguy omombo vy omoamba xerovaigua kuery.

Overa vy omondyipa.
16 Hae ramo ojekuaa yy rupa,

hae yvy yta avi ojekuaapa,


ndeayvu ata py Senhor,
ndepoxya rupi neapygua gui nepytu ramo.
17 Yvate gui hae okuave vy xejopy,

xereno yy tuvixa vae gui.


18 Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vae gui,

xemomboriau rei vae kuery gui ae,


xegui ipoakave ete vaekue ri.
19 Xere hae kuery opumba rei ajexavai jave,
573 2Samuel22

te Senhor onhemo xepytyvar.


20 Hae rami vy xereru pete henda ipa jaeavea py.
Xereraa jepe xererovya vy.
21 Xereko pora re Senhor xerereko por,

xevy pe ome ndaxepo kyaiague repy.


22 Mbaeta xee ma Senhor guigua tape rupi aiko vae,

ndajepeai Xeruete gui haevea rami aiko agu.


23 Xejee amo ijayvuague hae javi,

xejegui ndaipeai ayvu omo vaekue.


24 Henonde aiko anheta rupi,

ajejoko teko vai rupi aiko e agu.


25 Hae ramo Senhor ome xereko porague repy,

henonde rupi ndaxereko kyai rire.


26 Heko por vae kuery pe rejekuaa uka r heko por vae,

anhet rupi ikuai vae pe rejekuaa uka anhet rupigua avi,


27 ikya e vae pe rejekuaa uka ikya e vae,

hae r heko vai vae pe ma rejekuaa uka r nhombopaga kuaa


vae.
28 Ndee reraa jepe r onhemoyvyi vae,

hae r oma vaikue reia rupi onhemboyvate vae ma remomba


r.
29 Ndee Senhor ma xerexapea,

Senhor omoexak pyt rupi aiko r.


30 Ndereve vy amomba r xondaro kuery,

Xeruete reve vy apo r het kora ry rupi.


31 Nhanderuete guigua tape ma ikya e vae,

Senhor ayvu ma oaanga pyre.


Hexe onhemi vae hae javi pe ma mbaemo vai jokoa oiko.
32 Mavae tu Nhanderuete oiko Senhor e vy?

Mavae tu nhandeitaova oiko Nhanderuete e vy?


33 Nhanderuete ma xemombaraetea xekangy e agu,

omoatyr r aguata agu rupi.


34 Hae ojapo xepy guaxu rami inhaku agu.

Hae vy yvatea rupi xemoingo.


35 Xepo pe voi ome joe apu kuaa agu.

Hae ramo guyrapa overa vae guigua voi aipira r.


36 Mbaemo vai jokoar reme xereraa jepea,

xemboaxya rupi xemboyvate.


37 Apyr agu tape rembopyve ramo

ndaxepyxyryi r.
38 Xerovaigua kuery amonha r aupity peve.

Amomba rire ma ajevy ju.


2Samuel22,23 574

39 Amomba ae, amoumba opu agu ndaevevei peve.


Xepy yvry hoapa.
40 Mbaeta ndee xemombaraete ajogueroa kuaa agu,

rejapo xere opu vaekue re xepoaka agu rami.


41 Xerovaigua kuery rejapo ojavapa agu rami.

Xerayvu e vae amomba.


42 Hae kuery oma r avave rei ndoepyai.

T, Senhor pe hae kuery ojapukai te nombovai.


43 Hae ramo amonguipa yvy kui rami.

Amoumba, yapo tape guiguare rami amomba.


44 Xeret pygua kuery xere opua gui xereraa jepe,

xemo yvy regua kuery ruvixar.


Amboae regua kuery ndaexai vaety voi xevygua ikuai.
45 Amboae regua kuery xenhe rendu.

Xeayvu oendu vy ojapopa okuapy.


46 Hae gui amboae regua kuery okanhymba,

onhemiague gui omba onhemondyipa vy.


47 Senhor ma oikove vae, togueroayvu pora xeitaova!

Tomboetea Xeruete, ita xereraa jepea.


48 Nhanderuete xerepy vy jojukapa,

heta vae kuery re xembopoaka.


49 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui.

Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery ry,


hae xerepy avakue jojuka vaety po gui.
50 Hae ramo Senhor, roguerovya r yvy regua kuery oendua py,

aporaei r nderery rupi.u


51 Hae ae ombopoaka r huvixave omo vaekue,

oexa uka r guembiporavo oayvua,


Davi hae hamymino kuery pe, rakae r peve.

Davi opa vygua ijayvuague

23  Povae ayvu ma opa vygua Davi ijayvuague.


1

Jess ray Davi ijayvua,


ava omboyvate pyre, Jac kuery ruete omo vaekue,
Israel regua haeve reiia rupi oporai vae.
2 Senhor Nhe ijayvu xejuru rupi,

hae ijayvua rupi ae xejuru omombeu.


3 Israel kuery ruete ijayvu,

Itaova Israel kuery onhemiaty aipoei xevy:


Teko por rupi avakue re opena vae,

u
22.50 Romanos15.9
575 2Samuel23

Senhor renonde ojererokyjea rupi joe opena vae ma


4 koajeive omoexak ouvy vae rami oiko,
ko ajeive ndaaraivei jave kuaray ojope ouvy vae rami,
oky rire ojope ju vy mbaemo renho ombookypa vae rami, hei.
5 Hae rami e ri pa Nhanderuete renonde xero pygua kuery ikuai?

Mbaeta xereve ojapo ngupive guar opa e vaer,


haevea rami meme ae ojapo, ivaipa agu rami e.
Hae rami vy ndojapoi avi r teve aa jepe agu,
aupity agu ar aikovy vae hae javi?
6 Hae r nhe vai ray kuery ma oipeapaa r

juu nhandepo py e nhamondo vae rami.


7 Mbaeta amongue omondoxe vy

oiporu r ferro guigua, e vy huy guaxu.


Hae rire hiaague pyve okai katui r tata py.

1Crnicas11.1047
8 Po
rami ma Davi pegua ipya guaxukueve rery o: Taquemoni
ray Josebe-Bassebete ma mboapyve vae kuery ruvixa. Hae vae ma
guembiporu huy guaxu reve onhea oikovy oitocentos avakue rovai,
hae vy ojukapa vyvoi peteguei pyve.
9 Hae vae rire ma Dod ray Eleazar, Ao ramymino vae. Hae vae

ma mboapyve ipya guaxukueve vae regua oiko. Pete ra Davi reve hae
kuery ikuai vy filisteu kuery ijaty okuapy vae ombovai okuapy joe opu
agu. Israel kuery mboae ma ojepeapa ma te 10 hae opu vy onhea

filisteu kuery rovai, ipo kyxe ojopya haxypa peve. Hae vae ra Senhor
ogueraa jepepa r heta vae kuery Eleazar opu hoamya py ojevypa ju
mbaemo oeja pyre ojopy heravy agu.
11 Hae vae rire ma Ag ray Sam, hararita vae. Le tekoa py pete

mbaety kumanda pei anho ikuaia py filisteu kuery ijaty okuapy ramo
hae kuery gui heta vae kuery onhamba te 12 mbaety mbyte py Sam

hia vy ojokopa. Hae rami vy ojukapa filisteu kuery. Hae rami py tegue
ju Senhor ogueraa jepepa.
13 Hae gui trinta yvatekueve ikuai vae regua mboapy ma mbaemo

monoa ra ojeoi avi Adulo itakua py Davi onhemia py. Hae vae jave
py filisteu regua xondaro kuery voi ijaty okuapy Refains yvyugua py.
14 Hae rami vy Davi onhemia py o, hae r filisteu regua xondaro kuery

ma Belm py ikuai. 15 Hae gui Davi ijyuvei etea rupi aipoei:


Mavae tu xemboyu ta ygua Belm tet kora rok py o vae gui?


hei ramo 16 hae vae mboapyve ipya guaxukueve ikuai vae ma filisteu

kuery ijaty okuapya mbyte rupi oaxa vy ygua Belm tet rok py o vae
gui ogueno yy, hae Davi oa py ogueru. Hae r hae ndoyuxei vy onho
Senhor renonde ome mbyr. 17 Hae vy aipoei:

2Samuel23,24 576

Senhor, ndaevei ete xee hae nunga ayu agu! Xee ayu r ri ndau
avakue ndojeayvuveikue py ojeoi vaekue ruguy rami? hei vy ndoyui.
Hae ramigua ae mboapy ipya guaxukueve ojapo vaekue.
18 Hae gui Joabe rykey Abisai, Zeruia pia vae ma trinta ikuai vae

ruvixa. Hae vae ma guembiporu huy guaxu reve opu trezentos ikuai
vae rovai, hae vy ojukapa. Hae rami vy tenondegua mboapyve ikuai
vae rami ete imaendua pormby oiko. 19 Hae ma trinta ikuai vae gui

omboetevepy vy hae kuery ruvixa oiko vaeri tenondegua mboapyve


ikuai vae regua e guive.
20 Hae gui Joiada ray Benaia ma ipya guaxuve vae avi. Cabzeel pygua

oiko, mbaemo tuvixa vae ojapo avi vae. Hae rami vy ojuka moko
Moabe pygua joe opu kuaave vaekue. Yroy ap hoa jave ma itakua py
oguejy vy ojuka pete guary okua py o vaekue. 21 Ojuka avi pete ava

Egito guigua ipukuve vaekue. Egito pygua ma huy guaxu reve ou r


Benaia popoka py rive opu ovy vy ipo gui huy guaxu oguereko vaekue
oipea vy hae vae py ae ju ojuka. 22 Hae nunga Joiada ray Benaia ojapo

rire mboapyve tenondegua ipya guaxukueve re rami imaendua pormby


oiko. 23 Hae vae ma trinta ikuai vae gui omboetevea vaeri mboapyve

tenondegua regua ndoikoi guive. Hae gui Davi omo guara kuery re
opena vaer.
24 Trinta ikuai vae ma po rami hery: Joabe ryvy Asael, Belm pygua

Dod ray Elan, 25 hae gui Sam hae Elica harodita vae meme,

26 paltita vae Heles, Tecoa pygua Iques ray Ira, 27 Anatote pygua Abiezer,

Mebunai husatita vae, 28 Zalmom aota vae, Maarai netofatita vae,


29 Baan netofatita vae ray Helebe, Gibe pygua Ribai ray Itai Benjamim

regua vae, 30 Benaia piratonita vae, Gas yak katygua Hidai, 31 Abi-

Albom arbatita vae, Azmavete barumita vae, 32 Eliaba saalbonita vae,


Jasm ray kuery, Jnatas, 33 Sama hararita vae, Sarar ararita vae ray

Aio, 34 Aasbai maacatita vae ray Elifelete, Aitofel gilonita vae ray

Eli, 35 Hezrai carmelita vae, Paarai arbita vae, 36 Zob pygua Nat ray

Jigeal, Bani gadita vae, 37 Zeleque amonita vae, Naarai beerotita vae,

Zeruia pia Joabe rembiporu reraaty, 38 Ira hae Garebe itrita vae meme,

39 hae gui Urias heteu vae. Hae javi vy trinta e sete ikuai.

1Crnicas21.16

24  Hae
gui tegue ju Senhor poxya hendy jevy Israel kuery rovai.
1

Hae vy Davi pya re omo hae kuery rovai oiko agu. Hae vy
aipoei ixupe:
Tereo eipapa Israel hae Jud kuery hae javi hei.
2 Hae ramo huvixa Davi aipoei xondaro ruvixa Joabe pe:

Eiko ke Israel regua hae javi ikuaia rupi, D guive Berseba peve.
Hae vy eipapapa, aikuaa agu mbovy pa ikuaia.
577 2Samuel24

3 Joabe
ombovai huvixa pe:
Hae rami avi tove Senhor Nderuete cem-kue ju tomboetave, ndee
xeruvixa rexaa py. Hae rami te xeruvixa, mbae re tu ndee hae rami ete
rejapoxe? hei.
4 Hae rami te huvixa ayvu Joabe hae xondaro ruvixa kuery ijayvua

gui ipoyive ramo huvixa renonde gui Joabe hae xondaro ruvixa kuery
ojeoi vy oipapa jogueravy Israel kuery hae javi. 5 Hae rami vy hae

kuery Jordo yak oaxa vy opyta Aroer py Gade yvyugua mbyte py tet
o vae yke jaiporu kuaa regua katy. Hae vy oo Jazer katy. 6 Hae gui ma

Gileade katy oo vy ova Cades peve, heteu kuery yvy re. Hae gui D-Ja
katy oo vy ojeapa jogueravy Sidom katy. 7 Hae vy ova Tiro tet ikorapa

vae py, hae gui heteu hae cananeu kuery rekoa hae javi rupi. Hae
gui ojeoi ju Jud regua Neguebe yvy katy Berseba peve. 8 Hae rami py

oguata jogueravy Israel yvy hae javi rupi.


Hae gui nove jaxya vinte araa py ma ova ju okuapy Jerusalm py.
9 Huvixa pe Joabe omombeu heta vae kuery mbovy pa ikuaia. Israel re

ikuai rae oitocentos mil avakue joe opua py kyxe oiporu kuaa vae.
Hae r Jud re ma quinhentos mil ikuai.

1Crnicas21.717
10 Hae
gui Davi heta vae kuery oipapa ukapa ma rire opya py oendu
ramo ndaeveia. Hae vy aipoei Senhor pe:
Ajejavy vaipa rae hae rami ajapoa py. Hae rami te a Senhor,
ajerure rembogue agu xee nerembiguai ajejavyague, inhak por ve
vae rami ajapo rire hei.
11 Ko ajeivei reve Davi ovy ramove Davi pegua imbaekuaa vae

profeta Gade rupi Senhor ombou oayvu. Hae vy aipoei ixupe:


12 Tereo aipore Davi pe: Po rami Senhor ijayvu: Mboapy regua

vae aikuaa uka r pete eiporavo ajapo agu, hei.


13 Hae ramo Davi-a py profeta Gade ova vy omombeu. Hae vy

aipoei:
Reipota pa sete maet re karuai ou ndeyvy re? Tyr pa mboapy jaxy
re renha ta reikovy nderovaigua kuery gui, hae kuery nemonha r? Tyr
pa reipota mboapy ra re mbaeaxy vaikue oiko ndeyvy re? Eiporavo ke
a, hae emombeu xembouare pe ambovai vaer hei.
14 Gade pe Davi ombovai:

Xee ma ajexavaia aendu. Haeveve Senhor po py anhemboaxa uka


r, mbaeta hae ma opa e vae nhanemboaxy vae. Hae r avakue po py
ma xee nanhemboaxa ukaxei hei.
15 Hae rami r Senhor ombou mbaeaxy vaikue Israel yvy hae javi

rupi, ko ajeivei guive oaangaague ra peve. Hae ramo D guive


Berseba peve omano setenta mil avakue hae kuery regua. 16 Hae gui

2Samuel24 578

Jerusalm ry Senhor-a guigua anjo tet omomba agu opo oupi hoamy
jave Senhor opytuu ma mbaemo vai omoingoa gui. Hae vy aipoei anjo
heta vae kuery mombaar ou vaekue pe:
Haeve ma, emboguejy ju ndepo hei. Hae vae jave ma anjo hia
jebuseu regua Arana mbaemo moayaty yvyiry.
17 Hae gui anjo heta vae kuery omomba r Davi oexa vy ojapukai

Senhor pe. Hae vy aipoei:


Xee rima ajejavy, xee rima hiarandu e vae rami ajapo. Hae r
kovae vexai kuery, mbae tu hae kuery ojapo? Xerovai ae eupi ndepo,
hae xeru ro pygua kuery rovai.

1Crnicas21.1827
18 Haevae rave profeta Gade ou Davi oa py. Hae vy aipoei:
Tereo na, ejapo Senhor pe pete altar-r jebuseu regua Arana
mbaemo moayaty py. 19 Gade ayvu rupi Senhor ojapo ukaague rami vy

Davi oo.
20 Hae gui Arana ma yvy re oa gui oexa huvixa guembiguai kuery

reve jogueru nhoguenoiny ramo. Hae rami vy guenapy re o ngova yvy


peve. 21 Hae vy oporandu:

Xeruvixa, mbae re tu ndee reju apy xee nerembiguai aa py?


Davi ombovai:
Mbaemo moayaty ajogua agu rima aju, Senhor pe altar-r ajapo
agu, mbaeaxy vaikue heta vae kuery ry ombou vaekue opytuu agu
hei.
22 Hae r Arana aipoei Davi pe:

Ejopy hae eme Senhor pe remexe vae, reipota vae rei te. Apy
ma vaka ikuai reapy vy reme vaer. O avi yvyrape mbaemo moayaty
regua yxakr, canga guive o. 23 Xeruvixa, hae nunga hae javi ndepo py

xee Arana amemba hei.


Hae vy aipoeive ju:
Senhor Nderuete tojapo rejerurea.
24 Hae rami te huvixa ombovai Arana pe:

Any, ndegui xee ajogua r hepyr por re, mbaeta Senhor Xeruete
pe namei r xevy ome rive pyre hei. Hae rami vy Davi ojogua
mbaemo moayaty, hae vaka re ma ome cinqenta hati vae prata
guigua. 25 Hae py ma Davi ojapo pete altar Senhor pe, hae vy ome

mbaemo oapy reve, pete rami ikuaia regua guive. Hae rami r hae
vae yvy re Senhor ojapo por jevy ramo Israel kuery ikuaia ry gui
mbaeaxy vaikue opytuu.
Jypyigua kuaxia huvixave
rei kuery rekokue oa
Jypyigua kuaxia huvixave rei kuery rekokue oa
Huvixa Davi omano rire tay Salomo ju o hekovia. Salomo pe Nhanderuete
ome avi hiarandur, opa mbae py oikuaa pota hae mbaemo oikuaapa rei
agu rami, ye rembe rupi ita kui ikuaia rami. ... Omombeu avi trs mil ayvu
arandua regua, hae gui mil e cinco mboraeir. ... Hae ramo hae javi regua
ou Salomo arandua oenduxe vy (4.29, 32, 34a). Nhanderuete ombojerovia
atyr Salomo ojapo pete templo ipor vaipa vae, ouro hae overa vae py
onhovmbaa. Mbovy rei e oguereko kavaju hae karxa joe opua pyguar.
Hae rami vy setecentos kunhague oguereko huvixa rajy meme, hae gui
trezentos tayxy jevy kuery. Hae vae kunhague ma ojapo amboae rami rei ipya
agu. Hae vy tujaive ma jave tayxy kuery ombopya rerova ete tuuete mboae
ramigua kuery re ju ombojerovia agu. Hae ramo opya re anhet rupi ve oiko
Senhor nguuete pe, nguu Davi oikoague rami e (11.34).
Salomo omano rire openaague ombojaoa moko henda py. Kuaray puku-a
katy opyta Jud regua, taykue opena agu. Hae r kuaray ijapuaia katy ma
Israel regua opyta, amboae kuery openaa. Hae vae mokove regua joe opu jepi
rakae.
Israel regua re opena rakae pete huvixa Acabe hery vae. Hae vae ma
Nhanderuete re ndojeroviai ramo ixupe profeta Elias ijayvu, tuuete ramigua Baal
pegua sacerdote kuery reve oeko a guive. Aipoei heta vae kuery pe: Rakae
peve r tu pendepya py ndapeikuaai rei pekuapy moko rupi rei vy? Senhor
ae ri Nhanderuete oiko ramo ixupe ete pendekuai. Hae vy xapya rei Baal ri
Nhanderuete oiko ramo ixupe pendekuai hei (18.21). Hae ramo Nhanderuete
ombovai vy tata ombou yva gui, opoakaa oexa uka vy.

Davi tujai ete jave guare

1  Huvixa Davi tujai ete, hae heta maeta oguereko ma ramo ajukue py
1

onhovmbaa te ijeyroy ae tema. 2 Hae ramo ixupe hembiguai kuery aipoei:


Oreruvixa, tove tojoua pete kunhatai nerenonde oiko vaer. Tove


ndere topena toikovy, toke avi ndejyva py, ndeyroy riae e agu hei.

579
1Reis1 580

3 Haerami vy Israel hae javi rupi oeka ojeoivy kunhatai iporve vae.
Hae vy Sunm pygua Abisague hery vae ojou vy ogueru huvixaa py.
4 Kunhata vae ma ipor ete vae. Huvixa re opena oikovy, oipytyva rupi

oiko te huvixa ma hexe nopena rei.

Adonias huvixar onhemo uka rivexeague


5 Hae
gui Davi ray Adonias Hagite pia vae ma onhemboyvate rei.
Hae vy aipoei:
Xee ae r a huvixar hei. Hae rami vy ojou karxa, kavaju ry
guar kuery hae cinqenta avakue henonde rupi onha okuapy agu.
6 Hae rami te tuu ma ne petegue ma voi ndaijayvui ixupe. Ne aipo

ndei: Mbae re tu gu rami reiko? ndei. Hae ma jaexa r iporve vae


avi, Absalo oiko rire oiko vaekue.a 7 Hae rami vy Zeruia pia Joabe hae

sacerdote Abiatar reve jogueroayvu, haea katy hae kuery oo vy oipytyv


agu re. 8 Hae r sacerdote Zadoque ma Adonias-a katy ndooi, ne Joiada

ray Benaia, profeta Nat, Simei, Re hae Davi rembiguai kuery ipya
guaxukueve vae ma voi.
9 Hae rire Adonias ma ita Zoelete py oa py oo vy ome mymba kuery

vexai, vaka hae ikyra ete vae oapy reve, Rogel katyi yvu o vae py. Hae
katy oenomba avi guyvy kuery huvixa ray ikuai vae, hae gui avakue Jud
pygua huvixa rembiguai kuery hae javive.b 10 Hae r profeta Nat ma noeno

ukai ae, ne Benaia, avakue ipya guaxukueve ne guyvy Salomo ma voi.

Bate-Seba reve Salomo huvixar o agu re Nat ijayvuague


11Hae
rami r Nat aipoei Salomo xy Bate-Seba vae pe:
Nerendui ri tyy Hagite pia Adonias huvixar onhemoague?
Hae rami te nhanderuvixa Davi ndoikuaai. 12 Hae nunga rupi eju,

toromongeta, reikove reve reo jepe agu, ndepia Salomo voi. 13 Tereo,

ejexa uka huvixa Davi pe. Hae vy aipore ixupe: Xeruvixa, reura ma e
teve xee nerembiguai pe? Mbaeta aipore vaekue: Ndepia Salomo ae
ma o r huvixave xerekovia, xerenda ry ae r o, re vaekue. Mbae re
tu havy Adonias ri huvixar onhemo? re r ixupe. 14 Hae gui huvixa

reve ndee ndeayvu teri reve ma xee voi ava r nderakykue. Hae vy xee
ju xeayvu r ndeayvuague rupi hei.
15 Hae gui Bate-Seba ma opy huvixa oa py oo vy ojexa uka ixupe.

Huvixa ma tujai raxa ma ramo Sunm pygua Abisague o avi oipytyva


rupi. 16 Hae gui huvixa renonde py Bate-Seba ojeroa vy o guenapy re.

Hae ramo oporandu vy

a
1.56 Adonias ma Absalo ryvy (2Samuel3.25), te hae kuery ikuaia re tuu Davi
ndoikuaa potai (2Samuel14). b1.9 Adonias ma ngaru ojapo Nhanderuete peguar
merami te huvixa o agu rive, tykey Absalo ojapoague rami avi (2Samuel15.712).
581 1Reis1

Mbae tu reipota? hei huvixa.


17 Kunha vae ombovai:

Xeruvixa, Senhor Nderuete renonde reura vaekue xee nerembiguai


vae pe. Hae vy aipore vaekue: Ndepia Salomo ae ma o r huvixar
xerekovia. Hae ae r oguapy xerenda ry, re vaekue. 18 Hae rami

te a ma Adonias ae onhemo rae huvixaver. Hae gui ndee xeruvixa,


ndereikuaai teri. 19 Hae vae ma mymba kuery ojuka uka vy ome ma

vaka ray ikyrave vae hae vexai oata agu rami rei e. Oenomba avi
huvixa kuery hae javi, sacerdote Abiatar hae xondaro kuery ruvixa
Joabe. Hae r nderay Salomo ma hae noeno ukai. 20 Hae rami te

xeruvixa, Israel kuery hae javi ma ndere meme oma okuapy, ndee
ae reikuaa uka porve agu mavae ete pa nerenda ry oguapy vaera
nderekovia huvixar o agu. 21 Hae rami e r xeruvixa, neramo

kueryague rami nenhono pora r xee hae xepia Salomo voi orerereko
axya rei r joapo vai vaety rami rive hei.
22 Huvixa reve kunha vae ijayvu teri reve ova avi profeta Nat hae

py. 23 Hae ramo huvixa pe omombeua vy ixupe aipoea:


Apy ma ko ova profeta Nat ea ramove hae vae ju ojeroa vy


henonde ngova omboja yvy peve. 24 Hae vy aipoei:

Xeruvixa, ndee ae ri nhi aipore vaekue: Adonias r huvixa o


xee ndaikovevei ma rire, hae vy hae ae ma r oguapy xerenda ry,
re ri tyy? 25 Mbaeta ange ma hae ou vy ojuka uka vaka hae mymba

kuery ikyrakueve vae, vexai kuery oata agu rami e guive. Hae vy
oeno ukapa huvixa ray kuery hae javi, xondaro kuery ruvixa hae
sacerdote Abiatar. Hae ramo hae kuery oguerovya vy okaru hae
oyu okuapy henonde py. Hae vy ixupe aipoei okuapy: Haeve ete
ma nhanderuvixave Adonias! hei okuapy. 26 Hae r xee nerembiguai

aiko vae ma naxereno, ne sacerdote Zadoque, Joiada ray Benaia


hae nderay Salomo ma voi. 27 Xeruvixa, ndee ae ri nhi rejapo uka

vaekue hae nunga? Mbaeta nerembiguai kuery pe ndereikuaa ukai teve


nderekovia nerenda ry oguapy vaera hei.
28 Hae ramo huvixa Davi ijayvu vy

Peno ju havy Bate-Seba xea py hei. Hae r kunha vae ma


huvixa renonde py ou ju vy ojexa uka hoamy ixupe.
29 Hae ramo huvixa oura reve aipoei:

Anhet ete ajexavaia hae javi gui Senhor oikove vae xerepy
vaekue rery rupi aura vy aipoae: 30 Kovae ra pyve ajapo r ndevy

auraague. Mbaeta Senhor Israel kuery Ruete rery rupi aipoae vaekue:
Ndepia Salomo ae r o xee navei jave. Hae ae ju r oguapy xerenda
ry xerekovia, hae vaekue.
31 Hae ramo Bate-Seba ma huvixa renonde py ojeroa vy yvy peve

omboja ngova. Hae vy aipoei:


1Reis1 582

Haeve ete ma xeruvixa Davi, rakae r peve guar!

Huvixar Salomo omo okuapyague


32 Hae
gui ma Davi aipoei:
Peno xea py sacerdote Zadoque, profeta Nat hae Joiada ray
Benaia hei ramo hae vae kuery oguerua r ojexa uka okuapy huvixa
pe.
33 Hae kuery pe huvixa aipoei:

Peraa ke xee penderuvixa rembiguai kuery, hae pejapo xeray


Salomo mburika ry o agu rami. Hae vy peraapa Giom katy. 34 Hae

py ma profeta Nat reve sacerdote Zadoque omo r huvixar Israel


kuery re opena agu. Hae gui pembopu r mimby guaxu, hae vy
Haeve ete ma huvixave Salomo! peje r. 35 Hae gui ma peju jevy r

hupive. Hae r hae ma ou vy oguapy r xerenda ry, xerekovia hae ju


o agu, mbaeta xeayvuague rami vy hae ae r opena Israel hae Jud
kuery re hei.
36 Hae rami r Joiada ray Benaia huvixa ombovai vy aipoei:

Haeve vae. Po rami ae taijayvu avi Senhor xeruvixa Ruete vae.


37 Xeruvixa, ndere Senhor openaague rami ae topena Salomo re voi.

Hae rami vy tombopoaka xeruvixa Davi poakaa gui eteve voi hei.
38 Hae gui huvixa pegua xondaro kuery reve ojeoi sacerdote Zadoque,

profeta Nat hae Joiada ray Benaia. Huvixa Davi rymba mburikai ry
ae Salomo omo vy ogueraa okuapy Giom py. 39 Hae gui sacerdote

Zadoque ma azeite ryru ombojerovia aty gui ogueru vaekue oupi vy


omo Salomo re. Hae vy mimby guaxu ombopu r heta vae kuery hae
javi oendu vy ojapukai:
Haeve ete ma huvixa Salomo! hei okuapy. 40 Hae gui hakykue

ojeoipa vy gaita ombopu reve oguerovya ete heravy. Onhendu at


ojeoivy yvy voi omomy rei agu rami.

Adonias ojeupegua kuery reve onhemondyipa okuapyague


41Hae
ramo Adonias hae oeno vaekue okarupa ma rire oendu
okuapy. Joabe voi mimby pu oendu vy aipoei:
Mbae nungar tu povae tet katy gui hevovo rei vae onhendu?
42 Hae ijayvu teri reve ova sacerdote Abiatar ray Jnatas. Hae ramo

ixupe Adonias aipoei:


Eike na, mbaeta ndee ma ava ndepya guaxu vae vy mbaemo pyau
por vae anho r nhi reru orevy hei.
43 Hae r Jnatas ombovai vy aipoei Adonias pe:

Hae rami rgue py nhanderuvixa Davi ma omo uka rae Salomo


huvixaver. 44 Hae rami vy hexeve Davi omondouka sacerdote Zadoque,

profeta Nat, Joiada ray Benaia hae ojeupegua xondaro kuery. Hae
583 1Reis1,2

vae kuery ma omo huvixa rymba mburikai ry ae. 45 Hae vy Giom

py sacerdote Zadoque hae profeta Nat omo huvixaver. Hae gui


oguerovya ete reve ojevypa jogueruvy ramo tet hae javi rupi hevovo
rei okuapy. Hae vae kuery ae rima ojapukai r pendu vae. 46 Hae

gui Salomo ma huvixa renda ry oguapy ae. 47 Hae rami ae avi Davi

rembiguai kuery yvatekueve ou okuapy ixupe oxarura. Hae vy aipoei


okuapy: Nderuete tojapo nderery gui Salomo rery omboetevea agu
rami. Tombopoakave ndepoakaa gui eteve, hei okuapy ramo huvixa
ngupa ry ituia pyve ojeroa. 48 Hae rami vy aipoei: Taimaendua

pora Senhor Israel kuery Ruete re, mbaeta ange nhandevy ombou
xerenda ry oguapy vaer, xee ae rexa py ma voi aexa vae, hei.
49 Hae rami r Adonias hexeve guar oeno vaekue oryryipa reve

opumba vy ojeoipa joa katy e-e.

Adonias onhemboaxy ukaague


50 Hae r Adonias ma Salomo gui okyje vaipa avi vy opu vy templo
py oo, hae ojopy oiny altar apyi ikuai vae re.c 51 Salomo pe aipoea:

Ma, Adonias ma ndegui okyje vy oo altar apyi re ojopy oiny. Hae


vy aipoei: A gui huvixa Salomo toura xejuka uka e agu kyxe py,
hembiguai aiko r, hei.
52 Hae ramo Salomo ombovai:

Hae vae ma haevea rami ri oiko vae ramo ne petei hia ma voi
ndoai r yvy py. Hae r hexe ndaevei vae oa jaikuaa ramo omano
r hei. 53 Hae ramo guembiguai kuery Salomo omondouka r

omboguejy okuapy altar gui. Hae ramo hae ou vy huvixa Salomo


renonde py ojeroa. Hae r aipoei ixupe:
Tereo ju ndero katy.

Salomo pe Davi mbaemo ojapo vaer omboaxapa ma vy omanoague

2  Ova
ma ouvy Davi omano agu ra. Hae vy guay Salomo pe
1

mbaemo ojapo uka vy aipoei:


2 Xee aa ta ma tape omano vae pav ojeoia rupi. Hae gui ndepya

guaxu ke ava rami! 3 Eiko Senhor Nderuete nhanemboeague rami, hae


oikoa rami ae reiko vy ijayvua oeja vaekue rejapopa agu, hae ojapo
uka vaekue, oipotaa, hae oikuaa uka vaekue lei Moiss ombopara
vaekue re oa rami, hae rami vy opa mbae rejapoa py reiko por agu,
mamo r reoa rupi rei. 4 Hae ramo re Senhor ndevy voi omo at

xevy ijayvuague. Mbaeta aipoei vaekue: Nderay kuery ma ikuaia re


ae oikuaa pota ri vy anhet ete rupi xerenonde ikuai agu opya hae

c
1.50 Templo py Adonias oike vy altar apyi ikuai vae re ojopy onhemboaxy ukaa rupi
(xodo21.1214).
1Reis2 584

onhe hae javi py, hae ramo ndoatai r nderekovia tenda Israel kuery
re openaaty ry o vae, hei vaekue.
5 Hae rami avi ndee ma reikuaa por Zeruia pia Joabe xeapo

vaiague, hae gui Israel pygua xondaro kuery ruvixa moko vae re voi:
Ner ray Abner hae Jter ray Amasa re. Hae vae kuery ma hae ojuka
joe nopuavei ma jave te. Hae rami vy ojepy joe opua jave py jouguy
omoague re. Hae nungakue py onhemongya, okukuaa hae oxapatu
voi.d 6 Hae nunga rupi ejapo hexe nearandua rami. Hae rami vy eja eme

hia ximba rire ma omano agu.


7 Hae r Gileade pygua Barzilai ray kuery re ma repena por r.

Hae kuery vae regua taikuai riae nde-mesaa py okaru vae, mbaeta hae
rami ae xere opena karamboae nderykey Absalo gui anha jave py.
8 Hae gui apy ndereve avi oiko teri Benjamim regua Gera ray

Simei, Baurim pygua. Hae vae ma xevy ijayvu vaikue rei ete karamboae,
Maanaim katy aa jave py. Hae rami rire te Jordo yak rembe re
xerovaex vy ou ramo xee ma Senhor rery rupi aura vy aipoae
karamboae kyxe py ajuka e agu re. 9 Hae rami te a ma exa eme

ojejavy e vae oikoa rami, mbaeta nearandu vae vy reikuaa por r


hexe rejapo vaer, huguy omoa ramo omano agu hei.
10 Hae vae rire Davi ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae

ramo onhono pora tet Davi rekoague py ae. 11 Davi ma quarenta maet

re o huvixa Israel kuery re opena vae. Hebrom py ranhe opena sete maet
re, hae gui trinta e trs maet re ju Jerusalm py opena. 12 Hae rami py

Salomo ju o nguu Davi rekovia. Hae vy opa mbae py ipoakave tema ovy.

Adonias omanoague
13 Haegui Hagite pia Adonias ou Salomo xy Bate-Seba oa py. Hae
ramo ixupe kunha vae oporandu:
Haevepa reia rupi pa reju?
Ombovai:
Haevepa reia rupi rima hei. 14 Hae vy aipoeive ju:

Pete ayvu xeayvu ta ndevy.


Kunha vae ombovai vy
Ndeayvu tema hei.
15 Hae ramo aipoei:

Reikuaa por xee ae huvixa a agu rami aiko vaekue, hae Israel
kuery hae javi oar okuapy vaekue xee apena agu, te opena agu ma
xeryvy pe ju omboaxaa. Senhor gui ae ojopy hae rami agu. 16 Hae gui

a ma pete mbae re anho ajerure ndevy. Ejapo e eme xevy.

d
2.57 Joabe ma Abner hae Amasa ojukaague omombeu 2Samuel3.2532 hae 20.910
py. Hae r Barzilai ray kuery Davi re opena porague omombeu 2Samuel17.2729 py.
585 1Reis2

Kunha vae ombovai:


Ndeayvu havy hei.
17 Hae ramo aipoei:

Ajerure ndeayvu agu huvixa Salomo pe, mbaeta ndevy pe ma


nome ei r. Tome xevy Sunm pygua Abisague xerayxyr.
18 Bate-Seba ombovai:

Haeve, ndeayvuague rami vy xee xeayvu r huvixa pe hei.


19 Hae gui ma Bate-Seba oo huvixa Salomo-a py, Adonias

ojerureague omombeu agu. Huvixa opu oxy reve nhovaex agu, hae
vy ojeroa henonde py. Hae gui guenda ry ju oguapy vy ogueru ruka
pete tenda oxy pe. Hae ramo oguapy oiny oiporu kuaa regua re. 20 Hae

vy aipoei:
Pete mbae kyri ete vae re tema ajerure ta ndevy. Eme e eme.
Huvixa ombovai:
Hai, ejerure tema. Xee name ei r ndevy hei.
21 Kunha vae aipoei:

Reme rgue Sunm pygua Abisague nderykey Adonias rayxyr.


22 Hae ramo huvixa Salomo ombovai vy aipoei oxy pe:

Mbae re tu rejerure Sunm pygua Abisague re Adonias rayxyr?


Mbae re tu nderejerurei avi hae ipoaka agu re (mbaeta xerykey oiko
r), hae sacerdote Abiatar hae Zeruia pia Joabe peguar re voi? hei.
23 Hae vy huvixa Salomo oura Senhor rery rupi. Hae vy aipoei:

Adonias guekove rovai ae e ri ijayvu ramo Xeruete oipotaa rami


taxembopaga.e 24 Hae gui a anhet ete Senhor xeru Davi rekovia

xemo, hae ijayvuague rami vy xero pygua kueryr omoingo vaekue


oikove vae rery rupi aura vy aipoae: A ma Adonias omano r hei.
25 Hae rami vy huvixa Salomo ma Joiada ray Benaia omondouka r oo

vy ogueroa Adonias, hae vy ojuka.

Salomo sacerdote Abiatar omoxague


26 Hae
gui sacerdote Abiatar pe ju huvixa aipoei:
Tereo Anatote katy nembaety ituia py, mbaeta ndee ma ava ojuka
pyr. Hae rami te a ma ndorojukai r, mbaeta xeru Davi renonde rupi
Senhor ayvu ryru reraa vaekue, hae xeru ojexavaiague hae javi py
ndee voi rejexavai rire hei. 27 Hae rami vy Salomo omox Abiatar,

Senhor pegua sacerdote-ve oiko agu. Hae rami py ojeupity Sil py Eli
ramymino kuery rekor re Senhor ijayvuague.f

e
2.2223 Adonias ojerureague omombeua r Salomo oendu vy ndojou pori, mbaeta
Sunm pygua Abisague Davi rayxy jevy rami ae ir oiko vaekue (1.14), hae pav oikuaa
r huvixa rayxykue re omenda vae huvixa jevyr oikoa rami (2Samuel16.2023).
f
2.27 Eli pe Senhor ijayvuague ma 1Samuel2.2733 py o.
1Reis2 586

Joabe ojukaa ague


28 Hae
nunga Joabe pe omombeua r oendu vy ojava ovy vy oike
Senhor ombojerovia aty ropy, hae vy ojopy oiny altar apyi o vae
re, mbaeta Joabe voi Adonias reve onhemoir vaekue, Absalo reve
nonhemoiri vaekue ri. 29 Hae ramo Salomo pe omombeua Senhor

ombojerovia aty katy Joabe ojava vy altar yvyiry oa. Hae ramo
Salomo Joiada ray Benaia omondouka vy aipoei:
Tereo ke, eroa.
30 Hae ramo Senhor ombojerovia aty py Benaia oo vy aipoei Joabe pe:

Po rami huvixa ijayvu: E ke upe gui.


Ombovai:
Any, apy ae r amano hei.
Hae gui Benaia oo jevy vy hae nunga huvixa pe omombeu vy aipoei:
Po rami Joabe xembovai kuri.
31 Hae ramo ixupe huvixa aipoei:

Ejapo havy aipoeiague rami vy. Eroa vy ejuka, hae gui enhono
por. Hae rami vy re xegui hae xeru ro pygua kuery gui reipea heko
por vae ruguy Joabe omo riveague re rombopaga agu o vaekue.
32 Hae rami r Joabe re ae ju r Senhor omo tuguy omoague re opaga

agu. Mbaeta moko avakue ixugui heko porve hae haeveve vae re
opu vy ojuka ete rire kyxe py, xeru Davi oikuaa e re. Hae vae ma Ner
ray Abner Israel kuery xondaro ruvixa vae, hae gui Jter ray Amasa
Jud pygua xondaro ruvixa. 33 Hae rami r Joabe re ae r o hae kuery

ruguy omoague re opaga agu, hamymino kuery re guive, rakae r


peve guar. Hae r Davi re ma, hamymino kuery, hoo pygua kuery, hae
henda ry o vae re ma o r Senhor omoingo por agu, rakae r peve
guar hei.
34 Hae ramo Joiada ray Benaia Joabe re ogueroa vy ojuka. Hae vy

onhono por hoogue py ae, tekoa ea py. 35 Hae gui Joabe rekovia ma

huvixa omo Joiada ray Benaia xondaro ruvixar, hae r Abiatar rekovia
ma omo Zadoque sacerdote-r.

Simei ojukaa ague


36 Hae
rire ma huvixa oeno uka Simei. Hae vy aipoei ixupe:
Ejapo ke nderor Jerusalm py, hae py ae eiko. Apy gui e-eve eme
ke peteve henda katy. 37 Mbaeta eikuaa pota por ke: Apy gui reo vy

Cedrom yak reaxa vyve remano r. Hae gui ndere ae ju r o nderuguy


omoague re repaga agu.
38 Hae ramo Simei ombovai huvixa:

Xeruvixa, haevea rami ndeayvu. Ndeayvuague rami re xee


nerembiguai aiko hei. Hae rami vy Simei arei ma oiko Jerusalm py.
587 1Reis2,3

39Hae gui mboapy maeta py ma moko Simei rembiguai ojava


jogueravy Gate pygua huvixa Maaca ray Aquis ro katy. Hae ramo Simei
pe omombeua vy
Nerembiguai kuery je Gate py ikuai ea.
40 Hae rami r Simei opu vy guymba mburikai oguereko katu vy

oo Gate katy, Aquis ro gui guembiguai kuery ogueru agu. Hae rami vy
Gate gui ogueru ju guembiguai kuery.
41 Salomo pe omombeua Simei Jerusalm gui Gate katy oo rire ojevy

ju maague. 42 Hae ramo huvixa oeno uka Simei. Hae vy aipoei ixupe:

Xee ndajapoi ri tyy rakae Senhor rery rupi reura agu rami?
Hae romongeta vy aipo ndaei teve rakae: Mar katy r rei reoa rave
remano r, ndaei ri tyy? Hae ramo xevy aipore vaekue: Haevea
rami ndeayvu aendu, re vaekue ri. 43 Mbae re havy nderejapoi ri

Senhor pe reuraague, ne xee romongetaague ma voi?


44 Huvixa aipoeive ju Simei pe:

Ndepya re reikuaa por xeru Davi re rejapo vaiague hae javi. Hae
nunga rupi ndere ae ju Senhor ombou ta rejapo vaiague repy. 45 Hae r

huvixa Salomo ma ogueroayvu pora r, hae Senhor renonde py Davi


poakaa vaekue omo pora r rakae r peve hei.
46 Hae gui Joiada ray Benaia pe huvixa ijayvu ramo oo vy hexe opu

vy ojuka. Hae rami py Salomo poakaa o atve.

Fara rajy re Salomo omendaague

3  Salomo
hatyu oikovy Egito pygua huvixa Fara re. Hae vy
1

guayxyr Fara rajy ogueraa vy tet Davi rekoague py ranhe ogueru,


ngoor ojapopa ea ja, hae gui Senhor pegua oo hae Jerusalm tet hae
javi rupi kora ojapopa ea ja. 2 Hae rami te heta vae kuery ma yvy rupi

ombojeroviaaty ikuai vae rupi oo vy mbaemo ome teri okuapy hae py,
mbaeta hae vae jave ma oo Senhor rery o atyr ndojapoai teri.

2Crnicas1.213
3 Salomo oayvu ete Senhor. Hae rami vy nguu Davi omboeague
rami oiko. Hae rami te yvy rupi ombojeroviaaty ikuai vae rupi teri
ome jepi mbaemo, heaku vae oapy guive. 4 Hae rami vy Gibeo katy

oo mbaemo ome agu, ombojeroviaaty yvy re o vae tuvixave vae


ramo. Hae py altar o vae ry Salomo oapy uka mil mymba.
5 Hae gui ma Gibeo py ae Salomo pe Senhor ojexa uka pyvy, rau

rupi. Hae vy aipoei:


Ejerure ke xevy reipota vae re, hae r xee ame r.
6 Hae r Salomo ombovai:

Nerembiguai xeru rguei Davi pe reayvua rexa uka rakae opa


mbae py, mbaeta hae ma ojerovia etea rupi ndereve oiko vaekue,
1Reis3 588

gueko pora rupi hae nerenonde rupi opya re anhet ete vae omo
reve. Reayvua rexa ukaa rupi ixupe reme pete tay hekovia o vaer,
a ojekuaa rami. 7 Hae rami vy Senhor Xeruete, xeru Davi rekovia xee

nerembiguai ju xembopoaka. Hae rami te xee xekyr ete teri, mbaeve


py ndaiko kuaai. 8 Xee nerembiguai ma ndevygua kueryr reiporavo

vaekue mbyte rupi aiko. Hae vae kuery ma heta raxa vae, ne aipapapa
rei vaer e vae. 9 Hae nunga rupi xee nerembiguai pe eme xepya

py xearandu agu, ndevygua kuery areko kuaa, hae xearandua rupi


aikuaa pota agu heko por hae heko vai vae re. Mbaeta mavae r tu
oguereko kuaa kovae kuery heta vae? hei.
10 Hae rami ijayvu r Senhor oendu vy ojou por, hae rami oiko agu

re Salomo ojerure ramo. 11 Hae vy Nhanderuete ombovai:


Hae rami agu re ae rejerure rire, reiko pukuve agu re, rerekopa
agu re, ne nderovaigua kuery omanomba agu re ma voi rejerure,
hae r nearandur re anho haevea ramigua reikuaa agu, 12 hae

ramo ma xee ajapo re ndeayvuague. Hae vy ndepya re amo r


nearandu hae reikuaapa agu. Ndoikoi teri ndee reiko ra rami oiko
vaekue, ne re rire voi ndoikoi r amboae. 13 Ndevy pe ameve avi

r rejerureague te, rerekopa hae ndeporiau e agu. Huvixa kuery


ikuai vae regua ndoikoi r ndee ramigua, repena reikovya pukukue re.
14 Xapya rei aikoa rami ri reiko ramo, hae nderu Davi oikoague rami

avi xeayvuague hae ajapo uka vaekue rejapopa ramo xee amboetave r
ndera hei.
15 Hae gui ma Salomo omy vy oikuaa oexa rau raea. Hae vy

Jerusalm py ojevy vy Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru


renonde py hia. Hae vy ome mymba kuery oapy uka reve, ome avi
hexeve pete rami ju ikuaia regua. Hae vy pete ngaru ojapo guembiguai
yvatekueve ikuai vae hae javi pe.

Moko kunhague re Salomo oikuaa potaague


16 Hae
gui huvixaa py moko kunhague itavy rei vae ova vy opu
okuapy henonde py. 17 Hae kuery vae regua pete aipoei ixupe:

Xeruvixa, kovae kunha vae reve ma pete oo py ae roiko vae. Hae


py ae aikuavi xepia. 18 Kyr vae aikuav rire mboapy araa py ma kovae

kunha vae voi oikuavi avi avai. Joa py ro vaekue, ne peteve ma voi
jipoi oo py ro jave, ore anhoi ae ro hae py. 19 Hae gui pyvy ma kovae

kunha vae piai omano, hiry onheno oupy rive ramo. 20 Hae gui pyt

mbyte xee nerembiguai ake teri ajupy jave hae vae ovy vy xejyva ry
gui xepiai oguerova vy ojyva ry ju omonheno. Hae r opiai omano
vaekue ma omonheno xejyva ry. 21 Ko rai jave avy amokambu agu te

xepiai omano ma rae merami. Hae gui kogue aikuaa pota r hae vae
avai aikuavi vaekue hei.
589 1Reis3,4

22 Hae
ramo amboae kunha vae aipoei:
Any, oikovei vae ma xepiai ae, ndepiai ae ma omano vaekue.
Hae r amboae ju ombovai:
Any, omano vaekue ma ndepia, xepiai ma oikove vae hei. Hae
rami ijayvu tema okuapy huvixa renonde py.
23 Hae ramo huvixa aipoei:

Kovae kunha aipoei: Kovae oikove vae ma xepia, hae r ndepia


ma omanogue. Hae r amboae ombovai vy Any, omanogue ma ndepia,
xepia ma oikove vae, hei. 24 Huvixa aipoeive ju:

Peru pete kyxe xevy hei ramo huvixaa py oguerua pete kyxe.
25 Huvixa aipoei:

Pembojao avai oikove vae, hae gui mbytekue peme r pete


kunha pe, hae r hovaikue ma amboae pe peme hei.
26 Hae rami r avai oikove vae xy ijayvu huvixa pe, mbaeta ixy ae vy

oendu opia oayvua anho. Hae vy aipoei:


Xeruvixa, eme na amboae pe avai oikove vae. Ejuka uka eme
teve.
Hae r amboae kunha ma
Ndoikoi r xepia, ne ndepia voi. Tombojaoa hei.
27 Hae ramo huvixa ombovai:

Peme avai oikove vae kunha jypygua pe. Pejuka eme tavy,
mbaeta pevae ma ixy ae hei.
28 Huvixa ijayvuague Israel kuery hae javi oendu vy omboete ete

okuapy, mbaeta oikuaa okuapy hexe Nhanderuete guigua arandua oa,


haevea rami joguereko kuaa agu.

Salomo rembiguai kuery yvatekueve rery oa

4  Hae
gui Salomo opena oikovy Israel kuery hae javi re. 2 Povae
1

avakue ma hembiguai yvatekueve vae: yvateve ete vae ma Zadoque


ray Azarias. 3 Sisa ray kuery Eliorefe hae Aas ma kuaxia mboparaaty

kuery. Mbaemo oiko vaekue ombopara vaety ma Ailude ray Josaf.


4 Joiada ray Benaia ma xondaro kuery ruvixa. Zadoque hae Abiatar

ma sacerdote ikuai. 5 Hae gui Nat ray Azarias ma opena vaety kuery

ruvixa. Nat ray Zabude ma mbaemo re opena hae huvixa ir oiko.


6 Hae gui Aisar ma mbaemo re opena vaety. Abda ray Adoniro ma

omombaeapo nheamby kuery rerekoa.


7 Salomo omo doze avakue Israel kuery hae javi re opena vaer,

huvixa hae hoo pygua kuery hou vaer ojoua rupi. Hae kuery regua
pete-te ma maeta nhav ojou r pete jaxy reguar. 8 Hae kuery rery

ma po rami: Ben-Hur ma Efraim yvyty rupi opena vae. 9 Ben-Dequer ma

Macaz, Saalabim, Bete-Semes, Elom hae Bete-Han rupi opena. 10 Ben-

Hesede ma Arubote rupi opena. Hae vae pegua ma Soc hae Hefer
1Reis4 590

yvy hae javi avi. 11 Ben-Abinadabe ma opena Dor yvy hae javi rupi.

Tayxy ma Salomo rajy Tafate. 12 Ailude ray Baan ma opena Taanaque,


Megido hae Bete-Se hae javi rupi. Hae vae ma Zaret katyi rupi opyta
Jezreel yvy guy katy, Bete-Se guive Abel-Meol peve, hae Jocmeo
tet rovai peve. 13 Ben-Geder ma Ramote-Gileade rupi opena. Hae vae

ma Manasss ray Jair rekoague Gileade re ikuai vae rupi opena. Opena
avi Bas regua Argobe tet o vae re, hae javi vy sessenta tet ikorapa
hae hok jokoa overa vae guigua vae meme. 14 Ido ray Ainadabe ma

Maanaim rupi opena. 15 Aimas ma Naftali rupi opena. Hae vae ma


guayxyr ogueraa pete Salomo rajy, Basemate hery vae. 16 Husai ray

Baan ma opena Aser hae Bealote rupi. 17 Parua ray Josaf ma Issacar

rupi opena. 18 El ray Simei ma Benjamim rupi opena. 19 Uri ray Geber

ma Gileade rupi opena amorreu kuery ruvixa Seom hae Bas pygua
huvixa Ogue yvykue re. Hae vae yvy re petei anho o opena vae.

Salomo openaa rupi oguerekopaague


20 Jud
hae Israel kuery ma heta ikuai, ye yvry ita kui ikuai vae
rami heta. Okaru, oyu hae ovya okuapy. 21 Salomo ma amboae regua

ikuai vae re opena avi, Eufrates yak guive filisteu kuery yvy hae Egito
yvy peve. Hae pygua kuery ma mbaemo ome r okuapy Salomo pe,
ixupe ombaeapo r guive okuapy hae oikovea pukukue re. 22 Ko nhav

Salomo peguar ome r okuapy trinta ryru trigo iporve vae hae
sessenta ryru trigo mboae, 23 hae gui dez vaka ray ikyra vae, vinte vaka

ikora pygua, hae cem vexai, guaxu etei, guaxu puku, guaxu mir hae
guyra ikyrakue reii vae. 24 Mbaeta hae vae yvy hae javi rupi opena,

hae Eufrates yak yvry rupi Tifsa guive Gaza peve huvixa kuery ikuai
vae re. Hae gui ijyvy yvry hae javi rupi ma mbaeve rei ndoikoi. 25 Hae

rami py Jud hae Israel kuery ikuai pori. Salomo oikovea pukukue re
pete-te oguapy r okuapy ngoka py ae uva hae figoy ikuaia guy rupi,
D guive Berseba peve. 26 Salomo oguereko avi quarenta mil kavaju

oguy pygua karxa reraar, hae gui imboguataa kuery ma doze mil.
27 Hae gui tembiu re opena vaety kuery ojou r okuapy pete-te jaxy

reguar, huvixa Salomo hae i-mesa py ova vae pe rei, mbaeve oata e
agu rami. 28 Mamo r huvixa oa py ogueraa avi r cevada hae hiygue

kavaju kuery hae kavaju porgueve peguar, ijayvuague rami vy ae.

Salomo arandua re ijayvua


29Salomo
pe Nhanderuete ome avi hiarandur, opa mbae py oikuaa
pota hae mbaemo oikuaapa rei agu rami, ye rembe rupi ita kui ikuaia
rami. 30 Kuaray oua katygua hae Egito pygua kuery arandua gui voi

Salomo hiaranduve vae. 31 Avakue ikuai vae hae javi gui hiaranduve,

ezrata Et gui voi, hae gui Maol ray kuery Hem, Calcol hae Darda gui
591 1Reis4,5

voi. Hae ramo hiarandua oendupaa hae javi regua ijyvry ikuai vae
rupi. 32 Omombeu avi trs mil ayvu arandu regua, hae gui mil e cinco

mboraeir. 33 Omombeu kuaa avi hogue vae hae javi, yary Lbano re

ikuai vae, hissopo kora ry henho vae guive. Omombeu avi mymba
kuery hae guyra ikuai vae, yvy rupi otyryry vae hae pira ikuai vae voi.
34 Hae ramo hae javi regua ou Salomo arandua oenduxe vy. Heta avi

ou yvy regua huvixa kuery rembiguai Salomo arandua omombeua r


oendu vaekue.

2Crnicas2.116

5  Salomo-a
py Tiro pygua huvixa Hiro voi ombou guembiguai
1

kuery, mbaeta oendu tuu rekovia Salomo ju huvixar omoaague.


Hiro ma Davi ir ae oiko vaekue. 2 Hae ramo Hiro pe ju Salomo

omondouka guembiguai kuery aipoei vaer: 3 Reikuaa por xeru Davi


Senhor nguuete pegua oor ojapo agu ndaeveiague, ngovaigua kuery


reve jogueroa riae ramo, ipoakaa gury Senhor hae kuery omomba
ea ja. 4 Hae r xevy pe ma Senhor Xeruete ome jovaive rupi orekuai

pori agu. Hae vy ndoikoi orerovaiguar, ne oremoangeko reiar voi.


5 Hae nunga rupi anhembopya pete oo ajapo agu Senhor Xeruete

rery o agu, xeru Davi pe ijayvuague rami vy. Hae vy aipoei vaekue:
Nderekovia nderay amo vaer vae ae r ojapo oo xerery o agu, hei
vaekue. 6 Hae nunga rupi ejaya na xevy yvyra yary Lbano yvy re ikuai

vae. Xerembiguai kuery ma nerembiguai kuery reve avi r ikuai, hae


gui hae vae kuery ombaeapoague repy xee ame r ndeayvua rami ae.
Mbaeta reikuaa por nerembiguai kuery Sidom pygua yvyra ojaya kuaa
vae rami ete xerembiguai avakue regua peteve ndoikoi, hei.
7 Hae rami Salomo ayvukue Hiro oendu vy ovya vaipa. Hae vy

aipoei:
Taimaendua pora Senhor re a, mbaeta Davi pe pete tay
hiarandu ete vae ome heta vae kuery re opena vaer hei.
8 Hae rami vy Salomo oa py ju Hiro ombou guembiguai kuery

aipoei vaer: Aendu ma rejerure ukaague. Hae rami vy reipotaa rami


ajaya uka r yvyra yary hae cipreste. 9 Hae vae ma Lbano yvy gui

xerembiguai kuery ogueraa r ye rembe peve. Hae gui ye rupi ma


xee aru rukapa r ojokuapa vaekue ndee rejopy agu peve. Hae gui
hae py ma ojorapa ju r, hae ndee ju reraa ukapa r. Hae gui ndee voi
rejapo r xee aipotaa rami, xero pygua kuery pe tembiu reme vy, hei
vaer.
10 Hae rami py Salomo oipotaa rami vy ixupe Hiro ogueru ruka

yvyra yary hae cipreste. 11 Hae gui Hiro pe ma Salomo ome vinte

mil ryru trigo hoo pygua kuery rembiur, hae vinte ryru azeite-r
oumbiri pyre. Hae rami ojapo maeta nhav. 12 Salomo pe Nhanderuete

1Reis5,6 592

ijayvuague rami vy ome hiarandur. Hae gui Hiro hae Salomo reve
pete rami ikuai, jogueroayvuague rami vy.

2Crnicas2.17,18
13 Israel
kuery vae regua avakue ma Salomo omombaeapo trinta mil.
14 Hae
vae kuery ma omondouka kuerei r Lbano katy, jaxya nhav re
dez mil r oo. Pete jaxya re ma ikuai r Lbano re, hae gui moko jaxya
re ma ngoo rupi r ikuai. Hae kuery herekoa ma Adoniro. 15 Salomo

oguereko avi oitenta mil mbaemo reraaty kuery, hae gui oitenta mil ju
yvyty rupi ita mbovoa kuery. 16 Salomo rembiguai trs mil e duzentos

avi ikuai joe opena vaety. Hae vae kuery ma ombaeapo vae kuery re
opena vy ojapo uka r mbaemo. 17 Huvixa ogueru ruka ita tuvixakueve

hae iporgueve vae, omoatyr mbyre guive ogueru ruka oo ytar.


18 Salomo hae Hiro rembiguai kuery ae imoatyrar ikuai, Gibal pygua

kuery voi. Yvyra hae ita omoatyr okuapy templo-r ojapo agu.

2Crnicas3.19

6  Egito
yvy gui Israel kuery ojeoipa rire ma quatrocentos maeta py
1

Salomo omboypy templo-r ojapo agu, Israel kuery re openaa py


irundy maeta py, moko jaxya zive epy vae re. 2 Hae gui oo Senhor

peguar huvixa Salomo ojapo vaekue puku-a ma vinte e sete metros


vae, ipya ma nove, hae yvatea ma treze raxai vae. 3 Hae r templo

roka jaoa renonde katy o vae pya ma nove metros vae, henda ikya e
vae rami ae. Hae r ipuku-a katy ma quatro metros raxai. 4 Oo re omo

avi janela-r opy katy o vae gui oka katy ipoiivei vae. 5 Oo mbotya

re oka katy rupi ma ojapo opy jaor yvatevea py, henda ikya e vae
hae ikya e ete vae yvry rupi guive. 6 Pyra jypygua pya ma moko

metros raxai, mokoa ma mboapy metros raii vae, hae r mboapya


ma mboapy metros raxai vae, mbaeta imbotya oka katygua hae javi
rupi ojapo pyra yta rendar, imbotya ombokua e agu. 7 Oor ojapo

ita imbovoaty py ae oguereko katu pyre py. Hae rami vy oo ojapo


okuapya py ndoiporuai martelo, haxa ne tembiporu ferro guigua ma
voi, nombota-mbota nhenduai agu hae py. 8 Opy jao yvyve vae rok

ma kuaray puku-a katy o, hae tape pyr-pyrai rupi nha r mokoa


hae mboapya peve. 9 Hae rami vy oo ojapove heravy ojapopa peve. Hae

vy oipyovmba yvyrape yary guigua py. 10 Hae gui oo re opy jao ojapo

vaekue yvatea ma moko metros raxai vae meme. Templo re ombojoapy


yary guigua py ae.
11 Hae gui ma Senhor oayvu ombou Salomo pe. Hae vy aipoei:

12 Upe vae oo rejapo reikovy vae ma, xapya rei xeayvu aeja vaekue

rupi reiko ramo, hae aipotaa rejapopa, ajapo uka vae rejapo avi vy
hae vae rupi anho ri reiko, hae ramo ndevy pe ajapo r nderu Davi pe
593 1Reis6

xeayvuague. 13 Hae rami vy aiko r Israel kuery mbyte rupi, xevygua


kuery naipytyv ei r guive.

Henda ikya e ete vae re ijayvua


14 Haerami py Salomo ojapopa oo. 15 Imbotya ma opy rupi ojaoipa

yvyrape yary guigua py. Opyra guive ijaoia peve ojaoipa yvyrape py,
opy rupi. Hae r pyra ma ojaoi yvyrape cipreste guigua py. 16 Hae rami

ae yvyrape yary guigua py ojaoipa avi opy jaoi ijapy katy o vae, nove
metros ipya vae, pyra guive ijaoia peve. Hae vae opy jao ma henda
ikya e ete vaer ojapo. 17 Templo ropy ikya e vae puku-a ma dezoito

metros vae. 18 Hae gui yvyrape opy rupi omo mbyre ma ombojeguapa

hya hae yvoty raangaa py. Yary guigua anho ojekuaa, ita ma ne pete
hendai py ma voi ndojekuaai. 19 Ijapy katy ma oguereko katu henda

ikya e ete vaer, hae vae py omo agu Senhor guexeve guar
ojapo vaekue ryru. 20 Henda ikya e ete vae puku-a ma nove metros,

ipya hae yvatea hae rami ae avi nove metros vae meme. Ouro ete py
onhovmba, altar yary guigua voi ouro ete py onhov avi. 21 Opy rupi

voi Salomo onhovmba ouro ete py. Henda ikya e ete vae ropy rupi
omoat avi imoiny corrente ouro guigua, ouro py avi ojaoi rire. 22 Hae

rami py ouro py meme onhovmba opy rupi, altar henda ikya e ete
vae renonde py o vae voi.

2Crnicas3.1014
23 Henda ikya e ete vae pyguar ma yvyra oliveira gui ojapo avi
moko anjo ipepo vae raangaa. Pete-te yvatea ma irundy metros raxai
meme. 24 Pete-te anjo pepo puku-a ma moko metros raxai. Hae rami

vy irundy metros raxai o ipepo apy jovaive re. 25 Amboae anjo raangaa

ma haekue rami ae ju yvatea irundy metros raxai vae avi. Mokove


tuvixaa ma joo rami etei. 26 Pete anjo raangaa yvatea ma irundy metros

raxai, hae rami ae amboae voi ramo. 27 Anjo raangaa ma opy omo.

Ipepo ma oipyo imoiny. Hae gui pete pepo ma ova oiny oo mbotya re,
hae r amboae pepo ma oo mbotya mboae re ova oiny. Hae rami vy
opy mbyte rupi peve mokove jovai gui opepo omova imoiny joe. 28 Hae

gui mokove anjo raangaa ombojupa ju ouro py.

Opy rupi hae ok rupi ombojeguaague


29Oo mbotya opy hae javi rupi ombojeguapa anjo ipepo vae raangaa,
pindo hae yvoty ojepeapa vae raangaa py, opyve rupi hae kyv rupi
voi. 30 Pyra hae javi rupi voi ombojupa ju ouro py, opyve rupi hae

kyv rupi voi. 31 Henda ikya e ete vae rokr ma ojapo yvyrape

oliveira guigua gui. Hae r yvateve rupi guar hae ijytar ma ojapo vy
omboapyte rakua, pete nhiru ijapy vae o agu. 32 Okr ma moko
1Reis6,7 594

yvyrape oliveira guigua gui ojapo. Hae vy ombojeguapa anjo ipepo vae,
pindo hae yvoty ojepeapa vae raangaa py. Hae nunga hae javi ouro
py meme onhov, pindo hae anjo raangaa guive. 33 Henda ikya e vae

oikeaty ytar ma yvyra oliveira gui avi ojapo. Oikeaty ma ijapy irundy
vaer ojapo. 34 Hae vae okr ma moko yvyrape cipreste guigua gui

ojapo. Mokove yvyrape ma ojerea o vae meme. 35 Hae vae ombojegua


avi anjo, pindo hae yvoty ojepeapa vae raangaa py, hae vy onhovmba
ouro py, ombojeguaague rupi por. 36 Hae gui opy jao mbyte pygua

rupi omo avi ita ojaya pyre mboapy joaa rupi, hae gui pete joaa yvyra
yary guigua. 37 Irundy maeta py, moko jaxya zive epy re ma omo oo

Senhor pegua ytar. 38 Hae gui onze maeta py, oito jaxya bul epy re,

opa ete ma oo ojapoxeague rami, hexegua hae javi. Hae rami py sete
maet ogueraa Salomo ojapopa agu.

Salomo oo mboae ju ojapoveague

7  Hae
gui Salomo ngoor ojapo avi, treze maet ogueraa ojapopa
1

agu.
2 Ojapo avi oo Lbano kaaguy regua guigua. Ipuku-a ma quarenta e

cinco metros, ipya ma vinte e dois, hae yvatea ma treze raxai. Ijytar
ma irundy ryxy rupi omo imoamy yary guigua. Hae gui ijyta hia vae
ry omo ijaoia ytar, yary guigua meme ju. 3 Ijaoia ma yary guigua.

Opy jao ijyvry rupigua ma quarenta e cinco ikuai. Pete-te opy yvate
vae jao ma quinze o. Hae vae ma oyta re meme o. 4 Janela ma o avi

mboapy ryxy rupi, mboapy ryxy-ryxy jovai rupi janela o. 5 Ok hae

janela ikuai vae ma ijapy irundy vae meme, janela jova-jovai rupi o vae
hae javi.
6 Hae gui ma Salomo ojapo avi opy guaxur ijyta reta vae. Ipuku-a

ma vinte e dois metros, hae r ipya ma treze raxai. Hexeii rupi o avi
oike atyr ijyta vae, ijaoia reve.
7 Ojapo avi oo henda openaaty o agu. Hae py ma mbaemo re oikuaa

pota r. Hae nunga rupi oikuaa potaaty ea. Yary gui meme ojaoipa,
pyra guive ijaoia peve.
8 Hae r ngoo oke atyr ma ojapo oo henda openaaty oa rovai oka o

vae mbyte py, hae vae rami guar ae ojapo. Fara rajy Salomo rayxyr
ogueru vaekue ror avi ojapo, henda openaaty oa rami guar ae ju.
9 Hae vae oo hae javi ma ita iporve vae guigua, oaague rami ojaya

pyre meme, oka katy hae opy katy guar ojaya pyre anho oiporu, yvy
guive ijaoia rembe peve, hae oka katy rupi oka guaxu o vae peve.
10 Hae gui yvy re ijytar omo ita ovareve vae tuvixakueve, mboapy

e vy irundy metros meme ipuku-a vae. 11 Hae vae ry rupi ma ita


ovarekueve oaague rupi ojaya pyre, yary voi. 12 Hae gui oka guaxu

yvry rupi ma o mboapy joaa ita ojaya pyre, hae irundya ma yary gui
595 1Reis7

ombojoa. Hae ramigua ae avi o Senhor pegua opy jao mbyte pygua,
hae oikeaty rupi voi.
13 Hae gui ma huvixa Salomo omondouka guembiguai kuery Tiro tet

gui Hiro ogueru agu. 14 Hae vae ma kunha Naftali regua imeve vae

pia. Tuu ma ava Tiro pygua overa vae re ombaeapo vaekue. Hiro ma
hiarandu raxa hae oikuaapa vae. Overa vae gui voi ojapo kuaapa vae.
Hae vae Salomo-a py ou ma vy ojapopa ojapo uka vae.g

2Crnicas3.1517
15 Ojapo
avi moko oo ytar overa vae guigua. Pete-te yvatea ma oito
metros, hae gui ix cinco metros raxai vae ojerea rupi. 16 Overa vae gui

ojapo avi moko ijyta ry guar. Pete-te yvatea ma moko metros raxai.
17 Ijyta ry guar ojapo vaekue ma ombojegua corrente oipoka pyre py.

Sete corrente ojapo pete rygua reguar, hae sete avi ojapo amboae
reguar. 18 Ojapo avi yvyraa raangaa moko ryxy corrente o vae ry

rupi ombojegua vy ojaoi agu ijyta rygua rupi. Hae rami ae avi ojapo
amboae yta ry rupi. 19 Ijyta ry ojekuaa vae ma yvoty rami meme, oo

henda oa vae py rami avi, moko metros vae meme. 20 Ijyta rygua re,

yvoty katyi, oipoka pyre py ombojeguaague rovaii rupi ma ikuai avi


duzentos yvyraa raangaa. Hae vae ma ijyvry rupi omo ryxy pyre,
mokove yta re. 21 Hae gui ma ijytar omopu imoamy templo oikeaty

py. Ijaxu ea re omopu vaekue ma omboery Jaquim, hae r ijaxua


re omopu vaekue ma omboery Boaz.h 22 Ijyta rygua ma yvoty rami

ojekuaa. Hae rami py ojapopa ijytar.

Overa vae ryku gui yy mbotyar ojapoague


23 Hae
gui overa vae ryku gui ojapo avi pete yy mbotyar. Hae
vae ma ojere rei vae, irundy metros raxai ipya vae, hae r yvatea ma
moko metros raxai. Hae gui ijyke rupi ix treze metros raxai vae oaa
vae.i 24 Igury rupi ma omo hyakua raangaa, meio metro nhav re dez

taangaa omo. Moko ryxy omo, hya guaxu reve jojavi ojapo avi. 25 Yy

mbotya ma doze vaka raangaa ry o. Mboapy ma kuaray ijapuaia katy


hia, mboapy ma kuaray oikea katy, mboapy ma kuaray puku-a katy, hae
mboapy ma kuaray oua katy hia. Hae vae kuery ry ae o hya guaxu.
Hae r hevi ma mbyte katy meme ova oiny. 26 Ipo guaxu-a ma irundy

ku oa rami. Ijyvrykue ma karo rami hembe vae, yvoty rami ojekuaa.


Yy henya ma quarenta mil litros rivyvyi vae.

g
7.1314 Tiro pygua huvixa ma Hiro avi (5.112). Hae r apy omombeu vae ma Hiro
mboae, overa vae re ombaeapo vae, huvixa e. h7.21 Tery Jaquim ma Imo ata
ea, hae r Boaz ma Imombaraetea ea, Nhanderuete re imaenduaa rupi omboery vy.
i
7.23 2Crnicas4.15
1Reis7 596

2Crnicas4.622
27Overavae gui ojapo avi dez ryru rendar. Pete-te ipuku-a hae
ipya ma moko metros raii, hae r yvatea ma pete metro raxai. 28 Po

rami ma hendar ojapo: hexe o imbotya, ijyta reve. 29 Hae vae re ma


o guary, vaka hae anjo ipepo vae raangaa. Ijyta re guary hae vaka
raangaa ikuai vae ry hae igury ma ombojegua avi. 30 Pete-te henda

ma irura irundy vae overa vae guigua meme. Iruray voi overa vae
guigua. Ipy irundy vae ry ma o yryru ytar mbaemo ryku gui ojapo
pyre. Hae vae yvry ombojegua. 31 Hiry o avi ijyta ojere vae. Hae

vae yvatea ma meio metro. Hiyvypy hoamy vae yta ma ojere rei
vae. Ipya ma meio metro raxa. Hexe o avi ijeguar. Imbotya ma ijapy
irundy vae, ojere rei e vae. 32 Irura irundy vae ma imbotya guy rupi

ikuai. Hiy ma henda regua ae o. Pete-te rura yvatea ma meio metro


raxai. 33 Irura ma karxa regua ramigua meme. Hiy, ijyvry rupigua,

raios, hae mbyte regua voi ma overa vae ryku guigua meme. 34 Pete-

te hyru renda re, ijapy irundyve re o hendar. Hae vae voi hexegua
ae o. 35 Pete-te hyru renda ry re o pete ojere vae pete po yvatea

vae. Henda ry rupi mbaemo yta hae imbotya ikuai vae ma hexegua
ae o. 36 Hexegua ijyta hae imbotya ikuai vae re ma ojapo anjo, guary

hae pindo raangaa. Pete-te o agu haevea py ae. Ijyvry rupi o avi
ijeguar. 37 Hae rami vy ojapo dez hyru rendar. Pete-te ma overa vae

ryku guigua, joo rami meme tuvixa hae ojekuaa oiny vae voi.
38 Hae gui ojapo avi dez hya overa vae guigua. Pete-te ma oitocentos

litros raxai vae. Pete-te pya ma moko metros raii. Dez hyru renda ikuai
vae pete-te ry ma o pete hya. 39 Hae gui pete nhiru henda omo

opyve katy jaiporu kuaa regua re, hae r pete nhiru mboae ma jaiporu
kuaa ea re omo. Hae r hya guaxu ma omo jaiporu kuaa regua re,
kuaray puku-a hae oua katy rami. 40 Hae vae rire ma Hiro ojapo avi oja

guaxu, mbaemo reraa hae hya. Hae rami py ojapopa Senhor pegua opy
guar huvixa Salomo ojapo uka vaekue. 41 Hae vae ma moko oo ytar,

moko ojere vae oo yta ry o vaer, moko oipoka pyre moko ijyta rygua
reguar, 42 quatrocentos yvyraa raangaa moko oipoka pyre reve guar,

hae rami vy pete-te oipoka pyre re moko ryxy omo yvyraa raangaa,
ombojegua agu moko oo yta rygua, 43 dez hyru rendar, hae hiry dez

hya o vaer, 44 hya guaxu, hae igury doze vaka raangaa hia vaer,

45 oja guaxu, mbaemo reraa, hya mboae, hae vae tembiporu hae javi

Hiro ojapo huvixa Salomo pe, Senhor pegua opy guar. Hae javive
ma overa vae guigua omoexak mbyre meme. 46 Hae nungar ma huvixa

ojapo ukapa Jordo yak yvry mbaemo omboyku vy yapo por reia ry,
Sucote hae Zaret mbyte. 47 Hae nunga heta raxa ramo Salomo ndopeja

ukai. Hae rami vy ndoikuaa por potai overa vae guigua poyia re.
597 1Reis7,8

48 Salomo ojapo uka avi tembiporu Senhor pegua henda ikya e vae
reguar: altar ouro guigua, ouro guigua mesa hiry mbojape Senhor
renonde omoa agu, 49 tataendyy ouro etei guigua, pete nhiru ijaxu

ea re, hae pete nhiru ju ijaxua re omoa vaer henda ikya e ete
vae rexei. Yvoty raangaa, tataendyr hae tata mboguea ma ouro guigua
meme. 50 Hae gui hyai, tapy araa, hya, heaku por vae ryrur, tapy

ryrur, ouro etei guigua meme. Hae gui henda ikya e ete vae hae
templo ropy henda ikya e vae rok ma ouro guigua meme ojapo.

2Crnicas5.1
51Haerami py huvixa Salomo ojapo ukapa oo Senhor peguar.
Salomo ogueru avi mbaemo nguu Davi omboaxa ma voi vaekue: prata,
ouro hae tembiporu hae javi omomba Senhor pegua oo re mbaemo
hepyve vae reve.

2Crnicas5.214

8  Hae
gui Salomo omboatypa Israel regua nhomongeta vaety
1

kuery, pete-te regua ak ikuai vae hae Israel regua yvatekueve.


Guenonde py omboaty Jerusalm py ae, tet Davi rekoague Sio vae
gui templo katy oguerova agu Senhor guexeve guar ojapo vaekue
ryru. 2 Hae ramo avakue Israel regua hae javi onhemboatypa okuapy

huvixa Salomo-a py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya etanim epy vae
py. 3 Israel regua nhomongeta vaety kuery oupa ramo sacerdote kuery

oupi heravy Senhor ayvu ryru. 4 Hae vy yvy katy oguerova heravy

oguy nhemboaty oaty reve hae tembiporu ikya e vae hae py ikuai
vaekue hae javi. Sacerdote hae levita kuery ae ogueraa. 5 Hae r huvixa

Salomo hae Israel kuery onhemboaty vaekue hae javi reve ma hyru
renonde rupi ojeoi. Vexai hae vaka ojuka ojeoivy. Mymba kuery heta
raxa ramo oipapaa agu voi ndaevei.
6 Hae gui Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru ma sacerdote kuery

omo okuapy o agu py ae, templo ropyve henda ikya e vae py, henda
ikya e ete vae py ae, anjo raangaa ikuai vae pepo guy rupi. 7 Mbaeta anjo

pepo ma oipyo imoiny hyru itui agu ry rupi. Hae rami vy yvate rupi ojaoi
hyru hae yvyra poii hiyr ikuai vae. 8 Yvyra poii ipuku ete ramo henda

ikya e vae gui ojekuaa henda ikya e ete vae rexeii, vaeri oka katy gui
ma ndojekuaai. Hae py ma itui a peve. 9 Hae gui ayvu ryru py ma mbaeve

ndaipoi Horebe py Moiss itape omo vaekue e vy. Egito yvy gui Israel
kuery ojeoipa jave py hae kuery reve guexeve guar Senhor ojapo vaekue.
10 Hae gui henda ikya e vae gui sacerdote kuery o ju ramove pete

arai ou vy omony Senhor pegua opy rupi. 11 Hae ramo sacerdote kuery

ndaevei hae py ombaeapove agu, mbaeta arai rupi Senhor guigua


rexak ojekuaa vae omony ixupegua opy rupi.
1Reis8 598

2Crnicas6.111
12 Hae
gui Salomo aipoei:
Senhor aipoei vaekue pyta mbyte o agu re. 13 Hae rami r

anhet ete xee ajapo pete oo por, pete henda rakae r peve reiko agu
hei.j
14 Hae gui huvixa ojere vy ogueroayvu por Israel kuery onhemboaty

vaekue hae javi, opumba teri okuapy reve. 15 Hae vy aipoei:


Taimaendua pora Senhor Israel kuery ruete re, mbaeta xeru


rguei Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoakaa rupi. Hae vy aipoei
vaekue: 16 Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeapa ra guive,

Israel kuery ikuaia tet ne peteve ndaiporavoi hae py pete oo rejapo


agu xerery o agu. Hae rami te aiporavo Davi xevygua Israel kuery
ruvixar, hei vaekue. 17 Hae rami avi xeru Davi opya re omo pete

oo Senhor Israel kuery ruete rery o atyr ojapo agu. 18 Hae rami te

xeru Davi pe Senhor aipoei: Pete oo xerery o atyr rejapoxea py


haevea rami ndepya re remo hae rami agu. 19 Hae rami te ndee e

r oo rejapo, hae r nderay ndegui oiko vaekue ae r ojapo xerery


o atyr, hei rakae. 20 Hae rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague,

mbaeta xeru Davi rekovia xee a vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery
re openaaty ry, Senhor ijayvuague rami vy. Hae rami vy ajapo ma
oo Senhor Israel kuery ruete rery o atyr. 21 Hae py ajapo avi ijayvu

ryru o agu. Hae vae py o itape nhaneramo kuery reve Egito yvy gui
Senhor oipea jave guexeve guar ojapo vaekue oa.

2Crnicas6.1242
22 Hae
gui Salomo ma Israel kuery hae javi oexaa py Senhor pegua
altar renonde py o. Hae vy yva katy opo oupi reve 23 aipoei:

Senhor Israel kuery ruete, ndoikoi amboae ndee rami guar ete yva
re ne yva guy yvy re voi, mbaeta nerembiguai kuery opya hae javi py
nerenonde rupi ikuai vae ndee rereko r ndereve guar rejapo vaekue
rami, hae remboaxya rupi. 24 Mbaeta rejapo ae ma nerembiguai xeru

Davi pe ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoakaa rupi rejapo ma,


a roexaa rami ae. 25 Hae gui a Senhor Israel kuery ruete, ejapopa

ke nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Hae vy aipore vaekue:


Xerenonde ndoatai r nderekovia tenda Israel kuery re openaaty ry

8.1213 Nhanderuete Moiss reve ijayvu jave aipoei vaekue arai pyta py o agu, heta
j

vae kuery ijayvua oendu te oexa e agu (xodo19.9). Haekue rami ae avi templo
ropy henda ikya e ete vae py Senhor pegua hyru oa py ma pyt rei, janela no, hae
oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokr omo mbyre Jesus omano jave omondoroa peve
(Mateus27.51).
599 1Reis8

oguapy oiny vaer, xapya rei xerenonde rupi nderay kuery voi ndee
reikoague rami ikuai agu omo por ramo, re vaekue. 26 Hae gui a

Israel kuery ruete, tojeupity nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague.


27 Hae rami avi haeve r ri ndau Oreruete yvy re reiko agu? Ma,

mbaeta yva ne yva yvatevea rupi peve voi nandejai r, hae vy kovae
oo xee ajapo vaekue py katuve ma ndaevei r. 28 Hae rami avi Senhor

Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai anhemboe vy ajerurea re, rendu


agu a nerenonde xee nerembiguai ajapukai reve anhemboea. 29 Hae

rami vy ara py hae pyvy kovae oo re rema riae agu, hae kovae
henda Hae py r xerery o, reague re, kovae henda py nerembiguai
onhemboe oinya rendu agu. 30 Hae gui a, endu nerembiguai hae Israel

kuery hae javi kovae henda py rojapukai rokuapya. Endu ke yva re


neamba py rea gui. Endu hae oreperdoa guive.
31 Xapya rei amongue oir pe otekoavy ramo haekue re omboayvua

ramo ou vy kovae ndevygua opy altar o vae renonde py oura ramo


32 endu ke yva re rea gui, hae embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery

re. Hae rami vy embopaga ojejavy vaekue, hexe ae ojeapa agu ojapo
vaiague. Hae r haevea rami oiko vae ma emboeko por, haevea rami
oikoa repy reme vy.
33 Hae gui xapya rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy rire

ngovaigua kuery renonde rupi hoapa ma vy ndevy ju ojeko rerova r


okuapy. Hae vy nderery rupi ojapukai vy kovae oo py ndevy onhemboe
hae ojerure ramo 34 endu ke yva re rea gui, hae vy eperdoapa ndevygua

Israel kuery ojejavyague. Hae gui ejapo ju yvy tuu kuery pe reme
vaekue katy ojevy agu rami.
35 Hae gui xapya rei nderovai heta vae kuery ojejavypa rire yva

rembotypa r ndaokyvei agu rami, hae gui kovae henda py onhemboe


okuapy vy nderery rupi ojapukai r, hae remoingo axy rire ojejavypaa gui
ojeko rerova ramo 36 endu ke yva re rea gui, hae vy eperdoapa nerembiguai

kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboe ju tape por rupi ikuai
agu, hae gui embou oky yvy ndevygua kuery ikuai agu reme vaekue ry.
37 Hae gui xapya rei kovae yvy re oiko r karuai e vy mbaeaxy

vaikue, hae vy humbaa, hatmba reia, e vy tuku karu hae apei


okaru vae, xapya rei hovaigua kuery ojokopa r hae kuery ret, hae
vy oiko r ai vaikue e vy mbaeaxy vae rei, 38 hae gui xapya rei

mavae r rei onhemboe vy ojerure r, hae vy ndevygua Israel kuery


hae javi r ojerure okuapy, pete-te opya raxya oikuaa vy kovae oo
oa katy opo omo ramo 39 endu ke yva re neamba py rea gui, hae vy

eperdoa. Ejapo, hae vy eme pete-te pe oikoague repy, hae kuery pya
re o vae reikuaapa vae vy, mbaeta ndee anhoi pav pya regua oikuaa
vae reiko. 40 Hae ramo nerenonde hae kuery ojererokyje agu, oreru

kuery yvyr reme vaekue re ikuaia pukukue re.


1Reis8 600

41 Hae gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua e ikuai
vaeri oyvy mombyrya gui ou avi r nderery rupi ikuai agu, 42 (mbaeta

hae kuery voi oendu r nderery yvateve vae omombeua r, hae ndejyva
reupi vy ndepoakaa rexa ukaague), hae gui hae kuery onhemboe avi
r kovae oo oa katy oma reve, 43 hae ramo endu ke yva re neamba py

rea gui, hae ejapopa amboae regua kuery ndevy ojerurea, hae rami vy
yvy regua hae javi nderery oikuaa agu, ndevygua Israel kuery rami hae
kuery voi nerenonde ojererokyjea rupi ikuai agu, hae oikuaapa agu
kovae oo xee ajapo vaekue py nderery remoague.
44 Hae gui xapya rei ndevygua kuery ojeoi r ngovaigua kuery

reve joe opu agu katy, hae gui tape rupi remondoukaa py onhemboe
r ndevy pe Senhor, kovae tet reiporavo vaekue hae kovae oo
nderery o atyr rejapo uka vaekue katy oma ramo 45 endu ke yva re

rea gui onhemboe vy ojerure okuapya, hae ejapo haevea rami.


46 Xapya rei ma hae kuery ojejavy r nderovai (mbaeta jipoi

ojejavy e vaer), hae ramo hae kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa


r hovaigua kuery po py, hae kuery guekoa katy ogueraapa agu
escravo-r, mombyry e vy haei rupi te ae ma. 47 Hae gui yvy mamo

r rei escravo-r ogueraa ague re ikuaia py xapya rei hae kuery


onhemboaxy vy ojeko rerova r, hae yvy escravo ikuaia py ae ndevy
ojerure vy aipoei r okuapy: Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai
vaekue, hei r okuapy. 48 Hae rami vy xapya rei ndevy guar ju ojeko

rerova r opya hae onhe hae javi py, yvy hovaigua kuery escravo-
r ogueraa ague py ae, hae vy ndevy onhemboe r okuapy oyvyr
tuu kuery pe reme vaekue katy oma reve, kovae tet hae kovae
oo nderery o atyr ajapo vaekue katy voi. 49 Hae ramo endu ke yva re

neamba py rea gui hae kuery onhemboe vy ojerure okuapya, hae ejapo
haevea rami. 50 Eperdoa ndevygua kuery ndevy ojejavyague, nderovai

rupi opa mbae py ojapo vai r. Ejapo escravo-r heraare kuery omboaxy
agu rami. 51 Mbaeta ndevygua kuery ma ndevy guar ae Egito yvy gui

reipea vaekue, tata rupa ferro guigua mbyte py ojexavaia gui. 52 Hae

rami vy eikuaa pota riae nerembiguai hae ndevygua Israel kuery ojerure
okuapya re, opa mbae re ndevy ojapukai r rendu agu. 53 Mbaeta

Senhor xeruete, ndee ma kovae yvy regua hae javi mbyte gui reipeapa
rakae ore ndevygua kuery ae orekuai agu, Egito yvy gui oreru kuery
reipeapa jave nerembiguai Moiss rupi ndeayvuague rami vy hei.

Salomo heta vae kuery ogueroayvu porague


54 Haegui Salomo opa ma Senhor pe onhemboe hae ojerure rire,
guenapy re o reve yvate katy opo oupi oinya gui opu ju Senhor
pegua altar o vae renonde gui. 55 Opu hoamy vy ogueroayvu por

Israel kuery ijaty okuapy vae hae javi. Hae vy ijayvu at reve aipoei:
601 1Reis8,9

56 Taimaendua pora Senhor re, ojeupegua Israel kuery pe


opytuu agu ome rire ijayvuague hae javi rami vy. Nhanemoingo
por agu re guembiguai Moiss rupi ijayvuague ne petei ayvu
nomboaxa rivei. 57 Hae gui Senhor Nhanderuete toiko riae pe kuery

reve, nhaneramo kuery reve oikoague rami ae. Tanhanepytyv e eme,


tanhandereja eme guive, 58 nhanekurax tomombyta ojeupe guar ae,

ixuguigua tape hae javi rupi nhandekuai agu, hae jajapopa agu ojapo
uka vaekue, ijayvuague hae oipotaa nhanderu kuery pe omombeu
vaekue. 59 Tove po rami xeayvu vy Senhor renonde rupi ajerurea to

riae Senhor Nhanderuete renonde py, ara py hae pyvy, hae rami
vy guembiguai hae ojeupegua Israel kuery oepy kuerei agu, ko
nhav nhaikoteva rami, 60 yvy regua hae javi oikuaa agu Senhor

ae Nhanderuete oikoa, hae amboae ndoikoia. 61 Tove penekurax py


Senhor Nhanderuete pegua ete tapendekuai, hae ijayvuague rupi anho


peiko hae ojapo uka vaekue pejapopa agu, a pejapoa rami ae hei.

2Crnicas7.410
62 Hae gui huvixa hae Israel kuery hexeve ikuai vae hae javi ma
mymba kuery ome okuapy Senhor renonde. 63 Salomo ma Senhor

reve pete rami ju ikuaia reguar ome avi vinte e dois mil vaka hae
cento e vinte mil vexai kuery. Hae rami py huvixa hae Israel kuery hae
javi reve Senhor pegua oo omboaxa okuapy ipo py. 64 Hae vae rave

huvixa omboaxa avi oka Senhor pegua oo rexei o vae. Mbaeta hae
py ae ome mymba oapy reve, hae hexeve pete rami ikuai agu regua
kyrakue. Mbaeta altar overa vae guigua Senhor renonde o vae ma
kyri ete r nomba reguai mymba oapy reve ome vae, mbaemo aju
guigua hae hexeve pete rami ikuai agu regua kyrakue oapy vae.
65 Hae vae jave ae avi Salomo ojapo ngaru oguyi py ikuai agu

Israel kuery hae javi reve.k Heta ete ijaty okuapy Senhor Nhanderuete
renonde py, Hamate tekoa py nhavaai hae Egito yak katyi gui ou
vaekue. Sete ra rire sete ra re ju, hae javi vy catorze ra re ikuai.
66 Ngaru oikoa py oito araa py ma omondoukapa heta vae kuery, hae r

hae kuery ju ogueroayvu por okuapy nguvixa. Hae gui mae ma ojeoipa
ju ngoo katy, ovya ete hae opya py oguerovya reve opa mbae py Senhor
guembiguai Davi pe ojapoague, hae ojeupegua Israel kuery pe guive.

2Crnicas7.1122

9  Hae
gui huvixa Salomo ojapopa ma oo Senhor peguar, ngoor
1
hae opa mbae onhembopyaa rami ojapoxe vaekue voi. 2 Hae ramo

k
8.65 Ngaru oguyi py ikuai agu regua ma hae kuery rekor Moiss rupi oeja pyre
(Levtico23.3336; Deuteronmio16.1315).
1Reis9 602

petegue ju ixupe Senhor ojexa uka, Gibeo py ojexa ukaague rami.


3 Hae vy Senhor aipoei:

Xee aendu ae ma xerenonde py renhemboe vy rejerurea. Hae


rami vy xee ajapo oo rejapo vaekue ikya e vae o agu rami, hae
py xerery amo agu rakae r peve guar. Hae vae re ama vy xepya
py xemaendua riae r ra nhav. 4 Hae gui xapya rei xerenonde rupi

nderu Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, ndepya hae javi py
anhet ete rupi ae ri reiko vy ajapo uka vaekue, xeayvuague hae aipotaa
hae javi rejapopa ramo, 5 hae ramo rakae r peve guar amo at r

nderu Davi pe xeayvuague, hamymino kuery vae regua amoingo riae r


xevygua Israel kuery re opena vaer. Ixupe aipoae vaekue: Nderekovia
ndoiko ei r tenda Israel kuery re openaaty ry oguapy oiny vaer,
hae vaekue. 6 Hae gui xapya rei pe hae penderay kuery mar rami

vy xegui pejepea vy ajapo uka vaekue hae xeayvuague ndapejapovei


vy peo r tuuete kuery mboae re, hae kuery pembojeroviaa rupi, 7 hae

rami ri ramo xee aipeapa r Israel kuery ijyvyr ame vaekue gui, hae
kovae oo xerery o atyr aikyaopa vaekue voi mombyry amombopa
r xerenonde gui. Hae rami rire Israel kuery ikuai r yvy regua kuery
ojojai rei vy ijayvu rei okuapy agu rami. 8 Kovae oo ma a omboeteave

te hae vae jave py oague rupi oaxa vae kuery oexa vy onhemondyipa
r. Hae vy otuvy nhe hae aipoei r: Mbae re tu Senhor gu rami
ete ri ombovaipa uka kovae yvy hae kovae oo? hei r okuapy. 9 Hae

r ombovaia r: Hae rami ete ombovaipa uka mbaeta hae kuery


oejapa rire Senhor nguuete Egito yvy gui tuu kuery oipea vaekue, hae
tuuete mboae pe ju ova vy omboete hae ombojerovia okuapy ramo. Hae
nunga rupi ae rima hae kuery ry Senhor ombou rakae gu rami ete
ojexavai agu, ea r.

2Crnicas8.118
10 Vinte
maeta py mae ma Salomo ojapopa moko oo, Senhor
peguar hae ojeupe guar guive. 11 Hae Salomo oipotaa rami ixupe

Tiro pygua huvixa Hiro ma ombou yvyra yary hae cipreste guigua,
ouro guive. Hae gui Hiro pe ju Salomo omboaxa vinte tet Galilia
yvy regua. 12 Hae ramo guet Tiro gui Hiro oo oexa agu tet Salomo

omboaxa vaekue, te ndojou pori. 13 Hae rami vy aipoei ixupe:


Xeryvy, kovae tet ae ma nhi xevy remboaxa vaekue? hei.


Hae rami vy omboery Cabul yvy, a peve guar.l 14 Hiro ma huvixa pe

ouro guigua quatro mil quilos rivyvyi omondouka vaekue.


15 Hae gui Salomo ma nhomombaeapo nhea Senhor pegua oo

ojapo agu, ngoor, hae gui Milo, Jerusalm korar, Hazor tet, Megido

9.13 Tery Cabul ma Mbaever ndovarei vae ea. Hae rami omboery ndojou pori vy.
l
603 1Reis9,10

hae Gezer tet avi, 16 mbaeta Egito pygua huvixa Fara ou vy Gezer tet

re ipoaka vaekue. Hae vy oapypa vy ojukapa hae py cananeu kuery


ikuai vaekue. Hae vy Salomo pe ju omboaxa tayxyr guajy ome jave.
17 Hae nunga rupi ae Salomo ojapo ju Gezer, Bete-Horom yvy guy

rupigua, 18 Baalate hae Tadmor, hae vae yvy re tekoa ea o vae py ae.

19 Ojapo avi tet mbaemo oguereko vae hae javi omo por atyr, hae

tet ikarxa ikuai agu, kavaju rygua kuery rekoar, hae Jerusalm py
ojapoxe vaekue hae javi, Lbano hae amboae yvy re openaa hae javi
rupi peve. 20 Hae gui okuave teri amorreu kuery regua, heteu, ferezeu,

heveu hae jebuseu kuery Israel kuery regua e ikuai vae. 21 Hae vae

kuery ray kuery okuave vae ma Israel kuery ndojukapai vaekue te


Salomo omombaeapo nhea, a peve guar. 22 Hae r Israel kuery vae

regua ma ne peteve Salomo nomombaeapoi escravo rami. Hae vae


kuery ma ixupe ikuai joe opua rupi, huvixa kuery, yvatekueve, capito
kuery, karxa re opena vae hae imboguataaty kuery.
23 Hae gui Salomo rembiguai kuery mbaemo ojapo uka vae re opena

vaety yvatekueve ma quinhentos e cinqenta ikuai. Hae vae kuery


ma ombaeapo vae kuery re opena. 24 Hae gui Fara rajy ma tet Davi

rekoague py oague gui ova ju hoor Salomo ojapo uka vaekue py. Hae
gui mae ojapo Milo.m
25 Maeta nhav mboapykue kuerei r Salomo ome mymba kuery

oapy reve hae pete rami ikuai agu regua, altar Senhor peguar ojapo
vaekue ry. Senhor renonde altar o vae ry oapy uka avi heaku por
vae. Hae rami py ojapopa oo ixupe guar.
26 Eziom-Geber py huvixa Salomo ojapo avi kano guaxu, Elate

katyi, ye pyt vae yvry, Edom yvy re ae. 27 Hae vae kano guaxu

mboguataar Hiro ombou guembiguai kuery yy rupi oguata vaety, ye


rupi ikuai kuaa vae meme, Salomo rembiguai kuery reve omboguata
vaer. 28 Hae kuery ma Ofir py ova vy hae gui ojogua catorze mil

quilos ouro guigua, hae gui huvixa Salomo pe ju ogueru.

2Crnicas9.112

10  Hae
gui Sab pygua huvixa kunha oendu avi Salomo reko
1

omombeua r, Senhor rery omboetea voi. Hae rami vy ou


haxy-axy vae re oporandu agu. 2 Hae vy Jerusalm tet py ova

guembiguai kuery heta vae reve. Guymba camelo kuery ombovoyi


heruvy tembiu irr, mbovy rei e ouro hae ita iporve vae re. Hae gui
Salomo renonde py ova vy ixupe oporandu onhembopyaague hae javi
rami. 3 Hae ramo opa mbae re oporandu r Salomo ombovai, mbaeta

ixupe ne pete henda py ma voi ndaxyi omombeu porve agu. 4 Hae

9.24 Milo ma pete henda Jerusalm tet regua Salomo omombaraete vaekue.
m
1Reis10 604

ramo Sab pygua huvixa kunha oikuaa Salomo arandua hae javi, oexa
avi oo ojapo uka vaekue, 5 mesa ry tembiu oguerua vae, yvatekueve

ikuaiaty, hembiguai kuery ombaeapoa, ijao guive, karo rerua kuery hae
mymba kuery altar ry Senhor pe oapyaty. Hae vae hae javi oexa vy
onhemondyi rei oiny. 6 Hae vy aipoei huvixa pe:

Anhet ete ae rae xerekoa py ayvua ndereko regua aendu vaekue


hae nearandua regua voi. 7 Hae rami te xee ma hae vae ayvu ndaroviai

vaekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa ea ja. Anhet ne mbyte rupi
peve ma voi xevy nomombeuai vaekue, mbaeta ndereko omombeua
r aenduague gui nearandupave rae, rerekopave hae ndere imaendua
por mbyve ete vae. 8 Ovya ete okuapy nerembiguai avakue nerenonde

rupi ikuai vaety, mbaeta hae kuery oendu r nearandua rupi ndeayvua.
9 Taimaendua pora avi Senhor Nderuete re, mbaeta ndererovya

vy tenda Israel kuery re openaaty ry nemo rire. Israel kuery Senhor


oayvu riae vy ae nemo huvixar, haevea rami rejoguereko hae reikuaa
pota agu hei.
10 Hae rami vy huvixa pe kunha vae ome quatro mil quilos ouro

guigua, heta tembiu irr hae ita iporve vae guive. Ne petegueve ma
ndogueruai teri mbaemo por Sab pygua huvixa kunha Salomo pe
ome vaekue ramigua ete.
11 Hae gui Hiro mbae kano guaxu Ofir gui ouro ogueru vae ma hae

katy gui ogueru avi yvyra sndalo aygue hae ita iporve vae. 12 Hae

vae yvyra sndalo gui ma huvixa Salomo ojapo uka jopy-jopy ovyaty
Senhor pegua opy hae ngopy guar, hae gui mbaepu ix reta vae
hae mbaraka oporaei vae kuery peguar. Hae vae regua yvyra ma ne
petegueve ndogueruai teri hae py, hae a peve voi ndoexaavei hae vae
regua yvyra.
13 Hae gui Sab pygua huvixa kunha pe huvixa Salomo ju ome

mbaemo ojerurea hae javi, mbaemo omexeai py ome vae ryve


rupi. Hae ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery hae javi
reve.

2Crnicas1.1417; 9.1328
14 Hae
gui maeta nhav Salomo pe ouro oguerua vae poyikue ma
vinte e dois mil quilos, 15 mbaemo vendea kuery, mbaemo mboekoviaaty,

Arbia pygua huvixa hae ijyvy re opena vaety kuery ixupe ome
kuerei vae ryve. 16 Hae ramo ouro ombope pyre gui Salomo ojapo

duzentos huy jokoa tuvixave vae. Pete-te huy jokoar ma seis quilos
ouro opejaa. 17 Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos huy jokoa

kyrve vae. Hae vae regua huy jokoar pete-te ma dois quilos raii
ouro opejaa. Hae vae ma oo Lbano kaaguy regua guigua py huvixa
omo por ukapa. 18 Huvixa ojapo avi pete tenda tuvixave vae marfim

605 1Reis10,11

guigua, hae vy onhovmba ouro ete py anho. 19 Hae vae tenda renonde

guar ma ojapo mboapy meme pyra. Henda kupe ma ojere rei vae. Ijyke
jovaive re ma omo avi jyva ytar oguapyaty yvry, hae ijyva yta yvry
ma moko guary raangaa omopu imoamy. 20 Mboapy meme pyra

ikuai vae ry ma doze avi omo guary raangaa, pete-te pyra apy
reguar. Hae vae nunga ma ne peteve huvixa pe ma voi ojapoa vae
teri. 21 Karo huvixa Salomo oyuaty vae ma guive r ouro guigua meme,

hae gui oo Lbano kaaguy regua guigua py tembiporu ikuai vae voi
ouro guigua meme avi. Hae vae re ne ruxi ma voi no prata, mbaeta
Salomo o jave prata rive nombovarei. 22 Mbaeta huvixa oguereko reta

ye rupi Trsis guigua kano guaxu, Hiro mbae reve omboguataa vae.
Mboapy maeta py kuerei r Trsis gui kano guaxu ojevy okuapy vy
ogueru ouro, prata, marfim, karaja hae jayru guaxu.
23 Hae rami vy yvy jave re huvixa kuery ikuai vae gui huvixa Salomo

ipoakave, oarandua py hae mbaemo oguerekopaa py. 24 Hae ramo


oa py yvy jave gui ou r okuapy oarandua rupi ijayvu r oendu agu.


25 Maeta nhav pete-te ogueru r mbaemo ixupe ome vaer:

ouro hae prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju hae mburika kunha,
tembiu irr guive. 26 Hae ramo Salomo oguerekopave ovy karxa hae

kavaju ry guar. Mil e quatrocentos karxa oguereko, hae doze mil


kavaju ry guar. Hae vae ma joa py e-e r oguereko tet karxa
ikuaiaty rupi, Jerusalm tet py huvixa oa py guive. 27 Prata ma ita

rami rive huvixa omboetave Jerusalm py, hae gui yary voi oata agu
rami e ojapo sicmoroy tekoa ea rupi ikuai vae rami rive. 28 Kavaju

Salomo rymbar ma Egito hae Cilcia yvy gui ogueru. Cilcia guigua
ma huvixa rembiguai mbaemo vendea kuery ae ogueru hepy oa rami.
29 Hae r Egito gui pete-te karxa ogueru r seiscentos hati vae repy

prata guigua re, hae r kavaju ma cento e cinqenta repy re. Hae rami
ae avi mbaemo vendea kuery ovende ju r heravy heteu hae Sria pygua
huvixa kuery peguar.

Tuuete kuery mboae re rive Salomo ojeroviaague

11  Hae
gui Fara rajy anho e huvixa Salomo oayvu, heta
1

oguereko avi kunhague yvy mboae guigua: Moabe, Amom, Edom,


Sidom hae Hete guigua. 2 Hae vae regua kunhague re ma Senhor

aipoei ma voi vaekue Israel kuery pe: Pejoguereko eme hae kuery reve,
ne hae kuery ma voi tapenderereko eme, pendepya py penhembotavy
uka e agu tuuete kuery mboae re rive pevapa agu, hei rakae te
hae vae regua ae Salomo oayvu. 3 Hae rami vy setecentos kunhague

oguereko huvixa rajy meme, hae gui trezentos tayxy jevy kuery. Hae
vae kunhague ma ojapo amboae rami rei ipya agu rami. 4 Hae vy

tujaive ma jave tayxy kuery ombopya rerova ete tuuete mboae ramigua
1Reis11 606

kuery re ju ombojerovia agu. Hae ramo opya re anhet rupi ve oiko


Senhor nguuete pe, nguu Davi oikoague rami e. 5 Hae rami vy Sidom

pygua kuery xyete raangaa Astarote pe Salomo oiko, hae gui Amom
pygua kuery ruete Milcom ojeguarupy vae pe guive.
6 Hae rami vy Senhor renonde haeve vae Salomo ojapo vy

Senhor pe anho ve oiko, nguu Davi oikoague rami e. 7 Hae vae

jave ma Salomo ojapo pete oo Moabe kuery ruete Quemos ojeguarupy


peguar, yvyty Jerusalm katyi ae, hae Amom kuery ruete Moloque
ojeguarupy peguar guive. 8 Hae rami ae avi guayxy kuery pete-te

regua pe ojapo, hae kuery nguuete ramigua kuery pe heaku por vae
oapy hae mymba ojuka agu.

Salomo rovai Nhanderuete onhemoague


9Hae
nunga rupi Senhor opu Salomo rovai, Senhor Israel kuery
ruete pe oikoa gui ova ramo opya py, mokogue ixupe ojexa uka vaekue
ri. 10 Hae rami e agu ijayvu ae ma, tuuete ramigua kuery mboae pe

oiko e agu. Hae rami te ndoikoi ae Senhor ijayvuague rami.


11 Hae nunga rupi Senhor aipoei ju Salomo pe:

Nami ete reiko vy xerupive guar ajapo vaekue hae ajapo


uka vaekue gui rejepea ma ramo ndegui ju aipea r ndepoakaa,
nerembiguai pe ju amboaxa agu. 12 Hae rami te re teria ja ndaipeai

r, nderu Davi re ama vy. Hae rami rgue py nderay po gui r


aipea. 13 Hae rami avi ndaipeapai r guive ndepoakaa. Hae vy nderay

po py aeja r pete regua, xerembiguai Davi re hae Jerusalm tet re


xemaendua vy, aiporavo rire.

Salomo rovai guar Nhanderuete omopuague


14 Hae
gui Senhor omopu Salomo rovai guar. Hae vae ma Edom
pygua Hadade, Edom pygua huvixa ramymino ae. 15 Mbaeta Edom yvy

re Davi oiko jave ixondaro kuery ruvixa Joabe voi ou avi omanogue
onhono por agu. Hae vae jave py ojuka avakue Edom pygua hae javi.
16 (Mbaeta mboapy meme jaxy re Joabe oiko rakae hae py Israel pygua

xondaro kuery reve, Edom pygua avakue ojukapa peve.) 17 Hae vae jave

py Hadade kunumi teri reve onha ovy amongue avakue Edom pygua tuu
rembiguai kuery reve, Egito katy ojeoi agu. 18 Midi yvy gui ojeoi vy

Par katy oguata jogueravy. Hae py ojouve ju ngupive guar, hae vy


oguerovamba Egito pygua huvixa Fara-a py. Hae vae ma Hadade pe
ome pete oo ijyvyr guive, hae vy ijayvu oipytyv agu re. 19 Fara

omboaxy ete vy Hadade rayxyr ome avi ngovaja guayxy kypyy


vae. 20 Hae vae ma tayxy Tafnes kypyy. Hae vae ma oikuavi avai,

Genubate hery vae. Hae vae ma Fara ro py ae Tafnes omongakuaa


herekovy, Fara ray kuery rupi ae Genubate oiko.
607 1Reis11

21Hae
gui Egito yvy re Hadade oikoa py oendu Davi guamo
kueryague rami ndoikoveveii maa, hae ixondaro kuery ruvixa Joabe voi
omano ma avia. Hae ramo Hadade aipoei Fara pe:
Tajevy ju xerekoa katy.
22 Hae ramo Fara oporandu ixupe:

Mbae tu xereve reikoa py oata ndevy, ndeyvy re rejevy agu?


Ombovai:
Any, mbaeve rei ndoatai, te taa ju hei.
23 Nhanderuete omoingo avi amboae Salomo rovai guar. Hae

vae ma Eliada ray Rezom, opat Zob pygua huvixa Hadadezer gui
ojava vaekue. 24 Hae vae ma guembiguai kuery avakue omboaty vy

onhemoingo hae kuery ruvixa. Hae gui Davi pegua xondaro kuery
jojukapa rire hae kuery ma Damasco katy ojeoi. Hae py ma huvixaver
omo okuapy Rezom. 25 Hae vae ma Salomo oikovea pukukue re Israel

kuery rovaigua oiko. Hadade rami ae avi omoingo axy, Israel kuery re
ndaijaei vy Sria pygua kuery ruvixa onhemoingo rire.

Israel kuery ruvixa Jeroboo o ra re profeta Aas ijayvu ma voiague


26 Hae
gui Nebate ray Jeroboo ma Efraim regua oiko tekoa Zereda
pygua, Salomo rembiguai ae oiko. Ixy ma imeve vae, Zerua hery
vae. Hae vae ava ae opo oupi huvixa rovai. 27 Po rami ae huvixa rovai

oupi opo. Hae vae jave py Salomo ma Milo ojapoa rupi ombojoja yvy
nguu Davi rekoague rupi. 28 Hae gui Salomo oexa r Jeroboo ava ipya

guaxu hae oiko kuaa vae, kunumi ombaeapo kuaa vae ae. Hae ramo
omopena Jos ramymino kuery regua omombaeapo nheamby kuery
hae javi re.
29 Hae gui ma Jerusalm tet gui Jeroboo oguata vy tape rupi

nhovaex Sil pygua profeta Aas reve. Hae vae ma pete ao puku ipyaui
vae py onhemonde ovy, hae r hae kuery mokoi ikuai nhundy py.
30 Hae ramo Aas ao puku ipyaui vae ojee gui omboi vy omondoro. Doze

raykue ombojao. 31 Hae vy aipoei Jeroboo pe:


Ejopy ke dez raykue ndejeupe guar, mbaeta po rami ijayvu Senhor


Israel kuery ruete: Ma, Salomo po gui amondoropa r ipoakaa, hae
vy ndevy pe ju amboaxa r dez regua. 32 Hae rami avi pete regua aeja

teri r ipo py, xerembiguai Davi hae Jerusalm tet re ama vy, Israel
kuery hae javi regua gui aiporavo rire. 33 Mbaeta xegui Salomo ojepea

vy guenapy re o Sidom kuery xyete Astarote raangaa renonde, Moabe


pygua kuery ruete Quemos hae Amom pygua kuery ruete Milcom raangaa
renonde. Xeguigua tape rupi ve oiko, xerenonde haeve vae ndojapoxevei
vy. Xeayvuague rupi ve, aipotaa rami ve oiko, tuu Davi oikoague rami
e. 34 Hae rami te ixugui ipoakaa ndaipeapa etei r guive. Hae rami

rgue py oikovea pukukue reguar amo huvixar, xerembiguai Davi


1Reis11,12 608

aiporavo vaekue re ama vy, mbaeta Davi ma mbaemo ajapo uka vaekue
hae xeayvuague hae javi rupi oiko vaekue. 35 Hae r tay po gui ma aipea

r ipoakaa, dez regua vae, ndevy pe ju amboaxa r. 36 Tay po py pete


reguai r ame, xerenonde xerembiguai Davi rekovia pete hendy vae


o riae agu rakae r peve guar, Jerusalm tet xerery o atyr aiporavo
vaekue py ae.n 37 Hae gui ndee romo ramo ndepoaka r ndepya py

reipota vae re rei, Israel pygua huvixa re vy. 38 Hae gui xee ajapo uka vae

hae javi ri rejapo ramo, hae xeguigua tape rupi reiko vy xerenonde rupi
haevea ramigua ri rejapo, xeayvuague hae ajapo uka vaekue remomba
ri xerembiguai Davi ojapoague rami avi, hae ramo xee aiko r ndereve,
hae ndevy ajapo r pete oo o riae vaer, Davi pe ajapo vaekue ramigua,
mbaeta ndevy pe amboaxa r Israel kuery re repena agu. 39 Hae r Davi

ramymino kuery ma ambojexavai r, te rakae r peve guive hei.


40 Hae rami r Salomo ojukaxe te Jeroboo. Hae vae oiko katu vy

Egito yvy katy ojava, Egito pygua huvixa Sisaque reve jogueroayvu agu.
Hae py ae oiko Salomo omano peve.

2Crnicas9.2931
41Hae
gui ove rei tema Salomo rekokue regua. Hae rami avi
hiarandua hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia
Salomo rekokue oa re? 42 Quarenta maet re Salomo o huvixa

Jerusalm py, Israel kuery hae javi re openaa rupi. 43 Hae gui guamo

kueryague rami ndoikoveveii ma ramo onhono pora tet Davi rekoague


py ae. Hae gui tay Roboo ju o nguu rekovia.

2Crnicas10.115

12  Hae
gui Roboo oo Siqum katy, mbaeta hae py Israel kuery
1

onhemboatypa ma nguvixar omo agu. 2 Hae nunga Nebate


ray Jeroboo oendu. (Hae vae ma Egito yvy re teri oiko, huvixa
Salomo gui onhaague py. 3 Hae gui ju oenoa ramo) hae voi ou Israel

kuery hae javi ikuaia py, Roboo reve hae kuery jogueroayvu agu. Hae
rami vy aipoei okuapy Roboo pe:
4 Nderu ma orerereko axy ete vaekue. Hae gui a gui ma ndee

orerereko pori ju ke nderu orembojexavai hae orerereko axyague gui.


Hae ramo ma ndevy ae r orekuai hei okuapy.
5 Hae ramo Roboo ombovai:

Tapeopa ju. Hae gui mboapy araa py ma peju ju xea py hei. Hae
ramo heta vae kuery ojeoipa.

n
11.36 Hendy vae heia ma huvixa rakaeve r oiko agu re ijayvu vy, hae Jesus Cristo
rekor re guive (1Reis15.4; 2Reis8.19; 2Crnicas21.7; Salmo 132.17; Lucas2.3032;
Joo8.12).
609 1Reis12

6 Hae gui ma huvixa Roboo onhemongeta uka nguu Salomo oikove


teri jave tujakueve henonde ikuai vaekue pe. Hae vy oporandu hae
kuery pe:
Mbaexa tu pe kuery xemongeta ta heta vae kuery ambovai agu?
7 Hae ramo hae kuery ombovai:

A gui kovae kuery ruvixa reiko vy xapya rei reipytyvxe hae


repena kuaaxe ri vy ndeayvu pori, hae ramo hae kuery rakae r peve
r ikuai nerembiguai hei okuapy.
8 Hae rami te tujakueve omongeta r Roboo noendu potai. Hae vy

guembiguai kunumigue ojavegua kuery pe ju onhemongeta uka. 9 Hae vy

hae kuery pe aipoei:


Pe kuery, mbaexa tu xemongeta ta kovae kuery ambovai agu?
Mbaeta xevy ojerure vy Orerereko pori ju nderu orerereko axyague
gui, hei okuapy ramo.
10 Hae ramo kunumigue ijavegua kuery ombovai okuapy:

Po rami r ndeayvu heta vae kuery Nderu orerereko axy,


vaeri ndee orerereko pori ju, hei vaekue pe. Po rami r ndeayvu:
Xeku kyri vae te xeru kuaa gui tuvixave. 11 Xeru penderereko

axy ae ma, hae r xee ma roguereko axyve ete r. Xeru ma vaka pi


py penembojexavai penenup vy, hae r xee ma japeuxa popia py r
rombojexavai, re r hei okuapy.
12 Hae vae rire mboapy araa py Jeroboo hae heta vae kuery reve

joguerupa ju Roboo-a py, huvixa Mboapy araa py pejevy ju xea


py, heiague rami vy. 13 Hae ramo huvixa Roboo ombovai vy ayvu

poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire. 14 Kunumigue


omongetaague rami rive ijayvu vy aipoei:


Xeru penderereko axy, hae r xee ma roguereko axyve r. Xeru
ma vaka pi py penembojexavai, hae r xee ma japeuxa popia py r
rombojexavai hei. 15 Hae rami vy huvixa Roboo noendu potai heta vae

kuery ayvu re, mbaeta hae rami agu ma Senhor gui ae oiko, Nebate ray
Jeroboo pe Sil pygua Aas ijayvuague Senhor omoingo agu.

2Crnicas10.1619
16 Haegui Israel kuery hae javi oexa r ijayvua re huvixa Roboo
ndojapyxaka potai ramo ivai vaipa okuapy. Hae vy aipoei:
Mbae tu havy jareko Davi ramymino kuery reve? Jess ray reve
guar novei ri nhandevy! Israel kuery, jajeoipa nhandero katy! Havy
Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! hei okuapy. Hae rami
vy Israel kuery pete-te ojeoipa ju ngoo katy. 17 Hae r Jud regua tet

rupi Israel kuery hekoa vae re ma Roboo ae opena oikovy.


18 Hae gui heta vae kuerya py huvixa Roboo omondouka

omombaeapo nheamby kuery re opena vaety Adoro. Hae rami te


1Reis12 610

Israel kuery ojapipa ita py, hae ramo omano. Hae r huvixa Roboo ma
okarxa ogueraa nho vy onha ovy Jerusalm katy.
19 Hae rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery

rovaigua, a peve guar. 20 Hae rami vy Israel kuery hae javi ma


Jeroboo ojevy ju maa oendu vy oeno uka onhemboaty okuapya py, hae
vy omo okuapy nguvixar. Mavaeve ndaikuai Davi ramymino kuery
rupive, Jud regua anho e vy.o

2Crnicas11.14
21Hae gui Jerusalm py Roboo ova ma vy omboatypa Jud hae
Benjamim kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe opu kuaa vae
meme, Israel kuery rovai opu agu, hae kuery re Salomo ray Roboo
ju ipoaka agu rami ojapo agu. 22 Hae rami te Nhanderuete oayvu

ombou pete ava guemimboe Semaas hery vae pe. Hae vae pe aipoei:
23 Ndeayvu Salomo ray Roboo Jud pygua huvixa vae pe, hae

gui Jud hae Benjamim kuery pe, heta vae kuery rembyrekue pe guive.
Hae vy aipore: 24 Po rami Senhor ijayvu: Tapeo eme, pepu eme

penderyvy Israel kuery rovai. Pete-te pejevy ju pendero katy, mbaeta


xee ae hae nunga amoingo vaekue, hei, re r. Hae rami Senhor
ijayvua omombeu r hae kuery oendu vy ojevypa, ijayvuague rami vy.

Jeroboo mbaemo raangaa rive ombojeroviaague


25 Haegui Jeroboo omoatyr Siqum tet Efraim regua yvy re.
Hae vy onhemboekoa hae py. Omoatyr avi Penuel. 26 Hae vy Jeroboo

ojeupe ae aipoei:
A ma nhi xepoakaa rgue py Davi ramymino kuery nho r
ipoaka. 27 Mbaeta kovae kuery ma Jerusalm tet katy oo jepi r

Senhor pe mbaemo ome agu. Hae rami vy opya re oendu r okuapy


Jud pygua huvixa Roboo re ju oopa agu. Hae vy xejuka r okuapy,
Jud pygua huvixa pe ojevypa vy hei.
28 Hae gui huvixa onhemongeta uka vy moko vaka ray raangaa ojapo

ouro gui. Hae vy aipoei heta vae kuery pe:


Pe Israel kuery, a gui ma Jerusalm katy peove e te haeve. Apy
ae pexa Penderuete ramigua Egito yvy gui pendererupaare hei. 29 Hae

vae taangaa ma pete omo Betel py, hae r amboae ma D py. 30 Hae

ramia kuxa heta vae kuery ojejavy okuapy, D py voi ojeoi tema vy,
vaka ray raangaa rive pete-te omboete agu.
31 Yvy ikuaia rupi Jeroboo ojapo avi ombojerovia atyr. Hae vy

heta vae kuery regua rive omo sacerdote kueryr, Levi ramymino kuery

o
12.20 Apy Israel kuery heia ma dez-ve regua kuery Jud regua e ikuai vae re ijayvu
vy. Hae r amboae py ma jaikuaa r judeu kuery hae javi re ijayvua.
611 1Reis12,13

regua e te. 32 Hae gui irundy meme jaxya re quinze araa py ojapo pete

ngaru, Jud re ngaru oiko vae ramigua. Hae rami vy mbaemo oapy
okuapy altar ry. Haekue ramigua Betel tet py avi ojapo vy mbaemo
ome okuapy vaka ray raangaa ojapo vaekue pe. Betel py voi omo
sacerdote kueryr, yvy re ombojerovia atyr omopu mbyre peguar.
33 Hae gui oito jaxya re quinze araa py, hae ae oipotaa rami rive

oaangaague py ae, oo oiny Betel py altar ojapo uka vaekuea py. Hae py
voi ojapo ngaru Israel kuery pegua. Heaku por vae oapy avi hae py.

Altar o vae re profeta ijayvuague

13  Haegui ma pete ava Nhanderuete remimboe Senhor


1

ijayvuague rami vy Jud gui ou vy Betel py ova. Hae jave py


altar yvry Jeroboo hia heaku por vae oapya py. 2 Hae ramo profeta

ojapukai reve ijayvu altar re. Senhor aipoei ukaague rami vy aipoei:
Altar, altar! Nhanderuete ijayvu po rami: Ma, oiko r pete Davi
ro pygua ramymino, Josias hery vae. Hae vae ma ndery oapy r
sacerdote kuery yvy regua, ndery hae vae kuery heaku por vae
oapy vaekue ae. Hae rami py ndery oapya r nhande vae kgue, hei.
3 Hae vae rave ma omombeu avi mbaemo kuaa ukaar. Hae vy

aipoei:
Po rami Senhor omombeu uka mbaemo kuaa ukaar. Ma, altar
ovopa rive r, hae vy hiry tanhimbu o vaekue voi onhemba r
hei.
4 Hae rami Nhanderuete remimboe Betel pygua altar re ijayvu r

huvixa Jeroboo oendu vy altar ry gui opo oipea vy okuave vy


Pejopy, hei ramove ipo ipiru vyvoi, Nhanderuete remimboe rovai
okuave ramo. Hae ramo nomomy kuaavei. 5 Hae ramo altar ovo xapya

r hiry tanhimbu o vaekue onhemba, Senhor ijayvuague rami


mbaemo kuaa ukaar hemimboe omombeu vaekue rami vy.
6 Hae rami r huvixa aipoei Nhanderuete remimboe pe:

Ejapukai tei ae ri Senhor nderuete pe, hae vy ejerure xere, xepo


ratmbaa gui haeve ju agu hei.
Hae ramo Nhanderuete remimboe ojerure Senhor pe. Hae ramove
huvixa po haeve ju, haekue rami ae.
7 Hae gui ma huvixa aipoeive ju Nhanderuete remimboe pe:

Eju xerupive xero py, hae heu mbaemo nembaraete agu. Hae r
xee ma ame r mbaemo ndevy.
8 Hae rami te Nhanderuete remimboe vae ombovai huvixa pe:

Ndero py rereko vae regua ma mbyte rupi peve xevy reme te


xee ndaai r nderupive, ndaui r mbojape, ndayui r guive yy kovae
tekoa py. 9 Mbaeta po rami ae xevy Senhor ijayvu vy aipoei vaekue:

Ndereui r mbojape, ne ndereyui r yy, hae ne nderejevyi r guive


1Reis13 612

tape rejuague rupi, hei vaekue. 10 Hae rami vy ojepea vy amboae tape

rupi oo, Betel katy ouague rupi e.

Profeta nonhe rendui r ombopagaague


11Hae gui Betel py oiko avi pete profeta tujai vae. Hae vae oa py
tay kuery ou vy omombeu Nhanderuete remimboe hae vae ra Betel
py ojapo vaekue hae javi. Nguu pe omombeu avi huvixa pe ijayvuague.
12 Hae ramo tuu oporandu hae kuery pe:

Mavae tape rupi havy oo? hei ramo tay kuery oexa uka tape
Nhanderuete remimboe Jud guigua ooague.
13 Hae gui ma guay kuery pe aipoeive ju:

Pembokupe rygua havy xerymba mburika xevy pe hei. Ixupe


ombokupe ryguapa ramo o hiry, 14 hae oo Nhanderuete remimboe

rakykue. Hae vy oupity yvyra carvalho guy py oguapy oiny r. Hae rami
vy aipoei ixupe:
Ndee ae pa Nhanderuete remimboe Jud gui reju vaekue?
Ombovai:
Xee ae ri hei.
15 Hae ramo aipoei:

Eju havy xerupive xero py, jau mbojape.


16 Hae r ombovai:

Ndaevei ndereve ajevy agu, ne navai r ndero py, ndaui r


mbojape, ne yy ma voi ndayui r kovae tekoa py. 17 Mbaeta Senhor

ayvu rupi aipoea xevy: Hae py ma ndereui r mbojape ne ndereyui


r yy, tape rejuague rupi guive ndereo jevyi r, ea rire hei.
18 Hae rami r aipoeive ju ixupe:

Xee voi profeta aiko ndee rami ae. Hae Senhor ayvu rupi pete
anjo aipoei xevy: Ejapo ke nderupive ndero py ojevy agu rami,
mbojape hou hae yy oyu agu, hei vaekue hei ijapua rupi. 19 Hae

ramo ma ojevy vy hoo py ova vy mbojape hou, yy oyu guive.


20 Mesa py hae kuery ikuai jave joguerojevyare pe Senhor ombou

oayvu. 21 Hae ramo Nhanderuete remimboe Jud guigua pe ojapukai vy


aipoei:
Po rami ijayvu Senhor: Nerenhe rendui rae Senhor, nderejapoi
Senhor nderuete ojapo uka vaekue. 22 Hae rami rgue py rejevy vy reu

mbojape hae reyu guive yy ndevy, Ndereui r mbojape, ne yy ma voi


ndereyui r, heiague py ae. Hae rami rire nderetekue nonhono porai
r nderu kuery onhono porague py, hei.
23 Hae gui profeta joguerojevyare vae opa ma mbojape hou hae yy

oyupa ma vy joupe ombokupe rygua ju mburika. 24 Hae gui ma amboae


ma oo ramo tape rupi ooa py pete guary ovaex vy ojuka. Hetekue ma


tape rupi oity inony rive, mburika hae guary ma hia hetekue yvry.
613 1Reis13,14

25 Haerupi oguata vae kuery oaxa vy oexa okuapy hetekue tape rupi itui
r, hae guary voi hetekue yvyiry hia r. Hae vy ojeoi vy profeta tujai
vae rekoa py omombeu.
26 Hae gui profeta joguerojevyare hae nunga oendu vy aipoei:

Nhanderuete remimboe vaekue ae ri, Senhor nonhe rendui


vaekue. Hae nunga rupi ae Senhor omboaxa guary pe. Hae r
omboaypa vy ojuka, Senhor ixupe aipoei ukaague rami vy.
27 Hae gui aipoei guay kuery pe:

Pembokupe rygua havy xerymba mburika hei ramo ombokupe


ryguapa. 28 Hae ramo oo vy ojou tetekue tape rupi oity pyre, hae

tetekue yvry mburikai hae guary hia vaeri ndoui, ne mburika


ma voi nomboaypai rae. 29 Hae gui Nhanderuete remimboe retekue

profeta oupi vy mburikai ry omo vy ogueraa ju. Hae rami vy guekoa


py ju profeta tujai ojaeo reve oguerova onhono por agu. 30 Ngupar

oguereko katu ma voi vaekue py ae onhono por. Hae vy hae kuery


ojaeopa okuapy vy
Aikore xeryvy! hei okuapy.
31 Onhono por ma rire aipoei guay kuery pe:

Xee amano ma ramo ke xenhono por avi Nhanderuete remimboe


nhanhono porague py ae. Pemo ke xekgue ikgue yvry. 32 Mbaeta

ojeupity re Betel py altar o vae rovai Senhor omombeu ukaague,


Samaria yvy re ombojeroviaaty ikuai vae rovai guive hei.

Jeroboo ojejavyve tema ovyague


33 Hae
nunga oiko rire te Jeroboo ndojepeai ae tema gueko vaia gui.
Hae rami rgue py heta vae kuery regua rive omove sacerdote kuery
yvy rupi ombojeroviaaty ikuai vae peguar. Hae vae oipota vae rei
tema omo sacerdote kuery yvy rupi ombojeroviaaty ikuai vae peguar.
34 Hae rami tema oiko Jeroboo ro pygua kuery ojejavypa rei agu rami,

ko yvy gui hae kuery omombaa agu okanhymba peve.

Jeroboo rovai profeta Aas ijayvuague

14  Hae
vae jave py Jeroboo ray Abias imbaeaxy. 2 Hae ramo
1

guayxy pe aipoei:
Tereo ai ma voi, ejexa uka amboae rami, Jeroboo rayxy teve
ea e agu. Hae vy tereo Sil py. Hae py ma oiko profeta Aas, kovae
kuery ruvixar xee a agu re ijayvua ma voi vaekue. 3 Eraa avi dez

mbojape, xipai hae pete ryru ei. Eva oa py hexeve ndeayvu agu. Hae
ramo hae ma omombeu r xeray re oiko ra hei.
4 Hae ramo Jeroboo rayxy oiko hae rami ae. Hae vy opu ovy Sil

katy, hae Aas ro py ova. Hae r Aas ma tujai ete vy ndoexavei ma.
5 Hae gui Senhor aipoei Aas pe.

1Reis14 614

Ma, ou ma oiny Jeroboo rayxy opia imbaeaxya re oporandu


agu. Po rami-rami r ijayvu oike ma ouvy vy, Jeroboo rayxy ae rima
rae re e agu hei.
6 Hae gui Aas ma kunha vae ok rupi oike nhendu r oendu vyve

aipoei:
Eike ke, Jeroboo rayxy. Mbae re tu amboae rami rejexa ukaxe?
Mbaeta ndevy pe haxy vae amombeu agu rami aiko. 7 Tereo ju, aipore

Jeroboo pe: Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete vae: Xee ma
heta vae kuery mbyte gui roiporavo vy romo huvixa Israel kuery re
repena vaer. 8 Davi ro pygua kuery poakaa aipea vy ndevy ju amboaxa,

vaeri ndee ma xerembiguai Davi oikoague rami e reiko. Mbaeta hae


vae ma ajapo uka vaekue ojapoa rupi xerupive oiko vaekue opya hae
javi py, xerenonde rupi haevea ramigua anho ojapo. 9 Hae r ndee ma

mbaemo vai anho rejapo, huvixa re e mbove ikuai vaekue hae javi
gui ndereko vaive ete vy. Hae vy amboae tuuete kuery raangaar rejapo
avi mbaemo ryku gui rive, xembopoxy agu rami. Hae rami vy ndekupe
rive rerova xea katy. 10 Hae nunga rupi Jeroboo ro pygua kuery ry xee

ambou r mbaemo vai anho. Hae vy Jeroboo ramymino kuery amomba


r ava ma guive r, escravo e vy ikuai rivei vae te. Hae vy Jeroboo
ro pygua kuery amombopa r mymba repoxi mombyry omombopaa
rami, hae kuery hae javi opa peve. 11 Hae ramo Jeroboo guigua tet

py omano vaekue jagua houpa kuerei r, hae r mbaety rupi omano


vaekue ma guyra yvate rupigua r hou, hei Senhor.
12 Hae rami r ejere ju, tereo ndero katy. Hae gui nderekoa re

ndepy remova ramove ndepiai omano r. 13 Hae ramo Israel kuery hae

javi ojaeopa reve r onhono por. Hae rami avi Jeroboo ray kuery
vae regua ma hae vae anhoi r onhono pora, mbaeta Jeroboo ro
pygua kuery regua hae vae re anho o Senhor ojou por vae. 14 Hae

gui Senhor amboae ju r omo huvixa ojeupegua Israel kuery re opena


vaer. Hae vae ma o vy omomba r Jeroboo ro pygua kuery. Xee
aipoaeague oikopa vyvoi r. 15 Hae gui Israel kuery voi Senhor oity

ukapa r mbaemoygue-ygue yy rupi ivevui vy omy rei vae rami ikuai


peve. Kovae yvy por tuu kuery pe ome vaekue gui oipeapa r Israel
kuery, Eufrates yak rovai rupi ju omoamba r, Senhor ombopoxya
rupi taangaar yvyra omopu rire. 16 Hae rami py Jeroboo ojejavyague

re oeja r Israel kuery, joguerojejavypa rire hei.


17 Hae gui ma Jeroboo rayxy opu vy oo ju. Tirza tekoa py ova.

Ngoo py ova ramove avai vae omano ma. 18 Hae ramo Israel kuery hae

javi onhono por vy ojaeopa okuapy, Senhor oayvu guembiguai profeta


Aas rupi ombou vaekue rami vy.
19 Hae gui ove rei tema Jeroboo rekokue regua. Hae rami avi joe

opuague, joe openaague hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r


615 1Reis14,15

teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re? 20 Vinte e dois

maet re ma Jeroboo o huvixa. Hae gui ndoikoveveii ma guamo


kueryague rami. Hae ramo tay Nadabe ju o nguu rekovia.

2Crnicas12.116
21Hae
gui Salomo ray Roboo ma Jud re o huvixa. Ixy ma Amom
guigua, Naam hery vae. Quarenta e um maet ma oguerekoa py
Roboo omboypy huvixa o agu, hae gui dezessete maet re peve opena
Jerusalm py. Hae vae tet ma Israel re ikuai vae gui Senhor oiporavo
vaekue hery o agu. 22 Hae gui ma Jud pygua kuery haeve ete vae

ojapo okuapy Senhor renonde. Ojejavya rupi anho ikuai vy guamo


kuery gui voi ndaeveive vae ojapo okuapy Senhor ndaevei etea oendu
agu rami. 23 Mbaeta Jud pygua kuery voi yvy re omopu mbaemo

raangaa, ita hae yvyra taangaar yvy ikuai vae ry, hae yvyra ikuai
vae guy rupi. 24 Ijyvy re ikuai avi avakue taangaa pegua itavy rei vae.

Hae rami vy ojapo okuapy haeve vae yvy regua Israel kuery renonde
gui Senhor oipea vaekue ikuaiague rami rive.
25 Hae gui pete nhiru maeta re ma Roboo huvixa o jave py Egito

pygua huvixa Sisaque ou Jerusalm re opu agu. 26 Hae vy ogueraapa


Senhor pegua opy hae huvixa ropy iporgueve o vaekue. Ogueraa avi
huy jokoar ouro guigua Salomo ojapo vaekue. 27 Hae gui hae vaekue

rekovia ma huvixa Roboo ojapove ju huy jokoa, te overa vae guigua


rive. Hae vae ma omboaxa huvixa rok rara kuery rerekoa po py.
28 Hae gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhav hara kuery ogueraa

r huy jokoa. Hae rire ogueru kuerei r opy jao hara kuery ikuaiaty
py.
29 Hae gui ove rei tema Roboo rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 30 Jeroboo kuery reve Roboo kuery jogueroa okuapy

oikovea pukukue re. 31 Hae gui ma Roboo ndoikoveveii ma guamo


kueryague rami. Hae gui hae kuery reve onhono pora tet Davi
rekoague py. Ixy rery ma Naam, Amom guigua. Hae gui tay Abias ju o
nguu rekovia.

2Crnicas13.122

15  Hae
gui Nebate ray Jeroboo dezoito maet re ma huvixa
1

o jave py Abias o Jud pygua huvixar. 2 Hae vy mboapy


maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Absalo rajy Maaca. 3 Hae vae

ma nguu ojejavypaague hae javi rupi ae ju oiko. Hae vy ipya re no


Senhor nguuete pe ete oiko agu, nguu Davi oikoague rami e. 4 Hae

rami te Senhor tuuete Davi re oma vy hekovia omo pete hendy vae
Jerusalm py, hae vae oiko rire tay ju omoingo vy. Hae rami vy omo
1Reis15 616

atve Jerusalm.p 5 Mbaeta Davi ma Senhor renonde haevea rami anho


ojapo vaekue, oikovea pukukue re ndojepeai guive peteve ojapo uka


vaekue gui ma voi, Urias heteu vae re ojapo vaekue py e vy. 6 Roboo

hae Jeroboo ikuaia pukukue re oiko riae joe opu vae.


7 Hae gui ove rei tema Abias rekokue regua. Hae rami avi hiarandua

hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua
huvixa kuery rekokue oa re? Oiko avi rakae Abias hae Jeroboo kuery
reve joe opua. 8 Hae gui ma Abias ndoikoveveii ma guamo kueryague

rami. Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py. Hae gui tay Asa ju
o nguu rekovia.

2Crnicas14.18; 15.1616.14
9Hae
gui Israel pygua huvixa Jeroboo vinte maeta re ma o jave
py Asa o Jud pygua huvixar. 10 Hae vae ma quarenta e um maet re

opena Jerusalm py. Ijaryi ma Absalo rajy Maaca hery vae. 11 Hae gui

Asa ma Senhor renonde rupi haevea rami oiko, guamo Davi rami ae.
12 Mbaeta oyvy gui oipeapa avakue taangaa pegua itavy rei vaekue,

oitypa avi taangaa nguu kuery ojapo vaekue. 13 Ojaryi Maaca eteve voi

oipea huvixa xy poakaa gui, mbaeta hae vae ma yvyra gui taangaa
ojeguaru pyr ojapo uka rire. Hae r Asa ma taangaa ombovaipa vy
oapypa Cedrom yvyugua py. 14 Hae rami te yvy rupi ombojerovia

atyr ojapo pyre ma nombovaipai vaeri Asa oikovea pukukue re Senhor


pe ae oiko opya py. 15 Hae vy Senhor pegua opy ogueru ju Senhor

pe mbaemo nguu omboaxa uka vaekue, hae ae omboaxa uka vaekue


guive: prata, ouro hae tembiporu.
16 Israel pygua huvixa Baasa reve Asa opu riae, oikovea pukukue re.

17 Mbaeta Israel pygua huvixa Baasa ma Jud kuery rovai ou vy ojokopa


Ram tet, Jud pygua huvixa Asa openaa gui mavaeve oo e agu, ne
ovaa e agu hae py. 18 Hae ramo Asa oipeapa ouro hae prata Senhor

pegua opy o teri vae, hae huvixa ropy omo por mbyre voi. Hae vy
guembiguai kuery po py huvixa Asa omboaxapa vy omondoukapa Sria
pygua huvixa Ben-Hadade pe, Damasco tet py oa py. Hae vae ma
Heziom ramymino Tabrimom ray. Hae vy ixupe aipoei uka:
19 Jajapo ke jomeme nhandekuai pori agu, nderu xeru reve ikuaiague

rami. Neexa, aru ruka ndevy ame rive vae, prata hae ouro. Hae r tereo,
Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guar rejapo vaekue,
xeret ojokoa gui ojepea agu hei uka. 20 Hae ramo Asa ijayvua Ben-

Hadade oendu vy xondaro ruvixa kuery omondouka Israel kuery ret re opu
agu. Hae rami vy oitypa Ijom, D, Abel-Bete-Maaca hae Quinerete tekoa

p
15.4 Hendy vae heia ma hekovia huvixa mboae rakaeve r oiko vaer re ijayvu vy
(1Reis11.36).
617 1Reis15,16

hae javi rupi, Naftali yvy rupi voi. 21 Hae nunga Baasa oendu vy opytuu

Ram tet ojokoa gui, hae vy Tirza tekoa py ju opyta. 22 Hae ramo huvixa

Asa ma Judia hae javi rupi omombeu uka oupaa vy Ram gui oguerupaa ju
agu ita hae yvyra huvixa Baasa ojokoa py oiporu vaekue. Hae vaekue py
ma huvixa Asa ju ojapo Geba tet Benjamim regua hae Mispa.
23 Hae gui ove rei tema Asa rekokue regua. Hae rami avi ipoakaague,

tet ojapoague, hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve


kuaxia Jud pygua huvixa kuery rekokue oa re? Hae gui tujai ma jave
imbaeaxy opy rupi. 24 Hae gui Asa ndoikoveveii ma guamo kueryague

rami. Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py, tuu kuery ituia py
ae. Hae gui tay Josaf ju o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Nadabe haevea rami joguerekoague


25 Hae gui Jud pygua huvixa Asa moko maeta re ma o jave py
Jeroboo ray Nadabe o Israel pygua huvixar. Hae vy moko maet re
oiko Israel kuery re openaa rupi. 26 Hae vae ma Senhor renonde rupi

haeve vae ojapo oikovy nguu oikoague rami, hae nguu Israel kuery
oguerojejavypaague rupi ae.
27 Hae ramo hexe Issacar regua Aas ray Baasa opu vy oity filisteu

kuery rekoa Gibetom py, Gibetom tekoa Nadabe hae Israel kuery hae
javi ojokopa jave. 28 Hae vy Baasa ma Jud pygua huvixa Asa o jave

mboapy maeta py Nadabe ojuka vy hae ju huvixar o hekovia. 29 Hae

gui o ypyia pyve ojukapa Jeroboo ramymino kuery hae javi. Ne


peteve ma voi ndoejai oikove reve, omomba ete, Senhor guembiguai
Sil pygua Aas rupi oayvu ombou vaekue rami vy, 30 Jeroboo

ojejavypaague re ae, hae Israel kuery oguerojejavypa ague re, mbaemo


vai py Senhor Israel kuery ruete ombopoxya py.
31 Hae gui ove rei tema Nadabe rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 32 Asa hae Israel pygua huvixa Baasa ikuaia pukukue re

oiko rakae jomeme opu vae.

Israel pygua huvixa Baasa o jave guare


33 Hae
gui Jud pygua huvixa Asa mboapy maeta re ma o jave Aas
ray Baasa o huvixar. Hae vae ma Israel kuery hae javi re opena
oikovy Tirza py. Vinte e quatro maet re opena. 34 Senhor renonde

ojapo haeve vae. Hae vy Jeroboo ojejavyague rupi ae oiko, hae Israel
kuery oguerojejavypa ague rupi.

Baasa rovai guar Je ijayvu ma voiague

16  Hae
gui Senhor oayvu ombou Hanani ray Je pe. Baasa rovai
1

ijayvu vy aipoei:
1Reis16 618

2 Xee ma yvy kui gui romopu vy romo vaekue xevygua Israel


kuery ruvixar, vaeri Jeroboo rekokue rupi reiko vy xevygua Israel
kuery rerojejavypa, xembopoxy agu rami. 3 Neexa Baasa, xee romomba

ma r neramymino kuery reve. Hae vy ndero pygua kuery re ajapo r


Nebate ray Jeroboo ro pygua kuery re ajapoague rami. 4 Hae rami r

Baasa guigua kuery tet rupi omano vaekue jagua kuery houpa r, hae
r mbaety rupi omano vaekue ma guyra yvate rupigua r hou hei.
5 Hae gui ove rei tema Baasa rekokue regua. Hae rami avi opoakaa

rupi mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 6 Hae gui Baasa ndoikoveveii ma guamo

kueryague rami. Hae ramo onhono pora Tirza py ae. Hae gui tay El
ju o nguu rekovia. 7 Hae rami agu ae Senhor oayvu ombou Hanani

ray profeta Je pe Baasa hae hamymino kuery rovai, mbaeta Senhor


renonde opa mbae py ojapo vai vy ombopoxy, Jeroboo ro pygua kuery
ikuaiague rami oikoa py, hae Jeroboo ro pygua kuery ojukapaa py.

Israel pygua huvixa El re Zinri opuague


8 Haegui Jud pygua huvixa Asa vinte e seis maeta re ma o jave py
Baasa ray El o Israel kuery ruvixar, tet Tirza py ae. Moko maet
re opena. 9 Hae vae re opu hembiguai Zinri joe opua pygua karxa

ikuai vae re mbyte rupi peve opena vae. El ma Tirza py o guembiguai


Arsa ro py, oyu hae okau vaipaa rupi. 10 Hae gui Zinri oike vy ogueroa

vy ojuka ete, Jud pygua huvixa Asa vinte e sete maeta re ma o jave.
Hae vy hae ae ju o hekovia. 11 Hae vae ma tenda openaaty ry o ypy

vyve ojukapa Baasa kuery. Ndoejai ne peteve avakue, hetar, ne ir


kuery ma voi. 12 Hae rami py Zinri ojukapa Baasa kuery, profeta Je rupi

Baasa rovai Senhor oayvu ombouague rami vy. 13 Baasa hae tay El

opa mbae py ojejavyague re ojuka, hae Israel kuery oguerojejavypa ague


re, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy agu rami, mbaemo raangaa
ojapoague re guive.
14 Hae gui ove rei tema El rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oa re?

Israel pygua huvixa Zinri o jave guare


15 Haegui Jud pygua huvixa Asa vinte e sete maeta re ma o jave
py Zinri sete ra etei o Tirza py. Hae jave py heta vae kuery ma filisteu
kuery rekoa Gibetom re opua rupi ikuai. 16 Hae gui hae py ikuai vae

oendu Zinri ma huvixa rovai opu vy ojuka ea r. Hae rami vy hae


vae rave Israel kuery ikuai vae hae javi nguvixar omo xondaro kuery
rerekoa Onri. 17 Hae ramo Gibetom gui Onri ogueraa Israel kuery hae

javi. Hae vy Tirza tekoa ojokopa okuapy.


619 1Reis16

18 Hae
gui Zinri ma tet re ipoakaa ta ma ramo oexa vy oo huvixa
ropy imbaraetevea py. Hae py oike ma vy oa ry omoendypa vy omano.
19 Ojejavyague re ae omano, Senhor renonde haeve vae ojapo rire,

Jeroboo oikoague rami ae Israel kuery oguerojejavypa ague re.


20 Hae gui ove rei tema Zinri rekokue regua. Hae rami avi huvixa

rovai opuague hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia
Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re?

Israel pygua huvixa Onri o jave guare


21Hae
gui Israel kuery ojao moko henda katy. Pete jaokue ma Ginate
ray Tibni rupive ojeoi nguvixar omo agu, hae r amboae jaokue
ma Onri rupive ojeoi. 22 Hae gui Onri rupive ojeoi vaekue ma ipoaka

okuapy Ginate ray Tibni rupive oo vaekue re. Hae gui Tibni omano
ramo Onri ae ju opena. 23 Hae rami py Jud pygua huvixa Asa trinta e

um maeta re ma o jave py Onri o Israel kuery ruvixar. Hae javi vy


doze maet re opena. Hae r Tirza py ma seis maet re opena. 24 Hae

gui Semer gui ojogua Samaria yvyty sessenta e seis quilos prata re, hae
vy omombaraete. Yvyty ry tet ojapo vaekue ma omboery Samaria,
Semer yvy jakue rery rupi.
25 Onri ma Senhor renonde ojapo oikovy haeve vae. Hae oiko e

mbove ikuai vaekue gui ojapo vaive. 26 Nebate ray Jeroboo oikoague

hae javi rupi oiko, Israel kuery oguerojejavypa ague rupi. Hae vy
Senhor Israel kuery ruete ipoxy agu rami ojapo taangaar ojapoa py.
27 Hae gui ove rei tema Onri rekokue regua. Hae rami avi opoakaa

oexa ukaa rupi mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel
pygua huvixa kuery rekokue oa re? 28 Hae gui Onri ndoikoveveii ma

guamo kueryague rami. Hae ramo onhono pora Samaria py. Hae gui
tay Acabe ju o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Acabe o, hae Jezabel re omendaague


29Hae
gui Jud pygua huvixa Asa trinta e oito maeta re ma o jave
py Onri ray Acabe o Israel kuery ruvixar. Hae vy vinte e dois maet
re opena oikovy Israel kuery re, Samaria py ae. 30 Onri ray Acabe ma

Senhor renonde ojapo oikovy haeve vae, hae oiko e mbove ikuai
vae gui heko vaive vae. 31 Nebate ray Jeroboo ojejavyague rupi anho

e oiko, guayxyr ogueraa avi Sidom pygua huvixa Etbaal rajy Jezabel.
Hae vy ova vy Baal pegua ete oiko, ombojerovia ete. 32 Hae vy pete

altar Baal peguar ojapo Samaria py, Baal peguar oo ojapo vaekue
py ae. 33 Acabe omopu avi imoamy yvyra mbaemo raangaar. Hae

vy hae oiko e mbove Israel pygua huvixa kuery ikuai vaekue gui
haeveve vae ojapo, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy agu rami
rive. 34 Hae vae o jave Betel pygua Hiel ojapo ju Jeric. Ikora ytar omo

1Reis16,17 620

jave omano tay jypykue Abiro. Hae gui ikora rok omo jave ma Segube
ju omano ijapyre vaekue, Num ray Josu rupi Senhor ijayvuague rami
vy.q

Ndaoky pukuvei agu re Elias ijayvu rire xapir kuery omongaruague

17  Hae
gui Gileade gui ou Tisb pygua Elias. Hae vae ma aipoei
1

Acabe pe:
Anhet ete Senhor Israel kuery ruete henonde aikoa vae rekove
rupi aura vy aipoae: Ndoai r yxapy ne oky kovae maet guive, xee
aipoae jevy ea ja hei.
2 Hae gui Senhor oayvu tegue ju ombou Elias pe. Hae vy aipoei:

3 Ejepea ke apy gui, hae tereo kuaray oua katy. Enhemi Querite

yak yvry rupi, Jordo yak rovai. 4 Hae vae yak gui ae r reyu

reikovy. Hae py ambou avi r xapir kuery nemongaru vaer hei.


5 Hae ramo oo vy Senhor ijayvuague rami ojapo. Hae vy ojepea vy

oiko Jordo yak rovai Querite yak yvry. 6 Hae gui kombai nhav

ixupe xapir ogueru jepi r mbojape hae xoo. Kaarui jave ju r ogueru
mbojape hae xoo. Hae r yak gui ae oyu oikovy. 7 Hae gui kueve ma

rire yak gui oyuaty typa, yvy re ndaokyvei ramo.

Imeve vae Sarepta pygua ro py Elias oiko jave guare


8 Hae
gui ixupe Senhor oayvu ombou jevy vy aipoei:
9
A ma epu ke, tereo ju Sidom re tekoa Sarepta o vae katy. Eiko
are hae py, mbaeta hae py oiko pete kunha imeve vae, hae vae pe
xeayvu ma nemongaru agu re hei.
10 Hae ramo opu ovy Sarepta katy. Tet rok py ova ovya py oma

r hae py oiko pete kunha imeve vae xak omonoa rupi. Hae r
onhenduka vy aipoei kunha vae pe:
Ajerure ndevy, eru ke xevy pete ryru yy ayu agu.
11 Hae r kunha vae yy re oo ta ramo onhenduka jevy vy aipoei:

Eru avi ke mbojape raykuei pete jururi ri jepe.


12 Hae ramo kunha vae ombovai:

Anhet ete Senhor nderuete oikove vae rery rupi aura vy aipoae:
Mbaeve ndarekoi ojykue ma voi. O vae ma pete poi trigo oja py, hae
ruxi azeite hyru py. Ema, ko ma moko yvyra rakguei ajopy vaekue,
tembiui ajapo agu xevy hae xepia pe. Hae vae roupa ma rire romano
r hei.
13 Hae ramo Elias aipoei:

Ekyje eme. Tereo hae ejapo tema xeayvuague. Jypy ma xevy ranhe
ejapo pete mbojapei, hae vy eru apy oka katy. Hae gui mae ejapove

q
16.34 Josu6.26
621 1Reis17,18

ju ndejeupe hae ndepia pe avi. 14 Mbaeta po rami Senhor Israel kuery


ruete ijayvu: Trigo oja py o vae ndopavei r, hae azeite ndoatavei r


hyru py, yvy ry Senhor ombooky ea ja, hei.
15 Hae ramo kunha vae oo vy ojapo Elias ijayvuague. Hae rami rire

kunha vae hae hoo pygua kuery hae javi reve okaru okuapy, mbovy ra
re e. 16 Oja py trigo o vae ndopavei, azeite voi ndoatai hyru py, Elias pe

Senhor aipoei ukaague rami vy.


17 Hae vae rire ma kunha hoo vae pia imbaeaxy. Hae vy ndaeveive

ovy vy omano. 18 Hae ramo kunha vae aipoei Elias pe:


Nhanderuete remimboe, mbae tu xee ajapo rae? Tyr pa xea py


reju rakae xereko vaiague re xemomaendua agu, hae vaekue kuxa
rive avai omano agu?
19 Hae ramo Elias ombovai:

Emboaxa havy ndepia xevy hei. Hae vy ixy jyva ry gui ojopy
vy ogueraa opy jao yvateve hae aei okeaty py. Hae vy omonheno ngupa
rupi. 20 Hae gui ma ojapukai oiny Senhor pe. Hae vy aipoei:

Senhor Xeruete, kovae imeve vae xemovaare voi ri ty


rembojexavai rae, ipia rejuka vy hei. 21 Hae vy avai vae ry rupi

mboapykue onheno vy ojapukai ju Senhor pe. Hae vy aipoei:


Senhor Xeruete, ajerure ndevy, ejapo inhe ojevy vy hexe ju o
agu rami hei. 22 Hae ramo Elias ayvu Senhor oendu. Hae ramo

avai nhe ojevy vy hexe o ju. Hae r oikove ju.


23 Hae gui Elias avai vae oupi vy opy jao gui ogueroguejy ju. Hae vy

ixy pe ju ome vy aipoei:


Neexa, ndepia oikove ju ma hei.
24 Hae ramo kunha vae aipoei Elias pe:

Namia py a aikuaa ma ndee anhet ae Nhanderuete remimboe


reikoa, hae ndejuru rupi Senhor ijayvua anhet vae meme.

Acabe pe Elias ojexa uka jevyague

18  Are
ma rire mboapy maeta py ma Senhor oayvu ombou ju
1

Elias pe. Hae vy aipoei:


Tereo, ejexa uka ju huvixa Acabe pe, mbaeta ambooky ju r yvy
ry hei.
2 Hae ramo Elias oo huvixa Acabe pe ojexa uka agu. Hae vae jave

ma karuai ndaevei ete Samaria tet py. 3 Hae gui Acabe oeno mbaemo

re opena vaety Obadias. (Obadias ma Senhor renonde ojererokyjea


rupi ete oiko vae. 4 Hae rami vy Senhor pegua profeta kuery Jezabel

ojuka ta jave Obadias cem profeta ogueraa vy moko itakua py onhomi.


Cinqenta meme ombojao vy hae kuery pe mbojape hae yy py
omongaru jepi rakae.)
5 Hae gui Acabe aipoei Obadias pe:

1Reis18 622

Tereo xeyvy re yak ryapy hae yupa ikuai vae hae javi rupi. Xapya
rei jajou r nhu pyau xerymba kuery kavaju hae mburikai jaraa jepe
nho agu, omanomba e agu hei. 6 Hae gui mokove ma yvy rupi

joa katy e ojeoi oikuaa pota agu. Acabe oo pete tape rupi, hae r
Obadias ma amboae tape rupi oo avi hae aei.
7 Hae gui Obadias tape rupi ooa rupi Elias reve nhovaex xapya.

Obadias oexa kuaa vy guenapy re o ngova yvy re omova reve. Hae vy


aipoei:
Xeruvixa Elias, ndee ae pa?
8 Ombovai:

Xee ae ri. Hae gui tereo aipore nderuvixa pe: Pe py ma Elias o,


re hei.
9 Hae rami te hae aipoei:

Mbae nunga py tu ajapo vai, Acabe po py xee nerembiguai


xemboaxa agu, xejuka agu? 10 Anhet ete Senhor nderuete oikove

vae rupi aura vy aipoae: Mamo r yvy regua ikuaia hae huvixa kuery
ipoakaa rupi ma voi xeruvixa guembiguai kuery omondouka ndereka
vy. Hae gui hae pygua kuery Apy ma no, hei te hae kuery pe huvixa
oura uka guive nandejouiague rami. 11 Hae gui a ma ndee aipore

kuri: Tereo, aipore nderuvixa pe: Pe py ma Elias o, re uka xevy.


12 Te xapya rei ma ndea gui aa ramove Senhor guigua Nhe ndereraa

ju r, mar katy paa xee aikuaa e re. Hae gui reague py huvixa
Acabe aru vy ndorojoui ramo xejuka r. Hae rami avi xee nerembiguai
Senhor re ajerovia vae xekunumi guive. 13 Hae gui xeruvixa, ndevy pe

nomombeuai teve Senhor pegua profeta kuery ajapo porague Jezabel


ojuka ta jave? Mbaeta Senhor pegua profeta kuery vae regua anhomi
cem avakue, cinqenta meme anhomi pete-te henda itakua py, hae vy
mbojape hae yy py amongaru vaekue. 14 Hae gui a ma ndee aipore:

Tereo, aipore nderuvixa pe: Pe py ma o Elias, re uka. Hae ramo ma


xejuka r hei.
15 Hae gui Elias ombovai:

Anhet ete Senhor ixondaro reta vae henonde rupi aikoa vae
rekove rupi aura vy aipoae: Ave ajexa uka r Acabe pe hei.
16 Hae ramo mae Obadias oo Acabe-a py, ixupe omombeu. Hae ramo

Acabe oo Elias reve ijayvu agu katy.


17 Hae gui huvixa oexa vy aipoei:

Israel kuery moangeko reiaty, ndee ae pa reiko?


18 Elias ombovai:

Xee ma Israel kuery moangekoa, hae r ndee ae, hae nderu ro


pygua kuery reve, mbaeta Senhor ojapo uka vaekue gui pejepea vy
Baal kuery mboetea rupi peiko. 19 Hae gui a ma xea py emboaty ukapa

Israel kuery hae javi, Carmelo yvyty ry. Toupa avi quatrocentos e
623 1Reis18

cinqenta Baal pegua profeta kuery, hae quatrocentos profeta kuery


yvyra taangaar omopu mbyre pegua, Jezabel omongaru jepi vae
hei.

Carmelo yvyty ry Baal pegua profeta kuery


reve Elias joeko a okuapyague
20 Hae
gui Israel kuery ikuaia rupi Acabe omondouka guembiguai kuery
omombeu vaer. Hae vy omboatypa profeta kuery Carmelo yvyty ry.
21 Hae r heta vae kuery ikuaia py Elias ova vy aipoei hae kuery pe:

Rakae peve r tu pendepya py ndapeikuaai rei pekuapy moko rupi


rei vy? Senhor ae ri Nhanderuete oiko ramo ixupe ete pendekuai. Hae
vy xapya rei Baal ri Nhanderuete oiko ramo ixupe pendekuai hei.
Hae ramo heta vae kuery teve nombovai.
22 Hae gui Elias aipoeive ju heta vae kuery pe:

Xee anhoi aikove Senhor pegua profeta kuery vae regua. Hae
r Baal pegua profeta kuery ma quatrocentos e cinqenta avakue ikuai.
23 A ma peru orevy moko vaka ray. Tove amboae kuery ranhe toiporavo

pete vaka ray, hae tomboaypa. Hae vy tomo xak ry, te tomboja
eme guive tata. Hae gui xee voi amboae vaka ray areko katu vy amo
r xak ry, tata amboja e re avi. 24 Hae gui ma pe kuery pejapukai

r pekuapy penderuete rery rupi, hae r xee ma Senhor rery rupi


r ajapukai. Hae gui tata omboua py nhanembovai vae jaikuaa r
Nhanderuete oikoa hei.
Hae ramo heta vae kuery ombovai vy
Hae rami ma haeve hei okuapy.
25 Hae gui ma Elias aipoei Baal pegua profeta kuery pe:

A peiporavo pete vaka ray pendejeupe guar. Pe kuery ranhe


pereko katu, penderetave vy. Pejapukai penderuete rery rupi. Hae rami
te pemboja eme tata hei.
26 Hae ramo hae kuery ranhe oiporavo okuapy pete vaka ray ogueru

pyre regua. Oguereko katupa ma vy ojapukai okuapy nguuete Baal rery


rupi. Kombai guive kuaray mbyte peve aipoei okuapy:
Baal, orembovai na! hei okuapy te mamove gui nombovaia
nhendui. Hae ramo opa mar opo-opo reve ojeroky ojeoivy altar ojapo
vaekue yvry rupi.
27 Kuaray mbyte jave ma Elias ojojai rei vy aipoei hae kuery pe:

Pejapukai ratve ke, mbaeta hae ma tuuete vae vy xapya rei


mbaemo re oikuaa pota rae, e vy oo r rae jai katy, hae vy amboae
katy r oguata rae, hae rami e vy oke r. Hae rami ri vy omy r
nhi oupy hei.
28 Hae rami r hae kuery ojapukai ratve tema, hae gueko rami vy

onhekyx okuapy kyxe hae huy py, huguy onhemba peve. 29 Kuaray

1Reis18 624

mbyte rire ma te hae kuery ojapukai teri, mbaemo aju guigua omea
agu hora peve. Hae rami te nombovaia nhendui, ndojapyxakaai ae
tema.
30 Hae gui mae ma Elias aipoei heta vae kuery hae javi pe:

Penhembojapa ke xere hei. Hae ramo heta vae kuery


onhembojapa hexe. Hae gui jypy Elias omoatyrmba ju Senhor pegua
altar ivaipa vaekue. 31 Hae vy doze ita ojou heruvy Jac ray kuery

mbovy pa ikuaiague rami. Hae vae pe ma Senhor ijayvu vy A gui


ma Israel r nderery, hei rakae. 32 Hae vae ita py omoatyr ju altar

Senhor rery rupi guar. Altar yvry rupi ojoo yy raper tuvixave vae,
mbaemo ray ryrukue vinte quilo vae rami. 33 Hae gui xak omo vy

vaka ray omboaypa hae onhono xak ry.


34 Hae gui ma aipoei:

Pemony ke irundy yryru. Penho xoo ry, hae xak ikuai vae hae
javi rupi.
Aipoeive ju:
Tegue ju pejapo hei ramo ojapo ju okuapy.
Aipoeive ju:
Tegue ju pejapo mboapykuer hei ramo mboapykuea ma ojapo
okuapy. 35 Hae ramo altar yvry rupi peve yy oxyry vy omonymba

ojooague.
36 Hae gui mbaemo aju guigua omea agu jave ma profeta Elias ju

onhemboja ouvy vy aipoei:


Xe-Senhor Abrao ruete, Isaque hae Israel ruete vae, a
gui toikuaa pav ndee ae Israel kuery ruete reikoa, hae r xee ma
nerembiguai aikoa, hae ndeayvua rami ae kovae nunga hae javi
ajapoague. 37 Xembovai ke Senhor, xembovai ke, kovae kuery oikuaapa

agu ndee ae Senhor Oreruete reikoa, hae ndejeupe guar hae kuery
pya rerupa jevy ra hei.
38 Hae gui ma Senhor-a gui tata hoa vy oapypa xoo omo mbyre,

xak, ita hae yvy voi, omombirupa avi yy ojooague rupi o vaekue.
39 Hae nunga heta vae kuery oexa vy guenapy re ikuai ngova yvy re

omovamba reve. Hae vy aipoei:


Senhor ae ma Nhanderuete! Senhor ae ma Nhanderuete! hei
okuapy.
40 Hae ramo Elias aipoei hae kuery pe:

Pejopypa na Baal pegua profeta kuery, ne peteve oo jepe e agu


hei. Hae ramo ojopypa ramo Elias ogueraa ukapa Quisom yak katy,
ojukapa okuapy hae py.

Oky agu re Elias ojerureague


41Hae gui ma Elias aipoei Acabe pe:
625 1Reis18,19

Tereo, ekaru hae eyu, mbaeta onhendu ma ouvy oky jaea revovo!
hei.
42 Hae ramo Acabe oyu hae okaru agu katy oo jave Elias o ovy

Carmelo yvyty re. Hae py ojeroa oiny yvy katy, guenapy re ngova
omova reve. 43 Hae vy aipoei guembiguai kunumi vae pe:

Tereo, ema ye katy.


Hae r kunumi vae oo vy oma. Hae vy ombovai:
Ndaexai mbaeve hei.
Hae r Elias aipoei ixupe:
Tereo ju havy.
Haekue rami sete-kue peve oiko.
44 Hae gui sete-kuea py ma aipoei:

A ma ye gui o jekuaa ouvy pete arai, te nhandepo rami kyri


vae guive hei.
Hae r ombovai:
Tereo havy aipore Acabe pe: Ereko katu na ndekarxa hae tereo
katu, oky ndejoko e agu, re.
45 Hae gui are ei re yva pytmba araipa vy. Hae vy yvytu hae oky

vaipa. Hae r Acabe okarxa py o vy ojepea ma ovy Jezreel tet katy.


46 Hae r Elias re Senhor opo omo ramo ojekuakua rire onha ovy

Acabe renonde, Jezreel tet py jaikeai peve.

Horebe yvyty py Elias oikoague

19  Hae
gui Jezabel pe Acabe omombeupa Elias ojapo vaekue,
1

Baal pegua profeta kuery kyxe py ojuka ukapaague guive. 2 Hae


ramo Elias oa py Jezabel omondouka pete guembiguai ixupe aipoei


vaer: Ko r kovae hora ojeupity peve xee nderekove ndaipeai ramo
amboae kuery re rejapoague rami, tuuete kuery ikuai vae taxerereko axy
oipotaa rami, hei uka. 3 Hae rami r Elias okyje vy opu ovy. Ojeayvu

vy Berseba tet py ova, Jud yvy re ae. Hae py oeja ovy guembiguai
kunumi vae.
4 Hae gui hae anho oove ju tekoa ea katy, pete ra re oguata. Hae

py ova vy oguapy oiny pete yvyra zimbro hia vae yvypy py. Hae vy
ojerure oiny omano agu re. Hae vy aipoei:
Senhor, haeve ma, a eipea xerekove, mbaeta xeru kuery gui
xereko porve vae ae hei. 5 Hae vy onheno vy oke oupy zimbro hia

vae guy py.


Hae gui ma pete anjo omomy vy
Evy ke, ekaru hei. 6 Hae r oma vy oak yvyiry oexa pete

mbojape ita raku ry ojy vaekue, hae pete yryru. Hae vy okaru hae
oyu. Hae gui oke ju.
7 Tegue ju ou Senhor guigua anjo. Omomy vy aipoei ixupe:

1Reis19 626

Evy ke, ekaru, mbaeta reguata agu mombyry vaipa teri hei.
8 Hae ramo ovy vy okaru hae oyu ju. Hae vae tembiu gui imbaraete
ma vy oguatave ju quarenta ra hae quarenta pyt re, Nhanderuete
pegua Horebe yvyty py ova peve.
9 Hae py ma pete itakua o vae py oike vy oaxa oiny pete pyt. Hae

gui ixupe Senhor oayvu ombou vy aipoei:


Elias, mbae tu rejapo reiny apy?
10 Elias ombovai:

Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vae pe aikoa rupi ndaevei


ete, mbaeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guar rejapo
vaekue gui. Hae rami vy oitypa altar ndevy guar ojapo mbyre, kyxe py
ojukapa guive ndevygua profeta kuery. A xee anhoi ma aikove, hae xee
voi xereka okuapy xejuka agu hei.r
11 Hae ramo Nhanderuete aipoei ixupe:

E hae he kovae yvyty re Senhor renonde hei.


Hae gui ma Senhor oaxa ovy. Jypy pete yvytu vaikue oitypa
yvyty ikuai vae, omboaypa avi ovy itaova Senhor renonde rupi. Hae
rami te yvytu py ma Senhor no rae. Hae gui yvytu rire ma yvy ju
oryryipa, te yvy oryryia py ma Senhor no avi. 12 Hae gui yvy oryryi

rire ojekuaa tata, te Senhor ma no tata py. Hae gui ma tata oaxa
rire pete ayvu onhendu mbegueii hae haeve reii vae. 13 Hae vae ma

Elias oendu vy oao puku apy py ngova omo reve o vy ho itakua


rok py.
Hae gui ma ixupe ou pete ayvu.
Elias, mbae tu rejapo reamy apy? hei ju.
14 Ombovai:

Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vae pe aikoa rupi ndaevei


ete, mbaeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guar reja
vaekue gui. Hae rami vy oitypa altar ndevy guar ojapo mbyre, hae
kyxe py ojukapa ndevygua profeta kuery. A xee anhoi ma aikove, hae
xee voi xereka okuapy xejuka agu hei.
15 Senhor aipoei ixupe:

Tereo, ejevy ju rejuague katy ae, Damasco regua tekoa ea katy.


Hae py reva vy emo Hazael Sria pygua huvixar. 16 Ninsi ray Je

remo avi r Israel pygua huvixar. Hae gui Abel-Meol pygua Safate
ray Eliseu ma remo r profeta-r nderekovia. 17 Hae gui Hazael kyxe

gui oo jepe vaekue ma Je r ojuka, hae Je kyxe gui oo jepe vaekue


ma Eliseu r ojuka. 18 Hae gui xejeupe guar amoingove ma voi sete mil

Israel kuery vae regua. Hae vae kuery ma Baal renonde guenapy re o
vae, hae haangaa ojuru rayvu vae meme.

r
19.10,14,18 Romanos11.34
627 1Reis19,20

Elias ngupive guar Eliseu oenoague


19Hae
gui Elias oo vy ojou Safate ray Eliseu, doze canga vaka
ombaeapo vae reve yvy oikaraa jave, hae r hae ma doze-a vae
ogueraa. Hae rupi Elias oaxa ovy vy Eliseu kupe re omombo oao puku.
20 Hae ramo Eliseu vaka oejapa vy onha ouvy Elias rakykue. Hae vy

aipoei ixupe:
Taa ranhe taxarura xeru hae hai pe ayvua rupi, hae gui ma aa r
nderupive.
Elias ombovai:
Tereo havy, hae gui ejevy ju. Mbaeta reikuaa por ma ndevy
ajapoague hei. 21 Elias oa gui Eliseu ojepea ranhe vy ojevy moko

vaka ombaeapo vae ikuaia py. Mokove ojopy vy ojuka, hae ijajuy regua
canga omoendy vy oexy hookue. Hae vy heta vae kuery pe omemba
ramo houpa okuapy. Hae gui mae ma ojepea ouvy vy Elias rupive oo
ipytyvar.

Acabe Sria pygua kuery re ipoakaague

20  Hae
gui Sria pygua huvixa Ben-Hadade omboatypa oxondaro
1

kuery hae javi. Hexeve ikuai avi trinta e dois huvixa kuery,
kavaju kuery hae karxa. Hae kuery ojeoi vy Samaria tet ojokopa hae
kuery rovai opua rupi. 2 Hae gui tet katy omondouka Israel kuery

ruvixa Acabe pe imombeuar kuery. 3 Hae vy aipoei okuapy ixupe:


Po rami ijayvu Ben-Hadade: Prata hae ouro rereko vae ma


xembae ae. Hae nderayxy kuery hae nderay ipoakakueve voi xembae
meme r! hei.
4 Hae r Israel pygua huvixa ombovai:

Xeruvixa, ndeayvua rami ae tema toiko. Xee hae opa mbae areko
vae hae javi ma ndevy guar meme hei.
5 Hae gui imombeuare kuery tegue ju ou vy aipoei okuapy:

Po rami ijayvuve Ben-Hadade: Ndea py anhet amondouka vaekue


pe aipoae uka: Xevy remboaxa mate r prata hae ouro, hae gui
nderayxy hae nderay kuery, hae uka vaekue. 6 Haekue rami ae te

ko r, kovae hora ojeupity jevya py xerembiguai kuery ambou ju r.


Hae vae kuery ma nderopy rupi oike vy oexapa r, nerembiguai kuery
opena vaety ro rupi guive. Hae vy oipea r heravy iporgueve oexa
vae rei, hei.
7 Hae nunga Israel pygua huvixa oendu vy oeno ukapa nhomongeta

vaety kuery oyvy re ikuai vae. Hae vy aipoei hae kuery pe:
Peikuaa ae hae vae ava haeve vae anho ojapoxe oikovya.
Mbaeta xerayxy hae xeray kuery, hae gui prata hae ouro guive ome
ukapa ramo xee namexe ei hei.
1Reis20 628

8 Hae
ramo nhomongeta vaety kuery hae heta vae kuery hae javi
aipoei okuapy ixupe:
Ejapyxaka rei eme tavy ijayvua re, ejapo eme guive.
9 Hae ramo huvixa ombovai Ben-Hadade rembiguai kuery pe:

Aipopeje penderuvixa pe: Jypy xee nerembiguai pe rejerure


ukaague ajapo ta vaekue. Hae r angegua ma ndajapo reguai, peje. Hae
rami ombovai ramo tembiguai kuery ojevy vy omombeupa.
10 Hae gui Ben-Hadade omondoukave ju imombeuar kuery. Hae vy

aipoei:
Xapya rei Samaria guigua yvy kui xerupivegua kuery po tynymba
agu rami peve te opyta ramo tuuete kuery ikuai vae taxerereko axy
oipotaa rami hei.s
11 Hae r Israel pygua huvixa ombovai:

Aipopeje ixupe: Joe opu agu onhemoatyr teri reve oiko vae ma
ndaevei ijayvu agu joity maague gui ojevy vaekue ijayvua rami rive, peje r.
12 Hae rami ombovaiague Ben-Hadade oendu oo py huvixa kuery

mboae reve oyu okuapya py. Hae vy aipoei guembiguai pe:


Peiko katu pav havy hei ramo oiko katupa ma tet pygua kuery
rovai opu agu.
13 Hae gui ma Israel pygua huvixa Acabe-a py ova pete profeta. Hae

vy aipoei ixupe:
Po rami ijayvu Senhor: Rexa pa pevae avakue nhomboaty vae
hae javi? Hae vae kuery ma kovae rave amboaxapa r ndepo py. Hae
ramo reikuaa r xee ae Senhor aikoa, hei.
14 Hae ramo Acabe oporandu:

Mavae kuery po rupi r havy aity uka?


Profeta ombovai:
Po rami Senhor ijayvu: Kunumigue xondaro ruvixa kuery
rembiguai ikuai vae po rupi r reity uka, hei.
Hae ramo Acabe oporanduve ju:
Mavae ranhe r tu omboypy joe opu agu?
Ndee ae r ri hei profeta.
15 Hae ramo oipapa ukapa kunumigue xondaro ruvixa kuery rembiguai

ikuai vae. Hae ramo duzentos e trinta e dois oikuaa. Hae gui Israel
kuery hae javi ju oipapa uka vy sete mil oikuaa.
16 Kuaray mbyte jave hae kuery ojeoi. Hae vae jave py Ben-Hadade

ma opy oyu tema oiny, okaupa rei guive okuapy, huvixa kuery mboae
trinta e dois oipytyva rupi ikuai vae reve. 17 Hae gui kunumigue ranhe

tenonde jogueraa, huvixa kuery rembiguai vae. Hae ramo oexa pota
vaer Ben-Hadade omondouka vaekue oexa vy

20.10 Hae rami Ben-Hadade ouraa rupi ijayvu Samaria tet omomba ete agu re.
s
629 1Reis20

Samaria tet gui ou jekuaa avakue hei uka ixupe.


18 Ombovai:

Hae kuery ma xapya rei pete rami nhandekuai agu re ojerure vy


ou ramo pejopypa rive r oikove reve. Orere opu agu ri ou te hae
rami ae avi pejopypa rive r oikove reve hei.
19 Hae gui tet gui kunumigue huvixa kuery rembiguai vae jogueru,

hae hupive xondaro kuery hae javi ou vae ma 20 pete-te ojuka avakue

ojee opu vae. Hae ramo Sria pygua kuery onhamba ramo Israel kuery
ojeoi hakykue. Hae r Sria pygua huvixa Ben-Hadade ma kavaju ry oo
jepe, kavaju rygua kuery mboae reve. 21 Hae gui Israel pygua huvixa ou

vy ojukapa kavaju, karxa guive ombovaipa. Hae vy ojuka reta avi Sria
pygua kuery.
22 Hae gui Israel pygua huvixaa py profeta ou jevy vy aipoei ixupe:

Tereo, hae enhemombaraeteve na. Eikuaa pota por mbae pa


rejapo agu re, mbaeta pete maeta py Sria pygua huvixa ou jevy r
nderovai hei.
23 Hae gui Sria pygua huvixa rembiguai kuery aipoei okuapy ixupe:

Israel kuery ruete nhi yvyty rupi rive ipoaka vae. Hae nunga
rupi ae ipoaka karamboae nhande kuery re. Hae r yvy joja reia rupi ri
hae kuery rovai nhapu vy nhande ju r jaity hae kuery. 24 Hae nunga

rupi ejapo po rami: Reipeapa r huvixa ndereve ikuai vaekue hae


javi, hae hekovia remo r xondaro ruvixa ae. 25 Hae gui rejouve ju r

xondaro kuery, omanomba vaekue hetaa rami ae. Haekue rami ae ju r


rejou kavaju hae karxa voi. Hae gui yvy joja reia rupi hae kuery rovai
nhapu vy nhi jaitypa r hei okuapy. Hae rami hae kuery ijayvua
oendu ma vy hae rami ae ju ojapo.
26 Hae gui pete maeta py Ben-Hadade oo jevy vy Sria pygua

xondaro kuery re oexa potapa. Hae vy Afeca katy ogueraa Israel kuery
re opu agu. 27 Hae gui Israel kuery re voi oexa potaa, hae hou vaer

ogueraa reve ojeoi amboae kuery rovai. Israel kuery ma amboae kuery
renonde ikuaia py moko henda py mbovyi e kavara kuery rami rivei
ojekuaa. Hae r Sria pygua kuery ma yvy jojaa opa rupi ikuai.
28 Hae gui ova pete ava Nhanderuete remimboe. Hae vy Israel

pygua huvixa pe ijayvu vy aipoei:


Po rami Senhor ijayvu: Sria pygua kuery aipoei: Senhor ma
yvyty rupi anho ri ipoaka vae, yvyugua rupi ipoaka vae, hei okuapy
te xee ma ndepo py amboaxapa r pevae kuery hae javi. Hae ramia py
reikuaa agu xee ae Senhor aikoa, hei.
29 Hae gui sete ra re ikuai joexeii. Sete araa py ma omboypy okuapy joe

opu agu. Hae vy Israel kuery ma pete ra pyve cem mil avakue vyvoi
ojuka Sria pygua xondaro kuery yvy rupigua. 30 Hae ramo hembyrekue

ma Afeca katy onhamba vy oikepa jogueravy tet py. Tet kora ma vinte e
1Reis20 630

sete mil avakue hembyre vaekue ry hoa ramo omanomba. Hae r Ben-
Hadade ma onha vy tet katy ou vy onhemi pete opy jao py.
31 Hae gui ixupe hembiguai kuery aipoei:

Ma, roendu ma Israel pygua huvixa kuery nhomboaxya rupi


ikuaia. Hae nunga rupi nhandejee nhamo r ajukue voxa guigua rive,
hae nhaneak rupi ix nhaimama r heravy, Israel pygua huvixaa py
nha agu. Xapya rei ma nandejukai nho r hei okuapy.
32 Hae rami ojee omo okuapy ajukue voxa guigua, hae oak rupi ix

omo vae reve o okuapy Israel pygua huvixaa py. Hae vy ixupe aipoei
okuapy:
Nerembiguai Ben-Hadade aipoei uka: Xejuka eme nho tavy, hei
uka.
Hae r Acabe ombovai:
Oikove teri ri tyy? Hae ma xeryvy hei.
33 Hae rami ijayvu r avakue ipya guaxuve vy ombovai ju aipoeiague

rami.
Ben-Hadade ma nderyvy ae! hei okuapy ramo ombovai:
Peju havy peru xea py hei. Hae ramo mae Ben-Hadade o ouvy
oa katy. Hae r oguerojeupi okarxa py ae.
34 Ben-Hadade aipoei Acabe pe:

Ndevy amboaxapa ju r tet nderu gui xeru oipea vaekue.


Damasco py ae r remondouka ndevygua mbaemo vendea kuery, xeru
Samaria py ojapoague rami.
Acabe ombovai:
Hae gui xee ma romondouka por ju r, ndereve pete rami
nhandekuai agu regua ajapo vaer rami vy hei. Hae vy hexeve pete
rami ikuai agu ojapo ma vy omondouka ju.
35 Hae ramo pete profeta remimboe aipoei oir pe Senhor

aipoeiague rami vy:


Ejeai havy xere hei oir pe te ir ndojeaixei. 36 Hae ramo

aipoei ixupe:
Ndee ma Senhor nerenhe rendui rire ai xea gui rejepea ramove
pete guary ou vy ndejuka r hei. Hae gui ojepea ovy ramove pete
guary ovaex vy ojuka.
37 Hae gui profeta ma ava mboae ju ojou vy aipoei ixupe:

Ejeai xere hei ramove ojeai vy oity. 38 Hae gui profeta oo tape

huvixa ouaty vae rupi te ngova omomba reve hia ojexa kuaa uka e
agu.t 39 Huvixa oaxa r ojapukai vy aipoei:

Xee nerembiguai ma joe opua mbyte py aiko jave xea py xeir ou


vy ogueru pete ava xea py. Hae vy aipoei xevy: Epena ke kovae ava

t
20.38 Profeta ombojeaixe ojee huvixa oexa vy oikuaa e agu profeta oikoa.
631 1Reis20,21

re, mbaeta kovae okanhy ri ramo ndee ae r remboekovia nderekove py,


hae rami e ri vy hekovia reme r trinta e cinco quilos prata guigua,
hei vaekue xevy. 40 Hae gui xee nerembiguai xereko eta rei jave ava vae

oo ma rae hei.
Hae ramo Israel pygua huvixa ombovai:
Nembopagaa r ndee ae aiporeague rami vy hei.
41 Hae ramove oak oimamaague omboi vyvoi ngova gui. Hae ramo

mae ma Israel pygua huvixa oexa kuaa ramo profeta kuery vae regua ae
rae. 42 Hae vy aipoei huvixa pe:

Po rami Senhor ijayvu: Ndee ma ava ndepo py opaga agu


amboaxa vaekue, te repoi rire ma hekovia aipea r nderekove, hae
ixupegua kuery ikuai axy rgue py ndevygua kuery r ikuai axy, hei
uka ndevy.
43 Hae ramo Israel pygua huvixa oo ju ngoo katy, ndojou pori hae

nonhenhandu porvei reve. Hae vy Samaria tet py ju ova.

Acabe pe Nabote ombae uvaty novendexeiague

21  Hae
vae rire ma povae oiko. Jezreel pygua Nabote hery vae
1

oguereko pete uvaty. Jezreel py ae onhot vaekue Samaria


pygua huvixa Acabe ro yvyiry. 2 Hae gui Acabe aipoei Nabote pe:

Eme na nembae uvaty xe-hortar, mbaeta xero yvyiry opyta.


Hae r hekovia ame r uvaty mboae iporve vae. Hae rami e
vy amboae rami reipota ramo ndevy ame r perta hepya rami ae
tema.
3 Nabote ombovai Acabe pe:

Senhor taxejoko xeramo kuery yvy oeja vaekue joupe amboaxa


e agu hei.
4 Hae gui Acabe ma ndojou pori hae ndaevei ete reve oo ju ngoo py,

ixupe Jezreel pygua Nabote Ndevy namei r xeramo kuery yvy oeja
vaekue, hei rire. Hae vy ngupa rupi onheno oupy vy hovai katy ngova
ombojere vy ne ndokaru potai.
5 Hae gui ituia py tayxy Jezabel ou vy oporandu:

Mbae tu o hae rami ete nderejou pori vae nenhe py, ne


nderekarui agu?
6 Ime ombovai:

Mbaeta Jezreel pygua Nabote pe Emboekovia na ndeuvaty perta


re, e vy reipotaa rami amboae uvaty ame vaer re, hae ramo
ombovai: Ndevy namei r xeuvaty, hei.
7 Hae ramo tayxy Jezabel aipoei:

Israel kuery ruvixa e ri tyy ndee reiko? Evy ke, ekaru, hae evya
guive ndepya py. Hae r xee ma ndepo py amboaxa r Jezreel pygua
Nabote uvaty hei.
1Reis21 632

Jezabel Nabote ojuka ukaague


8 Hae
gui Acabe rery rupi tayxy ombopara kuaxia. Acabe rery oa
reve guive omboja vy ogueraa uka Nabote rekoa py nhomongeta vaety
hae yvatekueve ikuai vae pe. 9 Hae vy kuaxia re ombopara vy aipoei:

Pejapo okaru e re ikuai agu, hae gui peru Nabote heta vae kuery
renonde. 10 Henonde py peru avi r moko avakue heko vai vae hexe

ijayvu rive vaer, Nabote ijayvu vai Nhanderuete hae huvixa rovai, hei
agu. Hae gui ma tet gui peraa r mombyrya py, hae pejapipa r ita
py omano peve, hei ombopara vy.
11 Hae gui ma hae vae tet pygua nhomongeta vaety kuery hae

yvatekueve ojapo okuapy Jezabel aipoeiague rami, kuaxia para ogueraa


uka vaekue re oa rami ae. 12 Hae rami vy omombeu pete ra re okaru

e re ikuai agu. Hae vy heta vae kuery renonde ogueru Nabote.


13 Henonde py ogueru avi moko avakue heko vai vae. Heta vae kuery

oendua py ijayvu rive Nabote rovai.


Ijayvu vai Nhanderuete hae huvixa rovai hei okuapy. Hae ramo
tet gui ogueraa okuapy vy ita py ojapipa, hae r omano. 14 Hae vae rire

Jezabel pe omombeu uka Nabote ojapipaa r omano maa.


15 Hae gui Nabote ojapipaa r omano maa Jezabel oendu vy aipoei

Acabe pe:
Epu ke, hae ejopy uvaty Jezreel pygua Nabote perta re
nomboekoviaxei vaekue. Mbaeta Nabote ndoikovevei ma, omano ma
hei.
16 Nabote omano maa Acabe oendu vy opu ju, hae Nabote mbaekue

uvaty katy oo ojopy agu.

Acabe hae Jezabel pe Elias ijayvu poyiague


17Hae
gui ma Tisb pygua Elias pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:
18
Epu ke, tereo revaex agu Israel pygua huvixa Acabe Samaria
py hekoa vae. Nabote mbaekue uvaty py r rexa, ojeupe guar ojopy
agu ooague py. 19 Ixupe ndeayvu vy aipore: Po rami Senhor ijayvu:

Rejojuka uka ma, hae gui rejapo vaive vy imbaekuei ae reipeapa ta?
hei. Po rami Senhor ijayvuve ju: Nabote ruguy jagua oyuague py ae ju
oyu avi r nderuguy, hei, re r.
20 Hae gui Acabe Elias oexa vy oporandu ixupe:

A pa xejou ma, xerovaigua?


Elias ombovai:
T, rojou ae ma, mbaeta renheme ma Senhor renonde haeve
vae rejapo agu. 21 Po rami Senhor ijayvu ndere: Neexa, ndere ambou

r mbaemo vai. Hae rami vy amokanhymba r neramymino kuery,


Israel gui amomba r ndee Acabe ramymino kuery avakue ikuai vae
633 1Reis21,22

ma guive r, escravo e vy ikuai rivei vaekue te. 22 Ndero pygua kuery


re ajapo r Nebate ray Jeroboo ro pygua kuery re ajapoague ramigua,


hae Aas ray Baasa ro pygua re, xembopoxy rei rire, hae Israel kuery
oguerojejavypa ague re, hei. 23 Hae gui Jezabel re voi Senhor ijayvu:

Jezreel tet py ae jagua houpa r Jezabel retekue. 24 Acabe kuery vae


regua tet rupi omano r jagua houpa r, hae r mbaety rupi omano
ramo ma guyra oveve vae r houpa, hei.
25 Mavaeve ndoikoi rakae Acabe rami ete, mbaeta onheme rei

Senhor renonde haeve vae ojapo agu, tayxy Jezabel omboeague


rami rive. 26 Mbaeta mbaemo raangaa re rive ojeroviaa rupi oiko vy

ojapo haeve ete vae, amorreu kuery ojapoague ramigua meme. Hae
vae kuery ma Senhor oipeapa Israel kuery ikuai agu gui.
27 Hae gui ma hae vae ayvu Acabe oendu vy omondoropa oao, hae

ajukue voxa guigua py rive onheovmba vy okaru e re oiko. Voxa py


guive oke, hae oak oity rei reve oiko.
28 Hae gui Senhor oayvu ombou ju Tisb pygua Elias pe. Hae vy

aipoei:
29 Rexa pa Acabe xerenonde onhemoyvyi oikovya? Xerenonde

onhemoyvyi ramo ma oikove teria ja namboui r mbaemo vai ambou


r vaekue. Hae r tay ju ma o jave ambou r hoo pygua kuery re.

2Crnicas18.13

22  Mboapymaet oaxa Sria hae Israel kuery reve joe opu


1

ve re. 2 Hae gui mboapy maeta py ma Jud pygua huvixa


Josaf oo joexa agu Israel pygua huvixa reve. 3 Hae jave py Israel pygua

huvixa aipoei guembiguai kuery pe:


Ndapeikuaai ri tyy Ramote-Gileade tet nhanembaer opytaa?
Mbaexa tu havy ndajaa potai teri Sria pygua huvixa po gui jaipea ju
agu? hei. 4 Huvixa Josaf pe ju oporandu:

Ndee pa reo avi r orereve Ramote-Gileade re ropu agu katy?


Josaf ombovai Israel pygua huvixa:
Xee ma aiko r ndereve, xevygua kuery voi ndevygua kuery
revegua ae avi r, xerymba kuery kavaju voi nerymba kuery kavaju rami
avi r ikuai hei.

2Crnicas18.411
5 Haegui Josaf aipoeive ju Israel pygua huvixa pe:
Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re hei.
6 Hae ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos

avakue hae javi vy. Hae vy aipoei hae kuery pe:


Taa pa Ramote-Gileade re apu agu, tyr pa taa eme?
Hae kuery ombovai vy
1Reis22 634

Tereo oreruvixa, mbaeta Senhor omboaxapa r ndepo py hei


okuapy.
7 Hae r Josaf ma aipoei:

Ndaipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe
agu?
8 Israel pygua huvixa ombovai Josaf pe.

Petei teri oiko hae vae rupi Senhor ayvu re jaikuaa pota agu.
Hae rami avi hexe ma xee ndaxeaei, mbaeta xerenonder re nomombeui
ipor vae, ipor e vae anho. Hae vae ma Inl ray Micaas hei.
Hae r Josaf aipoei:
Huvixa, hae rami ndeayvu eme.
9 Hae gui Israel pygua huvixa ma pete guembiguai oeno vy ixupe

aipoei:
Tou vyvoi tavy xea py Inl ray Micaas hei. 10 Hae vae jave

py ma Israel pygua huvixa hae Jud pygua huvixa reve jogueroguapy


nhoguenoiny pete-te guenda py ae, hae huvixa pegua ao py ae
onhemonde reve, Samaria tet oike ovya rok yvry, mbaemo moayaty
py. Hae kuery renonde ma profeta kuery hae javi ijayvu okuapy.
11 Hae gui Quenaana ray Zedequias ma vaka rakua raangaa oguereko

ferro gui ojapo vaekue. Hae vy aipoei:


Po rami Senhor ijayvu: Kovae ramigua py reipyxo r Sria pygua
kuery reitypa peve, hei.
12 Hae gui profeta mboae kuery povae ayvu rupi meme ijayvu okuapy.

Oreruvixa, tereo ke Ramote-Gileade katy, hae py ma ndepoaka r,


mbaeta Senhor omboaxapa r ndepo py hei okuapy.

2Crnicas18.1227
13 Haegui tembiguai Micaas reruar oo vaekue ixupe ijayvu vy aipoei:
Ma, profeta kuery ikuai vae ma petei rami ijayvu kuri huvixa pe
mbaemo por re anho. Ndee voi ndeayvu rgue hae kuery ijayvuague
rami ae, mbaemo por re anho.
14 Hae r Micaas ombovai:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Xee ma


Senhor aipoei ukaa rami ae r xeayvu hei.
15 Hae gui ma huvixaa py ova ramove ixupe oporandu:

Micaas, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropu vy, tyr pa toroo eme?


Micaas ombovai:
Tapeo, hae vy pendepoaka r, mbaeta ndepo py Senhor
omboaxapa r hei.u

u
22.15 Micaas ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhet vaea rami
oikuaa uka vy.
635 1Reis22

16 Hae rami r huvixa aipoei ixupe:


Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhet vae re
anho ndeayvu agu?
17 Hae r Micaas aipoei:

Israel kuery aexapa yvyty ry rupi omoambaa ramo, vexai ija e


vae rami. Hae ramo Senhor aipoei: Pevae kuery ma ija e vae vy
pete-te too por ngoo katy, hei kuri xevy.
18 Hae ramo Israel pygua huvixa aipoei Josaf pe:

Aipoae ae ma ndevy: Hae vae ma xerenonder re nomombeui ae


ipor vae, hae r ipor e vae anho, hae ma voi kuri.
19 Hae gui ma Micaas ijayvuve tema:

Endu havy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py


oguapy oiny r, hae oa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua hae javi, ijaxu
ea re hae ijaxua re. 20 Senhor oporandu: Mavae r tu Acabe mbotavyar

oo, Ramote-Gileade tet py omano agu? hei ramo pete ma pete rupi
ijayvu, hae r amboae ma amboae rami ijayvu. 21 Hae gui ma pete nhe

ou vy ojexa uka Senhor renonde. Hae vae aipoei: Xee ma ambotavy r


hei. Hae r Senhor oporandu: Mbae py havy? 22 Ombovai: Aa r nhe

imbotavyar a ixupegua profeta kuery hae javi juru re, hei. Hae rami r
Senhor aipoei: Ndee ma rembotavy r, amboae kuery gui ndepoakave
vy. Tereo havy, ejapo hae rami, hei. 23 Hae rami r kovae profeta kuery

ndevygua ikuai vae juru re Senhor omo rae nhe nembotavyar. Hae r
Senhor ae nderovai ijayvu mbaemo vai oiko agu re hei.
24 Hae ramo Quenaana ray Zedequias onhemboja vy oipete Micaas.

Hae vy aipoei:
Ma rupi tu havy xegui Senhor nhe o ndereve ijayvu agu?
25 Micaas ombovai:

Reikuaa r opy jao py renhemi agu reike jave hei.


26 Hae gui Israel pygua huvixa ju aipoei:

Pejopy ke Micaas, hae pemboaxa tet ruvixa Amom hae huvixa


ray Jos po py. 27 Hae vy aipopeje: Po rami huvixa ijayvu: Pemboty

nhu py kovae ava, hae pembojexavai mbojape hae yy ruxi kuerei


pemea py, ajevy por ju ea ja, hei.
28 Hae ramo Micaas aipoei:

Te xapya rei anhet ri rejevy por ramo Senhor ayvu rupi e


xeayvu ramo ma r.
Aipoeive ju:
Pe kuery hae javi, pendu pota povae re! hei.

2Crnicas18.2834
29Hae
gui ma Ramote-Gileade tet katy Israel pygua huvixa jogueraa
Jud pygua huvixa Josaf reve. 30 Israel pygua huvixa aipoei Josaf pe:

1Reis22 636

Xee ma amboae rami anhemonde reve r aa joe apu agu katy.


Hae r ndee ma ndeao py ae r renhemonde hei. Hae rami vy Israel
pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opua py.
31 Sria pygua huvixa aipoei ma voi okarxa mboguataa trinta e dois

huvixa ikuai vae pe: Pepu eme ou vae-vae rovai, yvatekueve ikuai
te, hae r Israel pygua huvixa rovai anhoi, hei vaekue.
32 Hae gui huvixa karxa mboguataa kuery ma Josaf oexa vy

Pevae ae ri nhi Israel pygua huvixa hei okuapy. Hae vy hae


katy ojeoi ojoko agu. Hae ramo Josaf ojapukai. 33 Hae gui huvixa

karxa mboguataa kuery ma Israel pygua huvixa e ae raea oikuaa vy


oejapa ju ojeoivy.
34 Hae gui ma pete ava guyrapa x omoat vy opoia katy rei opoi vy

onhyv Israel pygua huvixa pexo regua paa py rive. Hae ramo aipoei
guembiguai karxa mboguataa vae pe:
Ejere joe opua mbyte gui xereraa agu, mbaeta xepyxoa ma
hei.
35 Hae vae ra ma joe opuve tema okuapy. Hae r huvixa ma

Sria kuery oexaa py omopua imoiny ikarxa py, hae ijaia gui huguy
onhe oiny karxa py rupi. Hae rire kaaru ma jave omano. 36 Kuaray

ndojopevei ma jave onhendu pete ayvu xondaro kuery ikuaia rupi,


Pete-te tapeo pendekoa katy, pete-te tapeo pendeyvy katy ae, hei
vae.
37 Huvixa Acabe omano ma ramo Samaria tet py ogueraa vy onhono

por okuapy hae py. 38 Hae r ikarxa ma Samaria py yy ojoko


pyre yvry ojoi ramo jagua oere okuapy huvixa ruguykue, Senhor
aipoeiague rami vy. Hae vae yy py kunhague itavy rei vae voi ojau r.
39 Hae gui ove rei tema Acabe rekokue regua. Hae rami avi oor

marfim gui anho ojapoague, tet hae mbaemo ojapo vaekue hae javi
no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re? 40 Hae

rami py Acabe ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo tay


Acazias ju o nguu rekovia.

2Crnicas20.3137
41Hae gui Israel pygua huvixa Acabe irundy maet re ma o jave py
Asa ray Josaf o Jud kuery ruvixar. 42 Huvixa o ypyi jave Josaf ma

trinta e cinco maet oguereko. Hae vy vinte e cinco maet re huvixa o


Jerusalm py. Ixy rery ma Azuba, Sili rajy. 43 Hae ma nguu Asa oikoague

rupi ae oiko. Hae vae rupi oikoa gui ndojepeai vy haevea ramigua
meme ojapo Senhor renonde. 44 Hae rami te yvy rupi ombojerovia

atyr ojapo pyre ndoipeai ramo hae vae py heta vae kuery mbaemo
ome hae heaku por vae oapy tema okuapy. 45 Josaf ma pete rami

ikuai Israel pygua huvixa reve.


637 1Reis22

46 Hae
gui ove rei tema Josaf rekokue regua. Hae rami avi opoakaa
oexa ukaague, joe opuague, hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no
r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery rekokue oa re?
47 Hae rami avi oyvy gui oipeapa avakue taangaa pegua itavy rei

vaekue, nguu Asa teri o jave py opyta vaekue hae javi. 48 Hae vae

jave ma no huvixave Edom py, hae r pete oiko joe opena ukaa vae.
49 Josaf ojapo kano guaxu Trsis guigua Ofir katy ouro re oo agu,

vaeri ndooi, Eziom-Geber py kano guaxu opmba r. 50 Acabe ray


Acazias aipoei Josaf pe:


Xerembiguai kuery tojeoi avi kano guaxu py nerembiguai kuery
reve hei te Josaf ndoipotai.
51 Hae gui Josaf ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo

onhono pora tet guamo Davi rekoague py. Hae gui tay Jeoro ju o
nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Acazias o jave guare


52 Hae
gui Jud pygua huvixa Josaf dezessete maet re ma o jave py
Acabe ray Acazias o Israel pygua huvixar, Samaria py. Hae vy moko
maet peve opena Israel kuery re. 53 Hae vae ma haeve vae ojapo

oikovy Senhor renonde rupi, mbaeta nguu hae oxy oikoague rami ae
oiko, hae Nebate ray Jeroboo Israel kuery oguerojejavypa ague rupi.
Hae rami vy Baal pe rive oiko omboetea py. Hae rami py ojapo Senhor
Israel kuery ruete ipoxy agu rami, nguu ojapoague hae javi rami ae ju.
Mokoa kuaxia huvixave
rei kuery rekokue oa
Mokoa kuaxia huvixave rei kuery rekokue oa
Kovae kuaxia para re ma o moko henda py judeu kuery ikuaia: kuaray
ijapuaia katy hae ipuku-a katy.
Kuaray ijapuaia katy ikuai vae ma Israel kuery. Opaa py Assria pygua kuery
ou vy ojuka, ombojexavai hae escravo-r ogueraapa. Hae vae nunga oiko
rakae mbaeta Senhor nguuete pe Israel kuery ojejavypa ramo, Egito yvy gui
oguerupa rire te, Egito pygua huvixa Fara poakaa rupi ikuaiague gui. Hae
rami rire te amboae regua tuuete ramigua kuery ju hae kuery omboete okuapy.
Yvy regua kuery reko rupi rive ikuai. ... Hae nunga rupi Senhor ojou vai ete
Israel kuery, hae vy guenonde gui oipeapa. Omombytave ranhe vae ma Jud
kuery anho (17.78a, 18).
Hae gui ma Jud kuery voi nonhe rendui ramo Babilnia pygua kuery po
py Senhor omboaxapa. Mbaeta profeta hae imbaekuaa vae kuery hae javi
rupi Senhor ijayvu vaekue Israel hae Jud kuery pe. ... Hae rami te hae kuery
noendu potai okuapy. ... Hae nunga rupi Senhor oeja Israel kuery regua hae javi.
Omoingo axy rei vy omboaxapa hovaigua kuery po py, guenonde gui oipeapa
peve (17.13a, 14a, 20).

Huvixa Acazias pe profeta Elias ayvu omombeua ague

1  Huvixa
Acabe omano ma rire Moabe kuery opu okuapy Israel
1

kuery rovai.
2 Hae gui huvixa Acazias ma Samaria tet py oikoa py pete oo

yvateve vae py janelo o vae gui hoa vy imbaeaxy vaipa. Hae rami vy
guembiguai kuery omondouka oayvu reraar. Hae kuery pe aipoei:
Tapeo, peporandu Ecrom pygua kuery ruete Baal-Zebube pe, aikuaa
agu xembaeaxya gui akuera r, tyr pa anya hei.
3 Hae gui ma Tisb pygua Elias pe Senhor-a guigua anjo aipoei:

Epu ke, tereo penhovaex agu Samaria pygua huvixa rembiguai


kuery reve. Aipore hae kuery pe: Xapya rei ndau Israel yvy re ndaipoi
ri Nhanderuete, Ecrom pygua ruete Baal-Zebube pe rive peporandu agu?

638
639 2Reis1

4 Haenunga rupi Senhor aipoei uka: Nderupa ndetuia gui nderevyvei


r, remano re, hei uka, re r. Hae rire Elias oo ju.
5 Hae gui tembiguai kuery ma huvixaa py ju ojevy. Hae r oporandu

hae kuery pe:


Mbae tu oiko, pejevy agu?
6 Hae kuery ombovai:

Pete ava orerovaex ouvy kuri. Hae vy aipoei orevy: Tapeo ke,
pejevy ju huvixa penembouarea py. Hae vy aipopeje ixupe: Po rami
Senhor ijayvu: Xapya rei ndau Israel yvy re ndaipoi ri Nhanderuete,
Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe rive reporandu uka agu? Hae nunga
rupi nderupa ndetuia gui nderevyvei r, remano re, hei kuri.
7 Hae ramo huvixa oporandu hae kuery pe:

Mbaexagua ava tu penerovaex ouvy vy hae rami ijayvu rae?


8 Ombovai vy

Mbaemo pirekue py onhemonde hae vaka pire py ikuax vae


hei okuapy.
Hae ramo aipoei:
Hae vae ko Tisb pygua Elias ae rae.

Elias-a py mboapy xondaro ruvixa oo r guare


9Hae gui Elias oa katy huvixa omondouka pete xondaro ruvixa
cinqenta avakue re opena vae, ixupegua xondaro kuery hae javi reve.
Hae ramo hae kuery ma profeta oa katy o jogueravy. Yvyty apyte ry
oguapy oinya py ova vy xondaro ruvixa aipoei ixupe:
Nhanderuete remimboe, huvixa ma Toguejy ke, hei uka.
10 Hae r Elias ombovai xondaro ruvixa cinqenta re opena vae pe:

Xapya rei xee Nhanderuete remimboe ri aiko ramo toguejy havy


tata yva gui, tanemomba, ndevygua cinqenta avakue reve hei
ramove yva gui tata hoa xapya vy omomba, cinqenta vaekue guive.
11 Hae gui ma hae oa katy huvixa omondoukave ju xondaro ruvixa

cinqenta avakue reve. Hae ramo hae vae ju aipoei ixupe:


Nhanderuete remimboe, huvixa ma Toguejy pojava ke, hei uka.
12 Elias ombovai vy aipoei ixupe:

Xapya rei r xee Nhanderuete remimboe ri aiko ramo toguejy


tata yva gui, hae tanemomba, ndevygua cinqenta avakue reve hei
ramove yva gui Nhanderuete guigua tata hoa vy omomba, cinqenta
vaekue guive.
13 Hae gui mboapykuea ma huvixa omondouka xondaro ruvixa

cinqenta avakue reve. Hae ramo xondaro ruvixa oo vy o yvy re, hae
Elias renonde py o guenapy re. Hae vy ixupe ojerure vy aipoei:
Nhanderuete remimboe, ajerure ndevy: Tovare xerekove xere
remaa rupi, hae kovae nerembiguai kuery cinqenta ikuai vae rekove
2Reis1,2 640

guive. 14 Mbaeta yva gui tata hoa vy omomba rakae mokove xondaro

ruvixa, ixondaro cinqenta ikuai vaekue reve. Hae nunga rupi tovare
xerekove xere remaa rupi hei.
15 Hae gui Senhor-a guigua anjo aipoei Elias pe:

Eguejy ke pevae reve, ekyje eme guive hei. Hae ramo opu vy
oguejy ovy hexeve huvixaa katy. 16 Hae gui ma huvixa pe aipoei:

Po rami Senhor ijayvu: Mbae re tu nerembiguai kuery


remondouka Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe oporandu vaer? Israel
yvy re ndau ndaipoi ri Nhanderuete, ixupe reporandu agu? Hae nunga
rupi upe vae tupa ndetuia gui nderevyvei r, remano re, hei.

Acazias omanoague
17Hae gui ma huvixa omano, Senhor ayvu Elias omombeuague rami vy.
Hae gui Acazias tay vae ramo tyvy Joro ju o hekovia. Josaf ray Jeoro
Jud pygua huvixa o rire moko maet raii maa py omboypy opena agu.
18 Hae gui ove rei tema Acazias rekokue regua. Hae rami avi

hiarandua hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel
pygua huvixa kuery rekokue oa re?

Elias rupive Eliseu ooague

2  Hae
gui Senhor ma yvate katy omboaguyje ta heravy Elias pete
1

yvytu jere rupi. Hae rami jave Elias oo Gilgal gui, hupive Eliseu oo
avi. 2 Hae ramo Elias aipoei Eliseu pe:

Epyta ke apy, mbaeta Senhor xemondouka ta Betel katy.


Eliseu ombovai:
Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae nderekove rupi avi aura
vy aipoae: Xee ma noromondoukai r ndee anhoi hei. Hae rami vy
oguejy jogueravy Betel katy.
3 Hae gui Betel py profeta kuery remimboe ikuai vae omba

jogueruvy Eliseu ovaex agu. Hae vy aipoei okuapy ixupe:


Reikuaa ma pa kurivei Senhor omboaguyje heravy ra nderuvixa
neak ry rupi?
Ombovai:
Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrir ke hei.
4 Hae gui ma Elias aipoei Eliseu pe:

Epyta ke apy ae, mbaeta Senhor ma Jeric katy ju xemondouka ta.


Ombovai:
Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae nderekove rupi avi aura
vy aipoae: Xee ma noromondoukai r ndee anhoi hei vy jogueraave
ju Jeric katy.
5 Hae gui Jeric py profeta kuery remimboe ikuai vae omba

jogueruvy Eliseu ovaex agu. Hae vy aipoei okuapy ixupe:


641 2Reis2

Reikuaa ma pa kurive Senhor omboaguyje heravy ra nderuvixa


neak ry rupi?
Ombovai:
Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrir ke hei.
6 Hae gui ma ixupe Elias aipoei:

Epyta ke apy, mbaeta Senhor xemondouka ta Jordo yak katy.


Ombovai:
Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae nderekove rupi avi aura vy
aipoae: Xee ma noromondoukai r ndee anhoi hei vy joupive ju jogueraa.
7 Ojeoi avi cinqenta avakue profeta kuery remimboe vae. Hae gui

Jordo yak rembe re mokove opyta ramo hembiguai kuery voi opytapa
okuapy mombyryi. 8 Hae gui ma Elias oao puku omboi vy oipokapa, hae

oinup yy. Hae ramo yy ma mbyte rupi ojao. Hae ramo mokove ipiru
reia rupi oaxa jogueravy.

Yva re Elias ogueraague


9Hae
gui mokove oaxa ma vy Elias aipoei Eliseu pe:
Ejerure xevy pete ndevy ajapo agu, ndegui xepeaa ei re.
Eliseu aipoei:
Ajerure xevy pe hetave remboaxa agu nenhe hei.
10 Elias ombovai:

Haxy vae re ri rejerure, te xapya rei ndegui xepeaa jave xerexa ri


ramo rejejureague rami ae r oiko. Hae r ndaxerexai ri ramo ndoikoi
r rerejureague hei.
11 Mokove oove hae jogueroayvu jogueravy teri reve hae kuery mbyte

ojekuaa xapya pete karxa hae kavaju tata revegua, joegui ombojao.
Hae r Elias ma yvate katy oipeaa heravy pete yvytu jere mbyte py.
12 Hae nunga Eliseu oexa hoamy vy ojapukai:

Xeru, xeru! Havy Israel kuery karxa hae kavaju rygua kuery!
hei vyve ndoexa jevyvei. Hae vy oao ojopy vy omondoro mbyte rupi.
13 Hae vy ojopy Elias mbae vaekue ao puku ixupe guar oity vaekue.

Ojopy heravy vy ojevy ju. Hae gui ova ju hoamy Jordo yak rembe re.
14 Hae vy ao puku Elias oity vaekue py oinup yy. Hae vy aipoei:

Mamo tu o Senhor Elias ruete vae? hei vy yy oinup ramove


ojao mbyte rupi. Hae ramo Eliseu oaxa ju ouvy.

Profeta remimboe kuery Elias oeka te okuapyague


15 Hae
nunga profeta kuery remimboe henonde rupi ikuai vae hae
nunga oexa okuapy, Jeric py ikuaia py ae. Hae vy ijayvu:
Elias re nhe o vaekue ma Eliseu re ju o rae hei okuapy. Hae
vy ovaex agu katy jogueru, hae henonde ojeroa okuapy yvy peve.
16 Hae vy aipoei okuapy:

2Reis2,3 642

Apy ore neremimboe kuery regua ikuai cinqenta avakue ipya


guaxukueve vae. Emondouka na nderuvixa oeka agu. Xapya rei r
Senhor guigua nhe ogueraa ri te, oeja nho r pete yvyty ry, e vy
yvy guy katy mbae.
Ombovai vy
Pemondouka eme hei.
17 Hae rami te hae kuery onheave tema hexeve ramo ndaevei vy

Pemondouka havy hei hae kuery pe. Hae ramo omondouka


okuapy cinqenta avakue. Mboapy ra re hae vae kuery oeka okuapy te
ndojoui.
18 Hae gui ma Jeric py ojevypa ju Eliseu o teria py. Hae ramo hae

kuery pe aipoei:
Tapeo eme ndaei ri tyy rakae?

Jeric py yy ipor jevy agu rami Eliseu ijayvuague


19Hae gui Eliseu pe tet pygua avakue aipoei okuapy:
Xeruvixa, apy ma rexaa rami oretet o por ete te yy ma naipori,
ne yvy ma voi naipori nhamaet agu hei okuapy.
20 Hae ramo

Peru havy xevy pe hya ipyaui vae, juky reve hei ramo ogueru
okuapy oa py.
21 Hae gui Eliseu ma yvu o vae py oo vy onho juky yy py. Hae vy

aipoei:
Po rami Senhor ijayvu: Ajapo kovae yy ipor ju agu rami. Hae
rami rire ndajojukavei, ne mbaemo aju ma voi nomoingo evei ma
r, hei. 22 Hae ramove yy ikuai vae ipormba ju a peve guar, Eliseu

ijayvuague rami vy.

Kunumigue Eliseu ojojai rei okuapyague


23 Haegui ma Jeric tet gui Eliseu oove ju Betel katy. Tape rupi oo
oiny ramo amongue kunumiguei o jogueruvy tet katy gui. Hae vae
kuery ojojai reia rupi aipoei okuapy ixupe:
Ne ke ak per, e ke eovy. Ne ke ak per, e ke eovy hei
okuapy. 24 Hae ramo Eliseu guakykue katy ojere vy oexa vy hae kuery

pe ijayvu vai, Senhor rery rupi. Hae ramove kaaguy gui moko urso o
ouvy vy omboaypa quarenta e dois kunumigue ikuai vaekue.
25 Hae rire Eliseu Carmelo yvyty katy oo, hae gui Samaria tet katy ju

ojevy.

Israel pygua huvixa Joro o jave guare

3  Hae
gui ma Acabe ray Joro ju o Israel kuery ruvixa. Samaria
1

tet py o ypy, dezoito maet re ma Jud pygua huvixa Josaf o


643 2Reis3

rire. Hae vy doze maet re o. 2 Hae vae ma Senhor renonde rupi


haevea ramigua ojapo. Hae rami avi nguu rami ete ojapo, ne oxy
rami e guive. Mbaeta oipea Baal peguar ita nguu omo vaekue.
3 Hae rami te Nebate ray Jeroboo ojejavyague rupi ae tema oiko, Israel

kuery oguerojejavya py. Hae rami oikoa gui ndojepeai ae.

Huvixa kuery Moabe pygua kuery oitypa ra


rami Eliseu omombeu ma voiague
4 Hae
gui Moabe pygua huvixa Mesa vae ma mymba kuery re opena
vae ramo ixugui Israel pygua huvixa okobra jepi r cem mil vexai ray
hae gui cem mil vexai ava rague. 5 Hae rami te huvixa Acabe omano

ma rire Moabe pygua huvixa opu Israel pygua huvixa Joro rovai. 6 Hae

ramove Samaria tet gui Joro o vy omboatypa Israel kuery hae javi.
7 Jud pygua huvixa Josaf pe voi aipoei uka:

Moabe pygua huvixa opu ma xerovai. Ndee voi pa reo r xereve


Moabe kuery rovai re nhapu agu?
Ombovai:
Xee aa r. Xee voi aa r ndee rami, xevygua avakue ma ndevygua
avakue rami avi r ikuai, hae xerymba kavaju kuery ma nerymba kuery
rami avi r ikuai ndepo py hei.
8 Hae ramo Joro oporandu:

Mavae tape rupi r tu jajeoi?


Ombovai:
Edom tekoa ea rupi tape o vae rupi rima haeve hei. 9 Hae

rami vy huvixa Israel pygua, Jud pygua hae Edom pygua reve jogueraa.
Hae gui sete araa py ma hae kuery oguataa rupi ndaipovei ma yy
xondaro kuery hae mymba kuery ogueraa vae pe. 10 Hae ramo Israel

pygua huvixa aipoei:


Aikore! Mbaeta mboapy huvixa jaiko vae Senhor nhanereno
nhanemboaxapa agu Moabe kuery po py.
11 Hae r Josaf oporandu:

Ndoikoi pa apy Senhor pegua profeta, ixupe ranhe Senhor pe


nhaporandu uka agu?
Hae ramo pete Israel pygua huvixa rembiguai o vae ombovai:
Apy ma o Safate ray Eliseu, Elias ojepoei agu yy ogueru vaekue
hei.
12 Josaf aipoei:

Hae vae ma oikuaa r Senhor guigua ayvu hei ramo Eliseu-a


katy Josaf reve jogueraa huvixa Israel hae Edom pygua.
13 Hae rami te Eliseu aipoei Israel pygua huvixa pe:

Mbae tu areko ndereve? Tereo ke eporandu nderu hae ndexy pegua


profeta kuery pe ae.
2Reis3 644

Hae r Israel pygua huvixa aipoei ixupe:


Ndaevei, mbaeta Senhor ae mboapyve huvixa roiko vae orereno
vaekue Moabe kuery po py oremboaxa agu hei.
14 Eliseu aipoeive ju:

Anhet ete Senhor ipoakapa hae oikove vae henonde rupi xee
aikoa vae rupi aura vy aipoae: Jud pygua huvixa Josaf xee namboetei
vae rire naendu potai rgue ndeayvua, ne ndere namai rgue guive.
15 Hae gui peru havy xea py pete imbaepu vaer hei.

Hae ramo oa py imbaepu vae ombopu jave Eliseu re ou Nhanderuete


poakaa. 16 Hae ramo aipoei:

Po rami Senhor ijayvu: Pejoo-joo ke yvy kovae yvyugua hae


javi rupi, hei. 17 Mbaeta Senhor ijayvuve ju: Yvytu napendui, hae oky

ndapexai te kovae yvyugua hae javi rupi r tyny yy. Hae ramo pe
kuery peyu r, penerymba vaka hae penerymba kuery hae javi guive,
hei. 18 Hae vae ma Senhor pe r mbae. Hae gui pendepo py omboaxa

avi r Moabe kuery. 19 Pembovaipa r hae kuery ret ikorapa hae


yvatekueve vae hae javi. Pejayapa r yvyra porgue, hae pembotypa


r yvu ikuai vae hae javi. Hae gui mbaety porgueve hae javi rupi r
pemombo ita hei.
20 Hae gui ma kogue mbaemo aju omea jave oma r Edom yvy

katy gui yy ou xapya vy omonymba yvy.

Moabe kuery oitypaa ague


21Hae
gui ma Moabe kuery oendupa okuapy hae kuery rovai huvixa
kuery opu agu ouague. Hae rami vy omboatypa tembiporu revegua
ma guive r, kunumigueve hae tujakueve vae voi. Oyvy apy rupi
omomba avi imbokuapy harar. 22 Hae gui kogue yy ry rupi kuaray

o jekuaa jave Moabe kuery ovypa vy guenonde katy rupi oma okuapy
r yy tuguy rami ojekuaa. 23 Hae vy aipoei okuapy:

Pevae tu tuguy rima. Huvixa kuery meme nhi nhomomba rae,


jojukaa py! Hae gui Moabe kuery, a ma jaa jajopy imbae rei-reikue!
hei.
24 Hae gui ma Israel kuery ikuaia py hae kuery ova r Israel kuery

opumba vy oitypa Moabe kuery. Hae r hae kuery gui onhamba. Hae
ramo ijyvy re Israel kuery oo vy hae py voi ojukapa okuapy Moabe kuery
regua. 25 Hae vy ombovaipa het ikuai vae, hae vy mbaety porgueve

rupi pete-te omombo ita, omonymba peve. Ombotypa yvu ikuai vae,
hae ojayapa yvyra iporgueve ikuai vaekue. Quir-Haresete py anho hia
teri tet kora, vaeri nhemoat vae revegua kuery ojokopa vy ojukapa avi
okuapy.
26 Hae gui Moabe pygua huvixa ma hovaigua kuery ipoakave ta ramo

oexa vy setecentos avakue kyxe revegua ogueraa ngupive, Edom pygua


645 2Reis3,4

huvixa reve jogueroa agu, te nova reguai. 27 Hae rami vy ojopy guay

jypykuei, guekovia huvixar omo vaer vae, hae vy ikora ry ae ojuka


vy oapypa. Hae rami r Israel kuery rovai ju ojerovia reive okuapy. Hae
ramo ojepeapa hae gui, oyvy katy ae ju ojevy agu.

Imeve vae pe azeite oata e agu rami Eliseu ojapoague

4  Hae
gui pete profeta remimboe rayxykue imeve vae ojerure
1

Eliseu pe. Hae vy aipoei:


Xeme neremimboe oiko vaekue ma omano. Ndee voi reikuaa
Senhor renonde ojererokyjea rupi oikoague. Hae gui a mbaemo
porukaare ova ta ma ouvy xepia kuery mokove ogueraa agu
escravo-r.
2 Hae ramo Eliseu oporandu ixupe:

Mbae tu ajapo r ndevy? Emombeu ke mbae pa rereko ndero py.


Kunha vae ombovai:
Xee nerembiguai mbaeve ndarekoi xero py, pete ryru azeite e vy
hei.
3 Hae ramo Eliseu aipoei:

Tereo havy, hyrur re ejerure ndero katyi rupi ikuai vae hae javi
pe. Hyrukue anho eru, mboapyi e tavy. 4 Hae gui ma eike ju ndero

py, hae emboty ju ok, ndepia kuery reve penhembotypa agu. Hae vy
azeite rereko vae enho hyru rejou vaekue hae javi py. Hae vy ke erova
tyny vae-vae ijyke katy hei.
5 Hae gui ma oa gui kunha vae ojepea vy onhembotypa opia kuery

reve. Hae gui oxy oa py hae kuery hyru omboaxa r ixy omony tema.
6 Hyru omonymba ma vy ixy aipoei pete opia pe:

Eru ju pete hyrur.


Hae vae ombovai:
Apy ma ndaipovei ma hyrur hei. Hae ramove azeite opa.
7 Hae gui kunha vae oo vy omombeu Nhanderuete remimboe vae pe.

Hae ramo hae aipoei:


Tereo, evende azeite, hae gui epagapa rereveague. Hae gui
hembyrekue ma topyta ndepia kuery reve peu vaer.

Sunm pygua kunha Eliseu oipytyvague


8 Pete
ra Eliseu oaxa ovy Sunm tet rupi. Hae py ma oiko pete
kunha oguerekopa vae. Hae vae ma oeno okaru agu. Hae rupi oaxa
nhav ova kuerei r hae py okaru agu.
9 Kunha vae aipoei ome pe:

Xee aexa r kovae ava nhandea rupi oaxa jepi vae ma Nhanderuete
remimboe ikya e vae. 10 Hae nunga rupi jajapo na yvate katy pete

opy jaoi oke atyr. Ita gui r jajapo uka hupar nhamo agu hae py,
2Reis4 646

mesa, tenda hae tataendy rendar, nhandero py ova vy hae py oke


agu hei.
11 Hae gui pete ra hae py Eliseu ova jevy vy okeaty py oo vy

onheno oupy. 12 Hae vy aipoei guembiguai Geazi pe: Eno ranhe


Sunm pygua kunha hei ramo oeno r kunha vae o profeta oa py.
13 Eliseu aipoei uka kunumi vae pe:

Aipore kunha vae pe: Ma, orere repena por opa mbae py.
Mbae r tu havy ajapo ndevy? Oiko pa nderekovia huvixa pe ajerure
agu? Tyr pa xondaro kuery ruvixa pe? re r ixupe.
Kunha vae ombovai:
Arekopa rei apy xeretar kuery mbyte py aikoa py hei.
14 Hae ramo profeta oporanduve ju:

Mbaexagua ndau ajapo r ixupe?


Geazi ombovai:
Neexa, hae ndoguerekoi omemby, ime tujai ma guive hei.
15 Eliseu ju

Eno havy hei.


Oeno ramo kunha vae ou vy ok py hia. 16 Hae ramo profeta aipoei:

Pete maeta py kovae ra ojeupity jevy ma jave reikuavi r pete


kyr vae hei.
Kunha vae aipoei:
Any teve xeruvixa, Nhanderuete remimboe reiko vae. Ndeapu eme
xee nerembiguai pe hei.
17 Hae vae rire kunha vae oguerekoi ma. Hae vy pete maet opaa

py por oikuav pete avai, Eliseu aipoeiague rami vy.


18 Hae gui ma ipia tujave ma vy pete ra oo nguu ombaeapo vae

kuery reve oikoa py. 19 Hae vy nguu pe


Xeak raxy! hei.


Hae ramo guembiguai kunumi vae pe tuu
Eraa na ixya py hei.
20 Hae ramo oupi vy ogueraa ixya py. Hae ramo guenapy ry

oikuav ranhe imoiny, hae gui kuaray mbyte jave omano. 21 Hae ramo

kunha vae oguerojeupi heravy vy onhono inony Nhanderuete remimboe


rupa rupi. Hae vy ok omboty vy oo ju.
22 Hae gui ome oeno uka vy aipoei uka ixupe:

Embou xea py pete nerembiguai hae pete mburikai, Nhanderuete


remimboe oa katy aa ranhe, hae gui ajevy ju agu hei.
23 Hae ramo ime oporandu:

Mbae re tu a reo ta ri hae py, jaxy pyau e teri, ne sbado e


guive vaeri?
Kunha vae ombovai:
Tove ri, haeve r hei.
647 2Reis4

24 Hae gui kunha vae ombokupe rygua ukapa mburikai. Hae vy


aipoei guembiguai pe:
Eraa, eroguata tema, eropytuu eme guive, xee amombytuu uka
ea ja hei.
25 Hae gui ma kunha vae oo vy Nhanderuete remimboe oa py ova,

Carmelo yvyty re. Hae ramo mombyry teri oexa vyve aipoei guembiguai
Geazi pe:
Pee ma ou jekuaa oiny Sunm pygua kunha. 26 E ke eovy reovaex

agu, hae vy aipore ixupe: Haeve vai pa ndee, neme hae ndepia voi?
re.
Oporandu r kunha vae ombovai:
Haevepa rei hei.
27 Hae gui ma yvyty re Nhanderuete remimboe oa py kunha vae

ova vyve oikuav ipy. Hae ramo Geazi oipea agu ova ta ramo ixupe
Nhanderuete remimboe aipoei:
Tove katu, mbaeta onhe py ndaevei ete vae oendu. Hae nunga
ma Senhor onhomi xegui, ndoikuaa ukaxei vy.
28 Hae ramo kunha vae aipoei:

Xeruvixa, xapya rei ndau ndevy ajerure vaekue xepiar re?


Xembotavy eme ke, hae vaekue e ri? hei.
29 Hae gui profeta aipoei Geazi pe:

Eiko katu ke, ejopy xembae popoka, hae tereo. Xapya rei amongue
reovaex vy ma exarura eme. Ndevy pe amongue oxarura ri ramo
embovai eme guive. Hae gui xepopoka remo r avai vae rova ry
hei.
30 Hae rami te ixy aipoei Eliseu pe:

Anhet ete Senhor oikove vae rupi, hae nderekove rupi avi aura
vy aipoae: Xee ma ndoroejai r hei. Hae ramo hae voi opu vy oo
ma oiny kunha vae reve.
31 Hae r Geazi ma hae kuery renonde rupi oo vy avai vae rova ry

rupi omo popoka. Hae rami te ndaijayvu nhendui, ne ipytua ma voi


ndojekuaai. Hae ramo oo ju Eliseu reve nhovaex agu. Hae vy ixupe
omombeu vy aipoei:
Avai vae nomy ae tema hei.
32 Hae gui oo py profeta ju ova ramo avai vae omano oupy tupa

rupi. 33 Hae ramo oike vy omboty ok hae kuery mokove oa py, hae vy

onhemboe Senhor pe. 34 Hae vy tupa oa katy oo vy onheno avai vae


ry rupi. Hae vy ojuru omboja ijuru re, guexa ma hexa re, hae opo ma
ipo re, hiry rupi itui vy. Hae ramo avai vae rete hakupa ju ma ovy.
35 Hae gui ma opu ju vy oguata-guata oikovy opy rupi, hae gui ma

oo ju hae py. Hae vy avai vae ry rupi ju onheno oupy. Hae ramo mae
sete-kue vyvoi inhaxi reve oipea ju guexa.
2Reis4,5 648

36 Haeramo oeno Geazi, hae vy aipoei ixupe:


Eno ke Sunm pygua kunha hei. Oeno ramo kunha vae ojexa
uka hoamy profeta pe.
Hae ramo aipoei kunha vae pe:
Eraa ju ke ndepia.
37 Hae ramo kunha vae oike ouvy vy ipy yvyiry rupi o, hae ojeroa

yvy katy guenapy re. Hae gui ma opiai oupi heravy vy o ju.

Oja py jojukaar o vaekue oipeaague


38 Haegui ma hae vae yvy re karuai oiko, hae Eliseu ojevy ju Gilgal
katy. Hae py ma henonde profeta kuery remimboe kuery oguapypa
okuapy. Hae ramo aipoei guembiguai pe:
Emo ke oja guaxu tata ry, hae vy ejapo tembiu profeta kuery
remimboe kuery pe hei. 39 Hae ramo pete oo mbaety rupi mbaemo

aju re. Hae vy ojou pete hiy rupi hia vae kaaguy reguae. Hae vy hiy
gui hia oipoopa vy omony oao puku. Hae gui ma ou ju vy oipembai
vy omomba oja py, oexa vae teri vaeri. 40 Hae gui ma ome avakue

pe hou agu. Ojykue hou teri okuapy reve ojapukai okuapy:


Nhanderuete remimboe! Oja py rima o jojukaar! hei okuapy.
Houve agu ma voi ndaevei.
41 Hae rami r aipoei:

Peru ke trigo hei. Hae vy oja py omo vy aipoei:


Ejara ju ke, emongaru heta vae kuery hei. Hae ramove oja py
novei ma rae jojukaar.

Vinte mbojape re cem avakue okaru por okuapyague


42 Hae gui ou pete ava Baal-Salisa gui. Hae vae ma Nhanderuete
remimboe pe ogueru mbojape jypykuei regua voxa py. Vinte mbojape
cevada guigua hae hary pyau ogueru. Hae r Eliseu aipoei:
Embojao heta vae kuery pe hou agu hei.
43 Hae ramo hembiguai aipoei ixupe:

Mbaexa tu amo ta cem avakue ikuai vae hou vaer?


Ombovai:
Eme katu heta vae kuery pe hou agu, mbaeta po rami Senhor
ijayvu: Hou r okuapy, hae gui hembyre ju r, hei. 44 Hae ramo omo

hae kuery renonde py. Hae ramo hou okuapy, hae gui hembyre ju,
Senhor ijayvuague rami vy.

Lepra gui Naam okueraague

5  Oiko
pete Sria pygua huvixa pegua xondaro kuery ruvixa, Naam
1

hery vae. Hae vae ma huvixa renonde rupi ipoakave vae hae
omboetepy oiko, mbaeta hupive ma Senhor ojapo Sria kuery ipoaka agu
649 2Reis5

rami. Joe opua py ipoakapave. Hae rami avi lepra revegua oiko. 2 Hae

gui Sria gui xondaro kuery ojeoi vy Israel kuery yvy gui voi ogueraa pete
kunhai vae escravo-r. Hae vae ma Naam rayxy pe oiko ombaeapoa rupi.
3 Hae gui ma kunhai vae aipoei herekoa pe:

Xeruvixa Samaria py profeta oiko vaea py oo vae rire omonguera


rgue lepra gui hei.
4 Hae ramo Naam oo vy aipoei nguvixa pe:

Po rami ijayvu kunhai Israel yvy gui aru vaekue.


5 Hae ramo Sria pygua huvixa ombovai:

Tereo havy, eguata. Hae r xee ma pete kuaxia araa uka r


Israel pygua huvixa pe reme vaer hei. Hae ramo oo ma. Ngupive
ogueraa dez poyikue prata guigua, seis mil hati vae ouro guigua, hae
gui dez ao ngarua pygua. 6 Ogueraa avi kuaxia Israel pygua huvixa pegua

ijayvu imoinya vae: Kovae kuaxia ndea py omea ramove reikuaa r


xerembiguai Naam ambouague lepra gui remonguera agu, heia vae.
7 Hae gui ma Israel pygua huvixa kuaxia para ogueroayvu ma vy

omondoro oao. Hae vy aipoei:


Xapya rei ndau xee Nhanderuete ri aiko, joekove amboi, e vy
anhomoingove agu rami xepoakapa vae? Mbaeta xea py ombou kovae
ava lepra gui amonguera agu. Peikuaa pota ke, hae pexa por, mbaeta
xereve jogueroaxe vy teve ombou hei.
8 Hae gui ma Nhanderuete remimboe Eliseu oendu Israel pygua

huvixa oao omondoroague. Hae vy aipoei uka huvixa pe:


Mbae re tu ndeao remondoropa ri? Tou ava xea py, hae vy oikuaa
r Israel re profeta oikoa hei uka.
9 Hae gui ma Naam ou guymba kavaju kuery hae karxa reve. Hae

vy ovamba okuapy Eliseu rok rexeii. 10 Hae ramo Eliseu omondouka


pete guembiguai. Hae vy aipoei uka:


Tereo, ejau sete-kue Jordo yak py. Hae ramo nderoo o pormba
ju r, ndaeve evei ma r hei uka.
11 Hae rami r Naam ndojou pori ete. Hae vy aipoei ovy:

Xee aexa vaekue te xee aa py profeta o hoamy vy ojerure


rgue Senhor Nguuete rery rupi, hae lepra oa ry rupi okuave reve
xemonguera rgue. 12 Hae r xapya rei ndau Damasco py Abana hae

Farfar yak ikuai vae ma Israel re yak ikuai vae gui naiporive r ri?
Ndaevei ndau hae vae py ae xee ajau agu, akuera ju agu? hei.
Hae rami vy ojevy ju ivai reve.
13 Hae ramo oa py ova jogueravy ixupegua kuery yvatekueve vae.

Hae vy aipoei okuapy ixupe:


Oreruvixa, xapya rei profeta mbaemo haxy vae ojapo uka vae rire
ndee ndau nderejapoi rgue? Mbaeta ndevy pe Ejau ke, hae r haeve
vae ju r reiko hei vaekue rive hei okuapy.
2Reis5 650

14 Hae rami r Naam oo vy Jordo yak py oguejy sete-kue,


Nhanderuete remimboe ijayvuague rami vy. Hae ramove hoo o por ju
kyr vae roo rami. Hae vy haeve vae ju oiko.
15 Hae gui ma ojevy ju jogueravy Nhanderuete remimboea katy,

hexevegua kuery hae javi reve. Ova ma vy henonde py hia. Hae vy


aipoei:
A aikuaa ma yvy jave rupi ndoikoi Nhanderuete, Israel kuery
Ruete e vy. Hae nunga rupi a ma ajerure rejopy agu mbaemo xee
nerembiguai ame vae.
16 Eliseu ombovai:

Anhet ete Senhor oikove vae henonde rupi aikoa vae rupi aura
vy aipoae: Xee ma mbaeve ndaipotai hei. Hae ramo hexeve onhea
tema ojopy agu re, vaeri ndoipotai ae.
17 Hae rami r Naam aipoei:

Ndereipotai ae ramo ajerure apy gui taraa yvy moko mburikai ry.
Mbaeta a gui xee nerembiguai ma tuuete raangaa pe rive namevei
r mymba apy reve ajuka uka vae, Senhor pe e vy.a 18 Hae gui a

Senhor pe xee hembiguai ajerure ajejavya ombogue agu re. Mbaeta


xeruvixa ma nguuete Rimom pegua opy oike jepi r omboete agu, hae
xepo re ojopy r oiny. Hae gui xee voi a r xerenapy re Rimom pegua
opy ajeroa ainya py. Hae nunga rupi tove Senhor tomboguepa xee
hembiguai ajejavya.
19 Eliseu ombovai vy

Tereo por ke hei.

Geazi re ju lepra ovaague


Hae gui Naam ojepea ma mombyryi ovy jave 20 Nhanderuete

remimboe Eliseu rembiguai Geazi vae ma aipoei ojeupe ae:


Xeruvixa ma ndoipotai Sria pygua Naam ome mbaemo ogueru
vaekue. Hae rami avi anhet ete Senhor oikove vae rupi aura vy
aipoae: Xee ae r anha avy hakykue rupi, ixugui ajopy agu mbaemo
hei. 21 Hae rami vy Geazi oo Naam oupity agu. Hae r Naam ma

hakykue rupi onha ouvy ramo oexa vy opo okarxa gui ovaex agu. Hae
vy oporandu:
Haeve vai pa?
22 Ombovai:

Haevepa rei. Xeruvixa aipoei uka: A ma ou moko kunumigue


profeta remimboe kuery Efraim yvyty reia gui. Eme hae vae kuery pe
pete poyikue prata guigua hae moko ao ngarua pygua, hei uka.

a
5.17 Hae kuery reko rami vy Israel regua yvy Naam ogueraa oyvy re, hae py ju
omboete agu Nhanderuete.
651 2Reis5,6

23 Hae ramo Naam aipoei:


Eraa havy moko poyikue prata guigua hei. Hae rami vy
ogueraa uka ete vy moko voxa py ojokua moko poyikue prata guigua
hae moko ao ngarua pygua. Hae vae py ombovoyi moko guembiguai
Geazi renonde rupi ogueraa vaer.
24 Hae gui yvy ry peve ova ma vy hae kuery po gui ju ojopy, hae

omo por oo py. Avakue omondoukapa ramo ojeoi ju. 25 Hae ramo oike

vy nguvixa renonde py hia. Ixupe Eliseu oporandu:


Geazi, magui tu reju?
Ombovai:
Xee nerembiguai ma mamove rei ndaai hei.
26 Hae ramo aipoei ixupe:

Ndea py xenhe o avi kuri, ava nerovaex agu karxa gui oguejy ouvy
jave. A voi pa haeve prata hae ao rejopy agu, hae gui oliveira hae uvaty, vexai
hae vaka kuery, tembiguai avakue hae kunhague? 27Hae nunga rupi ndere ju

r Naam guigua lepra ova, neramymino kuery re guive, rakae r peve guar
hei. Hae ramove lepra yroy rami xi vae reve ae ojepea ovy henonde gui.

Eliseu pete haxa ovu agu rami ojapoague

6  Hae gui profeta kuery remimboe kuery ikuai vae aipoei okuapy Eliseu pe:
1

Apy ndereve orekuaia ma nhanemboty reii ete. 2 Hae nunga

rupi toroo Jordo yak re, hae gui pete-te rogueru agu yvyra, pete oo
nhandekuai atyr rojapo agu.
Ombovai:
Tapeo havy hei.
3 Hae ramo hae kuery vae regua pete aipoei:

Haeve r ndee voi reo agu ore nerembiguai kuery reve.


Eliseu ombovai:
Xee aa avi r hei. 4 Hae rami vy oo hae kuery reve.

Jordo yak rembe re hae kuery ova vy oakeo okuapy yvyra. 5 Hae gui pete

yvyra hia vae oakeo vy haxa oity yy py. Hae ramo ojapukai vy aipoei:
Aikore xeruvixa! Haxa ma nhombae aiporu vaekue hei.
6 Hae ramo Nhanderuete remimboe oporandu:

Mamo tu hoa rae?


Hae gui ixupe oexa uka ramo Eliseu pete yvyra ojaya vy omombo yy
py. Hae vy ojapo ferro guigua ovu agu rami. 7 Hae vy

Emoat ju ke hei ramo okuave vy ojopy.

Sria pygua kuery reve jogueroaa jave Eliseu nhopytyvague


8 Haegui Sria pygua huvixa opu Israel kuery rovai. Hae vy
yvatekueve reve nhomongeta vy pete henda re onhembopyaa rupi
aipoei:
2Reis6 652

Hae py re haeve japyta ranhe agu hei.


9 Hae rami te Israel pygua huvixa pe Nhanderuete remimboe aipoei uka:

Penheangu ke hae rupi peaxa e agu, mbaeta hae py r Sria


pygua kuery oo hei uka. 10 Hae ramo Nhanderuete remimboe

omombeu ma voi rire ijayvuague katy Israel pygua huvixa voi


omondouka guembiguai kuery oikuaa pota vaer. Hae rami vy oo jepe
nho. Hae vae ramigua ma mbovykue rei e oiko.
11 Hae nunga rupi Sria pygua huvixa opya py ndaevei etea oendu.

Hae vy guembiguai kuery oeno vy aipoei hae kuery pe:


Pemombeu na xevy nhande kuery vae regua mavae tu Israel pygua
huvixaa katy oo vae.
12 Hae ramo hembiguai vae regua ombovai:

Xeruvixa, avave rei ndorooi ri. Hae rami avi profeta Eliseu Israel re o vae
ae ri Israel pygua huvixa pe omombeu kuerei r rekeaty py ndeayvua voi hei.
13 Hae ramo aipoei:

Tapeo, pexa pota mamo pa oa re, xee ajopy uka agu hei.
Hae gui ma ixupe
Dot tet py rima o ea. 14 Hae ramo hae katy omondouka

kavaju, karxa hae xondaro kuery ipya guaxukueve. Pyvy hae kuery
ova vy ojokopa tet.
15 Hae gui ma Nhanderuete remimboe rembiguai ajeivei reve ovy vy

o vy oexa mbovy rei e ikuai vae, kavaju rygua hae karxa revegua
kuery. Jovaive re ojokopa rae. Hae ramo hembiguai aipoei Eliseu pe:
Aikore xeruvixa! Mbae tu jajapo ta?
16 Eliseu ombovai:

Ekyje eme. Mbaeta hae kuery reve ikuai vae gui nhanderevegua
kuery hetave hei.
17 Hae gui ma Eliseu onhemboe vy aipoei:

Senhor, ajerure hexa reipea agu oexa kuaa agu rami hei.
Hae ramo hembiguai rexa Senhor oipea ramo Eliseu yvry rupi oexa
tata revegua kuery kavaju rygua hae karxa yvy rupi ikuai vae.
18 Hae gui ma hovaigua kuery hae kuery rovai ou ramo Eliseu

onhemboe ju Senhor pe. Hae vy aipoei:


Ajerure ndevy: Embogue ke hae kuery rexa oexa e agu hei
ramo Eliseu ijayvuague rami vy omboguepa hexa, ndoexai agu rami.
19 Hae gui ma hae kuery vae regua pe Eliseu aipoei:

Kovae tape ma haevea ramigua e, ne kovae tet o vae voi. Peju


xerakykue, hae rogueraa r ava peka vaea katy hei. Hae rami vy
Samaria tet py ogueraa.b

b
6.19 Hae kuery ma Eliseu re ae ojeoi vaekue ri oexa e r Eliseu ogueraa ngovaigua
Israel kuery ret mbyte peve, Samaria py ae.
653 2Reis6

20 Hae
gui ma Samaria tet py hae kuery ova ma ramo Eliseu aipoei:
Senhor, eipea ju kovae avakue rexa, hae kuery oexa ju agu
hei. Hae ramo hae kuery rexa Senhor oipea ramo oexa r Samaria tet
mbyte py rae ma ikuai.
21 Hae nunga Israel pygua huvixa oexa vy oporandu Eliseu pe:

Xeru, ajukapa r? Tajukapa pa?


22 Ombovai:

Any teve, ejuka eme. Rejuka agu haeve vae ma ndee ae kyxe hae
nderapa reve rejopy vaekue anho. Hae r kovae kuery pe ma eru ruka mbojape
hou vaer hae yy oyu agu. Hae gui ma tojevypa ju nguvixaa katy ae hei.
23 Hae ramo hae kuery pe huvixa ojapo ngaru tuvixa ete vae. Hae ramo okaru

hae oyu okuapy. Hae ramo mae omondoukapa r nguvixaa katy ju ojeoi. Hae
rami rire Sria pygua kuery ndouvei ranhe Israel yvy re mbaemo oipea agu.

Samaria py karuai oikoague


24 Hae
vae rire Sria pygua huvixa Ben-Hadade vae ma tegue ju
ojeupegua xondaro kuery omboaty ramo ojeoi vy ojokopa okuapy
Samaria tet. 25 Hae nunga rupi Samaria py oiko karuai vaikue.

Ojokopaa r tet mbyte py mburikai kgue rive ovende r oitenta hati


vae prata re, hae apykaxui repoxi mboapy rai te cinco re r ovende.
26 Hae gui ma Israel pygua huvixa tet kora rupi oaxa ovy jave ixupe

ojapukai nhendu pete kunha vae:


Xepytyv ke, xeruvixa hei.
27 Huvixa ombovai vy aipoei:

Senhor nanepytyvi ri ramo magui tu xee ajou r roipytyv agu?


Mbaemo moayaty gui, tyr pa uva onhamiaty gui teve r ajou?
28 Huvixa oporanduve ju ixupe:

Mbae tu havy rereko?


Kunha vae ombovai:
Kovae kunha xerevegua aipoei vaekue xevy: Eme ndepiai jau
vaer, hae gui ko ramo ma xepia ju r jau, hei vaekue xevy. 29 Hae

rami vy xepiai ranhe nhamomimoi vy jau. Hae rami te ko jevy ixupe


xee A ma ndepia ju eme jau agu, hae ramo onhomi hei.
30 Hae rami kunha vae ijayvu r huvixa oendu vy omondoro oao tet

kora rupi oaxa ovya pyve. Hae ramo heta vae kuery oexa r oao gury
huvixa onhemonde rae ajukue voxa guigua py rive.c

Eliseu Heta mbae ju r pejou, heiague


31Hae ramo huvixa aipoei:

c
6.30 Hae kuery reko rami vy ajukue voxa guigua py onhemonde r ipya vai, e vy
ndaevei etea oendu vy.
2Reis6,7 654

Kurive Safate ray Eliseu ak ijaxiy ry gui aipea e r


Nhanderuete taxemoingo axy oipotaa rami hei. 32 Hae rami vy

huvixa pete ava omondouka Eliseu-a katy, ngoo py oguapy oiny ramo
nhomongeta vaety kuery reve. Tembiguai ova e mbove ma voi Eliseu
aipoei nhomongeta vaety kuery pe:
Pexa r jojuka rive vae ray xeak ayaar ombou vae. Pexa pota ke,
tembiguai ova jave pemboty ok, pejoko guive. Hae vae rakykue rupi
ou avi r ri huvixa. Ipy ambua pendu r hei.
33 Hae kuery reve ijayvu teri jave ova nhendu tembiguai. Hae gui

huvixa voi ova, mbaeta aipoei: Kovae mbaemo vai ma Senhor-a gui
ae ou ramo mbae re tu xee arve ta orerepy agu? hei.

7  Hae ramo Eliseu aipoei:


1

Pejapyxaka ke Senhor ijayvua re. Po rami Senhor ijayvu:


Ko r, kovae hora rupi rivyvyi, Samaria tet rok py pete varai trigo
kuikue ovendea r pete hati vae re rive, hae moko ryru cevada
guigua ma pete hati vae re r ovendea, hei.
2 Hae ramo xondaro ruvixa huvixa pytyva vae ombovai Nhanderuete

remimboe:
Senhor hae nunga ombou agu yva oipea te hae nunga oiko r
ndau? hei.
Profeta ombovai:
Hae nunga nderexa py ae r rexa vaeri ndereui r tavy.

Sria pygua kuery onhambaague irundy lepra


revegua omombeu okuapyague
3 Tet rok py irundy avakue lepra revegua ikuai. Hae vae kuery ma
joupe-upe aipoei okuapy:
Mbaer tu apy jaguapy jakuapy nhamanomba peve teve? 4 Xapya

rei Tet py jaike jae te tet rupi karuai nhaendu vy nhamanomba r


hae py. Hae r Apy ae r jaguapyve nhainy jae vy ma nhamanomba
avi r. Hae nunga rupi ave jajeoi Sria pygua kuery ikuaia katy. Hae
kuery nhanemoingove ri ramo jaikove r. Hae r nhandejukapa ramo
nhamanomba re ma vy hei okuapy. 5 Hae rami vy hae kuery ma

pytmba ramove opumba Sria pygua ikuaia katy ojeoi agu. Hae py
ova vy ndoexai avave rei. 6 Mbaeta Sria pygua kuery ikuaia rupi Senhor

oenduka ma voi vaekue kavaju rygua, karxa revegua hae xondaro kuery
hyapu rei nhendu vae. Hae nunga Sria pygua kuery oendu vy joupe-upe
Pendu ke, Israel pygua huvixa nhanderovai oiporuka rae huvixa heteu
regua hae Egito pygua, nhanderovai opu agu, hei vaekue. 7 Hae nunga

rupi hae kuery ojeoipa rae. Hae vy pyt rupi onhamba vy oejapa ojeoivy
oguy ikuai vae hae guymba kavaju hae mburikai kuery. Ikuaiague hae
javi oeja haekue rami ae. Onhamba ojeoivy oo jepexe vy.
655 2Reis7

8 Haekuery ikuaiague py lepra revegua kuery ju ova ma jogueruvy.


Pete oguy py oike vy okaru hae oyu okuapy. Hae gui ae oipea prata,
ouro hae ao. Ojeoipa ju vy onhomimba. Hae gui ojevy vy amboae oguy
py ju oike vy hae vae gui voi mbaemo oipeave vy onhomi.
9 Hae gui mae aipoei joupe-upe:

Haevea ramigua jajapo. Kovae ra ma mbaemo por


nhamombeu agu ra vaeri nhakyrirmba jakuapy. Xapya rei ko r
peve nhamombeu agu nhar ramo pav rei r oikuaa jajejavy vaea.
Hae nunga rupi a ma voi jajeoi, huvixa ro peve nhamombeu agu
hei okuapy.
10 Hae rami vy hae kuery oo vy ojapukai okuapy tet rok rara kuery

pe. Onhemombeu pori vy aipoei:


Rojeoi kuri Sria pygua ikuaia py te hae py ma avave rei
ndaipoavei ma, nonhenduai guive. Kavaju hae mburikai kuery ojokua
pyre anho ikuai, hae gui oguy voi haekue rami ae ikuai hei. 11 Hae

ramo ok rara kuery ju ojapukai reve omombeu ukapa huvixa ro rupi


peve.
12 Hae gui ma pyavyve huvixa opu vy aipoei guembiguai kuery pe:

A ma xee amombeu ta pvy Sria pygua kuery nhandere


ojapoague. Hae kuery oikuaapa mbaeve ndajarekoveia. Hae rami vy
ikuaia gui mombyryi peve ojepeapa rae mbaety rupi onhemi agu.
Mbaeta aipoei: Tet pygua kuery omba jogueruvy ramo jajopypa r
oikove reve, tet py jaike agu, hei okuapy rae.
13 Hae ramo pete hembiguai vae regua ombovai vy aipoei:

Ejou havy pete nhiru kavaju tet py hembyre vaekue regua.


Nhamondouka r avakue hae py oikuaa pota agu. Mbaeta Israel kuery
apy hembyrekue ikuai vae okanhymba avi r Israel kuery mboae rami
ae hei.
14 Hae ramo moko karxa kavaju revegua ojou r huvixa omondouka

avakue Sria pygua xondaro kuery rakykue. Hae vy aipoei:


Tapeo pexa pota hei. 15 Hae ramo hakykue rupi ojeoi Jordo

yak peve. Hae vy oexa r tape rupi omboty rei rae ao hae tembiporu
Sria kuery onhamba vy omombopa vaekue. Hae ramo tembiguai kuery
ojevypa ju vy omombeupa okuapy huvixa pe.

Eliseu ayvu ojeupityague


16 Hae
gui ma heta vae kuery omba ojeoivy tet gui. Hae vy Sria
pygua kuery ikuaiague gui oipeapa. Hae Senhor ijayvuague rami vy
pete varai trigo ovendea pete hati vae re rive, moko varai cevada
guive hae rami ae avi. 17 Hae gui huvixa ma xondaro ruvixa ipytyvaty

pe oar uka tet rok. Hae rami te heta vae kuery ok py ae opyrmba
okuapy ramo omano, Nhanderuete remimboe oa py huvixa oo jave
2Reis7,8 656

ijayvuague rami vy. 18 Hae rami py ojeupity huvixa pe Nhanderuete


remimboe ijayvu ma voiague: Koe r kovae hora rivyvyi moko


varai cevada ovendea r pete hati vae re Samaria py ae, pete varai
trigo guive, heiague. 19 Hae jave ma xondaro ruvixa ombovai vaekue

Nhanderuete remimboe pe: Senhor yva oipea te povae ayvu oiko r


ndau? hei vaekue. Hae profeta ju Hae nunga nderexa py ae r rexa
vaeri ndereui r tavy, hei vaekue. 20 Haekue rami ae oiko. Tet rok

py heta vae kuery opyrmba ramo omano.

Kunha Sunm pygua pe mbaemo oguereko


vaekue ome ukapaa jevyague

8  Hae
gui Eliseu ijayvu ju avai omboete ju vaekue xy pe. Hae vy
1

aipoei:d
Epu ke, tapeo ndero pygua kuery reve, hae gui penderekoa ju r
mamo r haevea py rei. Mbaeta pendeyvy re Senhor ombou ta karuai
sete maet re oiko vaer hei.
2 Hae ramo kunha vae opu vy Nhanderuete remimboe ijayvuague

rami oiko. Hae rami vy ngoo pygua kuery hae javi reve ojeoi vy sete
maet re ikuai filisteu kuery yvy re.
3 Sete maet opaa py ma filisteu kuery yvy gui kunha vae ojevy ju.

Hae vy huvixaa py oo ngoo hae oyvy oguereko vaekue re ojerure ju


agu.
4 Hae vae jave py huvixa ijayvu oiny Nhanderuete remimboe

rembiguai Geazi reve. Hae vy ixupe aipoei:


Xee ajerure, emombeu ke xevy mbaemo tuvixa vae Eliseu ojapo
vaekue hae javi hei. 5 Hae ramo huvixa pe Geazi omombeu oiny

Eliseu avai omano vaekue omopu jevyague. Hae ramove avai omboete
ju vaekue xy ae ova, hae vy huvixa pe ojerure ngoo hae oyvy re.
Hae ramo Geazi aipoei:
Xeruvixa, kovae kunha ae ma Eliseu omboete jevy vaekue xy.
6 Hae gui kunha vae pe huvixa oporandu ramo omombeupa. Hae

ramo ipytyvar huvixa omo pete guembiguai. Hae vae pe aipoei:


Ixupe eme ukapa ju oguereko vaekue hae javi, hae oyvy gui oa
ra guive a peve imbaety gui omono mbyre repykue voi hei.

Eliseu-a py Damasco pygua Hazael ooague


7Hae
gui ma Sria pygua huvixa Ben-Hadade imbaeaxy oupy jave
Eliseu oo Damasco tet py. Huvixa pe omombeua vy
Nhanderuete remimboe ova rae apy ea.
8 Hae ramo huvixa aipoei Hazael pe:

8.1 Kunha vae pia Eliseu omboete jevyague omombeu 2Reis4.831 py.
d
657 2Reis8

Eiporavo mbaemo Nhanderuete remimboe pe reme vaer, hae


tereo eovaex. Ixupe eporandu uka xere Senhor pe, kovae mbaeaxy
areko vae gui akuera ra aikuaa agu hei.
9 Hae gui Hazael ma mbaemo ome vaer reve oo ovaex agu katy.

Hae vy quarenta camelo ry ogueraa Damasco tet py iporgueve o


vaekue regua. Eliseu oa py ova vy ojexa uka henonde py. Hae vy
aipoei:
Sria pygua huvixa nderay Ben-Hadade ae xembou aporandu agu:
Akuera r pa mbaeaxy areko vae gui? hei uka.
10 Hae ramo Eliseu ombovai:

Tereo, hae aipore ixupe: Rekuera ju re, re. Hae rami te xevy
Senhor oikuaa uka avi omano nho ra hei. 11 Hae vy Hazael re

Eliseu oma ngatu oiny. Hexe oma ngatu ete ramo ndaevei reia oendu.
Hae gui Nhanderuete remimboe ojaeo.
12 Hae ramo Hazael aipoei:

Xeruvixa, mbae re tu rejaeo ri?


Ombovai:
Mbaeta aikuaa ma voi Israel kuery re mbaemo vai rejapo ra.
Mbaeta reapypa r hae kuery ro ikorapa vae, kyxe py rejukapa r
hae kuery vae regua kunumigue, remoumba r kyrguei, hae
remondoropa r kunhague imemby ryrui vae hei.
13 Hae ramo Hazael aipoei:

Hae gui mbaexa tu xee nerembiguai jagua ramiguai vaeri hae


ramigua ete ajapo agu?
Eliseu ombovai:
Senhor ma xevy oikuaa uka ndee ju Sria pygua ruvixar re agu
hei.
14 Eliseu oa gui Hazael oo ju vy nguvixaa py ova. Hae r ixupe

oporandu:
Mbae hei Eliseu ndevy?
Ombovai:
Aipoei xevy rekuera ra rami hei.
15 Hae gui ko jevy ma Hazael pete nheova ogueraa yy py. Omoak

ma vy onhov huvixa rova, omano peve. Hae gui hekovia Hazael ju o


huvixa.

2Crnicas21.120
16 Pete
nhiru maet re ma Acabe ray Joro Israel pygua huvixa o
rire, Jud pygua huvixa Josaf o teri reve tay Jeoro ju omboypy Jud
pygua huvixa o agu. 17 Hae vae ma huvixa o ypyi jave py trinta e dois

maet oguereko. Hae gui oito maet re opena Jerusalm py. 18 Israel

pygua huvixa kuery ikuaiague rupi oiko, Acabe ro pygua kuery ikuaiague
2Reis8,9 658

rami avi, tajy re ae omenda rire. Hae rami vy Senhor renonde rupi
mbaemo vai anho ojapo oikovy. 19 Hae rami te Senhor guembiguai

Davi re oma vy nomombaxei Jud pygua kuery, mbaeta ixupe


ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakar omo riae agu re, hae gui
hamymino kuery rekovia ju.e
20 Hae gui Jeoro o jave Edom pygua kuery opu okuapy Jud kuery

rovai, ipoakaa guy py ndaikuaixevei vy. Hae rami vy omo okuapy


nguvixar ae. 21 Hae nunga rupi Jeoro ma Zair katy ojeoi karxa

oguereko vae hae javi reve. Hae r Edom pygua kuery ojoko okuapy, hae
ikarxa ja ruvixa kuery voi, te pyavyve Jeoro kuery opu vy oitypa.
Hae rami te ixupegua kuery onhamba ju ngoo katy. 22 Hae rami py Edom

pygua kuery opumba okuapy Jud kuery poakaa gui oo jepe agu, a
peve guar. Hae vae jave ae avi Libna pygua kuery opu okuapy.
23 Hae gui ove rei tema Jeoro rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 24 Hae gui Jeoro ndoikoveveii ma guamo kueryague

rami.f Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py. Hae gui tay
Acazias ju o nguu rekovia.

2Crnicas22.16
25 Hae gui Acabe ray Joro doze maet re ma Israel pygua huvixa o
rire ma Jeoro ray Acazias o Jud pygua huvixar. 26 Acazias ma huvixa

o ypyi jave py vinte e dois maet oguereko, hae gui pete maet etei
opena Jerusalm py. Ixy ma Israel pygua huvixa Onri rajy, Atalia hery
vae. 27 Hae gui Acazias voi Acabe ro pygua kuery ikuaiague rupi oiko.

Hae vy mbaemo vai anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Acabe
ro pygua rami oiko, tajy me ae vy. 28 Hae rami vy Acabe ray Joro reve

jogueraa Ramote-Gileade katy, Sria pygua huvixa Hazael kuery re opu


agu. Hae ramo Sria pygua kuery oipyxo Joro.
29 Hae ramo huvixa Joro ma Jezreel tet katy ju ojevy Sria kuery

oipyxoague gui okuera agu, Ram py Sria pygua huvixa Hazael re


opua py. Hae gui ma Jezreel py Acabe ray Joro imbaeaxy oupya py
Jud pygua huvixa Jeoro ray Acazias oo avi oexa agu.

Israel pygua huvixar Je omoaague

9  Hae
gui profeta Eliseu ma pete oeno profeta kuery remimboe
1

regua. Hae vy aipoei ixupe:

e
8.19 Davi pe Senhor ijayvuague ma 1Reis11.3436, 15.4, 2Crnicas21.7 hae Salmo
132.17 py. Hae gui Nhomoexaka heia ma huvixave rakaeve r oiko agu re ijayvu vy,
hae Jesus Cristo rekor re guive (Lucas2.3032; Joo8.12). f8.24 Apy Opytuu ma
guamo kueryague rami, heia ma omano maa rami ijayvu vy.
659 2Reis9

Eiko katu, eraa kovae azeite ryru, hae tereo Ramote-Gileade


katy. 2 Hae py reva vy ejou Josaf ray Je, Ninsi ramymino. Eike hae

emopu tyvy kuery mbyte gui, hae opyvea py ju eraa. 3 Hae gui azeite

ryru reupi reve enho inhak re. Hae vy aipore: Po rami Senhor
ijayvu: Israel pygua huvixar romo, hei. Hae gui ok reipea ju vy
enha pojava eovy hei. 4 Hae ramo profeta kunumi vae ma Ramote-

Gileade katy oo.


5 Hae py kunumi vae ova vy oma r xondaro ruvixa kuery

oguapypa okuapy rae. Hae rami vy aipoei ixupe:


Xeruvixa, areko ndevy amombeu vaer hei.
Je oporandu:
Mavae tu ore kuery hae javive regua pe?
Ombovai:
Ndevy pe ae, xeruvixa hei. 6 Hae ramo Je opu vy oike opy

katy. Hae r inhak re kunumi vae azeite onho vy aipoei:


Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Romo Israel pygua
huvixar, Senhor pegua kuery re repena agu. 7 Hae gui rejukapa

r nderuvixa Acabe ro pygua kuery, ambopaga agu Jezabel po py


xerembiguai profeta kuery ruguy omoague re, hae Senhor rembiguai
kuery ojuka ukaague hae javi re. 8 Hae rami py Acabe ro pygua kuery

omanomba r. Israel gui amomba r Acabe guigua avakue ikuai vae


hae javi, escravo, hae vy escravo e te. 9 Mbaeta Acabe ro pygua

kuery re ajapo r Nebate ray Jeroboo ro pygua re ajapoague rami, hae


Aas ray Baasa ro pygua kuery re rami. 10 Hae gui Jezreel tet yvry

rupi jagua kuery houpa r Jezabel retekue. Ijatyar ndaipoai r guive,


hei. Povae nunga kunumi vae omombeupa vyve ok oipea ju vy onha
ovy.
11 Hae gui Je ma nguvixa rembiguai kuery ikuaia py ou ju ramo

oporandu okuapy ixupe:


Haeve vai pa? Mbaer tu ou pevae inhak por e vae?
Je ombovai:
Peikuaa por hae vae ava, hae ijayvua re hei.
12 Hae ramo aipoei okuapy:

Ndeapu rima. A ma rojerure ndevy, emombeu por tema roikuaa


agu.
Hae ramo Je aipoei:
Peikuaaxe r po rami ri ijayvu: Senhor aipoei: Romo Israel
pygua huvixar, hei.
13 Hae ramove hae kuery ojapura vy pete-te oao puku omboi vy omo

okuapy tenda o vae guy rupi escada o vae ry rupi. Hae vy mimby
guaxu omonhe vy ijayvu okuapy:
Je ma nhanderuvixa o.
2Reis9 660

Joro hae Acazias Je ojukaague


14 Haegui ma Josaf ray Je, Ninsi ramymino vae jogueroayvu rei
Joro rovai. Hae rami te Joro ma Ramote-Gileade oar okuapy Israel
kuery hae javi reve, Sria pygua huvixa Hazael gui. 15 Hae gui Joro

ojevy ju vaekue Jezreel katy onhepoano uka agu, Sria pygua huvixa
Hazael pegua kuery re opu r oipyxopaague gui. Hae gui Je aipoei:
Xapya rei penderuvixar xepota ri vy avave rei to eme tet gui
Jezreel py joupe omombeu agu hei. 16 Hae rami vy Je ae pete

karxa py ojeupi vy oo Jezreel katy, mbaeta hae py Joro itui ramo tupa
rupi. Hae Jud pygua huvixa Acazias voi oo ma avi vaekue Joro oexa
agu.
17 Hae gui Jezreel py torre o vae re o pete oexa pota vaety. Hae vae

ma Je revegua kuery mbovy rei e ou jekuaa vae oexa vy aipoei:


Aexa mbovy rei e ou vae hei.
Hae ramo Joro aipoei:
Emondouka havy pete kavaju rygua ovaex vy hae kuery pe
oporandu agu: Pete rami nhandekuai agu pa peju? hei agu.
18 Hae ramo kavaju rygua ovaex agu oo vy aipoei:

Po rami huvixa aipoei uka: Pete rami nhandekuai agu pa peju?


hei uka.
Hae r Je ombovai:
Mbae tu rereko pete rami ikuai vae reve? Eju ke xerakykue hei.
Hae nunga ju oexa pota vaety omombeu vy aipoei:
Hae kuerya py tembiguai ova te ndojevyvei ju hei.
19 Hae gui Joro ma amboae ju omondouka kavaju rygua. Hae r hae

kuerya py hae vae ova vy aipoei:


Po rami huvixa aipoei uka: Pete rami nhandekuai agu pa peju?
hei uka.
Je ombovai:
Mbae tu rereko pete rami ikuai vae reve? Eju ke xerakykue hei.
20 Hae gui oexa pota vaety hae nunga ju omombeu vy aipoei:

Pevae voi hae kuerya py ova te ndojevyvei ju. Hae gui karxa
ogueroguata heruvy vae ma ko Ninsi ramymino Je, mbaeta ojerovia rei
reve ou ta hei.
21 Israel pygua huvixa Joro aipoei:

Emoatyr xekarxa hei. Hae rami vy ikarxa omoatyra ma


ramo Joro oo oiny, Jud pygua huvixa Acazias avi, pete-te okarxa
py ae jogueraa Je reve nhovaex agu. Hae vy ovaex okuapy Jezreel
pygua Nabote mbaety py.
22 Hae gui Joro ma Je rexa vy oporandu ixupe:

Je, pete rami nhandekuai agu pa reju?


661 2Reis9

Ombovai:
Mbaexa vy r tu pete rami nhandekuai, ndexy Jezabel tavy reia
hae imbaevykya hae javi rupi nhomoingo teria ja? hei.
23 Hae ramove Joro ma kavaju juru x ombojeapa vy ogueronha

heravy. Hae vy aipoei ovy Acazias pe:


Nhanderovaigua ae rae, Acazias!
24 Hae rami te Je ma ombaraetekuea hae javi py guyrapa omoat vy

ojapi Joro kupe mbyte py. Ikurax rupi huy oaxa oiny ramo okarxa py
ae hoa.
25 Hae ramo Je aipoei oxondaro ruvixa Bidcar pe:

Eraa ke, hae emombo Jezreel pygua Nabote yvykue py. Mbaeta
nemaendu ke, ndereve tuu Acabe rakykue rupi kavaju ry jaa jave hovai
Senhor aipoei ma voiague re: 26 Kuee kaaru Nabote hae tay kuery

ruguy omo r aexa vaekue rupi aipoae: Anhet hae vae mbaety py ae
avi r ambopaga, heiague re. Hae nunga rupi eraa hae vae mbaety py
ae emombo, Senhor ijayvuague rami vy hei.
27 Hae nunga Jud pygua huvixa Acazias oexa vy onha ovy Bete-Hag

katy tape oo vae rupi. Hae rami te Je ma hakykue monha avi vy


aipoei:
Pejuka avi hei ramo oipyxo ikarxa py ae, Ibleo katyi Gur katy
ooa py. Hae ramo Megido katy onhave vy hae py mae omano. 28 Hae

ramo karxa pyve hembiguai kuery ogueraa Jerusalm py. Hae vy


onhono por okuapy tet Davi rekoague py, tamo kuery rupa yvry ae.
29 Acabe ray Joro onze maet re ma huvixa o rire Acazias omboypy

vaekue Jud kuery re opena agu.

Jezabel omanoague
30 Hae
gui Jezabel oendu omombeua r Jezreel py Je ova maa. Hae
rami vy onhemopytmba guexa yvry rupi, omoatyrmba oa, hae vy
janela gui oma hoamy. 31 Hae gui ma huvixa roka rok rupi Je oaxa

ramo kunha vae aipoei:


O nderuvixa jukaare Zinri, jomeme reiko pori vy teve reju?g
32 Hae ramo Je yvate katy oma janela o vae re. Hae vy aipoei:

Mavae tu xea katygua peiko? Mavae tu? hei. Hae ramo moko
e vy mboapy tembiguai ikuai vae oma okuapy hexe.
33 Hae kuery pe aipoeive ju:

Pemombo ke kunha vae upe gui yvy katy hei. Hae ramo kunha
vae omombo okuapy yvy katy. Hae vy oo mbotya re huguy hayvipa, hae
kavaju kuery re voi, hiry rupi Je ogueroguata r.

g
9.31 Je pe ma Zinri hei omboetea rupi e, mbaeta Zinri ma ymave rupi nguvixa
ojuka avi, hae gui sete ra etei rire ojukaa avi vaekue (1Reis16.820).
2Reis9,10 662

34 Hae
gui ma opy oike ma vy okaru hae oyu ma. Hae rire mae ma
aipoei:
Pepena ke kii heko vai vae retekue re. Peraa, penhono por, huvixa
rajykue ae ramo hei. 35 Hae ramo ojeoi okuapy onhono por agu.

Hae rami te hetekue ma ndojouvei inhakgue e vy, hae gui ipykue


hae ipokue anhoi.
36 Hae kuery ojevy ju vy omombeu okuapy ixupe. Hae ramo aipoei:

Hae nunga ma Senhor ijayvuague rami ae oiko, guembiguai


Tisb pygua Elias rupi aipoei ukaague rami. Hae vy aipoei: Jezreel
yvy py jagua kuery houpa r Jezabel retekue. 37 Hae gui Jezabel rete

rembyrekue ma tepoxi rami rive r opyta Jezreel yvy rupi. Hae rami
rire avave rei Apy ma Jezabel itui, ndaeavei r.

Acabe ro pygua kuery Je ojuka ukapaague

10  Samaria
tet py setenta ikuai Acabe ray kuery. Hae gui Je ma
1

kuaxia ombopara vy omondouka hae katy, tet pygua huvixa


kuery pe, nhomongeta vaety hae Acabe ray kuery re opena vaety kuery
pe. Hae vy aipoei:
2 Pe kuerya py pereko penderuvixakue ray kuery, hae gui karxa,

kavaju, tet ikorapa vae hae tembiporu joe opua pygua hae javi.
Hae nunga rupi pe kuerya py kovae kuaxia para oguerovaa ramovei
3 peiporavo penderuvixa raykuei vae kuery regua hiaranduve hae

omboetevepy. Hae vae ma pemo r penderuvixar penderu rguei


rekovia, hae gui peju xereve pejogueroa agu penderuvixa ro pygua
kuery pepya rupi, hei uka.
4 Hae rami te hae kuery okyje ete vy joupe-upe aipoei okuapy:

Moko huvixa voi ndaipoakai rakae hexe. Hae nunga rupi mbaexa
tu nhande kuery nhandepoaka ta hexe? hei joupe-upe.
5 Hae rami vy huvixa ro re hae tet rupi opena vae kuery,

nhomongeta vaety hae huvixa ray kuery re opena vae kuery ombovai
okuapy Je:
Ore ma nerembiguai kuery ae, hae gui rejapo uka vae hae javi
tema ore kuery rojapo r. Ore ma oreruvixar noroiporavo reguai ne
teve. Orereko tema ndee reipotaa rami hei uka okuapy.
6 Hae ramo Je ma kuaxia mboae ju ombopara hae kuery pe. Hae vy

aipoei:
Xapya rei xea katygua ae peiko vy, hae xenhe rendu ta ri vy ma
peipea r penderuvixakue ray kuery ak. Hae gui ma ko r kovae
hora ojeupity ju jave peru xea py Jezreel py, hei.
Hae vae jave huvixakue ray kuery setenta vae ma tet pygua
mongakuaa kuery yvatekuevea py ikuai. 7 Hae gui hae kuerya py

kuaxia para oguerovaa ramo nguvixakue ray kuery ojopypa vy ojukapa


663 2Reis10

setenta-ve. Hae vy inhakgue ajaka py omboyrupa vy ogueraa uka


okuapy Jezreel katy.
8 Je oa py pete tembiguai ou vy aipoei ixupe:

Oguerupaa ma huvixa ray kuery akgue.


Hae ramo ombovai:
Pemo moko aty ok jaikeia py, ko r peve.
9 Hae gui ma kogue hae oo hae py. Hae vy opyta hoamy vy aipoei

heta vae kuery pe:


Kovae nunga ma pe kuery kuxa e oiko. Xee ae rima xeruvixa rovai
anhembopya vy ajuka. Hae rami te mavae tu kovae kuery jukapaare?
10 Hae nunga rupi a peikuaa ma Senhor oayvu Acabe rovai omombeu ma

voi vaekue ndoaxa rivei re, mbaeta Senhor ojapo ma oayvu guembiguai
Elias pe omombeu ukaague hei. 11 Hae rami vy Je ojukapa Jezreel tet

py Acabe ro pygua kuery okuave vaekue, ixupegua yvatekueve ikuai vaekue


voi, ir hae sacerdote kuery guive. Ne petei ma voi ndoejai hembyre agu.
12 Hae gui ma Je oiko katu vy Samaria katy ojepea ovy. Tape rupi

oo oiny vy, Bete-Equede dos Pastores tekoa py 13 nhovaex Jud pygua


huvixakue Acazias retar kuery reve. Hae vy oporandu hae kuery pe:
Mavae kuery pe?
Hae kuery ombovai:
Acazias rguei retar kuery roiko. Oreruvixakue ray kuery roexa
agu rima rojeoi, hae ixykue pia kuery voi hei okuapy.
14 Hae ramo Je ngupive ojeoi vae pe

Pejopypa ke oikove reve hei. Hae ramo oikove reve ojopypa vy


ojukapa Bete-Equede ygua py ae. Quarenta e dois avakue ikuai vaekue
regua ne petei ma voi ndoejai hembyre agu.

Jonadabe reve Je nhovaexague


15 Hae
gui oove vy nhovaex Recabe ray Jonadabe reve, hexeve ovaex
agu ae ou r. Je oxarura reve oporandu ixupe:
Anhet ete pa nekurax py xea katy reiko, xee ma ndea katy
anhenhandua rami?
Jonadabe ombovai:
T, hae rami ae ri aiko hei.
Hae ramo aipoei:
Hae rami ete ri reiko vy xepopyy hei ramo Jonadabe oipopyy.
Hae gui Je ma okarxa py ombojeupi ngupive oo agu. 16 Hae vy

ixupe aipoei:
Jaa havy xerupive, hae vy rexa r Senhor pe ete aikoa rupi ajapo
vae hei. Hae rami vy Je ogueraa okarxa py.
17 Hae gui Samaria py Je ova ma vy ojukapa Acabe pegua kuery hae

py okuave vaekue omomba peve, Elias pe Senhor ijayvuague rami vy.


2Reis10 664

Baal mbojeroviaa kuery Je ojuka ukapaague


18 Hae gui Je omboatypa heta vae kuery, hae vy aipoei:
Acabe ma amongue py etei ombojerovia vaekue Baal. Hae r xee
Je ma opa mbae py r ambojerovia. 19 Hae nunga rupi penomba xea

py Baal pegua profeta kuery, imbojeroviaa hae ixupegua sacerdote ikuai


vae hae javi. Ne peteve ma voi toata eme, mbaeta heta mbae areko
Baal pe ame vaer. Hae javi oata vae ma ndoikovevei r hei. Hae
rami Je ijayvu nhombotavy vy, Baal mbojeroviaa kuery ojukapaxe vy.
20 Je aipoeive ju:

Pejapo ke Baal pegua nhemboaty ikya e vaer hei. Hae ramo


omombeu okuapy.
21 Israel hae javi rupi Je omondouka ayvu reraar. Hae ramo oupa

okuapy Baal mbojeroviaa kuery hae javi, ne petei ma voi ndou ei.
Hae rami vy oikepa okuapy Baal pegua opy, hae javi rupi omony.
22 Hae gui ma ao re opena vaety pe Je aipoei:

Erupa ke ao Baal mbojeroviaa kuery pegua, hae kuery hae javi


onhemonde agu hei. Hae ramo hae rami ojapo.
23 Hae gui mae Je oike Baal ropy Recabe ray Jonadabe reve. Hae vy

aipoei Baal mbojeroviaa kuery pe:


Peikuaa pota, pexa pota por apy pe kuery mbyte Senhor
rembiguai kuery ndoikoi pa rae, Baal mbojeroviaa anho e vy mbae
hei.
24 Hae gui hae kuery oike jogueravy mbaemo oapy reve ome agu.

Hae r oka katy ma Je omo ma voi vaekue oitenta avakue. Hae vae
kuery pe Avakue pendepo py amboaxa vaekue regua oo jepe ri ramo
hekovia aipea r imondoukaare rekove, hei vaekue.
25 Hae gui Je mbaemo oapy reve omemba ma vy aipoei uka jopya

hae xondaro ruvixa kuery pe:


Peike ke, pejukapa. Pemondouka eme ne peteve voi hei. Hae
ramo ojukapa okuapy kyxe py, hae jopya hae xondaro ruvixa kuery
omombopa oka py. Hae vae rire oikeve jogueravy Baal raangaa oaty
opyve katy. 26 Hae rami vy ogueno mbaemo raangaa omopu mbyre

Baal ropy o vaekue. Hae vy oapypa okuapy. 27 Ogueno avi Baal


raangaa omopu mbyre ae. Hae rami vy oitypa okuapy Baal pegua oo o
vaekue, hae oague ma ojapo tepoxi ror rive ju, a peve guar.
28 Hae rami vy Israel gui Je omomba Baal peguare kuery. 29 Hae rami

te Je ae ma ndojepeai tema Nebate ray Jeroboo ojejavyague ramigua


gui, mbaeta hae vae ma Israel kuery oguerojejavy agu vaka ray ouro
guigua ojapo vaekue, Betel hae D py omo vy. 30 Senhor ijayvu Je pe:

Ndee ma xerenonde rupi haevea ramigua rejapo vy xee


anhembopyaague hae javi rupi remomba Acabe ro pygua kuery, hae
665 2Reis10,11

rami rire neramymino jevy-jevy ikuai vae voi oguapy r Israel kuery
ruvixa renda ry hei. 31 Hae rami te Je ma opya hae javi py e

oiko Senhor Israel kuery ruete guigua lei rupi, ne ndojepeai guive
Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui.

Je omanoague
32 Hae
vae ra guive Senhor omboypy Israel kuery yvy omokyrve
agu, Hazael ojukapa rire ijyvy hae javi rupi, 33 Jordo yak guive

kuaray oua katy peve, hae Gileade yvy hae javi. Hae vae ma Gad,
Rben hae Manasss regua yvy itui vaekue Arnom yvyugua katyi Aroer
o vae guive, Gileade hae Bas yvy ae.
34 Hae gui ove rei tema Je rekokue regua. Hae rami avi ipoakaague

hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 35 Hae gui ma Je ndoikoveveii ma

guamo kueryague rami. Hae ramo onhono pora Samaria py. Hae gui
tay Jeoacaz ju o huvixar nguu rekovia. 36 Samaria py Je vinte e oito

maet re huvixa o vaekue.

2Crnicas22.1012

11  Hae
gui Acazias xy Atalia oendu opia omano maa. Hae vy
1

opu vy ojukapa guemiarir kuery voi.h 2 Hae r Acazias ray


Jos ma hae kuery ojukaa ta jave Joro rajy Jeoseba Acazias reindy vae
ogueraa jepe huvixa ray kuery mbyte gui. Hae rami vy onhomi pete
opy mbyteve katy hexe opena vaety reve. Atalia gui onhomi vy ndojuka
ukai nho. 3 Senhor pegua opy ae Jeoseba onhomi mboapy meme maet

re. Hae vae jave ma Atalia ae huvixa o hae vae yvy re.

2Crnicas23.111
4 Hae
gui sete maeta py Joiada oeno uka Cria guigua kuery hae
hara ikuai vae ruvixa kuery.i Hae vy oa py omoinge ukapa Senhor
pegua opy ae. Hae kuery reve jogueroayvu. Ojapo avi hae kuery oura
agu Senhor ropy ae. Hae vy mae hae kuery pe oexa uka huvixa
raykue. 5 Hae rami vy hae kuery pe ijayvu vy aipoei:

Pe kuery ma mboapy henda py r pendekuai. Pete regua ma


sbado py peike vy pear r huvixa ro py. 6 Hae gui amboae regua ma

Sur Ok epy vae py r pear. Hae gui amboae regua ma ok jopya


kuery ikuai vae rovai rupi r pear. Hae rami r pear pekuapy kovae
oo. 7 Hae gui moko regua sbado py ojeoi vae kuery hae javi r oar

h
11.1 Guemiarir kuery ojukapa hae ae onhembouvixaxe vy. i11.4 Joiada ma sacerdote
yvateve vae hae Jeoseba me, Nhanderuete pe ete oiko vae. Guayxy reve onhomi huvixa
ray Jos sete maet oguereko peve, hae gui omo uka huvixar.
2Reis11 666

Senhor pegua oo, huvixa yvry. 8 Hae rami vy huvixa yvry ae r


pendekuai, pete-te pendepo py tembiporu pereko reve. Hae gui mavae


r rei penderyxy vae mbyte rupi oaxa ta vae pejuka r. Huvixa reve ae
r peiko o ovy jave, hae gui oike ouvy jave voi hei.
9 Hae ramo cem ikuai vae-vae ruvixa kuery ojapo okuapy sacerdote

Joiada ojapo uka vaekue hae javi. Hae rami vy pete-te ogueraa
guexevegua avakue sacerdote Joiada oa py, sbado ra py oike hae o
ta vae kuery. 10 Hae ramo cem ikuai vae-vae ruvixa kuery pe sacerdote

omboaxa huy guaxu hae huy jokoa huvixa Davi mbaekue, Senhor
pegua opy omo por mbyre. 11 Hae ramo huvixa ro rara kuery ikuai,

pete-te guembiporu reve, huvixa ro oiporu kuaa hae oiporu kuaa ea


rupi, altar hae templo peve.
12 Hae gui mae ma Joiada ogueno huvixa raykue. Inhak re coroa

omo vy ixupe ome kuaxia para Nhanderuete ayvu oa. Hae rami vy
nguvixar omo okuapy azeite oikyty reve. Hae vy ojepopete-pete reve
ojapukai okuapy:
Toiko riae nhanderuvixa!

2Crnicas23.1215
13 Hara
hae heta vae kuery ojapukai okuapy r Atalia oendu vy hae
kuerya py ou Senhor pegua opy. 14 Hae py oma r huvixa hia ma oo

yta yvry huvixa vae nhav hiaaty py ae. Huvixa renonde ikuai avi
hara kuery ruvixa hae mimby guaxu monhea kuery. Heta vae kuery
hae javi oguerovya okuapy, hae omonhea avi mimby guaxu. Hae
nunga Atalia oexa vy oao omondoro reve ojapukai:
Xerovaigua rae! Xerovaigua rae! hei.
15 Hae ramo sacerdote Joiada ma xondaro ruvixa kuery pe ijayvu vy

aipoei:
Kunha vae peno ke heravy hyxy okuapy vae kuery mbyte rupi.
Amongue hupive oo ta ramo pejuka r kyxe py hei. Mbaeta sacerdote
ae Pejuka eme Senhor pegua opy heiague rami. 16 Hae ramo ojopy

okuapy kunha vae. Hae rami vy kavaju rape o vae rupi ogueraa huvixa
ro peve. Hae py mae ma ojuka.

2Crnicas23.1621
17Hae
gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete hae kuery ikuai agu
regua, hae ae hae heta vae kuery reve. 18 Hae ramo heta vae kuery

oyvy hae javi gui ou vaekue oike okuapy Baal pegua oo py, hae vy
ombovaipa. Ixupegua altar ikuai vaekue omopmba okuapy, taangaa
ikuai vae voi. Baal pegua sacerdote Mat voi ojuka altar yvyiry.
Hae gui sacerdote Joiada omo Senhor pegua oo rarar kuery.
19 Hae rami vy ogueraapa Cria guigua kuery ruvixa, hara kuery ruvixa

667 2Reis11,12

kuery hae heta vae kuery oyvy hae javi gui ou vaekue. Hae vae
kuery hae javi reve ogueraa huvixa Senhor pegua oo gui. Hae rami
vy nhoara kuery rok rupi tape oo vae rupi oguenova huvixa ro py
ae. Hae ramo Jos oguapy oiny tenda huvixa vae nhav openaaty ry.
20 Hae ramo heta vae kuery oyvy gui ou vaekue hae javi ovya okuapy,

tet rupi voi haeve rei vae ikuai, huvixa ro py Atalia kyxe py ojukaa ma
rire. 21 Jos ma sete maet oguereko huvixar omoa ypyi jave.

2Crnicas24.114

12  Israel
pygua huvixa Je sete maet re ma o rire Jos o
1

huvixar. Hae gui quarenta maet re opena Jerusalm py.


Ixy ma Berseba pygua Zbia. 2 Jos ma haevea ramigua ojapo oikovy

Senhor renonde, sacerdote Joiada omboe herekovya ja. 3 Hae rami te


ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae nombovaipai. Hae ramo heta vae
kuery mbaemo ome okuapy hae py, heaku por vae oapy avi teri
okuapy.
4 Hae gui Jos aipoei sacerdote kuery pe:

Pemono r perta ikya e vae Senhor pe ome mbyre, imposto


re pete-te ome vaekue, amongue rekovia ome mbyre, hae gui perta
pete-te onhenhanduai rami ome vaekue Senhor ropy guar. 5 Hae

vae ma sacerdote ikuai vae ae r ojopy, pete-te oir kuery gui. Hae
vae py hae kuery omoatyr r oo ivaipaa oa rupi hei.
6 Hae gui vinte e trs maet re ma huvixa Jos o te sacerdote kuery

nomoatyri teri oo ivaipaague. 7 Hae ramo huvixa Jos oeno sacerdote


Joiada hae sacerdote kuery mboae. Hae vy aipoei hae kuery pe:
Mbae re tu napemoatyri ri oo ivaipaa oa rupi? A gui ma
ndapejopyvei ma r perta peneir kuery gui. Hae rami rgue py
pemboaxapa r oo moatyrar kuery pe hei. 8 Hae ramo sacerdote

kuery ojou por okuapy heta vae kuery gui perta ojopy ve agu, oo
ivaipaa oa rupi hae kuery ae omoatyr ve agu.
9 Hae ramo sacerdote Joiada ma pete hyru ojopy uka vy ombokua

uka imbotya re. Hae vy altar yvry omo, Senhor ropy oike vae kuery
oiporu kuaa regua re. Hae rami vy hae py ae sacerdote kuery ok rara
ikuai vae omo perta Senhor pegua opy ogueru pyre hae javi. 10 Hae

gui hyru py heta ma perta o nhav oexa r huvixa pegua kuaxia re


opena vaety oo kuerei r sacerdote yvateve vae reve, hae vy oipapa vy
omboyrupa r okuapy Senhor ropy perta ogueru pyre. 11 Hae rami vy

perta opesapa rire omboaxapa r Senhor pegua oo moatyra kuery


re opena vae kuery po py. Hae vae kuery ju opaga r oo apoa hae oo
ivaipaague omoatyr vae kuery pe, 12 ita re ombaeapo hae imboaya

kuery pe guive. Hae ramo hae kuery ojogua r yvyra hae ita omoatyr
mbyre Senhor pegua oo ivaipaa oa rupi omoatyr agu. Opaga avi
2Reis12,13 668

Senhor pegua oo omoatyra py oiporua vaer hae javi. 13 Hae gui

perta Senhor pegua oo py ogueru pyre gui ma ndojapoai hya prata


guigua, ne tapy araa, hya guaxu, mimby guaxu, ne hyru Senhor
pegua oo pyguar ndojapoai hae vae ouro hae prata gui. 14 Hae rami

rgue py omboaxapa ombaeapo vae kuery re opena vae kuery pe. Hae
ramo hae vae py omoatyr okuapy Senhor pegua oo. 15 Hae ramive

ne ndoikuaa potaavei avakue perta jopyare re, ombaeapo vae kuery


pe ome vaer kuery re. Mbaeta hae kuery ma ojeroviapy meme ikuai
ombaeapoa py. 16 Hae r perta mbaemo omboekovia agu regua hae

jejavya regua omemby ma ndogueruai Senhor pegua oo py. Hae vae


ma sacerdote kuery peguar anho.
17 Hae vae jave ma Sria pygua huvixa Hazael opu vy jogueroa Gate

tet ojopy agu, hae vy ipoaka. Hae vae rire Hazael kuery Jerusalm
katy ooxe avi ojopy agu. 18 Hae ramo Jud pygua huvixa Jos ma

oipeapa mbaemo ikya e vaer guamo kuery Jud pygua huvixa vae
Senhor pe omboaxa vaekue, Josaf, Jeoro hae Acazias. Oipea avi
ouro Senhor ropy hae huvixa ropy omo por mbyre. Hae vae ma Sria
pygua huvixa Hazael pe omondouka. Hae ramo nopenavei Jerusalm
tet re.
19 Hae gui ove rei tema Jos rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re?

2Crnicas24.2527
20 Hae
gui ma Jos rembiguai kuery hovai opu vy oipyxo okuapy
Milo ro py, Sila katy jaguejyi javya py. 21 Hae vy hembiguai Simeate ray

Jozacar hae Somer ray Jozabate ae oipyxopa okuapy ramo omano. Hae
ramo onhono pora tuu kuery rupa katyi Davi rekoague py. Hae gui tay
Amazias ju huvixar o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Jeoacaz o jave guare

13  Acazias
ray Jos vinte e trs maet re ma Jud pygua huvixa o
1

rire Je ray Jeoacaz o Israel pygua huvixar. Samaria py opena


dezessete maet re. 2 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor

renonde, mbaeta Nabote ray Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague


rupi ae ju oiko, ndojepeai guive hae rami oikoague gui. 3 Hae nunga

rupi Senhor poxya hendy Israel kuery rovai. Hae rami vy omboaxapa
Sria pygua huvixa Hazael hae tay Ben-Hadade po py, Jeoacaz oa
pukukue re. 4 Hae rami te Senhor renonde Jeoacaz ojerure ramo

oendu guive, mbaeta oexa Sria pygua huvixa Israel kuery ombojexavai
r. 5 Hae rami vy Senhor pete ombou Israel kuery reraa jepear. Hae

ramo Israel kuery ma Sria kuery poakaa gui oo jepe nho vy haekue
669 2Reis13

rami ae ju ikuai ngoogue rupi. 6 Hae rami te ndojepeai tema okuapy


Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui, hae vaekue rupi ae


tema ikuai, ndoipeai guive taangaar yvyra Samaria py omopu mbyre.
7 Hae ramo Jeoacaz pegua xondaro kuery ma Sria pygua huvixa omomba

rire ndokuavei, cinqenta kavaju rygua etei e vy, hae dez karxa hae
dez mil avakue yvy rupigua. Yvy kui rami ojapo omoumba vy.
8 Hae gui ove rei tema Jeoacaz rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

opoakaa rupi ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 9 Hae gui ma Jeoacaz ndoikoveveii ma

guamo kueryague rami. Hae ramo onhono pora Samaria py. Hae ramo
tay Jeos ju o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Jeos o jave guare


10 Jud
pygua huvixa Jos trinta e sete maet re ma o rire Jeoacaz
ray Jeos o Israel pygua huvixar. Hae gui Samaria py opena dezesseis
maet re. 11 Hae vae ma haevea ramigua ojapo oikovy Senhor

renonde. Hae rami vy ndojepeai Nabote ray Jeroboo Israel kuery


oguerojejavyague ramigua gui. Hae rami vy hekokue rupi ae oiko. 12 Hae

gui ove rei tema Jeos rekokue regua. Hae rami avi Jud pygua huvixa
Amazias rovai opuague, hae mbaemo opoakaa rupi ojapo vaekue hae
javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re? 13 Hae

gui Jeos ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo onhono


pora Samaria py ae, Israel pygua huvixa kuery rupa yvry. Hae gui
hekovia ma o Jeroboo.

Eliseu opa vygua ayvu omombeu rire omanoague


14 Hae
gui Eliseu ma ojexavai oupy mbaeaxy gui, omano raii ma. Hae
ramo Israel pygua huvixa Jeos ou oipou agu. Hae vy hexe ojaeo vy
aipoei:
Xeru, xeru! Havy Israel kuery karxa hae kavaju rygua kuery!
15 Hae ramo ixupe Eliseu

Ejopy ke pete guyrapa hae huy hei. Hae ramo ojopy pete
guyrapa hae huy.
16 Aipoeive ju Israel pygua huvixa pe:

Emoat ke guyrapa hei ramo omoat. Hae gui ma huvixa po ry


Eliseu omo opo. 17 Hae vy aipoei:

Peipea janela kuaray puku-a katygua. Hae kuery oipea ramo Eliseu
aipoeive ju: Emombo ke hei ramo omombo.
Aipoeive ju:
Hae vae huy ma Senhor ipoakaa regua kuaa ukaar, huy Sria
kuery re ipoaka agu regua, mbaeta Afeca py reitypa r Sria kuery
remomba peve hei.
2Reis13,14 670

18 Hae
gui ma aipoeive teri:
Huy rembyrekue ju ejopy hei ramo Israel pygua huvixa huy
ojopy jevy ramo aipoei ixupe:
Einup ke yvy re hei. Hae ramo mboapykue yvy re oinup ma
vy opytuu.
19 Hae rami r ixupe Nhanderuete remimboe ivai vaipa vy aipoei:

Cinco-kue e vy seis-kue reinup vae rire Sria pygua kuery reity


ete rgue remomba peve. Hae rami te a mboapykuei r reity Sria
pygua kuery hei.
20 Hae gui ma Eliseu omano. Hae ramo onhono pora.

Hae gui Moabe pygua kuery regua ma ra pyau ojeupity nhav ijyvy
re jogueru jepi r mbaemo oipeapa agu. 21 Hae gui ma pete ava

retekue hetar kuery ojaty jave oexa okuapy Moabe pygua kuery ou
r. Hae rami vy hetekue ma Eliseu rupa py rive omombo okuapy. Hae
gui Eliseu kgue re hetekue ojea ramove ava vae oikove jevy vy opu
hoamy.
22 Jeoacaz oa pukukue re Sria pygua huvixa Hazael ombojexavai

imbokuapy Israel kuery. 23 Hae ramo Senhor omboaxy nho oayvu vy.

Hae kuery re oma Abrao, Isaque hae Jac reve guexeve guar ojapo
vaekue re imaendua vy. Nomombaxe etei, guenonde gui nomomboi teri
guive.
24 Hae gui Sria pygua huvixa Hazael omano ma ramo tay Ben-Hadade

ju o nguu rekovia. 25 Jeoacaz o jave hexeve Ben-Hadade jogueroa vy


ojopy ixupegua tet ikuai vaekue. Hae vae tet ma Jeoacaz ray Jeos ju
ojopypa Ben-Hadade poakaa gui. Mboapykuea ma Jeos oitypa vy ojopy
Israel kuery ret ikuai vaekue.

2Crnicas25.14

14  Jeoacaz
ray Jeos moko maet re ma Israel pygua huvixa o
1

rire Jos ray Amazias o Jud pygua huvixar. 2 Hae vae ma


vinte e cinco maet oguereko huvixa o ypyi jave py, hae vinte e nove
maet re opena Jerusalm py. Ixy rery ma Jeoad, Jerusalm pygua ae.
3 Hae ma haevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, te guamo

Davi rami ete ju tavy. Hae rami vy nguu Jos ojapoague ramigua
meme ojapo oikovy. 4 Hae rami avi ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae

nombovaipai. Hae rami vy hae vae rupi teri heta vae kuery mbaemo
ome, hae heaku por vae oapy okuapy. 5 Hae gui opoakaa re o at

ma rire ojuka ukapa guembiguai kuery tuu jukaare. 6 Hae r ijukaare ray

kuery ma ndojuka ukai, Moiss kuaxia re omboparaague rami vy, mbaeta


Senhor ojapo uka vy aipoei: Tuu kuery ma ndojukaai r tay kuery
ojapo vaiague re, tay kuery voi ndojukaai r tuu kuery ojapo vaiague re.
Pete-te ojukaa r hae ae ojejavyague re, heiague rami.
671 2Reis14

2Crnicas25.513
7Yvyugua Juky epy vae oa py Amazias ojuka Edom pygua kuery dez mil, hae

vy jogueroaa py ojopy Sela tekoa. Hae vae ma omboery ju Jocteel, a peve guar.

2Crnicas25.1724
8 Israel
pygua huvixa ma Jeoacaz ray Jeos, Je ramymino vae. Hae
vaea katy Amazias omondouka ayvu mombeuar kuery.
Peju, jajogueroa hei uka.
9 Hae rami te Israel pygua huvixa Jeos ombovai Jud pygua huvixa Amazias:

Hae gui Lbano yvy re ma je pete juu rakuaendy hia vae oayvu
omondouka yary hae py hia avi vae pe: Eme na nderajy xeray
rayxyr, hei uka. Hae rami te juu rakuaendy re mymba kuery Lbano
yvy regua opyrmba rive.j 10 Hae gui ndee ma anhet ete Edom pygua

kuery re ndepoaka vaekue, hae rami vy nekurax re o renhemboyvate


reixea. Hae nungakue rerovya vy ndero py ae repyta rgue. Mbae re tu
rejeity ukaxe ri mbaemo vai py, Jud pygua kuery reve? hei uka.
11 Hae rami te Jud pygua huvixa Amazias noendu potai. Hae rami vy oo nho

Jud regua Bete-Semes tekoa py joe opu agu Israel pygua huvixa Jeos reve.
12 Hae gui ma Israel kuery renonde rupi Jud pygua kuery oitypaa. Hae vy pete-

te onhamba ngoo katy. 13 Hae gui Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeos

ojopy Jud pygua huvixa Jos ray Amazias, Acazias ramymino vae. Hae rami vy
Jerusalm py oo vy oitypa tet kora rok Efraim epy vae guive ojerea katyi ok
hiaague peve, cento e oitenta metros vaekue hae javi. 14 Hae rami vy oipeapa

ouro, prata hae mbaemo ryru Senhor ropy ikuai vaekue, huvixa ro py mbaemo
omo por mbyre hae javi guive. Ogueraa avi avakue mbaemo re omboekovia
vaer. Hae gui mae ma ojevy ju Samaria katy.

Israel pygua huvixa Jeos omanoague


15 Hae
gui ove rei tema Jeos rekokue regua. Hae rami avi Jud
pygua huvixa Amazias re opuague, hae mbaemo opoakaa rupi ojapo
vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue
oa re? 16 Hae gui ma Jeos ndoikoveveii ma guamo kueryague rami.

Hae ramo onhono pora Samaria py, Israel pygua huvixa kuery rupa
yrry ae. Hae ramo tay Jeroboo ju o nguu rekovia.

2Crnicas25.2528
17Jeoacaz
ray Jeos Israel pygua huvixa omano ma rire Jos ray
Amazias Jud pygua huvixa oikove ranhe quinze maet re. 18 Hae gui

j
14.9 Juu rakua endy heia ma Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, hae r Yary hia
vae heia ma ojee ae ijayvu vy.
2Reis14,15 672

ove rei tema Amazias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo opoakaa
rupi ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 19 Hae vae rovai Jerusalm py jogueroayvua ramo onha

Laquis katy. Hae rami te hakykue omondoukaa avakue Laquis peve.


Hae rami vy hae pyve ojuka. 20 Hae rami vy kavaju ry ogueru vy

Jerusalm tet py ae onhono pora, tet Davi rekoague py tuu kuery rupa
yvry.
21 Hae gui tay Uzias ma dezesseis maet oguereko reve Jud

pygua kuery omo okuapy tuu Amazias rekovia. 22 Hae vae ma Elate

tet omoatyr ma vy ojapo Jud kuery rekoar, tuu Amazias guamo


kueryague rami ndoikoveveii ma rire.

Israel pygua huvixa Jeroboo mokoa vae o jave guarek


23 Jos
ray Amazias Jud pygua huvixa quinze maet re ma o jave
Samaria py o Jeos ray Jeroboo Israel pygua huvixar. Hae rami vy
quarenta e um maet re o huvixa. 24 Hae vae ma mbaemo vai anho

ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Ne ruxi ma voi ndojepeai Nabote


ray Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. 25 Hae vae ma

Israel kuery omo at ju ijyvy apy rupi, Hamate py jaikeaty guive yvy joja
reia regua ye rembe peve, Senhor Israel kuery ruete ijayvuague rami
vy, guembiguai Amitai ray profeta Jonas Gate-Hefer pygua ayvu rupi.
26 Mbaeta Senhor oexa r Israel kuery opa mbae py ojexavai okuapy,

ndoikoi guive Israel kuery repyar, ne escravo hae escravo e voi.


27 Hae vae jave ma Senhor ndaijayvui teri Israel rery ombogue agu re

yva guy rupi gui. Hae rami vy Jeos ray Jeroboo pe ogueraa jepe uka.
28 Hae gui ove rei tema Jeroboo rekokue regua. Hae rami avi joe

opua rupi Jud regua tet Damasco hae Hamate re ipoakaague Israel
rekoar, hae mbaemo opoakaa rupi ojapo vaekue hae javi no r teve
kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re? 29 Hae gui Jeroboo

ndoikoveveii ma nguu kuery Israel pygua huvixa ikuai vaekue rami.


Hae ramo tay Zacarias ju o nguu rekovia.

2Crnicas26.115

15  Vinte
e sete maet re ma Israel pygua huvixa Jeroboo o jave
1

py Amazias ray Azarias o Jud pygua huvixar.l 2 Hae vae

ma dezesseis maet oguereko jave py o ypyi huvixa, hae vy cinqenta


maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Jecolias, Jerusalm pygua ae.
3 Hae ma haevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, nguu

k
14.23 ttulo Jeos ray Jeroboo pe ma Jeroboo mokoa vae ea, mbaeta jypygua
Jeroboo Nabote ray vae o ae ma vaekue Israel pygua huvixa. l15.1 Azarias rery
mboae ma Uzias rakae (14.21, 15.13).
673 2Reis15

Amazias ojapoague rami meme. 4 Hae rami te nombovaipai guive


ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae. Hae rupi heta vae kuery mbaemo
ome teri, hae heaku por vae guive oapy okuapy.

2Crnicas26.1623
5 Hae
gui Senhor omombaeaxy huvixa. Hae ramo lepra revegua
oiko omano peve, oo hae aei o agu py. Hae ramo tay Joto ju opena
oikovy hoo re, ijyvy pygua kuery re guive.
6 Hae gui ove rei tema Azarias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 7 Hae gui Azarias ndoikoveveii ma guamo kueryague

rami. Hae ramo onhono pora tuu kuery rupa yvry ae, Davi rekoague
py. Hae ramo tay Joto ju o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Zacarias o jave guare


8 Trinta
e oito maet re ma Azarias Jud pygua huvixa o rire Jeroboo
ray Zacarias o Israel pygua ruvixar. Samaria py opena seis jaxy re etei.
9 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde, nguu kuery

ojapoague ramigua ae. Ndojepeai Nabote ray Jeroboo Israel kuery


oguerojejavyague ramigua gui. Hae rami vy hekokue rupi ae oiko. 10 Hae

vae rovai opu Jabes ray Salum. Heta vae kuery oexaa py oipyxo vy
ojuka. Hae vy hae ju o hekovia.
11 Hae gui ove rei tema Zacarias rekokue regua. Hae rami avi

mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua


huvixa kuery rekokue oa re? 12 Hae rami vy ojeupity Je pe Senhor

ijayvuague: Neramymino jevy kuery ikuaia peve hae kuery oguapy r


tenda Israel kuery re openaaty ry, heiague rami ae oiko rakae.

Israel pygua huvixa Salum o jave guare


13 Trinta
e nove maet re ma Uzias Jud pygua huvixa o rire Jabes
ray Salum o Israel kuery ruvixar. Hae vae ma pete jaxy etei opena
Samaria py. 14 Hae gui ma Tirza tet gui Gadi ray Menam Samaria py

ou vy oipyxo Jabes ray Salum, hae vy ojuka. Hae gui hae ju o hekovia.
15 Hae gui ove rei tema Salum rekokue regua. Hae rami avi nguvixa rovai

opuague, hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 16 Hae ramo Menam ojukapa Tifsa pygua kuery,

Tirza guive ikuai vaekue hae javi reve, ixupe guet rok ndoipeai ramo rive.
Hae rami vy omomba hae omondoro ukapa kunhague hye guaxui vaekue rye.

Israel pygua huvixa Menam o jave guare


17Trinta
e nove maet re ma Jud pygua huvixa Azarias o rire
Gadi ray Menam o Israel pygua ruvixar. Hae vy dez maet re
2Reis15 674

opena Samaria py. 18 Hae vae ma haeve vae anho ojapo oikovy

Senhor renonde rupi. Ndojepeai Nabote ray Jeroboo Israel kuery


oguerojejavyague ramigua gui. Hae rami vy hekokue rupi ae oiko.
19 Hae ramo Sria pygua huvixa Pul ou ijyvy re opu agu. Hae vae Pul

pe Menam ome trinta e trs toneladas prata guigua, onhembopoaka


ukavexe vy. 20 Hae vae perta ma Israel hae javi rupi gui Menam ojopy

Assria pygua huvixa pe ome agu. Ipoakapa hae oguerekopa vae


pete-te gui ojopy cinqenta hati vae prata guigua. Hae rire ma Assria
pygua huvixa oo ju oyvy katy, Israel yvy re ndopytavei.
21 Hae gui ove rei tema Menam rekokue regua. Hae rami avi

mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa
kuery rekokue oa re? 22 Hae gui Menam ndoikoveveii ma guamo

kueryague rami. Hae gui tay Pecaas ju o nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Pecaas o jave guare


23 Cinqenta
maet re ma Jud pygua huvixa Azarias o rire Menam
ray Pecaas o Israel pygua huvixar. Samaria py ae opena moko
maeta peve. 24 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde

rupi. Ndojepeai Nabote ray Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague


ramigua gui. Hae rami vy hekokue rupi ae oiko. 25 Ixupegua xondaro

ruvixa ma Remalias ray Peca. Hae vae ma Pecaas re opu vy oipyxo


Samaria tet py, huvixa ro ikorapa vae py ae. Ojuka avi Argobe hae
Ari. Peca revegua ma cinqenta avakue ikuai Gileade pygua meme. Hae
vy huvixa ojuka rire hae ju o hekovia.
26 Hae gui ove rei tema Pecaas rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oa re?

Israel pygua huvixa Peca o jave guare


27Cinqenta
e dois maet re ma Jud pygua huvixa Azarias o rire
Remalias ray Peca o Israel pygua ruvixar. Samaria py ae opena vinte
maet re. 28 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde rupi.

Ndojepeai Nabote ray Jeroboo Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui.


29 Israel pygua huvixa Peca o jave py ou Assria pygua huvixa Tiglate-

Pileser. Hae vae ou vy ipoaka Ijom re, Abel-Bete-Maaca, Janoa, Quedes,


Hazor, Gileade, Galilia hae Naftali yvy hae javi re. Hae rupi ikuai vaekue
ogueraapa oyvy Assria katy. 30 Hae gui ma Remalias ray Peca rovai

El ray Osias opu vy oipyxo, hae vy ojuka. Hae rami vy hae ae ju o


hekovia, vinte maet re ma Uzias ray Joto Jud pygua huvixa o rire.
31 Hae gui ove rei tema Peca rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oa re?
675 2Reis15,16

2Crnicas27.19
32 Moko maet re ma Remalias ray Peca Israel pygua huvixa o rire
Uzias ray Joto o Jud pygua ruvixar. 33 Hae vae ma vinte e cinco

maet oguereko jave py o ypyi huvixar. Hae vy dezesseis maet re


opena Jerusalm py. Ixy ma Zadoque rajy Jerusa. 34 Hae ma haevea rami

oiko Senhor renonde rupi, nguu Uzias oikoague hae javi rami. 35 Hae

rami te nombovaipai ae tema ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae. Hae


rami r yvy rupi heta vae kuery mbaemo ome hae heaku por
vae oapy okuapy. Joto ma ojapo uka Senhor pegua oo rok yvate rupi
guar.
36 Hae gui ove rei tema Joto rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 37 Hae vae jave py Senhor omboypy Jud rovai guar

ombou agu Sria pygua huvixa Rezim hae Remalias ray Peca. 38 Hae

gui Joto ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo tuu kuery
rupa yvry ae onhono pora, Davi rekoague py. Hae gui tay Acaz ju o
nguu rekovia.

2Crnicas28.14

16  Dezessete
maet re ma Remalias ray Peca Israel pygua huvixa
1

o rire Joto ray Acaz o Jud pygua ruvixar. 2 Acaz ma o ypyi


jave vinte maet ramoi oguereko. Hae gui dezesseis maet re opena
Jerusalm py. Hae vae ma haevea ramigua ojapo oikovy Senhor
nguuete renonde rupi, guamo Davi rami e. 3 Mbaeta Israel pygua

huvixa kuery reko rami oiko. Hae vy guay ae oapy nguuete ramigua pe,
amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipea vaekue
ojeguarupy ojapo okuapyague rami. 4 Ombojeroviaaty yvy rupi ikuai

vae py voi mbaemo ome oikovy, heaku por vae oapy avi yvy rupi,
yvyra rogue ana ikuai vae gury rupi guive.

2Crnicas28.1621
5 Haegui ma Jerusalm tet re jogueru nhoguenoiny Sria pygua
huvixa Rezim hae Israel pygua huvixa Remalias ray Peca reve, hae
pygua re opu agu. Ojoko okuapy Acaz oa te ndaipoakai hexe. 6 Hae

vae jave py Sria pygua huvixa Rezim ipoaka ju Elate tet Sria reguar.
Hae vae gui oipeapa judeu ikuai vaekue. Hae gui Elate katy Sria
pygua kuery ju oo vy hae py ikuai a peve.
7 Hae ramo Acaz ma Assria pygua huvixa Tiglate-Pileser pe

omondouka ayvu mombeuar. Hae vy aipoei uka:


Xee ma nerembiguai hae nderay aiko. Eju havy, xereraa jepe Sria
hae Israel pygua huvixa poakaa gui, mbaeta hae kuery opu okuapy
2Reis16 676

orerovai hei uka. 8 Hae rami vy prata hae ouro guigua Senhor

pegua templo ropy ikuai vaekue Acaz oipea vy omondoukapa Assria


pygua huvixa pe, huvixa ro py ikuai vaekue voi omboaxa ixupe. 9 Hae

ramo Assria pygua huvixa oendu vy Damasco tet re ju oo opu agu.


Hae vae tet re ipoaka ma vy hae pygua kuery escravo-r ogueraapa
Quir katy. Hae vy ojuka avi Rezim.m

2Crnicas28.2225
10 Damasco
tet katy huvixa Acaz voi oo Assria pygua huvixa Tiglate-
Pileser reve joexa agu. Hae py ma pete altar oexa vy sacerdote Urias
pe omondouka oamba hae haangaa ojapo uka vaekue, hae nunga
hae javii oa rami vy. 11 Hae ramo sacerdote Urias ojapo pete altar

huvixa Acaz Damasco tet py oexa vaekue ramigua, ojapo ukaague hae
javi rami. Damasco tet gui huvixa Acaz ou jevy e re ma voi sacerdote
Urias ojapopa. 12 Damasco gui huvixa ou ma vy oexa altar. Hae rami

vy hae katy onhemboja vy mbaemo ome hiry. 13 Hae rami vy oapy


mymba, mbaemo aju guigua guive ome. Altar ry onho mbaemo


rykue, hae hiry rupi omboayvipa avi mymba kuery ruguykue, pete
rami ikuai agu regua ome vaekue guigua. 14 Hae r altar overa vae

guigua Senhor renonde o vaekue ma oipea heravy oo rexei oague


gui, Senhor pegua oo hae ombae altar mbyte gui, hae vy ombae altar
yvyiry ju oguerova, kuaray apuaia katy.
15 Hae gui huvixa Acaz ojapo ukave ju sacerdote Urias pe. Hae vy aipoei:

Altar tuvixave vae ry ma eapy ajeive nhav reme vae, hae


mbaemo aju guigua kaaru nhav reme vae guive, hae xee huvixa
mbaemo apy uka vae, hae mbaemo aju guigua ame vae. Hiry rupi
remboayvi r mbaemo oapya agu ome mbyre ruguykue hae javi. Hae
r altar overa vae guigua ma xee ae aiporu r xembaekuaa agu hei.
16 Hae ramo huvixa Acaz ojapo ukaague rami meme sacerdote Urias ojapo.

17 Hae gui mbaemo rendar omo mbyre gui ma huvixa Acaz ojaya

imbotya o vaekue, hae gui hiry gui omboi hya ikuai vaekue. Hae gui
mbaemo yy mbotya o vae voi omboi vaka raangaa overa vae guigua
ry oague gui, hae vy ita ombojopeague ry rive ju omboguejy. 18 Omboi

avi oo oikeaty aoiar omo mbyre sbado py anhoi oiporu vaekue.


Senhor ro roka katy gui omboi avi huvixa oikeaty. Hae vaekue ma
omboipa, Assria pygua huvixa oipotaa rami rive.

2Crnicas28.26,27
19Hae
gui ove rei tema Acaz rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery

m
16.9 Damasco ma Sria hyvy re opena vae huvixa ret, a peve voi.
677 2Reis16,17

rekokue oa re? 20 Hae gui Acaz ndoikoveveii ma guamo kueryague


rami. Hae ramo onhono pora tuu kuery rupa yvry, Davi rekoague py.
Hae ramo tay Ezequias ju o hekovia.

Israel pygua huvixa Osias o jave guare

17  Doze
maet re ma Acaz Jud pygua huvixa o rire El ray
1

Osias o Israel pygua ruvixar. Samaria py ae opena nove maet


peve. 2 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde rupi, te

huvixa ymavegua kuery rami e guive.

Samaria tet re ipoakaa hae Israel kuery escravo-r ogueraapaa ague


3 Haegui ma Osias rovai ou Assria pygua huvixa Salmaneser. Hae
vae rembiguai Osias oiko, ixupe mbaemo ome oikovy guive. 4 Hae

ramo Assria pygua huvixa ojeupe Xere Osias opu hei, mbaeta
Egito pygua huvixa S oa katy ayvu mombeuar omondouka ramo, hae
jypy guare rami e nomevei kuerei mbaemo huvixa Assria pygua pe,
maet nhav omeague rami e. Hae nunga rupi Assria pygua huvixa
ojokua vy omboty nhu py. 5 Mbaeta huvixa Assria pygua ma ijyvy jave

rupi oiko vy Samaria tet re ou vy mboapy maet re ojoko. 6 Osias nove


maet re ma o rire Assria pygua huvixa ipoaka Samaria re. Hae vy


ogueraapa Israel kuery oyvy Assria katy. Hae rami vy Hala tet py ju
omboekoa, Habar hae Goz yak yvry, hae gui Mdia pygua kuery ret
ikuai vae rupi.

Mbae ojapo vai r pa ogueraapaa ague


7Hae vae nunga oiko rakae mbaeta Senhor nguuete pe Israel
kuery ojejavypa ramo, Egito yvy gui oguerupa rire te, Egito pygua
huvixa Fara poakaa rupi ikuaiague gui. Hae rami rire te amboae
regua tuuete ramigua kuery ju hae kuery omboete okuapy. 8 Yvy regua

kuery reko rupi ikuai, Israel kuery renonde gui Senhor oipeapa
vaekue rekokue rupi ae, hae Israel pygua huvixa kuery amboae rami
rei omboeague rami. 9 Hae rami vy Senhor nguuete rovai Israel kuery

ojapo haeve vae. Hae vy yvy rupi ojapo okuapy hae kuery oikuaa
rami rive ombojerovia atyr, guekoa ikuai vae rupi, nhoara kuery
ikuaia hae tet ikorapa vae hae javi rupi. 10 Hae vy yvy rupi hae

yvyra rogueana ikuai vae hae javi gury rupi omopu avi imoamy
ita hae yvyra taangaar. 11 Ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae hae

javi py oapy okuapy heaku por vae, hae kuery renonde gui Senhor
amboae regua oipeapa vaekue reko rami ae ju. Hae vy opa mar ikuai
Senhor ombopoxy agu rami rive. 12 Mbaemo raangaa pe rive ikuai.

Hae vae nunga re Senhor ijayvu vy aipoei: Hae ramigua pe kuery


ndapejapoi r, hei vaekue ri. 13 Mbaeta profeta hae imbaekuaa vae

2Reis17 678

kuery hae javi rupi Senhor ijayvu vaekue Israel hae Jud kuery pe.
Hae vy aipoei: Pejepea nho ke tape vai rupi pendekuaia gui, hae gui
pemo por xee ajapo uka vae hae ayvu aeja vaekue, lei peneramo
kuery pe ambopara uka vaekue xerembiguai profeta kuery pe, hei
vaekue. 14 Hae rami te hae kuery noendu potai okuapy. Hae rami

rgue py inhak ratve tema ojeoivy nonhe renduxei vy, guamo


kuery Senhor nguuete re ndojeroviaiague rami ae ju. 15 Hae kuery

noendu potai okuapy ayvu Senhor oeja vaekue hae guamo kuery reve
guexeve guar ojapo vaekue re, ne hae kuery pe ijayvu ete jepiague
re. Hae rami rgue py taangaa ndovarei vae pe rive ikuai, hae kuery
ae ju ndovarei vae ikuai peve. Mbaeta amboae regua kuery reko rupi
ikuai, Senhor Napendekuai r hae rami, hei vaekue ri. 16 Senhor

nguuete ojapo uka vaekue hae kuery omboykepa vy hae kuery oikuaa
rami rive ojapo okuapy taangaar mbaemo rykukue gui. Moko toro ray
raangaar ojapo, hae yvyra omopu avi imoamy mbaemo raangaar
rive. Hae vy omboete okuapy yva re ikuai vae, hae tuuete ramigua Baal
pe rive ikuai. 17 Guay hae guajy kuery ae oapy okuapy nguuete ramigua

pe ome vy. Hae vy onhemboe okuapy imbaekuaa agu re rive, oexa


kuaa vae kuery re anho ojerovia vy. Senhor renonde rupi ojeko me
okuapy haeve vae ojapo agu, ombopoxy agu rami rive. 18 Hae nunga

rupi Senhor ojou vai ete Israel kuery, hae vy guenonde gui oipeapa.
Omombytave ranhe vae ma Jud kuery anho.
19 Hae rami te Jud kuery voi nomo pori Senhor nguuete ojapo uka

vaekue. Hae rami rgue py Israel kuery ikuaia rami ae ju ikuai. 20 Hae

nunga rupi Senhor oeja Israel kuery regua hae javi. Omoingo axy rei vy
omboaxapa hovaigua kuery po py, guenonde gui oipeapa peve.
21 Mbaeta Davi ramymino kuery po gui Senhor Israel kuery oipeapa

ma rire Nabote ray Jeroboo nguvixar hae kuery omo okuapy


ramo hae vae ojapo Israel kuery Senhor re ojeroviaague gui ojepea
vy ojejavypa agu rami. 22 Hae rami vy Israel kuery ikuai Jeroboo

ojejavyague rupi anho, ne petegueve ma voi ndojepeai hae rami ikuaia


gui, 23 Senhor guenonde gui Israel kuery oipeapa peve, guembiguai

profeta kuery rupi ijayvuague hae javi rami vy. Hae rami vy Assria yvy
katy escravo-r ogueraa ukapa rakae Israel kuery, a peve hae py ae
ikuai.

Assria pygua huvixa Samaria tet py hekoa vaer ogueru rukaveague


24 Haegui ma huvixa Assria pygua ogueru rukave ju Babilnia tet
pygua, Cuta, Ava, Hamate hae Sefarvaim gui, Samaria tet py hekoa
vaer Israel kuery rekoague py. Hae ramo Samaria tet re hae kuery
ipoaka ma vy onhemboekoa okuapy hae katy tet ikuai vae hae javi
rupi. 25 Hae kuery ikuai ypy jave Senhor renonde ojererokyjea rupi e

679 2Reis17

ranhe ikuai. Hae ramo hae kuery mbyte rupi Senhor ombou guary
hae kuery vae regua jukaar. 26 Hae ramo Assria pygua huvixa pe

omombeua vy aipoea:
Samaria tet py hekoa agu remondouka vaekue ma ndoikuaai rei
okuapy hae vae yvy regua tuuete ombojerovia agu. Hae nunga rupi ae
hae kuery mbyte rupi ombou rima guary, hae ramo ojukapa raii, hae
pygua tuuete nombojerovia kuaai okuapy ramo ea.
27 Hae ramo Assria pygua huvixa aipoei uka:

Peraa ju hae katy pete sacerdote hae gui peru vaekue, hae katy
oo vy hae kuery omboe oikovy agu hae pygua tuuete ombojerovia
agu re hei. 28 Hae ramo oo ju pete sacerdote Samaria gui ogueru

pyre, hae vy Betel py oiko. Hae vae ma nhomboe oikovy Senhor


renonde ojererokyjea rupi ikuai agu re.

Samaria pygua kuery joo rami e-e rei ombojerovia okuapyague


29Hae
rami te pete-te regua ojapo teri okuapy hae kuery ruete
raangaa rive tet py ikuaia rupi, hae omopu imoamy yvy rupi
ombojerovia atyr Samaria pygua kuery ojapo vaekue hae javi py.
30 Hae rami vy Babilnia guigua kuery ojapo okuapy Sucote-Benote

raangaa, Cuta guigua ma Nergal raangaa ojapo okuapy, Hamate guigua


ma Asima raangaa ojapo, 31 Aveu kuery ma Nibaz hae Tartaque raangaa

ojapo, hae r Sefarvaim guigua kuery ma guay hae guajy kuery ae oapy
okuapy tata py nguuete raangaa Adrameleque hae Anameleque peguar.
32 Hae rami rei te Senhor ojererokyjea rupi avi ikuai, vaeri hae kuery

regua omo avi okuapy sacerdote kuery ombojeroviaaty yvy rupi ikuai
vae py, hae pygua kuery re vy mbaemo ome agu. 33 Hae rami py

Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaeri nguuete raangaa ombojeroviaa


rupi avi ju, hae kuery ikuaiague pygua kuery reko rami vy.
34 A peve ma hae kuery gueko ymague rupi ae tema ikuai. Senhor

renonde ojererokyjea rupi e ikuai, oayvu hae oipotaa oeja vaekue rupi e
guive, ne lei Jac ramymino kuery pe Senhor ombopara uka vy ojapo uka
vaekue rupi. Hae vae ma omboery ju Israel rakae. 35 Mbaeta hae kuery

reve Senhor guexeve guar ojapo vy aipoei vaekue: Pembojerovia eme


tuuete mboae rive, ne hae nunga renonde rupi pe eme penerenapy re,
hae kuery pe pendekuai eme, peme eme mbaemo guive. 36 Senhor pe

anho haeve, Egito yvy gui opoaka etea rupi hae opo oupi reve penereno
vaekue pe ae. Henonde ma pejererokyjea rupi pendekuai, henonde
penerenapy re pe r guive, hae ixupe ae r peme mbaemo. 37 Hae gui

oayvu hae oipotaa oeja vaekue, lei, hae nunga pendevy ojapo uka vaekue
ma pemo por pota r ra nhav. Hae r tuuete mboae ramigua ma
pembojerovia eme. 38 Penderexarai eme guive guexeve guar ojapo vaekue

re. Pembojerovia eme tuuete mboae ramigua rive. 39 Senhor Penderuete



2Reis17,18 680

renonde pejererokyjea rupi anho r pendekuai. Hae ramo pendereraa


jepepa r penderovaigua kuery po gui, hei vaekue.
40 Hae rami te hae kuery ndojapyxakai hae nunga re. Hae rami

rgue py gueko ymague rupi ae tema ikuai. 41 Hae rami py hae vae

regua kuery ma Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaeri ombojerovia avi


okuapy taangaar hae kuery ae ojapo vaekue. Guamo kuery ikuaiague
rami ae ju tay kuery hae hamymino kuery voi ikuai, a peve.

2Crnicas29.1,2

18  Hae
gui mboapy maet re ma El ray Osias Israel pygua huvixa
1

o jave py Acaz ray Ezequias o Jud pygua ruvixar. 2 Hae vae


o ypyi jave vinte e cinco maet oguereko, hae vy vinte e nove maet re
opena Jerusalm py. Ixy ma Zacarias rajy Abi. 3 Hae vae ma haevea ramigua

ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamo Davi ojapoague hae javi rami.
4 Ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vaekue ombovaipa vy omopmba ita

omopu mbyre, oitypa guive taangaar yvyra omopu mbyre. Omboaypa


mboi raangaa overa vae guigua Moiss ojapo vaekue, mbaeta hae vae jave
hae vae pe Israel kuery oapy r okuapy heaku por vae, Neust omboery
vy. 5 Ezequias ma ojerovia oikovy Senhor Israel kuery ruete re. Hae o rire

ndaipovei haekue ramigua, Jud pygua huvixa kuery ma voi ndoikoi, ne


hae oiko e mbove voi. 6 Mbaeta Senhor pe ae ma voi oiko, ndojepeai ixupe

oikoa gui, hae vy omo pormba Moiss rupi Senhor ojapo uka vaekue.
7 Hae ramo hexeve Senhor oiko. Mamo r rei ooa py tema haevea ramigua

meme ojapo. Assria pygua huvixa rovai re opu, oipota vae ndojapoxevei vy.
8 Ojukapa guive filisteu kuery Gaza hae ijyvry tekoa ikuai vae peve, hara

kuery oikuaa potaaty hae tet ikorapa vae py voi.


9 Hae gui ma irundy maet re ma huvixa Ezequias o jave, hae sete

maet re ma El ray Osias Israel pygua huvixa o jave py ou Assria


pygua huvixa Salmaneser kuery Samaria tet re, hae vy ojokopa. 10 Hae

gui mboapy maeta py ipoaka. Hae vae jave py mboapy meme maet
ma ojapo Ezequias oague, hae nove maet ojapo Israel pygua huvixa
Osias oague. 11 Assria pygua huvixa ma oyvy katy ae ogueraapa Israel

kuery hae javi. Hala py ju omboekoa, Habor katyi Goz yak yvry,
tet Mdia pygua kuery rekoa ikuai vae rupi guive. 12 Hae nunga oiko

mbaeta Senhor nguuete hae kuery nonhe rendui okuapy rire. Senhor
guexeve guar ojapo vaekue rupi e ikuai, hembiguai Moiss ojapo uka
vaekue rupi e guive. Noendu potai, hae ndojapoi guive okuapy.

2Crnicas32.18; Isaas36.13
13 Hae
gui catorze maeta re ma huvixa Ezequias o jave py ou Assria
pygua huvixa Senaqueribe. Hae vae ma Jud regua tet ikorapa vae
hae javi re opu vy ipoaka.
681 2Reis18

14 Hae
ramo Jud pygua huvixa Ezequias ma Laquis tet py omondouka
guembiguai huvixa Assria pygua oa katy. Hae vy aipoei uka:
Haevea rami aiko vaekue. Ejepea ke xeyvy gui. Hae gui opa
mbae reme uka vae tema amemba r ndevy hei uka.
Hae ramo huvixa Assria pygua ojapo Jud pygua huvixa Ezequias
dez mil quilos prata hae mil quilos ouro ome agu rami. 15 Hae ramo

ixupe Ezequias ome prata Senhor ropy ojou vaekue hae javi, ngoo
py ae omo por vaekue guive. 16 Hae rami vy Senhor pegua templo

rok hae ijyta o vae gui Ezequias omboipa ouro Jud pygua huvixa ae
omonheovague. Hae nunga hae javi ome avi Assria pygua huvixa pe.
17 Hae ramive ma Assria pygua huvixa Laquis tet py oa gui

omondouka reta xondaro kuery Jerusalm py huvixa Ezequias oa katy,


Tart, Rabe-Saris hae Rabsaqu rupive. Hae vae kuery ma Jerusalm
tet py oupa. Ovamba ma vy ijatypa okuapy yy omboty pyre yvy re o
vae gui yy oxyry ouvyaty rovai katy, tape ao joiaty kuery yvy via yvry.
18 Hae rami vy hae kuery oeno uka huvixa Ezequias. Hae ramo hae

kuery ijaty okuapya py huvixa ombou uka guembiguai kuery Hilquias


ray Eliaquim huvixa ro re opena vaety, kuaxia para re opena vae Sebna,
hae gui Asafe ray Jo mbaemo oiko vaekue mboparaaty.

2Crnicas32.920; Isaas36.422
19Hae
ramo hae kuery pe Rabsaqu aipoei:
Aipopeje ke Ezequias pe: Po rami Assria pygua huvixa yvateve vae
ijayvu: Mbae nunga re tu rejerovia? 20 Hae ramo ndevy pe xeayvu: Ndee

ore kuery re repu agu re renhembopyaa ma ayvu rivei. Mar ramigua


kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repu agu? 21 Egito pygua kuery

re rima rejerovia, hae rami te hae kuery ma popoka takua ovopa vae
ramigua rive, mbaeta hae vae re amongue ojeko r ipo py oixuupa r.
Hae ramigua ae r oiko Egito pygua huvixa Fara hae hexe ojerovia
vae kuery hae javi re. 22 Hae r xapya rei xevy aipopeje r: Ore ma

Senhor Oreruete re ae rojerovia vae, peje te hae vae peguare e teve


ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae hae altar Ezequias oitypa vaekue?
Mbaeta hae ma Jud hae Jerusalm pygua kuery pe aipoei vaekue:
Kovae altar Jerusalm py o vae katy anho r pembojerovia pekuapy,
hei vaekue pendevy. 23 Hae nunga rupi ejerure na xeruvixa Assria

pygua pe, hae gui xee ma ame r ndevy dois mil kavaju, xapya rei
avakue hiry guar rejou ri ramo. 24 Mbae re tu rejerovia reikovy Egito

pygua karxa hae kavaju rygua kuery re? Mbaeta xeruvixa rembiguai
yvygueve te nderakykue monha r. 25 Hae gui xapya rei xee ndau

Senhor reve ri aju peneret amomba agu? Any, mbaeta Senhor


ae xevy aipoei: Tereo ke, epu hae kuery yvy re, hae emomba, hei
vaekue xevy.
2Reis18 682

26 Hae
rami r Rabsaqu pe Hilquias ray Eliaquim, Sebna hae Jo
ombovai vy aipoei okuapy:
Rojerure ndevy: Ore nerembiguai kuery pe ndeayvu ke aramaico
ayvu py anho, roendu kuaa r. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py, heta
vae kuery tet kora ry rupi ikuai vae oendu kuaa e agu hei.
27 Hae rami te Rabsaqu ombovai:

Hae gui pvy hae penderuvixa remiendur anho teve xeruvixa


xembou xeayvu agu? Avakue tet kora ry rupi ikuai vae pe guive e
teve xeayvu, mbaeta pe kuery rami avi hae kuery voi ikuai guepoxi
hou hae otyrai ae oyu okuapy agu rami hei.n
28 Hae rami vy Rabsaqu opu vy ijayvu atve hoamy judeu kuery

ayvu py. Hae vy aipoei:


Pejapyxaka ke Assria pygua huvixa yvateve vae ayvu re. 29 Po

rami xeruvixa ijayvu: Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaeta


hae ma napendereraa jepei r xepo gui. 30 Ezequias tapendeapo eme

Senhor re pejerovia agu rami, mbaeta aipoei: Senhor nhandereraa


jepe re, hae vy kovae tet nomboaxai r Assria pygua huvixa po
py, hei r. 31 Pejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaeta po rami

Assria pygua huvixa ijayvu: Pejapo ke xereve pete rami nhandekuai


agu, hae vy peju xea katy. Hae rami vy pete-te pekaru r penembae
vinho hae figoa re, hae penembae ygua gui ae r peyu pekuapy,
32 xee pendeyvy re xee aju peve. Hae gui ma xee rogueraa r pete yvy

pendeyvy rami ae itui vae katy. Hae vae yvy ma mbaemo aju hae uva
rykue oikoa, mbojape hae uva, oliveira ty hae ei oata ea, peiko puku
agu pemanomba e re. Hae nunga rupi pejapyxa eme Ezequias ayvu
re. Mbaeta penembotavya rupi rive Senhor nhandereraa jepe r,
hei pvy. 33 Mbaeta yvy regua kuery ruete raangaa ikuai vae ndau

ogueraa jepe ri yvy Assria pygua huvixa po gui? 34 Mbaeta mamo tu


ikuai Hamate hae Arpade pygua kuery ruete raangaa? Mamo tu ikuai
Sefarvaim, Hena hae Iva pygua kuery ruete raangaa? Hae kuery ndau
ogueraa jepe rakae Samaria tet xepo gui? 35 Mbaeta hae vae yvy re

ikuai vae ruete raangaa regua mavae rei ogueraa jepe oyvy xepo gui.
Mbaexa r tu havy Senhor ogueraa jepe Jerusalm xepo gui? hei.
36 Hae rami heta vae kuery oendu te okyrirmba okuapy, peteve ma

voi nombovai, huvixa Pembovai eme hei rire. 37 Hae ramo Hilquias

ray Eliaquim mbaemo re opena vaety, kuaxia re opena vaety Sebna


hae Asafe ray Jo mbaemo oiko vaekue ombopara vaety jogueru ju
Ezequias oa py. Oao omondoropa vaekue reve ou vy ixupe omombeu
okuapy Rabsaqu ijayvuague hae javi.

n
18.27 Hae rami ijayvu, mbaeta tet ojokopa hae pygua kuery hou vaer hae yy oyu
agu ojou e agu, tet re ipoakaxe vy.
683 2Reis19

Isaas37.17

19  Hae
nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, hae
1

ajukue voxa guigua py rive onheovmba vy oike Senhor pegua


oo py. 2 Hae rami vy Amoz ray profeta Isaas oa katy omondouka ngoo

re opena vaety Eliaquim ajukue voxa guigua py onheov vaekue reve,


kuaxia re opena vaety Sebna hae sacerdote kuery yvatekueve vae guive,
3 Isaas pe hae kuery aipoei agu:

Po rami Ezequias aipoei: Kovae ra ma jajexavai agu hae


nhanembopagaa r nhaxmba agu ra, kunha oikuavi ta te oguereko
ete agu naimbaraetevei vae rami nhandekuai. 4 Mbaeta Assria pygua

huvixa remimbou Rabsaqu ijayvu vaekue Nhanderuete oikove vae


rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete rgue. Hae nunga
rupi ejapukai ke ixupe jakuavei teri vae re, hei agu.
5 Hae ramo Isaas oa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ou ramo

6 Isaas aipoei hae kuery pe:


Aipopeje ke penderuvixa pe: Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme ayvu


rendu vaekue kuxa. Hae vae ayvu rupi ma xerovai ae Assria pygua huvixa
rembiguai kuery ijayvu okuapy. 7Hae rami te hexe ambou r pete nhe

imongyjear. Hae ramo ixupe mbaemo omombeua r oendu vy ojepea ju r


ovy oyvy katy ae. Hae gui ma hae py ajapo r kyxe py ojukaa agu rami, hei.

Isaas37.813
8Hae gui ma Rabsaqu oo ju vy oikuaa Assria pygua huvixa kuery Libna tet

re opu okuapya, mbaeta oendu ma voi huvixa Laquis tet re opua gui ojepea
ma ovyague. 9 Assria pygua huvixa oendu avi Etipia pygua huvixa Tiraca ma

je ou oiny nderovai opu vy, ea ramo. Hae rami vy petegue ju Ezequias oa


katy omondouka guembiguai kuery. Hae vy aipoei uka hae kuery pe:
10 Po rami pendeayvu r Jud pygua huvixa Ezequias pe: Enhembotavy

uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaeta aipore: Jerusalm tet ma


nomboaxai r Assria pygua huvixa po py, re. 11 Ndee nerendui teve Assria

pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo vaekue? Mbaeta omomba ete. Hae nunga
rupi ndee rexa ri tyy reo jepe agu? 12 Mbaeta yvy regua ruete raangaa ikuai

vae ndau ogueraa jepe ri rakae xeramo kuery omomba agu gui? Hae vae
kuery ma Goz, Har hae Rezefe pygua, hae den ramymino kuery Telassar
py ikuai vaekue. 13 Hae mamo tu oiko a Hamate pygua huvixa, hae Arpade,

Sefarvaim tet, Hena hae Iva pygua huxixa kuery? hei uka.

Isaas37.1420
14 Hae
gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy
ogueroayvu. Hae rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny
henonde. 15 Hae rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoei:

2Reis19 684

Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo ry rupi reguapy reiny
vae repenaa py, ndee anhoi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee
ma yva hae yvy apoare. 16 Senhor, ejapyxaka rendu pota agu. Eipea

ke nderexa, rexa pota agu. Hae vy endu pota Senaqueribe ijayvuague


hae javi re, mbaeta Oreruete reikove vae, nderovai ae ijayvu. 17 Hae

gui Senhor, anhet ete ae Assria pygua huvixa kuery omomba rakae
yvy regua ikuai vae, hae kuery yvy guive. 18 Hae gui oapypa guive hae

kuery ruete raangaa oguereko vaekue. Hae rami avi hae nunga ma
tuuete e ae, avakue rembiapo, yvyra hae ita guigua rive. Hae nunga
rupi ae omomba. 19 Hae ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo gui,

yvy regua hae javi oikuaa agu ndee anho Senhor reikoa hei.

Isaas37.2135
20 Hae
gui Amoz ray Isaas oayvu ogueraa uka Ezequias pe:
Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assria pygua huvixa
Senaqueribe kuxa xevy rejerure ramo xee aendu ae ma. 21 Hae rami vy

po rami xee Senhor xeayvu hexe. Ndere ma kunhataguei Sio pygua


rajy kuery opuka rei okuapy. Nderakykue Jerusalm pygua rajy kuery
oguerova-rova oak. 22 Mbaeta mavae re tu ndeayvu vai? Mavae tu

rejojai? Mavae rovai rupi tu ndeayvu hae nderexa py rema vaikue rei?
Xee Israel kuery ruete xekya e vae rovai ae. 23 Mbaeta nerembiguai

kuery remboe Senhor rovai ijayvu agu re. Hae vy aipore: Xekarxa
reta vae vy ajeupi r yvyty ry peve, Lbano yvy re mombyryvea rupi
te. Xee aitypa r hae py yary yvatekueve hae cipreste iporgueve ikuai
vae, ava r mombyryvea py apyta agu, kaaguy inhanavea py peve.
24 Hae gui yvy ajoo vy ayu amboae regua kuery pegua yy gui, hae Egito

yvy re apyr vy rive amombirupa yak ikuai vae, re vaekue.


25 Hae rami te nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amo hae

vae nunga oiko agu, ymave guive anhembopya ae ma hae rami agu
re? Hae rami vy a ma amoingo ete ma hae nungakue. Xee ae aipotaa
rami vy ndee rembovaipa karamboae tet ikorapa vaekue. 26 Hae nunga

rupi ae hae pygua kuery ikangypa, okyjepa hae oxmba rei rakae. Hae
rami vy okanhymba vyvoi nhu rami rive, e vy jai rogue pyau, nhu
oo aoia ry henho rive vae rami, e vy mbaemo onhot mbyre ijaju
e re okaipa vae rami rive. 27 Hae r xee ma aikuaa por reguapy reiny

r, repu reovy hae reike ju rejuvy nhav, hae gui xerovai repu reia
guive. 28 Hae ramo xerovai repu reia hae renhemboyvate reia aendupa

ma vy a ma nex re amo r tya ndereruar, ndejuru re amo avi r


juru x, hae rami vy ajapo r rejuague rupi ae ju rejevy agu rami.
29 Hae gui ndee Ezequias reikuaa agu ma povae r oiko: A kovae

maet ma pe kuery pekaru r mbaemo hae ae gui henho vaekue


re, hae gui amboae maet ma hae vaekue gui ikuai vaekue re ju r
685 2Reis19,20

pekaru. Hae r mboapy maeta py ma penhot ju r mbaemo, hae


gui pemono r. Penhot r uva, hia peu agu. 30 Hae gui Jud regua

rembyre oo jepe vaekue ma hapo ju r yvy katy, hae vy hirykue ma


hia ju r. 31 Mbaeta Jerusalm tet py ikuai r okuave vae, Sio yvyty

re ikuai r oo jepe vaekue. Senhor ixondaro reta vae ae r ojapo,


nhanderayvu etea rupi.
32 Mbaeta po rami Senhor ijayvu Assria pygua huvixa rekor re:

Hae ma kovae tet py ndoikei re, ne peteve huy nomomboi r tet


katy, huy jokoa reve nonhembojai r ouvy, ne yvy nomboyvatei r
guive tet kora ry rupi ojeupi agu. 33 Hae rami rgue py tape ouague

rupi ae ju r ojevy. Kovae tet py ndoikei re, hei Senhor. 34 Mbaeta


xee ae ajoko r tet araa jepe vy, xejee hae xerembiguai Davi re ama
vy, hei.

2Crnicas32.21,22; Isaas37.3638
35 Hae gui ma hae vae pyavyve anjo Senhor-a guigua ou vy Assria
pygua kuery ijatya rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Kogue
okuavei vae ovy vy oexa r hetekue rive ikuai. 36 Hae ramo Assria

pygua huvixa Senaqueribe ojepea ju ovy. Ojevy vy nget ae Nnive py ju


opyta. 37 Hae gui ma nguuete raangaa Nisroque pegua opy omboetea py

o jave tay kuery ae Adrameleque hae Sarezer ojuka kyxe py. Hae vy
onhamba jogueravy Ararate yvy katy. Hae ramo tay Esar-Hadom ju o
nguu rekovia.

2Crnicas32.24; Isaas38.18

20  Hae
vae jave py huvixa Ezequias imbaeaxy vy omano ta ma
1

oupy. Hae ramo oa py ou Amoz ray profeta Isaas. Hae vy


aipoei ixupe:
Po rami Senhor ijayvu: Emoatyr mbaemo ndero py ikuai vae,
mbaeta remano r, ndereikovevei ta ma, hei.
2 Hae ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Hae

vy Senhor pe ojerure vy aipoei:


3 Senhor, ajerure ndevy. Nemaendua ke nerenonde rupi haevea

rami aikoague re, xepya hae javi py. Haevea ramigua ajapo aikovy
vaekue nerenonde rupi hei. Hae vy ojaeo vaipa oupy.
4 Hae gui Isaas ma tet mbyte gui oo e mbove ma voi ixupe Senhor

ombou ju oayvu. Hae vy aipoei:


5 Ejevy ke, hae vy aipore xevygua kuery ruvixa Ezequias vae

pe: Po rami Senhor neramo Davi ruete vae ijayvu: Xee aendu ma
renhemboea, nderexay aexa guive. Ma, xee romonguera r. Hae ramo
mboapy araa py reo r Senhor pegua oo py. 6 Hae vy amove r ndera

quinze maet peve ju, hae rogueraa jepe r Assria pygua huvixa po
2Reis20 686

gui, kovae tet guive. Aepy r kovae tet xejee hae xerembiguai Davi re
ama vy, hei.
7 Isaas aipoeive ju:

Peru ke pete figo rugue hei ramo hae kuery ogueru vy omo
huvixa ai re. Hae ramo okuera ju.
8 Ezequias aipoei Isaas pe:

Mbaexagua hexa pyr tu aexa r aikuaa agu Senhor xemonguera


ete ra, mboapy araa py Senhor pegua oo py aa agu?
9 Isaas ombovai:

Povae nunga Senhor oexa uka r ndevy, reikuaa agu oayvuague


ojapo ra. Mavae pa reipotave? Escada rupi kuaray tenonde katy oove
ma voi r dez pyra, tyr pa hakykue katy?
10 Hae ramo Ezequias aipoei:

Ndaxyii ae guive dez pyra kuaray tenonde katy oove vyvoi. Hae
rami agu ma ndaevei. Hae rami rgue py tojevy ju dez pyra hakykue
katy hei.
11 Hae ramo Senhor pe profeta Isaas ojapukai ramo escada Acaz

ojapo vaekue rupi ojapo dez pyra hakykue katy ju ojevy agu rami.

Isaas39.18
12 Haevae jave py Babilnia pygua huvixa Balad ray Merodaque-
Balad vae ma Huvixa Ezequias haxy oupy ea r oendu vy oa katy
ombou kuaxia para, mbaemo ome vaer reve. 13 Hae ramo herua

kuery ova r Ezequias oguerovya vy hae kuery pe oexa uka mbaemo


omo poraty py oguereko vae hae javi: prata, ouro, tembiu irr, azeite
iporve vae hae tembiporu joe opua pygua. Omo poraty py ikuai vae
hae javi oexa uka. Ne petei voi Ezequias ndoexa ukai hae kuery pe,
ngoo py ae, ne openaa hae javi rupi oguereko vae.
14 Hae ramo huvixa Ezequias oa py profeta Isaas ou vy oporandu

ixupe:
Mbae nunga re tu avakue ou vaekue ijayvu okuapy rae? Magui tu
ou okuapy ndea py?
Ezequias ombovai:
Pete yvy mombyryvea gui ou, Babilnia gui ae hei.
15 Hae ramo oporanduve ju:

Mbae tu hae kuery oexa okuapy ndero py?


Ezequias ombovai:
Xero py oexa okuapy mbaemo ikuai vae hae javi. Xembae amo
poraty py o vae regua ne peteve ndaexa ukai hae kuery pe hei.
16 Hae gui ma Isaas aipoei Ezequias pe:

Endu havy Senhor ixondaro reta vae ayvu. 17 Ova r ra ndero


py ikuai vae hae javi Babilnia yvy katy oguerapaa agu, ymave guive
687 2Reis20,21

neramo kuery omo por vaekue kovae ra peve. Ndoejaai r ne pete


regua ma voi, hei Senhor. 18 Nderay kuery rereko vaekue ae voi

ogueraapaa avi r okuapy, Babilnia pygua huvixa ro py oayjo pyre


meme ikuai agu hei.o
19 Hae ramo Ezequias aipoei Isaas pe:

Povae ayvu Senhor guigua remombeu vae ma haeve vae hei,


ojeupe ae Xee aikuaa r aikovea ja mbya por anho hae haevepa reii
ta merami, hei vy.

2Crnicas32.32,33
20 Hae
gui ove rei tema Ezequias rekokue regua. Hae rami avi yy
omboty vy tet mbyte peve yy ogueru agu haper ojapoague, hae
mbaemo opoakaa rupi ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud
pygua huvixa kuery rekokue oa re? 21 Hae gui Ezequias ndoikoveveii ma

guamo kueryague rami. Hae ramo tay Manasss ju o nguu rekovia.

2Crnicas33.19

21  Manasssma doze maet oguereko jave py o huvixar. Hae


1

vy cinqenta e cinco maet re opena Jerusalm py. Ixy rery ma


Hefzib. 2 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde rupi,

amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeapa vaekue
ikuaiague rami ae ju. 3 Hae rami vy omoatyrmba ju ombojeroviaaty

yvy rupi ikuai vae nguu Ezequias ombovaipa vaekue, altar Baal
peguar ojapo reta guive. Omopu avi imoamy taangaar yvyra guigua
Israel pygua huvixa Acabe omopu vaekue ramigua. Hae vy guenapy
re o yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi. 4 Senhor pegua opy

rupi eteve voi ojapo altar-r, Senhor aipoeiague: Jerusalm py amo


r xerery, heiague py. 5 Senhor pegua oo roka mokove o vae rupi

ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vae hae javi peguar. 6 Hae rami

vy guay ae oapy reve ome, hae arai rupi rive imbaekuaa hae oexa
oikovy. Oporandu uka oikovy omanogue mboayvua hae imbaevyky vae
kuery pe rive. Hae rami vy Senhor renonde rupi ojapo oikovy haeve
vae meme, ombopoxy agu rami rive. 7 Hae vy yvyra gui taangaar

ojapo uka vaekue omo avi opy Davi hae tay Salomo pe Senhor
aipoeiague vae py: Kovae oo hae Jerusalm tet aiporavo Israel regua
hae javi gui, hae py xerery amo agu rakae r peve guar. 8 Mbaeta

xee ajapo uka vaekue hae lei xerembiguai Moiss ijayvuague hae javi
rupi Israel kuery ikuai ramo xee namoxvei r tuu kuery yvyr ame
vaekue gui oguata rei agu rami, heiague py ae. 9 Hae rami te hae

o
20.18 Hae vae jave ma huvixave kuery oayjo uka r guembiguai kuery ngoo rupi
guar.
2Reis21 688

kuery noendu potai okuapy. Hae rami vy Manasss oguerojejavy ramo


amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor omomba vaekue gui
heko vaive okuapy.

Jud kuery ombopaga agu re ijayvuague


10 Haenunga rupi Senhor ijayvu guembiguai kuery profeta ikuai vae
rupi. Hae vy aipoei:
11 Hae rami ete Jud pygua huvixa Manasss ojeguaru pyr ojapo

oikovy. Hae vae o e mbove amorreu kuery ikuaiague gui ndaeveive


vae ojapo taangaa oguereko vae rupi Jud kuery voi ojejavy agu
rami. 12 Hae rire Senhor Israel kuery ruete aipoei: Ma, Jerusalm

hae Jud re ambou r mbaemo vai, hae nunga oendu vae rei ijapyxa
jovaive nhemba r nhemondyi gui. 13 Hae rami vy Jerusalm ry rupi

amoat r ix haar, Samaria hae Acabe ro pygua kuery aaague


rami avi. Hae rami vy Jerusalm tet gui aipeapa r ikuai vae, hya
oikyao vy ombovapy vae rami. 14 Hae rami vy aejapa r xevygua kuery

rembyrekue, hovaigua kuery po py amboaxapa vy. Hae ramo hovaigua


kuery ojuka hae ogueraa agu rami rive r ikuai, 15 mbaeta xerenonde

rupi hae kuery ojapo okuapy haeve vae xembopoxy agu rami rive,
jypy tuu kuery Egito yvy gui oupaa ra guive a peve. 16 Hae rami ae

avi Manasss omo reta ojejavy e vae ruguy, Jerusalm hae javi rupi
omonymba peve. Oguerojejavypa avi Jud kuery, Senhor renonde rupi
haeve vae ojapoa py.

2Crnicas33.1820
17Haegui ove rei tema Manasss rekokue regua. Hae rami avi
ojejavyague, hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia
Jud pygua huvixa kuery rekokue oa re? 18 Hae gui Manasss

ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo onhono pora hoo


py yvotyty ituia py, Uz py ae. Hae gui tay Amom ju o nguu rekovia.

2Crnicas33.2125
19Amom ma vinte e dois maet oguereko huvixa o ypyi jave py.
Hae gui moko maet re etei opena Jerusalm py. Ixy ma Mesulemete,
Jotb pygua Haruz rajy. 20 Senhor renonde rupi haeve vae anho ojapo

oikovy, nguu Manasss ojapoague rami. 21 Nguu oikoague hae javii rupi

oiko, mbaemo raangaa tuu ojerovaiague re ae ju ojerovia, omboete


guive. 22 Hae rami vy Senhor nguu kuery ruete gui ojepea vy Senhor

guigua tape rupi ndoikovei. 23 Hae ramo huvixa Amom rovai hembiguai

kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy. 24 Hae r ijyvy re ae ikuai


vae ju ojukapa huvixa Amom jukaare kuery. Hae rami vy tay Josias ju
omo okuapy hekovia.
689 2Reis21,22

25 Haegui ove rei tema Amom rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 26 Hae gui onhono pora yvotyty Uz py o vae py. Hae

ramo tay Josias o nguu rekovia.

2Crnicas34.1,2

22  Josias
ma oito maet oguereko huvixa o ypyi jave py. Hae
1

vy trinta e um maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Jedida,


Bozcate pygua Adaas rajy. 2 Hae vae ma Senhor renonde rupi haevea

ramigua ojapo oikovy, guamo Davi ojapoague hae javi rupi. Hae vy
ndojepeai oiporu kuaa katy, ne oiporu kuaa ea katy ma voi.

2Crnicas34.813
3 Huvixa Josias dezoito maet re ma o jave py omondouka kuaxia re
opena vaety Azalias ray Saf, Mesulo ramymino vae Senhor pegua oo
katy. 4 Hae vy ixupe aipoei:

Tereo ke sacerdote yvateve vae Hilquias-a katy, reipapa agu


perta Senhor pegua opy ogueru pyre. Hae vae perta ma heta
vae kuery ome r ok rara kuery omono vaekue. 5 Hae kuery

tomboaxapa Senhor pegua opy rupi ombaeapo vae kuery re opena


vae kuery po py. Hae kuery ju omboekovia agu Senhor pegua opy
rupi ombaeapo vae kuery pe. Hae rami vy re opy rupi ivaipaague
ikuai vae omoatyrmba okuapy. 6 Yvyra gui mbaemo ojapo vae,

oo apoa hae ita re ombaeapo vae kuery pe r omboekovia. Hae


gui ojogua r yvyra hae ita omoatyr mbyre, opy rupi ivaipaague
omoatyrmba agu hei. 7 Ombaeapo vae kuery ma opa mbae

py ojeroviapy ikuai ramo ndoikuaa potavei hae kuery po py perta


omboaxa pyre re.

2Crnicas34.1418
8 Haegui sacerdote yvateve vae Hilquias aipoei kuaxia re opena
vaety Saf pe:
Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oa hei. Hae rami vy
Saf pe Hilquias ome ramo ogueroayvu.
9 Hae gui kuaxia re opena vaety Saf ma huvixaa py ou vy ixupe

omombeu. Hae vy aipoei:


Nerembiguai kuery oipapapa ma perta Senhor pegua opy omo
por mbyre, hae omboaxapa ma Senhor pegua opy rupi ombaeapo vae
kuery re opena vae kuery po py.
10 Hae gui Saf omombeuve ju huvixa pe. Hae vy aipoei:

Sacerdote Hilquias ma xevy ome kovae kuaxia para hei. Hae


rami vy huvixa renonde py Saf ogueroayvu.
2Reis22,23 690

2Crnicas34.1928
11Kuaxia
para lei oa ogueroayvu r huvixa oendu vy omondoropa oao.
12 Haerami vy huvixa ijayvu sacerdote Hilquias, Saf ray Aico, Micaas
ray Acbor, nhomongeta vaety Saf hae guembiguai Asaas pe. Hae vy
aipoei hae kuery pe:
13 Tapeo ke, peporandu uka Senhor pe xereko re, hae heta vae

kuery Jud regua hae javi re. Mbaeta nhanderovai Senhor poxya hendy
vaipa, mbaeta kovae kuaxia para re ayvu o vae re nhaneramo kuery
ndojapyxaka potai, ne nhanderekor re ipara o vae hae javi re ma voi
rire hei.
14 Hae ramo sacerdote Hilquias, Aico, Acbor, Saf hae Asaas ojeoi

Jerusalm tet yvy guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Hae vae
ma Hars ray Ticv ray Salum sacerdote kuery ao re opena vaety rayxy.
Hae gui kunha vae pe hae kuery omombeu okuapy oiko vaekue.
15 Hae ramo hae kuery pe kunha vae aipoei:

Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoei uka: Aipopeje ava xea py
penembouare pe: 16 Po rami Senhor ijayvu: Ma, mbaemo vai ambou

r kovae tekoa hae apy ikuai vae re, kuaxia para Jud pygua huvixa
ogueroayvu uka vaekue hae javi rami vy. 17 Mbaeta hae kuery xerejapa

vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe oapy okuapy heaku por


vae, opo py mbaemo ojapo vaekue py xembopoxy agu rami rive. Hae
nunga rupi xepoxya hendy ma kovae tekoa ry, ndoguei r guive, hei.
18 Hae r Jud pygua huvixa Senhor pe peporandu uka agu penembou

vaekue pe pemombeu r: Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu,


ayvu rendu vaekue omombeu porve vy: 19 Ndee ma rendu kovae tekoa

hae apy hekoa vae kuery amomba agu re xeayvu vai r, hae rami vy
xee Senhor renonde py renhemoyvyi vy ndeao remondoro hae rejaeo
vaekue. Hae vae ma xee ju aendu, hei Senhor. 20 Hae nunga rupi xee

romombytuu r neramo kueryague rami, hae r nenhono pora r,


nderexa py rexa e agu mbaemo vai kovae tekoa re ambou r, hei.
Hae ramo kunha vae ombovaiague hae kuery omombeu okuapy
huvixa pe.

2Crnicas34.2933

23  Hae
gui ma huvixa oeno uka ijayvu nhomongeta vaety kuery
1

Jud re hae Jerusalm py ikuai vae oa py onhemboatypa


okuapy agu. 2 Hae gui Jud regua avakue, Jerusalm pygua, sacerdote,

profeta hae heta vae kuery hae javi reve huvixa oo Senhor pegua oo
katy. Yvygueve hae yvatekueve guive ojeoi. Hae rami vy hae kuery
oendu pava py huvixa ogueroayvu kuaxia para Senhor pegua opy
ojou pyre. Guexeve guar ojapo vaekue regua ayvu o vae hae javi
691 2Reis23

ogueroayvu. 3 Hae vy oo yta hia vae yvry huvixa opu hoamy vy


Senhor renonde ojapo ixupe anho hae kuery ikuai agu, opya hae
onhe hae javi py ojapopa okuapy agu Senhor ojapo uka vaekue,
ijayvua hae oipotaa, hae rami vy ayvu kuaxia para re o vae rupi ikuai
agu, Senhor guexeve guar ojapo vaekue rupi anho. Hae ramo heta
vae kuery hae javi onhemboayvu okuapy hae vae ayvu rupi ikuai agu
re.

2Crnicas34.37
4 Hae gui ma huvixa ijayvu sacerdote yvateve vae Hilquias, sacerdote
yvygueve hae ok rara kuery pe, Senhor pegua templo ropy gui
hae kuery oipeapa agu tembiporu Baal peguar ojapo pyre, hae
gui taangaar yvyra omopu mbyre hae yva re jaxy-tata ikuai vae
peguar ojapo pyre hae javi. Hae rami vy Jerusalm gui mombyrya py
oapypa, Cedrom nhundy py, hae gui tanhimbukue ma ogueraa Betel
katy. 5 Oipeapa guive sacerdote kuery Jud rupi hae Jerusalm yvry

ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae peguar Jud pygua huvixa kuery
omo vaekue. Hae vae kuery ma tuuete ramigua pe heaku por vae
oapy vaekue, Baal pe, kuaray, jaxy, ko mbija hae jaxy-tata hae javi
pe. 6 Hae rami vy Senhor pegua opy gui oipea avi taangaar yvyra

omopu mbyre, hae vy Jerusalm gui mombyrya py ogueraa Cedrom


yvyugua peve. Hae vae ma oapypa vy omonguipa, hae vy hae pyguare
rupa ikuai vae ry rupi omombopa. 7 Oitypa avi Senhor pegua oka py

oo avakue ombojeroviaa rupi itavy rei okuapyague. Hae vae opy rupi
kunhague ojapo vaekue ooi ajukue guigua taangaar yvyra omopu
vaekue ror. 8 Hae gui ma ogueru rukapa sacerdote kuery Jud regua

tet py ikuaiague gui, hae vy omongyapa ombojeroviaaty yvy rupi


ikuai vae hae kuery heaku por vae oapyaty vaekue, Geba guive
Berseba peve. Hae vy oitypa avi altar tet rok py o vaekue, tet
re opena vaety Josu pegua ok regua oiporu kuaa ea re. 9 Hae r

ombojeroviaaty yvy rupi sacerdote kuery ikuai vaekue pe ma mbaeve


ndoapy ukai Senhor pegua altar Jerusalm py o vae ry, mbojape
mbovua revegua e guyvy kuery reve hou okuapy vaeri.
10 Hae gui huvixa omongyapa avi Hinom ray kuery yvyugua re Tofete o

vaekue, hae py avave rei guay e vy guajy kuery ndoapyavei agu taangaa
Moloque peguar. 11 Oipeapa avi kavaju Jud pygua huvixa kuery kuaray re

ojeroviaa rupi omboaxa vaekue. Hae vae ma Senhor pegua oka py opyta
vaekue jaikeaty rexei, opy rupi opena vaety Nat-Meleque renda katyi
rupi. Hae r karxa kuaray peguar omboaxa vaekue ma oapypa. 12 Huvixa

oipeapa avi Acaz rendakue yrry rupi altar ikuai vaekue, oo ry rupi. Hae
vae altar ma Jud pygua huvixa kuery hae Manasss ojapo vaekue Senhor
pegua oka moko o vae rupi. Hae vae omboaypa vy oipeapa heravy. Hae
2Reis23 692

vy ikuikue ma omombo Cedrom yak ry rupi. 13 Huvixa omongyapa avi


ombojeroviaaty Jerusalm katyi yvy rupi ikuai vaekue, yvyty mbaemo


omombaaty katyi ijaxu ea re. Hae vae ma Sidom pygua kuery haeve
vae Astarote pe ojapo atyr Israel pygua huvixa Salomo omopu vaekue,
hae Moabe pygua kuery Camo pe, hae gui Amom ray kuery ruete ramigua
ojeguarupy Milcom pe ojapo atyr vaekue voi. 14 Hae rami ae avi omboaypa

ita omopu mbyre, taangaar yvyra omopu mbyre voi ojayapa. Hae vy
hae nunga ikuaiague rupi omonymba imoiny avakue kgue.

Betel py altar o vaekue ju omongyapa hae oitypaague


15 Huvixa
oity avi altar Betel py o vaekue, hae yvy rupi ombojerovia
atyr Nebate ray Jeroboo ojapo vaekue Israel kuery oguerojejavy
agu. Ombovaipa ombojeroviaaty yvy re o vaekue, altar o vaekue
ma omonguipa, hae oapypa taangaar yvyra omopu mbyre. 16 Hae

gui huvixa Josias oma-ma vy oexa yvyra rupa yvy re ikuai vae.
Hae vae gui ma ikgue ikuai vaekue ogueno ukapa vy oapypa altar
o vae ry. Hae vy omongyapa, Senhor ayvu Nhanderuete remimboe
omombeu ma voiague rami vy.p
17 Hae gui huvixa oporandu:

Mavae rupa markaague tu pe py xee aexa vae?


Hae r tet pygua avakue ombovai okuapy:
Pevae ma ava Nhanderuete remimboe Jud gui ou vaekue rupa.
Hae vae ma omombeu ma voi vaekue Betel py altar o vae ndee
remongya ra hei okuapy.
18 Hae ramo Josias aipoei:

Tove havy taitui. Avave rei topena eme ikgue re hei. Hae
ramo hae vae kgue ma hae kuery oeja okuapy, Samaria gui profeta ou
vaekue kgue hae py o vae reve.
19 Hae gui Samaria re tet ikuai vae rupi ju Josias ombovaipa yvy

rupi ombojerovia atyr Israel pygua huvixa kuery ojapo vaekue Senhor
ombopoxy agu rami rive. Hae vae re ju ojapo Betel rupi ojapoague hae
javi rami. 20 Hae vy altar hae py ikuai vae ry ae ojukapa sacerdote

kuery ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae peguare, hae vy ikgue ma


oapypa hiry. Hae gui mae ma ojevy ju Jerusalm katy.

2Crnicas35.119
21Hae
gui ma heta vae kuery hae javi pe huvixa omombeu uka vy
aipoei:
Pscoa ra pejapo ngaru Senhor Penderuete peguar, kuaxia para
re guexeve guar ojapo vaekue oa rami vy hei. 22 Hae ramo Pscoa

p
23.16 Hae vae ayvu jaexa r 1Reis13.132 py.
693 2Reis23

ra ngaru ojapo okuapy vae ramigua ma ne petegueve ma voi ndojapoai


teri Israel rerekoa kuery opena jave, ne Israel hae Jud pygua huvixa
kuery opena jave ma voi. 23 Huvixa Josias dezoito maet re ma oa py

ojapo okuapy Pscoa ra ngaru Senhor peguar, Jerusalm py.

Josias Nhanderuete pe ete oikoague


24 Josiasomomba avi omanogue mboayvua hae imbaevyky vae kuery,
opy rupi taangaa ikuai vaekue, taangaa mboae, hae Jud yvy re hae
Jerusalm py ojeguarupy ikuai vaekue-ekue. Hae rami oiko ojapopa
agu kuaxia para Senhor ropy sacerdote Hilquias ojou vaekue re lei
oa rami vy. 25 Hae o e mbove ma ndoikoi teri huvixa hae ramigua,

mbaeta opya, onhe hae ombaraetea hae javi py Senhor pe ojeko me


vae, Moiss lei ombopara vaekue hae javi rami vy. Hae vae rire ma
haekue ramigua ete ju ndoikovei guive.
26 Hae rami avi Senhor ndaipoxy vei guive Jud rovai, Manasss opa

mar ombopoxy agu rami ojapo vai rire. 27 Hae rami vy Senhor aipoei:

Jud regua voi aipeapa r xerenonde gui, Israel regua aipeaague


rami ae ju. Hae rami vy aeja r kovae tet Jerusalm xejeupe guar
aiporavo vaekue ri, xevygua oo Hae py o r xerery, haeague voi.

2Crnicas35.2027
28 Haegui ove rei tema Josias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa kuery
rekokue oa re? 29 Josias o teri jave ma Egito pygua huvixa Fara-Neco

oo Eufrates yak katy Assria pygua huvixa rovai. Hae ramo Neco
rovai ju Josias oo vy hexe opu ramo ojuka, Megido py. 30 Hetekue

ma hembiguai kuery ogueru okuapy pete karxa py. Jerusalm py


oguerova ma vy onhono por okuapy hupar o vaekue py ae. Hae rire
ma hae vae yvy re ikuai vae kuery Josias ray Jeoacaz ogueraa vy omo
okuapy nguvixar tuu rekovia.

2Crnicas36.14
31Jeoacaz o ypyi jave py ma vinte e trs maet oguereko, hae gui
mboapy jaxy re etei opena Jerusalm py. Ixy ma Hamutal, Libna pygua
Jeremias rajy. 32 Hae vae ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde

rupi, guamo kuery ojapoague hae javi rami. 33 Hae ramo Fara-Neco

omboa uka imoiny Ribla py Hamate yvy re, Jerusalm py opena ve


agu. Hae vy ijyvy re ikuai vae gui okobra trs mil e trezentos quilos
prata hae trinta e trs quilos ouro guigua. 34 Huvixar ma Fara-Neco

omo Josias ray Eliaquim, tuu Josias rekovia opena agu. Hae vy hery
oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Hae r Jeoacaz ma Egito yvy katy ju
ogueraa. Hae ramo omano hae py.
2Reis23,24 694

35 Hae gui ma Jeoaquim prata hae ouro omboaxa Fara pe. Hae rami
vy oyvy jave rupi ome uka, Fara ijayvuague rami vy ixupe omboaxapa
agu. Oyvy re ikuai vae prata hae ouro omemba agu rami ojapo,
pete-te gui oipea hae ae ome ukaa rami vy, Fara-Neco pe omboaxa
agu.

2Crnicas36.58
36 Jeoaquim ma vinte e cinco maet oguereko jave py huvixa o ypy.
Hae gui onze maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Zebida, Ruma pygua
Pedaas rajy. 37 Hae vae ma haeve vae anho ojapo oikovy Senhor

renonde rupi, guamo kuery ojapoague hae javi rami.

24  Jeoaquim o jave py Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor


1

ou hexe opu agu. Hae ramo mboapy maet peve Jeoaquim


oiko hembiguai. Hae vae rire ma Jeoaquim ju opu hexe. 2 Hae ramo

Jeoaquim rovai Senhor ombou caldeu kuery, Sria pygua, Moabe pygua
hae Amom ray kuery. Jud yvy re ombou ombovaipa agu, guembiguai
profeta kuery rupi Senhor ijayvuague rami vy. 3 Hae nunga oiko Jud

kuery re Senhor ijayvuague rami vy ae, guenonde gui oipeapa agu,


Manasss opa mar ojejavyague kuxa, 4 ojejavy e vae kuery ruguy

omoague kuxa guive, Jerusalm tet hae javi rupi huguy omo rire.
Hae rami ete ojejavyague ma Senhor nomboguexei.
5 Hae gui ove rei tema Jeoaquim rekokue regua. Hae rami avi

mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Jud pygua huvixa
kuery rekokue oa re? 6 Hae gui Jeoaquim ndoikoveveii ma guamo

kueryague rami. Hae ramo tay Joaquim ju o nguu rekovia. 7 Hae r


Egito pygua huvixa ma ne petegue ma voi novei oyvy gui. Mbaeta


mbaemo oguereko vaekue hae javi Babilnia pygua huvixa oipeapa ma,
Egito katyi yaki o vae guive Eufrates yak peve.

2Crnicas36.9
8 Joaquimma dezoito maet oguereko jave py huvixa o ypy. Hae
gui mboapy jaxy re etei opena Jerusalm py. Ixy ma Nesta, Jerusalm
pygua Elnat rajy. 9 Hae vae ma haeve vae anho ojapo oikovy Senhor

renonde rupi, guamo kuery ojapoague hae javi rami.

Jerusalm gui yvatekueve Nabucodonosor escravo-r ogueraapaague


10 Haevae jave py ma Jerusalm katy ou Babilnia pygua huvixa
Nabucodonosor rembiguai kuery. Hae vy ojokopa tet. 11 Hae gui tet re

Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ae ou, guembiguai kuery ojokopa


okuapy jave. 12 Hae ramo Jud pygua huvixa Joaquim oo Babilnia

pygua huvixa reve nhovaex agu. Ngupive ogueraa oxy, guembiguai


kuery, ojeupegua yvatekueve hae joe opena vaety kuery. Hae ramo
695 2Reis24,25

Babilnia pygua huvixa ogueraa escravo-r, oito maet re ma o jave py.


13 Ogueraa avi Senhor pegua opy mbaemo omo por mbyre hae javi,

huvixa ro gui guive. Senhor ijayvuague rami vy omboaypa tembiporu


Israel pygua huvixa Salomo ojapo vaekue, ouro guigua Senhor pegua
templo ropy guar vaekue meme. 14 Hae rami py oipeapa Jerusalm py

ikuai vaekue hae javi. Yvatekueve, avakue ipya guaxukue, mbaemo


apoa hae ferro re ombaeapo vae kuery hae javi vy ma dez mil ogueraa.
Avave rei ndopytai yvy re, iporiaukuei e vy. 15 Babilnia katy ogueraa

Joaquim. Jerusalm gui escravo-r ogueraa avi huvixa xy, tayxy kuery
hae hembiguai kuery hae javi. 16 Avakue ipya guaxukueve sete mil

ikuai vae, mbaemo apoa hae ferro re ombaeapo vae kuery mil ikuai
vae joe opu kuaa vaekue meme ma Babilnia pygua huvixa ogueraapa
escravo-r.
17 Hae gui Joaquim rekovia ma Babilnia pygua huvixa omo tuvyi

Matanias. Hae vae rery oguerova vy Zedequias ju omboery.

2Crnicas36.1016; Jeremias52.13
18 Zedequias
ma vinte e um maet oguereko jave py o ypy huvixa.
Hae gui onze maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Hamutal, Libna
pygua Jeremias rajy. 19 Hae vae ma haeve vae anho ojapo oikovy

Senhor renonde rupi, Joaquim ojapoague hae javi rami.

Jeremias39.17; 52.311
20 Hae
nunga oiko Jerusalm tet hae Jud pygua kuery rovai Senhor
ipoxy ramo, guenonde gui oipeapa agu. Hae gui ma huvixa Zedequias
opu Babilnia pygua huvixa rovai.

25  Zedequias nove maet re ma huvixa o jave, dez jaxya re dez


1

araa py ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalm


py, oxondaro kuery hae javi reve. Tet re ipoakaxe vy ojokopa okuapy
jovaive re. 2 Onze maet re ma Zedequias o peve ojokopa tet. 3 Irundy

jaxya re nove araa py ma tet hae javi rupi karuai oiko r hae pygua
kuery ndojouvei hou vaer. 4 Hae vae jave py oitya tet kora. Hae ramo

hae pygua avakue joe opua pygua onhamba pyvy. Moko kora pa ok
o vae rupi ojeoi huvixa mbae yvotyty o vae yvry tape o vae rupi,
caldeu kuery tet jovaive re ikuai te. Hae r huvixa ma yvy joja reia
rupi tape o vae rupi onha.q 5 Hae ramo caldeu regua xondaro kuery ma

huvixa Zedequias rakykue ojeoi vy oupity Jeric tet katyi yvy joja reia
o vae py. Hexevegua xondaro kuery oamba vy oejapa ojeoivy. 6 Hae

ramo ojokua reve ogueraa Ribla py Babilnia pygua huvixa oa py. Hae

q
25.4 Caldeu kuery ma Babilnia pygua kuery ae. Hae gui caldeu kuery ruvixa ma
Nabucodonosor (versculo 1).
2Reis25 696

ramo ijayvu opaga agu re. 7 Hae rami vy Zedequias oexaa py ae ojukapa

tay kuery. Hae gui ma hexa omombupa. Moko corrente overa vae
guigua py ojokua reve ogueraa okuapy Babilnia katy.

2Crnicas36.1721; Jeremias39.810; 52.1227


8 Dezenovemaet re ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor o
jave py, pete nhiru jaxya re sete araa py ma pete ou Jerusalm peve,
Babilnia pygua huvixa rembiguai, jopya kuery ruvixa Nebuzarad. 9 Hae

vae ma oapypa Senhor pegua oo, huvixa rogue hae Jerusalm tet rupi
oo ikuai vaekue hae javi. Oo iporgueve ikuai vae oapypa. 10 Hae rami

vy jopya kuery ruvixa reve caldeu regua xondaro kuery ou vaekue oitypa
okuapy Jerusalm tet yvry rupi kora o vaekue. 11 Hae gui jopya kuery

ruvixa Nebuzarad ma heta ogueraa escravo-r: tet rupi ikuai vaekue,


Babilnia pygua huvixa pe ojejopy uka vaekue, heta vae kuery regua
guive. 12 Hae r iporiaukueve ma jopya kuery ruvixa oejapa uva nhotar

hae mbaety rupi ombaeapo vaer. 13 Caldeu kuery omopmba okuapy


Senhor pegua oo ytar overa vae guigua mokove hia vaekue, mbaemo
renda hae yy mbotyar overa vae gui ojapo pyre, Senhor pegua opy
o vaekue. Hae vy overa vae o vaekue ogueraapa Babilnia katy.
14 Ogueraa avi oja, p, tapy araa, heaku por vae ryrukue, tembiporur

overa vae gui ojapo pyre, hae mbaemo omboetea rupi oiporua vaekue
hae javi. 15 Jopya kuery ruvixa ogueraa avi tapy ryru, hya guaxu, hae

gui ouro hae prata guigua hae javi. 16 Hae gui mokove oo yta hia

vaekue, mbaemo ojoiaty hae mbaemo rendar Salomo ojapo vaekue


Senhor pegua opy rupi guar, hae vae tembiporu re overa vae o
vaekue hae javi ma jaipapapa vaer e. 17 Pete-te oo yta yvatekuea ma

oito metros, hae gui hiry ma o ju overa vae guigua moko metro yvatea
vae. Hirygua yvry rupi imbojeguaar kya corrente guigua hae yvyraa
raangaa o vaekue ma overa vae guigua meme. Hae r hovai re ijyta hia
vae reve ma joegua, kya imbojeguaar o vae voi.
18 Jopya kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vae Seraas,

sacerdote yvyve vae Sofonias, hae gui ok rara kuery mboapy ikuai
vaekue. 19 Tet gui ogueraa avi pete xondaro kuery ruvixa o vaekue,

hae gui pete nhiru avakue huvixa mongetaaty tet py ojou vaekue,
hae xondaror hae py ikuai vae rery ombopara vaety, hae gui sessenta
avakue hae py hekoa vaekue tet rupi ojou vaekue. 20 Hae vae kuery

ma jopya kuery ruvixa Nebuzarad ojokua reve ogueraapa Ribla py


Babilnia pygua huvixa oa py.
21 Hae ramo Ribla py ae Babilnia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka

ukapa, Hamate yvy re. Hae rami py Jud kuery ijyvy gui ogueraapaa
escravo-r. 22 Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ma Saf ray Aico

ray Gedalias omo Jud yvy re oeja vaekue re opena vaer.


697 2Reis25

Ismael Gedalias ojukaague


23 Haegui xondaro ruvixa kuery, hexevegua avakue reve oendu okuapy
Babilnia pygua huvixa Gedalias ju huvixar omoague. Hae rami vy
Mispa py Gedalias oa py hae kuery ou okuapy oikuaa porve agu. Hae
vae kuery regua ma Netanias ray Ismael, Care ray Joan, netofatita
Tanumete ray Seraas hae maacatita ray Jazanias. Guexevegua avakue
reve ou okuapy.
24 Hae ramo Gedalias onhemboayvu hae kuery pe hae hexevegua

avakue ikuai vae pe. Hae vy aipoei:


Pekyje eme caldeu kuery gui. Pepyta tema nhandeyvy re, hae
penhe rendu Babilnia pygua huvixa. Hae ramo pe kuery pendekuai
por r hei.
25 Hae rami te sete jaxya py ou Netanias ray Ismael, Elisama

ramymino vae, ipoakave vae ray. Hexeve ou avi dez avakue. Hae vae
kuery Gedalias oipyxo ramo omano, judeu hae caldeu kuery Mispa py
hexeve ikuai vaekue voi. 26 Hae ramo heta vae kuery hae javi caldeu

kuery gui okyje vy opumba ojeoivy, yvygueve hae yvatekueve,


xondaro ruvixa kuery voi ojeoi Egito yvy katy.

Jeremias52.3134
27Jud pygua huvixa Joaquim dezessete maet ma escravo-r
ogueraague ojapo rire, doze jaxya re vinte e sete araa py ma Evil-
Merodaque o Babilnia pygua huvixar. Hae vae ma Jud pygua
huvixa Joaquim opoi nhu py omboaague gui. 28 Hae vy hexeve haeve

reiai rupi ijayvu vy omboyvateve amboae huvixa kuery Babilnia py


hexeve ikuai vae gui. 29 Hae ramo Joaquim oao nhu py oiporu vaekue

omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy ko nhav, oikoa


pukukue re. 30 Hae vy ko nhav huvixa po gui ae ojopy mbaemo

repyr, oikovea ja guar.


Jypya Crnicas huvixa
kuery rekokue oa
Jypya crnicas huvixa kuery rekokue oa
Kovae kuaxia para re ma omombeua porve ju mbaemo omombeua ma
vaekue, omoarandu hae ombopya guaxu agu judeu kuery escravo-r ogueraa
ague gui oyvy re ojevy vaekue. Hae rami vy jypy omombeu oyvy re ojevy
vaekue ramo kuery rery. Hae gui ma huvixa Davi openaague ju omombeu vy
imaendua yvatea hae ipoakaa re. Omombeu avi Senhor pegua templo peguar
Davi oguereko katupaague.
Heta vae kuery oendua py Davi oguerovya Senhor. Hae vy aipoei: Senhor
Israel kuery ruete, Oreruete reiko vae, ndere ae taimaendua pora yma ete
guive rakaeve r peve. ... Ndere ae o ndepoaka agu, hae pav ikuai vae aryve
rupi ndeyvateve vae repenaa py. ... Hae gui a ma Oreruete, roguerovya vy
rogueroporaei rokuapy nderery hexakmba vae rupi (29.10b, 11b, 13).

Ado ramymino kuery rery oa


Gnesis5.132

1  Ado,
hae gui Sete, Enos, 2 Cain, Maalalel, Jarede, 3 Enoque,
1

Metusalm, Lameque, 4 No, Sem, Cam hae Jaf.a


Gnesis10.132
5 Jaf
ray kuery ma Gmer, Magogue, Madai, Jav, Tubal, Meseque
hae Tiras. 6 Gmer ray kuery ma Asquenaz, Rifate hae Togarma. 7 Jav

ray kuery ma Elis, Trsis, Quitim hae Rodanim.


8 Hae gui Cam ray kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute hae Cana. 9 Cuxe

ray kuery ma Seb, Havil, Sabt, Raam hae Sabtec. Raam ray
kuery ma Sab hae Ded. 10 Cuxe ray ma Ninrode. Hae vae ma jypyi

ipoakapa vae oiko yvy re. 11 Mizraim ray kuery ma Ludim, Anamim,

Leabim, Naftuim, 12 Patrusim, Casluim (hae vae ma filisteu kuery


a
1.4 Sem, Cam hae Jaf ma No ray kuery ikuai (Gnesis5.32).

698
699 1Crnicas1

ypyi) hae Caftorim. 13 Cana ray kuery ma jypygua Sidom, hae gui

Hete, 14 hae jebuseu kuery, amorreu, girgaseu, 15 heveu, arqueu, sineu,


16 arvadeu, zemareu hae hamateu kuery.


17 Hae gui Sem ray kuery ma Elo, Assur, Arfaxade, Lude, Ar, Uz,

Hul, Geter hae Meseque. 18 Arfaxade ray ma Sel, hae Sel ray ma

Hber. 19 Hber ray kuery ma moko oiko: Pete rery ma Pelegue, mbaeta

hae vae oiko jave py yvy ombojaoa.b Hae r tyvy rery ma Joct.
20 Joct ray ma Almod, Salefe, Hazar-Mav, Jer, 21 Hadoro, Uzal,

Dicla, 22 Ebal, Abimael, Sab, 23 Ofir, Havil hae Jobabe. Hae vae kuery

hae javi ma Joct ray kuery meme.

Gnesis11.1032
24 Sem,
hae gui Arfaxade, Sel, 25 Hber, Pelegue, Re, 26 Serugue,

Naor, Ter, 27 hae gui Abro, hery mboae Abrao vae.


Gnesis25.1218
28 Abrao
ray kuery ma Isaque hae Ismael. 29 Po rami ma hae vae

ray kuery: Ismael ray jypygua ma Nebaiote, hae gui Quedar, Adbeel,
Mibso, 30 Misma, Dum, Mass, Hadade, Tem, 31 Jetur, Nafis hae

Quedem. Hae vae kuery ma Ismael ray kuery meme.

Gnesis25.16
32 Hae
gui Abrao rayxy jevy Quetura opia kuery oikuavi vaekue
ma Zinr, Jocs, Med, Midi, Isbaque hae Su. Jocs ray kuery ma
Sab hae Ded. 33 Midi ray kuery ma Ef, Efer, Enoque, Abida hae

Elda. Hae vae kuery ma Quetura pia kuery meme.


34 Hae gui Abrao ray ma Isaque. Isaque ray kuery ma Esa hae Israel.

Gnesis36.119
35 Esa
ray kuery ma Elifaz, Reuel, Jes, Jalo hae Cor. 36 Elifaz

ray kuery ma Tem, Omar, Zefi, Gaet, Quenaz, Timna hae Amaleque.
37 Reuel ray kuery ma Naate, Zer, Sam hae Miz.

Gnesis36.2030
38 Hae
gui Seir ray kuery ma Lot, Sobal, Zibeo, An, Diso, Eser hae
Dis. 39 Lot ray kuery ma Hori hae Hom. Hae gui Lot reindy ma

Timna. 40 Sobal ray kuery ma Ali, Manaate, Ebal, Sef hae On. Zibeo

ray kuery ma Ai hae An. 41 An ray ma Disom. Disom ray kuery ma


Hanro, Esb, Itr hae Quer. 42 Eser ray kuery ma Bil, Zaav hae

Jaac. Dis ray kuery ma Uz hae Ar.

b
1.19 Tery Pelegue ma Mbojao ea.
1Crnicas1,2 700

Gnesis36.3143
43 Povae
kuery ma Edom yvy re huvixave o vaekue, Israel kuery
ruvixave o e teri jave: Beor ray Bela. Hae vae ret openaaty ma
Dinab. 44 Hae gui Bela omano rire hekovia o Bozra pygua Zera ray

Jobabe. 45 Jobabe omano rire hekovia o temanita kuery yvy guigua


Huso. 46 Huso omano rire hekovia o Bedade ray Hadade. Hae vae

ma oitypa Midi pygua kuery Moabe yvy re. Het openaaty ma Avite.
47 Hae gui Hadade omano rire hekovia o Masreca pygua Saml. 48 Saml

omano rire hekovia o Saul. Hae vae ma Eufrates yak yvry Reobote o
vae guigua. 49 Hae gui Saul omano rire hekovia o Acbor ray Baal-Han.

50 Baal-Han omano rire hekovia o Hadade. Hae vae ret openaaty ma


Pa. Hae r tayxy ma Matrede memby Meetabel, Me-Zaabe remiarir


vae. 51 Hae gui Hadade ju omano.

Po rami ma Edom pygua yvatekueve rery: yvatekueve Timna, Alva,


Jetete, 52 Oolibama, El, Pinom, 53 Quenaz, Tem, Mibzar, 54 Magdiel, hae

gui Ir. Hae vae kuery ma Edom pygua yvatekueve meme.

Gnesis35.2226

2  Hae
gui povae ma Israel ray kuery: Rben, Simeo, Levi, Jud,
1

Issacar, Zebulom, 2 D, Jos, Benjamim, Naftali, Gade hae Aser.


Jud ramymino kuery rery oa


3 Hae
gui Jud ray kuery ma Er, On hae Sel. Hae vae kuery
mboapy ma Cana pygua Bate-Sua pia ikuai rakae. Hae gui Jud ray
jypygua Er ma Senhor renonde rupi heko vai ramo ojuka. 4 Hae r guay

rayxy Tamar re Jud tayague ma Perez hae Zera. Jud ray kuery hae
javi vy ma pete nhiru ikuai.
5 Hae gui Perez ray kuery ma Hezrom hae Hamul. 6 Zera ray kuery

ma Zinri, Et, Hem, Calcol hae Dara. Hae javi vy ma pete nhiru ikuai.
7 Carmi ray ma Acar. Hae vae ma Israel kuery ikuai axy agu rami ojapo

haeve vae py ojejavy vy. 8 Et ray ma Azarias. 9 Hezrom ray kuery


ikuai vaekue ma Jerameel, Ro hae Quelubai.


10 Hae gui Ro ray ma Aminadabe. Aminadabe ray ma Naassom,

Jud regua kuery ruvixa vae. 11 Naassom ray ma Salma, hae Salma

ray ma Boaz. 12 Boaz ray ma Obede, hae Obede ray ma Jess. 13 Jess

ray jypygua ma Eliabe, mokoa ma Abinadabe, mboapya ma Simia,


14 irundya ma Natanael, pete nhirua ma Radai, 15 mboapy memea ma

Ozm, hae gui sete-a ma Davi. 16 Hae vae reindy kuery ma Zeruia hae

Abigail. Zeruia pia kuery ma mboapy: Abisai, Joabe hae Asael. 17 Abigail

ma oikuavi Amasa. Hae r Amasa ru ma Ismael guigua Jter. 18 Hae

gui Hezrom ray Calebe ma guay kuery oguereko guayxy Azuba hae gui
701 1Crnicas2

Jeriote re. Hae vae pia kuery ma Jeser, Sobabe hae Ardom. 19 Hae gui

Azuba omano ma rire guayxyr Calebe ogueraa Efrata. Hae vae re taya
ma Hur. 20 Hur ray ma Uri, hae Uri ray ma Bezalel.

21 Hae gui Hezrom ma Gileade ru Maquir rajy re omenda, sessenta


maet ma oguerekoa py. Hae ramo oikuavi Segube. 22 Segube ray ma

Jair. Hae vae ma vinte e trs tet re opena Gileade yvy rupi. 23 Hae rami

te Jair pegua tekoa ikuai vaekue ma Gesur hae Ar oipeapa, Quenate


yvry tekoai ikuai vae hae javi guive, hae javi vy ma sessenta tekoa
ikuai. Hae vae kuery hae javi ma Gileade ru Maquir ray kuery meme.
24 Calebe-Efrata py Hezrom omano ma rire Hezrom rayxy Abia oikuavi

Tecoa rur Asur.


25 Hae gui povae ma Hezrom ray jypygua Jerameel ray kuery:

jypygua Ro, hae gui Buna, Orm, Ozm hae Aas. 26 Hae gui Jerameel

amboae ju ogueraa guayxyr, Atara hery vae. Hae vae ma On xyr.


27 Jerameel ray jypygua Ro ray kuery ma Maaz, Jamim hae Equer.

28 On ray kuery ma Samai hae Jada. Samai ray kuery ma Nadabe hae

Abisur. 29 Abisur rayxy rery ma Abiail. Hae vae oguereko Ab hae


Molide. 30 Nadabe ray kuery ma Selede hae Apaim. Hae r Selede ma


tay e re omano. 31 Apaim ray ma Isi. Isi ray ma Ses. Ses ray ma

Alai. 32 Hae gui Samai ryvy Jada ray kuery ma Jter hae Jnatas. Hae

r Jter ma omano tay e re. 33 Jnatas ray kuery ma Pelete hae Zaza.

Hae vae kuery ma Jerameel ray kuery.


34 Hae gui Ses ma ndatayi, tajy kuery anho. Hae rami avi Ses

oguereko pete guembiguai Egito guigua, Jara hery vae. 35 Hae gui Jara

rayxyr ma Ses ome guajy. Hae vae ma oikuavi Atai. 36 Atai ray

ma Nat, hae Nat ray ma Zabade. 37 Zabade ray ma Eflal, hae Eflal

ray ma Obede. 38 Obede ray ma Je, hae Je ray ma Azarias. 39 Azarias


ray ma Heles, hae Heles ray ma Eleasa. 40 Eleasa ray ma Sismai, hae

Sismai ray ma Salum. 41 Salum ray ma Jecamias, hae r Jecamias ray


ma Elisama.
42 Hae gui Calebe ray jypygua, Jerameel rykey vae ma Maressa. Hae

vae ma Zife ru oiko. Maressa ray ma Abi-Hebrom. 43 Hebrom ray kuery

ma Cor, Tapua, Requm hae Sema. 44 Sema ray ma Jorqueo rur Rao.

Hae gui Requm ray ma Samai. 45 Samai ray ma Maom, hae Maom

ray ma Bete-Zur. 46 Hae gui Calebe rayxy jevy Ef ma oikuavi Har,


Mosa hae Gazez. Hae Har ray ma Gazez. 47 Jadai ray kuery ma Regm,

Joto, Ges, Pelete, Ef hae Saafe. 48 Hae gui Calebe rayxy jevy Maaca

oguereko Seber hae Tiran. 49 Maaca oikuavi avi Madmana rur Saafe,

hae gui Macbena hae Gibe rur Seva. Hae gui Acsa ma Calebe rajy ae.
50 Hae vae kuery ma Calebe ray kuery meme.

Hae gui Efrata ray jypygua Hur ray kuery ma Quiriate-Jearim rur
Sobal, 51 hae gui Belm pygua kuery rur Salma, hae Bete-Gade rur

1Crnicas2,3 702

Harefe. 52 Hae gui Quiriate-Jearim pygua kuery ru Sobal ray kuery ma


Haro hae Hazi-Hamenuote. 53 Hae gui Quiriate-Jearim pygua kuery


regua ikuai vae ma itrita kuery, puteu, sumateu hae misraeu kuery. Hae
vae kuery guigua ma zoratita hae estaoleu kuery.
54 Hae gui Salma ray kuery ma Belm netofatita kuery reve, Atrote-

Bete-Joabe hae Hazi-Hamanaati, zoreu vae. 55 Lei re nhomboe vaety

kuery Jabez py ikuai vae regua ma tiratita, simeatita hae sucatita kuery.
Hae vae kuery ae ma queneu kuery Hamate gui ou vaekue. Hae vae
ma Recabe regua kuery ru ae.

2Samuel3.25

3  Povae
ma Davi ray kuery Hebrom tet py ituii vaekue. Jypygua
1

ma Jezreel pygua Aino pia Amnom. Mokoa ma Carmelo pygua


Abigail pia Daniel. 2 Mboapya ma Gesur pygua huvixave Talmai rajy

Maaca pia Absalo. Hae gui irundya ma Hagite pia Adonias. 3 Pete

nhirua ma Abital pia Sefatias. Mboapy memea ma tayxy Egl pia


Itreo. 4 Hae vae mboapy meme tay kuery Hebrom tet py ituii vaekue,

hae py sete maeta hae mboapy meme jaxy re huvixave o jave.


Hae vae rire ma Jerusalm tet py ju trinta e trs maeta re o.
5 Povae ma Jerusalm py tay kuery ituii vaekue: Simia, Sobabe, Nat

hae Salomo. Hae vae irundy ma Amiel rajy Bate-Seba pia kuery.
6 Hae vae rire ju taya ma Ibar, Elisama, Elifelete, 7 Nog, Nefegue, Jafia,

8 Elisama, Eliada hae Elifelete, nove ikuai hae javi vy. 9 Hae vae kuery

ma Davi ray kuery meme, tayxy jevy pia kuery rery o e re. Hae gui
Tamar ma hae kuery reindy ae avi.

Salomo ramymino kuery rery oa


10 Hae
gui Salomo ray ma Roboo, Roboo ray ma Abias, Abias
ray ma Asa, Asa ray ma Josaf, 11 Josaf ray ma Joro, Joro ray ma

Acazias, Acazias ray ma Jos, 12 Jos ray ma Amazias, Amazias ray


ma Azarias, Azarias ray ma Joto, 13 Joto ray ma Acaz, Acaz ray ma


Ezequias, Ezequias ray ma Manasss, 14 Manasss ray ma Amom, Amom


ray ma Josias. 15 Hae gui Josias ray kuery ma povae: tay jypygua ma

Joan, mokoa ma Jeoaquim, mboapya ma Zedequias, irundya ma Salum.


16 Hae gui Jeoaquim ray kuery ma Jeconias hae Zedequias. 17 Jeconias

escravo-r ogueraa pyr ray kuery ma Sealtiel, 18 Malquiro, Pedaas,

Senazar, Jecamias, Hosama hae Nedabias. 19 Pedaas ray kuery ma

Zorobabel hae Simei. Zorobabel ray kuery ma Mesulo hae Hananias.


Hae vae kuery reindy ma Selomite. 20 Ikuai avi Hasuba, Oel, Berequias,

Hasadias hae Jusabe-Hesede, pete nhiru ikuai hae javi vy.


21 Hae gui Hananias ray kuery ma Pelatias hae Jesaas. Ikuai avi

Refaas ray kuery, Arn ray kuery, Obadias ray kuery hae Secanias ray
703 1Crnicas3,4

kuery. 22 Secanias ray ma Semaas. Hae r Semaas ray kuery ma Hatus,


Igal, Barias, Nearias hae Safate, mboapy meme ikuai hae javi vy. 23 Hae

gui Nearias ray kuery ma Elioenai, Ezequias hae Azrico, mboapy ikuai
hae javi vy. 24 Elioenai ray kuery ma Hodavias, Eliasibe, Pelaas, Acube,

Joan, Delaas hae Anani, sete ikuai hae javi vy.

Jud ramymino kuery rery oa

4  Hae
gui Jud ray kuery ma Perez, Hezrom, Carmi, Hur hae Sobal.
1
2 Sobal
ray Reaas ray ma Jaate. Jaate ray kuery ma Aumai hae
Laade. Hae vae kuery regua ma zoratita ikuai.
3 Povae ma Et ru ray kuery: Jezreel, Isma hae Idbas. Hae kuery

reindy rery ma Hazelelponi. 4 Ikuai avi Gedor ru Penuel hae Husa ru


Ezer. Povae kuery ma Hur ray kuery meme. Hae vae ma Efrata ray
jypygua, hae Belm pygua kuery ru. 5 Hae gui Tecoa ru Asur ma moko

ogueraa guayxyr: Hela hae Naara. 6 Naara ma oikuavi Auzo, Hfer,


Temeni hae Haastari. Hae vae kuery ma Naara pia kuery meme. 7 Hela

pia kuery ma Zerete, Izar hae Etn. 8 Coz ma Anube hae Zobeba ru, hae

Harum ray Aarel guigua kuery ru avi.


9 Jabez ma guyvy kuery gui omboeteave vae. Ixy Jabez omboery vy

aipoei: Mbaeta haxy ete py aikuavi vaekue, hei.c 10 Hae gui Jabez

ma ojerure Israel kuery ruete pe. Hae vy aipoei:


Xemoingo por tamo rae, hae emove xeyvyr. Tove xereve riae to
ndepo, hae xepea mbaemo vai gui, xemoingo axyar ou e agu rami
hei. Hae ramo Nhanderuete ojapo ojerureague.
11 Hae gui Su rykey Quelube ray ma Meir. Hae vae ma Estom ru.

12 Estom ray ma Bete-Rafa, Pasia hae Ir-Nas pygua kuery rur Tena.

Hae vae avakue ma Reca pygua meme. 13 Quenaz ray kuery ma Otniel

hae Seraas. Hae r Otniel ray ma Hatate. 14 Meonotai ray ma Ofra, hae

Seraas ray ma Joabe. Hae vae ma yvyugua py mbaemo ojapo kuaa vae
kuery ret ojapo ypy vaekue, hae py mbaemo ojapoa rupi ikuai vae meme.
15 Hae gui Jefon ray Calebe ray kuery ma Iru, El hae Na. Hae gui

El ray ma Quenaz. 16 Jealelel ray kuery ma Zife, Zifa, Tiria hae Asareel.

17 Ezra ray kuery ma Jter, Merede, Efer hae Jalom. Hae gui Merede ma

guayxyr ogueraa Fara rajy Bitia. Hae vae pia kuery ma Miri, Samai
hae Estemoa rur Isb. 18 Hae gui tayxy Jud regua vae oikuavi Gedor

pygua kuery rur Jerede, Soc pygua kuery rur Hber, hae gui Zanoa pygua
kuery rur Jecutiel. 19 Hae gui Hodias rayxy Na reindy vae pia kuery ma

Garmi pygua Abiqueila, hae Maac pygua Estemoa. 20 Simo ray kuery ma

Amnom, Rina, Ben-Han hae Tilom. Hae gui Isi ray kuery ma Zoete hae
Bene-Zoete. 21 Hae gui Jud ray Sel ray kuery ma Leca pygua kuery rur Er

4.9 Hae kuery ayvu py ma tery Jabez Haxy vae ea rami onhendu.
c
1Crnicas4,5 704

hae Maressa pygua kuery rur Lada. Sel ma linho re ombaeapo vae kuery
ru avi, Asbia py hekoa vae. 22 Oiko avi Joquim, Cozeba pygua kuery, Jos

hae Sarafe pygua kuery Moabe re ipoaka vae, Jasubi-Lem pygua kuery
guive. Hae vae ma ymavegua kuery rery ombopara pyre. 23 Hae kuery ma

nhae re ombaeapo vae, Netaim hae Gedera py hekoa vae. Hae py ae ikuai
nguvixave pe ombaeapo agu.

Simeo ramymino kuery rery oa


24Hae
gui Simeo ray kuery ma Nemuel, Jamim, Jaribe, Zer hae Saul.
25Hae vae ray ma Salum, Salum ray ma Mibso, Mibso ray ma Misma.
26 Hae gui Misma ray ma Hamuel, Hamuel ray ma Zacur, Zacur ray ma

Simei. 27Simei ray kuery ma dezesseis ikuai, hae r tajy kuery ma mboapy

meme. Hae r tyvy kuery ma ndatay retaive meme rei, ndaetaive guive
Jud ramymino kuery rami e. 28 Hae kuery ma Berseba py hekoa vae, hae

Molad py, Hazar-Sual, 29 Bila, Ezm, Tolade, 30 Betuel, Horma, Ziclague,


31 Bete-Marcabote, Hazar-Susim, Bete-Biri hae Saaraim py. Hae vae tet py


ikuai Davi huvixave o peve. 32 Hae kuery pegua tekoai ikuai vae ma Et,

Aim, Rimom, Toqum hae As, pete nhiru tet. 33 Hae vae tet yvry rupi

tekoa ikuai vae hae javi, Baal peve. Hae py ae hae kuery ikuai, hae oguereko
avi kuaxia guamo kuery rery oa. 34 Pete-te regua huvixa omboparaa hery

rupi: Mesobabe, Janleque, Amazias ray Josa, 35 hae gui Joel hae Josibias

ray Je. Josibias ma Asiel ray, hae Asiel ma Seraas ray. 36 Hae gui Elioenai,

Jaacob, Jesoaas, Asaas, Adiel, Jesimiel, Benaia, 37hae gui Sifi ray Ziza. Sifi

ma Alom ray, Alom ma Jedaas ray, Jedaas ma Sinri ray, Sinri ma Semaas
ray. 38 Hae vae kuery ramymino kuery hetave tema ovy. 39 Hae rami vy

Gedor yvy re ova ovya peve ojeoi, yvyugua gui kuaray oua katy ojeoi nhu
oeka vy guymba kuery vexai omongaru agu. 40 Hae py ma ojou nhundy

oata e vae, haeve reia, hae yvy voi tuvixaa ojou, mbaeve noa, hae ovya
rei agu vae. Hae py ma Cam ramymino kuery rekoague. 41 Hae gui hery

ombopara pyre ma oupa okuapy Jud pygua huvixa Ezequias o jave py. Hae
rami vy hae py oo ikuai vae oitypa vy ojukapa meunita kuery hae py ojou
vae rei. Omomba ete a peve guar. Hae rami vy hae kuery ikuaiague py ae
ikuai, mbaeta hae py o nhundy hymba kuery vexai okaru agu.
42 Hae gui hae kuery vae regua ae, Simeo ramymino kuery,

quinhentos avakue ojeoi Seir yvyty katy. Hae vae kuery rerekoa kuery
ma Pelatias, Nearias, Refaas hae Uziel, Isi ray kuery vae meme. 43 Hae

rami vy ojukapa nho amalequita kuery gui oo jepe vaekue. Hae vy hae
kuery ju ikuai hae py, a peve.

Rben ramymino kuery rery oa

5  Hae
gui Rben ramymino kuery ju. (Hae vae ma Israel ray
1

jypygua vaeri otekoavy nguu rupa py ae. Hae nunga rupi tay
705 1Crnicas5

jypygua oikoa regua ixugui oipeaa vy Israel ray Jos pe ju omboaxaa.


Haekue rami ju jypygua oikoa omombeua py ma hery no.d 2 Hae

rami avi Jud anhet guyvy hae guykey kuery gui ipoakave vae, hae
hamymino oiko huvixar, vaeri Jos pe ae omboaxaa jypygua pegua.)
3 Hae gui Rben ray kuery ma Enoque, Palu, Hezrom hae Carmi.

4 Joel ray ma Semaas, Semaas ray ma Gogue, Gogue ray ma Simei,


5 Simei ray ma Mica, Mica ray ma Reaas, Reaas ray ma Baal, 6 Baal

ray ma Beera, Assria pygua huvixa Tiglate-Pileser escravo-r ogueraa


vaekue. Hae vae ma Rben ramymino kuery ruvixa oiko.
7 Hae gui tyvy kuery rery omboparaa avi hamymino kuery ikuaia

rami, pete-te oo pygua rery oa. Hae vae kuery akr omo mbyre
ma Jeiel, hae gui Zacarias, 8 Azaz ray Bela, Sema ramymino hae Joel

ramymino kuery regua. Hae vae kuery ma Aroer py hekoa vaekue,


Nebo hae Baal-Meom peve ojeoi. 9 Ikuai avi vaekue kuaray oua katy,

tekoa ea re ova ovya peve. Ijyvy oo r Eufrates yak peve, hymba


kuery Gileade yvy re heta-etave ramo. 10 Hae gui Saul huvixave o jave

py ma hae kuery opu okuapy Agar regua kuery rovai. Hae rami vy hae
kuery rogue hae javi rupi ju hekoa okuapy, Gileade katyi rupi, kuaray
oua katy.

Gade ramymino kuery rery oa


11Hae
gui Gade ramymino kuery ma hekoa avi rakae hae kuery
ikuaia rexeii rupi, Bas yvy re, Salca peve. 12 Joel ma hae kuery re

opena vaer omo mbyre yvateve vae, hae gui jevy guare ma Saf
omoa. Janai hae Safate ikuai vaekue Bas py. 13 Hae r tyvy kuery

ma povae, tuu ro pygua kuery rery rami: Micael, Mesulo, Seba, Jorai,
Jac, Zia hae Hber, hae javi vy sete ikuai. 14 Hae vae kuery ma Abiail

ramymino kuery ae. Hae vae ma Huri ray, Huri ma Jaroa ray, Jaroa
ma Gileade ray, Gileade ma Micael ray, Micael ma Jesisai ray, Jesisai
ma Jado ray, hae Jado ma Buz ray. 15 Hae gui Abdiel ray A, Guni

ramymino vae ma hetar kuery ak o. 16 Hae kuery ma Gileade py ae


hekoa vaekue, Bas py, hae ijyvry rupi tekoa ikuai vae py, hae Sarom
yvry tekoa ikuai vae hae javi rupi peve. 17 Hae kuery rery hae javi ma

omboparaa rakae, Jud pygua huvixave Joto hae Israel kuery ruvixave
Jeroboo o jave py.

Jordo yak rovaigua rupi ikuai vae kuery rekokue oa


18 Hae
gui Rben, Gade hae Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue
ma avakue ipya guaxukueve meme ikuai rakae. Hae kuery ma ojee
omo r okuapy huy jokoa hae kyxe. Guyrapa voi oiporu kuaa, hae joe

5.1 Rben ma nguu Israel pe otekoavy tayxy jevy reve (Gnesis35.22, 49.34).
d
1Crnicas5,6 706

opua py ikuai kuaa vae. Hae kuery vae regua ma quarenta e quatro
mil setecentos e sessenta ikuai, joe opua py ikuai kuaa vae meme.
19 Hae gui hae kuery jogueroa okuapy Agar kuery, Jetur, Nafis hae

Nodabe reve. 20 Hae vae kuery reve jogueroaa py oipytyva, hae ipo

py omboaxapaa Agar kuery re ipoaka agu, imoira kuery hae javi


re guive, jogueroaa py Nhanderuete pe ojapukai okuapy ramo. Hexe
ojerovia ete okuapy ramo oendu. 21 Hae rami r ogueraapa hymba

kuery: cinqenta mil camelo, duzentos e cinqenta mil vexai hae dois
mil mburika. Ogueraa avi cem mil avakue. 22 Heta ete avi ikuai kyxe py

ojuka vaekue, hae kuery rovai opu okuapy agu Nhanderuete gui ae
ou ramo. Hae rire hekoague py ae ju ikuai, escravo-r heraapaa peve.
23 Hae gui Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue ma hae py ae

hekoa Bas yvy re, Baal-Hermom, Senir hae Hermom yvyty peve. Hae
kuery heta-etave tema ovy. 24 Povae ma hetar kuery ak ikuai vaekue:

Efer, Isi, Eliel, Azriel, Jeremias, Hodavias hae Jadiel. Hae vae kuery ma
joe opua py ipya guaxukueve, avakue omboetevepy hae hetar kuery
ak. 25 Hae rami te hae kuery ojejavy nguu kuery ruete rovai. Hae vy

itavy rei hae vae yvy regua kuery ruete pegua ikuaia rupi, henonde gui
hae vae kuery Nhanderuete omomba rire te. 26 Hae nunga rupi ae Israel

kuery ruete omokyre Assria pygua huvixa Pul hae Tiglate-Pileser.


Hae ramo hae vae ma escravo-r ogueraapa Rben, Gade hae Manasss
regua mbyte rupi ojao vaekue. Hala katy ogueraa, Habor hae Hara py,
Goz yak peve. Hae py ae hae kuery ikuai a peve.

Levi ramymino kuery rery oa

6  Hae
gui Levi ray kuery ma Grson, Coate hae Merari. 2 Coate ray
1

kuery ma Anro, Isar, Hebrom hae Uziel. 3 Anro ray kuery ma Aro,

Moiss hae Miri. Aro ray kuery ma Nadabe, Abi, Eleazar hae Itamar.
4 Eleazar ray ma Finias, Finias ray ma Abisua, 5 Abisua ray ma Buqui,

Buqui ray ma Uzi, 6 Uzi ray ma Zeraas, Zeraas ray ma Meraiote, 7 Meraiote

ray ma Amarias, Amarias ray ma Aitube, 8 Aitube ray ma Zadoque,

Zadoque ray ma Aimas, 9 Aimas ray ma Azarias, Azarias ray ma Joan,


10 Joan ray ma Azarias. Hae vae ma sacerdote o vaekue Jerusalm py


Salomo oor ojapo vaekue py. 11 Hae gui Azarias ray ma Amarias, Amarias

ray ma Aitube, 12 Aitube ray ma Zadoque, Zadoque ray ma Salum, 13 Salum


ray ma Hilquias, Hilquias ray ma Azarias, 14 Azarias ray ma Seraas, Seraas


ray ma Jeozadaque. 15 Hae gui Jeozadaque ma escravo-r heraa, Jud regua


hae Jerusalm pygua kuery Nabucodonosor pe Senhor ogueraa uka ramo.


16 Hae gui Levi ray kuery ma Grson, Coate hae Merari. 17 Grson ray

kuery ma Libni hae Simei. 18 Coate ray kuery ma Anro, Isar, Hebrom

hae Uziel. 19 Merari ray kuery ma Mali hae Musi. Hae vae kuery ma

Levi ray kuery vae regua meme, tamo kuery rery rami ae.
707 1Crnicas6

20 Grson
ray ma Libni, Libni ray ma Jaate, Jaate ray ma Zima, 21 Zima

ray ma Jo, Jo ray ma Ido, Ido ray ma Zer, Zer ray ma Jeaterai.
22 Hae gui Coate ray ma Aminadabe, Aminadabe ray ma Cor, Cor

ray ma Assir, 23 Assir ray ma Elcana, Elcana ray ma Ebiasafe, Ebiasafe


ray ma Assir, 24 Assir ray ma Taate, Taate ray ma Uriel, Uriel ray ma

Uzias, Uzias ray ma Saul.


25 Hae gui Elcana ray kuery ma Amasai hae Aimote. 26 Elcana ray ma

Zofai, Zofai ray ma Naate, 27 Naate ray ma Eliabe, Eliabe ray ma Jeroo,

Jeroo ray ma Elcana.


28 Hae gui Samuel ray jypygua ma Joel, hae vae riregua Abias.

29 Merari ray ma Mali, Mali ray ma Libni, Libni ray ma Simei, Simei ray

ma Uz, 30 Uz ray ma Simia, Simia ray ma Hagias, hae Hagias ray


ma Asaas.

Levi ramymino kuery oporaei vaer omo mbyre rery oa


31Povae
kuery ma Davi omo vaekue jogueroporai vaer Senhor
pegua oo py, ixupegua hyru ogueru ma imoiny rire. 32 Hae ramo hae

kuery ma oporaeia rupi ikuai onhemboaty oaty renonde, Jerusalm py


Senhor peguar oo Salomo ojapo ea ja. Hae rami vy ipara oa rami
ojapo okuapy Senhor pe.
33 Povae kuery ma guay kuery reve ombaeapo vaekue. Coate

ramymino kuery regua ma oporai vae Hem. Hae vae ma Joel ray, Joel
ma Samuel ray, 34 Samuel ma Elcana ray, Elcana ma Jeroo ray, Jeroo

ma Eliel ray, Eliel ma To ray, 35 To ma Zufe ray, Zufe ma Elcana ray,


Elcana ma Maate ray, Maate ma Amasai ray, 36 Amasai ma Elcana ray,


Elcana ma Joel ray, Joel ma Azarias ray, Azarias ma Sofonias ray,


37 Sofonias ma Taate ray, Taate ma Assir ray, Assir ma Ebiasafe ray,

Ebiasafe ma Cor ray, 38 Cor ma Isar ray, Isar ma Coate ray, Coate ma

Levi ray, Levi ma Israel ray.


39 Hae gui tyvy Asafe ma irr o oiporu kuaa regua re. Asafe ma

Berequias ray, Berequias ma Simia ray, 40 Simia ma Micael ray, Micael


ma Baasias ray, Baasias ma Malquias ray, 41 Malquias ma Etni ray,


Etni ma Zera ray, Zera ma Adaas ray, 42 Adaas ma Et ray, Et ma


Zima ray, Zima ma Simei ray, 43 Simei ma Jaate ray, Jaate ma Grson

ray, Grson ma Levi ray.


44 Hae gui tyvy kuery Merari ramymino kuery ma ijaxua re ikuai. Hae

vae ma Quisi ray Et. Hae gui Quisi ma Abdi ray, Abdi ma Maluque
ray, 45 Maluque ma Hasabias ray, Hasabias ma Amazias ray, Amazias ma

Hilquias ray, 46 Hilquias ma Anzi ray, Anzi ma Bani ray, Bani ma Semer

ray, 47 Semer ma Mali ray, Mali ma Musi ray, Musi ma Merari ray,

Merari ma Levi ray. 48 Hae gui tyvy kuery Levi ramymino ikuai vae ma

omoa Nhanderuete pegua opy rupi opa mbae re ombaeapo agu.


1Crnicas6 708

Aro ramymino kuery rery oa


49Hae
gui Aro ma guay kuery reve mbaemo ome r okuapy altar
mbaemo oapyaty o vae ry, heaku por vae oapyaty ry guive. Hae
kuery ma henda ikya e ete vae py avi ikuai guetar Israel kuery
ojejavyague ojaoi uka agu Senhor pe, Nhanderuete guembiguai Moiss
pe ojapo ukaague hae javi rami vy. 50 Aro ray ma Eleazar, Eleazar ray

ma Finias, Finias ray ma Abisua, 51 Abisua ray ma Buqui, Buqui ray


ma Uzi, Uzi ray ma Zeraas, 52 Zeraas ray ma Meraiote, Meraiote ray


ma Amarias, Amarias ray ma Aitube, 53 Aitube ray ma Zadoque, hae r


Zadoque ray ma Aimas.

Josu21.142
54 Povae
py ma hae kuery hekoa okuapy, hae kuery rekoar omeague
rami vy, ijapya peve: Aro ramymino kuery Coate regua pe ranhe xortea
oexa ramo 55 hae kuery pe omea Hebrom tet Jud yvy re, hae ijyvry

rupi yvy itui vae hae javi. 56 Hae r yvy tet hae tekoai ikuai vae

yvry rupigua ma Jefon ray Calebe pe omea. 57 Aro ramymino kuery


pe omea tet jojukaar gui onhemia agu: Hebrom hae Libna ijyvry
rupi yvy itui vae reve, hae gui Jatir hae Estemoa ijyvry rupi yvy itui
vae reve, 58 Hilm hae Debir ijyvry rupi yvy itui vae reve, 59 As hae

Bete-Semes ijyvry rupi yvy itui vae reve, 60 hae gui Benjamim regua gui

omea Geba, Alemete hae Anatote ijyvry rupi yvy itui vae reve. Hae
javi vy ma treze tet omea hae kuery vae regua ikuai agu.
61 Hae gui Coate ramymino kuery mboae pe ma xortea oexaague rami

omea dez tet Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue ikuaia re.
62 Hae gui Grson ramymino kuery pe ma treze tet omea hae kuery

ikuai agu, Issacar, Aser, Naftali hae Manasss regua Bas yvy re ikuai
vae. 63 Hae gui Merari ramymino kuery pe ma doze tet omea Rben,

Gade hae Zebulom regua, xortea oexaague rami vy. 64 Hae rami py Levi

ramymino kuery pe Israel kuery ome hae vae tet hae javi ijyvry
rupi yvy itui vae reve. 65 Hae vae tet pete-te rery rupi omea avi

Jud, Simeo hae Benjamim regua vaekue, xorte oexaague rami. 66 Hae

gui Coate ramymino kuery amongue regua pe ma omea tet Efraim


regua yvy re ikuai vae. 67 Hae kuery pe omea avi tet onhemia agu,

povae: Siqum yvyty Efraim regua re o vae ijyvry rupi yvy itui vae
hae javi reve, hae gui Gezer, 68 Jocmeo, Bete-Horom, 69 Aijalom hae

Gate-Rimom ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve. 70 Hae gui Manasss

regua mbyte rupi ojao vaekue yvy gui Coate ramymino kuery mboae pe
omea Aner hae Bile ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve.
71 Hae gui Grson ramymino kuery pe ma omea Manasss regua

mbytekue Bas yvy re o vae Gol hae Astarote ijyvry rupi yvy itui vae
709 1Crnicas6,7

hae javi reve, 72 hae gui Issacar regua gui omea Quedes hae Daberate

ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve, 73 Ramote hae Anm ijyvry

rupi yvy itui vae hae javi reve guive. 74 Hae gui Aser regua gui ma

omea Masal hae Abdom ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve, 75 hae

Hucoque hae Reobe ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve guive. 76 Hae

gui Naftali regua Galilia re ikuaia gui ma omea Quedes, Hamom hae
Quiriataim ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve. 77 Hae gui Merari

ramymino kuery mboae pe ma omea Zebulom regua gui Rimono hae


Tabor ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve. 78 Hae gui Jordo yak

rovai, Jeric tet rexei Jordo gui kuaray oua re o vae voi omea avi
Rben regua gui Bezer hae Jaza ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve,
79 hae Quedemote hae Mefaate ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve

guive. 80 Hae gui Gade regua Gileade re o vae gui omea Ramote hae

Maanaim ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve, 81 hae Hesbom hae

Jazer ijyvry rupi yvy itui vae hae javi reve guive.

Issacar ramymino kuery rery oa

7  Hae
gui Issacar ray kuery ma Tola, Pu, Jasube hae Sinrom,
1

hae javi vy irundy ikuai. 2 Tola ray kuery ma Uzi, Refaas, Jeriel,

Jamai, Ibso hae Samuel, Tola ramymino kuery re opena vae, avakue
ipya guaxukueve meme. Hae kuery vae regua rery huvixa Davi o jave
ombopara pyre ma vinte e dois mil e setecentos ikuai. 3 Hae gui Uzi ray

ma Izraas. Hae gui Izraas ray kuery ma Micael, Obadias, Joel hae
Issias, hae javi vy pete nhiru ikuai, huvixa meme. 4 Hae kuery vae

regua rery ombopara pyre ma trinta e seis mil avakue ikuai joe opua
pygua, mbaeta hae kuery vae regua heta ete avi ikuai kunhague hae
tay kuery. 5 Tyvy kuery Issacar ramymino kuery vae regua avakue ipya

guaxukueve hae javi vy ma oitenta e sete mil ikuai, hery ombopara pyre
oa rami vy.

Benjamim ramymino kuery rery oa


6 Hae
gui Benjamim ray kuery ma Bela, Bequer hae Jediael, hae
javi vy mboapy ikuai. 7 Hae gui Bela ray kuery ma Esbom, Uzi, Uziel,

Jerimote hae Iri, hae javi vy pete nhiru ikuai. Guetar kuery re
opena vae meme, avakue ipya guaxukueve. Vinte e dois mil e trinta
e quatro ikuai hery ombopara pyre oa rami vy. 8 Hae gui Bequer ray

kuery ma Zemira, Jos, Elizer, Elioenai, Onri, Jerimote, Abias, Anatote


hae Alemete, Bequer ray kuery meme ikuai. 9 Hae javi vy vinte mil

e duzentos ikuai guamo jypygua kuery rery ombopara pyre oa rami.


Guetar kuery re opena vae, avakue ipya guaxukueve ikuai. 10 Hae gui

Jediael ray ma Bil. Hae r Bil ray kuery ma Jes, Benjamim, Ede,
Quenaana, Zet, Trsis hae Aisaar. 11 Hae vae Jediael ray kuery hae

1Crnicas7 710

javi ma ma guetar kuery re opena vae. Avakue ipya guaxukueve ma


dezessete mil e duzentos ikuai joe opua py ikuai kuaa vae. 12 Hae gui

Supim hae Hupim ma Ir ray kuery ae. Hae r Husim ma Aer ray ju.
13 Hae gui Naftali ray kuery ma Jaziel, Guni, Jezer hae Salum, Bila

ramymino meme.

Manasss ramymino kuery rery oa


14Hae
gui Manasss ray ma Asriel, tayxy jevy Sria guigua oguereko
vaekue. Hae vae oikuavi avi Gileade rur Maquir. 15 Hae gui Maquir ma

guayxyr ojou Hupim hae Supim reindy, Maaca hery vae. Hae r Maquir
ryvy rery ma Zelofeade. Hae vae ma guajy anho oguereko rakae. 16 Hae gui

Maquir rayxy Maaca ma pete opia oguereko vy omboery Perez. Tyvy ma


Seres hery vae. Hae r Perez ray kuery ma Ulo hae Requm. 17 Ulo ray

ma Bed. Hae kuery ae Gileade ramymino ikuai. Hae vae ma Maquir ray,
Manasss ramymino. 18 Heindy Hamolequete ma oikuavi Is-Hode, Abiezer,

hae Macla. 19 Hae r Semida ray kuery ma Ai, Siqum, Liqui, hae Anio.

Efraim ramymino kuery rery oa


20Haegui Efraim ray ma Sutela. Hae gui Sutela ray ma Berede, Berede
ray ma Taate, Taate ray ma Eleada, hae Eleada ray ma Taate avi. 21 Hae gui

Taate ray ma Zabade, hae Zabade ray ma Sutela. Hae r Ezer hae Eleade
ma avakue Gate pygua ae ojuka, hae vae kuery rymba re imonda agu ojeoi
ramo. 22 Hae nunga rupi mbovy ra re rei e tuu Efraim ojaeo oiny hae

kuery re. Hae ramo tykey kuery ou ombopya por ju agu. 23 Hae vae rire

ma guayxy reve joguereko ramo oguerekoi vy oikuav pete opia. Hae ramo
tuu omboery Berias, hoo py mbaemo vai oiko ramo.e 24 Hae gui tajy ma

Seer, Bete-Horom tet ojapo vaer, yvy guy katy hae yvy katy voi. Ojapo
avi Uzm-Seer. 25 Hae gui Berias ray ma Refa, Refa ray ma Resefe, Resefe

ray ma Tela, Tela ray ma Ta, 26 Ta ray ma Lad, Lad ray ma Amide,

Amide ray ma Elisama, 27Elisama ray ma Num, hae Num ray ma Josu.

28 Hae kuery yvy hae hekoa ma povae: Betel ijyvry rupi tekoai ikuai vae

reve, hae gui kuaray oua katy Naar o, hae r kuaray oikea katy o vae ma
Gezer, Siqum hae Aia peve, ijyvry rupi tekoai ikuai vae reve. 29 Hae gui

Manasss ramymino kuery rekoa rexei rupi ma Bete-Se ijyvry rupi tekoai
ikuai vae reve, Taanaque, Megido hae Dor ijyvry rupi tekoai ikuai vae
reve. Hae vae tet hae javi rupi Israel ray Jos ramymino kuery ikuaia.

Aser ramymino kuery rery oa


30 Hae
gui Aser ray kuery ma Imna, Isv, Isvi hae Berias. Hae r Sera
ma hae kuery reindy oiko. 31 Berias ray kuery ma Hber hae Malquiel.

7.23 Hae kuery ayvu py tery Berias ma Mbaemo vai ea rami onhendu.
e
711 1Crnicas7,8

Malquiel ray ma Birzavite. 32 Hber ray kuery ma Jaflete, Somer, Hoto


hae Su hae kuery reindy. 33 Jaflete ray kuery ma Pasaque, Bimal hae

Asvate. Hae kuery ma Jaflete ray kuery ikuai. 34 Hae gui Semer ray

kuery ma A, Roga, Jeub hae Ar. 35 Tyvy Helm ray kuery ma Zofa,

Imna, Seles hae Amal. 36 Hae gui Zofa ray kuery ma Sua, Harnefer,

Sual, Beri, Inra, 37 Bezer, Hode, Sama, Silsa, Itr hae Beera. 38 Hae gui

Jter ray kuery ma Jefon, Pispa hae Ara. 39 Ula ray kuery ma Ara,

Haniel hae Rizia. 40 Hae kuery hae javi ma Aser ramymino kuery ikuai,

guetar kuery re opena vaer oiporavo pyre, avakue ipya guaxukueve,


huvixa yvatekueve ikuai, hetar kuery rery oa py hery omboparaa joe
opua rupi ikuai vaer. Hae javi vy ma vinte e seis mil avakue ikuai
rakae.

Benjamim ramymino kuery rery oa

8  Hae
gui Benjamim ray ma Bela jypygua vae. Mokoa ma Asbel,
1

mboapya ma Aar, 2 irundya ma No, hae r pete nhirua ma Rafa.


3 Hae gui Bela ray kuery ma Adar, Gera, Abide, 4 Abisua, Naam, Ao,

5 Gera, Sefuf hae Huro. 6 Povae kuery ma Ede ramymino kuery. Hae

kuery ma Geba pygua kuery re opena vaekue ri hae gui oguerovapaa


Manaate py ju ikuai agu. 7 Hae kuery ma Naam, Aas hae Gera. Hae

vae ae oguerovapa, hae gui taya ma Uz hae Aide. 8 Hae gui Saarim

ma guayxy kuery Husim hae Baara gui opoi ma rire Moabe regua yvy
re oiko jave 9 guayxyr Hode ju ojou vae reve oguereko Jobabe, Zbia,

Messa, Malc, 10 Jes, Saquias hae Mirma. Hae vae kuery ma tay kuery

ikuai, guetar kuery re opena vae meme.


11 Hae gui Husim ray kuery ma Abitube hae Elpaal. 12 Elpaal ray kuery

ma Hber, Mis hae Semede. Hae vae ma ojapo Ono hae Lode, hae
ijyvry rupi tekoa ikuai vaer. 13 Hae gui Berias hae Sema ma Aijalom py

hetar kuery ak ikuai. Hae kuery ma Gate py hekoa vaekue omoxmba.


14 Hae gui Ai, Sasaque, Jeremote, 15 Zebadias, Arade, der, 16 Micael,

Ispa hae Jo, Berias ramymino kuery meme ikuai.


17 Hae gui Zebadias, Mesulo, Hizqui, Hber, 18 Ismerai, Izlias, hae

Jobabe ma Elpaal ramymino kuery ikuai.


19 Hae gui Jaquim, Zicri, Zabdi, 20 Elienai, Ziletai, Eliel, 21 Adaas,

Beraas hae Sinrate ma Simei ramymino kuery ikuai.


22 Hae gui Isp, Hber, Eliel, 23 Abdom, Zicri, Han, 24 Hananias, Elo,

Antotias, 25 Ifdias hae Penuel ma Sasaque ramymino kuery ikuai.


26 Hae gui Sanserai, Searias, Atalias, 27 Jaaresias, Elias hae Zicri


ma Jeroo ramymino kuery ikuai. 28 Hae kuery ma Jerusalm tet py

guetar kuery re opena vae, hae kuery vae regua rery oa rami vy.
29 Hae gui Gibeo py oiko Gibeo rur. Hae r tayxy rery ma Maaca.

30 Hae py oiko avi tay jypyguare Abdom, hae gui Zur, Quis, Baal,

1Crnicas8,9 712

Nadabe, 31 Gedor, Ai hae Zequer. 32 Hae gui Miclote ray ma Simia.


Hae vae kuery ma Jerusalm py ikuai guyvy kuery reve joa katyi.
33 Hae gui Ner ray ma Quis, Quis ray ma Saul, Saul ray ma Jnatas,

Malquisua, Abinadabe hae Esbaal. 34 Jnatas ray ma Meribe-Baal, hae


gui Meribe-Baal ray ma Mica. 35 Mica ray kuery ma Pitom, Meleque,


Taria hae Acaz. 36 Acaz ray ma Jeoada, hae Jeoada ray kuery ma

Alemete, Azmavete hae Zinri. Hae gui Zinri ray ma Mosa, 37 Mosa ray

ma Bine, Bine ray ma Rafa, Rafa ray ma Eleasa, Eleasa ray ma Azel.
38 Hae gui Azel ray kuery ma mboapy meme ikuai rakae. Hae kuery

rery ma Azrico, Bocru, Ismael, Searias, Obadias hae Han. Hae vae
kuery hae javi ma Azel ray ikuai. 39 Hae gui tyvy Eseque ray kuery ma

povae: Ulo ma jypykue, Je ma mokoa, Elifelete ma mboapya. 40 Ulo

ray kuery ma avakue ipya guaxukueve, guyrapa oiporu kuaa vae. Hae
gui heta avi tay hae hamymino kuery, hae javi vy cento e cinqenta
ikuai. Hae kuery hae javi ma Benjamim ramymino kuery meme.

Escravo ikuai rire Jerusalm py ju ikuai vae kuery rery oa

9  Hae
gui Israel kuery hae javi rery omboparapaa imoiny kuaxia
1

Israel kuery ruvixa rekokue oa re. Hae gui Jud regua kuery ma
ojejavy okuapya re Babilnia katy ogueraapaa escravo ikuai agu py.
2 Hae vae rire amongue ou ju oyvy re, hae tet ikuaiague py ae ju

hekoa. Ou ypy vaekue ma Israel regua sacerdote kuery, levita kuery hae
templo py ombaeapo vaekue. 3 Hae gui amongue Jud ramymino kuery,

Benjamim, Efraim hae Manasss ramymino kuery Jerusalm py ae ikuai


vae ma povae: 4 Utai ma Amide ray, Amide ma Onri ray, Onri ma

Inri ray, Inri ma Bani ray, Bani ma Jud ray Perez ramymino kuery
vae regua. 5 Ou avi Sil py hekoa vaekue: jypyguare Asaas, hamymino

kuery guive, 6 hae gui Zer ramymino kuery regua Jeuel hae tyvy kuery

reve vy seiscentos e noventa ikuai. 7 Benjamim ramymino kuery regua ma


Salu, hae vae ma Mesulo ray, Mesulo ma Hodavias ray, hae Hodavias
ma Hassenu ray. 8 Ou avi Jeroo ray Ibnias, hae gui Uzi ray El,

Micri ramymino, hae gui Sefatias ray Mesulo, Mesulo ma Reuel ray,
Ibnijas ramymino. 9 Hae gui tyvy kuery ma hae kuery rery oa rami vy

novecentos e cinqenta e seis hae javi vy. Hae vae avakue hae javi ma
hetar kuery ak ikuai pete-te oo rupi.
10 Hae gui sacerdote kuery vae regua ma Jedaas, Jeoiaribe, Jaquim

11 hae Azarias. Hae vae ma Hilquias ray, Hilquias ma Mesulo ray,


Mesulo ma Zadoque ray, Zadoque ma Meraiote ray, Meriaote ma Aitube


ray, hae Aitube ma Nhanderuete pegua opy rupi openaa py yvateve vae.
12 Ou avi Jeroo ray Adaas, Jeroo ma Pasur ray, Pasur ma Malquias ray.

Ou avi Adiel ray Masai, Adiel ma Jazera ray, Jazera ma Mesulo ray,
Mesulo ma Mesilemite ray, hae Mesilemite ma Imer ray. 13 Ou avi tyvy

713 1Crnicas9

kuery hetar kuery ak ikuai vae, hae javi vy mil setecentos e sessenta
ikuai, avakue Nhanderuete pegua ropy rupi ombaeapo kuaa vae meme.
14 Hae gui levita kuery regua ou vaekue ma Semaas. Hae vae

ma Hassube ray, Hassube ma Azrico ray, Azrico ma Hasabias ray,


Hasabias ma Merari ramymino kuery regua. 15 Ou avi Baquebacar, Heres,

Galal hae Matanias. Hae vae ma Mica ray, Mica ma Zicri ray, hae Zicri
ma Asafe ray. 16 Ou avi Semaas ray Obadias, Semaas ma Galal ray,

Galal ma Jedutum ray, Jedutum ma Berequias ray, Berequias ma Asa


ray, Asa ma Elcana netofatita kuery yvy re hekoa vae ray.
17 Hae gui ok rara kuery ma Salum, Acube, Talmom hae Aim,

hae tyvy kuery guive. Salum ma hae kuery ruvixa oiko. 18 A peve

hae kuery huvixa rok rara rupi ae ikuai, kuaray oua yke katy. Hae
vae kuery ae Levi ramymino kuery rekoa kora rok rara rupi ikuai
vae. 19 Salum ma Cor ray, Cor ma Ebiasafe ray, hae Ebiasafe ma

Cor ray. Tyvy kuery nguu ro pygua ikuai vae reve ma Cor regua
kuery omoa ixupe ombaeapo vaer hae ombojerovia aty rok rarar.
Tamo kuery ma Senhor pegua kuery ikuaia re opena, hae tekoa rok
rara rupi ikuai vaekue. 20 Hae jave ma Eleazar ray Finias opena hae

kuery re, hae hexeve Senhor oiko. 21 Hae gui Meselemias ray Zacarias

ma onhemboaty aty rok rara rupi avi oiko. 22 Hae vae ok rarar

oiporavo pyre kuery hae javi vy ma duzentos e doze ikuai. Tamo kuery
rery oa py hae kuery rery omboparaa pete-te rekoa py ae. Davi hae
profeta Samuel ae omo vaekue pete-te rembiapor. 23 Hae rami rire

hae kuery, guay kuery reve oar r okuapy Senhor pegua rok, oo py
oikea ikuai vae. 24 Ok rara kuery ma irundy henda yvytu oipejua katy

ikuai: kuaray oua katy, oikea katy, apuaia katy hae kuaray puku-a katy.
25 Hae r tyvy kuery tekoai py ikuaia gui ou jepi r hae kuery reve sete

ra re ombaeapo agu. 26 Hae rami te hae jave py ikuai riae r irundy


ok rara yvatekueve Levi ramymino kuery vae regua. Hae kuery ae


opena r Nhanderuete pegua oo jao ikuai vae re, hae perta omo por
mbyre re. 27 Hae kuery ma oke r Nhanderuete pegua oo yvyiry rupi ae,

opena vaer omoa rire, hae ko nhav ok oipea agu.


28 Hae kuery vae regua amongue ma tembiporu re openaa rupi ikuai.

Hae kuery ma oipapapa r ogueraa hae oguerua jevy r. 29 Ikuai avi

amboae kuery tenda hae mesa ikuai vae re opena vaer, hae henda
ikya e vae pygua tembiporu ikuai vae re, hae gui trigo, vinho, azeite,
heaku por vae hae irr oguereko vae re. 30 Mbaeta sacerdote ray

kuery amongue vae ma ojapo r heaku por vae irr. 31 Hae gui

pete levita vae regua oiko Matitias hery vae, Salum ray jypykue, Cor
ramymino kuery vae regua. Hae vae ma mbojape apoa kuery re opena.
32 Hae r tyvy kuery Coate ramymino kuery vae regua ma sbado nhav

ojapo r mbojape Senhor renonde omo mbyr.


1Crnicas9,10 714

33 Hae
gui oporai vae kuery ma levita regua kuery ak ikuai vae
meme. Hae kuery ma templo ropy jao ikuai vae py ae r ikuai. Amboae
rupi nombaeapoi re, mbaeta ara py hae pyvy ombaeapo r okuapy
hembiapor ome mbyre rupi ae. 34 Hae vae kuery ma levita regua

kuery ak ikuai, ojavegua kuery ruvixa. Jerusalm py ae hekoa vae


meme.
35 Gibeo py ma oiko rakae Jeiel, Gibeo ru vae. Hae r tayxy ma

Maaca. 36 Tay jypykue ma Abdom, hae gui Zur, Quis, Baal, Ner, Nadabe,

37 Gedor, Ai, Zacarias hae Miclote. 38 Hae gui Miclote ray ma Simia.

Hae vae kuery ma Jerusalm py ae hekoa vaekue, guyvy kuery reve


joa katyi ikuai. 39 Ner ray ma Quis, Quis ray ma Saul, hae Saul ray

kuery ma Jnatas, Malquisua, Abinadabe hae Esbaal. 40 Jnatas ray


ma Meribe-Baal, hae Meribe-Baal ray ma Mica. 41 Mica ray kuery ma


Pitom, Meleque hae Taria. 42 Hae gui Acaz ray ma Jaer, hae r Jaer

ray kuery ma Alemete, Azmavete hae Zinri. Hae r Zinri ray ma Mosa,
43 Mosa ray ma Bine, Bine ray ma Refaas, Refaas ray ma Azel.

44 Hae r Azel ray kuery ma mboapy meme ikuai. Hery ma Azrico,


Bocru, Ismael, Searias, Obadias hae Han. Hae kuery hae javi ma Azel
ray kuery meme.

1Samuel31.17

10  Hae
gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroa ramo avakue
1

Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Hae ramo Gilboa yvy
re ojukapa. 2 Filisteu kuery ojoko avi Saul hae tay kuery. Hae vy ojuka

Saul ray kuery Jnatas, Abinadabe hae Malquisua. 3 Jogueroaa py Saul


o vaive ovy. Huy momboa kuery ojou ramo hae kuery gui okyje vaipa.
4 Hae gui Saul aipoei huy jokoa reraa pe:

Ekyi ndekyxe hae xepyxo, hae kuery opire omboi uka e vaekue
ou vy xejojai rei e agu hei. Hae rami te huy jokoa reraa okyje
vaipa vy ndoipyxoxei. Hae ramo Saul ae kyxe ojopy vy onhemombo
hakua re. 5 Huy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raea oexa vy hae voi

kyxe re onhemombo vy omano avi.


6 Hae rami py Saul omano guay kuery mboapyve reve. Hoo pygua

kuery voi omanomba avi hexeve. 7 Hae gui avakue Israel regua yvyugua

rupi hekoa vae oexa okuapy oir kuery onhambaa, hae Saul guay kuery
reve omanomba maa. Hae rami vy hae kuery voi guekoa oejapa vy
onhamba avi ojeoivy. Hae gui filisteu kuery ou vy hae py ju ikuai.

1Samuel31.813
8 Ko
jevy filisteu kuery ou omanogue mbaekue ogueraapa agu.
Hae rami vy ojou Saul hae tay kuery mboapyve retekue Gilboa yvy
re hoapaague py. 9 Hae rami vy Saul akgue ojaya vy hembiporukue

715 1Crnicas10,11

ogueraapa. Filisteu yvy hae javi rupi omondouka ayvu mombeuar, hae
nungakue omombeu agu taangaa pegua oo ikuai vae rupi, hae guetar
kuery hae javi pe. 10 Saul rembiporukue ogueraa nguuete kuery pegua oo

py. Hae r inhakgue ma nguuete Dagom pegua oo re omboja imoiny.


11 Hae gui Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu kuery Saul

re ojapoague. 12 Hae rami vy avakue ipya guaxukueve vae opumba


vy omboi heruvy Saul hae tay kuery retekue. Jabes tet py ogueru vy
ojatypa hae py, yvyra ikuai vae guy py. Hae vy sete ra re okaru e re
ikuai. 13 Hae rami py Saul omano Senhor rovai ojejavyague re, Senhor

ijayvua noenduxei rire, omanogue mboayvua pe rive oporandu ramo


guive, 14 Senhor pe e. Hae nunga rupi Senhor ojuka uka vy Jess ray

Davi pe ju omboaxa huvixave o agu.

2Samuel5.15

11  Hae
gui ma Israel regua kuery hae javi ou okuapy Hebrom tet
1

py Davi oa py. Hexeve jogueroayvu vy aipoei okuapy:


Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi. 2 Yma Saul oiko teri vy

orere opena jave py ndee ae reo hae rejevy r vaekue Israel regua
xondaro kuery reve. Hae gui Senhor aipoei ndevy: Ndee repena r
xevygua Israel kuery re, hae reiko r hae kuery ruvixa, hei vaekue.
3 Hae rami vy Israel regua nhomongetaa kuery hae javi ou okuapy

Hebrom py huvixa reve jogueroayvu agu. Hae ramo Hebrom py,


Senhor renonde hae kuery reve huvixa Davi ojapo oguereko por agu
regua. Hae r omo okuapy Davi nguvixar Israel kuery hae javi re
opena agu, Samuel ayvu rupi Senhor aipoeiague rami vy.f

2Samuel5.610
4 Hae
gui Davi hae Israel kuery hae javi reve ojeoi Jerusalm tet
hery mboae Jebus vae katy, mbaeta hae py ae jebuseu kuery hae vae
yvy regua rekoa. 5 Hae ramo Jebus py hekoa vae kuery aipoei Davi pe:

Apy ma ndereikei r hei okuapy. Hae rami te Davi oipea oo


ikorapa vae Sio py o vae. Hae vae pe ma Davi rekoa ea. 6 Mbaeta

Davi aipoei ma voi vaekue: Amongue vae rei jypyi jebuseu kuery oity
vae amo r xondaro kuery ruvixar, hei vaekue. Hae ramo Zeruia
pia Joabe hae ranhe opu ovy hae kuery re. Hae ramo omo xondaro
ruvixar. 7 Hae rami vy oo ikorapa vae py ae Davi o. Hae nunga rupi

hae vae pe Davi rekoa ea. 8 Hae vae yvry rupi mbaemo ojapo avi.

Milo guive tet omoatyr heravy omboypyague py ova peve. Hae r


tet rembyre ma Joabe ju omoatyrmba. 9 Davi ma ipoakave tema ovy,

hexeve Senhor ixondaro reta vae oiko ramo.

f
11.3 Davi huvixave o agu Samuel oikuaa ukaague omombeu 1Samuel16.113 py.
1Crnicas11 716

2Samuel23.839
10 Povae
kuery ma Davi pegua ipya guaxukueve yvateve vae. Hae
kuery ma Israel kuery hae javi reve oipytyv okuapy huvixave o agu,
hae vae kuery reko re Senhor ijayvuague rami vy. 11 Po rami ma Davi

pegua kuery ipya guaxukueve rery: hacmonita Jasobeo ma trinta ikuai


vae ruvixa. Hae vae ma guembiporu huy reve trezentos ikuai vae
rovai opu vy peteguei pyve ojukapa vaekue. 12 Hae vae rire ma Dod

ray Eleazar, Ao ramymino. Hae vae ma mboapyve ipya guaxukueve


vae regua oiko. 13 Hae gui hae vae kuery ma Pas-Damim py Davi reve

ikuai filisteu kuery ijaty okuapy jave py. Hae py pete yvy cevada-ty oa
py xondaro kuery onhamba filisteu kuery renonde gui. 14 Hae vae yvy

mbyte py hae kuery opu vy ojoko nho, oitypa filisteu kuery. Hae rami
py Senhor ogueraa jepepa rakae.
15 Hae gui trinta yvatekueve ikuai vae regua mboapy ojeoi avi Adulo

itakua py Davi onhemia py. Hae vae jave py filisteu regua xondaro kuery
voi ijaty okuapy Refains yvyugua py. 16 Hae rami vy Davi onhemia py o,

hae r filisteu regua xondaro kuery ma Belm tet py ikuai. 17 Hae gui

Davi ijyuvei etea rupi aipoei:


Mavae tu xemboyu ta ygua Belm rok py o vae gui? hei.
18 Hae ramo hae vae mboapyve ma filisteu kuery ijaty okuapya rupi

ojeoi vy ygua Belm kora rok py o vae gui yy ogueno, hae Davi
oa py ogueru. Hae r hae ndoyuxei vy Senhor renonde onho ixupe
guar. 19 Hae vy aipoei:

Senhor, ndaevei ete xee hae vae ayu agu! Xee ayu r ri ndau
avakue ojeayvu vekue py ojeoi vaekue ruguy rami? Mbaeta hae kuery
ndojeayvuveikue py ogueru okuapy vaekue hei vy ndoyuxei. Hae
ramigua ae mboapy ipya guaxukueve ojapo vaekue.
20 Hae gui Joabe rykey Abisai ma trinta ikuai vae ak. Hae vae

ma guembiporu huy guaxu reve opu trezentos ikuai vae rovai, hae
vy ojukapa. Hae rami vy mboapyve tenonde re ikuai vae rami ete
imaendua pormby oiko. 21 Hae ma trinta ikuai vae gui yvateve vae

vy hae kuery ak oiko, vaeri mboapyve tenonde re ikuai vae regua e


guive.
22 Hae gui Joiada ray Benaia ma ipya guaxuve vae avi Cabzeel pygua,

mbaemo tuvixa vae ojapo avi vae. Hae rami vy ojuka moko Moabe
pygua joe opu kuaave vaekue. Yroy ap hoa jave ma itakua py oguejy
vy guary okua py o vaekue ojuka. 23 Ojuka avi pete ava Egito pygua

moko metros raxai yvate vaekue. Egito pygua ma huy guaxu ajukue
popa y rami ipo guaxu vae reve ou r Benaia ma popoka py rive opu
ovy vy ipo gui huy guaxu oguereko vaekue oipea vy hae vae py ae ju
ojuka. 24 Hae nunga Joiada ray Benaia ojapo rire mboapyve tenondegua

717 1Crnicas11,12

ipya guaxukueve re rami imaendua pormby oiko. 25 Hae vae ma trinta

ikuai vae gui omboetevea vaeri mboapyve tenonde re ikuai vae regua
ndoikoi guive. Hae gui Davi omo guara kuery re opena vaer.
26 Hae gui xondaro kuery regua ipya guaxukueve ma Joabe ryvy

Asael, Belm pygua Dod ray Elan, 27 Harode guigua Samote, Pelete

guigua Heles, 28 Tecoa pygua Iques ray Ira, Anatote guigua Abiezer,

29 Husa guigua Sibecai, Ao guigua Ilai, 30 Netofa guigua Maarai, Netofa


pygua Baan ray Helede, 31 Gibe pygua Ribai ray Itai Benjamim

ramymino vae, Piratom guigua Benaia, 32 Gas yaki yvry guigua

Hurai, Arba guigua Abiel, 33 Baarum guigua Azmavete, Saalbom guigua


Eliaba, 34 Gizom guigua Ben-Hasm, Aio pygua Sage ray Jnatas,


35 Aio pygua Sacar ray Aio, hae Ur ray Elifal, 36 Mequer guigua

Hefer, Pelom guigua Aas, 37 Carmelo guigua Hezro, Ezbai ray Naarai,

38 Nat ryvy Joel, Hagri ray Mibar, 39 Amom guigua Zeleque, Beerote

guigua Naarai, Zeruia pia Joabe rembiporu reraaty vae, 40 hae gui Jatir

guigua kuery Ira hae Garebe, 41 heteu Urias, Alai ray Zabade, 42 Rben

regua Siza ray Adina Rben ramymino kuery ruvixa, hexevegua trinta
avi ikuai, 43 hae gui Maaca ray Han, Mit guigua Josaf, 44 Aster

pygua Uzias, Aroer pygua Hoto ray kuery Sama hae Jeiel, 45 Sinri ray

Jediael, hae tyvy Jo Tiz guigua, 46 Maav guigua Eliel, Elnao ray

kuery Jeribai hae Josavias, Moabe guigua Itma, 47 hae gui Zob guigua

kuery Eliel, Obede hae Jaasiel.

Davi pegua xondaro kuery re ijayvua

12  Povae
kuery ma Davi-a katy ou vaekue Ziclague py Quis ray
1

Saul gui onhaague py. Hae vae kuery ma ipya guaxukueve joe
opua rupi ikuai vae regua. 2 Hae vae kuery rembiporu ma guyrapa.

Oiporu kuaa regua re hae oiporu kuaa ea re oiporu ita momboa, huy
voi omombo r guyrapa py. Hae vae kuery ma Saul regua ae, Benjamim
ramymino kuery. 3 Hae kuery ruvixa ma Gibe pygua Sema ray kuery

Aiezer hae Jos, hae gui Azmavete ray kuery Jeziel hae Pelete, Beraca,
Anatote guigua Je, 4 Gibeo guigua Ismaas ma trinta ipya guaxukueve

ikuai vae regua, hae kuery ak avi oiko, hae gui Jeremias, Jaaziel,
Joan hae Gedera pygua Jozabade, 5 hae gui Eluzai, Jerimote, Bealias,

Semarias hae Harife pygua Sefatias, 6 Elcana, Issias, Azarel, Joezer hae

Jasobeo, Cor ramymino meme, 7 hae gui Gedor pygua Jeroo ray

kuery Joela hae Zebadias.


8 Gade regua kuery voi oaxa Davi-a katy, tekoa ea py oo ikorapa

vae py o jave. Hae vae avakue ma ipya guaxukueve joe opu kuaa
vae meme. Hembiporu ma huy jokoa hae imoa tuvixa vae. Hova
ma guary rami, hae guaxu yvyty ry rupi onhaa rami inhaku vae.
9 Hae gui Ezer ma hae kuery ak, hae vae gui mokoa ma Obadias,

1Crnicas12 718

mboapya ma Eliabe, 10 irundya ma Mismana, pete nhirua ma Jeremias,


11 mboapy memea ma Atai, sete-a ma Eliel, 12 oito-a ma Joan, nove-a ma


Elzabade, 13 dez-a ma Jeremias hae onze-a ma Macbanai. 14 Hae kuery


Gade ramymino ma xondaro kuery ruvixa ikuai. Hae vae regua yvyve
vae ma cem avakue rami ovare vae opua py, hae r yvateve vae ma
mil avakue rami ovare vae. 15 Hae vae kuery ma Jordo yak rupi oaxa

vaekue jaxy ijypya re, hembe hae javi ry rupi yy ojaoi te. Hae rami
vy omonhamba yvyugua rupi ikuai vaekue hae javi, kuaray oua katy
hae kuaray oikea katy guive.
16 Hae gui Davi oa py ou avi Benjamim hae Jud ramymino kuery

regua, oo ikorapa vae py. 17 Hae ramo Davi ovaex agu oo vy ijayvu

hae kuery reve. Hae vy aipoei:


Xapya rei r pe kuery xepytyv agu ri peju ramo xepya py
anhemoir r pe kuery reve. Hae gui pvy ajapo vai e te xerovaigua
kuery pe xemboaxa agu rive ri peju ramo ma tove nhaneramo kuery
ruete ae toexa pota, hae vy taijayvu pvy hei.
18 Hae ramo trinta vae ak Amasai re Nhe o ramo aipoei:

Hae rami avi ore kuery ma ndevygua ae, Davi! Jess ray, ndereve
ete r orekuai! Tereiko por, nepytyva kuery voi taikuai por! Mbaeta
Nderuete ma nepytyv r hei ramo Davi omova imbokuapy vy
xondaro kuery ruvixar omo.
19 Hae gui Manasss vae regua voi Davi-a katy oaxa, filisteu kuery

reve hae ou jave Saul reve hae kuery jogueroa agu katy. Hae rami
te hae noipytyvi vaekue filisteu kuery, mbaeta hae kuery vae regua
huvixa kuery jogueroayvuague rami vy nomondoukai. Hae vy aipoei
okuapy:
Nguvixave Saul-a katy ri Davi oaxa ramo ma nhaneak ojayapaa
r hei okuapy. 20 Hae ramo Ziclague tet katy Davi ojevy ju ramo

haea katy oaxapa okuapy Manasss ramymino kuery. Hae vae kuery ma
Adna, Jozabade, Jediael, Micael, Jozabade, Eli hae Ziletai, Manasss
regua mbovy rei e ruvixa kuery ikuai vaekue. 21 Hae vae kuery ma

oipytyv Davi hexe opu vae mbovy rei e ikuai vae rovai, avakue
ipya guaxukueve hae xondaro ruvixa meme ikuai vae vy. 22 Hae vae

jave py ko nhav ou retave r Davi pytyvar. Hae rami py mbovy e


ikuai ixondaro kuery, Nhanderuete pegua xondaro kuery hetaa rami.

Hebrom tet py xondaro kuery Davi nguvixaver omo okuapyague


23 Povae
avakue ma joe opu agu katy guar hembiporu vae Davi
Hebrom py oa py ou vaekue, Saul rekovia hae ju nguvixaver omo
agu, Senhor ijayvuague rami vy. 24 Hae gui Jud ramymino kuery

regua huy jokoa hae imoa tuvixa vae oguereko vae hae javi vy ma
seis mil e oitocentos ou, joe opu agu katy guar hembiporu vae meme.
719 1Crnicas12,13

25 Haegui Simeo ramymino kuery regua avakue joe opu agu ipya
guaxu vae ma sete mil e cem ou. 26 Levi ramymino kuery regua ma

quatro mil e seiscentos ou. 27 Joiada ma Aro ramymino kuery ruvixa


oiko vae vy ngupive trs mil e setecentos avi ogueru. 28 Hae gui Zadoque

ma kunumi teri vaeri ava ipya guaxu vae vy ogueru avi vinte e dois
huvixa kuery nguu ro py ikuai vaekue. 29 Benjamim ramymino kuery

regua, Saul regua kuery ma trs mil ou. Mbaeta hae vae jave py heta
teri ikuai Saul-a katygua. 30 Efraim ramymino kuery regua ma vinte

mil e oitocentos avakue ipya guaxukueve hae omboetevepy nguu ro py


ikuai vaekue. 31 Manasss regua mbyte rupi ojao vaekue ma dezoito mil

ikuai hery rupi oiporavo pyre Davi nguvixaver omo agu ou vaekue.
32 Issacar ramymino kuery regua ou hae vae ra Israel kuery mbae pa

ojapo agu re oikuaa pota kuaa vae. Hae rami vy ou duzentos huvixa
kuery, guyvy kuery hembiguai ikuai vae meme reve. 33 Hae gui Zebulom

regua joe opua katy oo vae, opa margua tembiporu oguereko vae
ma cinqenta mil ikuai. Hae kuery ma jogueroa agu py ikyre vae,
ndokyje kuaai guive. 34 Naftali rekoa gui ma mil xondaro ruvixa ou.

Hae vae kuery reve ou avi trinta e sete mil huy jokoa hae huy guaxu
tuvixa vae revegua. 35 D ramymino kuery regua ma vinte e oito mil e

seiscentos ou joe opu agu katy guar hembiporu vae. 36 Aser guigua

ma quarenta mil ou joe opu agu katy guar hembiporu vae, jogueroa
kuaa rei vae. 37 Jordo yak rovai guigua Rben, Gade hae Manasss

regua kuery mboae ma cento e vinte mil ou okuapy opa margua


tembiporu oguereko vae joe opu agu.
38 Hae vae avakue joe opu agu omboe pyre ma Hebrom tet py ou

okuapy Davi omo agu Israel kuery hae javi ruvixaver. Hae gui Israel
kuery ndoui vae voi pete rami Davi omoxe avi okuapy nguvixaver.
39 Hae py ma ikuai mboapy ra re Davi oa py. Hae rami vy okaru hae

oyu okuapy hae py, hou vaer tyvy kuery omemba rire. 40 Hae rami

ae haei rupi ikuai vae, Issacar, Zebulom hae Naftali guigua kuery
ogueru avi okuapy tembiu. Mburika ry, camelo, kavaju hae vaka ry
ogueru farinha, figo hae uvaa pirukue, vinho, azeite, vaka hae vexai
guive, mymba kyrguevei voi ogueru oata agu rami e, mbaeta Israel
kuery ovya ete okuapy.

Davi Jerusalm py lei ryru ogueru agu re ijayvuague

13  Hae
gui ma Davi jogueroayvu huvixa kuery mil hae cem re
1

opena vae kuery, hae yvatekueve ikuai vae reve. 2 Hae vy Israel

kuery hae javi pe aipoei onhemboatya py:


Xapya rei pejou por ri ramo, hae Senhor Nhanderuete guigua ri
ramo ma nhamondouka pojava r ayvu mombeuar nhanderyvy kuery
Israel yvy hae javi rupi ikuai vae pe, sacerdote kuery pe, hae Levi regua
1Crnicas13,14 720

kuery tet hae ijyvry rupi ikuai vae hae javi pe, hae kuery onomba
avi agu nhande reve. 3 A gui ma jaru ju r Nhanderuete ayvu ryru

nhanderekoa py. Mbaeta Saul o teri jave py hae vae re nanhapenavei


ranhe vaekue hei. 4 Hae ramo onomba vae hae javi ojou por

okuapy hae rami ae ojapo agu, ipor vaea oikuaa pav vy.

2Samuel6.111
5Hae
gui ma Davi omboaty Israel kuery hae javi Egito yvy re Sior
o vae guive Hamate py nhavea peve, Nhanderuete ayvu ryru ogueru
agu Quiriate-Jearim py oa gui. 6 Hae rami vy Israel kuery hae javi reve

Davi ojeoi Baal Quiriate-Jearim hery mboae vae, Jud re o vae py,
Nhanderuete ayvu ryru ogueru agu hae gui. Hae vae renonde ma Senhor
rery re imaenduaa riae, anjo kuery ipepo vae ikuai vae ry oguapy oiny
vae re. 7 Hae rami vy Nhanderuete pegua hyru omo okuapy pete karxa

ipyau vae ry. Abinadabe ro gui ogueru okuapy. Uz hae Ai ojeoi karxa
reraar. 8 Israel kuery hae javi reve Davi ovya ovy Nhanderuete renonde

rupi ombaraetea hae javi reve, oporaei okuapya py, ix reta vae pu reve,
mbaraka, pandeiro hae hya pu py, mimby guaxu omonhea py guive.
9 Hae gui Quidom mbaemo moayaty re ovaa py vaka onhepyxanga

r Uz opoko hyru re hoa e agu. 10 Uz hyru re opoko ramo hovai


Senhor poxya hendy vy oity. Hae pyve omano Nhanderuete renonde.


11 Senhor Uz ojuka r Davi ndojou pori. Hae vy hae vae tekoa

omboery Perez-Uz, a peve guar.


12 Hae vae ra Nhanderuete gui Davi okyje vy aipoei:

Mbaexa vy ndau aru r Nhanderuete ayvu ryru? hei. 13 Hae

rami vy Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Hae


rami rgue py Gate guigua Obede-Edom vae ro py ranhe ogueraa uka.
14 Mboapy jaxy re Nhanderuete ayvu ryru opyta Obede-Edom kuerya

py. Hae r Senhor omoingo por Obede-Edom ro pygua kuery hae


mbaemo oguereko vae hae javi.

2Samuel5.11,12

14  Davi
oa py Tiro pygua huvixa Hiro ombou ayvu mombeuar.
1

Ogueru ruka avi yvyra yary, oo apoa hae ita re ombaeapo vae
kuery, hoor ojapo vaer. 2 Hae ramo Davi oikuaa Senhor omo atvea

Israel re opena agu, hae ombopoakave ojeupegua kuery re oma vy.

2Samuel5.1316; 1Crnicas3.58
3 Jerusalm
tet py Davi ojouve kunhague guayxy jevyr. Hae vy
ikuaive ju tay hae tajy kuery. 4 Po rami ma Jerusalm py ituii vaekue

rery: Samua, Sobabe, Nat, Salomo, 5 Ibar, Elisua, Elpelete, 6 Nog,


Nefegue, Jafia, 7 Elisama, Beeliada hae Elifelete.



721 1Crnicas14,15

2Samuel5.1725
8 Filisteu
kuery oendu avi okuapy Davi omoa Israel kuery hae javi
ruvixar. Hae vy ojeoipa ojopy agu Davi. Hae nunga Davi oendu vy
hae voi oo avi hae kuery ovaex agu. 9 Hae r filisteu kuery ou Refaim

yvyugua py mbaemo oipeapa agu.


10 Davi ma Senhor pe oporandu vy aipoei:

Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa r teve xepo py?


Senhor ombovai:
Tereo, mbaeta amboaxa r ndepo py hei.
11 Hae ramo Davi Baal-Perazim py oo vy oitypa hae py. Hae vy

aipoei:
Senhor xepo rupi omoamba xerovaigua filisteu kuery ryxya
xerenonde py ikuai vaekue, yy mbaemo ogueroxyry heravya rami
hei. Hae nunga rupi hae vae tekoa oenoa Baal-Perazim.g 12 Hae py ma

filisteu kuery oejapa ojeoivy nguuete kuery raangaa. Hae r Davi oapy
ukapa tata py.
13 Hae gui filisteu kuery ou nho ju yvyugua gui mbaemo oipeapa

agu. 14 Petegue ju Nhanderuete pe Davi oporandu ramo ombovai:


Tereo eme hakykue rupi. Hae rami rgue py hakykue katy rupi
ranhe r pejeapa, hae gui ma hae kuery re pepu r amora ikuai vae
guy rupi. 15 Hae gui xapya rei rendu r amora ty rovapy rupi opyr-pyr

nhendu vae. Hae vae rendu ramove pe r hae kuery re pepu agu.
Hae vae ma nerenonde Nhanderuete oo nhendua, filisteu kuery ijaty
okuapy vae jukapaar hei.
16 Nhanderuete ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery

Geba guive Gezer py ovaa peve. 17 Hae rami vy hae vae yvy jave rupi

Davi rery re imaenduaave ovy, mbaeta Senhor ojapo Davi gui pav
regua okyje agu rami.

Levita kuery lei ryru reraar omoague

15  Hae
gui Davi pegua tet epy vae py ojapo ngoor. Oguereko
1

katu avi Nhanderuete ayvu ryru o agu, hae hiry guar ma


pete ooi ojapo. 2 Hae gui Davi aipoei:

Avave rei ndaevei Nhanderuete ayvu ryru ogueru agu levita


kuery e vy, Senhor ae omo rire oayvu ryru reraar, hae ixupe anho
ombaeapo riae agu rakaeve r peve guar hei.
3 Hae nunga rupi Jerusalm tet py Davi omboatypa Israel kuery hae

javi, Senhor ayvu ryru ogueru agu o agu ojapo vaekue py. 4 Davi

omboaty avi Aro ramymino kuery, levita kuery guive, po rami hery vae:

g
14.11 Tery Baal-Perazim ma Senhor omoamba ea.
1Crnicas15 722

5 Coate ramymino kuery vae regua ma huvixa Uriel hae tyvy kuery reve
vy cento e vinte ikuai, 6 Merari ramymino kuery vae regua ma huvixa

Asaas hae tyvy kuery reve vy duzentos e vinte ikuai, 7 Grson ramymino

kuery vae regua ma huvixa Joel hae tyvy kuery reve vy cento e trinta
ikuai, 8 Elisaf ramymino kuery vae regua ma huvixa Semaas hae tyvy

kuery reve vy duzentos ikuai, 9 Hebrom ramymino kuery vae regua ma


huvixa Eliel hae tyvy kuery reve vy oitenta ikuai, 10 Uziel ramymino

kuery vae regua ma huvixa Aminadabe hae tyvy kuery reve vy cento e
doze ikuai.
11 Davi oeno avi sacerdote kuery vae regua Zadoque hae Abiatar,

hae gui levita kuery Uriel, Asaas, Joel, Semaas, Eliel hae Aminadabe.
12 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Pe kuery ma levita kuery ak peiko. Pejekyao uka ke havy


penderyvy kuery reve, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru peru agu
hendar areko katu vaekue py. 13 Mbaeta jypy pe kuery ndaperui ramo

Senhor Nhanderuete ipoxy vaekue nhande kuery rovai, ojapo ukaague


rami e jaru rire hei.
14 Hae rami r sacerdote kuery ojekyao uka okuapy, levita kuery

guive, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru ogueru agu. 15 Hae rami

vy levita kuery ogueru okuapy Nhanderuete ayvu ryru oaxiy ry, hiyr
omo vaekue reve, Senhor ijayvuague rami vy Moiss ojapo ukaague
rami vy.

Imbaepua rupi ikuai vaer omoague


16 Hae
gui Davi aipoei levita ruvixa kuery pe guyvy kuery regua omo
agu oporaei vaer. Hae vae kuery ma mbaepu reve, mbaraka, mbaepu
ix reta vae hae hya pu reve ovyaa rupi oporaei agu pav oendu agu
rami. 17 Hae ramo levita kuery oiporavo Joel ray Hem tyvy kuery regua

Berequias ray Asafe reve, Merari ramymino kuery vae regua Cusaas
ray Et guive. 18 Hae kuery reve ma tyvy kuery yvygueve avi. Hae

vae kuery ma Zacarias, Bene, Jaaziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe,


Benaia, Maasias, Matitias, Elifeleu hae Micnias, hae gui Obede-Edom
hae Jeiel ma ok raror ikuai. 19 Hae rami py oporaei vae Hem, Asafe

hae Et ma onhendu r okuapy hya pu overa vae guigua py. 20 Hae

r Zacarias, Aziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe, Maasias hae Benaia


ma mbaraka reve r oporaei yvatea py. 21 Matatias, Elifeleu, Micnias,

Obede-Edom, Jeiel hae Azazias ma oporaeia py ombojoguy r ix


reta vae, irundy meme x oa peve. 22 Hae gui Quenanias levita kuery

oporaeia re opena vae ma jogueroporaeiar omo mbyre, hae rami agu


oikuaave vae ramo. 23 Berequias hae Elcana ma lei ryru oa rok rarar

omo. 24 Hae r Sebanias, Josaf, Natanael, Amasai, Zacarias, Benaia


hae Elizer sacerdote ikuai vae ma omonhe r okuapy mimby guaxu,


723 1Crnicas15,16

Nhanderuete ayvu ryru renonde py. Hae gui Obede-Edom hae Jeas ma
hyru oa rok rara avi ikuai.

Jerusalm tet py lei ryru ogueru okuapyague


25Hae
gui ma Davi hae Israel regua nhomongetaa kuery reve ojeoi,
xondaro kuery ruvixa ikuai vae reve. Ovyaa rupi jogueraa Obede-Edom
ro gui ogueru agu Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru. 26 Hae

gui levita kuery hyru oguerua rupi Nhanderuete oipytyv ramo ixupe
ome okuapy sete vaka ray hae sete vexai ojuka vy. 27 Hae r Davi ma

onhemonde ovy pete ao puku xi por rei hae ipereri vae py. Hae rami ae
avi levita kuery hyru reraa voi onhemonde okuapy, hae oporaei vae kuery,
hyru reraa kuery hae oporaei vae kuery re opena vae Quenanias guive.
Davi onhemonde avi manto sacerdote pegua, ajukue ipereri vae guigua.
28 Hae rami py Israel kuery hae javi ovya reve ogueru okuapy Senhor

guexeve guar ojapo vaekue ryru, mimby hae mimby guaxu omonhe
reve, hae hya pu, mbaraka hae ix reta vae omonhendu rata rupi.

2Samuel6.16,2022
29Senhor
guexeve guar ojapo vaekue ryru Davi rekoa py ogueroikea
jave ma Saul rajykue Mical janela gui oma hoamy. Hae rami vy huvixa
Davi ovyaa rupi ojeroky oikovy r oexa vy ndojou pori opya py.

Mbaemo ome okuapyague

16  Hae
rire ma Nhanderuete pegua hyru ogueroike vy omo ooi
1

Davi ojapo vaekue mbyte py. Nhanderuete renonde py ogueru avi


okuapy mbaemo oapy reve ome vaer, hexeve pete rami ju ikuaia regua
guive. 2 Hae gui opa ma oapy vaer hae hexeve pete rami agu regua Davi

omemba ma vy Senhor rery rupi ogueroayvu por heta vae kuery hae
javi. 3 Hae gui ma Israel kuery avakue hae kunhague ikuai vae pete-te pe

ombojao pete mbojape, xoo raykue jaea-ea hae uvaa pirukue.


4 Omo avi levita kuery vae regua Senhor ayvu ryru renonde rupi ikuai

vaer, Senhor Israel kuery ruete oguerovya, ogueroporaei hae omboete


agu. Hae vae kuery ma povae: 5 huvixa Asafe, hae gui mokoa ma

Zacarias, hae vae rire ma Jeiel, Semiramote, Jeiel mboae, Matitias, Eliabe,
Benaia, Obede-Edom hae Jeiel mboapya mbaraka hae ix reta vae reve
guar. Hae gui Asafe ma omonhendu ratve r hya pu. 6 Hae gui sacerdote

kuery Benaia hae Jaaziel ma mimby guaxu omonhea rupi riae r ikuai
Nhanderuete guexeve guar ojapo vaekue ryru oa renonde rupi.

Salmos105, 96, 106


7Hae
vae ra ma Davi omo ypyi Asafe hae tyvy kuery Senhor pe
oporaeia rupi oguerovya agu. Aipoei:
1Crnicas16 724

8 Perovya Senhor, hery rupi pejapukai.


Yvy regua kuery pe peikuaa uka ojapo vaekue.
9 Peporaei ke ixupe, peporaei salmos.

Pemombeupa ke nhomondyipaar ojapo vaekue.


10 Perovya hery ikya e vae.

Senhor oeka vae kuery tovya opya py.


11 Peka Senhor, ipoakaa guive.

Peka ke henonde pe riae agu.


12 Penemaendua ke mbaemo por ojapo vaekue re,

nhomondyipaa hae oipota vae re ijayvuague re,


13 pe hembiguai Israel ramymino kuery,

pe Jac ray kuery hembiporavo pendekuai vae.


14 Hae ma Senhor Nhanderuete.

Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa.


15 Imaendua riae r guexeve guar ojapo vaekue re,

mbovy rei e ikuai vaer peve guar ayvu ome vaekue re,
16 Abrao reve ngupive guar ojapo vaekue re,

Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive.


17 Hae nungakue re ma Jac reve ju ijayvu,

rakae r peve guar re ijayvu Israel reve.


18 Hae vy aipoei:

Ndevy ame r Cana yvy penembaer, hei.


19 Hae jave py hae kuery mbovyi teri ikuai,
yvy mboae guigua mbovyi ete ikuai rakae,
20 oguata vaekue yvy mboae-ae ikuai vae rupi,

joyvy-yvy re.
21 Hae rami te avave rei pe hae ndoguereko axy ukai.

Hae kuery re oma vy ijayvu ete huvixave ikuai vae pe.


22 Hae vy aipoei: Emo eme ndepo xerembiporavo kuery re,

pereko axy eme xevygua profeta kuery, hei.


23 Peporaei ke Senhor pe yvy jave regua kuery!

Ko nhav peikuaa uka nhandereraa jepea.


24 Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexaka,

hae javi regua pe pemombeu mbaemo por ojapoa.


25 Mbaeta Senhor ma yvate ete vae.

Haevea rami ixupe japoraeia,


tuuete ikuai vae gui okyjevepy oiko.
26 Mbaeta yvy regua kuery ruete hae javi ma mbaemo raangaa rive.

Hae r Senhor ma yva apoare.


27 Henonde ma guexaka hae ijyvatea oexa uka.

Ipoakaa hae ipora ojekuaa ixupegua henda ikya e vae py.


28 Yvy regua hae javi, peroporaei ke Senhor!
725 1Crnicas16

Peroporaei Senhor rexaka hae ipoakaa.


29 Peroporaei Senhor rery ipor ete ramo.
Peme vaer peru vy peroike ixupegua roka py.
Pembojerovia Senhor ikya ea rexaka py.
30 Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde.
Mbaeta yvy omo at rakae omy e agu rami.
31 Hae nunga rupi tovya yva hae yvy.
Yvy regua kuery ikuaia rupi Senhor ma huvixave o, peje.
32 Taevovo ye hae hexe ikuai vae hae javi!
Tovya nhundy hae hexe ikuai vae hae javi!
33 Tovyapa yvyra kaaguy re ikuai vae Senhor renonde,
mbaeta ou r yvy regua kuery re oikuaa pota agu.
34 Perovya ke Senhor, porayvu vae ramo,
mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
35 Hae gui aipopeje: Oreruete orereraa jepea, orereraa jepe ke!
Oremboatypa ju, orereraa jepe ke yvy regua kuery gui,
nderery ikya e vae rupi roguerovya agu,
hae rovyaa rupi rogueroporaei agu.
36 Imaendua pormby toiko Senhor Israel kuery Ruete
a, hae rakae r peve! hei.
Hae ramo heta vae kuery Amm! hei vy ogueroporaei okuapy
Senhor.

Senhor pe mbaemo ojapo vaer Davi omove juague


37Hae
ramo Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru oa
renonde py ae Davi omo Asafe tyvy kuery reve, hae kuery opena
riae agu henonde py, ko nhav opena ukaague rami vy. 38 Omo

avi Obede-Edom tyvy kuery hae javi reve, sessenta e oito hae javi
vy. Jedutum ray Obede-Edom hae Hosa ma omo ok re opena
vaer. 39 Hae r sacerdote Zadoque hae tyvy sacerdote ikuai vae

ma omo ooi Senhor pegua Gibeo yvy re o vae renonde rupi


ikuai vaer, 40 altar o vae ry Senhor pe mbaemo oapy reve ome

riae agu, ajeivekue hae kaarukue. Hae rami ikuai Israel kuery pe
Senhor lei oeja vaekue re ipara oa hae javi rami. 41 Hae kuery

reve omo avi Hem hae Jedutum, ikuaive ju hery rupi oiporavo
pyre Senhor pe oporaei vaer, mbaeta nhanemboaxya rupi oiko
riae r rakae r peve. 42 Hae kuery reve ikuai avi Hem hae

Jedutum mimby guaxu omonhe agu, hae hya pu hae mbaepu


Nhanderuete pe ombopu agu. Hae r Jedutum ray kuery ma ok
rara ikuai.
43 Hae vae rire mae ma onhemboaty vaekue pete-te ngoo katy ojeoi.

Davi voi oo ju ngoo pygua kuery ogueroayvu por agu.


1Crnicas17 726

2Samuel7.117

17  Hae
gui huvixa Davi ngoo py ae oiko vy aipoei profeta Nat pe:
1

Ma, xee ma xero ainy yary guigua py, hae r Nhanderuete


guexeve guar ojapo vaekue ryru ma ooi py rive o.
2 Nat ombovai huvixa pe:

Tereo, ejapo ndepya re rendu vae hae javi, mbaeta ndereve


Nhanderuete oiko hei.
3 Hae vae pyavyve Senhor oayvu ombou Nat pe. Hae vy aipoei:

4 Tereo hae aipore xerembiguai Davi pe: Po rami Senhor ijayvu:


Ndee ma oo xee a agu apoar e reiko. 5 Mbaeta ne peteve oo py


ma voi xee na teri Israel kuery Egito gui arupa guive a peve. Hae
rami rgue py ooi py rive aiko vae, xembojerovia aty py ae mamo r
oa rupi rei. 6 Opa rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndau xeayvu ri

rakae amongue herekoa pe, e vy xevygua kuery re apena uka vaekue


pe ndau aipoae: Mbae re tu nderejapoi pete xeror yary guigua?
hae teve? 7 Hae gui a ma po rami r ndeayvu xerembiguai Davi pe:

Senhor ixondaro reta vae aipoei: Xee roiporavo karamboae vexai


kuery re repenaa gui, hae hakykue reikoa gui, huvixar xevygua Israel
kuery re ju repena agu. 8 Xee aa avi karamboae ndereve, reoa rupi tema.

Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive nderery,


ipoakakueve anho ikuaia rami. 9 Areko katu avi xevygua Israel kuery

ikuai agu, amboekoapa guive hae py, mavaeve omoangekoave e agu,


hae heko vai vae ombojexavaive e agu jypy guare rami e, 10 xevygua

Israel kuery rerekoar amoa ra guive. Hae rami avi nderovaigua kuery
aitypa, hae aikuaa uka povae: Xee Senhor ae r ajapo oo ndevy.h
11 Mbaeta nderekovea opa r nderu kuery ooague py ndereraa avi ma

jave nderekovia amoingo r ndeguigua, nderay kuery ramymino vae


regua. Hae vae ma ajapo r ipoakaa o at agu rami. 12 Hae vae ae

ma ojapo r pete oo xevy guar, hae r xee ajapo r rakae r peve


huvixave o agu rami. 13 Xee ma tuu r, hae r hae ma xeray r oiko.

Hae rami vy ixugui ndaipeai r amboaxya, ndee re e mbove guare


gui aipea vy namboaxyveiague rami e.i 14 Hae rami rgue py hae vae

amo atve r xero re opena agu, hae huvixave o riae agu rami. Hae
ramo huvixave o riae r rakae r peve, hei.
15 Hae vae ayvu hae javi, Nat pe oikuaa ukaague rami ae Davi pe ju

omombeu.

h
17.10 Oo ojapo agu re Senhor ijayvua py ma rakaeve r Davi ramymino kuery regua
huvixar omoingo agu re ijayvu (versculos 12,16). Hae vae regua Jesus Cristo ae oiko
(Lucas1.3233,69; Atos13.23). Hae rami avi Israel ro heia ma Israel ramymino kuery re
ijayvu vy. i17.13 Hebreus1.5, Apocalipse21.7
727 1Crnicas17,18

2Samuel7.1829
16 Hae
gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hia henonde. Hae vy
aipoei:
Senhor Xeruete, mbae nunga tu xee aiko, hae mbae nunga tu xero
pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru agu? 17 Xeruete, hae nunga

tu ndevy pe mbae rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai ro


pygua rakae r guar re. Senhor Xeruete, hae rami xereroayvu por
avakue omboetevepy rami. 18 Xee nerembiguai Davi nami xemboete uka

rire mbae taeve ju ndevy? Mbaeta ndee ma xee nerembiguai xekuaa


por. 19 Senhor, nerembiguai remboaxya hae ndepya re rendua rami vy

rejapo kovae nunga tuvixa vae hae javi, oikuaa pav agu. 20 Hae nunga

rupi Senhor Xeruete, ndoikoi ndee ramigua etei, ndoikoi guive Oreruete
mboae ndee e vy, oreapyxa py ae roenduague rami. 21 Mavae regua

tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete, hae kuery anhoi ae


yvy re ikuai vae mbyte gui ndejeupe guar reipea vaekue. Mbaemo
por ete rejapoa py ndejeupe ae rejapo agu nderery re imaenduaa
agu rami. Mbaeta yvy regua kuery remoxmba rakae, ndevygua kuery
Egito gui renomba vaekue renonde gui. 22 Israel kuery ndejeupe guar

ae remoingo rakae r peve, hae gui Senhor, ndee ju renhemoingo


Tuuete. 23 Hae gui a ma Senhor, hae vae ayvu xee nerembiguai rekor

re aiporeague, hae xero pygua re voi, to atve. Ejapo ndeayvuague


rami ae. 24 Nderery toikuaa pav, tomboetea riae, hae vy aipo taea:

Senhor ixondaro reta vae ma Israel kuery Ruete, Israel kuery pegua ae,
taea. Hae ramo xee Davi nerembiguai ro ma o at riae r nerenonde.
25 Mbaeta Xeruete, xee nerembiguai pe reikuaa uka xevy pegua oor

rejapo ra. Hae nunga rupi ae xee nerembiguai xepya guaxu nami
anhemboe agu ndevy. 26 A ma Senhor, ndee ae ma Oreruete, hae

xee nerembiguai pe rejapo por agu re ndeayvu. 27 Hae nunga rupi a,


emoingo por nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai riae


agu rami. Mbaeta Senhor, ndee orereroayvu por rire rakae r peve
r roiko por hei.

2Samuel8.114

18  Hae
rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoaka hae kuery
1

re. Hae kuery po gui oipea avi Gate tet hae ijyvry rupi tekoa
ikuai vae. 2 Oitypa avi Moabe pygua kuery. Hae rire Davi rembiguair

ikuai, ixupe mbaemo ome r okuapy guive.


3 Hae gui Zob pygua huvixa Hadadezer ma yak Eufrates re ipoaka

ju agu oo jave hexe voi Davi ipoaka Hamate peve. 4 Ixupegua kavaju

rygua kuery regua ma Davi ogueraa mil e setecentos, vinte mil avakue
yvy rupigua reve. Davi ojayapa avi kavaju karxa regua pytax, cem
1Crnicas18,19 728

etei ojaya e re oeja. 5 Hae ramo Sria pygua avakue ou Damasco gui,

huvixa Zob pygua Hadadezer pytyvar. Hae rami te Sria guigua ma


Davi ojuka vinte e dois mil. 6 Hae gui Sria Damasco regua py Davi omo

harar kuery. Sria pygua kuery voi Davi rembiguair ikuai vy mbaemo
ome r okuapy ixupe. Davi ooa nhav rupi Senhor ombopoakave
tema. 7 Hadadezer rembiguai kuery yvatekueve huy jokoa ouro guigua

oguereko vaekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalm py. 8 Hadadezer

pegua tet Tibate hae Cum gui voi huvixa Davi oipeave tema overa vae
guigua. Hae vae overa vae gui ma Salomo ojapo r yy mbotya, oo
ytar hae tembiporu.
9 Hae gui Hamate pygua huvixa To oendu Zob pygua huvixa Hadadezer

pegua xondaro kuery Davi oitypaague. 10 Hae vy Davi-a py huvixa ombou


guay Hadoro oxarura vy oguerovya agu Hadadezer reve jogueroaa


py oitypaague re (mbaeta To reve Hadadezer jogueroa avi tema rire).
Hadoro ou vy ogueru mbaemo ouro, prata hae overa vae guigua ome
vaer. 11 Hae nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguar,

hae javi regua gui prata hae ouro ojopy vaekue reve: Edom guigua, Moabe,
Amom ramymino kuery, filisteu kuery hae Amaleque guigua guive.
12 Hae gui Zeruia pia Abisai ojuka avi dezoito mil Edom pygua juky

yvyugua epy vae py. 13 Edom re voi omo harar kuery. Hae ramo

Edom pygua kuery hae javi ikuai Davi rembiguair. Davi ooa nhav rupi
Senhor ombopoakave tema.

2Samuel8.1518; 20.2326
14 Hae
rami vy Davi opena Israel kuery hae javi re. Mbaemo re
oikuaa potaa py haevea rami meme oguereko. 15 Ixupegua xondaro

kuery ruvixa ma Zeruia pia Joabe. Mbaemo oiko vaekue mboparaa ma


Ailude ray Josaf. 16 Sacerdote ma Aitube ray Zadoque, hae gui Abiatar

ray Abimeleque ju. Kuaxia re opena vaety ma Sausa. 17 Huvixa ro


rara kuery ruvixa ma Joiada ray Benaia. Hae r huvixa Davi revegua
yvatekueve ma tay kuery ae.

2Samuel10.119

19  Hae
rire ma Amom kuery ruvixa Nas omano, hae r tay ju o
1

nguu rekovia. 2 Hae ramo Davi aipoei:


Nas raykue Hanum pe aexa uka r ayvua, tuu xerayvu rire hei.
Hae rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopya por ju agu
tuu omanoague gui. Hae gui Davi rembiguai kuery ova Amom kuery
yvy re, Hanum ombopya por agu.
3 Hae rami te Amom regua yvatekueve aipoei okuapy Hanum pe:

Rexa teve Davi nderu rguei omboetea rupi guembiguai ombou


nembopya porar? Xapya rei ma ndea py merami guembiguai kuery
729 1Crnicas19

ombou vy neret re oikuaa pota hae nhandeyvy re oexa pota rire


ombovaipa agu e teve? hei okuapy.
4 Hae rami r Hanum omboty Davi rembiguai kuery, hae vy

onhop hendyva, ijao ojaya guive hevi roo ojekuaa peve. Hae rire ma
omondouka ju.
5 Hae ramo amongue ojeoi vy Davi pe omombeupa hembiguai

kuery re oiko vaekue. Hae kuery omoxmbaa rire huvixa ombou ayvu
mombeuar hae kuery ovaex agu. Aipoei uka:
Pepyta ranhe Jeric tet py, penerendyva ipukupa ju peve. Hae rire
ma peju ju hei uka.
6 Amom kuery oikuaa okuapy Davi ndaijaevei agu rami ojapoa. Hae

rami vy Hanum hae Amom kuery omondouka trinta e trs mil quilos
prata guigua, Mesopotmia gui ojeupe guar ogueru ruka agu karxa
hae kavaju rygua kuery, Sria pygua kuery Maaca hae Zob gui guive.
7 Hae rami vy ojeupe guar ogueru ruka trinta e dois mil karxa hae

Maaca pygua huvixa ixupegua kuery reve. Hae kuery hae javi ou vy
Medeba tet rexeii ikuai. Amom kuery voi guet ikuai vae hae javi gui
ou vy onomba avi. Hae rami vy mae ma ojeoi joe opu agu katy.
8 Hae nunga Davi oendu vy hae kuery rovai ombou Joabe oxondaro

kuery ipya guaxukueve hae javi reve. 9 Amom kuery ojeoi vy oar

okuapy tet kora rok py joe opu agu. Hae r huvixa kuery ipytyvar
ou vaekue ma amboae rupi ranhe ikuai nhundy rupi.
10 Hae gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde hae hakykue katy gui

voi oar okuapy r, hae rami vy Israel kuery ikuai vae gui opu kuaave
vae oiporavo vy omboyxy imbokuapy Sria pygua kuery rovai. 11 Hae

r hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa, hae r hae ma Amom


kuery rovai ju omboyxy imbokuapy. 12 Ixupe Joabe aipoei:

Xapya rei Sria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo r
xepytyv agu. Hae r Amom kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee
aju r roipytyv vy. 13 Nhanembaraete ke havy. Jajogueroa nhandepya

guaxua rupi nhaneretar kuery hae Nhanderuete pegua tet ikuai vae
jaepya rupi. Hae Senhor tojapo ojou pora rami hei.
14 Hae gui Joabe guexevegua kuery reve ojeoi vy jogueroa okuapy

Sria pygua kuery reve. Hae r hae vae kuery onhamba henonde gui.
15 Sria pygua kuery onhamba maa Amom kuery oexa vy hae kuery voi

onhamba avi Joabe ryvy Abisai renonde gui. Hae rami vy onhemimba ju
guet py. Hae ramo Joabe ojevy ju Amom kuery reve joe opuague gui,
hae vy oopa ju Jerusalm katy.
16 Hae gui Sria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa okuapy

vy omondouka ayvu reraar guet pygua kuery yak rovai re hekoa vae oupa
avi agu. Hae kuery renonde ou oiny Sofaque, Hadadezer pegua xondaro kuery
rerekoar. 17Hae nunga Davi pe omombeua r omboatypa Israel kuery hae

1Crnicas1921 730

javi, hae vy Jordo yak oaxa ma vy hae kuery ikuaia katy ojeoi jogueroa
agu. Sria pygua kuery rovai jogueroa agu Davi kuery ojeoi ramo hae kuery
voi opu jogueruvy hovai. 18 Hae rami te Israel kuery renonde gui Sria pygua

kuery onhamba ju. Hae ramo Sria pygua kuery vae regua avakue ma Davi
ojuka sete mil karxa pygua hae quarenta mil yvy rupigua. Ojuka avi xondaro
kuery ruvixa Sobaque. 19 Hadadezer rembiguai kuery oitypa ae maa oexa

okuapy vy Davi reve ojapo ikuai por agu, hae vy hembiguai ju ikuai. Hae
rami rire Sria pygua kuery ne rakae ramo voi noipytyvxevei Amom kuery.

2Samuel12.2631

20  Hae gui pete maeta opaa py, huvixa kuery joe opu agu katy
1

oo r jave py ma Joabe ogueraa xondaro kuery. Hae rami vy Amom


kuery yvy ombovaipa vy Rab tet peve ou hae ojokopa okuapy. Hae r Davi ma
Jerusalm tet py opyta. Hae gui Joabe kuery ma Rab re opu vy omomba ete
okuapy. 2 Hae pygua kuery ruvixa ak gui Davi omboi coroa. Hae gui opejaa r

oikuaa trinta e trs quilos ouro guigua ipoyia. Hexe o avi ita rexak iporve vae.
Hae rami vy Davi ak re ju omoa. Tet gui imbae rei-rei vaekue ogueraa reta
avi. 3 Hae pygua kuery ogueraa avi vy omombaeapo yvyra ayaa py, picareta hae

haxa ferro guigua py. Hae rami ae Davi ojapo Amom kuery ret hae javi re. Hae
gui ojeupegua kuery hae javi reve Davi ojevy ju Jerusalm katy.

2Samuel21.1522
4 Haevae rire ma Gezer py jogueroa okuapy filisteu kuery reve. Hae
vy Husa pygua Sibecai ojuka gigante ramymino Sipai. Hae rami vy
ipoaka okuapy filisteu kuery re.
5 Hae gui filisteu kuery reve ju jogueroa okuapy. Hae vy Jair ray

Elan ojuka Gate pygua Golias ryvy Lami. Hae vae guembiporu huy
guaxu oguereko vaekue ma ajukue popa y rami tuvixa vae.
6 Hae gui tegue ju opu okuapy joe, Gate py ae. Hae py oiko pete ava

yvate ete vae. Hae vae ma mboapy meme iku hae ipyx voi, hae javi vy
vinte e quatro iku hae ipyx oguereko. Hae vae voi gigante ramymino
regua. 7 Hae vae ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi

rykey Simei ray Jnatas ojuka. 8 Hae vae avakue ma gigante ramymino

ikuai Gate py. Hae rami te Davi hae ixondaro kuery oitypa rakae.

2Samuel24.19

21  Hae
gui Israel kuery rovai Satans opu vy Davi pya re omo
1

Israel kuery oipapapa agu.j 2 Hae rami vy Davi aipoei Joabe


hae heta vae kuery ruvixa ikuai vae pe:

j
21.1 Davi oipapa uka avakue joe opu kuaa vae. Hae nunga py ojejavy, oxondaro kuery
re ojerovia vy, Nhanderuete re rgue py.
731 1Crnicas21

Tapeo, peipapapa Israel kuery ikuai vae, Berseba guive D peve.


Hae vy peikuaa vaekue peru ju xea py, xee voi aikuaa agu mbovy pa
ikuaia hei.
3 Joabe ombovai:

Hae rami avi tove Senhor Nderuete tomboetave cem-kue ju. Hae
rami te Xeruvixa, hae kuery hae javi e teve nerembiguai ikuai? Mbae
re tu hae rami ete rejapoxe? Xeruvixa, mbae re tu hae rami ete rejapo
Israel kuery hae javi re jejavya ou agu rami? hei.
4 Hae rami te huvixa ayvu Joabe ijayvua gui ipoyive ramo Joabe oo vy

Israel yvy hae javi rupi oikuaa pota. Hae gui mae ma ojevy ju Jerusalm
katy, 5 hae Davi pe omombeu heta vae kuery mbovy pa ikuaia. Israel

re avakue kyxe oiporu kuaa vae ma um milho e cem mil ikuai rae.
Hae r Jud py ma quatrocentos e setenta mil ikuai avakue kyxe oiporu
kuaa vae. 6 Hae r hae kuery reve Levi hae Benjamim regua ma Joabe

ndoipapai, huvixa ayvu ndojou pori ete vy.

2Samuel24.1017
7Hae nunga hae javi Nhanderuete ndojou pori vy omoingo axy Israel
kuery. 8 Hae ramo Davi aipoei Nhanderuete pe:

Ajejavy vaipa rae hae rami ajapoa py. Hae rami te a Senhor,
ajerure xee nerembiguai ajejavyague rembogue agu, inhak por ve
vae rami aiko rire hei.
9 Hae gui Senhor ijayvu Davi pegua profeta Gade pe. Hae vy aipoei:

10 Tereo aipore Davi pe: Po rami Senhor ijayvu: Mboapy regua


vae pete ma ambou r ndere. Hae vae regua pete eiporavo ajapo
agu, hei.
11 Hae ramo Davi oa py Gade ou vy aipoei ixupe:

Senhor ma po rami ijayvu: Eiporavo reipota vae rei: 12 Mboapy


maet re karuai oiko agu, tyr pa mboapy maet re nderovaigua kuery


nhandereity agu kyxe nderupitya py, tyr pa mboapy ra re Senhor
okyxe ae oiporu agu. Hae vae ma mbaeaxy vaikue oiko agu ndeyvy
re, Israel hae javi rupi Senhor-a guigua anjo nhomokanhymba agu.
Eikuaa pota por ke a, xembouare pe ambovai kuaa agu hei.
13 Hae ramo Davi ombovai Gade pe:

Xee ma ajexavai vaipaa aendu. Haeveve Senhor po py anhemboaxa


uka r, mbaeta hae ma opa e vae nhanemboaxy vae. Hae r avakue
po py ma xee nanhemboaxa ukaxei hei.
14 Hae rami r Senhor ombou mbaeaxy vaikue Israel hae javi rupi.

Hae ramo Israel kuery vae regua setenta mil avakue omano. 15 Jerusalm

tet py voi Nhanderuete ombou pete anjo nhomombaar. Hae rami


te omomba ta ma ramo Senhor oma vy opytuu ma mbaemo vai
omoingoa gui. Hae vy aipoei anjo nhomombaar ombou vaekue pe:
1Crnicas21 732

Haeve ma, emboguejy ju ndepo hei. Hae vae jave ma anjo hia
jebuseu regua Orn mbaemo moayaty yvyiry.
16 Hae gui Davi oma vy oexa anjo Senhor-a guigua yvy hae yva

mbyte opyta r, opo py kyxe oekyi vaekue oupi hoamy Jerusalm rovai.
Hae ramo Davi hae nhomongeta vaety kuery hexeve ikuai vae ajukue
vaikue py onhemonde reve ojeroapa vy yvy re ngova omova okuapy.
17 Hae ramo Davi aipoei Nhanderuete pe:

Xee ae e ri tyy heta vae kuery aipapa agu re xeayvu vaekue? Xee
rima ajejavy, xee ae haeve vae ajapo. Hae r kovae vexai kuery, mbae
tu hae kuery ojapo? Senhor Xeruete, xerovai anho eupi ndepo, hae xeru
ro pygua kuery rovai. Hae r ndevygua kuery ma embopaga eme.

2Samuel24.1825
18 Hae
gui ma Senhor-a guigua anjo aipoei Gade pe:
Davi too pete altar Senhor peguar tojapo, jebuseu regua Orn
mbaemo moayaty py hei. 19 Hae gui Senhor rery rupi Gade hae

rami ijayvu ramo Davi oo ijayvuague rami vy. 20 Orn ma hae vae jave

trigo moaya rupi oiko. Hae gui ojere vy oexa anjo hia r. Hae ramo
hexeve tay kuery irundy ombaeapo okuapy vae onhemimba jogueravy.
21 Hae gui Orn oa py Davi ova ouvy ramo oma. Oexa kuaa vy

mbaemo moayaty gui o vy Davi renonde py o guenapy re, ngova


yvy re omova reve. 22 Davi aipoei Orn pe:

Xevy pe eme kovae yvy pete altar Senhor peguar ajapo agu,
mbaeaxy vaikue heta vae kuery ry ombou vaekue opytuu agu.
Emboaxa xevy, hae r hepy xee ame r haevea rami.
23 Hae r Orn aipoei Davi pe:

Xeruvixa, ejopy tema ndejeupe guar, hae ejapo reipota vae rei.
Apy ma vaka ikuai, ame reapy reve reme vaer. Ame avi yvyrape
mbaemo moayaty regua yxakr, hae trigo raygue guive reme
vaer irr. Amemba rive hei.
24 Huvixa Davi ombovai Orn:

Any, hae rami rgue py ndevy pe xee amboekovia r hepyr por re.
Mbaeta ndepo gui ndaevei ajopy rive agu Senhor pe ame vaer. Ome
rive pyre ma xee name reguai hei. 25 Hae rami vy hae vae yvy repyr

Davi ome Orn pe seiscentos hati vae ouro guigua. 26 Hae py ma Davi ojapo

altar Senhor peguar. Hiry ma ome mymba oapy reve, hexeve pete rami
ju ikuaia regua guive. Hae gui Senhor pe ojapukai ramo ombovai tata yva gui
altar ry ombou vy. 27Hae gui anjo pe Senhor ijayvu ramo omboyru ju kyxe.

Templo o agu py mbaemo omeague


28 Hae
jave py Davi oexa r jebuseu Orn mbaemo omoayaty py
Senhor ombovai. Hae rami vy mbaemo ome ixupe hae py. 29 Mbaeta
733 1Crnicas21,22

hae vae jave py ma ooi Senhor peguar tekoa ea py Moiss ojapo


vaekue ma Gibeo yvy re teri o, altar mbaemo oapyaty voi. 30 Hae

katy ndaevei Davi oo agu Nhanderuete pe oporandu agu, Senhor-a


guigua anjo kyxe oguereko vae gui okyje vy.

Templo ojapoa r guar Davi mbaemo oguereko katuague

22  Hae
gui Davi aipoei:
1

Apy ae ojapoa r oo Senhor Nhanderuete peguar, altar


Israel kuery mbaemo oapy agu guive hei. 2 Hae rami vy Davi

omboaty uka amboae guigua kuery Israel yvy hae javi rupi hekoa vae.
Hae kuery vae regua omo ita re ombaeapo vaer, ita omoatyr agu oo
Senhor peguar ojapoa r guar. 3 Ikaravor ma Davi ojou uka reta avi

ferro, ok re omo agu ijaoia hae hexe guar. Overa vae voi ojou uka
oata agu rami e, opejapaa rei agu rami e guive, 4 yary aygue guive

heta avi. Hae nunga ma Sidom hae Tiro pygua kuery ogueru okuapy
Davi pe oata agu rami e. 5 Mbaeta Davi aipoei: Xeray Salomo ma

kunumii teri vy mbaemo ojapo kuaa vae teri. Hae gui oo Senhor
peguar ojapo pyr ma iporve ete vae r, hae vae re imaendua pora
agu rami yvy jave re. Hae nunga rupi xee areko katupa ma voi r
mbaemo ojapo vy oiporu vaer, heiague rami Davi omano e mbove
voi oguereko katupa oata agu rami e.

Salomo pe Davi templo-r ojapo ukaague


6 Hae
ramo Davi oeno guay Salomo. Hae vy ixupe ojapo uka oo
Senhor Israel kuery ruete peguar. 7 Hae vy aipoei Salomo pe:

Xeray, xee aendu vaekue oo Senhor Xeruete pe ajapoxea hery o


agu. 8 Hae rami te xevy Senhor ombou avi oayvu. Hae vy aipoei:

Ndee ma tuguy ndopavei agu rami remo vaekue, joe repua py


rejogueroaa rupi. Hae rami vy ndee ndaevei r rejapo agu oo xerery
o agu, mbovy e tuguy remo rire kovae yvy re, xerenonde rupi.
9 Neexa, oiko r pete nderay. Hae vae ma joe opua rupi e r oiko,

mbaeta amombytuu r hovaigua kuery hae javi gui. Hae ma Salomo


hery vaer. Hae o jave ma ajapo r Israel kuery ikuai por agu rami,
mbaeve ndoikoi r. 10 Hae vae ae r ojapo oo xerery o agu. Xeray

rami ae r oiko, hae r xee ma tuu rami r aiko. Hae gui rakae r
peve amo at r Israel kuery re opena agu, hei vaekue xevy. 11 Hae

gui a ma xeray, tove Senhor toiko ndereve, reiko por agu, Senhor
Nderuete peguar oo rejapo agu rami, nderekor re ijayvuague rami vy.
12 Tove Senhor tome nearandur hae reiko kuaa agu, Israel kuery

re repenaa ja Senhor Nhanderuete guigua lei rami ete reiko agu rami.
13 Hae rami vy re reiko por, nekyrea rupi Israel kuery rekor Senhor

Moiss pe ombopara uka vaekue rejapopa agu. Nembaraete ke havy,


1Crnicas22,23 734

ndepya guaxu, ekyje eme guive nekangy e agu. 14 Hae gui neexa, xee

ma ambaeapo vaipaa rupi anho areko katu ma oo Senhor peguar trs


milhes e trezentos mil quilos ouro guigua, hae trinta e trs milhes de
quilos prata guigua, hae gui overa vae hae ferro oata agu rami e, ne
ndopejaai guive. Hae gui yvyra hae ita voi areko katu avi vaekue. Hae
rami avi ndee ju rejou retave agu haeve. 15 Hae gui ndevy guar ikuaive

ju ombaeapo vae kuery heta ete, ita moatyra, ita re ombaeapo vae,
oo apoa kuery, hae opa mbae ojapo kuaa vae, 16 ouro hae prata guigua,

overa vae hae ferro guigua re ombaeapo vae mbovy e. Hae nunga rupi
nekyre ke rejapopa agu. Hae tove Senhor toiko ndereve hei.
17 Hae gui Davi ijayvu avi Israel kuery ruvixa ikuai vae guay Salomo

oipytyv agu re. Hae vy aipoei:


18 Senhor Penderuete pe kuery reve oiko ojapo jova-jovai

rupi pendere nopuavei agu rami. Mbaeta xepo py omboaxapa ma


nhandeyvy re ikuai vae hae javi. Hae rami rire hae kuery Senhor
rembiguai ikuai, ixupegua kuery rembiguai guive. 19 Hae nunga rupi a

penekyre ke pendepya hae penenhe hae javi py Senhor Penderuete


peka agu. Pejapo ete oo Senhor Nhanderuete pegua ikya e vaer,
hae py hery o agu, hae Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru
peru agu, tembiporu ixupegua ikuai vae guive hei.

Levita kuery pete-te regua ombaeapo agu re ijayvuague

23  Hae
gui Davi tujai ma, hae hira opa raii ma ramo omo
1

guay Salomo Israel kuery ruvixar.


2 Hae rami vy omboatypa Israel kuery ruvixa ikuai vae, sacerdote hae

levita kuery guive. 3 Levita kuery trinta maet vae guive tujakue peve

oipapaa r hae javi vy trinta e oito mil avakue ikuai. 4 Hae kuery vae

regua ma vinte e quatro mil ikuai Senhor pegua oo py ombaeapo vae


kuery re opena vaer, hae gui seis mil ju ikuai huvixar mbaemo re
oikuaa pota vaer. 5 Quatro mil ikuai ok rarar, hae gui quatro mil ju

ikuai Senhor pe oporaei vaer, mbaepu Davi hae rami agu ojapo uka
vaekue ombojoguy reve. 6 Hae kuery Levi ramymino ikuai vae ma Davi

ombojao tay kuery rery rupi pete-te regua ikuai agu: Grson, Coate
hae Merari.
7 Grson ray kuery ma Lad hae Simei. 8 Lad ray kuery ma huvixa

Jeiel, hae gui Zet hae Joel, hae javi vy mboapy ikuai. 9 Simei ray

kuery ma Selomite, Haziel hae Har, mboapy ikuai. Hae kuery ma Lad
ramymino kuery re opena vae meme. 10 Simei ray kuery ma Jaate, Ziza,

Jes hae Berias. Hae kuery Simei ray ikuai vae ma irundy. 11 Jaate

ma huvixa oiko, hae r Ziza ma mokoa. Hae gui Jes hae Berias ma
ndatay reta vaipai. Hae nunga rupi hae vae mokove ramymino kuery
ma petei regua rive ikuai.
735 1Crnicas23,24

12 Hae
gui Coate ray kuery ma Anro, Isar, Hebrom hae Uziel, irundy
ikuai. 13 Anro ray kuery ma Aro hae Moiss. Hae gui Aro ma omoa

henda ikya e vae rupi ombaeapo agu, hamymino kuery voi, rakae
r peve, hae gui Senhor renonde py oapy agu heaku por vae, ixupe
ombaeapo agu, hae hery rupi jogueroayvu por agu, rakae r peve.
14 Nhanderuete remimboe Moiss ray kuery voi Levi ramymino ikuai.

15 Moiss ray kuery ma Grson hae Elizer. 16 Grson ray ma huvixa


Sebuel. 17 Elizer ray ma huvixa Reabias. Ndaipoi ae tay kuery mboae.


Hae rami avi Reabias ramymino kuery ma heta-etave ojeoivy. 18 Isar ray

ma huvixa Selomite. 19 Hebrom ray kuery ma huvixa Jerias, mokoa ma


Amarias, mboapya ma Jaaziel, hae gui irundya ma Jecameo. 20 Uziel

ray kuery ma huvixa Mica, hae mokoa ma Issias.


21 Merari ray kuery ma Mali hae Musi. Mali ray kuery ma Eleazar

hae Quis. 22 Eleazar ma tay e re omano vaeri tajy kuery ikuai. Hae

kuery re ikyvy kuery Quis ray ikuai vae omenda okuapy. 23 Musi ray

kuery ma Mali, der hae Jeremote, mboapy ikuai. 24 Hae vae kuery ma

Levi ramymino kuery meme, pete-te regua re opena vae kuery reve.
Pete-te oipapaa hery rupi. Hae gui vinte maet vae guive tujakue
peve omoa Senhor pegua oo rupi ombaeapo vaer. 25 Mbaeta Davi

aipoeiague rami: Senhor Israel kuery ruete ojapo ojeupegua kuery


re nopuavei agu rami, Jerusalm py hekoa riae agu. 26 Hae nunga

rupi Levi ramymino kuery ndogueraavei r ooi, ne tembiporu oiporu


vaer ma voi, hei vaekue. 27 Hae nunga rupi Davi opa vy ijayvuague

rami vy oipapapaa Levi ramymino kuery vinte maet vae guive tujakue
peve. 28 Hae kuery omoa Aro ramymino kuery oipytyv agu Senhor

pegua opy rupi ombaeapo ramo, oka rupi, opy jao ikuai vae rupi,
mbaemo oikyaoa rupi, hae Nhanderuete pegua opy ombaeapoa hae
javi rupi. 29 Hae kuery opena r mbojape Senhor renonde omomby

re, trigo kui mbaemo ir ome mbyr o vae re, mbojape imbovua
revegua e ojapoa re, mbaemo oexy hae oxyryrya re, hae mbaemo
opejaa hae oaa hae javi re. 30 Ko nhav ajeivei reve ikuai agu

Senhor oguerovyaa rupi oporaei agu, kaarukue voi haekue rami ae ju


r ikuai, 31 hae gui Senhor pe mbaemo oapy reve ome agu, sbado

ra hae jaxy ipyauia ra nhav ngaru oikoa py, ngaru agu ra oaanga
pyre ojeupity nhav. Senhor renonde py ombaeapo r oipapaague rami
vy. 32 Hae rami vy opena r onhemboaty aty re, henda ikya e vae re

guive. Oipytyv avi r guexegua Aro ramymino kuery Senhor pegua


opy rupi ombaeapoa py.

Sacerdote kuery pete-te regua ombaeapo agu re ijayvuague

24  Hae
gui Aro ramymino kuery ju ombojao-jaopaa pete-te
1

regua rami. Aro ray kuery ma Nadabe, Abi, Eleazar hae


1Crnicas24 736

Itamar. 2 Hae gui Nadabe hae Abi ma nguu omano e mbove omano

rakae tay e re. Hae vae rire ma Eleazar hae Itamar ju sacerdote ikuai.
3 Hae gui Davi ma Eleazar ramymino Zadoque hae Itamar ramymino

Aimeleque reve ombojao pete-te regua ombaeapoa py ojapo r vaekue


rami. 4 Hae rami vy ombojao vy oikuaa Itamar ramymino kuery ikuai

vae gui Eleazar ramymino kuery re opena vae hetave raea. Mbaeta
Eleazar ramymino kuery re opena vae ma dezesseis, hae r Itamar
ramymino kuery regua ma oito etei ikuai. 5 Hae gui xortea oexa vy

ombojaopa pete-te regua rami ikuai agu. Hae rami py Eleazar hae
Itamar ramymino kuery vae regua ma henda ikya e vae re hae
mbaemo Nhanderuete pegua ikuai vae re opena vaer ikuai. 6 Hae

rami vy hae kuery rery Semaas omboparapa imoiny. Hae vae ma


levita Natanael ray kuaxia mboparaa rupi oiko vae. Huvixave oexaa py
ombopara, hae gui huvixa kuery, sacerdote Zadoque hae Abiatar ray
Aimeleque, hae gui sacerdote hae levita kuery ak ikuai vae hae javi
oexaa py guive. Hae rami py xortea oexa vy jorire-rire oiporavo heravy
Eleazar hae Itamar ramymino vae regua.
7 Jypy xortea oexaa rami vy oiporavo Jeoiaribe, hae gui mokoa ma

Jedaas, 8 mboapya ma Harim, irundya ma Seorim, 9 pete nhirua ma


Malquias, mboapy memea ma Miamim, 10 sete-a ma Hacoz, oito-a ma


Abias, 11 nove-a ma Jesua, dez-a ma Secanias, 12 onze-a ma Eliasibe,


doze-a ma Jaquim, 13 treze-a ma Hup, catorze-a ma Jesebeabe,


14 quinze-a ma Bilga, dezesseis-a ma Imer, 15 dezessete-a ma Hezir,


dezoito-a ma Hapises, 16 dezenove-a ma Petaas, vinte-a ma Jeezquel,


17 vinte e um-a ma Jaquim, vinte e dois-a ma Gamul, 18 vinte e trs-a


ma Delaas, vinte e quatro-a ma Maazias. 19 Hae rami hery ikuaia rami


pete-te Senhor pegua opy oike r ombaeapo agu, guamo Aro hae
Senhor Israel kuery ruete ojapo ukaague rami.
20 Hae gui Levi ramymino kuery mboae ikuai vae ruvixa kuery rery

ma po rami: Anro ray kuery vae regua Subael, Subael ray kuery
vae regua Jedias, 21 Reabias ray kuery vae regua huvixa Issias, 22 Isar

ramymino kuery vae regua Selomite, Selomite ray kuery vae regua
Jaate, 23 Hebrom ray kuery vae regua jypygua ma Jerias, mokoa ma

Amarias, mboapya ma Jaaziel, hae gui irundya ma Jecameo, 24 Uziel

ray kuery vae regua Mica, Mica ray kuery vae regua Samir, 25 Mica

ryvy Issias, Issias ray kuery vae regua Zacarias, 26 Merari ray kuery

vae regua Mali hae Musi, Jaazias ray kuery vae regua Beno, 27 Merari

ramymino Jaazias guigua ikuai vae regua ma Beno, Soo, Zacur hae
Ibri, 28 Mali ramymino Eleazar tay e vae, 29 Quis ray kuery vae regua

Jerameel, 30 Musi ray kuery vae regua Mali, der hae Jerimote. Hae

vae kuery ma Levi ramymino kuery meme, pete-te regua ikuaia rami.
31 Hae kuery voi guyvy kuery Aro ramymino ikuai vae ojapoague rami

737 1Crnicas24,25

ae ju oexa okuapy xortea. Guetar kuery re opena vae hae yvygueve voi
oexa okuapy xortea huvixa Davi oexaa py, Zadoque hae Aimeleque, hae
gui sacerdote hae levita kuery ak ikuai vae hae javi oexaa py guive.

Oporaei vae kuery ombaeapo agu re ijayvuague

25  Hae
gui Davi hae ombaeapo vae kuery ruvixa ikuai vae reve
1

omo Asafe, Hem hae Jedutum ray kuery regua ombaeapo


agu. Hae vae kuery ma ikuai ayvu omombeu agu mbaepu ix reta
vae reve, mbaraka hae hya pu reve. Hae rami agu omo vaekue rery
ma po rami: 2 Asafe ray kuery ma Zacur, Jos, Netanias hae Asarela.

Asafe ray kuery meme ikuai, hae ae opena hae kuery ombaeapoa re.
Hae r Asafe ombaeapoa re ma huvixave ae opena oikovy. 3 Hae gui

Jedutum ray kuery ma Gedalias, Zeri, Jesaas, Hasabias hae Matitias,


hae javi vy mboapy meme ikuai. Hae kuery ombaeapoa re tuu Jedutum
ae opena oikovy. Mbaepu ix reta vae reve omombeu r ayvu, Senhor
oguerovyaa rupi oporaeia py. 4 Hae gui Hem ray kuery ma Buquias,

Matanias, Uziel, Sebuel, Jerimote, Hananias, Hanani, Eliata, Gidalti,


Romanti-zer, Josbecasa, Maloti, Hotir hae Maaziote. 5 Hae kuery ma

Hem ray kuery meme. Hae r hae ma huvixave pegua profeta oiko.
Nhanderuete oayvuague rami vy omombaraete, hae vy ixupe ome
catorze tay hae mboapy tajy kuery. 6 Hae kuery pete-te ombaeapoa

re tuu ae opena oikovy. Senhor pegua opy oporaei r hya pu reve,


mbaraka hae ix reta vae reve Nhanderuete pegua oo rupi ombaeapo
vy. Hae r tuu Asafe, Jedutum hae Hem ombaeapoa re ma huvixave
ae opena oikovy. 7 Hae kuery ryvy kuery ma Senhor pe oporaei agu

re omboea r oporaei kuaa vae meme. Hae javi vy duzentos e oitenta e


oito ikuai. 8 Hae kuery oexa okuapy oxortea pete-te regua ombaeapo

agu oikuaa agu, yvygueve hae yvatekueve, nhomboea hae


hemimboe kuery guive.
9 Jypy xortea oexa vy oikuaa Asafe ray kuery vae regua Jos. Mokoa

ma Gedalias. Hae vae ma guyvy hae guay kuery reve vy doze ikuai.
10 Hae gui mboapya ma Zacur. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi

ikuai. 11 Irundya ma Izri. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.

12 Pete nhirua ma Netanias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi

ikuai. 13 Mboapy memea ma Buquias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze

avi ikuai. 14 Sete-a ma Jesarela. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi

ikuai. 15 Oito-a ma Jesaas. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.

16 Nove-a ma Matanias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.

17 Dez-a ma Simei. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 18 Onze-a

ma Azarel. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 19 Doze-a ma

Hasabias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 20 Treze-a ma

Subael. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 21 Catorze-a ma

1Crnicas25,26 738

Matitias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 22 Quinze-a ma

Jerimote. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 23 Dezesseis-a ma

Hananias. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 24 Dezessete-a ma

Josbecasa. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 25 Dezoito-a ma

Hanani. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 26 Dezenove-a ma

Maloti. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 27 Vinte-a ma Eliata.

Tay kuery, hae tykey tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 28 Vinte e um-a

ma Hotir. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 29 Vinte e dois-a ma

Gidalti. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 30 Vinte e trs-a ma

Maaziote. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 31 Vinte e quatro-a

ma Romanti-zer. Tay hae tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.

Ok rarar kuery omoague

26  Hae
gui ok rarar omoa avi. Hae kuery vae regua ma Cor
1

ramymino kuery. Meselemias ma Cor ray, Asafe ramymino


kuery vae regua. 2 Meselemias ray kuery ma jypygua Zacarias, mokoa

ma Jediael, mboapya ma Zebadias, irundya ma Jatniel, 3 pete nhirua ma

Elo, mboapy memea ma Joan, hae sete-a ma Elioenai. 4 Obede-Edom

ray kuery ma jypygua Semaas, mokoa ma Jeozabade, mboapya ma


Jo, irundya ma Sacar, pete nhirua ma Natanael, 5 mboapy memea ma

Amiel, sete-a ma Issacar, hae oito-a ma Peuletai, mbaeta Nhanderuete


hae rami agu omoingo por rire. 6 Hae gui tay Semaas ray kuery avi

ikuai. Hae kuery ma nguu ro re opena okuapy, avakue ipya guaxukueve


meme. 7 Semaas ray kuery ma Otni, Rafael, Obede hae Elzabade. Tyvy

kuery Eli hae Semaquias ma avakue ipya guaxukueve meme. 8 Hae

kuery hae javi ma Obede-Edom ramymino meme. Tay hae tyvy kuery
reve vy ma sessenta e dois ikuai, avakue mbaraetekue hae ombaeapo
kuaa vae meme. 9 Meselemias ray kuery, hae tyvy kuery reve vy

ma dezoito ikuai, avakue ipya guaxukueve meme. 10 Hae gui Merari

ramymino Hosa ray ma Sinri. Hae vae ma huvixar tuu omo vaekue,
jypygua e te. 11 Hae gui mokoa ma Hilquias, mboapya ma Tebalias,

hae irundya ma Zacarias. Hosa ray kuery, tyvy kuery reve vy ma treze
ikuai.
12 Hae vae ok rarar omo mbyre ruvixa kuery pe omea ojapo vaer,

guexegua kuery rami ombaeapo agu Senhor pegua opy rupi. 13 Pete-te

ok ikuai vae rarar re oexa okuapy oxortea, yvygueve hae yvatekueve


ojapo vaer oikuaa agu, pete-te regua ikuaia rami vy. 14 Hae rami vy ok

kuaray oua katygua rarar omo Selemias xortea oexaa rami vy. Hae vae
rire ma xortea oexa jevy vy omo tay Zacarias. Hae vae ma nhomongetaa
py ijayvu por kuaa vae. Hae ma kuaray ijapuaia katy ok o vae rarar
oiko. 15 Obede-Edom ma kuaray puku-a katy o vae rarar oiko. Hae gui

tay kuery ma mbaemo omo poraty rarar ikuai. 16 Supim hae Hosa ma
739 1Crnicas26

kuaray oikea katy o vae rarar ikuai, ok Salequete ea vae rexeii rupi,
tape yvy katy oo vae regua yvry. Jovaive rupi harar ikuai. 17 Hae gui

kuaray oua yke katy ma mboapy meme Levi regua kuery ikuai oara py.
Hae gui kuaray ijapuaia katy hae ipuku-a katy irundy r ikuai ra nhav.
Hae gui oo mbaemo omo poraty jovaive re ikuai r mok-moko oara
py. 18 Hae gui oka kuaray oikea katy o vae rarar ikuai irundya tape

joaxa vae py, hae gui oka katyvei ma moko ju. 19 Hae vae kuery ma Cor

hae Merari ramymino kuery vae regua ok rarar omo mbyre.

Hepyve vae rarar kuery omoague


20Tyvy
kuery levita vae regua ma omoa mbaemo hepyve vae
Nhanderuete pegua opy ikuai vae hae mbaemo ikya e vae omo por
mbyre rarar. 21 Grson ray Lad ramymino kuery re opena vae ma

Jeieli. 22 Jeieli ray kuery ma Zet hae tyvy Joel. Hae vae kuery ma opena

hepyve vae Senhor pegua opy ikuai vae re. 23 Hae gui Anro ramymino

kuery, Isar, Hebrom hae Uziel ramymino kuery vae regua ma 24 Grson ray

Sebuel, Moiss ramymino. Hae vae ma oiko hepyve vae omo por mbyre
rara kuery re openaa rupi. 25 Tyvy kuery ma Elizer, hae tay Reabias,

Reabias ray ma Jesaas, Jesaas ray ma Joro, Joro ray ma Zicri, Zicri
ray ma Selomite. 26 Hae gui Selomite hae tyvy kuery reve omoa oar

agu mbaemo hepyve vae Nhanderuete pe omboaxa pyre. Hae vae ma


huvixa Davi, guetar kuery re opena vae kuery, hae xondaro kuery mil hae
cem ikuai vae ruvixa kuery omboaxa vaekue. 27 Joe opua py hae kuery

mbaemo ojou vaekue omboaxapa Senhor pegua oo omoatyra agu.


28 Hae rami ae avi opa mbae profeta Samuel ome vaekue, hae gui Quis

ray Saul, Ner ray Abner, Zeruia pia Joabe, hae kuery hae javi omboaxa
vaekue ma Selomite hae tyvy kuery oar okuapy.

Yvatekueve hae mbaemo re oikuaa pota vaer kuery omoague


29Isar
ramymino kuery regua Quenanias hae tay kuery avi omoa
Israel kuery re opena vaer, yvatekueve mbaemo hovai rupi oiko
vae re oikuaa pota agu. 30 Hebrom ramymino kuery vae regua ma

omoa Hasabias hae tyvy kuery reve. Hae vae kuery ma avakue ipya
guaxukueve, mil e setecentos ikuai. Hae kuery ma Israel kuery re
openaa rupi ikuai, Jordo yak rovai kuaray oikea katy. Senhor pe
ombaeapoa rupi ikuai, huvixave mbaemo oguereko vae re openaa rupi
guive. 31 Hebrom ramymino kuery ruvixa ma Jerias o. Hae kuery vae

regua tamo kuery hae hamymino kuery rery hae javi re oikuaa potaa,
quarenta maeta re ma Davi huvixave o jave py. Hae rami vy hae
kuery vae regua ojoua avakue ipya guaxukueve Jazer pygua Gileade
yvy re. 32 Hae vae ryvy kuery ma dois mil e seiscentos ikuai avakue

ipya guaxukueve, guetar kuery re opena vae meme. Hae vae kuery
1Crnicas26,27 740

ma huvixa Davi omo Rben, Gade hae Manasss ramymino kuery ojao
vaekue re opena vaer. Opena avi r mbaemo Nhanderuete pegua re,
huvixave mbaemo oguereko vae hae javi re guive.

Pete-te jaxy re huvixave pegua xondaro ikuai vaer omoague

27  Israel
ramymino kuery mbovy pa ikuaia rami vy pete-te
1

regua re opena vae rery, hae mil hae cem ikuai vae ruvixa
kuery rery oa. Hae vae kuery ma nguvixave pe ombaeapo r mbaemo
ojapoa rupi, mbaeta pete-te jaxy re oike r hae vae jaxy reguar, hae
r amboae kuery ma o r ojeoivy, hae rami ae tema ikuai maeta
pukukue re. Hae pete-te regua ma vinte e quatro mil ikuai. 2 Hae gui

jypygua, jaxy ijypya re ikuai vae kuery ruvixa ma Zabdiel ray Jasobeo.
Hae vae kuery regua ma vinte e quatro mil ikuai. 3 Hae vae ma Perez

ramymino kuery vae regua, jaxy ijypya re xondaro kuery ikuai vae
ruvixa kuery re opena vaer omo mbyre. 4 Hae gui moko jaxya re ikuai

vae re opena vae ma Ao ramymino Dodai. Hae vae pytyvar oiko


Miclote. Hae vae kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 5 Hae gui

mboapya xondaro kuery ruvixa, mboapy jaxya re ikuai vae re opena vae
ma Benaia. Hae vae ma huvixa oiko, sacerdote Joiada ray. Hae vae
kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 6 Hae vae Benaia ae trinta

avakue ikuai vae regua ipoakave vae, hae kuery ak oiko. Hae rami
vy ojeupegua kuery re opena uka guay Amizabade vae pe. 7 Hae gui

irundya, irundy jaxya re ikuai vae re opena vae ma Joabe ryvy Asael.
Hae vae rire ma oiko tay Zebadias. Hae vae kuery regua ma vinte e
quatro mil avi ikuai. 8 Pete nhirua huvixa, pete nhiru jaxya re ikuai

vae re opena vae ma Isar ramymino Samute. Hae vae kuery regua ma
vinte e quatro mil avi ikuai. 9 Mboapy memea huvixa, mboapy meme

jaxya reguar ma Tecoa pygua Iques ray Ira. Hae vae kuery regua ma
vinte e quatro mil avi ikuai. 10 Sete-a huvixa, sete jaxya reguar ma

Pelom pygua Heles, Efraim ramymino kuery vae regua. Hae vae kuery
regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 11 Oito-a huvixa, oito jaxya reguar

ma Husa pygua Sibecai, Zera ramymino kuery vae regua. Hae vae
kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 12 Nove-a huvixa, nove jaxya

reguar ma Anatote pygua Abiezer, Benjamim ramymino kuery vae


regua. Hae vae kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 13 Dez-a

huvixa, dez jaxya reguar ma Netofa pygua Maarai, Zera ramymino


kuery vae regua. Hae vae kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.
14 Onze-a huvixa, onze jaxya reguar ma Piratom pygua Benaia, Efraim

ramymino vae regua. Hae vae kuery regua ma vinte e quatro mil avi
ikuai. 15 Doze-a huvixa, doze jaxya reguar ma Netofa pygua Heldai,

Otniel ramymino kuery vae regua. Hae vae kuery regua ma vinte e
quatro mil avi ikuai.
741 1Crnicas27

Israel kuery pete-te regua ruvixa kuery rery oa


16 Hae
gui Israel kuery pete-te regua rerekoa ma po rami: Rben
ramymino kuery re opena vae ma Zicri ray huvixa Elizer. Simeo
ramymino kuery re opena vae ma Maaca ray Sefatias. 17 Levi ramymino

kuery re opena vae ma Quemuel ray Hasabias. Aro ramymino kuery


re opena vae ma Zadoque. 18 Jud ramymino kuery re opena vae ma

Davi rykey Eli. Issacar ramymino kuery re opena vae ma Micael ray
Onri. 19 Zebulom ramymino kuery re opena vae ma Obadias ray Ismaas.

Naftali ramymino kuery re opena vae ma Azriel ray Jerimote. 20 Efraim

ramymino kuery re opena vae ma Azazias ray Osias. Manasss


ramymino kuery mbyte rupi ojao vaekue re opena vae ma Pedaas ray
Joel. 21 Hae r Manasss ramymino kuery mboae Gileade yvy re hekoa

vae re opena vae ma Zacarias ray Ido. Benjamim ramymino kuery re


opena vae ma Abner ray Jaasiel. 22 D ramymino kuery re opena vae

ma Jeroo ray Azarel. Hae vae kuery ma Israel kuery pete-te regua
ruvixa kuery ikuai vaekue meme. 23 Hae gui Davi ma ndoipapa ukai

vinte maet teri ndoguerekoi vae, mbaeta Senhor ijayvu ae ma rire


jaxy-tata yva re ikuai vae rami Israel kuery omboetave agu re. 24 Hae

gui Zeruia pia Joabe ma omboypy heta vae kuery oipapa agu te
ndoipapapai, oipapaa kuxa Israel kuery ry poxya ou ramo. Hae nunga
rupi ae oipapaague nomboparaai huvixa Davi rekokue oa re.

Davi mbaemo oguereko vae re opena vae kuery rery oa


25Adiel
ray Azmavete ma huvixave mbae hepyve vae omo poraty re
opena vae. Hae r yvy ituia rupi oguereko vae re, tet mboae rupi, tekoa
hae oo imbaraete vae ikuaia rupi oguereko vae re opena vae ma Uzias ray
Jnatas. 26 Mbaety rupi ombaeapo hae omaet vae kuery re opena vae

ma Querube ray Ezri. 27 Uva onhot mbyre re opena vae ma Ram pygua

Simei. Hae gui vinho omo por mbyre re opena vae ma Sif pygua Zabdi.
28 Oliveira hae sicmoro rembypy mbaety rupi ikuai vae re opena vae ma

Gedera pygua Baal-Han. Hae gui azeite omo por mbyre re opena vae ma
Jos. 29 Mymba kuery Sarom yvry rupi okaru okuapy vae re opena vae ma

Sarom pygua Sitrai. Hae r yvyugua rupi mymba ikuai vae re opena vae ma
Adlai ray Safate. 30 Mymba camelo kuery re opena vae ma Ismael ramymino

Obil. Mburikai kuery re opena vae ma Meronote pygua Jedias. 31 Hae r

mymba kyrguevei re opena vae ma hagareno regua Jaziz. Hae vae kuery
ma huvixa Davi mbaemo oguereko vae hae javi re opena vaekue meme.

Huvixave mongetaa kuery rery oa


32 Hae
gui Davi ruvyi Jnatas ma nhomongetaa rupi oiko. Hae vae
ma lei re nhomboe vaety hiarandu vae. Hae r Hacmoni ray Jeiel
1Crnicas27,28 742

ma huvixa ray kuery re opena oikovy. 33 Aitofel ma huvixave mongetaa


oiko. Arquita regua Husai ma huvixave ir ae oiko. 34 Hae gui Aitofel


novei ma rire Benaia ray Joiada ju o, Abiatar guive. Hae gui Joabe ma
huvixave pegua xondaro kuery ruvixa.

Davi rekovia Salomo ju o agu re ijayvuague

28  Hae
gui Davi oenomba Israel regua yvatekueve, pete-te regua
1

ruvixa kuery, ojeupegua xondaro kuery ruvixa kuery, xondaro


mil hae cem ikuai vae re opena vae, mbaemo hae ae hae tay kuery
oguereko vae re opena vae, guembiguai yvatekueve hae ipoakave vae,
hae avakue ipya guaxukueve hae javi. Jerusalm tet py onhemboaty
agu oeno. 2 Hae rami vy Davi opu hoamy. Hae vy aipoei:

Pendu ke, xeretar kuery hae xevygua kuery. Xee anhembopya


vaekue te ajapo agu pete oo Senhor guexeve guar ojapo vaekue
ryru o agu, hae Nhanderuete py rendar. Hae rami vy xee areko
katupa ma ajapo agu. 3 Hae rami te Nhanderuete aipoei xevy: Ndee

ma ndaevei rejapo agu oo xerery rendar, mbaeta ndee ma joe repua


py jouguy remo vaipa vaekue, hei. 4 Hae rami avi Senhor Israel kuery

ruete xeporavo xeru ro pygua kuery hae javi gui, Israel kuery ruvixar a
agu rakae r peve guar. Mbaeta oiporavo rakae Jud regua huvixar,
hae gui Jud regua mbyte gui ju oiporavo xeru ro pygua kuery, hae gui
xeru ray kuery ikuai vae gui xeporavo, Israel kuery hae javi ruvixaver
xemo agu. 5 Hae gui xeray kuery hae javi gui mbaeta heta ete ikuai

xeray kueryr Senhor ome vaekue hae kuery vae regua pete vae
oiporavo Salomo, Senhor pegua tenda Israel kuery re openaaty ry o
agu. 6 Hae rami vy aipoei xevy: Nderay Salomo ae r xevy oo ojapo,

oka guive, xerayr aiporavo rire, hae gui xee ma tuu r aiko. 7 Hae rami

vy ajapo r rakae r peve guar ipoakaa o agu rami, xapya rei xee
ajapo uka vae hae aipotaa hae javi ri ojapopa ramo, a peve oikoa rami,
hei. 8 Hae gui a Israel kuery Senhor pe penhemboaty vae hae javi

renonde, hae Nhanderuete xeayvua oendu vae renonde py xee aipoae


pvy: Pejapopa ete ke Senhor Penderuete ojapo uka vae, penhea ke
hae vae rupi anho pendekuai agu, kovae yvy pora re pendekoa riae
agu, hae gui penderay kuery rekoar ju peja agu, rakae r peve guar.
9 Hae gui ndee xeray Salomo, eikuaa por pota ke nderu ruete.

Ixupe ete ke eiko anhet rupi ndepya hae nenhe hae javi py. Mbaeta
Senhor ma oikuaa pota katui r nhandepya re o vae re, oikuaa r
nhanhembopyaa hae javi. Ndee reka ri ramo ojejou uka r ndevy. Hae
r reja ri ramo hae ju ndereja r rakae r peve guar. 10 Hae gui a ma,

eikuaa pota por hae nunga hae javi re, mbaeta Senhor ndeporavo
ixupe rejapo agu oo henda ikya e vae o agu. Nembaraete ke havy,
hae ejapopa hei.
743 1Crnicas28,29

Guay Salomo pe Davi templo mar ramigua paa oexa ukaague


11Hae
gui Davi guay Salomo pe ome oo raangaa ombopara pyre,
hae rami vy ojapo kuaa agu oka pygua, oo mboae ikuai vaer, hepyve
vae omo poraty, opy jao yvate rupi hae opyve rupi ikuai vaer, hae
oo teko vai mbogue atyr. 12 Onhembopyaa hae javi rami vy ome oo

raangaa opa mbae oa, Senhor pegua oo yvry rupi oguy hae opy
jao ikuai vaer, hae ixupegua opy mbaemo hepyve vae hae ixupe
omboaxa pyre omo poraty guive, 13 hae gui sacerdote hae levita kuery

pete-te regua Senhor pegua opy rupi ombaeapo agu, tembiporu opy
rupi oiporu vaer guive. 14 Davi oikuaa uka avi tembiporu ouro guigua

ikuai vae hae javi poyia, pete-te ombaeapoa rupi tembiporu ouro hae
prata guigua ojapo pyr mbovy pa opejaa agu. 15 Hae rami vy pete-

te tataendy renda hae hiry tataendy ikuai vaer ojapoa r oikuaa


uka mbovy poyia ouro guigua pa pete-te re oiporu vaera, 16 hae gui

ouro guigua mbovy poyia avi Nhanderuete renonde mesa ikuai vaer
peguar, pete-te oa rami vy, hae gui mesa prata guigua avi mbovy
poyia paa. 17 Ouro ete gui anho r ojapoa kuxa rakuar, hya hae karo.

Hae gui hyai ouro guigua ikuai vae peguar oikuaa uka pete-te poyia.
Hyai prata guiguar voi hae rami ae avi, pete-te poyia oikuaa uka.
18 Hae gui ouro oikyaopa pyre altar heaku por vae rapyaty reguar

avi oikuaa uka oaangaague rami vy, hae ouro anjo ipepo vae raangaa
rendar o agu voi, mbaeta hae vae pepo o r Senhor guexeve
guar ojapo vaekue ryru ry rupi ojaoipa agu. 19 Hae nunga hae javi

raangaa pejapo kuaapa agu xevy pe omboparapa reve omea Senhor


ijayvuague rami vy hei Davi nhomongeta vy.
20 Hae gui guay Salomo pe ju Davi aipoei:

Nembaraete ke, ndepya guaxu guive, rejapo vaer vae rejapopa


agu. Ekyje eme, ndekuerai eme guive, mbaeta Senhor Nhanderuete,
Xeruete vae oiko r ndereve. Nanderejai r, nanepytyv ei r guive,
Senhor pegua oo hae opy rupi oiporu pyr rejapopa agu. 21 Apy ma

ikuai sacerdote hae levita kuery Senhor pegua opy rupi ombaeapo
vaer amo vaekue. Ndereve ikuai avi opa mbae py rei ombaeapo
vae oarandua hae ojapoxeai py, opa mbae rei tema ojapo kuaa vae.
Yvatekueve hae heta vae kuery hae javi ikuai avi r rejapo uka vae rei
ojapo agu hei.

Davi hae yvatekueve mbaemo omeague

29  Hae
gui huvixa Davi ijayvuve ju onhemboaty vae kuery hae
1

javi pe. Hae vy aipoei:


Xeray Salomo ae Nhanderuete oiporavo te kunumii hae mbaeve
ndojapo kuaai teri. Hae rami avi kovae nunga ojapo vaer heta ete
1Crnicas29 744

o. Mbaeta oo tuvixa vae ojapo pyr ma avakue peguar e, hae r


Senhor Nhanderuete peguar. 2 Hae nunga rupi xee ma xembaraetea

hae javi py ajoupa ma Xeruete pegua oo reguar: ouro mbaemo ouro


gui anho guar, prata ma prata gui anho guar, overa vae ma overa vae
gui anho guar, ferro ma ferro gui anho guar, hae yvyra ma yvyra
gui anho guar. Ajou uka vaekue avi ita nix, ita mbaemo jeguar, ita
joo rami e-e pyt vae, ita mbaemo raangaa ojapoa agu vae, ita
porgueve hae javi regua, hae gui ita mrmore guive. Hae javi regua
ma oata agu rami e o. 3 Hae rami ae avi Xeruete pegua oo xee ayvu

ete vy ouro hae prata xembae ae areko vae ameve ju r Xeruete pegua
oo reguar, henda ikya e vae reguar areko katupa vaekue ryve.
4 Hae vae ma cem mil quilos ouro Ofir yvy guigua, hae duzentos e trinta

mil quilos prata oikyao pyre, oo mbotya hae javi aoiar. 5 Ouro o r

mbaemo ouro gui anho guar, prata guive o prata gui anho guar, opa
margua ojapo kuaa vae po py amboaxa vae. Hae gui a ma mavae ju
omexeai py ogueru r Senhor pe ome vaer? hei.
6 Hae ramo guetar kuery re opena vae kuery omexeai py ogueru

okuapy ome vaer, Israel kuery pete-te regua ruvixa kuery, xondaro
kuery mil hae cem ikuai vae ruvixa kuery, hae huvixave pe ombaeapo
vae kuery re opena vae kuery guive. 7 Hae vy Nhanderuete pegua oo

rupi ombaeapo vae kuery peguar ome okuapy cento e sessenta e cinco
mil quilos ouro anho rei vae, dez mil hati vae ouro guigua, trezentos
e trinta mil quilos prata guigua, sessenta mil quilos overa vae guigua,
hae gui trs milhes e trezentos mil quilos ferro guigua. 8 Ita iporve

vae oguereko vae ogueru avi okuapy Senhor pegua opy omo poraty
pyguar. Hae nunga re Grson ramymino Jeiel opena agu rami oiko.
9 Hae rami vy heta vae kuery hae javi ovyapa okuapy omexeai py

omemba vy. Mbaeta anhet rupi ipya reve Senhor pe ome oata agu
rami e. Hae ramo huvixa Davi voi ovya vaipa avi.

Davi onhemboeague
10 Hae
gui onhemboaty vae kuery hae javi oendua py Davi oguerovya
Senhor. Hae vy aipoei:
Senhor Israel kuery ruete, Oreruete reiko vae, ndere ae taimaendua
pora yma ete guive rakaeve r peve. 11 Senhor, ndere ae o poakaa, tuvixaa,

imaendua pora agu, opa mbae re ndepoaka agu, hae yvatea. Mbaeta
nembae meme o yva hae yvy re ikuai vae. Senhor, ndere ae o ndepoaka
agu, hae pav ikuai vae ryve rupi ndeyvateve vae repenaa py. 12 Ndegui ae ou

amongue oguerekopa agu, omboetea guive. Ndee ma hae javi ry rupi repena
vae. Ndepo py ae o mbaraetea hae poakaa. Ndere anho o renhomboyvatea
hae renhomombaraetepa agu. 13 Hae gui a ma Oreruete, roguerovya vy

rogueroporaei rokuapy nderery hexakmba vae rupi. 14 Mbaeta mavae tu xee



745 1Crnicas29

aiko, xevygua kuery voi mavae regua tu ikuai kovae regua hae javi romexeai
py rome agu haeve vae? Mbaeta ndegui meme ou opa margua, hae ndepo
guiguare meme rome ju. 15 Mbaeta ore kuery ma nerenonde rupi oikuaapy

e rami orekuai, oreramo kuery ikuaiague rami ore kuery voi oguata rei vae
orekuai. Ore kuery ra ma kuaray okanhya rami oaxa pojava avi yvy re,
ropyta riae agu ndoroguerekoi vae vy. 16 Hae gui Senhor Oreruete, kovae

nunga oata agu rami e rojou vaekue pete oo rojapo agu nderery ikya e
vae rendar. Hae rami avi ndepo gui ae ou vaekue, nembae meme ae. 17Hae

gui Xeruete, xee aikuaa por orepya re o vae reikuaapa vaea, hae anhet
vae rupi ikuai vae anho rerovya vaea. Hae gui xee voi xepya py anhet rupi
aiko vy kovae nunga hae javi amexeai py ame. Hae rami ae avi ndevygua
kuery apy onhemboaty vae omexeai py mbaemo ndevy omemba r aexa
vy avya vaipa. 18 Hae nunga rupi Senhor, oreramo Abrao, Isaque hae Israel

ruete reiko vae, emo riae ke ndevygua kuery pya re hae rami onhembopya
hae omembaxe agu. Ipya re emo avi ndevy ete ikuai agu. 19 Xeray Salomo

re voi emo anhet rupi ipya agu, rejapo uka vaekue ojapopa agu rami,
ndeayvua hae ndeguigua lei hae javi guive. Tojapopa kovae oo xee mbaemo
areko katu rire hei.
20 Hae gui Davi aipoei onhemboaty vae kuery hae javi pe:

A peporai Senhor Penderuete pe hei. Hae ramo onhemboaty vae


hae javive oguerovya okuapy Senhor guamo kuery ruete. Yvy re oak
omova reve omboete okuapy Senhor, nguvixa renonde guive ojeroa okuapy.
21 Ko jevy ma hae kuery ogueru Senhor pe ome vaer. Hae vy

ixupe oapy okuapy mil vaka ray, mil vexai ray hae mil vexa mbaemo
rykue onho reve. Ome mbyre guigua Israel kuery pe oata agu rami
e ombojoja. 22 Mbaeta hae vae ra okaru hae oyu okuapy Senhor

renonde, ovya ete guive.

Salomo nguvixaver omo okuapyague


Hae gui mokoguea py ma Davi ray Salomo omo okuapy nguvixaver.
Hae vy Senhor renonde hexe omoa azeite huvixaver, hae r Zadoque re
ma omo sacerdote-r. 23 Hae ramo Salomo oguapy oiny Senhor pegua

tenda openaaty py, nguu Davi rekovia huvixave o vy. Hae rire oiko por, hae
r Israel kuery hae javi onhe rendu okuapy. 24 Hae rami vy yvatekueve,

omboetevepy hae Davi ray kuery mboae oguerovya okuapy huvixa Salomo.
25 Senhor voi omboyvate ete Salomo Israel kuery renonde rupi. Hae vy

ixupe ome huvixave rami ipoaka agu. Hae o e mbove ne peteve Israel
regua huvixa no teri hae rami ete yvateve vae.

Davi omanoague
26 Jess ray Davi ma Israel kuery hae javi re opena vaekue.
27Quarenta maet re opena Israel kuery re. Hebrom py ranhe sete maet
1Crnicas29 746

re o, hae gui Jerusalm tet py ju trinta e trs maet re opena. 28 Tujai


raxa ma vy omano, heta ra oguereko reve. Iporiau e re hae ipoakapa


vae omano. Hae r tay Salomo o nguu rekovia. 29 Hae gui huvixa

Davi mbaemo ojapo vaekue jypy guive opaa peve omboparaa ma imoiny
kuaxia profeta Samuel, profeta Nat hae Gade ombopara vaekue py voi.
30 O avi hae opena jave py mbaemo oiko vaekue hae javi, ipoakaa hae

hexe opa mbae oiko vaekue, Israel kuery hae yvy mboae re ikuai vae
hae javi re voi.
Mokoa Crnicas huvixa
kuery rekokue oa
Mokoa crnicas huvixa kuery rekokue oa
Kovae kuaxia para re ma nomombeua vaipai Israel kuery regua ikuaia, hae
r Jud regua anho. Hae rami vy omombeu huvixa Salomo Senhor pegua
templo ojapoague. Ojapopaa ma ramo Salomo oguerovya hoamy Nhanderuete,
ijayvu guive ixupe heta vae kuery ojapukai agu re. Hae ramo Senhor ombovai:
Xapya rei xevygua kuery xerery rupi ae aeno vaekue onhemoyvyi vy
onhemboea rupi xereka, hae gueko vaia gui ojeko rerova ri ramo xee aendu r
yva re aa gui. Hae vy aperdoa r ojejavyague hae amoingo por ju r ijyvy
regua, hei (7.14).
Opaa py omombeu porve mbae re pa escravo-r Nhanderuete ogueraa
ukaague Jud kuery. Aipoei: Senhor tamo kuery Ruete vae ma yma guive
te ijayvu hae kuery pe, ayvu mombeua kuery pe oayvu omombeu uka tema,
ojeupegua kuery omboaxy hae ojeupegua oo re oma vy. Hae rami te hae
kuery ma Nhanderuete ayvu mombeua kuery ombojaru rei vy noendu potai,
ojojai rei guive okuapy profeta kuery. Hae ramo Senhor ojeupegua kuery rovai
opoxya ombou ramo hae kuery pe novei ma oo jepe agu, hei (36.1516).

Gibeo py Nhanderuete pe Salomo mbaemo omeague


1Reis3.3,4

1  Davi
ray Salomo imbaraeteve tema ovy openaa rupi. Hexeve
1

Senhor tuuete oiko vy omboyvateve tema.


2 Hae gui Salomo ijayvu Israel kuery hae javi pe, xondaro kuery

mil hae cem ikuai vae re opena vae, nhomboayvu vaety, Israel regua
yvatekueve hae hetar kuery ak ikuai vae pe guive, 3 hae kuery hae

javi reve ojeoi agu Gibeo py ombojeroviaaty yvy re o vae py,


mbaeta hae py ma o oguy nhemboaty o atyr tekoa ea py Senhor
rembiguai Moiss ojapo vaekue. 4 Hae r Nhanderuete ayvu ryru ma

Quiriate-Jearim gui Davi ogueru ruka ma vy omo hendar oguereko


katu ma voiague py, Jerusalm tet py ae pete ooi ojapo vaekue py.
5 Hae r altar overa vae guigua Uri ray Bezalel, Hur ramymino ojapo

747
2Crnicas1 748

vaekue ma Senhor ombojeroviaaty renonde py o. Hae py ae Salomo


guetar kuery reve ojeoi Senhor pe oporandu okuapy agu. 6 Hae py

Senhor renonde py ma Salomo ome mymba kuery, oguy nhemboaty


oaty py altar overa vae guigua o vae ry. Hae vae ry ma mil mymba
oapy reve ome.

1Reis3.515
7Hae vae pyavyve Nhanderuete ojexa uka Salomo pe. Hae vy
aipoei:
Ejerure ke xevy reipota vae re, hae r xee ame r.
8 Salomo ombovai:

Xeru Davi pe rexa uka rakae opa mbae py reayvua. Hae gui xee
ju xemo hekovia. 9 Hae gui a ma Senhor Xeruete, ejapo xeru Davi pe

ndeayvuague, ndee ae huvixar xemo rire kovae kuery yvy kui rami
heta ikuai vae re apena kuaa agu. 10 A gui ma eme xearandur hae

aikuaa agu, kovae kuery areko kuaa agu rami. Mbaeta mavae r tu
oguereko kuaa kovae kuery heta vae? hei.
11 Hae rami r Nhanderuete aipoei Salomo pe:

Hae ramigua ae ndepya re o ramo nderejerurei mbaemo rerekopa


agu re, nembae rei-reir, ne renhemboyvate agu re, ndere ijae e
vae kuery omano agu re, ne reiko pukuve agu, hae rami rgue py
nearandur hae reiko kuaa agu re ae rejerure xevygua kuery rereko
kuaa agu, huvixar romo rire. 12 Hae ramo ndevy pe xee ame ae r

nearandur hae reiko kuaa agu. Ame avi r nandeporiauvei hae


rerekopa agu, romboyvate r guive. Hae ramigua ne peteve huvixa pe
ma voi nomeai vaekue ndee re e mbove, hae ndee nerevei ma rire
ndoikovei r ndee rami guar hei.
13 Hae gui ma Salomo ma Gibeo py yvy re ombojeroviaaty o vae

gui ojevy ju Jerusalm tet katy, oguy nhemboaty oaty renonde oague
gui guive. Hae rami vy Israel kuery re opena oikovy hae py.

1Reis10.2629
14 Salomo ma karxa hae kavaju ry guar oguerekopave ovy. Mil e
quatrocentos karxa oguereko, hae doze mil kavaju ry guar. Hae vae
ma joa py e-e r oguereko tet karxa ikuaiaty rupi, Jerusalm py
ngoo katyi guive. 15 Jerusalm tet py ma prata hae ouro ma ita rami

rive huvixa omboetave, yvyra yary voi ojapo sicmoroy tekoa ea rupi
ikuai vae rami oata e agu. 16 Salomo rymba kuery kavaju ma Egito

hae Cilcia gui ogueru. Cilcia guigua ma huvixa rembiguai mbaemo


vendea kuery ogueru hepy oa rami. 17 Hae r karxa ma Egito yvy gui

r ogueru. Pete-te repy ma seiscentos hati vae repy prata guigua, hae
r kavaju repy ma cento e cinqenta. Hae rami ae avi mbaemo vendea
749 2Crnicas1,2

kuery amboae katy r ogueraa heteu hae Sria pygua huvixa kuery
peguar.

1Reis5.112

2  Hae
gui ma Salomo onhembopya templo ojapo agu Senhor
1

rery o atyr, ngoo opena atyr guive. 2 Hae rami vy Salomo omo

setenta mil avakue mbaemo reraar, hae oitenta mil ju yvyty ikuai vae
gui ita mbovoar, hae gui trs mil e seiscentos ju ombaeapo vae kuery
re opena vaer.
3 Hae gui Salomo aipoei uka Tiro pygua huvixa Hiro pe:

Xeru Davi ndee reipytyv vy ngoor ojapo agu ixupe yvyra yary
reme vaekue. Haekue rami ae ju ke xepytyv. 4 Mbaeta ma, xee aiko

pete oo Senhor Xeruete rery o atyr ajapo agu rami. Ixupe guar ae
amboaxa r, henonde py heaku por vae oapya agu hae henonde
mbojape omoa riae jepi agu, hae gui ajeive hae kaaru nhav mymba
kuery oapy reve omea agu, sbado nhav, hae jaxy pyau jave guar,
hae gui ngaru Senhor Oreruete pe oikoa ra py guive. Mbaeta hae
rami agu ae hae oeja rakae ore Israel kuery rekor rakae r peve
guar. 5 Hae gui oo ajapo vaer ma tuvixa r, mbaeta Oreruete ma

tuuete raangaa ikuai vae gui yvateve vae. 6 Hae rami avi mavae r tu

ojapo kuaa oo ixupe guar? Mbaeta yva o vae, hae yva yvatea peve
ndaevei hae o agu. Mavae tu havy xee aiko oo ixupe guar ajapo
agu, henonde heaku por vae oapya agu e vy? 7 Hae nunga rupi

a emondouka xea katy pete ava ouro re ombaeapo kuaa vae, hae
prata re, overa vae, ferro, prpura guigua, pyt hae hovy vae guigua
re, yvyra ombojegua kuaa vae, xereve Jud hae Jerusalm py mbaemo
ojapo kuaa vae kuery ikuai vae reve ombaeapo vaer. Hae vae kuery
ma xeru Davi ombaeapo vaer omo vaekue. 8 Emondouka avi Lbano

gui yvyra yary, cipreste hae sndalo aygue. Mbaeta xee aikuaa por
nerembiguai kuery oikuaa yvyra Lbano regua ojaya agu. Neexa, apy
xerembiguai kuery ikuai vae ma nerembiguai kuery reve r ombaeapo
okuapy 9 yvyra omoatyr retaa py. Mbaeta oo ajapo vaer ma tuvixa

hae ipor raxa r. 10 Hae ramo nerembiguai yvyra ayaa kuery pe xee

ame r trinta mil ryru trigo kuikue, vinte mil ryru cevada, vinte mil
ryru uva rykue, hae vinte mil ryru avi azeite hei.
11 Hae ramo Tiro pygua huvixa Hiro ombovai vy kuaxia para ombou

Salomo pe. Hae vy aipoei:


Ndevygua kuery oayvu vy ae Senhor nemo huvixaver hei.
12 Hiro aipoeive ju:

Imaendua pormby toiko Senhor Israel kuery ruete yva hae yvy
apoare. Hae ma huvixa Davi pe ome avi rakae pete tay hiarandu vaer,
oiko kuaa hae mbaemo oikuaapa vae, oo Senhor peguar ojapo vaer,
2Crnicas2,3 750

hae gui hae ae opena atyr guive. 13 Hae nunga rupi a ambou r pete ava

oikuaapa hae hiarandu raxa vae, Hiro-Abi hery vae. 14 Hae vae xy ma D

ramymino kuery regua, hae r tuu ma Tiro tet pygua ae. Hae ma mbaemo
ojapo kuaa r ouro gui, prata, overa vae, ferro, ita hae yvyra gui, ajukue
prpura, hovy vae, ipereri vae hae pyt vae gui. Hae ma yvyra ombojegua
kuaa r ixupe rexa ukaa rami rei, ndevygua hae xeruvixa Davi nderu
oiko vaekue pegua ombaeapo vae kuery hae javi reve. 15 Hae gui a ma

xeruvixa, xea py xerembiguai kuery ikuaia katy eraa uka trigo, cevada, azeite
hae vinho ndeayvuague. 16 Hae ramo ore kuery ma Lbano yvy re rojayapa

r yvyra reipotaa rami. Hae gui ye rupi r romondouka ojokua-jokua pyre


Jope tet peve. Hae gui ndee ju r reru ruka Jerusalm katy hei.

1Reis5.1318
17Hae
gui ma Salomo oipapa ukapa avakue amboae guigua Israel
yvy re hekoa vae, nguu Davi ojapoague rami. Hae rami vy oikuaa cento
e cinqenta e trs mil e seiscentos hae javi vy. 18 Hae kuery vae regua

omo setenta mil mbaemo reraar, oitenta mil yvyty rupi ita mbovoar,
hae gui trs mil e seiscentos ju ombaeapo vae kuery re opena vaer.

1Reis6.110

3  Hae
gui ma Jerusalm tet py Salomo omboypy oo Senhor peguar
1

ojapo agu, Mori yvyty ry. Hae py ma tuu Davi pe Senhor ojexa
ukaague, hae jebuseu Orn mbaemo moayaty py Davi oiporavo vaekue.
2 Salomo irundy maeta re ma huvixa o jave py, moko jaxya re hae moko

araa py omboypy ojapo agu. 3 Po rami ma Salomo oa Nhanderuete pegua


oo rendar: ipuku-a ma vinte e sete metros ymave rupi oaague rami vy,
hae r ipya ma nove metros. 4 Henonde py oguy o vae ipya ma nove metros,

henda ikya e vae ipya rami ae. Yvatea avi nove metros. Opy rupi ma ouro
ete py onhovmba. 5 Hae gui opy jao tuvixave vae mbotya rupi ma yvyrape

cipreste guigua anho omo, hae ouro ete py ju onhovmba. Hae vae rupi
ombojegua imoiny pindo rak hae corrente raangaa py. 6 Opy jao ombojegua

avi ita iporve vae hae ouro Parvaim guigua py. 7Ouro ete py onhovmba

opy rupi: yvyra hiry rupigua, ok yta, hiry rupigua hae ok ikuai vae
hae javi. Oo mbotya hae javi rupi ma ombojegua anjo ipepo vae raangaa py.
8 Ojapo avi henda ikya e ete vaer. Ipuku-a hae ipya ma nove metros, opy

jao tuvixave vae rami avi ipya. Onhovmba ouro ete vinte mil quilos vae py.
9 Hae r karavo oiporu vae ma cinqenta hati vae ouro guigua rami ipoyi

vae. Opy jao yvate rupi ikuai vae voi onhovmba ouro py.

1Reis6.2328
10 Hae
gui henda ikya e ete vae pyguar ma yvyra gui ojapo avi
moko anjo ipepo vae raangaa. Ouro py ju onhov. 11 Anjo pepo hae javi

751 2Crnicas3,4

oipyo imoinya ma nove metros. Pete vae regua pepo ma moko metros
raxai ipuku-a vae, hae oo mbotya re ova oiny. Hae r amboae pepo
moko metros raxai ipuku avi vae ma ova oiny amboae anjo hia vae
pepo re. 12 Amboae anjo pepo voi moko metros raxai ipuku vae, hae oo

mbotya mboae re ova oiny. Ipepo mboae voi moko metros raxai ipuku
vae avi, hae amboae anjo pepo re ova oiny. Mokove anjo pepo hae
javi vy ma nove metros ipuku-a vae. 13 Hae rami vy omopu imoamy

mokove, henda ikya e vae katy oma hoamy agu rami. 14 Okr

ojapo avi hovy vae, prpura, pyt vae hae ajukue iporve vae gui.
Ombojegua avi imoiny anjo ipepo vae raangaa py.

1Reis7.1522
15 Oo
yvyiry ojapo avi moko oo ytar dezesseis metros yvatea vae.
Pete-te ry guar ma moko metros raxai yvatea vae. 16 Ojapo avi

corrente henda ikya e vae py o vae rami guar. Hae vae ma omo
ijyta hia vae ry. Ojapo avi cem yvyraa raangaa, hae vy corrente re
omo. 17 Oo ytar ma omopu imoamy templo rok py. Pete ma omopu

oiporu kuaa regua re, hae r amboae ma oiporu kuaa ea re. Oiporu
kuaa regua re omopu vaekue ma omboery Jaquim, hae r oiporu kuaa
ea re omopu vaekue ma omboery Boaz.a

1Reis7.2326

4  Ojapo
avi pete altar overa vae guigua. Ipuku-a ma nove metros,
1

ipya ma nove metros avi, hae r yvatea ma irundy metros raxa.


2 Overa vae ryku gui ojapo avi pete yy mbotyar. Hae vae ma ojere

rei vae, irundy metros raxa ipya vae, hae r yvatea ma moko metros
raxai. Hae gui ijyke rupi ix treze metros raxai vae oaa. 3 Igury rupi

ma omo hyakua raangaa, meio metro-a py dez kuerei r omo. Moko


ryxy omo, yy mbotya reve jojavi ojapo vy. 4 Yy mbotya ma doze vaka

raangaa ry o. Mboapy ma kuaray ijapuaia katy hia, mboapy ma oikea


katy, mboapy ma ipuku-a katy, hae r mboapy ma kuaray oua katy hia.
Hevi ma mbyte katy ova oiny. Hae vae kuery ry ae yy mbotya o. 5 Ipo

guaxua ma irundy ku oa rami. Ijyvrykue ma karo rami hembe vae,


yvoty rami ojekuaa. Yy henya ma sessenta mil litros rivyvyi vae.

1Reis7.2750
6 Ojapo
avi dez hya. Hae vae regua ma pete nhiru omo oiporu
kuaa regua re, hae r pete nhiru ma hovai re. Hae vae ma ojoia agu
mbaemo oapy reve ome mbyr. Hae r hya guaxu o vae ma sacerdote

a
3.17 Tery Jaquim ma Imo ata ea, hae r Boaz ma Imombaraetea ea, Nhanderuete
re imaenduaa rupi omboery vy.
2Crnicas4,5 752

kuery anho ojejoi agu. 7 Ouro gui ojapo avi dez tataendy yr, ojapo

ukaague rami ae. Hae vae ma omo templo py. Pete nhiru omo oiporu
kuaa regua re, hae r pete nhiru avi hovai re. 8 Ojapo avi dez mesa-

r. Hae vae voi omo templo py. Pete nhiru ma oiporu kuaa regua re
omo, hae pete nhiru avi hovai re. Hae gui ojapo avi cem hya ouro
gui. 9 Oka korar ojapo avi sacerdote kuery anho ikuai agu, hae gui

oka tuvixa vae. Hae vae rokr ojapo vy onhovmba overa vae py.
10 Yy mbotya ma omo oiporu kuaa regua re, kuaray puku-a yke katy.

11 Hae gui ma Hiro ojapo avi oja, p ikyaoar hae hya. Hae rami py

ojapopa ma Nhanderuete pegua oo pyguar huvixa Salomo pe ojapo


r vaekue. 12 Hae vae ma oo yta moko vae, moko ijyta rygua ojere

rei vae, hae gui moko kya yta rygua ojere rei vae aoiar ojapopa.
13 Quatrocentos yvyraa raangaa ojapo avi moko kya o vae reguar,

pete-te kya re moko ryxy yvyraa o agu. Hae vae py ma ojaoi ojere
rei vae moko oo yta ry o vae. 14 Ojapo avi hyar ijyta reve, 15 hae gui

yy mbotya, hendar doze vaka raangaa ikuai vae reve. 16 Hae rami py

huvixa Salomo pe Hiro-Abi ojapopa oja, p ikyaoar, kuxa rakua hae


tembiporu hae javi. Overa vae oikyao pyre gui ojapo Senhor pegua oo
pyguar. 17 Jordo yak katyi yvy guy py yvy yapo revegua oa py ae

huvixa ojapo uka overa vae ryku gui, Sucote hae Zereda mbyte py.
18 Hae vae hae javi ma oata agu rami e Salomo ojapo uka. Ne

overa vae ipoyia ma voi ndopejaai. 19 Salomo ojapo uka avi tembiporu

henda Senhor pegua ikya e vae pyguar: altar ouro guigua, mesa
ouro guigua hiry Senhor renonde mbojape omoa agu, 20 tataendy

hae hiy ouro etei guigua meme, gueko rami vy henda ikya e ete vae
renonde rupi omoendya agu, 21 yvoty raangaa, tataendyr hae tapy

jopyar ma ouro guigua meme. 22 Hae gui tapy araa, hya, hyai heaku

por vae oapy atyr, tapy ryrur ma ouro etei guigua meme. Hae gui
oo oike atyr, henda ikya e ete vae rok hae templo ropy henda ikya
e vae rok ma ouro gui meme ojapo.

1Reis7.51

5  Hae
rami py huvixa Salomo ojapo ukapa oo Senhor peguar.
1

Hae py ogueru avi mbaemo nguu Davi omboaxa vaekue: prata


hae ouro guigua, tembiporu hae javi guive omo Senhor pegua oo re
mbaemo hepyve vae reve.

1Reis8.111
2 Hae
gui Salomo omboatypa Israel regua nhomongeta vaety kuery,
pete-te regua ak ikuai vae, Israel regua yvatekueve guive. Jerusalm
py ae omboaty tet Davi rekoague Sio vae gui templo katy ogueru agu
Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru. 3 Hae ramo avakue Israel regua

753 2Crnicas5,6

hae javi onhemboatypa okuapy huvixaa py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya
py. 4 Israel regua nhomongeta vaety kuery oupa ramo levita kuery hyru

oupi vy 5 oguerova heravy yvy katy. Oguy nhemboaty oaty reve oguerova,

hae tembiporu ikya e vae hae py ikuai vaekue hae javi. Levita regua
sacerdote ikuai vae ae ogueraa. 6 Hae r huvixa Salomo hae Israel kuery

onhemboaty vaekue hae javi reve ma hyru renonde rupi ojeoi. Vexai hae
vaka ojuka ojeoivy. Mymba kuery heta raxa ramo oipapaa agu voi ndaevei.
7 Hae gui Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru ma sacerdote kuery

omo okuapy o agu py ae, templo ropyve henda ikya e vae py, henda
ikya e ete vae py ae, anjo ipepo vae raangaa ikuai vae pepo guy py.
8 Mbaeta anjo pepo ma oipyo imoiny hyru itui agu ry rupi. Hae rami vy

yvate rupi ojaoi hyru hae yvyra poii hiyr ikuai vae. 9 Yvyra poii ipuku

ete ramo henda ikya e vae gui ojekuaa henda ikya e ete vae rexeii. Hae
r oka katy gui ma hae nunga ndojekuaai. 10 Hae py ma itui a peve. Hae

gui hyru py ma mbaeve ndaipoi itape Moiss Horebe py omo vaekue e vy.
Egito gui Israel kuery ojeoipa jave py guexeve guar Senhor ojapo vaekue.
11 Hae gui sacerdote kuery omba ju henda ikya e vae gui. Hae vae

jave guar sacerdote ikuai vae hae javi ojekyao uka ma voi vaekue,
hae vae ra ombaeapo agu rami ikuai vae anho e. 12 Levita kuery

oporaei vae hae javi ikuai avi hae py. Hae kuery vae regua ma Asafe,
Hem, Jedutum hae tyvy kuery. Hae kuery ma ajukue ipereri vae py
onhemonde reve opumba okuapy altar yvry, kuaray oua katy. Hya pu,
mbaraka hae ix reta vae reve ikuai. Hae kuery reve ikuai avi cento e
vinte sacerdote mimby guaxu monhea kuery. 13 Hae jave py pete rami

omonhe okuapy mimby guaxu hae oporaei okuapy pav oendu agu
rami, Senhor oguerovya hae omboetea rupi. Hae rami vy oporaei atve
tema mimby guaxu, hya pu hae mbaepu mboae reve Senhor mboetea
rupi, Mbaeta hae ma porayvu vae, iporayvua ma opa vaer e, heia
rupi. Hae rami r pete arai ou vy omony templo Senhor pegua opy
rupi. 14 Hae ramo sacerdote kuery ndaevei opy rupi ombaeapo agu,

arai Senhor guigua rexaka oa opy rupi omony ramo.

1Reis8.1221

6  Hae
gui Salomo aipoei:
1
Senhor aipoei vaekue pete arai ana mbyte o agu re. 2 Hae

ramo Senhor, xee ajapo pete oo rakae r peve re agu hei.b

b
6.12 Nhanderuete Moiss reve ijayvu jave aipoei vaekue arai pyta py o agu, heta
vae kuery ijayvua oendu te oexa e agu (xodo19.9). Haekue rami ae avi templo
ropy henda ikya e ete vae py Senhor ayvu ryru oa py ma pyt rei, janela no, hae
oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokr omo mbyre Jesus omano jave omondoroa peve
(Mateus27.51).
2Crnicas6 754

3Hae
gui ma huvixa ojere ju vy ogueroayvu por Israel kuery onhemboaty
vae kuery hae javi, opumba teri okuapy reve. 4 Hae vy aipoei:

Taimaendua pora Senhor Israel kuery ruete re, mbaeta xeru


Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoakaa rupi. Hae vy aipoei vaekue:
5 Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeapa ra guive, Israel

kuery ikuaia tet ne peteve ndaiporavoi hae py pete oo rejapo agu


xerery amo agu. Hae rami ae avi ne peteve ava ndaiporavoi vaekue
Israel kuery ruvixar. 6 Hae rami avi aiporavo Jerusalm hae py xerery

o atyr, hae Davi voi aiporavo avi xevygua kuery Israel regua ruvixar,
hei vaekue. 7 Hae rami avi xeru Davi opya re omo pete oo Senhor

Israel kuery ruete rery o atyr ojapo agu. 8 Hae rami te xeru Davi

pe Senhor aipoei: Pete oo xerery o atyr rejapoxea py haevea rami


ndepya re remo hae rami agu. 9 Hae rami te ndee e r oo rejapo,

hae r nderay ndegui oiko vaekue ae r ojapo xerery o atyr, hei


rakae. 10 Hae rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague, mbaeta xeru

Davi rekovia xee a vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery re openaaty


ry, Senhor ijayvuague rami vy. Hae rami vy ajapo ma oo Senhor
Israel kuery ruete rery o atyr. 11 Hae py ma amo avi ijayvu ryru. Hae

vae py o itape Israel kuery reve Senhor guexeve guar ojapo vaekue
oa.

1Reis8.2253
12 Hae
gui ma Israel kuery hae javi oexaa py Salomo o Senhor
pegua altar renonde py. Hae vy opo oupi hoamy. 13 Mbaeta Salomo

ojapo uka ma voi vaekue pete pyrar overa vae guigua. Hae vae
puku-a hae ipya ma moko metros raxai vae, hae r yvatekuea ma pete
metro raxai. Hae vae oka mbyte py omo rire hiry hia vy guenapy
re o Israel kuery hae javi oexaa py. Hae vy yva katy opo oupi vy
14 aipoei:

Senhor Israel kuery ruete, yva re ne yvy re ndoikoi amboae ndee


rami guar ete, mbaeta nerembiguai kuery opya hae javi py nerenonde
rupi ikuai vae ndee rereko r ndereve guar rejapo vaekue rami, hae
remboaxya rupi. 15 Mbaeta rejapo ae ma nerembiguai xeru Davi pe

ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoakaa rupi rejapo, a roexaa


rami ae. 16 Hae gui a Senhor Israel kuery ruete, ejapopa ke nerembiguai

xeru Davi pe ndeayvuague. Hae vy aipore vaekue: Xerenonde ndoatai


r nderekovia tenda Israel kuery re openaaty ry oguapy oiny vaer,
xapya rei xerenonde rupi nderay kuery avi lei rupi ikuai agu omo por
ramo, ndee reikoague rami ae, re vaekue. 17 Hae gui a Senhor Israel

kuery ruete, tojeupity nerembiguai Davi pe ndeayvuague.


18 Hae rami avi haeve r ri ndau ndee Oreruete yvy re reiko

agu ore avakue reve? Ma, mbaeta yva ne yva yvatevea rupi peve voi
755 2Crnicas6

nandejai r, hae vy kovae oo xee ajapo vaekue py katuve ma ndaevei


r. 19 Hae rami avi Senhor Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai

anhemboe vy ajerurea re, rendu agu a nerenonde xee nerembiguai


ajapukai reve anhemboea. 20 Hae rami vy ara py hae pyvy kovae oo re

rema riae agu, hae kovae henda Xerery o atyr, reague re, kovae
henda py nerembiguai onhemboe oinya rendu agu. 21 Hae gui a,

endu nerembiguai hae Israel kuery hae javi kovae henda py rojapukai
rokuapya. Endu ke yva re rea gui. Endu hae oreperdoa guive.
22 Xapya rei amongue oir pe otekoavy ramo haekue re omboayvua

ramo ou vy kovae ndevygua opy altar o vae renonde py oura ramo


23 endu ke yva re rea gui, hae embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery

re. Hae rami vy embopaga ojejavy vaekue, hexe ae ojeapa agu ojapo
vaiague. Hae r haevea rami oiko vae ma emboeko por, haevea rami
oikoa repy reme vy.
24 Hae gui xapya rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy r, hae

gui ngovaigua kuery renonde rupi hoapa ma vy ndevy ju ojeko rerova


r okuapy. Hae vy nderery rupi ojapukai vy kovae oo py nerenonde
py onhemboe hae ojerure ramo 25 endu ke yva re rea gui, hae vy

eperdoapa ndevygua Israel kuery ojejavyague. Hae gui ejapo tuu kuery
yvyr reme vaekue katy ju ojevy agu rami.
26 Hae gui xapya rei yva rembotypa r ndaokyvei r, nderovai

heta vae kuery ojejavypa rire, hae gui kovae henda py onhemboe
okuapy vy nderery rupi ojapukai r, hae remoingo axy rire ojejavypaa
gui ojeko rerova ramo 27 endu yva re rea gui, hae vy eperdoapa

nerembiguai kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboe ju tape


por rupi ikuai agu, hae embou nho oky yvy ndevygua kuery ikuai
agu reme vaekue ry.
28 Hae gui ma xapya rei kovae yvy re oiko r karuai e vy

mbaeaxy vaikue, hae vy humbaa, hatmba reia, e vy tuku karu


hae apei okaru vae, xapya rei hovaigua kuery ojokopa r hae kuery
ret, hae vy oiko r ai vaikue e vy mbaeaxy vae rei, 29 hae gui

xapya rei mavae r rei onhemboe vy ojerure r, hae vy ndevygua


Israel kuery hae javi r ojerure okuapy, pete-te haxy vae hae poriaua
hexe o vae oendu vy kovae oo oa katy opo omo ramo 30 endu ke yva

re neamba py rea gui, hae vy eperdoa. Eme pete-te pe oikoague


repy, hae kuery pya re o vae reikuaapa vae vy, mbaeta ndee anhoi
pav pya regua oikuaa vae reiko. 31 Hae ramo nerenonde hae kuery

ojererokyjea rupi ikuai agu ndeguigua tape rupi, oreru kuery yvyr
reme vaekue re ikuaia pukukue re.
32 Hae gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua e ikuai

vaeri oyvy mombyrya gui ou avi r nderery tuvixa vae rupi ikuai agu,
ndejyva reupi vy ndepoakaa rexa ukaague hae kuery pe omombeua
2Crnicas6,7 756

r oendu rire. Hae gui hae kuery onhemboe avi r kovae oo oa katy
oma reve, hae ramo 33 endu yva re neamba py rea gui, hae ejapopa

amboae regua kuery ndevy ojerurea, hae rami vy yvy regua hae
javi nderery oikuaa agu, ndevygua Israel kuery rami hae kuery voi
nerenonde ojererokyjea rupi ikuai agu, hae oikuaapa agu kovae oo
xee ajapo vaekue py nderery remoague.
34 Hae gui xapya rei ndevygua kuery ojeoi r ngovaigua kuery

reve joe opu agu katy, hae gui tape rupi remondoukaa py onhemboe
r ndevy, kovae tet reiporavo vaekue hae kovae oo nderery o atyr
rejapo uka vaekue katy oma ramo 35 endu yva re rea gui onhemboe vy

ojerure okuapya, hae ejapo haevea rami.


36 Xapya rei ma hae kuery ojejavy r nderovai (mbaeta jipoi ava

ojejavy e vaer), hae ramo hae kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa


r hovaigua kuery po py, hae kuery guekoa katy ogueraapa agu
escravo-r, mombyry e vy haei rupi te ae ma. 37 Hae gui yvy mamo

r rei ogueraa ague re ikuaia py hae kuery onhemboaxy vy ojeko rerova


r, hae yvy escravo ikuaia py ae ndevy ojerure vy aipoei r okuapy:
Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai vaekue, hei r, hae ndevy
guar ju ojeko rerova r opya hae onhe hae javi py. 38 Hae rami vy

yvy escravo-r ogueraapaague py ae ndevy onhemboe r okuapy oyvyr


tuu kuery pe reme vaekue katy oma reve, kovae tet hae kovae oo
nderery o atyr ajapo vaekue katy guive. Hae ramo 39 endu ke yva re

neamba py rea gui hae kuery onhemboe vy ojerure okuapya, hae ejapo
haevea rami. Eperdoa ndevygua kuery nderovai rupi ojejavyague.
40 Hae gui a ma Xeruete, nderexa tojepea, hae ndeapyxa toendu

riae apy rojerure r. 41 Hae gui Xeruete, epu ke, eike ejuvy repytuu

agu py, ndee hae ndeayvu ryru ndepoakaa kuaa ukaa vae reve.
Senhor Oreruete, tove ndevygua sacerdote kuery re to reraa jepea
kuaa ukaa, hae ndevygua ikya e vae kuery toguerovya ipor vae.
42 Senhor Oreruete, eipytyv e eme huvixaver remo vaekue.

Nemaendua ke nerembiguai Davi reayvuague rami reiko riae agu re


hei.c

Nhanderuete rexaka templo ropy rupi tynyague

7  Salomo
onhemboepa ma rire tata yva gui oguejy vy oapypa
1

mymba kuery ome vaer ogueru vaekue. Hae rami vy Senhor


rexaka omonymba opy rupi. 2 Ne sacerdote kuery ma voi ndaevei

ikuaive agu Senhor pegua opy, mbaeta opy rupi Senhor rexaka
tyny ramo. 3 Hae ramo Israel ramymino kuery ikuai vae hae javi ma

tata reve Senhor rexaka oo re oguejy r oexa vy ojeroa okuapy oka

6.4142 Salmo 132.810


c
757 2Crnicas7

py ikuaia py. Ngova yvy re omova reve omboete okuapy. Oguerovya


okuapy Senhor porayvua hae nhomboaxya opa e vae.

1Reis8.6266
4 Hae gui huvixa hae heta vae kuery hae javi Senhor renonde ome
okuapy mymba kuery. 5 Huvixa Salomo avi ome vinte e dois mil vaka

hae cento e vinte mil vexai. 6 Hae rami py huvixa hae heta vae kuery

hae javi reve Nhanderuete pegua oo omboaxa okuapy ipo py. Sacerdote
kuery hae javi ma pete-te o agu py ae ikuai, levita kuery hae rami ae
avi mbaepu reve oporaei okuapy Senhor pe. Hae vae ma Davi ojapo
uka vaekue hae kuery Senhor oguerovyaa rupi oiporu vaer, mbaeta
iporayvua o riae r. Hae kuery renonde py ma sacerdote kuery mimby
guaxu monhea ikuai avi. Hae rami vy Israel kuery hae javi opumba
nhoguenoamy. 7 Hae vae rave Salomo omboaxa avi oka Senhor

pegua oo rexei o vae. Mbaeta hae py ae ome mymba oapy reve,


hexeve pete rami ju ikuaia regua kyrakue guive. Mbaeta altar overa vae
guigua Salomo ojapo uka vaekue py ma nomba reguai mymba oapy
reve ome vae, mbaemo aju guigua hae hexeve pete rami ikuai agu
regua kyrakue oapy vae.
8 Hae rami py sete ra re Salomo ojapo ngaru. Hexeve ikuai avi Israel

kuery heta ete ijaty vae, Hamate tekoa py nhavaai hae Egito yak
katyi gui ou vaekue. 9 Hae gui oito araa guive ma omboypy ju ngaru

oguyi py ikuai agu regua, sete ra re ma altar omboaxa okuapy rire.


Hae rami vy sete ra re ju ojapo ngaru. 10 Hae gui sete jaxya hae vinte

e trs araa py ma huvixa omondoukapa ju heta vae kuery. Hae r hae


kuery ojeoipa ju ngoo katy, ovya ete hae opya py oguerovya reve Davi
pe Senhor mbaemo por ojapoague, Salomo hae ojeupegua Israel
kuery hae javi pe guive.

1Reis9.19
11Hae rami py Senhor pegua oo huvixa Salomo ojapopa ma, ngoor
ae hae opa mbae onhembopyaa rami ojapoxe vaekue voi. Senhor
pegua oo hae ngoo ae ojapoa py oiko por.
12 Hae gui ma pyvy Senhor ojexa uka Salomo pe. Hae vy aipoei

ixupe:
Aendu rejerurea. Hae rami vy xevy guar aiporavo kovae oo
mbaemo peme atyr. 13 Hae gui ma xapya rei xee yva amboty r

ndaokyvei agu rami, e vy tuku karu yvy re onhot mbyre houpa


agu re xeayvu, hae vy xevygua kuery ikuaia rupi mbaemo vai
ambou, hae ramo 14 xapya rei xevygua kuery xerery rupi ae aeno

vaekue onhemoyvyi vy onhemboea rupi xereka, hae gueko vaia


gui ojeko rerova ri ramo xee aendu r yva re aa gui. Hae vy aperdoa
2Crnicas7,8 758

r ojejavyague hae amoingo por ju r ijyvy regua. 15 Xerexa ojepea

riae r, xeapyxa py voi aendu riae r apy xevy pejerurea. 16 Mbaeta

kovae oo ma aiporavo vy xevy guar ae aikyaopa, hae py xerery o


agu rakae r peve guar. Hae vae re ama vy xepya py xemaendua
riae r ra nhav. 17 Hae gui ndee ma xapya rei xerenonde rupi nderu

Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, hae ajapo uka vaekue,
xeayvuague hae aipotaa hae javi rejapopa ri ramo, 18 ndevy pe voi amo

at r ndepoakaa rakae r peve guar, nderu Davi pe xereve guar


ajapo vaekue rami vy. Hae vy ixupe aipoae vaekue: Ndoiko ei r
nderekovia Israel kuery re opena vaer, haeague rami vy.d
19 Hae rami avi xapya rei pe hae penderay kuery xegui pejepea

vy ajapo uka vaekue hae xeayvuague ndapejapovei vy tuuete kuery


mboae re peo vy pembojerovia ri ramo, 20 hae ramo roipeapa r

pendeyvyr ame vaekue gui, hae kovae oo xerery rupi aikyaopa


vaekue amombo r mombyry xerenonde gui. Hae rami rire yvy regua
kuery ojojai rei hae ijayvu rei okuapy agu rive r o. 21 Mbaeta kovae

oo a omboeteave vaeri hae jave py oague rupi oaxa vae kuery oexa vy
onhemondyipa r. Hae vy aipoei r: Mbae re tu Senhor gu rami ete
ri oeja kovae yvy hae kovae oo? hei r okuapy. 22 Hae gui ombovaia

r: Hae rami ete oeja mbaeta hae kuery oejapa rire Senhor guamo
kuery ruete Egito yvy gui oipea vaekue, hae tuuete mboae pe ju ova vy
omboete hae ombojerovia okuapy ramo. Hae nunga rupi ae rima hae
kuery ry ombou rakae gu rami ete ojexavai agu, ea r.

1Reis9.1028

8  Vinte
maeta py mae ma Salomo ojapopa Senhor pegua oo,
1

ngoor ae guive. 2 Omoatyr avi huvixa Hiro tet ipo py omboaxa


vaekue. Hae vae py ma Israel kuery ju omboekoa.


3 Hae vae rire ma Hamate-Zoba tet katy Salomo oo vy oipea.

4 Tekoa ea py ojapo avi Tadmor tet. Hamate katyi guive tet ojapo reta

tembiu omo por atyr. 5 Omoatyr avi Bete-Horom, yvy katy hae

yvy guy katy. Hae vae tet hae javi omombaraete vy ojapo imoiny
korar, ok jokoar guive. 6 Omombaraete avi imoiny Baalate hae tet

rupi tembiu omo por atyr hae oguereko vae hae javi, hae gui tet
karxa hae guymba kavaju ikuai atyr. Jerusalm py voi ojapoxe vaekue
ojapopa, Lbano yvy re hae oyvy openaa hae javi rupi.
7 Hae gui heteu kuery regua okuave vae, amorreu, ferezeu, heveu

hae jebuseu kuery Israel kuery regua e ikuai vae, 8 hae tay kuery

okuave vae Israel kuery ndojukapai vaekue, hae vae kuery ae Salomo
omombaeapo nhea, a peve guar. 9 Hae r Israel kuery vae regua

7.1718 Hae rami Davi pe Nhanderuete ijayvu ma voi (1Reis9.69; 1Crnicas17.1214).


d
759 2Crnicas8,9

ma ne peteve Salomo nomombaeapoi escravo rami. Hae vae kuery


ma ixupe ikuai joe opua rupi, huvixa kuery, hae gui karxa hae
imboguataaty kuery re openaa rupi ikuai. 10 Hae kuery ae huvixa

Salomo rembiguai yvatekueve, duzentos e cinqenta ikuai guetar


kuery re openaa rupi.
11 Hae gui ma Salomo ojapo Fara rajy tet Davi rekoague py oague

gui ova agu rami hoor ojapo uka vaekue py. Mbaeta aipoei: Xerayxy
ma ndaevei Israel kuery ruvixa Davi rogue py oiko agu, mbaeta
Senhor ayvu ryru oague ma ikya e vae meme, hei.
12 Altar Senhor peguar Salomo ojapo vaekue ry ome jepi mymba

kuery, oikeaty rexeii. 13 Ko nhav r ome Moiss ijayvuague rami


vy, sbado nhav guive, ngaru jaxy ipyaui jave hae oaangaague ra py,
mboapykue kuerei r ome maeta nhav: ngaru mbojape imbovua
revegua ea ra, semana regua ngarua ra hae oguyi py ikuaia agu ra
guive.
14 Nguu Davi ojapo ukaague rami vy omo avi sacerdote kuery pete-

te regua ombaeapo agu, levita kuery hae rami ae avi pete-te omo
ombaeapo agu rami, Nhanderuete pe oporaei agu, sacerdote kuery
renonde rupi oipytyv agu ko nhav ojapo r vaekue ojapoa rupi,
ok rara kuery pete-te regua ok ikuai vae oar agu rami guive, hae
rami agu ae Nhanderuete rembiguai Davi ojapo uka rire. 15 Ne peteve

henda py ma voi sacerdote hae levita kuery ndojapo ei huvixa ojapo


uka vaekue, perta omo pora rupi voi. 16 Hae rami py Salomo ojapopa

Senhor pegua oo rupi ojapoxe vaekue, omboypya ra guive ojapopa


peve. Hae rami py ae ojapopa oo Senhor pegua.
17 Hae gui ma Salomo oo Eziom-Geber hae Elate py ye rembe re,

Edom yvy re. 18 Hae py oa py huvixa Hiro guembiguai kuery pe ogueru


ruka kano hae omboguata kuaa vae kuery. Hae kuery ma Salomo
rembiguai kuery reve Ofir py ojeoi vy hae gui ogueru okuapy quinze mil
quilos ouro guigua. Huvixa Salomo pe ae ogueru.

1Reis10.113

9  Hae
gui Sab pygua huvixa kunha oendu Salomo reko
1

omombeua r. Hae rami vy Jerusalm py ou haxy-axy vae re


oporandu agu. Guembiguai kuery heta vae reve ova. Guymba camelo
kuery ombovoyi heruvy tembiu irr, ouro hae ita iporgueve vae
heta re guive. Hae gui Salomo renonde py ova vy ixupe oporandu
onhembopyaague hae javi rami. 2 Hae ramo opa mbae re oporandu r

Salomo ombovai, mbaeta ixupe ma ne pete henda py ma voi ndaxyi


omombeu porve agu. 3 Hae ramo Sab pygua huvixa kunha oendu

Salomo arandua hae javi, oexa avi oo ojapo uka vaekue, 4 mesa ry

tembiu oguerua vae, yvatekueve ikuaiaty, hembiguai hae karo rerua


2Crnicas9 760

kuery ombaeapoa, ijao guive, hae mymba kuery altar ry Senhor pe


oapyaty. Hae nunga hae javi oexa vy onhemondyi rei oiny. 5 Hae vy

aipoei huvixa pe:


Anhet ete ae rae ndereko regua ayvua xerekoa py aendu vaekue
hae nearandua regua voi. 6 Hae rami te xee ma hae vae ayvu

ndaroviai vaekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa ea ja. Anhet ne


mbyte rupi peve ma voi xevy nomombeuai vaekue, mbaeta ndereko
omombeua r aenduague gui nearandupave rae, rerekopave hae ndere
imaendua por mbyve ete vae. 7 Ovya ete r okuapy ndevygua avakue,

nerembiguai nerenonde rupi ikuai vaety, mbaeta hae kuery oendu r


nearandua rupi ndeayvua. 8 Taimaendua pora avi Senhor Nderuete

re, mbaeta ndererovya vy tenda Israel kuery re openaaty ry nemo


rire huvixa Senhor nderuete peguar. Mbaeta Senhor ma Israel kuery
rakae r peve omoingo por agu rami oayvu vy ae nemo huvixar,
haevea rami rereko agu teko por rupi hei. 9 Hae rami vy huvixa

Salomo pe kunha vae ome quatro mil quilos ouro guigua, heta tembiu
irr, ita iporve vae guive. Ne petegueve ma ndogueruai teri mbaemo
por Sab pygua huvixa kunha Salomo pe ome vaekue ramigua ete.
10 Hae gui huvixa Hiro hae Salomo rembiguai kuery Ofir gui ouro

ogueru vae ma hae katy gui ogueru avi yvyra sndalo aygue hae ita
iporve vae. 11 Yvyra sndalo gui ma huvixa Salomo ojapo uka jopy-

jopy ovyaty Senhor pegua opy hae ngopy guar, hae gui harpa hae
mbaraka oporaei vae kuery peguar. Hae nunga ma ne peteve ma Jud
yvy re oexapy e teri.
12 Hae gui Sab pygua huvixa kunha pe huvixa Salomo ju ome ixupe

ogueru vaekue gui hetave, mbaemo oipota hae ojerurea hae javi. Hae
ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery hae javi reve.

1Reis10.1429
13 Maetanhav ouro Salomo pe oguerua vae poyikue ma vinte e
dois mil quilos, 14 mbaemo vendea kuery hae mbaemo mboekoviaaty

gui ojou vae ryve. Arbia pygua huvixa hae vae yvy re opena vaety
kuery voi ome r ixupe ouro hae prata. 15 Hae ramo ouro ombope pyre

gui Salomo ojapo duzentos huy jokoa tuvixa vae. Pete-te huy jokoar
ma seis quilos ouro opejaa. 16 Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos

huy jokoa. Hae vae regua huy jokoar pete-te ma trs quilos raxa ouro
opejaa. Hae vae ma huvixa omo por ukapa oo Lbano kaaguy regua
guigua py. 17 Huvixa ojapo avi pete tenda opena atyr tuvixave vae

marfim guigua, hae vy onhovmba ouro ete py anho. 18 Tenda renonde


guar ma ojapo mboapy meme pyra. O avi pete py rendar ouro gui
ojapo pyre, tenda re omboja pyre. Ijyke jovaive re ma omo avi jyva ytar
oguapyaty yvry, hae ijyva yta yvry ma moko guary raangaa omopu
761 2Crnicas9,10

imoamy. 19 Mboapy meme pyra ikuai vae ry ma doze avi omo guary

raangaa, pete-te pyra apy reguar. Hae vae nunga ma ne peteve


huvixa pe ma voi ojapoa vae teri. 20 Karo huvixa Salomo oyuaty vae

ma guive r ouro guigua meme. Oo Lbano kaaguy regua guigua py


ikuai vae voi ouro guigua meme avi. Hae r prata ma Salomo o jave
mbaever nombovarei merami. 21 Mbaeta huvixa oguereko reta kano

guaxu Trsis katy oo vaer, Hiro rembiguai kuery reve omboguataa


vae. Mboapy maeta py kuerei r Trsis gui kano guaxu ojevy okuapy
vy ogueru ouro, prata, marfim, karaja hae jayru guaxu.
22 Hae rami vy huvixa Salomo yvy jave re huvixa kuery ikuai vae gui

ipoakave, oarandua py hae mbaemo oguerekopaa py. 23 Hae ramo yvy


jave gui huvixa kuery ou r hae oa py oarandua rupi ijayvu r oendu


agu. 24 Maeta nhav pete-te ogueru r mbaemo ixupe ome vaer:

ouro hae prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju hae mburika kunha,
tembiu irr guive. 25 Hae gui Salomo oguereko quatro mil kavaju oguy

py karxa regua. Kavaju rygua doze mil ju oguereko imboguataar. Hae


vae kuery ma tet ikuai vae rupi oguereko karxa, Jerusalm tet py
ngoo katyi py guive. 26 Hae gui Salomo ipoaka oiny huvixa kuery hae

javi re, Eufrates yak guive filisteu kuery yvy peve, hae gui Egito yvy
apy peve. 27 Prata ma Jerusalm py huvixa omboetave ita rami rive, yvyra

yary guive ojapo oata agu rami e sicmoroy tekoa ea rupi ikuai vae
rami. 28 Kavaju Salomo peguar ma Egito yvy hae yvy jave gui oguerua.

1Reis11.4143
29Hae
gui ove rei tema Salomo rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue jypy guive opaa peve no r teve kuaxia Nebate ray
Jeroboo rekokue profeta Nat hae Silo pygua Aas ombopara vaekue py,
profeta Ido mbaemo oexa vaekue ombopara vaekue re guive? 30 Quarenta

maet re Salomo opena oikovy Jerusalm py Israel kuery hae javi re.
31 Hae gui guamo kueryague rami ndoikoveveii ma ramo onhono pora

tet Davi rekoague py ae. Hae gui tay Roboo ju o nguu rekovia.

1Reis12.115

10  Hae
gui ma Roboo oo Siqum katy, hae py Israel kuery
1

onhemboatypa ma ramo nguvixar omo agu. 2 Hae nunga


Nebate ray Jeroboo avi oendu. (Hae vae ma Egito yvy re teri oiko,
huvixa Salomo gui onhaague py.) Hae gui Egito gui ojevy ju ramo
3 oeno ukaa okuapy. Hae ramo Israel kuery hae javia py ou Roboo reve

jogueroayvu agu. Hae ramo hae kuery aipoei okuapy Roboo pe:
4 Nderu ma orerereko axy ete vaekue. Hae gui a ma orerereko

pori ju nderu orembojexavai hae orerereko axyague gui. Hae ramo ma


ndevy ae r orekuai.
2Crnicas10 762

5 Robooombovai hae kuery pe:


Mboapy araa py ma peju ju xea py hei. Hae r heta vae kuery
ojeoipa.
6 Hae gui ma huvixa Roboo onhemongeta uka tujakueve nguu

Salomo oikove teri jave henonde ikuai vaekue pe. Hae vy aipoei:
Mbaexa tu pe kuery xemongeta ta heta vae kuery ambovai agu?
7 Hae kuery ombovai:

Xapya rei kovae kuery re repena por, hae rerorya rupi ndeayvu
pori ramo hae kuery rakae r peve r ikuai nerembiguai hei okuapy.
8 Hae rami te hae noendu potai tujakueve omongeta r. Hae vy

guembiguai kunumigue ojavegua ngupive ikuai vae pe ju onhemongeta


uka. 9 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Pe kuery, mbaexa tu xemongeta ta kovae kuery ambovai agu?


Mbaeta xevy ojerure vy Orerereko pori ju nderu orerereko axyague
gui, hei okuapy ramo.
10 Hae ramo kunumigue ijavegua hupive ikuai vae ombovai:

Po rami r ndeayvu hae vae kuery aipoei vaekue pe: Nderu


orerereko axy, vaeri ndee orerereko pori ju, hei vae kuery pe. Po
rami r ndeayvu: Xeku kyri ma xeru poataa gui tuvixave. 11 Xeru

penderereko axy ae, hae r xee ma roguereko axyve ete r. Xeru


penembojexavai vaka pi py penenup vy, hae r xee ma japeuxa popia py
r rombojexavai, re r hei okuapy.
12 Hae vae rire mboapy araa py Jeroboo hae heta vae kuery reve

joguerupa ju Roboo-a py, huvixa Mboapy araa py pejevy ju xea


py, heiague rami vy. 13 Hae ramo huvixa Roboo ombovai vy ayvu

poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire. 14 Kunumigue

omongetaague rami rive ijayvu vy


Xeru penderereko axy, hae r xee ma roguereko axyve r. Xeru
ma penembojexavai vaka pi py, hae r xee ma japeuxa popia py r
rombojexavai hei. 15 Hae rami vy huvixa Roboo noendu potai heta vae

kuery ayvu re, mbaeta hae rami agu ma Nhanderuete gui ae oiko, Nebate
ray Jeroboo pe Sil pygua Aas ijayvuague Senhor omoingo agu.e

1Reis12.1620
16 Hae
gui Israel kuery hae javi ayvu re huvixa Roboo ndojapyxaka
potai ramo oexa vy ivai vaipa okuapy. Hae vy aipoei:

e
10.15 Profeta Aas Jeroboo pe ijayvu ma voi Israel kuery Nhanderuete ombojao vaera
rami (1Reis11.2933). Hae gui Jud hae Benjamim regua kuery reve kuaray puku-a katy
ikuai vae gui ma Efraim regua, hae kuaray ijapuaia katy ikuai vae regua reve ojao.
Moko regua Jud kuery ea vae gui dez regua Israel kuery ea vae ojao, hae kuery
ojejavyague re Nhanderuete ombopaga ramo.
763 2Crnicas10,11

Mbae havy jareko Davi ramymino kuery reve? Jess ray reve
guar novei ri nhandevy! Israel kuery, jajeoipa nhandero katy! Havy
Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! hei okuapy. Hae rami
vy Israel kuery pete-te ojeoipa ju ngoo katy. 17 Hae r Israel kuery Jud

regua tet rupi hekoa vae re ma Roboo ae opena oikovy.


18 Hae gui huvixa Roboo omondouka omombaeapo nheamby kuery

re opena vaety Adoro, te hae vae ma Israel kuery hae javi ojapipa ita
py, hae ramo omano. Hae r huvixa Roboo ma okarxa ogueraa nho vy
onha ovy Jerusalm katy.
19 Hae rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery

rovaigua, a peve guar.

1Reis12.2124

11  Jerusalm
tet py Roboo ova ma vy omboatypa Jud hae
1

Benjamim regua kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe


opu kuaa vae meme, Israel kuery rovai opu agu, hae rami vy
Roboo pe ju omboaxa okuapy agu ipoakaague. 2 Hae rami te Senhor

oayvu ombou pete ava guemimboe Semaas vae pe. Hae vy aipoei:
3 Ndeayvu ke Salomo ray Roboo Jud pygua huvixa vae pe, hae

Israel kuery Jud hae Benjamim regua ikuai vae hae javi pe. Hae vy
aipore: 4 Po rami Senhor ijayvu: Tapeo eme, pepu eme penderyvy

kuery rovai. Pete-te pejevy ju pendero katy, mbaeta xee ae hae nunga
amoingo vaekue, hei. Hae rami Senhor ijayvua hae kuery oendu vy
ndoo nhoi teve Jeroboo kuery rovai opu agu.

Roboo pete-te tet ikorar ojapoague rery oa


5 Roboo
ma Jerusalm py hekoa oikovy vy ojapo Jud re tet ikuai
vae korar, ngovaigua kuery gui. 6 Hae rami vy ojapo Belm tet korar,

Et, Tecoa, 7 Bete-Zur, Soc, Adulo, 8 Gate, Maressa, Zife, 9 Adoraim,


Laquis, Azeca, 10 Zor, Aijalom hae Hebrom tet guive. Hae vae tet

ikorapa vae ma Jud hae Benjamim yvy regua meme. 11 Hae vae

tet omombaraetepa ma vy hae py omoingo harar kuery. Omo avi


mbaemo hou vaer, azeite, vinho guive. 12 Pete-te tet py omo reta

huy jokoa tuvixa vae hae huy guaxu. Omombaraetepa. Hae rami vy
Jud hae Benjamim yvy jave rupi ipoaka.

Jerusalm py sacerdote hae levita kuery oupa okuapyague


13 Hae
rami ae avi Roboo-a katy sacerdote hae levita kuery Israel
hae javi rupi gui oupa. 14 Mbaeta levita kuery tet katyi rupi gui ou vy

mbaemo oguereko vaekue oejapa vy oupa Jud hae Jerusalm katy,


Jeroboo hae guay kuery omoxmba rire Senhor pe ikuaive e agu.
15 Hae kuery rekovia ma Jeroboo omo sacerdote kueryr hae ae oikuaa

2Crnicas11,12 764

rami, ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae pe, kavara hae vaka ray
raangaa ojapo vaekue peguar rive. 16 Hae rami r Israel kuery hae javi

regua Jerusalm tet py ou, opya py Senhor Israel kuery ruete oeka
agu omo vaekue hae javi, Senhor guamo kuery ruete pe mbaemo
ome agu. 17 Hae rami py hae kuery omombaraete Jud kuery, ojapo

avi Salomo ray Roboo ipoakave agu rami, mboapy maet re.
Mbaeta mboapy maeta pevei ikuai Davi hae Salomo oikoague rami.

Roboo ro pygua kuery rery oa


18 Hae gui ma Roboo guayxyr ogueraa Maalate. Hae vae ru ma
Davi ray Jerimote, hae r ixy ma Jess rajy Eliabe memby Abiail. 19 Hae

vae omemby kuery oguereko vaekue ma Jes, Semarias hae Za.


20 Hae vae rire ma guayxyr ogueraa avi Absalo rajy Maaca. Hae vae ma

oguereko ju Abias, Atai, Ziza hae Selomite. 21 Guayxy hae guayxy jevy kuery

gui Roboo oayvuve vae ma Absalo rajy Maaca. Mbaeta dezoito guayxy hae
sessenta guayxy jevy kuery oguereko. Vinte e oito tay kuery hae sessenta tajy
kuery ikuai rakae. 22 Maaca pia Abias ma Roboo omo guay kuery mboae

ryve, mbaeta oipota hekovia huvixar o. 23 Oarandua rupi vy ojapo guay


kuery Jud hae Benjamim oyvy jave rupi hekoa agu rami, tet ikorapa vae
rupi. Hae kuery pe ome tembiu oata agu rami e, tayxyr ojou reta avi.

1Reis14.2528

12  Roboo
opoakaa py o at hae imbaraete ma vy oeja Senhor
1

guigua lei, Israel kuery hae javi reve. 2 Hae gui pete nhiru

maeta re ma Roboo huvixa o jave py Egito pygua huvixa Sisaque ou


Jerusalm re opu agu, hae pygua kuery Senhor rovai ojejavy okuapy
rire. 3 Mil e duzentos karxa hae sessenta mil kavaju rygua kuery reve

ou. Hupive Egito yvy gui ou vaekue ma heta raxa ikuai, Lbia guigua,
suquita hae Etipia guigua kuery guive. 4 Hae rami vy Jud regua tet

ikorapa vae hae javi oipeapa ma vy Jerusalm katy ju oo.


5 Hae gui ma Roboo-a py ou profeta Semaas, Jud regua yvatekueve

Sisaque gui Jerusalm tet py ono vaekue ikuaia py guive. Hae vy


profeta aipoei hae kuery pe:
Po rami Senhor ijayvu: Pe kuery ma xerejapa pekuapy. Hae
nunga rupi xee voi roeja ma Sisaque ju pendere ipoaka agu, hei.
6 Hae ramo Israel regua yvatekueve onhemoyvyi okuapy, huvixa

guive. Hae rami vy aipoei okuapy:


Senhor ma haevea rami nhanderereko vae hei.
7 Hae kuery onhemoyvyi okuapy r Senhor oexa vy tegue ju oayvu

ombou uka Semaas pe. Hae vy aipoei:


Hae kuery onhemoyvyi okuapy ramo xee namombai r. Hae
rami rgue py are ei re araa jepe r, Jerusalm tet re xepoxya
765 2Crnicas12,13

ambou uka e agu Sisaque po rupi. 8 Hae rami avi hae kuery ikuai r

hembiguair, oikuaa agu yvy regua huvixa kuery pe ikuaia gui xevy pe
ikuai agu haevevea hei.
9 Hae gui ma Egito pygua Sisaque ou vy Jerusalm re opu. Hae rami

vy ogueraapa Senhor pegua opy iporgueve o vaekue, huvixa ropy gui


guive. Ogueraa avi huy jokoar ouro gui Salomo ojapo vaekue. 10 Hae

vaekue rekovia ma huvixa Roboo ojapo huy jokoa overa vae gui rive.
Hae vae ma omboaxa huvixa rok rara kuery rerekoa po py. 11 Hae

gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhav hara kuery ou vy ogueraa


avi r huy jokoa. Hae vae rire ogueru kuerei r opy jao hara kuery
ikuaiaty py. 12 Hae rami py huvixa onhemoyvyi rire ixugui Senhor

oipea ju opoxya, omomba vyvoi e agu. Mbaeta Jud yvy re ma ikuai


teri heko por vae.

1Reis14.2131
13 Jerusalm py huvixa Roboo ipoakave ovy vy ove tema huvixa
rami. Ixy ma Amom guigua, Naam hery vae. Quarenta e um maet ma
oguerekoa py Roboo omboypy huvixa o agu, hae gui dezessete maet
re opena Jerusalm py. Hae vae tet ma Israel re ikuai vae gui Senhor
oiporavo vaekue hery o atyr. 14 Hae rami te haeve vae ojapo

oikovy, opya re nomo guive Senhor oeka agu.


15 Hae gui ove tema Roboo rekokue regua. Hae rami avi mbaemo

ojapo vaekue jypy guive opaa peve no r teve kuaxia yma guare kuery
rekokue oa profeta Semaas hae Ido ombopara vaekue py? Jeroboo
kuery reve Roboo kuery joe opu okuapy oikovea pukukue re. 16 Hae

gui Roboo ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Hae ramo hae


kuery reve onhono pora tet Davi rekoague py. Hae gui tay Abias ju o
nguu rekovia.

1Reis15.18

13  Jeroboo
dezoito maet re ma huvixa o jave py Abias o Jud
1

pygua huvixar. Hae vy mboapy maet re opena Jerusalm


py. 2 Ixy ma Gibe pygua Uriel rajy Micaa hery vae. Hae gui ma Abias

kuery joe opu ju Jeroboo kuery reve. 3 Hae rami vy Abias ma joe opu

agu katy ogueraa oxondaro kuery ipya guaxukueve quatrocentos mil


avakue oiporavo vaekue. Hae r Jeroboo kuery ma hexe opu agu
katy ojeoi oitocentos mil avakue reve, joe opua py ipya guaxukueve
meme.
4 Hae gui Abias ma Zemaraim yvyty ry opu hoamy, Efraim regua

yvyty ikuai vae mbyte. Hae vy aipoei hoamy:


Jeroboo hae Israel kuery pendekuai vae hae javi, pendu ke
xeayvua. 5 Pe kuery ndapeikuaai ri tyy Senhor Israel kuery ruete Davi

2Crnicas13 766

pe ae omeague hae kuery ruvixa o riae agu? Mbaeta hexeve, hae


tay ray kuery reve ojapo oguereko agu juky revegua.f 6 Hae rami te

hae kuery re Jeroboo kuery opu nho. Hae vae ma Davi ray Salomo
rembiguai Nebate ray. Hae rami py onhembopoxy nguvixa rovai. 7 Ixupe

guar ono avakue vare, mbaemo vai apoa kuery rive. Hae vae kuery
reve onhemombaraete okuapy Salomo ray Roboo rovai. Hae jave py
ma Roboo kunumii hae ndoiko kuaai teri vy ndojoko kuaai.
8 A ma pe kuery peikuaa te Senhor poakaa Davi ray kuery po

py ome vaekue gui pendepoakavea, mbaeta pendeta raxa, hae pereko


avi vaka ray raangaa penderuete raangaar ouro guigua Jeroboo ojapo
vaekue. 9 Hae rami te ndapeipeapai avi teve sacerdote kuery Aro

ramymino Senhor pe ikuai vaekue, hae levita kuery voi? Hae kuery
rekovia pendejeupe guar sacerdote ramigua rive ju pejou, yvy mboae
regua oguerekoa rami. Mbaeta amongue vae rei sacerdote-r onhemo
ukaxe vy ogueru r pete vaka ray hae sete vexai ray ome vaer.
Hae rami ramo pe kuery pemo r sacerdote-r, Nhanderuete peguar
e guive. 10 Hae r ore kuery ma Senhor ae oiko Oreruete, hae ne

petegue ma voi ndoroejai r. Hae gui sacerdote kuery ore roguereko


vae ma Senhor pe ae ombaeapo vae. Hae vae kuery ma Aro
ramymino meme, hae levita kuery voi ikuai avi ombaeapoa rupi. 11 Hae

rami vy ko nhav, ajeivei hae kaaru hae kuery ome r mymba


hae heaku por vae oapy reve. Hae gui mesa ikya e vae ry ma
Senhor renonde omo r mbojape. Tataendy y ouro guigua, tataendy
reve opena avi r kaaru nhav, mbaeta ore kuery ae ma Senhor
Nhanderuete lei ojapo uka vaekue rojapopa vae. Hae r pe kuery ma
pejapa. 12 Hae nunga rupi neexa, Nhanderuete ma ore kuery reve ae

oiko, orerenonde oo. Ixupegua sacerdote kuery ojeoi avi mimby guaxu
omonhe heravy vae, pe Israel kuery rovai roo agu. Hae nunga rupi
pepu eme Senhor peneramo kuery ruete rovai, mbaeta pe kuery ma
napendepoakai re hei.
13 Hae ramo Jeroboo ijayvu ixupegua kuery onhemia py ikuai vae

ojere vy amboae kuery hakykue katy gui ou agu re. Hae rami py hae
kuery amongue vae ma Jud kuery renonde, hae r amboae kuery ma
hakykue katy ikuai. 14 Hae ramo Jud kuery oma vy oexa okuapy

xondaro kuery henonde ikuai vae, hakykue guive. Hae ramo Senhor pe
ojapukai okuapy, sacerdote kuery voi omonhe okuapy mimby guaxu,
15 hae Jud regua avakue ojapukai at okuapy. Ojapukai okuapy ramo

Nhanderuete omoingo axy Jeroboo hae Israel kuery hae javi, Abias
hae Jud kuery renonde gui. 16 Hae rami vy Jud kuery renonde gui

f
13.5 Juky reve ma hae kuery ojapo r pete rami ikuai agu. Juky ma anhet etea kuaa
ukaar (Levtico2.13).
767 2Crnicas13,14

Israel ramymino kuery onhamba, ipo py Nhanderuete omboaxa ramo.


17 Hae kuery regua Abias hae hexeve ikuai vae ojuka reta. Hae ramo

Israel kuery vae regua hoapa okuapy quinhentos mil avakue oiporavo
pyre meme. 18 Hae vae jave py ma Israel ramymino kuery omoyvymbaa

rakae. Jud ramymino kuery ae ipoakapa okuapy, Senhor guamo kuery


ruete re ojerovia ete vy. 19 Hae gui Abias ma Jeroboo oakykue monha

vy ixupe guare tet re ipoaka avi: Betel, Jesana, Efrom hae tekoai haei
rupi ikuai vae re voi. 20 Hae vae rire Abias oa pukukue re ma Jeroboo

ndojouvei ipoaka jevy agu. Senhor omombaeaxy r omano. 21 Hae r

Abias ma imbaraeteve tema ovy vy guayxyr ojou catorze kunhague. Hae


vy vinte e dois tay, hae dezesseis tajy kuery ikuai. 22 Hae gui ove rei

tema Abias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo ojapo vaekue hae javi
no r teve kuaxia profeta Ido ombopara vaekue re?

1Reis15.912

14  Hae
gui ma Abias ndoikoveveii ma guamo kueryague rami.
1

Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py. Hae gui tay Asa
ju o nguu rekovia. Hae vae ma dez maet peve huvixa oa ja ijyvy re
joe opu vae ndoikoi. 2 Asa ma Senhor nguuete renonde rupi haevea

rami oiko, heko por vae vy. 3 Mbaeta ombovaipa altar amboae regua

ruete raangaa peguar omopu mbyre, ombovaipa avi ombojeroviaaty


yvy rupi ikuai vaekue. Oitypa ita omopu mbyre, oakeo avi
taangaar yvyra omopu mbyre. 4 Hae rami vy omongeta Jud kuery

Senhor guamo kuery ruete oeka hae lei ojapo uka vaekue rupi ikuai
agu re. 5 Hae rami ae avi Jud re tet ikuai vae rupi gui omomba

ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vaekue, altar heaku por vae rapyaty
guive. Hae ramo huvixa oa pukukue re ma ikuai por anho.
6 Jud kuery ikuaia jave rupi ojapo tet korar, ijyvy rupi ikuai por

ramo. Oa maet hae javi re ma jipoi hexe opu vae, ikuai rive agu
rami Senhor ome r. 7 Hae nunga rupi ae aipoei Jud kuery pe:

Nhamombaraete mavy apy tet ikuai vae, ikorar hae torre jajapo
guive. Okr ijokoa revegua avi jajapo, nhandeyvy nhanerenonde itui
vae rupi mbaeve ndoikoi teria ja, mbaeta Senhor Nhanderuete jaeka
ramo jovaive rupi ome nhandekuai rivei agu hei. 8 Hae ramo hae

kuery tet omoatyr vy ikuai por. Huvixa Asa ma Jud regua xondaro
kuery huy jokoa hae imoa tuvixa vae revegua oguereko trezentos mil.
Hae gui Benjamim regua ma duzentos e oitenta mil ju ikuai huy jokoa
hae guyrapa oiporu kuaa vae. Avakue ipya guaxukueve meme ikuai.

Etipia pygua Zer re Asa ipoakaague


9Hae
gui ma hae kuery rovai guar ou pete Etipia pygua Zer.
Avakue um milho vae reve ou, trezentos karxa reve guive. Hae vy
2Crnicas14,15 768

ovamba okuapy Maressa tet peve. 10 Hae ramo hae kuery rovai Asa oo.

Hae vy Maressa katyi Zefat regua yvy guy py ma oiko katupa okuapy
joe opu agu.
11 Hae rami vy Asa ojapukai Senhor nguuete pe. Hae vy aipoei:

Senhor, ndee e vy amboae ndoikoi ikangy vae repyar imbaraete


vae reve joe opua py. Hae nunga rupi Senhor Oreruete, orepytyv
ke. Mbaeta ore ma ndere ae rojerovia vae, hae nderery rupi roju kovae
kuery heta ikuai vae rovai. Senhor, ndee ma Oreruete. Avakue rive
taipoaka eme ndere hei.
12 Hae ramo Asa hae Jud kuery renonde py Senhor oitypa Etipia

guigua kuery. Hae ramo onhamba jogueravy. 13 Hakykue rupi Asa hae

hexeve ikuai vae ojeoi Gerar peve. Hae gui Etipia pygua kuery hoapa,
ne peteve ma voi ndoikovevei. Hae kuery omboaypaa Senhor hae
ixupegua xondaro kuery renonde. Hae ramo ogueraapaa tembiporu oeja
pyre. 14 Gerar tet yvyiry ikuai vae voi oitypa, Senhor gui okyje reia

anho oendu okuapy r. Hae ramo hae vae tet ikuai vae gui oipeapa
heravy mbaemo, hae py heta ikuai vaekue ogueraapa. 15 Oitypa avi

mymba ja kuery rekoa. Hae rami vy oipea reta heravy vexai hae
camelo. Hae gui ma ojevypa ju Jerusalm katy.

Haevea rami ju Nhanderuete ombojeroviaa agu rami Asa ojapoague

15  Hae
gui ma Obede ray Azarias re ou Nhanderuete Nhe. 2 Hae
1

ramo o ovy huvixa Asa oa py. Hae vy aipoei ixupe:


Pendu ke xeayvua, Asa, Jud hae Benjamim kuery hae javi.
Senhor ma oiko pe kuery reve, hexeve pe kuery peikoa ja. Pe kuery
peka ri ramo hae ojejou uka r pvy. Hae r peja ri ramo hae voi
pendereja r. 3 Mbaeta Israel kuery are ete ikuai Nhanderuete anhet

vae reve, sacerdote imboear hae lei e re. 4 Hae rami te ojexavai

etea anho oendu vy Senhor nguuete pe ju ikuai agu ojevypa hae oeka
okuapy ramo ojejou uka ju. 5 Hae vae jave py ma o ovy vae ndaikuai

pori, ne ova ouvy vae kuery voi. Mbaeta hae vae yvy ikuai vae hae
javi ndaevei ete okuapy. 6 Mbaeta pete-te regua opu r amboae regua

re, hae pete-te tet opu r amboae tet re. Hae rami vy nhomomba-
mombave r ojeoivy, Nhanderuete opa margua jexavaia py omoingo
axy ramo. 7 Hae rami te penembaraete ke, pemokangy eme pendepo.

Mbaeta pembaeapoague repy omembaa r hei.


8 Povae ayvu profeta Odede ray omombeu r huvixa Asa oendu vy

ipya guaxu ju. Hae rami vy omombopa ojeguarupy Jud hae Benjamim
yvy re ikuai vaekue, Efraim regua tet yvyty rupi ikuai vae gui guive.
Hae vae tet ma hae oipea vaekue meme. Hae rami vy oikyao ukapa
ju altar Senhor pegua, oo ixupegua ok renonde o vae. 9 Hae rami

vy omboatypa Jud hae Benjamim kuery hae javi, hae kuery mbyte
769 2Crnicas15,16

rupi Efraim, Manasss hae Simeo regua ikuai vae guive. Mbaeta heta
avi Israel yvy gui ou vaekue hexe guar, hexeve Senhor Tuuete oiko
r. 10 Jerusalm py hae kuery onhemboaty okuapy mboapy jaxya py,

quinze maeta re ma huvixa Asa o jave py. 11 Hae vae ra ma Senhor


pe ome okuapy joe opua gui ogueru vaekue regua setecentos vaka
ray hae sete mil vexai kuery. 12 Jomeme jogueroayvu okuapy Senhor

guamo kuery ruete pe anho ikuai agu re, opya hae onhe hae javi
py, 13 hae r Senhor Israel kuery ruete ndoekai vae rei ojuka agu,

kyrgueve hae tuvixakueve te, avakue hae kunhague guive. 14 Hae rami

agu re oura okuapy Senhor pe onhendu at reve, oporaei vy mimby


hae mimby guaxu reve. 15 Hae rami Jud kuery opya hae javi py oura

ma vy ovya okuapy. Senhor oekaxeai py oeka ramo hae kuery pe


ojejou uka. Hae rami vy hae kuery pe Senhor omeve ju oyvy jave
rupi ikuai por agu. 16 Ojaryi Maaca eteve voi huvixa Asa oipea huvixa

xy poakaa gui, Aser pe pete taangaa ojeguarupy ojapo rire. Taangaa


ojapo vaekue ma Asa ombovaipa, hae ikuikue oapypa Cedrom yvyugua
py. 17 Hae rami te Israel yvy re yvy rupi ombojeroviaaty ikuai vae

ma nombovaipai, vaeri Asa oikovea pukukue re haevea rami anho oiko


opya py. 18 Senhor pegua opy ogueru mbaemo por tuu hae rami agu

rami omboaxa vaekue, hae ae omboaxa vaekue voi: prata, ouro hae
tembiporu. 19 Trinta e cinco maet re huvixa Asa o peve ma joe opu

vae ndoikoi.

1Reis15.1622

16  Trinta
e seis maeta re ma huvixa Asa o jave py Israel pygua
1

huvixa Baasa ou Jud kuery rovai. Hae rami vy omombaraete


Ram tet, Jud pygua huvixa Asa openaa gui mavaeve oo e agu, ne
ovaa e agu hae py. 2 Hae ramo Asa oipeapa ouro hae prata Senhor

pegua opy hae huvixa ropy omo por mbyre. Hae rami vy guembiguai
kuery ayvu reraar omondoukapa Sria pygua huvixa Ben-Hadade pe
Damasco py oa py. Hae vy ixupe aipoei uka:
3 Jajapo ke jomeme nhandekuai pori agu, nderu xeru reve

ikuaiague rami. Neexa, aru ruka ndevy ame rive vae, prata hae ouro.
Hae r tereo, Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guar
rejapo vaekue, xee apenaa ojokoa gui ojepea agu hei uka. 4 Hae

ramo Asa ijayvua Ben-Hadade oendu vy omondouka xondaro ruvixa kuery


Israel kuery ret re opu agu. Hae rami vy oitypa Ijom, D, Abel-Maim
hae tet tembiu omo poraty Naftali yvy re ikuai vae hae javi. 5 Hae

nunga Baasa oendu vy opytuu Ram tet omombaraetea gui, ndojapove


jevyi guive. 6 Hae rire huvixa Asa ma Jud kuery ogueraapa vy Ram tet

gui oguerupa ju ita hae yvyra Baasa omombaraetea py oiporu vaekue.


Hae vaekue py ma huvixa Asa ju ojapo Geba hae Mispa tet korar.
2Crnicas16,17 770

Asa pe Hanani ijayvuague


7Hae
vae jave py Jud pygua huvixa Asa oa py ou Hanani. Hae vy
aipoei ixupe:
Hae gui Sria pygua huvixa re rive rejerovia vy Senhor Nderuete
re nderejeroviai ramo Sria pygua huvixa pegua xondaro kuery oo jepepa
ma ndepo gui. 8 Hae rami avi xondaro kuery Etipia hae Lbia gui ou

vaekue pa heta raxa e rakae? Heta ete e teve karxa hae kavaju
rygua kuery reve ou? Hae rami te Senhor re rejerovia ramo ndepo py
omboaxapa rakae. 9 Mbaeta Senhor ma yvy jave rupi oexa potapa oiny,

opoakaa oexa uka agu opya hae javi py ixupe ete ikuai vae pe. Hae r
ndee ma reikoague py nearandua rupi e reiko. Hae nunga rupi a gui
ma oiko r nderovai opu vae hei.
10 Hae rami profeta ijayvu ramo Asa ivai vy omboty nhu py, yvyra

pa py omboa, hae nungakue re ixupe ipoxy vy. Hae vae jave py Asa
omoingo axyve ju heta vae kuery regua.

1Reis15.23,24
11Hae
gui ove rei tema Asa rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue jypy guive opaa peve o r kuaxia Jud hae Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re. 12 Trinta e nove maeta re ma Asa huvixa

o jave py opy raxy gui nopuvei. Imbaeaxy raxa oupy. Hae rami te
Senhor pe ma voi ndojerurei, poropoanoa kuery re rive ojeroviave vy.
13 Hae gui ma Asa ndoikoveveii ma guamo kueryague rami. Quarenta e

um maeta re openaa py ma omano. 14 Hae ramo onhono pora okuapy


tet Davi rekoague py ngupar ae ojoo ukaague py. Hae rami vy pete
tupa ry onhono okuapy, hae ijyvry rupi omony heaku por vae,
mbaemo heaku por vae apoa kuery anho oikuaa rami vy oguereko
katu vaekue. Heta raxa avi hexe imaenduaa rupi mbaemo oapy okuapy
vae.

Josaf poakaa omo atague

17  Hae
gui ma Jud pygua huvixa Asa rekovia tay Josaf ju o.
1

Hae rami vy mbaemo oguereko katu Israel kuery rovai guar.


2 Jud yvy rupi tet ikorapa vae hae javi rupi omo xondaro kuery

harar, hae Efraim yvy re tuu Asa tet ojopy vaekue rupi voi. 3 Senhor

oiko Josaf reve, mbaeta tamo Davi jypy oikoague rami oiko ramo, Baal
raangaa pe. 4 Hae rami vy oeka oikovy nguu ruete, ojapo uka vae rupi

oiko vy, Israel kuery ikuaia rami e. 5 Hae ramo ipo py Senhor omo

atve huvixa o agu, hae ixupe Jud kuery pav ome okuapy mbaemo
hepyve hae ipor vae oguerekopa peve. 6 Senhor guigua tape rupi oikoa

rupi ipya guaxuve ovy. Hae vy Jud yvy jave gui ombovaipa yvy rupi
771 2Crnicas17,18

ombojeroviaaty ikuai vaekue, mbaemo raangaar yvyra omopu mbyre


guive.
7 Hae gui mboapy maeta re ma huvixa o jave py omondouka

guembiguai yvatekueve Ben-Hail, Obadias, Zacarias, Natanael hae


Micaas, Jud regua tet ikuaia rupi nhomboe agu. 8 Hae vae kuery

reve omondouka avi levita kuery Semaas, Netanias, Zebadias, Asael,


Semiramote, Jnatas, Adonias, Tobias hae Tobe-Adonias. Levita kuery
reve omondouka avi sacerdote kuery Elisama hae Jeoro. 9 Hae ramo

Jud yvy jave rupi kuaxia Senhor guigua lei oa ogueraa vy nhomboe
jogueravy. Hae rami vy Jud re tet ikuai vae hae javi rupi omboe
ojeoivy heta vae kuery.
10 Hae ramo Jud yvry rupi huvixa ikuai vae ry ou Senhor poakaa

gui okyjepa agu, huvixa Josaf rovai nopui agu rami. 11 Hae rami ae

avi filisteu kuery vae regua ogueru okuapy mbaemo Josaf pe, prata voi
ome ukaa rami ome. Ixupe Arbia pygua kuery voi ogueru okuapy
mymba kyrgueve vae: sete mil e setecentos vexai ava hae sete mil
e setecentos kavara ava. 12 Hae ramo Josaf ipoakave tema ovy. Hae

rami vy Jud re ojapove oo ikorapa vae, hae tet tembiu omo por
atyr. 13 Jud re tet ikuai vae rupi ojapo reta mbaemo. Jerusalm tet

py oguereko avi avakue joe opu agu katy oo vaer ipya guaxukueve
anho. 14 Po rami ma hae kuery mbovy pa pete-te regua ikuaia: Jud re

ma ikuai huvixa kuery mil xondaro re opena vae. Hae kuery ruvixa ma
Adna oiko, hae hexeve ikuai avi trezentos mil avakue ipya guaxukueve
vae meme. 15 Hae rire ma huvixa Joan, hae hexevegua duzentos e

oitenta mil. 16 Hae gui ma Zicri ray Amasias ju. Hae vae ma opya hae

javi py Senhor pe ombaeapoxea rupi oiko. Hexevegua ma duzentos


mil avakue ipya guaxukueve ikuai ijayvua ojapo vaer. 17 Hae gui

Benjamim kuery vae regua ava ipya guaxuve vae ma Eliada. Hexevegua
ma duzentos mil ikuai guyrapa hae huy jokoa revegua. 18 Hae vae rire

ma Jozabade hae hexeve cento e oitenta mil ikuai joe opu agu rami
hembiporupa vae. 19 Hae vae kuery ma huvixa pe ikuai vae meme,

xondaro kuery mboae Jud yvy re tet ikuai vae rupi huvixa omo
vaekue jaipapa e re.

1Reis22.14

18  Josaf
ma mbaemo hepyve hae ipor vae anho oguereko,
1

oata agu rami e. Acabe reve onhemoir guive. 2 Hae rami vy


mbovy maet re rei ea py ma Acabe pou vy oo Samaria tet py oa py.


Hae ramo Acabe omova vy ojuka vexai hae vaka ray oata agu rami
e, Josaf hae hupive ou vaekue hae javi pe. Hae vy ijayvu joupive
Ramote-Gileade re opu agu katy jogueraa agu re. 3 Hae vy huvixa

Israel pygua Acabe oporandu Jud pygua huvixa Josaf pe:


2Crnicas18 772

Ndee pa reo avi r xereve Ramote-Gileade katy?


Josaf ombovai:
Xee ma aiko r ndereve, hae xevygua kuery voi ndevygua kuery
revegua ae avi r ikuai. Rojeoi r nderupive joe nhapu agu hei.

1Reis22.512
4 Haegui ma Josaf aipoeive ju Israel pygua huvixa pe:
Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re.
5 Hae ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos

avakue hae javi vy. Hae vy aipoei hae kuery pe:


Taa pa Ramote-Gileade re apu agu, tyr pa taa eme?
Hae kuery ombovai:
6 Tereo oreruvixa, mbaeta Nhanderuete omboaxapa r ndepo py

hei okuapy.
Hae r Josaf ma aipoei:
Ndaipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe
agu?
7 Hae r Israel pygua huvixa aipoei Josaf pe:

Petei teri oiko ixupe Senhor ayvu re nhaporandu uka agu. Hae
r hexe ma xee ndaxeaei, mbaeta xerenonder re nomombeui teri ipor
vae, ipor e vae anho. 8 Hae vae ma Inl ray Micaas hei.

Josaf ombovai:
Huvixa, hae rami ndeayvu eme hei.
Hae gui ma Israel pygua huvixa pete guembiguai oeno vy ixupe aipoei:
Tou pojava tavy xea py Inl ray Micaas hei. 9 Hae vae jave

py ma Israel pygua huvixa hae Jud pygua huvixa reve jogueroguapy


nhoguenoiny pete-te guenda openaaty py ae, huvixa pegua ao py ae
onhemonde reve, Samaria tet kora rok yvry, mbaemo moayaty py.
Hae kuery renonde ma profeta kuery hae javi ijayvu okuapy.
10 Hae gui Quenaana ray Zedequias ma oguereko vaka rakua raangaa

ferro gui ojapo vaekue. Hae vy aipoei:


Po rami Senhor ijayvu: Kovae ramigua py reipyxo r Sria pygua
kuery reitypa peve, hei.
11 Hae gui profeta kuery mboae ma hae vae ayvu rupi meme ijayvu vy

Tereo ke Ramote-Gileade katy, oreruvixa, hae py ma ndepoaka r,


mbaeta Senhor omboaxapa r ndepo py hei okuapy.

1Reis22.1328
12 Hae
gui Micaas reruar tembiguai oo vaekue ixupe ijayvu vy aipoei:
Ma, profeta kuery ikuai vae ma petei rami ijayvu kuri huvixa pe
mbaemo por re anho. Ndeayvu rgue hae kuery ijayvuague rami ae,
mbaemo por re anho.
773 2Crnicas18

13 Micaas ombovai:
Hae rami avi anhet Senhor oikove vae rupi aura vy aipoae: Xee
ma Xeruete aipoei ukaa rami ae r xeayvu hei.
14 Hae gui huvixaa py ova ramove ixupe oporandu:

Micaas, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropu vy, tyr pa toroo


eme?
Jypy Micaas ombovai:
Tapeo, hae vy pendepoaka r, mbaeta ndepo py Senhor
omboaxapaa r hei.g
15 Hae rami r huvixa aipoeive ju ixupe:

Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhet vae re


anho ndeayvu agu?
16 Hae r Micaas ombovai:

Hae gui Israel kuery xee aexapa yvyty ry rupi omoambaa ramo,
vexai ija e vae rami. Hae ramo Senhor aipoei: Pevae kuery ma ija
e vae vy pete-te too por ngoo katy, hei xevy.
17 Hae ramo Israel pygua huvixa aipoei Josaf pe:

Aipo ndaei ri tyy ndevy: Hae vae ma xerenonder re nomombeui


ae ipor vae, hae r ipor e vae anho, hae ma voi kuri?
18 Hae gui ma Micaas ijayvuve tema:

Endu havy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py


oguapy oiny r, hae oa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua hae javi,
ijaxu ea re hae ijaxua re. 19 Hae gui Senhor oporandu: Mavae r tu

Acabe mbotavyar oo, Ramote-Gileade py hoa agu? Hae ramo pete


ma pete rupi ijayvu, hae r amboae ma amboae rami ijayvu. 20 Hae

gui pete nhe ou vy ojexa uka Senhor renonde. Hae vae aipoei:
Xee ma aa r ambotavy, hei. Hae r Senhor oporandu: Mbae py
havy? 21 Ombovai: Aa r nhe imbotavyar a ixupegua profeta kuery

hae javi juru re, hei. Hae ramo Senhor aipoei: Ndee ma rembotavy
r, ndepoaka re. Tereo, ejapo hae rami, hei. 22 Hae rami r kovae

profeta kuery ndevygua ikuai vae juru re Senhor omo rae nhe
nembotavyar. Hae r Senhor ma nderovai ijayvu guive mbaemo vai
oiko agu re hei.
23 Hae gui Quenaana ray Zedequias onhemboja vy oipete Micaas.

Hae vy aipoei:
24 Ma rupi tu havy xegui Senhor nhe o ndevy ijayvu agu?

Micaas ombovai:
Reikuaa r opy jao py renhemi agu reike jave hei.
25 Hae gui ma Israel pygua huvixa ju aipoei:

g
18.14 Micaas ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhet vaea rami
oikuaa uka vy.
2Crnicas18,19 774

Pejopy ke Micaas, hae pemboaxa tet ruvixa Amom hae huvixa


ray Jos po py. 26 Hae vy aipopeje: Po rami huvixa ijayvu: Pemboty

nhu py kovae ava, hae pembojexavai mbojape hae yy ruxi kuerei


pemea py, ajevy por ju ea ja, hei uka, peje.
27 Hae gui Micaas aipoei:

Hae rami te xapya rei anhet ri rejevy por ramo Senhor ayvu
rupi e xeayvu ramo ma r. Pendu pota povae re, pe kuery hae javi!
hei.

1Reis22.2940
28 Hae gui ma Ramote-Gileade katy Jud pygua huvixa Josaf reve
Israel pygua huvixa jogueraa. 29 Israel pygua huvixa aipoei Josaf pe:

Xee ma amboae rami anhemonde reve r aa joe apu agu katy.


Hae r ndee ma ndeao py ae r renhemonde hei. Hae rami vy Israel
pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opua py.
30 Sria pygua huvixa aipoei ma voi okarxa mboguataa trinta e dois

huvixa ikuai vae pe: Ou vae-vae rovai rive pepu eme yvatekueve te,
hae r Israel pygua huvixa rovai anhoi, hei vaekue.
31 Hae gui huvixa karxa mboguataa kuery ma Josaf oexa vy aipoei

okuapy:
Pevae ae ri nhi Israel pygua huvixa hei vy hae katy ojeoi
ojoko agu. Hae ramo Josaf ojapukai r Senhor oepy vy ojoko oa katy
ojeoi ve agu. 32 Hae gui huvixa karxa mboguataa kuery ma Israel

pygua huvixa e ae raea oikuaa vy oejapa ju.


33 Hae gui pete ava guyrapa omoat vy opoia katy rei opoi vy

onhyv Israel pygua huvixa pexo regua paa py rive. Hae ramo aipoei
guembiguai karxa mboguataa vae pe:
Ejere joe opua mbyte gui xereraa agu, mbaeta xepyxoa ma
hei.
34 Hae vae ra ma joe opuve tema okuapy. Hae r huvixa ma Sria

kuery oexaa py opu hoamy okarxa py kaaru peve. Hae gui kuaray
oike ma jave omano.

Josaf pe profeta Je ijayvu eteague

19  Hae
gui Jud pygua huvixa Josaf ma oiko pori reve ojevy ju
1

Jerusalm py ngoo oa katy. 2 Hae r Hanani ray profeta Je ma


o ouvy huvixa Josaf ovaex agu. Hae vy aipoei ixupe:


Haeve ndau heko vai vae reipytyv Senhor re ndaijaei vae kuery
reayvuvea rupi? Hae nunga rupi ndery ou r Senhor poxya. 3 Hae

rami avi ndere ojou guive ipor vae, mbaeta nhandeyvy gui reipeapa
vaekue taangaar yvyra omopu mbyre, ndepya re Nhanderuete reka
agu remo guive hei.
775 2Crnicas19,20

Joguerekoar kuery omoague


4 Josaf
ma Jerusalm pygua ae oiko vaeri oo avi r heta vae kuery
ikuaia rupi Berseba guive Efraim re yvyty ikuai vae rupi. Ojapo r ovy
Senhor guamo kuery ruete pe ju ojevy agu. 5 Oyvy jave rupi omo

joguerekoar kuery, tet ikorapa vae hae javi rupi, pete-te tet py ikuai
agu. 6 Joguerekoa kuery omo vy aipoei hae kuery pe:

Pexa pota r mbaexa pa pejapo agu re, mbaeta avakue arandua


rupi rive e r peikuaa pota, Senhor guigua rupi anho. Hae ramo
penhomboayvua py hae o r pe kuery reve. 7Hae nunga rupi a Senhor

renonde peiko tema pejererokyjea rupi. Penheangu tema pejoguerekoa rupi,


mbaeta Senhor Nhanderuete re ma no haevea rami joguereko agu,
mbaeta hae ma ndoayvuvei r pete anho, ne ndojopyi r omemby hei.
8 Hae rami ae avi Jerusalm tet py ju Josaf ojevy ma rire hae py voi

omo levita hae sacerdote kuery vae regua, Israel kuery ak ikuai vae
guive, Senhor gui vy nhomboayvu hae joo rami e-e oikuaa vae re
oikuaa pota agu. 9 Hae kuery omo vy aipoei:

Pete rami pendepyaa py ojeroviapy r peiko Senhor renonde


pejererokyjea rupi. 10 Hae gui pe kuerya py ou r penderyvy kuery tet py

ikuaia gui, jouguy omoague re oikuaa pota uka vy, hae vy lei re o vae
re, ojapo uka pyre re, ombopara pyre e vy imongetaague re mbae. Hae
ramo hae kuery pe pendeayvu r Senhor renonde ojejavy e agu, pe
hae penderyvy kuery re ipoxya ou e agu. Hae rami ae ke peiko pejejavy
e agu. 11 Hae gui apy ma o sacerdote yvateve vae Amarias. Hae vae ma

opena r mbaemo Senhor regua ikuai vae re. Hae r mbaemo huvixa
regua re opena vae ma Ismael ray Zebadias, Jud regua yvateve vae. Levita
kuery voi ikuai r penepytyvar. Penembaraete ke havy pejoguereko por
agu. Hae gui Senhor oiko r heko por vae reve hei.

Moabe hae Amom pygua kuery re Josaf ipoakaague

20  Hae
vae rire ma Moabe hae Amom ramymino kuery ou
1

okuapy Josaf re opu agu, meunita kuery regua reve. 2 Hae

ramo amongue ou vy Josaf pe omombeu. Hae vy aipoei:


Heta raxa ou ta okuapy nderovai opu agu, ye rovai gui hae
Sria yvy gui ou. Neexa, Hazazom-Tamar py ma ova, En-Gedi py hei.
3 Hae ramo Josaf okyje vy ojee omo Senhor oeka agu. Hae rami vy

ijayvu Jud regua hae javi okaru e re ikuai agu. 4 Hae ramo Jud

kuery onhemboatypa okuapy Senhor oepy agu re ojerure agu. Jud


regua tet hae javi rupigua ou okuapy Senhor oeka agu.
5 Hae gui ma Jud hae Jerusalm pygua kuery ijaty vae renonde py

Josaf opu hoamy, Senhor pegua oo py, oka pyau yvyiry. 6 Hae vy

aipoei:
2Crnicas20 776

Senhor oreramo kuery ruete, ndee ae e teve Oreruete yva pygua?


Ndee ae e teve hae javi regua ruvixa re ndepoaka vae? Mbaeta ndepo
py o mbaraetea hae poakaa, ndaipoi guive ndejokoar. 7 Hae gui

Oreruete, ndee e ri tyy kovae yvy regua reipeapa vaekue ndevygua


Israel kuery renonde gui? Hae nerembiayvu Abrao ramymino kuery
pe teve kovae yvy reme rakaeve r peve ikuai agu? 8 Hae ramo apy

ae hae kuery hekoa hae ojapo okuapy pete henda ikya e vae nderery
o agu. Hae vy aipoei: 9 Xapya rei mbaemo vai orere ou ramo, kyxe

oremoingo axyar, vixo vaikue e vy karuai mbae, hae ramo kovae


oo py roexa uka r ndevy, mbaeta kovae oo re ae nderery o. Hae gui
rojexavai reia py rojapukai r ndevy. Hae ramo ndee ma rojapukaia
rendu vy orerepy r, hei okuapy rakae. 10 Hae gui a ou ma Amom

hae Moabe guigua, Seir yvyty guigua kuery guive. Hae vae kuery yvy
re ma Egito yvy gui Israel kuery reru jave nerembopoakai vaekue. Hae
ramo oreramo kuery amboae katy ojepekuavo vy nomombai rakae.
11 Hae rami vaekue ri a hae kuery ou okuapy ndevygua yvy gui

oremoxmba agu, oreyvyr reme vaekue te. 12 Hae gui Oreruete,


nerembopagai ta ri tyy hae kuery? Mbaeta ore kuery re ma no


mbaraetea kovae kuery orere opu ouvy vaekue rojoko agu. Ore ma
ndoroikuaai rojapo agu. Hae rami avi ndea katy roma tema rokuapy
hei.
13 Hae jave Senhor renonde py Jud kuery hae javi opu okuapy,

kyrguei, kunhague hae tay kuery hae javi reve. 14 Hae gui ijaty vae

kuery mbyte py Senhor Nhe ou vy onhemonde Zacarias ray Jaaziel


re. Hae vae ma Benaia ray, Benaia ma Jeiel ray, Jeiel ma Matanias ray,
Matanias ma levita, Asafe ramymino kuery vae regua. 15 Hae ramo hae

vae aipoei:
Pendu ke, pe Jud hae Jerusalm py penderekoa vae, ndee huvixa
Josaf voi, pendevy Senhor ijayvua r. Pekyje eme, penhemondyi
eme guive kovae kuery gui heta te. Mbaeta hae kuery re opu vaer
ma pe e, Nhanderuete ae. 16 Hae nunga rupi ko ramo pejeoi r

hae kuery rovai. Hae kuery ou r okuapy Ziz yvymbea rupi, hae
Jeruel tekoa ea renonde katy r ova. 17 Hae py peovaex te pe

ma napepui r hae kuery re. Pepyta ranhe peamy, hae gui pexa r
Senhor pendereraa jepe ramo, Jud hae Jerusalm pygua kuery hae
javi. Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Ko ramo tapeo hae kuery
peovaex agu, mbaeta Senhor oiko r pe kuery reve hei.
18 Hae ramo huvixa Josaf o guenapy re, ngova yvy re omova reve.

Jud hae Jerusalm py hekoa vae kuery voi guenapy re ikuai Senhor
renonde py. Hae rami vy omboete okuapy. 19 Levita Coate hae Cor

ramymino kuery voi oporaei at reve omboete okuapy Senhor Israel


kuery ruete.
777 2Crnicas20

20 Hae
gui ma kogue ajeivei reve ovypa ma vy tekoa ea katy ojeoi,
Tecoa tet rupi. Hae kuery ojeoi jave Josaf opu hoamy vy aipoei:
Jud hae Jerusalm py penderekoa vae, pendu ke xeayvu r!
Pejerovia tema Senhor Penderuete re, hae ramo pe at r. Ixupegua
profeta kuery ijayvuague perovia tema, hae ramo peiko por r hei.
21 Heta vae kuery reve ijayvu ju ranhe vy omo Senhor pe oporaei

vaer. Hae kuery ma ao ikya e vae py onhemonde reve ojeoi xondaro


kuery renonde rupi. Hae vy Nhanderuete pe oporaei vy aipoei:
Perovya tema Senhor, mbaeta nhanemboaxya o riae rakae r
peve hei jogueravy. 22 Hae gui hae kuery oporaei reve omboete agu

omboypy ramove Senhor ojapo Amom, Moabe pygua hae Seir yvyty
pygua kuery Jud rovai guar ou vaekue re opua agu rami. Hae ramo
oitypaa. 23 Mbaeta Seir yvyty pygua kuery rovai re Amom hae Moabe

pygua kuery ae opu okuapy, omomba hae ojukapa agu. Hae gui hae
kuery omomba Seir pygua kuery rire jomeme nhomoir-ir okuapy jova-
jovai gui jojukapa peve.
24 Hae gui Jud pygua kuery ma yvyty ry ovaague gui yvy guy

katy oma vy oexa pota r heta vaekue tegue anho rive ikuai rae
yvy rupi hoapaague py, peteve ma ndoikovevei. 25 Hae rami vy Josaf

ngupivegua kuery reve oguejy jogueravy imbae rei-reikue ogueraa agu.


Hae vy tegue ikuai vae mbyte rupi ojou okuapy mbaemo porgue hae
ovare ete vae oata agu rami e. Ombaer oipeapa vyvoi agu ndaevei.
Heta vaipa r mboapy ra re oipea okuapy mbaemo ikuai vaekue.
26 Hae gui irundy araa py mae ma onhemboaty ju okuapy yvyugua

Nhomoingo pora epy vae py. Hae py ma oporaei okuapy Senhor pe.
Hae nunga rupi ae hae vae yvyugua pe Nhomoingo pora ea a peve.
27 Hae gui Jud hae Jerusalm pygua avakue ojevypa ju. Hae kuery

renonde ma Josaf oo. Hae rami vy Jerusalm katy ojevypa ju jogueravy


ovya reve, hovaigua kuery re Senhor ombopoakapa vy ombovya
rire. 28 Jerusalm tet py ju ovamba okuapy. Mbaraka, ix reta vae

hae mimby guaxu py omonhe reve jogueraa Senhor pegua oo peve.


29 Hae gui amboae yvy regua kuery ma Israel rovaigua kuery re Senhor

opuague oendu okuapy ramo hae kuery re Nhanderuete ombou


ndaekorvei okuapy agu. 30 Hae rami py Josaf openaa rupi ikuai por

ju, jovaive-ive re opytuu agu Nhanderuete ome rire.

1Reis22.4150
31Hae
rami py Josaf opena Jud kuery re. Huvixa o ypyi jave trinta
e cinco maet oguereko. Hae vy vinte e cinco maet re opena Jerusalm
py. Ixy ma Sili rajy Azuba. 32 Hae ma nguu Asa oikoague rupi ae oiko.

Hae vae rupi oikoa gui ndojepeai vy haevea ramigua meme ojapo
Senhor renonde. 33 Hae rami te yvy rupi ombojeroviaaty ikuai vae

2Crnicas20,21 778

ma nombovaipai, mbaeta heta vae kuery opya re nomo teri guamo


kuery ruete pe anho ikuai agu. 34 Hae gui ove rei tema Josaf rekokue

regua. Hae rami avi mbaemo ojapo vaekue jypy guive opaa peve no r
teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue Hanani ray Je ombopara
vaekue re?
35 Hae vae rire ma Jud pygua huvixa Josaf onhemoir Israel pygua

huvixa Acazias reve, heko vai ete vaeri. 36 Hexeve onhemoir kano

guaxu ojapo okuapy agu Trsis katy oo vaer. Eziom-Geber py ojapo.


37 Hae rami te Josaf rovai profeta Maressa guigua Dodav ray

Elizer ijayvu. Hae vy aipoei:


Acazias reve renhemoir ramo Senhor omomba ma r mbaemo
rejapo uka vaekue hei. Hae rami rire kano guaxu hae javi opmba
vy Trsis katy ndooi.

2Reis8.1624

21  Hae
gui ma Josaf ndoikoveveii ma guamo kueryague rami.
1

Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py. Hae gui tay
Jeoro ju o nguu rekovia. 2 Ikuai avi tyvy kuery Josaf raykue mboae:

Azarias, Jeiel, Zacarias, Azarias, Micael hae Sefatias. Hae vae kuery ma
Israel pygua huvixa Josaf ray kuery meme. 3 Hae kuery peguar ma

tuu ojapo uka reta vaekue prata hae ouro guigua, mbaemo iporgue
hae Jud regua tet ikorapa vae voi. Hae r huvixa o agu ma guay
Jeoro pe oeja, jypykue ramo. 4 Hae gui ma nguu rekovia Jeoro o ma

vy onhemombaraeteve. Guyvy kuery voi ojukapa kyxe py, Israel pygua


yvatekueve guive. 5 Jeoro ma huvixa o ypyi jave py trinta e dois

maeta oguereko. Hae gui oito maet re opena Jerusalm py. 6 Hae

ma Israel pygua huvixa kuery ikuaiague rupi rive oiko, Acabe ro pygua
kuery ikuaiague rami avi, tajy re ae omenda rire. Hae rami vy Senhor
renonde rupi mbaemo vai anho ojapo oikovy. 7 Hae rami te Senhor

nomombaxei Davi ramymino kuery, Davi reve ngupive guar ojapo rire.
Mbaeta ixupe ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakar omo riae
agu re, hae gui hamymino kuery rekovia ju.h
8 Jeoro o jave ma Edom pygua kuery opu okuapy Jud kuery rovai

ipoakaa guy py ndaikuaixevei vy. Hae rami vy omo okuapy nguvixar


ae. 9 Hae nunga rupi Jeoro ma guembiguai yvatekueve hae karxa

oguereko vae hae javi reve ojeoi hae katy. Hae r Edom pygua kuery
ojoko imbokuapy, ikarxa ja ruvixa kuery guive. Hae rami te pyavyve
Jeoro kuery opu vy oitypa. 10 Hae rami py Edom pygua kuery

h
21.7 Davi pe Senhor ijayvuague ma 1Reis11.3436, 15.4, 2Crnicas21.7 hae Salmo
132.17 py. Hae gui Nhomoexaka heia ma huvixave rakaeve r oiko vaer re ijayvu vy,
Jesus Cristo rekor re guive (Lucas2.3032; Joo8.12).
779 2Crnicas21,22

opumba okuapy Jud kuery poakaa gui oo jepe agu, a peve guar.
Hae vae jave ae avi Libna pygua kuery opu avi Jeoro rovai, Senhor
guamo kuery ruete gui ojepea rire.
11 Jud re yvy ikuai vae ry Jeoro ojapo avi ombojerovia atyr.

Hae vae py ma ojapo Jerusalm pygua kuery mbaemo raangaa re


rive ojerovia agu rami, Jud kuery hae javi ndojejokoi agu rami
ojapo. 12 Hae gui ipo py omea pete kuaxia para profeta Elias ombou

vaekue. Hae vae re ipara oiny: Po rami Senhor neramo Davi ruete
ijayvu: Ndee ma nderu Josaf hae Jud pygua huvixa Asa oikoague
rami e reiko, 13 Israel pygua huvixa ikuaiague rami anho reiko vae.

Hae vy rejapo Jud hae Jerusalm pygua kuery mbaemo raangaa re


rive ojerovia agu rami, Acabe ro pygua kuery ombojeroviaa rami ae
avi. Hae gui nderyvy kuery nderu ro pygua ae rejukapa, hae kuery
ndegui hiarandukueve vaeri. 14 Hae rami rire Senhor ombojexavai

r ndevygua kuery opa margua mbaeaxya py, nderay hae nderayxy


kuery guive, hae gui ndejeupe guar rejou vaekue hae javi. 15 Hae ramo

rejexavai ete r nderyekue rupi mbaeaxy rendu vae gui, ko nhav


rejexavaive tema r reovy, nderyekue omba peve, hei.
16 Hae gui ma Senhor ojapo Jeoro rovai filisteu kuery opu agu

rami, Arbia pygua kuery Etipia katyi hekoa vae guive. 17 Hae ramo

hae kuery oupa vy opu okuapy Jud kuery rovai. Hae rami vy huvixa
ro py imbae rei-rei ojou vae ogueraapa, tay hae tayxy kuery voi. Ne
pete tay kuery vae regua ndoejai, kunumivei vae Jeoacaz anho e vy.
18 Hae nunga oikopa ma rire Senhor omoingo axy hyekue rupi

okuera agu rami e. 19 Ko nhav ojexavaive tema ovy. Hae gui moko

maeta py ma mbaeaxya gui hyekue omba oiny. Hae vy ojexavai ete


reve omano. Hae r ixupe guare kuery ma heaku por vae ndoapyi
imaendua agu, guamo kuery omano r ojapoaty rami e. 20 Hae vae

ma trinta e dois maet oguereko huvixa o ypy jave. Hae gui Jerusalm
py opena oito maet re. Omano ramo avave rei ndaipya vai. Hae rami
vy tet Davi rekoague py onhono pora te yma guare huvixa kuery rupa
yvry e guive.

2Reis8.2529

22  Jeororekovia Jerusalm pygua kuery nguvixar omo tay


1

kyrve vaekue Acazias, mbaeta hae kuery ikuaia py mbaemo


peapaar Arbia pygua kuery reve ova vae tykey kuery ojukapa rire.
Hae rami vy Jeoro ray Acazias ae o Jud pygua ruvixar. 2 Acazias

vinte e dois maet oguereko jave o ypyi huvixa. Hae vy pete maet
etei opena Jerusalm py. 3 Ixy ma Onri rajy Atalia. Ixy omboe vai rire

Acazias oiko Acabe kuery ikuaia rami. 4 Acabe kuery ikuaia rami ae

mbaemo vai anho ojapo Senhor renonde rupi, mbaeta tuu omano
2Crnicas22,23 780

rire hae kuery ae omongeta okuapy okanhy agu rami. 5 Hae kuery

omongetaa rami oiko vy Israel pygua huvixa Joro reve jogueraa


Ramote-Gileade katy Sria pygua huvixa Hazael rovai opu agu. Hae
ramo Sria pygua kuery oipyxo Joro.
6 Hae ramo Acabe ray huvixa Joro ma Ram tet py Sria pygua

huvixa Hazael re opua py oipyxo okuapy. Hae ramo Jezreel tet py ju


ojevy okuera agu. Hae gui Jezreel py Joro imbaeaxy oupya py ou Jud
pygua huvixa Jeoro ray Acazias oexa agu.

Je Acazias ojukaague
7NhanderueteAcazias ojukaxe ramo ae oo huvixa Joro pou vy.
Mbaeta hae ou vyve Joro reve jogueraa Ninsi ray Je rovai opu agu.
Hae vae ma Senhor oiporavo ma voi huvixa Acabe ro pygua kuery
mombaar. 8 Hae ramo Je Acabe ro pygua kuery ojukapa ma rire ojou

avi Jud regua yvatekueve hae Acazias ryvy ray kuery oipytyva rupi
ikuai vaekue. Hae rami vy hae kuery voi ojukapa. 9 Hae vae rire oeka

uka avi Acazias. Hae r Samaria tet py ojoua onhemia rupi oikoa py.
Hae rami vy Je oa py ogueru vy ojuka okuapy. Hembiguai kuery ae
onhono por okuapy, mbaeta aipoei: Josaf opya hae javi py Senhor
oeka vaekue ray, hei vy. Hae rami rire Acazias ro pygua kuery regua
ndoikovei huvixa o vaer.i

2Reis11.13
10 Hae
gui ma Acazias xy Atalia oendu opia omano maa. Hae vy opu
vy ojukapa Jud pygua huvixa ramyminokue hae javi.j 11 Hae r Acazias

ray Jos ma hae kuery ojukaa ta jave huvixa Jeroo rajykue Jeosabeate
ogueraa jepe huvixa ray kuery mbyte gui. Hae rami vy onhomi pete
opy mbyteve katy hexe opena vaety reve. Atalia gui Jeosabeate onhomi
vy ndojuka ukai nho. Jeosabeate ma huvixa Jeroo rajykue, sacerdote
Joiada rayxy, hae Acazias reindy. 12 Hae ramo Jos ma mboapy meme

maeta peve oiko hae kuery reve Senhor pegua opy. Hae vae jave ma
Atalia ae huvixa o hae vae yvy re.

2Reis11.412

23  Sete
maeta py ma Joiadak ipya guaxu vy ojapo pete rami
1

ikuai agu xondaro kuery ruvixa ikuai vae reve. Hae vae kuery
ma Jeoro ray Azarias, Joan ray Ismael, Obede ray Azarias, Adaas
ray Maasias hae Zicri ray Elisafate. 2 Hae vae kuery ma Jud yvy jave

22.79 2Reis9.2129 j22.10 Guemiarir kuery ojukapa hae ae onhembouvixaxe vy.


i

k
23.1 Joiada ma sacerdote vy oipytyv Senhor pegua templo ropy huvixa Jos onhomia
agu (22.1112).
781 2Crnicas23

rupi ojeoi vy Jud regua tet hae javi gui omonomba heruvy levita
kuery hae Israel kuery ak ikuai vae. Hae ramo oupa okuapy Jerusalm
py. 3 Hae vae kuery hae javi Nhanderuete pegua opy oua py huvixa reve

ojapo okuapy pete rami ikuai agu. Hae ramo hae kuery hae javi pe
Joiada aipoei:
Neexa, huvixa raykue ae r o huvixar, Davi ramymino kuery
rekor re Senhor ijayvu ma voiague rami vy. 4 Po rami r pe kuery

pendekuai. Mboapy henda py r pendekuai. Hae gui pete regua


sacerdote hae levita kuery pendekuai vae ma sbado ra py peike vy ok
rara rupi r pendekuai. 5 Hae gui amboae regua ma huvixa ro py r

pear. Hae gui mboapya vae regua ma Ok Yta epy vae py r pear.
Hae r heta vae kuery hae javi r ikuai Senhor pegua oo roka py.
6 Hae rami avi Senhor pegua opy ete avave rei ndoikeai r, sacerdote

hae levita kuery ipytyva rupi ikuai vae e vy. Hae kuery anho r
oike, ikya e vae vy. Hae r heta vae kuery hae javi ma Senhor
ijayvuague rami ae r ikuai. 7 Hae gui levita kuery pendekuai vae ma

huvixa yvry ae r pendekuai, pete-te pendepo py tembiporu pereko


reve. Hae gui mavae r rei oo py oike ta vae pejuka r. Huvixa reve ae
r peiko o ovy jave, hae gui oike ouvy jave voi hei.
8 Hae ramo levita hae Jud pygua kuery hae javi ma sacerdote Joiada

ojapo ukaague rami ikuai. Hae rami vy pete-te ogueraa guexevegua


avakue, sbado ra py oike hae o ta vae kuery, mbaeta sacerdote
Joiada nomondoukai ombaeapoaty gui. 9 Hae ramo cem ikuai vae-vae

ruvixa kuery pe sacerdote Joiada omboaxa huvixa Davi mbaekue huy


guaxu, huy jokoa hae imoa tuvixa vae, Senhor pegua opy omo por
mbyre. 10 Hae gui heta vae kuery hae javi ma pete-te opo py tembiporu

oguereko vae reve hae omo huvixa ro yke jovaive re hae altar hiaa
peve, huvixa ombojere vy oar okuapy agu.
11 Hae gui mae ma ogueno heruvy huvixa raykue. Inhak re coroa

omo vy ixupe ome kuaxia para Nhanderuete ayvu oa. Hae rami vy
omo okuapy nguvixar. Inhak rupi Joiada hae tay kuery azeite oikyty
reve ojapukai okuapy:
Toiko riae nhanderuvixa!

2Reis11.1316
12 Hae
gui heta vae kuery onha-onhaa rupi huvixa pe oporai okuapya
Atalia oendu vy hae kuerya py ou Senhor pegua opy. 13 Hae vy oma

r huvixa hia ma oikeaty py oo yta yvry. Huvixa renonde ikuai avi


hara kuery ruvixa hae mimby guaxu monhea kuery. Heta vae kuery
hae javi oguerovya okuapy, mimby guaxu omonhe guive. Oporaei
vaety kuery voi ombaepu reve ogueroporaei okuapy. Hae ramo Atalia
oao omondoro reve ojapukai:
2Crnicas23,24 782

Xerovaigua rae! Xerovaigua rae! hei.


14 Hae ramo sacerdote Joiada xondaro ruvixa kuery oka katy ogueru

vy aipoei hae kuery pe:


Kunha vae peno ke heravy hyxy okuapy vae kuery mbyte rupi.
Amongue hupive oo ta ramo pejuka r kyxe py hei. Mbaeta sacerdote
ae Pejuka eme Senhor pegua opy heiague rami. 15 Hae ramo kunha

vae ojopy okuapy vy kavaju rape o vae rupi ogueraa huvixa ro peve.
Hae py mae ma ojuka.

2Reis11.1721
16 Hae gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete hae kuery ikuai agu
regua, hae ae hae heta vae kuery hae javi reve. 17 Hae ramo heta vae

kuery oyvy hae javi gui ou vaekue ma Baal pegua oo py oike okuapy vy
oitypa. Ixupegua altar ikuai vaekue omopmba okuapy, taangaa ikuai
vae guive. Baal pegua sacerdote Mat voi ojuka altar yvyiry. 18 Hae gui

sacerdote regua levita ikuai vae po py Joiada omboaxa Senhor pegua


oo re opena hae opy rupi hae kuery ombaeapo agu Davi omoague
rami, hae gui Senhor pe mbaemo oapy reve ome agu, Moiss kuaxia
re lei oa rami vy, ovya hae oporaei reve, Davi oejaague rami vy. 19 Omo

avi Senhor pegua oo rok rarar kuery, haevea oa vae regua peteve
oike e agu. 20 Joiada ogueraa xondaro kuery cem ikuai vae-vae ruvixa

kuery, yvatekueve, guetar kuery re opena vae, hae hae vae yvy regua
kuery hae javi. Hae rami vy hae vae kuery reve Senhor pegua oo
gui ogueraa avi huvixave. Ok yvy katy o vae rupi ogueroaxa heravy
huvixa ro katy ojeoi vy. Hae py ma omboguapy imoiny tenda openaaty
ry. 21 Hae vae yvy regua kuery ovya pav okuapy. Tet pygua kuery voi

ikuai pori, Atalia kyxe py ojukaa rire.

2Reis12.116

24  Jos
ma sete maeti oguereko jave py o ypyi huvixa. Hae gui
1

quarenta maet re opena Jerusalm py. 2 Ixy ma Berseba pygua


Zbia. Jos ma haevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi,


sacerdote Joiada oa pukukue re. 3 Tayxyr Joiada ojou moko kunha.

Hae rami vy tay hae tajy kuery ikuai.


4 Hae vae rire ma Jos onhembopya Senhor pegua oo omoatyr uka

agu re. 5 Hae rami vy sacerdote hae levita kuery omboatypa vy aipoei

hae kuery pe:


Tapeo Jud yvy re tet ikuai vae rupi. Hae vy pemono perta
Israel kuery hae javi gui, maeta nhav hae kuery ome vaer,
Penderuete pegua oo pemoatyrmba agu. Pejapo pojavavei ke hae
nunga hei. Hae rami te levita kuery ma nonheai okuapy hae rami
agu.
783 2Crnicas24

6 Hae ramo huvixa oeno uka sacerdote yvateve vae Joiada. Hae vy
oporandu ixupe:
Mbae re tu neremondoukai ri levita kuery Jud hae Jerusalm
pygua kuery perta ome r vaekue ogueru agu? Hae nunga Israel
kuery hae javi pe Senhor rembiguai Moiss ome uka rakae, oo ijayvu
oaty omoatyra agu hei. 7 Mbaeta Atalia hae ipia kuery heko vaia

rupi vy ombovaipa rei vaekue Nhanderuete pegua oo. Mbaemo Senhor


pegua opy rupigua ikya e vaer o vaekue oiporupa Baal kuery pe
ikuaia rupi rive.
8 Hae nunga rupi huvixa ijayvua rami vy hae kuery ojapo okuapy

perta ryrur. Hae vae ma omo oka py, Senhor pegua oo rok
rexeii. 9 Hae rami vy Jud yvy hae Jerusalm tet rupi ijayvu Senhor

pe ogueru agu perta hembiguai Moiss ogueru rukaague rami vy,


Israel kuery tekoa ea rupi ikuai jave ome uka vaekue. 10 Hae ramo

yvatekueve hae heta vae kuery hae javi ovya reve ogueru okuapy
perta ome vaer. Hyru py ae omo, oo omoatyrmbaa peve. 11 Perta

ryru levita kuery ogueraa r opena vaer kuery huvixa omo vaekue
ikuaia py. Hae gui heta perta o maa hae kuery oexa ramo ou ju r
huvixa rembiguai kuaxia para re opena vaety hae sacerdote yvateve vae
oa py. Hae kuery ju hyru gui perta oguenomba vy hyru omo ju r
henda py ae. Ko nhav hae rami ojapo vy perta omono reta okuapy
oata agu rami rei e. 12 Hae vae hae javi ma huvixa hae Joiada

omemba Senhor pegua oo moatyra kuery re opena vae kuery po py.


Opaga avi ita re ombaeapo vae hae oo apoar kuery Senhor pegua oo
omoatyrmba agu. Ojou avi ferro hae overa vae re ombaeapo vaer,
Senhor pegua oo omoatyrmba agu. 13 Hae ramo ombaeapo vaer

omo mbyre ombaeapo okuapy vy omoatyr por heravy. Hae rami


vy Nhanderuete pegua oo haekuei rami ae ju ojapo, omo ratmbave
guive. 14 Hae nunga ojapopa ma vy huvixa hae Joiada pe ogueru okuapy

perta rembyrekue. Hae vaekue gui ma ojapo uka mbaemo Senhor


pegua opy hae ombojeroviaa rupi oiporu pyr. Ouro hae prata gui ojapo
mbaemo oapyaty rupi oiporu vaer, hyai hae tembiporu hae javi. Hae
ramo Joiada oa pukukue re ma Senhor pegua opy mbaemo oapy reve
omea jepi r.
15 Hae gui ma Joiada tujai, hae hira reta ma vy omano. Cento e

trinta maet ma oguereko reve omano. 16 Hae ramo tet Davi rekoague

py onhono pora huvixa kuery rupa yvry, Nhanderuete pe hae


ixupegua oo re vy ojapo por rire Israel re.

Huvixa aipoeiague rami vy Zacarias ojukaa okuapyague


17Joiadaomano ma rire ou okuapy Jud regua yvatekueve. Guenapy
re ikuai huvixa Jos renonde py. Hae kuery ijayvu r huvixa oendu.
2Crnicas24,25 784

18 Haekuery oejapa ma okuapy Senhor guamo kuery Ruete pegua oo.


Hae rami vy taangaar yvyra omopu mbyre pe rive ikuai, taangaa
mboae pe guive. Hae kuery kuxa ae Jud hae Jerusalm re ou poxya.
19 Hae rami te hae kuerya py Senhor omondouka profeta kuery ojeupe

ju ogueru agu te. Hae ramo hae kuery rovai profeta kuery ijayvu r
noendu potai okuapy.
20 Hae gui Nhanderuete Nhe ou sacerdote Joiada raykue Zacarias re.

Hae ramo heta vae kuery renonde py opu hoamy vy aipoei hae kuery
pe:
Po rami Nhanderuete ijayvu: Mbae re tu Senhor ojapo uka
vaekue rupi e pendekuai? Mbaeta napendekuai pori r. Senhor
pejapa ramo hae voi pendereja r, hei.
21 Hae ramo Zacarias rovai hae kuery jogueroayvu vy ojapipa ita py.

Huvixa aipoeia rami ojuka, Senhor pegua oo roka py ae. 22 Hae rami py

huvixa Jos naimaenduai Zacarias ru Joiada ixupe ojapo porague re.


Hae rami rgue py ojuka uka taykue. Hae vae omano ta ma oupy vy
aipoei:
Rejapo vae Senhor oexa vy nembopaga r hei.

Nhanderuete Jos ombopagaague


23 Hae
vae maeta pyve ou Sria pygua xondaro kuery Jos rovai
opu okuapy agu. Hae rami vy Jud hae Jerusalm peve ova vy heta
vae kuery yvatekueve ojukapa. Imbae rei-reikue ma Damasco pygua
huvixa pe omondoukapa. 24 Sria guigua xondaro kuery mbovyi ete ou

te Senhor ombopoaka Jud regua xondaro kuery heta raxa ikuai vae
re, guamo kuery ruete oejapa rire. Nhanderuete huvixa Jos ombopaga
agu ae Sria pygua kuery ombou.

2Reis12.20,21
25 Jos
oa gui Sria pygua kuery ojepeapa vy oeja omano raii vae.
Hae ramo hovai hembiguai kuery jogueroayvu. Hae rami vy hupa pyve
ojuka, sacerdote Joiada ray kuery ruguy omoague re. 26 Hae ramo

onhono pora tet Davi rekoague py te yma guare huvixa kuery rupa
yvry e guive. Hovai jogueroayvu vaekue ma po rami: Amom pygua
Simeate pia Zabade hae Moabe pygua Sinrite pia Jeozabade. 27 Hae gui

tay kuery rekokue, hovai ijayvu jepiague, hae Nhanderuete pegua oo


omoatyrague, hae nunga hae javi ma ipara oiny huvixa kuery rekokue
oa re. Hae gui tay Amazias ju o nguu rekovia.

2Reis14.16

25  Amaziasma vinte e cinco maet oguereko huvixa o ypyi jave


1

py. Hae vy vinte e nove maet re opena Jerusalm py. Ixy ma


785 2Crnicas25

Jeoad, Jerusalm pygua ae. 2 Senhor renonde rupi haevea rami oiko

vaeri opya hae javi py e guive. 3 Opoakaa re o at ma rire ojuka


ukapa guembiguai kuery tuu jukaare. 4 Hae r ijukaare ray kuery ma


hae ndojuka ukai. Hae rami rgue py Moiss kuaxia re omboparaague


rami oiko, mbaeta Senhor ojapo uka vy aipoei: Tuu kuery ma
ndojukaai r tay kuery ojapo vaiague re, ne tay kuery ndojukaai r
tuu kuery ojapo vaiague re. Pete-te ojukaa r hae ae ojejavyague re,
heiague rami.

2Reis14.7
5 Hae gui Amazias omboatypa Jud kuery hae javi. Hae vy pete-te
ro pygua ikuai vae omo xondaror, omo avi mil ikuai vae re hae cem
ikuai vae re opena vaer. Jud hae Benjamim regua hae javi omo hae
rami agu. Hae vy vinte maet vae guive tujakue peve oipapa vy oikuaa
trezentos mil ikuaia oiporavo pyre joe opua py huy guaxu hae huy
jokoa tuvixa vae ogueraa vae meme. 6 Hae gui Israel kuery vae regua

ojoguave ju cem mil avakue ipya guaxukueve, trs mil e trezentos quilos
prata guigua re.
7 Hae rami te oa py ou pete ava Nhanderuete remimboe. Hae vy

aipoei ixupe:
Xeruvixa, eraa eme Israel regua xondaro kuery. Mbaeta Israel hae
Efraim kuery reve Senhor oiko. 8 Hae nunga rupi tereo tema nhande

kuery reve anho. Hae rami vy joe pepu ramo ndepoaka r. Hae rami
e ri ramo Nhanderuete ojapo r nhanderovaigua kuery renonde rea
agu rami, mbaeta Nhanderuete ma nhopytyv hae joity agu ipoaka
vae hei.
9 Hae ramo Nhanderuete remimboe pe Amazias oporandu:

Hae rami avi mbaexa tu havy ajapo r trs mil e trezentos quilos
prata guigua ajou ju agu, hae vae re Israel regua xondaro kuery ajogua
rire?
Nhanderuete remimboe ombovai:
Hae vaekue gui Senhor hetave oguereko ndevy ome vaer
hei.
10 Hae ramo ojeupegua kuery ae gui huvixa Amazias ombojaopa

xondaro kuery Efraim gui ou vaekue, ngoo katy ju ojevypa agu. Hae
ramo hae kuery ivai ete okuapy Jud kuery rovai. Ipoxy reve ojevypa ju
ngoo katy.
11 Hae gui ma Amazias ipya guaxu reve ogueraa ojeupegua kuery ae.

Hae rami vy ojeoi Yvyugua Juky ea vae katy. Hae py ma dez mil ojuka
Seir ramymino kuery vae regua. 12 Hae rami vy Jud kuery ma dez mil

ju ojuka e re ojopy vy ogueraapa pete itaova yvatevea py. Hae vae gui
ma omombopa ramo omanomba humba vy. 13 Hae rami te xondaro

2Crnicas25 786

kuery Amazias ngupive joe opua katy ojeoi e agu omondoukapa ju


vaekue ma ombovaipa Jud re tet ikuai vae Samaria guive Bete-Horom
peve. Hae rami vy trs mil ojuka okuapy hae pygua kuery, hae imbae
rei-reikue ma ogueraapa.

Amazias mbaemo raangaa pe oikoa re


Nhanderuete omongeta ukaague
14 Haegui Edom pygua kuery ojukaague gui Amazias ojevy vy ogueru
Seir ramymino kuery ruete raangaa oguereko vaekue. Hae rami vy
nguueter ae rive omopu imoamy. Hae vae omboetea rupi oapy imoiny
heaku por vae. 15 Hae ramo Amazias rovai Senhor poxya hendy r

oa py ombou pete profeta ixupe oporandu agu:


Mbae re tu remboete reikovy taangaa, ndepo gui ojeupegua kuery
ndogueraa jepei vaekue ri? hei.
16 Hae ramo profeta ixupe ijayvu teri reve huvixa ombovai:

Xapya rei tu ndee huvixa mongetaar renhemo? Epytuu ma tavy.


Mbae re tu rejapo rojuka agu rami? hei.
Hae ramo profeta opytuu vaeri aipoei nho ju:
Hae rami ete reiko ramo xee aikuaa Nhanderuete nemomba taa, xee
romongeta te nerendui rire hei.

2Reis14.814
17Jud pygua huvixa Amazias ma amboae rami onhemongeta uka rire
omondouka ayvu mombeuar Israel pygua huvixa Jeoacaz ray Jeos pe,
Je ramymino vae pe. Hae vy aipoei uka:
Peju, jajogueroa.
18 Hae rami te Israel pygua huvixa Jeos ombovai Jud pygua huvixa

Amazias:
Lbano yvy re ma je pete juu rakuaendy hia vae aipoei uka yary
hae py hia avi vae pe: Eme na nderajy xeray rayxyr, hei. Hae
rami te mymba Lbano yvy re ikuai vae opyrmba rive juu rakuaendy
re.l 19 Hae gui ndee ma Edom pygua kuery ma xee ajukapa re vy

nekurax re o renhemboyvate reixea hae rejejou por rivea. A ndero py


ae repyta rgue. Mbae re tu rejeity ukaxe ri mbaemo vai py, Jud pygua
kuery reve? hei uka.
20 Hae rami te Jud pygua huvixa Amazias noendu potai. Mbaeta

hae rami agu ma Nhanderuete gui ae ou, hovaigua kuery po py


omboaxa agu, Edom pygua kuery ruete raangaa pe oiko ramo. 21 Hae

ramo Jud pygua huvixa Amazias oo nho Jud regua Bete-Semes tekoa

l
25.18 Juu rakua endy heia ma huvixa Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, hae r
Yary hia vae heia ma ojee ae ijayvu vy.
787 2Crnicas25,26

py, Israel pygua huvixa Jeos reve joe opu agu. 22 Hae gui ma Israel

kuery renonde py Jud pygua kuery oitypaa. Hae vy pete-te onhamba


ngoo katy. 23 Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeos omboa Jud

pygua huvixa Jos ray Amazias, Jeoacaz ramymino vae. Hae rami
vy Jerusalm re ogueraa vy oity tet kora Efraim guive ojerea katyi
ok hiaague peve, cento e oitenta metros vaekue hae javi. 24 Tet gui

oipeapa avi ouro, prata hae mbaemo ryru Senhor ropy Obede-Edom
openaague, hae huvixa ro py mbaemo omo por mbyre hae javi.
Ogueraa avi avakue mbaemo re omboekovia vaer. Hae gui ma Samaria
tet katy ju ojevy.

2Reis14.1720
25 Jeoacaz
ray Jeos Israel pygua huvixa vae omano rire Jos ray
Amazias Jud pygua huvixa oikove ranhe quinze maet re. 26 Hae gui

ove rei tema Amazias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo ojapo
vaekue jypy guive opaa peve no r teve kuaxia Jud hae Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 27 Amazias ma Senhor pe oikoa gui ojepea

ramo hovai jogueroayvua Jerusalm py. Hae ramo Laquis katy onha te
hakykue omondoukaa avakue. Hae ramo Laquis py ae ojuka. 28 Hae rami

vy kavaju ry ogueru vy Jerusalm py ae onhono pora, tuu kuery rupa


yvry tet Davi rekoague py.

2Reis14.21,22; 15.17

26  Hae
gui ma Jud kuery hae javi oiporavo Uzias dezesseis
1

maet oguereko vae. Hae rami vy nguvixar omo okuapy


nguu Amazias rekovia.m 2 Hae vae ma ojapo Elate tet, omoatyr avi

Jud yvy hae javi rupi, tuu huvixa guamo kueryague rami ndoikoveveii
ma rire. 3 Uzias ma dezesseis maet oguereko huvixa o ypyi jave py.

Hae gui cinqenta e dois maet re opena Jerusalm py. Ixy ma Jecolias,
Jerusalm pygua ae. 4 Haevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde

rupi, nguu Amazias ojapoague rami meme. 5 Hae rami vy ojee omo

Nhanderuete oeka agu. Imongetaaty Zacarias Nhanderuete guigua


oexaa py hiarandu vae oikoa pukukue re hae rami oiko. Senhor oekaa
ja ma omoingo por.
6 Hae gui ma filisteu kuery rovai opu agu oo vy ombovaipa Gate

tet kora, Jabn hae Asdode py guive. Hae gui Asdode katyi rupi
ojapove ju tet, filisteu kuery yvy hae javi rupi guive. 7 Nhanderuete

oipytyv filisteu kuery rovai opua py, Arbia regua Gur-Baal pygua
kuery rovai, meunita kuery rovai guive. 8 Uzias ipoakapa r Egito py

nhavaai peve imaendua pora hexe. Hae ramo ixupe Amom pygua

26.1 Uzias rery mboae ma Azarias rakae (2Reis14.2122, 15.17).


m
2Crnicas26 788

kuery voi ome r mbaemo. 9 Jerusalm tet py Uzias ojapo reta torre:

Ok Ojerea epy vae py, Ok Yvyugua hae Ok Hakua epy vae py ojapo,
hae vy omombaraetepa. 10 Tekoa ea rupi guive ojapo torre, yguar ojoo

reta guive hymba kuery heta ramo, yvyugua hae nhundya rupi. Mbaety
rupigua oguerovya vae vy guembiguai kuery oguereko mbaety rupi
ombaeapo vae, uva ty rupi, yvyty ikuai vae rupi, hae mbaety pora
rupi. 11 Uzias rembiguai regua ikuai avi xondaro kuery tembiporu oiporu

kuaa ete vae. Hae kuery ma joe opu agu katy hyxy r jogueravy.
Hae kuery rery ma kuaxia re opena vaety Jeiel omboparapa imoiny,
huvixa Maasias reve, huvixa rembiguai yvateve vae Hananias openaa
rupi. 12 Hae gui hetar kuery ak ikuai vae rery o vaekue ma dois mil

e seiscentos, avakue ipya guaxukueve meme. 13 Hembiguai xondaro


kuery ma trezentos e sete mil e quinhentos ikuai. Hae vae kuery


ma ombaraetea rupi opu r okuapy joe, hovaigua kuery gui huvixa
oipytyv vae. 14 Xondaro kuery hae javi rembiporur Uzias ojapo uka

huy jokoa, huy guaxu, ak regua, pexo regua, guyrapa hae ita momboa.
15 Jerusalm py ma mbaemo tuvixa vae momboar ojapo uka avi avakue

ojapo kuaa vae pe. Hae vae ma torre hae kora ojerea ry omo r huy
hae ita tuvixakueve omombo agu. Hexe imaenduaa mombyrya rupi
peve, opa mbae py Senhor omombaraete ramo.

2Reis15.57
16 Hae
gui Uzias ipoaka ete ma vy opya py onhemboyvate rei, okanhy
agu rami oiko peve. Hae vy opa mar rei ojejavy Senhor nguuete
rovai. Hae rami vy ixupegua opy oike altar o vae ry heaku por
vae oapy agu. 17 Hakykue sacerdote Azarias oike avi Senhor pegua

sacerdote kuery oitenta ipya guaxukueve ikuai vae reve. 18 Hae vy


huvixa Uzias reve nhombovake okuapy. Hae vy aipoei okuapy ixupe:


Ndee huvixa Uzias pe ma ndaevei Senhor renonde py heaku por
vae reapy agu, sacerdote kuery Aro ramymino ikuai vae pe anho, hae
rami agu rami omoa rire. E ke henda ikya e vae gui, mbaeta rejejavy
ma. Senhor Nhanderuete nanemboete ukavei ma r hei okuapy.
19 Hae ramo Uzias ivai vaipa, opo py heaku por vae ryru oguereko

reve. Sacerdote kuery pe ivai ramove hova mbyte re ojekuaa lepra


hae kuery hae javi oexaa py, Senhor pegua opy altar heaku por
vae oapyaty yvry hiaa pyve. 20 Sacerdote yvateve vae Azarias hae

sacerdote kuery mboae hexe oma vy oexa okuapy lepra hova re o raea.
Hae ramo ogueraa pojava oka katy. Hae ae ma voi guive o pojava ovy,
Senhor omoingo axy rire. 21 Hae rami py huvixa Uzias ma omanoa ra

peve lepra revegua oiko. Lepra revegua vy pete oo hae aei o agu ojapo
pyre py oiko, Senhor pegua opy gui omox rire. Hae gui tay Joto ju
opena oikovy huvixa ro re. Oyvy re ikuai vae re oikuaa pota avi oikovy.
789 2Crnicas2628

22 Haegui ove rei tema Uzias rekokue regua. Hae rami avi mbaemo
ojapo vaekue jypy guive opaa peve no r teve kuaxia Amom ray
profeta Isaas ombopara vaekue re? 23 Hae rire Uzias opytuu ma

guamo kueryague rami. Hae ramo tamo kuery onhono porague rami
avi onhono pora pete yvy yvyra rupar huvixa kuery oguereko katu
vaekue py, ixupe Lepra revegua vaekue hei okuapy vy. Hae gui ma
tay Joto ju o nguu rekovia.

2Reis15.3238

27  Joto
ma vinte e cinco maet oguereko jave py o ypyi
1

huvixar. Hae vy dezesseis maet re opena Jerusalm py. Ixy


ma Jerusa, Zadoque rajy. 2 Hae ma haevea rami oiko Senhor renonde

rupi, nguu Uzias oikoague rami ae ju. Hae rami avi ndoikei guive
Senhor pegua opy. Hae r heta vae kuery ma mbaemo vai rupi tema
ikuai. 3 Joto ojapo uka Senhor pegua oo rok yvate rupi guar, hae

tet kora Ofel epy vae ry rupi heta avi ojapo mbaemo. 4 Jud re yvyty

ikuai vae rupi ojapo avi tet, hae kaaguy rupi ma oo ikorapa vae hae
torre ojapo. 5 Hae gui ma Amom kuery ruvixa rovai re opu vy ipoaka

hae kuery re. Hae ramo hae vae maet re ma ixupe Amom kuery ome
trs mil e trezentos quilos prata guigua, hae dez mil voxa trigo hae
cevada. Hae ramigua ma Amom kuery moko maet, hae gui mboapy
maeta peve ome okuapy ixupe. 6 Joto ipoakave tema ovy, Senhor

nguu ete oipotaa rami oiko vae vy.


7 Hae gui ove rei tema Joto rekokue regua. Hae rami avi joe

opuague hae mbaemo ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Israel
hae Jud pygua huvixa kuery rekokue oa re? 8 Vinte e cinco maet

oguereko jave py o ypyi huvixar. Hae vy dezesseis maet re opena


Jerusalm py. 9 Hae rire Joto ndoikoveveii ma guamo kueryague rami.

Hae ramo onhono pora tet Davi rekoague py. Hae ramo tay Acaz ju o
nguu rekovia.

2Reis16.14

28  Acaz
o ypyi jave ma vinte maet ramoi oguereko. Hae gui
1

dezesseis maet re opena Jerusalm py. Hae ma haevea


ramigua ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi, guamo Davi
rami e. 2 Israel pygua huvixa kuery reko rami oiko, hae Baal kuery

raangaar ojapo mbaemo ryku gui. 3 Yvyugua Hinom ray rekoague py


oapy avi heaku por vae, guay kuery aei guive oapy, amboae regua
kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeapa vaekue opa mar
rei ikuaiague rami ae. 4 Ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae py voi

mbaemo ome oikovy, heaku por vae oapy avi yvy rupi, yvyra
rogue ana ikuai vae gury rupi guive. 5 Hae nunga rupi Senhor tuuete

2Crnicas28 790

omboaxa Sria pygua huvixa po py. Hae vae kuery ma hexe ipoaka vy
ixupegua kuery reve ogueraa Damasco tet katy escravo-r. Omboaxa
avi Israel kuery ruvixa po py. Hae vae ju ipoaka vy omoingo axy raxa.
6 Hae rami vy pete ra pyve Remalias ray Peca ojuka cento e vinte mil

avakue Jud regua imbaraetekueve, Senhor guamo kuery ruete gui


hexarai rire. 7 Hae gui ma pete ava Efraim regua ipya guaxuve vae Zicri

hery vae ojuka huvixa ray Maasias. Ojuka avi huvixa ro re opena vaety
yvateve vae Azrico, huvixa ir Elcana guive.
8 Hae gui Israel ramymino kuery ju Jud gui ogueraa duzentos mil

kunhague, ipia hae imemby kuery, hae kuery reve joegua ikuai vaeri.
Hae rami vy imbae rei-rei vaekue oipea reta vy Samaria py ogueraapa.
9 Hae rami te hae py o pete profeta Senhor pegua, Odede hery vae.

Hae vae ma o ovy xondaro kuery Samaria katy ojevy jogueruvy vae
ovaex agu. Hae vy aipoei hae kuery pe:
Neexa, Senhor peneramo kuery ruete Jud pygua kuery pe ipoxy
vy omboaxapa pendepo py meme. Hae ramo pe kuery pendepoxy reve
pejukapa yva peve oendua agu rami. 10 Hae rami vy a escravo-r peru

ta Jud hae Jerusalm pygua avakue hae kunhague. Hae nunga py pe


voi e teve Senhor Penderuete rovai pendepo kya? 11 Hae gui a ma

pendu ke xeayvua. Pembojevypa ju penderegua kuery escravo-r peru


vaekue, mbaeta Senhor guigua poxya hendy ma pendery hei.
12 Hae ramo amongue avakue Efraim regua opu okuapy nhombovake

agu joe opuague gui ojevy vae kuery reve. Hae vae kuery ma Joan
ray Azarias, Mesilemote ray Berequias, Salum ray Jeizquias hae Hadlai
ray Amasa. 13 Hae vy aipoei okuapy hae kuery pe:

Peroike eme apy escravo-r peru vaekue, mbaeta pemboetave r


Senhor renonde py jajejavya hae nhandepo kyaa. Nhandepo kyaa
tuvixa ma ramo nhandery hendy ma Senhor guigua poxya hei
okuapy.
14 Hae ramo yvatekueve hae heta vae kuery hae javi oexaa py

xondaro kuery oejapa ojokua reve ogueru vaekue, imbae rei-rei vaekue
voi. 15 Hae rami vy hery rupi oiporavo okuapy escravo-r ogueru pyre

re opena vaer. Hae ramo hae kuery opu vy omonhemondepa ju ipire


rei vaekue-ekue mbaemo ogueru pyre py ae. Omonhemonde, ipy ryrur
ome, omongarupa, omboyu hae oipoano pormba. Hae r kangy gui
ndoguatavei vae ma mburikai ry omo vy ogueraa Jeric Pindoty tet
ea vae py, hexegua kuery ikuaia py. Hae gui ma ojevypa ju Samaria
katy.

Assria pygua kuery pe Acaz oipytyv agu re ojerureague


16 Hae
vae jave py ma huvixa Acaz ojerure uka Assria pygua huvixa
kuery oipytyv agu re. 17 Mbaeta Edom pygua kuery tegue ju ou vy

791 2Crnicas28,29

Jud kuery re ipoaka ramo, escravo-r ogueraa guive. 18 Filisteu kuery


voi ou vy opu okuapy tet yvymbe reia rupi, Jud regua kuaray
puku-a katy ikuai vae re guive. Hae rami vy ipoaka Bete-Semes tet re,
Aijalom, Gederote, Soc, Timna hae Ginzo hae ijyvry rupi tekoa ikuai
vae re. Hae rire hae kuery ju hekoa hae py. 19 Israel pygua huvixa Acaz

kuxa ae Senhor omoyvyi Jud kuery, huvixa opa mar ikuai agu
rami ojapoague re. Hae vae eteve voi ndojejokoi Senhor rovai heko vai
agu gui.
20 Hae ramo oa py ou Assria pygua huvixa Tiglate-Pileser te oipytyv

rgue py omo vaive. 21 Hae ramo Acaz ma mbaemo por Senhor


pegua oo gui ogueno vy omboaxapa Assria pygua huvixa po py, ngoo


gui ae, hae yvatekueve ikuai vae ro gui guive. Hae rami te ae ma
mbaeve py noipytyvi.

Nhanderuete ramigua rive pe huvixa Acaz oikoague


22 HuvixaAcaz ojexavai jave pyve heko vai raxave Senhor rovai.
23 Haerami vy mbaemo mymba ome tema Damasco pygua kuery ruete
ramigua ikuai vae pe, hexe hae kuery ipoaka rire. Mbaeta aipoei:
Sria pygua huvixa kuery ruete ramigua ma hae kuery oipytyv rire
xee voi hae kuery pe ame ta mbaemo anhepytyv uka vy hei. Hae
rami te hae rami oiko vy ojapo hae ae okanhy agu rami, Israel kuery
hae javi reve. 24 Hae rami vy Acaz oipeapa mbaemo ryru Nhanderuete

pegua opy ikuai vaekue. Omboaypa ma vy ombotypa ju Senhor pegua


ok ikuai vae. Hae rami vy ojeupe guar ojapo altar Jerusalm hae
javi rupi. 25 Jud regua tet hae javi katyi yvy ikuai vae rupi omopu

tuuete raangaa pe heaku por vae oapy atyr. Hae rami py ombopoxy
Senhor guamo kuery ruete.n

2Reis16.19,20
26 Hae
gui ove rei tema Acaz rekokue regua. Hae rami avi hae oikoa
jypy guive opaa peve ipara oiny kuaxia Jud hae Israel pygua huvixa
kuery rekokue oa re. 27 Hae gui Acaz ndoikoveveii ma guamo kueryague

rami. Hae ramo onhono pora Jerusalm tet py, te Israel pygua huvixa
kuery rupa yvry e guive. Hae gui ma tay Ezequias ju o nguu rekovia.

Ezequias templo oipea uka juague

29  Ezequias
ma vinte e cinco maet oguereko huvixa o ypyi jave
1

py. Hae vy vinte e nove maet re opena Jerusalm py. Ixy ma


Zacarias rajy Abia. 2 Hae ma haevea rami oiko Senhor renonde rupi,

guamo Davi ojapoague hae javi rami.

n
28.2225 2Reis16.1016
2Crnicas29 792

3 Hae
gui jypygua maeta hae jypygua jaxya pyve oipeapa ju Senhor
pegua oo rok ikuai vae, omoatyrmba guive. 4 Hae rami vy sacerdote

hae levita kuery oguerupa vy omboatypa kuaray puku-a katy oka o vae
py. 5 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Pendu ke xeayvua, levita kuery. Pejekyao ukapa ke ai ma voi,


hae gui peikyaopa avi Senhor peneramo kuery ruete pegua oo.
Henda ikya e vae gui peipeapa ke mbaemo kyakue o vae. 6 Mbaeta

nhaneramo kuery ma anhet rupi e ikuai vy Senhor Nhanderuete


renonde py haevea ramigua ojapo. Oejapa okuapy vy Senhor pegua
oo oa katy gui ngova oguerova vy okupe rive oguerova okuapy. 7 Oka

rok ombotypa, tataendy ikuai vae omboguepa, ixupe ndoapyvei guive


heaku por vae, ne mymba ma voi nomevei okuapy Israel kuery ruete
pegua henda ikya e vae rupi. 8 Hae nunga rupi Jud hae Jerusalm

pygua kuery ry ou Senhor poxya. Hae vy omboaxapa imongyjear,


imondyiar hae ijojai reiar pe, pe kuery penderexa py ae pexaa rami.
9 Hae ramo nhaneramo kuery kyxe py ojukapaa, hae gui nhanderay

kuery, nhanderajy kuery hae nhanderayxy kuery ju escravo-r ogueraa


ague py ikuai. 10 Hae nunga rupi a ma xejee amo Senhor Israel kuery

ruete reve ajapo agu pete rami ju nhandekuai agu, nhandegui oipea
nho agu opoxya tata rami nhanembojexavai vae. 11 Xeray kuery,

penderexarai eme pejapo r vae gui, mbaeta Senhor ae pendeporavo


henonde rupi pendekuai agu, ixupe pembaeapo hae heaku por vae
peapy agu hei.

Levita kuery templo oikyaopa jevyague


12 Hae
ramo levita kuery opumba okuapy. Coate ramymino kuery
vae regua ikuai Amasai ray Maate hae Azarias ray Joel. Merari
ramymino regua ma Abdi ray Quis hae Jealelel ray Azarias. Hae gui
Grson ramymino regua ma Zima ray Jo hae Jo ray den. 13 Elisaf

ramymino regua ma Sinri hae Jeuel. Asafe ramymino regua ma Zacarias


hae Matanias. 14 Hem ramymino regua ma Jeuel hae Simei. Jedutum

ramymino regua ma Semaas hae Uziel. 15 Hae kuery ma guyvy kuery


omboaty ukapa vy hae kuery ae ranhe ojekyao ukapa. Hae rire mae
ma ou Senhor pegua oo py ju huvixa aipoei ukaague rami vy oikyaopa
agu, Senhor ijayvuague rupi guive. 16 Hae rami vy sacerdote kuery ma

Senhor pegua opy rupi oike jogueravy oikyao agu. Hae rami vy oka
py, Senhor pegua oka o vae py oguenomba ikyakue templo ropy rupi
ikuai vaekue. Hae nunga levita kuery oipeapa vy mombyrya py ogueraa,
Cedrom yak peve. 17 Jypygua jaxy hae ra ypyi py ma omboypy okuapy

oikyao agu. Hae gui ma oito araa py oikyao ma Senhor pegua oo


oikeaty peve. Hae gui oito araa jevy py oikyaopa Senhor pegua opy
rupi. Jypygua jaxy hae dezesseis araa py ma oikyaopa ma okuapy.
793 2Crnicas29

18 Haegui mae ma ojeoipa huvixa Ezequias ngoo py oa py. Hae vy


aipoei okuapy:
Roikyaopa ma Senhor pegua oo, altar mymba rapyaty, tembiporu
ikuai vae, hae mesa Senhor renonde mbojape omoaty vae, hexegua
tembiporu ikuai vae hae javi reve. 19 Hae gui mbaemo huvixa Acaz o

jave heko vai reia rupi oka katy rive omombo vaekue ma romoatyrmba
ju, romboaxapa ma guive Senhor peguar. Hae nunga hae javi ma
Senhor pegua altar renonde py ju ikuai hei okuapy.

Nhanderuete ombojeroviaa agu Ezequias omboypy jevyague


20 Hae ramo huvixa Ezequias ma ko raii teri reve ovy vy omboatypa
yvatekueve tet rupi ikuai vae. Hae vy ogueraapa Senhor pegua oo
py. 21 Ogueru ruka avi sete vaka ray, sete vexai, sete vexai ray hae

sete kavara, jejavya regua ome agu huvixa openaa rupi ikuai vae
re vy, henda ikya e vae hae Jud kuery re guive. Hae vae ma Aro
ramymino kuery sacerdote ikuai vae pe ome ukapa Senhor pegua
altar ry. 22 Vaka ray ma sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue oupi

vy omboayvipa altar ry rupi. Hae gui vexai hae vexai ray ikuai vae
ju ojukapa ma vy huguykue omboayvipa avi altar ry rupi. 23 Hae gui

jejavya regua ome vaer kavara kuery ju ogueru huvixa renonde heta
vae kuery oexaa py. Hae vae kuery ry ma omo okuapy opo. 24 Hae

rami vy sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue ma jejavya reguar


ome altar yvyiry rupi onho vy, Israel kuery hae javi ojejavyague
ojaoi uka agu, mbaeta huvixa ijayvu rire Israel kuery ojejavyague re
oapy reve ome agu re.
25 Omo avi levita kuery Senhor pegua opy rupi hya pu, mbaraka hae

ix reta vae reve ikuai agu, Davi ojapo ukaague rami vy, huvixa pegua
profeta kuery Gade hae Nat ijayvuague rami guive. Hae rami agu ma
Senhor ae ojapo uka profeta kuery pe ijayvu vy. 26 Hae gui ma levita

kuery hia okuapy mbaepu Davi oeja vaekue reve, hae r sacerdote
kuery ma mimby guaxu reve ikuai.
27 Hae gui mae ma Ezequias ijayvu altar ry mymba oapya agu re.

Hae ramo mymba oapy agu omboypy ramove omboypy avi Senhor
pe oporaei okuapy agu mimby guaxu omonhe reve, mbaepu Israel
pygua huvixa Davi oeja vaekue reve guive. 28 Hae ramo oporaei okuapy,

hae mimby guaxu omonhe at ramove ijaty vae kuery hae javi ikuai
guenapy re. Hae rami ae tema ikuai mymba oapypa ea ja.
29 Hae gui mymba omemba ma ramo huvixa Ezequias hae hexeve

ikuai vae hae javi voi guenapy re ikuai avi omboetea py. 30 Hae ramo

huvixa hae hexevegua kuery yvatekueve ijayvu levita kuery Senhor pe


oporaei okuapy agu re, Davi hae profeta Asafe ijayvuague rupi. Hae
ramo hae kuery ovya reve oporai, hae ojeroa reve avi omboete okuapy.
2Crnicas29,30 794

31Hae
gui Ezequias aipoeive ju:
A Senhor peguar pejekyao ukapa ma. Penhemboja ke havy,
hae peru mymba peme vaer, perovya reve peru Senhor pegua oo
oa katy hei.
Hae ramo ijaty vae kuery ogueru okuapy mymba ome vaer,
Senhor oguerovyaa rupi. Opya re omexea omo vaekue reve ogueru
okuapy mymba oapy agu py. 32 Ijaty vae kuery mymba ogueru vae

oipapaa r setenta vaka ikuai, cem vexai ava hae gui duzentos vexai
ray. Hae nunga hae javi Senhor pe oapy okuapy. 33 Ixupe ome avi

seiscentos vaka ray hae trs mil vexai. 34 Hae r sacerdote kuery ma

mbovyi ete vy ndoipiropa reguai. Hae ramo hexegua levita kuery


oipytyv okuapy oipiropa, hae sacerdote kuery mboae ojekyao ukapa
peve. Mbaeta sacerdote kuery gui levita kuery opya py heko porve vae
ikuai ojekyao ukaa py. 35 Hae gui mymba oapy vaer heta raxa ogueru

vaekue ryve o avi mymba pete rami ikuai agu regua ome vaekue
kyrakue, hae uva rykue mymba oapy reve ome vae. Hae rami py
omboypy ju Senhor pe ombaeapo agu. 36 Heta vae kuery hae javi reve

Ezequias oguerovya ete Nhanderuete oipytyvague, mbaeta ojapopa


pojava okuapy vy.

Pscoa regua ngaru ojapo okuapyague

30  Hae
vae rire Ezequias omondouka ayvu reraar Israel hae
1

Jud hae javi rupi. Efraim hae Manasss kuery pe voi ombopara
kuaxia Jerusalm py oupa avi agu, Senhor pegua oo py Pscoa ra
py okaru okuapy agu Senhor Israel kuery ruete pe. 2 Mbaeta huvixa

ma guembiguai yvatekueve hae Jerusalm pygua kuery hae javi pe


onhemongeta uka ma moko jaxya py Pscoa regua ngaru ojapo agu re.
3 Mbaeta oaangaague ra py por ndaevei ngaru ojapo agu, hae vae

ra peve sacerdote kuery mbovyi ete ojekyao uka ramo, hae pav e
teri ono Jerusalm py. 4 Hae nunga rupi heta vae kuery reve huvixa

oikuaa hae rami. 5 Hae rami vy onhembopya Israel kuery ikuaia hae

javi rupi omombeu uka agu, Berseba guive D peve, Jerusalm py oupa
agu Pscoa regua ngaru Senhor Israel kuery ruete peguar. Hae vae
ngaru py hae javi ete e teri ikuai rakae, ipara oa rami e te.
6 Hae gui huvixa hae yvatekueve kuaxia ombopara vaekue reraa

kuery ojeoipa Israel hae Jud jave rupi. Huvixa ijayvuague rami vy
aipoei ojeoivy:
Israel ramymino kuery, pejevy ju Senhor Abrao, Isaque hae Israel
ruetea katy. Hae ramo re hae ju ojevy Assria pygua huvixa poakaa
gui peo jepe vaekue repyar. 7 Pendekuai eme penderu hae penderykey

kuery ikuaiague rami. Hae kuery ma ojejavy vaekue Senhor guamo


kuery ruete rovai. Hae nunga rupi ae omboaxapa imombaar pe, a
795 2Crnicas30

pexaa rami ae. 8 A gui ma peneak ratve eme penderu kuery ikuaiague

rami e. Pejerovia tema Senhor re, hae peju ixupegua henda ikya e
vae rakae r peve guar oikyao vaekuea katy. Senhor Penderuete pe
anho pendekuai, ipoxy etea pe kuery ry ou vaekue oaxa nho agu.
9 Mbaeta xapya rei r Senhor peguar ju pejeko rerova ramo omboaxy

nho r penderyvy hae penderay kuery escravo-r ogueraapa pyre,


kovae yvy re ju hae kuery ojevypa agu. Mbaeta Senhor Nhanderuete
nhomboaxy kuaa hae poroayvu vae vy ngova nomoi r pe kuerya
gui, ixupe ete ri pejeko rerova ramo hei okuapy.
10 Hae gui ma ayvu reraa kuery ma tet nhav rupi oguata ojeoivy,

Efraim hae Manasss yvy guive Zebulom peve. Hae rami te ojojai rei,
ojavyky rei okuapy. 11 Hae rami te ma Aser, Manasss hae Zebulom

regua amongue onhemoyvyi reve ojeoi Jerusalm tet katy. 12 Jud

regua kuery voi oendu opya py Nhanderuete opo omo r pete


rami huvixa hae yvatekueve ojapo uka vaekue ojapo agu, Senhor
ijayvuague rami vy.
13 Hae gui ma Jerusalm tet py heta ono okuapy ngaru mbojape

imbovua revegua e ojapo agu. Moko jaxya py heta ete ou okuapy.


14 Hae rami vy ikyrea oendu reve oipeapa heravy altar mboae

Jerusalm py ikuai vaekue, altar heaku por vae rapyaty guive.


Hae vae ma Cedrom yvyugua py omombopa. 15 Hae ramo mae ma

ojuka okuapy vexai Pscoa regua, moko jaxya re hae catorze araa py.
Sacerdote hae levita kuery hae nunga oexa vy oxmba vy ojekyao
ukapa okuapy. Hae rami vy hae kuery voi ogueru mymba Senhor
pegua oo py oapy reve ome agu py.o 16 Hae kuery ma ikuai agu

vaekue py ae ju ikuai, Nhanderuete rembiguai Moiss lei omboparaague


rami vy. Hae rami vy sacerdote kuery pe levita kuery mymba ruguykue
ome ramo omboayvi okuapy altar ry rupi. 17 Mbaeta heta teri ikuai

onhemboaty vae kuery regua ndojekyao ukai teri vaekue. Hae nunga
rupi haeve teri vae kuery re vy vexai Pscoa reguar ogueru vaekue
levita kuery ju ojuka, Senhor peguar oikyaopa agu. 18 Mbaeta heta

ete teri ikuai ndojekyao ukai vaekue: Efraim, Manasss, Issacar hae
Zebulom kuery vae regua. Hae kuery voi okaru okuapy Pscoa regua re,
ipara oa rami e te. Hae ramo Ezequias ojerure hae kuery re. Hae vy
aipoei:
Senhor haevea rami orerereko vae, eperdoapa ke 19 opya py ndee

Senhor guamo kuery ruete ndereka agu omo vae hae javi, henda
ikya e vae regua lei rami ndojekyao ukai teri vae te hei. 20 Hae

rami Ezequias ojerurea Senhor oendu vy oikyao heta vae kuery pya.

o
30.15 Sacerdote kuery oxmba mbaeta naikyrei vaekue ngaru oiko r guar ojekyao
uka agu (versculo 3 hae 29.34).
2Crnicas30,31 796

21Hae
rami py Jerusalm py Israel ramymino kuery ikuai vae ojapo
okuapy ngaru mbojape imbovua revegua e. Sete ra re ojapo ovya ete
reve. Ko nhav levita hae sacerdote kuery oporaei okuapy Senhor pe,
mbaepu omonhendu at guive Senhor omboetea rupi. 22 Hae gui levita

kuery Senhor pe oarandua rupi ombaeapo vae kuery pe ma Ezequias


ijayvu pori ombopya guaxua rupi. Hae ramo sete ra re hae kuery
okaru okuapy ngaru pyguar ome mbyre re. Ome avi pete rami ikuai
agu regua, hae oporai okuapy Senhor guamo kuery ruete pe.
23 Hae gui ijaty vae kuery ojou pormba okuapy sete ra re ju ngaru

ojapove agu. Hae rami vy ojapove ju oporaia rupi. 24 Ijaty vae kuery pe

Jud pygua huvixa Ezequias ome mil vaka ray hae sete mil vexai ojuka
uka vaer. Hae gui yvatekueve ju mil vaka ray hae dez mil vexai avi ome
ijaty vae kuery pe. Hae gui sacerdote kuery regua heta ete ojekyao uka.
25 Hae rami vy Jud kuery ijaty vae hae javi ovya okuapy, sacerdote hae

levita kuery, Israel gui ou vaekue hae javi reve, amboae regua kuery Israel
yvy gui ou vaekue hae Jud pygua kuery ae guive. 26 Jerusalm tet py ovya

ete okuapy. Israel pygua huvixa Davi ray Salomo oa guive Jerusalm py
ndoikoi teri vaekue hae ramigua ngaru. 27Hae ramo sacerdote hae levita

kuery opu okuapy heta vae kuery ogueroayvu por agu. Hae ramo hae
kuery ijayvua ma Nhanderuete amba ikya ea py onhendu, yvate etea peve.

31  Hae nunga hae javi opa ma jave Israel kuery onhemboatypa


1

vaekue ma tet Jud yvy re ikuai vae rupi ojeoi vy omopmba


taangaa ikuai vae, oakeopa taangaar yvyra omopu mbyre, hae
ombovaipa yvy rupi ombojerovia atyr ojapo pyre, altar Jud rupi ikuai
vaekue, Benjamim, Efraim hae Manasss rupi guive, omomba ete peve.
Hae rami vy mae ma Israel ramymino kuery pete-te ojevypa ju oyvy
katy, e vy guet katy.

Sacerdote hae levita kuery peguar huvixa


Ezequias mbaemo ome ukaague
2 Ezequias
omo sacerdote hae levita kuery pete-te regua jorire-rire
ombaeapo agu, hae kuery omo ypyague rami ae. Hae ramo hae kuery
ikuai mymba oapy reve hae pete rami ikuai agu regua ome agu
rami, hae Senhor pegua oo rok py ombaeapo hae oporaei okuapy
agu guive. 3 Huvixa ma guymba kuery ae ome oapy reve omea

vaer. Ajeive hae kaaru ju r omea oapy reve, sbado ra, jaxy pyaui
hae ngaru oiko nhav guive, Senhor guigua lei re ipara oinya rami vy.
4 Hae rami vy heta vae kuery Jerusalm py hekoa vae pe ijayvu haevea

rami ome agu re sacerdote hae levita kuery peguar, hae vae kuery
Senhor guigua lei oa rami anho ombaeapo okuapy agu.
5 Hae vae ayvu omombeua ramove Israel ramymino kuery oata agu

rami e ogueru mbaemo aju omono ypyi vaekue iporgueve, vinho,


797 2Crnicas31

azeite, ei hae mbaety rupi onhot vaekue guigua hae javi. Opa mbae
oguereko vae gui ogueru okuapy dzimo oata agu rami e. 6 Hae gui

Israel hae Jud regua Jud yvy re hekoa vae ma dzimo-r ogueru
okuapy guymba vaka hae vexai, Senhor nguuete peguar omboaxa
vaekue guive. Hae nunga omboaty reta joapy e-e. 7 Mboapy jaxya

py ma omboypy okuapy omono agu. Hae gui sete jaxya py mae ma


omonomba okuapy.
8 Hae gui Ezequias hae yvatekueve ou vy hae nunga omboaty pyre

oexa vy ogueroayvu por Senhor, ixupegua Israel kuery guive. 9 Hae

gui mbaemo omboaty pyre re Ezequias oporandu sacerdote hae levita


kuery pe. 10 Hae ramo Zadoque ramymino sacerdote yvateve vae Azarias

ombovai:
Hae nunga gui ma ore kuery rokaru por rokuapy Senhor pegua
opy oguerua ypya ra guive a peve, orerevyatmba guive. Hae gui
hembyre ju oata agu rami e, Senhor ojeupegua kuery omoingo por
ramo. Gu rami ete tuvixa vae ma hembyrekue itui hei.
11 Hae ramo Senhor pegua oo py Ezequias ojapo uka mbaemo omo

por atyr. 12 Hae nunga ojapopaa ma ramo hae py omo por tema

mbaemo ome mbyre, dzimo hae mbaemo Senhor pe omboaxa


pyre. Hae nunga re openaa rupi oiko vae ma levita Conanias. Hae
r ipytyvar ma tyvy Simei o. 13 Hae gui Conanias hae tyvy Simei

pytyvar ma omo avi Jeiel, Azarias, Naate, Asael, Jerimote, Jozabade,


Eliel, Ismaquias, Maate hae Benaia. Hae vae kuery ma huvixa Ezequias
hae Nhanderuete pegua oo re opena vaety Azarias ae omo. 14 Hae

gui levita Imna ray Cor ok kuaray oua katy o vae rara ma omoa
avi Nhanderuete pe omexeai py ome mbyre re opena agu. Hae
nungakue hae javi ombojao ju r, Senhor pe ome mbyre, mbaemo
ikya e ete vae guive. 15 Hae vae rembiguair ikuai den, Miniamim,

Jesua, Semaas, Amarias hae Secanias. Hae kuery ma sacerdote kuery


tet ikuai vae rupi ojeoi r haevea rami guyvy kuery pe ombojao agu
pete-te regua ikuaia rami, yvygueve hae yvatekueve pe guive. 16 Hae

r avakue mboapy maet guive vae kuaxia re hery omboparaa vaekue


ma any guive, mbaeta hae kuery ma omoague rami vy ko nhav
Senhor pegua opy r oike ombaeapo agu. 17 Sacerdote kuery rery

omboparaa pete-te ramo kuery ikuaiague rami, hae r levita kuery


vinte maet guive vae rery ma pete-te ombaeapo agu omoague rami
vy omboparaa. 18 Kuaxia re omboparaa avi hae kuery regua kyrguei,

kunhague, tay kuery hae tajy kuery rery hae javi. Heta ete ikuai,
mbaeta haevea rami ombaeapo okuapy mbaemo ikya e vae ikuaia
rupi. 19 Hae gui Aro ramymino sacerdote kuery pete-te tet yvry rupi

hekoa vae regua omoa hery rupi, sacerdote hae levita kuery mboae hery
omboparaa vaekue pe mbaemo ombojao vaer.
2Crnicas31,32 798

20 Hae
rami agu huvixa Ezequias ojapo uka Jud yvy hae javi
rupi. Senhor nguuete renonde rupi ipor vae, haevea ramigua hae
anhet vae meme ojapo oikovy. 21 Opya hae javi py ojapo mbaemo

Nhanderuete pegua opy, lei hae ojapo uka pyre rami vy. Nhanderuete
oekaa rupi ojapo vy oiko por.

2Reis18.1318; Isaas36.13

32  Hae
gui hae rami Ezequias anhet rupi oiko rire te Sria
1

pygua huvixa Senaqueribe kuery ou Jud yvy re. Hae kuery


ovamba ma vy ojoko tet ikorapa vae hae javi, oipeaxe vy. 2 Hae gui

Senaqueribe kuery ou vaekue Jerusalm tet re opu ta maa Ezequias


oexa vy 3 onhemongeta uka guembiguai yvatekueve hae avakue ipya

guaxukueve pe. Hae rami vy onhembopya yvu tet rovai rupi ikuai
vae ojaoipa agu. Hae ramo hae kuery oipytyv okuapy. 4 Hae rami vy

heta vae kuery onhemboaty okuapy vy ojaoipa yvu ikuai vae hae javi,
yvyugua rupi yy oxyry oiny vae guive. Hae vy aipoei:
Mbae re tu jaeja rive Assria pygua huvixa kuery ou vy yvu ikuai
vae ojoupa agu? hei okuapy. 5 Hae ramo huvixa ipya guaxu vy

omoatyr ukapa ju tet kora ivaipaague hae javi, hae hiry rupi ma
ojapo torre. Ojapo avi kora hovai rupi o vaer, hae tet Davi rekoague
py ojapo Milo korar. Ojapo avi tembiporu hae huy jokoar oata agu
rami e. 6 Heta vae kuery rerekoar omo avi xondaro ruvixa. Hae rami

vy tet rok rexei omboatypa vy hae kuery pe ijayvu ombopya guaxua


rupi. Hae vy aipoei:
7 Penembaraete ke, pendepya guaxu guive. Pekyje eme,

penhemondyi eme guive Assria pygua huvixa gui, ne hupive ou vae


kuery gui heta te. Mbaeta hexeve ikuai vae gui ma nhande kuery reve
pete oiko pav gui ipoakave vae. 8 Hae kuery reve ikuai vae ma too

guigua ijyva vae. Hae r nhanderevegua ma Senhor Nhanderuete. Hae


ma nhanepytyv agu rami oiko, nhandere opu vae kuery rovai opu
agu hei. Hae rami Jud pygua huvixa Ezequias ijayvu ramo heta
vae kuery ipya guaxuve okuapy.

2Reis18.1937; Isaas36.422
9Hae rire Assria pygua huvixa Senaqueribe oxondaro kuery reve
Laquis tet ojoko okuapya gui omondouka guembiguai kuery Jerusalm
py Jud pygua huvixa Ezequias-a py. Hae vy aipoei uka:
10 Po rami Assria pygua huvixa Senaqueribe ijayvu: Mbae nunga

re tu pe kuery pejerovia pekuapy? Mbaeta Jerusalm tet pejoko ukapa


ri. 11 Penhembotavy uka eme Ezequias pe, karuai hae yuvei gui rive

pemanomba e agu. Mbaeta hae vae aipoei: Assria pygua huvixa


po gui ma Senhor Nhanderuete nhandereraa jepe r, hei vaekue te.
799 2Crnicas32

12 Haegui Ezequias ae e teve Penderuete pegua pembojeroviaaty hae


altar ikuai vae mboipaare? Hae vy Jud hae Jerusalm pygua kuery
pe ijayvu vy aipoei vaekue: Petei altar o vae py r pejeroa. Hae
vae ry anho r peapy heaku por vae, hei vaekue. 13 Pe kuery

ndapeikuaai teve xee hae xeramo kuery yvy regua kuery hae javi re
rojapoague? Hae pygua kuery ruete raangaa ri tyy ogueraa jepe rakae
xepo gui? 14 Mbaeta xeramo kuery omomba vaekue ruete raangaa

kuery vae regua mavae tu ojeupegua kuery ogueraa jepe rakae xepo
gui? Hae gui penderuete ju mbaexa tu xepo gui pendereraa jepe kuaa
ta? 15 Hae nunga rupi a gui ma penhembotavy ukave eme Ezequias pe.

Ixupe pejerereko uka eme, ne pejerovia eme hexe. Mbaeta peteve yvy
re ikuai vae ruete, peteve yvy regua ruete taangaa ndaipoi xepo gui
ojeupegua kuery ogueraa jepe vaekue, xeramo kuery po gui e guive.
Hae gui penderuete katuve ma napendereraa jepei r ri xepo gui, hei
uka te.
16 Hae rami vy Senaqueribe rembiguai kuery ijayvuve tema ojeoivy

Senhor Nhanderuete hae hembiguai Ezequias rovai rupi. 17 Senaqueribe

ombopara avi kuaxia Senhor Israel kuery ruete ombojaru reia rupi.
Hexe ijayvu vai vy aipoei: Amboae yvy regua ruete raangaa xepo gui
ojeupegua kuery ndogueraa jepeiague rami ae avi Ezequias ruete voi
ojeupegua kuery ndogueraa jepei avi r xepo gui, hei. 18 Hembiguai

kuery voi judeu kuery ayvu py ojapukai at okuapy Jerusalm pygua


kuery tet kora ry ikuai vae rovai. Tet re ipoakaxe vy omondyi hae
omongyjea rupi ijayvu te. 19 Jerusalm pygua kuery ruete re ijayvu yvy

regua kuery ruete raangaa re rami rive, avakue opo py ojapo vaekue
meme te. 20 Hae rami te huvixa Ezequias hae Amoz ray profeta Isaas

ojerure hae nunga re, Yva pygua pe ojapukai.

Assria pygua xondaro kuery omombaague


21Hae
gui ma Senhor omondouka pete anjo Assria pygua
huvixa rembiguai kuery ikuaia py. Hae rami vy ojukapa avakue ipya
guaxukueve, huvixa kuery hae yvatekueve hae javi. Hae ramo huvixa
ma oxmbaa ngova re oexa uka reve onha ju ovy oyvy katy. Hae rami
vy nguuete raangaa pegua opy oike ramo tay kuery ae ojuka kyxe py.
22 Hae rami py Senhor ogueraa jepe Ezequias hae Jerusalm pygua

kuery hae javi, Assria pygua huvixa Senaqueribe hae hovaigua kuery
hae javi po gui, hae kuery pe ome guive ovya agu opa rupi. 23 Hae

ramo heta ete Jerusalm py ou vy ogueru okuapy Senhor pe ome


vaer, hae Jud pygua huvixa Ezequias pe voi ogueru mbaemo hepyve
vae. Hae rami rire yvy jave regua kuery omboete pav.p

p
32.2123 2Reis19.3536; Isaas37.3637
2Crnicas32,33 800

2Reis20.111; Isaas38.18
24 Hae vae jave py Ezequias imbaeaxy oupy vy omano agu rami
itui. Hae rami vy Senhor pe ojerure ramo ombovai vy pete mbae
oexa uka oikuaa agu. 25 Hae rami te Ezequias ma Nhanderuete

omoingo porague rekovia mbaeve ndojapoi. Hae rami rgue py


opya py onhemboyvate rei. Hae nunga rupi hexe ou ipoxy etea, Jud
hae Jerusalm pygua kuery re guive. 26 Hae gui ma Ezequias opya py

onhemoyvyi ju onhemboyvateague gui, Jerusalm pygua kuery reve.


Hae nunga rupi huvixa Ezequias o teria ja Senhor poxya ndouvei hae
kuery rovai.
27 Hae gui Ezequias ma oguerekopa oguerovyaa anho oata rei agu

rami e. Ojeupe guar ojapo uka prata omo por atyr, ouro, ita
porgueve, tembiu irr, huy jokoa hae opa margua iporve vae o
agu. 28 Ojapo uka avi mbaemo raygue omono mbyre omo por

atyr, vinho hae azeite guive. Guymba kuery opa margua oguereko
vae ikuai atyr voi ojapo, vexai korar guive. 29 Ojapo uka avi tet.

Guymba kuery vexai hae vaka ray oguereko avi oata agu rami e,
ixupe Nhanderuete heta raxa ome ramo. 30 Hae vae Ezequias ae ojaoi

yvy Giom guive yvu gui oxyry vae, hae vy ojapo tet Davi rekoague
regua kuaray oua katy rupi ju oxyry agu rami. Mbaemo ojapoa hae
javi py Ezequias oiko por. 31 Hae rami te hae oa py Babilnia pygua

yvatekueve ayvu reraar omondouka oikuaa pota agu ijyvy re ipor


vae ikuai vae re. Hae vae jave py ma Nhanderuete noipytyvi merami,
anhet pa ipya re o vae hae javi re oikuaa pota agu.

2Reis20.20,21
32 Hae gui ove rei tema Ezequias rekokue regua. Hae rami avi
mbaemo porayvua rupi ojapo vaekue hae javi no r teve kuaxia Amoz
ray profeta Isaas mbaemo oexa vaekue, hae Jud hae Israel pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 33 Hae gui Ezequias ndoikoveveii ma

guamo kueryague rami. Hae ramo onhono pora yvy re Davi ray
kuery rupa ikuaia py. Hae omano ramo Jud hae Jerusalm pygua kuery
hae javi imaendua por okuapy. Hae gui tay Manasss ju o nguu
rekovia.

2Reis21.19

33  Manasss
ma doze maet oguereko jave py o huvixar. Hae
1
vy cinqenta e cinco maet re opena Jerusalm py. 2 Hae vae

ma haeve vae ojapo oikovy Senhor renonde rupi, amboae regua kuery
Israel kuery renonde gui Senhor oipeapa vaekue ikuaiague rami ae
ju. 3 Hae rami vy omoatyrmba ju ombojeroviaaty yvy rupi ikuai vae

801 2Crnicas33

nguu Ezequias ombovaipa vaekue, ojapo avi altar Baal kuery peguar.
Omopu avi imoamy taangaar yvyra guigua. Hae vy guenapy re
o yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi. 4 Senhor pegua opy rupi

eteve voi ojapo altar-r, Senhor aipoeiague: Jerusalm tet py amo r


xerery rakae r peve guar, heiague py. 5 Hae vy Senhor pegua oka

mokove o vae rupi ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vae hae javi
peguar. 6 Hae rami vy yvyugua Hinom ray rekoague py guay ae oapy

reve ome, hae arai rupi rive imbaekuaa hae oexa oikovy. Hae vy
imbaevykya rupi oiko, hae omanogue mboayvua hae imbaevyky vae
kuery pe rive oporandu oikovy. Hae rami vy Senhor renonde rupi ojapo
oikovy haeve vae meme, ombopoxy agu rami rive. 7 Hae vy yvyra gui

taangaar ojapo uka vaekue omo avi Nhanderuete pegua opy Davi hae
tay Salomo pe aipoeiague py: Kovae oo hae Jerusalm tet aiporavo
Israel regua hae javi gui, hae py xerery amo agu rakae r peve guar.
8 Mbaeta xee namoxvei r Israel kuery tuu kuery yvyr ame vaekue

gui, xapya rei xeguigua lei, anhomboea hae aipotaa xerembiguai


Moiss pe ame uka vaekue rupi hae kuery ikuai ramo, heiague py.
9 Hae rami py Manasss ojapo Jud hae Jerusalm pygua kuery ojejavy

agu rami. Hae ramo amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor
omomba vaekue gui eteve voi heko vaive okuapy.

Manasss omboaa jave ojerureague


10 Manasss
hae ixupegua kuery pe Senhor ijayvu te noendu potai
okuapy. 11 Hae nunga rupi hae kuery re Senhor ombou Assria pygua

huvixa rembiguai yvatekueve oxondaro kuery reve. Hae vae kuery ou


vy ojopy okuapy Manasss tya py. Hae rami vy corrente py ju ojokua
reve ogueraa Babilnia katy. 12 Hae ramo ojexavaia oendu vy ojerure

oiny Senhor nguuete pe. Opa mbae py onhemoyvyi guamo kuery


ruete renonde py. 13 Hae rami ojerure ramo Nhanderuete omboaxy.

Ojerurea oendu vy ojapo Jerusalm tet katy ju ojevy agu rami, huvixa
ju o agu. Hae ramo mae ma Manasss oikuaa Senhor ae Nhanderuete
oikoa.
14 Hae vae rire ma tet Davi rekoague hovai katy rupi ojapo ikorar,

Giom regua kuaray oua katy, yvyugua rupi hae Ok Pira epy vae rupi
jaikea py. Ofel rupi ojapo ikora yvate ete vaer. Hae gui Jud re tet
ikorapa vae hae javi rupi omo harar kuery huvixa reve. 15 Hae rami

vy Senhor pegua opy gui oipeapa tuuete ramigua, taangaa hia vaekue
voi. Oipea avi altar Senhor pegua yvyty ry ojapo pyre, Jerusalm
tet hae javi gui guive. Hae vae hae javi omombo tet gui mombyryi.
16 Hae r Senhor pegua altar ma omoatyrmba ju, hae hiry ome

hexeve pete rami ju ikuaia regua hae oguerovyaa rupigua. Hae rami vy
Jud kuery pe ijayvu Senhor Israel kuery ruete pe anho ikuai agu re.
2Crnicas33,34 802

17Hae
ramive ma yvy ikuai vae ry rupi teri heta vae kuery mbaemo
ome okuapy, te Senhor Nhanderuete pe anho guive.

2Reis21.17,18
18 Haegui ove rei tema Manasss rekokue regua. Hae rami avi
Nhanderuete pe ojerureague, hae ixupe Senhor Israel kuery ruete
rery rupi profeta kuery ijayvuague, hae gui mbaemo ojapo vaekue
hae javi o r kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oa re. 19 Hae

ojerureague, Nhanderuete omboaxyague, hae ojejavyague hae javi,


heko vai reiague, hae gui yvy ry rupi ombojerovia atyr hae yvyra
gui taangaar ojapoague, hae taangaa ita guigua voi onhemoyvyi
e mbove omopumbaague, hae nunga hae javi ma o profeta kuery
rekokue ombopara pyre re. 20 Hae gui Manasss ndoikoveveii ma guamo

kueryague rami. Hae ramo onhono pora hekoague py ae. Hae gui tay
Amom ju o nguu rekovia.

2Reis21.1926
21Amom ma vinte e dois maet oguereko huvixa o ypyi jave py.
Hae gui moko maet re etei opena Jerusalm py. 22 Hae ma Senhor

renonde rupi haeve vae anho ojapo oikovy, nguu Manasss ojapoague
rami. Mbaeta mbaemo raangaar tuu Manasss ojapo vaekue hae javi
pe tay Amom ju ome tema mymba, hae nunga pe rive oiko. 23 Vaeri

nguu Manasss oikoague rami e Amom ma nonhemoyvyixei Senhor


renonde py. Hae rami rgue py ojejavyve tema ovy. 24 Hae ramo hovai

hembiguai kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy. 25 Hae rami te


hae vae yvy pygua kuery ojukapa ju huvixa Amom jukaare kuery hae
javi. Hae rami vy hekovia omo ju tay Josias.

2Reis22.1,2

34  Josias
ma oito maet oguereko huvixa o ypyi jave py. Hae
1

vy trinta e um maet re opena Jerusalm py. 2 Hae vae ma


Senhor renonde rupi haevea ramigua ojapo oikovy, guamo Davi


ojapoague hae javi rupi. Hae vy ndojepeai oiporu kuaa katy, ne oiporu
kuaa ea katy ma voi.

2Reis23.420
3 Oitomaeta re ma huvixa Josias o jave py kunumii teri reve
omboypy guamo Davi ruete oeka agu. Hae gui doze maeta py ma
omboypy Jud hae Jerusalm oikyao agu yvy ry rupi ombojerovia
atyr ojapo pyre gui, taangaar yvyra omopu mbyre, hae gui taangaa
ita hae mbaemo ryku gui ojapo pyre hae javi gui. 4 Hae ae oexaa

py oity Baal kuery pegua altar ikuai vaekue. Hae vae ry rupi altar
803 2Crnicas34

heaku por vae rapyaty omo mbyre ma hae ae ombovopa. Omopmba


avi taangaar yvyra omopu mbyre, hae mbaemo raangaa ita hae
mbaemo ryku gui ojapo pyre hae javi. Hae nunga omonguipa ma vy
ikuikue omombopa hae nunga pe mbaemo ome vaekue rupa rupi
rive. 5 Hae nunga pegua sacerdote ikuai vaekue kgue ma oapypa altar

hae kuery ombojeroviaague ry ae. Hae rami py oikyaopa ju Jud hae


Jerusalm hae javi rupi.
6 Hae rami ae avi ojapo Manasss, Efraim hae Simeo regua tet ikuai

vae rupi, Naftali yvy hae javi rupi peve, tekoague ikuai vae rupi guive.
7 Altar hae taangaa yvyra hae ita guigua oitypa ma vy omonguipa ju.

Omboaypa avi altar heaku por vae rapy atyr Israel yvy jave rupi
ojapo pyre. Hae gui ma ojevy ju Jerusalm katy.

2Reis22.37
8 Dezoito
maeta re ma huvixa Josias o jave py hae vae yvy hae
Nhanderuete pegua oo oikyao ukapa ma vy omboypy Senhor nguuete
pegua oo omoatyr uka agu. Hae rami vy omondouka Azalias ray
Saf, tet re opena vaety Maasias, hae Joacaz ray kuaxia mboparaaty
Jo. 9 Hae kuery ma sacerdote yvateve vae Hilquias-a py ojeoi vy ixupe

ome perta Senhor pegua opy ogueru pyre levita regua ok rara
kuery omo por vaekue. Hae vae perta ma Manasss, Efraim hae
Israel kuery ikuaia hae javi gui omono mbyre, Jud hae Benjamim
gui, Jerusalm tet gui guive. 10 Hae vae ma hae kuery ome

okuapy Senhor pegua oo py ombaeapo vae kuery re opena vae pe,


ombaeapoague repy ome agu, oo omoatyr vy ombopyaupa ju agu.
11 Oo apoa hae ita re ombaeapo vae kuery pe ome perta ita omoatyr

mbyre ojogua agu, hae yvyra oo ytar hae hiry ipyaxa vaer, Jud
pygua huvixa kuery ivaipa agu rami rive oeja rire.
12 Hae vae avakue ma anhet rupi meme ikuai ombaeapoa py. Hae

kuery re opena vae ma levita regua Merari ramymino kuery Jaate hae
Obadias, Coate ramymino kuery Zacarias hae Mesulo guive, ombaeapo
vae kuery re openaa rupi ikuai. 13 Hae gui levita kuery mbaepu ombopu

kuaa vae opena avi okuapy mbaemo reraa kuery re, mbaemo py
ombaeapo vae kuery hae javi re guive. Hae r levita kuery mboae ma
kuaxia re opena okuapy, hae vy joe openaa hae ok rara rupi ikuai.

2Reis22.810
14 Hae
gui perta Senhor pegua opy ogueru pyre oguenoa jave ma
sacerdote Hilquias ojou kuaxia para Senhor lei Moiss pe ome uka
vaekue oa.
15 Hae rami vy Hilquias aipoei kuaxia re opena vaety Saf pe:

Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oa hei.


2Crnicas34 804

16 Haegui kuaxia ma Saf pe Hilquias ome ramo ogueraa huvixa pe.


Hae vy ixupe omombeu vy aipoei:
Nerembiguai kuery ojapopa ma rejapo uka vaekue hae javi. 17 Hae

rami vy perta Senhor pegua opy o vaekue hae kuery oipapa ma vy


omemba ombaeapo vae kuery re opena vae po py, hae mbaemo apoa
kuery pe hei.
18 Hae gui Saf omombeuve ju huvixa pe. Hae vy aipoei:

Sacerdote Hilquias ma xevy ome kovae kuaxia para hei. Hae


rami vy huvixa renonde py Saf ogueroayvu.

2Reis22.1120
19Hae gui ma kuaxia para lei oa ogueroayvu r huvixa oendu vy
omondoropa oao. 20 Hae rami vy huvixa ijayvu Hilquias pe, Saf ray

Aico, Mica ray Abdom, nhomongeta vaety Saf hae guembiguai Asaas
pe. Hae vy aipoei hae kuery pe:
21 Tapeo ke, Senhor pe peporandu uka xereko re, hae Israel hae

Jud pygua kuery hae javi re. Mbaeta nhande pav ry Senhor ombou
opoxy etea, mbaeta kovae kuaxia para re ayvu o vae rupi nhaneramo
kuery ndaikuai rakae, ipara o vae hae javi ndojapoi vy hei.
22 Hae ramo Hilquias hae huvixa omondouka vaekue mboae reve

ojeoi Jerusalm tet yvy guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Hae
vae ma Hars ray Tocate ray Salum sacerdote kuery ao re opena vaety
rayxy. Hae gui kunha vae pe hae kuery omombeupa okuapy hae
nunga.
23 Hae ramo hae kuery pe kunha vae aipoei:

Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoei uka: Aipopeje ava xea
py penembouare pe: 24 Po rami Senhor ijayvu: Ma, mbaemo vai

ambou r kovae tekoa hae apy ikuai vae ry, ayvu vai kuaxia para
Jud pygua huvixa pe ogueroayvuague hae javi rami vy. 25 Mbaeta

hae kuery xerejapa vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe rive oapy
okuapy heaku por vae, opo py mbaemo ojapo vaekue py xembopoxy
agu rami. Hae nunga rupi xepoxya ou ta ma kovae tekoa ry, ndoguei
r guive, hei. 26 Hae gui pemombeu r Jud pygua huvixa Senhor

pe peporandu uka agu penembouare pe: Po rami Senhor Israel kuery


ruete ijayvu, ayvu rendu vaekue omombeu porve vy: 27 Ndee ma kovae

tekoa hae apy hekoa vae kuery rovai xeayvu r rendu vaekue, hae xee
Senhor renonde py renhemoyvyi vy ndeao remondoro hae rejaeo
vaekue guive. Hae ramo xee aendu, hei Senhor. 28 Hae nunga rupi xee

romombytuu r neramo kueryague rami, hae r nenhono pora r. Hae


gui ndee ae nderexai r mbaemo vai kovae tekoa re ambou r, hei.
Hae ramo kunha vae ombovaiague hae kuery omombeu okuapy
huvixa pe.
805 2Crnicas34,35

2Reis23.13
29Hae
rami r huvixa ijayvu nhomongeta vaety Jud re hae
Jerusalm py ikuai vae onhemboatypa okuapy agu. 30 Hae gui Senhor

pegua oo py huvixa oo Jud regua avakue, Jerusalm pygua, sacerdote,


levita hae heta vae kuery hae javi reve, yvygueve hae yvatekueve
guive. Hae kuery hae javi oendua py ogueroayvu kuaxia para Senhor
pegua opy ojou pyre re guexeve guar ojapo vaekue regua ayvu o vae
hae javi. 31 Huvixa hiaaty py ae opu hoamy vy Senhor renonde ojapo

ixupe anho hae kuery ikuai agu, hae vy opya hae onhe hae javi py
ojapopa okuapy agu hae ojapo uka vaekue, ijayvua hae oipotaa, hae
rami vy ayvu kuaxia para re o vae rupi ikuai agu, Senhor guexeve
guar ojapo vaekue rupi anho. 32 Hae ramo Jerusalm hae Benjamim py

ikuai vae hae javi onhemboayvu okuapy hae vae ayvu rupi ikuai agu
re. Hae rami vy Jerusalm pygua kuery hae javi ikuai Nhanderuete
guamo kuery ruete vae guexeve guar ojapo vaekue rupi.
33 Hae gui Josias oipeapa ojeguarupy Israel kuery oyvy re oguereko

vaekue hae javi. Hae rami vy ojapo Israel re hekoa vae hae javi
Senhor nguuete pe anho ikuai agu rami. Hae rami rire hae oikovea ja
hae kuery ndojepeai Senhor guamo kuery ruete pe ikuaia gui.

2Reis23.2123

35  Hae
gui huvixa Pscoa ra py Josias ojapo Senhor pegua
1

ngaru Jerusalm py. Hae ramo jypygua jaxya catorze araa py


ojuka okuapy Pscoa regua vexai. 2 Hae omo sacerdote kuery ombaeapo

agu rami. Hae vy ombopya guaxuve Senhor pegua opy rupi


ombaeapoa py. 3 Ijayvu avi levita kuery Senhor peguar ojekyao uka

vaekue Israel kuery hae javi mboea rupi ikuai vae pe. Hae vy aipoei:
Lei ryru ikya e vae ma pemo ju oo hendar Davi ray Israel
pygua huvixa Salomo ojapo vaekue py. Ndapevoyivei ma r pendeaxiy
ry. Pembaeapo r Senhor Penderuete pe, ixupegua Israel kuery pe
guive. 4 Peiko katu ke pete-te regua pendekuaia rami pembaeapo agu,

penemoague rami, pendevy Israel pygua huvixa Davi hae tay Salomo
ijayvuague rami vy. 5 Pembaeapo ke henda ikya e vae py, heta vae

kuery penderyvy ikuai vae pete-te regua rekovia penemoague rami.


Heta vae kuery pete-te regua rekovia to pete levita kuery vae regua.
6 Hae rami vy pejuka r vexai Pscoa ra pyguar. Pejekyao uka reve

pereko katu r penderyvy kuery hou vaer. Pejapopa tema Senhor


oayvu Moiss pe omombeu uka vaekue rami vy hei.
7 Hae gui ma heta vae kuery hae javi pe Josias ome vexai hae kavara.

Guymba kuery regua ae ome Pscoa ra py ojuka vaer. Hae javi vy trinta
mil mymba ome hae py heta vae kuery mbovy pa ikuaia rami. Vaka ray
2Crnicas35 806

ma trs mil ju huvixa ome, guymba kuery vae regua meme. 8 Hembiguai

yvatekueve voi omexeai py avi ome heta vae kuery peguar, sacerdote hae
levita kuery pe guive. Nhanderuete pegua opy rupi openaa vaety Hilquias,
Zacarias hae Jeiel ma sacerdote kuery pe ome dois mil e seiscentos vexai
hae kavara, hae gui trezentos vaka ray Pscoa ra py oapy vaer. 9 Hae

gui tyvy kuery Conanias, Semaas hae Natanael, hae gui levita kuery ruvixa
Hasabias, Jeiel hae Jozabade reve ma levita kuery mboae pe ome cinco
mil vexai hae kavara, hae gui quinhentos vaka ray Pscoa ra py ome
vaer. 10 Hae rami py oguereko katupa hae kuery ojapo vaer. Sacerdote

kuery omoa ikuai agu vaekue py, levita kuery voi omoa avi pete-te regua
ombaeapo agu rami, huvixa ojapo ukaague rami meme.
11 Hae gui ma ojuka okuapy vexai Pscoa ra pyguar ome vaekue.

Huguykue ma levita kuery po gui sacerdote kuery ojopy vy omboayvi okuapy,


oipiro avi ojuka vaekue. 12 Ombojao okuapy heta vae kuery oapy reve ome

vaer, pete-te regua ikuaia rami, heta vae kuery ae Senhor pe ome agu,
Moiss kuaxia omboparaague rami vy. Hae rami ae avi ojapo vaka ikuai vae
re. 13 Tata py oexy okuapy vexai Pscoa ra pygua, hekor oeja pyre rami vy.

Oja py ombojy okuapy omemby ikya e vae, oja guaxu hae oja pe py guive.
Hae gui levita kuery ju ombojaopa okuapy heta vae kuery hae javi pe. 14 Hae

vae rire ma ojeupe guar ju oexy okuapy, sacerdote kuery peguar guive.
Mbaeta sacerdote kuery Aro ramymino ikuai vae ma pyt peve ombaeapo
mymba ojukaa hae ikyrakue rapya rupi. Hae nunga rupi levita kuery ojeupe
guar ae oexy, sacerdote kuery Aro ramymino ikuai vae pe guive. 15 Hae gui

Asafe ramymino kuery oporaei vaety ikuai vae ma ikuai agu py meme ikuai,
Davi ojapo ukaague rami vy, hae gui Asafe, Hem hae huvixa pegua profeta
Jedutum ojapo ukaague rami. Ok rara kuery voi ok nhav rupi ikuai. Ne
peteve ma voi ndojepeai ok oara gui, hae kuery peguar tykey kuery levita
regua oexy avi ramo.
16 Hae rami py hae vae ra pete-te regua omombaa Senhor pe ombaeapo

agu py, Pscoa ra ngaru ojapo hae Senhor pegua altar ry mymba ome
agu, huvixa Josias ojapo ukaague rami vy. 17Hae vae jave py Israel kuery

hae py ikuai vae ojapo okuapy ngaru Pscoa ra py, hae gui ngaru mbojape
imbovua revegua e ju. Sete ra re ojapo okuapy. 18 Pscoa ra pygua ngaru

hae ramigua Jerusalm py ndojapoai teri profeta Samuel oikoa ra guive.


Mbaeta peteve huvixa Israel py Pscoa ra pygua ngaru ndojapoi vaekue
Josias ngaru ojapoague ramigua, sacerdote hae levita kuery reve, hae gui Jud
hae Israel kuery hae py ikuai vae hae Jerusalm pygua kuery hae javi reve.
19 Dezoito maeta re ma huvixa Josias o jave py Pscoa ra pygua ngaru ojapo.

2Reis23.2830
20 Hae
nunga oikopa rire Josias templo omoatyr ukapa ma ramo ou
Egito pygua huvixa Neco, Carquemis tet py joe opu agu Eufrates
807 2Crnicas35,36

yak yvry. Hae ramo Josias voi o ovy hae kuery re opu agu. 21 Hae

ramo Josias oa py Neco ombou ayvu reraar kuery. Hae vy aipoei


uka: Jud pygua huvixa, mbae tu areko ndereve? Xee ma a nderovai
guar e aju, xere opu vae kuery rovai anho. Hae gui Nhanderuete
ijayvu xepojavavei nho agu re. Enheangu ke Nhanderuete re repu e
agu, hae ju nemomba e agu, hei uka. 22 Hae rami te huvixa Josias

guakykue re ndojevyi. Hae rami rgue py amboae rami onhemonde


hae kuery re opu agu. Noendu potai Nhanderuete ayvu rupi Neco
ijayvuague re. Hae rami vy oo nho Megido yvyugua katy joe opu agu.
23 Hae gui ma huvixa Josias-a katy guyrapa revegua kuery omombo

okuapy. Hae ramo aipoei guembiguai kuery pe:


Xepea ke apy gui, mbaeta xenhyva ete rae hei. 24 Hae ramo

hembiguai kuery ma ikarxa gui ae ogueno vy amboae karxa oguereko


vae py oguerova vy ogueraa okuapy Jerusalm py. Hae py ma omano.
Hae ramo onhono pora guamo kuery rupa yvry. Huvixa Josias re Jud
hae Jerusalm pygua kuery hae javi ojaeopa okuapy. 25 Jeremias voi

ombopara Josias re ipya vaia agu regua. Hae gui a peve guar oporaei
vae kuery avakue hae kunhague ojaeo reve imaendua r Josias re.
Hae rami agu ojepokuaa okuapy Israel yvy re, kuaxia ipya vaia oa re
ombopara guive imoiny.
26 Hae gui ove rei tema Josias rekokue regua. Hae rami avi Senhor

guigua lei ipara oinya rami vy mbaemo por ojapoague, 27 hae mbaemo

ojapo vaekue jypy guive opaa peve no r teve kuaxia Israel hae Jud
pygua huvixa kuery rekokue oa re?

2Reis23.3134

36  Hae gui ma hae vae yvy re hekoa vae kuery Josias ray
1

Jeoacaz ogueraa vy nguvixar omo okuapy tuu rekovia,


Jerusalm tet py ae. 2 Jeoacaz o ypyi jave py ma vinte e trs maet

oguereko, hae gui mboapy jaxy re etei opena Jerusalm py. 3 Mbaeta

Egito pygua huvixa ma oipea Jeoacaz Jerusalm tet py huvixa oa gui.


Hae rami vy ijyvy re ikuai vae gui okobra trs mil e trezentos quilos
prata hae trinta e trs quilos ouro guigua. 4 Jeoacaz rekovia Egito pygua

huvixa omo tyvy Eliaquim Jerusalm hae Jud pygua kuery ruvixar.
Hae rami vy hery oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Hae r tykey
Jeoacaz ma Egito yvy katy Neco ogueraa.

2Reis23.3624.6
5 Jeoaquimma vinte e cinco maet oguereko jave py huvixa o ypy.
Hae gui onze maet re opena Jerusalm py. Hae vae ma haeve vae
anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi. 6 Hae ramo hexe ou

Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor. Hae vy moko corrente overa


2Crnicas36 808

vae guigua py ojokua reve Babilnia katy ogueraa. 7 Babilnia katy


Nabucodonosor ogueraa avi mbaemo ryru Senhor pegua opy ikuai


vaekue. Hae py ma nguuete pegua templo py ju omo.
8 Hae gui ove rei tema Jeoaquim rekokue regua. Hae rami avi

ojeguarupy ojapoague, hae hexe o vaekue hae javi no r teve kuaxia


Israel hae Jud pygua huvixa kuery rekokue oa re? Hae gui tay
Joaquim ju o nguu rekovia.

2Reis24.8,9
9Haegui Joaquim ma dezoito maet oguereko jave py huvixa o ypy.
Hae gui mboapy jaxy hae dez ra re etei opena Jerusalm py. Hae vae
ma haeve vae anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi.

2Reis24.18,19
10 Hae vae maet kuaray aku ypyi jave py huvixa Nabucodonosor
ogueraa uka Babilnia katy, mbaemo ryru iporgueve Senhor pegua
opy ikuai vaekue reve. Hekovia tyvy Zedequias ju omo uka Jud hae
Jerusalm pygua kuery ruvixar.
11 Zedequias ma vinte e um maet oguereko jave py huvixa o ypy.

Hae gui onze maet re opena Jerusalm py. 12 Hae ma haeve vae

anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi. Ixupe profeta Jeremias
Senhor gui ijayvu te nonhemoyvyixei. 13 Nabucodonosor rovai opu

guive, Nhanderuete rery rupi oura agu rami Nabucodonosor ojapo rire
te. Inhak rat vy opya py ndojeko rerovaxei tema Senhor Israel kuery
ruete pe ojevy e agu. 14 Hae gui sacerdote yvatekueve hae heta vae

kuery hae javi ojejavyve tema ojeoivy, amboae regua kuery reko vaia
rami rive. Hae rami vy omongyapa okuapy oo Senhor ojeupe guar
Jerusalm py oikyao vaekue.
15 Senhor tamo kuery Ruete vae ma yma guive te ijayvu hae kuery

pe, ayvu mombeua kuery pe oayvu omombeu uka tema, ojeupegua


kuery omboaxy hae ojeupegua oo re oma vy. 16 Hae rami te hae kuery

ma Nhanderuete ayvu mombeua kuery ombojaru rei vy noendu potai,


ojojai rei guive okuapy profeta kuery. Hae ramo Senhor ojeupegua
kuery rovai opoxya ombou ramo hae kuery pe novei ma oo jepe agu.

2Reis25.812; Jeremias39.810; 52.1216


17Haenunga rupi ae hae kuery rovai Senhor ojapo caldeu kuery
ruvixa opu agu rami.q Hae vae huvixa ma kyxe py ojuka kunumigue
regua, oo henda ikya e vae oa py eteve voi. Nomboaxyi kunumigue

q
36.17 Caldeu kuery ma Babilnia pygua kuery ae. Hae gui caldeu kuery ruvixa ma
Nabucodonosor (versculo 6).
809 2Crnicas36

ne kunhatague, tujakuei ne tujakuevei ma voi, ipo py omboaxa pav


rire. 18 Babilnia katy ogueraapa avi mbaemo ryru Nhanderuete pegua

opy ikuai vaekue, tuvixakue hae kyrguei voi. Hae rami vy mbaemo
por Senhor pegua opy. hae huvixa hae yvatekueve ropy guive ikuai
vaekue ma Babilnia katy meme ogueraa. 19 Oapypa Nhanderuete

pegua oo, oitypa guive Jerusalm kora. Huvixa ro ikuai vaekue hae
javi oapypa avi, hae py mbaemo por ikuai vaekue ombovaipa. 20 Hae

r kyxe gui oo jepe vaekue ma Babilnia katy ogueraa. Hae py ma


hembiguai ikuai, tay kuery rembiguai guive, Prsia pygua huvixa ipoaka
ea ja. 21 Hae nunga oiko Senhor oayvu Jeremias pe omombeu uka

vaekue ojeupity agu, hae kuery yvy opyta rive agu sbado regua
opytuu agu maet hae javi ojeupitypa ea ja. Yvy ivaipa reve opyta
rive oiny ra nhav, setenta maet oaangaague ojeupitypa ea ja.r

Esdras1.14
22 Hae gui pete maet re ma Prsia pygua huvixa Ciro o jave py
Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeu vaekue. Hae rami vy Ciro
pya re omo openaa hae javi rupi povae ayvu omombeu ukapa hae
ombopara uka guive agu. Hae vy aipoei uka: 23 Prsia pygua huvixa

Ciro po rami ijayvu: Senhor Nhanderuete yvategua ma xevy omboaxapa


yvy hae javi re apena agu, xemo guive pete oo ixupe guar ajapo uka
agu Jud re Jerusalm tet py. Hae nunga rupi ixupegua pendekuai vae
hae javi tapeo. Senhor Penderuete toiko pe kuery reve, hei uka.s

r
36.21 Nhanderuete lei oejaague rami vy hae kuery oyvy re nombaeapoi r te sete
maeta ojeupity nhav, ijyvy voi sbado regua maet re o rive agu (Levtico25.17).
Hae rami te hae kuery maeta nhav oyvy re ombaeapo tema ramo Nhanderuete
oaanga ju sbado regua maet ijyvy no riveiague rekovia, hae ramia peve yvy ivaipa
reve opyta rive agu (Levtico26.4045). Hae nunga rupi setenta maet ijyvy no
riveiague rami avi setenta maet re ju ivaipa reve opyta rive agu rami ojapo, hae kuery
Babilnia py escravo ikuai jave (Jeremias25.114). Hae rami vy setenta maet oaxapa rire
ma hae kuery ojevy ju r oyvy katy. s36.2223 Esdras1.13
Esdras rekokue oa
Esdras rekokue oa
Kovae kuaxia re ma o Israel kuery Babilnia py escravo-r ogueraa pyre
oyvy re ju ojevy vaekue rekokue. Mbaeta huvixave Babilnia re opena vae ae
omondouka. Po rami ipara oiny: Pete maet re ma Prsia pygua huvixa Ciro o
jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeu vaekue ojeupity agu rami. Hae
vy Ciro pya re omo openaa hae javi rupi omombeu uka povae ayvu, ombopara
uka guive. Hae vy aipoei uka: Prsia pygua huvixa Ciro po rami ijayvu: Xevy
pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy hae javi re apena agu. Xemo
avi pete oo ixupe guar ajapo uka agu Jud yvy re Jerusalm tet py. Hae
nunga rupi ixupegua pendekuai vae hae javi reve Penderuete toiko, hae tapeo
Jud regua Jerusalm py, Senhor Israel kuery ruete pegua oor pejapo jevy agu.
Hae vae ma Jerusalm pygua kuery ruete ae, hei (1.13).
Hae gui ma omombeu hae kuery oguataague, Jerusalm tet py ovaague,
templo omoatyr agu omboypyague, hovaigua kuery omombytuu ranheague,
ojapopaague, hae gui oguerovyaague, Nhanderuete gui meme hae nunga oiko
rire.
Esdras ma sacerdote oiko rakae. Hae ae Jerusalm py ou vy opena oikovy
templo omoatyra rupi. Ijayvu avi heta vae kuery gueko vaia gui ojepea agu
rami.

Huvixa Ciro oayvu omondoukaague


2Crnicas36.22,23

1  Petemaet re ma Prsia pygua huvixa Ciro o jave py Senhor


1

ojapo oayvu Jeremias omombeu vaekue ojeupity agu rami. Hae


vy Ciro pya re omo openaa hae javi rupi omombeu uka povae ayvu,
ombopara uka guive. Hae vy aipoei uka: 2 Prsia pygua huvixa Ciro

po rami ijayvu: Xevy pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy


hae javi re apena agu. Xemo avi pete oo ixupe guar ajapo uka agu
Jud yvy re Jerusalm tet py. 3 Hae nunga rupi ixupegua pendekuai

vae hae javi reve Penderuete toiko, hae tapeo Jud regua Jerusalm py,
Senhor Israel kuery ruete pegua oor pejapo jevy agu. Hae vae ma
Jerusalm pygua kuery ruete ae. 4 Hae gui guekoa py ae avakue okuave

810
811 Esdras1,2

vae hae javi penepytyv r prata ome vy, hae gui ouro, ombae rei-rei
hae mymba kuery oguereko vae, Nhanderuete ro Jerusalm py o vae
peguar. Hae nunga ome vae ryve tomeve ju omexeai rupi, hei
uka.a
5 Hae ramo Jud hae Benjamim kuery ak ikuai vae opumba

jogueravy, sacerdote hae levita kuery guive, amboae kuery reve. Hae
kuery hae javi pya re Nhanderuete omo Jerusalm py ojeoi vy oo
Senhor pegua o vaekue ojapo jevy agu. 6 Ijyvry rupi ikuai vae voi

oipytyv okuapy prata ome vy, hae gui ouro, ombae rei-rei, mymba
kuery oguereko vae hae iporgueve. Mbaemo ome vaekue ryve
omeve ju omexeai rupi. 7 Huvixa Ciro voi ogueno tembiporu Senhor

ropy ikuai vaekue, Jerusalm gui Nabucodonosor ogueru vy nguuete


raangaa pegua ropy ju omo vaekue. 8 Hae vae nunga ma Prsia pygua

huvixa Ciro ju ogueno mbaemo re opena vaety Mitredate oexaa py.


Hae r hae vae oipapapa ma vy Jud regua yvateve vae Sesbazar pe
ju omboaxa. 9 Apy ma o mbovy pa oa regua: trinta hya ouro guigua,

mil hya prata guigua, vinte e nove kyxe, 10 trinta hyai ouro guigua,

quatrocentos e dez hyai prata guigua amboae regua vae, hae gui mil
avi tembiporu mboae. 11 Tembiporu ouro hae prata guigua hae javi vy

ma cinco mil e quatrocentos. Hae javi ma Sesbazar ogueraapa Babilnia


gui, ogueru pyre kuery Jerusalm katy ju ojevy jogueravy jave.

Babilnia gui ojevy vaekue rery oa

2  Povae
ma ijyvy gui Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor oyvy
1

katy ogueraa vaekue ramymino kuery. Hae vae kuery ma escravo


ikuaiague gui o vy ojevy ju Jerusalm hae Jud katy, pete-te guekoa
py ae.b 2 Hae kuery ma oupa okuapy Zorobabel reve, Jesua, Neemias,

Seraas, Reelaas, Mordecai, Bils, Mispar, Bigvai, Reum hae Baan reve.
Hae gui apy ma avakue Israel regua mbovy pa ikuaia: 3 Pars ramymino

kuery ma dois mil cento e setenta e dois. 4 Sefatias ramymino kuery ma


trezentos e setenta e dois. 5 Ara ramymino kuery ma setecentos e setenta


e cinco. 6 Paate-Moabe ramymino kuery Jesua-Joabe ray kuery regua


ma dois mil oitocentos e doze. 7 Elo ramymino kuery ma mil duzentos


e cinqenta e quatro. 8 Zatu ramymino kuery ma novecentos e quarenta


e cinco. 9 Zacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta. 10 Bani


ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e dois. 11 Bebai ramymino

kuery ma seiscentos e vinte e trs. 12 Azgade ramymino kuery ma mil


duzentos e vinte e dois. 13 Adonico ramymino kuery ma seiscentos e


sessenta e seis. 14 Bigvai ramymino kuery ma dois mil e cinqenta e seis.


15 Adim ramymino kuery ma quatrocentos e cinqenta e quatro. 16 Ater


a
1.14 2Crnicas36.2223 b
2.1 Neemias7.673
Esdras2 812

ramymino kuery Ezequias ro pygua kuery regua ma noventa e oito.


17 Bezai ramymino kuery ma trezentos e vinte e trs. 18 Jora ramymino

kuery ma cento e doze. 19 Hasum ramymino kuery ma duzentos e vinte


e trs. 20 Gibar ramymino kuery ma noventa e cinco. 21 Belm ramymino


kuery ma cento e vinte e trs. 22 Netofa guigua avakue ma cinqenta


e seis. 23 Anatote guigua avakue ma cento e vinte e oito. 24 Azmavete


ramymino kuery ma quarenta e dois. 25 Quiriate-Arim, Cefira hae


Beerote ramymino kuery ma setecentos e quarenta e trs. 26 Ram hae

Geba ramymino kuery ma seiscentos e vinte e um. 27 Micms guigua

avakue ma cento e vinte e dois. 28 Betel hae Ai guigua avakue ma


duzentos e vinte e trs. 29 Nebo ramymino kuery ma cinqenta e dois.


30 Magbis ramymino kuery ma cento e cinqenta e seis. 31 Elo mboae


guigua ramymino kuery ma mil duzentos e cinqenta e quatro. 32 Harim

guigua ramymino kuery ma trezentos e vinte. 33 Lode, Hadide hae Ono

guigua ramymino kuery ma setecentos e vinte e cinco. 34 Jeric guigua

ramymino kuery ma trezentos e quarenta e cinco. 35 Sena guigua

ramymino kuery ma trs mil seiscentos e trinta.


36 Hae gui sacerdote kuery regua: Jedaas ramymino kuery Jesua ro

pygua ikuai vae regua ma novecentos e setenta e trs. 37 Imer ramymino

kuery ma mil e cinqenta e dois. 38 Pasur ramymino kuery ma mil e


duzentos e quarenta e sete. 39 Harim ramymino kuery ma mil e dezessete.


40 Hae gui levita kuery ju: Jesua hae Cadmiel ramymino kuery

Hodavias ray kuery regua ma setenta e quatro. 41 Oporaei vae kuery

Asafe ramymino kuery regua ma cento e vinte e oito. 42 Ok rara kuery

ramymino kuery ju: Salum ramymino kuery, Ater, Talmom, Acube, Hatita
hae Sobai ramymino kuery, hae vae kuery hae javi vy ma cento e trinta
e nove.
43 Templo py nhopytyv vaety kuery ju: Zia ramymino kuery, Hasufa,

Tabaote, 44 Queros, Sia, Padom, 45 Lebana, Hagaba, Acube, Hagabe,


46 Sanlai, Han, 47 Gidel, Gaar, Reaas, 48 Rezim, Necoda, Gazo, 49 Uz,


Pase, Besai, 50 Asn, meunita hae nefuseu kuery ramymino kuery,


51 Baquebuque ramymino kuery, Hacufa, Harur, 52 Baslute, Meda, Harsa,


53 Barcos, Ssera, Tama, 54 Nesias hae Hatifa ramymino kuery.


55 Hae gui Salomo rembiguai kuery ramymino kuery ju: Sotai


ramymino kuery, Soferete, Peruda, 56 Jaala, Darcom, Gidel, 57 Sefatias,


Hatil, Poquerete-Hazebaim hae Ami ramymino kuery. 58 Templo py

nhopytyv vaety hae Salomo rembiguai kuery ramymino kuery hae


javi vy ma trezentos e noventa e dois.
59 Povae kuery ma Tel-Mel gui ojeoi vaekue, Tel-Harsa, Querube,

Ad hae Imer gui, te ndoikuaai ae tema Israel regua ikuaia: 60 Delaas

ramymino kuery, Tobias hae Necoda ramymino kuery ma seiscentos


e cinqenta e dois. 61 Hae gui sacerdote ramymino kuery voi: Habaas

813 Esdras2,3

ramymino kuery, Coz hae Barzilai ramymino kuery. Hae vae ma


Barzilai Gileade pygua vae rajy re omenda rire hery rupi ae oenoa.
62 Hae vae kuery ma guery oeka okuapy kuaxia tery oa re te ndojoui.

Hae nunga rupi sacerdote ikuai agu haeve vae. 63 Hae ramo hae

kuery pe huvixa aipoei:


Peu eme tembiu ikya e vae, Urim hae Tumim rupi sacerdote
oikuaa vae oiko ea ja hei.
64 Hae vae kuery hae javi vy ma quarenta e dois mil trezentos e

sessenta ikuai, 65 hembiguai avakue hae kunhague sete mil trezentos


e sete ikuai vae reve vy. Hae gui oporaei vae avakue hae kunhague
ma duzentos ju ikuai. 66 Hymba kuery kavaju ma setecentos e trinta e

seis. Hae gui mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai. 67 Mymba


camelo ma quatrocentos e trinta e cinco ikuai. Mburika rayi ma seis mil


setecentos e vinte.
68 Hae gui ova okuapy Jerusalm tet py. Senhor pegua oo oague py

oo ramo hetar kuery ak ikuai vae regua ma mbaemo omexeai rupi


ome okuapy oo oague pyve ju ojapo jevy agu. 69 Hae kuery mbaemo

ojoua rami vy ome okuapy ombaeapo vae kuery oiporu vaer: sessenta
e um mil hati vae ouro guigua, cinco mil prata guigua tuvixakueve
vae, hae gui cem ao sacerdote kuery pegua.
70 Hae gui Israel kuery hae javi guet rupi ae-ae ikuai: sacerdote

kuery, levita hae heta vae kuery regua, oporai vae, ok rara, templo py
nhopytyv vaety kuery guive.

Altar ojapo jevy okuapyague

3  Sete
jaxya ova jave Israel ramymino kuery ikuaipa ma guet py ae-ae.
1

Hae rami vy petei rami onhemboatypa okuapy Jerusalm py. 2 Hae

ramo Jozadaque ray Jesua hae tyvy kuery sacerdote ikuai vae, Sealtiel
ray Zorobabel tyvy kuery reve onhemo okuapy altar Israel kuery ruete
peguar ojapo ju agu, hae vae ry mymba kuery oapy reve ome agu
Nhanderuete remimboe Moiss lei ombopara vaekue oa rami vy. 3 Hendar

py ae ojapo okuapy altar. Hekoa yvry ikuai vae kuery gui okyje teri vaeri
altar ry mymba kuery oapy reve ome okuapy Senhor pe, ajeivekue,
kaarukue guive. 4 Ipara re oa rami vy ojapo avi okuapy ngaru ooi regua.

Hae rami vy ko nhav mymba kuery oapy vy ome okuapy, mbovy-mbovy


r pa pete-te ra py ome ukaague rami vy. 5 Hae vae rire mbaemo

ome jepi okuapy. Jaxy pyau nhav mbaemo ome, hae gui ngaru Senhor
peguar hira py por oiko agu oaangaague rami vy. Ikuai avi Senhor
pe mbaemo omexeai py ogueru vae. 6 Sete jaxya ijypyi guive omboypy

okuapy Senhor pe mymba ome agu, hae jave py Senhor pegua templo
rendar nonhonombai teri te. 7 Oo apoa hae ita re ombaeapo vae kuery pe

ome okuapy perta. Sidom hae Tiro pygua kuery pe ome avi tembiu, oyu
Esdras3,4 814

vaer hae azeite, Lbano gui yvyra yary haygue hae kuery ogueru agu.
Ye ry rupi r ogueru Jope tet peve, Prsia pygua huvixa Ciro vae ojapo
ukaague rami vy.

Templo rendar onhonombaa ague


8 Jerusalm tet py Nhanderuete pegua oo py ova rire moko maeta
hae moko jaxya ma ojapo jave Sealtiel ray Zorobabel omboypy ojapo jevy
agu, Jozadaque ray Jesua reve, hae tyvy kuery sacerdote hae levita regua,
hae gui escravo-r ogueraa pyre kuery Jerusalm katy ojevy vaekue hae
javi reve. Hae vae kuery omboypy okuapy Senhor pegua oo re ombaeapo
agu. Hae nunga re opena vaer omo okuapy levita kuery vinte maet
vae guive tujakue peve. 9 Jesua guay hae guyvy kuery reve, Cadmiel guay

kuery reve guive onhemoir okuapy Jud ramymino kuery, Nhanderuete


pegua oo rupi ombaeapo vae kuery re opena agu, Henadade ramymino
kuery, tay hae tyvy kuery levita regua reve guive.
10 Hae gui oo apoa kuery templo Senhor pegua rendar onhonomba ramo

sacerdote kuery onhemondepa reve ikuai mimby guaxu reve. Levita kuery
Asafe ramymino kuery regua avi ikuai hya pu reve Senhor omboete agu,
Israel kuery ruvixa Davi ojapo ukaague rami vy.c 11 Jorire-rire oporaei okuapy.

Senhor omboete hae oguerovya okuapy po rami: Porayvu vae vy oexa uka
riae r Israel kuery omboaxya, hei okuapy. Hae gui hae kuery hae javive
oguerovya vy onhendu at reve oporaei okuapy Senhor pe, oo rendar
onhonomba ma rire. 12 Heta avi ikuai sacerdote hae levita kuery jypyigua oo

oexa vaekue, hetar kuery ak tujakuei guive. Hae rami vy hae kuery ma
oo rendar onhonoa r oexa vy ojaeo at okuapy. Heta avi ikuai oguerovyaa
rupi ojapukai vae. 13 Hae rami vy mavaeve noendu kuaai ovyaa rupi

ojapukai vae, ne ojaeo vae kuery onhendua. Mbaeta pav onhendu at reve
ojapukai okuapy mombyry rupi ikuai vae voi oendu agu rami.

Templo ojapo okuapya gui hovaigua kuery omombytuuague

4  Jud
hae Benjamim regua rovaigua kuery oendu avi okuapy
1

ogueraapa pyre kuery ojevy ma vy Senhor Israel kuery ruete pegua


templo ojapo jevy okuapya. 2 Hae rami vy hae kuery ovamba okuapy

Zorobabel hae hetar kuery ak ikuaia py. Hae vy aipoei okuapy:


Ore voi torombaeapo pe kuery reve, mbaeta pe kuery rami ae ore
kuery voi Penderuete pe r orekuai. Ore voi ixupe mbaemo rome ae
ma, Assria pygua huvixa Esar-Hadom apy oreru guive hei.d

c
3.10 Hya pu ma hya overa vae gui ojapo pyre, ombotaa r onhendu vae. d4.2 Hae
kuery ma Samaria pygua ikuai te judeu regua e, mombyry ikuaiague gui Assria ruvixa
kuery oguerova vy hae py omboekoa jevy vaekue. Senhor omboete merami te nguu ete
kuery ae omboete avi okuapy (2Reis17.2441).
815 Esdras4

3 Hae
rami te Zorobabel, Jesua hae hetar kuery ak ikuai vae
ombovai:
Pe kuery ma mbaeve ndaperekoi ore kuery reve Oreruete pegua oo
rojapo jevya py. Ore kuery aei te rojapopa r Senhor Israel kuery ruete
vae pe, Prsia pygua huvixa Ciro ojapo ukaague rami vy hei.
4 Hae ramo hae vae yvy regua kuery Jud kuery ombaeapoa py

omongeta rei vy nomokyrevei. 5 Hae rami vy perta re ogueru


haevea rami omongeta vaer, Jud kuery ojapo r vaekue ndojapovei


agu. Prsia pygua huvixa Ciro oa pukukue re hae rami ijayvu, huvixa
Dario oa peve.
6 Hae gui Assuero huvixa o ypyi guive ma voi hovaigua kuery

ombopara okuapy Jud hae Jerusalm pygua kuery rekokue ramigua


rive. 7 Hae rami ae avi Prsia pygua huvixa Artaxerxes o jave Bislo,

Mitredate hae Tabeel oir kuery reve ixupe ombopara okuapy pete
kuaxia aramaico hae Sria pygua kuery ayvu py. 8 Xondaro kuery ruvixa

Reum hae kuaxia re opena vaety Sinsai voi ombopara avi pete kuaxia.
Jerusalm pygua kuery rovai re ombopara huvixa Artaxerxes pe, po
rami:
9 Rombopara vae ma xondaro kuery ruvixa Reum hae kuaxia re

opena vaety Sinsai oir kuery reve: dinata kuery, afarsaquita, tarpelita,
afarsita, arquevita, Babilnia guigua kuery, Sus guigua, deavita
kuery, Elo guigua kuery, 10 hae gui amboae kuery regua Samaria

tet py huvixa Osnapar ipoakapa hae imaenduapy vae orembou vy


oremboekoa vaekue, hae gui amboae kuery Eufrates yak kyv rupi
orerekoa vae.
11 Po rami ma kuaxia huvixa Artaxerxes pe hae kuery omboparaa

ague:
12 Oreruvixa, ore nerembiguai kuery Eufrates yak kyv rupi orerekoa

vae, kovae ra rombopara rokuapy ndevy. Reikuaa ae ma judeu kuery


ndea gui ojeoiague Jerusalm tet katy orerekoa peve ete. A hae kuery
ma ojapo ju okuapy hae vae tet ayvu vaipy joe opuaty. Ikora voi
omoatyr heravy, omoatyr avi r ijytar. 13 Oreruvixa, eikuaa pota

ke, mbaeta hae kuery tet ojapo jevy vy ikora voi omoatyrmba ma
vy ndopagavei ma r imposto ne pedgio opaga r vaekue. Hae rami
vy r ojapo perta nderejopyvei agu rami. 14 Hae r ore kuery ma

ndepo gui mbaemo rojopy jepi vae vy orevy pe voi ndaevei hae kuery
neremboetevei ramo. Hae nunga rupi ae oreayvua rogueru ruka ndevy.
15 Eikuaa pota ke havy kuaxia neramo kuery rekokue oa re. Hae vae

kuaxia rejou vy reikuaa r hae vae tet pygua kuery opumba vy ojapo
rakae huvixa kuery ojexavai agu rami, yvy openaa rupi voi. Yma guive
tet py oiko jepi jogueroaa. Hae nunga rupi ae tet omombaa vaekue.
16 Hae nunga rupi oreruvixa, ndevy roikuaa uka xapya rei hae vae tet

Esdras4,5 816

hae kora omoatyrmba ma ramo Eufrates yak kyv rupi yvy itui vae re
nandepoakavei ra.
17 Hae ramo huvixa ombovai: Xondaro kuery ruvixa Reum, kuaxia re

opena vaety Sinsai hae ir kuery Samaria py ikuai vae pe xeayvu araa uka,
Eufrates rovai hembyrekue ikuai vae pe guive: Tapendekuai por! 18 Hae gui

kuaxia para orevy pembou vaekue ma aendu kuaa agu rami ogueroayvua
xerenonde py. 19 Hae rami r xee ajapo uka r oeka vy oikuaa yma guive ae

ma hae vae tet pygua kuery opu ae ri okuapyague huvixa kuery rovai re,
hae gui hae py oiko rakae jogueroaa hae joe ijayvu rei vae. 20 Jerusalm

tet py ikuai avi vaekue huvixa ipoakapa vae. Hae vae kuery ma Eufrates
yak rovai hae javi rupi ipoaka vaekue. Hae kuery pe ae opagapaa vaekue
imposto hae pedgio opaga r vaekue. 21 Hae nunga rupi a gui ma

pendeayvu r hae vae avakue ombaeapoa gui opytuupa agu rami, hae
vae tet ndojapovei agu, xee ajapo uka ea ja. 22 Penekyre ke hae pejapo

ete xee aipotaa. Mbae re tu huvixa roiko vae ndorojopyive-ive ri rovy? hei.
23 Hae vae kuaxia huvixa Artaxerxes ombopara vaekue ma

ogueroayvupaa Reum, kuaxia re opena vaety Sinsai hae ir kuery


renonde. Hae ramo hae kuery ojeoipa pojava Jerusalm tet py judeu
kuerya katy. Opo py tembiporu oguereko reve oo vy omombytuu nhea
mbaemo ojapo okuapya gui. 24 Hae rami py opytuupa Nhanderuete

pegua oo Jerusalm py o vae re ombaeapoa gui. Hae rami vy Prsia


pygua huvixa Dario moko maet re ma o peve ndojapovei.

Ageu hae Zacarias nhomokyrea rupi ijayvuague

5  Hae
gui profeta Ageu hae Ido ray Zacarias ma ayvu omombeu
1

judeu kuery Jud hae Jerusalm py ikuai vae pe. Mokove re Israel
kuery ruete nhe o ramo hery rupi ae ijayvu. 2 Hae ramo Sealtiel ray

Zorobabel hae Jozadaque ray Jesua ma onhemo vy omboypy ju okuapy


Nhanderuete pegua oo Jerusalm py o vae omoatyr agu. Hae vae
kuery reve mokove profeta Nhanderuete pegua avi ikuai oipytyv vy.
3 Hae vae jave py ma hae kuerya py ou Eufrates yak kyv rupi opena

vae Tatenai hae Setar-Bozenai oir kuery reve. Hae rami vy hae kuery
pe oporandu okuapy:
Mavae tu pvy ojapo uka ju upe vae oo hae ikora? 4 Hae gui mar

rami tu upe vae ojapoa rupi ikuai vae rery? hei okuapy oporandu
vy. 5 Hae rami te judeu kuery yvatekueve re Nhanderuete oma ramo

hovaigua kuery nomombytuu reguai huvixa Dario-a py ayvu ogueraa


hae kuaxia para rupi ombovaiague ou ea ja.

Huvixa Dario pe hovaigua kuery oayvu omondoukaague


6 Hae
gui ma huvixa Dario pe Eufrates yak kyv rupi opena vae
Tatenai pete kuaxia para omondouka, Setar-Bozenai hae oir kuery
817 Esdras5,6

afarsaquita vae yak kyv rupi ikuai vae reve. Hae vae kuaxia
omboparaague ma apy ju o. 7 Kuaxia para re ma ixupe omondouka

okuapy povae ayvu:


Huvixa Dario, tove tereiko por! 8 Oreruvixa, reikuaa ae ma ore

kuery Jud yvy katy rojeoiague, Nhanderuete pegua oo tuvixa vae py.
Hae vae ma ita tuvixa vae gui anho ojapoave heravy vae. Yvyrape py
ma omboty-mbotyve heravy. Ombaeapo agu ikyre okuapy vy ojapo
pojava heravy. 9 Hae gui ma yvatekueve pe roporandu vy Mavae tu

pvy ojapo uka ju upe vae oo hae ikora? roe vaekue. 10 Hae rami ae

avi yvatekueve pe roporanduve tema hery re, ndevy romombeu agu,


ndevy rombopara r avakue opena vae rery reikuaa agu. 11 Po rami

orembovai vy ijayvu okuapy: Ore kuery ma Nhanderuete yva hae yvy


apoare rembiguai. Hae vy romoatyr ju rokuapy kovae oo yma raxa
ma ojapo pyre. Pete huvixa Israel pygua yvateve vae ojapopa ypy
vaekue. 12 Hae vae rire ma oreramo kuery ma Nhanderuete yva pygua

ipoxy agu rami ikuai ramo omboaxapa rakae Babilnia pygua huvixa
Nabucodonosor caldeu vae po py. Hae vae ae ma kovae oo ombovaipa,
hae Babilnia katy oreretar kuery ogueraapa rakae. 13 Hae rami te

Babilnia pygua huvixa Ciro ma jypy maet re o jave ojapo uka ju


kovae oo Nhanderuete peguar. 14 Hae gui ma tembiporu ouro hae prata

guigua Jerusalm py templo py ikuaiague gui Nabucodonosor ogueraapa


vy Babilnia py templo o vae py ju omo vaekue. Hae nunga huvixa
Ciro hae gui oguenomba vy omboaxa rakae pete ava Sesbazar hery
vae pe. Hae vae joe opena vaer omo vy 15 aipoei ixupe: Ejopy kovae

tembiporu ikuai vae, hae tereo. Eraapa Jerusalm py templo o vae


pyguar. Hae gui ejapo uka ju Nhanderuete pegua oo, oague py ae,
hei vaekue. 16 Hae gui ma Jerusalm py Sesbazar ou ma vy onhonomba

ju Nhanderuete pegua oo rendar. Hae jave gui ma voi rojapo rokuapy


te ndorojapopai teri, hae kuery hei vaekue orevy. 17 Hae ramo ndee

oreruvixa rejou por ri vy reikuaa pota uka rgue Babilnia py huvixa


kuery kuaxia ikuai vae re, roikuaa agu anhet pa rae huvixa Ciro
Nhanderuete pegua oo ojapo ukaague Jerusalm py, hae gui orevy pe ju
mbaemo rejapo uka agu, hei okuapy.

Dario oayvu omondoukaague

6  Hae
ramo huvixa Dario ijayvu r oikuaa potaa Babilnia py huvixa
1

mbae kuaxia para omo poraty rupi. 2 Hae gui Mdia yvy re

Acmet py oo imbaraete vae o vae py ojou pete kuaxia oimama pyre.


Hae vae re ma nhomomaenduaar ipara oiny po rami ijayvu vae:
3 Huvixa Ciro ma pete maeta re o jave oikuaa uka povae ayvu:

Jerusalm py Nhanderuete pegua oo o vae ma haeve ojapoa ju agu


mymba oapy vy ome atyr. Hae rami agu ma omo atave r hendar.
Esdras6 818

Ijyvatea ma vinte e sete metros peve r. Ipya voi vinte e sete metros ae avi
r. Mboapy ryxy ita tuvixa vae anho omoa r, hae gui pete ju yvyra pyau
guigua. 4 Huvixa ro gui ae r omea mbaemo repyr. 5 Hae rami ae avi

mbaemo ryru ouro hae prata guigua Nhanderuete pegua opygua Jerusalm
py templo o vae gui Nabucodonosor ogueno vy Babilnia katy ogueraa
vaekue ma omembaa ju r Jerusalm py templo o vae pyguar. Pete-te
tembiporu oague py ae ju r omoa, Nhanderuete pegua opy, hei vaekue.
6 Hae nunga rupi Eufrates yak rovai rupi repena vae Tatenai,

Setar-Bozenai hae peneir kuery afarsaquita yak rovai pendekuai vae,


pejepea ke hae gui mombyry katy. 7 Pemombytuuve eme Nhanderuete

pegua oo re ombaeapo vae kuery. Tove judeu kuery ruvixa hae


yvatekueve tojapo ju Nhanderuete pegua oo oague py ae. 8 Xeayvu avi

judeu kuery regua yvatekueve pe mbaemo peme agu, Nhanderuete


pegua oo ojapo ju agu. Yak rovai perta huvixa pegua omoaty py
o vae regua ma hae vae avakue pe peme jepi r hira py por,
ombaeapoa gui opytuu e agu. 9 Hae rami ae avi hae kuery pe ra

nhav peme kuerei r peme agu vae: vaka ray, vexai hae vexai
ray oapy vy Nhanderuete yva pygua pe ome mbyr. Trigo, juky,
vinho hae azeite voi peme r, Jerusalm py sacerdote kuery mbovy
pa ikuaia rami vy, 10 hae kuery ome agu mbaemo heaku por vae

Nhanderuete yva pygua ojou por vaer, huvixa hae tay kuery re hae
kuery ojerure okuapy agu guive. 11 Po rami avi xeayvu: Ava oiko vae rei

kovae kuaxia re o vae oguerova ramo ma hoo gui pete yvyra omboia
r, hae gui hae vae re ae oupia r imoiny, hae r hoogue ma ojapoa r
ytyr. 12 Hae rami ae avi xapya rei Jerusalm py Nhanderuete pegua oo

o vae amongue huvixa e vy pav regua ombovaipaxe vy opo py kovae


ipara oguerova vae rei tove Nhanderuete tomokanhymba, hae py guery
omo rire. Xee Dario ae kovae ayvu amondouka vae. Tojapopaa pojava.

Templo ojapopa ma okuapyague


13 Haegui ma huvixa Dario ijayvuague rami ae Eufrates yak kyv
rupi opena vae Tatenai, Setar-Bozenai hae oir kuery ojapopa pojava
okuapy. 14 Hae ramo judeu kuery regua yvatekueve ojapo tema heravy

oo, ikuai por guive profeta Ageu hae Ido ray Zacarias ijayvuague rami.
Oo ojapopa Israel kuery ruete ojapo ukaague rami, hae gui huvixa Ciro,
Dario hae Prsia pygua Artaxerxes ijayvuague rami guive. 15 Oo ojapopa

okuapy jaxya Adar ea py mboapy araa py, huvixa Dario mboapy meme
maet re ma o jave.

Nhanderuete po py templo omboaxa okuapyague


16 Hae
gui Israel kuery, sacerdote, levita hae escravo ikuaiague gui
ojevy vaekue mboae kuery ou vy ma Nhanderuete pegua oo ojapopaague
819 Esdras6,7

oguerovya reve omboaxa okuapy ipo py. 17 Omboaxa vy ome okuapy


cem vaka ray, duzentos vexai ray, quatrocentos vexai hae doze kavara
ray. Israel kuery hae javi ojejavyague reguar ome okuapy, mbovy
regua pa ikuaia rami. 18 Omo avi okuapy sacerdote hae levita kuery

pete-te Nhanderuete pe ombaeapo agu Jerusalm py, Moiss kuaxia


omboparaague rami vy.

Ngaru Pscoa regua ojapo okuapyague


19Escravo
ikuaiague gui ojevy vaekue hae javi ma ngaru Pscoa regua
ojapo okuapy pete jaxya hae catorze araa py. 20 Mbaeta sacerdote hae

levita kuery ma petei rami ojekyao ukapa ma vy haeve vae ju ikuai.


Hae rami vy ojuka okuapy Pscoa pygua vexai escravo ikuaiague gui
ou vaekue hae javi re, guykey kuery sacerdote ikuai vae re, ojee ae
guive. 21 Hae rami vy Pscoa ra py Israel ramymino kuery escravo

ikuaiague gui ou vaekue hae javi okaru okuapy, hae gui hae kuery reve
onhemoir avi amboae regua kuery Senhor Israel kuery ruete oeka agu
hae vae yvy re amboae regua kuery hekoa vae reko vaia gui ojepea
vaekue. 22 Sete ra re ovyaa rupi ojapo okuapy ngaru mbojape mbovua

revegua e vae regua, ovya agu Senhor ombou ramo. Mbaeta hae
kuery re oma vy huvixa Assria pygua pya oguerova vaekue, Israel
kuery ruete pegua oo ojapoa py omombaraete agu rami.

Jerusalm katy huvixa Artaxerxes Esdras omondoukaague

7  Hae
vae rire Prsia pygua huvixa Artaxerxes o jave ou Esdras. Hae
1

vae ma Seraas ray, Seraas ma Azarias ray, Azarias ma Hilquias ray,


2 Hilquias ma Salum ray, Salum ma Zadoque ray, Zadoque ma Aitube ray,

3 Aitube ma Amarias ray, Amarias ma Azarias ray, Azarias ma Meraiote


ray, 4 Meraiote ma Zeraas ray, Zeraas ma Uzi ray, Uzi ma Buqui ray,

5 Buqui ma Abisua ray, Abisua ma Finias ray, Finias ma Eleazar ray,


Eleazar ma Aro sacerdote yvateve vae ray rakae. Hae vae jave py ma
Esdras ou avi Babilnia gui. 6 Hae vae ma Senhor Israel kuery ruete lei

oeja r Moiss ombopara vaekue re nhomboe vaety oikuaapa vae. Hexe


Senhor Tuuete po o ramo ixupe huvixa omemba ojerurea rami tema.
7 Jerusalm katy jogueru avi Israel ramymino kuery vae regua sacerdote,

levita, oporaei vaety, ok rara hae templo py nhopytyv vaety kuery.


Huvixa Artaxerxes sete maet re ma o jave py jogueru. 8 Hae gui huvixa

sete maet re ma o jave pete nhiru jaxya py Esdras ova Jerusalm


py. 9 Mbaeta pete jaxya ra ypyi py Babilnia gui ou rire pete nhiru

jaxya ra ypyi py ma ova Jerusalm py, hexe Nhanderuete po o ramo.


10 Mbaeta Esdras opya re omo ae ma vaekue Senhor guigua lei oa

rami ixupe ete oiko agu, hae gui ojapopa agu, hae Israel hae javi rupi
nhomboe agu Nhanderuete ayvu hae oipotaa oeja vaekue re.
Esdras7 820

11Sacerdote
Esdras ma Senhor ayvu re nhomboe vaety, ojapo uka
vaekue hae oayvu Israel kuery peguar oeja vaekue hae javi re. Ixupe
kuaxia para huvixa Artaxerxes ome vaekue ma po rami ipara oiny:
12 Xee ma Artaxerxes huvixa ikuai vae ruvixa aiko. Kovae kuaxia

amondouka sacerdote Esdras, Nhanderuete yva pygua vae guigua lei re


nhomboe vaety pe: Tove tereiko por! 13 Po rami xeayvu: Xee apenaa

rupi Israel kuery vae regua ikuai vae, sacerdote hae levita kuery
nderupive Jerusalm tet katy ooxe vae rei tojeoi. 14 Hae gui ma xee

hae xemongeta vaety kuery reve romondouka Jud hae Jerusalm tet
re reikuaa pota agu, nderuete guigua lei ndepo py rereko vae rami vy.
15 Reraa avi r prata hae ouro xee hae xemongeta vaety kuery Israel

kuery ruete pe romexeai rupi rome vae, Jerusalm py ixupegua


oo o ramo. 16 Hae rami ae avi prata hae ouro Babilnia yvy hae javi

rupi rejou vae reraapa avi r, neretar kuery hae sacerdote kuery
omexeai py ome vae reve, Jerusalm py Nhanderuete pegua oo o
vae pyguar. 17 Hae vae perta re ma rejogua r vaka ray, vexai, vexai

ray, mbaemo raygue hae mbaemo rykue reme vaer. Hae nunga
hae javi reme r Jerusalm py Nhanderuete pegua opy altar o vae
ry. 18 Hae r prata hae ouro rembyrekue ma ndee hae nderyvy kuery

peikuaa rami ae r peiporu. Penderuete oipotaa rami pejapo. 19 Hae gui


tembiporu Nhanderuete pegua opy rupi oiporu pyr ndevy ome mbyre
ma Penderuete renonde rememba ju r Jerusalm tet py. 20 Hae r

amboae nunga Nhanderuete pegua opy guar reikotev vae rei tema
reraa avi r xeropy mbaemo omo poraty gui ae.
21 Hae gui ma Eufrates yak rovai mbaemo re pepena vaety kuery pe

ju xee huvixa Artaxerxes xeayvu: Pendevy sacerdote Esdras Nhanderuete


yva pygua lei re nhomboe vae mbaemo re ojerure ramo pememba
vyvoi. 22 Trinta e trs mil quilos prata guigua peve te, cem voxa trigo,

cem ryru vinho hae cem ryru azeite peve, hae gui juky oata agu rami
e r peme. 23 Hae gui ma Nhanderuete yva pygua ojapo ukaague

rami vy tojapopaa vyvoi ixupegua oo pyguar. Mbaeta ndaevei ipoxy


etea ou agu xee huvixa hae xeray kuery ropenaa re. 24 Hae rami avi

pete re ju xeayvu pvy. Sacerdote hae levita kuery, oporaei vae, ok


rara, Nhanderuete pegua opy ombaeapo vae kuery hae javi, hae
kuery vae regua pe ma peteve henda py napeme ukai r imposto ne
pedgio.
25 Hae gui ndee Esdras, nearandua Nhanderuete gui ae rereko vae

rami vy emo joe opena vaer hae nhomongetaar. Hae vae kuery ma
opena r Eufrates yak rovai rupi ikuai vae hae javi re, nderuete guigua
lei oikuaa vae kuery hae javi re. Hae r oikuaa e teri vae ma ndee
remboe avi r. 26 Hae r Nhanderuete guigua hae huvixa guigua lei

rupi e ikuai vae ma rembopaga vy rejuka r, e vy mombyrya katy r


821 Esdras7,8

remondouka, imbae rei-rei vaekue reipeapa r, e vy remboa mbae


r, hei vaekue.
27 Taimaendua pora Senhor nhaneramo kuery ruete re, mbaeta

hae rami agu oguerova huvixa pya, Jerusalm py Nhanderuete pegua


oo o vae omoatyr uka agu. 28 Xevy pe ojapo avi huvixa xemboaxy

agu rami, imongeta vaety kuery hae yvatekueve ipoakapa vae renonde
py a jave. Hae r xere Senhor Xeruete po o ramo aendu xembaraetea.
Hae rami vy Israel kuery ruvixa vae kuery regua amboaty xerupive
ojeoi agu.

Esdras rupive ojevy ju vaekue rery oa

8  Hae
ramo Artaxerxes huvixa o jave py heta vae kuery ak regua
1

ojeoi xerupive Babilnia gui. Hae kuery rery ma po rami: 2 Finias


ramymino kuery vae regua ma Grson. Itamar ramymino kuery vae


regua ma Daniel. Davi ramymino kuery vae regua ma Hatus. 3 Secanias

hae Pars ramymino kuery vae regua ma Zacarias, hae gui hexeve
cento e cinqenta avakue rery avi omboparaa. 4 Paate-Moabe ramymino

kuery vae regua ma Zeraas ray Elioenai, hae hexevegua duzentos


avakue ju. 5 Secanias ramymino kuery vae regua ma Jaaziel ray, hae

hexevegua trezentos avakue ju. 6 Adim ramymino kuery vae regua ma


Jnatas ray Ebede, hae hexevegua cinqenta avakue. 7 Elo ramymino


kuery vae regua ma Atalias ray Jesaas, hae hexevegua setenta avakue
ikuai. 8 Sefatias ramymino kuery vae regua ma Micael ray Zebadias,

hae hexevegua oitenta avakue ikuai. 9 Joabe ramymino kuery vae


regua ma Jeiel ray Obadias, hae hexevegua duzentos e dezoito avakue


ikuai. 10 Bani ramymino kuery vae regua ma Josifias ray Selomite,

hae hexevegua cento e sessenta avakue ikuai. 11 Bebai ramymino kuery


vae regua ma Bebai ray Zacarias, hae hexevegua vinte e oito avakue
ikuai. 12 Azgade ramymino kuery vae regua ma Hacat ray Joan, hae

hexevegua cento e dez avakue ikuai. 13 Adonico ramymino kuery vae


regua ma opa vygua ovaague. Hae kuery rery ma povae: Elifelete, Jeiel
hae Semaas, hae gui hae kuery revegua sessenta avakue ikuai. 14 Bigvai

ramymino kuery vae regua ma Utai hae Zabude, hae hexevegua setenta
avakue ikuai.

Esdras levita kuery ogueru rukaague


15 Hae
vae kuery ae amboatypa Aava katy yak oxyry ovy vae yvry.
Hae py ma mboapy ra re ranhe ropyta. Hae kuery hae sacerdote kuery
re aikuaa pota vy ne pete ma voi ndajoui Levi ramymino vae regua.
16 Hae rami vy aeno uka huvixa kuery Elizer, Ariel, Semaas, Elnat,

Jaribe, Elnat, Nat, Zacarias hae Mesulo, hae gui hiarandukueve


vae Joiaribe hae Elnat. 17 Hae vae kuery ma Casifia pygua huvixa

Esdras8 822

Ido oa katy amondouka vy hae kuery pe ame ayvu ixupe omombeu


vaer, hae gui tyvy kuery Casifia pygua templo rupi nhopytyv vaety
kuery pe voi, orea py hae kuery ogueru agu Nhanderuete pegua opy
rupi opena vaer. 18 Hae ramo orere Nhanderuete po ipor vae o ramo

orea py ogueru pete ava hiarandu vae. Hae vae ma Mali ramymino
Serebias, Israel ray Levi ramymino vae. Tay hae tyvy kuery reve vy
dezoito ikuai. 19 Ogueru avi Hasabias, Merari ramymino kuery vae regua

Jesaas guive. Hae vae kuery ryvy hae tay kuery reve vy vinte ikuai.
20 Hae gui templo rupi levita kuery pytyvar Davi hae yvatekueve omo

vaekue ma duzentos e vinte ikuai. Hae vae kuery ma hery rupi meme
omoa.

Okaru e re ikuaiague
21Hae
gui ma Aava yak yvry orekuaia pyve ae xeayvu rokaru e re
orekuai agu, Nhanderuete renonde py ronhemoyvyi reve ixupe roguata
por agu re rojapukai agu, oreray kueiry hae orembae rei-rei hae javi
reve guive. 22 Mbaeta xee ax huvixa pe xondaro hae kavaju rygua kuery

re ajerure agu roguataa rupi orerovaigua kuery gui orerarar, mbaeta


ixupe oreayvu ae ma vaekue: Nhanderuete oeka vae kuery hae javi
re ipo ipor vae o imoingo porar. Hae r ixugui hexaraipa vae hae
javi rovai ma opoakaa hae javi reve ombou r opoxya, roe rire. 23 Hae

nunga rupi ore kuery rokaru e re orekuai vy Nhanderuete pe rojerure


tema rokuapy. Hae ramo oreayvua oendu vy orepytyv.

Sacerdote kuery pe mbaemo re opena ukaa ague


24 Hae
ramo aiporavo doze yvatekueve vae regua. Hae vae kuery ma
Serebias, Hasabias hae tyvy kuery dez ikuai vae. 25 Hae vae kuery pe

ma apena uka prata, ouro hae tembiporu Nhanderuete pegua opy guar
ome mbyre re, apeja rire. Hae nunga ma huvixave, imongeta vaety
kuery, yvatekueve hae Israel kuery hae py ikuai vae ome vaekue.
26 Hae rami vy hae kuery po py amboaxa vinte mil quilos raxa prata

guigua, tembiporu prata guigua trs mil e trezentos quilos vae, trs
mil e trezentos quilos ouro guigua, 27 vinte karo ouro guigua oito quilos

vae meme, hae gui moko tembiporu overa vae iporve vae guigua
hexakmba vae, ouro rami avi hepy vae. 28 Hae rami vy aipoae hae

kuery pe:
Pe kuery ma Senhor pegua omboaxa pyre pendekuai, kovae
tembiporu ikuai vae voi omboaxa pyre meme. Mbaeta kovae prata
hae ouro ma Senhor peneramo kuery ruete peguar omexeai py
ome mbyre. 29 Hae nunga rupi pepena por r, pear r Jerusalm py

sacerdote yvatekueve vae, levita hae Israel kuery ak ikuai vae renonde
py ju pepeja reve pemboaxaa ra peve hae.
823 Esdras8,9

30 Hae
ramo sacerdote hae levita kuery ma prata, ouro hae tembiporu
opeja pyre ojopypa, Jerusalm py Nhanderuete pegua oo o vae pyguar
ogueraa agu.

Jerusalm py ovambaague
31Hae gui Aava yak gui ma ijypy jaxya doze araa py rojeoi,
Jerusalm katy roo agu. Orere Nhanderuete opo py opena por vy
orereraa jepe orerovaigua kuery hae tape rupi jojukaa kuery ikuai vae
hae javi gui. 32 Hae rami vy rova ma Jerusalm py. Hae py ma mboapy

ra re ranhe ropyta. 33 Hae gui irundy araa py ma Nhanderuete pegua oo


py roo vy ropeja ju prata, ouro hae tembiporu. Hae vy sacerdote Urias


ray Meremote pe je romboaxapa. Hae vae reve o Finias ray Eleazar.
Hae kuery reve ikuai avi levita kuery Jesua ray Jozabade hae Binui
ray Noadias. 34 Hae nunga roipapa hae ropejapa ma rire ipoyia hae javi

ombopara kuaxia re.


35 Hae gui escravo ikuaiague gui ou vaekue ma ome okuapy mymba

Israel kuery ruete peguar. Noventa e seis vexai, setenta e sete vexai ray
ome. Hae gui ma doze kavara ava ju jejavya reguar. Oapy reve meme
ome Senhor pe. 36 Hae gui ma huvixave ayvu omombeu okuapy

hembiguai huvixa kuery Eufrates yak kyv rupi opena vae pe. Hae
ramo hae kuery orepytyv okuapy Nhanderuete pegua oo romoatyra
py.

Esdras onhemboe vy hae kuery reko vaia omombeupaague

9  Hae
nunga oikopa ma rire xea py ou okuapy yvatekueve vae. Hae
1

vy hae kuery aipoei okuapy:


Israel kuery vae regua sacerdote hae levita kuery ma ndojepeai
okuapy amboae yvy regua reko vaia gui, cananeu kuery, heteu, ferezeu,
jebuseu, Amom pygua, Moabe, Egito pygua hae amorreu kuery reko vaia
gui. 2 Mbaeta hae kuery vae regua rajy kuery ae ogueraa guayxyr,

guay kuery rayxyr guive. Hae rami vy nhande kuery nhandekya e


agu vaekue jajeapa ma jakuapy kovae yvy re ikuai vae re. Yvatekueve
hae huvixa kuery ranhe hoapa ma hae rami ojejavya py hei okuapy.
3 Hae nunga xee aendu vy ajou vai vaipa. Hae rami vy amondoropa

xeao, xe-manto guive. Xeapyte gui xea hae xerendyva aekyi reve aguapy
ainy. 4 Hae ramo xea py onhemboatypa okuapy Israel kuery ruete ayvu

oendu vy oryryipa vae, escravo ikuaiague gui ojevy vaekue ojejavypa


rei okuapya re ndaevei vy. Hae ramo xee ma aguapy tema ainy ajou vai
ete reve, kaaru mymba omea jave peve.
5 Hae gui kaaru mymba omea jave py ma apu haamy anhemoyvyi

ainya gui, xeao hae manto oxorokue rei reve. Hae vy xerenapy re ju a
vy xepo aupi Senhor Xeruete oa katy. 6 Hae vy aipoei:

Esdras9,10 824

Xeruete! Xee ndaevei rei aiko, ndea katy ama agu axmba guive.
Mbaeta rojejavya ma o-ove tema oreak ryve rupi, orereko vaia
ma yva peve oo. 7 Oreramo kuery ikuaia ra guive a peve ore kuery

voi orereko vai rokuapy. Rojejavypaague re ae oremboaxapa rakae


huvixa amboae yvy regua po py, oreruvixa hae sacerdote kuery voi.
Hae rami vy orere ou kyxe revegua, escravo orekuai agu, imonda vae
hae roxmba agu, a peve roexaa rami ae. 8 Hae gui a ma xapyai

ndee Senhor Oreruete oremboaxya rexa uka vy rejapo roo jepe nho
agu rami, hae henda ikya e vae py ju orekuai por agu. Hae rami
vy Oreruete, orevy reme orerexa pyxoi jevy agu, hae tegue ju
nhoembiguai orekuai te rokuavei agu. 9 Ore kuery nhoembiguai roikoa

py te ndee Oreruete, norepytyv ei. Hae rami rgue py oremboaxya


rexa uka vy Prsia pygua huvixa kuery renonde rupi voi oremboaxya
roendu. Hae rami vy orepya guaxuve ndevygua oo oitypaa vaekue
rojapo ju agu, ivaipaague romoatyr vy, hae gui Jud hae Jerusalm py
orekuaia rupi renhemo kora rami orerepyar.
10 Hae vy a Oreruete, kovae nunga oiko rire mbae roe r tu?

Mbaeta roejapa ma rejapo uka vaekue 11 nerembiguai profeta kuery pe


aipore uka vaekue: Yvy pendekoa agu peoa vae re ma haevea o,


hae pygua kuery omongyapa rire, mbaeta jovaive-ive rupi hae kuery
ojejavypaa rupi vy omonymba okuapy ojeguarupy. 12 Hae nunga rupi

napemei r penderajy kuery hae kuery ray kuery rayxyr, hae kuery
rajy kuery re voi napemomendai r penderay kuery. Hae kuery reve
ndapejapoi r pete rami pendekuai agu, ne pevya pekuapy agu.
Hae rami vy re penembaraeteve kovae yvy re iporgueve oiko vae re
pekaru pekuapy agu, hae vy penderay kuery peguar kovae yvy peja
agu rakae r peve guar, re uka vaekue. 13 Hae gui Oreruete, ore

kuery orereko vaiague re hae rami ete mbaemo vai oiko, hae rami avi
rojejavyague re orembopaga agu gui ndee norembopagaive guive, hae
rami rgue py rejapo rokuavei vaekue roo jepe nho agu rami, roexaa
rami. 14 Hae rami te haekue rami ae tema roejapa ju rejapo uka vaekue,

hae vy apygua kuery re romenda rokuapy, ojeguarupy rojapo vy. Hae


rami rire orerovai nandepoxyi r teve oremomba peve, ne peteve
oo jepe vae naembyrei agu rami? 15 Senhor Israel kuery ruete vae!

Ndee ma ndereko por vae, hae r ore kuery ma oo jepe vaekue regua
rembyrekue rive, a roexaa rami. Apy ma nerenonde py ma orereko vaia
py orekuai, nerenonde peteve heko vai vae o agu ndaevei te hei.

Avakue Israel regua guayxy heteu regua omondoukapa jevyague

10  Hae
rami vy Nhanderuete pegua oo renonde py Esdras
1

onhemboe vy heta vae kuery reko vaia omombeu, hae ojeroa


reve ojaeo oiny. Hae rami jave oa py ono reta ete jogueruvy Israel
825 Esdras10

kuery avakue, kunhague hae kyrgue guive. Hae rami vy pav rei ojaeo
vaipa okuapy.
2 Hae ramo Elo ramymino kuery vae regua Jeiel ray Secanias ijayvu

vy aipoei Esdras pe:


Ore kuery ma Nhanderuete rovai orereko vai vaekue amboae
regua kunhague re romendaa py, amboae regua re ae. Hae rami te
nhande Israel kuery pe o teri nhar jaikovy agu. 3 Mbaeta a gui ma

Nhanderuete reve rojapo r ixupe ju orekuai agu, orerayxy kuery hae


imemby kuery hae javi romondoukapa ju agu Senhor ijayvuague rami
vy, hae Nhanderuete ayvu gui oryryi vae kuery ijayvua rami vy, lei oa
rami ae r rojapo. 4 Hae nunga rupi epu ke, mbaeta kovae nunga re

ma ndee ae repena vaer re. Hae r ore ma ndereve meme r roiko.


Nembaraete havy rejapo ete agu hei.
5 Hae ramo Esdras opu vy ojapo sacerdote yvatekueve vae oura agu

rami, levita hae Israel kuery hae javi guive, hae rami ijayvuague hae
kuery ojapopa agu. Hae ramo hae kuery oura okuapy hae rami.
6 Hae gui Nhanderuete pegua oo renonde Esdras oague gui ojepea

vy opy jao Eliasibe ray Joan pegua py ju oike. Hae py ma ndoui oiny
mbojape, ne ndoyui vinho. Ojaeo oiny escravo ikuaiague gui ojevy
vaekue ojejavypaa re. 7 Hae gui Jud hae Jerusalm rupi omombeua

escravo ikuaiague gui ojevy vaekue hae javi onhemboatypa agu


Jerusalm py, 8 hae gui xapya rei amongue mboapy araa py te

ndoui vae ma imbae rei-rei hae javi omomba agu, yvatekueve hae
nhomongeta vaety kuery ijayvuague rami vy, hae gui hae ae ma voi
oipeaa agu escravo ikuaiague gui ojevy vaekue ikuaia mbyte gui.
9 Hae ramo mboapy araa py Jud hae Benjamim regua avakue hae

javive onhemboatypa okuapy Jerusalm py. Hae rami vy nove jaxya hae
vinte araa py ete hae kuery oguapypa okuapy Nhanderuete pegua oo
rexeii. Oryryi okuapy hae nunga kuxa, oky tuvixa vae oiko vae gui
guive.
10 Hae gui ma sacerdote Esdras opu vy aipoei hae kuery pe:

Pe kuery ma pendereko vai pekuapy amboae regua kunhague


re pemendaa py. Hae rami vy pejapo Israel kuery re hetave o agu
ojejavya. 11 Hae gui a ma penhemombeupa r Senhor peneramo

kuery ruete pe, pejapo hae oipota vae anho. Pejeave eme amboae yvy
regua re, amboae regua kunhague re guive hei.
12 Hae ramo hae kuery ombovai vy ijayvu at reve aipoei okuapy:

Hae rami ma haeve r. Ndeayvua rami orekuai agu ae haeve.


13 Hae ramive heta ae avi orekuai, oky vaipa ra guive. Hae nunga rupi

ndaevei oka py nhandekuai agu. Hae rami avi hae nunga ma pete,
moko rai guar e guive, mbaeta hae nunga py heta orekuai rojejavy
vae. 14 Hae nunga rupi a gui ma yvatekueve toikuaa nhande kuery hae

Esdras10 826

javi rekovia. Tove ra oaangaague py ae hae kuerya py tou tet ikuai


vae-vae pygua amboae regua kunha re omenda vaekue. Hae kuery
reve tou avi pete-te tet pygua nhomongetaa hae joguerekoa kuery,
nhandegui Nhanderuete oipeapa peve orereko vaia kuxa opoxya ombou
vaekue hei okuapy. 15 Hae rami agu Asael ray Jnatas hae Ticv

ray Jazeas anho ndojou pori. Hae kuery reve levita regua Mesulo hae
Sabetai avi nhomoir.
16 Hae rami ae escravo ikuaiague gui ojevy vaekue ojapo okuapy. Hae

rami vy sacerdote Esdras oiporavo avakue hery rupi, dez jaxya jypyi araa
py hae nunga re oikuaa pota okuapy agu. Hae vae kuery ma hetar
kuery ak, nguu kuery ro pygua kuery ikuaia rami omo mbyre. 17 Hae

rami vy pete jaxya hae jypyia ra py oikuaa potapa ma okuapy amboae


regua kunhague re avakue omenda vaekue re.
18 Hae gui sacerdote ramymino kuery vae regua kunhague amboae

regua re omenda vaekue ma ojou okuapy povae: Jozadaque ray Jesua


ramymino kuery hae tyvy kuery vae regua ma Maasias, Elizer, Jaribe
hae Gedalias. 19 Hae vae kuery ma jopopyy reve jogueroayvu okuapy

kunhague omondoukapa agu re. Hae rami vy ojejavyague re pete-


te ome okuapy pete vexai ikora py oguereko vaekue gueko vaiague
rekovia. 20 Imer ramymino kuery vae regua ma Hanani hae Zebadias.

21 Harim ramymino kuery vae regua ma Maasias, Elias, Semaas, Jeiel


hae Uzias. 22 Pasur ramymino kuery vae regua ma Elioenai, Maasias,


Ismael, Natanael, Jozabade hae Elasa.


23 Hae gui levita kuery vae regua ma Jozabade, Simei, Quelaas hery

mboae vae Quelita, Petaas, Jud hae Elizer. 24 Oporaei vaety kuery

vae regua ma Eliasibe. Ok rara kuery vae regua ma Salum, Telm hae
Uri.
25 Hae gui Israel kuery vae regua ju. Pars ramymino kuery vae regua

ma Ramias, Jezias, Malquias, Miamim, Eleazar, Malquias hae Benaia.


26 Elo ramymino kuery vae regua ma Matanias, Zacarias, Jeiel, Abdi,

Jerimote hae Elias. 27 Zatu ramymino kuery vae regua ma Elioenai,


Eliasibe, Matanias, Jerimote, Zabade hae Aziza. 28 Bebai ramymino


kuery vae regua ma Joan, Hananias, Zabai hae Atlai. 29 Bani ramymino

kuery vae regua ma Mesulo, Maluque, Adaas, Jasube, Seal hae


Jerimote. 30 Paate-Moabe ramymino kuery vae regua ma Adna, Quelal,

Benaia, Maasias, Matanias, Bezalel, Binui hae Manasss. 31 Harim

ramymino kuery vae regua ma Elizer, Issias, Malquias, Semaas,


Simeo, 32 Benjamim, Maluque hae Semarias. 33 Hasum ramymino kuery

vae regua ma Matenai, Matat, Zabade, Elifelete, Jeremai, Manasss


hae Simei. 34 Bani ramymino kuery vae regua ma Maadai, Anro, Uel,

35 Benaia, Bedias, Quelu, 36 Vanias, Meremote, Eliasibe, 37 Matanias,


Matenai, Jaasai, 38 Bani, Binui, Simei, 39 Selemias, Nat, Adaas,



827 Esdras10

40 Macnadbai,Sasai, Sarai, 41 Azarel, Selemias, Semarias, 42 Salum,


Amarias hae Jos. 43 Nebo ramymino kuery vae regua Jeiel, Matitias,

Zabade, Zebina, Jadai, Joel hae Benaia. 44 Hae vae kuery hae javive ma

amboae regua kunhague guayxyr ogueraa vaekue meme, amongue ma


kunhague re tay vaekue guive.
Neemias rekokue oa
Esdras rekokue oa
Kovae kuaxia re ma o Israel kuery Babilnia py escravo-r ogueraa pyre
oyvy re ju ojevy vaekue rekokue. Mbaeta huvixave Babilnia re opena vae ae
omondouka. Po rami ipara oiny: Pete maet re ma Prsia pygua huvixa Ciro o
jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeu vaekue ojeupity agu rami. Hae
vy Ciro pya re omo openaa hae javi rupi omombeu uka povae ayvu, ombopara
uka guive. Hae vy aipoei uka: Prsia pygua huvixa Ciro po rami ijayvu: Xevy
pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy hae javi re apena agu. Xemo
avi pete oo ixupe guar ajapo uka agu Jud yvy re Jerusalm tet py. Hae
nunga rupi ixupegua pendekuai vae hae javi reve Penderuete toiko, hae tapeo
Jud regua Jerusalm py, Senhor Israel kuery ruete pegua oor pejapo jevy agu.
Hae vae ma Jerusalm pygua kuery ruete ae, hei (1.13).
Hae gui ma omombeu hae kuery oguataague, Jerusalm tet py ovaague,
templo omoatyr agu omboypyague, hovaigua kuery omombytuu ranheague,
ojapopaague, hae gui oguerovyaague, Nhanderuete gui meme hae nunga oiko
rire.
Esdras ma sacerdote oiko rakae. Hae ae Jerusalm py ou vy opena oikovy
templo omoatyra rupi. Ijayvu avi heta vae kuery gueko vaia gui ojepea agu
rami.

Jerusalm tet re Neemias ojerureague

1  Hacalias
ray Neemias ayvu oa. Hae gui vinte maeta re,
1

jaxya Quisleu ea jave py, Sus py huvixa ro imbaraete vae


o vae py xee aiko jave 2 ou xeryvy Hanani. Avakue Jud yvy gui

ou vaekue reve ova. Hae r hae kuery pe aporandu judeu kuery


oo jepe r escravo-r ndogueraai vaekue re. Jerusalm tet re voi
aporandu.
3 Hae ramo ombovai:

Escravo-r ndogueraapaai vaekue hae py ae teri ikuai huvixa


openaa yvy re. Hae vae kuery ma ojexavai okuapy karuai gui, ndaijaeai
guive. Hae gui Jerusalm tet kora ma oitypaa, hok ikuai vae voi
oapypaa hei okuapy.

828
829 Neemias1,2

4 Hae
ramigua aendu vy ajaeo ainy. Mbovy ra re rei e ndaevei ete
aiko. Akaru e re aiko reve ajerure ainy Nhanderuete yva pygua renonde
py. 5 Hae vy aipoae:

A Senhor, Oreruete yva pygua ndepoakapa hae okyjevepy vae!


Ndereve guar rejapo vaekue hae ndeporayvua rupi reiko, nderayvu vae
kuery rejapo uka vaekue rupi ikuai vae hae javi pe. 6 Tove ndeapyxa

toendu, nderexa tojepea guive, xee nerembiguai ajerurea re reikuaa pota


agu. A nerenonde py a. Ara py hae pyvy Israel kuery nerembiguai
ikuai vae re ajerure ainy. Amombeu guive Israel kuery nderovai ojejavy
okuapyague. Mbaeta xee hae xeru ro pygua kuery voi rojejavy vaekue.
7 Opa mbae vai rojapo vaekue nderovai, ndorojapoi guive rejapo uka

vaekue, ndeayvu reja vaekue, ne reipota vae nerembiguai Moiss


rupi rejapo uka vaekue. 8 Nemaendua ke ayvu nerembiguai Moiss pe

remombeu vaekue re. Hae vy aipore vaekue: Xapya rei pe kuery


naxenhe rendui ramo romoamba r yvy regua kuery mbyte rupi. 9 Hae

rami te xevy pe pejevy ju vy ajapo uka vaekue rupi peiko vy pejapo ete
ri ramo yva apy rupi ete penemomboa rire te hae gui romboatypa ju r
heruvy henda xerery amo agu aiporavoague py, re vaekue. 10 Mbaeta

kovae kuery ma nerembiguai ikuai, nembaraetepaa hae ndepoakaa rupi


ndejeupe guar reraa jepe vaekue. 11 Hae nunga rupi Senhor, ndeapyxa

tojapyxaka tema xee nerembiguai ajerurea re, hae nerembiguai kuery


ovya reve nderery oendu vy nemboete vae ojerure okuapya re. Ejapo
ai ma voi xee nerembiguai ajapo taa py aiko por agu rami. Ava
renonde py aa r ejapo ajerurea oendu agu rami hae, mbaeta hae
vae jave ma huvixave karo reruaty aiko.a

Jerusalm tet katy Neemias omondoukaa ague

2  Vinte
maet re ma huvixa Artaxerxes o jave, jaxya nis ea py ma
1

vinho oyu vaer oguerua r ajopy vy ame ixupe. Hae vae e


mbove ma ne petegueve ma voi henonde xeporiaua ndaexa ukai teri.
2 Hae ramo huvixa aipoei xevy:

Mbae re tu nembaeaxy vy e nderova poriau rei ri? Ndepya py ae


r ndeporiau hei.
Hae r xee aendu akyje etea reve 3 ambovai:

Xeruvixa, tereikove riae! Hae rami avi mbaexa tu xerova re avyaa


aexa uka r tet xeramo kuery rupa oa ivaipa teria ja, hok tata py
oapypaa rire guive? hae.

a
1.11 Ava heia ma huvixave Artaxerxes pe ae (2.1). Hae vae jave huvixa karo reruaty
Neemias oiko vae vy onhembopya henonde guetar kuery re ojerure agu re. Hae rami
agu re ojerure ma voi Nhanderuete pe, oo vy huvixa pe ojerure agu irundy jaxy teri oata
reve.
Neemias2 830

4 Huvixa oporandu ju xevy:


Mbae nunga re tu rejerure ta xevy?
Hae r Nhanderuete yva pygua pe ranhe ajerure. 5 Hae rami vy

ambovai huvixa:
Xeruvixa, ndevy pe haeve ramo, hae nerenonde py xee nerembiguai
xemboaxy ri ramo ajerure Jud yvy katy xemondouka agu re, tet
xeramo kuery rupa oa vae amoatyr ju agu hae.
6 Hae gui huvixa, ijyvry tayxy o avi vae reve aipoei xevy:

Rakae peve r tu nerevei apy? Rakae r tu rejevy ju?


Hae r amombeu rakae peve pa hae py aiko hae ajevy agu. 7 Hae

gui aipoaeve ju huvixa pe:


Xeruvixa, rejou por ri vy eme havy kuaxia para Eufrates yak
rovai rupi huvixa opena vae kuery peguar, hae kuery oyvy rupi
xemboaxa r Jud yvy re ava agu. 8 Eme avi kuaxia huvixa pegua

kaaguy re opena vaety Asafe pegua, xevy yvyra ome agu templo kora
rok ytar, tet korar, hae oo a agu ojapoa avi agu hae. Hae ramo
huvixa omemba xevy, xere Nhanderuete po ipoakapa vae o ramo.
9 Hae gui ma Eufrates yak rovai huvixa kuery openaa py ava vy hae

kuery pe amboaxa kuaxia para huvixa ogueru ruka vaekue. Xerupive


huvixa ombou avi xondaro ruvixa hae kavaju rygua kuery. 10 Hae

nunga ma Horonaim pygua huvixa Sambalate hae hembiguai Amom


guigua Tobias oikuaa vy ndojou pori. Ojou vai ete Israel kuery aipytyv
agu ajuague.

Heta vae kuery tet kora omoatyr ju agu re Neemias ijayvuague


11Hae gui Jerusalm tet py ava vy mboapy ra re ranhe aiko rive.
12 Haegui pete pyt apu avy. Xerupive mbovyi ete avi avakue ojeoi,
mbaeta avave pe namombeui teri Jerusalm py ajapo agu xepya re
Xeruete omo vaekue. Mymba kuery voi ndaraai xereve, xerymba aa
e vy. 13 Pyavyve a avy Yvyugua Rok gui, hae gui Teju Jagua Yvu oa

katy ju aa Yty Renda Rok katy aa vy. Hae py mae ma aexa Jerusalm
tet kora ivaipaa hae hok ikuai vaekue tata py oapypaague. 14 Hae

gui ma aave Yvu Rok hae huvixa pegua yy omboty pyre peve. Hae
rami te mamove no xerymba aa oaxa agu. 15 Hae rami vy pyt teri

reve ave avy yak rembe rupi. Hae py aexave ju tet kora o vae.
Hae gui ajevy vy Yvyugua Rok rupi aike vy xero py ju aa. 16 Huvixa

kuery ma ndoikuaai mar katy pa aa ague, ne mbae pa ajapoague voi,


mbaeta mbaeve rei namombeui teri judeu kuery pe, sacerdote kuery,
yvatekueve, huvixa kuery, ne ombaeapo vaer kuery pe voi.
17 Hae gui ma xee aipoae hae kuery pe:

Pexa ma a opa mbae py nhandekuai axya. Jerusalm tet ivaipa,


hok voi oapypaa tata py. Peju havy nhamoatyr ju Jerusalm kora.
831 Neemias2,3

Hae ramo re nanhandejojaiavei hae. 18 Hae kuery pe amombeu avi


Xeruete po ipoakapa vae xere oa hae huvixave xereve ijayvuague.


Hae ramo hae kuery aipoei:
Ronhemo r havy nhamoatyr agu hei okuapy. Hae rami vy
ikyre okuapy ombaeapo por agu.
19 Hae r Horonaim pygua huvixa Sambalate, hembiguai Amom guigua

Tobias hae Arbia guigua Gesm hae nunga oikuaa vy orejojai rei
okuapy. Orembojaru reia rupi aipoei:
Mbae tu pejapo ta? Tyr pa huvixave rovai pepu ta?
20 Hae r xee ambovai:

Oreruete yva pygua ae orepytyv r rojapopa agu rami. Hae


nunga rupi hembiguai kuery orekuai vae ronhemo r romoatyrmba
ju agu. Hae r pe kuery ma ore kuery reve mbaeve rei ndaperekoi
Jerusalm tet py. Hae py ndaevei guive peike agu, pendere
naimaenduaai r hae.

Tet kora omoatyra rupi ombaeapo vae kuery rery oa

3  Hae
gui sacerdote yvateve vae Eliasibe voi onhemo avi tyvy
1

kuery sacerdote ikuai vae reve Vexai Rok omoatyr ju agu. Hae
vae ma Nhanderuete peguar omboaxa, hae hokr omo. Hae gui Torre
dos Cem hae Torre Hananel pegua oa peve omoatyr heravy kora. 2 Hae

vae kuery yvry ma avakue Jeric guigua ju ombaeapo okuapy. Hae


vae kuery yvry Inri ray Zacur ju ombaeapo.
3 Hae gui Hassena ray kuery ma omoatyr okuapy Pira Rok ea.

Omboytapa ma vy ok ju omo, ijokoar ferro hae yvyra guigua reve.


4 Hae kuery yvry ma Urias ray Meremote ju ombaeapo, Coz ramymino

vae. Hae vae yvry ma Berequias ray Mesulo ju omoatyr, Mesezabel


ramymino. Hae vae yvry ma Baan ray Zadoque ju omoatyr. 5 Hae

vae kuery yvry ma Tecoa tet pygua kuery omoatyr. Hae r hae
pygua yvatekueve ma nombaeapoxei okuapy opena vaer o vae pe.
6 Hae gui Pasia ray Joiada hae Besodias ray Mesulo omoatyr

Ok Ymague. Hae rami vy omboyta vy omo ju imoamy ok, ijokoar


ferro hae yvyra guigua reve. 7 Hae vae kuery yvry ma Gibeo pygua

Melatias hae Merom pygua Jadom ju ombaeapo, hae gui avakue


Gibeo hae Mispa guigua, Eufrates yak rovai huvixa o vae rembiguai
ikuai vaekue meme. 8 Hae kuery yvry ma ombaeapo avi Haraas

ray Uziel ouro re ombaeapo vaety. Hae vae yvry ma Hananias ju


ombaeapo, heaku por vae apoa. Hae rami vy hae kuery Jerusalm
rupi omoatyrmba Kora Ipyve Vae oa peve. 9 Hae vae kuery yvry

ombaeapo avi Jerusalm tet mbyte rupi opena vae Hur ray Refaas.
10 Ijyvry ombaeapo avi Harumafe ray Jedaas. Ngoo yvry rupi ae

omoatyr. Hae vae yvry ma Hasabnias ray Hatus ju ombaeapo.


Neemias3 832

11Amboae rupi ma Harim ray Malquias hae Paate-Moabe ray Hassube


omoatyr heravy, Torre Tatakua ea voi. 12 Ijyvry ombaeapo avi

Jerusalm tet mbyte rupi opena vae Halos ray Salum. Guajy kuery
reve ombaeapo okuapy.
13 Hae gui Yvyugua Rok omoatyr vae ma Hanum, Zanoa pygua

kuery mboae reve. Hae kuery omoatyrmba imoamy ok, ijokoar ferro
hae yvyra guigua reve. Kora quatrocentos e cinqenta metros peve
omoatyr avi, Yty Renda Rok oa peve.
14 Hae gui Yty Renda Rok ae ma Bete-Haquerm pygua huvixa Recabe

ray Malquias omoatyr. Hae vae omoatyr ok, ijokoar ferro hae
yvyra guigua reve.
15 Yak Ryapy Rok omoatyr vae ma Mispa pygua huvixa Col-Hoz

ray Salum. Omoatyrmba ma vy ojaoi. Hae gui ok ju omo imoamy,


ijokoar ferro hae yvyra guigua reve. Kora omoatyrve heravy yy
omboty pyre Sel py o vae yvry rupi, huvixa mbae yvotyty rexei,
Davi rekoague katy gui tape pyr-pyrai oguejy ouvy vae peve. 16 Hae

rire Bete-Zur pygua huvixa Azbuque ray Neemias ju omoatyr heravy.


Davi rupa rexei peve omoatyr, yy omboty pyre hae ipya guaxukueve
rogue rupi peve. 17 Hae vae rire levita kuery ju omoatyr okuapy Bani

ray Reum revegua kuery. Hae vae kuery yvry ma Queila yvy mbyte
rupi opena vae Hasabias ju ombaeapo. 18 Hae vae rire ma tyvy ju

ombaeapo, Queila yvy mbyte rupi opena vae Henadade ray Bavai.
19 Ijyvry ma Mispa pygua huvixa Jesua ray Ezer ju omoatyrve heravy

tembiporu mo poraty via tape o ovy vae rupi, kora ojerea peve.
20 Hae vae rire ma Zabai ray Baruque ju ikyre reve omoatyr amboae

rupi, kora ojerea guive sacerdote yvateve vae Eliasibe ro rok peve.
21 Hae vae rire ma Urias ray Meremote, Coz ramymino vae ju omoatyr

heravy Eliasibe ro rok guive hoo apy peve. 22 Hae vae rire sacerdote

kuery tet rovai rupi ikuai vae ju ombaeapo. 23 Hae gui ma Benjamim

hae Hassube ju omoatyr heravy ngoo yvry rupi ae. Hae vae kuery
rire ma Maasias ray Azarias ju omoatyr, Hananias ramymino, ngoo
yvry rupi. 24 Hae vae rire ma Henadade ray Binui ju omoatyr amboae

rupi, Azarias ro guive opa ovyai peve, kora ojerea peve ete. 25 Hae gui

opa ovyai guive ma Uzai ray Palal ju omoatyr, hae nhu roka yvry
huvixa ro o vae ry torre hia vae guive. Hae vae rire ma Pars ray
Pedaas ju omoatyr, 26 hae gui templo py ombaeapo vaety kuery Ofel

py ikuai vae guive. Yy Rok oa guive omoatyr heravy kuaray oua katy,
torre yvateve vae hiaa peve. 27 Hae vae rire ma Tecoa tet pygua kuery

amboae rupi ju omoatyr okuapy, torre guaxu hiaa guive Ofel kora oa
peve.
28 Hae gui Kavaju Rok rovai guive ma sacerdote kuery ae omoatyr

heravy, pete-te ngoo yvry rupi ae. 29 Hae vae kuery rire ma Imer

833 Neemias3,4

ray Zadoque ju omoatyr heravy ngoo yvry rupi ae. Hae vae rire
ma Secanias ray Semaas ju omoatyr, ok kuaray oua katygua rara.
30 Hae vae rire amboae rupi omoatyr vae ma Selemias ray Hananias

hae Zalafe ray mboapy memea vae Hanum. Hae vae kuery rire ma
Berequias ray Mesulo ju omoatyr heravy ngoo yvry rupi ae. 31 Hae

vae rire omoatyr vae ma ouro re ombaeapo vaety ray Malquias. Hae
vae ma omoatyr heravy templo py ombaeapo vaety hae mbaemo
vendea kuery ro ikuaia peve, Hara kuery Rok rexei rupi, kora ojerea py
opy oa peve. 32 Hae gui kora ojerea py opy oa guive Vexai Rok peve

omoatyr vae ma ouro re ombaeapo vaety hae mbaemo vendea kuery.

Ngovaigua kuery jokoar omoague

4  Hae
gui kora romoatyrmba maa Sambalate oendu vy ipoxy ete.
1

Ivai vaipa reve ijayvu vai judeu kuery rovai. 2 Guyvy kuery hae

Samaria pygua xondaro kuery hae javi oendua py ijayvu. Hae vy aipoei:
Mbae tu pevae judeu kuery ikangykue ojapo ta? Hae rami agu
ojapo ukaa r ri ndau? Mbaemo mymba ojuka vy ndau ome r ri?
Pete ra pyvei ndau omomba r? Ita raykue oapypa pyre aty gui ndau
omoatyrve ju r? hei.
3 Hexeve hia avi Amom guigua Tobias. Hae vy aipoei avi:

Kora ita gui anho hae kuery ojapo te hiry mbyku rive ojeupi vy
oitypa r hei.
4 Oreruete, endu ke mbaeta ombojaru reipy orekuai. Hae kuery re ae

tojeapa ju orembojaru reiague. Escravo-r togueraapaa guive yvy mboae


katy. 5 Ejaoi eme hae kuery reko vaiague, nerenonde gui embogue eme

ojejavyague, mbaeta ombaeapo vae kuery oendua py nembopoxy okuapy.


6 Hae rami py romoatyr heravy kora. Hae vy yvatea mbyte peve

rombotypa, heta vae kuery ombaeapo agu ikyre ramo.


7 Hae rami te Sambalate hae Tobias hae nunga oendu. Arbia guigua

kuery, Amom hae Asdode guigua kuery avi oendu okuapy Jerusalm
kora romoatyrve tema heravya. Kora pa ikuai vaekue rombotypa raii
maa hae kuery oikuaa vy ivai vaipa okuapy. 8 Hae rami vy hae kuery

pete rami onomba okuapy Jerusalm tet re opu vy oremoangeko rei


agu. 9 Hae rami te Nhanderuete pe rojerure rokuapy. Harar romo

guive kuery ara py hae pyvy ijokoar.


10 Hae gui Jud regua avakue aipoei:

Mbaemo reraa kuery naimbaraetevei ma, mbaemo raykue-ykue


aty heta vai ete r. Kora jajapopa agu ndaeve reguai hei okuapy.
11 Orerovaigua kuery aipoei avi:

Hae kuery mbaeve ndoikuaai ne ndoexai r hae vae kuery mbyte


rupi roike vy rojukapa r. Hae rami vy romombytuupa r ombaeapo
vae kuery hei okuapy.
Neemias4,5 834

12 Hae gui hae kuery yvyiry judeu kuery hekoa vae mbovykue rei e
ou vy aipoei orevy:
Opa rupi hae kuery ikuaia gui ou ta nhanderovai opu agu hei
ramo 13 heta vae kuery pete-te hoo pygua ikuaia rami amo kora yvy

guy katy teri oa py oar agu, onhembotypa e teria rupi. Kora ropy
katy amombytapa imoamy kyxe, huy guaxu hae hapa reve-reve. 14 Hae

vy aexa potapa ma vy apu reve aipoae yvatekueve, huvixa kuery hae


heta vae kuery mboae pe:
Pekyje rei eme. Penemaendua tema Senhor re, mbaeta hae ma
ipoakapa hae okyjevepy vae. Hae rami vy pejogueroa penderyvy
hae penderykey kuery repya rupi, penderay hae penderajy kuery,
penderayxy hae pendero ikuai vae repya rupi guive hae.
15 Hae gui orerovaigua kuery oendu okuapy roikuaa ae maa,

Nhanderuete ojoko ramo hae kuery ojapoxea. Hae ramo kora oa katy
ju roopa, pete-te rombaeapo agu katy ae. 16 Hae vae ra guive

xerembiguai kunumigue regua mbytekue ma ombaeapo r okuapy kora


re, hae r amboae kuery ma huy guaxu reve ikuai, huy jokoa, guyrapa
hae pexo regua reve guive. Hae gui opena vae kuery ma Jud kuery
mbopya guaxua rupi ikuai. 17 Hae r mbaemo reraa kuery ma pete-

te opo rovai py oupi r mbaemo, hae r hovai re ma ojopy r heravy


guembiporu. 18 Ombaeapo vae kuery hae rami ae avi pete-te okua re

oguereko r kyxe. Hae rami py ombaeapo okuapy. Hae r mimby guaxu


monhear amo vaekue ma xeyvyiry riae oiko. 19 Aipoae yvatekueve,

huvixa hae heta vae kuery hae javi pe:


Jajapo vaer o vae ma tuvixa ete, joapy e-e guive. Hae rami
avi kora ry rupi ikuai vae ma joegui mombyry-mbyry ikuai. 20 Hae

nunga rupi mimby guaxu nhe pendu vyve tavy penha reve penomba
orea py. Mbaeta Nhanderuete ae r opu nhanderepya rupi hae.
21 Hae rami py tema rombaeapo. Amongue vae ma opo py huy guaxu

reve ikuai kuaray hexak guive kaaru jaxy-tata ojekuaapa peve.


22 Hae vae jave ma voi aipoae heta vae kuery pe:

Pete-te pepyta r Jerusalm tet py ae penerembiguai kunumigue


reve, pyvy tet rara rupi pendekuai, hae gui ara py ju pembaeapo
agu hae. 23 Hae gui xee ne namboivei xeao xejegui, xeryvy kuery,

xepytyva kuery, ne avakue tet rara xerupive ikuai vae ma voi. Pete-
te roke rojupy orerembiporu reve.

Perta omboekovia retave e agu re ijayvuague

5  Hae
rami te heta vae kuery kunhague reve ojapukai okuapy
1

guyvy kuery judeu regua rovai. 2 Hae vy amongue aipoei:


Orereta raxa rima, oreray hae orerajy kuery reve. Hae rami vy
peme na trigo rou vaer rokuavei agu hei.
835 Neemias5

3 Ikuai
avi aipoei vae:
Oreyvy, orembaety uva hae orero voi jopo py romboaxa ma trigo
rekovia, kovae karuai gui hei.
4 Hae gui ikuaive ju aipoei vae:

Perta orevy oiporukaa vaekue oreyvy hae uvaty regua imposto


ropaga agu. 5 Oreryvy kuery reve petei too orekuai, oreray kuery voi

hae kuery ray kuery rami ae avi heko por vae. Hae rami te neexa,
oreray hae orerajy kuery romboaxa ma oreryvy kuery escravo-r.
Orerajy kuery vae regua ma ogueraa ma escravo-r. Ndorepoakavei ma
guive rogueru ju agu, mbaeta orembaety hae uvaty ma jopo py opyta
hei okuapy.
6 Hae rami ete hae kuery ojapukai reve ijayvu ramo aendu vy

xeporiau vaipa. 7 Hae rami vy xee ae aikuaa pota por ma vy xeayvu ete

yvatekueve hae huvixa kuery pe. Hae vy hae kuery pe aipoae:


Pe kuery tu pete-te penderyvy kuery pe mbaemo peiporuka rire
pemboekovia retave rima hae.
Hae gui ma hae kuery ikuaia re aikuaa pota agu ajapo nhemboaty
guaxu. 8 Hae vy aipoae hae kuery pe:

Ore ma mbaemo rojou vaekue re rojogua ju oreryvy kuery judeu


ikuai vae yvy regua kuery pe ovendeague gui. Hae r pe ju ri tyy
penderyvy kuery pevende ta joupe, ore ju rojogua agu? hae.
9 Hae rami r hae kuery okyrirmba okuapy nombovai kuaai vy. Hae

ramo aipoae ju:


Pe kuery pejapo vae ma haeve e. Ndaevei ri tyy Nhanderuete
renonde pejererokyje agu, amboae regua nhanderovaigua ikuai vae
nhanembojaru rei e agu? 10 Hae gui xee voi, xeryvy kuery hae

xerembiguai kunumigue reve hae kuery pe roiporuka avi perta hae


trigo. Hae rami te nhamboekovia retave eme jaiporuka vaekue ryve.
11 Hae nunga rupi ai ma voi pe kuery peme ju hae kuery yvy, uvaty,

oliveira ty hae hoo peipea vaekue. Pememba avi perta pemboekovia


retaveague, trigo, uvaty hae azeite hae kuery gui peipea vaekue hae.
12 Hae ramo ombovai okuapy:

Hae kuery pe romemba ju r havy, ndorojerurevei ma r guive.


Ndee aiporea rami ae r rojapo hei okuapy. Hae ramo aeno avi
sacerdote kuery, hae vy ajapo hae kuery oura agu rami hae vae ayvu
ojapo avi agu.

Neemias ojapo pora re ijayvuague


13 Hae
gui xeao ambovava rat reve aipoae:
Nami avi Nhanderuete tojapo, tombovava imondovy ava oayvuague
ojapopa e vae. Ixugui toipeapa hoo hae ombaeapoa rupi ojou vae hae
javi hae.
Neemias5,6 836

Hae ramo ijaty vae kuery hae javi ombovai vy


Haeve vae! hei okuapy. Hae vy omboete okuapy Senhor. Hae
rire ma hae kuery ojapo oayvuague.
14 Hae gui ma Jud yvy rupi opena vaer xemoague ra guive,

Artaxerxes huvixa oa vinte maeta guive trinta e dois maeta peve,


hae javi vy doze maet re a jave ma xee ne xeryvy kuery voi ndoroui
tembiu huvixa peguar xevy omea vaekue gui. 15 Hae r yma huvixa

kuery xee a e mbove ikuai vaekue ma heta vae kuery ojavyky rei
vy hae kuery gui oipeapa vaekue tembiu hae vinho, quarenta hati
vae prata guigua guive. Hembiguai kuery kunumigue voi oguereko
rei vaekue heta vae kuery. Hae r xee ma haekue rami ndajapoi
Nhanderuete renonde ajererokyje vy. 16 Hae rami rgue py tet kora

re ombaeapoa py xee voi amoatyr aikovy. Ne pete henda py ma


voi ndajoguai xeyvyr. Xerembiguai kunumigue voi onomba hae py
ombaeapo avi agu.
17 Hae rami ae avi xero py amova cento e cinqenta avakue judeu

regua huvixa kuery reve ou vaekue, hae gui orea py yvy regua oreyvry
rupi hekoa vae kuery ou r amovamba avi imbokuapy. 18 ra nhav

hae kuery hou vaer ajuka uka r pete vaka hae mboapy meme vexai
oiporavo pyre. Uru ma heta ajuka uka avi, hae gui dez araa py nhav
ajogua reta avi vinho joegua e-e. Hae r tembiu huvixa peguar
omea vaekue ma xee ndajopyi xejeupe ae, kovae kuery pe mbaemo
ome ukaa reta ae ma ramo. 19 Hae nunga rupi Xeruete, nemaendua ke

xere xemoingo por agu, kovae kuery pe ajapo por aikovya hae javi
re.

Hovaigua kuery omongyjea rupi ijayvu okuapyague

6  Hae
gui Sambalate, Tobias, Arbia pygua Gesm hae orerovaigua
1

kuery hae javi oendupa okuapy kora romoatyrmba maa, mbaeta


ndaipovei ma kora pa ikuai vaekue, hae vae jave kora rok noromo
teri te. 2 Hae rami vy Sambalate aipoei uka xevy:

Eju ke orerovaex Ono yvyugua py tekoa oa py hei, mbaemo vai


xevy ojapoxe vy rive.
3 Hae ramo hae kuery pe amondouka po rami omombeua agu:

Xee ndaa reguai teve, mbaemo tuvixa vae rojapo rokuapy ramo.
Mbae re tu ambaeapoa gui apytuupa ta, pe kuerya katy aa agu rive?
hae uka. 4 Irundykue hae kuery xereno uka haekue rami ae. Hae r

xee voi haekue rami ae tema ambovai.


5 Hae gui pete nhiruguea ma xea py Sambalate ombou guembiguai opo

py kuaxia para omboja pyre ogueraa vae. 6 Hae vae re ma po rami o:


Yvy regua kuery ikuaia rupi oendu ndee hae judeu kuery hae javi
reve nhanderuvixave re pepuxe vy rive pemoatyr tet kora. Gesm
837 Neemias6

voi hae rami ae omombeu. Hae kuery oikuaa rami vy ma je ndee ae


rexe hae kuery ruvixar. 7 Hae rami agu vy rive ae ma je profeta

kueryr remo Jerusalm py, nderekor re ijayvu vy Hae vae ma


Jud pygua ruvixa, heiar. Hae rami hae kuery ijayvua omombeua
r nhanderuvixave avi r oendu. Eju vyvoi havy hae nunga re
jajogueroayvu agu, hei uka xevy.
8 Hae ramo xee aipoae uka ju:

Ndeayvuague ma ne tegue ma ndoikoi. Neak gui rive rima


ndeayvu hae uka.
9 Hae kuery oremongyje reixe tema okuapy, mbaeta aipoei:

Hae kuery ojepea r ombaeapoa gui, ombaeapoague gui mbaeve


oiko e agu rami hei. Hae nunga rupi Xeruete, xemombaraete ke a.
10 Hae gui ma aa Semaas ro py. Hae vae Delaas ray, Meetabel

ramymino, ngoo py ae onhemboty vaekue. Hae gui hae vae aipoei xevy:
Jaa na Nhanderuete pegua oo py, hae templo ropy apy katy nha.
Templo rok ma nhamboty por r. Mbaeta pyvy oua r ndejukaar
hei.
11 Hae ramo xee aipoae:

Hae rami avi ava xee ramigua teve onha r? Mavae tu xee ramigua
oike r templo ropy oikove agu? Xee ndaikei r ne petegueve hae.
12 Hae rami xeayvu mbaeta aikuaa Nhanderuete e ae hae vae ayvu

mbouare. Ixupe Sambalate hae Tobias perta ome rire rive hae rami
ijayvu xerekor re. 13 Xemongyje reixe vy rive perta ome, xee hae

ramia py ajejavy agu, hae kuery xemboetea rupi e ijayvu agu. 14 Hae

nunga rupi Xeruete, nderexarai eme Tobias hae Sambalate ojapo vaiague
re. Eikuaa pota avi profeta kunha Noadia hae profeta ramigua mboae
kuery re, xemongyje reia rupi ijayvu okuapy r.

Tet kora omoatyrmba ma okuapyague


15 Tet
kora rojapopa agu ma cinqenta e dois ra re rombaeapo,
jaxya elul epy vae re vinte e cinco araa peve. 16 Hae nunga orerovaigua

kuery oendupa vy yvy regua kuery oreyvry rupi ikuai vae hae
javi okyjepa rei, okangya anho oendu okuapy, mbaeta oikuaa nho
Nhanderuete poakaa rupi hae nunga rojapopaague.
17 Hae vae jave py Jud regua yvatekueve voi heta ombopara

kuaxia Tobias pe ogueraa uka vae, hae Tobias ju hae kuery pe kuaxia
ombopara avi. 18 Mbaeta Jud py mbovy e ikuai Tobias pe ikuai agu

re oura vaekue, Ar ray Secanias rajy me oiko ramo. Hae gui tay Joan
ma Mesulo rajy Berequias ramymino re omenda vae. 19 Hae kuery

ma xee aendua py ijayvu okuapy mbaemo por Tobias ojapoa re. Hae
rami avi xeayvuague ju r omombeua ixupe. Heta ma Tobias ombopara
kuaxia xemongyje agu.
Neemias7 838

Jerusalm tet rarar kuery Neemias omoague

7  Hae
gui tet kora rojapopa hae ok romomba ma rire amo ok
1

rarar kuery, oporaei vaer hae levita kuery. 2 Jerusalm tet re

opena vaer ma moko amo: xeryvy Hanani hae huvixa ro re opena


vaety Hananias reve. Hananias ma Nhanderuete renonde ojererokyjea
rupi oiko, amboae kuery gui ojerovia pyve guive. 3 Hae gui hae kuery

mokove pe xee aipoae:


Peipea uka eme Jerusalm kora rok kuaray hakupa por ea ja.
Hae gui kaarui pemboty ju r imoiny ok rara kuery ikuai teria ja,
ijokoa pemo guive. Pemo avi Jerusalm py hekoa vae kuery harar,
pete-te omoague py toar ngoo rexei rupi ae hae, 4 mbaeta tet ma

tuvixa vaeri mboapyi orekuai hae py. Oo ikuai vaer ma mbovyi ete
teri ojapoa.

Esdras2.170
5 Hae
gui xepya re Nhanderuete omo amboatypa agu yvatekueve,
huvixa hae heta vae kuery hae javi, tery ambopara uka agu hamymino
kuery rery oa rami. Hae rami vy ajou kuaxia jypyi ojevy vaekue rery
oa. Hae vae re ma po rami o:
6 Po rami ma yvy mboae re escravo-r ogueraa ague gui ojevy ju

vaekue rery. Hae vae kuery ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor


escravo-r ogueraa uka vaekue ri ojevypa ju Jerusalm tet hae Jud
yvy katy, pete-te guekoague py ae. 7 Hae vae kuery ma Zorobabel reve

ojevy vaekue, hae gui Jesua reve, Neemias, Azarias, Raamias, Naamani,
Mordecai, Bils, Misperete, Bigvai, Neum hae Baan reve. Povae ma
Israel kuery vae regua avakue meme. 8 Pars ramymino kuery vae regua

ma dois mil e cento e setenta e dois ojevy. 9 Sefatias ramymino kuery

ma trezentos e setenta e dois. 10 Ara ramymino kuery ma seiscentos e


cinqenta e dois. 11 Paate-Moabe, Jesua hae Joabe ramymino kuery ma


dois mil oitocentos e dezoito. 12 Elo ramymino kuery ma mil duzentos


e cinqenta e quatro. 13 Zatu ramymino kuery ma oitocentos e quarenta


e cinco. 14 Zacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta. 15 Binui


ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e oito. 16 Bebai ramymino

kuery ma seiscentos e vinte e oito. 17 Azgade ramymino kuery ma dois


mil trezentos e vinte e dois. 18 Adonico ramymino kuery ma seiscentos


e sessenta e sete. 19 Bigvai ramymino kuery ma dois mil e sessenta e sete.


20 Adim ramymino kuery ma seiscentos e cinqenta e cinco. 21 Ater hae


Ezequias ramymino kuery ma noventa e oito. 22 Hasum ramymino kuery

ma trezentos e vinte e oito. 23 Bezai ramymino kuery ma trezentos e vinte


e quatro. 24 Harife ramymino kuery ma cento e doze. 25 Gibeo ramymino


kuery ma noventa e cinco. 26 Avakue Belm hae Netofa guigua ma



839 Neemias7

cento e oitenta e oito. 27 Avakue Anatote guigua ma cento e vinte e oito.


28 Avakue Bete-Azmavete guigua ma quarenta e dois. 29 Avakue Quiriate-


Jearim, Cefira hae Beerote guigua ma setecentos e quarenta e trs.


30 Avakue Ram hae Geba guigua ma seiscentos e vinte e um. 31 Avakue

Micms guigua ma cento e vinte e dois. 32 Avakue Betel hae Ai guigua

ma cento e vinte e trs. 33 Avakue Nebo mboae guigua ma cinqenta e


dois. 34 Elo mboae guigua ramymino kuery ma mil duzentos e cinqenta


e quatro. 35 Harim guigua ramymino kuery ma trezentos e vinte. 36 Jeric


guigua ramymino kuery ma trezentos e quarenta e cinco. 37 Lode, Hadide

hae Ono guigua ramymino kuery ma setecentos e vinte e um. 38 Sena

guigua ramymino kuery ma trs mil novecentos e trinta.


39 Hae gui sacerdote kuery ju: Jedaas ramymino kuery Jesua

ramymino ikuai vae ma novecentos e setenta e trs. 40 Imer ramymino

kuery ma mil e cinqenta e dois. 41 Pasur ramymino kuery ma mil


duzentos e quarenta e sete. 42 Harim ramymino kuery ma mil e dezessete.


43 Hae gui levita kuery ju: Jesua, Cadmiel hae Hodeva ramymino

kuery ma setenta e quatro. 44 Oporai vaety kuery: Asafe ramymino kuery


ma cento e quarenta e oito. 45 Ok rara kuery: Salum, Ater, Talmom,


Acube, Hatita hae Sobai ramymino kuery ma cento e trinta e oito.


46 Templo py ombaeapo vaety kuery ma Zia ramymino kuery, Hasufa,

Tabaote, 47 Queros, Sia, Padom, 48 Lebana, Hagaba, Salmai, 49 Han, Gidel,


Gaar, 50 Reaas, Rezim, Necoda, 51 Gazo, Uz, Pasia, 52 Besai, Meunim,


Nefusesim, 53 Baquebuque, Hacufa, Harur, 54 Bazlite, Meda, Harsa,


55 Barcos, Ssera, Tama, 56 Nesias hae Hatifa ramymino kuery guive.


57 Salomo rembiguai kuery ramymino kuery ma Sotai ramymino


kuery, Soferete, Perida, 58 Jaala, Darcom, Gidel, 59 Sefatias, Hatil,


Poquerete-Hazebaim hae Amom ramymino kuery guive. 60 Templo py

ombaeapo vaety kuery Salomo rembiguai ramymino kuery reve hae


javi vy ma trezentos e noventa e dois.
61 Povae kuery ma Tel-Mel gui ojevy vaekue, hae Tel-Harsa,

Querube, Adom hae Imer gui te ndoikuaai ae tema Israel regua ikuaia:
62 Delaas, Tobias hae Necoda ramymino kuery ma seiscentos e quarenta

e dois ikuai. 63 Sacerdote kuery hae rami ae avi: Habaas, Coz hae

Barzilai ramymino kuery ikuai. Hae vae Barzilai ma Gileade pygua rajy
re omenda rire hery rupi ae oenoa. 64 Hae kuery ma kuaxia para tery

oa re guery oeka te ndojoui okuapy. Hae nunga rupi ndaevei sacerdote


ikuai agu, haeve vae ndoikoi vae vy. 65 Hae ramo hae kuery pe huvixa

aipoei tembiu ikya e vae hou e agu, sacerdote Urim hae Tumim
revegua oiko ea ja.
66 Hae vae kuery hae javi vy ma quarenta e dois mil trezentos

e sessenta ikuai, 67 hembiguai avakue hae kunhague jaipapa e re.


Hae vae kuery ju ma sete mil trezentos e trinta e sete ikuai. Ikuai avi
Neemias7,8 840

duzentos e quarenta e cinco oporaei vaety avakue hae kunhague. 68 Hae

kuery rymba kavaju ma setecentos e trinta e seis oguereko. Hae r


hymba mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai. 69 Hymba camelo

ma quatrocentos e trinta e cinco. Mburikai ma seis mil setecentos e vinte


hae javi vy.

Templo reguar ome okuapyague


70 Haegui hetar kuery ak ikuai vae regua ma mbaemo ome
okuapy ombaeapo vae kuery peguar. Huvixa ma mil hati vae ouro
guigua ome omo poraty py, cinqenta hya hae quinhentos e trinta
ao puku sacerdote pegua guive. 71 Hae r hetar kuery ak mboae ma

omo poraty py ome avi vinte mil hati vae ouro guigua, hae dois
mil e duzentos prata guigua tuvixakueve vae. 72 Heta vae kuery mboae

ma hati vae ouro guigua ome vinte mil, hae dois mil prata guigua
tuvixakueve vae, sessenta e sete ao puku sacerdote pegua guive.
73 Hae gui sacerdote kuery, levita, ok rara, oporaei vaety, heta vae

kuery regua, templo py ombaeapo vaety hae Israel kuery hae javi ma
guekoague py ae ju ikuai.

Heta vae kuery oendua py Neemias lei ogueroayvuague

8  Hae
gui sete jaxya py Israel kuery guekoa py ikuaia gui ou vy
1

petei rami onomba okuapy tet mbyte py Yy Rok o vae yvry.


Hae rami vy lei re nhomboe vaety Esdras pe ojerure okuapy kuaxia
Israel kuery peguar lei oa ogueru agu, Moiss pe Senhor ombopara
uka vaekue ae. 2 Hae ramo heta vae kuery ijatya py sacerdote Esdras

ogueru lei. Avakue hae kunhague ikuai, hae javi oendu kuaa vae reve.
Hae vae ra ma sete jaxya, jypyia ra.
3 Hae gui ma Yy Rok rexei tet mbyte py Esdras ogueroayvu hoamy

kuaxia lei oa, kombai guive kuaray mbyte peve ogueroayvu, avakue,
kunhague hae hae javi oendu kuaa vae pe. Kuaxia lei oa ogueroayvu r
heta vae kuery ojapyxaka por okuapy. 4 Lei re nhomboe vaety Esdras

ma hendar yvyra gui hae vae ra pyguar ae ojapo pyre ry hia.


Oiporu kuaa regua re ikuai avi Matitias, Sema, Anaas, Urias, Hilquias
hae Maasias. Hae r ijaxua re ma Pedaas, Misael, Malquias, Hasum,
Hasbadana, Zacarias hae Mesulo ikuai.
5 Hae gui ma heta vae kuery ry Esdras hiaa py oipea kuaxia pav

oexaa py. Oipea ramove heta vae kuery opumba okuapy. 6 Hae ramo

Esdras omboete Senhor Nhanderuete ipoakapa vae. Hae ramo heta


vae kuery hae javi ombovai vy
Amm, amm hei okuapy opo oupi reve. Hae rami vy ojeroa reve
Senhor omboete okuapy, ngova yvy katy omo reve. 7Hae ramo Jesua, Bani,

Serebias, Jamim, Acube, Sabetai, Hodias, Maasias, Quelita, Azarias, Jozabade,


841 Neemias8,9

Han hae Pelaas levita kuery omboe okuapy heta vae kuery lei re. Hae
ramia ja heta vae kuery ikuaia py ae opyta okuapy. 8 Pav oendu kuaa agu

rami ogueroayvu okuapy Nhanderuete guigua lei. Omombeu porve guive


ogueroayvu r heta vae kuery oendu kuaa pormba agu rami.
9 Lei regua ayvu heta vae kuery hae javi oendu vy ojaeopa okuapy.

Hae ramo huvixa Neemias, lei re nhomboe vaety sacerdote Esdras hae
levita kuery omongeta vy aipoei hae kuery pe:
Kovae ra ma Senhor Nhanderuete peguar ae nhamboaxa
vaekue. Hae nunga rupi pendeporiau eme, pejaeo eme hei.
10 Aipoeive ju:

Tapeo, peu xoo ikyrave vae, peyu yre, hae peraa uka
oguereko ei vae-vae pe hou vaer. Mbaeta kovae ra ma Senhor
Nhanderuete pegua. Hae nunga rupi pendeporiau eme, mbaeta
Nhanderuete guigua vyaa o penembaraeter hei.
11 Levita kuery voi heta vae kuery omokyrirmba vy aipoei:

Pekyrir, mbaeta kovae ra ma Senhor pegua. Pendeporiau eme


pekuapy hei okuapy. 12 Hae ramo heta vae kuery ngoo rupi ae ju oo

okaru hae oyu agu, hae oguereko ei vae kuery pe tembiu ogueraa
uka avi. Hae rami vy ovya pormba rei okuapy, ayvu oendu vaekue
omombeua porve r oikuaa por rire.

Oguyi py ikuai agu regua ngaru ojapo okuapyague


13Ko jevy lei re nhomboe vaety Esdras oa py hetar kuery ak ikuai vae

hae javi onhemboatypa ju okuapy sacerdote hae levita kuery reve, lei regua ayvu
oikuaa porvexe vy. 14 Hae rami vy lei Moiss pe Senhor ombopara uka vaekue

re ojou imoiny sete jaxya regua ngaru oiko jave Israel kuery oguyi py ikuai agu.
15 Hae ramo Jerusalm hae tet hae javi rupi ojeoi vy omombeu. Hae vy aipoei:

Tapeo yvyty ikuai vae rupi, peru oliveira rogue, zambujeiro, murta, pindo
hae yvyra hovana vae rogue, ipara oa rami vy oguyi pejapo agu hei. 16 Hae

ramo hae kuery ojeoi vy mbaemo rogue ogueru vy ojapo imoiny oguyi ikuai
agu. Pete-te ojapo ngoo aoia ry, hae vy ngoka py, Nhanderuete pegua roka
py mbae, e vy tet mbyte py Yy Rok hae Efraim Rok avi vae rexei. 17Escravo

ikuaiague gui ojevy vaekue hae javi oguyi ojapo vy ikuai hae py. Tegueve ma
voi hae ramigua Israel kuery ndojapoi vae teri Num ray Josu oikoa guive hae
vae ra peve. Hae rami vy ovya pormba rei okuapy. 18 Ko nhav tema Esdras

ogueroayvu kuaxia Nhanderuete guigua lei oa, jypyia ra guive opa peve. Sete
ra re okaru okuapy. Hae gui oito araa py ma ipara oa rami vy oiko nhemboaty
ikya e vae.

Ojejavya omombeu hae ojeko rerova okuapyague

9  Hae
vae jaxy re vinte e quatro araa py ma Israel kuery
1

onhemboaty ju. Okaru e re ikuai, voxa vaikue py rive onhemonde


Neemias9 842

okuapy, ory yvy kui omo reve. 2 Israel kuery amboae regua kuery gui

ojaopa vy opumba reve omombeupa okuapy ojejavya, guamo kuery


ojejavyague guive. 3 Trs horas re opumba okuapy jave hae kuery pe

ogueroayvua kuaxia Senhor Nguuete guigua lei oa. Hae gui trs horas
re ju ojejavya omombeupa hae Senhor Nguuete omboete okuapy. 4 Hae

gui levita kuery ikuai agu pyra o vae ry ma Jesua, Bani, Cadmiel,
Sebanias, Buni, Serebias, Bani hae Quenani opu vy ojapukai at okuapy
Senhor Nguuete pe. 5 Hae rami vy levita kuery Jesua, Cadmiel, Bani,

Hasabnias, Serebias, Hodias, Sebanias hae Petaas aipoei okuapy:


Pepumba ke, pemboete Senhor Penderuete imar e vae rakae
r peve guar.
Hae ramo heta vae kuery aipoei okuapy:
Tove nderery imaendua pormby toiko hexakmba vae, oremaenduaa
hae romboetea hae javi gui yvateve vae vy. 6 Mbaeta ndee anho Senhor

reiko. Rejapo rakae yva yvate o vae hexe ikuai vae hae javi reve, yvy hae
ye voi hexe ikuai vae hae javi reve. Hae nunga hae javi moingovea ma
ndee ae reiko. Hae ramo yva re ikuai vae nemboete okuapy. 7 Ndee Senhor

Oreruete, ndejeupe guar Abro reiporavo vy reipea rakae caldeu kuery


rekoa Ur gui. Hae vy remboery ju Abrao. 8 Nerenonde py ojeroviapy oiko

agu ipya re oa reikuaa vy ixupe rejapo rakae nderupive guar, hamymino


kuery pe reme agu yvy cananeu kuery, heteu, amorreu, ferezeu, jebuseu
hae girgaseu kuery ikuaia. Ndeayvuague rejapopa guive, ndereko por vae
vy. 9 Hae rami vy Egito yvy re oreramo kuery ojexavai r rexa rakae, rendu

guive Ye Pyt yvry ojapukai okuapy r. 10 Hae rami vy huvixa Fara rovai

rejapo oikuaa pyr hae ndepoakaa regua, hembiguai kuery hae ijyvy re
ikuai vae rovai, mbaeta reikuaa ae onhemboyvate reia rupi ndevygua kuery
oguerekoa. Hae rami vy rejapo nderery re imaenduaa agu rami, a peve
roexaa rami. 11 Hae kuery renonde rembojao avi ye, yvy piru rupi oaxa

agu. Hae r hakykue monhaa kuery ma yy typyvea py remombopa, yy


oxyry at reia py ita oike vyvoi vae rami. 12 Ara py ndevygua kuery reraa

pete arai hia vae py, hae gui pyvy ma tata hexakmba vae hia vae py
reraa, hae kuery oexa vy oo agu. 13 Hae gui Sinai yvyty apyte ry peve

reguejy vy hae kuery reve ndeayvu rakae yva py rea gui. Hae vy hae
kuery pe reikuaa uka reipota vae haevea ramigua, lei anhet vae hae gui
ndeayvu rejapo uka vae ipor vae hae javi. 14 Hae kuery pe reikuaa uka avi

sbado ra ikya e vaer reja vaekue. Nerembiguai Moiss pe remombeu


uka rejapo uka vae, remboea hae lei hae javi. 15 Hae kuery inhembyayi

ramo reme rakae mbojape yva guigua, hae gui ijyuvei r rejapo itaova gui
yy oxyry ouvy agu rami. Hae kuery pe aipore avi ojeoi vy yvy ndepo reupi
hae reura reve reme agu py hekoa agu.b

b
9.15 Joo6.31
843 Neemias9

16
Hae rami te oreramo kuery ndojapyxaka potai rakae. Inhak
rat vy noendu potai rejapo uka vae re. 17 Nanenhe renduxei vy

naimaenduai guive hae kuery pe mbaemo por rejapo vaekue re.


Inhak ratve ojeoivy vy nderovai ete ikuai vy pete omo okuapy
nguvixar, Egito yvy re escravo ikuaiague py ju ojevypaxe vy. Hae r
ndee Oreruete oreperdoa kuaa vae, orerayvu hae oremboaxy kuaa
vae. Nandevai voi vae, hae opa mbae py mborayvu rupi reiko vae vy
nderejai rakae, 18 hae kuery nguueter vaka ray raangaa rive ojapo

okuapy te. Hae rami vy aipoei: Kovae ae ma Nhanderuete Egito yvy


gui nhandereru vaekue, hei vy opa mar rei ijayvu okuapy nderovai.
19 Hae rami te ndee riae tema ndeporayvua ndopai vae vy nderejai

rakae tekoa ea re. Hae kuery renonde gui ndereipeai ara py arai hia
vae oo agu kuaa ukaa, ne tataendy pyvy hia vae voi ndereipeai
guive, rexa uka ae tema oo agu. 20 Hae kuery rekomboear rembou

avi Nenhe Por. Man voi nereme ei guive hou vaer, hae ijyuvei
r reme avi yy. 21 Hae rami py quarenta maet re tekoa ea rupi

rereko jave hae kuery pe ndoatai mbaeve. Ijao voi nainhymai, ndaipy
rurupai guive. 22 Hae kuery po py remboaxa avi joyvy hae amboae

regua kuery. Hae kuery peguar rembojao-jao yvy. Hae rami vy oyvyr
ojopy Hesbom pygua huvixa Seom hae Bas pygua huvixa Ogue yvykue.
23 Tay kuery remboetave guive jaxy-tata yva re ikuai vae rami. Hae

rami vy reru yvy tuu kuery pe Tapeo, pejopy penderekoar, reague


py. 24 Hae ramo hae vae yvy re tay kuery oo vy ojopy. Hae kuery

renonde gui cananeu kuery hekoa vaekue reitypa vy ndevygua kuery po


py ju remboaxa ijyvykue, hae pygua huvixa hae yvy regua kuery guive,
oipotaa rami ae oguereko agu. 25 Hae rami ramo ojopy tet imbaraeteve

vaekue hae yvy pora. Ojopy avi oo mbaemo porgue anho oa, yy
rendar yvy ojoo pyre, uvaty, oliveira-ty hae yvyra oata agu rami
e ikuai vae. Hae ramo okaru por okuapy hevyatmba peve, ikyrapa
guive. Ipor vae re anho okaru, ndeporayvua rupi.
26 Hae rami te nanenhe rendui jepi, nderovai guive opu

okuapy. Ndea katy okupe rive oguerova, hae profeta kuery ndevy pe
ju hae kuery ojevy agu re ijayvu ramo ojuka. Hae rami vy opa mar
rei ijayvu okuapy nderovai. 27 Hae nunga rupi imoingo axyar kuery

po py remboaxa ramo ombojexavai ete imbokuapy. Hae ramo ojexavai


ma vy mae ojapukai okuapy ndevy. Hae r yva py rea gui rendu. Hae
rami vy ndee nhomboaxya opa e vae vy rembou imoingo axy reia
kuery po gui ogueraa jepe vaer. 28 Hae ramia gui ikaneguapa ma

vy nerenonde ojapove ju okuapy mbaemo vai. Hae ramo remboaxa


ju hovaigua kuery po py ipoaka agu. Hae rami r hae kuery ojeko
rerova vy ojapukai ju okuapy ndevy. Hae ramo yva py rea gui rendu vy
ndeporayvua rupi reraa jepe kuerei. 29 Hae kuery pe ndeayvu jepi te lei

Neemias9,10 844

reja vaekue rupi ikuai ju agu. Hae rami te hae kuery onhemboyvate
rei vy noendu potai rejapo uka vae. Hae rami vy ojejavy tema okuapy
ndeayvu rovai rupi, hae vae rupi jaiko vy jaikove r te. Inhak rat
vy okupe rive oguerova ndea katy. Onhemoak rat vy ndojapyxaka
potai. 30 Mbovy maet re rei e reropoaka vy hae kuery rovai ndeayvu

Nenhe rupi, profeta kuery pe ndeayvu remombeu uka vy. Hae rami
te ndojapyxakaxei ae okuapy. Hae rami r remboaxa amboae yvy regua
kuery po py. 31 Hae rami te Oreruete, ndeporayvua opa e vae rupi vy

neremombai ne nderejai, ndeporayvu hae renhomboaxy vae vy.


32 Hae nunga rupi a Oreruete, ndeyvate ete hae ndepoakapa

vae, okyjevepy guive reiko. Ndereve guar rejapo vaekue rupi, hae
nhomboaxya rupi reiko vae vy Mbae ere eme rojexavaia ou vaekue
pe. Hae nunga ma ore kuery re, oreruvixa, yvatekueve, oreregua
sacerdote hae profeta kuery, oreramo kuery hae ndevygua kuery hae
javi re ou vaekue, Assria pygua huvixa kuery ou guive a peve. 33 Hae

nunga hae javi orere ou te ndee ma haevea rami orerereko. Ndee ma


ojeroviapy reiko, hae r ore ma ojeroviapy e orekuai. 34 Oreruvixa

kuery, yvatekueve, sacerdote hae oreramo kuery voi ojee nomo


ndeguigua lei rupi ikuai agu, noendu potai guive rejapo uka vaekue
re, hae kuery rovai ndeayvu te. 35 Mbaeta hae kuery ma guet py

ikuaia py, opa mbae reme vaekue oguereko te, yvy tuvixa hae ipor
vae ikuai agu reme vaekue re ikuai te ndevy pe ma hae kuery
ndaikuai, ndojeko rerovai guive mbaemo vai ojapoa gui. 36 Neexa, a

ma nhoembiguai orekuai. Yvy oreramo kuery mbaemo aju re okaru por


agu reme vaekue re ae orekuai te hae py voi nhoembiguai orekuai.
37 Mbaemo aju iporve vae ma huvixa kuery orere rembopoaka vaekue

pe remboaxa jepi rojejavypaague kuxa. Hae kuery oipotaa rami ae


orerereko, orerymba kuery guive. Hae rami r ore kuery rojexavai ete
rokuapy hei.

Heta vae kuery lei rupi ikuai agu ojapo okuapyague


38 Hae
nunga hae javi rupi ore kuery rojapo rokuapy lei rupi ju
orekuai agu. Romo at agu rombopara imoiny. Hae vae re ma
oreruvixa yvatekueve, levita hae sacerdote kuery ombopara imoiny
guery.

10  Kuaxia re guery ombopara vaekue ma huvixa Hacalias ray


1

Neemias, hae Zedequias, 2 Seraas, Azarias, Jeremias, 3 Pasur,


Amarias, Malquias, 4 Hatus, Sebanias, Maluque, 5 Harim, Meremote,


Obadias, 6 Daniel, Ginetom, Baruque, 7 Mesulo, Abias, Miamim,


8 Maazias, Bilgai hae Semaas. Hae vae kuery ma sacerdote ikuai.


9 Hae gui levita kuery ma Azanias ray Jesua, hae gui Henadade

ramymino kuery Binui, Cadmiel, 10 tyvy kuery reve: Sebanias, Hodias,



845 Neemias10

Quelita, Pelaas, Han, 11 Mica, Reobe, Hasabias, 12 Zacur, Serebias,


Sebanias, 13 Hodias, Bani hae Beninu.


14 Hae gui heta vae kuery ruvixa ikuai vae ma Pars, Paate-Moabe,

Elo, Zatu, Bani, 15 Buni, Azgade, Bebai, 16 Adonias, Bigvai, Adim, 17 Ater,

Ezequias, Azur, 18 Hodias, Hasum, Bezai, 19 Harife, Anatote, Nebai,


20 Magpias, Mesulo, Hezir, 21 Mesezabel, Zadoque, Jadua, 22 Pelatias,


Han, Anaas, 23 Osias, Hananias, Hassube, 24 Halos, Pilha, Sobeque,


25 Reum, Hasabna, Maasias, 26 Aas, Han, An, 27 Maluque, Harim hae


Baan.
28 Hae gui heta vae kuery mboae, sacerdote hae levita kuery, ok

rara, oporai vaety kuery, templo py ombaeapo vaety, amboae yvy


regua kuery gui ojao vaekue Nhanderuete guigua lei rupi ikuai agu,
hae gui hae kuery rayxy, guay hae guajy kuery reve, oendu kuaa
vae hae javive ma 29 guyvy hae guykey kuery reve ojapo okuapy

hae rami ikuai agu. Hae rami vy huvixa kuery yvatekueve ou vy


oura reve ojapo okuapy Nhanderuete guigua lei rupi anho ikuai agu,
Nhanderuete rembiguai Moiss rupi oikuaa uka rire. Hae kuery ojee
omo Senhor Nhanderuete ojapo uka vaekue ojapopa agu, oipotaa hae
ijayvuague oeja vaekue hae javi; 30 hae gui yvy regua kuery re guajy

kuery omomenda e agu, ne hae kuery rajy kuery re ma voi guay


kuery omomenda e agu; 31 hae gui sbado ra py yvy regua kuery

guembiapo e vy mbaemo aju ovende vaer ogueru ramo hae kuery


gui mbaeve ojogua e agu sbado ra py, ne ra mboae Nhanderuete
peguar omboaxa pyre py ma voi; hae gui sete maeta re ombaeapoa
gui opytuu agu, hae mbaemo oiporuka vaekue ryve omboekoviave
e agu.
32 Hae rami ae orerekor romo avi maeta nhav hati vae irundy

grama ipoyikue rome agu Nhanderuete pegua opy ombaeapo vae


kuery peguar, 33 hae henonde mbojape omo mbyr ojapo agu,

mbaemo aju guigua hae mbaemo oapy pyr ome jepi agu, sbado
pyguar, ngaru jaxy pyau nhav guar, ngarua ra oaangaa ague py
mbaemo ojapo agu, mbaemo ikya e vaer ojapo agu, jejavya re
mbaemo ome agu, Israel kuery ojejavya ojaoi uka agu regua ome
agu, hae Nhanderuete pegua oo pyguar mbaemo ojapo agu. 34 Hae

gui ore kuery regua sacerdote, levita hae heta vae kuery hae javi reve
roexa rokuapy xortea mavae pa xak Nhanderuete pegua opy ogueru
agu roikuaa agu. Maeta nhav, ra oaangaa ague py por, pete-
te regua orekuaia rami vy rogueru agu xak Senhor Nhanderuete
pegua altar ry oapy pyr, lei re oa rami vy. 35 Hae gui maeta nhav

orembaety gui rogueru agu iporgueve romono ypyi vae, yvyra hia
vae gui jypyigua guive Senhor pegua opy guar, 36 hae jypygua oreray

oiko vaekue, orerymba vaka kuery jypy oiko vaekue guive rome agu
Neemias10,11 846

lei re ipara oinya rami vy, kavara hae vexai kuery hae rami ae avi jypy
oiko vaekue rogueru agu Nhanderuete pegua opy, hae py sacerdote
kuery ombaeapo vae peguar; 37 hae gui romoapomo ypy vaekue, hae

mbaemo aju jypygua rome avi agu, opa margua yvyraa gui, vinho
hae azeite rogueru agu sacerdote kuery pe Nhanderuete pegua opy.
Hae gui orembaety gui oiko vaekue guigua dzimo ma levita kuery
pegua meme, mbaeta tet omaet vae ikuaia vae hae javi rupi hae
kuery ae ikuai dzimo ojopy agu rami. 38 Sacerdote Aro ramymino vae

o avi r levita kuery dzimo ojopya py. Hae r levita kuery oguerupa r
dzimo Nhanderuete pegua opy jao mbaemo omo poraty py. 39 Mbaeta

hae vae opy jao py ae Israel hae Levi ramymino kuery ogueru r
mbaemo aju ome mbyre, vinho hae azeite. Mbaeta hae py ae r ikuai
mbaemo ryru henda ikya e vae pygua, sacerdote kuery voi hae py ae
r ombaeapo, ok rara hae oporaei vaety kuery guive. Hae rami vy
re ndorerexarai Nhanderuete pegua oo gui.

Jerusalm py hekoa vae kuery rery oa

11  Hetavae kuery ruvixa kuery yvatekueve ma Jerusalm tet


1

py ae ikuai. Hae r amboae kuery ma oexa okuapy xortea ikuai


agu oikuaa agu. Hae rami vy dez ikuai vae-vae gui pete-te hae
kuery ogueru r Jerusalm tet ikya e vae py ikuai agu, hae r nove
vae ma amboae tet rupi r ikuai. 2 Heta vae kuery imaendua por

avakue Jerusalm py hekoa agu ooxeai py oo vaekue re.


3 Povae ma huvixa kuery oyvy re openaa rupi Jerusalm py ikuai vae.

Hae r Jud regua tet ikuai vae rupi ma pete-te guekoa py ae ikuai,
guet rupi ae. Hae vae kuery ma Israel kuery, sacerdote hae levita
kuery, templo py ombaeapo vaety hae Salomo rembiguai ramymino
kuery. 4 Hae gui Jerusalm tet py ae ikuai Jud hae Benjamim

ramymino kuery vae regua. Jud kuery vae regua ma Ataas. Hae vae
ma Uzias ray, Uzias ma Zacarias ray, Zacarias ma Amarias ray, Amarias
ma Sefatias ray, Sefatias ma Maalalel ray, Maalalel ma Perez ray. 5 Hae

gui Maasias ju. Hae vae ma Baruque ray, Baruque ma Col-Hoz ray,
Col-Hoz ma Hazaas ray, Hazaas ma Adaas ray, Adaas ma Joiaribe
ray, Joiaribe ma Zacarias ray, Zacarias ma Sil pygua ray. 6 Perez

ramymino kuery Jerusalm py ikuai vae hae javi vy ma quatrocentos e


sessenta e oito avakue ipya guaxukueve.
7 Hae gui Benjamim ramymino kuery ma povae: Salu ma Mesulo ray,

Mesulo ma Joede ray, Joede ma Pedaas ray, Pedaas ma Colaas ray,


Colaas ma Maasias ray, Maasias ma Itiel ray, Itiel ma Jesaas ray.
8 Hae vae rire jevygua ma Gabai hae Salai. Hae javi vy novecentos e

vinte e oito ikuai. 9 Zicri ray Joel ma hae kuery re opena vae. Hae vae

rire ju Senua ray Jud voi opena avi r tet re.


847 Neemias11

10 Hae
gui sacerdote kuery ma Joiaribe ray Jedaas, Jaquim 11 hae

Seraas. Hae vae ma Hilquias ray, Hilquias ma Mesulo ray, Mesulo


ma Zadoque ray, Zadoque ma Meraiote ray, 12 Meraiote ma Aitube ray.

Hae vae ma Nhanderuete pegua opy re opena vae. Guyvy kuery reve
mbaemo ojapo okuapy templo py, oitocentos e vinte e dois ikuai. Hae
gui Adaas ma Jeroo ray, Jeroo ma Pelalias ray, Pelalias ma Anzi ray,
Anzi ma Zacarias ray, Zacarias ma Pasur ray, Pasur ma Malquias ray.
13 Tyvy kuery pete-te regua ak ikuai vae reve ma duzentos e quarenta

e dois ikuai. Hae gui Amasai ma Azarel ray, Azareel ma Azai ray, Azai
ma Mesilemote ray, Mesilemote ma Imer ray. 14 Tyvy kuery avakue ipya

guaxukueve ikuai vae reve ma cento e vinte e oito ikuai. Hae kuery re
opena vae ma Gedolim ray Zabdiel.
15 Hae gui levita kuery ma Hassube ray Semaas. Hassube ma Azrico

ray, Azrico ma Hasabias ray, Hasabias ma Buni ray. 16 Sabetai hae


Jozabade ma levita kuery ak ikuai, Nhanderuete pegua oo roka rupi


ombaeapo vae kuery re opena vae. 17 Hae gui Mica ray Matatias. Mica

ma Zabdi ray, Zabdi ma Asafe ray. Hae vae ma onhemboe okuapya


py jogueroporaei r. Hae gui Baquebuquias ma tyvy ju oiko. Hae vae
riregua ma Samua ray Abda. Samua ma Galal ray, Galal ma Jedutum
ray. 18 Levita kuery tet ikya e vae py ikuai vae hae javi vy ma

duzentos e oitenta e quatro.


19 Hae gui ok rara kuery ma Acube, Talmom hae tyvy kuery. Ok

rara kuery hae javi vy ma cento e setenta e dois ikuai.

Jud regua tet ikuai vae rupi hekoa vae kuery rery oa
20 Hae
gui Israel kuery mboae, sacerdote hae levita kuery mboae voi
tet Jud yvy re ikuai vae rupi hekoa, pete-te ijyvyr oeja pyre py.
21 Templo py ombaeapo vae kuery ma Ofel py ikuai. Hae vae kuery re

opena vae ma Zia hae Gispa. 22 Hae gui levita kuery Jerusalm py ikuai

vae re opena vae ma Bani ray Uzi. Hae gui Bani ma Hasabias ray,
Hasabias ma Matanias ray, Matanias ma Mica ray, Mica ma Asafe ray
kuery Nhanderuete pegua opy oporai vae regua. 23 Mbaeta hae kuery

ombaeapo agu re huvixa ae ijayvu, jogueroporaei vae kuery pe voi oeja


avi ko nhav ojapo agu. 24 Hae gui Jud regua Mesezabel ray Petaas,

Zera ramymino vae ma huvixa ojapo ukaa rami oiko, heta vae kuery re
openaa hae javi rupi.

Tekoa ikuai vae rupi hekoa vae kuery rery oa


25 Hae
gui amongue Jud ramymino kuery hekoa okuapy imbaety
katyi tekoa ikuai vae py: Quiriate-Arba hae haei rupi tekoa ikuai vae
py, Dibom hae Jecabzeel hae haei rupi tekoa ikuai vae py voi, 26 hae

gui Jesua py, Molad, Bete-Pelete, 27 Hazar-Sual, hae gui Berseba hae

Neemias11,12 848

haei rupi tekoa ikuai vae py, 28 Ziclague py, hae Mecona hae haei

rupi tekoa ikuai vae py, 29 En-Rimom py, Zor, Jarmute, 30 Zanoa, hae

Adulo, Laquis hae Azeca hae haei rupi tekoa ikuai vae py. Berseba
guive Hinom yvyugua peve hae kuery ikuai.
31 Hae gui Benjamim ramymino kuery ma Geba tekoa py ikuai,

Micms, Aia, Betel hae haei rupi tekoa ikuai vae py voi, 32 Anatote,

Nobe, Ananias, 33 Hazor, Ram, Gitaim, 34 Hadide, Zeboim, Nebalate,


35 Lode, Ono, hae gui yvyugua mbaemo apoa kuery ikuaia py.

36 Hae gui levita kuery vae regua ma Jud hae Benjamim re ikuai.

Jerusalm py sacerdote kuery ou vaekue rery oa

12  Povae
ma sacerdote hae levita kuery Sealtiel ray Zorobabel
1

reve ojevy ju vaekue, Jesua reve voi: Seraas, Jeremias, Esdras,


2 Amarias, Maluque, Hatus, 3 Secanias, Reum, Meremote, 4 Ido, Ginetoi,

Abias, 5 Miamim, Maadias, Bilga, 6 Semaas, Joiaribe, Jedaas, 7 Salu,


Amoque, Hilquias hae Jedaas. Hae vae kuery ma Jesua o jave


sacerdote kuery re opena vaekue, guyvy kuery re voi.
8 Hae levita kuery regua ikuai avi Jesua, Binui, Cadmiel, Serebias,

Jud hae Matanias. Hae vae ma guyvy kuery reve jogueroporai vae.
9 Hae vae kuery yvry ma tyvy kuery Baquebuquias hae Uni ikuai,

pete-te ojapo agu vaekue py ae. 10 Hae gui Jesua ray ma Joiaquim,

Joiaquim ray ma Eliasibe, Eliasibe ray ma Joiada, 11 Joiada ray ma

Jnatas, Jnatas ray ma Jadua.


12 Sacerdote Joiaquim o jave py sacerdote pete-te regua ak ma

povae: Seraas ramymino kuery ak ma Meraas, Jeremias ramymino


kuery ak ma Hananias, 13 Esdras ramymino kuery ak ma Mesulo,

Amarias ramymino kuery ak ma Joan, 14 Maluqui ramymino kuery ak

ma Jnatas, Sebanias ramymino kuery ak ma Jos, 15 Harim ramymino

kuery ak ma Adna, Meraiote ramymino kuery ak ma Helcai, 16 Ido

ramymino kuery ak ma Zacarias, Ginetom ramymino kuery ak ma


Mesulo, 17 Abias ramymino kuery ak ma Zicri, Miniamim hae Moadias

ramymino kuery ak ma Piltai, 18 Bilga ramymino kuery ak ma Samua,


Semaas ramymino kuery ak ma Jnatas, 19 Joiaribe ramymino kuery

ak ma Matenai, Jedaas ramymino kuery ak ma Uzi, 20 Salai ramymino

kuery ak ma Calai, Amoque ramymino kuery ak ma Hber, 21 Hilquias

ramymino kuery ak ma Hasabias, Jedaas ramymino kuery ak ma


Natanael.
22 Hae gui levita kuery vae regua Eliasibe o jave py povae kuery rery

omboparaa pete-te regua ak ikuai ramo: Joiada, Joan hae Jadua,


sacerdote kuery rery omboparaague rami avi, Prsia pygua huvixar Dario
o peve. 23 Levi ramymino kuery pete-te regua ak rery omboparaa kuaxia

huvixa kuery rekokue oa re, Eliasibe ray Joan o peve. 24 Hae gui levita
849 Neemias12

kuery vae regua ak ma Hasabias, Serebias hae Cadmiel ray Jesua. Hae
vae kuery guyvy kuery reve ikuai jogueroporai hae ombojerovia agu
Nhanderuete rembiguai Davi oejaague rami vy, jorire rire oporaei agu
rami ikuai. 25 Hae ok rara kuery ma Matanias, Baquebuquias, Obadias,

Mesulo, Talmom hae Acube. Hae vae kuery ok katyi mbaemo omo
poraty o vae oar avi okuapy. 26 Hae vae kuery ma Jesua ray Joiaquim,

Jozadaque ramymino o jave py ikuai, Neemias huvixa o jave, hae Esdras


sacerdote hae lei re nhomboe vaety o jave voi.

Nhanderuete po py tet kora omboaxa okuapyague


27Hae
gui Jerusalm tet kora Nhanderuete po py omboaxa agu ma
oeka okuapy levita kuery opa rupi ikuaia gui oupa agu, ovya reve kora
omboaxa agu, mboraei py, hya pu, mbaraka hae ix reta vae py guive.
28 Hae ramo oporaei vaety ray kuery voi oupa okuapy Jerusalm katyi

oyvy itui vae gui, netofatita kuery rekoa ikuai vae gui voi, 29 hae gui

Bete-Gilgal, Geba hae Azmavete katyi yvy itui vae gui, mbaeta oporaei
vaety kuery ma guekoar Jerusalm yvry rupi ae ojou rire. 30 Hae gui

sacerdote kuery ojekyao ukapa okuapy, levita kuery guive. Oikyao avi
heta vae kuery, tet rok hae kora guive.
31 Hae gui ma xee ajapo Jud pygua huvixa kuery yvatekueve ojeupipa

agu kora ry. Moko henda rupi ajapo oporaei vae kuery ojerojy
jogueravy agu rami. Pete regua ma kora ry rupi ojerojy aiporu kuaa
regua re Yty Renda Rok katy. 32 Hae kuery rakykue rupi ma Hosaas

hae Jud regua yvatekueve mbytekue ojeoi nhoguenoiny, 33 hae gui


Azarias, Esdras, Mesulo, 34 Jud, Benjamim, Semaas hae Jeremias.


35 Hae gui sacerdote ray kuery mimby guaxu revegua ojeoi avi vae ma

Jnatas ray Zacarias. Jnatas ma Semaas ray, Semaas ma Matanias


ray, Matanias ma Micaas ray, Micaas ma Zacur ray, Zacur ma Asafe
ray. 36 Tyvy kuery ojeoi avi vae ma Semaas, Azareel, Milalai, Gilalai,

Maai, Natanael, Jud hae Hanani, mbaepu Nhanderuete rembiguai Davi


oeja vaekue revegua. Hae kuery renonde ma lei re nhomboe vaety
Esdras oo oiny. 37 Yak Ryapy Rok katy o jogueravy tape pyr-pyrai

Davi rekoague katy oo vae rupi. Hae py ma kora oaxa r ovy Davi rogue
ry rupi Yak Rok o vae peve, kuaray oua katy.
38 Hae gui jevygua oporaei vae kuery ma hae kuery rovai katy rupi

ojeoi. Heta vae kuery mboae ojeoi avi kora ry rupi Torre Tatakua hiaa
guive Kora Ipyve ea vae peve. 39 Hae gui Efraim regua Rok guive oaxa

jogueravy Ok Yma hae Pira Rok o vae ry rupi. Hae gui Hananel
Torre rupi oaxave vy Cem Torre rupi avi oaxa Vaka Rok peve. Hae gui
opytapa Ok Rara ea vae py.
40 Hae gui oporaei vae kuery jovaive rupi gui ou vaekue opytapa

Nhanderuete pegua oo py, xee voi, xereve huvixa kuery mbytekue


Neemias12,13 850

ojeoi vaekue guive. 41 Sacerdote kuery Eliaquim, Maasias, Miniamim,


Micaas, Elioenai, Zacarias hae Hananias ma mimby guaxu reve ojeoi,


42 Maasias, Semaas, Eleazar, Uzi, Joan, Malquias, Elo hae Ezer guive.

Hae gui oporaei vae kuery ma Jezraas ogueroporaei r oporaei nhendu


okuapy. 43 Hae vae ra ae avi mymba kuery heta ete oapy vy ome

okuapy ovya reve, Nhanderuete ombovya ete ramo. Kunhague hae


kunumigue ovyapa avi okuapy. Mombyry rupi peve oendua Jerusalm
tet py ovya reve oporaei vae.

Sacerdote hae levita kuery pegua omea agu re ijayvuague


44 Hae
vae rave omoa avakue templo ropy jao mbaemo porgue
omo poraty re opena vaer. Hae py ma mbaemo ome mbyre, hia
ypyi vaekue regua iporgueve hae dzimo guive omo pora. Hae py
ae hae kuery omono r tet ikuai vae gui sacerdote hae levita kuery
peguar omea vaer lei oa rami vy. Hae ramo Jud kuery ovyapa
okuapy hae py sacerdote hae levita kuery opena ramo. 45 Mbaeta hae

kuery ombaeapo r Nguuete pe anho, mbaemo oikyao r guive,


oporaei vae hae ok rara kuery rami ae avi, Davi hae tay Salomo
ojapo ukaague rami vy. 46 Mbaeta ymave rupi Davi hae Asafe oiko jave

voi ikuai avi rakae oporaei vae kuery re opena vae, jogueroporaei,
hae Nhanderuete rerovyaa kuery re opena vae. 47 Hae nunga rupi

Zorobabel hae Neemias o jave voi Israel kuery pav ome r okuapy
jogueroporaei vae hae ok rara kuery pe ko nhav hou vaer. Hae
kuery ome avi r levita kuery peguar oipea pyre, hae gui levita
kuery ju r ome Aro ramymino kuery peguar.

Israel kuery mbyte gui amboae regua oipeapaa ague

13  Hae
vae ra ma heta vae kuery pe ogueroayvua Moiss
1

ombopara vaekue. Hae vae re ojou Amonita hae moabita kuery


Nhanderuete pegua kuery re ndaevei ae onhemoir agu heia oa,
2 mbaeta hae vae kuery ndogueraai rakae tembiu hae yy Israel kuery

ovaex agu. Hae rami rgue py Balao pe opaga okuapy Israel kuery
rovai ijayvu vai agu re. Hae rami te ijayvu vaikue rgue py Nhanderuete
ojapo ogueroayvu por agu rami.c 3 Hae vae lei heta vae kuery oendu vy

Israel kuery mbyte gui oipea imondovy amboae regua hae javi.

Templo gui Tobias oipeaa ague


4 Hae
vae e mbove ma sacerdote Eliasibe onhemoir Tobias kuery
re, Nhanderuete pegua opy mbaemo re opena agu omoa te. 5 Hae

c
13.12 Balao rekokue omombeua ma jaexa r Deuteronmio23.35 hae Nmeros2224
py.
851 Neemias13

rami vy Tobias pe omboaxa pete opy jao tuvixa vae mbaemo aju ome
mbyre omo poraty vaekue, hae heaku por vae, mbaemo ryru,
dzimo mbaemo ray guigua, vinho hae azeite guigua omo por aty.
Hae nunga ma levita kuery peguar ome ukaa vaekue, oporaei vaety,
ok rara hae sacerdote kuery peguar avi. 6 Hae nunga oiko Jerusalm

tet py xee na jave, mbaeta trinta e dois maet re ma Babilnia pygua


huvixa Artaxerxes o jave py hae oa katy aa rire. Hae gui kueve ma rire
huvixa pe ajerure Jerusalm py ajevy ju agu. 7 Hae gui mae ma aendu

Eliasibe mbaemo vai ojapoague Tobias ombopya porxe vy, mbaeta


ixupe omboaxa opy jao Nhanderuete pegua oo roka py. 8 Hae nunga

aendu vy xevai vaipa reve opy jao gui amombopa Tobias mbae rei-rei.
9 Hae rami vy opy jao ikuai vae aikyao ukapa vy hae py aru rukapa

ju tembiporu Nhanderuete pegua opygua, mbaemo aju ome mbyre,


heaku por vae guive.

Levita kuery pegua omea jevyague


10 Hae
gui aendu avi levita kuery peguar nomeaveia. Hae nunga
rupi levita hae jogueroporaei vae kuery Nhanderuete pe ombaeapo agu
omo mbyre te oejapa ma rae ojeoivy pete-te guekoa katy. 11 Hae rami

vy huvixa kuery pe xeayvu vy aipoae:


Mbae re tu napenavei ri Nhanderuete pegua oo re? hae. Hae
rami vy levita kuery tegue ju aru vy amo ju ojapo agu vaekue py.
12 Hae ramo Jud regua kuery hae javi ogueru ju okuapy dzimo

mbaemo raygue guigua omo poraty py, vinho hae azeite guigua
guive. 13 Hae gui mbaemo ome mbyre re opena vaer amo sacerdote

Selemias, kuaxia re ombaeapo vae Zadoque hae levita Pedaas. Hae


kuery pytyvar amo avi Zacur ray Han, Matanias ramymino vae.
Mbaeta hae vae kuery ma pav oikuaa ojeroviapy memea. Hae ramo
hae kuery pe ambojao uka tyvy kuery peguar.
14 Hae nunga rupi Xeruete, nemaendua ke xere. Embogue eme guive

mbaemo ndee Xeruete pegua oo re ajapo porague, hae py ombaeapo


vae kuery pe guive.

Sbado ra omboetea jevy agu re ijayvuague


15 Hae
vae jave Jud py aexa avi sbado ra py te uva onhami vae,
trigo py kavaju ombovoyi heruvy vae guive. Hae gui vinho, uva, figo
hae opa mbae rei sbado ra py te ogueru avi r Jerusalm tet katy.
Hae kuery pe xeayvu ete hae vae ra py tembiu ovende okuapy r.
16 Hae gui Jerusalm py ikuai avi avakue Tiro tet guigua. Hae vae

kuery ma sbado ra te ogueru r okuapy pira hae opa mbae rei Jud
kuery pe ovende vaer, Jerusalm tet rupi guive. 17 Hae rami vy Jud

regua huvixa kuery pe xeayvu vy aipoae:


Neemias13 852

Mbae re tu mbaemo vai rive pejapo sbado ra pemongyaa rupi?


18 Peneramokuery hae ramigua ojapo rire e ndau nhandere Nhanderuete
ombou rakae opa mbae vai, kovae tet re guive? Hae ramive ma poxya
tuvixave vae ju pejapo Israel ry ou agu, sbado ra pemongyaa py hae.
19 Xeayvu avi Jerusalm kora rok sbado ra ova ta nhav ombotya

agu kuaray ojeroa ramove, hae gui sbado ra oaxa ea ja oipeaa


jevy e agu. Ok py amo avi xerembiguai kuery, sbado ra peteve
ivoyi revegua omoinge e agu. 20 Hae gui ma mokogue mbaemo

vendea hae ijoguaa kuery ipyt okuapy Jerusalm roka rupi. 21 Hae

ramo hae kuery pe xeayvu vy aipoae:


Mbae re tu penepyt rive pekuapy tet kora yvry? Haekue rami
ju pejapo ramo romboa r hae. Hae vae rire ma hae kuery ndouvei
sbado ra py. 22 Hae gui levita kuery reve xeayvu kora rok oikyao ju

agu, hae ou vy oar agu, sbado ra ikya e vae opyta agu. Hae
nunga rupi voi Xeruete, nemaendua ke xere. Xeperdoa avi opa mbae py
renhomboaxy vae vy.

Amboae regua re omenda vaekue pe ijayvuague


23 Hae
vae jave aexa avi Asdode guigua kunhague re judeu kuery
omenda vaekue, Amom hae Moabe guigua re guive. 24 Tay kuery ma

Asdode pygua ayvu py ijayvu vai-vai okuapy, nhande judeu ayvu py


ndaijayvu kuaai, amboae regua ayvu py anho rive. 25 Hae nunga rupi

hae kuery amongeta ete vy xeayvu vai, amondyi ete amongue, hae kuery
reguaa voi amondoro. Hae vy Nhanderuete rery py aura reve aipoae:
Pemomendave eme tavy penderajy kuery amboae regua ray kuery
re. Peruve eme guive hae kuery rajy kuery penderay kuery rayxyr,
ne penderayxyr eteve voi. 26 Hae nunga py e ri tyy Israel kuery

pegua huvixa Salomo ojejavy rakae? Huvixa hae vae ramigua ete
ndoikoi rakae yvy regua kuery mbovy e mbyte rupi, tuuete rembiayvu
oiko avi, Nhanderuete ae omo vaekue huvixar Israel kuery hae javi
re opena agu. Hae ramive ma amboae regua kunhague oguerojejavy
rakae. 27 Hae gui mbaexa tu roendu hae rami ete haeve vae pejapoa?

Mbaeta Nhanderuete rovai anhet rupi e pendekuai amboae regua


kunhague re pemendaa py hae.
28 Hae gui ma pete ava sacerdote Joiada ray, Eliasibe ramymino vae ma

horonita pygua Sambalate rajy me oiko. Hae nunga rupi xee amox aa gui.
29 Xeruete, eikuaa pota hae kuery re, mbaeta omongyapa sacerdote ikuaia

regua, sacerdote hae levita kuery rekor reja vaekue guive.

Neemias joguereko kuaa jevyague


30 Hae
rami py heta vae kuery aikyaopa amboae regua kuery
re onhemoirague gui. Hae rami vy amo ju sacerdote hae levita
853 Neemias13

kuery pete-te ojapo r vaekue py ombaeapo agu. 31 Hae gui ra


oaangaague py por xak oguerua agu re xeayvu, hae mbaemo aju


ypyi vaekue regua iporgueve omea agu re. Xeruete, nemaendua ke
xere aiko por agu.
Ester rekokue oa
Ester rekokue oa
Judeu kuery pav e ojevy rakae Jud yvy re. Heta ete opyta Babilnia hae
Prsia yvy re. Hae vae kuery regua ma Ester oiko rakae, Prsia regua Sus tet
py.
Ester ma kunha ipor ete vae ramo huvixave oguerovya vy ogueraa
guayxyr. Hae rami r oendu omombeua r pete ava heko vai vae Ham hery
vae judeu kuery hae javive ojuka ukaxe. Huvixa eteve voi ixupe ojuka uka,
ndoikuaai vy guayxy Ester ae judeu oikoa. Hae nunga Ester oikuaa vy huvixa
renonde ojerure guetar kuery ogueraa jepe agu re. Jeayvuveikuei py e
ojerure huvixa pe, guenonde py noeno ramo. Hae rami te Ester mongakuaare
aipoei uka ixupe: Huvixa ro py ndee reiko vaeri exa eme ndee anhoi reo
jepe agu re, ore judeu kuery mboae orejukapaa te. Mbaeta hae rami ete oiko
taa ra rekyrir ri ramo amboae henda gui ju r oiko judeu kuery pytyvar
hae heraa jepear. Hae r ndee ma rekanhy r nderu ro pygua kuery hae javi
reve. Xapya rei nhi hae rami agu ae nemoa rakae huvixa rayxyr hei uka.
Ester ombovai: Tereo havy, emboatypa judeu kuery Sus tet py ikuai vae hae
javi. Pekaru e re pendekuai xere pejerure vy. Mboapy ra re peu eme mbaeve,
peyu eme guive, ara py hae pyvy. Xee voi xerembiguai kuery reve rokaru e re
avi r orekuai. Hae vae rire ma aa r huvixa oa py, lei o vae rovai te ae ma.
Xapya rei xejukaa agu rami ri r amano r, hei (4.1316).
Huvixa renonde py Ester ou ramo omova por, ojapo guive ojerureague. Hae
rami r judeu kuery ndojukaai rakae. Ojukaa vae ma ijukaxeare kuery anho.
Hae rami r judeu kuery ovya vaipa okuapy, Nhanderuete ogueraa jepe ramo.

Huvixa Assuero ngaru tuvixa vae ojapoague

1  Huvixa
Assuero ma ndia guive Etipia peve opena oikovy cento
1
e vinte e sete yvy o vae re. Hae vae jave py 2 huvixa Assuero

tenda openaaty ry oguapy oiny Sus tet py oo yvateve vae o vae


py. 3 Mboapy maeta re ma huvixa o jave ojapo pete ngaru ojeupegua

kuery yvatekueve hae guembiguai kuery hae javi pe. Hae kuery ma
Prsia hae Mdia pygua ipoakave vae. Hae ramo yvatekueve hae
hembiguai kuery yvy ikuai vae re opena vae oupa vy henonde ikuai.

854
855 Ester1

4 Haekuery pe huvixa oexa uka iporgueve hae hepykueve openaa rupi


oguereko vae, yvate ete vae vy ipora guive. Heta ra ma ikuai, cento e
oitenta ra peve.
5 Hae gui hae vae ra opa ma rire huvixa ojapo pete ngaru tuvixa

vae. Sus tet py oo yvateve vae o vae py ojapo tet pygua kuery hae
javi pe, yvatekueve hae yvygueve pe guive. Sete ra re ojapo ngoka
py yvotyty o vae py. 6 Hae py ma omoa ajukue xi ipereri vae hae

prpura regua, ix ipereri vae hae prpura py ojokua pyre. Hae vae
ma inhapy vae prata guigua re ojokuaa, oo yta ita alabastro guigua hia
vae re guive. Tenda ikuai vae ma ouro hae prata guigua py ombojeguaa.
Pyra ma ita xi, mrmore, alabastro hae ita iporve vae guigua anho.
7 Hae kuery oyu agu ogueru ruka karo ouro guigua joegua e-e py.

Heta avi o vinho huvixa pegua anho rei, huvixa omexeai py ome
vaekue. 8 Hae ramo huvixa oipotaa rami vy hae kuery oyuxea rami oyu

okuapy, mbaeta ngoo rupi opena vae kuery hae javi pe huvixa ijayvu
pete-te oyuxea rami ome agu re.
9 Huvixa Assuero ro py tayxy Vasti voi ojapo avi ngaru tuvixa vae

kunhague pegua anho.

Ngarua py huvixa rayxy Vasti ndouxeiague


10 Sete
araa py huvixa opya re vinho gui ovya anho rei. Hae rami vy
ijayvu guembiguai kuery Meum, Bizta, Harbona, Bigt, Abagta, Zetar
hae Carcas pe. Hae vae avakue sete-ve vae ma eunuco meme ikuai
huvixa Assuero renonde rupi ombaeapo vae. 11 Hae vae kuery pe huvixa

ijayvu henonde py ogueru agu tayxy Vasti ak regua reve, ipor ete
ramo amboae regua kuery hae yvatekueve ikuai vae hae javi oexa agu.
12 Hae rami te huvixa rayxy Vasti ma sete-ve eunuco kuery ijayvua

rami e ndouxei, huvixa ayvu ae hae kuery omombeu te. Hae rami r
huvixa oendu vy ojou vai, ipoxy vaipa guive.
13 Hae gui ma huvixa oporandu hiarandu vae kuery ra nhav

mbaemo oikuaa por vae pe, (mbaeta hae rami ae r huvixa oikuaa
pota uka lei oa rami oikuaapa vae kuery pe. 14 Hae vae regua ir kuery

aeive vae ma kovae: Carsena, Setar, Admata, Trsis, Meres, Marsena


hae Memuc. Hae vae sete-ve ma Prsia hae Mdia pygua yvatekueve
ikuai. Yvateve vae vy huvixa renonde ikuai riae, openaa rupi oguapy avi
r okuapy.) 15 Hae gui hae kuery ma lei oa rami vy jogueroayvu okuapy

mbaexa pa huvixa Assuero guayxy Vasti re ojapo agu re, huvixa ayvu
eunuco kuery omombeu r ndojapoi rire.
16 Hae gui ma Memuc aipoei huvixa hae yvatekueve vae renonde py:

Oreruvixa, nderayxy Vasti ma nderovai anho e ojapo vai, hae javi


regua yvatekueve ndee huvixa Assuero openaa hae javi rupi ikuai vae
rovai guive. 17 Mbaeta nderayxy oikoague regua ma kunhague ikuai vae

Ester1,2 856

hae javi oendupa r. Huvixa Assuero oa py guayxy Vasti oeno uka


te ndoui, ea r oendu vy nomboeteveipa r ome kuery. 18 Ange ma voi

kunhague Prsia hae Mdia pygua yvatekueve ma nderayxy oikoague


oendupa vy haekue rami ae ju r ijayvu nerembiguai yvatekueve vae
pe. Hae rami r heta r ikuai nhomboetea rupi ve, joupe ivaia rupi
guive. 19 Hae gui ndee xeruvixa, rejou por ri vy embopara uka pete

ayvu Prsia hae Mdia pygua lei reguar, ombovaipa pyr e. Hae
vae re to ndee huvixa Assuero renonde py tayxy Vasti ndouvei agu,
hae nderayxy oikoague gui oipeaa vy amboae kunha haeveve vaer
pe omea agu. 20 Oreruvixa, hae vae ayvu repenaa hae javi rupi

remombeu uka r oikuaapa ramo pav kunhague omboete r okuapy


ome, yvatekueve hae yvygueve guive hei.
21 Hae ramo hae vae ayvu huvixa ojou por, yvatekueve ikuai vae

avi. Hae rami vy ojapo Memuc ijayvuague rami. 22 Hae rami vy kuaxia

huvixa ombopara uka ma vy omondouka openaa hae javi rupi. Pete-te


yvy re ikuai vae pe ombopara okuapy hae kuery oexa kuaa agu rami,
pete-te regua ayvu py ombopara, pete-te ava ngoo pygua kuery re
ipoaka agu, hae guetar kuery ayvu py ae ijayvu agu.

Ester ju huvixa guayxyr oiporavoague

2  Hae
vae rire huvixa Assuero opoxya noenduvei ma vy imaendua
1

ju Vasti oikoague re, hae hexe ombopara uka vaekue re.


2 Hae ramo ixupe aipoei okuapy hembiguai kunumigue:

Oreruvixa, toguerua nerenonde kunhataguei iporgueve vae


anho. 3 Tove repenaa hae javi rupi tomoa hae nunga re opena vaer,

kunhataguei iporgueve vae anho tomboatypa, Sus tet py oupa


agu. Kunhague ro py ae toupa, nerembiguai eunuco Hegai kunhague
ro raraty vae opena agu. Hae gui ma hae kuery pe tome pire po.
4 Hae gui oreruvixa, kunhata rexa vy reayvuve vae rei tema to Vasti

rekovia hei. Hae rami ijayvu ramo huvixa ojou por. Hae vy ojapo
uka hae rami ae.
5 Hae gui ma Sus tet py oiko pete ava judeu, Benjamim ramymino

vae, Mordecai hery vae, Jair ray, hae Quis ray Simei ramymino vae.
6 Hae vae ma Jerusalm tet gui escravo-r ogueraapa pyre regua.

Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ae ogueraa uka vaekue Jud


pygua huvixa Jeconias kuery reve. 7 Hae vae ava ma omongakuaa otuty

rajy aei Hadassa. Hae vae ma Ester hery mboae, tuu hae ixy ve vae,
kunhata por. Tuu hae ixy ndaipovei ma ramo Mordecai ogueru vaekue
guajy aei rami omongakuaa agu.
8 Hae gui ma huvixa ojapo uka vaekue, ixuguigua lei omombeupaa

ramo heta omboaty heruvy kunhataguei anho Sus tet py oo yvateve


vae o vae py, Hegai opena agu. Hae vae kuery reve Ester voi herua
857 Ester2

huvixa ro py, kunhague re opena vaety Hegai opena agu py. 9 Hae vae

ma kunhata oexa r ipor vaipa, ojou pora agu rami oiko guive. Hae
ramo Ester pe ojapura pire po ogueru agu, tembiu hou vaer guive.
Hembiguair ome avi sete kunhatague oiporavo pyre huvixa ro py
ikuai vae. Hae vy hembiguai kunhatague reve omboaxapa kunhague
pegua opy jao haevevea py. 10 Hae vae jave py Ester nomombeu

pori teri hetar kuery mavae regua pa ikuaia, ne imongakuaare voi,


Mordecai nomombeu ukai rire. 11 Hae gui ko nhav Mordecai ou r

kunhague ikuaia roka py, oikuaa pota r Ester oiko por paa, hae mbae
pa hexe oiko ra re.
12 Hae gui doze jaxy re ma kunhague rekor vaekue oa rami vy

openambaa ma rire ova ta ma ra pete-te kunhata huvixa Assuero


oa py ojexa uka agu. (Mbaeta hae rami ae r oiko kunhague
onhemoatyra ra ojeupitypa peve. Mboapy memea jaxy re azeite mirra
guigua oikyty r ojee, hae gui mboapy memea jaxy re ju amboae regua
heaku por vae hae kunhague pegua pire po ae r oikyty.) 13 Hae gui

ma pete-te kunhata ova r huvixa oa py. Kunhague ikuaia gui huvixa


ro katy oo ta ramo pete-te omea r ogueraaxe vae rei. 14 Kaarukue

ma oike r opy, hae r ajeivekue ma oo ju r amboae py kunhague


ikuai agu py. Hae vae py huvixa rembiguai eunuco Saasgaz ju opena r
oikovy tayxy jevy kuery ikuai vae re. Hae pygua kunhague ne peteve
ndouvei ju r huvixa oa py, huvixa oipota vy hery rupi ae oeno uka ea
ja.
15 Hae gui ova ma Ester ju huvixa oa py oo agu. Hae ma Mordecai

ryvy Abiail rajykuei, guajy aei rami omongakuaa vaekue. Hae gui oo
ta ma vy hae ae ndojerurei mbaeve ogueraa vaer re, huvixa rembiguai
eunuco Hegai kunhague ro raraty vae ogueraa uka vae anho ogueraa.
Hae rami vy Ester rexaa kuery hae javi ojou por rei okuapy. 16 Hae

rami py huvixa Assuero ro py heraa Ester. Dez jaxya tebete ea vae py


ogueraa, sete maet re ma huvixa opena oiny jave. 17 Hae gui huvixa ma

kunhague mboae gui oayvuve Ester. Kunhataguei mboae huvixa oa py


ou vae hae javi gui ojou porve, oayvuve ete. Hae rami vy inhak re
ak regua ouro guigua huvixa omo reve Vasti rekovia ogueru guayxyr.
18 Hae gui ma huvixa ojapo pete ngaru tuvixa vae ojeupegua kuery

yvatekueve hae guembiguai kuery hae javi pe. Ester peguar ae ojapo
ngaru. Hae rami vy openaa hae javi rupi oikuaa uka pav opytuu agu
ra, hae huvixa omexeai py mbaemo ome rive pav pe.
19 Hae gui mokoguea kunhatague omboaty ukaa jave ma Mordecai

oguapy oiny tenda huvixa ro rok py. 20 Hae jave py ma Mordecai


ijayvuague rami vy Ester ndoikuaa ukai teri guetar kuery hae


imongakuaare mavae regua paa. Ester onhe rendu teri oikovy Mordecai
omongakuaa jave rami ae.
Ester2,3 858

Huvixa ojukaxe okuapy r Mordecai oikuaa ague


21Hae
vae jave huvixa rok py Mordecai oguapy oiny jave py ma
huvixa Assuero rembiguai moko ikuai eunuco meme vae, ok rara
vae regua Bigt hae Teres hery vae. Hae vae kuery ma nguvixa pe
ivai vaipa vy jogueroayvu ojuka agu re. 22 Hae nunga Mordecai oikuaa

vy omombeu uka huvixa rayxy Ester pe. Hae r Ester ma huvixa pe ju


omombeu uka Mordecai rery rupi. 23 Hae ramo hae nunga re oikuaa

potaa r anhetgua rae. Hae r mokove ojyryvipy imoiny yvate. Hae


nunga ma huvixa renonde py omboparaa imoiny kuaxia mbaemo
oikoague oa re.

Mordecai re Ham ndaijaeiague

3  Hae
nunga oikopa ma rire huvixa Assuero omboyvate Hamedata
1

ray Ham, Agague ramymino vae. Hae vy oir kuery yvatekueve


ikuai vae hae javi ry omo. 2 Hae ramo huvixa rembiguai kuery hok

py ikuai vae hae javi ma Ham oaxa nhav ojeroa vy guenapy re r


ikuai henonde, hae rami ae huvixa ojapo uka rire. Hae r Mordecai
ma henonde ndojeroai, guenapy re no guive. 3 Hae rami r huvixa

rembiguai kuery hok py ikuai vae aipoei okuapy Mordecai pe:


Mbae re tu huvixa ojapo ukaague rami e reiko? hei okuapy.
4 Ko nhav ixupe hae rami ijayvu okuapy te ndojapyxaka potai. Hae

ramo hae kuery omombeu Ham pe, oikuaaxe vy Mordecai pa ayvu py


ipoaka ra. Mbaeta hae kuery pe onhemombeu ma voi judeu oikoa.
5 Hae ramo Ham oexa r henonde py Mordecai ndojeroai ne

guenapy re voi no ramo ipoxy ete ixupe. 6 Hae rami avi onhembopya

Mordecai ojuka uka agu re, hae anho rive guive ojukaxe. Mbaeta
Ham pe omombeua ma mavae regua pa Mordecai oikoa. Hae rami
vy Ham onhembopya Mordecai retar kuery judeu ikuai vae hae javi
ojuka uka agu re, huvixa Assuero openaa hae javi rupi.

Ham judeu kuery ojukapaxeague


7Hae
gui doze maeta re ma huvixa Assuero o jave, jaxy ijypyia nis
epy vae py ma Ham guenonde py oexa uka xortea Pur epy py. Ko
nhav guar doze jaxya peve ojapo. Hae rami vy oikuaa jaxy adar epy
vae py haeve ra.
8 Hae ramo Ham aipoei huvixa Assuero pe:

Xeruvixa, repenaa hae javi rupi pav regua mbyte rupi pete regua
ikuai. Hae vae kuery reko ma amboae regua ikuai vae reko reve joo
rami e rei, lei remombeu uka vae rami e guive ikuai. Hae vae kuery
ma ndaevei reja rive agu. 9 Xeruvixa, haeve ri ramo embopara uka hae

kuery ojukapaa agu regua. Hae rami agu ijukaar kuery po py ame
859 Ester3,4

r trezentos e trinta mil quilos prata guigua, ndee huvixa mbaemo remo
poraty pyguar ae hei.
10 Hae ramo huvixa oku gui ku regua omboi vy ome Hamedata ray

Ham, Agague ramymino hae judeu kuery rovaigua oiko vae pe.a 11 Hae

vy aipoei ixupe:
Hae vae prata ma ndepo py ae topyta, judeu kuery hae rami ae avi.
Hae kuery re ma reikuaa rami ejapo.

Judeu kuery ojukapaa agu huvixa oikuaa ukaague


12 Hae
gui pete jaxya hae treze araa py ma oenoa huvixa rembiguai
kuaxia mboparaa kuery. Hae ramo Ham ijayvua ombopara okuapy
huvixa kueryr huvixave omo vaekue peguar, ijyvy hae javi re opena
vae pe, pete-te regua yvatekueve pe guive. Pete-te regua ayvu py
ombopara okuapy, pete-te regua oendu kuaa agu rami. Huvixa Assuero
rery rupi ae ombopara, huvixa ku regua py omboja vy hery omo guive.
13 Hae vae kuaxia para omondouka ayvu reraaty kuery pe. Huvixa

pegua yvy hae javi rupi omondouka judeu kuery omomba, ojukapa hae
omokanhymba vyvoi agu regua, kunumigue hae tujakue, kyrguei
hae kunhague guive. Pete ra pyve ojukapa agu, doze jaxya adar epy
vae treze araa py, hae gui imbae rei-reikue oipeapa agu guive. 14 Hae

vae ayvu oguerova avi pete-te yvy re lei ojapo pyre ogueroayvua
agu. Hae vy oguerova vaekue ma hae javi regua pe omondouka, hae
vae ra pyguar oiko katu pav agu. 15 Hae gui ma ayvu reraa kuery

huvixa ojapo uka vaekue oikuaa vy ojeoi pojava. Hae ramo Sus tet py
omombeua oo yvateve vae o vae rupi. Huvixa hae Ham ma oyu agu
py oguapy okuapy, hae r Sus tet rupi ma onhemondyipa rei okuapy.

Judeu kuery re Ester ojerure agu re ijayvuague

4  Hae
nunga hae javi Mordecai oendu vy omondoro oao hae ajukue
1

voxa vaikue guigua py rive onhemonde, tanhimbu guive omo ojee.


Hae gui o vy tet rupi oiko-iko. Ipya vai nhendu rei ovy ndaevei etea
oendu vy. 2 Hae rami vy huvixa rok pevei ova, mbaeta huvixa rok

rupi ma avave rei ndaevei oike agu voxa vaikue guigua py onhemonde
reve. 3 Hae gui yvy mboae-mboae rupi huvixa ijayvuague hae lei ojapo

vaekue omombeua rupi judeu kuery ipya vai ete okuapy, okaru e re
ikuai, ojaeo hae hexay vaipa reve. Mbovy rei e tanhimbu ry onheno
okuapy voxa vaikue guigua py onhemonde reve.
4 Hae gui Ester oa py hembiguai kunhague hae eunuco kuery ou vy

ixupe omombeu okuapy Mordecai oikoa hae javi. Hae nunga huvixa
rayxy oendu vy ndaevei etea oendu. Hae vy ajukue mboae omondouka

a
3.10 Ku regua omboi vy Ham pe ome guery rupi ojapo uka agu.
Ester4,5 860

Mordecai pe voxa guigua ojegui omboi vy onhemonde agu. Hae rami te


hae ma ndoipotai. 5 Hae ramo Ester oeno huvixa rembiguai eunuco vae

regua Hataque hery vae, Ester rembiguair ju omboaxa vaekue. Hae


vae ma Mordecai oa py Ester omondouka mbae nunga pa oikoa oikuaa
agu. 6 Hae ramo tet mbyte py Hataque oo Mordecai reve nhovaex

agu huvixa rok py oguapy oinya py. 7 Ixupe Mordecai omombeupa


hexe oiko vaekue hae javi, huvixa pe Ham prata ome vy judeu kuery
omomba agu re ijayvuague guive omombeu. 8 Ixupe ome avi ipara

oguerova pyre Sus tet rupi ogueraa uka pyre, judeu kuery omombaa
agu regua, Ester pe hembiguai oexa uka vy oikuaa avi agu, hae ju
huvixa oa py oo vy omboaxy agu re ojerure agu, henonde py guetar
kuery re ojerure agu.
9 Ester oa py Hataque ojevy vy omombeupa Mordecai ijayvuague hae

javi. 10 Hae ramo Hataque pe Ester ombovai vy aipoei uka Mordecai pe:

11 Hae rami avi huvixa rembiguai kuery hae javi, hae ijyvy ikuai

vae regua oikuaa pav ava e vy kunha te hae ae rive opy jao py
huvixa pe ojexa uka vy oike vae rei, hae vae peguar petei ayvu o,
ojukaa agu, xapya rei ixupe huvixa opo pygua ouro guigua omokuave
e vy, oikove agu. Hae gui xee ma kovae jaxy hae javi re huvixa
naxereno teri oa py aa agu hei. 12 Hae rami Ester ijayvuague ma

Mordecai pe ju omombeua.
13 Hae ramo imombeua kuery pe Mordecai ombovai Ester pe

omombeu agu:
Hae rami avi huvixa ro py ndee reiko vaeri exa eme ndee anhoi
reo jepe agu re, ore judeu kuery mboae orejukapaa te. 14 Mbaeta hae

rami ete oiko taa ra rekyrir ri ramo amboae henda gui ju r oiko judeu
kuery pytyvar hae heraa jepear. Hae r ndee ma rekanhy r nderu
ro pygua kuery hae javi reve. Xapya rei nhi hae rami agu ae nemoa
rakae huvixa rayxyr hei uka.
15 Hae rami r Ester ju aipoei uka Mordecai pe:

16 Tereo havy, emboatypa judeu kuery Sus tet py ikuai vae hae

javi. Pekaru e re pendekuai xere pejerure vy. Mboapy ra re peu eme


mbaeve, peyu eme guive, ara py hae pyvy. Xee voi xerembiguai kuery
reve rokaru e re avi r orekuai. Hae vae rire ma aa r huvixa oa py,
lei o vae rovai te ae ma. Xapya rei xejukaa agu rami ri r amano r
hei. 17 Hae ramo Mordecai oo vy ojapo Ester ojapo uka vaekue hae

javi.

Huvixa hae Ham okaru agu py Ester oenoague

5  Mboapy
araa py Ester onhemoatyr vy oao porgueve py
1

onhemonde. Hae vy oo vy huvixa ro roka py hia, huvixa openaaty


rexei. Hae r huvixa ma guenda openaaty py oguapy oiny ok o vae
861 Ester5,6

yvyiry. 2 Ester oka py opyta hoamy r huvixa oexa vy oendu omovaxea


vy ixupe omokuave po pygua ouro guigua. Hae rami r Ester


onhemboja vy po pygua apy re opoko.
3 Huvixa aipoei ixupe:

Xerayxy Ester, mbae tu rereko, mbae nunga re havy rejerure ta?


Mbaeta apenaa mbyte rupi peve te xee ame r.
4 Ester ombovai:

Xeruvixa, ndevy pe haeve ri ramo tereo ndee Ham reve. Ai areko


katupa ma ngaru ndevy hei.
5 Hae ramo huvixa aipoei:

Pejapo havy Ham ojapura agu rami, Ester oipota vae rei rojapo
agu hei.
Hae gui huvixa hae Ham ova ngaru tuvixa vae Ester oguereko katu
vaekue py. 6 Vinho oyu okuapya py huvixa oporandu Ester pe:

Mbae nunga re tu rejerure? Mbaeta xee ame r. Mbae tu rejapo


ukaxe? Apenaa mbyte rupi peve rejerure te ojapoa r.
7 Hae ramo Ester ombovai vy aipoei:

Xee aipota vae re ajerurea ma po rami: 8 Xeruvixa, xapya rei


xemboaxy ramo, hae aipota vae ojapoa agu ndevy haeve ri ramo tove
ko ramo ju tereva Ham reve ngaru areko katu agu py. Hae ramo
mae ma rombovai r, xeruvixa hei.
9 Hae vae rave Ham ojepea ovy ovyaa onhenhandu reve. Hae rami te

huvixa rok py Mordecai oguapy oinya py oexa r henonde py nopui ne


nomboetei guive oiny ramo oendu Mordecai rovai ipoxy etea. 10 Hae rami te

Ham ojejoko vy ngoo katy oo. Hae vy oir kuery oeno ukapa, guayxy Zeres
guive. 11 Hae kuery reve Ham ijayvu iporiau ea re, guay kuery heta ikuaia

re, opa mbae py huvixa omboete ukaague re, hae huvixa rembiguai kuery
yvatekueve mboae ry omboyvateveague re guive. 12 Hae vy aipoeive ju:

Huvixa rayxy Ester ae ma voi avave noeno ngaru oguereko katuague py


oo agu, xee e vy. Hae rami ae avi ko r guar voi xereno ju huvixa reve
aa agu. 13 Hae rami te hae nunga hae javi ma naxembovyai, huvixa rok

py judeu Mordecai oguapy oiny r aexaa ja hei.


14 Hae ramo ixupe tayxy Zeres hae ir kuery ikuai vae hae javi aipoei:

Ejapo uka havy pete jojyryvipya rendar, vinte e dois metros


yvatea vae ejapo. Hae gui ko r ajeivei reve huvixa pe aipoere
Mordecai ojyryvipya agu. Hae gui ma revya reve r reo huvixa reve
ngarua py hei. Hae rami ijayvua Ham oendu vy ojou por. Hae rami
vy ojapo uka jojyryvipya rendar.

Ham pe Mordecai omboete ukaa ague

6  Hae
vae pyvy ma huvixa ndokei re oiko. Hae rami vy kuaxia
1

mbaemo oiko vaekue-ekue oa ogueru ruka ramo henonde py


Ester6 862

ogueroayvua. 2 Hae vae kuaxia para re ojou Bigt hae Teres ojapo vaixea

Mordecai oikuaa ukaague. Mbaeta hae vae mokove eunuco huvixa rok
rara kuery vae regua ae huvixa Assuero ojukaxe te vaekue.
3 Hae gui ma huvixa oporandu:

Mordecai hae rami ojapoague re mbae nunga tu ixupe ojapo pora


rakae omboete ukaa rupi?
Huvixa renonde hembiguai kuery ikuai vae ombovai:
Mbaeve rei ixupe ndojapo porai teri hei okuapy.
4 Hae vae jave py Ham oike ae ma rae huvixa roka apy rupi,

jojyryvipya rendar Ham ojapo uka vaekue py huvixa pe ojerure agu


Mordecai ojyryvipy uka agu. Hae ramo huvixa vae oporandu:
Mavae tu o oka py? hei.
5 Hembiguai kuery ombovai:

Ham rima oka py hia hei. Hae ramo huvixa aipoei oike agu.
6 Ham oike ma ramo huvixa oporandu ixupe:

Ava xee amboete ukaxe vae pe ma mbaexa ndau haeve r ojapo


pora agu? hei.
Hae rami r Ham ojeupe ae Mavae havy oiko huvixa omboete uka
vy oguerovyave r, xee e vy? hei. 7 Hae rami vy huvixa pe ombovai:

Ava remboete ukaxe vy rejapo pora vae pe ma 8 toguerua ijaor


iporve vae ndee xeruvixa ae renhemondea vaety regua, hae kavaju


hiry riae ndee xeruvixa reikoaty vae guive. Inhak re ma tomoa ak
regua ndee xeruvixa pegua ae. 9 Ndee xeruvixa rembiguai yvatekueve

vae ae tome ijao hae kavaju ixupe, tomonhemonde avi ndee xeruvixa
remboete ukaxe vae. Hae gui ma kavaju ry togueraa tet rupi tape
ikuai vae rupi, hae henonde rupi tomombeu herekovy: Hae rami ae
ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vae pe, tei hei.
10 Hae ramo huvixa aipoei Ham pe:

Ejapura ke havy. Ndeayvuague rami ae ejopy ao hae kavaju, hae


huvixa rok py judeu Mordecai oguapy oiny vae pe ejapo. Ne pete
hendai py ma voi ejapo e eme ndeayvuague hei.
11 Hae gui Ham ma ao hae kavaju ogueraa vy omonhemonde

Mordecai. Hae vy kavaju ry omo vy tet rupi ogueraa. Henonde rupi


omombeu herekovy:
Hae rami ae ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vae pe hei ovy.
12 Hae vae rire ma huvixa rok py ju Mordecai ojevy. Hae r Ham ma o

vy onha ovy ngoo katy. Ndaevei ete reve oak onhovmba ovy. 13 Hae gui

ma guayxy Zeres pe omombeu oiko vaekue hae javi, oir kuery pe guive.
Hae ramo ir kuery hiaranduve vae tayxy Zeres reve aipoei okuapy ixupe:
Hae gui ma Mordecai renonde nemoyvyia ma. Judeu kuery regua
oiko ramo nandepoakai r hexe. Hae rami rgue py anhet henonde py
nemoyvyi ete r hei.
863 Ester6,7

14 Hexevehae kuery ijayvu teri reve ova okuapy huvixa rembiguai


eunuco kuery. Hae vyve ogueraa pojava Ham ngaru Ester oguereko
katu vaekue oiko agu katy.

Ham ojapoxea Ester omombeu rire ojyryvipya ague

7  Hae
gui ma huvixa oguerova Ham guayxy Ester reve oyu
1

okuapy agu py. 2 Mokoguea ma vinho oyu okuapya py huvixa


oporandu Ester pe:


Xerayxy Ester, mbae nunga re ete tu rejerure ta? Ndevy pe xee
ame r. Mbae havy reipota? Xee ajapopa r ndevy apenaa mbyte rupi
peve rejerure te.
3 Hae ramo tayxy Ester ombovai:

Xeruvixa, xapya rei nerenonde py xemboaxy, hae ndevy pe


haeve ri ramo eme xee ajerurea xerekover re ae. Hae gui xee aipota
vae ma xeretar kuery rejuka ukapa e agu. 4 Mbaeta ore kuery

ma orevendepaa ma, xee hae xeretar kuery reve, oremomba agu,


orejukapa hae oremokanhymba vyvoi agu. Nhoembiguair rive
orevendea vae rire xee akyrir rgue, mbaeta xeruvixa, hae rami vae
rire orerovaigua kuxa ndaevei rgue romoangeko agu hei.
5 Hae ramo huvixa Assuero oporanduve vy aipoei guayxy Ester pe:

Mavae tu ndeayvua vae? Mamo tu oiko hae rami ete pendeapo


agu opya re oendu vae?
6 Ester ombovai:

Orerovaigua oremombaxe vae ma pevae mbaemo vai apoa Ham


hei.
Hae rami r Ham ma huvixa hae tayxy renonde py okyje reia anho
oendu.
7 Huvixa ipoxy ete vy vinho oyu oinya gui opu vy o ovy yvotyty

ngoka py o vae katy. Hae r Ham ma opy opyta huvixa rayxy Ester
pe ojerure agu guekover re, mbaeta oikuaa huvixa ombopaga agu re
onhembopya maa. 8 Hae gui yvotyty ngoka py o vae gui huvixa oike ju

ramo opy vinho oyu okuapyague py, hae vae jave tenda Ester oa ry
Ham hoa rae. Hae nunga huvixa oexa vy aipoei:
Pevae tavy omoangeko teve rae xerayxy Ester xerenonde, xero py
ae?
Huvixa hae rami ijayvu ramove onhova Ham rova.
9 Hae ramo pete huvixa rembiguai eunuco regua Harbona hery vae

aipoei:
Ham ro katyi ko hia pete jojyryvipya rendar ojapo vaekue
vinte e dois metros yvatea vae, hae vae py huvixa reraa jepeare
Mordecai ojyryvipy agu ojapo uka vaekue hei.
Hae ramo huvixa aipoei:
Ester7,8 864

Hae vae py ae pejyryvipy Ham hei. 10 Hae ramo Mordecai


ojyryvipy agu Ham ojuka uka vaekue py ae ojuka okuapy. Hae ramo
mae ma huvixa noenduvei opoxyague.

Ngovaigua kuery re judeu kuery opu agu re ijayvuague

8  Hae
vae rave judeu kuery rovaigua Ham rogue huvixa Assuero
1

ome guayxy Ester pe. Mordecai avi oguerua huvixa renonde py,
huvixa pe Ester hetar ae oikoa omombeu rire. 2 Hae ramo huvixa oku

regua Ham gui ojopy ju vaekue omboi vy Mordecai pe ju ome. Ham


rogue re opena vaer ma Ester omo Mordecai ae.
3 Huvixa renonde py Ester ijayvuve tema. Hae vy ipy rupi ojeroa oiny

vy ojaeo reve ojerure oiny ombovaipa agu Agague ramymino Ham


judeu kuery ojukapa agu regua ombopara vaekue. 4 Hae ramo Ester-a

katy petegue ju huvixa omokuave po pygua ouro guigua. Hae ramo


Ester opu hoamy huvixa renonde py. 5 Hae vy aipoei ixupe:

Xeruvixa, xapya rei ndevy pe haeve ramo, xemboaxya rendu


hae haevea ramigua reikuaa ramo, po rami agu rejou por ri ramo
tomboparaa Hamedata ray Ham Agague ramymino onhembopyaague
ombovaipaa agu regua, mbaeta yvy repenaa hae javi rupi judeu kuery
ikuai vae omombaa agu ombopara uka. 6 Mbaexa r tu xee aexa hae

rami ete mbaemo vai xeretar kuery re oiko r? Mbaexa r tu aexa


xeretar kuery ojukapaa r? hei.
7 Hae ramo huvixa Assuero aipoei guayxy Ester hae judeu regua

Mordecai pe:
Hae gui ma Ham judeu kuery ojukapaxe ramo Ester pe xee
amboaxa ma hogue, ajyryvipy uka guive imoamy. 8 A ma pembopara

avi havy judeu kuery pe. Xee penderuvixa rery rupi pembopara peikuaa
rami ae. Hae gui pemboja avi xeku regua py xerery remo reve. Mbaeta
huvixa rery rupi pembopara vy iku regua py pemboja rire imbovaipa
rive pyr e ae opyta hei.
9 Hae ramove oeno huvixa rembiguai kuaxia mboparaaty kuery,

mboapy jaxya siv epy vae hae vinte e trs araa py. Hae vy Mordecai
ijayvua hae javi rami ombopara okuapy judeu kuery pe, opena vae
hae huvixa kuery pe guive, hae yvy mboae ndia hae Etipia rupi
yvatekueve opena vae kuery pe. Cento e vinte e sete yvy re opena vae
kuery pe ombopara pete-te regua ayvu py, pete-te regua oendu kuaa
agu rami. Judeu kuery pe voi hae rami ae avi ombopara hae kuery
ayvu py, oendu kuaa agu rami. 10 Huvixa Assuero rery rupi ombopara,

hae huvixa ku regua py ju omboja. Hae rami vy kuaxia para ogueraa


uka ayvu reraaty kuery pe. Hae vae kuery ma kavaju iporgueve huvixa
rymbar imoingo pyre ry ojeoi. 11 Hae vae kuaxia re ma tet nhav

rupi judeu kuery ikuai vae pe huvixa po rami ojapo uka, onomba
865 Ester8,9

okuapy vy guekove oepya rupi joe opu agu. Hae kuery re, kyrgue
e vy kunhague re hae vae yvy regua amongue tembiporu reve ou vae
rei tema judeu kuery haeve ojuka agu. Omomba r okanhymba vyvoi
agu rami, oipeapa r guive imbae rei-reikue. 12 Pete ra pyve hae

nunga ojapo r okuapy yvy huvixa Assuero openaa hae javi rupi, doze
jaxya adar epy vae hae treze araa py. 13 Hae vae kuaxia lei ombopara

pyre oa ma yvy ikuai vae hae javi rupi ogueroayvu pav agu. Hae
javi regua kuery pe ogueraa, hae vae ra pyguar judeu kuery oiko katu
agu, ngovaigua kuery re opu okuapy agu. 14 Hae rami vy ayvu reraa

kuery ma huvixa rymba kavaju ry ikuai vy ojeoipa pojava. Huvixa


ijayvuague oikuaa vy inhakuve tema ojeoivy. Sus tet rupi voi oikuaa
ukapa.
15 Hae gui Mordecai ma huvixa renonde gui o vy onhemonde ovy ao

iporve vae yva rami hovy hae xi rei vae py. Inhak re ma ak regua
tuvixave vae ouro guigua o. Imanto-r ma omo ajukue xi ipereri vae
prpura revegua. Hae ramo Sus tet rupi ovyapa okuapy. 16 Hae rami

vy judeu kuery oendu okuapy ovyaa. Oguerovyapa okuapy, hae kuery


omboetepaa ramo. 17 Hae rami ae avi yvy hae javi hae tet ikuai vae

rupi huvixa ayvu oikuaa ukaa py rei tema judeu kuery ovya vaipa okuapy,
joguerovya, ngaru guive ojapo. Hae gui yvy regua kuery heta avi judeu
rami onhemoingo, judeu kuery gui okyjea anho oendu okuapy vy.

Ngovaigua kuery judeu kuery ojukapaague

9  Hae
gui doze jaxya adar epy vae hae treze araa py ma ojeupity
1

ma huvixa ayvu ojapoa agu. Hae rami vy judeu kuery re hovaigua


kuery ipoaka agu re oar okuapya ra ma oexaague rami e oiko,
mbaeta judeu kuery ae ipoaka okuapy ndaijaei vae kuery re. 2 Mbaeta

huvixa Assuero openaa yvy hae javi rupi judeu kuery ikuai vae guekoa
tet nhav rupi onomba okuapy imombaxea kuery omomba agu.
Avave rei ndojoko kuaai, mbaeta yvy regua hae javi oendu okuapy okyje
reia anho. 3 Hae gui yvy hae javi pygua yvatekueve, opena vae hae

huvixa kuery huvixave omo vaekue hae javi ma oipytyv okuapy judeu
kuery, Mordecai gui okyjepa vy. 4 Mbaeta Mordecai ma huvixa ro pygua

kuery gui yvateve vae oiko, yvy hae javi rupi oikuaa guive. Hae rami vy
ipoakave ovy tema r.
5 Hae rami py judeu kuery oitypa ngovaigua kuery. Kyxe py ojukapa,

omomba. Ngovaigua kuery oguerekoxea rami tema oguereko. 6 Sus tet

py voi judeu kuery ojuka vy omomba quinhentos avakue ikuai vaekue.


7 Hae rami ae ojuka avi Parsandata, Dalfom, Aspata, 8 Porata, Adalia,

Aridata, 9 Farmasta, Arisai, Aridai hae Vaizata. 10 Hae vae kuery ma


judeu rovaigua Hamedata ray Ham ray kuery dez ikuai vaekue. Hae
r hae kuery mbae rei-reikue re ma ndopokoi.
Ester9 866

11Hae vae rave huvixa pe omombeua mbovy pa Sus tet py ojukapa


pyre. 12 Hae ramo huvixa aipoei guayxy Ester pe:

Sus tet py judeu kuery ojuka vy omomba vaekue hae javi vy ma


je quinhentos avakue, hae Ham ray kuery dez vaekue ju. Havy yvy
mboae rupi ikuai vae ma mbovy ju r ndau ojukaa? Hae rami vy mbae
re tu a rejerureve ju? Mbaeta hae nunga omea r ndevy. Mbae nunga
ju reipota ajapo? Hae nunga ojapoa re hei.
13 Hae ramo Ester ombovai:

Hae rami r xeruvixa, xapya rei rejou por ramo tove Sus tet
py judeu kuery ikuai vae ko r ju taikuai a guar re ndeayvuague
rami. Hae r Ham ray kuery dez ikuai vaekue retekue ma tombovavaa
imoiny jojyryvipya rendar ojapo pyre re hei.
14 Hae ramo huvixa aipoei hae rami ae tojapoa. Hae ramo Sus

tet py oikuaa ukapaa. Hae gui Ham ray kuery dez vaekue retekue
ombovavaa imoiny. 15 Hae gui jaxya adar epy vae hae catorze araa py

ma judeu kuery Sus tet py ikuai vae onomba okuapy vy trezentos


avakue ju ojuka. Hae r imbae rei-reikue re ma ndopokoi.

Ngaru Purim epy vae ojapo ypy okuapyague


16 Hae rami ae avi judeu kuery huvixa openaa yvy mboae rupi ikuai
vae voi onomba okuapy vy guekove oepya rupi ikuai, ngovaigua kuery
gui oo jepe agu. Hae rami vy setenta e cinco mil ojuka ijae e vaekue.
Hae r imbae rei-reikue re ma ndopokoi. 17 Hae nunga ma jaxy adar

epy vae re oiko treze araa py. Hae gui catorze araa py ma opytuupa
okuapy. Hae vae ra ojapo okuapy ngaru ovya agu. 18 Hae r Sus tet

py judeu kuery ikuai vae ma hae vae jaxy re treze hae catorze araa py
ju onhemboaty okuapy. Hae vae kuery ma quinze araa py opytuu vy
ojapo ngaru ovya agu. 19 Hae rami ae avi judeu kuery teti ikora e

vae py ikuai vae ma jaxy adar epy vae re catorze araa py ae avi ojapo
ngaru ovya okuapy vy. Hae vae ra ngaru ojapoa gui tembiu ogueraa
vy joupe-upe ombojao okuapy.
20 Hae nunga Mordecai ombopara vy kuaxia omondouka huvixa

Assuero openaa yvy hae javi rupi judeu kuery ikuai vae pe, haei rupi
hae mombyry rupi ikuai vae pe guive. 21 Hae kuery rekor ombopara

maeta nhav jaxy adar epy vae re catorze araa py ngaru ojapo agu
quinze araa peve, 22 hae vae ra py ae ngovaigua kuery gui oo jepepa

rire. Hae vae jaxy re ma iporiaupa okuapyague gui judeu kuery ovyaa
rupi ju ikuai, ojaeopa reiague gui ngaru py ju ovya okuapy. Hae nunga
rupi hae oeja ovya reve ngaru ojapo okuapy agu, hae ngarua gui
tembiu ogueraa vy joupe-upe ome agu, iporiaukuei pe guive.
23 Hae ramo judeu kuery ojou por okuapy guekor vaekue py ae hae

rami ikuai agu, Mordecai ojapo ukaague rami vy. 24 Mbaeta hae vae

867 Ester9,10

jave py Hamedata ray Ham Agague ramymino judeu kuery rovaigua


vae onhembopya te judeu kuery omomba agu. Hae rami vy xorte Pur
epy vae oexa avi ombovaipa hae ojukapa agu. 25 Hae rami te huvixa

renonde py Ester oo ramo kuaxia ombopara vy ojapo Ham judeu kuery


ojukaxea hexe ae ju ojeapa agu rami. Hae rami vy ojyryvipy uka, tay
kuery guive. 26 Hae nunga rupi ae hae vae ra pe Purim ea, tery Pur

vae rami. Mbaeta hae vae kuaxia para re oa rami hae nunga hae javi
oiko r hae kuery oexa okuapy. 27 Hae rami rire judeu kuery guekor

ojou por okuapy hae vae moko ra ojeupity nhav hae rami ikuai
agu hexarai e re, hamymino kuery hae onhemoir vae kuery hae
javi peguar. Hae rami vy ojee omo ombopara pyre oa rami ikuai agu,
maeta nhav oaangaague ra ojeupity jave. 28 Hae rami vy hamymino

kuery ikuai jevy-jevy vae peguar hae vae ra re imaendua okuapy


agu, pete-te oo pygua kuery, yvy hae tet ikuai vae pygua hae javi.
Hae rami vy Purim ra ojeupity nhav judeu hae hamymino kuery
hexarai e agu rakae r peve.
29 Hae gui ma Abiail rajy huvixa rayxy Ester, judeu Mordecai reve

tegue ju ombopara kuaxia. Opoakaa hae javi rupi ombopara Purim


omombeu ypy vaekue omo atve agu. 30 Opa rupi judeu kuery pe

kuaxia para ogueraa uka cento e vinte e sete yvy huvixa Assuero openaa
hae javi rupi. Ombovya agu ombopara ombopya guaxua rupi. 31 Hae

vy omo atve agu Purim oaangaague ra py por ikuai agu judeu


Mordecai, huvixa rayxy Ester reve ojapo ukaague rami, mbaeta hae
kuery ae ranhe ikuai hae rami, hae gui guamymino kuery peguar ju
oeja, iporiau vy okaru e re ikuaiague re imaendua agu. 32 Hae rami

py Purim ra re mar rami pa hae kuery ikuai agu Ester ae ojapo uka,
kuaxia re ombopara vy.

Mordecai yvatevea re ijayvua

10  Hae
nunga oikopa ma rire huvixa Assuero ojapo hae vae
1

yvy hae ye rembe rupi ikuai vae hae javi ixupe opaga agu.
2 Hae gui ove rei tema huvixa Assuero rekokue regua. Hae rami avi

opoakaa rupi mbaemo ovareve vae ojapo vaekue, hae Mordecai


omboyvateveague hae javi no r teve kuaxia Mdia hae Prsia pygua
huvixa kuery rekokue oa re? 3 Mbaeta judeu Mordecai ma huvixa

Assuero rembiguai yvateve vae oiko. Judeu kuery voi omboete vaipa,
hetar kuery hae javi omboetepa okuapy, mbaeta hae kuery pe
mbaemo por ojapoa rupi anho oiko, hae kuery ikuai por agu re
onhea oikovy guive.
J rekokue oa
J rekokue oa
J ma pete ava iporayvu vae, iporiaukue vae, Nhanderuete re ojerovia ete
vae hae ovyaa rupi tema oiko vae. Hae gui Nhanderuete pe Satans ojerure
J oeko a agu re, anhet ri Nhanderuete pe oikoa oexaxe vy. Hae ramo
Nhanderuete oeko a uka. Hae rami r J mbaemo oguereko vae opa vyvoi,
tay kuery omanomba xapya, hae J re ae ou ai vaikue imbojexavaiar.
Hae ramo J opu vy omondoro oao, onhop oak hae ipukupa oupy yvy
rupi. Nhanderuete omboete vy aipoei: Xepire rei reve aikoi vaekue hai rye
gui, hae xepire rei reve ju r aa. Senhor ma mbaemo mea, hae oipea vaer
avi oiko. Taimaendua pora Senhor rery re! hei. Hae nunga hae javi py
J ndojejavyi, ne ndaijayvui Nhanderuete haevea rami joguerekoa rami
(1.2022).
Hae gui ma ou J ir kuery mboapy ikuai vae. Oa py opyta are rire hexeve
jogueroayvu okuapy ojexavaia re. Hae kuery oikuaa rami te J gueko vaia re
oiko axy. Hae r J ma Xereko por vae hei, ndoikuaai guive mbae re pa
haxy vae Nhanderuete ombouague. Amongue py Nhanderuete reko re ijayvu
ndovyaia rupi, ndoikuaai rei vy.
Hae gui opaa py ma Nhanderuete ombovai vy oexa uka pav gui ipoakapave
hae hiaranduve vaea. Hae ramo J ndaevei ramo vy aipoei: Anhet ri aikuaa
vy e xeayvu vaekue, mbaemo xevy pe ipor vaipa hae aikuaa vaer e re
anho, hei (42.3b). Hae rami rire jypy guare gui Nhanderuete omoingo porve
J.

J heko por hae mbaemo oguerekopaa re ijayvua

1  Oiko
pete ava Uz yvy pygua, J hery vae. Hae vae ava ma anhet
1

rupi ipya hae heko por vae. Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi
vy mbaemo vai gui ojepea kuerei vae. 2 Sete guay hae mboapy guajy kuery

oguereko. 3 Hymba kuery ma sete mil vexai, trs mil camelo, quinhentos toro

meme hae quinhentos mburikai. Ixupe ombaeapo vae kuery voi mbovy rei
e ikuai. Hae rami vy kuaray oua katy ikuai vae gui oguerekopave vae oiko.
4 Tay kuery ma pete-te ro rupi ojeoi r jorire-rire ngaru ojapo agu.

Hae rami vy mboapy gueindy kuery oeno kuerei r hae kuery reve

868
869 J1

okaru hae oyu agu. 5 Hae kuery okarupa ma nhav J guay kuery

oenomba kuerei vy oikyao ukapa r teko vai gui. Hae rami vy ko


ramove opu vy mymba oapy reve ome r Nhanderuete pe hae kuery
mbovy pa ikuaia rami vy, mbaeta aipoei: Xapya rei ma xeray kuery
ojejavy rae, opya py nguuete rovai ijayvu vai vy, hei vy. Hae ramigua
ae J ojapo riae oikovy.
6 Hae gui pete ra Nhanderuete ray kuery ou okuapy Senhor

renonde ojexa uka agu. Hae kuery reve anha voi ou.a 7 Hae ramo

Senhor oporandu anha pe:


Magui tu reju?
Anha ombovai Senhor:
Yvy hae javi rupi aikoague gui aju hei.
8 Senhor oporanduve ju anha pe:

Rexa pota pa xerembiguai J re? Mbaeta yvy re jipoi avave rei hae
vae ramigua anhet rupi ipya hae heko por vae, Nguuete renonde
ojererokyjea rupi vy mbaemo vai gui ojepea vae hei.
9 Hae ramo anha aipoei Senhor pe:

J ndau rive teve nguuete renonde ojererokyjea rupi oiko?


10 Mbaeta ndee ma repena por hexe, hoo re hae opa mbae oguereko

vae re guive. Hae rami vy opo py ojapo vae rei remoingo por, hae
rejapo mbaemo yvy re oguereko vae hetave ovy agu rami. 11 Hae rami

te emokuave ndepo, hae ixugui eipeapa opa mbae oguereko vae. Hae
rami vy rexa r nerenonde py ijayvu vai r nderovai hei.
12 Hae r Senhor aipoei anha pe:

Ma, J oguereko vae hae javi ma ndepoakaa py o, hae r hexe


anho tavy emo eme ndepo hei. Hae ramo Senhor renonde gui anha
oo ju.

J ojexavaia py te ndojejavyiague
13 Pete
ra, tay kuery guykey jypygua ro py okaru hae vinho oyu
okuapy. 14 Hae gui J-a py ou pete hembiguai aipoei vae:

Vaka kuery reve yvy roikara, hae kuery katyi rupi mburika kuery
avi okaru jave 15 ore kuery re sabeu kuery ou xapya vy ogueraapa. Hae

rami vy nerembiguai kuery ikuai vaekue ojukapa kyxe py. Xee anhoi aa
jepe, ndevy pe amombeu vy aju hei.
16 Hae vae ijayvu teri reve ou amboae ju. Hae vy aipoei:

Tata Nhanderuete-a guigua yva gui hoa vy oapypa rae vexai hae
nerembiguai kuery ikuai vaekue. Hae vy omomba. Xee anhoi aa jepe,
ndevy pe amombeu vy aju hei.
17 Hae vae ijayvu teri reve ou amboae ju. Hae vy hae vae aipoei:

a
1.6 Nhanderuete ray kuery heia ma hembiguai anjo kuery re ijayvu vy.
J1,2 870

Caldeu kuery mboapy henda rupi nhombojao vy camelo kuery re


ou vy ogueraapa rae. Hae vy ojukapa nerembiguai kuery kyxe py. Xee
anhoi aa jepe, ndevy pe amombeu vy aju hei.
18 Hae vae voi ijayvu teri reve ou amboae. Hae vy aipoei:

Nderay hae nderajy kuery tujave vae ro py okaru hae vinho oyu
okuapy jave 19 tekoa ea katy gui yvytu at opu ouvy vy oo re ojeapi

jova-jovai katy gui. Hae ramo hae kuery ry hoa ramo omanomba. Xee
anhoi aa jepe, ndevy pe amombeu vy aju hei.
20 Hae ramo J opu vy omondoro oao, onhop oak hae ipukupa

oupy yvy rupi. Nhanderuete omboete vy 21 aipoei:


Xepire rei reve aikoi vaekue hai rye gui, hae xepire rei reve ju r
aa. Senhor ma mbaemo mea, hae oipea vaer avi oiko. Taimaendua
pora Senhor rery re! hei. 22 Hae nunga hae javi py J ndojejavyi,

ne ndaijayvui Nhanderuete haevea rami joguerekoa rami.

2  Pete ra Nhanderuete ray kuery ou ju Senhor renonde ojexa uka


1

agu, hae anha voi hae kuery reve ou henonde ojexa uka avi agu.
2 Hae ramo Senhor aipoei anha pe:

Magui tu reju?
Anha ombovai Senhor:
Yvy hae javi rupi aikoague gui aju hei.
3 Senhor oporandu anha pe:

Rexa pota pa xerembiguai J re? Mbaeta yvy re jipoi avave rei hae
vae ramigua anhet rupi ipya hae heko por vae, Nguuete renonde
ojererokyjea rupi vy mbaemo vai gui ojepea vae. Hae ma o at haevea
rami oikoa py, hovai apu vy amomba rive agu rami ndee xeapoxe te
hei.
4 Hae ramo anha aipoei Senhor pe:

Opire hae javii havy tome, mbaeta avakue opa mbae oguereko
vae ome r guekove rekovia. 5 Ekuaveve ju havy, ikgue hae hoo re

epoko. Hae rami vy rexa r nerenonde py nderovai ijayvu vai r hei.


6 Senhor aipoei anha pe:

Ma, ndepoakaa py amboaxa, vaeri ejuka eme tavy hei.


7 Hae gui Senhor-a gui anha oo vy omombaeaxy J ai vaikue py, ipy

mbyte guive ijapyte peve. 8 Hae ramo J oguapy oiny tanhimbu ry, hae

vy ojopy pete nhae raykue onhekara agu.


9 Hae gui tayxy ou vy aipoei ixupe:

Re at teri vae tyy haevea rami reikoa py? Ndeayvu vai na


Nhanderuete re, hae gui emano.
10 Ombovai:

Oikuaa ve rei vae rami ndeayvu. Nhanderuete gui ipor vae anho
ri tyy jajopy r, hae r ipor e vae ma ndajajopyi avi r teve? hei.
Hae ramia hae javi py J ndojejavyi oayvu py.
871 J2,3

11Hae
gui ma mboapy J ir kuery mbaemo vai hexe oikoague oendu
vy pete-te ou guekoa gui: Tem pygua Elifaz, Sua pygua Bildade hae
Naam pygua Zofar. Hae vae kuery jogueroayvu vy J oa katy jogueru
omombaraete hae ombopya por agu. 12 Mombyry rupi teri hae kuery

oma jogueru vy ndoexa kuaai okuapy. Hae rami vy onhendu rat hae
ojaeo okuapy. Hae vy pete-te oao puku omondoro, hae yvate rami
oak ry rupi omombo-mombo yvy kui. 13 Hae rami vy hexeve oguapy

okuapy yvy py. Sete ra hae sete pyt re ikuai vaeri peteve hexeve
ndaijayvui pete ayvu py ma voi, haxy ete vae oendua oexa vy.

J otuiiague ra re ijayvu vaiague

3  Hae vae rire J ae ijayvu. Hae vy ijayvu vai otuiiague ra re.


1
2 Hae vy aipoei:
3 Xetuiiague ra ndoikoi ma voi vae rire,

hae vae pyt Ixy oguereko pete avai, ea vae avi.


4 Hae vae ra pytmba vae rire,

Nhanderuete yvate gui nopenai ramo,


yvate oa gui omoexak e vae rire.
5 Pyt reia hae kuaray manoa anho o vae rire,

hiry rupi araipa vae rire guive.


Hae vae ra omomba vae rire opa mar rei.
6 Hae vae pyvy re ma pyt ete vae omo vae rire.

Maet re ra mboae ikuai vae rami toguerovyaave eme.


Hae vae jaxy pe Jaxy ikuai vae regua taeave eme.
7 Hae vae pyt imemby ea vae rire,

hae vae py nonhenduai vae rire ovya vae.


8 Ijayvu vai kuaa vae kuery ma hae vae ra re ijayvu vai ma vae

rire,
vixo vaikue ye rupigua momy kuaa kuery ae.
9 T, hae vae pyt jaxy-tata ko mbijar ndojekuaai vae rire,

hae hendy vae oarmby ndojekuaai vae rire.


Ko rai jave ko oexaxe vae kuery ndoexai ma voi vae rire.
10 Mbaeta hae jave py nombotyi rakae hai ryepy rok,

xerexa py ajexavaia aexa e agu.


11 Mbae re tu xee namanoi rakae xeryrui pyve?

Mbae re tu hae vae gui aikoi vy ndaxeayvuvei?


12 Mbae re tu oiko rakae ou ry xekuavar?

Mbae re tu o ik xemokambuar?
13 Mbaeta hae vae ndoikoi vae rire a apytuu por rei rgue.

Ake ramo xevy o rgue apytuu agu,


14 huvixave hae nhomongeta vaety yvy re ikuai vaekue

onhono pora agu ojapo ma voi vaekue py itui vae rami,


J3,4 872

15 hae rami e vy yvatekueve ouro hae prata oguereko vaekue py


ngoo omony vaekue itui vae rami,
16 hae rami e vy hyrui py o vae ojuka nhemi vae rami xee ndaikoi

ma voi vae rire,


kyri vae hexaka petegueve oexa e vae rami.
17 Hae py ma haevea rami ikuai vaekue nanhomoangekovei ma r.

Ikane vaekue guive ikanegua nho r hae py.


18 Hae py ma escravo-r ogueraa pyre ikanegua r okuapy,

herekoa kuery ayvu nonhenduvei ramo.


19 Hae py yvygueve hae yvatekueve ikuai vaekue itui pav r,

tembiguai ikuai vaekue voi opat pe ve ma r ikuai.


20 Mbaer tu iporiaukue ojapoa ri hendy vae oexa riae agu rami?

Mbaer tu ikuerai vae okuave agu rami ojapoa?


21 Hae kuery ma omano agu anho oar okuapy, hae r novai.

Hae kuery omano agu oekave r okuapy hepyve vae onhomi


mbyre oekaa rupi yvy ojoo vae gui.
22 Hae kuery ma onhono pora r ovya r okuapy,

oguerovya rei r yvykua py ova vy.


23 Mbaer tu avakue pe oexa ukaa r hexak vae haper oikuaa uka

e re?
Mbaeta Nhanderuete ojoko r joa katy gui e-e.
24 Mbae re tu xee hau vaer rgue py ajou xepytu at agu,

hae yy onho vae rami ajaeo ete agu?


25 Mbaeta akyjea ou ma xery,

aexaa oiko ma xere.


26 Ndapytuuvei, na rivevei, ne naxekanegua kuaavei,

xepya reta rei agu anho ou ramo hei.b

J pe Elifaz ijayvu eteague

4  Haeramo Tem pygua Elifaz ombovai. Hae vy aipoei J pe:


1

2 Xapya rei amongue ndevy ijayvu ramo nerendui r ri


tyy?
Hae rami avi mavae tu ojejoko r ijayvu e agu?
3 Ma, ndee ma mbovy e rei rekomboe vaekue,
hae ipo kangy vae remombaraete kuerei vaekue.
4 Ndeayvua py reipytyv vaekue onhepyxanga vae kuery,

hae remombaraete ju vaekue henapy kangy vae.


5 Hae r a ma ndere ju hae nunga ou ramo ndee nerenduxei r.

b
3.126 J ndoikuaai rakae mbae re pa ojexavaia. Hae rami vy ndovyaia rupi ijayvu
Nhanderuete re. Hae gui opaa py Nhanderuete ijayvu ixupe omoarandua rupi, captulo 38
guive 40 peve, hae r J ma ndaevei ramo hae rami ijayvuague re.
873 J4,5

Ndee rejexavai vy nanderekorvei.


6 Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi ve ri tyy rejerovia,
rear reikovya hae ndereko pora rupi ve ri tyy reiko?
7 Nemaendua pota ke: Ojejavy e vae pa okanhy r?

Mamo tu heko por vae omombaague?


8 Xee aexaa rami, mbaemo vai nhotare kuery ma

hae nungakue ae ju r omono.


9 Nhanderuete ipytu ramo rive hae kuery ikuai axy r.

Opoxya rupi oipeju r okanhymba r.


10 Hae ramo guary kuery voi inhar te okyrir r okorora gui,

guary ray kuery ra guive opmba r.


11 Hae rami vy guary kuery ikangy r ojeoivy mbaeve ndojukavei vy.

Guary kunha ray kuery voi opa rupi r oamba.


12 Pete ayvu aendu xee aeia py omombeua r.

Haxyi py aendu kuaa xeapyxa py ijayvua mbegue r.


13 Pyvy, ajexa raua re aikuaa pota ete reve,

avakue oke vaipa jave


14 ou karamboae xemondyi hae xemboryryipaar.

Xekgue eteve voi oryryipa.


15 Hae ramo pete nhe oaxa xerenonde rupi.

Hae rami vy ojapo xea xerete rupi ikuai vae opumba agu
rami.
16 Hae vae opyta hoamy vaeri ndaexa kuaai hova.
Pete mbae rive ojekuaa aexaa py.
Jypy nonhendui mbaeve. Hae gui ma aendu pete aipoei vae:
17 Imar vae kuery ndau heko por r Nhanderuete renonde?

Avakue ndau ikya e vae r oiko imoingoare renonde?


18 Ma, Nhanderuete ma guembiguai kuery re ndojeroviai r.

Mbaeta guembiguai anjo kuery re eteve voi oikuaa teko vai oa.
19 Hae r yapo guigua py hoo vae re katuve ma.

Hae kuery ma yvykui gui rive ojapo pyre,


hae tanambi rami rive ju r omoua.
20 Ajeive hae kuery ituii r, hae gui kaarukue ju omombaa r.

Okanhy r rakae r peve guar, avave rei oikuaa pota e re.


21 Hae kuery rekove oipeaa ramo

omano r arandua oupity e re, hei.

J Nhanderuete oeka agu re Elifaz ijayvuague

5  Ejapukai a! Hae rami te oiko ri ndau nerenduar?


1

Mavae anjo ikya e vae pe tu renhepytyv uka ta?


2 Mbaeta hiarandu e vae ipoxya ae ombovaipa r.

Inhak por e vae ivaia rive r ojuka.


J5 874

3 Xee ma aexa por hiarandu e vae onhemoingo por merami ramo.


Hae rami te arei re aikuaa hoo oa ayvu vaipy oikoa.
4 Tay kuery voi mombyry ikuai ipytyvoar gui.

Tet kora rok py hae kuery ojexa uka r ombopagaa,


heraa jepear ndoikoi ramo.
5 Hae kuery onhot vaekue ma ijajupa r ikaruai vae kuery houpa

rive r,
juu mbyte rupi henho vaekue voi oipeapa r.
Hae mbaemo oguereko vaekue ma oikuaa pota rei vae kuery
omokanhymba r.
6 Mbaeta teko axy ma yvykui gui rive ndoikoi,

yvy gui e henho jajexavai agu.


7 Hae rami rgue py avakue ojexavai agu rami ae r ituii,

tapy gui tata raviju yvate katy ae r ovevea rami.


8 Hae gui xee vae rire ma aeka rgue Nhanderuete,

ixupe anho amboaxa rgue xereko.


9 Mbaeta hae ma ojapo r mbaemo tuvixa vae oikuaa pyr e,

hae nhomondyipaar omombeu kuaa pyr e.


10 Ombooky r yvy ry rupi,

omoak r mbaety ikuai vae.


11 Hae rami vy ogueraa jepe r yvyguei pete henda yvatea py,

ojaeo vaekue oiko pora rupi ovya nho agu.


12 Hae r jokorea kuery onhembopyaa ma hae ombovaipa r,
opo py ojapoxe vaekue ndojapo kuaai agu.
13 Omboa r oikuaapave vae nhombotavya py ae.

Hae ramo oikuaapa vae onhembopyaague opa rive r.c


14 Hae kuery ma ara py te ojou r pyta anho,

kuaray mbyte jave te pyt rupi merami ikuai, opovyvy r


ojeoivy.
15 Nhanderuete ma jogueraa jepe r hae kuery juru gui kyxe o vae

gui,
ipoakave vae po gui ogueraa jepe r ojexavai vae.
16 Hae rami r o r iporiaukuei oar okuapy agu,

hae r joapo vaia kuery ma okyrirmba r.


17 Ovya ete r avakue Nhanderuete omoarandu vae.

Hae nunga rupi endu rive eme Ipoakapave vae nemoarandu r.


18 Mbaeta hae ma nhomboai r, hae gui hae ae ju oipoano r.

Nhomombaeaxy r, hae gui opo py ae ju r omonguera.


19 Seis-kue rejexavaia gui hae ndereraa jepe r,

hae sete-a py voi mbaemo vai nanderupityi r.

5.13 1Corntios3.19
c
875 J5,6

20 Karuai py te ndereraa jepe r remano agu gui,


joe opua py guive ndereraa jepe r kyxe poakaa gui.
21 Nderepy r ayvu vai gui,

hae ramo mbaemo mbovaipaar ova r rexa te nderekyjei r.


22 Mbaemo mbovaipaa hae karuai oiko r repuka r,

vixo kaaguy regua gui guive nderekyjei r.


23 Mbaeta yvy rupi ita ikuai vae reve voi rejapo r pete rami ikuai

por agu,
mymba yvy regua voi ndereve ikuai r pete rami.
24 Reikuaa r ndero py mbya por oa,

hae mbaemo rereko vae ikuaia rupi reikuaa pota reovy r


ndoatai r mbaeve.
25 Reikuaa avi r neramymino kuery heta ra,

ndeguigua kuery yvy re jai rogue ikuai vae rami r heta.


26 Ndetujai jave te nembaraete reve r reo yvyra rupa py,

trigo ojokua pyre hira py por omonoa rami.


27 Ma, hae nunga re roikuaa pota r hae rami ae.

Ejapyxaka ndee voi, hae nunga re eikuaa pota avi reiko por agu
hei.

J onhemboeko pora rupi ijayvuague

6  Hae ramo J ombovai:


1

2 Ai! Xeayvua re anhet oikuaa potaa vae rire,


hae mbaemo opejaa py xeporiaua opejaa vae rire
3 hae vae ma anhet ita kui ye rembe rupi ikuai vae gui ipoyive

rgue.
Hae nunga rupi ae xevai reve xeayvu vaekue.
4 Mbaeta Ipoakapave vae ma guembiporu huy py xenhyvmba,

hae ramo xenhe py aendu veneno ramigua.


Xerovai meme Nhanderuete ombou xemongyjear.
5 Mburikai yvya rupigua ndau nhu re okaru reve onhe r teve?

Vaka kuery ndau onhe r okaru pora py?


6 Juky e re teve jau r he e vae?

Tyr uru rupia xia re o r teve heea?


7 Xenhe py ndauxei vaekue

a ajeguaru reve te hau.d


8 Nhanderuete ajerurea ojapo vae rire,

aipota vae hae omoingo vae rire!


9 Nhanderuete pe haeve vae rire xemokanhy voi agu,

opo oupi vy xejuka ete agu!

6.67 Apy tembiu hee e vae re J ombojoja, ojexavaia re ijayvu vy.


d
J6 876

10 Hae nunga oiko ma vae rire xepya guaxu rgue,


haxy aendu temaa py te apo-apo rgue avy.
Mbaeta xee ma Ikya e vae ayvu rovai xeayvu vae.
11 Mbae tu arve ta, xembaraete vy e?

Mbaer tu aikove riae ta, amano agu rami tema aiko vy?
12 Xembaraetea ndau ita rami hat vae?

Xeroo ndau overa vae guigua rami hat vae?


13 Any! Naendui ae xepytyvar.

Xegui oipeapaa ma xembaraeter vaekue.


14 Ojexavai vae pe ir kuery omboaxyai oexa uka vae rire,

Nhanderuete renonde ojererokyjea gui ojepea e r.


15 Hae r xeryvy kuery ma anhet rupi e xerereko.

Hae kuery ikuai pete yak oxyry at vy hembe rupi oa rami


16 yroy ogueroxyry reve,

yroy ap hyku ovy jave,


17 hae rami te haku jave oxyry at vaekue typa rive vae rami,

ndaevovovei hae oxyryague rupi ndoxyryvei vae rami.


18 Hae ramo oguata vae kuery yy rekaa rupi ojepekuavo r jogueravy

tape oo agu vaekue gui,


hae vy tekoa ea katy ojeoi vy omanomba r hae py.
19 Tem yvy gui oguata vae kuery oeka te yy oxyry at vae,

Sab gui oguata vae kuery voi iporiaupa r yy re.


20 Yy o agu re ojerovia vaekue oxmba r okuapy.
Oxyryague py ova vy ndoikuaavei rei r okuapy.
21 Hae rami ae pe kuery voi xevy pe mbaever ovare e vae

pendekuai.
Mbaeta ajexavai r pexa vy penhemondyipa rive.
22 Xee ndau aipoae: Peme ke mbaemo xevy, hae teve?

Tyr pa Peme mbaemo pereko vae xepytyv agu, hae teve?


23 Xereraa jepe ke xemoingo axya poakaa gui,

e vy Xerepy ke porayvu e vae kuery po gui, hae teve pvy?


24 Xerekomboe na, hae r xee akyrir r.

Pemombeu porve na mbae nunga py pa ajejavyague.


25 Anhet ayvu haevea ramigua ma oenduxe vai pyr meme!

Hae r pe kuery ma mbaer tu pendeayvu ete xevy?


26 Pe kuery xemongetaxe ri tyy xeayvua re,

pete ndaekorvei vae yvytu pe rive ijayvu vae rami xeayvu rire?
27 Tyre kuery re teve pexa r xortea,

hae pejogueroayvu r teve peneir repyr re?e


28 Hae gui a pe kuery xemboaxyi ri vy pema por xere,

6.27 Apy J ijayvu oir kuery nomboaxyia re.


e
877 J6,7

hae pexa penerenonde ndaxeapuia.


29 Peikuaa
pota ju ke, ajerure pvy, haevea rami xekuaa e agu.
Peikuaa pota ju, hae vy peikuaa r haevea rami aikoa.
30 Xeayvua py teve haevea ramigua pendu?
Xejuru py haeve vae re xeayvu vae rire ndau xee voi
ndaikuaai rgue teve?

Nhanderuete pe J ijayvuague

7  Yvy re avakue ojexavai agu rami e teve ikuai?


1

Oikovea ra ombaeapo vae rami e teve ojexavai?


2 Escravo kuaray oeka te vae rami,

hae ombaeapo vae opagaa agu oar vae rami,


3 xevy pe hae rami ae avi omea mbaer e aiko agu jaxy nhav

re,
hae pyt aiko axy agu omea avi.
4 Anheno vy aipoae: Mbovy hora ndau haeve r avy ju agu?

Hae rami te pyt ipuku ramo


xerupa rupi ajere-jere tema ajupy ko peve.
5 Xeroo re o taxo hae pekue vaikue.

Xepire re ipekue o vae gui ipeu jepi.


6 Xera ma mbaemo mbovyvya gui ipojavave,

hae vy opa r ar ekue re.


7 Nemaendua ke xerekovea yvytu rami rive oaxapa vyvoia re.

Xerexa ndoexavei ma r ipor vae.


8 A xerexa okuapy vae ma ndaxerexavei ma r.

Hae kuery rexa oxareko rei te xee ndajekuaavei ma r.


9 Arai ivaipa reve oaxa vae rami avi

onhono por mbyre novei r.


10 Hae kuery ndojevyvei r ngoo katy,

ikuaiague py ae te hae kuery re naimaenduaavei ma r.


11 Hae nunga rupi ae xee ndajokoi xejuru.

Hae rami vy xeayvu r xenhe py ajexavaia aendu vae re,


anhemombeu r xerekove re ajexavaia rupi.
12 Xee ndau ye, e vy vixo ye rupigua teve,
ndee xerar uka agu?
13 Xee aipoae: Xerupa py aa py avya r,

xerupa py apytuu r ajexavaia re xeayvua gui, hae.


14 Hae rami te ndee xemondyi r mbaemo aexa rau vae gui,

xemongyje aexa merami vae gui.


15 Hae nunga rupi xenhe pe haeveve rgue xejyryvipya vae rire.

Aiko axy rgue py haeveve amano agu.


16 Xevy pe haeve ma aikovea.
J7,8 878

Rakae r peve xee ndaikovexei.


Xereja havy, mbaeta xera ma yvytu rami rive oaxapa vyvoi.
17 Mbae nunga tu avakue ikuai rejou por agu,

hae kuery re repena agu?


18 Mbaeta ra nhav reju reikuaa pota agu,

hae hora nhav r rexa pota.


19 Rakae peve tu ndereipeai r nderexa xegui?

Rakae peve r ndaevei xerendyry amok agu?


20 Xapya rei ajejavy vy mbae nunga haeve vae tu ajapo ndevy,

ndee avakue re reikuaa pota vae?


Mbae re tu xeapo huy reaanga agu,
xejeupe ae ipoyi vae apyta agu rami?
21 Mbae re tu neremboguei xereko vaia,

hae ndereipeai ajejavyague?


Mbaeta a haa ta ma yvy rupi.
Hae vae rire ndee xereka vy ndaxejouvei ma r hei.

Nhanderuete reko pora re Bildade ijayvuague

8  Hae ramo Sua pygua Bildade ombovai:


1

2 Rakae peve r tu povae nunga re ndeayvu?


Rakae peve r tu ndejuru gui ndeayvu yvytu at vae rami rive?
3 Nhanderuete ndau haevea rami r oikuaa pota?

Ipoakapa vae ndau gueko pora rupi e r nhanderereko?


4 Hovai nderay kuery ojejavy rire

omombo ma ojejavyague re opaga agu py.


5 Hae rami avi xapya rei ndee Nhanderuete reka r,

hae Ipoakapa vae pe nemboaxy agu re rejerure r,


6 xapya rei nandekyaia hae ndereko pora rupi ri reiko ramo,

are re hae onhemo r nepytyv agu,


hae vy nemo ju r ndereko pora ojekuaa por agu py.
7 Jypy reikoague py ma anhet neyvyi vaekue,

hae r opaa py ma ndeyvate ete r.


8 Hae gui a ma xee ajerure ndevy, eporandu na ymagua kuery

rekokue re,
eikuaa pota neramo kuery ikuaiague re.
9 Mbaeta nhande ma kueive guare jaiko vy mbaeve ndajaikuaai.

Hae nhandera yvy re jaikoa ma kuaray rami oaxa ovy vae.


10 Neramo kuery nanemboei ri tyy,

hae kuery nanemongetai ri tyy?


Hae vy hae kuery ae oarandua rupi nomombeui ri tyy po rami?
11 Mbaeta papiro renho ma yapo py anho r yvate,

junco renho guive yy py anho r oiko por.


879 J8,9

12 Hae vae nunga ipyau teri reve ojayaa e re te


amboae jai rogue gui ipiru voive r.
13 Hae rami ae avi ikuai Nhanderuete gui hexarai vae kuery hae javi.

Mbaeta heko vai vae kuery mbaemo oar okuapy vae opa rive
r.
14 Hae kuery o at merami te opa xapya r,

hae kuery ojeroviaa ma nhandu kya rami rive r ivaipa.


15 Ikya re amongue ojeko r oxopa r.

Hae vae re amongue ojopy r ivaipa rive r.


16 Hae kuery ma ikuai kuaray py mbaemo rogue oiko por vy

yvotyty hae javi rupi hoky pojava vae rami.


17 Hapo ma onhemamamba r ovy ita ijaty oupy vae ry rupi,

henho vy oike r kora hia vae re voi.


18 Hae rami te xapya rei oague gui Nhanderuete omondoro ramo

oague py ae te hexe naimaenduaavei ma r.


19 Hae rami rire hekove mbaever ndovarei!

Hae gui yvy kui py henhoague gui amboae ju r henho.


20 Hae r anhet rupi ipya vae kuery ma Nhanderuete ndoejai r,

nomboaxai r guive heko vai vae kuery po py.


21 Hae ma ndejuru py omo r nderory nho agu,

nerembe re omo r revya agu.


22 Hae r ndejojai reiare kuery ma ojee ae omo r oxmba reia.

Heko vai vae kuery ro okanhymba r hei.

Nhanderuete pe J nombovai kuaaia rami ijayvuague

9  Haeramo J ombovai vy aipoei:


1

2 Anhet, xee voi aikuaa r hae rami ae.


Hae rami te mar rami vy r tu avakue onhemboeko por
Nhanderuete renonde?
3 Mbaeta xapya rei hexeve avakue nhombojovake ramo

mil-kue oporandua regua ne peteve ma nombovai kuaai r.


4 Hae ma opya py oikuaapa hae ipoakapave vae.

Mavae tu hexe opu reiague gui oo por ju r?


5 Hae ma oipea r yvyty ikuai vae oikuaa okuapy e re.
Opoxya py ombovaipa r.
6 Hae ma yvy omomy vy oguerova r oa gui,

hae ramo ijyta o vae oryryipa r.


7 Kuaray pe hae ijayvu r ndojopevei r.

Omo r guive jaxy-tata ikuai vae.


8 Hae aei oipyo vaekue yva,

hae ye ry rupi oguata r oikovy.


9 Hae ma jaxy-tata apoare: Ursa, Hendy guaxu vae,
J9 880

Eixu, jaxy-tata kuaray ijapuaia katy ikuai vae guive.


10 Hae ma mbaemo tuvixa vae oikuaapy e apoa,
mbaemo por omombeu kuaapy e guive.
11 Ma, xapya rei xeyvyiry rupi hae oaxa r xee ndaexai r.

Xerenonde rupi ete oiko te xee ndaikuaai r.


12 Mbaemo hae oipea ta ramo mavae tu ojoko r?

Mavae tu aipoei r ixupe: Mbae tu rejapo?


13 Nhanderuete ma nomboaxa rivei r opoxya.

Hae ramo henonde rupi ojeroa r okuapy Egito pygua pytyva


kuery.
14 Hae ramo mbaexa tu xee ambovai ta?

Mbaexa tu aikuaa r xeayvur, hexeve ajogueroayvu agu?


15 Xee xereko por vae rire te ixupe ma ndaxeayvu kuaai rgue.

Hae rami rgue py xemboayvuar pe ajerure rgue xemboaxy


agu re.
16 Hery rupi ajapukai r ombovai te

xee aikuaa r noendui r ajerurea.


17 Mbaeta xemou yvytu at vae py,

hae mbae re xemoingo axyve tema.


18 Hae ndoejai xepytu agu rive.

Hae rami rgue py xere ombou xereko axyar.


19 Xapya rei ipoakaa re aikuaa potaxe ramo ma hae aipoei r: Apy

ma a.
Hae gui anhemboeko porxe ri ramo Mavae tu xereno? hei
r.
20 Xee ma heko por vae aiko vae rire te xeayvu py ae rive rgue

aexa uka xereko vaia.


Anhet rupi xepya te ae ma hae xekuaa r otekoavy vae rami.
21 Hae rami avi xee ma anhet rupi xepya vae, xenhe py

ndajeayvuveikue py aiko,
ne xerekove re ae ma voi napenai.
22 Xevy pe ma opa mbae petei rami meme merami.

Hae rami vy aipoae: Hae ma joo rami r omomba anhet rupi


ipya vae hae heko vai vae, hae.
23 Mbaemo vai jojuka xapya ramo

hae ojojai r ojejavy e vae ojexavai r.


24 Heko vai vae kuery po py omboaxaa ma yvy

te Nhanderuete omo joguerekoa kuery rova.


Hae ri hae nunga moingoa oiko ramo mavae tu omoingo?
25 Xera aikoa ma onha vae gui oaxa pojavave.

Oaxa vyvoi, hae r ndaexai xembovyaar vaekue.


26 Oaxa pojava ovy kano jai rogue gui ojapo pyre rami,
881 J9,10

hae taguato vixoi re oguejy xapya vae rami.


27 Xapya rei xee aipoae r: Xee xerexarai r ajexavaia re,
ajepea r xeporiaua gui, hae vy avya r, hae.
28 Hae rami vae rire te haxy aendu vae xemongyje teri rgue,

mbaeta aikuaa por ndee xekuaa r heko por vae rami e.


29 Hae rami vy xembopaga re.

Hae ramo mbaer tu anheave ta?


30 Xapya rei yroy rykukue py ajau,

hae kav py xepo aikyao


31 te ndee yapo py ju r xemombo.

Hae ramo xeao ae voi ojapo r xegui ojeguarua agu rami.


32 Mbaeta Nhanderuete ma xee ramigua ava e oiko.

Hae rami e vae rire xee ambovai rgue oremboayvu agu katy
rojoguerua rupi ma voi.
33 Ndoikoi orembyte

ore mokove re opo omo vaer.


34 Xery rupi gui yvyra poii hae oipea,

hae naxemongyjevei ma vae rire


35 haeve rgue akyje e re xeayvu agu.

Hae rami e r ndaevei xevy.

Nhanderuete rovai J ijayvuague

10  Xenhe py ndarovyavei ma xerekove.


1

Xeayvu r ndavyaia hae javi re,


xenhe py ajexavaia aendu reve r xeayvu.
2 Aipoae r Nhanderuete pe: Xembopagave eme.

Eikuaa uka por ke mbaemo vai xere rejou vae.


3 Ndee ndau xembojexavaixe vai ri?

Mbaeta reja merami neremimoingo ndepo py ae rejapo vaekue.


Tyr pa heko vai vae kuery onhembopyaa rive rejou porve?
4 Ndee voi teve too guigua nderexa vae?

Avakue oexaa rami ae avi teve ndee voi rejoexa?


5 Imar vae kuery oikoa ra rami teve ndera voi o?

Hae ndee reikoa maet teve avakue oikoa maet rami,


6 xereko vaia re reikuaa pota agu,

hae ajejavya re rexa pota agu?


7 Ndee ma reikuaa por ojejavy vaety e aikoa.

Hae rami te ndoikoi ndepo gui xereraa jepear.


8 Ndepo py ae xemboypy hae xeapopa vaekue.

A ma xemombaxe ju.
9 Nemaendua ke yapo gui rive xeapoague re.

Hae r a tavy yvy kui ju xemoingoxe?


J10,11 882

10 Kamby rami e teve renho xerekove,


hae kamby kekue rami rive teve xeapo?
11 Xepire hae xeroor py xemonhemonde,

hae gui xekgue hae xerajyr reipop vaekue.


12 Xerekover reme vaekue ndeporayvua rupi,

hae xere repenaa rupi xerar vaekue.


13 Hae nunga renhomi nekurax py.

Vaeri aikuaa por po rami renhembopyaa.


14 Xapya rei ajejavy ramo ndee reikuaa pota r.

Hae rami vy neremboguei r xereko vaiague.


15 Xapya rei xereko vai ramo ndaevei ete r xevy!

Hae rami avi xereko por vy ma ndaevei avi xeak amopu


agu,
mbaeta axmba reve anho aexa xeporiaukuea.
16 Mbaeta xeak amopu ramo ndee xemboa r guary inhar vae

rami.
Hae vy xerovai rexa uka ju r ndepoakapaa.
17 Rembou ju r xerovai ijayvu vaer,

hae remboeta r xerovai ndevaia.


Mbaemo vai anho rembou r xere opu vaer.
18 Mbaer tu havy xereno rakae hai rye gui?

Ai! Avave xerexa e re amano ma voi vae rire


19 xee ndaikoi ma voiague rami rgue a,
hae xeryrui py aa guive xereraa rgue xenhono pora agu
katy.
20 Mbovyi e teve o xera?

Epytuu ke havy, xereja,


xapyai ri jepe xekanegua agu,
21 hae xee aa e mbove pete henda hae gui ajevy ju ea katy,

yvy pyta hae manoa oa py,


22 yvy hu reia, pyt etea,

yvy manoa haevea ramigua anho oa,


hendy vae eteve voi pyta py, hei.

J ojejavya rami Zofar ijayvuague

11  Haeramo Naam pygua Zofar ju ombovai:


1

2 Nanembovaiai r ri tyy po rami ndeayvu reta rei r?


Haevea rami teve reiko ndeayvu kuaa etea py?
3 Ndeayvu reta rivea gui teve avakue okyrir r?

Hae r ndee rejojai r teve avave rei nemoxmbaa ju e re?


4 Mbaeta aipore: Xee ma anhetgua meme aikuaa vae,

hae nerenonde ikya e vae aiko, re vaekue.


883 J11

5 Ai! Nhanderuete ijayvu ma vae rire,


nderovai ojuru oipea vae rire,
6 omombeu porve rgue arandua ndoikuaa ukai teri vae,

mbaeta hiarandua ma anhet vae meme, joo rami e-e oikuaa


uka te.
Hae rami te reikuaa pota povae re:
Amongue henda py Nhanderuete ne ndoikuaa potai rejejavya
hae javi re.
7 Ndee teve reikuaa r Nhanderuete mbaemo oikuaa uka e vae?

Reikuaa pota ta teve Ipoakapa vae re o vae hae javi re?


8 Mbaeta hiarandua ma yvatea rupi peve oo.

Mbae tu ndee rejapo kuaa ta?


Hiarandua ma yvykua vaikue gui ipy pukuve vae.
Mbae tu ndee reikuaa ta?
9 Ko yvy gui eteve voi ipukuve vae,

hae ye gui ipyve vae.


10 Xapya rei hae oaxaa rupi amongue omboa vy

omboayvu agu katy ogueraa ta ramo mavae r tu ojoko?


11 Mbaeta hae ma oikuaa avakue ovare e vae hae javi,

oexa pota e re oexa ma voi r heko vaia.


12 Hae gui ava hiarandu e vae onhemoingo kuaa r teve hiarandu

vae?
Mburikai yvy rupigua ray ava ojeapo kuaa ramo mae hae
nunga haeve.
13 Xapya rei nekurax rerova vy

Nhanderuete pe ndepo reupi,


14 xapya rei ndepo py rejapo vaiague mombyry remombo,

hae ndero gui haevea ramigua reipea vy,


15 hae rami vy mae nderova reupi r ndekya e reve,

hae re at r mbaeve nemongyjeve e re.


16 Hae rami vy nderexarai r rejexavaiague re,

hae nungakue re nemaendua te yy oxyry ovy vaekue re rami rive.


17 Reikoa ma kuaray mbyte jave hexaka gui hexakve r.

Pyt oa py te koa rami r ndevy.


18 Renhenhandu por r, mbaeta o ju r rear reikovy agu.

Ndeyvry rupi rema ma vy reke por r.


19 Renheno rejupy ramo avave rei nanemondyi r.

Heta r ou ndevy onhepytyv uka vy.


20 Hae r heko vai vae ma ndaexa pyxovei r,

hae kuery onhemi agu vaekue ivaipa r.


Hae kuery oar okuapya ma ojeapo r inhe okanhy agu rami
rive hei.
J12 884

Oir kuery ijayvuague J ombovaiague

12  Hae ramo J ombovai:


1

2 Pe kuery anho ma nhi avakue peiko,


hae pemano ramo ndoikovei r hiarandu vae.
3 Hae rami avi xee voi pe rami xearandu vae.

Xee ma pendegui xeyvyve vae.


Mavae tu ndoikuaai r hae ramigua?
4 Hae gui xee ma xeir kuery xejojai rei vae aiko,

Nhanderuete pe ajapukai r xembovai te.


Mbaeta heko por hae haevea rami ikuai vae ma ojojai rei pyr
meme ae ikuai.
5 Iporiau e vae kuery oikuaa r iporiaukuei ojou vaipy ikuai.

Hae rami vy hae kuery omoanha-anha r hoa raii vae oityxe


vy.
6 Porayvu e vae kuery ikuaia py ovyapa rei r,

Nhanderuete re ijayvu rei vae kuery ma iporiau e vae meme


merami.
Hae kuery nguueter rami oguereko opo mbaraetea rive.
7 Hae rami te eporandu na a mymba ikuai vae pe.

Hae r hae kuery nemboe r hae nunga re.


Guyra oveve vae pe reporandu r hae kuery oikuaa uka r
ndevy.
8 Hae rami e vy eporandu na yvy pe,

hae ramo nemboe r.


Pira ye rupigua voi omombeu por r ndevy.
9 Mavae ndau hae vae kuery regua ndoikuaai r

Senhor opo py hae nunga ojapopaague?


10 Mbaeta opo py oguereko guemimoingo kuery hae javi,

avakue hae javive nhe guive.


11 Xeapyxa py ndau naendu kuaa potai r ayvu aendu vae,

xejuru py tembiu heea aendua rami avi?


12 Tyr pa tujakuei re anho teve o arandua?

Oikove puku vaekue re anho teve o mbaemo oikuaa agu?


13 Any! Nhanderuete re ae o arandua hae mbaraetea.

Hexe ma o nhomongeta hae mbaemo oikuaapa agu.


14 Mbaemo hae oity vaekue ma nomopuavei r.

Nhu py hae omboa vaekue avave rei ndoipea kuaai r.


15 Yy hae ojoko ramo opa mbae ipirupa r.

Hae r yy hae ombou ramo ombovaipa r yvy.


16 Hexe anho o mbaraetea hae arandua.

Ombotavy pyre hae imbotavya ma hae oguereko vae meme.


885 J12,13

17 Oipea r nhomongeta vaety kuery nhomongetaague gui,


nhomboayvua kuery voi ojapo r nainhak porvei agu rami.
18 Ombovaipa r huvixave kuery poakaa,

hae omox uka r heravy ikua rupi.


19 Sacerdote kuery ma hae oipea r sacerdote ikuaiague gui,

hae iporiau e vaekue ma oitypa vyvoi r.


20 Ijayvu kuaa vae kuery gui hae oipea r ayvu,

hae tujakueve gui ma oipea r hiarandua.


21 Yvatekueve re omo r nomboeteavei agu,

hae ojora r imbaraete vae kuery kuakuaa.


22 Pyt reia gui oexa uka r mbaemo ndoikuaai pyre,

pyt ana eteve voi ogueru r omoexak agu katy.


23 Yvy regua kuery hae omboetave r, hae gui omokanhymba ju r.

Omoamba r, hae gui omboatypa ju r.


24 Yvy regua yvatekueve gui oipea r arandua,

ojapo r tekoa e rupi oguata rei agu rami, tape rupi e.


25 Hae ramo pyt reia rupi hae kuery opovyvy r ojeoivy hendy vae

ndoguerekoi vy,
ojapo r okau vae rami hoa-oa ojeoivy agu rami.

J anhet vae rupi oikoa re ijayvuague

13  Ma, hae nunga hae javi xerexa oexa ma,


1

xeapyxa voi oendu ramo xee aikuaa ae ma.


2 Pe kuery peikuaa rami ae avi xee voi aikuaa.

Xee ma pendegui xeyvyve vae.


3 Hae rami avi Ipoakapa vae pe anho r anhemombeu,

Nhanderuete renonde ae anhemboeko por ukaxe.


4 Mbaeta pe ma anhetgua rgue py apu rive pemo.

Pe kuery hae javi ma poropoanoa mbaever ovare e vae rami


peiko.
5 Pe pekyrirmba vyvoi vae rire!

Hae rami vy re pexa uka penearandua!


6 A ma pejapyxaka xereko amombeu r,

pendu pota xejuru py mbaemo re xeayvua re.


7 Penhombotavya rupi ndau pendeayvu ta Nhanderuete pemboete

ukaxe vy?
Pemboete ukaxe vy ri ndau pendeayvu ta apu rupi?
8 Ixupe vy ae ndau peikuaa potaa py pete peayvuve ta joegui?

Hae rami ri tyy peipytyv ta Nhanderuete?


9 Pe kuery re hae oikuaa pota vae rire ndau peo jepe rgue?

Hae rami e vy pembotavy kuaa r teve, amongue vae rei


pembotavya rami?
J13 886

10 Joegui pete peayvuve nhemi ramo


pendevy pe ijayvu at r.
11 Napenemongyjei r teve guexakmbaa py?

Pendery nomboui r teve penemongyjear?


12 Pendeayvu jepiaty ma ayvu tanhimbu ramigua rive,

penhemboytaa ma yapo guigua rive.


13 Pekyrir ranhe ke xerenonde, xee ju xeayvu agu.

Hae vae rire xere toiko oiko vae rei.


14 Xeayvu ta xera py xeroo areko reve,

hae xerekove xepo py ajopy reve.f


15 Mbaeta anhet ri hae ma xejuka ta ramo ndarekovei ar agu.

Hae rami te ae ma xeayvu r xereko re.


16 Hae rami aiko vy aikuaa aa jepe agu,

mbaeta heko vai vae ma ndojexa ukai r henonde.


17 Pendu pota ke xeayvua re,

pejapyxaka amombeu vae re.


18 Areko katu pormba ma xereko amombeu agu.

Aikuaa por guive Nhanderuete xemboeko por agu.


19 Mavae tu xereve ijayvu ete r?

Hae rami oiko ramo xee akyrir r, hae xenhe amondouka r.


20 Eme xevy po rami moko etei ajerurea.

Hae rami ri r nanhemivei r nderova gui.


21 Eipea ke ndepo xegui,
hae xemondyive eme xemongyjea py.
22 Hae gui eporandu xevy, hae r xee rombovai r.

Hae rami e vy xee ranhe taxeayvu, hae gui ndee ju xembovai


r.
23 Mbovy henda py tu xereko vai hae ajejavy?

Emombeu por ke xereko vaia hae ajejavya.


24 Mbae re tu nderova remo

nderovaigua rami xerereko vy?


25 Remongyje ta teve yvyra rogue yvytu ogueroveve heravy vae rive?

Remonha ta teve jai rogue pirukue?


26 Mbaeta xerovai rembopara mbaemo ipoyi vae,

xekunumi reve ajejavyague reikuaa vy.


27 Hae rami vy xepy remboty yvyra pa py,

reikuaa pota aikoa hae javi re.


Xejoko imoiny a e agu,
28 mbaemo rugue opa ovy vae,

e vy ajukue vixoi houpa vae rami aiko te.

f
13.14 Apy ma ndojeayvuveikue py J ijayvu.
887 J14

Nhanderekove oaxa pojava ovya re J ijayvuague

14  Kunhague gui ituii vaekue ma xapyai r ikuai,


1

hae kuery re o ojexavai agu anho.


2 Ituii r yvoty ixor vaer rami rive.

Kuaray rami okanhy vy ndojekuaavei r.


3 Hae ramigua avakue re ri tyy reikuaa pota ta,

hae nerenonde remboayvu ta?


4 Mavae ndau haevea gui ogueno kuaa ta mbaemo haeve vae?

Avave rei.
5 Hae kuery ikuai agu ra reipapa ma voi imoiny,

ndereve ae o mbovy jaxy pa ikuai agu.


Avakue rekove rejoko rire
hae vae rovai ndoaxai re.
6 Hae kuery re emave eme ikaneguai agu,

ombaeapo vae rami ora opaa py ovyai agu.


7 Mbaeta yvyra voi oguereko oar agu,

mbaeta ojayaa ma te hoky jevy nho r,


mbovy rei e r ikuai henho ju vaekue.
8 Yvy re hapo inhyma ramo,

hae yvy py hiy ipiru ramo


9 yy reaku gui rive ju r henho.

Hae rami vy hapo ju r ovy yvyra ipyau vae rami.


10 Hae r avakue ma omano ma vy itui tema r.

Avakue omano rire mamo tu opyta?


11 Yupa py yy o vaekue typa,

hae yak typa vy ipiru vae rami,


12 hae rami ae avi avakue onheno vy nopuvei ma r.

Yva oime teria ja nomyvei r,


okeague gui nombovya jevyi re.
13 Xenhono pora ma ramo ndee xemo rgue,

xenhomi rgue ndepoxya ra oaxa peve!


Hae gui pete ra reaanga rgue
xere nemaendua ju agu!
14 Avakue omano ma rire ndau ovy ju r ri?

Hae rami r xee ambaeapo poyi aikovya pukukue re ar r


aikovy
xerekoviar ova peve.
15 Ndee xereno r, hae r xee ma rombovai r.

Rexaxe ju r neremimoingo ndepo py rejapo vaekue.


16 Hae rami vy reipapapa r aguataa,

hae nanemaenduavei r ajejavyague re.


J14,15 888

17 Xereko vaiague re nderexarai r voxa py omboyru pyre re rami,


rejaoipa r atekoavyague.
18 Hae rami avi yvyty ikuipa hae ivaipa r ovy,

itaova voi hoa r oague gui,


19 yy omomba r ita,

hae tyguaxu vy ogueroxyry r heravy yvy kui.


Hae rami ae avi ndee rembovaipa r mbaemo avakue oar vae.
20 Hae kuery re ndepoaka riae ramo

hae kuery opa r ojeoivy.


Hae kuery pe nderova amboae rami rexa uka reve
remondouka r mombyry.
21 Tay kuery omboetea te tuu kuery ndoikuaai r.

Hae rami e vy omoyvyia te ae ma tuu kuery ndoikuaai r.


22 Hae kuery ma guete re anho r oendu haxy vae,

hae guekovea re ae r ojexavai hei.

J reko vaia re Elifaz ijayvuague

15  Hae ramo Tem pygua Elifaz ombovai:


1

2 Hiarandu vae ndau ombovai r yvytu rami


rive?
Onhemony r ri tyy kuaray oua katy gui yvytu ou vae py?
3 Ayvu mbaever ovare vae py ndau ijayvu r,

ayvu nhomoingo por vaer py rgue py?


4 Mbaeta ndee ma Nhanderuete renonde ojererokyje vae pe Ovare

vae re,
hae rejapoxe nomboeteavei agu rami.
5 Mbaeta ndereko vaia rupi ae ndeayvu,

hae nhombotavy vae kuery ayvu anho rejou porve.


6 Ndejuru guigua ae r nembopaga, xee e.

Nerembe ae ijayvu nderovai.


7 Ndee teve ava jypyi itui vaekue reiko?

Yvyty ikuai e mbove ma voi teve reiko rakae?


8 Ndee teve rendu rakae Nhanderuete opya re mbaemo omo r?

Ndere anhoi teve o arandua?


9 Mbae nunga tu ndee reikuaa, ore kuery roikuaa avi vae?

Mbae nunga arandu tu ndere o, ore kuery re o vae?


10 Mbaeta oreregua ikuai avi tujakuei hia ximba vae,

nderu gui voi tujakueive vae.


11 Ndee teve nerembovareive ta Nhanderuete nembopya guaxu ukaa,

hae ayvu pori rupi ndevy oreayvua?


12 Mbae re tu rejereraa uka nekurax py o vae rupi rive?

Mbae re tu rema vaikue rei ri,


889 J15

13 Nhanderueterovai ndevaia rupi,


hae rami ete ndeayvu agu?
14 Mar ramigua tu avakue, ikya e vae ikuai agu?
Mar ramigua tu kunha gui ituii vaekue, heko por vae oiko
agu?
15 Ma, Nhanderuete ma ndojeroviai ne ojeupegua ikya e vae
kuery re.
Hae oexa r ne yva re voi ikya e vae no.
16 Avakue katuve ma ojou vaipy hae ojeguarupy meme ikuai,
yy oyu vae rami mbaemo vai ojee omo vae!

Heko vai vae kuery opagaa agu re Elifaz ijayvuague


17 Ejapyxaka ke xeayvua re, hae r romboe r.
Mbaemo aexa vaekue amombeu r ndevy,
18 hiarandu vae kuery omombeu vaekue ae,

nguu kuery gui oendu vy ndoikuaa uka ei vaekue.


19 (Hae vae kuery pe ae yvy omea rakae,

peteve henda rupi amboae regua kuery ndaikuai.)


20 Hae r heko vai vae kuery ma ko nhav r ojexavai,

ikuaia maet ijapuai r, nhomoingo axya kuery pegua ae.


21 Hae kuery apyxa py onhendu r imongyjear.

Mbaemo oguerekopa rei te hae kuery re ou r imbovaipaar.


22 Hae kuery ndogueroviai pyt vaikuea gui ojevy ju agu,

hae rami rgue py oar kyxe imombaar rive.


23 Hou vaer oeka ojeoivy vy Mamo tu o? hei r okuapy.

Oikuaa por avi pyt agu ra hexe ou ta maa.


24 Jexavaia hae moingo axya ma omongyjepa rei r.

Hae kuery re hae nunga ipoaka re, huvixave joe opu agu
oiko katu por vaekue rami,
25 Nhanderuete rovai opo oupi rire,

Ipoakapa vae ombojaru rei vy.


26 Hae rami vy hexe opu okuapy onhea rei reve,

huy jokoa inhana vae re rive ojerovia vae rami.


27 Hova re ikyra anho o,
ijyke kyrapa avi
28 te tet ivaipa vaekue py hekoa,

oo o agu ndaeveia py,


ombovaipa pyr py rive ikuai.
29 Hae nunga rupi hae kuery ndojou retai r mbaemo,

mbaemo ojapo vae no arei r guive,


imbae rei-rei voi ndaetai r yvy re.
30 Hae kuery ndoo jepei r pyt vaikue gui.
J15,16 890

Tata rendy vuku-vuku overepa r hoky.


Hae gui Nhanderuete ojuru gui oipejua rive r ogueraa.
31 Hae nunga rupi ovare e vae re ejerovia eme, ndee ae rejekore vy,

mbaeta ovare e vae rive r o ndevy guar.


32 Hae nunga omomba r hira ova e mbove,

hae ramo hak ndaipyauvei ma r.


33 Hae kuery ikuai r uva akyi oitypa pyre rami,

hae oliveira ipoty hoapa vaekue rami rive.


34 Mbaeta heko vai vae kuery heta ikuai te ndatayi r,

hae tata oapypa r nhombae rei-rei peaare kuery ro.


35 Hae kuery ma mbaemo vai anho oguerekoi rire oikuavi r teko

vai,
nhombotavy agu rive opya re omo rire hei.

Nhanderuete openaa re J ijayvuague

16  Hae ramo J ombovai:


1

2 Aendu riae ma hae ramigua.


Pe hae javive ma xembopya por rgue py xemoangeko rei.
3 Ndopai r teve yvytu rami pendeayvua?

Mbae tu pendu rae hae rami ete xembovai agu?


4 Xee voi xeayvu kuaa pe pendeayvua rami.

Xee aiko axya rami pe peiko axy vae rire


xee voi xeayvu reta kuaa rgue pe kuery pe,
penderovai xeak ambovava reve.
5 Xee romombaraete kuaa avi rgue xeayvua py,

xejuru py romboaxya aexa uka vae py aipea agu haxy pendu


vae!
6 Xeayvu ainy te haxy aendu vae ndoaxai r.

Hae rami e vy akyrir te mbae nunga py r tu anhenhandu


por?
7 Anhet opa ma xembaraetea areko vaekue.

Ndee Xeruete remomba ma xero pygua kuery hae javi.


8 Hae nunga aexa uka xexormbaa py,

xeangaia voi xerovai opu vy xembojexavai riae.


9 Ndepoxya py xemboaypa, xere nandeaei vy.

Xerovai nera jekyty hae rema rat xerovaigua rami.


10 Avakue voi xerovai oipea okuapy ojuru.

Hae rami vy xere ijae ea rupi xepetepa,


xerovai hae javive ijaty okuapy.
11 Ojerovia e vae po py Nhanderuete xemboaxa,

heko vai vae kuery po py haa agu rami xeapo.


12 Xee aiko por rei vaekue ri hae xemopmba.
891 J16,17

Xeajuy re ojopy vy xemboaypa.


Xemo guembiporu huy oaanga agu.
13 Xejoko nguy py,

oipyxo xepyky rax re xemboaxy e re,


hae ramo xepya upia onhe yvy re.
14 Xemboguaiague rupi ae ju xemboguai,

hae vy xere ou joe opu vae ramigua.


15 Xejee amo ae ajukue voxa guigua,

hae yvy kui py aity anhemboyvate reia rupi aikoague.


16 Ajaeo r xerova ma pytmba rei,

hae xerexa pepi ma manoa guigua omomba,


17 xepo re ajojukaague no,

hae xekya ea rupi anhemboe te.


18 Ndee yvy, ejaoi eme xeruguy,

to eme guive ajapukaia onhendu ea!


19 Ma, a ma voi xereko mombeu porvear o yva re,

yvate ma o xere ojerure vaer.


20 Xeir kuery xejojai rei okuapy ramo

Nhanderuete renonde xerexay reve tema a,


21 ar vy Nhanderuete pe hae vae ojerure agu avakue re,

oir pe avakue ray kuery joe ojerurea rami avi.


22 Mbaeta maeta o reta vea py

aa r pete tape rupi ndajevyvei agu.

J mbaeve noarveia re ijayvuague

17  Xenhe opa ovy ma,


1

xera voi opa avi ovy,


hae xerenonde o vae ma xenhono pora agu anho.
2 Anhet porojojai rei vae kuery xembojere rei okuapy,

xerexa py xemoangeko reia kuery anho rei aexa.


3 Hae gui eme xevy mbaemo aikuaa agu ndee xemboeko por ra.

Enhemo ndee ae hae nunga kuaa ukaar.


Mbaeta ndee e vy mavae r tu ikuaa ukaar o?
4 Mbae hae kuery kurax remboty ma hiarandua o e agu.
Hae rami vy neremboyvatevei ma.
5 Amongue oir kuery imombaar pe omboaxa ramo

tay kuery voi ndaexa pyxovei r.


6 Hae r xee ma xemoa heta vae kuery xejojai rei okuapy agu.

Xemoingoa xerova re onyvmbaa rei agu.


7 Hae nunga rupi ae ndaxerexa pyxovei ma xeporiau r,

hae xerete regua hae javi kuaray rami ndojekuaa porvei.


8 Heko por vae kuery xerexa vy onhemondyipa rei okuapy.
J17,18 892

Hae rami vy ojejavy e vae kuery opu r heko vai vae rovai.
9 Hae rami te heko por vae kuery oo tema r guape rupi ae,
ipo kya e vae kuery imbaraeteve r ojeoivy.
10 Hae gui pe kuery hae javi pejevy, peju ju kyv katy.

Hae rami avi pe kuery regua peteve ma ndajoui r hiarandu


vae.
11 Xera oaxa ma ovy,

anhembopyaague voi oaxa rivepa ma,


xepya re aipotaa amo vaekue hae javi.
12 Xevy pe pyt peikuaa uka ra oa rami rive.

Hae vy aipo peje: Pyt teri te hendy vae ova raii ma, peje
rive.
13 Hae r xee ma xenhono pora agu py ar xeror,

pyta py ae xerupar itui.


14 Xenhono porar pe ajapukai vy Ndee ma xeru, hae.

Taxo ikuai vae pe voi Pe ma hai hae xereindy kuery, hae.


15 Hae gui mbae tu o ar aikovy agu?

T, xee ar vae mavae r tu oikuaa?


16 Hae nunga oguejy r manoa rok peve

xereve yvy kui py apytuu ma jave hei.

Heko vai vae kuery opa agu re Bildade ijayvuague

18  Hae ramo Sua pygua Bildade ju ombovai:


1

2 Rakae peve r tu ndeayvu agu re renhea?


Eikuaa pota por ranhe, hae gui ma jajogueroayvu r.
3 Mbae re tu mymba rami ri ndee orekuaa,

hae hiarandu e vae roikoa rami reikuaa?


4 Ai! Ndee ndepoxya py ae renhemboaypa vae,

ndere vy ri ndau roejapa ta yvy?


Hae itaova ikuai vae ndau ova r oague gui?
5 Anhet, heko vai vae kuery rataendy ogue r,

ne hata raviju ma voi ndojekuaavei r.


6 Hae kuery ro rupi hendy vae o vaekue pytmba r,

yvate tataendy oupi imoiny vaekue ogue r.


7 Oguata por ojeoivyague gui ipyxyry r ovy,

hae gui onhembopyaague py ae oitya r.


8 Mbaeta hae kuery py ae omboa r,

nhu juru ry rupi ae oo rire.


9 Mbaemo mboaa ojopy r ipyta rupi,

hae nhu ojopy r.


10 Hae kuery ndoexai r ix yvy rupi itui vae,

ne imboaar tape py o vae.


893 J18,19

11 Jova-jovai katy gui imongyjear ou vy omondyi r,


omonha r heravy oikoa nhav rupi.
12 Hae kuery ry ou r imoingo axyar omomba agu,

hae iporiau agu oar r ijyvry.


13 Hae nunga ombovaipa r hete regua hae javi.

Manoa regua jypygua omomba r.


14 Heko vai vae kuery oipeaa r ngoo py ojerovia oinyague gui,

hae vy ogueraa r imongyjea tuvixave vaea py.


15 Hoo pygua kuery peteve ma novei r hogue py,

hae oague rupi omoaa r enxofre.


16 Iguy rupi hapo ipirupa r,

hae r hak ma hiry rupi r ipirupa.


17 Hae kuery re naimaenduaavei r yvy re,

hae tet mbyte gui nonhenduvei r hery.


18 Hendya gui hae kuery omomboa r pyta py,

oipeapaa r yvy gui.


19 Ndatayi ne namyminoi r guetar kuery mbyte,

hae hoo pygua kuery peteve ma ndoikovevei r hogue py.


20 Okanhyague ra gui kuaray oikea katygua kuery onhemondyipa r,

koa katygua kuery voi okyjepa r okuapy.


21 Anhet hae rami ae heko vai vae kuery reko,

hae rami ae opa r Nhanderuete oikuaa e vae kuery hei.

J ojexavai te hepyar oikoa rami ijayvuague

19  Haeramo J ombovai:
1

2 Rakae peve r tu pemoingo axy xenhe,


hae ayvu py xemoumba rive?
3 Dez-kue ma pendeayvu rei xere,

xembojexavai agu napex vy.


4 Xapya rei anhet xee ajejavy vae rire

xere anho rgue o ajejavyague re apaga agu.


5 Xapya rei xerovai penhemboyvatexe,

hae xemoyvyiague re pendeayvu reixe vy,


6 peikuaa por pota a povae re:
Nhanderuete ae xemoingo axy vaekue okya py xejoko vy.g
7 Ajapukai: Xemomba ta! hae te noenduai.

Xepytyv ke! hae te ndoikoi xemboeko porar.


8 Xerape hae ojoko r ndaevei aave agu.

Xee aa agu rupi hae omo pyta.


9 Omboetepy aikoague gui xepea vy

g
19.6 J ma Nhanderuete xemoingo axy hei vaeri oayvu hae oguerovya (2.36).
J19 894

xeak gui omboi xembojeguaar o vaekue.


10 Jova-jovaive gui xereity rire aa ma ainy.
Xegui oipea ar vaekue yvyra hiaague gui oapoo vae rami.
11 Xerovai hendy ipoxya,

ngovaigua rami xerereko ramo.


12 Ixondaro kuery ou okuapy xere.

Xerupity agu hae kuery oguereko katu guaper,


hae vy xero yvry rupi xejoko okuapy.
13 Xegui hae oipea xeryvy kuery mombyry.

Xekuaa vae kuery voi ojepeapa xegui, xerexa vaety e rami rive.
14 Xeretar kuery xerejapa ojeoivy,

hae xekuaa vae kuery hexaraipa ma xegui.


15 Xero py amova vaekue hae xerembiguai kuery ma amboae yvy

regua rami xekuaa,


hae kuery pe r yvy mboae regua aiko.
16 Amongakuaa vaekue ma aeno te naxembovaivei,

mbaemo re xee ae ajerure pori te.


17 Xerayxy ma noetxevei ma xepytua,

hae xeryvy kuery pe ojeguarupy aiko xereaku vaikue vae vy.


18 Kyrgue voi naxemovaxevei,

xee apuxe r xejojai rei okuapy.


19 Xerayvu ete vaekue xembojeguarupa okuapy,

hae xee ayvu vaekue voi xerovaigua onhemoingo.


20 Xepire ojapa ma xekgue hae xeroo re,

hae haxyi py aa jepe nho.


21 Xemboaxy ke, xerembiayvu kuery.

Xemboaxy, mbaeta Nhanderuete po xerupity.


22 Mbae re tu xemonha rei pekuapy Nhanderuete xemonhaa rami?

Mbae re tu ndapepytuui ri xeroo pemombaa gui?


23 Xeayvua omboparaa vae rire!

Kuaxia re ipara oiny vae rire!


24 Ferro rakua hae chumbo reve

ita re ipara vae rire rakae r peve guar!


25 Mbaeta xee aikuaa xerepyar oikoa,

hae opaa py opu r kovae yvy re.


26 Hae vae rire kovae xepire ivaipa ma te

xeroo reve ae r aexa Nhanderuete.


27 Aexa r xee ae, xerexa py ae aexa r, amboae ndaei.

Aexaxe ete r
xekurax naimbaraetevei ma xeryepy py.
28 Xapya rei aipopeje r: Mar rami r tu romoingo axy?

Ndekuxa ae upe vae mbaemo vai oiko, peje te


895 J19,20

29 pejererokyje
ikyxe gui,
mbaeta xere pendeayvua re ou r ipoxya,
pendere oikuaa pota vaer oikoa peikuaa agu hei.

Heko vai vae kuery ojexavai agu re Zofar ijayvuague

20  Hae ramo Naam pygua Zofar ju ombovai:


1

2 Aikuaa vae re xeayvuxe vy


ajapura rombovai agu.
3 Xee aendu ndeayvu etea xemoxmba vae,

xenhe py aendu aikuaa vae rupi rombovaixea.


4 Ndee ndereikuaai teve hae javi oiko ypy guive,

yvy re avakue omoingo ypya guive


5 heko vai vae kuery xapyai rive ovya okuapya,

ojerovia e vae kuery ovya xapyai ra?


6 Hae kuery ojejou pora yva re peve oo,

hae arai re peve oak oupi te ae ma


7 humba r rakae r peve guar, hepoxi rami rive.

Hae r oexa vaety kuery Mamo tu ikuai? hei r okuapy.


8 Hae kuery ma oexa rau pyre rami okanhymba r,

hae r ndojouavei r.
Omonhaa r imondovy pyvy mbaemo oexa pyre rami.
9 Hexaare kuery ndoexavei ma r,

ikuaiague py ae te hae kuery re naimaenduaavei ma r.


10 Tay kuery ju onhea r iporiaukuei oguerorya rupi,

hae vy opo py ae omemba ju r imbae rei-rei oipeaa


vaekue.
11 Ikgue kunumi jave rami imbaraete te,

imbaraete reve r itui yvy kui rupi.


12 Hae kuery pe r ijuru py mbaemo vai he r,

hae vy oapek guy py oguereko.


13 He ramo nomokxei vy

oguereko ranhe r ojuru py.


14 Hae rami te hyepy py ma amboae rami r ojeapo.

Mboi guigua rami r iro vaikue ojeapo hyepy py.


15 Mbaemo oguerekopa vae omok vaekue ombojevypa ju r.

Nhanderuete ae r ojapo guyepy gui ombojevypa agu rami.


16 Mboi guigua veneno oyu rire

inhapek ae ju ojuka r.
17 Hae kuery ndoguerovyai r yaki oexa vy,

ne ei hae kamby yak rami oxyry vae.


18 Mbaeta ombaeapoague repy ojou vaekue omokanhymba ju r

mbaeve hou e re.


J20,21 896

Ojeupe guar ojopy vaekue regua peteve henda py ndojoui r


ombovyaar,
19 hae kuery iporiaukuei omoingo axy hae noipytyvi rire,

hae oo ojapo vaekue gui mbaemo oipeapa rire.


20 Oipotapa reia gui ndojepeai rire

ndaevei r mbaemo oipota vaekue ogueraa jepe agu.


21 Oipotapa reia gui ndopytuui rire

imbae rei-rei no arei r.


22 Ojoupa ete maa py ae r ojexavai.

Hae kuery re ou r opa margua imomboriauar.


23 Hae kuery rye monyar Nhanderuete ombou r opoxy etea.

Tembiu rgue py hae nunga anho ombou r oky rami hae kuery
ry.
24 Tembiporu ferro guigua gui hae kuery ojava te

guyrapa overa vae guigua py r onhyva.


25 Hae ramo okupe gui huy oekyi r

overa rei r huguy re.


Hae ramo oendu r onhemondyia.
26 Hae kuery peguar omoa r opa mar ojexavai agu.

Tata omomba r avave rei oipeju e te,


hoo py opyta vaekue-ekue omomba peve.
27 Yva gui oikuaa ukaa r heko vaia.

Hae r yvy gui ma opu r hovai guar.


28 Ngoo py oguerekopa vaekue oipeapaa r

Nhanderuete poxya ra py, yy onhoa vae rami.


29 Hae ramigua ae r avakue heko vai vae ojopy Nhanderuete po gui.

Hae nunga anho hae kuery peguar o Nhanderuete ijayvuague


rami vy hei.

Heko vai vae kuery ovyaa re J ijayvuague

21  Haeramo J ombovai:
1

2 Pendu por pota ke xeayvua.


Hae ramia py pe xembopya por r.
3 Xereroangekove eme, hae r xee ju xeayvu r.
Hae gui xeayvupa ma ramo mae haeve r xejojaive agu.
4 Avakue re rive teve xee xeayvu ndavyaia rupi?

Mbae re teve ar are agu ndaevei?


5 Pema xere, hae vy pekyrir r.

Hae rami vy pejoko r pendejuru pendepo py.


6 Mbaeta hae nunga re xemaendua vy rive ndaxerekorvei,

hae xeroo hae javi re aendu xepirmbaa.


7 Hae gui mbaexa tu heko vai vae kuery okuave are?
897 J21

Mbaeta hae kuery tujai te ipoakapave tema r.


8 Henonde ma tay kuery ikuai por r.
Guamymino kuery voi oexa avi r.
9 Hae kuery ro rupi o mbya por,

hae Nhanderuete nombopagai r yvyra poi py.


10 Hymba toro ma tayi r maet nhav,

hymba vaka tay vy ndoityi r.


11 Hoo pygua kyrguei ma onha-onha r okuapy vexai rami,

tay kueiry voi opo-opo r ovya vy.


12 Oporaei r okuapy pandeiro hae ix reta vae reve,

mimby pu guive oendu vy oguerovya vaipa r.


13 ra nhav hae kuery oaxa r oguerekopaa py,

mbya por reve oguejy peve yvyra rupa py.


14 Hae kuery ae r aipoei Nhanderuete pe: Ejepea ke oregui!

Ndoroikuaaxei ndeguigua tape.


15 Mbaeta mavae tu Ipoakapa vae, ixupe jaiko agu?

Mbae tu jajopy r ixupe nhanhemboeague re? hei r okuapy.


16 Hae rami te ma, hae kuery oguerekopa agu ma ipo gui ae e

ou.
Xevy pe ndaevei ae heko vai vae kuery onhemongetaa rami aiko
agu!
17 Mbovykue tu heko vai vae kuery rataendy omboguea?

Mbovykue tu hae kuery ry omboua r imombaar?


Mbovykue tu Nhanderuete opoxya rupi ombou r hae kuery
ikuai axy agu?
18 Mbovykue tu hae kuery omoxa r jai pirekue yvytu ogueroveve

heravy vae rami,


e vy mbaemo pirekue yvytu jere ogueraa vae rami?
19 Hae r pe kuery aipopeje: Nhanderuete ma oar r heko vai vae

ray kuery ombopaga agu, peje r.


Hae rami te hae kuery ae Nhanderuete ombopaga vae rire, hae
kuery ae oendu agu haxya.
20 Hae kuery ae toexa imombaar ou r,

hae kuery ae toyu Ipoakapa vae poxya gui.


21 Mbaeta hae kuery omano ma rire, hekove oipeaa ma ramo,

mbaexa tu hae kuery oendu r ngoo pyguare kuery reko gui?


22 Amongue ndau omoarandu kuaa r Nhanderuete?

Mbaeta hae ma yva re ikuai vae re voi oikuaa pota vae.


23 Amongue ma imbaraete reve r omano,

heko eta rei e, mbaeve rei oendu e re guive,


24 imbae yryru kamby tyny reve,

hae ikgue rat ea hexamba rei reve.


J21,22 898

25 Hae r amboae kuery ma ikuerai rei reve r omano,


mbaemo por ndojoui rire.
26 Hae rami te mokove regua joapy r ikuai yvy kui py,

taxo ojaoipa agu py.


27 Ma, xee aikuaa ae ma pejapoxea,

mbaeta haevea rami penhembopya xembojexavaive agu re.


28 Mbaeta aipopeje: Mamo tu opyta yvateve vae

teko vai rupi oiko vae rogue? peje r.


29 Hae rami te peporandu na oguataa rupi ikuai vae pe.

Napendu potai teve mbaemo hae kuery omombeu r?


30 Mbaeta aipoei r: Jexavaia ra py heko vai vae kuery omboaxya

r,
ogueraa jepea r poxya ra gui, hei r.
31 Mavae tu omboayvu r hae kuery ikuaia re?

Mavae tu ombopaga r ojapo vaiague re?


32 Mbaeta opaa py hae kuery retekue ogueraa r onhono pora agu

katy,
hae onhono porague re openaa r.
33 Hae kuery rupa ry yvy itui vae ndaipoyi r,

hae avakue hae javi ojeoi r hetekue rakykue,


henonde ojeoi vae voi mbovy rei ea rami avi.
34 Hae nunga rupi mbae re tu xembopya pora rupi merami te

pendeayvu rive?
Pembovaia hae javi re ma apu anho o hei.

J ojejavy etea rami Elifaz ijayvuague

22  Haeramo Tem pygua Elifaz ju ombovai:


1

2 Hae gui avakue ndau mbaemo ovare r ri


Nhanderuete pe?
Any, oikuaapa vae te ojeupe ae ovare vae.
3 Tyr pa ndereko pora teve ombovya r Ipoakapa vae?

Xapya rei ndee rejejavy e re reiko r hae ojou por r teve?


4 Nhanderuete renonde rejererokyjea re teve nembopaga,

nderovai oikuaa potaa py?


5 Ndereko vaia ndatuvixai teve?

Rejejavya ma opa vaer e teve?


6 Mbaeta mbae re reipea mbaemo nderyvy gui,

hae iporiaukuei gui voi reipea ijao.


7 Ikane vae pe ma yy neremei oyu agu,

okaruxe vae pe voi nerakte tembiu re.


8 Ipoakakueve pe rive yvy itui,

avakue yvatekueve anho r ikuai hae py.


899 J22

9 Hae r imeve vae kuery ma ipo rei reve rembojevy,


hae tyre kuery mbaraetea remomba.
10 Hae nunga rupi ae nhu ndejokopa,

hae rekyjea rendu xapya vy renhemondyipa rei,


11 pyta guive, mbaeve rexa e te.

Hae ramo ae yy tyguaxu vae ndeaoi r.


12 Yva re yvatevea py e teve Nhanderuete o?

Ema havy jaxy-tata yva re ikuai vae re.


Hae vae ma ndayvate ma raagai!
13 Hae rami te aipore: Mbae tu Nhanderuete oikuaa?

Hae ndau oikuaa pota r mbaemo re,


oexa r teve pyt ana rupi?
14 Mbaeta yva apy rupi hae oguata oikovya rupi

arai ana ojaoi r


mbaemo oexa agu rami e, re.
15 Hae gui ndee ndau reikoxe teri tape ymague rupi,

heko vai vae kuery ikuaiaty rupi?


16 Hae vae kuery ma oipeapaa vyvoi rakae hira ova e mbove.

Hae kuery ytar o vaekue ma yxyry at vae ogueraapa.


17 Mbaeta Nhanderuete pe aipoei: Ejepea ke orea gui!

Mbae tu Ipoakapa vae ojapo r orere? hei rire.


18 Hae rami te hae kuery ro hae omony mbaemo por anho.

Hae r xevy pe ndaevei ae heko vai vae kuery onhemongetaa


rami aiko agu.
19 Hae kuery opa r heko por vae kuery oexa vy ovya r.

Hae kuery re ojejavy e vae opuka r.


20 Hae vy aipoei r: Anhet, nhanderovaigua kuery omombaa rae,

hae r mbaemo oeja vaekue ma tata ju omomba, hei r


okuapy.
21 Hae nunga rupi pete rami ju pota ke eiko Nhanderuete reve,

revya nho agu.


Hae ramo ndere ou r ipor vae.
22 Ajerure ndevy, ejapyxaka por pota ke nemboe r,

hae ndepya re emo ijayvua.


23 Mbaeta Ipoakapa vae pe rejeko rerova uka ramo reiko por ju r.

Xapya rei ndero gui mbaemo vai reipea ramo,


24 hae ouro rereko vae yvy kui py remombo ramo,

ouro Ofir guigua rereko te yaki rupi ita ikuai vae mbyte rupi
remombo ri ramo,
25 hae ramo Ipoakapa vae ae r ndevygua oiko

ouro hae prata oiporavo pyre rami.


26 Mbaeta rerovya r Ipoakapa vae anho,
J22,23 900

hae nderova rembovy r Nhanderuete-a katy.


27 Ixupe
rejapukai ramo oendu r,
hae ixupe ju rejapo r renhemboayvuague.
28 Mbaemo rejapo agu re renhembopya ramo oiko por r,
hae tape reikoa rupi omoexakmba r.
29 Nhomoyvyia r rexa vy Emopu ju ke re ramo
Nhanderuete ogueraa jepe r onhemoyvyi vaekue,
30 oepy r ojejavy vaekue te.
Ndepo ikya ea re oma vy r ogueraa jepe hei.

Nhanderuete renonde J ojexa ukaxea re ijayvuague

23  Hae ramo J ombovai:


1

2 A voi ju xeayvu ta opu rei vae rami,


xepo py xepoaa ajoko te.
3 Ai! Xee aikuaa vae rire Nhanderuete ajou agu!

Hae rami vy ajexa uka rgue oikuaa pota oinya py.


4 Henonde anhemombeu por rgue,

xejuru amony rgue aikoa re xeayvu agu.


5 Hae rami vy xembovai r aikuaa rgue,

aendu kuaa rgue xevy ijayvu r.


6 Opoaka etea rupi ndau ijayvu ete rgue xevy?

Any, oikuaa pota pori rgue xere.


7 Hae py ma heko por vae ijayvu rgue hexeve,

hae rakae r peve xee aa jepe rgue xemboayvu agu gui.


8 Hae rami te ma, xerenonde katy xee aa r no r hae py.

Xerakykue katy ajevy te hae py voi ndajoui.


9 Xeaxua katy mbaemo ojapo te xee ndaexa reguai.

Xeaxua katy voi onhemi r xee ndaexai re.


10 Hae r hae ma oikuaapa xee aikoa.

Xeraanga vae rire ouro ikya e vae rami ajekuaa rgue.


11 Mbaeta xepy ma hae oikoa rupi anho oiko.

A at ixuguigua tape rupi aikoa rupi, ndajepeai ae.


12 Ojuru py ojapo uka vae gui xee ndajepeai,

xepyapy py amo por ijayvuague.


13 Hae r hae ma mbaemo ojapo agu re onhembopya ramo

mavae r tu ojoko?
Mbaeta hae ojapoxe vy ojapo re.
14 Hae rami vy ojapopa avi r xerekor re ijayvuague.

Hae vae ramigua ma mbovy rei e ojee omo ojapo vaer.


15 Hae nunga rupi xepya eta rei r henonde.

Hae nunga re aikuaa pota vy akyje.


16 Nhanderuete ojapo xepya re xekangya aendu agu rami,
901 J23,24

Ipoakapa vae ae xembopya eta rei.


17 Mbaetapyt vaikue gui e xekangya aendu,
pyt reia xerova ojaoi vae gui e guive.

Mbovykue rei e heko vai vae kuery


nombopagaaia rami J ijayvuague

24  Mbae re ndau Ipoakapa vae noaangai ri joe oikuaa pota


1

agu ra?
Mbae re tu oikuaa vae kuery ndoikuaai hae vae ra?
2 Mbaeta ikuai yvy markaa oguerova rive vae,

hae mymba re imonda vy guymba kuery reve ae omongaru vae.


3 Hae kuery oipea r tyre rymba mburika,

imeve vae gui voi oipea r hymba vaka.


4 Ojexavai vae kuery pe ojavy uka r tape.

Hae kuery gui iporiaukuei yvy re ikuai vae onhemimba r


okuapy,
5 Hae vae kuery ma ombaeapo agu katy ojeoi r kavajui tekoa

ea rupigua rami,
iporiaukuei voi yvy joja reia rupi oeka r ojeoivy hou vaer.
Hae rami vy re ojou tembiu ojeupe hae guay kuery pe.
6 Heko vai vae mbaety py omono r mbaemo aju,

hae omondoro r uva.


7 Ipire rei reve oaxa r pyt ao oguereko e vy.

Onheov agu ndoguerekoi vy yroy oendu.


8 Yvyty rupi inhakmba r oky gui.

Onhemi agu oguereko e vy itaova rupi rive r onhemi okuapy.


9 Tyrei kuery omboia r okambua gui,

hae iporiaukuei gui oipea r oguerekoi vaekue.


10 Hae ramo hae vae kuery ipire rei vae ikuai ao oguereko e vy.

Karuai oendu vy ogueraa r mbaemo aju ojokua pyre.


11 Heko vai vae kuery roka py onhami r azeite-r,

uva oumbiri avi te oendu riae r oyuxea.


12 Tet rupi voi avakue ipoa r okuapy, ojeaipy kuery ojapukai r

onhe py.
Hae rami te hae nunga re Nhanderuete ndoikuaa potai merami.
13 Hae r heko vai vae ma hendy vae rovaigua ikuai,

ndoikuaai r guive tape hendya katy oo vae,


hae vae rupi ndooxei guive.
14 Ko rai jave jojuka rive-rive vae opu vy

ojuka r iporiaukuei hae ojexavai vae.


Hae gui pyvy ma oo ju r imonda agu katy.
15 Itavy rei vae voi oar r pyti ta maa.
J24,25 902

Hae vy aipoei ojeupe: Avave rei ndaxerexa kuaai r, hei vy


omo r ovy ngova.
16 Pyt jave avakue oike r joo rupi,

hae gui ara py ma ngoo rupi ae r ikuai.


Ne ndoexaxevei r hendy vae.
17 Mbaeta hae kuery ma koa pe Manoa pyt guigua hei r,

hae r pyvy nhomongyje reia ma hae kuery oexa vaety ae oiko.


18 Pe aipopeje: Heko vai vae kuery ma ogueraapaa vyvoi r

yxyrya py.
Yvy re hae kuery pegua o vae ma ayvu vaipy anho.
Ndoovei r tape uvaty katy oo vae rupi ombaeapo agu.
19 Ipirua hae haku ma yroy omboyku-a rami avi

manoa voi omomba r ojejavy vae kuery.


20 Hae ramo hae kuery re ixy ae hexarai r,

hookue re taxo ovya reve okaru r okuapy.


Heko vai kuery re naimaenduaavei ma r.
Hae kuery omopmbaa r yvyra rami,
21 imemby vaer e hae kuery omomba rire,

hae imeve vae pe ndojapo pori rire, peje.


22 Any! Hae rami rgue py Nhanderuete ombaraetea rupi

ombopukuve r ojerovia rei vae kuery ra.


Hae kuery ndaekorvei te opu ju nho r.
23 Hae kuery pe hae ome r opytuu agu.
Hae ramo ikuai at r.
Nhanderuete oma r hae kuery ikuaia rupi.
24 Hae kuery ma xapyai r omboyvatea.

Hae rire oaxa ju xapya r, amboae kuery rami oipeapaa r,


mbaemo raygue rami avi ojayaa r.
25 Hae rami e r mavae r tu oikuaa uka xeapua,

hae ombovaipa xeayvua? hei.

Nhanderuete renonde avave rei nonhemboeko


por kuaaia rami Bildade ijayvuague

25  Haeramo Sua pygua Bildade ombovai:


1
2 Hae rami avi Nhanderuete pegua anho o
opena hae ipoaka agu.
Hae ma ojapo yva yvatevea rupi voi ikuai pora agu rami.
3 Guembiguai xondaro kuery ma ndajaipapapa kuaai r.

Ixuguigua hexaka ojope r hae javi ry.


4 Hae rami r mbaexa tu avakue onhemboeko por r Nhanderuete

renonde?
Mbaexa tu kunha gui ituii vaekue oiko r ikya e vae?
903 J2527

5 Ma, hae oexa r jaxy eteve voi naendyi


hae jaxy-tata ikuai vae ikya e vae ndoikoi.
6 Hae gui avakue katuve ma taxo rami rive r yvyguevei.

Avakue ray kuery ma taxo ramigua meme ae ikuai hei.

Nhanderuete ipoakapaa re J ijayvuague

26  Hae ramo J ombovai:


1

2 Ikangy vae pytyva merami rive reiko,


ijyva mbaraete e vae reipytyv merami rive!
3 Hiarandu e vae remongeta kuaa merami rive,

hae anhet vae reikuaa uka pormba merami rive!


4 Mavae nemboea rupi tu ndeayvu hae rami ete?

Mavae guigua nhe tu ndere o ndeayvu kuaa agu?


5 Hae gui omano vaekue nhe ma oryryipa r okuapy

yy guy py ikuaia py.


6 Nhanderuete gui manoa pygua kuery nonhemi kuaai,

yvykua vaikue aoiar no ramo.


7 Mbaeve o ea ry hae oipyo kuaray apuaia katygua,

mbaeve o ea ry ae avi onhono yvy.


8 Arai ana ikuai vae mbyte ojoko r yy,

hae rami te arai ndoxoi r iguy py.


9 Ojaoi r guenda opena oinyaty,

hiry arai pyta py ojaoi vy.


10 Omo rakae yy apyr,

hexaka hae pyta mbyte py.


11 Ijayvu at ramo yva yta

oryryi r onhemondyipa vy.


12 Ombaraetea rupi ombojao rakae ye,

hae oarandua rupi oity ngovaigua kuery.


13 Opejua py rive omoexak r yva,

hae opo py ojuka r teju jagua inhaku vae.


14 Ma, hae ramigua ma hembiapo ypy rive!

Mbaeta ixugui ma nhaendu mbegueii anho.


Hae gui mavae tu oendu kuaa r ipoakaa ryapu at vae?

Heko vai vae kuery ikuai axy agu re J ijayvuague

27  J ijayvuve tema. Hae vy aipoei:


1

2 Anhet ete Nhanderuete Ipoakapa vae xevy


guar vaekue peaa
hae xenhe moingo axya vae rekove rupi aura vy aipoae:
3 xee aikove teria ja,

hae xeapygua py xepytu agu Nhanderuete ome teria ja


J27 904

4 xejuru ndaijayvui r haevea rami,


xeapek ndaijapui r guive.
5 Ndaevei ete Haevea rami pendeayvu, hae agu!

Amano peve ndajepeai r anhet rupi aikoa gui.


6 A at r xereko pora re, ndajepeai re.

Aikoa ra nhav xepyapy py ndaikuaai ajejavya.


7 Xerovaigua kuery topa heko vai vae rami,

xerovai opu vae kuery ma haevea rami ikuai vae rami topa.
8 Mbaeta ojerovia e vae kuery ma mbae tu o oar agu,

hekove ojayaa,
hae inhe Nhanderuete oipea r guar?
9 Hae kuery ry teko axy ou ramo

Nhanderuete oendu r teve ojapukaia?


10 Heko vai vae ndau oguerovya r Ipoakapa vae?

Ixupe ojapukai r teve oikoa hae javi py?


11 Xee romboe r Nhanderuete poakaa re,

namombeu ei r Ipoakapa vae reve mbaemo o vae.


12 Mbaeta pe kuery hae javi pexa ae ma hae nunga.

Mbae re tu havy ovare e vae anho pejou por?


13 Ma, po ramigua anho heko vai vae ojopy r Nhanderuete po gui,

Ipoakapa vae gui nhomoingo axya kuery ojopy r po rami.


14 Hae kuery ray kuery hetave ojeoivy te kyxe pyguar meme ikuai,

hamymino kuery voi ndojou retai r hou vaer.


15 Hae kuery vae regua hembyre vaekue ma mbaeaxy omomba r,

hae r tayxykue ndojaeoi r.


16 Heko vai vae ma yvykui rami r omboaty prata,

oaor guive yapo rami ojou-jouve r.


17 Hae nunga omo por te heko por vae kuery ju r onhemonde,

prata oguereko vaekue voi ojejavy e vae kuery ju ombojao r


okuapy.
18 Heko vai vae ngoor ojapo vae ma tanambi raity rami,

hae oguyir mbaety rara ojapo vae rami rive.


19 Iporiau e vae ma mbaemo oguerekopa vae mbyte py onheno te

guexa oipea ju vy ndoexavei r.


20 Hae kuery re imongyjear ou vy ipoaka r yy oxyry at vae rami,

pyvy ma yvytu vaikue ogueraapa r.


21 Kuaray oua katy gui yvytu ou vae ogueraa ramo okanhymba r.

Oipeapa r heravy oague gui.


22 Nhanderuete po gui ojava vyvoixe te

hiry hae nunga hae javi ombou r omboaxy e re.


23 Heko vai vae hoa r ojepopetepaa r,

okanhy ovy ramo otuvy nhe pav r imondovy hei.


905 J28

Yvy gury mbaemo por o vae avakue ogueno kuaa re J ijayvuague

28  Anhet, prata re yvy jooa ikuai,


1

o avi ouro kyaoaty.


2 Ferro guive oguenoa r yvy gui,

hae r overa vae ma ita py ojoua.


3 Avakue omoexak r pyt anaa rupi,

hae hexaka opaa peve oo vy oeka r ita porgueve


pyt anaa py o vae.
4 Ojoo r yvy oike agu avakue ikuaia gui mombyry,

oguata vae kuery oikuaa ea py.


Hae kuery ikuaia gui mombyry r ikuai
pete ix re ovava-vava oinya py.
5 Yvy gui ma oiko r tembiu,

hae r igury ma tata py okaiague rami r ojekuaa.


6 Hae pygua ita re o r safira,

hae gui ikuikue re ma ouro o.


7 Hae vae tape ma guyra joua kuery ndoikuaai,

taguato ndoexai vae ae.


8 Vixo inhar hae tuvixa vae nopyri r hae rupi,

guary ray voi ndoaxai hae rupi.


9 Avakue opo py tembiporu oguereko vae py ombota-mbota r ita

re,
hae vy yvyty ikuai vae oipea r iguy peve.
10 Ombokua r ita rupi

oexa agu hepyve vae o vae hae javi.


11 Omboty r yy rape ikuai vae peteve henda py otyky e agu rami,

hexaka katy oguerupa agu hi py o vaekue.

Arandu anhet vae mea Nhanderuete oikoa re J ijayvuague


12 Hae r arandua ma mamo tu o?
Mamo tu o mbaemo jaikuaa ete agu?
13 Hae vae repy ma avave ndoikuaai,

yvy re avakue ikuaia rupi ndojouai re.


14 Yvykua vaikue aipoei: Xere ma hae nunga no,

ye voi Xea py no avi hei.


15 Ouro oikyao pyre re te ndaevei jajogua agu,

ne prata voi ndaevei hekovia japeja agu.


16 Mbaeta ouro Ofir gui ogueru pyre hae javi gui ovareve vae,

nix hepyve vae hae safira ikuai vae gui guive.


17 Ouro te ma arandu rami e ipor vae, ne itaendy ma voi.

Jeguaa ouro oikyao pyre guigua re te nanhamboekoviai r.


J28,29 906

18 Arandu oa py ma ita coral hae itaendy ikuai vae re


nhanderexaraipa r.
Prola jajoua gui voi haeveve arandu jarekoa.
19 Etipia gui topzio herua te hae vae ma arandu rami e ovare,

ne ouro ikya e vae voi.


20 Hae nunga rupi magui tu ou arandu?

Mamo tu o mbaemo jaikuaa agu?


21 Mbaeta temimoingo ikuai vae oexaa gui onhomia,

guyra yvate rupi oveve vae gui guive.


22 Yvykua vaikue hae manoa aipoei:

Oreapyxa py roendu rive arandu oikoa, hei.


23 Nhanderuete anho oikuaa arandua katy tape oo vae,

hae ae oikuaa oa.


24 Mbaeta hae ma yvy apy rupi peve oexa pota,

yva gury ikuai vae hae javi r oexapa.


25 Yvytu poyia haeveai rami Nhanderuete oeja

yy guive ituia peve oaanga jave,


26 oky nhav guar oeja,

hae yapu overa reve vae raper omo jave,


27 hae vae jave py ae arandu oexa avi vy oikuaa uka rakae.

Hae vae re oikuaa pota ma vy omo at rakae.


28 Hae vy aipoei avakue pe: Pendu ke:

Senhor renonde pejererokyjea ma penearandur o,


haeve vae gui pejepea vy re peikuaa mbaemo, hei.

J ymave rupi oiko porague re imaenduaague

29  Jijayvuve tema. Hae vy aipoei:


1

2 Ai! Kueveigua jaxy re aikoague rami ju aiko


vae rire,
Nhanderuete xere opena javegua re rami!
3 Hae jave ma xeak ry rupi omoexak vaekue,

hae hendy vae xerereko heravy ramo pyt rupi ete aguata aikovy
vaekue.
4 Hae jave ma xerexa aikovy vaekue,
xero ry rupi Nhanderuete xerayvua oexa uka r.
5 Hae jave ma Ipoakapa vae oiko teri xereve,

hae xeray kuery voi xeyvry teri ikuai.


6 Kamby py xepy ajoi ainy vaekue,

hae itaova gui yaki oxyry vae rami azeite oxyry oiny jave.
7 Tet kora rok katy aa,

hae tet mbyte py guive aguapy ainy agu omea jave


8 kunumigue xerexa vy ojepeapa,
907 J29

hae tujakuei voi opumba okuapy vaekue.


9 Yvatekueve voi ijayvu ta vy ojuru ojoko okuapy vaekue,
ojuru re opo omo reve.
10 Omboetevepy kuery ayvu nonhenduvei vaekue,

ijurupy py inhapek nomyvei ramo.


11 Xeayvua rendua kuery ma Ovya vae hei okuapy xevy,

xerexaa kuery voi xere imaendua por vaekue.


12 Mbaeta xee ma iporiaukuei ojapukai r aepy vaekue,

tyre opytyvar oguereko e vae kuery guive.


13 Omano ta vae voi xereroayvu por vaekue,

xee ajapo avi vaekue imeve vae kuery okurax py ovya agu
rami.
14 Xejee amo vaekue teko por,

hae vae anho o vaekue xeao rami.


Manto hae ak nhova rami o vaekue haevea rami joe apenaa.
15 Xee ajeapo vaekue ra revegua e rexar rami,

hiu rovaikuei vae pyr rami guive.


16 Iporiaukuei pe ma tuu aiko vaekue,

oikuaapy e ikuai vae re guive aikuaa pota vaekue.


17 Hae r porayvu e vae kuery ray k ma xee amopmba

vaekue,
hae kuery ra gui xee araa jepe vaekue omok ta vae.
18 Xee aipoae vaekue: Xero py ae r amano,
amboetave r xera ita kui rami.
19 Xee aiko r yy peve yvyra rapo ovy vae rami,

hae pyvy hak re yxapy oa vae rami.


20 Xemboeteave tema r,

hae xepo py xerapa ajopy at tema r aikovy, hae vaekue.


21 Xeayvu r ojapyxaka vae kuery oar okuapy vaekue amongeta

agu,
xeayvua oendua rupi okyrir pav vaekue.
22 Xee xeayvupa ma r naxembovai kuaai vaekue.

Hae kuery ry xeayvua oguejy vaekue yxapy rami.


23 Hae kuery xerar vaekue oky re rami,

ojuru oipea reve oar okuapy xeayvu agu, haku-a ra py oky


oar vae rami.
24 Hae kuery ndaipya guaxui jave hae kuery pe xerory vaekue.

Xerova omoexak r xererovya vaekue.


25 Hae kuery raper xee aiporavo vaekue huvixa rami aguapy ainy

reve,
huvixave oxondaro kuery mbyte o vae rami,
hae ojaeo vae kuery mbopya pora rami ajoguereko vaekue.
J30 908

J iporiaua oguerojaeoague

30  Hae gui a ma xegui kyrgueve xejojai okuapy,


1

hae vae kuery ru ma ne jagua reve xerymba vexai kuery oar


agu katy
namondoukai vaekue ri.
2 Mbaeta hae kuery inhangaipa ramo

mbae nunga py tu xevy ovare rgue ipo mbaraetea?


3 Jexavai hae karuai gui hae kuery ikangypa okuapy.

Oixuu okuapy mbaemo pirukue,


yma ma tekoa noveia rupi mbaemo vaikue ikuai vae guive.
4 Jai rogue hae yvyrai rogue rive oipoo,

zimbro rapo guive hou okuapy.


5 Avakue mbyte gui omoxa.

Hae kuery rovai ojapukaia okuapy imonda vae rakykue


ojapukaia rami.
6 Yvy peguy kuaray reia rupi ikuai,

yvykua hae itakua rupi.


7 Onhendu okuapy jai rupi,

juu guy rupi rive ijaty okuapy.


8 Inhak por e vae ray kuery ikuai,

imaenduapy e regua,
ijyvy gui omoxmba pyre.
9 Hae r a ma hae kuery xembojaru rei okuapy,

ojojai pyr aiko ramo.


10 Xegui ojeguaru vy ojepea r mombyryi,

ndokyjei guive xerova re onyv agu.


11 Mbaeta Nhanderuete ombopyu xerapa x xembojexavai vy.

Hae ramo hae kuery ndojejokovei ma xerenonde.


12 Hae rami vy xeaxu ea re opu okuapy xemoanha rei agu,

hae xerovai jogueroayvu okuapy xemomba vy ou agu re.


13 Ombovaipa okuapy xee aa agu vae rupi,

xeapo ajexavai agu rami.


Hae kuery ma oipytyv pyr e ae.
14 Xere ou okuapy tet kora oitypaague rupi oike vae rami,

hae kuery ouve tema r ivaipaague mbyte rupi.


15 Xere ou xemongyjear,

yvytu ombovevepa rire omboetepy aikoague.


Avyaague oaxa ma ovy arai rami.
16 A ma xepyapy py anhenhandu xenhe ivaipa maa rami.

Xembojexavaia ra ou ma xere.
17 Pyvy xekgue humba hae ovapa vae ramigua aendu,
909 J30,31

hae mbaemo vai xexuu vae ndopytuui.


18 Mbaemo vai aendu vae gui xeao voi ojepokapa rei r,
mbaemo vai xejyryvipy r xeao puku jyryvi rami.
19 Xeruete, ndee ae xemombo yapo py,

hae ramo yvy kui hae tanhimbu rami aiko.


20 Ndevy ajapukai r ndee naxembovai.

Apu haamy te rema rive xere.


21 Porayvu e vae renhemoingo xevy.

Hae vy ndepo mbaraete reve repu xere.


22 Rejapo yvytu xereupi vy hiry xereraa agu rami.

Xemoumba ra vai revovo rupi.


23 Hae gui xee aikuaa amano agu katy xereraa,

oikove vae hae javi ikuai agu katy.


24 Hae rami avi yty ry ava omomboa imoinyague gui nokuavei

r teve,
ojexavaia gui ndojapukai rati r teve ipytyvar pe?
25 Xee ndajaeoi vaekue teve ojexavai vae re,

hae xenhe py namboaxyi teve oiko axy vae?


26 Ipor vae xee ar te xere ou mbaemo vai.

Hendy vae ar vae rgue py pyt anho ou xere.


27 Xeryepy rupi omy vae ndopytuui,

xere aiko axya ra ou ramo.


28 Xeporiau aikovy kuaray ojope ea rupi.
Heta vae kuery mbyte py ajerure haamy xepytyva agu.
29 Xee ma jagua-tuvy nhe rykey,

hae guyra nhandu ryvy aiko.


30 Xepire humba reve hoapa xegui,

xekgue voi okai merami xepire raku gui.


31 Hae nunga rupi ix reta vae ambopu rgue py xerax ainy xepya

vai vy,
hae mimby amonhe rgue py ojaeo vae rami anhendu.

J anhet rupi oikoa re ijayvuague

31  Xerexa reve ajapo ma areko agu.


1
Mbaexa tu havy xee apena reia rupi ama ta kunhata re?
2 Hae rami rire mbae r tu xee ajopy Nhanderuete yvategua gui,

mbae nunga tu yvate oa gui ome r xevy?


3 Mbaeta heko vai vae peguar omo okanhy agu,

mbaemo vai apoa pe omo oiko axy agu.


4 Hae r xee aikoa ma Nhanderuete oexapa,

oipapa aguataa hae javi.


5 Hae gui aiko por merami rive vae rire,
J31 910

hae ajokore agu katy xepy inhaku ovy vae rire,


6 (Nhanderuete toikuaa pota por xere,
anhet rupi aikoa oikuaa agu,)
7 xapya rei tape por gui ajepea vy

mbaemo aexa vae rupi rive anhembopya,


e vy xepo re ikya vae o vae rire,
8 hae rami ri ramo amboae kuery rive tou xee amaetague gui,

hae xembaety rupi henho vaekue tomondoropa rive.


9 Xapya rei xekurax py kunha mboae re anhembotavy uka,

hae xea katygua rok py ama mbeguea rupi aiko vae rire,
10 hae ramo xerayxy tojapo tembiu amboae ava pe,

hexeve amboae tonheno.


11 Mbaeta hae rami aiko vae rire ndaevei ete rgue,

ajejavyague re huvixa kuery xembopaga rgue.


12 Hae ramigua ma tata rami ombovaipa rgue opa peve,

omomba rgue mbaemo areko vae hae javi.


13 Xapya rei xerembiguai ava e vy kunha mbae

haevea rami xee areko vae rire,


14 mbae tu xee ajapo rgue Nhanderuete xere opu ramo?

Xere oikuaa pota ramo mbaexa tu xee ambovai rgue?


15 Mbaeta xeryrui py a agu xemoingo vaekue e ri tyy hae kuery

voi omoingo rakae?


Hae e teve nhanderyrui py nhanemoingo pav vaekue?
16 Xapya rei iporiaukuei oipota vae namei vy

imeve vae ndaexa pyxovei agu rami ajapo vae rire,


17 hae rami e vy xee aeia py akaru vae rire

tyre pe ambojao e re,


18 (mbaeta xekunumi guive xereve ae areko tuu rami,

hae xeryrui py a guive imeve vae rerekoa aiko,)


19 xapya rei ijao e vae ojexavai r ama rive vae rire,

e vy onheov agu oguereko e vy ojexavai r,


20 xapya rei xerymba vexai rague py namboakui ramo

hae kuery opya py ndaxereroayvu pori vae rire,


21 xapya rei ok py joguerekoa kuery ikuai vae xemboeko por reve

te
tyre rovai xepo aupi vae rire,
22 hae rami ri ramo toa rive xeaxiy kgue,

hae tomboia xejyva oague gui.


23 Mbaeta hae rami vae rire Nhanderuete xembopaga agu gui

ndaxerekorvei rgue,
hexaka rive xee ndaropoakai rgue.
24 Xapya rei ouro re rive ajerovia vy
911 J31,32

ouro oikyao pyre pe Ndere ajeko hae vae rire,


25 xapya rei arekopa etea
hae xepo py ajou reta vae arovya vae rire,
26 xapya rei kuaray rexaka re,

e vy jaxy hendy pora re ama reve


27 xepya py ajekore nhemia rupi

xepo py ayvua aikuaa uka vae rire,


28 hae vae py voi ajejavy rgue joguerekoa kuery xembopaga agu rami,

Nhanderuete yvategua e amboete rire.


29 Hae gui xere ijae vae kuery ojexavai r aexa vy ndavyai,

hae kuery re mbaemo vai oiko r ndarovyai.


30 Hae rami avi ndarojejavyi xejuru

hae kuery omano agu re ajerurea py.


31 Hae xero py ikuai vae aipo ndei:

Xoo hae nome pori rire ndajakaru pori, ndei,


32 mbaeta xee ndaejai yvy mboae guigua tape py rive pyt oaxa agu,

xerok aipea jepi riae oguata vae kuery amova vy.


33 Hae gui Ado rami e xepyapy py nanhomi

xereko vaia hae ajejavya.


34 Mbaeta xee ma heta vae kuery gui ndakyjei,

xeretar kuery xere ijae ea naxemongyjei


akyrir hae xero gui nai agu rami.
35 Xeayvu renduar o vae rire!
Ma, apy ma o xereko regua xerery reve ambopara vaekue!
Ipoakapa vae xembovai vae rire,
hae rami e vy xerovaigua ombopara vae rire xere ijayvua!
36 Hae vae kuaxia para araa rgue xeaxiy ry,

xeak ry ajokua rgue coroa rami.


37 Nhanderuete pe xee aikuaa uka rgue aikoa hae javi.

Hae oa py ajexa uka rgue yvateve vae rami.


38 Xapya rei xembaety kuxa xere ijayvua,

hae yvy aikara heravyague kuxa ojaeoa vae rire,


39 xapya rei ijaju ma ramo hau ombaeapo vae kuery pe haevea rami

apaga e re,
hae ijopyar vaekue amomba vae rire,
40 hae rami ri ramo trigo rgue py juu rive toiko xevy,

hae cevada rgue py toiko trigo ramigua rive hei.


Apy ma opa ma J ijayvuague.

J hae ir kuery mboapy ikuai vae pe Eli ivaiague

32  Haegui mboapyve avakue opytuu ma J onhemboeko pora


1

rupi ijayvu r ombovaia gui. 2 Hae ramo buzita Baraquel ray



J32 912

Eli, Ro ramymino regua ju ivai J pe, Nhanderuete gui eteve voi


onhemboeko porvexe ramo. 3 Ir kuery mboapyve pe voi ivai, mbaeta

hae kuery nombovai kuaavei vaeri J rovai tema ijayvu rire. 4 Hae gui

Eli ma J gui kunumive vae vy oar ranhe ixupe ijayvu agu. 5 Hae

rami avi mboapy avakue nombovai kuaaveia Eli oexa vy ivaive oiny.

J pe ombovai ypy vy Eli ijayvuague


6 Hae gui buzita Baraquel ray Eli aipoei:
Xee ma xekunumive vae, hae r pe ma pendetujakueve meme.
Hae rami vy xee ar ranhe, pendua py xee aikuaa vae amombeu
agu ndaxepya guaxui vy.
7 Xee aipoae vaekue: Heta ra hae maet mbovy e oguereko vae

kuery ranhe taijayvu arandu re nhomboea rupi, hae vaekue.


8 Hae rami te anhet avakue re o r pete Nhe,

mbaeta Ipoakapa vae oipejua py rive nhomoarandu r.


9 Hiarandukueve ma tujakueve anho e ikuai,

tujakuei anho e r oikuaa haevea ramigua.


10 Hae nunga rupi xee aipoae: Pejapyxaka ke xere,

hae gui xee voi amombeu r aikuaa vae, hae.


11 Ma, xee amo por pendeayvuague,

pendeayvua re ajapyxaka pota por


pendeayvur re teri peikuaa pota peiny reve.
12 Hae gui pendeayvu aendu r

pe kuery peteve ma voi ndapeikuaa ukai J haevea rami


ijayvua,
napembovai kuaai pekuapy hae ae oikuaa rami ijayvu r.
13 Hae gui ndaevei penhemboeko por ukaa rupi aipopeje agu:

Ore rojou ma arandu.


Nhanderuete ju tombovai, avakue ma ndaevei, peje agu.
14 Ma, xevy pe hae ijayvu rire

xee ma pendeayvuague rupi e r ambovai.


15 J, neir kuery mboapyve onhemondyi vy nanembovai kuaavei,

hae kuery pe oata ma merami ayvu.


16 Hae gui xee pa arve ta hae kuery ndaijayvui ma rire?
Mbaeta okyrirmba ma, pete henda py ma voi nombovaivei vy.
17 Hae rami vy xee ju r xeayvu,

amombeu r aikuaa vae.


18 Mbaeta heta areko xeayvu agu,

xenhe o vae ae xemokyre ramo.


19 Mbaeta xepyapy rupi aendu vinho ryru mbaemo pirekue guigua

ipyau vae ramigua,


onhembotypa vy oxoro raii vae rami.
913 J32,33

20 Hae
rami vy tove taxeayvu omba ovy agu.
Aipea r xejuru rombovaia rupi xeayvu vy.
21 Xee ma pete rive joegui ayvuvea rupi e r xeayvu,
ne avakue pe ajejou por ukaa rupi e guive.
22 Mbaeta xee ma ajejou por ukaa rupi ndaxeayvu kuaai.
Hae rami e vae rire xemoingoare xereraa voi rgue.

J pe Eli ijayvu eteague

33  Hae gui J, endu ke aikuaa vae re xeayvu r,


1

ejapyxaka xeayvua hae javi re.


2 A ma xeayvu ta,

xejuru py xeapek ijayvu agu rami o.


3 Xeayvua oikuaa uka r xepya re anhet vae anho oa,

xeayvu r mbaemo aikuaa vae re anho.


4 Nhanderuete Nhe ae xemoingo vaekue,

Ipoakapa vae oipejua py rive ome xerekover.


5 Xapya rei rembovai kuaa vy ke xembovai,

ereko katu reikuaa vae xevy pe remombeu vaer.


6 Ma, Nhanderuete renonde ma ndee ramigua ae avi aiko,

Yapo gui avi xeapo rire.


7 Hae ramo xee noromongyjei r,

ndery no r xepo poyia.


8 Anhet xee aendua py ndeayvu r

ange aendu kuri


9 Haeve vae aiko, ajejavy vae.

Xekya vae hae xereko vai vae, re ramo.


10 Ma, Nhanderuete xembopagaa rupi onhea,

hovaigua aikoa rami xekuaa vy.


11 Hae rami vy yvyra pa py omboty xepy,

hae oikuaa pota r aikoa hae javi re, re vaekue.


12 Hae rami ndeayvuague haevea ramigua ramo

xee rombovai r.
Mbaeta avakue ikuai vae gui Nhanderuete yvateve vae.
13 Mbae re tu ixupe ndeayvu ete vy
Peteve henda py nerenhemombeu pori ri, re?
14 Hae rami rgue py Nhanderuete ma pete rami ijayvu ma vy

tegue ju r omombeu porve.


Hae rami te ijayvua re avakue noendu por potai r.
15 Nhandevy pe oexa rau uka r mbaemo, pyvy mbaemo jaexaa

rupi,
nhanderopeyi vaipa reve
nhanderupa rupi jake jajupy jave.
J33 914

16 Nhandeapyxa voi oipea vy


nhanemboe r oipota vae re,
17 ojapo agu nhanhembopyaa gui jajepea agu rami,

jajejou por reia gui nhandereraa jepe agu,


18 yvykua katy nhanderekove oo r ojoko vy,

kyxe py nhandejukaa gui guive.


19 Nhanderupa rupi nhandetui ramo nhanembopaga r haxy vae

py,
nhanekgue re haxy nhaendu riae vae py.
20 Hae ramo jajeguaru r tembiu gui,

tembiu hee vae te nhanenhe py ndajauxei ae.


21 Nhanderoo o por vaekue a ndojekuaavei.

Hae r nhanekgue ndojekuaai vaekue ma a ojekuaapa.


22 Nhanenhe oo tema r yvykua katy,

nhanderekove onhemboja r ovy ipeaar kuerya katy.


23 Xapya rei ou r pete anjo nhandere ojerure vaer, mbovy e

ikuai vae regua,


nhandevy oikuaa uka agu haevea ramigua jajapo agu.
24 Hae ramo Nhanderuete nhanemboaxy vy aipoei r anjo pe:

Eraa jepe ke, yvykua py hoa e agu.


Ajou ma hepyr, hei r.
25 Hae rami r nhanderoo hexa ju r nhanekyr jave

nhanembaraeteague rami,
nhanekunumi jave jaikoague rami ae ju r jaiko.
26 Hae ramo jajerure r Nhanderuete pe, hae r nhanepytyv r.

Hae ramo javya reve r jaexa Nhanderuete rova.


Hae ramo nhanemboeko por ju r.
27 Hae ramo avakue oendua py japoraei reve aipojae r:

Ajejavy vaekue, haevea ramigua ajapo,


te apaga agu vaekue rami e guive xembopagaa.
28 Nhanderuete ojogua xenhe yvykua py ooa gui,

xerekove reve aexa agu hendy vae, jae r.


29 Hae vae hae javi ma Nhanderuete ojapo

nhandevy mokogue, mboapykue mbae,


30 yvykua gui nhanderekove ogueru ju agu,

oikove vae kuery moexaka py nhanderexape avi agu.


31 Hae nunga rupi J, endu ke, ejapyxaka xeayvua re.

Ekyrir ke, hae r xee xeayvu r.


32 Ndee ndeayvu agu rereko ri vy xembovai.

Ndeayvu ke, mbaeta xee romboeko porxe.


33 Hae gui mbaeve ndererekoi ri ramo ejapyxakave tema xeayvua re.

Ekyrir, hae r romboe r arandu re hei.


915 J34

Eli Nhanderuete mboeko pora rupi ijayvuague

34  Hae gui Eli aipoeive ju:


1

2 Penearandu vae, pendu ke xee aikuaa vae.


Penemboepaa vaekue, pejapyxaka xeayvua re.
3 Mbaeta nhandeapyxa py nhaendu kuaa r ayvu,

nhandejuru py tembiu heea nhaendu kuaa rami avi.


4 Haevea ramigua jaiporavo r nhandejeupe.

Jojavi r jaikuaa ipor vae.


5 Mbaeta J aipoei: Xereko por vaeri

Nhanderuete oipea xevy guar vaekue.


6 Haevea rami aiko te ijapu vae rami xekuaa.

Xeai okuera vaer e o, ajejavya o ramo e, hei vaekue.


7 Oiko r ndau ava J ramigua?

Mbaeta hae ma ojojai r Nhanderuete, yy oyu vae rami rive.


8 Hae rami vy onhemoir r oikovy ojapo vai rei vae kuery re,

avakue heko vai vae kuery reve anho oiko.


9 Mbaeta aipoei: Nhanderuete jarovya te

mbaever ndovarei nhandevy, hei vaekue.


10 Hae nunga rupi pe avakue peneak por vae, pejapyxaka xeayvua re.

Nhanderuete ma peteve henda py ndojapo vai r,


Ipoakapa vae haevea rami ndajoguerekoi r.
11 Mbaeta ome re jaikoague repy,

ojapo r pete-te jaikoague repy jajou agu rami.


12 Anhet ete, Nhanderuete haevea rami ndoikoi r.

Ipoakapa vae ndajoguerekoi r haevea rami.


13 Mbaeta mavae tu omo rakae yvy re opena vaer?

Mavae tu ipo py omboaxa rakae hae javi regua?


14 Xapya rei Nhanderuete ojee rive opena vae rire,

hae ojea katy onhe hae pytua oguerupa vae rire


15 too ikuai vae hae javi omanomba rgue,

hae yvykui ju jajeapo rgue.


16 Hae gui J, ndere arandu o ramo endu ke povae.

Ejapyxaka xeayvua re.


17 Haevea rami joguereko vae teve o r joe opena agu?

Mbae re tu havy ndee ndeayvu Heko por hae Ipoakapa vae


ojejavya rami?
18 Huvixave oiko vae pe ndau Mbae vare ea r teve?

Hae rami e vy yvatekueve pe: Pendeko vai vae ea r teve?


19 Yvatekueve rive oayvuve e vae pe katuve ma ndaevei.

Hae ma iporiaukuei gui ndoayvuvei r oguerekopa rei vae


kuery.
J34 916

Mbaeta hae javive ma opo py ojapo vaekue meme ikuai.


20 Hae kuery omano xapya vaer meme.
Pyt mbyte jave hae kuery oryryipa reve oaxa r,
ipoaka vaekue te Ipoakapa vae jaexa e vae ogueraa r.
21 Nhanderuete ma oma r avakue ikuaia rupi.

Hae kuery oguataa hae javi hae oexapa r.


22 Jipoi pyta ne kuaray ana

mbaemo vai apoare kuery ixugui onhemi agu.


23 Mbaeta Nhanderuete ma avakue reko re oikuaa pota are e te

ojapo r henonde ojexa uka agu rami omboayvu agu.


24 Hae rami vy oikuaa pota e re omopmba r imbaraete vae kuery,

hae vy hekovia omo r amboae kuery.


25 Hae kuery ikuaia hae oikuaa ae vy

pyvy oity ramo omongui pyre ikuai.


26 Pav oexaa py

omoingo axy r heko vai vae hae javi reve,


27 ixugui hae kuery ojepea rire,

peteve ma voi ndoikuaaxei ixuguigua tape.


28 Hae kuery ojapo Nhanderuete renonde iporiaukuei ojapukaia

onhendu agu rami.


Hae ramo oendu ae ojexavai vae kuery ojaeoa.
29 Nhanderuete okyrir te mavae r tu ombopaga?

Ngova omo r mavae r tu oexa, pete regua hae javi e vy


pete ava te?
30 Hae rami oiko heko vai vae ipoaka e agu,

hae oiko e agu heta vae kuery mbotavyar.


31 Xapya rei amongue aipoei r Nhanderuete pe:

Aiko axy vaipa ma, ndajejavyvei ma r.


32 Xemboe ke mbaemo xee ndaikuaai vae re.

Haevea rami ajapo vaekue te ndajapovei ma r, hei r.


33 Hae rami r Nhanderuete omboekovia kuaa agu ndau

oporandu r teve ndee reipotaa e vy ndee ndereipotaia re?


Ndevy pe teve aipoei r: Ndee ae eiporavo, xee.
Emombeu ke reikuaa vae, ndeayvu ke, hei r teve?
34 Avakue hiarandukueve omombeu r xevy,

inhak por vae kuery xeayvua re ojapyxaka vy aipoei r xevy:


35 J ma oikuaa vy e ijayvu,

ijayvua re arandua no, hei r.


36 Hae nunga rupi tove J reko re toikuaa pota opa peve,

heko vai vae rami ombovai rire.


37 Mbaeta ojejavya ryve omo Nhanderuete re opu rei agu.

Nhanembyte py ojepopete ombojaru reia rupi,


917 J34,35

hae Nhanderuete rovai ijayvu reta rive.

Eli Ojerovia e vae kuery ojexavai vy ojapukai


te Nhanderuete noendui, heiague

35  Eliaipoeive ju:
1

2 Haevea rami teve aipore:


Nhanderuete gui xereko porve, re vaekue?
3 Mbaeta aipore: Mbae nunga py tu xereko pora ovare?

Mbae tu xereko pora py ajouve r ajejavya py ajou vae gui? re


vaekue.
4 Hae ramo xee rombovai r,

ndee hae neir kuery guive.


5 Ema yva re hae exa.

Exa pota ndery rupi arai yva re ikuai vae re.


6 Rejejavya py mbae nunga py tu hexe rejapo vai?

Ndereko vaia hetave ovy r mbae tu rejapo hexe?


7 Hae rami e vy ndereko pora py mbae tu reme ixupe?

Mbae tu ojopy r ndepo gui?


8 Hae rami rgue py ndereko vaia ma avakue ndee ramigua pe ae r

ojapo vai.
Hae ndereko pora ma voi hae rami ae avi avakue ray kuery pe
anho r ojapo por.
9 Hae gui avakue omoingo axya vaipa r hax r,

hae vy ojapukai r ipoaka vae kuery po gui ogueraa jepea


agu.
10 Hae rami te avave rei aipo ndei r: Mamo tu o Nhanderuete

xemoingoare,
pyvy avya reve aporaei agu ome vae?
11 Hae ma yvy rupi vixo ikuai vae gui nhanderekomboeve vae,

hae guyra yvate rupi oveve vae gui nhanemoaranduve vae,


ndei.
12 Hae kuery ojapukai te hae nombovai,

gueko vaia rupi rive onhemboyvate ramo.


13 Ojapukai rive ramo Nhanderuete noendui r,
hae kuery re Ipoakapa vae nomai r.
14 J, ndee ma Nhanderuete nderexaia rami ndeayvu,

hae r henonde ma ndereko ojekuaapa.


Hae nunga rupi ear hexe.
15 A peve Nhanderuete opoxya rupi nanhombopagai,

ne heko vai vae re ndoikuaa potai teri ramo


16 ndejuru reipea vy ayvu ovare vae rupi ndeayvu.

Ndeayvu reta ma, reikuaa vy e.


J36 918

Eli Avakue ojexavaia py Nhanderuete


oikuaa uka r ipor vae, heiague

36  Eli ijayvuve tema. Hae vy aipoei:


1

2 Ejapyxakavei ranhe, hae r amombeu porve


r ndevy
Nhanderuete amboeko pora rupi xeayvu agu arekove teri vae.
3 Mombyry gui r aru xearandur

Xemoingoare amboeko por agu.


4 Mbaeta anhet, xeayvu ma rive.

Ndereve o vae ma mbaemo oikuaapa vae.


5 Neexa, Nhanderuete ma tuvixa ete vae.

Hae rami te nopena ei r peteve re.


Oikuaa py avi tuvixa ete vae oiko.
6 Ndogueraa jepei r heko vai vae rekove,

hae r ojexavai vae kuery ma haevea rami r oguereko.


7 Ndopytuui r heko por vae kuery re omaa gui.

Hae rami rgue py omboyvate vy huvixave kuery reve


omboguapy r henda openaaty py rakae r peve.
8 Xapya rei hae kuery corrente py omboaague py r ikuai,

ix imoingo axyar py ojokuaa rire.


9 Hae rami hae ojapo r hae kuery haevea rami ojapoague oikuaa

agu,
ojejou por reia rupi ikuai rire.
10 Hae kuery apyxa oipea r omboe agu.

Hae rami vy hae kuery pe ijayvu r heko vaia gui ojeko rerova
agu.
11 Xapya rei hae kuery onhe rendu hae ixupe ju ikuai ramo

opaa py oiko r hae kuery ovya agu ra,


hae maet mbaemo re ovya rei okuapy agu.
12 Hae r hae kuery noendu potai ri ramo

huy guaxu py rami onhyva r,


hae ramo omano r hexa ogue reve.
13 Opya py heko vaia anho omo vae ma ojeupe guar omboaty r
poxya.
Nhanderuete omboa uka te ndojapukai r okuapy heraa jepear
vaekue pe.
14 Hae rami vy kunumi teri reve te omokanhy r guekove.

Omano r avakue taangaa pegua itavy rei vae mbyte py.


15 Hae r ojexavai vae kuery ma hae ogueraa jepe r ojexavaia py ae

oeko mboe vy,


mbaeta ombojexavaia rupi oipea r ijapyxa.
919 J36,37

16 Hae rami ae ndee voi reiko axya gui Nhanderuete ndepeaxe avi
pete henda tuvixaa py, reiko axy ve agu py,
hae rekaru agu mesa ry tembiu hee vae anho oa py.
17 Hae r ndee ma renhemony heko vai vae kuery reve repaga agu.

Hae nunga rupi nderupity r ndejou vaia hae nembopagaa agu


anho.
18 Enheangu ke havy ipoxya rendua py rejojai rei e agu,

ejepea uka eme guive Xerekovia heta omea re vy rive.


19 Rejaeo rei hae opa mbae py renhea ramo rive ndau

nemboaxy r rejexavaia gui reo jepe agu?


20 Ear eme eikovy pyt pyguar,

mbaeta heta ikuaiague gui oipeapaa heravy agu ae o.


21 Enheangu ke teko vai re reo e agu,

hae vae pe Jexavai gui haeveve vae re vy rive.


22 Ma, Nhanderuete opoakaa py yvate ete vae ojekuaa!

Mavae poromboea r tu hae rami oiko?


23 Mavae tu omboeko mboe ta,

hae vy ixupe Haevea rami rejapo hei ta?

Nhanderuete yvate etea re Eli ijayvuague


24 Nemaendua por Nhanderuete rembiapo
avakue pav oguerovya vae re.
25 Hae nunga re avakue hae javi oma vy

mombyry gui ojou por r okuapy.


26 Ma, Nhanderuete ma yvate ete vae, jaikuaa agu rami e.

Oikoa maet guive ndajaipapa kuaai r.


27 Mbaeta ojea katy ogueru r yy tykyr,

yvyx gui ombooky agu.


28 Hae rami vy arai gui onho r

avakue ry otyky reta vaer.


29 Amongue ndau oikuaa r ri mar rami pa arai oipyo heravya,

yapu guive oa gui omonhendua?


30 Ma, hae vae ry rupi oexa uka r imondovy nhemboxi,

ye typyvea hae javi rupi peve omoexak vaer.


31 Hae nunga py oguereko r yvy regua ikuai vae,

hae vy hae kuery pe ome r tembiu oata agu rami e.


32 Opo py overa vae ojopy reta vy

omombo r ngovaigua kuery re.


33 ra vai revovo voi oikuaa uka r heko,

mbaeta ndaevei etea oexa uka r haevea rami joguereko vae rovai.

37  Hae nunga re xemaendua vy xekurax oryryi rei,


1

opo-opo guive, oaty gui o ta merami.


J37 920

2 Pendu pota ke Nhanderuete guigua yapu re,


ijuru gui hevovo vae onhendu vae re.
3 Yva guy hae javi rupi gui omondouka r

ojea gui overa vae reve yvy apy peve.


4 Hae vae rire ijayvu at nhendu r,

yvatevea py onhemboxi r hyapu reve.


Hae ndopoi ei r overa vae ijayvua onhendua rupi.
5 Nhanderuete ijayvu reve hyapu r nhomondyipaa rupi.

Ojapo r mbaemo tuvixa vae, jaikuaa e vae.


6 Mbaeta yroy ap pe aipoei r: Hea ke yvy ry,

hae gui oky hae oky xapya-pya vae pe ma Penembaraeteve


ke, hei r.
7 Hae rami vy ojapo r avakue hae javi po o rive agu rami,

hembiapo re ju hae kuery oikuaa pota agu.


8 Vixo ikuai vae voi oike r onhemiaty py,

hae vy okua py r ikuai.


9 Yvytu jere o r ouvy opy jao oaty gui,

hae r yvytu roy ma kuaray yke katy gui r oipeju.


10 Nhanderuete oipejua py rive hoa r yroy,

hae ramo yupa itui vae hatmba r oupy.


11 Arai ana overa vae oua ma

omony r okyr.
12 Hae ramo arai ikuai vae omondouka r
oamba r ojeoivy opa rupi,
yvy jave ry rupi, ijayvuague ojapo agu.
13 Hae nunga hae javi ombou r yvy regua kuery re oma vy,

omoarandu e vy omboaxy agu.


14 J, ejapyxaka pota na povae re,

Nhanderuete rembiapo ipor vae re reikuaa pota agu.


15 Ndee reikuaa teve mar rami pa Nhanderuete ojapo

overa vae arai gui ojekuaa agu rami?


16 Omombeua teve ndevy arai ikuai vae mar rami pa yvate rupi

ova-ova,
e vy Oikuaapa vae rembiapo porgue hae javi?
17 Mavae tu ojapo ndeao raku-a rendu agu rami

kuaray puku-a katy gui yvytu ou r yvy jave rupi okyrirmba rei
oiny jave?
18 Hexeve voi teve ndee yva reipyo kuaa avi yvate rupi,

jajexaa mbaemo ryku guigua rami overa rei vae?


19 Oremboe havy ore voi ixupe oreayvu kuaa avi agu.

Mbaeta ore ma pyt rupi orekuai vae vy mbaeve noromombeu


kuaai ixupe.
921 J37,38

20 Amongue ndau ixupe omombeu r xeayvuague?


Hae rami avakue ikuai vae onhemomba ukaxe vy ma r.
21 Ma, avakue ma yva re kuaray rexaka re noma mbaraetei r,

yvytu oipejua rupi yva oikyaopa ma jave.


22 Kuaray apuaia katy gui hexak r ouvy iju vae,

Nhanderuete yvry rupi ojekuaa r hexaka nhomondyipaar.


23 Ipoakapa vae ma ndajaeko upityi r.

Hae ma opoakaa py yvate ete vae,


haevea rami meme joguereko vae guive, opa mbae py heko por
vae vy.
24 Hae rami r henonde avakue ojererokyje r.

Hae ma onhemoarandu rei vae kuery re nomai r hei.

J ndoikuaai vae re Senhor oporanduague

38  Hae vae rire ma Senhor pete yvytu jere mbyte gui ijayvu vy
1

ombovai J. Hae vy aipoei:


2 Mavae tu ndee mbaeve reikuaa e vy

xepyaa haevea rami remombeu vae?


3 Eiko katu havy ava rami,

mbaeta xee aporandu r ndevy.


Hae r ndee ma xembovai r.
4 Mamo tu re rakae yvy ytar anhono jave py?

Ndeayvu ke, anhet ri nearandu vae vy.


5 Mavae tu oa rakae yvy, xapya rei reikuaa r?

Mavae tu ix omoat rakae hiry rupi?


6 Mbae nunga ry tu ijyta o?

Hae mavae tu omo rakae ita jypy guar?


7 Hae vae jave py ma jaxy-tata ko raii javegua ovya ete reve

oporaei okuapy,
hae Nhanderuete ray kuery ikuai vae oguerovya okuapy.
8 Hae mavae tu ok py rami ojoko rakae ye

iguy gui ovu ouvy jave?


9 Mbaeta xee ae arai amo ijaor,

hae pyt py anhov ajukue py rami.


10 Xee ae amo rakae yy apyr,

ok py rami ajoko vy.


11 Hae vy aipoae: Apy pevei r reju, ndereaxavei r.

Apy ae r ndeguigua yai onhemboyvate reve ojeapi vy oxopa,


hae vaekue.
12 Ndee teve reikoa ra guive ndeayvu rakae ko rai ouvya vae pe,

ko vae pe reikuaa uka vy hexak agu,


13 yvy apy re ova agu,
J38 922

heko vai vae kuery omondyi heravy vy?


14 Yvy ojekuaa r yapo omou mbyre
hae ao ixormba vae rami.
15 Heko vai vae kuery gui amokanhy r Nhandevygua hexak vae

heia vae,h
hae amop r ijyva jojuka agu oupi vae.
16 Ndee teve reva ma ye ryapy py,

e vy reguata ma igury typyvea rupi?


17 Ndevy pe teve oexa ukaa omanogue ikuaia rok?

Ndee rexa ma teve hok pyt anaa py o vae?


18 Reikuaa teve mar rami ete pa yvy ipya?

Ndeayvu ke, xapya rei reikuaa ri vy.


19 Mamo rupi tu o tape hendy vae ro katy oo vae?

Pyta oaty voi mamo tu o?


20 Erojevy havy hekoa katy,

hoo via reikuaa ri vy.


21 Ndee nhi reikuaa r, hae vae jave reiko ae ma rire,

hae reikoa ra mbovy rei e!


22 Ndee teve reva ma yroy ap amo poraty py,

hae rexa teve amandau amo poraty?


23 Mbaeta hae vae ma xee amboyru imoiny anhombojexavai agu,

jogueroa hae joe opua jave guar.


24 Mamo rupi tu o tape hendy vae o ovy agu katy,
hae yvytu kuaray oua katy gui yvy ry rupi oipeju ouvya katy?
25 Mavae tu oipea r oky xapya-pya ou agu,

hae tape hyapu hae overa vae ou agu?


26 Mbaeta ambooky r yvy ry

avave rei o ea py, tekoa ea rupi ae,


27 amoak agu yvy tekoa ea ipirupa vae,

ajapo agu jai roky yvate ovy agu rami.


28 Oky ndau tuu vae oiko?

Mavae tu ojapo r yxapy otyky agu rami?


29 Magui ndau oiko yroy hat vae?

Hae mavae tu omoingo r yroy yva gui hoa vae?


30 Mbaeta yy hat r ita rami,

yy typy rei te hiry rupi ma hatmba r.


31 Tyr ndee teve rejokua kuaa Eixu jaxy-tata,

e vy rejora kuaa Hendy guaxu vae ojokuaague?


32 Ndee teve reru kuaa r jaxy-tata ijaty vae,

h
38.15 Heko vai vae kuery pegua hendy vae ma pyt ae, pyt rupigua ae ikuai ramo
(24.1617).
923 J38,39

e vy reraa r teve henoiny Ursa tay kuery reve?


33 Reikuaa teve yva re ikuai vae rekor oeja pyre?
Reikuaa teve mar rami pa yvy re hae kuery ipoakaa?
34 Tyr ndee teve renhendu kuaa r arai ikuaia peve,

oky vaipa agu yy ndeaoi peve?


35 Tyr overa vae pe ndeayvu kuaa r teve,

nembovai vy hae kuery Apy ma ro hei okuapy agu?


36 Mavae tu omo arandu arai ikuai vae ry?

Hae mavae tu omoarandu jaxy-tata ova agu re?


37 Mavae ndau oarandu rupi oipapa kuaa r arai ikuai vae?

Hae rami e vy mavae ndau onho kuaa r yy yva re yryru


ikuai vae gui,
38 yvy kui o vae ojeapo agu oja vae,

hae yvy hakyt joe ojeapa agu?


39 Ndee teve rejuka r guary kunha hou vaer?

Hae guary ray kueiry okaruxe r remoevyat kuaa r teve


40 okua rupi ikuai jave,

e vy onhemiaty gui oma mbegue jave?


41 Mavae tu uruvu kuery pe ojou uka r hou vaer,

tay kueiry Nguuete pe ojapukai reve


hou vaer rekaa rupi ikuai ramo?

39  Ndee teve reikuaa kavara yvya rupigua taya ra?


1

Repena kuaa teve guaxu tayi ta jave?


2 Reipapa kuaa teve mbovy jaxy peve pa hae kuery ipuruaa?

Reikuaa teve hae kuery tayi agu ra?


3 Hae kuery ma tayi agu ojeroa r,

hae rami vy ojegui omo r haxy vaekue.


4 Tay kuery ma imbaraetepa r okuapy,

nhundy rupi ae r tuvixapa.


Oopa vy ndojevyvei r oxy kuerya py.
5 Mavae tu opoi r mburikai kaaguy regua?

Hae mavae tu ojora kuaa r mburika onha rat vae?


6 Hae vae rekoar ma tekoa ea ame,

yvy reroa rive ame ikuai agu.


7 Hae kuery ojojai r tet revovo,

noendui r guive mymba reraa ojapuka-pukaia.


8 Yvy ikuai vae rupi ae okaruaty o,

mbaeta hogue pyau vae rekaa rupi ikuai.


9 Toro kaaguy rupigua teve ombaeapoxe r ndevy?

Hae vae teve pyt oaxa r nerymba okaruaty py?


10 Remox kuaa r teve yvy karaa re?

Hae vae ndau nderakykue rupi oikara r heravy yvy?


J39 924

11 Hexe teve ndee rejerovia r imbaraete vaipa vae ramo?


Ixupe teve reja r rembaeapoa rupi opena agu?
12 Hexe rejerovia teve renhot vaekue nderopy ogueru agu,

e vy mbaemo remoay agu py?


13 Guyra-nhandu ma opepo ombota-mbota r ovya reve.

Hae rami te guague hae opepo ndau joayvu agu ri oguereko?


14 Any, ngupia oeja r ovy yvy py,

yvy kui py rive haku agu py.


15 Mbaeta hexarai r amongue opyr vy ombovopa vaera gui,

vixo nhundy rupi ikuai vae opyrmba vaera gui guive.


16 Nopena pori r guay kuery re, guay kuery e re rami.

Ndoikuaa potai r guayi okanhymba te,


17 hiarandur Tuuete nomei rire,

nomei mbaemo re oikuaa pota agu.


18 Hae rami te opo reve onha ovy agu opu ma vy

ojojai r heravy kavaju hae hirygua.


19 Hae gui ndee teve kavaju pe reme r imbaraeter,

e vy ijajuy ry rupi remo r haguer?


20 Rejapo kuaa teve tuku rami opo ovy agu rami?

Nhomondyi r oapygua gui ipytu raku rei reve onhendu vy.


21 Ojoo r heravy yvyugua ombaraetea ae oguerovyaa rupi.

Hae vy ojepea r ovy tembiporu revegua kuery reve jogueroa


agu.
22 Ojojai r nhomongyjea kuery onhemondyi e re.

Hae rami vy guakykue katy ndojevyi r kyxe revegua gui voi.


23 Ory huy ryru ogueraa vae omopar r heravy,

huy guaxu hae huyi hexak vae reve.


24 Ipoxy hae ivai reve omoumba r heravy tape,

mimby guaxu nhe oendu ma vy ndojejokoi r.


25 Mimby guaxu omonhea ramo Tenonde katy! hei r.

Joe opua gui mombyry teri oo reve oet r,


oendu r huvixa kuery ojapukai ata hae tembiporu revovo.
26 Ndee nearandua rupi teve taguato oveve,

kuaray apuaia katy opepo oipyo reve?


27 Ndeayvua rupi teve taguato guaxu oo r yvate,

hae yvatea py guaityr ojapo?


28 Hae vae ma itaova yvate vae re o r guaityr ojapo agu py,

itaova yvate vae apyte ry, mbaeve rei nomoangekoia py.


29 Hae py oa gui oexa pota r guembiar.

Mombyry guive r oexa.


30 Hae vae rire tay kuery oipyte r tuguy.

Mamo r rei tegue ituia py hae voi ova r hei.


925 J40

40  J
pe Senhor aipoeive tema:
1

2 Hae gui ijayvu poyi vae ndau nhombovake


ta Ipoakapa vae reve?
Nguuete rovai ijayvu vaekue tombovai a hei.

J onhemoyvyia rupi ombovaiague


3 Hae ramo J ombovai Senhor. Hae vy aipoei:
4 Xevy pe ma ndaevei. Mbaexa tu rombovai ta?
Ajoko r xejuru xepo py.
5 Petegue xeayvu rire te nambovai kuaavei ma.

Mokogue katu vaeri ndaxeayvu reguavei ma hei.

Nhanderuete poakaa hembiapo oexa uka vae re ijayvuague


6 Hae
ramo yvytu jere mbyte gui Senhor ombovai ju. Hae vy
aipoeive J pe:
7 Eiko katu havy ava rami.
Xee aporandu r ndevy, hae r ndee xembovai r.
8 Ndee tavy remboyke rive r xereko pora?
Xemboeko vai r teve renhemboeko porvexe vy?
9 Tyr ndee teve Nderuete rami ndejyva mbaraete vae?
Ndee voi ndeayvu ryapu rei r teve xee xeayvua rami?
10 Ndejee emo havy ndeyvatea hae ndetuvixaa.
Enhemonde ndepoakaa hae nerexaka py.
11 Xevy pe exa uka ndepoxya.
Exa pota onhemboyvate rei vae kuery re, hae eitypa.
12 Exa pota onhemboyvate rei vae hae javi re, hae emoyvyimba.
Epyrmba vyvoi heko vai vae kuery ikuaia re.
13 Ejatypa imbokuapy yvy kui py.
Ejaoipa hova ituia py.
14 Hae rami r mae r xeayvu
reiporu kuaa regua py ae ndepoakaa rami.
15 Eikuaa pota a hipoptamo ndereve amoingo avi vaekue re.
Hae vae ma vaka rami nhu hou oikovy vae.
16 Imbaraetea ma hye re o,
ipoakaa ma hyepy roo re ae.
17 Huguai ma yary rak rami hat vae.
Hiu rajy ma oipop mbyre rami o.
18 Ikgue ma overa vae aygue rami imbaraete vae.
Hetyma ma ferro aygue ramigua.
19 Hae vae ma Nhanderuete remimoingo regua omboetevepy.
Imoingoare ae ome kyxe hembiporur.
20 Anhet, yvy ikuai vae ry rupi o nhu hou vaer,
J40,41 926

vixo nhundy regua ikuaiaty rupi.


21 Onheno r yvoty ikuai vae guy rupi,
takuai hae yapo o vae rupi.
22 Hae ramo yvoty ae omo r inony.

Yy rembe rupi yvyra ikuai vae mbyte py itui.


23 Yak tyguaxu te ndojapurai r.

Ijuru peve ete Jordo yak typy te oiko por rei r.


24 Hae r oma hoamy ramo amongue ndau ojopy kuaa r?

Haeve r ndau ix rupi omoxa agu?

41  Ndee reno r teve jakare pyt pinda py rive,


1

hae vy inhapek rejokua r ix py?


2 Jai ygue remboaxa r teve inhapygua rupi?

Hae rami e vy remombu r teve hanhyk jepooia py?


3 Ndevy pe hae ojerure r teve mbaemo re?

Ijayvu pori r teve ndereve?


4 Ndereve ojapo r teve pete rami pendekuai agu?

Haeve r teve reraa agu nerembiguai rakae r peve guar?


5 Rembojaru r teve guyrai rami?

Hae rami e vy remox r teve heruvy nderajy kuery rymbar?


6 Neir kuery teve jogueroayvu r hepyr oikuaa agu?

Hae rami e vy mbaemo vendea kuery teve ombojao r


hookue?
7 Pira kutua py teve reikutupa r ipire,
e vy inhak rupi renhyv r pira nhyva py?
8 Hexe repoko ri vy nemaendua riae r ndereroaague re,

hae rami vy neremoangekovei ma r.


9 Ma, pemboa agu pear ri vy pejekore r.

Hexe avakue oma vy rive r ojeity uka.


10 Avakue ipya guaxukueve te ndoikoi omy vaer.

Hae rami r xerenonde katuve ma mavae tu havy onhemboyvate


agu haeve vae?
11 Mavae tu hae ranhe xevy ome mbaemo, xee ju amboekovia agu?

Mbaeta yva guy re ikuai vae ma xembae meme.i


12 Xeayvuve ta jakare reko re,

imbaraete etea hae ipora re.


13 Mavae tu oipiro r ikupe rupi,

e vy oikutu r ipekue joa vae pa rupi?


14 Mavae tu oipea r ijuru?

Mbaeta ha re onhemboja vae oendu r ngyje.


15 Ipekue hyxy ovya re ma ojejou por,

41.11 Romanos11.35
i
927 J41

pete-te joe oja r omboja pyre rami.


16 Pete-te joe ova oiny
ipa rupi ne yvytu oike agu rami e.
17 Pete-te joe ovy vy

oja rat oiny ojao agu rami e.


18 Ipytu nhav ojekuaa r hendy vae,

hae r hexa ma koa rami hexak vae.


19 Ijuru gui ma o r hendy vae,

ixugui tata raviju opo r.


20 Inhapygua gui ma o r hatax,

oja opupu vae gui, e vy jai rogue okai vae gui rami.
21 Ipytua ma omoendy r tapy.

Ijuru gui ma o r tataendy vuku.


22 Ijajuy re ma imbaraetea o.

Hae henonde gui opoa r ovy onhemondyipa reia rupi.


23 Hoo regua ma ojea rat r.

Hexe o at r, oi rive agu rami e.


24 Ipya ma ita rami hat,

ita mbaemo monguia regua rami.


25 Hae opu ramo ipya guaxukueve voi onhemondyi r

okuapy.
Hae ou xapya ramo ndaekorvei vae rami ikuai.
26 Xapya rei kyxe py omboguaia te mbaeve ndojapoi r,
ne huy guaxu py, huyi e vy huy ete py te.
27 Ferro guigua hae oikuaa r jai rogue pirukue rami rive,

hae overa vae guigua ma yvyra rugue rami oikuaa.


28 Huy gui ma hae nonhai r.

Ita momboa py omomboa r hae oikuaa kapii rami rive.


29 Yvyra aygue py ojapia r jai ygue rami rive r oendu,

ojojai r huy guaxu revegua.


30 Hye guy rupi o ipekue hakua vae.

Yapo ry rupi otyryryague ma mbaemo ray ykya rami


ipore.
31 Yy guy katy oike vy ojapo r oja opupu vae yjuipaa rami,

ye eteve voi mbaemo rykue ombojyaty rami ombokururu


r.
32 Guakykue oeja r hape ovy vae overa agu rami.

Yy hae oa ma hia ximba vae rami yjuipa r.


33 Yvy re jipoi r hae ramigua,

mbaeta okyjea oendu vaer e amoingo.


34 Yvatekueve hae javi re oma vy nombovarei r,

vixo yvatekueve ikuai vae ruvixave oiko vy hei.


J42 928

J onhemombeuague

42  Hae ramo J ombovai vy aipoei Senhor pe:


1

2 A aikuaa por ma opa mbae rejapo kuaa


vaea,
hae renhembopyaague peteve ndoiko ei ra.
3 Ange xevy reporandu vy Mavae tu ndee mbaeve reikuaa e vy

xepyaa haevea rami remombeu vae? re vaekue.


Anhet ri aikuaa vy e xeayvu vaekue,
mbaemo xevy pe ipor vaipa hae aikuaa vaer e re anho.
4 Aipore avi: Ejapyxaka ke xeayvu re, hae r xee xeayvu r.

Xee aporandu r ndevy, hae r ndee xembovai r, re vaekue.


5 Hae rami avi xee roikuaa vaekue omombeua r aendu vy rive,

hae r a ma xerexa py ae roexa ma.


6 Hae rami vy a anhereroangeko vy anhemboaxy,

yvy kui hae tanhimbu ry aguapy ainy reve hei.

J ir kuery mboapyve pe Nhanderuete ijayvu eteague


7Hae
rami J pe Senhor ijayvupa ma rire aipoei avi Tem pygua
Elifaz pe:
Xepoxya hendy ma nderovai, neir kuery mokove rovai guive.
Mbaeta anhet rupi e pe kuery xemombeu, xerembiguai J rami e.
8 Hae nunga rupi peraa sete vaka ray hae sete vexai ava, hae tapeo

xerembiguai J-a py. Hae vy peapy reve peme r pejejavyague re. Hae
gui xerembiguai J ojerure r pendere, mbaeta hae ojerurea ma aendu
r, penearandua rupi e peikoague re rombopaga e agu. Mbaeta
anhet rupi e pe kuery xemombeu, xerembiguai J rami e hei.
9 Hae ramo Tem pygua Elifaz, Sua pygua Bildade hae Naam pygua

Zofar ojeoi vy ojapo okuapy Senhor ijayvuague. Hae ramo Senhor


oendu J ojerurea.

Nhanderuete J omoingo por jevyague


10 Hae
gui J oir kuery re ojerure ma rire Senhor omoingo por
ju. Hae vy mbaemo oguereko vaekue gui mokoguea ju ome retave
ixupe. 11 Hae ramo hae oa py ou tyvy hae heindy kuery, ymave rupi

oexa vaety hae javi reve. Hexeve okaru okuapy hoo py. Omboaxy vy
ombopya por okuapy hexe Senhor mbaemo vai ombouague hae javi
gui. Ixupe pete-te ome perta hae ku regua ouro guigua.
12 Hae rami py Senhor omoingo porve J jypy guare gui. Hae ramo

vexai kuery oguerekove ju catorze mil, seis mil camelo, mil toro meme
hae mil mburika. 13 Tay jevy avi sete tay hae mboapy tajy kuery re.

14 Jypygua guajy omboery Jemima, amboae ma Quezia, hae r mboapya



929 J42

ma Quren-Hapuque. 15 Ijyvy hae javi rupi kunhague ndoikoi J rajy


kuery rami ipor vae. Hae ramo hae kuery pe tuu ome mbaemo ikyvy
kuery pe omea ramigua ae.
16 Hae vae rire ma cento e quarenta maet re ju J oiko. Hae rami vy

oexa guay kuery, guay ray hae guajy memby kuery guive, irundykue
ikuaia peve. 17 Hae rire J omano, tujai hae hira mbovy rei e ma vy.

Salmos Israel kuery
oporaeiaty
Salmos Israel kuery oporaeiaty
Salmos ma yma gui oiporua Nhanderuete pe oporaeia rupi. Mbyte rupi peve
huvixa Davi ojapo vaekue, povae guive:
Senhor ma vexai mongarua rami xere opena vae oiko.
Hae ramo xevy pe ndoatai r mbaeve rei (23.1).
Davi omo avi levita kuery Nhanderuete ombojeroviaa rupi oporai vaer. Hae
kuery vae regua ojapove ju salmos. Trs mil maet ma ojapo, salmos hae javi
raii ojapopaa ague. Salmo 80 ma ymave ete, Moiss ojapo vaekue.
Jypy Israel kuery ranhe oiporu rakae salmos Nhanderuete pe oporaia rupi.
Jesus hae hemimboe kuery voi oiporu rakae. Hae gui a ma yvy jave rupi
oiporua, nhande kuery guive.
Salmos ma joo ramigua e-e ikuai. Nhanderuete oguerovyaa o, ixupe
onhepytyv ukaa, ixupe gueko vai oeja vy omombeua, ixupe mbaemo vai oiko
vae re oporandua, ixupe joe ojerurea, ixupe ngovaigua kuery gui ojepy ukaa,
hae o avi ixuguigua re nhomboea. Nhanderuete pe oporaia meme. O avi salmos
Jesus rekor re ijayvu ma voiague, Novo Testamento py ma omombeu porave.
Yvy jave re pendekuai vae,
peroporaei Senhor pevyaa rupi!
Pevyaa rupi Senhor pe ete peiko.
Henonde pejexa uka pejuvy peporaei reve (100.12).
Peporaei Senhor pe!
Haeve hae ipor ete Nhanderuete pe japoraeia.
Jaroporaeia ma ipor ixupe voi (147.1).

Salmo 1
Heko por hae heko vai vae ikuaia re ijayvua
1 Ovya ete r ava heko vai vae kuery nhomongetaa rami ndoikoi,
ojejavypa rei vae ikuaia rupi ndopytai,
ne nhombojaru rei vae kuerya py voi oguapy e vae.
2 Hae rami rgue py Senhor ayvu oguerovya vy

ara py hae pyvy ijayvua re anho oikuaa pota oikovy vae.

930
931 Salmos1,2

3 Hae vae ma yvyra yak yvry onhot mbyre rami oiko,


hia agu ra py por hia vae rami,
ne hogue ma ipiru rive vae rami.
Hae ma ojapo vae hae javi oiko por r.a
4 Hae r heko vai vae ma hae rami e ikuai.

Hae kuery ma mbaemo pire yvytu opa rupi ogueraa vae rami r
okanhy.
5 Hae nunga rupi nhomboayvua ra heko vai vae ndoo jepei r,

ojejavypa rei vae ndopytai r heko por vae ikuaia py.


6 Mbaeta Senhor oma heko por vae oikoa re.

Hae r heko vai vae oikoa ma okanhy r.

Salmo 2
Huvixar Nhanderuete omo vaekue poakaa re ijayvua
1 Mbae re tu yvy regua kuery ipoxypa ri?
Mbae re tu yvy re ikuai vae onhembopya okuapy ovare e vae re?
2 Mbaeta yvy regua huvixa kuery opu okuapy,

huvixa ikuai vae Senhor rovai jogueroayvu okuapy,


huvixar Senhor omo vaekue rovai guive.b
Hae vy aipoei:
3 Nhamondo r hae kuery nhanemoxague,

jajora r nhandepokuaague hei okuapy.


4 Hae r yva re oguapy oiny vae ma opuka r,

Senhor ojojai r hae kuery.


5 Hae rami vy ipoxya rupi ijayvu ete r hae kuery pe.

Opoxya oexa uka vy omondyipa r.


Hae vy aipoei r:
6 Xee ma xejeupegua huvixar amo ae ma

yvyty ikya e vae Sio ry.


7 Hae r hae vae ju aipoei: Xee amombeu r Senhor ijayvuague.

Hae aipoei xevy: Ndee ma xeray.


Kovae ra romo.c
8 Ejerure ke xevy,
hae ramo ndevy guar xee ame r amboae regua kuery,
yvy apy re peve ndepoaka agu.
9 Popygua ferro guigua py remop r,

hyru yapo guigua ombovopaa rami r remopmba, hei vaekue xevy.d

1.3 Jeremias17.58 b2.12 Atos4.2328 c2.7 Atos13.33; Hebreus1.5, 5.5


a

d
2.79 Apy Tay omombeu Nguu ixupe aipoeiague (Atos13.33; Hebreus1.5, 5.5;
Apocalipse2.2627, 12.5, 19.1116).
Salmos24 932

10 Hae
nunga rupi huvixa kuery, penheangu ke a,
yvy regua huvixa kuery, pendu ke penemongeta r.
11 Senhor pe ete ke pendekuai pejererokyjea rupi,
peporaei ixupe peryryipa reve.
12 Peayvua rupi pemboete Tay ipoxy e agu,
peikoa gui pekanhy e agu.
Hae rami e r are e re oexa uka r opoxya.
Ovya ete r hexe onhemi vae kuery hae javi.

Salmo 3
Ojexavai te Nhanderuete re ojeroviaa re ijayvua
Mboraeir Davi guay Absalo gui ojava jave py
ombopara vaekue (2Samuel15.130).
1 Senhor, heta pojava vae tyy xerovaigua kuery ikuai!
Aipapapa agu rami e xere opu vae.
2 Heta ete xevy aipoei okuapy vae:

Nhanderuete tu ndogueraa jepei r rima.


3 Hae rami te Senhor, ndee ma mbaemo vai jokoa reiko xevy.

Ndee ae roguerovya, hae r xeak remopu kuerei r.


4 Xeayvu at reve ajapukai Senhor pe.

Hae r yvyty ikya e vae ry gui xembovai.


5 Anheno vyve ake vyvoi r,

avy ju r guive, xere Senhor opena ramo.


6 Xee ma ndakyjei r mbovy e

jovaive-ive re xere opu vae gui.


7 Senhor, epu ke.

Xerepy ke, Xeruete.


Xerovaigua kuery hae javi reunga r hanhyk,
remopmba r heko vai vae kuery ra.
8 Mbaeta Senhor gui ou r jaa jepe agu.

Tove ndevygua kuery re to remoingo pora.

Salmo 4
Oiko axy te Nhanderuete re ojeroviaa re ijayvua
Jogueroporaei vae pe ix vae py ombojoguy reve guar Davi ombopara vaekue.
1 Xeruete xemboeko pora, xembovai ke ajapukai ramo.
Xee ajexavai ramo xemoingo por jevy vaekue.
Xemboaxy jevy ke, hae endu anhemboea.
2 Pe avakue, rakae peve r tu axmba agu rami xeapo pekuapy

xemboete rgue py?


933 Salmos4,5

Rakae peve r ovare e vae rive pejou por,


hae peikuaa pota apu re?
3 Peikuaa pota ke povae re:

Senhor pe ikuai vae kuery ma hae oiporavo r ojeupe guar.


Hae rami vy Senhor oendu r ixupe ajapukaia.
4 Pendevai te pejejavy eme.

Peneakngyta ry pendetui vy
pendepya py penhemongeta, hae pepytuu.e
5 Peme haevea ramigua,

hae pejerovia Senhor re.


6 Heta ikuai aipoei vae: Mavae ndau nhandevy ombou r mbaemo

por?
Senhor, ore kuery pe exa uka nderova rexaka.
7 Xepya re ma remo avya agu.

Hae kuery mbaemo ray hae vinho ojou reta vy ovya okuapya
gui
xee avyave.
8 Xepya por reve anheno vyve ake r,

mbaeta Senhor, ndee anho xemombytuu por.

Salmo 5
Heko vai vae kuery gui ogueraa jepe agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe mimby py ombojoguy reve guar Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ejapyxaka ke xeayvu re,
endu ke xepoa r.
2 Xeruvixa, Xeruete, endu ke ajapukai r.

Ndevy pe ae ajapukai.
3 Senhor, ajeive guive rendu r xeayvua.

Ajeive anhemboe r ndevy,


hae rire roar r aikovy.
4 Mbaeta ndee Xeruete, ndererovyai r teko vai,

nerenonde ma heko vai vae no r.


5 Nerenonde ijayvu vaikue-ikue vae ndopytai r.
Teko vai re ikuai vae rejou vai vae meme.
6 Ndee remomba r ijapua re ikuai vae.

Senhor ojou vai r jouguy moa hae nhombotavypa rei vae.


7 Hae r xee ma xemboaxy ete ramo aike r ndevygua opy,

ndevygua templo ikya e vae rexei,


xerenapy re a r nerenonde ajererokyjea rupi.

4.4 Efsios4.2527
e
Salmos5,6 934

8 Senhor, xerovaigua kuery gui


xerereko ke heravy ndeguigua teko por rupi,
emboyvi ke ndeguigua tape xerenonder.
9 Mbaeta hae kuery ma ijuru re anhet vae no.

Joupe ojapo vai agu re anho r ipya okuapy.


Ijyryvi ma omanogue rupa ojepea vae rami.
Oapek py ma ijayvu por merami rive r.f
10 Hae nunga rupi Xeruete, eikuaa uka hae kuery reko vaia.

Emboapa ke jogueroayvuague py ae.


Opa mar rei ikuaia ramo eipeapa nerenonde gui,
nderovai opu rei rire.
11 Hae r ndere ojerovia vae kuery ma tovyapa.

Ndererovyaa rupi toporaei at okuapy rakae r peve,


ndee repy ramo.
Tove nderery oayvu vae tandererovya okuapy.
12 Mbaeta ndee Senhor, remoingo por r heko por vae.

Reayvu ete vy rejoko r opa mbae vai gui.

Salmo 6
Nhanderuete omboaxy agu re Davi ojerureague
Jogueroporaei vae pe ix irundy meme vae py ombojoguy
reve guar Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ndepoxya rupi e ke xemongeta,
ndevaia rupi e xembopaga.
2 Xemboaxy ke Senhor, mbaeta aendu xekangypaa.

Senhor, xemonguera ju ke, mbaeta xekgue okuepa rei ma,


3 xenhe voi ndaevei ete.

Hae gui ndee Senhor, rakae peve r tu naxepytyvi?


4 Senhor, ejevy ju, eraa jepe xerekovea,

xerepy ke xemboaxy vy.


5 Mbaeta manoa py ma ndoikoi r ndere imaendua vae.

Onhono porague py ituia gui mavae r tu oporaei ndevy?


6 Xekane ma xepoa riae vy.
Pyt nhav xerexay omoak xerupa,
inhakmba peve.
7 Xerovaigua kuery kuxa ajexavai ramo xerexa irurupa ma,

tujai rami ndaexa pori aikovy.


8 Teko vai rupi pendekuai vae, pejepeapa ke xea gui,g

mbaeta Senhor oendu ma ajaeo reve xeayvu r.

f
5.9 Romanos3.920 g
6.8 Mateus7.23; Lucas13.27
935 Salmos6,7

9 Ajapukaiaoendu vy
oikuaa pota ma guive ajerurea re.
10 Hae ramo xerovaigua kuery oxmba hae onhemondyipa r okuapy.
Ojepeapa xapya r oxmba vy.

Salmo 7
Nhanderuete heko por vae kuery oepya re ijayvua
Benjamim regua Cuxe ijayvuague Davi oendu vy Senhor pe oporaeiague.
1 Senhor Xeruete, ndere anhemi vae.
Xerepy ke xerakykue ou vae hae javi gui,
xereraa jepe guive.
2 Hae rami e r xivi rami xereroapa r,

xerepyar ndoikoi ramo xemondoropa r.


3 Senhor Xeruete, xere hae kuery ijayvu reia vae nunga xee ajapo

vae rire,
xapya rei xepo py ajejavy,
4 e vy xereve pete rami ikuai por vae pe ajapo vai vae rire

hae r xee ma araa jepe kuerei mbae py e xembojexavai vae


5 hae rami ajoapo vai vae rire ma

xerovaigua kuery haevea rami rgue xerakykue monha xenhe


oupity peve,
xerekove re haevea rami opyr rgue yvy re,
yvy kui rupi arovyave vaekue ombotyryry vy.
6 Senhor, epu ke ndepoxya rupi.

Exa uka ndepoakaa xerovaigua kuery ipoxypaa rejoko vy.


Epu ke xerepy agu,
hae kuery rembopaga agu re ndeayvua rami vy.
7 Nerenonde tonhemboatypa yvy regua kuery.

Hae gui hae kuery ryve rupi ndee ke e yvate.


8 Mbaeta Senhor omboayvu r yvy regua kuery.

Senhor, xere voi eikuaa pota xereko pora


hae anhet rupi aikoa re.
9 Topa heko vai vae kuery reko vaia,
hae r heko por vae kuery ma emo atve.
Mbaeta Xeruete ndereko por vae,
ndee reikuaa pota nhanearandua hae nhandepya re o vae re.h
10 Nhanderuete ma xejoko r opa mbae vae gui.

Ogueraa jepe r opya py heko por vae.


11 Nhanderuete ma anhet rupi nhomboayvu vae,

7.9 Apocalipse2.23
h
Salmos7,8 936

ko nhav oendu r nhombopaga agu.


12 Hae rami vy avakue ndojeko rerovai ri ramo
Nhanderuete oambee r okyxe.
Omox ae ma guive guyrapa, oguereko katupa ma.
13 Oguereko katu avi

huy hendy vae ijukaar.


14 Heko vai vae ma imemby raxy vae rami oendu r teko vai

ojapoxea,
oguerekoi r nhombotavy agu,
hae gui oikuav r apu.
15 Ojoo puku r yvy,

te ikua ojooague py hae ae ju r hoa.


16 Inhak re ae ju ojeapa r joupe ojapo vaiague,

ijapyte re ae r ojeapa ipoxyague.


17 Hae r xee ma arovya r Senhor

anhet rupi joe oikuaa potaa re,


aporaei r guive Senhor yvate vae rery rupi.

Salmo 8
Nhanderuete yvatea hae avakue poakaa re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue Uvaa
nhamia heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Senhor, ore kuery Senhor,
yvy jave re nderery ipor ete!
Yva gui voi reikuaa uka ndeyvatevea.
2 Kyrguei hae okambu vae pe reme oporaia agu.

Hae kuery oporaia ma remo nderovaigua kuery jokoar,


remokyrir agu nderovaigua kuery hae joepya rupi jojuka vae.i
3 Hae gui ma yva regua aexa ndepo py rejapo vaekue,

jaxy, jaxy-tata remo vaekue hae javi


4 mar ramigua tu avakue ikuai, hae kuery re nemaendua agu?

Mar ramigua ru avakue ray kuery, hae kuery pe rejekuaa uka


agu?
5 Hae rami te rembopoaka hae remboete uka vy

rejapo Nhanderuete gui yvyvei ikuai agu rami.j


6 Ndepo py rejapo vaekue re rembopoaka vy

opa margua remo ipy gury:k


7 vexai hae vaka kuery hae javi,

i
8.2 Mateus21.1417 j
8.48 Gnesis1.2628; Hebreus2.59 8.6 1Corntios15.27;
k

Efsios1.22
937 Salmos8,9

mymba oka regua guive,


8 hae
gui guyrai yva regua, pira ye rupigua,
hae ye gury rupi ikuai vae hae javi.
9 Senhor, ore kuery Senhor,

yvy jave re nderery ipor ete.

Salmo 9
Jarovya ete agu regua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue Tay
omano heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Senhor, ndevy aporaei r xepya hae javi py.
Amombeupa r nerembiapo pora.
2 Avya ndere, roguerovya r.

Ndeyvate ete vae, aporaei r nderery rupi.


3 Mbaeta xerovaigua kuery oguevipa.

Onhepyxanga vy okanhymba nerenonde gui.


4 Mbaeta ndee xerepy r xemboeko por vy.

Tenda repenaaty py reguapy vy haevea rami meme


renhomboayvu reiny.
5 Hae rami vy yvy regua kuery pe ndeayvu ete r,

remomba r heko vai vae.


Hae kuery rery voi rembogue rakae r peve guar.
6 Hae ramo orerovaigua kuery okanhymba,

het voi rembovaipa rakae r peve.


Novei ma hae kuery re imaenduaa.
7 Hae r Senhor ma o riae r guenda openaaty py,

nhomboayvu oiny agu omo vaekue py ae.


8 Hae rami vy omboayvu r yvy regua kuery haevea rami.

Haevea rami meme oguereko yvy regua kuery.l


9 Ojexavai vae pe ma onhemi agu yvate vae Senhor oiko,

omoingo axya r onhemi kuerei agu.


10 Hae nunga rupi Senhor, nderery oikuaa vae kuery ojerovia ndere,

mbaeta ndee nereipytyv ei r ndereka vae.


11 Senhor Sio py oiko vae pe peporaei pemboete vy.

Yvy regua kuery mbyte rupi peikuaa uka hembiapo pora.


12 Mbaeta imaendua r jouguy moare nhombopaga agu,

ndaexarai r ojexavai vae ojapukaia re.


13 Senhor, xemboaxy ke.

Eikuaa pota ke xerayvu e vae xemoingo axya re.

9.8 Atos17.31
l
Salmos9,10 938

Ndee ma xemopu ju manoa rok gui,


14 Sio tet rok py ju amombeu agu ndereko pora hae javi.
Roguerovya r xereraa jepeague re.
15 Yvy regua kuery ma yvykuar ojooague py ae hoapa.

Nhu omo nhemi vaekue py ipy ae ojejura.


16 Senhor ojekuaa uka r haevea rami joguerekoa py.

Mbaeta heko vai vae kuery ojexavai r opo py ae ojapo vaekue


py.
17 Heko vai vae kuery ma omomboa r ikuai axya agu py,

hae javi regua Nhanderuete gui hexarai vae meme.


18 Hae r ojexavai rei vae kuery gui ma Senhor ndaexarai riaei r,

nomboaxa rivei r ojexavai vae oar okuapya.


19 Senhor, epu ke.

Imar vae kuery taipoaka eme.


Yvy regua kuery tombopagapaa nerenonde.
20 Senhor, emongyje ete hae kuery.

Yvy regua toikuaa imar vae meme ikuaia.

Salmo 10
Heko vai vae kuery hoapa agu re ijayvua ague
1 Senhor, mbae re tu mombyry re?
Mbae re tu rojexavai r nderejekuaa ukai?
2 Mbaeta heko vai vae kuery ma ayvu vaikue-ikue py omoingo axy

r iporiaukuei.
Hae kuery tojejurapa jojopy agu omo vaekue py ae.
3 Mbaeta heko vai vae ovya r oipotapa reia re rive,

mbaemo ojoupaxe vae ijayvu vaikue-ikue r Senhor re,


ijayvu vai r hexe.
4 Heko vai vae ojee rive ojerovia vy ndoikuaa potai r mbaeve re.

Hae rami vy Nhanderuete ndoikoi, hei r.


5 Hae kuery oikoa nhav rupi ojoupa rei r mbaemo.

Ndoikuaai r guive nearandua rupi ndeayvua.


Ojojai rei r okuapy ngovaigua kuery.
6 Mbaeta opya py aipoei: Avave rei ndaxereityai r.

A hae rakae r voi ndoui r mbaemo vai xery, hei.


7 Ijuru tyny oiny ayvu vai, nhombotavyar hae ayvu poyi,

hae rami vy nhomboeko vai hae joapo vai agu re anho r ijayvu.m
8 Nhoar r tet yvry jojuka agu.

Ojuka r heko pori vae nhemia py.

m
10.7 Romanos3.14
939 Salmos10,11

Oma mbegue r openamby e oity agu.


9 Nhoar r oiny guary okua yvy peguy re o vae py nhoar oinya
rami.
Oar r oity agu iporiaukuei,
nhu py omboa vy oimamamba agu.
10 Onhemombe ovy r,

ipoakaa py iporiaukuei hoapa agu.


11 Aipoei r opya py: Nhanderuete ma nopenai.

Ngova ombojere vy peteve henda py ndoexa potai r ajapo vae.


12 Senhor, epu ke!

Xeruete, eupi ndepo!


Nderexarai eme iporiaukuei gui.
13 Mbae nunga rupi tu heko vai vae omboyke Nhanderuete?

Mbaeta opya py Nhanderuete nopenai re hei.


14 Hae rami te ndee ma rexa ae,

reikuaa pota guive rojexavaia rupi rombaeapoa re,


ndepo py orerepy agu.
Ndepo py onhemboaxa openamby e ikuai vae.
Hae ramo repy r tyre.
15 Emop ke heko vai hae joupe ojapo vai vae jyva.

Eikuaa pota hae kuery reko vaia re


rejoupa peve.
16 Senhor ma Huvixave imar e vae.n
Ijyvy gui okanhymba r amboae regua kuery.
17 Senhor, rendu ae ma onhemoyvyi vae kuery oipotaa.

Hae rami vy rembopya guaxu hae reraa jepe r,


18 repy agu tyre hae omoingo axy reipy,

avakue yvy regua nanhomongyjevei agu.

Salmo 11
Senhor re nhanhemi agu regua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Xee ma Senhor re anhemi vae.
Hae nunga rupi mbaexa tu xenhe pe aipopeje:
Ejava ke yvyty katy guyrai rami.
2 Mbaeta heko vai vae kuery omox ma guyrapa,

ix re ma omo ma huy oaanga vy,


nhemia py heko por vae rovai opoi agu.
3 Yvy ytar omo vaekue omombaa ramo

n
10.16 Apocalipse11.15
Salmos11,12 940

mbae tu heko por vae ojapo r?o


4 Haer Senhor ma o ojeupegua templo ikya e vae py.
Yva re Senhor o guenda openaaty py.
Oma oiny avakue ojapo vae re.
5 Senhor oikuaa pota r heko por hae heko vai vae re.

Ojou vai r jojukaa rupi anho ikuaixe vai vae.


6 Heko vai vae ry ombou r tapy rexak enxofre revegua.

Hae kuery oyu agu ombou r yvytu tata revegua.p


7 Mbaeta Senhor ma heko por vae oiko vy

oayvu teko por rupi ikuai vae.


Hae ramo heko por vae oexa r hova.

Salmo 12
Apu gui onhepytyv ukaa ague
Jogueroporaei vae pe ix irundy meme vae py ombojoguy
reve guar Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, orereraa jepe ke!
Mbaeta ndevygua avakue ndoikovei.
Avakue ray kuery mbyte gui okanhymba ma ojeroviapy.
2 Hae ramo anhet rupi e r ijayvu jomeme,

opya py nhombotavy vy ijayvu mbegue rei okuapy.


3 Senhor, ejaya ijayvu mbegue rei vae kuery rembe,

opa mar rei ijayvu vae apek guive.


4 Mbaeta aipoei okuapy: Nhaneapek py re nhandepoaka,

nhanerembe ma nhanembae ae.


Mavae tu nhandere ipoaka r? hei okuapy.
5 Hae ramo Senhor aipoei:

Iporiaukuei omoingo axya hae ojexavai vae ipoa ramo


xee aendu vy apu ta a.
Araa jepe r aepy agu oar oikovy vae, hei.
6 Senhor ayvu ma ikya e vae meme,

prata sete-kue oikyao pyre rami,


tata rupa yapo gui ojapo pyre py.
7 T Senhor, ndee ma orerepy re.

Agua kuery gui orereraa jepe r rakae r peve.


8 Hae r heko vai vae ma opa rupi ikuai,

avakue ray kuery ma teko vai anho oguerovya.

o
11.13 Apy ma huvixave ir kuery oguerokyje vy ixupe ijayvu okuapy hovaigua kuery
ojukaxea gui onha agu re. Hae gui Yvy ytar omo vaekue heia ma huvixa openaa re
ijayvu vy (Salmo 75.3, 82.5). p11.6 Apocalipse20.10, 21.8
941 Salmos1214

Salmo 13
Ojeroviaa rupi ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, rakae peve r tu nderexarai xegui?
Rakae peve r tu xevy pe nderejexa ukavei?
2 Rakae peve r tu ndaevei riae xepya py?

Mbaeta ko nhav xepya py aendu ndavyaia.


Rakae peve r tu xerovaigua xere opu rei?
3 Senhor Xeruete, eikuaa pota ke xere, xembovai guive!

Xemboexa pyxo, manoa py ake e agu,


4 xerovaigua kuery Xepoaka ma hexe hei e agu,

hae xerovaigua kuery xekangy ramo oexa vy ovya rei e agu.


5 Hae r xee ma ajerovia ndere xemboaxya rupi xerereko agu.

Xepya py arovya xereraa jepea.


6 Aporaei r Senhor pe,

opa mbae py xemoingo por rire.

Salmo 14
Salmo 53.16
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Hiarandu e vae ma opya py:
Nhanderuete ndoikoi hei.
Hae kuery opa mar ikuai ojejokoa rupi e.
Ne peteve ma ndoikoi heko por vae.
2 Hae r Senhor ma yva gui oma r avakue ray kuery ikuaia re,

oexa agu amongue pa arandu rupi oikoa,


amongue pa oiko Nhanderuete oeka vae.
3 Hae rami te hae javive ojepea, opa mar rei ikuai pav rei.

Ndoikovei ae teko por rupi oiko vae,


ne peteve ma.q
4 Teko vai rupi ikuai vae arandur no teve?

Hae kuery ma xevygua kuery omomba rivepa r mbojape houa


rami.
Ndojapukai r guive Nhanderuete pe.
5 Hae rami te hae kuery onhemondyipa r

oexa vy heko por vae kuery reve Nhanderuete oiko ramo.


6 Hae kuery ma yvyguei nhomongeta ramo ojojai rei okuapy,

hae r Senhor ma onhemo hae kuery onhemi agu.

q
14.13 Romanos3.920
Salmos1416 942

7 Sio gui ou ma vae rire Israel kuery reraa jepear!


Senhor ojeupegua kuery omoingo por jevy ramo
Jac ramymino kuery, Israel kuery ovyapa r okuapy.

Salmo 15
Yva pygua re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, mar ramigua ndau oiko r ndevygua opy?
Mar ramigua ndau o r ndevygua yvyty ikya e vae py?r
2 Teko por rupi ikuai vae anho,

gueko pora oexa uka vae,


opya py anhet rupi ijayvu vae,
3 oapek py joe ijayvu vai e vae,

amboae kuery pe ojapo vai e vae,


ne ngoo katy raii ikuai vae re voi imaendua vai e vae.
4 Hae kuery ndoguerovya rei r ojou vaipy,

hae r omboete r Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae


kuery anho.
Ijayvuague ndojapo ei r guive,
hae nungakue py oiko axy te.
5 Operta oiporuka rire nomboekovia retavei r,

ne nombopagai r ojejavy e vae kuery mbaemo omea ta te.


Hae rami ikuai vae ma mbaeve py ndoityai r.

Salmo 16
Nhanderuete pegua ikya e vae reko re ijayvua
Davi oporaeiague.
1 Xeruete, epena por ke xere,
ndere anhemi rire.
2 Senhor pe aipoae: Ndee ma xe-Senhor.

Iporve vae xee ndarekoi ndee e vy.


3 Hae gui ndevygua ikya e vae yvy re ikuai vae ma

xee arovya vy hae kuery pe Yvatekueve hae.


4 Hae r amboae tuueter re Senhor omboekovia vae kuery ma

ikuai axy r.
Hae kuery ruete pe xee namei r tuguy revegua,
ne ndaxeayvui r hery rupi.

r
15.15 Salmo 24.26
943 Salmos16,17

5 Senhor anho oiko mbaemo xevygua mea, xekaro pygua mea


guive.
Ndee anho remo xerenonder.
6 Hae ramo xevygua ma haeve vae,

xevy guar ma ipor vae meme.


7 Aroayvu por r Senhor xemoarandua,

pyvy voi xemongeta xepya re.


8 Xemaendua riae Senhor xereve oikoa re.

Xeyvry o ramo ndaxereityai r.


9 Hae r xekurax py avya,

xenhe ovya,
xerete avi opytuu por r.
10 Mbaeta xerekovea nderejai r manoa py,

Ndevygua ikya e vae nderejai r ivaipa agu py.


11 Xevy rexa uka r tape tekove katy oo vae.

Nerenonde o avya ete agu,


ndeyvry o xembovya vae rakae r peve guar.s

Salmo 17
Nhanderuete oepy agu re ojerurea ague
Davi onhemboeague.
1 Senhor, endu ke ajerure ramo haevea rami xerereko agu,
eikuaa pota ajapukaia re,
ejapyxaka ajerurea re,
mbaeta ijapu vae juru gui e xeayvu onhendu.
2 Nerenonde gui eikuaa uka xemboeko pora regua.

Mbaeta orerexa vy haevea rami meme reikuaa pota.


3 Xekurax re reikuaa pota te,

pyvy voi reikuaa pota vy


tata py rami xereko rea te
pete henda py ma xere nderejoui r teko vai.
Xejuru gui noi r ayvu vai.
4 Avakue opa mar ikuai te xee ma ndeayvua rami vy
ajejoko jojuka vaety ikuaia rupi aiko e agu.
5 Ndeguigua tape rupi anho aiko,

ajavy e re.
6 Xeruete, xee ajapukai ndevy,

mbaeta ndee xembovai r.

s
16.811 Kovae ayvu rupi Pedro ijayvu Jesus rekokue omombeu vy (Atos2.2236), hae
gui Paulo ju ijayvu (Atos13.3237; 1Corntios15.4).
Salmos17,18 944

Ejapyxaka hae endu xeayvua.


7 Exa uka opa mbae py ndeporayvu etea.
Mbaeta ndere onhemi vae kuery reraa jepe r
hae kuery re opu vae gui.
8 Epena ke xere nderexa ray re rami ae,

xeaoi ke ndepepo guy py


9 heko vai vae kuery xembojexavaia gui,

xerovaigua kuery xejukaxea gui.


10 Mbaeta ipya rat vae kuery ma opya omboty reve

ijayvu vaikue-ikue r.
11 A voi orejoko rei okuapy,

orere oma vaipa yvy rupi orereityxe vy.


12 Guary guembiar ojouxe vae rami ikuai,

guary ray onhemia gui oma mbegue vae rami guive.


13 Senhor, epu ke, ejoko hae eitypa.

Ndekyxe py eraa jepe xerekove heko vai vae po gui.


14 Senhor, ndepo py ae xereraa jepe avakue yvy regua gui.

Hae kuery ma a oikove teri reve anho r ojou ipor vae.


Mbaeta hae kuery rye remony mbaemo por.
Hae kuery tay reta r.
Hae gui mbaemo ndoiporupai vaekue ma oeja r guay kuery
pe.
15 Hae r xee ma teko por rupi vy ama r nderova re.
Apu ju vy avya r roexa vy.t

Salmo 18
2Samuel22.151
Jogueroporaei vae pe Davi Senhor rembiguai ombopara vaekue. Senhor pe
oporaei Saulo hae hovaigua kuery hae javi po gui oepy ramo. Hae vy aipoei:
1 Senhor xemombaraetea, xee roayvu.
2 Senhor, ndee ma xeitaova.
Ndee ma oo ikorapa vae hae xerepya.
Xeruete ma xeitaova anhemiaty,
mbaemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vae hae oo
imbaraete ete vae.
3 Senhor ogueroporaeipy vae pe xee ajapukai vy

aa jepe kuery r xerovaigua kuery po gui.


4 Nhu manoa regua xejura vaekue,

yai rami heko vai vae xere opu vy xemongyje.

t
17.15 Omanoague gui onhemboete ju agu re ijayvu (Apocalipse22.4).
945 Salmos18

5 Manoa pygua xejokua,


nhu x xejura xapya.
6 Hae ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe.

Xeruete pe ajapukai xereraa jepe agu.


Hae r oaty templo gui oendu xeayvua,
ijapyxa peve ajapukaia ova ramo.
7 Hae ramo yvy omy hae oryryi.

Yvyty yta ikuai vae voi ovavapa, oryryipa,


Senhor ogueropoxy ramo.
8 Inhapygua gui opu hatax,

ijuru gui ma tata nhomombaar o,


tapy hexak vae avi.
9 Yva omoyvyi vy oguejy,

ipy gury pyt vaikue o reve.


10 Anjo ipepo vae ry o vy oveve ouvy,

yvytu opepo ry ou pojava.


11 Pyt gui ojapo onheov agu.

Hae vae ojee omo ouvy.


Yy hae arai pyt vae hoo rami o.
12 Hexak henonde oo vae gui ma arai ivaipa,

amandau hae tapy hexak vae hoa.


13 Hae gui ma Senhor yapu yva re.

Yvate ete vae ijayvu at ramo


hoa amandau hae tapy hexak vae.
14 Nguy omombo vy omoamba xerovaigua kuery.

Overa vy omondyipa.
15 Hae ramo ojekuaa yy rupa peve,

yvy yta avi ojekuaapa,


ndeayvu ata py Senhor,
ndepoxya rupi neapygua gui nepytu ramo.
16 Yvate gui Senhor okuave vy xerupity,

xereno yy tuvixa vae gui.


17 Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vae gui,

xemomboriau rei vae kuery gui ae,


xegui ipoakave ete vaekue ri.
18 Hae kuery ma ajexavai jave opumba rei vaekue xere,

te Senhor onhemo xepytyvar.


19 Hae rami vy xereru pete henda ipa jaeavea py.

Xererovya vy xereraa jepe.


20 Xereko pora rekovia Senhor ome ipor vae,

xevy ome ndaxepo kyaia repy.


21 Mbaeta xee ma Senhor guigua tape rupi anho aiko vae,
Salmos18 946

Xeruete gui ndajepeai guive haevea rami aiko agu.


22 Xejee amo ijayvuague hae javi,
xejegui ndaipeai ayvu omo vaekue.
23 Henonde aiko anhet rupi,

ajejoko guive teko vai rupi aiko e agu.


24 Hae ramo xevy Senhor ome xereko pora repy,

henonde rupi ndaxereko kyai rire.


25 Heko por vae kuery pe rejekuaa uka r heko por vae,

anhet rupi ikuai vae pe rejekuaa uka anhet rupigua avi,


26 ikya e vae pe rejekuaa uka ikya e vae,

hae r heko vai vae pe ma rejekuaa uka r nhombopaga kuaa


vae.
27 Mbaeta reraa jepe r onhemoyvyi vae,

hae r oma vaikue reia rupi onhemboyvate vae ma remomba


r.
28 Ndee rejapo xerata endy hexakve agu rami.

Pyt rupi aikoa rupi ma ndee Senhor Xeruete remoexakmba.


29 Ndereve vy amomba r xondaro kuery,

Xeruete reve vy apo r tet kora ry rupi.


30 Nhanderuete guigua tape ma ikya e vae,

Senhor ayvu ma oaanga pyre.


Hexe onhemi vae hae javi pe ma mbaemo vai jokoa o.
31 Mavae tu Nhanderuete oiko Senhor e vy?
Mavae tu nhandeitaova oiko Nhanderuete e vy?
32 Xeruete xemombaraetea oiko,

omoatyr r aguata agu rupi.


33 Xepy ojapo r guaxu rami inhaku agu.

Yvatea rupi a te xemo at.


34 Xepo pe voi ome joe apu kuaa agu.

Hae ramo guyrapa overa vae guigua te xee aipira r.


35 Mbaemo vai jokoar reme xereraa jepea,

reiporu kuaa regua xemo at,


xemboaxya rupi xemboyvate.
36 Apyr agu tape rembopyve ramo

ndaxepyxyryi r.
37 Xerovaigua kuery amonha r aupitypa peve.

Hae gui amomba rire ajevy ju r.


38 Amoumba opu agu ndaevevei peve.

Xepy yvry hoapa.


39 Mbaeta ndee xemombaraete ajogueroa kuaa agu,

rejapo xere opu vaekue re xepoaka agu rami.


40 Xerovaigua kuery rejapo ojavapa agu rami.
947 Salmos18,19

Xerayvu e vae amomba.


41 Guepyar pe hae kuery ojapukai te ndoepyai.
Senhor pe voi hae kuery ojapukai te nombovai.
42 Hae ramo amonguipa yvy kui yvytu rupi ovevepa vae rami,

yapo tape guiguare nhamomboa rami amokanhymba.


43 Heta vae kuery xere opu te xereraa jepe,

xemo yvy regua kuery ruvixar.


Amboae regua kuery ndaexai vaety voi xevygua ikuai.
44 Xeayvu oendu vyve xenhe rendu okuapy.

Yvy mboae regua oexa uka xevy ikuaia,


45 amboae regua kuery okanhymba,

onhemiague gui omba onhemondyipa vy.


46 Senhor ma oikove vae, togueroayvu pora xeitaova!

Tomboetea Nhanderuete xereraa jepea!


47 Nhanderuete xerepy vy jojukapa,

heta vae kuery re xembopoaka.


48 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui.

Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery ryve,


hae xerepy avakue jojuka vaety po gui.
49 Hae ramo Senhor, roguerovya r yvy regua kuery oendua py,

aporaei r nderery rupi.u


50 Hae ae ombopoaka r huvixaver omo vaekue,

oexa uka r guembiporavo oayvua,


Davi hae hamymino kuery pe, rakae r peve.

Salmo 19
Nhanderuete rembiapo hae ijayvua oguerovyaa ague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Yva re mbaemo ikuai vae oikuaa uka Nhanderuete hexakmba
vaea,
yvate rupi ikuai vae oikuaa uka r opo py ojapoague.
2 ra nhav oikuaa uka r ara pygua pe,

hae pyt nhav oikuaa uka r pyt rupigua pe.


3 Ndaijayvui r, ne ndaijayvuai r,

hae vae gui mbaeve nonhendui r.


4 Hae rami te hae nunga arandu ma yvy jave rupi oikuaa,

yvy apy peve r hae nunga re ayvua.v


Hae vy yva apy re omo kuaray oike agu.
5 Hae vae ma omenda ramo vae rami r o ouvy ngoo gui,

u
18.49 Romanos15.9 19.16 Romanos1.1825, 10.1618
v
Salmos19,20 948

ovya r ovy imbaraetepa vae onha ovya rami.


6 Yva apy gui o vy
oaxa r ovy ijapy rovai peve.
Jipoi r haku-a oguerovy ea.
7 Hae gui Senhor guigua lei ma haeve vaipa ete vy

omombaraete ju r nhanderekove.
Senhor omombeu vae ma ogueroviapy vy
omoarandu r hiarandu ei vae.
8 Senhor nhomboea ma haevea ramigua vy

ombovya r nhanekurax.
Senhor ojapo uka vae ma ikya e vae vy
omoexak r nhanderexa.
9 Senhor renonde jajererokyjea ma ikya e vae,

rakae r peve guar guive.


Senhor joe oikuaa potaa ma anhet rupigua,
haevea rami meme.
10 Hae nunga ma ouro gui jaipotave vaer,

ouro oikyao pyre gui iporve ramo.


Heve r ei
hetgue gui onhami vaekue gui.
11 Hae vae rupi nerembiguai kuery remongeta r guive.

Hae vae jajapo vy jajou reta r ipor vae.


12 Mavae ndau oikuaapa r hae ae ojejavyague?
Emboguepa ke aikuaa e-e vae guive.
13 Xejoko xee nerembiguai anhemboyvate reia gui voi.

Hae nunga taipoaka eme xere.


Hae rami r ikya vae r aiko,
hae aa jepe r ajejavyve etea gui.
14 Senhor, xeitaova hae xerepya,

tove ayvu xejuru gui o vae hae xepyaa xepya re o vae


nerenonde to nembovyaar.

Salmo 20
Huvixave re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Rejexavaia ra tove Senhor tanembovai.
Jac Ruete rery tandereraa jepe re at agu py.
2 Tombou nderepyar guenda ikya e vae gui.

Sio gui ma voi topena ndere.


3 Taimaendua ixupe guar reme vae hae javi re,

tojou por mbaemo ixupe reapy r.


949 Salmos20,21

4 Tomemba ndepya re reipotaa o vae,


tojapopa rejapoxe vae hae javi.
5 Hae gui ma ndepoaka ramo ore kuery rovya r mboraei rupi,

Nhanderuete rery rupi roupi r imoiny bandeira.


Ixupe Senhor tomoingo renhemboayvua hae javi.
6 A ma xee aikuaa Senhor ogueraa jepe ra huvixar omo vaekue.

Ombovai r oamba ikya e vae gui,


hae rami vy opo py oexa uka r opoakaa.
7 Amongue ma ojerovia r mbaeyru re,

amboae kuery ma kavaju re r ojerovia.


Hae r nhande kuery ma Senhor Nhanderuete rery anho
jarovya.
8 Hae kuery ma ojeroa vy hoapa r.

Hae r nhande kuery ma nhapu r jakuapy.


9 Senhor, embopoaka ke oreruvixave.

Rojapukai ramo orembovai.

Salmo 21
Ngovaigua kuery re huvixave ipoaka r oguerovyaa ague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, nembaraetea re oreruvixave ovya,
reraa jepeague re oporaei.
2 Mbaeta rejapo ma opya py ojapoxe vaekue,

nerendu ei ojapukaia.
3 Mbaeta reayvu vy ipor vae anho reme ixupe.

Inhak re remo coroa ouro etei guigua.


4 Guekove re hae ojerure ramo reme,

rakae r peve guar.


5 Reraa jepeague ma pav rei oguerovya okuapy.

Hexe remo hexakr hae yvateve agu.


6 Rakae r peve guar remo nhomoingo porar.

Hexeve reiko ramo vya anho r oendu.


7 Mbaeta huvixave ojerovia Senhor re.
Hae rami vy Yvate ete vae omboaxy ramo peteve henda py
ndoai r.
8 Hae rami vy ndepo oupity r nderovaigua kuery hae javi,w

reiporu kuaa regua ojopypa r ndere ijae e vae.


9 Hae kuery pe rejekuaa uka vy

rejapo r tata rupa haku raxa vae rami.

w
21.8 Apy guive huvixave pe ijayvu.
Salmos21,22 950

Senhor opoxya rupi omomba r,


tata oapypaa rami.
10 Yvy gui remomba r hamymino kuery,

avakue ray kuery ikuaia gui.


11 Nderovai hae kuery mbaemo vai ojapoxe te

nopu kuaai r, ndojapo kuaai r hae nunga.


12 Rejapo r oguevipa agu rami,

hae kuery rova re reaanga r nderapa.


13 Senhor, tandeyvate ndepoakaa py.

Hae r ore ma roporaei r ndepoakaa roguerovyaa rupi.

Salmo 22
Messias oiko axy rire ipoaka ju agu re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue, Guaxu
ajeivegua heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Xeruete, Xeruete, mbae re tu xereja ri?x
Mbae re tu ajexavaia rupi ajapukai te
mombyry ri repyta xegui xereraa jepe e agu?
2 Xeruete, ra py ajapukai ramo naxembovai,

pyvy voi ndapytuui ae.


3 Hae rami te ndee ma ikya e vae reiko.

Nerenda repenaaty py reguapy reiny Israel kuery oporaei okuapy


vae mbyte.
4 Oreramo kuery ma ndere ojerovia rakae.

Ojerovia ramo reraa jepe.


5 Ndevy pe hae kuery ojapukai ramo reo jepe rakae.

Ndere ojerovia, ndaeve ei nho guive.


6 Hae r xee ma taxo, ava e merami,

mbaeta avakue pe ovare e vae,


heta vae kuery oipota vae aiko.
7 Xerexaa kuery hae javi xejojai rei.

Hembea rei reve oak ombovava vy aipoei:


8 Senhor re rejerovia ramo tanderepy.
Hae ae tandereraa jepe, hexe ndererovya ri vy, hei okuapy.
9 Hae rami te ndee ma xetuii agu rami xeapo vaekue.

Xere repena por vaekue akambui teri jave.


10 Xetuii guive ndevy aiko.

Xeryrui py aa pyve ndee Xeruete reiko.

x
22.131 Kovae salmo hae javi omombeu ma voi Jesus kuruxu re omano jave guar
(Mateus27.3354, Marcos15.2232, Joo19.1730, Filipenses2.511).
951 Salmos22

11 A ma enhemombyry eme xegui,


mbaeta ova ma ajexavai agu,
hae xepytyvar ndoikoi.
12 Heta ikuai toro nhar rami xejoko vae,

toro mbaraetekueve Bas pygua xembojere rei okuapy.y


13 Xere hae kuery ijuru jai,

guary nhomboaypa vae rami okoror.


14 Yy rami anhe,

hae xekgue hae javi okuepa,


xeryepy re xekurax ma ei raity hykupa vae rami ojeapo.
15 Yapo guigua pgue ipirupaa rami

xembaraetea voi opa ma,


xeapek guive xejurupy re oja ma oiny.
Hae rami py ndee xereity yvy kui rupi amano agu.
16 Jagua kuery xembojere rei okuapy,

joapo vai vaety kuery nhomoirmba vae.


Xepo hae xepy ombokuapa.
17 Aexapa xekgue hae javii.

Hae kuery xere oma okuapy xere ovya reia py.


18 Xeao jomeme ombojaopa ma.

Xekamixa puku re oexa okuapy xortea.


19 Hae r ndee Senhor, ejepea eme xea gui.

Xemombaraetea, ejapura ke xerepy agu.


20 Eraa jepe xerekove hae kuery kyxe gui,

jagua kuery oipea ta vae gui.


21 Xereraa jepe ke guary juru gui,

bfalo rakua gui guive.


T, ndee ma xembovai ma!
22 Hae rami rire xeryvy kuery oendua py xemaendua r nderery re,z

heta vae kuery mbyte rogueroporaei r, po rami:


23 Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vae, peroporaei.

Pembojerovia, pe Jac ramymino kuery hae javi.


Israel ramymino kuery hae javi, pemboete pekuapy.
24 Mbaeta hae naxemboaxy ei ajexavai r,

ndojeguarui guive aiko axya gui,


ngova voi nomoi xegui.
Hae rami rgue py oendu xereraa jepe agu ajapukai ramo, hae
r.

y
22.12 Bas yvy re ma heta ikuai rakae vaka. Hae r apy ma toro re ete, heko vai vae
kuery re ijayvu. z22.22 Hebreus2.1012
Salmos22,23 952

25 Mbaeta ndegui ae ou ijaty vae kuery mbyte xee rogueroporaei


agu.
Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae oexaa py ajapo r
anhemboayvuague.a
26 Hae ramo iporiaukuei okaru r okuapy hevyatmba peve.

Senhor oeka vae oguerovya r okuapy.


Hae kuery kurax toikove riae!
27 Hae nunga rupi yvy apy peve imaenduaa r Senhor re,

ixupe guar ojeko rerova r okuapy.


Henonde guenapy re yvy regua kuery hae javi omba r
okuapy.
28 Mbaeta Senhor pegua ae ipoaka agu.

Hae ae r opena yvy regua kuery re.


29 Yvy regua oguerekopa rei vae kuery voi okaru vy ombojerovia r

okuapy.
Yvy re onhono por mbyre hae javi r o guenapy re henonde,
guekove aei re nopena kuaai vaekue.
30 Tamymino kuery voi hae oipotaa rami r ikuai.

Mbaeta rakaeve r ikuai vae pe ijayvua r Senhor reko re.


31 Hae kuery ou vy omombeu r ixuguigua teko por.

Rakaeve r ikuai vaer pe omombeua r hae ojapo vaekue.

Salmo 23
Xere Senhor opena heia
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor ma vexai mongarua rami xere opena vae oiko.b
Hae ramo xevy pe ndoatai r mbaeve rei.
2 Xemombytuu r inony nhundy por py rami.

Xereraa r yy ikya e vae py.


3 Omombaraete kuerei r xenhe.

Tape teko por rupi r xerereko,


guery omboete ukaa rupi vy.
4 Yvyugua manoa guy pyt reia rupi aiko te
ndakyjei r mbaeve rei gui,
xereve ndee reiko ramo.
Ndepo pygua hae ndepopoka ma xembopya guaxu.

a
22.25 Anhemboayvuague ajapo r hei vy ma mbaemo mymba ojuka agu re
ijayvuague re imaendua. Hae gui hookue ombojao r guetar kuery pe Nhanderuete
oguerovya okuapy agu (Levtico7.1516). b23.14 Apy ma vexai mongarua re
ombojoja, Nhanderuete nhandere openaa re ijayvu vy (Apocalipse7.1517).
953 Salmos23,24

5 Rereko katu akaru aguc


xerovaigua kuery oexaa py.
Xeak re renho r azeite.
Xekaro remony r onhemba rei peve.
6 Anhet xereve o r ndeporayvua hae xemboaxya ra nhav,

aikovea pukukue re.


Hae gui Senhor ro py aiko r rakae r peve.

Salmo 24
Huvixave hexakmba vae ou agu re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor mbae ae itui yvy hae opa mbae hexe ikuai vae,
yvy regua kuery hae javi guive.d
2 Mbaeta hae onhono rakae ye ry rupi,

yy oxyry vae ry omombyta.


3 Mar ramigua tu haeve Senhor pegua yvyty re o agu?

Mar ramigua ndau haeve henda ikya e vae py oiko agu?


4 Opo py ojejavy e vae, ipya kya e vae,

tuuete ramigua ovare e vae re onhe nogueromaenduai vae,


ne ndoura rivei vae.
5 Hae vae kuery re ma ou r Senhor omoingo pora,

hae ramo Nhanderuete heraa jepea po gui ojopy r teko


por. e
6 Hae rami ikuai ixupe ojapukai vae kuery,

Jac Ruete oekaa rupi ikuai vae.


7 Peipea ke ok ikuai vae,

peipeapave ok guaxu mar e,


Huvixave hexakmba vae oike agu.
8 Mavae tu Huvixave hexakmba vae?

Senhor imbaraete hae ipoakapa vae,


Senhor joe opua rupi ipoaka vae.
9 Peipea ke ok ikuai vae,

peipeapave ok guaxu mar e,


Huvixave hexakmba vae oike agu.
10 Mavae tu Huvixave hexakmba vae?

Senhor ixondaro reta vae,


hae ae Huvixave hexakmba vae.

c
23.56 Apy ma hoo vae nhomova por vae re ombojoja. Hae vae jave py hoo
vae ipoua kuery omova por vy azeite onhoi vy oikyty r inhak re (Lucas7.46).
d
24.1 1Corntios10.2326 e24.45 Mateus5.8
Salmos25 954

Salmo 25
Nhanderuete pe onhepytyv ukaa ague
Davi ombopara vaekue.
1 Ndere Senhor, aromaendua xenhe.
2 Xeruete, ndere xee ajerovia vae.

Axmba rei agu rami e ke xerereko,


xerovaigua kuery xere ovya rei e agu.
3 Hae r nerar vae kuery ma peteve noxmbai r.

Oxmba vaer ma nhemi rupi joapo vai vae kuery.


4 Senhor, eikuaa uka xevy ndeguigua tape.

Xemboe ke reikoa rupi aiko avi agu.


5 Xerereko ndeguigua anhet vae rupi, xerekomboe guive,

mbaeta ndee ma Xeruete xereraa jepea,


ndee ae roar aikovy ko nhav.
6 Senhor, nemaendua ke renhomboaxy hae ndeporayvua rupi

jypy guive reikoa re.


7 Nemaendua eme ke xekunumi jave ajejavyague re,

ne nderovai xereko vaiague re.


Senhor, xemboaxya rupi anho ke nemaendua xere,
ndeporayvu vae vy.
8 Senhor ma iporayvu hae heko por vae vy

ojejavypa vae kuery pe oikuaa uka r tape.


9 Yvygueve ma hae oguereko r teko por rupi,

omboe r ojeguigua tape rupi oiko agu re.


10 Senhor guigua tape hae javi rupi o nhomboaxya hae anhet vae,

guexeve guar ojapo vaekue hae ijayvuague rupi ikuai vae pe.
11 Senhor, nderery remboete ukaa rupi vy

emboguepa xereko vaiague heta te.


12 Avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae pe

oikuaa uka r tape oo agu.


13 Hae ramo hae kuery nhe opytuu r ovya reve,

hae gui hamymino kuery jevy ikuai por r yvy re.


14 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae ma hae omonhemboja
r.
Hae vae kuery pe oikuaa uka r guexeve guar ojapo vaekue.
15 Ama riae aikovy Senhor re,

mbaeta hae ae oipea r xepy nhu gui.


16 Ejevy ju xea py, xemboaxy ju,

mbaeta xeaei a vy ajexavai.


17 Xemombytuu ke xepya py ndaeveia gui,

xepea ke ajexavaia gui.


955 Salmos25,26

18 Eikuaa pota aiko axya hae ajexavaia re,


hae emboguepa ajejavyague hae javi.
19 Eikuaa pota ke xerovaigua kuery re,

heta vaipa ramo.


Xere ijae e vae kuery xembojeguaru rei okuapy.
20 Ear xenhe re, hae xerepy.

Taiko eme axmba rei agu rami,


ndere anhemi rire.
21 Anhet rupi hae teko por rupi aikoa tojapo akanhy e agu

rami,
mbaeta ndee ae xee roar.
22 Xeruete, eraa jepe Israel kuery

ikuai axya hae javi gui.

Salmo 26
Heko por vae ojapukaia
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, xemboeko por ke,
anhet rupi anho aiko
hae Senhor re ajeroviaa gui ndajepeai rire.
2 Senhor, eikuaa pota ke aikoa re hae xekuaa.

Exa pota xepyaa hae anhembopyaa re.


3 Mbaeta ndeporayvua re xemaendua riae aikovy,

ndeguigua anhet vae rupi aiko.


4 Ndaguapyi guive avakue nhombotavypa rei vae reve,

joayvu merami rive vae kuery reve nanhemoiri.


5 Opa mar rei ikuai vae xee ndajou pori,

hae heko vai vae kuery reve ndaguapyi.


6 Ajepoei ajejavy ea aikuaa uka vy.

Hae rami vy Senhor, aiko ndevygua altar yvry,


7 aporaei at agu ndevy,

nerembiapo pora amombeupa agu.


8 Senhor, xee ma ayvu ndevygua oo,
nerexak oaty.
9 Eipea eme xerekove heko vai vae kuery reve,

xerekove eipea eme jouguy moa kuery reve.


10 Hae kuery po ma jojukaague re ikya,

oiporu kuaa regua re ma teko vai repyr rive oguereko.


11 Hae r xee ma xereko pora rupi aiko.

Xerepy ke xemboaxy vy.


12 Xepy o at yvy joja reia py.
Salmos26,27 956

Hae rami vy heta vae kuery oendua py xemaendua por r


Senhor re.

Salmo 27
Nhanderuete reve oikoxea rupi ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor ma xemoexaka hae xereraa jepea oiko.
Mavae gui r tu akyje?
Senhor ma xerekovea onhemi agu.
Mavae gui tu akyje ta?
2 Hae gui joapo vai vaety kuery xere ou vy xemomba agu,

xeavyky rei vae hae xerovaigua kuery,


hae kuery onhepyxanga vy hoapa r okuapy.
3 Xondaro kuery heta xembojere te

xepya py nanhemondyi r.
Xere anho opumba te ajerovia riae r.
4 Pete regua re tema ajerure Senhor pe,

hae vae anho ajouxe:


hae vae ma Senhor pegua oo py aiko agu aikovea pukukue re,
Senhor rexaka aexa agu,
hae ixupegua templo py anhemboe agu.
5 Hae rami vy a vaia ra xenhomi r ojeupegua opy,

xemoinge r ojeupegua oo py anhemi agu.


Xereraa r itaova ry.
6 Hae jave py xeak omboyvate ju r

xerovaigua kuery xembojere rei vae ry.


Ixupegua oo py arovya vy mbaemo ame r.
Aporaei hae ambopu r Senhor pe.
7 Senhor, endu ke xeayvua,

ndevy ajapukai r.
Xemboaxy hae xembovai.
8 Xepya re amo Xereka ke xereve reiko agu rea.

Hae ramo roeka r Senhor, ndereve aiko agu.


9 Senhor, ejexa uka e eme xevy.

Ndepoxy reve xemox eme xee nerembiguai.


Mbaeta ndee ma xepytyva reiko.
Xeruete xereraa jepea,
epena e eme xere, xereja eme xeaei.
10 Mbaeta xeru hae xexy xereja te

Senhor xereru r.
11 Senhor, xemboe ke ndeguigua tape rupi aiko agu,
957 Salmos27,28

tape jojaa rupi xerereko xere oma mbegue vae kuery gui.
12 Xemboaxa
eme xerovaigua kuery oipotaa rami xerereko agu.
Mbaeta xerovai opu rei okuapy ayvu rive py,
joapo vai agu re anho nhomongeta vae.
13 Xee ajerovia Senhor porayvua aexa agu
yvy re aikove teri reve.
14 Pear ke Senhor.
Pendekuerai eme, pendepya guaxu
hae pear tema Senhor.

Salmo 28
Oguerovya reve ojerurea
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ndevy pe ajapukai.
Xeitaova, endu e eme ke xeayvua,
mbaeta naxembovai ramo
yvykua py oguejy vae kuery rami akanhy r.
2 Endu ke xereraa jepe agu re ajapukai ramo,

nerenda ikya e vae katy xepo aupi reve.


3 Xembotyryry eme ke heko vai vae kuery

opa mar rei ikuai vae reve.


Hae kuery ma ikuai por agu re merami rive ijayvu oir pe,
te ipya re ma opa margua anho o.
4 Embopaga ke hae kuery ojapoague rami,

mbaemo vai ojapoague re.


Eme hae kuery opo py ojapoague rekovia,
embojoja hae kuery ojapoague repy.f
5 Hae kuery ndoikuaa potai Senhor ojapo vae re,

ne opo py ojapo vaekue re.


Hae ramo Senhor oitypa r, nomopu jevyvei r guive.
6 Taimaendua pora Senhor re,

xereraa jepe agu re ajapukai ramo xerendu rire.


7 Senhor ae xemombaraetea hae mbaemo vai jokoa.
Hexe xekurax ojerovia.
Hae xereraa jepe ramo xekurax ovya,
hae ixupe aporaei reve amboete r.
8 Senhor omombaraete r ixupe ikuai vae,

hembiporavo onhemi vy oo jepe agu.


9 Eraa jepe ke ndevygua kuery,

f
28.4 Mateus16.27; Apocalipse22.12
Salmos2830 958

emoingo por ndevygua kuery.


Hae kuery re epena hae emboyvate rakae r peve.

Salmo 29
Yapu hae overa rupi Nhanderuete ayvu onhendua re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Nhanderuete ray kuery pendekuai vae, pemboete Senhor,g
perovya Senhor rexaka hae imbaraetea.
2 Pemboete Senhor hery pemboete agu haevea rami.

Pembojerovia Senhor ikya ea rexaka py.


3 Yy ry rupi onhendu Senhor ijayvua.h

Nhanderuete yapu guexaka gui.


Yy tuvixa vae ry rupi Senhor oiko.
4 Senhor ayvu ma ipoakapa vae.

Senhor ayvu re yvatea anho o.


5 Senhor ayvu omop r yary ikuai vae.

T, Senhor omboaypa r yary Lbano py ikuai vae.


6 Lbano hae Siriom yvyty ry ikuai vae

ojapo r vaka ray rami opo-opo agu rami, vaka kaaguy regua
rami.
7 Senhor ayvu ojapo r tata hendy ovy agu rami.

8 Senhor ayvu omboryryi r tekoa ea.

Senhor ojapo r Cades tekoa ea rupi yvy oryryi agu rami.


9 Senhor ayvu ma ojapo r guaxu kuery tayi agu rami,

oitypa r kaaguy.
Hae ramo ixupegua templo py hae javi Ipor ete! hei okuapy.
10 Senhor opena rakae yy ou jave.

Huvixave rami opena r rakae r peve.


11 Senhor omombaraete r ojeupegua kuery.

Senhor omoingo por r ojeupegua kuery.

Salmo 30
Omano ta ramo ogueraa jepe rire oguerovyaa ague
Mboraeir Davi ombopara vaekue oo guaxu Nhanderuete pe omboaxa jave.
1 Senhor, xee ma romboete r,

g
29.1 Nhanderuete ray kuery heia ma amongue henda py yva pygua anjo kuery pe
ijayvu vy (Salmo 103.20), hae rami e vy ojerovia vae kuery pe (Salmo 82.6, 96.79).
h
29.39 Apy ma omombeu Nhanderuete opoakaa oexa uka vy oky ryapu hae overa
yvytu reve ombou. Hyapu pe Nhanderuete ijayvua hei.
959 Salmos30,31

xereraa jepe rire.


Nderejapoi xerovaigua kuery xere ovya rei agu rami.
2 Senhor Xeruete, ndevy pe ajapukai vaekue xereraa jepe agu.

Hae ramo xemonguera.


3 Rejapo yvykua gui xenhe o ju agu rami.

Xerekove re repena yvykua py aguejy e agu.


4 Pe ixupegua pendekya e vae, peporaei pekuapy Senhor pe,

perovya hery ikya e vae.


5 Mbaeta ipoxya ma xapyai guar anho.

Hae r nhanderayvua ma jaikovea pukukue re r o.


Pyt ouvy r onhendu r ojaeo vae.
Vaeri ko ma r ou r vya.
6 Xee aiko por rei jave

Ndaxereityai r hae vaekue.


7 Ndee Senhor xemboaxya rupi ae

rejapo xee aa yvyty o at agu rami.i


Mbaeta nderejexa ukai ramo
xee ajexavai.
8 Senhor, ndevy pe ajapukai.

Senhor, ndevy ae ajerure.


9 Mbaer tu xeruguy ovare r yvykua py aguejy r?

Ndevy pe ikuikue oporaei r ri tyy?


Hae nunga oikuaa uka r teve ndeguigua anhet vae?
10 Senhor, endu hae xemboaxy ke.

Senhor, enhemo xepytyvar.


11 Xerexaya gui xemombytuu avya ju agu.

Xegui reipea ma ajukue vaikue,j


hekovia avya ete agu ju remo,
12 xenhe opytuu e re oporaei agu.

Senhor Xeruete, roguerovya r rakae r peve.

Salmo 31
Iporiauague gui oguerovyaa ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ndere ae anhemi vae.
Taiko eme oxmba rei vae.
Xereraa jepe ke ndereko pora rupi vy.
2 Endu ke ndeapyxa py, xereraa jepe pojava agu.

i
30.7 Xevygua yvyty heia ma opoakaa re ijayvu vy. j
30.11 Ajukue vaikue py hae
kuery onhemonde r ipya vai vy (Mateus11.21).
Salmos31 960

Enhemo xevy oo ikorapa vae,


oo imbaraete vaipa vae aa jepe agu.
3 Mbaeta ndee ae xeitaova hae oo ikorapa vae reiko.

Nderery remboete ukaa rupi vy xerereko hae xemboe r.


4 Xepea r nhu nhemi rupi omo mbyre gui,

mbaeta ndee ma xemombaraetea.


5 Ndepo py ae amboaxa xenhe.k

Senhor Xeruete anhet vae, ndee ae xerepy.


6 Rejou vai mbaemo raangaa ombojerovia vae.

Hae r xee ma Senhor re anho ajerovia.


7 Xee roguerovya, ajou por r ndeporayvua,

mbaeta reikuaa pota ajexavaia re,


reikuaa xenhe oiko axya.
8 Naxemboaxai xerovaigua kuery po py.

Xemopu imoamy pete henda tuvixaa py aiko agu.


9 Senhor, ajexavaia aendu r xemboaxy ke.

Xeporiau reia gui xerexa voi opa ovy.


Xerekove, xerete guive opa.
10 Xerekovea ma iporiaua re anho oaxa ovy,

xepoaa rupi tema aiko maeta nhav.


Ajejavypa rire naxembaraeteive-ive avy,
xekgue voi opa ovy.
11 Xerovaigua kuery hae javi ojeguaru agu rami aiko,
xero katyi ikuai vae kuery voi onhemondyipa xegui.
Xerexa vaety kuery ndaxerexa xeveipa okuapy,
tape rupi xerexa vae onha xegui.
12 Xegui hae kuery hexaraipa ma opya py, omanogue gui rami,

karo nhae guigua vokue rami aiko.


13 Mbaeta xee aendu heta ijayvu mbegue okuapy ramo,

xeyke jovaive rupi ikuai xemongyjexe vy.


Xere ijayvu mbegue vy
onhembopya okuapy xerekove oipea agu.
14 Hae r xee ma ajerovia Senhor re.

Ndevy pe Ndee ma Xeruete hae.


15 Ndepo py o xera.

Xepea ke xerovaigua kuery po gui,


xerakykue monhaa kuery xejukaxea gui.
16 Emoexak ke nderova xee nerembiguai ry.

Xemboaxy vy xereraa jepe.


17 Senhor, ndevy pe ajapukai rire

31.5 Kovae ayvu rupi Jesus Cristo ijayvu kuruxu re omano jave (Lucas23.46).
k
961 Salmos31,32

ejapo eme axmba agu rami.


Toxmba heko vai vae kuery ae,
tokyrirmba omanoa py.
18 Emokyrir ijapu vae kuery,

heko por vae re opa mar rei ijayvu vae,


onhemboarai rei, ojee ae ojerovia okuapy vae.
19 Ndeporayvua ma yvate ete vae,

nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae pe rexa uka agu rereko


vae.
Hae vae ma rexa uka r avakue ray kuery gui ndere onhemi
vae kuery pe anho.
20 Hae kuery renhomi r ndejee ae avakue ojapo vaixea gui.

Hae py renhomi r opa margua ayvu gui.


21 Taimaendua pora Senhor re!

Mbaeta xemboaxy ete


pete tet py xejokopaa ramo.
22 Xee ajapura reve

Navavei ma r nerenonde py hae vaekue.


Hae rami te ndee rendu ajapukaia,
xereraa jepe agu re ajapukai ramo.
23 Senhor pegua ikya e vae hae javi, peayvu ke.

Senhor ndoity ukai r hexe ojerovia vae.


Hae r heko vai vae ma ombopaga vaipa r.
24 Senhor pear vae kuery,

penembaraete ke, pendepya guaxu tema!l

Salmo 32
Ojejavyague omboguepa rire oguerovyaa ague
Mboraeir Davi ombopara vaekue nhanemboe agu.
1 Ovya ete r heko vaiague omboguepaa vae,
ojejavyague ojaoipaa ma ramo.
2 Ovya ete r ava ixupe Senhor Heko vai vae ndei ramo,

ipya re onhenhomi agu no vae.m


3 Xee ma ajejavyague namombeui teri jave

xekgue voi inhymave ovy ko nhav xepoa ramo.n


4 Mbaeta ara py hae pyvy xere aendu vaekue ndepo poyia.

Hae ramo xembaraetea opa ovy kuaray puku py yy typaa rami.


5 Hae gui ma ajejavyague amombeupa ndevy,

l
31.24 1Corntios16.13 m32.12 Romanos4.48 n32.35 Davi ojejavyague hae
onhemombeuague re ijayvua ma 2Samuel11.112.14 py o.
Salmos32,33 962

xereko vaia nanhomivei.


Xejeupe aipoae: Amombeu r Senhor pe xereko vaia.
Hae ramo remboguepa ajejavyague.
6 Hae ramo ndevygua kuery hae javi tojapukai ndevy

ndejou agu haeve teria ja.


Hae rami vy hae kuery re yy tyguaxu ouvy te ndoguerovyi r.
7 Ndee ma anhemiaty.

Xereraa jepe r ajexavaia gui,


hae xereraa jepeague re remo avya reve rogueroporaei agu.
8 Aipore: Romoarandu hae romboe r tape reo agu re.

Ndere ama hae romongeta r.


9 Kavaju, mburika rami e eme eiko.

Hae kuery ijuru x, e vy hova regua reve vy re rereko.


Hae rami e ramo ndoikoi r reipotaa rami re.o
10 Heko vai vae ma ojexavai ete r.

Hae r Senhor re ojerovia vae ma omboaxya rupi r oguereko.


11 Pendereko por vae, perovya ke Senhor, pevya ete.

Pevyaa rupi peporaei at,


pendepya re teko por oa vae hae javi.

Salmo 33
Opa mbae moingoare hae opena vae pe oporaeia
1 Pendereko por vae, perovya Senhor!
Anhet rupi ikuai vae ogueroporaeia ma haeve vae.
2 Penemaendua Senhor re ix reta vae reve pembojoguy vy.

Ixupe peporaei mbaraka dez ix vae reve.


3 Pemonhendu mboraei pyau,

pembopu ke pevyaa rupi.p


4 Mbaeta Senhor ayvu ma anhet ete vae,

hae mbaemo ojapoa hae javi rupi ojeroviapy oiko.


5 Oguerovya r heko por hae haevea rami joguereko vae.

Yvy jave re o Senhor porayvua.


6 Yva ma oayvu py rive ojapo rakae,
ijayvu gui yva regua hae javi ikuai.
7 Yy avi omboaty rakae ye tuvixa vaer,

ono reta vy omony hendar vaekue.


8 Yvy jave re pendekuai vae, pemboete Senhor.

Yvy re pendekuai vae hae javi, henonde pejererokyjea rupi


pendekuai.

32.89 Apy ma Nhanderuete ijayvu nhandevy.


o p
33.3 Apocalipse5.9, 14.3
963 Salmos33,34

9 Mbaeta ijayvu ramo rive opa mbae ojekuaa,


hae ijayvua rupi opa mbae oiko rakae.q
10 Senhor omboaxa rivepa r yvy regua kuery onhembopya okuapya,

ombovaipa r hae kuery ojapoxe vae.


11 Hae r Senhor onhembopyaa ma ndoaxa rivei r rakae r peve

guar,
opya re omo vae o r tay jevy-jevy ikuaia peve.
12 Senhor pe Oreruete hei vae regua ma ovya ete r,

ojeupe guar ae oiporavo rire.


13 Yva gui Senhor oma oiny vy

oexapa r avakue ray kuery ikuaia.


14 Oamba gui oexapa yvy regua kuery.

15 Pete-te kurax apoare

oexapa hae kuery ojapo vae hae javi.


16 Ndaipoi huvixave oxondaro kuery poakaa rupi oo jepe vaer,

ojerovia rei vae te ombaraetea py rive ndoo jepei r.


17 Kavaju voi nanhombopoakai r.

Imbaraete te ndogueraa jepei r avave rei.


18 Hae r Senhor ma oma r oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai

vae re,
omboaxy agu oar okuapy vae re.
19 Hae kuery rekovea ogueraa jepe r omanoa gui,

karuai jave voi opena r okuave agu rami.


20 Nhanenhe py nhar Senhor nhanepytyv agu,

nhanderepya hae mbaemo vai jokoa oiko ramo.


21 Hexe ae nhanekurax ovya r,

hery ikya e vae re jajerovia ramo.


22 Senhor, orerereko ke oremboaxya rupi,

ndee ae roar ramo.

Salmo 34
Peikuaa pota Senhor porayvua re, heia
Abimeleque renonde Davi inhak por ea rami onhemoingo ramo
omox jave oo vy mboraeir ombopara vaekue (1Samuel21.1015).
1 ra nhav xemaendua por r Senhor re.
Ixupe aporaei riae r.
2 Xenhe py voi aporaei r Senhor pe.

Hae ramo yvyguei oendu vy ovya r.


3 Pemboete ke Senhor xereve,

q
33.9 Hebreus11.3
Salmos34 964

pete rami jarovya hery.


4 Senhor pe ajapukai ramo xere opena karamboae.
Xereraa jepe guive akyjea hae javi gui.
5 Pema hexe, hae ramo penemoexak r.

Pendere novei r pexmbaa.


6 Xee ajexavai vy ajapukaia Senhor oendu vy

xereraa jepe karamboae opa mbae py aiko axya gui.


7 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae yvry ma

ixuguigua anjo oiko ogueraa jepe agu.


8 Peikuaa pota pexa agu Senhor porayvua.

Ovya ete r hexe onhemi vae kuery.


9 Senhor rembiporavo pendekuai vae, pendekuai henonde

pejererokyjea rupi,
mbaeta hae rami ikuai vae pe ndoatai r mbaeve rei.
10 Guary ray kueiry ojexavai hae oendu r karuai.

Hae r Senhor oeka vae pe ma mbaemo por ndoatai.


11 Xeray kuery, peju ke, pejapyxaka xeayvu re.

Xee romboe r Senhor renonde pejererokyjea rupi peiko agu


re.
12 Pe kuery tu pendekove reve peikoxe

hae peikove pukuxe, ipor vae rupi pevya agu?


13 Hae rami ri vy pejoko peneapek mbaemo vaia rupi pendeayvua

gui,
pendejuru guive pejoko apu gui.
14 Pejepea mbaemo vai gui, ipor vae rupi anho peiko.

Peka pete rami pendekuai agu, penhea hae rami agu re ae.
15 Heko por vae re Senhor oma r oiny,

ojapyxaka oendu agu ojapukaia.


16 Hae r mbaemo vai apoa ma Senhor ndoexaxei,

yvy gui omboguepa r hae kuery re imaenduaa.r


17 Hae r heko por vae ojapukai ramo ma Senhor oendu r,

ogueraa jepe r oiko axya hae javi gui.


18 Senhor nonhemombyryi r opya py ndaevei vaea gui,

ogueraa jepe r onhe py ojexavai vae.


19 Mbovykue rei e r oiko heko por vae ojexavai agu.

Hae rami te Senhor ogueraa jepe r hae nunga hae javi gui.
20 Opena r ikgue hae javi re,

ne pete ma nomop ukai r.s


21 Teko vai ae ojuka r heko vai vae.

r
34.1216 1Pedro3.912 s34.20 Kovae ayvu rami vy Jesus omano jave ikgue
nomopai (Joo19.2837).
965 Salmos34,35

Heko por vae ndoayvui vae kuery ombopagaa r.


22 Hae
r guembiguai kuery rekove ma Senhor oepy r.
Hexe ojerovia vae regua peteve nombopagaai r.

Salmo 35
Hovaigua kuery ombopaga agu re ojerurea ague
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, emoingo axy ke xemoingo axy vae kuery,
epu xere opu vae re.
2 Eru huy jokoa hae nemoa tuvixa vae,

epu ejuvy xerepy agu.


3 Eru huy guaxu,

hae ejoko xerakykue monhaa kuery.


Xenhe pe aipore:
Xee ma ndereraa jepea.
4 Tove xejukaxe okuapy vae ndaevei nho taikuai hae toxmba.

Xere ijayvu mbegue rei vae toguevipa oxmba reve.


5 Taikuai mbaemo pire yvytu omboveve heravy vae rami,

Senhor-a guigua anjo omondyipa ramo.


6 Tojevy ju tape kyjea yxy vae rupi,

hae Senhor-a guigua anjo toakykue monha.


7 Mbaeta mbae py e hae kuery xemboaxe okuapy nhu py,

mbae py e yvy ojoo xerekovea oipea agu.


8 Hae ramo xerovaigua kuery tokanhymba xapya

noexavei ma jave.
Hae kuery ae toa nhu nhemi rupi ojapo vaekue py.
Hae vae py ae hoa vy tokanhy.
9 Hae ramo xenhe py xee avya r Senhor re,

xereraa jepeague re xemaendua r.


10 Xerete hae javi py aipoae r:

Senhor, mavae ndau ndee rami guar oiko?


Mbaeta ndee ma ojexavai vae reraa jepe r imbaraeteve vae gui.
Ndovyai vae hae iporiaukuei reraa jepe r imbojexavaia kuery gui.
11 Heko vai vae kuery opu vy

xere ijayvu r xee aikuaa vae rupi e.


12 Mbaemo por ajapoague rekovia mbaemo vai hae kuery ojapo xere,

xerekove omokanhyxe vy.


13 Hae gui xee ma hae kuery imbaeaxy ramo

ajukue vaikue py anhemonde vaekue.t

t
35.13 Ajukue vaikue py onhemonde r ipya vai vy (Salmo 30.11; Mateus11.21).
Salmos35 966

Xepya vai aikovy vaekue akaru e re,


xeak amboguejy reve anhemboe ainy.
14 Hae kuery re xepya vai aikovy xeir aei re rami, xeryvy re rami ae.

Jexavai gui ajeroa reii aikovy oxy re ojaeo vae rami.


15 Hae r xee anhepyxanga ramo

hae kuery ovya vy onhemboaty okuapy xerovai.


Omboetepy e ne xee aexa vaety e ijayvu rei okuapy xere.
16 Ngarua py opa mar ovya vae rami

hae kuery ha jekyty okuapy xere.


17 Senhor, rakae peve r tu rema rive?

Eraa jepe xerekove hae kuery ipoxya gui,


guary kuery gui epy xerekove.
18 Hae ramo xee roguerovya r heta vae kuery ijatya py.

Ndevy aporaei r heta mbyte.


19 Hae r ndaxerayvui rive vae ma tovya reive eme.

Mbae py e xere ndaijaei vae toxapymi reive eme.u


20 Pete rami ikuai agu re e ae hae kuery ijayvu.

Hae rami rgue py yvy re ikuai rivei vae ombotavy agu re


anho jogueroayvu okuapy.
21 Ijuruja-rujai r okuapy xere.

Hae vy aipoei r:
Jajopy ma, jajopy ma teve!
Mbaemo ojapo r nhanderexa py ae jaexa.
22 Hae rami te ndee Senhor rexa reiny hae kuery ikuaia.

Hae rami vy ekyrir eme.


Senhor, ejepea eme xea gui.
23 Emy, evy ke xemboeko por agu.

Xe-Senhor Xeruete, eikuaa uka xereko pora.


24 Senhor Xeruete, xereko re eikuaa pota ndereko pora rupi.

Ejapo eme xere hae kuery ovya rei okuapy agu rami.
25 Hae kuery aipo tei eme opya py:

A ma oiko ma jaipotaa rami!


A ma nhamomba r! tei eme.
26 Hae rami rgue py toxmba, tojekuaa heko vaia

ajexavai r ovya rei okuapyague re.


Taikuai oxmba ete vae
xerovai onhemboyvate rei rire.
27 Hae r xereko pora oguerovya vae ma

toporaei okuapy ovyaa rupi.


Hae kuery ma aipo tei riae: Omboetepy toiko Senhor,

u
35.19 Joo15.25
967 Salmos35,36

hembiguai kuery ikuai por r ovya vae.


28 Xee
avi xeayvu reve xemaendua r haevea rami rejapoa re.
ra pukukue re aporaei r ndevy.

Salmo 36
Avakue reko vaia hae Nhanderuete reko pora re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi Senhor rembiguai ombopara vaekue.
1 Heko vai vae pya re ma o heko vaixea anho.
Hae kuery re no Senhor renonde ojererokyje agu.v
2 Mbaeta teko vai ojapo r ojejou por rei agu rami rive.

Hae vy aipoei r ojeupe: Opa mar aiko te avave rei


ndoikuaai r,
ne ndaxejou vai r guive, hei te.
3 Ijuru gui ayvu o vae ma ayvu vai anho, hae

nhombotavyar.
Hiarandua rupi ve oiko, joupe ndojapo porvei ma
guive.
4 Ngupa py voi opa mbae vai re rive onhembopya.

Tape ipor e vae rupi anho ooxe,


ndojejokoi guive mbaemo vai py.
5 Hae r ndee Senhor, ndeporayvua ma yva peve r oo,

arai peve r oo ojeroviapy reikoa.


6 Ndereko pora ma ndevygua yvyty rami tuvixa,

hae gui nearandua ma yvykua puku rami.


Ndee Senhor rejapo r avakue hae mymba okuave agu
rami.
7 Xeruete, ndeporayvua ma haeve ete!

Hae nunga rupi ae avakue ray kuery onhemi r ndepepo


py.
8 Ndero py orerevyat r mbaemo por re anho,

hae r royu agu ma orembovya vae anho reme.


9 Mbaeta ndere ae o yvu tekove mea.

Nerexaka py anho roexa r hexak vae.


10 Ndekuaa vae kuery pe exa uka riae reayvua,

hae ndereko pora eikuaa uka anhet rupi ipya vae pe.
11 Ojee rive ojerovia vae kuery topyr eme xere,

ne heko vai vae tojapo eme ajepea agu rami.


12 Mbaeta teko vai rupi ikuai vae hoapa r.

Hae kuery hoaague gui nopuvei r guive.

36.1 Romanos3.18
v
Salmos37 968

Salmo 37
Heko vai vae ovyaa opa voi r heia
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Heko vai vae kuery rexa te eroangeko eme,
ejou vai eme guive joapo vai rei vae oguerekopa ramo.
2 Mbaeta hae kuery ma are re ipiru r nhu rami,

jai rogue pyau ipirua rami r okanhy.


3 Ejerovia Senhor re, ndereko por tema.

Eiko tema yvy re, anhet vae re anho e at.w


4 Senhor ae erovya.

Hae ramo hae ojapo r ndepya py reipotaa o vae.


5 Senhor po py emboaxa reikoa, hexe ejerovia guive.

Hae ramo hae ojapopa r.


6 Hae vy ojapo r ndereko pora tataendy rami ojekuaa agu,

anhet rupi reikoa oikuaa uka r kuaray mbyte rami.


7 Epytuu ke Senhor re, hae ear.

Eroangeko eme avakue mamo r ooa rupi ojoupa ramo,


ne joapo vaixea rupi ikuai ramo voi.
8 Ejepea ndevaia gui, ndepoxyve eme.

Ndaevei opa mar ndepya agu.


Hae rami e vy ndee ju r ndereko vai.
9 Mbaeta heko vai vae ma omombaa r.

Hae r Senhor oar vae ma ikuai por r yvy re.


10 Arei re heko vai vae ndoikovei r.

Oague py reka te nderejouvei r.


11 Hae r oiko rivei vae ma ikuai por r yvy re,

hae kuery ovya r okuapy ikuai por agu ojou vy.x


12 Heko vai vae onhembopya r heko por vae rovai,

ha jekyty r ojukaxe vy.


13 Hae rami te Senhor ojojai r,

opaga agu ra ova raii maa oikuaa vy.


14 Heko vai vae kuery oekyi okyxe, guapa guive oipira r

ojuka agu iporiaukuei hae ojexavai rei vae,


ojuka agu tape por rupi oiko vae.
15 Hae rami te ikyxe py ae r oikutua ipya re,

hapa avi omopmbaa r.


16 Pete heko por vae mbovyi oguereko te

mbovy e heko vai vae oguerekopa vae gui ovareve.

w
37.3 Apy Yvy heia ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete oeja vaekue re ijayvu vy.
37.11 Mateus5.5
x
969 Salmos37

17 Mbaeta heko vai vae poakaa ma omombaa r.


Hae r heko por vae re ma Senhor onhangareko.
18 Senhor oikuaa anhet rupi oiko vae oikoa,

hae kuery pegua ma rakae r peve guar o.


19 Mbaemo vai oiko te hae kuery noxmbai r,

karuaia ra te hevyatmba r.
20 Hae r heko vai vae ma okanhymba r.

Nhundy rami r Senhor rovaigua kuery okanhymba,


hataxr rive nhu okai vy ojeapoa rami.
21 Heko vai vae ma oiporu agu re ojerure te nomboekoviai r.

Hae r heko por vae ma nhomboaxy vy ome rive r mbaemo.


22 Senhor ogueroayvu por vae hekoa r yvy re.

Hae r ijayvu vaia vae ma okanhymba r.


23 Heko por vae Senhor oikoa oguerovya vy

ojapo r o at agu rami.


24 Hae kuery hoa te ndaitui r yvy rupi,

ipo re Senhor ojopy r.


25 Xekunumi vaekue ri a ma xetujai ma

vaeri xee ndaexai teri heko por vae re nopenaai r,


ne hamymino kuery voi mbojape re ojerurea rupi ikuai r
ndaexai.
26 Hae kuery joayvua rupi vy oiporuka r joupe.

Hamymino kuery voi joapo por vae ikuai.


27 Ejepea ke mbaemo vai gui,

ejapo ipor vae anho.


Hae rami vy reiko riae r.
28 Mbaeta Senhor oguerovya heko por vae.

Ndoeja rivei r ojeupegua ikya e vae kuery.


Hae kuery re opena r rakae r peve guar.
Hae r heko vai vae ramymino kuery ma omombaa r.
29 Heko por vae kuery ikuai por r yvy re,

hae py ikuai r rakae r peve.


30 Heko por vae ijayvu r arandu re,

anhet rupi meme r ijayvu.


31 Opya re omo r Nguuete guigua lei.

Naikangyi r guive oikoa rupi.


32 Heko por vae re ma heko vae vae ojukaxe vy

oma mbegue te
33 Senhor nomboaxai r ipo py,

nombopaga ukai r guive omboayvua r.


34 Ear ke Senhor, hae ixuguigua tape rupi eiko.

Hae ramo nemboyvate r yvy re reiko por agu,


Salmos37,38 970

hae rexa r heko vai vae omombaa r.


35 Xee aexa vaekue heko vai vae ipoakaa,
yary Lbano regua rami ipoakave ovy opa rupi.
36 Hae gui tegue ju aaxa vy ama r okanhy ma rae.

Aeka te ndajouvei ma.


37 Eikuaa pota ke anhet rupi ikuai vae re,

exa pota heko por vae oikoa re.


Mbaeta mbya por re ikuai vae oguereko r guamymino kuery.
38 Hae r ojejavypa rei vae ma omombaa voi r.

Heko vai vae ramymino kuery voi omombaa r.


39 Senhor gui ae ou heko por vae oo jepe agu.

Hae kuery ojexavaia ra py hexe onhemi agu onhemo.


40 Senhor oipytyv hae ogueraa jepe r,

heko vai vae po gui oipea r ogueraa jepe vy,


hexe onhemi ramo.

Salmo 38
Ojejavyague gui ojeko rerovaa rupi ijayvua ague
Mboraeir Davi ombopara vaekue nhomomaendua agu.
1 Senhor, ndepoxya rupi e ke xemongeta,
ndevaia rupi e ke xembopaga.
2 Mbaeta xere nderuy onhexyv ae,

hae ndepo poyi xery o.


3 Ndepoxy ramo xeroo naexavei,

xekgue voi naexavei ajejavyague re.


4 Mbaeta xeak ry peve ajejavyague oo,

ndaropoakavei guive mbaemo ipoyi vae rami.


5 Xeai ivaipa rei, ipeupa ma ovy,

ajekoreague re.
6 Ojeroa rei vae rami anhenhandu naxembaraetevei vy.

Xepya vai rei aikovy ra pukukue re.


7 Xekupe oiko rei,

novei ma xeroo rexaa.


8 Ajexavai aikovy, naxembaraetevei ma.

Xepya py ndaevei ete vy xepoa aikovy.


9 Senhor, xee aipota vae hae javi ndevy pe meme amboaxa,

xepoaa nerendu ei r.
10 Xekurax ma otyty at xembaraetea opa ramo,

ndaxerexa pyxovei guive.


11 Xereve xeir kuery ikuai vaekue ojepeapa ma xembaeaxya gui,

xeretar kuery voi onheguamba.


971 Salmos38,39

12 Xerekove oipeaxe vae onhembopya okuapy xejopy agu,


xevy ojapo vaixe vae opa mar ijayvu okuapy,
ra pukukue re oikuaa pota xembotavy agu re.
13 Hae rami te xee ma ijapyxa e vae rami aendu rive,

ijayvu e vae rami nambovai.


14 Oendu e vae rami ajeapo,

xejuru ndaipeai ambovai agu.


15 Mbaeta Senhor, ndee ae roar.

Senhor Xeruete, ndee ma xere reikuaa pota r.


16 Mbaeta aipoae jepi: Hae kuery tovya rei eme xere,

xepyxyry r xerovai opu rei e agu, hae.


17 Mbaeta xee haa agu rami aiko,

xejee ndaeveia aendu riae tema.


18 Hae rami vy amombeu xereko vaia.

Ajejavyague py aendu mboriau.


19 Hae r xerovaigua kuery ma hexa hae imbaraete.

Heta ikuai mbae py e xere ndaijaei vae.


20 Hae rami ae ikuai ojapo por vaekue pe ojapo vai vae.

Xerovaigua ikuai, teko por rupi aiko r.


21 Senhor, xepytyv e eme.

Xeruete, ejepea eme xea gui.


22 Senhor, xereraa jepea,

ejapura ke xerepy agu.

Salmo 39
Imara re ijayvua
Jogueroporaei vae Jedutum pe Davi ombopara vaekue.
1 Xejeupe ae aipoae vaekue: A aiko kuaa pota r
xeayvu py ajejavy e agu.
Amboty r xejuru,
heko vai vae xerenonde ikuai jave hae vaekue.
2 Hae rami vy akyrir, ne ipor vae rupi voi ndaxeayvuvei.

Hae rami te haxy aenduve tema.


3 Xepya re aendu tata rami hendy vae.

Hae aikuaa pota r hendyve ovy.


Hae ramo xee anhemombeu vy aipoae:
4 Senhor, eikuaa uka ndaikovei agu ra,

hae mbovy ra etei ma r pa aiko,


xemara aikuaa agu.
5 Ndee aikoa ra reme vaekue moko, mboapy po puku-ai rami

ipuku agu.
Salmos39,40 972

Nerenonde aikoa opa rive vaer.


Anhet ae avakue hae javi o atve vaekue te mbae e meme
ikuai.
6 Hae rami ae avakue oaxa r ovy kuaray rami.

Heko eta reia mbaever ndovarei.


Ojeupe guar opa margua omo por te ndoikuaai guive mavae
r pa ogueraa.
7 Havy xee, Senhor, mbae tu xee ar?

Ndee ae xee roar vae.


8 Xereraa jepe ke xereko vaiague hae javi gui.

Xembojaru uka eme heko vai vae pe.


9 Akyrir hae ndaxeayvui vaekue

ndee ae hae rami xemoingo ramo.


10 Eipea ke xegui ndee xemoingo axya.

Ndepo ipoyi ramo akanhy ma avy.


11 Avakue ojejavypaague re ndeayvu ete hae rembopaga vy

rembovaipa r hae kuery oguerovya vaekue, vixoi mbaemo


houpaa rami.
Avakue ikuai vae ma opa rive vaer meme.
12 Senhor, endu ke ajerurea.

Xerepy agu re ajapukai ramo ejapyxaka.


Ekyrir eme xerexay r rexa vy,
mbaeta nerenonde ma mombyry guigua rami rive aiko,
oguata rei vae aiko xeru kuery ikuaiague rami avi.y
13 Eikuaa potave eme xere,

akanhy avy e re avya ju agu.

Salmo 40
Salmo 70.15
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Ar Senhor ajerovia ete reve.
Hae ramo xere oikuaa pota vy
oendu xereraa jepe agu re ajapukaia.
2 Hae rami vy xereno yvykua py akanhyague gui,

yapo hu rei vae mbyte haaague gui.


Hae gui xepy omo at ju itaova ry.
3 Hae xejuru py omo mboraei pyau

Nhanderuete arovya agu.


Hae nunga heta oendu vy

39.12 Hebreus11.13; 1Pedro2.11


y
973 Salmos40

ojererokyje r Senhor renonde, hexe ojerovia r guive.


4 Ovya ete r Senhor re ojerovia oikovy vae.
Hae kuery ndaikuai r ojee anho rei ojerovia vae rami,
ne apu rupi oiko vae rami guive.
5 Senhor Xeruete, heta ete ikuai ipor vae remoingo vaekue,

orevy rejapo por agu re ndepyaa guive.


Ndereve joo ramigua ndoikoi.
Ndereko hae javi amombeu ta vae rire
namombeupai rgue.
6 Ndee ndereipotai mymba ajuka vy ame ndevy.

Ne mbaemo apy reve jejavya regua nereme ukai.


Hae rami rgue py reipea xeapyxa.
7 Hae ramo xee aipoae: Apy ma a.

Kuaxia re ipara oiny xerekor regua.


8 Ndee reipota vae xee ajapoxe, Xeruete.

Xepya re o ndeguigua lei ajapo agu, hae.z


9 Heta vae kuery ijatya py

amombeu ayvu por teko por regua.


Ne pete henda py ma voi namombeu ei.
Senhor, ndee ma reikuaa.
10 Xepya py ndaikuaa uka ei ndeguigua teko por.

Arojapukai anhet rupigua hae orereraa jepea reikoa.


Ijaty vae kuery gui namombeu ei ndee oremboaxya hae
ndeguigua anhet vae.
11 Hae nunga rupi Senhor, exa uka e eme xemboaxya.

Xemboaxya rupi riae ke xerereko,


ndeguigua anhet vae rupi guive.
12 Mbaeta mbovy e ikuai mbaemo vai xejoko rei vae.

Xereko vaia xerupity ma.


Heta ete ramo ndaexapai.
Xea xeak re ikuai vae gui voi hetave.
Xekurax voi okanhy ma.
13 Senhor, xereraa jepe na!

Senhor, ejapura ke xerepy agu.


14 Xerekove oipeaxe vae toxmba,

oxmbaa anho toendu.


Ajexavai ramo ovya rei vae kuery
oxmba reve tojevypa ju guakykue katy.
15 Tove Haevea rami! Haevea rami! hei rive okuapy vae

toxmba ndaijayvu kuaavei vy.

z
40.68 Hebreus10.510
Salmos40,41 974

16 Hae
r ndereka vae kuery hae javi ma tandererovya oporaei reve.
Rejogueraa jepea oguerovya vae
Senhor imaendua pormby toiko! tei riae okuapy.
17 Hae gui xee ma iporiaukuei, ojexavai reii vae
te xere Senhor opena por.
Ndee ma xepytyvar hae xerepyar.
Xeruete, ndeare eme ke!

Salmo 41
Hovaigua kuery ijayvu reia gui Nhanderuete oepyague re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue.
1 Ovya ete r iporiaukuei mboaxya kuery.
Hae vae kuery Senhor ogueraa jepe r ndaeveia ra.
2 Senhor oepy hae opena por r hekovea re.

Ojapo r yvy re ovya agu rami.


Nomboaxai r hovaigua kuery po py ojavyky rei agu.
3 Senhor omombaraete ju r imbaeaxya gui.

Imbaeaxy te hupa ituia rejapo haeve reii agu rami.


4 Hae gui xee aipoae: Senhor, xemboaxy ke!

Emonguera xerekovea, ndevy ajejavy rire te hae.


5 Xerovaigua kuery xere ijayvu vai vy

Rakae tu omano r, hae hery naimaenduaavei r? hei


okuapy.
6 Hae kuery regua xerexa agu ou vy ovare vae rupi r ijayvu.

Opya re mbaemo vai anho omo.


O vy hae nunga re teri rive r ijayvu.
7 Ndaxerayvui vae kuery ijayvu mbegue rei r xere.

Mbaemo vai rupi xere ijayvu vy


8 Mbaeaxy vaikue hexe o vae gui rima imbaeaxy oupy,

nopuvei ma r guive hei okuapy.


9 Xeir ayvuve vy ajeroviave vaety voi

opu avi xerovai, xereve okaru vaety ae.a


10 Hae r ndee Senhor xemboaxy ke.
Xemopu ju, hae kuery ambopaga agu ojapo vaiague re.
11 Hae nunga rupi xee aikuaa ndee xemboaxya,

mbaeta xerovaigua kuery pe ndaxereity ukai.


12 Hae rami rgue py anhet rupi aikoa py xemombaraete,

hae xemo nerenonde rakae r peve guar.


13 Senhor Israel kuery Ruete toiko imaendua pormby

a
41.9 Judas rekor re ijayvu ma voi Jesus omboa uka nhemi agu re (Joo13.1830).
975 Salmos41,42

jypyi guive rakae r peve.


Amm, amm.

Salmo 42
Nhanderuete ombojeroviaaty py ooxea rami ijayvua ague
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery nhomboe agu ombopara vaekue.
1 Yy oxyry vae gui guaxu oyuxe vae rami
xenhe py xee avi roeka, Xeruete.
2 Xepya py aendu Nhanderuete re ndaevei etea, Nhanderuete oikove

vae re.
Rakae ndau aa r Nhanderuete renonde a agu?
3 Ara py hae pyvy xerexay re anho aiko akaru e re.

Hae ramia ja xevy aipoea riae: Mamo tu o Nderuete?b


4 Ymave rupi aikoague re xemaendua vy

xepya vai aikovy xenhe py guive,


mbaeta xemaendua heta vae kuery reve aa ague re.
Ajogueraa vaekue Nhanderuete pegua oo katy.
Rovyaa rupi rojapukai rovy vaekue roporaei reve,
heta orekuai ngarua py.
5 Xenhe, mbae re tu ndeporiau ri?c

Mbae re tu ndaevei rei re xepyapy py?


Ear tema Nhanderuete, mbaeta aroporaei nho r.
Hae ma Xeruete xepytyva oiko.
6 Xepya py aendu ndaevei etea.

Hae nunga rupi ndere xemaendua aikovy


Jordo yvry aikoa py, Hermom yvyty re hae Mizar yvyi re.
7 Pete yvykua gui onhendu amboae yvykua peve ytu revovo.

Hae rami aendu ndeguigua yai xery oaxa-axa vae.


8 Hae rami te ara nhav Senhor oexa uka r xemboaxya,

hae pyt nhav ou r ixupe aporaei agu,


xenhe Ruete pe anhemboe agu.
9 Nhanderuete xeitaova pe aipoae:

Mbae re tu nderexarai xegui?


Mbae re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei r?
hae.
10 Mbaeta aendu xekgue haypa vae rami,

xerovaigua kuery xere ijayvu rei ramo.

b
42.3 Ipya vai oikovy mbaeta yvy mboae re heraa escravo-r, Nhanderuete pegua templo
gui mombyry. Hae py ma ooxea oendu, Nhanderuete ombojeroviaxe vy. c42.5 Apy
Xenhe heia ojeupe ae ijayvu vy.
Salmos4244 976

Hae kuery ijayvu vy


Mamo tu Nderuete o? hei okuapy.
11 Xenhe, mbae re tu ndeporiau ri?
Mbae re tu ndaevei rei re xepyapy py?
Ear Nhanderuete, mbaeta aroporaei nho r.
Hae ma Xeruete xepytyva oiko.

Salmo 43
Henda ikya e vae py ooxea rami ijayvua ague
1 Xeruete, xemboeko por ke
xere opu vae kuery gui.
Xereraa jepe avakue nhombotavy hae ijapu vae gui.
2 Mbaeta Xeruete, ndere ae anhemi.

Mbae re tu naxepytyvi?
Mbae re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei r?
3 Emboguejy nerexak hae anhet vae,

xereraa agu ndevygua yvyty ikya e vae ry


nembojeroviaaty o vae py.
4 Hae ramo aa agu Xeruete pegua altar oa py,

Xeruete arovya vae renonde.


Xeruete, rogueroporaei r mbaepu ix reta vae amonhendu reve.
5 Xenhe, mbae re tu ndeporiau ri?

Mbae re tu ndaevei rei re xepyapy py?


Ear Nhanderuete, mbaeta aroporaei nho r.
Hae ma Xeruete xepytyva oiko.

Salmo 44
Nhanderuete pe ojepy ukaa ague
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery nhomboe agu ombopara vaekue.
1 Oreruete, oreramo kuery orevy omombeu r
roendu ma oreapyxa py
yma rupi rejapo vaekue, hae kuery ikuai teri jave.
2 Hae jave py ma ndepo py reipeapa rakae yvy regua kuery,

ikuaiague py oreramo kuery ju remo at agu.


Yvy regua kuery remoingo axy,
hae r oreru kuery pe ma reme opa rupi ikuai agu.
3 Okyxe py e hae kuery oipea yvy,

imbaraete vy e guive ipoaka.


Hae rami rgue py ndepo, ndejyva hae nderova rexaka py
rembopoaka rakae hae kuery reayvu vy.
977 Salmos44

4 Xeruete, ndee ma xeruvixave.


Rejapo Jac kuery ipoaka agu.d
5 Ndee orepytyv ramo orepoaka r orerovaigua kuery re.

Nderery rupi ropyr r orere opu vae re.


6 Xerapa re e ajerovia,

xekyxe e guive xereraa jepe r.


7 Mbaeta ndee anho orerovaigua kuery gui orerepya reiko,

remoxmba r orere ijae e vae.


8 Oreruete re ae rovya riae,

rakae r peve roporaei r nderery rupi.


9 Hae r a ma ndee oremombo ma mombyry,e

ore kuery ju roxmba agu py oremo.


Ndereovei guive orexondaro kuery reve,
10 oreapo guive orerovaigua kuery gui ronhamba agu rami.

Hae orere ijae e vae kuery orereraa guembiguair.


11 Vexai rami oremboaxa ma orejuka agu katy.

Oremoamba yvy regua kuery mbyte rupi.


12 Mbaeve re guive remboekovia ndevygua kuery,

hepykue re mbaeve rejou agu e guive.


13 Ndee oreapo orea katyi ikuai vae gui roxmba agu rami.

Orembojere okuapy vae orere ijayvu rei hae orejojai rei.


14 Omombeu pyr rami oremo yvy regua kuery mbyte.

Amboae regua oremboetea rupi e ombovava-vava oak.


15 Axmbaa o riae xere,

xerova re axmbaa anho ojekuaa,


16 aendu xembojaru rei vae, ijayvu vaikue-ikue vae ojapukai ramo,

xerovaigua kuery xejukaxea aikuaa vy.


17 Hae nunga hae javi orere oiko.

Hae rami te ndorerexarai ndegui,


ndorojepeai guive ndereve guar rejapo vaekue gui,
18 orepya py ndorojevyi haekue py,

ndorojavyi guive ndeguigua tape.


19 Oremou ukapa jagua-tuvy nhe ikuaia py,

hae manoa py oreaoi.


20 Oreruete rery gui orerexarai vae rire,

hae rami e vy tuuete ramigua rive pe orepo roupi vae rire


21 hae ramo ndau Oreruete ndoikuaai rgue teve?

Hae ma nhandepya re o vae oikuaapa.


22 Hae rami avi ndevygua orekuai ramo ae

d
44.4 Jac kuery heia ma Israel kuery re ijayvu vy. e44.9 Apy ma ijayvu Nhanderuete
hae kuery re hovaigua kuery ipoaka agu rami oejaague re.
Salmos44,45 978

ko nhav oremboaxaa orejukaar pe.


Vexai ojukaa agu katy heraa vae rami orekuai.f
23 Emy ke! Senhor, mbae re tu reke?

Ema ju ke orere, orejou vai riae eme.


24 Mbae re tu nderejexa ukavei?

Nderexarai teve roiko axy vy rojexavaia re?


25 Mbaeta orerekovea ojexavai yvy kui peve,

orerete voi yvy re ojeapa maa rami.


26 Epu ke orerepy agu.

Orereraa jepe ndeporayvua rupi.

Salmo 45
Huvixar Nhanderuete omo vae hae hembirekor re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery nhomboe agu ombopara vaekue.
Mboraei mborayvu regua, Yvoty lrio heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Ayvu por anho o xekurax re.
Huvixave peguar ae kovae mboraei ajapo.
Ombopara por kuaa vae rami r xeayvu.
2 Ndee ma avakue ray kuery ikuai vae gui neporve vae.

Ndejuru gui ayvu por anho o.


Hae nunga rupi ae Nhanderuete nemoingo por rakae r peve guar.
3 Ndepya guaxuve vae, emo ndejee ndekyxe.

Emo avi ndeyvatea hae ndepoakaa.


4 Ndepoakaa rupi tereo kavaju ry,

anhet vae hae teko por re vy.


Hae gui ndepo reiporu kuaa regua ojapo r nhomondyipaar
ojekuaa agu rami.
5 Oreruvixave, nderuy ma hakua por,

nderovaigua kuery kurax re oike r.


Hae ramo yvy regua kuery nenhe rendua rupi r ikuai.g
6 Xeruete, ndepoakaa ma rakae r peve r o.

Ndepoakaa py anhet rupi r rejoguereko.


7 Rerovya teko por, hae r teko vai ma rejou vai.
Hae nunga rupi ae Nhanderuete Nderuete huvixaver nemo vy
neak ry azeite omo neir kuery gui ndererovyave vy.h
8 Ndeao ma mirra, alos hae cssia gui heaku pormba.

Ndero ma marfim gui ojapo pyre.


Opy ma onhendu r ix vae pu nembovyaar.
9 Kunhague ikuai r nerembiguai, huvixave rajy kuery guive.

f
44.22 Romanos8.36 g
45.35 Apocalipse19.1116 45.67 Hebreus1.89
h
979 Salmos45,46

Reiporu kuaa regua re o nderayxy,


ouro iporve vae Ofir guigua py ombojegua pyre.
10 Xerajy, endu ke. Eikuaa pota xeayvua re.i

Nderexarai ke neretar kuery hae nderu ro pygua kuery gui.


11 Hae ramo ma huvixave oguerovya r nepora.

Hae ma nde-Senhor ramo


henonde e nerenapy re.
12 Ndea py ou r Tiro pygua rajy mbaemo ome vaer reve.

Heta vae kuery regua oguerekopave vae ojerure r reipytyv agu.


13 Opy ma o r huvixave rajy pav gui iporve vae.

Ijao ma ouro guigua py ojegua vae.


14 Ijao potypa vae reve ogueroikea r heruvy huvixave renonde.

Ir kunhatague hakykue ou vae ogueru r oa py.


15 Ovya ete reve r ogueru,

huvixave ropy ogueroike r.


16 Nderu kuery rekovia nderay kuery ikuai r.

Hae vae kuery remo r huvixar yvy jave re.


17 Xee ajapo r nderery re imaenduaa riae agu rami.

Yvy regua kuery ndereroporaei r rakae r peve.

Salmo 46
Nhanderuete nhanhemiaty imbaraete vae re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery kunhague oporaei agu ombopara vaekue.
1 Nhanderuete ma nhanhemiaty imbaraete vae oiko,
nhandereraa jepear jajexavai jave nhandeai pyve o vae.
2 Hae nunga rupi ndajakyjei r amboae rami yvy ojeapo te,

hae yvyty ikuai vae ye mbyte py onhemombo,


3 yy opu-pu vy yjuipa,

opu ovy ramo yvyty voi oryryipa te.j


4 O pete yak Nhanderuete pegua tet mbyte rupi oxyry vy

ombovya r hae pygua kuery,


Yvate ete vae pegua oo ikya e vae rupi voi.
5 Tet mbyte ma Nhanderuete ae o.
Hae ramo ne pete henda py ma voi ndoityai r.
Nhanderuete oipytyv r komba guive.k
6 Yvy regua kuery haxmba,

tet ikuai vae omy r.


Hae r Nhanderuete oayvu omonhendu ramo yvy tykupa r.

i
45.1015 Apy ma huvixave rayxy pe ju ijayvu. j46.23 Lucas21.2528 46.45 Tet
k

Nhanderuete pegua omombeu porve Apocalipse21.2322.5 py.


Salmos46,47 980

7 Nhandereve ma oiko Senhor ixondaro reta vae,


Jac Ruete ae o nhanhemi agu.
8 Peju ke pexa Senhor rembiapokue,

yvy re mbaemo ombovaipaague.


9 Mbaeta yvy apy peve omomba joe opua.

Omopmba guyrapa hae yvyra rakua,


karxa joe opua pygua guive oapypa tata py.
10 Aipoei: Pepytuu peikuaa agu xee ae Penderuete aikoa.

Xee ma xeyvate r yvy regua kuery ryve,


yvy jave re ete r xeyvate, hei.
11 Nhandereve oiko Senhor ixondaro reta vae,

Jac Ruete ae o nhanhemi agu.

Salmo 47
Nhanderuete yvy regua kuery ruvixave pe oporaeia
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery ombopara vaekue.
1 Hae javi regua kuery, pejepopete ke.
Penemaendua Nhanderuete re, pevyaa rupi penhendu.
2 Mbaeta Senhor yvateve ete vae ma omboetevepy,

huvixave yvateve vae yvy jave re ipoaka vae.


3 Amboae regua kuery re nhanembopoaka vy

nhandepy gury omo yvy regua kuery.


4 Nhandevy guar oiporavo nhandekuai agu.

Hae vae yvy ma hembiayvu Jac ojou por vaekue.


5 Nhanderuete o ovy oguerojapukai vae mbyte rupi.

Mimby guaxu pu rupi guive Senhor oaxa ovy.


6 Peporaei Nhanderuete pe,

peporaei por ixupe.


Peporaei nhanderuvixave pe,
peporaei por ixupe.
7 Nhanderuete ma yvy jave regua ruvixave oiko.

Ixupe peporaei mboraei por rupi.


8 Nhanderuete ipoaka r yvy regua kuery re.
Oguapy r tenda openaaty ikya e vae py.
9 Yvy regua ruvixa kuery onhemboatypa vy

Abrao Ruete pegua ju ikuai.


Mbaeta Nhanderuete peguar ae ikuai yvy regua kuery huy
jokoa oguereko vaekue hae javi.l
Hae anho yvate ete vae oiko.
981 Salmos47,48

Salmo 48
Nhanderuete pegua tet re ijayvua
Mboraeir Cor ray kuery ombopara vaekue.
1 Yvate ete vae ma Senhor oiko,
haevea rami jaroporaei
Nhanderuete pegua tet py.
2 Ixupegua yvyty ikya e vae ma yvate ete,

yvy jave re oguerovyaa vae.


Sio yvyty o kuaray puku-a yke katy,
huvixave ret oa.
3 Tet py oo ikorapa vae rupi

Nhanderuete ojekuaa uka nhanhemi agu yvate vae rami.


4 Hae nunga rupi huvixa kuery nhomoirmba jogueruvy vaekue

okanhymba.
5 Tet oexa vyve onhemondyipa.

Okyjepa vy onhamba.
6 Hae py ngyje rive ipoaka hae kuery re,

oendu guive haxy imemby ta vae rami.


7 Yvytu kuaray oua katy gui ou vae py

rembovaipa Trsis gui kano ou vaekue.


8 Omombeua r nhaenduague rami

jaexa Senhor ixondaro reta vae pegua tet py oiko vae,


Nhanderuete pegua tet py ae.
Nhanderuete omo at r rakae r peve.
9 Oreruete, renhomboaxya re oremaendua

ndevygua templo mbyte roa py.


10 Oreruete, nderery oikuaa pav r.

Hae rami vy ndevy oporaei r yvy apy peve r onhendu.


Ndepo py haevea rami rejoguereko.
11 Tovyaa Sio yvyty re,

Jud rajy kuery avi tovya nearandua re.


12 Peguata ke Sio rupi,

hae javi rupi pejere.


Peipapa torre ikuai vae.
13 Peikuaa pota por ikora yvatea re,

hae pexa pota oo ikorapa vae ikuai vae re,


rakae r ikuai vaer pe pemombeu kuaa agu:
14 Hae rami oiko Nhanderuete

l
47.9 Hae vae jave py xondaro kuery omo r imoiny huy jokoa nguvixa ret kora re,
ixupegua ikuaia oikuaa uka agu (Cntico4.4).
Salmos48,49 982

rakae r peve guar.


Nhanderereko r nhamano peve.

Salmo 49
Avakue okanhymba agu re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Cor ray kuery ombopara vaekue.
1 Hae javi regua, pendu pota ke povae.
Yvy re pendekoa vae hae javi, pejapyxaka ke.
2 Yvyguei hae yvatekueve,

perekopa vae hae pendeporiaukuei hae javi.


3 Hae gui xejuru py xeayvu r arandu re,

xepya py arandua re anho r aikuaa pota.


4 Ajapyxaka por r mbaemo re ombojoja vy ijayvua r,

ndoikuaai pyre amombeu porve r ix reta vae pu rupi.


5 Mbae re tu jexavaia ra py akyje r?

Xerakykue monha okuapy vae ma teko vai rupi xejoko rei te.
6 Hae kuery ma ombae rei-rei re rive ojerovia,

mbaemo oguereko vae re rive ovya vae.


7 Anhet avave rei ndojogua kuaai r guyvy rekove.

Nhanderuete pe nome kuaai r jogueraa jepe agu regua.


8 Mbaeta joekove jajogua agu ma hepy vaipa.

Rakae r peve nanhanheavei rgue


9 jajapo agu oikove riae agu rami,

yvykua py oguejy e agu.


10 Hae gui jaexa r hiarandu vae voi omano r.

Hiarandu e vae hae ndoikuaai vae joo rami meme r opa,


hae amboae pe ju oeja r ombae rei-reikue.
11 Opya py aipoei: Xero opa e vae hia,

xerekoague ma rakaeve r ikuai vae peguar hei te.


Hae rami vy guery rupi ae r omboery oyvy.
12 Hae rami te avakue ojejou por vaeri ndaikuai riaei r.

Hae rami rgue py mymba rami avi okanhy r.


13 Hae rami ikuai ojee ae ojerovia vae,
hemimboe kuery ijayvua oguerovya vae voi.
14 Hae rami te vexai rami avi omboguejya r yvykua py.

Hae kuery re opena vaer ma manoa.


Yvykua katy meme r oguejy.
Hae py ma iporague humba r.
Hae kuery rekoar o vae ma yvykua ae.
15 Hae r xerekove ma Nhanderuete oepy r manoa poakaa gui,

ojea py xereru vy.


983 Salmos49,50

16 Penhemondyi eme amongue imbae rei-reipave ovy r,


hae ngoo pyguar mbaemo por ojouve ovy te.
17 Mbaeta hae kuery omano vy mbaeve ndogueraai r ngupive,

mbaemo por oguereko vaekue nomoirvei r.


18 Oikove teri jave ojejou por r,

hae ojeupe guar ojou reta r pav ojou por te


19 hae vae oo avi r tuu kuery ooague py,

hexak ndoexavei agu py.


20 Avakue ojou pormby naiarandui vy

mymba rami avi r okanhy.

Salmo 50
Anhet rupi Nhanderuete nhamboete agu regua
Mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Senhor Nhanderuete Ipoakapa vae ijayvu vy
oenomba r yvy regua kuery kuaray oua katy gui oikea katy
peve ikuai vae.
2 Sio tet iporve ete vae gui

Nhanderuete oexa uka r guexaka.


3 Hae rami vy Nhanderuete ou r, nokyrir r guive.

Henonde ma ou tata nhomombaar,


ijyvry rupi yvytu vaikue hevovo.
4 Ojeupegua kuery omboayvu agu ou.

Hae rami vy yvate yva katy ojapukai r,


yvy katy guive. Hae vy aipoei:
5 Pemboatypa ke xevygua kuery ikya e vae,

Hae vae kuery ma mbaemo ome vae py xereve guar


onhemoingo vaekue, hei.
6 Yva gui oikuaa uka heko pora,

mbaeta nhomboayvua ma Nhanderuete ae.


7 Xevygua kuery, pejapyxaka ke, hae r xee xeayvu r.

Israel kuery, amombeu ta penderekokue.


Xee ma Penderuete, Oreruete pejea vae.
8 Mbaemo pemeague re e xeayvu pvy,

mbaemo peapy reve xerenonde pemo riaea re e guive.


9 Hae rami te pendero gui xee ndaipotai vaka ray,

ne kavara kora gui peme vae.


10 Mbaeta xerymba meme ikuai kaaguy regua,

yvyty ry mbovy rei e vaka ikuai vae guive.


11 Xee aikuaa guyra yvyty ry ikuai vae hae javi,

xerymba meme ikuai vixo nhundy rupigua.


Salmos50 984

12 Xee akaruxe vae rire aipo ndaei rgue pvy,


mbaeta yvy ma xembae itui,
hexe ikuai vae hae javi avi.m
13 Tyr xee ndau hau r ri vaka roo?

Ayu r ri ndau kavara ruguy?


14 Any, Penderuete pe peme perovyaa,n

hae Yvate ete vae pe pejapo kuerei penhemboayvuague.


15 Pejapukai ke xevy pejexavaia ra.

Hae ramo xee rogueraa jepe r,


hae r pe ma xemboete r, hei.
16 Hae r heko vai vae pe ma Nhanderuete aipoei:

Ndaevei pe kuery xeayvua aeja vaekue re pendeayvu agu


haekue-ekue rami,
ne xereve guar ajapo vaekue rupi pendeayvu agu.
17 Mbaeta napenhemoarandu ukai,

xeayvua napendu potai vy.


18 Hae r imonda vae ma pexa vy perovya r,

itavy rei vae re guive penhemoirxe vai.


19 Mbaemo vai re anho pendeayvu,

pendejuru py penhombotavya rupi anho pendekuai.


20 Pendeayvu rei peiny penderyvy re,

pendeayvu vaikue-ikue r pendexy pia re ae.


21 Hae rami pendekuai te xee akyrir ranhe vaekue.
Hae ramo pexa ndee ramigua ae xee aikoa re.
Hae rami te xee romboayvu re.
Hae nunga hae javi amomba r pexaa py.o
22 Pe kuery Penderuete gui penderexarai vae,

peikuaa pota povae re.


Hae rami e ri ramo xee romondoropa r,
hae ndoikoi r penderepyar.
23 Xererovyaa ome vae ma xemboetea rupi ikuai.

Hae rami guape omoatyr vae pe ma


aikuaa uka r Penderuete pendereraa jepea.

m
50.12 Atos17.2425 n50.14 Peme r perovyaa, heia ma mboraei,
e vy nhandepya hae javi py nhamboetea re ijayvu vy (Hebreus13.15).
o
50.1621 Romanos2.1724
985 Salmos51

Salmo 51
Davi onhemombeu hae ojeko rerovaa rupi ijayvuague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue, Bate-Seba reve joguerekoague
re profeta Nat ou vy ijayvu jave guare (2Samuel11.112.20).
1 Xeruete, xemboaxy ke ndereko pora rupi.
Opa mbae py renhomboaxya rupi vy emboguepa ke ajejavyague.
2 Xekyao xereko vaia gui,

xejoi ke ajejavyague gui.


3 Mbaeta xee ma aikuaa ae xereko vaia,

xemaendua riae aikovy ajejavyague re.


4 Nderovai ae ajejavy vaekue, ndevy anho,

ndee rexaa py ajapo mbaemo vai.


Hae nunga rupi xee aikuaa anhet meme xere ndeayvua,
haevea rami xembopagaa guive.p
5 Xee ma teko vai py ma voi aikoi vaekue,

hai xererekoi guive xere o ae ma ajejavy agu.


6 Hae r ndee ma orepya re anhet vae o vae rerovya vae,

hae rami vy xepyapy py reikuaa uka arandua.


7 Xekyao ke hissopo rogue py ikya e vae ju aiko agu,q

xejoi ke, yroy xi vae gui xi porve vae aiko agu.


8 Ejapo ke oporaeia hae ovyaa r aendu ju agu rami,

xekgue remoumba rire te avya nho agu.


9 Ema eme ajejavyague re,

emboguepa ke xereko vaia.


10 Xeruete, xere emo kurax pyau ikya e vae,

xenhe py xembopyau xereitya ve agu rami.


11 Xemox eme nerenonde gui,

ne xegui eipea eme guive Nenhe Kya E.


12 Xere emo ju xereraa jepeague re avyaa.

Xenhe py xemombaraete ju xekyre agu rami.


13 Hae ramo re amboe heko vai vae kuery ndereko re,

hae ramo ojejavypa vaekue ojeko rerova r ndevy.


14 Xeruete, xereraa jepe ke tuguy amoague gui,
Xeruete xereraa jepea.
Hae ramo aporaei reve arovya r ndereko pora.
15 Senhor, eipea ke xejuru,

p
51.4 Romanos3.4 q51.7 Hae kuery reko rami vy sacerdote kuery jokyao vy hissopo
rogue ojopy r mymba ruguy oa. Hae vae py ojejavy vaekue ry omboayvi r oikyao
agu (Levtico14.17; Hebreus9.19). Hae r apy ma Nhanderuete pe ojapukai ipya
oikyao agu.
Salmos51,52 986

hae ramo rogueroporaei r.


16 Mbaeta
ndererovyai mymba rojuka vy rome vae.
Hae rami e vae rire xee ame ma rgue.
Mbaemo roapy reve rome vae guive ndererovyai.
17 Ndee Oreruete pe rome r rerovya vaer vae ma orenhe py
ndaeveia roendua.
Orepya re rojejou vai hae ronhemboaxy ramo ma ndee Oreruete,
noremboaxy ei r.r
18 Emoingo por ke Sio pygua kuery remboaxya rupi vy.
Emoatyr uka ju Jerusalm tet kora.
19 Hae rami vy rerovya r teko por rupi ikuai vae mbaemo ome
ramo,
mbaemo oapy reve ome vae.
Ndevygua altar ry ome r okuapy vaka ray.

Salmo 52
Heko vai vae ombopagaa agu re ijayvua
Jogueroporaei vae pe nhomboe agu Davi ombopara vaekue, Doegue Edom pygua
Saul pe oikuaa uka ramo Abimeleque ro py Davi ovaague (1Samuel22.623).
1 Ava ndepoakapa vae, mbae re tu teko vai ri rejou por?
Mbaeta Nhanderuete porayvua ma opa vaer e.
2 Hae r ndee ma ndeayvu r renhomomba agu re anho.

Kyxe haimbe vae jojuka vae rami r ndeayvu,


renhombotavy vae vy.
3 Ipor vae rgue py mbaemo vai anho rejou porve.

Anhet rupi ndeayvu rgue py ndeapuxe vai rive.


4 Ndee rejou por vae ma ayvu nhomokanhyar anho,

renhombotavya rupi rive ndeayvu vae vy.


5 Hae rami avi Nhanderuete nemomba r rakae r peve.

Ndejopy vy ndepea r heravy nderopy rea gui,


okuave vae yvy gui ndepea xapya r.
6 Hae nunga oiko r

heko por vae kuery oexa vy ojererokyje r.


Hae rami vy ojojai rei vy aipoei r:
7 Hae rami r okanhy avakue Nhanderuete re e imbaraete vae.

Mbaeta ombae rei-rei retaa re rive ojerovia,


hae opa mar rei ikuaia re rive onhemombaraete vae.
8 Hae r xee ma oliveira rembypy ipyau vae

Nhanderuete pegua roka py hia vae rami aiko.

r
51.17 Mateus5.36; Mateus11.2930; Lucas18.914
987 Salmos5254

Nhanderuete xemboaxya re ajerovia rakae r peve.


9 Haerami repena rire
xee roguerovya r rakae r peve.
Ndere ojerovia vae kuery oendua py
roar reve xemaendua r nderery re, ipor ramo.

Salmo 53
Salmo 14.17
Jogueroporaei vae pe nhomboe agu Davi ombopara
vaekue mbaraka py ombojoguy agu.
1 Opa mar rei heko vae ma opya py ijayvu vy
Ndoikoi rima Nhanderuete hei r.
Hae kuery opa mar r ikuai teko vai ojapo vy.
Ne peteve ma ndoikoi r heko pora rupi.
2 Hae r Nhanderuete ma yva gui oma r avakue ray kuery re,

oexa agu amongue pa oarandua rupi,


Nhanderuete oekaa rupi ikuaia oexa agu.
3 Hae rami te hae javive ojepea vy opa mar rei ikuai.

Ndoikovei ma teko por rupi oiko vae,


ne peteve.s
4 Teko vai rupi ikuai vae arandur no teve?

Hae kuery ma xevygua kuery omomba rivepa r mbojape houa rami.


Nhanderuete pe ndojapukai r guive.t
5 Hae rami te hae kuery onhemondyipa r,

okyje agu jipoi te.


Pe kuery re opu rei vaekue kgue Nhanderuete omoamba r.
Hae kuery oxmba r pendegui, Nhanderuete nopenavei ramo.
6 Sio tet gui Israel kuery reraa jepear ou vy ojekuaa ma rgue!

Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo por jevy ramo


Jac ramymino kuery, Israel kuery ovya ete r okuapy.

Salmo 54
Nhanderuete oepy agu re ojapukaia ague
Jogueroporaei vae pe nhomboe agu Davi ombopara vaekue
mbaraka py ombojoguy agu, Zife pygua kuery Saul pe aipoei ramo:
Orerekoa py e teve Davi onhemi? (1Samuel23.19, 26.1).
1 Xeruete,
xereraa jepe ke nderery rupi,
xemboeko por guive ndepoakaa rupi.

53.13 Romanos3.920 py.


s t
53.4 Apy ma Nhanderuete ijayvu heko vai vae reko re.
Salmos54,55 988

2 Xeruete, endu ke anhemboe ramo,


ejapyxaka ayvu xejuru gui o vae re.
3 Mbaeta xere opu okuapy porojojai vae kuery,

jojuka vaety kuery xejukaxe okuapy.


Hae kuery ma Nhanderuete re imaenduaa rupi ndaikuai.
4 Hae r xee ma Nhanderuete oiko xepytyvar.

Senhor oiko xemoingovear.


5 Ombopaga r heko vai vae xemoingo axyague re.

Ojeroviapy reikoa rupi remomba r.


6 Ndevy amexeai py ame r omemby.

Senhor, aporaei r nderery rupi ipor ramo.


7 Mbaeta xereraa jepe ajexavaia hae javi gui.

Hae ramo aexaa py xerovaigua kuery okanhymba.

Salmo 55
Joapo vai vae kuery omombaa agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe nhomboe agu Davi ombopara
vaekue mbaraka py ombojoguy agu.
1 Xeruete, ejapyxaka ke ajerurea re.
Endu e eme ajapukaia.
2 Eikuaa pota ke xere, embovai xeayvua.

Ajexavai vy ndaikuaai rei,


ndaevei rei aikovy
3 xerovaigua kuery ijayvu rei hae

heko vai vae xemoingo axy rei ramo.


Mbaeta xere hae kuery ombou xembojexavaiar.
Xevy ipoxy vaipa vy xemomba r.
4 Xekurax otytypaa aendu xepya re.

Amano agu gui akyjea aendu xere ou vae.


5 Aryryipa reve aendu akyjea,

akyje vaipaa xere o.


6 Hae rami vy xee aipoae:

Apykaxu rami xepepo vae rire


aveve avy vy ajou rgue apytuu agu.
7 Ajava rgue mombyry,

tekoa ea rupi aiko rgue.


8 Ajou voi rgue anhemi agu,

yvytu vaikue hae yai opu vae gui, hae.


9 Senhor, emomba ke xerovaigua kuery,

ejapo nhomongetaa py ndoikuaavei agu rami,


mbaeta tet py xee aexa jogueroa hae joe ndaijaei vae anho.
989 Salmos55

10 Ara py hae pyvy ojere okuapy tet kora yvry rupi.


Kora mbyte py ikuai opa mar rei hae mbaemo vai apoa kuery.
11 Tet mbyte o r nhomombaa.

Tape rupi ma ikuai nhomoingo axya hae nhombotavya.


12 Hae rami avi xerovaigua e vaekue ae xembojaru rei oikovy.

Hae rami e vae rire aropoaka kuaa rgue.


Ndaxerexaxei vaekue e xere ovya rei,
hae rami e vae rire ixugui anhemi rgue.
13 Hae rami rgue py ndee ava xee ramigua reiko vae,

xereve renhemoir vaekue ae,


xeir xepya py roayvuve vae.
14 Joupive jaiko vaekue, joupive javya vaekue,

teta rupi jaa vaekue Nhanderuete pegua oo katy.


15 Manoa tojopy voi hae kuery,

hae oikove reve toguejy yvykua py.


Mbaeta ngoo rupi mbaemo vai re anho oikuaa pota opya py.
16 Hae r xee ma ajapukai r Nhanderuete pe.

Hae ramo Senhor xereraa jepe r.


17 Ajeive, kuaray mbyte hae kaarui ju

amombeu r aikotev vae ajapukai reve.


Hae ramo Senhor oendu r xeayvua.
18 Eraa jepe ke xerekovea xerakykue monha vae kuery gui aiko por ju agu,

mbaeta heta ete ikuai xerovaigua.


19 Nhanderuete oendu vy ombovai r,

jypyi guive opena vae vy.


Mbaeta hae kuery re no ojeko rerova agu,
Nhanderuete renonde te ojererokyjea rupi e ikuai.
20 Hae vae ava ma opu hexeve pete rami ikuai vaekue re,

omboaxa rive pete rami ikuai agu ijayvuague.


21 Ijuru ma manteiga gui yxyve,

hae r ipya re ma joe opu agu anho o.


Ijayvua ma azeite gui iporve merami
te kyxe oekyi pyre rami nhomomba.
22 Senhor po py pemboaxa pendepya eta reia.

Hae ramo penemombaraete r.


Peteve henda py ndoity ukai r heko por vae.u
23 Xeruete, yvykua vaikue py remombo r

avakue tuguy moa hae nhombotavypa rei vae.


Hae kuery ndoupityi r oikove agu vaekue mbyte peve.
Hae r xee ma ajerovia tema r ndere.

u
55.22 1Pedro5.7 py.
Salmos55,56 990

Salmo 56
Ojexavaia gui ombopya guaxu agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Apykaxu yvyra mombyrygua rupi ikuai
heia py oporaeia rami oporaei agu Davi ombopara vaekue Gate
tet py filisteu kuery ojopy ramo (1Samuel21.1015).
1 Xeruete, xemboaxy ke,
mbaeta avakue xejukaxe okuapy.
ra pukukue re xemoingo axy xereroa vy.
2 Xere opu vae xejukaxe okuapy.

Heta ete ikuai xere opu vae onhemboyvatevexe vy.


3 Akyjea aendu vy

ajerovia r ndere.
4 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovya guive.

Nhanderuete re ajerovia vy
ndakyjei r mbaeve gui.
Mbae r tu imar vae ojapo kuaa xere?
5 ra pukukue re hae kuery omombeu r xeayvukue ramigua.

Onhembopyaa ma xere ojapo vai agu anho.


6 Nhomboatypa okuapy nhemi rupi,

oma mbegue r aikoa re oikuaa pota vy,


xemomba agu oar vy.
7 Embopaga hae kuery ojapo vaiague re.

Xeruete, eitypa yvy regua kuery ndepoxya py.


8 Reipapa ma ajexavaia rupi aikoague.

Xerexay voi remboyrupa ndeyryru py.


Xerekokue hae javi e teve ipara ndekuaxia re?
9 Ndevy ajapukaia ra guive

xerovaigua kuery ojepeapa r.


Aikuaa por Nhanderuete xereve oikoa.
10 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovya guive.

Senhor re ajerovia, ijayvua arovya guive.


11 Nhanderuete re ajerovia agu amo vy

ndakyjei r mbaeve gui.


Mbae r tu avakue ojapo kuaa xere?
12 Xeruete, ndevy anhemboayvuague ajapo ete r,

roguerovya ete r guive.


13 Mbaeta manoa gui xerekovea reraa jepe,

xepy guive reraa jepe haa agu gui,


Xeruete renonde aiko agu hexak nhomoingovea rupi.
991 Salmos56,57

Salmo 57
Salmo 57.711
Salmo 108.15
Jogueroporaei vae pe Xemomba eme ke heia py oporaeia
rami oporaei agu Davi ombopara vaekue, Saul gui ojava
vy itakua py onhemi jave (1Samuel24.17).
1 Xeruete, xemboaxy ke.
Xemboaxy mbaeta ndere ae xerekovea anhomi.
Ndepepo py anhemi,
mbaemo vai oiko vae oaxapa peve.
2 Ajapukai Nhanderuete Yvate ete vae pe,

mbaeta opa mbae gui xerepy vae.


3 Hae ramo yva gui xepytyvar ombou vy xereraa jepe.

Omoxmba xeavyky rei vae kuery.


Exa uka renhomboaxya hae ojeroviapy reikoa.
4 Mbaeta xerekovea ma guary ikuai vae mbyte oiko.

Hae vae kuery omondoropa r avakue ray kuery.


Huy guaxu hae huy rami ha,
hae inhapek ma kyxe haimbe por vae rami.
5 Xeruete, enhemboyvate yva ryve rupi,

hae yvy jave re tojekuaa nerexaka.


6 Hae kuery ma xerenonde rupi omo xemboa agu.

Hae ramo xerekovea oiko axy.


Xerenonde ojoo okuapy yvy,
te hae kuery ae ju hoa hae vaekue py.
7 Xeruete, xekurax o at ma,

xekurax o at.
Aporaei vy roguerovya r.
8 Xenhe, evy ke!

Mbaraka hae mbaepu ix reta vae, pevy avi ke.


Xee ambovy r ko ju.v
9 Roguerovya r yvy regua kuery mbyte,

ndevy aporaei r hae javi regua mbyte.


10 Mbaeta renhomboaxya oo r yva peve,

ndereko pora avi arai peve r oo.

11 Xeruete,
enhemboyvate yva ryve rupi.
Yvy jave re tojekuaa nerexaka.

57.8 Xee ambovy r ko ju hei ajeivei reve Nhanderuete pe oporaei vy.


v
Salmos5759 992

Salmo 58
Heko vai vae kuery renonder re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue Xemomba
eme ke heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Pe joe pepena vae, haevea rami teve pendeayvu?
Anhet rupi ri ndau peikuaa pota avakue ray kuery re?
2 Any teve.

Hae rami rgue py pendepya re pemo teko vair,


hae yvy jave re pejapo jogueroa agu rami.
3 Heko vai vae ma oguerekoi ramove ojepea r haeve ea katy.

Ituii vyve ojavy r onhemboapu vy.


4 Jojukaar oguereko mboi rami.

Oapyxa omboty r mboi ijapyxa e vae rami,


5 oendu e agu imboea ayvu,

omboe porve te.w


6 Xeruete, emop ke hae kuery ra ijuru py.

Senhor, emboi guary ray kueiry ranhyk.


7 Tokanhymba yy oxyry vae rami,

hae huy omomboa r opmba rive vae rami.


8 Hevoipe yvy re ijayxy ovy vae rami taikuai,

hae kyri vae ixy oityi vaekue rami kuaray oexa e re taikuai.
9 Juuy okai vyvoi vae e vy ipyau vae te

oja omboaku e mbove


yvytu jere ombovevepa vae rami avi taikuai.
10 Hae r heko por vae ma hepyar ou r ovya r.

Omoak r opy heko vai vae ruguy py.


11 Hae ramo aipoea r:

Anhet ae rae heko por vae ojopy r ojeupegua.


Mbaeta Nhanderuete oiko yvy re nhombopaga vae.

Salmo 59
Ojepy ukaa rupi ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Xemomba eme ke heia py oporaeia
rami oporaei agu Davi ombopara vaekue Saul ojukaxe
vy oo py oa oar uka ramo (1Samuel19.1112).
1 Xeruete, xereraa jepe xerovaigua kuery gui.
Xereupi xerovaigua kuery xererovy e agu py.
2 Xereraa jepe teko vai apoa kuery gui,

w
58.5 Apy ijayvu mboi mboea re (Eclesiastes10.11).
993 Salmos59

xerepy avakue jouguy moa gui.


3 Mbaeta hae kuery ma nhu ojayvy xerekove oipea agu.
Senhor, imbaraetekueve onhemboaty okuapy xerovai,
xereko vai ramo e, ajejavy ramo e guive.
4 Mbaeve py atekoavy ramo e hae kuery ojapura xemoingo axy

agu.
Emy ke, eju xerepy agu, exa pota guive.
5 Ndee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vae,

Israel kuery Ruete reiko.


Hae nunga rupi emy, eju voi guive
yvy regua kuery re reikuaa pota agu.
Ne peteve emboaxy eme hi rupi teko vai ojapo vaekue.
6 Hae kuery ma pyt ma ramo onhendu okuapy jagua rami

tet yvry rupi.


7 Opa mar onhendu okuapy.

Ijuru py ayvu o vae ma kyxe,


Mavae tu oiko nhanerenduar? hei guive.
8 Hae r Senhor, ndee repuka r hae kuery re.

Rejojai rei r yvy regua kuery hae javi.


9 Xemombaraetea, ndee ae roar vae,

mbaeta ndee ma Xeruete anhemiaty yvate vae.


10 Xeruete xemboaxy vy ou r xembojoyvyar.

Xerovaigua kuery re aipota vae oiko ramo Nhanderuete oexa uka


r xevy.
11 Hae rami avi ejukapa eme guive, xejavegua kuery hexaraipa e

agu.
Hae rami rgue py emoamba opa rupi ndepoakaa py hoapa
peve,
mbaeta Senhor, orevy pe mbaemo vai jokoa reiko.
12 Tove hae kuery onhemboyvatea rupi ae toapa

ojuru py ojejavyague re, guembe rupi ayvu oague re,


opa mar ikuaiague re hae apu omombeuague re.
13 Emokanhy ndepoxya rupi, emokanhymba,

hae kuery opa peve,


yvy apy peve oikuaa pav agu
Jac ray kuery re Nhanderuete openaa.
14 Pyt ma ramo jagua rami hae kuery onhendu okuapy

t e t y v r y r up i .
15 O p a r up i i k u a i ho u v ae r o e k a v ae r a m i ,

h ae n a e v y at i v y o p a m a r o n he n du o k u ap y.
16 Hae r xee ma aporaei r ndepoakaa re.

Hae ajeive reve aporaeive ju r


Salmos59,60 994

xemboaxya re avyaa rupi.


Mbaeta ndee ae anhemiaty yvate vae reiko,
ajexavaia ra ndee ae xerepy r.
17 Hae nunga rupi Xemombaraetea, ndevy pe aporaei r aikovy.
Xeruete anhemiaty yvate vae reiko,
Xeruete xemboaxy vae.

Salmo 60
Salmo 108.613
Jogueroporaei vae pe Yvoty lrio omombeua vae heia py oporaeia rami
oporaei agu Davi ombopara vaekue nhomboe agu, Sria regua kuery
Mesopotmia hae Zob guigua re opu jave, hae Joabe ou vy doze mil
avakue Edom regua re Juky Ugua py ipoaka jave (1Samuel8.13).
1 Xeruete, ndee nerepenavei vaekue orere,
oremoamba guive ndepoxy vy.
Oremonomba ju ke a.
2 Remomymba vaekue yvy, rembovopa guive.

Embotypa ju ke ipa,
mbaeta oipave r ovy.
3 Rejapo vaekue ndevygua kuery mbaemo vai py ikuai axy agu

rami,
oremboyu vinho oremoakanhyar.
4 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae peguar reupi uka bandeira,x

guyrapa revegua gui onhemi kuaa agu.


5 Ore kuery nerembiayvu orekuai vae roo jepe agu

orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, hae orembovai.


6 Nhanderuete ijayvu okya ea rupi:

Xepoakaa rupi vy ambojao r Siqum yvy,


aa r Sucote regua yvyugua guive.y
7 Gileade hae Manasss yvy ma xembae meme itui.

Efraim yvy ma xengora rat.


Jud ma xepo pygua.
8 Hae r Moabe yvy ma hya ajejoiaty itui,
Edom yvy ry amombo r xepy regua,
hae Filstia pygua kuery re xepoaka vy avya nhendu r.z
9 Mavae ndau xereraa r tet ikorapa vaea py?

Mavae ndau xereraa r Edom yvy re?

x
60.4 Bandeira hiy reve ma joe opua rupi r ogueraa, oupia r xondaro kuery oexa vy
oa py oupa agu (Jeremias51.27). y60.6 Apy ma ijayvu joyvy oipea vaekue ojeupegua
kuery pe ombojao agu re.
995 Salmos6062

10 Mbaeta
Oreruete, ndee orereja rive vaekue.
Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuery reve!
11 Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui,
mbaeta avakue orereraa jepea ma mbaever ndovarei.
12 Nhanderuete re vy ae r nhandepoaka,
mbaeta hae opyr r nhanderovaigua kuery re.

Salmo 61
Huvixave re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue mbaraka py ombojoguy agu.
1 Xeruete, endu ke ajapukaia.
Eikuaa pota anhemboe ramo.
2 Yvy apy gui ajapukai ndevy,

xepyapy py ajexavai vy.


Xereraa ke itaova xegui yvateve vae ry.
3 Mbaeta ndee ma anhemiaty,

xerovaigua kuery gui torre imbaraete vae reiko.


4 Taiko riae nembojeroviaaty rupi rakae r peve.

Ndepepo gury xee anhemi vae.


5 Mbaeta Xeruete, ndee rendu anhemboayvu r.

Hae rami vy xevy pe reme ipor vae,


nderery oendu vy ojererokyje vae kuery reve.
6 Remove r huvixave ra.

Hira ipukuve ete r agua hae rakae rgua ikuaia peve.


7 To riae Nhanderuete renonde.

Ndereko pora hae ndeporayvua rupi vy toikove riae.


8 Hae rami r nderery rupi aporaei r rakae r peve,

anhemboayvuague ajapo agu ko nhav.

Salmo 62
Jajerovia agu regua
Jogueroporaei vae Jedutum oporaeia rami oporaei agu Davi ombopara vaekue.
1 Nhanderuete anho ar aikovy xenhe py, xeayvu e re.
Mbaeta ixugui ae ou xereraa jepear.
2 Hae anho oiko itaova,

xereraa jepea hae anhemiaty yvate vae.


Hae nunga rupi ndaxereityai r.

z
60.8 Hae jave py ma joyvy ojogua vy hiry omombo r opy regua, oikuaa uka agu ija
oikoa.
Salmos62,63 996

3 Pe kuery hae javive, rakae peve tu xee pete ava re pepu rei r
xereity agu
oo mbotya ojeroa vae, e vy kora hoa raii vae rami.
4 Hae vae kuery xereityxe okuapy naxemboeteavei agu.

Apu rive hae kuery ojou porve.


Ojuru py ijayvu por te
opya py ma ijayvu vaikue-ikue r.
5 Nhanderuete anho xenhe py ar aikovy xeayvu e re,

mbaeta ixugui ou r ar aikovy vae.


6 Hae anho oiko itaova a agu,

xereraa jepea, anhemiaty yvate vae.


Hae ramo ndaxereityavei r.
7 Nhanderuete gui ae ou aa jepe agu hae xemboetea agu.

Nhanderuete re o xembaraete agu hae itaova anhemiaty.


8 Xerevegua kuery, pejerovia hexe ra nhav.

Ixupe pemombeu guive pendepya re o vae hae javi.


Nhanderuete ma nhanhemiaty oiko.
9 Avakue yvyguei ma mbae ikuai,

ijyvatekueve voi anhet rupigua e meme ikuai.


Mbaemo opejaa py ipoyia oexaa r
hae kuery hae javi te mbae vae gui ndaipoyive r.
10 Pejerovia eme pejokorea re,

ne penemondaa re pevya eme guive.


Penembae rei-rei hetave ovy te
hae nunga re rive pejerovia eme pendepya py.a
11 Petegue Nhanderuete ijayvu, mokoguea ma aendu povae:

Poakaa ma Nhanderuete guigua meme.


12 Senhor, ndere anho o oremboaxy agu.

Pete-te pe reme r ojapoague repy.b

Salmo 63
Nhanderuete jaeka agu regua
Mboraeir Jud regua teko ea rupi Davi oiko vy
ombopara vaekue (2Samuel15.130, 16.514).
1 Xeruete,ndee ma Xeruete imbaraete vae.
Xee ma roekaa rupi anhea aikovy.
Ndere ma xerekovea ndaeveive.
Xerete re voi aendu ndere anhembojaxea,

a
62.10 Mateus19.2122; 1Timteo6.1719 b
62.12 Mateus16.27; Romanos2.616;
Apocalipse2.23
997 Salmos63,64

yvy ipiru reia rupi yy re ndaevei vae rami.


2 Mbaeta ndevygua henda ikya e vae py a vy
aikuaa pota vaekue nembaraetea hae nerexaka re.
3 Mbaeta xerekove rgue py xee arovyave ndee xemboaxya.

Hae rami vy rogueroporaei r.


4 Hae rami vy roguerovya r aikove teria ja,

nderery rupi xepo aupi r guive.


5 Xenhe py avya nhandy hae xoo hee vae hau vy avyaa rami avi.

Roguerovyaa rupi xejuru py rogueroporaei.


6 Xerupa py xetuia rupi voi xemaendua r ndere,

pyvy ndakevei vy aikuaa pota r ndere,


7 xepytyva reiko ramo.

Ndepepo py anhemi vy aporaei r vya rupi.c


8 Xenhe ma ndere anho o.

Ndepo reiporu kuaa regua re xejopy.


9 Hae r xerekovea oipeaxe vy xereka vae kuery ma

hoapa r yvykua vaikue py.


10 Remboaxa r kyxe py ipoaka vae kuery pe,

jagua-tuvy nhe rembiur rive ikuai agu.


11 Hae r huvixave ma ovya r Nhanderuete re.

Hery rupi oura vae kuery avi ovya r okuapy.


Hae r apu rupi ikuai vae ma okyrirmba r.

Salmo 64
Hovaigua kuery gui oepy agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Xeruete, endu ke ajexavai vy ajapukaia.
Eraa jepe xerekovea xerovaigua kuery poxya gui.
2 Xenhomi heko vai vae ojapoxe vae gui,

heko vai vae opa mar onhendu okuapya gui.


3 Hae vae kuery ma kyxe oambeea rami oguereko katu r oapek,

huy oaangaa rami oguereko katu r ayvu vai,


4 nhemi rupi ojapo vai agu anhet rupi ikuai vae re,
hae kuery re opoi xapya r okyje e re.
5 Mbaemo vai rupi ikuaia gui ndojepeai re,

nhemi rupi ijayvu r joapo vai agu re.


Hae vy joupe-upe Mavae tu nhanderexa r? hei.
6 Teko vai re rive oikuaa pota r,

hae gui ojou r haekue rami ete ojapo agu.

63.7 Ndepepo py heia ma Nhanderuete opena pora re ijayvu vy (Mateus23.37).


c
Salmos64,65 998

Yvykua vaikue rami onhembopyaa hae pete-te pya.


7 Haegui ma hae kuery re Nhanderuete ju r opoi nguy.
Hae kuery oendu xapya r onhyvague.
8 Po ramigua py hae kuery hoa r:
ijayvuague rami ae oiko r hae kuery re.
Hae ramo hexaa kuery hae javi oak ombovava r,
9 hae avakue ikuai vae hae javi ma ojererokyje reve
oikuaa uka r Nhanderuete rembiapo,
hae ojapo vae oikuaa vy.
10 Hae gui heko por vae ma oguerovya r Senhor,
hexe ojerovia r guive.
Anhet rupi ipya vae hae javi ovya r.

Salmo 65
Mbaemo aju omonombaa ogueromaenduaa ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Oreruete, ndere rojeroviaa rupi rogueroporaei r Sio tet py!
Ndevy pe rojapo r ronhemboayvuague.
2 Ronhemboea rendu vae,

ndea py ou r opa margua avakue


3 gueko vaiague re ndovyai vy.

Rojejavyague orere ipoaka ramo


ndee rembogue r.
4 Ovya ete r ndejeupe guar reiporavo vaekue.

Hae vae kuery onhemboja r ndere, nderoka py ikuai agu.


Hae ramo rovya vaipa r ndero py oremboaxya rexa uka vae re,
ndevygua templo ikya e vae py.
5 Oreruete orereraa jepea, ndeguigua teko por re rojapukai ramo

ndee orembovai r nhomondyipaar rejapo vy.


Yvy apy re ikuai vae hae ye mombyryve o vae rupigua
ndee anho nerar okuapy.
6 Nembaraetea rupi vy remombyta por rakae yvyty,

ndepoakaa py renhemonde reve.


7 Ye revovo onhendu ramo remombytuu ju,

yai opu-pu vae revovo,


yvy regua kuery revovo guive.d
8 Hae ramo hexa pyr rejapo vae

yvy apy re ikuai vae oexa vy onhemondyipa r okuapy.


Kuaray oua katy gui hae oikea katy gui ou vae

65.7 Lucas8.2225; 21.2526


d
999 Salmos65,66

rejapo r ovya reve oporaei okuapy agu rami.


9 Yvy re reikuaa pota vy remoak r,
remoingo por ete r.
Yaki Nhanderuete pegua typy por meme r.
Mbaemo ray oiko por r,
hae rami agu rami remoingo rire.
10 Hae rami vy remoak r yvy roikaraague rupi,

rembojojapa r yvy ikuai vae.


Oky rayvi py remoak
ronhot vaekue remoingo por vy.
11 Maeta opaa py rexa uka r ndeporayvua coroa rami ipor vae.

Repyrague rupi reja r yvy moingo porar,


12 teko ea rupi jai rogue ikuai vae re guive.

Yvy ikuai vae voi ovya r.


13 Mymba heta r ikuai nhundy rupi,

hae yvy guy rupi ma hary anho r ikuai.


Hae nunga hae javi ovya vy oporaei r okuapy.

Salmo 66
Nhanderuete oguerovyaa ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir ombopara pyre.
1 Yvy jave re pendekuai vae, peroporaei Nhanderuete!
2 Peporaei hery rupi ipor ramo,

perovya mboraei rupi.


3 Nhanderuete pe aipo peje: Rejapo vaekue ma ipor ete!

Ndepoaka etea rupi nderovaigua ikuai vaekue ojexa uka r


nenhe rendu vy.
4 Yvy jave regua nerenonde r o guenapy re,

mboraei rupi oporaei r ndevy,


nderery rupi oporaei r okuapy.
5 Peju ke, pexa Nhanderuete rembiapokue,

avakue ray kuery pe mbaemo por ojapo vaekue hae javi.


6 Ye omboypa rakae yvy piru reia rive opyta agu rami,
hae yak mbyte rupi guive oaxaa yvy rupi.e
Hae py ma javya hexe.
7 Opoakaa rupi opena riae r,

oexa pota r yvy regua kuery re.


Nonhe rendui vae tonhemboyvate eme.
8 Yvy regua kuery, penemaendua por ke Nhanderuete re,

66.6 xodo14.2122, Josu3.17


e
Salmos66,67 1000

pendu uka peporaeia.


9 Hae ma ojapo jaikove agu rami,
hae ndojapoi r nhandepyxyry agu rami.
10 Mbaeta ndee Oreruete, orereko rexa,

orekyao prata oikyaoa rami.


11 Oreapo vaekue nhu py orembotya agu rami,

orevoyir remo orekupe re.


12 Rejapo avakue kavaju rygua kuery oreak ry rupi oo agu rami.

Oremboaxa vaekue tata hae yy rupi.


Hae rami rire te pete henda tuvixaa py ju orereru.
13 Aike r nderopy mbaemo ame vaer reve,

ndevy ajapo agu anhemboayvuague,


14 hae rami agu re xeayvu rire,

mbaeta ajexavaia ra hae rami agu xeayvu.


15 Ndevy ame r ikyra vae ojuka pyre,

kavara rookue reaku reve.


Ajuka r vaka hae kavara ray.
16 Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai vae hae javi,

peju ke, pendu,


pvy amombeu r xevy ojapo por vaekue.
17 Ixupe ajapukai karamboae,

xejuru py aroporaei guive.


18 Xepya re ovare e vae amo vae rire
Senhor naxerendui rgue.
19 Hae rami r Nhanderuete xerendu ae,

oikuaa pota guive ajerure vy xeayvu r.


20 Imaendua pormby toiko Nhanderuete.

Anhemboea noendu rivei,


ne ndoexa uka ei guive xemboaxya.

Salmo 67
Yvy regua kuery oguerovya agu regua
Jogueroporaei vae pe mboraeir ombopara pyre mbaraka py ombojoguy agu.
1 Nhanderuete topena por nhandere,
tanhanemoingo por,
hae jaikoa rupi tomboguejy ngova rexak,
2 yvy re ikuai vae oikuaa agu ndereko,

yvy regua hae javi ikuaia rupi oikuaa agu rejogueraa jepea.
3 Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei,

tandereroporaei hae kuery hae javi.


4 Amboae regua kuery voi tandererovya, tandereroporaei.
1001 Salmos67,68

Mbaeta yvy regua re reikuaa pota r anhet rupi,


yvy re ikuai vae rerekopa.
5 Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei,

tandereroporaei hae kuery hae javi.


6 Nhanderuete nhanemoingo por ramo

yvy re oiko ma mbaemoa.


7 Oreruete, oremoingo por ke,

hae ramo yvy apy guive ojererokyjea rupi ikuai r nerenonde.

Salmo 68
Nhanderuete ngovaigua kuery re ipoakaa re ijayvua
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Nhanderuete opu vy omoamba ngovaigua kuery.
Henonde gui onhamba oayvu e vae.
2 Hatax oamba ovya rami ndee remoa r.

Tata gui ei raity hykupaa rami avi


heko vai vae kuery okanhymba r Nhanderuete renonde gui.
3 Hae r heko por vae ma ovya r okuapy,

Nhanderuete renonde oporaei r.


Oguerovya pav r.
4 Peporaei ke Nhanderuete pe, hery rupi peporaei.

Pemboete arai ry rupi oiko vae.


Senhor ae hery. Pevya henonde.
5 Hae ma tyre ikuai vae ru, hae imeve vae re oikuaa pota vae oiko.

Nhanderuete oiko oamba ikya e vae py.


6 Nhanderuete ojapo r amongue hae aei oiko vaekue ngoo pygua

heta reve ju oiko agu rami.


Nhu py omboty pyre voi ogueraa jepe r ikuai por agu py.
Onhe rendu e vae kuery anho r ikuai yvy por ea re.
7 Oreruete, ndevygua kuery renonde re reovy ramo,

tekoa ea rupi reroguata ramo


8 yvy oryryipa rakae,

yva voi otykypa ndee Oreruete renonde.


Sinai yvyty voi omymba ndee ore Israel kuery Ruete renonde.f
9 Oreruete, oky jaea rembou ndeyvy re.

Naiporvei ramo rembopyau.


10 Hae py ma ikuai nerymba kuery.g

68.78 Egito yvy gui Nhanderuete judeu kuery ogueraa jepe vy henonder omondouka
f

arai hae tata (xodo13.2122). Hae gui Sinai yvyty yvry hae kuery ova ramo ojapo
yvy oryryi agu rami (xodo19.1618).
Salmos68 1002

Oreruete, oikotev vae pe rejou uka mbaemo ndeporayvua rupi.


11 Senhor ae oikuaa uka ayvu.
Heta ete ikuai kunhague ayvu por mombeua.
12 Huvixave kuery onhamba, oxondaro kuery reve ojavapa,

hae gui imbae rei-rei vaekue ma kunha hoo vae ju ombojao.


13 Mbae re tu pepytuu peiny mymba kora yvry?h

Apykaxu pepo ma prata py onhovmbaa mbyre,


hague ipukuve vae re ma ouro rexak o.
14 Hae py Ipoakapa vae huvixave kuery omoamba jave

Zalmom yvyty ry hoa yroy ap.


15 Nhanderuete pegua yvyty ma Bas,

yvy yvateve vae ma Bas regua yvyty.


16 Hae gui ndee yvyty yvateve vae,

mbae re tu remoaru reia rupi rema yvyty Nhanderuete


oiporavo vaekue re?
Hae py ma Senhor oiko r rakae r peve.
17 Nhanderuete pegua karxa joe opua pygua ma vinte mil ikuai,

t, mbovy rei e oguereko.


Hae vae kuery mbyte rupi Senhor oiko.
Sinai yvyty ojeapo henda ikya e vae rami.
18 Yvate katy reo ju vy reraa nerembiguair rejopy vaekue.

Rejopy avakue ndejeupe guar, heko vai vaekue guive,i


Senhor Oreruete, hae kuery mbyte reiko agu.
19 Imaendua pormby toiko Senhor ko nhav nhandevoyi ogueraa

vae.
Nhanderuete ma nhanderepya oiko.
20 Nhanderuete ma jogueraa jepea.

Nhanderuete Senhor reve vy jaa jepe r manoa gui.


21 Mbaeta Nhanderuete ombovo ngovaigua kuery ak,

hia vuku vae hae kuery ae oipotaa rupi ikuai vaekue ak


ombovopa.
22 Senhor aipoei: Bas yvy gui arojevy uka ju r hae kuery,

ye typyvea peve ojava te hae gui aru rukapa ju r, hei.


23 Hae ramo pepyr r penderovaigua kuery ruguy re,

hae penerymba jagua kuery oyupa r.


24 Xeruete, ojekuaa ndevygua kuery hyxy ovy vae.

Xeruete, Xeruvixave pegua hyxy jogueravy vy oike henda ikya e vae py.
25 Henonde ma ojeoi oporaei vae,

g
68.10 Nerymba kuery heia ma Nhanderuete pegua kuery re ijayvu vy (Salmo 100.3).
h
68.13 Kovae ayvu rupi Dbora ijayvu rakae Rben kuery pe joe opu agu katy ndooi
ramo (Juzes5.16). i68.18 Efsios4.713
1003 Salmos68,69

hakykue ma ix vae mbopua kuery ojeoi.


Mbyte rupi ma kunhatague opari vae revegua ou.
26 Teta mbyte penemaendua por ke Nhanderuete re.

Pe Israel ramymino kuery, penemaendua por Senhor re.


27 Pe py ma o kyrve vae Benjamim regua, amboae kuery renonde re oo,

hae Jud regua huvixa kuery ngupivegua kuery reve.


Ou avi huvixa kuery Zebulom hae Naftali regua.
28 Oreruete, exa uka ju ke nembaraetea,

mbaraete mar e orerepya rupi reiporu vaekue,


29 Jerusalm tet py ndevygua templo guigua.

Huvixa kuery ome r mbaemo nemboetea rupi.


30 Emondyipa vixo takuaty rupigua,j

heta regua kuery guive vaka rami imbaraete te,


hae gui amboae regua vaka ray rami ikuai vae.
Epyr prata oipota rei vae kuery re.
Emoamba joe opuxe vai vae.
31 Huvixa kuery ou Egito yvy gui,

Etipia pygua avi onha r jogueruvy,


opo tyny vae omokuave reve Nhanderuete pe.
32 Yvy regua pendekuai vae, peporaei Nhanderuete pe,

peroporaei Senhor.
33 Hae ma yva ryve rupi o, yva ymave guare ry rupi.

Hae ojapo r ijayvua oendua agu rami,


ijayvua ipoakapa ramo.
34 Peroporaei Nhanderuete Israel ry rupi ipoakaa oexa uka vae,

ombaraetea oexa uka arai yvatevegua re.


35 Oreruete, omboetevepy reiko ndevygua henda ikya e vae py.

Israel kuery Ruete omombaraete hae ombopoaka r ojeupegua kuery.


Imaendua pormby toiko Nhanderuete!

Salmo 69
Messias ndaeveia re ijayvua
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue Yvoty
lrio heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Xeruete, xereraa jepe ke,
mbaeta yy ou ma xerekovea peve.
2 Xepija ma yapo py,

yvy ndarovyi.

j
68.30 Vixo takua ty rupigua heia ma Egito pygua ruvixa re ijayvu vy (Ezequiel29.3,
32.2).
Salmos69 1004

Yy typyvea py a.
Oxyry at vy xemoinge.
3 Ajapukai riae ete vy xekane ma,

xejyryvi pirupa ma guive.


Xerexa voi ndoexavei ma,
Xeruete ar riae ete r.
4 Mbae py e ndaxerayvui vae kuery ma

xea xeak regua gui hetave ikuai.


Xemombaxe vae kuery ma ipoaka vae meme,
mbae py e xerovaigua kuery xere opu vae.k
Hae rami vy xeapo okuapy xemonda ague voi ame ju agu
rami.
5 Xeruete, ndee reikuaa por xee ae arandua rupi e aikoague,

atekoavyague ndereikuaa ei.


6 Senhor, Xeruete nexondaro reta vae,

xekuxa toxmba eme ndere ojerovia vae.


Israel kuery Ruete,
xekuxa to vai eme ndereka vae kuery.
7 Mbaeta ndevy aiko ramo xere ijayvua vaikue-ikue.

Xerova re axmbaa anho ojekuaa.


8 Xeryvy kuery rexaaty rami ve ma aiko,

hai pia kuery voi ndaxerexa kuaavei ma.


9 Mbaeta ndevygua oo ayvu etea xemomba,
ndere ijayvu rei vae kuery ijayvu reia ma xere ae ou.l
10 Ajaeo akaru e re aikoa py.

Hae rami aikoa re ju ijayvua.


11 Ajukue voxa guigua py anhemonde ramom

hae kuery xembojaru rei rive r okuapy.


12 Ok py oguapy vae opuka rei okuapy xere.

Okau rei vae kuery voi xerery rupi oporaei r okuapy.


13 Hae r Senhor, xee ma ndevy anhemboe haeve jave.

Xembovai ke Xeruete, opa mbae py renhomboaxya rupi,


mbaeta ojeroviapy reiko vy renhopytyv r.
14 Xereraa jepe ke ijaxuru vae py aike e agu.

Xereraa jepe xere ijae e vae kuery gui,


yy typyvea py aikeague gui.
15 Xereroxyry uka eme yy oxyry at vae pe,

yy jere py guive xemoinge uka eme,

k
69.4 Joo15.25 l69.9 Joo2.17; Romanos15.3 m69.11 Hae kuery ipya
vai vy onhemonde r ajukue vaikue voxa guigua py gueko rami vy (Lucas10.13;
Apocalipse11.3).
1005 Salmos69

yvykua voi xery tonhemboty eme.


16 Senhor, xembovai ke renhomboaxya rupi rejoayvu vae vy.
Opa mbae py renhomboaxy vae vy ejevy ju xea py.
17 Xee nerembiguai pe ejexa uka e eme,

ajexavai aikovy ramo.


Xembovai voi ke.
18 Enhemboja xerekovea re, xerepy,

xereraa jepe xerovaigua kuery gui.


19 Ndee ma reikuaa ae xembojaru rei okuapya,

xemoxmbaa hae xemo vai reia guive.


Xerovaigua kuery hae javi rexaa rupi meme ikuai.
20 Axmbaa gui xepya ovopa, xekangy vy.

Xemboaxyar ma ar rive,
xembovyaar aeka te ndajoui.
21 Hau vaer iro vae rive omea xevy,

hae xeyuvei ramo vinagre omea.n


22 Hae kuery mesa tojeapo nhu rami hae kuery renonde,

imbae rei-rei topyta imboaar.


23 Hae kuery rexa voi tapytmba ndoexavei agu,

ikupe ma ejapo oryryipa agu rami.o


24 Hae kuery pe exa uka ndepoxya,

ndepoxya toupitypa.
25 Hekoa topyta tekoa ea rami,
avave rei toiko eme hoogue py.p
26 Mbaeta hae kuery omoingo axy raxave rire ndee remoingo axy

vae,
ndee remboguai vaekue hae kuery ojapo haxy oendu vaipave
agu rami.
27 Hae kuery re emove tema teko vai kuxa opaga agu,

remboaxy agu rami e ikuai agu.


28 Hery emboguepa kuaxia tekove oguereko vae kuery rery oa gui,q

tove eme heko por vae kuery rery reve.


29 Hae r xee ma ndavyai ete aikovy ajexavai vy.

Xeruete anhemiaty yvate vae, exa uka ju xereraa jepea.


30 Nhanderuete rery rupi aporaei r,

amboete r arovya reve.


31 Namigua ma Senhor ojou porve r

vaka ray, e vy vaka hakua hae ipyap vae omemby gui.

n
69.21 Hae ramigua oiko Jesus kuruxu re o jave (Mateus27.3334, 48; Joo19.2830).
o
69.2223 Romanos11.910 p69.25 Kovae ayvu rupi Judas rekokue re ijayvu
Atos1.1526 py. q69.28 Filipenses4.3; Apocalipse3.5, 13.8, 17.8, 20.1115, 21.27
Salmos6971 1006

32 Hae vae ojexavai vae kuery oexa vy ovya r okuapy.


Pe Nhanderuete re penemaendua vae,
tapendekya guaxuve ju.
33 Mbaeta Nhanderuete ombovai r iporiaukuei ojapukaia,

ndaexarai r nhu py ixupegua omboty pyre gui.


34 Hae gui yva hae yvy regua, toporaei ixupe,

ye hae opa mbae hexe omy vae avi.


35 Mbaeta Nhanderuete ogueraa jepe r Sio pygua kuery,

ojapo ukapa ju r guive Jud yvy regua tet.


Hae py ma hae kuery hekoa ju r, ixupegua ae r ikuai.
36 Hae gui hembiguai ramymino kuery ju r ikuai por hae py,

hery oayvu vae kuery ikuai avi r hae py.

Salmo 70
Salmo 40.1317
Jogueroporaei vae pe Davi ombopara vaekue imaendua agu.
1 Xeruete, xereraa jepe ke.
Ejapura ke Senhor, xerepy agu.
2 Tove xerekove oipeaxe vae toxmba,

oxmbaa anho toendu.


Ajexavaia re ovya rei vae kuery
oxmba reve tojevypa guakykue katy.
3 Tove ovya rei vae xevy Haevea rami! Haevea rami!

hei vae kuery toguevipa.


4 Hae r ndereka vae kuery hae javi ma tandererovya oporaei reve.

Rejogueraa jepea oguerovya vae


Nhanderuete imaendua pormby toiko! tei riae okuapy.
5 Hae gui xee ma iporiaukuei, ojexavai rei vae aiko.

Xeruete, ejapura xerepy agu.


Ndee ma xepytyva hae xerepyar.
Senhor, ndeare eme ke!

Salmo 71
Tujai ojerureague
1 Senhor, ndere ae xee anhemi vae.
Taiko eme oxmba rei vae.
2 Xereraa jepe rejoguereko pora rupi vy, xejogua ju.

Endu ke ndeapyxa py, hae xerepy.


3 Ndee ma xeitaova anhemiaty.

Ndeayvu aa jepe agu re,


1007 Salmos71

mbaeta ndee ma xeitaova hae oo imbaraete vae.r


4 Xeruete, xereraa jepe ke heko vai vae po gui,
avakue heko vai vae, porayvu e vae xejopy vae gui.
5 Mbaeta Senhor Xeruete, ndee ma roar aikovy vae,

xekunumi guive ndere ajerovia vae.


6 Ndere ae ajeko vae xetuii guive.

Xeryrui gui xepea vaekue.


Hae gui ndere vy re aporaei ra nhav.
7 Heta pe nhomondyipaa aiko,

te ndee ma anhemiaty imbaraete vae reiko.


8 Ndevy anho r aporaei,

roguerovya r ra nhav.
9 Xetujai ma te xereja eme xee aei.

Xembaraetea opa ramo xerepy e eme.


10 Mbaeta xerovaigua kuery ma ijayvu okuapy xere.

Xerekovea oipeaxe vae nhomboaty tema okuapy.


11 Hae vy aipoei: Nhanderuete ndoepyvei ma r.

Nhamonha ke, jajopy,


heraa jepear ndoikoi ramo, hei okuapy.
12 Xeruete, ejepea eme xea gui.

Xeruete, ejapura ke xerepy agu.


13 Hae r xerekovea rovaigua kuery ma toxmba hae tokanhymba.

Ejapo ke xemo vaixe vae kuery ae oxmba agu rami,


omboeteve epy taikuai.
14 Hae r xee ma ndee ae roar ra nhav,

rogueroporaei riae guive.


15 Xejuru py amombeu r rejoguereko pora,

ra nhav amombeu r rejogueraa jepea,


ndaikuaapai te.
16 Anhenhandu Senhor Xeruete mbaraetea rupi.

Hae rami vy xemaendua jepi r rejoguereko pora re,


ndeguigua re anho.
17 Xeruete, ndee ma xekunumi guive xerekomboe reikovy.

Hae gui a peve amombeu aikovy ipor ete vae rejapo vaekue.
18 Hae nunga rupi Xeruete, xereja eme,

xetujai ete ma, xea ximba ma te,


agua kuery pe nembaraetea aikuaa ukapa peve,
ndepoakaa guive rakae r ikuai vaer pe.
19 Xeruete, ndereko pora ma yva peve r oo.

Mbaemo vaipa ete rejapo vae, Xeruete.

r
71.13 Salmo 31.13
Salmos71,72 1008

Mavae ndau ndee ramigua ete r oiko?


20 Opa margua teko vai hae jexavaia rupi xemboaxa rire te
xerekovea remo por jevy r,
yvykua vaikue gui xereno kuerei.
21 Xemoingo por jevy ke,

xemombaraete ju.
22 Xee voi mbaraka py rogueroporaei r.

Xeruete, xemaendua r ndeguigua anhet vae re.


Ndevy aporaei r mboraei ix reta vae pu rupi,
Israel kuery ruete Ikya e vae pe ae.
23 Roguerovyaa rupi xejuru py aroporaei r,

xerekovea rupi voi roguerovya r, xereraa jepe rire.


24 Xeapek py ra nhav aromaendua r rejoguereko pora,

mbaeta xemo vaixe vae oxmba hae ndaevei nho


okuapy.

Salmo 72
Huvixave rakae r peve ipoaka agu re ojerurea ague
Salomo ombopara vaekue.
1 Oreruete, huvixave re emo ke nearandua,
huvixave ray guive emoarandu joguereko por agu rami.
2 Haevea rami meme toikuaa pota ndevygua kuery re,

teko por rupi topena ojexavai reii vae re.


3 Yvyty ikuai vae gui ou r heta vae kuery moingo porar,

yvy gui voi ou r teko por.


4 Hae gui huvixa toikuaa pota heta vae kuery iporiaukuei re,

toepy ojexavai vae ray kuery,


hae r nhomoingo axyare ma tomoumba.
5 Hae ma oiko riae r kuaray hexak teria ja,

jaxy hexaka ja guive, yvy regua hae javi okuavea ja.


6 Huvixa toiko nhundy rupi oky hoa vae rami,

oky xapya pyvy yvy omoak vae rami.


7 Hae oa ra heko por vae taikuai por,
jaxy hexak teria ja toiko ikuai por agu.
8 Taipoaka ye hae javi peve,

hae yak o vae guive yvy apy peve.


9 Henonde to tekoa ea regua kuery hae javi guenapy re.

Hovaigua kuery tojeroapa yvy kui oere peve.


10 Ixupe Trsis tet hae yy pa pygua huvixa kuery tome imposto

repy,
Sab hae Seb pygua huvixa voi tome mbaemo ixupe.
1009 Salmos72,73

11 Henonde huvixave ikuai vae tomba guenapy re.


Hae javi regua taikuai ixupe anho.s
12 Mbaeta hae ma oepy r iporiaukuei ojapukai ramo,

ojexavai vae hae yvyguei guive.


13 Omboaxy r ikangyi hae ojexavai vae,

ogueraa jepe r iporiaukuei rekove.


14 Ojogua r omoingo axy rei pyre hae ojuka pyr rekove.

Ixupe r hae kuery ruguy hepyve ete.


15 Toikove puku,

hae gui ixupe omea r ouro Sab guigua.


Hexe ojerurea riae r,
imaendua pora r guive ko nhav.
16 Ijyvy re toiko por mbaemo aju,

tomymba jekuaa yvyty apyte peve.


Taia por Lbano yvy pygua rami.
Tet pygua kuery voi taetave ovy jai ipotya rami.
17 Hery re taimaenduaa riae rakae r peve,

taimaendua pora kuaray hexak teria ja.


Hexe vy toiko por hae javi regua avakue,
ixupe yvy regua kuery Imaendua pormby tei.
18 Imaendua pormby toiko Senhor Nhanderuete, Israel kuery Ruete,

hae anho nhomondyipaar ojapo kuaa vae ramo.


19 Taimaendua pora riae hery re, ipor ete ramo.
Hexaka tojekuaa yvy jave re.
Amm! Amm!
20 Opa ma Jess ray Davi onhemboea.

Salmo 73
Heko vai vae kuery reko re ijayvua
Mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Nhanderuete anhet Israel kuery oayvua rupi ete oiko,
ipya kya e vae kuery pe.
2 Hae r xee ma aikoa rupi ajavy rai,
kyri oata ajavy agu aguataa py.
3 Mbaeta xee ma amoaru vaekue ojee rive ojerovia vae kuery,

opa mar rei ikuai vae imbae rei-reipa r aexa vy.


4 Hae kuery re no ipya eta reia merami.

Hete rexa, imbaraete rei guive.


5 Hae kuery ma avakue imar vae rami e naikanei,

72.1011 Apocalipse21.2226
s
Salmos73 1010

ne ndojexavai r avakue mboae rami e.


6 Ojee omo r ojejou por reia mboy rami,
jojukaxea omo r ao puku rami.
7 Ikyra ete gui hexa mba rei r,

hae ipya re ma opa mar rei ikuai agu anho o.


8 Nhombojaru rei hae ijayvu vai rei r okuapy joe,

nhomoingo axy rei agu re anho r ijayvu onhemboyvate vy.


9 Yva pygua gui onhemboyvateve agu re tema ijayvu r okuapy,

yvy jave re ikuai vae re ijayvu.


10 Hae nunga rupi heta vae kuery ojeoi r hupive,

yvu gui oyuxea rami oyu vae rami.


11 Aipoei r: Mbaexa ndau Nhanderuete oikuaa r?

Xapya rei ndau Yvate ete vae re o ri oikuaa agu? hei.


12 Hae rami ae ikuai heko vai vae.

Hae kuery no vai re,


ombae rei-reir ojou-jouve r.
13 Hae nunga rupi xepya kya ea rupi aikoa mbaever ndovarei,

ne xepo kya ea guive.


14 Mbae re tu aiko axy riae

ko nhav xembopagaa rupi?


15 Hae rami xeayvu vae rire

ajapo rgue nderay kuery hae javive pe ndaevei agu rami.


16 Hae rami avi hae nunga re aikuaa pota vy
xevy pe ipoyi ete vae aikuaa,
17 Nhanderuete pegua henda ikya e vae py aike peve.

Hae gui mae ma aikuaa hae kuery opa agu.


18 Anhet ndee remo r hae kuery yxy reia py,

rejapo r hoapa vy okanhy agu rami.


19 Opa xapya r,

nhemondyi gui rive r okanhymba.


20 Oexa raua gui oma xapya vae rami r

ndee voi Senhor repu vy hae kuery re neremavei.


21 Hae gui xepya raxy jave,

xekurax py ndaevei reia anho aendu vy


22 xevai rei aikovy vaekue aikuaa e vy.

Nerenonde hiarandu e vae rami aiko vaekue.


23 Hae rami avi ndereve riae xee aiko,

ndee ma xepo aiporu kuaa regua re xejopy.


24 Ndee xerereko r xemongetaa rupi.

Hae rire ma xemova r nerexaka py.


25 Mavae r tu areko yva re ndee e vy?

Yvy re voi ndoikoi ndee rami arovya vae.


1011 Salmos73,74

26 Xeroo,
xekurax ikangypa te
Nhanderuete oiko xepya mombaraetear,
xevygua o rakae r peve guar.
27 Ndegui ojepea vae ma okanhymba r,
remomba r ndere ojeroviaague rupi ve ikuai vae.
28 Hae r xevy ma haeve vaipa Nhanderuete reve aikoa.
Senhor Nhanderuete re anhemi,
hembiapokue hae javi amombeupa agu.

Salmo 74
Oo ikya e vae omongyapaa re ndaeveia ague
Mboraeir nhomboe agu Asafe ombopara vaekue.
1 Oreruete, mbae re tu orereja rakae r peve?
Mbae re tu ndepoxy nerymba vexai kuery ndeyvy regua ae
orekuai vae pe?
2 Nemaendua ke ndevygua orekuai vae re,

yvy itui ypyi guive ndejeupe guar orejogua rire.


Orejogua rakae ndevy guar orekuai agu.
Nemaendua ke Sio yvyty py reikoague re.
3 Eju ke ndevygua oo ivaipa are ma vae py,

henda ikya e vae nderovaigua kuery opa mar omongyapaague


py.
4 Mbaeta ronhemboatyague py nderovaigua kuery hevovo rei okuapy,

hae ojeupegua raangaa rive ju omopu imoamy.


5 Hae kuery ma kaaguy re haxa oiporu vae rami avi ombovaipa.

6 Hae gui a yvyrape ombojegua pyre hae javi

hae kuery omopmba vaekue haxa hae karavo mbotaa py.


7 Ndevygua henda ikya e vae re omboja tata,

yvy peve oapy agu nderery oague.


8 Hae kuery opya py A ma nhamomba vyvoi, hei okuapy.

Hae rami vy oreyvy jave re oapypa Nhanderuete pegua henda


ikya e vaekue hae javi.
9 Hae rami rire ndoroexavei ma orevy guar oikuaa uka pyre.
Jipovei ma profeta,
orembyte ndoikoi guive rakae peve r paa oikuaa vaer.
10 Oreruete, rakae peve r tu nderovaigua kuery orere opu rei?

Rakae peve ndau nderovaigua kuery ijayvu vaikue rei r


nderery re?
11 Mbae re tu ndereupivei ri ndepo reiporu kuaa regua,

ndepexo yvry remboapua vaekue?


12 Hae gui Xeruete Xeruvixave ma yvy itui ypyi guive oiko.
Salmos74,75 1012

Hae ae ojapo rakae oo jepe agu rami yvy mbyte.


13 Ndee ma ndepoakaa rupi rembojao rakae ye.
Hae gui yy re ae ju remou vaekue ypo ak,t
14 jakare ak rembovopa,

hae hetekue reme vixo tekoa ea rupigua hou agu.


15 Ndee reipea vaekue yvur hae yak ikuai vaer,

hae r yak guaxu ma remboypa vaekue.


16 ra hae pyt voi ndevygua.

Jaxy hae kuaray guive ndee rejapo vaekue meme.


17 Remo avi yvy apy peve guar.

Kuaray puku-a hae yroya ndee ae rejapo vaekue.


18 Eikuaa pota ke povae nunga re:

ndee Senhor re nderovaigua kuery ijayvu rei okuapy,


hiarandu e vae regua ijayvu vaikue-ikue nderery re.
19 Emboaxa eme nerymba pykui kuery hou vaer pe,

nderexarai eme ndevygua kuery rojexavai rokuapy vae re.


20 Nemaendua ke ndereve guar rejapo vaekue re,

mbaeta yvy re ndaevei etea py heko vai vae anho ikuai.


21 Ojexavai vae toxmba rei eme.

Ojexavai vae hae iporiaukuei togueroporaei nho nderery.


22 Xeruete, epu ke, eikuaa uka por ndereko.

Nemaendua heko vai vae ko nhav nembojaru reia re.


23 Nderexarai eme nderovaigua kuery ojapukai rei okuapya re,
mbaeta nderovaigua kuery opa mar ijayvuve tema
okuapy.

Salmo 75
Nhanderuete nhomboayvua re ijayvua
Jogueroporaei vae pe mboraeir Asafe ombopara vaekue
Xemomba eme heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Oreruete, roguerovya.
Roguerovya, rojapukai r nderery rupi,
hae roikuaa ukapa r nerembiapo pora.
2 Mbaeta aipore: Xee ma ambojeupity r ra aaangaague

haevea rupi anhomboayvu agu.


3 Yvy omymba, hexe ikuai vae hae javi guive.

Hae rami te xee amo atve r ijytar.u


4 Aipoae ojee ae ojerovia vae pe: Penhemboyvate eme.

Hae opa mar rei ikuai vae pe voi: Peropu eme penembaraetea.

t
74.13 Ypo heia ma Egito pygua huvixa re ijayvu vy (Isaas27.1, 51.9; xodo1415).
1013 Salmos75,76

5 Peropu rive eme penembaraetea pendeyvatea py,


pendeayvu vaikue eme guive itaova aiko vae re.
6 Mbaeta kuaray oua katy gui e ou nhanepytyvar,

kuaray oikea katy e, ne tekoa ea gui e guive.


7 Nhanderuete ae joe oikuaa pota vaer oiko.

Amongue ma hae omomba r,


hae r amboae kuery ma omboyvate r.
8 Mbaeta Senhor po py ma o pete karo.

Hae vae py ma o vinho yjui vae opa margua re omoir mbyre.


Hae vae gui ome r oyua agu.
Hae ramo heko vai vae yvy re ikuai vae hae javi
oyupa r ikyakue reve.v
9 Hae r xee ma rakae r peve r aroporaei.

Arovyaa rupi aporaei r Jac Ruete pe.


10 Amomba r heko vai vae mbaraetea.

Hae r heko por vae mbaraetea ma omboyvatea r.

Salmo 76
Nhanderuete yvatea hae ipoakaa re ijayvua
Jogueroporaei vae pe mboraeir Asafe ombopara vaekue
mbaraka py ombojoguy reve oporaei agu.
1 Nhanderuete reko ma Jud yvy re oikuaapy,
hery ma omboetepy Israel kuerya py.
2 Salm tet py o ombojeroviaaty,

Sio ma oaty ete.w


3 Hae py omopmba huy rexakgue,

huy jokoa, kyxe hae joe opu vae hae javi.


4 Ndee ma yvate ete hae ipoakapave vae

yvyty imar e vae gui voi.


5 Ipya guaxukueve gui reipeapa imbae rei-rei.

Hae kuery okepa ma oupy,


peteve ojerovia vai vaekue ndoiporuvei r opo.
6 Ndee Jac Ruete, ndeayvu at ramo
opytapa karxa joe opua pygua hae kavaju.
7 Anhet ndee ma nhomongyjea reiko.

Ndepoxy ramo mavae r tu opyta nerenonde py?


8 Yva guive rendu uka ndeayvua.

u
75.3 Yvy yta heia ma haevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 82.5).
v
75.8 Hae vae karo re ijayvu ju Apocalipse14.910 hae 16.19 py. w76.2 Salm ma
Jerusalm tet rery mboae, Sio voi.
Salmos76,77 1014

Yvy jave rupi oryryi hae okyrirmba okuapy


9 Nhanderuete opu ramo nhomboayvu agu
hae yvyguevei ogueraa jepe agu.
10 Mbaeta avakue poxya voi rejapo r ndereroporaeia agu rami,
hae gui poxya mboae ma ndejee ae r remo.
11 Senhor Penderuete pe penhemboayvu vy pejapo ete.
Ijyvry pendekuai vae peru peme vaer,
mbaeta nhomongyjea oiko.
12 Hae ma omomba r huvixa kuery ojejou pora.
Ixugui huvixa yvy regua okyjepa r okuapy.

Salmo 77
Nhanderuete rembiapokue hae nhanemboaxya re ijayvua
Jogueroporaei vae Jedutum pe mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Nhanderuete pe amonhendu xeayvua, ixupe ajapukai guive.
Amonhendu r xeayvua Nhanderuete pe xere oikuaa pota agu.
2 Xee ajexavai ra nhav aeka Senhor.

Pyt mbukukue re aupi xepo xekane e re,


xenhe py nanhembovya ukaxei vy.
3 Nhanderuete re xemaendua vy xepoa ainy.

Mbaemo re aikuaa pota ramo xenhe naimbaraetevei.


4 Ndee rejapo ake agu xerexa nambotyvei agu rami,

ajexavai ete r xeayvu agu voi ndaevevei.


5 Aikuaa pota ymave guare re,

xemaendua ymave rupi maeta oaxa vaekue re.


6 Pyvy ma aikuaa pota xepya py,

hae rami vy xenhe py aporandu:


7 Rakae r peve r ndau Senhor nopenavei?

Ndoexa ukavei r nhanemboaxya?


8 Opa ete ma ndau iporayvua?

Ijayvuague voi ndau oaxa rive r rakaeve r peve?


9 Nhanderuete hexarai ma teve joayvua gui?

Tyr ipoxy vy teve ndoexa ukavei nhanemboaxya?


10 Aipoaeve ju:

Povae aroangeko aikovy,


mbaeta Yvate ete vae oiporu kuaa regua oiporuaty rami ve
oiporu, hae vaekue.
11 Xemaendua Senhor rembiapokue re,

mbaemo por ymave rupi rejapo vaekue re xemaendua aikovy.


12 Aikuaa pota nerembiapokue hae javi re,

xemaendua nhomondyipaar rejapo vaekue re.


1015 Salmos77,78

13 Xeruete, ndee reikoa ma pete tape ikya e vae.


Mar ramigua tuuete ndau ndee Oreruete rami ipoaka r?
14 Ndee ma Oreruete nhomondyipaar rejapo vae.

Yvy regua kuery pe rexa uka ndepoakaa.


15 Ndejyva py reraa jepe vaekue ndevygua kuery,

Jac hae Jos ramymino kuery.


16 Hae gui Oreruete, yy nderexa. Yy nderexa vy okyjea oendu rakae.x

Typya voi omymba.


17 Arai inhana vae ojeapo yy.

Yva re yapu at onhendu.


Hae gui huy voi oaxa jekuaa joa katy e-e.
18 Ndeguigua yapua higue-gue nhendu opa rupi,

overa vae voi omoexak ovy yvy re.


Yvy omy vy oryryi.
19 Ye rupi nderape ojekuaa,

repyra ma yy tuvixa vae rupi oo.


Hae rami te ndepypo ete ndojekuaai.
20 Ndevygua kuery rereko vaekue vexai rami,

Moiss hae Aro po rupi.

Salmo 78
Nhanderuete opena pora re ijayvua
Mboraeir nhomboe agu Asafe ombopara vaekue.
1 Xeretar kuery, pejapyxaka ke xee romboe ramo.
Pejapyxaka por ayvu xejuru gui o vae re.
2 Xeayvu r mbaemo re ambojojaa rupi.

Amombeu por r ymagua kuery arandua.y


3 Mbaemo nhanderu kuery nhandevy omombeu r

nhaendu hae jaikuaa vaekue,


4 hae nungakue nanhamombeu ei r nhanderay kuery pe.

Rakaeve r ikuai vaer pe voi nhamombeu r


Senhor opoakaa rupi opa mbae por ojapo vaekue jarovya
agu.
5 Hae ae oeja rakae oayvu Jac kuery pe,

Israel kuery pe oeja lei.


Hae nhaneramo kuery pe ijayvu
guay kuery pe ju omombeu agu re,
6 ikuai jevy vae kuery voi oikuaa agu,

x
77.16 Apy ijayvu Ye Pyt Nhanderuete ombojaoague re (xodo14). Hae gui yapu,
overa vae Nhanderuete ombou vaekue re ijayvu. y78.2 Mateus13.35
Salmos78 1016

kyrgue oikoi vaer teri vae kuery voi.


Hae gui hae kuery ju opu vy hae nungakue re ijayvu agu
guamymino kuery pe,
7 Nhanderuete re ojerovia agu,

hae hexarai e agu Nhanderuete rembiapokue re,


hae rami rgue py ojapo uka vaekue rupi ete ikuai agu,
8 tamo kuery ikuaiague rami e ikuai agu,

nonhe rendui vae ikuai agu.


Hae kuery ma haekue-kue rami ipya vae,
onhe py Nhanderuete pe e ikuai rakae.
9 Efraim ray kuery guyrapa reve-reve ikuai rakae vaeri

onhamba ojeoivy joe opua ra.


10 Ojepeapa Nhanderuete guexeve guar ojapo vaekue gui,

ixuguigua lei rupi ndaikuaixei vy.


11 Hexaraipa okuapy hembiapokue

hae opa mbae por oexa uka vaekue gui.


12 Nhomondyipaar tamo kuery renonde ojapo te,

Egito yvy Zo regua nhundy rupi.z


13 Ye ombojao vy omboaxapa heravy hae vae rupi,

yy omopu imoamy omboty vy.a


14 Ara py pete arai ojekuaa vae rupi ogueraa,

hae r pyvy ma tata hexaka rupi oguereko.b


15 Tekoa ea py itaova ombovo vy
omboyu pav typy vaipa vae gui rami.
16 Ita gui omo yy oxyry at vae,

yak rami omboxyry.c


17 Hae rami te hae kuery ojejavy tema okuapy henonde.

Tekoa ea py ikuai rakae Yvate ete vae rovai.d


18 Opya py Nhanderuete pe Taexa heia rupi ikuai.

Hou vaer re rive tema ojerure okuapy.


19 Nhanderuete re ijayvu vy aipoei okuapy:

Nhanderuete ndau tekoa ea py ojou r jau vaer?


20 Ita re ombota uka vy hae vae gui yy omboxyry vaekue

mbojape voi ndau ome kuaa r jau vaer?


Xoo voi ndau ojou uka r ojeupegua kuery pe? hei okuapy.
21 Hae nunga Senhor oendu vy ojou vai.

Hae rami vy Jac ray kuery re omoendy tata,


Israel kuery pe oexa uka opoxya.
22 Mbaeta hae kuery ndojeroviai Nhanderuete re,

z
78.12,4353 xodo7.811.10 a78.13 xodo14.2122 b78.14 xodo13.2122
c
78.1516 xodo17.17; Nmeros20.113 d78.1731 xodo16; Nmeros11
1017 Salmos78

ndogueroviai guive ogueraa jepe agu.


23 Hae rami te yva pe hae ijayvu vy
oipea uka yva rok.
24 Ojapo hae kuery ry hoa agu man hou agu.

Hae kuery pe ome tembiu yva guigua,e


25 hae ramo pete-te hou okuapy mbojape anjo kuery rembiu regua.

Hevyatmba agu rami ombou tembiu.


26 Hae gui ojapo yva gui yvytu kuaray oa katy gui oipeju agu rami,

opoakaa rupi ombou yvytu kuaray puku-a katy gui.


27 Hae rami vy xoo ju ombou hae kuerya py yvy kui rami,

guyra ombou ita kui ye rembe re o vae rami heta vae.


28 Ojapo hae kuery ikuaia mbyte hoa agu rami,

hae kuery ro yvry rupi ae.


29 Hae ramo hou okuapy hevyatmba peve,

hae kuery oipota vae ojapo ramo.


30 Hae rami te hae kuery nonhandu kuaavei.

Ijuru py tembiu oime rei teri reve


31 Nhanderuete oexa uka opoxya hae kuery rovai.

Hae kuery regua imbaraetekueve voi ojuka,


oity inony Israel regua kunumigue.
32 Hae rami rire te hae kuery ojejavy riae tema,

ndojeroviai okuapy tembiapo por ojapo te.


33 Hae nunga rupi hae ojapo hae kuery oikovea yvytu rami rive
oaxapa vyvoi agu rami,
oikovea pukukue re okyje reia rupi anho ikuai agu.
34 Ojukapa ta ma ramo mae ma ojapukai okuapy ixupe,

onhemboaxya oendu vy oeka okuapy Nhanderuete.


35 Imaendua ju Nhanderuete hae kuery pegua itaova oikoa re,

Nhanderuete Yvate ete vae heraa jepea re.


36 Hae rami te ixupe ojapukai vy ijayvu por merami rive okuapy,

oapek py ma ijapu.
37 Mbaeta opya py ndojerovia etei,

guexeve guar ojapo vaekue rupi e ikuai.


38 Hae rami te Nhanderuete nhomboaxy vae vy

omboguepa r teko vai, nanhomombai r guive.


Hae rami rgue py mbovykue rei e nomo r ipoxy agu,
opoxya oendu vaeri ndajoguerekoi r hae rami.
39 Imaendua hae kuery too rive ikuaia re,

yvytu oaxa rire ndojevyveia rami ikuai vae ramo.


40 Hae rami te mbovykue rei e hexe opu rei okuapy tekoa ea py,

78.24 Joo6.3035
e
Salmos78 1018

hae kuery aei ikuaia py ombopoxya rupi ikuai.


41 Nhanderuete pe Taexa hei jepi,
ijayvu rei okuapy Israel kuery ruete Ikya e vae re.
42 Naimaenduavei okuapy ipoakaa re,

hovaigua kuery gui ogueraa jepeague re voi,


43 ne Egito yvy re hexa pyr ojapoague re,

Zo regua py nhomondyipaar ojapoague re.


44 Mbaeta hae py yak o vae tuguy ju ojapo vaekue,

yy gui hae kuery oyu e agu.


45 Hae kuerya py ombou heta mberu oixuupa agu,

jui voi heta ombou omomba agu.


46 Hae kuery mbaemo omono r vaekue omboaxapa yxo rembiur,

tuku karu py omomba onhot vaekuea.


47 Amandau ombou vy omomba vaekue hae kuery uva ty,

hae yvyra sicmoro ikuai vae voi ojukapa yroy py.


48 Amandau py omomba hymba vaka kuery,

hae onhemboxi vae py vexai kuery ojuka.


49 Hae kuery pe oexa uka opoxya,

opa mbae vai py omoingo axy opoxya rupi,


anjo kuery mbaemo vai rerua pe omboaxa.
50 Opoxya rupi ete oiko vaekue,

hae kuery rekovea ndogueraa jepei manoa gui,


hae rami rgue py mbaeaxy vaikue pe omboaxa hekovea.
51 Ojukapa Egito pygua ray kuery jypyguare hae javi,

jypygua imbaraetekueve Cam regua.


52 Hae r ojeupegua kuery ma oipeapa vexai rami,

vexai rami oguereko tekoa ea rupi.


53 Oguereko por ramo okyjea noendui okuapy.

Hae r hovaigua kuery ma oikepa ye py.


54 Ogueraa yvy ikya e vae katy,

yvyty opoakaa rupi oipea vaekue peve.f


55 Hae kuery renonde gui omoxmba hae vae yvy pygua kuery,

hae gui ijyvy vaekue ma Israel kuery peguar ju ombojao ukapa,


hoogue py omoingo Israel kuery.
56 Hae rami te Nhanderuete Yvate ete vae pe Taexa hei ju okuapy,

hexe opua rupi.


Ijayvuague rami e ikuai.g
57 Tamo kuery ikuaiague rami ete ojepeapa,

ojeroviaa rupi ve ikuai.


Opa mar rei ikuai guyrapa hembia e vae rami.

f
78.5455 Josu3, 11 g
78.5659 Juzes2.615
1019 Salmos78

58 Mbaeta yvy rupi ombojerovia atyr ojapo vy


ombopoxy,
mbaemo raangaa rive omboetea rupi ojapo okuapy ndaevei etea
oendu agu rami.
59 Hae nunga Nhanderuete oendu vy ipoxy.

Hae vy nopenavei Israel kuery re.


60 Novei ombojeroviaaty Sil tet py o vae py,

avakue mbyte ooi o atyr ojapo rire te.h


61 Lei ryru ipoakaa kuaa ukaa voi ogueraa uka amboae yvy katy,

hexaka rexa ukaa o vaekue guive ngovaigua kuery po py


omboaxa.
62 Ojeupegua kuery omboaxapa kyxe py ijukaar pe,

ojeupegua kuery rovai ipoxy vy.


63 Hae ramo kunumigue tata omomba ramo

kunhatague ogueroporaei vaer jipoi, ne omenda agu.


64 Sacerdote kuery voi kyxe py ojukapaa r

tayxykue ojaeo agu ndaevei.


65 Hae gui mae Senhor oikuaa pota okeague gui omy vae

rami,
ipya guaxu vae vinho oyu vy ojapukai at vae rami avi.
66 Hae vy ngovaigua kuery ojuka vy omboguevi atmba,

ojapo rakae r peve oxmba agu rami.


67 Hae gui huvixar ma Jos ramymino kuery vae regua
ndoiporavoi,
ne Efraim regua.
68 Hae rami rgue py Jud regua oiporavo,

Sio yvyty oayvu vae guive.


69 Hae ry ojapo ojeupegua henda ikya e vae yva rami ete o at

vaer,
omo at rakae r peve guar yvy onhono vaekue rami.
70 Hae rami vy oiporavo guembiguai Davi

vexai kora gui oipea vy.i


71 Vexai re opena oikovya gui ogueru vy

omo Jac kuery re opena vaer,


ojeupegua kuery Israel re ae.
72 Hae ramo opena oikovy anhet rupi ipya vae vy,

arandu rupi ete oguereko opo py.

78.6064 1Samuel4; Jeremias7.1215


h i
78.7071 1Samuel16.113
Salmos79 1020

Salmo 79
Ngovaigua kuery ombopaga agu re ojerurea okuapyague
Mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Oreruete, yvy regua xondaro kuery ndevygua yvy re ou.
Ndevygua templo ikya e vae omongyapa,
hae Jerusalm tet hae javi rupi ombovaipa.j
2 Nerembiguai kuery retekue oeja guyra rembiur,

ndevy ikuai vaekue rookue ma kaaguy rupigua rembiur oeja.


3 Jerusalm hae javi rupi omo huguy yy rami,

ndaipovei guive hetekue nhono porar.


4 Hae ramo orea katy raii rupi ikuai vae ijayvu vaikue-ikue orere.

Opuka, ovya rei guive orere.


5 Senhor, rakae peve r tu hae rami oiko?

Orevy rexa uka riae r teve ndaevei etea?


Orejou vaia ndau tata rami riae r ri hendy?
6 Yvy regua kuery pe jevy ke ndepoxy,

ndekuaa e vae kuery pe,


nderery rupi e ojapukai vae pe.
7 Mbaeta hae kuery ma omokanhymba Jac kuery,

orerekoa voi ombovaipa.


8 Orere emo eme oreramo kuery ojejavyague.

Hae rami rgue py orea py eju pojava oremboaxy agu,


noronhanimavei ma ramo.
9 Oreruete orereraa jepea, orepytyv ke

nderery remboete ukaa rupi vy.


Orereraa jepe, hae emboguepa rojejavyague
nderery re ae vy.
10 Mbaer tu yvy regua kuery Mamo tu Penderuete o? hei

okuapy?
Nerembiguai kuery ruguy onhoague re
yvy regua rembopaga vy exa uka orevy.
11 Endu ke nhu py ikuai vae poaa.

Ndepoakaa rupi emoingove ju omano agu rami ikuai vae.


12 Senhor, orea katy rai ikuai vae ndere ijayvu vai rei ramo

embopaga sete-kue ryve.


13 Hae r ore ma ndevygua orekuai,

nerymba vexai kuery remongaru vae ae.


Roguerovya riae r.
A guive rakae r peve roporaei r ndevy.

j
79.14 2Reis25.121; 2Crnicas36.1521; Jeremias52.430
1021 Salmos80

Salmo 80
Omoingo por ju agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe Asafe ombopara vaekue Yvoty
lrio heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Israel kuery re repena vaety, ejapyxaka ke.
Ndee rereko Jos ramymino kuery mymba rami.
Anjo ipepo vae ikuaia ry rea gui exa uka nerexaka.
2 Efraim, Benjamim hae Manasss regua kuery pe

exa uka ndepoakaa, eju guive orereraa jepe agu.


3 Oreruete, oremoingo por ju ke.

Orevy pe exa uka nderova rexaka, roo jepe agu.


4 Senhor Oreruete nexondaro reta vae,

rakae peve r tu rendu rive ndevygua kuery onhemboea?


5 Orerexay re ae oremongaru tembiu rgue py,

karo remony orepya vaia royu agu.


6 Rejapo orea katyi ikuai vae orere opu agu rami,

hae orerovaigua kuery orere opuka rei agu.


7 Oreruete nexondaro reta vae, oremoingo por ju ke.

Orevy pe exa uka nderova rexaka, roo jepe agu.


8 Egito yvy gui reru rakae pete uva rakguei.k

Yvy regua kuery remoxague py renhot.


9 Yvy remboaeveague rupi hapo por ovy,

hae yvy ry rupi haki oa ovy.


10 Hae rami vy omokuaraymba yvyty ikuai vae,

yary tuvixakueve vae guive.


11 Ye peve oo oiny hovapy,

hae hoky ma yak peve oo.


12 Hae rire te mbae re tu havy reity uka ikora?

Hae ramo tape rupi oaxa vae tema omondo r hia.


13 Tajaxu omoumba r,

hae mymba kuery nhundy rupigua houpa r.


14 Oreruete nexondaro reta vae, rojerure ndevy:

Ejevy ju orea py.


Pe yva gui ema orere,
eju eikuaa pota agu ndevygua uva rembypy re.
15 Epy ke ndepo py ae renhot vaekue,

hak pyau ndejeupe guar ae remombaraete vaekue.


16 Ojayapaa ma rire oapypaa ma tata py.

k
80.8 Uva rakguei heia ma Israel kuery re ijayvu vy (Isaas5.17, 27.26;
Lucas20.919).
Salmos80,81 1022

Tokanhymba orerovaigua kuery ndepoxya nderova py rexa uka


ramo.
17 Tove ndepo to ndeyke re ikuai vae kuery re,
ava ray ndejeupe guar ae remombaraete vaekue re.
18 Hae rire ore kuery ndorojepeavei ma r ndea gui.
Oremoingove ju ke.
Hae ramo re nderery rupi rojapukai.
19 Senhor Oreruete nexondaro reta vae, oremoingo por ju.
Orevy exa uka nderova rexaka, roo jepe agu.

Salmo 81
Jaroporai hae nhanhe rendu agu regua
Jogueroporaei vae pe mboraeir Asafe ombopara vaekue Uvaa
onhamiaty heia py oporaeia rami oporaei agu.
1 Peporaei ke pevyaa rupi Nhanderuete nhanemombaraetea pe.
Perovya Jac Ruete.
2 Peporaei vy pembojoguy pandeiro pu py.

Pembopu por mbaepu ix reta vae hae mbaraka.


3 Pembopu ke mimby guaxu

jaxy pyau hae jaxy inhypyt nhav,


nhandevygua ngaru oikoa ra.
4 Hae rami agu ae Jac Ruete oeja vaekue

Israel kuery rekor.


5 Jos kuery rekor oeja rakae

Egito pygua kuery re opu vy oo jave.


Pete ayvu xee naendu kuaai vaekue aendu ju aipoei r:
6 Pendevoyi amboguejy vaekue pendeaxiy ry gui,

pendepo voi aipea ajaka peupi heravyague gui.


7 Pejexavai vy xevy pejapukai ramo xee rogueraa jepe vaekue.

Yapu mbyte gui xee rombovai,


roeko a vaekue guive Merib py yy o vae yvry, hei.l
8 Xevygua kuery, pejapyxaka ke pendevy xeayvu r.

Israel kuery, pe kuery xenhe rendu vae rire.


9 Penembyte pereko eme Penderuete ramigua rive,

tuuete mboae renonde pembojerovia eme.m


10 Xee ae ma Senhor Penderuete,

Egito yvy gui penerenoare.


Peipeapa ke pendejuru, hae r xee romongaru r, hae vaekue.
11 Hae rami te xevygua kuery naxenhe rendui.

81.7 Merib py oeko aague re ijayvua ma xodo17.17 py o.


l
81.910 xodo20.16
m
1023 Salmos81,82

Israel kuery ndaxekuaa potai.


12 Hae rire xee ajapo hae kuery ae ak rata rupi ikuai agu
rami,
hae kuery oipotaa rami rive ikuai agu.
13 Xevygua kuery xenhe rendu vae rire,

Xeguigua tape rupi ae Israel kuery oo vae rire


14 xee amomba voi rgue hovaigua kuery,

xepoaka rgue ijae e vae hae javi re.


15 Senhor re ijae e vae kuery ikuai rgue ixupe,

hae rami ikuai rgue rakae r peve.


16 Hae r pe kuery ma trigo iporve vae re romongaru

rgue,
ei ita pa gui guare ame rgue penevyatmba peve.

Salmo 82
Haeve ea rami joe opena vae kuery pe ijayvua
Mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Nhanderuete renonde ijapy okuapy ojeupegua kuery.
Hae ramo tuuete kuery mbyte omboayvu oiny.n
2 Rakae peve r tu haevea rami peikuaa pota joe?

Heko vai vaea katy jepi ri ty peiko.


3 Haevea rami ete rgue peikuaa pota yvyguei hae tyre

re.
Pepena por ke ojexavai vae hae oipytyv pyr e kuery
re.
4 Peipytyv yvyguei hae iporiaukuei,

peraa jepe heko vai vae po gui.


5 Hae kuery ma mbaeve ndoikuaai,

ne ndoikuaa potai vae,


pyt reia rupi ikuai.
Hae ramo yvy yta omymba.o
6 Xee aipoae vaekue: Pe kuery ma tuuete,

Yvate ete vae ray kuery pendekuai, hae vaekue.p


7 Hae rami te avakue rami rive r pemano,

pendekovea opa r huvixa kuery mboae rami.


8 Oreruete, epu ke, eikuaa pota yvy regua kuery re.

Mbaeta yvy regua ma ndevy guar meme.

n
82.1,6 Tuuete kuery heia ma joguerekoar omo mbyre re ijayvu vy (Joo10.3436).
o
82.5 Yvy yta heia ma haevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 75.3).
p
82.6 Joo10.34
Salmos83 1024

Salmo 83
Nhanderuete nhombopaga agu re ojerurea ague
Mboraeir Asafe ombopara vaekue.
1 Oreruete, ekyrir eme!
Oreruete, ndeayvu e eme, e rive eme guive.
2 Mbaeta nderovaigua kuery opumba okuapy,

ndere ijae e vae onhemboyvatepa.


3 Nhomongeta rei okuapy ndevygua kuery rovai,

jogueroayvu r repenaa vae kuery re.


4 Hae vy aipoei: Peju ke, jaa jaipea yvy re ikuai vae mbyte gui,

Israel kuery re imaenduaave e agu, hei okuapy.


5 Pete rami r jogueroayvu okuapy

nderovaigua ikuai agu:


6 Edom regua hae Ismael guigua kuery,

Moabe regua hae Agar remiarir kuery,


7 Gibal pygua, hae Amom, Amaleque, Filstia

hae Tiro pygua kuery hae javi.


8 Assria pygua kuery voi onhemoir r hae kuery reve

L ramymino kuery oipytyv vy.


9 Hae kuery re ejapo Midi regua kuery re rejapoague rami,

Ssera hae Jabim kuery re Quisom yak yvry rejapoague rami.q


10 Hae vae kuery ma rejukapa vaekue En-Dor py,

hae ramo humba yvy re.


11 Hae kuery regua yvatekueve re ejapo Orebe hae Zeebe re

rejapoague rami,
huvixa kuery re ejapo Zeba hae Zalmuna re rejapoague rami.r
12 Mbaeta Jajopy r Nhanderuete yvy nhanderekoar, hei okuapy.

13 Xeruete, emoamba ke yvyra rogue yvytu jere omboipa heravya rami,

mbaemo pire yvytu opa rupi ombovevea rami,


14 kaaguy rupi tata oapypaa rami,

tata rendy yvyty ikuai vae oapypaa rami.


15 Hae rami ae avi eakykue monha ndeyvytu vaikue py,

emondyipa heravy ndeyvytu at py.


16 Senhor, ejapo hae kuery oxmba agu rami,

nderery rupi hae kuery voi ndereka agu.


17 Tove hae kuery toxmba hae ndaevei nho taikuai rakae r peve.

Ndaevei reia toendu hae tokanhymba.

q
83.9 Midi regua re Nhanderuete mbaemo ojapoague omombeu Juzes7 py, hae r
Ssera hae Jabim re ojapoague ma Juzes4 py. r83.11 Hae vae kuery Gideo ojukapa
(Juzes7.258.21).
1025 Salmos83,84

18 Hae
ramo re oikuaa ndee anho Senhor nderery vae reikoa,
hae yvy jave ryve Yvate ete vaea.

Salmo 84
Templo re imaendua etea
Jogueroporaei vae pe mboraeir Cor ray kuery ombopara vaekue
Uvaa onhamiaty heia py oporaeiaty rami oporaei agu.
1 Xeruete nexondaro reta vae,
xevy pe nembojeroviaaty ma ipor ete!
2 Xenhe py xepoa Senhor pegua oka re ndaevei vy.

Mbaeta xepya, xerete hae javi py arovya Nhanderuete oikove vae.


3 Kykyi ma oo r ojou oke atyr,

mbyjui voi ojou r guaityri guay kueiry oguereko agu,


ndevygua altar yvry,
Senhor nexondaro reta vae, Xeruvixa hae Xeruete.
4 Senhor, ovya ete r ndevygua oo py ikuai vae.

Hae kuery oporaei riae r ndevy.s


5 Ovya ete r avakue ndere vy imbaraete vae,

hae ipya re o taper omoatyr mbyre rupi oguata agu.


6 Yvyugua ipiru rei vae rupi oaxa te

hae kuery pe ojeapo r yy oxyry por reia.


Oky ypy vae omoak pormba r guive.
7 Hae kuery ma imbaraeteve teve r ojeoivy.

Pete-te ojexa uka r Nhanderuete renonde Sio py.t


8 Senhor, Xeruete nexondaro reta vae, endu anhemboea.

Jac Ruete, ejapyxaka ke.


9 Oreruete mbaemo vai gui jokoa reiko vae, eikuaa pota ke,

ema huvixave reiporavo vaekue re.


10 Amboae henda py mil ra a rgue py

haeveve petei ra ndevygua roka py a agu.


Heko vai vae rekoa py xerekoa rgue py
haeveve Xeruete pegua rok ar aikovy agu.
11 Senhor Nhanderuete ma kuaray hae mbaemo vai jokoa.
Senhor nhanemboaxy hae nhanemoexakar.
Teko por rupi ikuai vae pe nome ei r ipor vae.
12 Senhor nexondaro reta vae,

ndere ojerovia vae ovya ete r.

84.4 Ndevygua oo py ikuai vae heia ma levita hae sacerdote kuery templo py ikuai
s

vae re ijayvu vy. t84.57 Apy ma ijayvu Jerusalm py Nhanderuete omboete agu katy
oguata vae kuery re.
Salmos8486 1026

Salmo 85
Ojejavyague Nhanderuete ombogue agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Cor ray kuery ombopara vaekue.
1 Senhor, remoingo por vaekue ndeyvy,
Jac kuery guive remoingo por ju.
2 Ndevygua kuery ojejavyague remboguepa vaekue,

heko vaiague rejaoipa.


3 Ndepoxya nderexa ukai orevy,

ndepoxya rupi e orerereko vaekue.


4 Oreruete orereraa jepea, petegue ju ke oremoingo por,

oregui eipea ju ndepoxya.


5 Tyr ndepoxy riae r teve orevy?

Rakae r peve r ndau ndepoxy?


6 Noremoingo porve jevyi r ri tyy,

ndevygua kuery ndererovya agu?


7 Senhor, exa uka ndeporayvua orevy,

ejapo roo jepe agu rami.


8 Ajapyxaka r Senhor ijayvua re,

mbaeta ijayvu ojeupegua ikya e vae kuery omoingo por agu re,
oarandu ea py hoa ve agu.
9 Ou ma oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai vaea py, ogueraa jepe agu,

nhandeyvy re hexaka ojekuaa agu.


10 Mborayvu nhomoir anhet vae reve,

teko por hae jaiko pora ojea jova pyte vae rami.
11 Yvy gui henho r anhet vae,

hae teko por oma r yva gui.


12 Senhor ome r ipor vae,

hae nhandeyvy re oiko r mbaemoa.


13 Teko por oo r henonde,

oguereko katu agu haper oo agu.

Salmo 86
Ojerure hae ojerovia etea
Davi onhemboeague.
1 Senhor, ejapyxaka ke ajapukai r, xembovai guive,
mbaeta ajexavai vy xeporiau aikovy.
2 Ndere ajerovia ramo eraa jepe xerekove.

Xeruete, reraa jepe r nerembiguai ndere ojerovia r.


3 Senhor, xemboaxy ke,

ra pukukue re ndevy ajapukai ramo.


1027 Salmos86

4 Embovya ju nerembiguai pya,


ndere xenhe aromaendua ramo.
5 Mbaeta Senhor, porayvu hae nhomboaxy vae reiko,

reayvu ete ndevy ojapukai vae hae javi.


6 Senhor, endu ke anhemboea,

eikuaa pota ajapukaia re.


7 Ajexavaia ra ajapukai r ndevy,

ndee xembovai ramo.


8 Senhor, ndee ramigua tuuete mboae ndaipoi.

Ndaipoi avi rejapo vae ramigua.


9 Hae javi regua remoingo vaekue ou vy

guenapy re omba r okuapy nerenonde,


hae gui omboete r nderery, Senhor.u
10 Mbaeta ndee ma yvate ete vae, nhomondyipaar apoa

guive.
Ndee anho Oreruete.
11 Senhor, xemboe ke nderape rupi aa agu.

Hae ramo aiko r ndeguigua anhet etea rupi.


Xepya re emo nderery aendu vy ajererokyjea rupi anho
aiko agu.
12 Senhor Xeruete, xee roguerovya xepya hae javi py,

nderery rupi aporaei r rakae r peve,


13 mbaeta ndee xerayvu ete vy
xerekove reraa jepe manoa poakaa gui.
14 Xeruete, ojejou por rei vae kuery opu ma xere,

ojerovia rei vae xejukaxe okuapy.


Hae kuery nemboetea rupi e ikuai.
15 Hae r ndee Senhor Xeruete ma renhomboaxy hae

ndeporayvu vaipa,
nandekuerai, opa mbae py renhomboaxy hae anhet rupi
reiko vae.
16 Ema ke xere, xemboaxy guive.

Xemombaraete, mbaeta nerembiguai aiko,


eraa jepe nerembiguai pia.
17 Eikuaa uka xerayvua,

xere ijae e vae kuery oexa vy oxmba agu.


Mbaeta Senhor, ndee ae xepytyv hae xembopya
guaxua.

u
86.9 Apocalipse15.4
Salmos87,88 1028

Salmo 87
Nhanderuete Jerusalm tet oayvua re ijayvua
Mboraeir Cor ray kuery ombopara vaekue.
1 Yvyty ikya e vae ry Senhor Siov tet omo at rire
2 oayvu hok ikuai vae voi.

Jac kuery rekoa ikuai vae hae javi gui oayvuve.


3 Ndevy Nhanderuete pegua tet, ayvu ipor ete vae ea:

4 Xekuaa vae kuery rekoa regua ma

Egito hae Babilnia.


O avi r Filstia, Tiro hae Etipia,
hae py ae ituii rire.
5 Mbaeta Sio tet pe aipoea r:

Kovae hae pevae voi hae pygua ae.


Yvate ete vae omo at r.
6 Senhor yvy regua rery ombopara vy aipoei r:

Kovae ma hae pygua ae.w


7 Oporaei vae kuery hae javi opo-opo reve aipoei r:

Ndere anho o xemoingo pora hae javi.

Salmo 88
Ojexavai vae ndovyaia rupi ijayvuague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Cor ray kuery nhomboe agu ombopara
vaekue mbaraka py ombojoguy agu, Ezra ramymino Hem oporaei vaekue.
1 Senhor ma Xeruete xereraa jepea.
ra pukukue re, pyvy voi ajapukai ndevy.
2 Anhemboea tonhendu nerenonde.

Ejapyxaka ke ajapukaia re.


3 Mbaeta xenhe py aendu opa margua ndaeveia,

xerekove ma manoa katyi ma ova.


4 Yvykua katy oguejy ma ovy vae rami xekuaa,

ava imbaraete vae ve ma aiko ramo.


5 Omanogue mbyte omombo pyre rami aiko,

yvykua py ojuka pyre itui vae rami.


Hae kuery re ma nanemaenduavei ma r,
hae ndepo py nereipytyvvei r.
6 Ndee ae xemombo yvykua pukuvea py,
ijavaetevea hae yvykua vaikue py.

v
87.1 Sio ma Jerusalm tet rery mboae. w87.46 Hae py ituii heia ma ojeupegua
kuery re ijayvu vy, Jerusalm pygua ae pe rami, mombyry ituii vaekue te.
1029 Salmos88,89

7 Mbaeta xery ndepoxya ipoyi oiny,


yai py rami ndeguigua xemokangy.
8 Rejapo xerexa vaety kuery xerejapa agu rami,

hae kuery ojeguaru rei ma okuapy xegui.


Nhu py xemboaa rire aa jepe agu ndaikuaavei.
9 Ajexavai ete vy ndaxerexa pyxovei ma.

Senhor, ndevy pe anho ajapukai ko nhav,


ndevy ae xepo aupi.
10 Omanogue pe ndau rejapo r ri hexa pyr?

Hae kuery ndau ovypa r ri ndevy oporaei agu?


11 Hae kuery ndau ituia py ijayvu r ri ndeporayvua re?

Yvykua vaikue py ndau ijayvu r ri ojeroviapy reikoa re?


12 Pyt reia py ndau ojekuaa r ri hexa pyr rejapo vae?

Yvy hexarai pyre ikuaia re te ndau ojekuaa r ri ndereko pora?


13 Hae gui Senhor, xee ma ndevy ae ajapukai xepytyv agu.

Ko tei re xee anhemboe ndevy.


14 Senhor, mbae re tu xereja ri?

Mbae re tu xevy pe nderejexa ukavei ri?


15 Xekunumi guive ajexavaia re aiko, amano raii ma aikovy.

Ndee xemongyje ramo xee ndaikuaai rei aikovy.


16 Ndepoxya xere ou,

ndeguigua ngyje xemomba ta ma.


17 Hae nunga hae javi xembojere riae yy ou vae rami,
jova-jovai gui xejoko.
18 Xerayvu vae hae xeir kuery ma xea gui mombyry reipeapa.

Hae ramo pyta rive opyta aexa vaety rami.

Salmo 89
Messias ipoaka agu re ijayvua
Mboraeir Ezra ramymino Et nhomboe agu ombopara vaekue.
1 Senhor, aporaei riae r renhomboaxya re,
rakae r peve xejuru py aikuaa uka r ojeroviapy reikoa.
2 Mbaeta aipoae: Ndeporayvua ndopai r,
hae ndereko pora yva re remo at, hae.
3 Aipore: Xerembiguai Davi aiporavo vaekue pe

aura reve ajapo xereve guar. Hae vy aipoae:


4 Neramymino kuery amo at r rakae r peve guar,

rakae r peve amo r ndepoakaa, hae, re.x

x
89.34 Davi reve Nhanderuete ijayvuague ma 2Samuel7 py o. (Salmo 132.1112;
Atos2.30).
Salmos89 1030

5 Senhor, yva re oporaeia okuapy mbaemo por rejapo vaekue rupi,


ndevygua ikya e vae kuery ijatya py ogueromaendua okuapy
ojeroviapy reikoa.
6 Mbaeta mavae ndau Senhor rami ete oiko r yva re?

Yva regua kuery mavae r tu Senhor ramigua ete oiko?


7 Mbaeta ixupegua ikya e vae kuery ijatya py Nhanderuete yvateve

ete vae avi o,


ijyvry ikuai vae hae javi gui okyjevepy oiko.
8 Senhor Oreruete nexondaro reta vae,

mavae r tu ndee rami ipoakapa vae oiko?


Senhor, ndejee remo ojeroviapy reikoa agu.
9 Ye opa mar omy te ndee ndepoaka r.

Yai opu-pu ramo remombytuu.


10 Remokyrir Raabe jogueroaa py ojuka pyre rami.y

Ndejyva ipoaka vae py remoamba nderovaigua kuery.


11 Yva ma nembae o, yvy voi.

Yvy hae hexe ikuai vae hae javi ndee ae rejapo vaekue.
12 Ndee rejapo vaekue kuaray puku-a hae ijapuaia.

Tabor hae Hermom yvyty oporaei r okuapy nderery rupi.


13 Ndejyva ma opa mbae gui ipoakave.

Reiporu kuaa regua reupi vy rexa uka ndepo mbaraetea.


14 Haevea rami rejoguereko, ndereko pora rupi reiko huvixa rea py.

Renhomboaxya hae anhet vae ma nerenonde r ojekuaa.


15 Ovya ete r ndereroporaeia rupi ikuai vae.

Mbaeta Senhor, hae kuery ndereve vy ikuai r nerexaka rupi.


16 Nderery rupi ovya riae r okuapy,

oporaei r ndereko pora re.


17 Mbaeta ndee ma hae kuery mombaraetea hae imoexaka.

Ndee oremboaxy ramo re ojekuaa orepoakaa.


18 Mbaeta orevygua mbaemo vai jokoar ma Senhor pegua ae o,

oreruvixaver ma Israel kuery ruete Ikya e vae pegua.


19 Ymave rupi ndevygua ikya e vae kuery pe ndeayvu vaekue

mbaemo rexa ukaa rupi.


Hae vy aipore: Xee ambopoaka pete ipya guaxu vae
penepytyv agu.
Pe kuery mbyte gui amboyvateve pete aiporavo vaekue.
20 Hae rami vy xerembiguair Davi ajou vy

amo rakae, azeite ikya e vae amo uka vy hexe.z


21 Xepo py amo at r,

y
89.10 Apy Raabe heia ma ypo ye rupigua re ijayvu vy. z
89.20 1Samuel13.14,
16.113
1031 Salmos89

xepoakaa py amombaraete r.
22 Hae ramo hovaigua kuery nomo vai r,
heko vai vae nomoingo axyi r.
23 Henonde amoumba r hovaigua kuery,

ajukapa r hexe ijae e vae.


24 Ojeroviapy aikoa hae xeporayvua rupi r areko.

Hae ramo xerery rupi vy ipoakave r ovy.


25 Ajapo r ye hae yak ikuai vae re

ipoaka agu rami.


26 Xevy pe ojapukai vy aipoei r:

Ndee ma Xeru, Xeruete,


hae itaova xereraa jepea guive, hei r.
27 Hae r ixupe aipoae: Xeray jypy guare.

Yvy regua ruvixave ikuai vae gui ndeyvateve, hae r.a


28 Amboaxya rupi riae r areko,

hae hexeve amo atve r xereve guar ajapo vaekue.


29 Hamymino kuery ajapo r ikuai riae agu rami,

ipoakaa voi yva rami r o riae.


30 Hae r xapya rei tay kuery ndaikuaixei r lei aeja vaekue rupi,

amboeague rami e ikuai vy,


31 xapya rei xeayvuague rami ndaikuai r,

ajapo uka vaekue ndojapoxei vy.


32 Hae rami ri ramo yvyra rovi py ambopaga r otekoavyague re,
ambopi r ojejavyague re.
33 Hae rami te ixugui ma ndaipeai r ayvua,

ndajapo ei r hexeve xeayvuague.


34 Xereve guar ajapo vaekue ndajapo ei r,

xeayvuague ndarovai r guive.


35 Peteguei xee aura karamboae xekya ea rupi ae

(hae xee aipo ndae rivei r Davi pe).


36 Aipoae: Hamymino kuery ikuai riae r,

hae ipoakaa ma kuaray rami r o riae xerenonde.


37 Rakae r peve guar amo r jaxy rami,

oaxa rive vae r oiko yva re ojekuaa vae rami, hae vaekue.
38 Hae rami te Senhor, oreruvixa re ndee nerepenavei vy reja.

Ndevai guive nerembiporavo pe.


39 Nerembiguai pe ndereve guar rejapo vaekue rembovaipa,

ixupegua coroa nerembovarei vy remombo yvy re.


40 Ixupegua tet kora ma reitypa,

hoo ikorapa vaekue voi rembovaipa.

a
89.27 Apocalipse1.45 py.
Salmos89,90 1032

41 Mbaemo oguereko vaekue-ekue ma tape rupi oaxa vae-vae


ogueraapa r,
hoo katy raii ikuai vae voi ovya rei okuapy hexe.
42 Hovaigua kuery ma rembopoaka,

rejapo hexe ijae e vae hae javi ovya agu rami.


43 Hae r ikyxe ma rejapo nambei rei agu rami,

hae jogueroaa py oo ramo nereipytyvvei.


44 Iporague ma reipeapa,

hae henda oaty reity yvy rupi.


45 Ikunumia ra remomba voi,

hae oxmba agu rami rejapo.


46 Senhor, rakae peve r hae ramigua oiko,

rakae peve ndau nderejexa ukai r?


Ndepoxya ndau hendy riae r ri tata rami?
47 Nemaendua xapyai aikoa re.

Mbaever e teve remoingo avakue ray kuery.


48 Mavae ava ndau oikove r manoa oexa e re?

Mavae ndau onhe ae ogueraa jepe kuaa r yvyra rupa poakaa gui?
49 Senhor, mbae tu oiko ymave rupi ndeporayvu agu re ndeayvuague,

hae rami agu re ojeroviapy reikoa rupi Davi pe reuraague rire?


50 Senhor, nemaendua ke nerembiguai kuery re ovyaa rei okuapya re,

hae heta regua ombojaru reia aropoaka vae re.


51 Nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue, Senhor.
Nerembiporavo oikoa re ijayvu vaikue okuapy.
52 Senhor re taimaendua pora rakae r peve.

Amm! Amm!

Salmo 90
Nhanderuete imar ea hae avakue imara re ijayvua
Nhanderuete remimboe Moiss onhemboeague.
1 Senhor, ndee ma ronhemiaty reiko,
ymave rupi oreramo kuery ikuaia guive.
2 Yvyty oiko e mbove,
yvy renhono e mbove ma voi,
jypyi guive opa peve ndee ae Senhor reiko.
3 Ndee ma avakue remombytapa ju r yvy kui rive,

Haekue rami ju pepyta, avakue ray kuery, re vy.


4 Ndevy pe mil maet oaxa vae ma kuegua ra guare rami,

pete horai pyvy oaxa vae rami guive.b

b
90.4 2Pedro3.89
1033 Salmos90,91

5 Ndee ma orembotyryry r yy mbaemo ogueroxyry heravy vae


rami.
Hae ramo oke vae rami meme r ropyta,
jai rogue ajeivei reve henho vae rami.
6 Mbaeta hae nunga ma yvate vyve ipotypa r

te kaaru jave hemba hae ipirupa r.


7 Ndepoxya ma oremokanhy r,

ndevaia oremondyi r.
8 Mbaeta nerenonde reru orereko vaia,

nhemi rupi rojejavyague voi remo nderova rexaka py.


9 Roikoa ra ma ndepoxya rupi meme r oaxa ovy,

maeta roguereko vae ma xapyai ropxaa rami r oaxa.


10 Setenta maet etei r roiko.

Amonguei imbaraeteve vae tema oikove r oitenta maet


pevei.
Hae rami te roiko porvea py voi ngane hae jexavai tema r
roendu.
Mbaeta roikovea oaxapa voi r,
hae gui ma roopa r.
11 Mavaeve ndoikuaai ndepoaka etea rupi ndepoxya.

Mbaeta ndepoxya rupi orererekoa gui ma rokyje ete.


12 Orerekomboe ke roikoa ra re roikuaa pota agu re,

orepya re arandu o agu.


13 Senhor, eju ju!

Rakae peve r tu nerepenai?


Emboaxy ju nerembiguai kuery.
14 Ajeivei reve exa uka orerayvua, roporaei agu.

Hae ramo rovya r roikoa pukukue re.


15 Orembovya ju orembojexavaia ra oague rami,

mbovy maet rei e rojexavaia anho roendu rire.


16 Ore nerembiguai kuery pe ju tojekuaa mbaemo rejapo vae,

hae oreramymino kuery pe exa uka ju nerexaka.


17 Orere to Senhor Oreruete oremboaxya.

Emoingo por orepo py mbaemo rojapo vae.


T, emoingo por mbaemo rojapo vae.

Salmo 91
Senhor re nhanhemi agu regua
1 Yvate ete vae oa py onhemi vae,
Ipoakapa vae py ikanegua vae ma
2 aipoei r Senhor pe: Anhemia imbaraete vae,
Salmos91,92 1034

Xeruete, hexe ajeroviaa vae, hei r.


3 Mbaeta hae ma ndereraa jepe r nhu py rami nemboaxe vae gui,
mbaeaxy jojuka vae gui guive.
4 Nemo r guague guy py.

Ipepo guy py re r mbaeve rei ndoikoi r.


Ixuguigua anhet vae ma huy jokoa hae nhomoa tuvixa vae
rami o.
5 Hae ramo pyt rupi jojukaa oiko te ndee nderekyjei r,

ne ra py huy ndere ou vae gui,


6 mbaeaxy pyt rupi jojuka vae gui,

ne mbaemo vai kuaray mbyte jave jojuka vae gui ma voi.


7 Ndeyvry mil hoa,

ndeaxu ea katy dez mil hoa te


ndere ma mbaeve rei novai r.
8 Nderexa py rive r rexa

heko vai vae ombopagaa ramo.


9 Mbaeta Nhanderuete pe Anhemia, re,

hae Yvate ete vae pe Xee aaty re ramo


10 ne pete henda py ma voi nderejexavai r,

ne peteve mbaemo vai novai r ndero py.


11 Mbaeta ndere omopena uka r ojeupegua anjo kuery pe,

reikoa hae javi rupi onhangareko agu ndere.


12 Hae ramo hae kuery opo py ndejopy r
peteve ita re renhepyxanga e agu.c
13 Hae ramo repyr r guary hae mboi vaikue re,

guary ray hae mboi re voi repyr r inony.


14 Aipoei r: Xerayvu vae ma araa jepe r,

aepy r xerery oikuaa vae.


15 Xevy pe ojapukai ramo xee ambovai r.

Ojexavaia py xee a r hexeve.


Araa jepe r, hae amboete uka r.
16 Amoingo por r hekove puku agu rami,

hae ixupe aexa uka r araa jepea.

Salmo 92
Nhanderuete oguerovyaa rupi oporaeia
Mboraei sbado pyguar ombopara pyre.
1 Senhor, haeve roguerovya

c
91.1112 Kovae ayvu rupi Satans ijayvu Jesus omoangeko vy (Mateus4.57;
Lucas4.912).
1035 Salmos92,93

hae nderery rupi aporaei, Yvate ete vae.


2 Ajeive aikuaa uka r ndeporayvua,
hae pyvy ju aikuaa uka r ojeroviapy reikoa,
3 mbaraka dez ix vae, mbaraka reve,

hae ix reta vae pu rupi guive.


4 Mbaeta Senhor, mbaemo por rejapo r aexa vy avya.

Arovya mbaemo ndepo py rejapo vae.


5 Senhor, nerembiapo ma tuvixa ete vae!

Hae renhembopyaa guive haxy ete aikuaa agu.


6 Hiarandu e vae ndoikuaai re,

inhak por e vae ndoikuaai r povae:


7 Heko vai vae kuery ma jai rogue opa rupi henho vae rami

ikuai,
teko vai rupi ikuai vae hetave ojeoivy te
omombaa r rakae r peve.
8 Hae r Senhor, ndee ma Yvate ete vae rakae r peve

guar.
9 Senhor, eexa pota nderovaigua kuery re.

Mbaeta nderovaigua kuery okanhymba r,


teko vai rupi ikuai vae oamba r.
10 Hae r xee ma xemombaraete r toro kaaguy regua rami,

xere azeite iporve vae remo vy.


11 Avya reve aexa r xerovaigua kuery xemo vai vae re
mbaemo oiko ramo,
aendu r guive heko vai vae xere opu rei vae kuery
hoapa r.
12 Hae r heko por vae ma pindo rami r oiko por,

yvateve r Lbano yvy re yary ikuai vae rami.


13 Senhor roka py onhot mbyre rami r hae kuery ikuai,

oiko por r okuapy Nhanderuete pegua roka rupi.


14 Hae nunga ma hiyvyma ma te hia riae r,

tykue tyny riae, hae ipyau riae r.


15 Hae rami vy oikuaa uka r Senhor heko por vaea.

Hae ma xeitaova, hexe ma teko vai no.

Salmo 93
Nhanderuete ipoakaa hae yvatea re ijayvua
1 Senhor ma huvixave o.
Hexe o yvatea,
Kuax rami Senhor ojee omo opoakaa.
Omo at yvy omy e agu rami.
Salmos93,94 1036

2 Jypyi guive repenaa o at,


jypyi ete guive reiko.
3 Senhor, yak ikuai vae opu okuapy,

yak opu vy hevovo,


yak hyapu rei te.
4 Hae r Senhor yvate o vae ma

yy tuvixa vae revovo gui ipoakapave,


ye py yai vaikue opu-pu vae poakaa gui voi.
5 Ndeayvuague ma oaxa rive vaer e.

Senhor, nderopy ma ikya e vae anho r o


rakae r peve guar.

Salmo 94
Nhanderuete haevea rami oikuaa pota agu re ojerurea ague
1 Ndee Senhor Oreruete ma nhombopaga vae reiko.
Oreruete nhombopaga vae, exa uka nerexaka!
2 Epu ke yvy regua hae javi remboayvu agu.

Embopaga ojejou por rei vae kuery.


3 Rakae peve r ndau heko vai vae kuery ovya rei?

Senhor, rakae peve r ndau hae ramigua oiko?


4 Hae kuery ma nhombojaru hae nhomotare reia rupi ijayvu.

Teko vai rupi ikuai vae ojejou por reia rupi rive r ijayvu.
5 Senhor, hae kuery omoumba ndevygua kuery,

ojavyky rei r ndevygua ikuai vae.


6 Ojuka r imeve vae hae mombyry guigua,

tyre kuery voi omomba r.


7 Hae vy aipoei r: Senhor ndoexai oiny.

Hae nunga re Jac Ruete ndoikuaa potai r, hei okuapy.


8 Xeretar kuery peikuaa axy vae, peikuaa pota!

Penearandu e vae, rakae ndau pemo r penearandur?


9 Apyxa apoare ndau noendui r ri pejapo vae?

Texa apoare ndau ndoexai r ri?


10 Yvy regua kuery pe ijayvu vae ndau nanhombopagai r?
Avakue moarandua re ndau no r arandua?
11 Senhor oikuaa ae ma avakue onhembopyaa,

oikuaa hae kuery onhembopyaa mbaever ndovareia.d


12 Senhor, ovya ete r avakue remoarandu vae,

ndeguigua lei rupi remboe vae.


13 Hae vae kuery re ojexavaia ra ou te remombytuu r,

94.11 1Corntios3.1920
d
1037 Salmos94,95

yvykua heko vai vae kuery mboaar rejapo peve.


14 Mbaeta Senhor ndoejai r ojeupegua kuery,
noipytyv ei r ixupe ikuai vae.e
15 Hae rami r teko por ojekuaa nho r nhomboayvuaty py.

Hae vae rupi anho r ikuai anhet rupi ipya vae.


16 Mavae ndau heko vai vae re opu r xerepyar?

Mavae ndau onhemo r xea katy mbaemo vai apoa jokoar?


17 Senhor naxepytyvi vae rire

xenhe oo ma rgue okyrir vae anho ikuaia katy.


18 Hae rami rgue py Xepyxyry ta ma, hae nhav

ndee xejoko r xerayvua rupi.


19 Xepya eta reia aendu ramo

ndee xembopya por hae xembovya ju.


20 Ndereve ndau onhemoir r ri teko vai rupi joe opena vae,

lei oa rami merami joguereko te joapo vai vae?


21 Mbaeta hae kuery ma nhomoir r heko por vae rekove rovai,

ijayvu r okuapy heko por vae ojuka agu re.


22 Hae r xevy pe ma Senhor oo ikorapa vae o,

Xeruete ma itaova anhemiaty.


23 Hae kuery ma ombopaga r heko vaiague re,

teko vai rupi ikuaiague re omokanhymba r.


Senhor Nhanderuete ae r omomba.

Salmo 95
Senhor pe japoraei agu regua
1 Peju ke, japoraei Senhor pe!
Jarovya nhandeitaova nhandereraa jepea!
2 Jarovyaa rupi jaa oa py,

jaroporaei ipoakaa jarovya vy.


3 Mbaeta Senhor ma Nhanderuete Yvate ete vae,

Huvixave ipoakapa vae oiko tuuete ikuai vae ryve.


4 Ipo py o yvy gury vegua,

yvyty yvatevea voi ixupegua meme.


5 Ye avi ixupegua o, hae ae ojapo rire,

yvy voi opo py ojapo vaekue itui.


6 Peju ke, nhanderova yvy re nhamova nhamboete vy,

nhanerenapy re nha Senhor nhanemoingoare renonde.


7 Mbaeta hae ma Nhanderuete.

Hae r nhande ma hymba kuery vexai nhandekuai,

94.14 Romanos11.12
e
Salmos95,96 1038

ikora rupi opo py openaa vae.


A voi ijayvua pendu vy
8 peneak rat eme, Merib py guare rami e,

Mass tekoa ea py guare rami e.


9 Mbaeta hae py ma peneramo kuery xereko a vy

xembopoxya rupi ikuai vaekue,


opa mbae por ajapo r oexa rire te.
10 Quarenta maet re ajou vai hae kuery ikuaia.

Hae rami vy Hae kuery ma opya py ojerovia e vae!


Ndoikuaai ae xeguigua tape! hae vaekue.
11 Hae nunga rupi xepoxya rupi aura:

Hae kuery ndoikei re opytuu agu ame vae py.f

Salmo 96
1Crnicas16.2333
1 Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau!
Yvy jave regua kuery, peporaei Senhor pe!
2 Peporaei Senhor pe, peromaendua hery re.

Ko nhav peikuaa uka nhandereraa jepea.


3 Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexaka,

hae javi regua pe pemombeu mbaemo por ojapoa.


4 Mbaeta Senhor ma yvate ete vae.

Haevea rami ixupe japoraeia,


mbaeta tuuete ramigua ikuai vae gui okyjevepy.
5 Mbaeta yvy regua kuery ruete hae javi ma mbaemo raangaa rive.

Hae r Senhor ma yva apoare.


6 Guenonde oexa uka r guexaka hae ijyvatea.

Ipoakaa hae ipora ojekuaa henda ikya e vae py.


7 Yvy regua kuery, peroporaei ke Senhor!

Peroporaei Senhor rexaka hae ipoakaa.g


8 Peroporaei Senhor rery, ipor ete ramo.

Peme vaer peru vy peroike ixupegua roka py.


9 Pembojerovia Senhor ikya ea rexaka py.
Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde.
10 Yvy regua kuery ikuaia rupi aipopeje: Senhor ma huvixave o.

Yvy omo at rakae omy e agu rami.


Anhet rupi oikuaa pota r yvy regua kuery re, peje.

11 Tovya yva hae yvy.

f
95.711 Hebreus3.74.11; xodo17.17; Nmeros13.2514.23 g
96.79 Salmo 29.12
1039 Salmos96,97

Taevovo ye hae hae py ikuai vae hae javi!


12 Tovya
nhundy hae hae rupi ikuai vae hae javi!
Tovyapa yvyra kaaguy re ikuai vae
13 Senhor renonde, mbaeta ou r.
Ou vy oikuaa pota r yvy regua kuery re.
Teko por rupi r oikuaa pota yvy hae
yvy regua kuery re, ojeroviapy oikoa rupi ae.

Salmo 97
Nhanderuete yvatea hae ipoakaa re ijayvua
1 Senhor ma huvixave o.
Tovya yvy re ikuai vae!
Tovya ypa heta ikuai vae regua!
2 Ijyvry rupi o arai hae pyt reia.

Tenda openaaty ytar ma teko por hae haevea rami joguerekoa o.


3 Henonde oo r tata

hovaigua kuery ijyvry ikuai vae rapypaar.


4 Ixuguigua overa vae ma omoexak r yvy.

Hae ramo yvy oexa vy oryryipa r.


5 Yvyty ikuai vae voi ei raity rami r tykupa

Senhor yvy jave re ipoaka vae renonde.


6 Yva ma oikuaa uka r heko pora.

Hae ramo hae javi regua oexa r hexaka.


7 Tove mbaemo raangaa pe ikuai vae hae javi ndaevei nho taikuai,

mbaemo raangaa rive oguerovya vae.


Senhor renonde tomba tuuete ramigua ikuai vae Senhor
guenapy re.
8 Sio tet rupi hae nunga oendu vy ovyaa r okuapy,

Jud regua tekoa ikuai vae rupi voi ovyapaa r,


Senhor, ndereko pora rexa uka ramo.h
9 Mbaeta ndee anho Senhor Yvate ete vae reiko,

yvy jave re ndepoaka vae.


Ndee ma tuuete ikuai vae ryve re vae.
10 Pe kuery Senhor peayvu vae, pembojeguaru ke teko vai.

Mbaeta onhangareko r ojeupegua kuery ikya e vae nhe


re,
ogueraa jepe r guive heko vai vae po gui.
11 Heko por vae pe ma ome r hexak vae,

hae anhet rupi ipya vae pe ome r ovya agu.

97.8 Jud rajy kuery heia ma Jud yvy re tekoa ikuai vae re ijayvu vy.
h
Salmos9799 1040

12 Pendeko
por vae, perovya ke Senhor.
Peporaei hery ikya e vae rupi!

Salmo 98
Senhor haevea rami joguerekoa re ijayvua
Mboraeir ombopara pyre.
1 Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau,
mbaemo ipor ete vae hae ojapo ramo.
Ojyva oiporu kuaa regua imbaraete hae ikya e vae py
ipoaka.
2 Senhor oikuaa uka jogueraa jepeague.

Yvy regua kuery oexaa rupi oexa uka haevea rami joguerekoa.
3 Ndaexarai guive Israel kuery omboaxy rupi ojeroviapy oiko agu

re.
Hae ramo yvy jave re hae javi regua ikuai vae oexa okuapy
Nhanderuete nhandereraa jepeague.
4 Yvy jave re hae javi regua pendekuai vae, peroporaei ke Senhor

pevyaa rupi!
Peporaei, pevya hae perovya mboraei py!
5 Mbaepu ix reta vae reve peroporaei Senhor,

ix reta vae pu rupi guive peporaei.


6 Pemonhe mimby guaxu hae vaka rakuakue guigua.

Pevya Senhor renonde, huvixave o ramo.


7 Tonhendu ye hae hexe ikuai vae hae javi,

yvy hae hexe ikuai vae guive!


8 Yak hae javi tojepo pete!

Yvyty ikuai vae voi toporaei ovyaa rupi


9 Senhor renonde,

mbaeta ou yvy re ikuai vae re oikuaa pota agu.


Teko por rupi oikuaa pota r yvy hae
yvy regua kuery re, pete rami joguerekoa rupi.

Salmo 99
Nhanderuete ikya e vaea re ijayvua
1 Senhor ma huvixave o.
Yvy regua kuery toryryipa.
Hae oguapy oiny anjo ipepo vae kuery ryve.
Yvy tomymba.
2 Senhor ma yvate ete Sio tet py,

yvy regua kuery hae javi ryve o.


1041 Salmos99,100

3 Hae kuery togueroporaei hery yvate ete vae okyjepy,


ikya e vae ramo.
4 Ndee ma huvixave ipoakapa vae reiko,

teko por reayvu vae.


Pete rami joguerekoa remo.
Jac kuery mbyte rejoguereko anhet ete rupi, haevea rami meme.
5 Pemboete ke Senhor Nhanderuete!

Ipyra renonde pe penerenapy re,


ikya e vae ramo.
6 Moiss hae Aro ma ixupegua sacerdote ikuai rakae,

Samuel voi hery rupi ojapukai vaekue regua.


Senhor pe hae kuery ojapukai ramo ombovai.
7 Arai o vae gui ijayvu rakae hae kuery pe.i

Hae ramo hae kuery onhe rendu,


lei hekor oeja vaekue rupi ikuai rakae.
8 Senhor Oreruete, ndee ma rembovai vaekue hae kuery ojapukai r.

Hae kuery pe rexa uka Oreruete joperdoa vae reikoa,


ojejavyague remboekovia vae guive.
9 Peroporaei Senhor Nhanderuete.

Ixupegua yvyty ikya e vae renonde pe penerenapy re,


Senhor Nhanderuete ikya e vae ramo.

Salmo 100
Templo py oporaeia agu regua
Mboraei oguerovyaa agu regua.
1 Yvy jave re pendekuai vae,
peroporaei Senhor pevyaa rupi!
2 Pevyaa rupi pendekuai Senhor pe ete.

Henonde pejexa uka pejuvy peporaei reve.


3 Peikuaa pota povae re: Senhor ma Nhanderuete oiko.

Hae ae nhanemoingo rire ixupegua meme jaiko.


Nhande kuery ma ixupegua ae,
hymba kuery vexai openaa vae.
4 Ixupegua rok rupi peike perovyaa rupi,

hoka py peike mboraei reve.


Perovya, peroporaei hery rupi.
5 Mbaeta Senhor ma porayvu vae.

Nhanemboaxya rupi oiko r rakae r peve,


ojeroviapy r oiko ikuai jevy-jevy vae peve.

i
99.7 xodo33.711
Salmos101,102 1042

Salmo 101
Huvixave opena por vae reko re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Xee aporaei r ndeporayvu hae haevea rami rejoguerekoa re.
Senhor, ndevy pe ae aporaei.
2 Anhea r xearandua rupi tape por rupi anho aiko agu.

Rakae ndau reju r xea py?


Xero py aikoa py voi xepya kya ea rupi pota r aiko.
3 Xee aexaa py ma namo r teko vai.

Ndajou pori ojepea vae kuery ikuaia.


Hae kuery reko ne pete henda py voi no r xere.
4 Xevy pe ndaevei ete xepya kyaa o agu.

Xee ndaikuaaxei teko vai.


5 Hae gui nhemi rupi joe ijayvu vai vae ma amokanhy r.

Opya py ojejou por hae onhemboyvate rei vae ma xee ndaropoakai.


6 Xee aexaxe vae ma ojeroviapy yvy re ikuai vae anho,

aru r xero py xereve ikuai agu.


Tape por rupi ikuai vae ma amo r xerembiguair.
7 Xero py ma ne peteve jokore vae ndoikoi r,

ne peteve ijapu vae voi ndoikoi r xerenonde.


8 Ko nhav amokanhy r heko vai vae yvy gui,

Senhor pegua tet gui aipea agu teko vai rupi ikuai vae hae javi.

Salmo 102
Jajeko rerova vy Nhanderuete nhar agu regua
Ojexavai hae ikangy vae Senhor pe ojapukaiague.
1 Senhor, endu ke ajerurea.
Ndea py tonhendu ajapukaia.
2 Xee ajexavaia ra ejexa uka e eme.

Endu ke. Ajapukai ramo xepytyv voi!


3 Mbaeta xerekove opa ma ovy hatax rami,

xekgue ma tata py okaia ramigua aendu.


4 Nhu ojaya pyre ipirupaa rami avi xepya re o vae aendu.

Akaru agu voi xerexarai jepi.


5 Xepire voi ojapa ma xekgue re,

xepoa at ainya vae gui.


6 Xee ma guyra tekoa ea rupigua rami aiko,

urukurea oogue rupi rive oiko vae rami.


7 Ndake kuaavei,

guyrai hae aei vae oo ry oiko vae rami.


1043 Salmos102

8 Xerovaigua kuery ma ra pukukue re xere ovya reia rupi ikuai.


Xevy ipoxy vy xerery rupi ijayvu vaikue-ikue.
9 Mbojape rgue py tanhimbu re akaru,

xerexay re irmba rei vae ayu aikovy.


10 Hae ramigua ae aendu ndee xejou vai vy ndevai ramo,

mbaeta xemboyvate vaekue ri a ma xereity.


11 Xera opa ovy pyt raii ouvy vy kuaray ovya rami.

Nhu ipiru ovy vae rami akanhy.


12 Hae r ndee Senhor, rakae r peve r reiko.

Nderery re imaenduaa r avakue okuave teria ja.


13 Ndee repu vy remboaxy r Sio tet pygua kuery.

Ova ma hae kuery remboaxya rexa uka agu,


hiora ova ma.
14 Nerembiguai kuery oayvu Sio py ita ikuai vae voi,

hae pygua kuikue re eteve voi oexaxe vai okuapy.


15 Yvy regua kuery hae javi Senhor rery oendu vy ikuai r

ojererokyjea rupi,
yvy regua ruvixave kuery voi ogueroporaei r hexaka.
16 Mbaeta Senhor Sio tet omo at vy

oexa uka guexaka.


17 Oendu iporiaukuei ojerurea,

ndojapyxaka ei hae kuery ojapukaia re.


18 Hae nunga taipara toiny rakaeve r guar.
Hae rire ikuai jevy vae voi ogueroporaei r Senhor:
19 Guenda ikya e vae ijyvate vaea gui,

yva gui ae Senhor oma oiny yvy katy,


20 oendu agu nhu py ikuai vae poaa,

hae ogueraa jepe agu omano agu rami omoingo pyre.


21 Sio tet py imaenduaa agu Senhor rery re,

hae Jerusalm py ogueroporaeia agu.


22 Hae nunga oiko r yvy regua kuery onomba,

huvixa kuery ipoaka vae voi


Senhor pe ikuai agu oupa jave.
23 Hae rami te hae ma oipea xembaraetea,

omboapuaive aikovea.
24 Xee aipoae vaekue:

Xeruete, xereraa eme ke, aikovea mbyte teria ja.


Hae r ndee ma reikove r rakae r peve.
25 Jypyi ete ma renhono vaekue yvy ytar,

ndepo py ae rejapo vaekue yva.


26 Hae nunga hae javi okanhymba r,

hae r ndee ma reiko riae r.


Salmos102,103 1044

Hae nunga inhymave r ovy ajukue rami,


ao rami remboekovia r.
Amboae rami r opyta.
27 Hae r ndee ma haekue ae r reiko.
Nderekove ma opa vaer e.j
28 Nerembiguai ray kuery voi ikuai por r,
hamymino kuery ma remoingo r nerenonde.

Salmo 103
Nhanderuete nhanemboaxya re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Xenhe, eroporaei ke Senhor.
Xere o vae hae javi togueroporaei hery ikya e vae
rupi!
2 Eroporaei Senhor, xenhe,

nderexarai eme guive ne peteve xevy ojapo porague re.


3 Mbaeta omboguepa ajejavyague,

xemonguera r guive xembaeaxy gui.


4 Xereraa jepe r amano agu gui,

hae xemboaxya hae xerayvua rupi xemoingo por r.


5 Xetujai te xembovya r opa mbae por py,

taguato rami xembopyau vy.k


6 Senhor haevea rami joguereko vy

oikuaa pota r ojexavai reii vae re.


7 Moiss pe oikuaa uka rakae ojeguigua tape,

Israel kuery pe oexa uka guembiapo.


8 Senhor ma nhomboaxya hae iporayvua rupi oiko vae.

Ivai ma rei-rei r e, iporayvu vaipa guive. l


9 Nhandevy ndaijayvu ete riaei r,

mboxy rupi riae ndoikoi r.


10 Jajejavyague rami ete e nhanembopaga,

nhandereko vaia rami e nhanderereko.


11 Mbaeta yvy gui yva yvatevea rami avi
Senhor nhomboaxya voi yvate ete,
oexa uka r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae pe.
12 Kuaray oa gui kuaray oikea mombyrya rami avi

jajejavyague oipea mombyry ete nhandegui.


13 Tuu kuery guay kueiry omboaxya rami

j
102.2527 Hebreus1.1012 k103.5 Taguato rague hekoviaa rami ome r
nhanembaraete pyaur (Isaas40.31). l103.8 Tiago5.11
1045 Salmos103,104

Senhor voi omboaxy r henonde ojererokyjea rupi ikuai


vae.
14 Mbaeta oikuaa mbae nunga gui pa jaiko,

oikuaa ae ma yvy kui guigua rive jaikoa.


15 Hae r avakue ma nhu rami avi hekove apuai,

jai ipoty vae rami rive r ikuai.


16 Mbaeta yvytu oipeju ramo ipoty okanhymba r.

Hae rire ikuaiague py te hae kuery re naimaenduaavei


ma r.
17 Hae r Senhor ma jypyi guive rakae r peve

omboaxy r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae.


Gueko pora oexa uka r hamymino kuery rakaeve rgua
pe voi,
18 guexeve guar ojapo vaekue rupi ikuai vae hae javi pe,

ojapo uka vaekue ojapo ete agu re imaendua vae kuery pe.
19 Senhor ma yva re omo guenda opena atyr.

Huvixave vy opa mbae re ipoaka vae.


20 Ixupegua anjo kuery, peroporaei ke Senhor,

penembaraete hae pendepoakapa vae,


ojapo uka vae pejapo, hae penhe rendu vae!
21 Ixondaro kuery pendekuai vae hae javi, pe kuery voi

peroporaei Senhor,
pe hembiguai kuery oipota vae pejapo vae!
22 Hemimoingo pendekuai vae hae javi, peroporaei Senhor,

mamo r ipoakaa py ma guive r!


Xenhe, ndee voi eroporaei avi Senhor!

Salmo 104
Nhanderuete opa mbae apoare pe japoraei agu regua
1 Xenhe, eroporaei ke Senhor!
Senhor Xeruete, yvate ete vae reiko!
Renhemonde r nerexaka py, nemar ea py guive.
2 Ajukue puku py rami renheov r nerexaka py.
Yva ma reipyo r heravy ajukue rami.
3 Yy yvate rupi o vae ry nderor rejapo.

Arai ma remboguata r heravy ndekarxar.


Yvytu ndereroveve r heravy opepo ry.
4 Ndevygua anjo kuery rejapo r yvytu,

nerembiguai kuery rejapo r hendy vuku agu rami.m

m
104.4 Hebreus1.714
Salmos104 1046

5 Yvy ma remboyta rakae


ne pete henda py ma omy e agu.
6 Ijaor typya remo vy renhov.

Hae ramo yvyty ikuai vae ry rupi peve yy itui.


7 Hae gui ma ndeayvu ramove oxyry ju ovy,

yapu rupi ndeayvua oendu vy ojepea vyvoi.


8 Hae ramo yvyty opu jekuaa ju,

yvyuguar voi oguejy,


hendar rereko katu vaekue peve.
9 Yy rember guive remo oaxave e agu,

yvy ojaoi jevy e agu.


10 Hae gui yvyugua rupi rejapo yvu o agu rami,

yvyty pa-pa rupi yy oxyry agu rami.


11 Hae vae gui kaaguy rupigua hae javi oyu r,

mburika kaaguy regua voi oyu r.


12 Yak yvry ma guyrai ojapo r guaityr,

yvyra rak mbyte r onhe okuapy.


13 Yva re rea gui remoak r yvyty ikuaia rupi.

Hae ramo ndepo py mbaemo rejapo ramo yvy omba por r.


14 Nhu ma rejapo r mymba kuery rembiur henho agu rami,

hae r mbaemo rogue ma avakue pe reja.


Hae ramo yvy re oiko vae gui ojou r guembiur:
15 uva rykue imbovyaar,
azeite hova moexakar,
hae mbojape imombaraetear guive.
16 Yvyra ikuai vae voi Senhor gui vy oiko por avi r,

yary Lbano yvy re onhot vaekue guive.


17 Hae vae re ma guyrai ojapo r guaityr.

Hae r oko ma cipreste rak re r ojapo.


18 Yvyty ry ikuai r kavara kaaguy regua,

hae itape guy rupi ma tapixi kuery r onhemi okuapy.


19 Jaxy ma rejapo ra kuaa ukaar,

hae r kuaray ma oike agu hora py por r oike.


20 Hae gui pyt ma rembou r

kaaguy regua pyvy omba ojeoivy agu.


21 Guary ray kuery ma okoror r guembiar re,

oeka r ojeoivy Nhanderuete ojou uka vaekue hou vaer.


22 Kuaray o ju ramo hae kuery ojevypa ju r,

okua py r oikepa.
23 Hae r avakue ju ma ojeoi r ombaeapo agu.

Kaaru peve r ombaeapo okuapy.


24 Senhor, joo ramigua e-e rejapo vaekue ikuai!
1047 Salmos104,105

Nearandua rupi rejapo.


Yvy ma tyny oiny mbaemo por rejapo vaekue.
25 O avi ye hembe hae tuvixa vae.

Hae vae py mbovy e ikuai neremimoingo kuery


kyri hae tuvixa vae.
26 Hiry rupi oaxa r kano guaxu.

Oiko avi r ypo guaxu remoingo vaekue hae py ovya vaer.


27 Hae kuery hae javi oar r okuapy ndepo guigua

hira py por hou vaer reme agu.


28 Reme ramo re hae kuery ojou.

Rejou uka reta ramo hae kuery hevyatmba r.


29 Nderejexa ukai ri ramo okyjepa r.

Ipytua reipea ramo omano r,


yvy kui ju r opyta.
30 Hae gui ma nenhe rembou vy remoingoi r.

Hae rami vy rembopyau r yvy re.n


31 Tove Senhor rexaka to rakae r peve.

Senhor toguerovya mbaemo omoingo vaekue.


32 Yvy re hae oma ramo rive oryryipa r.

Yvyty re opoko ramo o r hatax.


33 Aporaei r Senhor pe aikovea ja.

Xeruete pe aporaei r aikoa pukukue re.


34 Hexe xemaendua ramo toguerovya.
Xee ma avya r aikovy Senhor re.
35 Hae r ojejavypa rei vae kuery ma tokanhymba yvy gui,

tokuave eme opa mar rei ikuai vae.


Xenhe, eroporaei ke Senhor!
Aleluia!

Salmo 105
1Crnicas16.822
1 Perovya Senhor, hery rupi pejapukai.
Yvy regua kuery pe peikuaa uka hembiapokue.
2 Peporaei ke ixupe, peporaei salmos rupi.

Pemombeu ke nhomondyipaar ojapo vaekue.


3 Perovya hery ikya e vae rupi.

Senhor rekaa rupi ikuai vae tovya opya py.


4 Peka ke Senhor, ipoakaa guive.

n
104.2730 Yvy re ikuai vae re Nhanderuete openaa re ijayvu avi Atos17.2428 hae
Colossenses1.1517 py.
Salmos105 1048

Peka riae ke henonde pe agu.


5 Penemaendua ke mbaemo por ojapo vaekue re,
nhomondyipaa hae oipota vae re ijayvuague re,
6 pe hembiguai Abrao ramymino kuery,

pe Jac ray kuery hembiporavo pendekuai vae.


7 Hae ma Senhor Nhanderuete.

Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa.


8 Imaendua riae r guexeve guar ojapo vaekue re,

mbovy rei e ikuai vaer pe ojapo ukaa rupi ijayvuague re,


9 Abrao reve ngupive guar ojapo vaekue re,

Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive.o


10 Hae nungakue re ma Jac reve ju ijayvu,

rakae r peve guar re ijayvu Israel reve.p


11 Hae vy aipoei:

Ndevy pe ame r Cana pendeyvyr, hei.


12 Hae jave py hae kuery mbovyi teri ikuai,

yvy mboae guigua ikuai rakae mbovyi ete,


13 oguata vaekue yvy mboae-ae ikuai vae rupi,

joyvy-yvy re.
14 Hae rami te avave rei pe Senhor ndoguereko axy ukai.

Hae kuery re oma vy ijayvu ete huvixave ikuai vae pe.


15 Hae vy aipoei: Xerembiporavo kuery re pemo eme pendepo,

pereko axy eme xevygua profeta kuery, hei.q


16 Hae gui ma yvy re ombou karuai,

hae vy ndojou ukavei tembiu.r


17 Hae kuery renonde omondouka pete ava

Jos hery vae, tembiguair ovende pyre.


18 Ipy corrente py ojokua,

ferro guigua omo reve,


19 hekor re ijayvuague ojeupity peve,

Senhor ijayvuague hexe oiko agu.


20 Hae ramo huvixave opoi uka,

yvy regua ipoakapave vae oipea uka.


21 Hae vy ngoo re ae opena uka,

mbaemo oguereko vae hae javi re opena agu.


22 Omo hae pygua ruvixa kuery re avi ipoaka vaer,

arandu re omboe agu nhomongeta vae kuery.


23 Hae gui ma Egito yvy re Israel ju ova,

Jac onhemboekoa Cam ramymino kuery yvy re.

o
105.9 Gnesis12.7, 26.25 p105.10 Gnesis28.1015 q
105.1415 Gnesis20.37
r
105.1623 Jos rekokue ma Gnesis3750 py o.
1049 Salmos105

24 Nhanderuete ojapo ojeupegua kuery tay reta agu rami,


ojapo imoingo axya kuery gui imbaraeteve agu rami.s
25 Hae kuery pya oguerovapa guive ixupegua kuery re ndaijaevei

agu,
hembiguai kuery ombotavypaa rupi oguereko agu rami.
26 Hae gui hae kuery ikuaia py ombou guembiguai Moiss,

hembiporavo Aro guive.


27 Hae vae kuery po rupi ojapo uka hexa pyr ikuaia mbyte,

nhomondyipaar ojapo Cam yvy re.


28 Hae rami vy pyt ombou ramo opa rupi pyt

te Moiss hae Aro ndojapo ei ijayvuague.


29 Hae kuery ikuaia rupi yy itui vae ojapo tuguy,

pira ikuai vaekue ojukapa vy.


30 Hae kuery yvy re jui heta ombou,

huvixa ro py peve.
31 Hae ijayvu r ou mberu arai rami,

ky voi ou yvy jave rupi.


32 Oky rgue py ombou amandau,

hae overa vae gui tata ou yvy re.


33 Omomba uva hae figo ty,

yvyra ikuai vae rak omopmba vy.


34 Hae ijayvu r ou tuku-karu,

opo vae heta ete ikuai oipapaa agu rami e.


35 Hae vae kuery ma yvy jave rupi houpa jai rogue,

omono vaer ikuai vaekue guive.


36 Ojukapa avi jypygua yvy re ikuai vaekue,

jypygua imbaraete teri vy oguereko vaekue.


37 Hae gui ojeupegua kuery ogueno

ouro hae prata reve.t


Hae kuery regua peteve jipoi hexa e vae.
38 Hae kuery ojeoi ramo Egito pygua kuery ovyapa okuapy,

hae kuery gui okyje teria ja.


39 Senhor ombou pete arai ojeupegua kuery ry rupi ijaoiar,

hae pyvy tataendy ju ombou omoexak agu.


40 Hae kuery ojerure ramo ombou reta guyra,

yva gui mbojape ombou vaekue re guive hevyatmba.u


41 Pete itaova ombovo uka ramo o yy,

tekoa ea rupi oxyry ovy yak rami.


42 Ijayvuague ikya e vae re imaendua vy ojapo,

s
105.2436 xodo1.113.16 t
105.3739 xodo12.1727 u
105.4041 xodo16.1
17.16; Nmeros20.129
Salmos105,106 1050

guembiguai Abrao re guive.


43 Hae
rami py ojeupegua kuery ogueno hae gui,
hembiporavo kuery oporaei ojeoivy ovyaa rupi.
44 Hae kuery pe ome amboae regua yvy vaekue,
hae ramo oipeapa amboae regua mbaety,v
45 hae kuery onhe rendu agu ijayvuague,
hae lei oeja vaekue rupi ikuai agu.
Aleluia!

Salmo 106
1Crnicas16.35,36
1 Aleluia!

Perovya ke Senhor, porayvu vae ramo,


mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
2 Mavae ndau omombeu kuaa r Senhor opoakaa rupi ojapo

vaekue,
tyr pa ogueroporaei kuaa r?
3 Ovya ete r anhet rupi ikuai vae,

ra nhav teko por rupi ikuai vae.

4 Senhor, nemaendua ke xere,


ndevygua kuery reayvua rexa uka vy.
Eikuaa pota xere xereraa jepe agu,
5 nerembiporavo kuery ovya r xee aexa agu,

hae avya avi agu ndevygua kuery ovyaa py,


ndevygua kuery reve xee roguerovya agu.
6 Ore kuery ma oreramo kuery rami avi rojejavy rokuapy.

Opa mar orekuai, orereko vai guive rokuapy.


7 Egito yvy re oreramo kuery ikuai jave

ndoikuaa potai rakae ipor ete vae rejapoa re.w


Naimaenduai okuapy mbovykue rei e omboaxyague re.
Hae rami vy ye yvry nonhe rendui okuapy, Ye Pyt vae py.
8 Hae rami te Senhor ogueraa jepe rakae guery omboete ukaa rupi vy,

hae kuery pe opoakaa oexa uka vy.


9 Ye Pyt pe ijayvu ramo ipiru.

Hae vy ojapo yy rupakue rupi oaxapa agu rami,


yvy piru reia rupi.
10 Ogueraa jepe ijae e vae kuery po gui,

v
105.44 Josu11.1623 106.612 Egito gui Nhanderuete ogueraa jepeague omombeu
w

xodo1415 py.
1051 Salmos106

oepy hovaigua kuery poakaa gui.


11 Imoingoaxyare kuery ry rupi yy ojaoipa,
hae kuery regua ne peteve ndoo jepei.
12 Hae ramo mae oguerovia okuapy ijayvuague,
hae vy oporaei ixupe oguerovyaa rupi.

13 Hae gui are e re hexaraipa ju ojapo vaekue re,


hae oipotaa rupi ve ju ikuai.x
14 Tekoa ea py hae kuery ae oipotapa reia rupi rive ikuai vy

Nhanderuete pe Taexa hei okuapy.


15 Hae r hae omemba hae kuery ojerurea,

vaeri ojapo avi hae kuery nhe ikangy ovy agu rami.
16 Hae kuery rekoa py ijayvu rei okuapy

Moiss hae Aro Senhor pegua ikya e vae re.y


17 Hae ramo yvy ojepea vy omok Dat,

Abiro kuery regua guive ojaoipa.


18 Hae vae kuery re tata omoendy vy

oapypa rakae heko vai vae kuery.


19 Horebe yvyty py ojapo okuapy pete vaka ray raangaa,

haangaa ouro ryku gui ojapo pyre ombojerovia okuapy.z


20 Hae rami Nhanderuete rexaka omboekovia

mymba nhu hou vae raangaa re rive.


21 Hexaraipa Nhanderuete heraa jepeare gui,

Egito yvy re mbaemo por ojapo rire te.


22 Nhomondyipaar ojapo Cam yvy re,

hae Ye Pyt py mbaemo por ete ojapo rire te.


23 Hembiporavo Moiss henonde nonhemo vae rire

ijayvuague rami vy omomba ete rgue.


Hae rami py Moiss ojapo rakae opoxya rupi omomba e agu
rami.
24 Hae rami avi hae kuery ndooxei yvy ipor vae py,

ijayvua ndogueroviai vy.a


25 Hae rami rgue py pete-te ropy rupi ijayvu rei okuapy,

Senhor ijayvua re noendu potai vy.


26 Hae ramo opo oupi reve oura hae kuery pe,

tekoa ea rupi ae omokanhymba agu re,


27 hae gui hamymino kuery ju yvy regua kuery ikuaia rupi oitypa vy

yvy mboae rupi omoamba agu re.

x
106.1315 Nmeros11 y106.1618 Nmeros16 z106.1923 Vaka ray raangaa ojapo
okuapyague omombeu xodo32 py. a106.2427 Yvy por py ndooxei okuapyague
omombeu Nmeros1314 py.
Salmos106 1052

28 Hae gui ovapa ojeoivy Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re.
Hae vy hou okuapy taangaa hekove e vae pe ome mbyre.b
29 Hae rami ete ikuai vy ombopoxy rive Nhanderuete.

Hae rami vy oendu okuapy mbaeaxy vaikue.


30 Hae ramo Finias opu vy otekoavy vaekue ombopaga rire

mbaeaxy opytuupa.
31 Hae nunga py oexa uka heko pora,

rakae r peve guar.


32 Hae gui ma Merib py yy oa py ju ombopoxy.

Hae vae kuery kuxa mbaemo vai oiko rakae Moiss pe.c
33 Mbaeta Nhanderuete Nhe rovai opu rei okuapy ramo

Moiss ijayvu rgue rupi ijayvu.


34 Hae kuery ndojukapa etei amboae regua kuery

Senhor ojapo ukaague rami e.d


35 Hae rami rgue py yvy regua kuery reve nhomomendapa vy

hae pygua reko rami ikuai.


36 Hae vy ombojerovia okuapy hae pygua kuery taangaa.

Hae nunga opyta imboaar.


37 Guay hae guajy kuery oapy ukapa

anha kuery pe.


38 Hae vy omo mbaeve py ojejavy e vae ruguy te,

guay, guajy kuery ruguy ae,


mbaemo raangaa Cana pygua pe ojuka uka vy.
Hae vy ijyvy ikyapa vae opyta huguykue py.
39 Hae rami ikuai vy onhemongyapa hae kuery ae ojapoa py,

itavy rei okuapy guembiapokue py.


40 Hae nunga rupi Senhor poxya hendy ixupegua kuery rovai,

hae ojeguaru ojeupe guar vaekue gui ae.


41 Hae vy omboaxapa amboae regua po py.

Hae kuery re ijae e vae kuery ipoaka okuapy,


42 hovaigua kuery oguereko axy,

hae kuery poakaa guy py omoingo.


43 Mbovykue rei e ogueraa jepe,

hae rami te hae kuery nhomongetaa rupi ikuai vy ombopoxy


reive tema.
Gueko vaia py ojexavaive ojeoivy.
44 Hae rami rire te hae oikuaa pota ju ojexavaia re,

hae oendu nho hae kuery ojapukaia.

b
106.2831 Peor py ojejavyague omombeu Nmeros25 py. c106.3233 Merib
py ojejavyague omombeu Nmeros20 py. d106.3446 Hae kuery ojejavy ramo
Nhanderuete omboaxy kuereiague omombeu Juzes2 py.
1053 Salmos106,107

45 Hae
kuery re vy imaendua guexeve guar ojapo vaekue re.
Hae vy porayvu ete vae vy omboaxy ju.
46 Ojapo escravo-r heraa are kuery hae javi
omboaxy nho agu rami.
47 Senhor Oreruete, orereraa jepe ke!
Orenomba ju yvy regua kuery mbyte gui,
nderery ikya e vae rupi roguerovya agu,
hae rovyaa rupi rogueroporaei agu.
48 Imaendua pormby toiko Senhor Israel kuery Ruete
a, hae rakae r peve!
Heta vae kuery hae javive aipo tei: Amm!
Aleluia!

Salmo 107
Jajexavaia gui Nhanderuete nhandereraa jepea re ijayvua
1 Perovya ke Senhor porayvu vae ramo,
hae nhomboaxya opa vaer e,
2 tei Senhor oepy vaekue,

hovaigua kuery po gui ogueraa jepe vaekue.


3 Mbaeta onomba ju amboae yvy re ikuaiague gui,

kuaray oua katy gui, oikea katy gui,


ipuku-a katy gui, hae ye katy gui ma voi.
4 Tekoa ea rupi hae kuery oguata rei rakae,

tape oikuaa ea rupi,


tet ikuai agu ndojoui guive.
5 Karuai hae yuvei

omokanhy ma heravy hae kuery nhe.


6 Hae gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Hae ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.


7 Tape hiyvi vae rupi ogueraa

tet ikuai agu peve.


8 Hae kuery toguerovya Senhor porayvua re,

avakue ray kuery pe mbaemo por ojapo rire.


9 Mbaeta ijyuvei vae pe ome oyu agu,

hae okaruxe vae pe heta ojou uka mbaemo por.


10 Amongue ma pyt reia rupi oiko, manoa guy py ae,

ojexavai oiny nhu py ferro guigua py ojokua pyre reve.


11 Nhanderuete nonhe renduiague re ojexavai,

Yvate ete vae omboea re ndojapyxakai rire.


12 Hae ramo hae kuery ikanemba omombaeapoa vaipa ramo.

Hoa te avave rei ndoikoi ipytyvar.


Salmos107 1054

13 Hae gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.


Hae ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.
14 Ogueno pyt vaikue hae manoa guy gui,

hae kuery gui omondopa corrente ferro guigua.


15 Hae kuery toguerovya avi Senhor porayvua re,

avakue ray kuery pe mbaemo por ojapo rire.


16 Mbaeta oitypa ok overa vae guigua,

ijokoa ferro guigua guive omopmba.


17 Hae gui hiarandu e vae ojejavypaa rupi anho ikuaia re

ojexavai okuapy gueko vaia py.


18 Ojeguaru opa margua tembiu gui.

Hae rami vy ova manoa rok peve.


19 Hae gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Hae ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.


20 Oayvu ombou vy omonguerapa,

ogueraa jepe omanomba rgue gui.


21 Hae kuery toguerovya avi Senhor porayvua re,

avakue ray kuery pe mbaemo por ojapo rire.


22 Ixupe tome mbaemo oguerovya vy.

Ovyaa rupi toikuaa ukapa ojapo vaekue.


23 Hae gui amongue ma kano guaxu ojou vy ye rupi oguata r,

mbaemo vendea kuery yy tuvixa vae rupi oo vae.


24 Hae vae kuery oguataa rupi oexa Senhor rembiapo,
mbaemo por ete yy typyvea rupi ojapo ramo.
25 Mbaeta hae ijayvu vy ojapo yvytu vaikue oipeju,

hae yai opu-pu agu rami.


26 Hae ramo yvate peve ojeoi,

hae gui yai oguejy ju iguy katy peve.


Hae rami ete ojexavai ramo inhe ikangy ma ovy.
27 Oguataa rupi hoa rai-raii okuapy okau vae rami.

Hae rami vy ndoikuaavei rei ma.


28 Hae gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Hae ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.


29 Omombytuu yvytu vaikue,

yai guive omombytuupa.


30 Hae ramo ovyapa ju opytuupa ramo.

Hae rami ogueraa ojaaty py ovaxeague peve.


31 Toguerovya Senhor porayvua re,

avakue ray kuery pe mbaemo por ojapo rire.


32 Tomboete avi heta vae kuery onhemboatya py,

toguerovya yvatekueve nhomongetaa py.


33 Hae ojapo yak ikuai vae typa agu rami,
1055 Salmos107,108

hae r yvu ma ipiru reia meme opyta agu rami.


34 Yvy por vaekue ma ojapo juky re rive opyta agu rami,
hae pygua kuery heko vai rei ramo.
35 Ojapo tekoa ea vaekue yupa ju opyta agu rami,

hae yvy piru rei vaekue ma yvu o agu rami.


36 Hae py omboekoa okaruxe rei vaekue.

Hae ramo ojapo okuapy pete tet ikuai agu.


37 Mbaetyr mbaemo omoa, uva guive onhot.

Hae vy heta ojou omono vaer.


38 Senhor omoingo por heta ete ojeoivy agu rami,

hymba kuery vaka ndoatai guive.


39 Hae rami te hae kuery ojavyky reia ramo iporiaupa hae

ndaetavei,
ojexavai hae ikuai axy vy.
40 Senhor ojapo huvixa kuery nomboeteavei agu rami,

ojapo avi oguata rei agu rami tape oa rupi e.


41 Hae r iporiaukuei ma ogueraa jepe r

ojexavai reia gui yvatea py o por agu,


hoo pygua kuery voi omboetave vexai rami.
42 Hae nunga heko por vae oexa vy ovya r.

Hae r heko vai vae hae javi ma omboty r ojuru.


43 Hiarandu vae ma toikuaa pota hae nunga re,

toikuaa pota Senhor nhomboaxya re.

Salmo 108
Salmo 57.711
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Xeruete, xekurax o at ma.
Aporaei vy roguerovya r xenhe hae javi py.
2 Mbaraka hae mbaepu ix reta vae, pevy ke.

Xee ambovy r ko ju.


3 Senhor, roguerovya r yvy regua kuery mbyte,

ndevy aporaei r hae javi regua mbyte.


4 Mbaeta renhomboaxya oo r yva peve,

hae ndereko pora ma arai rovai peve r oo.


5 Xeruete, enhemboyvate yva ry rupi,

hae yvy jave re tojekuaa nerexaka,


6 ore nerembiayvu kuery roo jepe agu.

Salmo 60.512
Orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, hae orembovai.
Salmos108,109 1056

7 Nhanderuete ijayvu okya ea rupi:


Xepoakaa rupi vy ambojao r Siqum yvy,
aa r Sucote regua yvyugua guive.e
8 Gileade hae Manasss yvy ma xembae meme itui.

Efraim yvy ma xengora rat.


Jud ma xepo pygua.
9 Hae r Moabe y v y ma hya ajejoiaty itui,

Edom y v y r y ma amombo r xepy regua, f


hae Filstia pygua kuery re xepoaka vy avya nhendu r.
10 Mavae ndau xereraa r tet ikorapa vaea py?

Mavae ndau xereraa r Edom y v y re?


11 Mbaeta Oreruete, ndee orereja rive vaekue.

Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuer y reve!


12 Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui,

mbaeta avakue orereraa jepea ma mbaever ndovarei.


13 Nhanderuete re v y ae r nhandepoaka,

mbaeta hae opyr r nhanderovaigua kuer y re.

Salmo 109
Ngovaigua kuery ombopagaa agu re ojerurea ague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Xeruete rogueroporaei vae, ekyrir eme ke!
2 Mbaeta xerovai ijapu vae kuery ma nhombotavya rupi
ijayvu,
oapek ijapu vae py ijayvu okuapy xere.
3 Hae kuery xembojere rei vy xerayvu ea rupi ijayvu,

mbae re opu okuapy xere.


4 Xee ayvuague repy ma xevy ivai okuapya o.

Hae r xee ma ajerure ainy.


5 Ajapo porague repy ome mbaemo vai,

ayvuague repy ma xere ijae ea o.


6 Hovai guar emo pete heko vai vae.

Oiporu kuaa regua re topu hekokue mombeuar.


7 Hae gui ma omboayvua py tombopagaa.

Ojerureague tojekuaa teko vai rami.


8 Hekove topa voi,

hae gui ojapo agu vaekue amboae ju tojapo.g

e
108.7 Apy ma ijayvu joyvy oipea vaekue ojeupegua kuery pe ombojao agu re.
108.9 Hae jave py ma joyvy ojogua vy hiry omombo r opy regua, oikuaa uka agu ija
f

oikoa.
1057 Salmos109

9 Tay kuery ma tyre meme taikuai,


hae r tayxy ma imeve vae toiko.
10 Tay kuery ma hoo e vae taikuai

mbaemo re ojerurea rupi.


Tomombaa hoo ombovaipaa vaekue gui.
11 Mbaemo oguereko vaekue toipeapaa oreveague re,

amboae yvy guigua tojopy ombaeapoague repy.


12 Avave rei tomboaxy eme,

ne taykue re voi avave rei topena eme.


13 Taikuai eme hamymino kuery,

hae kuery ikuai agu rgue taimaenduaa eme hery re.


14 Senhor taimaendua riae tuu kuery ojejavyague re,

tombogue eme ixy ojejavyague.


15 Hae nunga tojekuaa riae Senhor renonde,

hae kuery re taimaenduaave eme yvy re.


16 Mbaeta ojee nomo rire nhomboaxya.

Hae rami rgue py oakykue monha ojexavai vae hae


iporiaukuei,
ipya vaia rupi ikuai vae guive,
manoa pe omboaxa agu.
17 Joe ijayvu vaia rupi anho oiko rire hexe ae ju hae nungakue tojeapa.

Ndajogueroayvu porxei rire togueroayvu pora eme.


18 Ojee ayvu vai ao puku rami omo rire
toike ipyapy katy yy rami,
ikgue peve too azeite rami.
19 Hexe to oao onheova rami,

hae kuakuaa omo vaety rami.


20 Hae rami ae Senhor tombopaga xerovaigua kuery,

xerekove re ijayvu vai vae.


21 Hae r ndee Senhor Xeruete, enhemo xerepyar nderery

remboete ukaa rupi vy.


Xereraa jepe ke, ndeporayvua tuvixa ramo.
22 Mbaeta xee ma ajexavai, iporiaukuei aiko.

Xepyapy rupi ma xeaia anho aendu.


23 Xerekove opa ovy kuaray ojeroa ovya rami.

Mombyry omombo pyre aiko tuku karu rami.


24 Akaru e re riae aiko ramo

xerenapy ikangypa ma,


xeangai gui xeroo voi ipiru ma ovy.
25 Hae kuery pe r ojou vaipy aiko.

g
109.8 Kovae ayvu rupi ma Judas rekokue re ijayvu (Atos1.20).
Salmos109,110 1058

Xerexa vy oak ombovava-vava r.h


26 Senhor Xeruete, xepytyv ke!
Xereraa jepe ke xemboaxya rupi,
27 hae kuery oikuaa agu ndepo gui ae xereraa jepear oua,

ndee Senhor rejapo rire.


28 Hae kuery joe ijayvu vai vae.

Hae r ndee ma rejogueroayvu por vae.


Tove xere opu vae kuery ndaevei nho taikuai.
Hae r nerembiguai ma tovya.
29 Xerovaigua kuery re to oxmbaa.

Oxmbaa tojaoipa ao puku py rami.


30 Xejuru py arovya ete r Senhor.

Rogueroporaei r heta vae kuery mbyte,


31 mbaeta iporiaukuei ikuaia katy onhemo ramo,

ojukaxe vae kuery gui ogueraa jepe agu.

Salmo 110
Messias ipoakaa hae sacerdote oikoa re ijayvua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor aipoei xeruvixa pe:
Eguapy ke aiporu kuaa regua re,
nderovaigua kuery ndepy gury amo peve, hei.i
2 Sio tet gui Senhor omboaxa r po pygua ndepoaka agu.

Hae vy aipoei r: Ndepoaka ke nderovaigua kuery re, hei


r.
3 Hae gui ma ndepoakaa ra

ndevygua kuery ojexa ukapa r ndere ouxeai rami.


Ndevygua kunumigue ma ikya e vae py onhemonde reve r
ikuai,
ajeivei yxapy ojekuaa vae rami.
4 Senhor ouraague ndoguerovai r:

Ndee ma sacerdote re rakae r peve guar,


Melquisedeque reko rami ndereko vae vy, hei rire.j
5 Senhor reiporu kuaa regua re o vae ma

ipoxya ra omoumba r huvixave kuery.

h
109.25 Kovae ayvu rupi ijayvu Jesus kuruxu re o javegua re (Mateus27.3940).
110.1 Apy Xeruvixa heia ma Cristo re ae ijayvu vy. Hae gui Eguapy ke aiporu
i

kuaa regua re heia ma Nhanderuete ojee rami avi ombopoaka agu re ijayvu vy
(Mateus22.4126; Marcos12.36, Lucas20.4242, Atos2.3236; 1Corntios15.2428;
Efsios1.20; Colossenses3.1; Hebreus1.13, 8.1, 10.1113).
1059 Salmos110,111

6 Ombopaga r yvy regua kuery,


omony r tegue anho.
Nhoak omoumba r yvy jave re.
7 Oikoa rupi yxyry o vae gui oyu r oiny,

hae gui oak omopu ju r ovy.

Salmo 111
Nhanderuete opena porague re ijayvua
1 Aleluia!

Xepya hae javi py aroporaei r Senhor


heko por vae kuery ijatya py.
2 Senhor rembiapokue ma tuvixa meme.

Oguerovya vae kuery hae javi oikuaa pota r hae nunga


re.
3 Guembiapo hae javi py oexa uka guexaka hae opoakaa,

heko pora avi o r rakae r peve.


4 Hembiapo por re nhanemaendua agu rami ojapo.

Senhor ma porayvu hae nhomboaxy vae.


5 Omongaru r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae,

imaendua riae r guexeve guar ojapo vaekue re.


6 Ojeupegua kuery pe oexa uka r opoakaa mbaemo ojapoa

py,
ijyvyr amboae regua kuery ikuaiague omea py.
7 Opo py ojapo vae ma anhet hae teko por rupi meme

ojapo,
nhanemboea voi ojeroviapy meme.
8 Hae nunga o por r rakae r peve,

ojeroviapy oikoa hae teko por rupi oeja rire.


9 Ojeupegua kuery pe ombou heraa jepear,

guexeve guar ojapo vy rakae r peve guar.


Hery ma ikya e vae hae nhomongyjea.
10 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy re jaupity

arandua.
Hae rami ikuai vae hae javi oexa uka r arandu.k
Jaroporaeia o riae r rakae r peve!

j
110.4 Hebreus5.110, 7.128 111.10 Provrbios9.10
k
Salmos112,113 1060

Salmo 112
Heko por vae oikove agu re ijayvua
1 Aleluia!

Ovya ete r avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai


vae,
hae ojapo uka vaekue oguerovya vae.
2 Hae vae kuery ramymino kuery voi ipoakapa r yvy re,

heko por vae ramymino kuery re imaendua pora r.


3 Hoo py ma opa mbae r oguereko,

heko pora o r rakae r peve.


4 Heko por vae pe ma pyt rgue py ojekuaa r imoexakar.

Porayvu, nhomboaxya hae teko por rupi ikuai.


5 Nhomboaxy vy mbaemo oiporuka vae ma ovya r,

hae imboayvua py te oikuaa uka r heko por vae oikoa.


6 Hae kuery ndoityai re.

Hae kuery re rakae r peve r imaenduaa.


7 Nhomondyiar oendu te nonhemondyi r.

Ipya guaxu r, Senhor re ojerovia vy.


8 Ipyaa o at vy ndokyjei r,

oexa r oipotaague hovaigua kuery re ojeupity ramo.


9 Mbaemo oguereko vae ombojao vy ome r iporiaukuei pe.

Heko pora o r rakae r peve.l


Ipoaka ramo omboetea hae imaenduaa por r.
10 Hae nunga heko vai vae oexa vy ivai r te,

ha jekyty rei r okanhy peve.


Mbaeta heko vai vae oipotaa ma opa r.

Salmo 113
Senhor jaroporaei agu regua
1 Aleluia!

Senhor rembiguai pendekuai vae, peporaei ke,


peroporaei Senhor rery.
2 Taimaendua pora Senhor rery re,

a hae rakae r peve!


3 Kuaray oa guive oikea peve

togueroporaeia Senhor rery!


4 Senhor ma yvate ete vae, yvy jave regua ryve,

hexaka voi yva ryve oo.

112.9 2Corntios9.9
l
1061 Salmos113115

5 Mavae ndau Senhor Nhanderuete reve joo rami heko vae?


Henda openaaty ma yvatea py o.
6 Ojeroa r guive oexa agu

yva hae yvy re mbaemo oiko vae.


7 Omopu ju r imoamy yvy kui py omombo pyre,

yty gui oipea r iporiaukuei,


8 huvixa kuery yvry ju omboguapy imoiny agu,

t, omo r ojeupegua ruvixa kuery reve guar.


9 Ojapo r kunha imemby e vaekue omemby kuery reve oiko agu

rami.
Hae ramo ovya r, kyrgue xy oiko vy.
Aleluia!

Salmo 114
Egito yvy gui omba jave guare re imaenduaague
1 Israel kuery Egito yvy gui o jave,
Jac ramymino kuery ayvu mboae py ijayvu vae ikuaia gui
omba jave ma
2 Jud kuery gui Nhanderuete ojapo guenda ikya e vaer,

ojapo Israel kuery ojeupe guar ete.


3 Hae nunga ye oexa vy ojava ovy,

Jordo yak voi guakykue katy oxyry rakae.m


4 Yvyty ikuai vae opopa vexa ava rami,

yvyi voi vexai ray rami opopa okuapy.


5 Ye, mbae tu o hae rami rejava agu?

Havy ndee Jordo, mbae re tu nderakykue katy rejevy?


6 Pe yvyty, mbae re tu pepopa ri vexa ava rami?

Havy pe yvy, mbae re tu vexai ray rami pepo?


7 Ndee yvy, eryryi ke Senhor Jac Ruete renonde.

8 Mbaeta itaty gui ojapo yy rupar,

itaova rat gui ojapo rakae yvu.n

Salmo 115
Nhanderuete anho nhamboete agu regua
1 Senhor, ore kuery e toremboetea, ore e,
hae rami rgue py nderery anho tomboetea,
renhomboaxya hae ojeroviapy reikoa re.

m
114.3 Ye Pyt ojavaague ma xodo14 py omombeu, hae r Jordo yak guakykue
katy ojevyague ma Josu3 py. n114.8 xodo17; Nmeros20
Salmos115 1062

2 Mbae re tu amboae regua kuery joupe-upe oporandu vy


Mamo tu o hae kuery Ruete? hei r okuapy?
3 Mbaeta Nhanderuete ma yva re o,

opa mbae ojapo oikovy hae ae oipotaa rami.


4 Hae r hae kuery pegua tuuete ma prata e vy ouro guigua

rive,
avakue opo py ojapo vaekue meme.o
5 Ijuru vaeri ndaijayvui,

hexa vaeri ndoexai,


6 ijapyxa vaeri noendui,

inhapygua vaeri noeti,


7 ipo vaeri mbaeve re ndopokoi,

ipy vaeri ndoguatai,


ijyryvi vaeri hae kuery gui ne pete ayvu nonhendui.
8 Ijapoare kuery topyta hae nunga rami ae,

hexe ojerovia vae kuery voi.


9 Hae gui Israel kuery ma Senhor re ae tojerovia.

Hae anho ma ipytyva hae mbaemo vai jokoa oiko.


10 Aro ramymino kuery tojerovia Senhor re.

Hae anho ma ipytyva hae mbaemo vai jokoa oiko.


11 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae hae javi tojerovia

Senhor re.
Hae anho ma ipytyva hae mbaemo vai jokoa oiko.
12 Mbaeta nhandere Senhor imaendua vy nhanemoingo por

r.
Omoingo por r Israel kuery,
omoingo por r Aro ramymino kuery,
13 omoingo por r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae,

yvatekueve hae yvygueve voi.p


14 Senhor tomove tema peiko por agu,

pe kuery hae penday kuery pe guive.


15 Senhor yva hae yvy apoare vae

ogueroayvu por vae tapendekuai.


16 Yva ma Senhor pegua o.

Hae r yvy ma ome avakue ray kuery pe.


17 Omanogue ma ndogueroporaei r Senhor,

okyrir vae anho ikuaia py oguejy vaekue.


18 Hae r nhande kuery ma jarovya r Senhor,

a guive rakae r peve.


Aleluia!

115.48 Salmo 135.1518


o p
115.13 Apocalipse11.18, 19.5
1063 Salmos116

Salmo 116
Oporai vy Nhanderuete oguerovyaague
1 Xee ma ayvu Senhor,
mbaeta ajerure ramo oendu xeayvua.
2 Xea katy ojeroa vy ojapyxaka rire

ixupe ajapukai r aikovea ja.


3 Manoa regua nhu xemboty vaekue,

jexavaia yvykua vaikue guigua xere ipoaka vaekue.


Hae ramo aiko axya hae ndavyaia py haa karamboae.
4 Hae rami vy ajapukai Senhor rery rupi:

Senhor, eraa jepe ke xerekove! hae vaekue.


5 Senhor ma porayvu hae heko por vae,

Nhanderuete ma nhanemboaxya rupi oiko vae.


6 Senhor ma hiarandu ei vae kuery re opena por vae.

Hae rami vy haa ajupya py xerexa vy xereraa jepe


karamboae.
7 Xenhe, ejevy ju ke repytuu agu py,

mbaeta xevy Senhor mbaemo por ome oata agu rami e.


8 Hae rami vy xenhe oepy amano taa gui.

Oepy xerexa xerexaya gui,


xepy guive oepy onhepyxangaa gui.
9 Hae ramo Senhor renonde aiko r

okuave vae yvy re.


10 Hexe ajerovia vaeri xejeupe xeayvu vy

Ajexavai ete rima aikovy, hae vaekue.q


11 Xepya eta rei vy

Avakue ikuai vae ma ijapu vae meme, hae vaekue.


12 Senhor opa mbae py xevy ojapo porague re

mbae ndau ame r ixupe?


13 Xereraa jepeague arovya vy aupi r karo,r

hae Senhor rery rupi aroporai r.


14 Senhor pe ajapopa r anhemboayvuague

ixupegua kuery hae javi oexaa py.


15 Hepy ete vae Senhor oexa r

ojeupegua ikya e vae kuery omano r.


16 Senhor, xee ma nerembiguai ete aiko,

nerembiguai pia guive aiko.

q
116.10 2Corntios4.13 r116.13 Apy ijayvu judeu kuery gueko rami vy Nhanderuete pe
mbaemo ome agu re. Tembiu hae vinho oupi r ixupe, hae gui oguerovyaa rupi hou
r (Salmo 22.2326; Levtico7.1116).
Salmos116118 1064

Remondopa ma xejokuaague.
17 Haeramo ndevy ame r roguerovyaa,
hae Senhor rery rupi aroporai r.
18 Senhor pe ajapopa r anhemboayvuague,
ixupegua kuery hae javi ikuaia py,
19 Senhor pegua roka
Jerusalm mbyte py ae.
Aleluia!

Salmo 117
Senhor pe hae javi regua oporaei agu regua
1 Pe yvy regua hae javi, peporaei ke Senhor pe!
Peroporaei, hae javi regua!s
2 Mbaeta Senhor ma opa mbae py nhanemboaxy,

hae ojeroviapy r oiko rakae r peve.


Aleluia!

Salmo 118
Nhandereraa jepea jarovya agu regua
1 Perovya ke Senhor, porayvu vae ramo.
Mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
2 Israel kuery aipo tei:

T, nhomboaxya opa vaer e.


3 Aro ramymino kuery aipo tei:

T, nhomboaxya opa vaer e.


4 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae hae javi aipo tei:

T, nhomboaxya opa vaer e.


5 Hae gui xee ma ajexavaia py ajapukai Senhor pe.

Hae ramo Senhor oendu vy xerepy karamboae.


6 Xereve Senhor oiko ramo xee ndakyjei r.

Mbae tu avakue ojapo r xere?t


7 Senhor xereve oiko xepytyvar.

Hae nunga rupi aexa r xere ijae e vae kuery re aipotaa


ojeupity ramo.
8 Avakue re jajerovia rgue py

haeveve Senhor re nhanhemi.


9 Huvixa kuery re jajerovia rgue py

haeveve Senhor re nhanhemi.

117.1 Romanos15.911
s t
118.67 Hebreus13.56
1065 Salmos118

10 Hae javi regua xembojere rei okuapy,


te Senhor rery rupi amomba.
11 Jova-jovai gui xejokopa,

te Senhor rery rupi amomba.


12 Eiru rami ete xeaoi okuapy,

te tata py juu okaia rami okaipa.


Senhor rery rupi amomba.
13 Opoxya rupi xemoanha rat heravy xereity agu,

te Senhor xepytyv.
14 Senhor ma xemombaraetea oiko, aroporaei vae guive,

xereraa jepe rire.u


15 Heko por vae rekoa rupi onhendu

heraa jepeare oguerovya vae:


Senhor opoakaa rupi ojapo mbaemo por!
16 Senhor opo oupi vy

mbaemo por ojapo hei vae.


17 Xee ma namanovei r.

Hae rami rgue py aikove r,


Senhor ojapo vaekue amombeupa agu.
18 Senhor xembopaga ete,

te manoa pe naxemboaxai guive.


19 Peipea ke xevy teko por rok,

hae vae rupi aike vy Senhor aroporaei agu.


20 Hae vae ae ma Senhor rok,

hae vae rupi heko por vae anho r oike.


21 Xee rogueroporaei r,

xepytyv vy xereraa jepe rire.


22 Oo apoa kuery ita omombo vaekue ma

yvatevea py opyta iporvea pyguar.


23 Hae nunga ma Senhor ae ojapo,

hae jaexa r ipor ete vae.v


24 Kovae ra ma Senhor omoingo vaekue.

Hae ramo javya hae jarovya r.


25 Senhor, orereraa jepe ke, rojerure!

Oremoingo por ke, Senhor!


26 Imaendua pormby toiko Senhor rery rupi ou vae!w

Senhor pegua opy pe kuery hae javi peike vae rogueroayvu


por.

u
118.14 xodo15.12; Isaas12.12 v
118.2223 Mateus21.42, Marcos12.1011,
Lucas20.17, Atos4.11; 1Pedro2.7 118.2526 Mateus21.89, 23.3739; Marcos11.9;
w

Lucas13.35, 19.38; Joo12.13


Salmos118,119 1066

27 Senhor ma Nhanderuete hae nhanemoexaka.


Ngaru oiko agu py pembojegua mbaemo rogue py,
altar apy peve.
28 Ndee ma Xeruete, xee rogueroporaei r.
Ndee Xeruete, xee aikuaa uka r ndeyvatea.
29 Perovya ke Senhor, porayvu vae ramo.
Mbaeta nhomboaxya opa vaer e.

Salmo 119
Nhanderuete guigua lei ipora re ijayvua
1 Ovya ete r ikya ea rupi oiko vae,
Senhor guigua lei rupi ae.
2 Ovya ete r oikuaa uka vaekue rupi oiko vae,

opya hae javi py onhe rendu vae.


3 Hae vae kuery ma mbaemo vai rupi e ikuai,

Nhanderuete guigua tape rupi anho.


4 Rejapo uka vae reikuaa uka

rojapopa ete agu.


5 Aguataa to at

ndeayvu reja vaekue rupi aiko agu.


6 Hae rami vy axmba agu rami e r aiko

rejapo uka vae hae javi re aikuaa pota vy.


7 Pete rami xepya reve roguerovya r,

haevea rami ndeayvuague aikuaa rire.


8 Xee ma ajapo r ndeayvu reja vaekue.

Xereja eme ke.


9 Mbaexa vy ndau kunumigue onhemongya e re oiko r?

Ndeayvu rupi oiko ri vy tema.


10 Xee ma xepya hae javi py roeka vae.

Ejapo eme rejapo uka vaekue gui ajepea agu rami.


11 Xepya re amo r ndeayvuague

nderovai ajejavy e agu.


12 Senhor, xee ma rogueroporaei r.
Xemboe ke ndeayvua reja vaekue rupi aiko agu re.
13 Xeayvu tema xemaendua vy

reikuaa potaa rupi ndeayvuague hae javi re.


14 Opa mbae por gui

arovyave ndee reikuaa uka vaekue.


15 Anhemboe aikovy ndee oremboea re,

aikuaa pota r reikoa re.


16 Ndeayvua reja vaekue re xee avya.
1067 Salmos119

Ndaxerexarai r ndeayvuague re.


17 Ejapo por xee nerembiguai pe,
aikove hae ndeayvuague rupi aiko agu.
18 Eipea ke xerexa jokoa,

aexa kuaa agu ndeguigua lei re ipor ete vae o vae.


19 Ko yvy re aikoa ja hekoa e vae rami aiko.

Eikuaa uka e eme ke rejapo uka vaekue.


20 Xepya py aendu ndaevei etea,

nearandua rupi ndeayvuague aenduxe riae vy.


21 Ndee ma ojejou por rei vae hae ayvu vaipy kuery pe ndeayvu ete vae.

Hae kuery ojepea okuapy rejapo uka vaekue gui.


22 Eipea ke xere ijayvu reia hae ovya reia,

mbaeta xee ma reikuaa uka vaekue rupi aiko ramo.


23 Xere huvixa kuery ijayvu agu nhomboatypa te

xee nerembiguai aikuaa pota aikovy ndeayvu reja vaekue re.


24 Reikuaa uka vaekue ma xembovya vae.

Hae vae ma xemongetaa guive.


25 Yvy rupi xereitya ma.

Xemoingo por ju ke ndeayvuague rami vy.


26 Xerekokue amombeupa ramo ndee xembovai.

Xemboe ke ndeayvua reja vaekue rupi aiko agu.


27 Eikuaa uka ke renhomboeague rami aiko agu,

hae xee aikuaa pota r ipor ete vae reikuaa uka vae re.
28 Xepya py xeporiau ndavyavei vy.

Xemombaraete ju ke ndeayvuague rami vy.


29 Xepea ke ijapu vae kuery rape gui.

Xemboaxy ke ndeguigua lei re oa rami vy.


30 Aiporavo tape vyaa katygua,

amo nearandua rupi aiko agu.


31 Reikuaa uka vaekue rupi pota aiko.

Senhor, xeapo eme axmba agu rami.


32 Anha r avy tape rejapo uka vaekue oa rupi,

xepya py xembovya rire.


33 Senhor, xemboe ke ndeayvua reja vaekue rupi aiko agu.

Hae vae rupi aiko r opa peve.


34 Xemoarandu ke, hae ramo aiko r ndeguigua lei rupi.

Xepya hae javi py r ajapo.


35 Xerereko ke tape rejapo uka vaekue oa rupi,

mbaeta hae vae anho arovya.


36 Xepya re emo reikuaa uka vaekue rupi aiko agu,

mbaemo ajoupave agu rupi e.


37 Xemoma eme ovare e vae re.
Salmos119 1068

Xembopya guaxu ke ndeguigua tape rupi.


38 Nerembiguai pe emo atve ndeayvuague,
nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae pe reme rire.
39 Eipea ke xere ijayvu reia xemongyje vae,

mbaeta nearandua anho haeve.


40 Ma, ndee xemboea rami anho aikoxe vae.

Xembopya guaxu ke ndereko pora rupi.


41 Senhor, exa uka xemboaxya.

Xereraa jepe guive ndeayvuague rami vy.


42 Hae ramo re ambovai kuaa xembojaru rei okuapy vae,

ndeayvua re ajerovia vy.


43 Xejuru gui eipea eme ayvu anhet rupigua,

mbaeta xee ma ar aikovy nearandua.


44 Hae rami vy ndeguigua lei rupi aiko riae r,

rakae r peve.
45 Aiko r aa jepea rupi,

ndee xemboea rupi pota aiko vy.


46 Huvixave kuery renonde voi ax e re

amombeu r reikuaa uka vaekue.


47 Xee arovya r rejapo uka vaekue,

xee ayvu vy.


48 Rejapo uka vaekue ayvu vy aupi r xepo,

ndeayvua reja vaekue re aikuaa pota r guive.


49 Nemaendua ke xee nerembiguai pe ndeayvuague re,

mbaeta xeapo ar agu rami.


50 Ajexavaia py xembovya vae ma povae:

ndeayvu xembopya guaxua.


51 Ojejou por rei vae kuery xejojai riae,

te xee ndajepeai ndeguigua lei gui.


52 Xemaendua ymave nearandua rupi ndeayvuague re.

Hae vae ma xembopya guaxu, Senhor.


53 Xee aendu xevaia,

heko vai vae ndeguigua lei rupi ve ikuai ramo.


54 Mamo r aguataa rupi oo py akea py

aroporaei aikovy ndeayvua reja vaekue.


55 Senhor, pyvy xemaendua r nderery re.

Hae rami vy ndeguigua lei rupi r aiko.


56 Povae ma xevy guar o vae,

ndee xemboea rupi aiko agu.


57 Senhor ae xevygua oiko.

Hae ramo aipoae: Ajapo r ndeayvuague, hae.


58 Xepya hae javi py ajerure xemboaxy agu.
1069 Salmos119

Xemboaxy ke ndeayvuague rami vy.


59 Xee ae aikoa re aikuaa pota vy
ajevy ju ndee reikuaa uka vaekue rupi aiko agu.
60 Anhea r, namboarei guive

rejapo uka vaekue ajapo agu.


61 Heko vai vae kuery nhu xejura

te ndaxerexarai r ndeguigua lei gui.


62 Pyt mbyte jave te apu r roporaei agu,

nearandua rupi ndeayvuague anhet vae meme ramo.


63 Anhemoir r nerenonde ojererokyjea rupi

hae remboeague rami ikuai vae reve.


64 Senhor, yvy jave re rexa uka ndeporayvua.

Xemboe ke ndeayvua reja vaekue re.


65 Senhor, xee nerembiguai pe rejapo por,

ndeayvuague rami vy.


66 Xemboe ke arandu hae aikuaa agu re,

rejapo uka vaekue rupi ajerovia ramo.


67 Ajexavai e mbove haeve ea rami aiko vaekue,

te a ma ajapo aikovy ndeayvua.


68 Ndee ma heko por hae ojapo por vae.

Xemboe ke ndeayvua reja vaekue re.


69 Ojejou por rei vae kuery ma xere ijayvu rive

te xepya hae javi py ajapo renhomboeague.


70 Hae kuery ma ipya rat vae.

Hae r xee ma arovya ndeguigua lei.


71 Ajexavaiague ma ojapo por xevy,

ndeayvu reja vaekue aikuaa nho agu.


72 Mbovy e ouro hae prata guigua o vae rire

xevy pe ovareve rgue ndejuru gui lei o vae.


73 Ndepo py ae xeapo hae xemoingo rakae.

Xemboe ke aikuaa agu rejapo uka vaekue.


74 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae xerexa vy ovya okuapy,

ndeayvuague re ajerovia ramo.


75 Senhor, xee aikuaa por haevea rami ndeayvua,

ojeroviapy reikoa rupi ae xemoingo axy vaekue.


76 Tou havy ndeporayvua xembopya guaxu agu,

xee nerembiguai pe ndeayvuague rami vy.


77 Xere embou xemboaxya aikove agu,

mbaeta ndeguigua lei re xee avya.


78 Ojejou por rei vae kuery toxmba, mbae py e xembojexavai rire.

Hae r xee ma aikuaa pota r ndee xemboea re.


79 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vae toupa xeirr,
Salmos119 1070

reikuaa uka vaekue oikuaa vae guive.


80 Xepya py tajapopa ndeayvu reja vaekue,
axmba e agu.
81 Ndee xereraa jepe agu ar vy xenhe ikangy.

Hae rami te ar tema ndeayvuague.


82 Xerexa ikanemba ma ndeayvuague ar r.

Rakae r tu xembopya guaxu? hae.


83 Tata ry hyru ipirekue guigua omo mbyre ipirupaa ramigua aiko,x

te ndaxerexarai ndeayvu reja vaekue gui.


84 Mbovy ra teri r ndau xee nerembiguai aikove?

Rakae ndau xerepy r xerakykue monhaa kuery gui?


85 Ojejou por rei vae kuery ndeguigua lei rupi e ikuai vae ma

yvykua ojoo okuapy xemboa agu.


86 Rejapo uka vaekue ma anhet vae meme.

Xerepy ke mbae py e xerakykue monhaa kuery gui.


87 Hae kuery xemomba raii ma ko yvy re.

Hae rami te xee ndajepeai r renhomboea gui.


88 Xembopya guaxu ke xemboaxya rupi vy,

hae r ajapo r ayvu ndejuru gui o vae.


89 Senhor, yva re ndeayvuague o at r

rakae r peve guar.


90 Ojeroviapy riae r reiko rakae r peve guar.

Yvy renhono rire haekue py ae o.


91 Ndeayvuague rami vy opa mbae omba por a peve,

mbaeta ndevygua meme ikuai.


92 Ndeguigua lei re avya vae rire

yma ma amano rgue aiko axy vaipa vy.


93 Xee ma ndaxerexarai r renhomboeague re,

hae vae rupi xemoingove rire.


94 Xereraa jepe ke ndevygua aiko ramo,

mbaeta aeka renhomboeague.


95 Heko vai vae kuery xerar okuapy xemokanhy agu,

hae r xee ma aikuaa pota r reikuaa uka vaekue re.


96 Xee aexa r iporgue ikuai vae hae javi opa vaer.

Hae r rejapo uka vaekue ma opa vaer e.


97 Xee ma ayvu ete ndeguigua lei!

ra pukukue re hexe anho aikuaa pota.


98 Rejapo uka vaekue ojapo xerovaigua kuery gui xearanduve agu rami,

xepya re amo riae ramo.

x
119.83 Hae vae jave py vinho ryrur ojapo r vexai e vy kavara pirekue gui. Hataxa
py omoa ramo ipiru hae ivaikueve r ovy.
1071 Salmos119

99 Xemboea kuery hae javi gui xee aendu kuaave,


reikuaa uka vaekue re aikuaa potaa rupi vy.
100 Tujakue gui voi xearanduve,

renhomboeague rami aiko vy.


101 Tape vai hae javi gui xee ajepea,

ndeayvuague re aikuaa pota agu.


102 Hae r ndeayvuague gui ma xee ndajepeai r,

ndee xerekomboe ramo.


103 Ndeayvu aaanga r he vae ramigua,

ei gui heve xejuru pe.


104 Renhomboeague rupi vy xearandu r.

Hae r tape anhet e vae ma ajeguarua meme.


105 Ndeayvu ma tataendy o aguata agu,

aikoa rupi omoexak vae.


106 Aura karamboae, hae auraague amo at guive,

haevea rami ndeayvuague rupi aiko agu.


107 Xee ma aiko axy vaipa ma.

Senhor, xemoingove ke ndeayvuague rami vy.


108 Senhor, ejopy ke amexeai py xeayvu ame vae,

hae xemboe ndeayvuague re.


109 Xejukaxea kuerya rupi riae aiko,

te ndeguigua lei gui ndaxerexarai r.


110 Heko vai vae kuery ma nhu omo xerovai,
te xee ndajepeai r renhomboea gui.
111 Reikuaa uka vaekue ma rakae r peve guar amo xejee,

mbaeta xepya py arovya.


112 Xepya re amo ndeayvu reja vaekue rupi aiko agu,

rakae r hae opa peve.


113 Moko rupi rei ijayvu vae ma xee ajou vai.

Hae r ndeguigua lei ma arovya.


114 Ndee ma anhemiaty hae mbaemo vai jokoa reiko.

Ndeayvua re ae ajerovia.
115 Mbaemo vai rupi pendekuai vae, pejepea ke xea gui.

Xee ma ajapoxe Xeruete ojapo uka vae.


116 Xepytyv ke ndeayvuague rami vy, aikove agu.

Emoingo e eme ar vae, axmba e agu.


117 Xemombaraete ramo re aa jepe,

hae ndeayvu reja vaekue rupi aiko.


118 Rejou vai ndeayvuague gui ojepea vae,

mbaeta apu py ae hae kuery nhombotavypa r.


119 Yty rami rive remombo r heko vai vae yvy jave re ikuai vae.

Hae nunga rupi xee arovya reikuaa uka vaekue.


Salmos119 1072

120 Nerenonde ajererokyje vy xeroo pirmba,


ndeayvua re ae ajererokyje.
121 Xee ma anhet hae teko por rupi ajoguereko vae.

Xemboaxa eme ke xerovaigua kuery po py.


122 Xee nerembiguai xerepy ke aiko porve ju agu.

Xembojexavai uka eme ojejou por rei vae kuery pe.


123 Xerexa ikanemba ma xereraa jepear ar riae vy,

ndereko pora rupi ndeayvuague ojeupity agu guive.


124 Ereko nerembiguai remboaxya rupi.

Xemboe ke ndeayvu reja vaekue re.


125 Xee ma nerembiguai aiko.

Xemoarandu ke reikuaa uka vaekue aikuaa agu.


126 Senhor, ova ma reikuaa pota agu ra,

mbaeta ndeguigua lei rupi ndaikuaiai ramo.


127 Xee ma ouro gui arovyave rejapo uka vaekue,

ouro oikyao pyre gui voi.


128 Hae nunga rupi renhomboeague pe Anhet vae meme hae.

Hae r ijapu vae kuery reko ma ajou vai.


129 Reikuaa uka vaekue ma ipor ete.

Hae vae rupi aiko xepya hae javi py.


130 Ndeayvu reikuaa uka ramo omoexak vy

omoarandu r hiarandu ei vaekue.


131 Xejuru aipea vy xepytu at,
rejapo uka vaekue aikuaa porvexe vy.
132 Eju ju xea py, hae xemboaxy,

nderery oayvu vae kuery pe rejapoaty rami vy.


133 Emo at ke ndeayvuague rupi aikoa.

Hae r teko vai vae guive r taipoaka eme xere.


134 Xerepy ke avakue xemoingo axy reia gui,

hae ramo aiko r renhomboeague rami.


135 Xee nerembiguai ry taexak nderova,

hae xemboe ndeayvu re.


136 Xerexay ma yak rami oxyry,

ndeguigua lei rupi e avakue ikuai r aexa vy.


137 Senhor, ndee ma ndereko por vae,

ndeayvua guive anhet vae meme.y


138 Reikuaa uka vaekue ma anhet rupi reja,

ojeroviapy guive.
139 Ndeayvu gui xerovaigua kuery hexaraipa r aexa vy

ndaevei etea aendu vae xemomba raii.

119.137 Apocalipse16.57, 19.2


y
1073 Salmos119

140 Ndeayvua ma ikya e ete vae.


Hae nunga rupi xee nerembiguai arovya.
141 Xee ma yvyi vae, oayvupy e aiko vaeri

ndaxerexarai renhomboeague re.


142 Ndeguigua teko por ma opa vaer e,

ndeguigua lei ma anhet vae meme.


143 Xery jexavai hae ndavyai etea ou te

rejapo uka vaekue ma xembovya kuerei.


144 Reikuaa uka vaekue ma haevea ramigua meme rakae r peve guar.

Xemoarandu ke hae vae rupi, hae ramo aikove r.


145 Xepya hae javi py xee ajapukai ndevy.

Senhor, xembovai ke, hae ramo ajapo r ndeayvu reja vaekue.


146 Ndevy ajapukai. Xereraa jepe ke,

hae ramo aiko r reikuaa uka vaekue rupi.


147 Ko e mbovei ajapukai,

ndeayvua ar ajerovia reve.


148 Pyt mbukukue re xerexa ndokei,

ndeayvuague re aikuaa pota agu.


149 Senhor, ndeporayvua rupi endu ke xeayvua.

Ndeayvuague rami vy xemoingove.


150 Teko vai rupi ikuai vae ova raii ma xea py.

Hae kuery ma ndeguigua lei gui ojepea vae.


151 Senhor, mombyry e ndee reiko,
rejapo uka vaekue ma anhet vae meme.
152 Yma ma aikuaa ndeayvuague

rakae r peve guar reja vaekue.


153 Eikuaa pota ke aiko axya re, xereraa jepe guive,

mbaeta xee ma ndeguigua lei gui ndaxerexarai r.


154 Xerepy ke, hae xereraa jepe.

Ndeayvuague rami vy xemoingove.


155 Heko vai vae kuery ma oo jepe agu gui mombyry ikuai,

ndeayvu reja vaekue ndoikuaaxei vy.


156 Senhor, opa mbae py ndee oremboaxy r!

Ndeayvuague rami vy xemoingove.


157 Heta ete ikuai xerovaigua kuery xerakykue monha vae,

te xee ndajepeai r reikuaa uka vaekue gui.


158 Ojerovia e vae kuery aexa vy aendu ndajou poria,

ndeayvuague rami e ikuai r.


159 Eikuaa pota ke renhomboeague arovyaa re.

Senhor, ndeporayvua rupi xemoingove.


160 Ndeayvua ma jypy guive anhet vae meme.

Haevea rami ndeayvuague rakae r peve guar.


Salmos119,120 1074

161 Huvixa kuery mbae py e xemoingo axy


te xepya py ajererokyjea vae ma ndeayvu ae.
162 Mbaemo rejapo agu re ndeayvuague aendu vy avya,

amongue ojou reta vae rami.


163 Xee ma ajeguaru apu gui, ajou vai ete guive.

Hae r ndeguigua lei ma arovya.


164 ra nhav sete-kue kuerei r rogueroporaei,

ndeayvuague haevea ramigua meme ramo.


165 Ndeguigua lei oguerovya vae ma ovya ete r,

ndoikoi r guive hae kuery reityar.


166 Senhor, ar aikovy ndee xereraa jepe agu,

rejapo uka vaekue ajapo reve.


167 Xepya py aiko reikuaa uka vaekue rupi,

arovya ete vy.


168 Renhomboeague hae reikuaa uka vaekue rupi aiko,

mbaeta nerenonde ojekuaa aikoa hae javi.


169 Senhor, ajapukaia tova ndea peve.

Xemoarandu ke ndeayvuague rami vy.


170 Nerenonde py tova ajerurea.

Xereraa jepe ke ndeayvuague rami vy.


171 Xejuru tandereroporaei,

mbaeta xemboe ndeayvu reja vaekue re.


172 Xeayvu py tarovya ndeguigua lei,
mbaeta rejapo uka vaekue haevea ramigua meme.
173 Embou ndepo xerepy agu,

renhomboeague aiporavo rire.


174 Senhor, ar ete xereraa jepe agu.

Ndeguigua lei anho arovya.


175 Emoingove xenhe rogueroporaei agu.

Ndeayvuague taxepytyv.
176 Vexai kanhygue rami aiko. Xereka ke,

mbaeta xee nerembiguai ndaxerexarai r rejapo uka vaekue gui.

Salmo 120
Ijayvu rei vae kuery rovai ojerureague
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Ajexavaia py ajapukai Senhor pe.
Hae ramo oendu xeayvu.
2 Senhor, xereraa jepe ke apu rupi ijayvu vae gui,

nhombotavypaa rupi ijayvu vae kuery gui.


3 Nhombotavypaa rupi ndeayvu vae,
1075 Salmos120122

mbae r tu ndereko rekovia omea,


mbae r tu ndevy guar omboua?
4 Nembopagaa r ipya guaxuve vae ruy hakua vae py,

tapy hexak vae zimbro guigua py guive.


5 Xevy pe ndaevei ete yvy mboae regua Meseque,

Quedar pygua kuery rekoa rupi aikoa.


6 Yma ete ma hae py aiko,

pete rami ndaikuaixei vae kuery mbyte.


7 Xee ma pete rami orekuai agu re xeayvu te

hae kuery ma joe opu agu re anho onhea okuapy.

Salmo 121
Nhandere Nhanderuete onhangarekoa re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Yvyty katy ama.
Magui ndau ou r xerepyar?
2 Senhor yva hae yvy apoare vae gui ae

ou xerepyar.
3 Hae ma nandereity ukai r.

Nerara rupi ndoke oinyi r.


4 Israel kuery rara ma oke vaer e,

ndojaparai r guive.
5 Senhor ae opena por r ndere.

Nemoar Senhor o reiporu kuaa regua re.


6 Hae ramo ara py kuaray nandeapo vai r,

pyvy te jaxy voi nandeapo vai r.


7 Senhor ndereraa jepe r opa mbae vai gui.

Nderekovea re opena por r.


8 Re hae reike ju ramo Senhor onhangareko r ndere

a guive rakae r peve.

Salmo 122
Jerusalm tet o por agu re ojerurea
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu Davi ombopara vaekue.
1 Xevy pe Jajeoi ke Senhor pegua oo py
ea r ae ndu v y av ya ete .
2 N d e e J e r u s a l m t e t ,

o r e p y o v a m a n e r o k p y.
3 J e r u s a l m m a t e t p e t e h e n d a i p y o j a p o p y r e .

4 H ae k at y ojeoi r S e n hor p eg u a k ue r y h ae jav i r eg u a ,


Salmos122124 1076

Senhor rery oguerovya agu


Israel kuery ojeoi agu vae.
5 Hae py ma ikuai haevea rami oikuaa pota vae renda,

Davi ramymino kuery openaaty ikuai.


6 Pejerure ke Jerusalm o por agu.

Ndererovya vae kuery taikuai por avi.


7 Ndekora mbyte ikuai vae taikuai por,

huvixave ro pygua kuery voi topytuu por.


8 Xeryvy kuery, xeir kuery re ama vy

Jerusalm tet re ajerure:


To hae py ikuai por agu, hae.
9 Senhor Nhanderuete pegua oo re ama vy

anhea r aikovy o por agu.

Salmo 123
Nhanderuete oipytyv agu ojerureague
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Xee ama neamba re reiko vaea katy.
2 Tembiguai herekoa po gui mbaemo oar vae,

tembiguai kunha mbae herekoa po re oma vae rami


ore kuery voi roma ndea katy
oremboaxy peve, Senhor Oreruete.
3 Senhor, endu ke oremboaxya, oremboaxy ke,

mbaeta orere ijae e vae anho ikuai.


4 Orenhe py roendu hae kuery ae oipotaa rami orembojaru reia

anho,
ojejou por rei vae kuery orere ndaijaeia roendu.

Salmo 124
Nhanderuete nhanderepya hae nhandereraa jepea re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu Davi ombopara vaekue.
1 Senhor e nhandea katy oiko vae rire
Israel kuery aipo tei
2 Nhandere avakue opu ramo

Senhor e nhandea katy oiko vae rire


3 hae kuery jaikove reve nhanemokmba rgue,
nhandevy ipoxypa vy.
4 Nhandery yy ou rgue,

ty guaxu vy oaxa rgue nhanderekove ry,


5 yy oxyry at vae
1077 Salmos124126

oaxa rgue nhanderekove ry.


6 Taimaendua pora Senhor re,
hae kuery pe nanhanemondoro ukai rire ha py.
7 Hae rami r nhanenhe oo jepe

guyra mboaa nhu gui oo jepea rami.


Nhu omondo ramo jaa jepe.
8 Senhor yva hae yvy apoare rery rupi

jajapukai ramo ou nhanepytyvar.

Salmo 125
Jajeroviaa re nha at agu regua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Senhor re ojerovia vae ma Sio yvyty rami ikuai.
Hae vae ma nomy r, o at r rakae r peve guar.
2 Jerusalm tet yvry rupi yvyty ikuai vae rami

Senhor opena r ojeupegua kuery yvry,


a guive rakae r peve.
3 Heko por vae kuery re

heko vai vae ndaipoaka riaei r,


heko por vae opo py ojapo vai e agu.
4 Senhor, emoingo por ke heko por vae,

anhet rupi ipya vae kuery.


5 Hae r tape kar rupi opia vae ma

Senhor ombopaga r heko vai vae kuery reve.


Israel kuery re to ikuai por agu.

Salmo 126
Ojaeo vae ombopya pora jevy agu regua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Senhor Sio tet py nhanemoingo por ju ramo
oexa rau vae rami nhandekuai vaekue.
2 Hae jave py nhanderory,

javyaa rupi nhandeayvu guive.


Hae ramo amboae regua kuery joupe-upe aipoei:
Hae kuery pe Senhor ojapo por ete, hei okuapy.
3 Anhet Senhor nhanemoingo por vaekue.
Hae nunga rupi ae javya.
4 Senhor, petegue ju ke oremoingo por,

Neguebe rupi yy oxyry vae rami.


5 Hexay reve mbaemo raygue onhot vaekue ma
Salmos126128 1078

ovya reve ju r omono.


6 Ojaeo
reve onhot ovy vaekue ma
ovya vaipa reve r ojevy ouvy,
mbaemo aju jokuaa ogueru vy.

Salmo 127
Nhanderuete gui ipor vae hae javi oua re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vae Salomo ombopara vaekue.
1 Senhor ae oor ojapo e ramo
ijapoa kuery ombaeapoa mbaever ndovarei r.
Tet re Senhor nonhangarekoi ri ramo
hara kuery onhangarekoa mbaever ndovarei r.
2 Ndaeve ranhei ko e mbove nhapua,

ndajake voia, ne jajexavaia rupi mbojape jajoua.


Mbaeta hembiayvu kuery okepa okuapy reve voi
hae kuery pe ome r mbaemo.
3 Nhanderay kuery ma Senhor ome vaekue meme,

guyrui gui oikoi vae ma nhandevy guar ome.


4 Nhanekunumi jave nhanderay kuery jareko vae ma

opo py xondaro huy oguereko vae rami.


5 Ovya ete r avakue hyru py oguereko reta vae.

Tet rok py ngovaigua kuery reve jogueroayvu


te ndaipoaka ei r.

Salmo 128
Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi vy javya agu regua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Ovya ete r Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae,
ixuguigua tape rupi ikuai vy.
2 Rembaeapoa rupi rejou r reu vaer.

Revya ete r, hae opa mbae oiko por r ndevy.


3 Ndero py ma nderayxy uva hia reta vae rami r oiko,

hae nderay kuery ma oliveira rembypy pyaui rami meme r


ikuai mesa yvry oguapya py.
4 Hae rami Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae ma omoingo

por r.
5 Senhor tanemoingo por Sio tet gui,

reikove reve rexa agu


Jerusalm tet py omoingo por r.
6 Rexa r neramymino kuery.
1079 Salmos128130

Israel kuery re to ikuai por agu.

Salmo 129
Ogueraa jepeague re imaenduaa
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Xekunumi guive mbovykue rei e xembojexavaia
Israel kuery aipo tei
2 Xekunumi guive xembojexavaia okuapy

te xere ndaipoakaai.
3 Xekupe rupi xekarambaa ma,

yvy karaa py rami xemboperepa vy.


4 Hae rami te Senhor heko por vae vy

ojayapa heko vai vae xejokuaague.


5 Sio tet re opu vae hae javi

toxmba, tojavapa guive.


6 Oo ry mbaemo rogue henho vy

ipoty e re ipirupa vae rami avi tokanhymba.


7 Hae nunga mbaever ndovarei ramo

avave rei opo py nomonoai,


ne ojyva ry ndojokuaai heruvy guive.
8 Hae kuerya rupi oaxa vae kuery aipo tei eme:

Senhor topena por pendere!


Senhor rery rupi ore rogueroayvu por! tei eme.

Salmo 130
Yy typyvea gui ojapukaia ague
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Senhor, yy typyve etea gui ajapukai ndevy.
2 Senhor, endu ke ajapukaia!

Ndevy pe ajerurea re ejapyxaka pota ke.


3 Senhor, rojejavyague re reikuaa pota vae rire

mavae rgue tu oo jepe?


4 Hae rami avi ndere o oreperdoa agu,

nerenonde rojererokyjea rupi roiko agu.


5 Xee ma ar aikovy Senhor,

xenhe py ar ijayvuague rupi.


6 Tet rara kuery ko agu re ojapuraa gui

xenhe py Senhor arve.z


Hara kuery ko agu re ojapuraa gui
7 Israel kuery toarve Senhor.
Salmos130132 1080

Mbaeta Senhor re o nhomboaxy agu,


opa mbae gui joepy agu guive.
8 Hae ae ma ogueraa jepe r Israel kuery

heko vai hae javi gui.

Salmo 131
Nhanderuete re vy japytuu agu regua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, xepya py xee ajejou por rei vae.
Amaa py nanhemboyvatei guive,
mbaemo tuvixa vae re ndaeveia rupi e aiko.
Mbaeta mbaemo iporve ete vae ma xevy guar e ae.
2 Hae rami rgue py akyrir vy apytuu r xepya py.

Kyri vae nokambuvei vae oxy jyva ry o rivei vae rami ae


avi
xekurax voi o xepya py.
3 Israel kuery, pear ke Senhor,

a guive rakae r peve.

Salmo 132
Ymave ijayvua ague
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Senhor, nemaendua ke Davi re,
opa mbae py oiko axy ramo.
2 Senhor pe Davi onhemboayvu vy

Jac Ipoakapa vae heia vae pe ijayvu rakae po rami:


3 Xee ma akeaty py ndaikevei r,

tupa anheno ajupyaty py ndajeupivei r,


4 xerexa nambotyvei r ake agu,

ne peteguei nanhenovei r xerexa amombytuu agu,


5 Senhor o agu ajou ea ja,

Jac Ruete Ipoakapa vae o atyr, hei.a


6 Nhaendu omombeua r Efrata yvy re lei ryru oa,

hae ramo Jaar yvy re ae jajou.b


7 Hae gui ma jaike ke oaty py.

Nhambojerovia ipy renda renonde.

z
130.6 Hae vae jave py pyt mbukukue re tet rara kuery opyta r ikora ry, ngovaigua
kuery ova r oexa agu. a132.25 Apy ma o Davi ouraague Nhanderuete ayvu ryru
ogueru vy hendar py por omo agu re (1Crnicas13.14).
1081 Salmos132,133

8 Senhor, epu ke, eike ejuvy repytuu agu py,


ndee hae hyru ndepoakaa kuaa ukaa reve.
9 Ndevygua sacerdote kuery re to teko por,

hae ndevy ete ikuai vae toporaei ovya vy.


10 Nerembiguai Davi re nemaendua vy

ema e eme nerembiporavo rova re.


11 Davi pe Senhor oura ete rakae,

oayvuague gui ndaexarai r guive. Aipoei:


Nderekovia pete nderoo guigua ae
amo r tenda repenaaty py opena oiny agu rami.
12 Xapya rei xereve guar ajapo vaekue nderay kuery ikuai ramo,

xeayvua re amboeague rupi guive,


hae ramo hae kuery ray kuery ju r oguapy
tenda repenaaty py rakae r peve.c
13 Mbaeta Senhor oiporavo rakae Sio tet,

hae py o riae agu. Aipoei:


14 Apy apytuu riae r rakae r peve,

apy ae r apena ainy, axea py ae.


15 Hae py anhomoingo por r tembiu oata agu rami e ajou uka vy,

iporiaukuei pe voi ame reta r tembiu.


16 Hae pygua sacerdote kuery ma amonhemonde r ajogueraa jepea

kuaa ukaa py.


Hae pygua ojerovia vae kuery ovya vy oporaei r okuapy.
17 Hae py ajapo r Davi poakakue ojekuaa jevy agu rami.

Xerembiporavo rekovia ambou r nhomoexakar.d


18 Hexe coroa o vae ma ipoty r.

Hae r hovaigua kuery re ma ambou r imoxmbaar.

Salmo 133
Joegua-egua pete rami ikuaia re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu Davi ombopara vaekue.
1 Joegua kuery pete rami ikuaia ma
haeve r, ipor ete guive.
2 Hae rami ikuaia ma azeite hepyve vae

sacerdote Aro ak re onho ramo

b
132.6 Jaar yvy Efrata regua yvy re Quiriate-Jearim tet py ranhe Nhanderuete ayvu
ryru opyta rakae, Jerusalm py Davi ogueru ruka e mbove (1Crnicas13.56).
c
132.1112 2Samuel7.117; Atos2.30 d132.17 Kovae ayvu rupi ijayvu 1Reis11.3436,
15.4, 2Reis8.19 hae 2Crnicas21.7 py. Hae gui Hendy vaer heia ma huvixa rakaeve
r oiko agu re ijayvu vy, hae Jesus Cristo rekor re guive (Lucas2.3032; Joo8.12).
Salmos133135 1082

hendyva re oxyry ovy vy


ijao ajuy peve ova vae rami.e
3 Hae rami ikuaia ma Hermom yvyty gui yxapy ou vae

Sio yvyty omboyxapypa vae rami.f


Mbaeta hae py Senhor ombou nhomoingo porar,
hae tekove rakae r peve guar.

Salmo 134
Kaarui jave oporaeia agu oenoa ague
Oguataa rupi ikuai vae oporaei agu.
1 Peroporaei ke Senhor, hembiguai pendekuai vae hae javi,
Pyvy Senhor pegua opy rupi pembaeapo vae.
2 Henda ikya e vae katy peupi ke pendepo

Senhor peroporaei vy.


3 Sio tet gui Senhor yva hae yvy apoare

tapendereroayvu por.

Salmo 135
Nhanderuete pe japoraei agu regua
1 Aleluia!

Peporaei Senhor rery rupi,


peroporaei Senhor, hembiguai pendekuai vae,
2 ixupegua oo rupi pembaeapo vae,

Nhanderuete pegua roka rupi guive.


3 Peroporaei ke Senhor, porayvu vae ramo.

Peporaei hery rupi, ipor ete ramo.


4 Mbaeta ojeupe guar Senhor oiporavo Jac,

oiporavo Israel kuery oguereko agu.


5 Xee aikuaa ae Senhor yvate ete vaea,

mbaeta tuuete ikuai vae ryve Nhanderuete oiko.


6 Senhor ma oipota vae hae javi ojapo vae,

yva hae yvy re, ye py hae igury rupi.


7 Arai omopu r heruvy yvy apy katy gui,

overa vae voi oguereko katu r oky agu.


Yvytu ma ojapo r oa gui oipeju agu rami.

e
133.2 Sacerdote-r Aro omoa vy inhak re omo rakae azeite (xodo29.19),
Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo por agu kuaa ukaar (xodo29.4346).
f
133.3 Yxapy py Nhanderuete omoingo por r hae kuery onhot vaekue
(Gnesis27.28).
1083 Salmos135,136

8 Egito yvy re hae ae ojukapa vaekue tay kuery jypy guare,


avakue hae mymba kuery guive.
9 Hae py ojapo hexa pyr hae nhomondyipaar

Fara hae hembiguai kuery rovai.


10 Senhor ma heta regua omomba vaekue,

huvixave ipoakapa vae guive ojuka.


11 Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom

hae Bas pygua huvixa Ogue,


hae gui Cana yvy regua huvixa kuery hae javi.
12 Hae gui ma ijyvykue

ojeupegua Israel kuery pe omboaxapa.


13 Senhor, nderery o r rakae r peve,

rakae r ikuai vae voi imaendua r ndere.


14 Mbaeta Senhor ma ojeupegua kuery re oikuaa pota r,

omboaxy r guembiguai kuery.g


15 Hae r yvy regua kuery ruete kuery ma

prata hae ouro guigua rive, avakue ae opo py ojapo vaekue


meme.h
16 Ijuru vaeri ndaijayvui,

hexa vaeri ndoexai,


17 ijapyxa vaeri noendui,

ipytu agu voi ndaevei.


18 Ijapoare kuery ma hae rami ae ju r ikuai,
hexe ojerovia vae kuery hae javi guive.
19 Israel ramymino kuery, penemaendua por Senhor re!

Aro ramymino kuery, penemaendua por Senhor re!


20 Levi ramymino kuery, penemaendua por Senhor re!

Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vae,


penemaendua por Senhor re!
21 Sio tet guive taimaendua pora

Senhor Jerusalm py o vae re.


Aleluia!

Salmo 136
Nhanderuete nhomboaxya re ijayvua
1 Perovya ke Senhor porayvu vae ramo,
mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
2 Perovya tuuete ikuai vae Ruete,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.

g
135.14 Hebreus10.30 h
135.1518 Salmo 115.48
Salmos136 1084

3 Perovya senhor ikuai vae Senhor,


mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
4 Hae anho ojapo mbaemo por tuvixa vae,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


5 Oarandua rupi ojapo rakae yva,i

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


6 Yvy avi onhono rakae yy ry rupi,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


7 Ojapo rakae omoexak vaer tuvixa vae,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


8 Kuaray ojapo ara py ojope agu,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


9 Jaxy hae jaxy-tata ojapo avi pyt omoexak vaer,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


10 Egito pygua kuery ray jypy guare ojukapa rakae,j

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


11 Hae vy hae kuery mbyte gui oipea Israel kuery,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


12 Opo oupi vy oexa uka opoakaa,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


13 Ombojao Ye Pyt moko henda rupi,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


14 Ombojaoague rupi ojapo Israel kuery oaxa agu rami,
mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
15 Hae gui ye py omoinge Fara, oxondaro kuery hae javi

reve,
mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
16 Tekoa ea rupi ogueroguata heravy ojeupegua kuery,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


17 Ojuka huvixave kuery ipoakapa vaekue,k

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


18 Huvixave omboetevepy ojuka,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


19 Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


20 Ojuka avi Bas pygua kuery huvixa Ogue,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


21 Hae kuery yvykue omboaxa ojeupegua kuery pe,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.

i
136.59 Gnesis1 j136.1016 Egito gui ogueraa jepeague omombeu xodo1214 py.
k
136.1722 Huvixave ojukaague omombeu Nmeros21 py.
1085 Salmos136,137

22 Guembiguai Israel kuery yvyr ome,


mbaeta nhomboaxya opa vaer e.
23 Nanhanembaraetevei ramo imaendua nhandere,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


24 Hae vy nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


25 Guemimoingo kuery hae javi pe ojou uka r hou vaer,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.


26 Peroporaei ke Nhanderuete yva regua,

mbaeta nhomboaxya opa vaer e.

Salmo 137
Guet oexa ngaua rupi ijayvuague
1 Babilnia tet py yak o vae yvry roguapy roinya py
rojaeo vaekue Jerusalm tet re oremaendua vy.l
2 Orembaepu ix reta vae roupi imoiny vaekue

hae py yvyra ikuai vae rak re.


3 Mbaeta escravo-r orereraa are kuery ojerure roporaei agu.

Peporaei na orevy Sio regua mboraei, hei okuapy.


4 Hae gui mbaexa r tu roporaei mboraei Senhor pegua

yvy mboae re orekuai vy?


5 Mbaeta ndee Jerusalm tet gui xerexarai ri ramo

xepo aiporu kuaa regua taipirupa.


6 Xeapek tojapa xejuru py re

xapya rei ndere naxemaenduavei r,


e vy Jerusalm gui mbaemo arovyave ramo.
7 Senhor, nemaendua ke Edom pygua kuery rembopaga agu

Jerusalm tet oitya jave ikuaiague re.m


Mbaeta hae kuery ma
Peitypa ke, peitypa yvy katy peve! hei okuapy vaekue.
8 Babilnia tet pygua kuery, peneret voi ombovaipa pyr o.

Ovya ete r orere pejapoague re penembopaga vae.n


9 Ovya r penday kuery voi ojopy vy
ita re omoumba avi vae.

l
137.1 Babilnia pygua kuery ma oipea rakae Jerusalm tet, hae guembiguair ogueraa
hae pygua judeu kuery regua. m137.7 Jerusalm tet re Babilnia pygua kuery ipoaka
r Edom pygua kuery oexa vy ovya rei okuapy, judeu kuery regua rai te (Obadias814).
n
137.8 Babilnia pygua kuery ombopaga agu re Apocalipse18 py ijayvu.
Salmos137139 1086

Salmo 138
Nhanderuete ojeroviapy oikoa jarovya agu regua
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, xee roguerovya r xepya hae javi py.
Ipoakakueve oendua py rogueroporai r.
2 Ndevygua templo ikya e vae oa katy ama reve

a r xerenapy re nderery aroporaei agu,


ndeporayvu hae ndereko por vae ramo.
Mbaeta opa mbae gui remboyvateve nderery hae ndeayvu.
3 Mbaeta ndevy pe ajapukai ramo xerepy,

xembopya guaxu vy xemombaraeteve guive.


4 Senhor, yvy regua huvixave kuery hae javi oporaei r okuapy ndevy,

ndejuru gui ndeayvua oendu vy.


5 Ogueroporaei r Senhor reko,

Senhor rexaka tuvixa ete ramo.


6 Senhor ma yvate ete vaeri

yvyguei re oma avi r.


Ojejou por rei vae kuery hae oikuaa mombyry gui te.

7 Xee ajexavai aikovy ramo


rembopyau r xerekovea.
Ndepo reupi r xerovaigua kuery poxya kuxa.
Reiporu kuaa regua py xereraa jepe r.
8 Xevy pe Senhor ojapo r ojapo r vaekue hae javi.

Senhor, renhomboaxya ma opa vaer e.


Eja eme ndepo py ae remoingo vaekue.

Salmo 139
Nhanderuete oikuaapa hae ipoakapa vaea re ijayvua
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ndee ma xere reikuaa pota vy xekuaa por vae.
2 Reikuaa r aguapy hae apu ju r.
Mombyry gui te reikuaa xepya re o vae hae javi.
3 Aguata hae anheno ramo ndee xerexa r.

Reikuaapa r aikoa hae javi.


4 Xeayvu agu xejuru py o e mbove voi
ndee Senhor reikuaapa r.
5 Xejoko r xerakykue hae xerenonde katy,

xere ndepo remo vy.


6 Hae rami xekuaapaa ma ipor ete xevy.
1087 Salmos139

Yvate ete r ndaikuaai re.o


7 Mar katy ndau anhemombyry rgue Nenhe gui?
Mar katy ndau ajava rgue rexaa gui?
8 Yva re aa te hae py ndee re rgue.

Yvykua vaikuevea py anhemboupa te hae py voi re rgue.


9 Kuaray oa katy aveve avy vy

ye apy peve aa te
10 hae py voi ndepo xerereko rgue,

reiporu kuaa regua xemombaraete rgue.


11 Xee aipoae ramo: Pyt xeaoi r,

hexak xeyvry rupigua pytmba r hae te


12 ndevy pe pytvea ete voi napyti rgue,

mbaeta ndevy pe pyt hae hexaka ma joo rami meme.


13 Mbaeta ndee ma xepya apoare,

xexy rye py xemoingo vaekue.


14 Xee roguerovya, anhemondyi agu rami xeapo rire.

Nerembiapokue ma ipor ete vae meme.


Hae rami aikuaa por xepya py.
15 Xekgue nderejaoi teri jave hi py xeapo,

hae gui xembotuvixai imoiny yvy guy py rami.


16 Naxerati teri jave ndee ma xerexa.

Ndekuaxia re ipara ma voi xee aiko agu ra hae javi,


pete-te ipara oiny peteve oiko e mbove ma voi.
17 Xeruete, renhembopyaa ma ipor ete xevy.

Mbovy rei e o.
18 Xee aipapa vae rire ita kui gui hetave rgue.

Aipapa, aipapa te ndaipapapai rgue.


19 Xeruete, remomba voi rgue heko vai vae!

Avakue tuguy moa, pejepeapa xea gui!


20 Hae kuery ma ndere opu rei okuapy,

nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue r.


21 Senhor, xee ajou vai ndejou vaia kuery.

Ndere opu rei vae kuery gui xee ajeguaru.


22 Hae kuery re ndaxeaeveia omba,

nderovaigua kuery ete ikuaia aikuaa.


23 Xeruete, xerexa pota,

hae eikuaapa xepya re o vae.


Xeraanga, hae eikuaa anhembopyaa hae javi.
24 Exa xere pa o haevea rami aikoa,

hae xerereko tape imar e vae rupi.

139.6 Romanos11.33
o
Salmos139,140 1088

Salmo 140
Ngovaigua kuery apu gui oo jepe agu ojerureague
Jogueroporaei vae pe mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, xereraa jepe ke heko vai vae gui.
Xerepy avakue ojerovia rei vae gui.
2 Hae kuery ma mbaemo vai anho opya re omo.

Jogueroaxea rupi rive ikuai.


3 Mboi rami oambee r oapek,

ijayvua ma mboi guigua veneno rami ae.p


4 Senhor, xerepy ke heko vai vae po gui,

xereraa jepe avakue ojerovia rei vae gui,


xembojepekuavo agu re onhea okuapy vae kuery gui.
5 Ojejou por rei vae kuery ma nhemi rupi omo r nhu x xemboa

agu,
tape yvry oipyo r xemboaar.
Omo r nhu xemboa agu.
6 Aipoae Senhor pe: Ndee ma Xeruete.

Senhor, ajerure ramo xepytyv ke.


7 Senhor xereraa jepea ndepoakapa vae,

joe opua ra py ndee xeak rejaoi.


8 Senhor, emoingo eme heko vai vae oipota vae.

Eja eme joapo vaixea rupi ikuai agu rami.


9 Xejokopa rei vae kuery onhemboyvate ri ramo

ejapo hae kuery re ae ju ijayvu vaiague ojeapa agu rami.


10 Hae kuery ry tou tapy, tomomboa tata py.

Yvykua vaikue py tomomboa, opu ve agu py.


11 Joe ijayvu rei vae to at eme yvy re.

Teko vai toakykue monha avakue ojerovia rei vae, omomba peve.
12 Xee aikuaa Senhor oepy ra iporiaukuei,

opena r oikotev reii vae kuery re.


13 Hae ramo heko por vae kuery oguerovya r nderery,

anhet rupi ipya vae ikuai r nerenonde.

Salmo 141
Kaarui jave oikyao hae oipytyv agu re ojerureague
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, ndevy ae ajapukai.
Eju pojava ke xepytyv!

p
140.3 Romanos3.13
1089 Salmos141,142

Ndevy pe ajapukai ramo endu.


2 Ajerurea to ndea py heaku por vae rami.q
Xepo aupia to kaarui jave omemby rami.
3 Senhor, ejoko xejuru,

ear xeayvua rok.


4 Ajapo vaixea to eme xepya re,

teko vai rupi aiko e agu


avakue joapo vai vae ikuaia rupi e,
hae kuery okaru okuapya py xee voi akaru e agu.
5 Xevy pe heko por vae ijayvu ete te ajou por r.

Xevy r ijayvu okuapya ma azeite xeak re omoa rami.


Xee ma naendu ei r.
Heko vai vae jajapo vai okuapy te xee anhemboe r.
6 Hae kuery rerekoa kuery omombopaa r itaova guy katy.

Hae kuery oendu r haevea rami xeayvua anho,


7 xerupa gui xekgue oipea vy ijyvry rupi omoamba te,

yvy oikaraague rupi rive.


8 Mbaeta Senhor, ndere ae ama aikovy.

Ndere ae ajerovia vae.


Eja eme xerekovea.
9 Xereraa jepe ke heko vai vae kuery

nhu x xemboaar omo vaekue gui.


10 Heko vai vae ae toa nhu omo vaekue py,
hae r xee ma aikove reve taa jepe.

Salmo 142
Ijava etea py ojerureague
Itakua py Davi o jave py onhemboeague ombopara vaekue nhomboe agu (1Samuel24).
1 Senhor pe ajapukai, xeayvu ainy.
Ajapukai vy xepytyv agu re ajerure.
2 Ixupe amombeupa ndavyaia,

henonde amombeupa ajexavaia.


3 Xee nanhanimavei ma aikovy ramo
ndee reikuaa r aikoa hae javi.
Tape aguata agu rupi xerovaigua kuery omo r nhu.
4 Ema na aiporu kuaa regua re, hae exa pota,

mbaeta avave rei ndoikoi xerexa kuaa vae.

m
137.7 Jerusalm tet re Babilnia pygua kuery ipoaka r Edom pygua kuery oexa vy
ovya rei okuapy, judeu kuery regua rai te (Obadias814). n137.8 Babilnia pygua kuery
ombopaga agu re Apocalipse18 py ijayvu.
Salmos142,143 1090

Jipoi anhemi agu,


xere avave rei noma potai guive.
5 Senhor, ndevy pe ae ajapukai.

Hae vy aipoae: Ndee ae anhemiaty.


Xevy guar ndee anho reiko ko yvy re aikoa py.
6 Endu ke ajapukaia,

xekangy vaipa ete ramo.


Xereraa jepe xerakykue monha vae kuery gui,
xegui hae kuery imbaraeteve ramo.
7 Eno xerekovea nhu gui,

nderery rupi arovya agu.


Heko por vae kuery oupa r xeyvry,
xevy pe hae rami rejapo por rire.

Salmo 143
Ogueraa jepe agu ojerureague
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Senhor, endu ke anhemboea.
Ejapyxaka ajerurea re.
Xembovai ke, ojeroviapy hae heko por vae reiko vy.
2 Nerembiguai aiko ramo xemboayvu eme,

mbaeta nerenonde heko por ete vae ndoikoi.r


3 Hae gui xerovaigua kuery ma xerakykue monha,

yvy rupi xereity vy xere opyrmba.


Xemo pyta py,
yma ete ma omano vaekue rami.
4 Hae nunga rupi xenhe nonhanimavei,

xepya eta rei ma guive.


5 Xemaendua te yma guare re.

Aikuaa pota aikovy nerembiapokue hae javi re,


xemaendua ndepo py rejapo vaekue re.
6 Hae nunga rupi xepo aupi ndevy.

Xenhe ndaevei ndere, yvy ipiru reia rami.


7 Senhor, xembovai voi ke,

mbaeta xenhe py nanhanimavei ma.


Ejexa uka e eme xevy,
omanogue rupa py oguejy vae rami apyta e agu.
8 Ndere ajerovia ramo

ajeive reve taendu ndegui xemboaxya.

r
143.2 Romanos3.20; Glatas2.16
1091 Salmos143,144

Ndere xenhe aromaendua ramo


exa uka tape aguata agu vae.
9 Senhor, xereraa jepe ke xerovaigua kuery gui,

mbaeta ndee ma anhemiaty.


10 Xemboe ke ndee reipotaa rupi aiko agu,

mbaeta ndee ae Xeruete.


Nenhe Por taxerereko
yvy joja pora rupi.
11 Senhor, nderery re vy xemoingove.

Haevea rami rejoguerekoa rupi


eipea xenhe ojexavaia gui.
12 Xemboaxya rupi emokanhymba xerovaigua kuery.

Emomba ke xenhe mbojexavaia kuery hae javi,


nerembiguai aiko ramo.

Salmo 144
Nhanderuete oepy rire oguerovyaa ague
Mboraeir Davi ombopara vaekue.
1 Imaendua pormby toiko Senhor xeitaova.
Hae ma omombaraete r xepo joe apu agu,
xeku voi omboe r joe apu agu.
2 Hae ma xemboaxya hae oo ikorapa vae a agu,

anhemiaty yvate vae hae xereraa jepea,


mbaemo vai jokoa oiko ramo ajerovia hexe.
Hae ojapo xeretar kuery apenaa rupi ikuai agu rami.
3 Senhor, mar ramigua tu avakue, hae kuery re reikuaa pota agu?

Mar ramigua tu avakue ray kuery, reayvu agu?s


4 Mbaeta avakue ma yvytu rami rive ikuai.

Oikovea ra ma kuaray rami r oaxa ovy vae.


5 Senhor, eipea ke yva, hae eguejy.

Epoko yvyty re, hae ramo o r hatax.


6 Embou overa vae xerovaigua kuery moambaar.

Emombo nderuy omondyipa agu.


7 Ekuave yvate gui,

xereraa jepe hae xereno yy typya gui,


amboae regua kuery poakaa gui ae.
8 Hae kuery ojuru gui apu rupi anho r ijayvu,

hae oiporu kuaa regua py anhet vae r ojapo.


9 Xeruete, ndevy pe amonhendu r mboraei pyau.

144.3 Salmo 8.4


s
Salmos144,145 1092

Mbaraka dez ix vae ambopu vy rogueroporaei r.


10 Senhor ojapo r huvixa kuery ipoaka agu rami.
Guembiguai Davi ogueraa jepe r kyxe jojukaa gui.
11 Xereraa jepe ke, xepea amboae regua poakaa gui.

Hae kuery ojuru gui apu rupi anho r ijayvu,


hae oiporu kuaa regua py anhet vae r ojapo.
12 Oreray kuery ipyau vae taikuai mbaemo rogue ipor vae rami,

hae orerajy kuery taikuai ita oo ytar rami,


huvixave ro reguar ombojegua pyre rami.
13 Oreroguy tatyny romono vaekue,

opa margua tembiu to.


Orerymba kuery vexai taetave tovy,
oreyvy rupi mbovy rei e tatay.
14 Orerymba vaka voi taimbaraete,

toity eme guayi, taikuai por e eme guive.


Oreret mbyte rupi tonhendu eme ipya vaia rupi ojaeo vae.
15 Ovya ete r hae rami ikuai vae kuery.

T, ovya ete r Senhor pe Nhanderuete hei okuapy vae.

Salmo 145
Nhanderuete porayvu, yvate ete hae opena pora re ijayvua
Ogueroporaeia rupi Davi ombopara vaekue.
1 Xeruete xeruvixave, xee romboete r.
Rakae r peve rogueroporaei r nderery rupi.
2 Ko nhav roguerovya r,

nderery rogueroporaei r rakae r peve.


3 Senhor yvate ete ramo haevea rami jaroporaei.

Yvate etea ma jaikuaapa vaer e.


4 Tuu kuery voi guay kuery oendua py ogueroporaei r nerembiapo,

omombeupa r ndepoakaa rupi rejapo vaekue.


5 Aikuaa pota r ndeyvate etea hae nerexaka re,

mbaemo por rejapo vaekue re guive.


6 Ijayvua r okuapy ndepoakaa rupi rejapo vaekue re,
xee voi amombeu r ndeyvatea.
7 Nhomomaenduaa r ndeporayvu etea re,

ovyaa rupi ogueroporaeia r ndereko pora.


8 Senhor ma porayvu hae nhomboaxy kuaa vae.

Ndaivai voi kuaai, nhomboaxy agu o riae vae.


9 Pav pe Senhor oexa uka r mborayvu,

nhomboaxya rupi opena por r guemimoingo kuery hae javi re.


10 Senhor, remoingo vaekue hae javi ndereroporaei r.
1093 Salmos145,146

Ndevygua ikya e vae kuery voi ndererovya ete r okuapy.


11 Ijayvu r ndepoakaa rupi nerexaka ojekuaa vae re,
omombeu por r ndepoakaa,
12 avakue ray kuery oikuaa agu ndepoakaa rupi rejapo vaekue,

hae repenaa rupi ndeyvatea hae nerexaka ojekuaa vae.


13 Ndepoakaa ma rakae r peve guar,

ndee ma huvixave riae r re, ikuai jevy vae peve.


Senhor ijayvua hae javi py ojeroviapy oiko,
ojapo vae hae javi py oexa uka r ikya e vaea.
14 Senhor oipytyv r ikangy vae hae javi,

omopumba ju r hoa vaekue.


15 Ndere anho pav oma r okuapy

hira py por hou vaer rejou uka agu oar vy.


16 Ndepo reipea vy

neremimoingo hae javi pe reme r oikotev vae.


17 Senhor haevea rami nhanderereko oikoa hae javi py,

opa mbae ojapoa py oexa uka r oporayvua.


18 Ixupe ojapukai vae hae javi yvry onhemo r,

anhet ete rupi ojapukai ramo.


19 Henonde ojererokyjea rupi ikuai vae pe ojapo r oipota

vae.
Ojapukaia oendu vy ogueraa jepe r.
20 Senhor opena por r oayvu vae kuery re.
Hae r heko vai vae ma omomba r.
21 Xejuru py taroporaei Senhor.

Temimoingo kuery hae javi togueroporaei hery ikya e vae


rupi, rakae r peve.

Salmo 146
Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvua
1 Aleluia!

Xenhe, eroporaei ke Senhor.


2 Xee aikovea pukukue re aroporaei r.
Xeruete pe aporaei r aikovea ja.
3 Pejerovia eme huvixa ikuai vae re rive.

Pejerovia eme avakue ray kuery ikuai vae re,


mbaeta hae kuery re no jogueraa jepe agu.
4 Hae kuery nhe o ramo yvy kui ju r opyta.

Hae vae rave opa r ojapo r vaekue hae javi.


5 Ovya ete r Jac Ruete pe Xepytyva hei vae,

Senhor Nguuete oar vae.


Salmos146,147 1094

6 Hae ae yva hae yvy apoare,


ye hae opa mbae hexe ikuai vae guive.
Rakae r peve oiko r ojeroviapy.t
7 Haevea rami oikuaa pota r ombojexavaia vae kuery re,

hae okaruxe vae pe ma ome r tembiu.


Senhor oguenomba r nhu py ikuai vaekue.
8 Senhor oipea r ra revegua e vaekue rexa.

Senhor omopu r omoyvyi mbyre.


Senhor oayvu r heko por vae.
9 Senhor opena por r oyvy rupi e oguata vae re.

Oipytyv r imeve vae hae tyre kuery.


Hae r heko vai vae ikuaia ma ombovaipa r.
10 Senhor o r huvixave rakae r peve.

Sio pygua kuery, Penderuete ipoaka r a guive rakae r


peve.
Aleluia!

Salmo 147
Nhanderuete ipoakapa vae ogueroporaeia
1 Peporaei Senhor pe!
Haeve hae ipor ete Nhanderuete pe japoraeia.
Jaroporaeia ma ipor ixupe voi.
2 Senhor omoatyr ju Jerusalm tet,

oguerupa ju Israel kuery omoamba pyre.


3 Omonguerapa r opya py ikangy vae,

ijai oipoanomba r guive.


4 Oipapa jaxy-tata ikuai vae,

pete-te hery rupi r oeno.


5 Nhande-Senhor ma yvate ete hae ipoakapa vae.

Hiarandua ndajaikuaapai r.
6 Senhor ma yvyguei repya oiko,

hae r heko vai vae ma omombo r yvy rupi.


7 Peporaei Senhor pe perovyaa rupi.
Mbaepu ix reta vae py pembojoguy vy peporaei Nhanderuete
pe.
8 Hae ma yva onhov r arai py.

Oky oguereko katu yvy re guar.


Yvyty ikuai vae re ojapo mbaemo henho agu rami.
9 Mymba kuery pe ome r hou vaer,

t
146.6 Atos4.24, 14.15
1095 Salmos147,148

uruvu ray kuery pe guive, ojapukai ramo.


10 Hae ma kavaju mbaraetea oguerovya vae,
ne xondaro mbaraetea e guive.
11 Senhor oguerovya r henonde ojererokyjea rupi ikuai vae,

hae nhomboaxya oar okuapy vae anho.


12 Jerusalm pygua kuery, peroporaei ke Senhor!

Sio tet pygua, peroporaei Penderuete!


13 Mbaeta peneret mbyte rupi omo atve ikora rok jokoa,

hae penday kuery omoingo por r.


14 Pendeyvy katy raii rupi ikuai vae reve omo pendekuai por agu,

hae trigo iporve vae re penemongaru.


15 Yvy rupi hae oikuaa uka r ojapo uka vae,

ijayvua ojekuaa pojava r ovy.


16 Vexai rague rami ombou r yroy ap,

yroy xi voi omoa r tanhimbu rami.


17 Yroy hat vae hae omombo r ikurekue rami.

Mavae ndau ogueropoaka r yroy ombou r?


18 Hae gui ma oayvu ombou ramo tykupa ju r.

Yvytu oipeju agu rami ojapo ramo


yy oxyry r.
19 Oayvu oikuaa uka Jac kuery pe,

ojeguigua lei hae nhomboea oeja Israel kuery pe.


20 Hae ramigua ma amboae regua pe ma ndoejai.
Amboae kuery ma nhomboea ndoikuaai okuapy.
Aleluia!

Salmo 148
Pav ogueroporaei agu regua
1 Aleluia!

Peroporaei Senhor yva ryve rupi,


peroporaei yvate etea rupi!
2 Ixupegua anjo kuery hae javi, peroporaei pekuapy.

Ixondaro kuery yva regua hae javi, peroporaei pekuapy!


3 Kuaray hae jaxy, peroporaei pekuapy!

Jaxy-tata hendy vae hae javi, peroporaei pekuapy!


4 Yva yvatevea rupi o vae, eroporaei avi,

yva ry yy ikuai vae voi.


5 Togueroporaei okuapy Senhor rery!

Mbaeta hae ijayvu ramo opa mbae oiko rakae.


6 Omo at guive rakae r peve guar.

Hae kuery ikuai agu oeja vaekue oaxa vaer e.


Salmos148,149 1096

7 Yvy re pendekuai vae, peroporaei Senhor,


ypo tuvixa vae hae typya regua hae javi!
8 Onhemboxi vae hae amandau,

yroy ap hae yvy ratax,


yvytu at onhe rendu vae,
9 yvyty hae yvyi ikuai vae,

yvyra hia vae hae yary ikuai vae,


10 mymba inhar vae hae vaka kuery,

yvy rupi otyryry hae guyrai oveve vae,


11 yvy regua huvixave kuery, hae javi regua guive,

yvatekueve hae yvy regua joe oikuaa pota vae kuery hae javi,
12 kunumigue hae kunhatague,

kakuakuevei vae hae kyrgue.


13 Togueroporaei okuapy Senhor rery,

mbaeta hery anho yvateve vae.


Hexaka ma yvy hae yva ryve rupi o.
14 Ombopoakave ojeupegua kuery,

ixupegua ikya e vae kuery hae javi ogueroporaei agu,


hembiayvu Israel kuery regua guive.
Aleluia!

Salmo 149
Nhanderuete re ojerovia vae kuery ogueroporaei agu regua
1 Aleluia!

Pemonhendu Senhor pe mboraei pyau!


Peroporaei ixupegua kuery ikya e vae ijatya py.
2 Israel kuery toguerovya imoingoare.

Sio pygua kuery toguerovya nguvixave.


3 Peroporaei hery mimby pemonhe reve.

Ixupe peporaei salmos, pandeiro hae mbaepu ix reta vae


pembojoguy vy.
4 Mbaeta Senhor oguerovya ojeupegua kuery.

Yvyguei re omo oo jepe agu.


5 Ixupegua kuery ikya e vae toguerovya hexaka.

Ovyaa rupi toporaei ngupa py.


6 Hae kuery juru py to Nhanderuete pe oporaei at agu,

hae ipo py ma to kyxe haimbe jovai vae,


7 yvy regua kuery ikuaia rupi nhombopaga agu,

amboae regua ombopaga agu,


8 huvixave kuery corrente py oipokua agu,

hae yvatekueve ferro guigua py


1097 Salmos149,150

9 haekuery ombopaga agu ayvu ombopara pyre rami vy,


ixupegua kuery ikya e vae hae javi omboetea agu.
Aleluia!

Salmo 150
Oguerovyaa opa vygua
1 Aleluia!

Peroporaei Nhanderuete, ixupegua henda ikya e vae py!


Peroporaei yvate ipoakaa oa rupi!
2 Peroporaei opoakaa rupi ojapo vaekue re!

Peroporaei, yvate ete vae ramo!


3 Peroporaei mimby guaxu pu rupi!

Peroporaei mbaraka hae mbaepu ix reta vae reve!


4 Peroporaei pandeiro py hae pejeroky reve!

Peroporaei mbaepu ix vae hae mimby reve!


5 Peroporaei hya pu reve!

Peroporaei hya pu onhendu ratve vae reve!


6 Ipytu vae hae javi togueroporaei Senhor!

Aleluia!
Arandu regua ayvu
Provrbios Salomo
omombeu vaekue oa a

Arandu regua ayvu provrbios Salomo omombeu vaekue oa


Avakue ma opa margua re oikuaa pota r oikuaaxe vy. Hae r arandua ma
mamo tu o? Mamo tu o mbaemo jaikuaa ete agu? (J28.12). Kovae kuaxia
para re ma ombovaia: Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy re jaupity
arandua, Ikya e vae jaikuaa vy re jaiko kuaa (9.10).
Huvixa Salomo pe ma Nhanderuete ome rakae pav gui hiaranduve agu.
Salomo ae ombopara vaekue arandu regua ayvu kovae kuaxia re o vae.
Amongue henda py etei amboae kuery ombopara avi vaekue. Hae vae regua
ayvu ma ijapuai meme, nhanderexarai e agu.
Kovae kuaxia para re ma avakue arandua rive o, Nhanderuete guigua
anho. Hae vy yvate guigua arandua ma jypyi nhandeapo r nhandereko kya
e agu rami, hae gui nanhandevai rive-rivei r, mborayvu re r nhandekuai,
haeve vaii vae r jaiko, hae opa mbae py nhomboaxy hae nhopytyv vae,
pete regua joegui ndajayvuvei r, nanhandereko por merami rivei r guive
(Tiago3.17).

Mbaer pa arandu regua ayvu omombeuague

1  Arandu regua ayvu Davi ray Salomo Israel pygua huvixave vae
1

omombeu vaekue,
2 jaikuaa por agu arandua hae nhanemboeague,

jaikuaa avi agu hiarandu vae kuery ijayvua,


3 hae nhanemboea nhaendu vy arandua rupi jaiko agu,
teko por rupi jaiko vy jaikuaa pota, hae joo-jooi rami
jajoguereko agu,
4 hiarandu ei vae kuery nhamoarandu kuaa agu,

kunumigue pe voi jaikuaa uka arandua rupi ikuai agu.

a
ttulo Provrbios epy vae ma ayvu ijapuai vae arandu regua.

1098
1099 Provrbios1

5 Hiarandu vae toendu hiaranduve agu,


omboe pyre voi toendu oikuaa porve agu,
6 oikuaa agu arandu regua ayvu hae mbaemo re ombojoja reve

ijayvua,
hiarandu vae kuery haxy-axyve vae re ijayvu te.
7 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy re mbaemo jaikuaa.

Hae r hiarandu e vae kuery ma noenduxei r hiarandur re


omboea te.

Heko vai vae kuery ayvu rupi jaiko e agu


8 Xeray, endu ke nderu nemboe ramo,
ejepea eme ndexy ijayvuague rupi reikoa gui.
9 Mbaeta hae nunga ndeapo por r ak regua ipor vae rami,

hae mboy ndeajuy re o vae rami.


10 Xeray, heko vai vae kuery nembotavy agu rupi ri ijayvu r

enhembotavy uka eme.


11 Hae kuery aipoei r: Eju ke orerupive,

jaa nhanhemi vy,


nhama mbegue ikuai rivei vae ruguy nhamo agu.
12 Hae kuery ma oikove reve te nhamomba r yvykua py rami,

oikove te yvyra rupa py onhono por mbyre rami opyta agu,


hei r.
13 Iporgue jajou r opa margua nhanembaer,

hae vy nhanderopy nhamony r nhanemondakue.


14 Eju havy enhemoir ore kuery reve,

hae rami vy petei voko jareko agu, hei r okuapy.


15 Xeray, hae rami ijayvu ramo eiko eme hae kuery reve,

ne epyr eme hae kuery ikuaia rupi.


16 Mbaeta hae kuery onha-onha r mbaemo vai ojapo agu,

ojapura r jogueravy tuguy omo agu katy.


17 Guyra kuery oexaa py

ndaevei imboaar jajapo agu.


18 Hae rami te hae kuery ma nguguy ae r omo uka oma mbeguea

py,
guekove ae oipea uka r nhemi rupi joapo vaia py.
19 Hae rami ojoupa reixe vae kuery hae javi opyta vai r,

ipya re oguerekopa reixea o vae ma hekove ae oipea r heravy.

Arandua ijayvua
20 Hae
gui Arandua ojapukai r tape rupi,
tet mbyte rupi onhendu at r oikovy.
21 Tet kora ry gui voi ijayvu r,
Provrbios1,2 1100

ok jaikea py hae tet ikuai vae rupi ijayvu r po rami:b


22 Penearandu ei vae! Rakae peve r tu perovya penearandu
ea?
Pendeporojojai rei vae, rakae peve r tu pendeporojojai reia rive
pejou por?
Penearandu e vae, rakae peve r tu pejou vai arandua?
23 Pendu pota ke xeayvu re,

mbaeta pvy amombeupa r xepya re o vae,


ajapo r xeayvua peikuaapa agu rami.
24 Pe kuery xee roeno te napendu potai,

pendea katy akuave ramo oikuaa pota vae ndoikoi.


25 Hae rami rgue py pendu rivepa apomongetaa,

napenduxei xeayvua.
26 Hae nunga rupi pejexavai r xee ju r rojojai.

Penemongyjear ou r aexa vy apuka rei r pe kuery re,


27 mbaeta penemongyjea ou r yvytu at rami,

penemombaar ou r yvytu jere rami,


hae penembojexavaiar hae penemoingo axyar ova avi r.
28 Hae jave py pe pejapukai r xevy te xee nambovai r.

Opa rupi pe kuery xereka te ndaxejoui r,


29 Mbaeta arandua ndapeipotai rire,

Senhor renonde pejererokyje agu napemoxei vy.


30 Xee apomongeta ramo napenduxei,
pendevy xeayvu r ndapeikuaaxei,
31 hae rami rire ma peikoague repy ae r pejopy,

pejeguaru r penhemongetaague gui ae.


32 Mbaeta hiarandu ei vae kuery omanomba r ojepeaague py,

hiarandu e vae ojeupe Aiko por hei riveague py ae r


okanhymba.
33 Hae r xeayvu oendu vae ma o at r,

ikuai por rei r mbaeve gui okyje e re.

Arandua ipor vae re ijayvua

2  Xeray, xeayvu rejopy vy,


1
hae ndejee ajapo uka vae remo ri vy,
2 arandua re rejapyxaka pota vy,

hae ndepya re mbaemo reikuaa agu re rejerure ri vy,


3 xapya rei nearandur re rejapukai vy,

hae rendu kuaa agu re rejerure ete vy,

b
1.21 Apy gui ma ijayvu vae ma Arandua. Hae rami avi jaikuaa pota por vy
Nhanderuete ae ijayvua.
1101 Provrbios2

4 nearandur reka reikovy vy prata oeka vae rami,


mbaemo por onhomi mbyre rekaa rami reka vy,
5 hae rami vy r reikuaa Senhor renonde rejererokyjea rupi reiko

agu,
hae rejou r Nhanderuete reikuaa agu.
6 Mbaeta Senhor ae ome arandur,

ijuru gui ae ou nhanearandur hae jaikuaa agu.


7 Heko por vae kuery peguar omo por r arandua anhet ete

vae,
hae ramo anhet rupi ikuai vae pe o r mbaemo vai jokoar.
8 Opena por r teko por rupi ikuai vae re,

opena r Nhanderuete pegua kuery ikya e vae oikoa rupi.


9 Hae rami vy reikuaa r teko por rupi reikoa, mbaemo re reikuaa

potaa, hae joo-jooi rami rejoguereko agu.


Hae rami jaikoa ma tape por meme.
10 Mbaeta ndepya re o r nearandur,

reikuaave reikovya voi nenhe py nembovyave r heravy.


11 Hae ramo arandua opena r ndere,

nearandua ae nemoingo por r.


12 Hae rami vy ndereraa jepe agu tape vai rupi ikuai vae gui,

hae avakue ndaeveia rupi ijayvu vae gui,


13 teko por gui ojepea vy

pyt rupi anho ikuai vae gui.


14 Hae kuery ma teko vai ojapo vy ovya rei r,

heko vai vae kuery oexa vy anho r ovya okuapy,


15 tape kar rupi ikuai vy

oiko agu vaekue gui ojepeapa vae.


16 Arandua ndereraa jepe r kunha itavy rei vae gui voi,

kunha mboae tavy reia rupi ijayvu vae gui.


17 Hae nunga ma oeja r kunhata guive ome reve joguerekoa gui,

hae Nhanderuete pe oiko agu re ijayvuague gui voi hexaraipa


r.
18 Mbaeta hae vae ro katy reo vy manoa katy ae r reo.

Hae oikoa hae javi ndereraa r pyt guy py manoa poakaa katy.
19 Hae ramo hae vae kunha pou vy oo vae ma ndojevyvei r,

ndojouvei r tape tekove katy oo vae.


20 Arandua rupi vy reiko r avakue heko por vae ikuaia rupi,

nderejavyi r teko por rupi ikuaia.


21 Mbaeta yvy pyau ma heko por vae peguar itui,

hae vae yvy re ikuai vaer ma anhet rupi oiko vae kuery anho.
22 Hae r opa mar heko vae kuery ma oipeapaa r yvy gui,

jokorepa vae kuery omombaa r hae gui.


Provrbios3 1102

Senhor nhanhe rendu agu rupi nhanemoarandua

3  Xeray, nderexarai eme xee romboeague re.


1

Ndepya re emo por ke ajapo uka vaekue.


2 Mbaeta hae nunga ma nemoingove puku r,

ndere omo retave r maeta re reiko agu.


3 Nderexarai eme mborayvu hae anhet vae rupi reikoa agu gui.

Hae rami reiko agu emo ndeajuy re mboy remoa rami.


Ndepya re embopara yvyrape re rami.
4 Hae rami vy reupity r Nhanderuete nemboaxya,

avakue voi nemboete r.


5 Ndepya hae javi py ejerovia tema Senhor re ae,

hae r ndee ae arandua re ma ejerovia eme.


6 Opa mbae rejapoa py nemaendua hexe.

Hae ramo hae oipea r nerenonder.


7 Enhemoarandu eme ndee ae reikuaa rupi rive.

Eiko tema Senhor renonde rejererokyjea rupi, hae ejepea teko


vai gui.
8 Hae rami reikoa ma ojapo r nderete imbaraeteve agu rami,

nekgue voi omokanegua r.


9 Emboete ke Senhor mbaemo rereko vae py,

hae jypyi rejou vaekue-ekue remea py.


10 Hae ramo nderoguy tynymba r mbaemo raygue,

vinho hyru gui voi onhemba rei r.


11 Xeray, endu rive eme tavy Senhor nemoarandu r,

ndekuerai eme guive ndevy ijayvu ramo,


12 mbaeta Senhor ma guembiayvu kuery pe ae r ijayvu,

tuu guay oayvu vae pe ijayvua rami avi.c


13 Ovya ete r ava oarandur ojou vae,

oikuaa agu oupity vaekue.


14 Mbaeta hae rami jaikoague repy ma prata gui ovareve,

ouro iporve vae gui ovareve.


15 Prola gui voi ovareve r.

Opa mbae reipota vae ma arandu gui ndovareive.


16 Opo oiporu kuaa regua re arandu oguereko nderekove ombopukuve agu,

hae r oiporu kuaa ea re ma o mbaemo por hae nemboetea


agu regua.
17 Hae vae tape ma ipor vae meme.

Hae vae rupi jaa vy jaupity r mbya por.


18 Oupity vae pe ma yvyra tekove mea hia.

3.1112 Hebreus12.56
c
1103 Provrbios3,4

Ovya ete r oupity vae hae javi.


19 Oarandua rupi Senhor yvy onhono rakae,
oikuaapaa rupi ojapo imoiny yva.
20 Opa mbae oikuaapa vae vy yy ombovu rakae yvy gury oague gui,

hae r arai gui ma ombou yxapy.


21 Xeray, emboyke eme rexaa py remo vaekue,

ereko riae ke arandu anhet vae reiko kuaa agu.


22 Mbaeta nenhe pe ome r tekove,

ndeajuy re mboy remo vy renhembojeguaa rami avi.


23 Hae rami vy tape rupi reikoa rupi voi reiko por r,

renhepyxanga e re.
24 Renheno ta ma vy nderekyjei r,

hae gui renheno ma vy reke por r.


25 Enhemondyi eme mbaemo oiko xapya te,

ne heko vai vae kuery mokanhyar ou vae gui.


26 Mbaeta Senhor o r ndere ou vae jokoar,

ndepy re voi opena r nemboaa e agu.


27 Eipytyv e eme ojexavai reii vae kuery,

ndepo py rembojao agu rereko ri vy.


28 Xapya rei a ma voi mbaemo rereko ri vy

aipore eme neir pe: Tereo ju, hae gui ko r ma eju ju.
Hae ramo ma ame r mbaemo, re eme.
29 Enhembopya eme neir re rejapo vai agu,
ndere ojeroviaa rupi ndero katyi o ramo.
30 Ndaevei joupe ndeayvu ete-ete agu mbaeve py e,

ndevy ojapo vai e re.


31 Erovya rei eme ojerovia rei vae,

eiko eme guive hae kuery ikuaia rami,


32 mbaeta Senhor ojeguaru heko vai vae gui,

hae r heko por vae ma oir ae rami r oguereko.


33 Senhor ijayvu vaiague opyta r heko vai vae ro re,

hae r heko por vae rekoa re ma imoingo porar anho o r.


34 Mbaeta hae ojojai r ojojai reia rupi ikuai vae,

hae r yvyguevei ma omboaxy r.d


35 Hiarandu vae omboetepy r ikuai,

hae r hiarandu e vae ma oxmba agu rami ikuai.

Nhanderuete nhanemongetaa

4  Xeray
kuery, pendu ke penderu penemboea.
1

Pejapyxaka por ke peikuaa por agu.

3.34 Tiago4.6, 1Pedro5.5


d
Provrbios4 1104

2 Mbaeta xee ma ipor vae re romboe.


Hae nunga rupi penderexarai eme romboeague re.
3 Hae gui xee voi tay aiko vaekue xeru ro py.

Naxembaraetei teri vaekue, hai reve ipia petei vae aiko vy.
4 Hae jave py xeru xemboe vy aipoei:

Emo ke xeayvua ndepya re.


Ejapo tema ajapo uka vae, hae vy r reikove.
5 Emo nearandur hae mbaemo reikuaa agu.

Nderexarai eme, ejepea eme guive xeayvua gui.


6 Ejepea eme arandua rupi reikoa gui. Hae ramo re ndere opena

por.
Embovare ke, hae ramo r nderepy.
7 Arandua ma iporve vae ramo emo nearandur.

T, mbaemo rejoua rupi rejou avi r mbaemo reikuaa agu.


8 Embovare ete ke arandua, hae ramo r nemboyvateve.

Remo ete ramo nemoingo r omboetepy.


9 Neak re omo r ak regua iporve vae,

coroa hexakmba vae ome r ndevy, hei vaekue xevy.


10 Xeray, ejapyxaka ke, hae ejopy xeayvu.

Hae vy re reikove puku.


11 Mbaeta xee romboea ma tape arandua katy oo vae rupi reo agu,

heko por vae ikuaia rupi avi reiko agu.


12 Hae vae rupi reguata ramo
mbaeve rei nandejokoi r reikoa rupi.
Renha te nerenhepyxangai r.
13 Hae nunga rupi emo por ete romboeague, nderexarai eme.

Emo at ndejee, mbaeta hae vae rupi vy re reupity


nderekover.
14 Nderepiai r heko vai vae kuery ooa katy.

Eiko eme heko vai vae ikuaia rupi.


15 Ejapo eme hae kuery ojapo vae.

Ejepea, tereo eme hae rupi.


Ejepekuavo mombyry rupi.
16 Mbaeta hae kuery ma mbaemo vai ojapo ea ja ndokei r.

Ndokei r joity ea ja.


17 Mbaeta hae kuery mbojape hou vae ma teko vai anho,

hae vinho oyu vae ma ojerovia reia.


18 Hae r heko por vae ikuaia ma ko ouvy vae rami hexak,

hexak por-porve r ovy komba por peve.


19 Hae r heko vai vae reko ma pyt rupi oo vae rami.

Hae kuery ndoikuaai mbae nunga re r pa onhepyxanga agu


voi.
1105 Provrbios4,5

20 Xeray,endu pota xeayvua re.


Ejapyxaka ke xee romboea re.
21 Emboyke eme nderexa py rexa vaekue.

Ndepya py re r remo.
22 Mbaeta oupity vae pe ma tekove mea o,

ome avi r hete rexar.


23 Opa mbae re repenaa gui epena porve ndepya re,

mbaeta hae py ae o nderekover.


24 Emombytuu ndejuru ndeapu reiaty gui,

eipea ndejegui ayvu vai rupi ndeayvua.


25 Nderexa toexa por ovy nerenonder ae.

Nderova ma nerenonde re ae to.


26 Eikuaa pota por ke repyra re,

reikoa hae javi hiyvi agu.e


27 Epia eme reiporu kuaa katy ne reiporu kuaa ea katy.

Ejoko ndepy teko vai katy oo ta ramo.

Tavy reia rupi jaiko e agu re ijayvua

5  Xeray, eikuaa pota ke arandu rupi xeayvua re.


1

Ejapyxaka, aikuaa vae re xeayvu r endu,


2 arandu re reiko agu,

hae reikuaa vae rupi anho ndeayvu agu.


3 Hae r kunha itavy rei vae ijayvua ma ei rami ete he,

azeite gui iporve merami te


4 opaa py ma tai vae rami r haxy ndevy,

kyxe hakua hambe jovai vae rami.


5 Ipy ma manoa katy oguejy ovy,

oguata r tata ogue vae katy.


6 Ndoikuaa potai ovy tape tekove katy oo vae re,

ooa katy rei-rei oo vae rupi r oo oiny oikuaa e vy.


7 Hae nunga rupi a xeray, ejapyxaka xeayvu re,

ejepea eme aipoaeague rami reikoa gui.


8 Ejepea ke kunha tavy rei gui,

ne hoo rok katy ma voi enhemboja eme,


9 joupe remboaxa e agu nemboetea agu vaekue,

hae joayvu e vae pe reperde e agu nderekovea,


10 reikuaa e vae pe rive remboaxa e agu nembae rei-rei,

hae rembaeapoague repy opyta e agu amboae kuery peguar.


11 Hae rami e vy remano ta ma vy nepoa r rejupy,

nderoo hae nderete opave ovy ramo.

4.26 Hebreus12.13
e
Provrbios5,6 1106

12 Hae vy aipore r:
Mbae re tu xee naenduxei karamboae xemboea r!
Xepya re namoxei xemongetaa ramo.
13 Naendu potai xemboea kuery ijayvua,

ndajapyxakaxei karamboae xemoaranduxea r.


14 Mbaeta a ma a vai agu rami aiko

heta vae kuery ijaty vae oexaa py, re r.


15 Hae nunga rupi eyu ndeygua gui ae,

ndevy guar yxyry oiny vae gui ae.f


16 Tyr pa oka katy rive ri tyy renho ta ndeygua gui,

tet mbyte rupi rive oxyry ovy agu rami?


17 Hae rami rgue py ndevy guar ae r rereko,

amboae kuery pe rive remboaxa vaer e.


18 Toiko por ndeygua,

hae erovya ke nekunumi guive remendaague vae.


19 Hae ae ndevygua toiko guaxu ipor vae rami.

Ik anho erovya riae.


Reikoa pukukue re erovya pejoayvua rupi.
20 Xeray, mbae re r tu renhembotavy uka kunha mboae pe?

Mbae re r tu kunha mboae k rupi reikuav?


21 Mbaeta nhande jaikoa ma Senhor oexapa,

oikuaa pota r jaikoa hae javi re.


22 Heko vai vae ma mbaemo vai ojapoague py ae r hoa.
Hae ae ojejavyague py ojejokua uka r.
23 Omano r ndojejokoi reia py,

hoa-oa rei r oikovy okanhy peve.

Jarevea re jaiko e agu re ijayvua

6  Xeray, xapya rei neir orevea repaga agu rami reiko r,


1

e vy rexa vaety e reve hae rami agu re pejogueroayvu


r.
2 Xapya rei r aiporeague py ae reiko r ojokua pyre,

ndeayvua py renhemboa uka vy.


3 Xeray, hae rami ri ramo a ma po rami r reiko
reo jepe agu, neir po py rea ma rire te
tereo pojava, ejerure tema einy neir pe.
4 Ndaevei reke ranhe agu,

emboty eme ranhe nderexa.


5 Tereo jepe nho pota ke, guaxu e vy guyra

imbaejuka vae po gui oo jepea rami.

f
5.15 Apy ma ijayvu nhanderayxy aei reve anho jajoguereko agu re (Cntico4.15).
1107 Provrbios6

Nhaneate e agu re ijayvua


6 Ndee inhate vae, tereo eikuaa pota tay kuery reko re,
hae kuery reko re reikuaa pota vy nearandu nho agu.
7 Hae kuery ma ndoguerekoi nguvixa,

ne herekoa, ne imombaeapoar.
8 Hae rami te kuaray puku py voi hae kuery omo por r hou

vaer,
nhamonoa ra hae kuery voi omono r guembiur.
9 Ndee inhate vae, rakae peve tu renheno r rejupy?

Rakae peve r tu reke rejupy?


10 Mbaeta Takevei ju ranhe re vy repytuuve tema r,

hae renhekuav r rejupy.


11 Hae rami ae r ova xapya nemomboriauar imonda vae rami,

nemo axyar ou xapya r ava guembiporu revegua rami avi.

Teko vai rupi jaiko e agu re ijayvua


12 Avakue mbaever ovare e vae, heko vai vae ma
opa mar rei r ijayvu.
13 Oxapymi-pymi hae opy omomy-momy rei r okuapy,

opo ombovava-vava r guive nhombotavya rupi.


14 Hae gui ipya re ma haeve e vae anho r o,

teko vai re ae r onhembopya okuapy,


hae joo rami e-e nhomoingoa re r ikuai.
15 Hae nunga rupi imokanhyar ou xapya r.

Ou xapya r imopmbaar, hae jipoi r imongueraar.


16 Mbaeta mboapy meme regua oiko Senhor ndojou pori vae,

sete-a voi oiko onhe py ojou vai vaer:


17 hae vae ma guexa py onhemboyvate rei vae,

oapek py ijapu vae,


opo py heko pori vae ruguy omo vae,
18 opya py mbaemo vair re rive oikuaa pota vae,

opy py mbaemo vai ojapo agu katy ojapurave vae,


19 joekokue ramigua rive ijapu vy omombeu vae,

hae joegua kuery joo rami e-e ikuai agu rami ojapo vae.

Kunha mboae reve nhandetavy rei e agu re ijayvua


20 Xeray,
nderexarai eme nderu ijayvuague re,
ejepea eme ndexy nemboeague rupi reikoa gui.
21 Emo por ke ndepya re,
mboy ndeajuy re remoa rami emo riae ndejee.
22 Mbaeta hae vae ayvu ma reguataa rupi nderereko r,
Provrbios6,7 1108

reke jave voi opena por r ndere,


hae rekeague gui revy jave nemoarandu teri r.
23 Mbaeta ojapo uka pyre ma tataendy rami r o,

nhanemboea nhanemoexak r,
arandu rupi nhanemongetaa ma tape tekove katy oo vae o,
24 ndejoko agu kunha itavy rei vae gui,

kunha mboae nembotavy agu rupi ijayvu vae gui.


25 Hae nunga ipora rexa te emoaru rei eme,

enhembotavy uka eme oma ngatu te.


26 Mbaeta kunha itavy rei vae pe ma mbovyi r opagaa pete

mbojape repyr rive,


hae r omenda vae reve itavy reia rekovia ma guekove ae r
ome.
27 Amongue opexo re tata oikuav heravy ramo

ijao ndokai r ri?


28 Hae rami e vy tapy ry oguata vy ndau

ipy ndokai r ri?


29 Hae rami ae r oir rayxy reve itavy vae re oiko.

Hexeve itavy rei vaekue ma ndopaga ei r.


30 Imonda vae minha karuai gui imonda te

ndajajou vai r ri tyy?


31 Mbaeta hae nunga ojoua ri vy sete-kue ryve r ombopagaa.

Ngoo py oguereko vaekue hae javi omemba r.


32 Hae r kunha mboae reve itavy rei vae ma nainhak porvei ae.

Hae rami ikuai vae ma hae kuery ae onhemomba ukaxe vy.


33 Hae rire oendu r oinupmba r oxmba agu.

Rakae r peve imaenduaa riae r haekue re.


34 Mbaeta ime hakate vy ipoxy re,

hae vy ombopaga agu ra py noendui r omboaxya.


35 Ne mbaeve ndojopyxei r onhemboaxy ukaa rupi ome vae voi,

ixupe mbaemo por ome reta ta te.

Kunha itavy rei vae re ijayvu jevyague

7  Xeray,nderexarai eme xeayvua re,


1
emo ndepya re ajapo uka vae.
2 Ejapo ke ajapo uka vae, hae vy r reikove.

Ndejee emo at xeguigua lei, nderexa ray huai re repenaa


rami.
3 Emo ke xee romboea neku regua rami,

ndepyapy re emo, yvyrape re remboparaa rami.


4 Arandua pe ma aipoere: Xereindy aei,

hae mbaemo reikuaa agu pe ma Xeretar aei ere.


1109 Provrbios7

5 Mbaeta hae nunga ndejoko r kunha mboae gui,


kunha itavy reia rupi ijayvu vae gui.
6 Hae gui xero re janela yvate o gui,

janela jokoa pa rupi ama ainy vy


7 aexa reta karamboae hiarandu e vae.

Hae vae kunumigue aexa vae mbyte py


pete aexa avi hiarandu e ete vae.
8 Hae vae ma pete tapei rupi oo oiny,

kunha tavy rei vae ro rexeii rupi.


Hae vy hoo via rupi ae oo
9 kaarui, kuaray oike ramoi jave,

pyt hoa jave.


10 Hae gui ma hae vae kunha o ovaex agu.

itavy rei vae ao py onhemonde ouvy,


ombotavy agu re onhembopyaa rupi.
11 Itavy agu re anho r ipya vae,

ndopytai r guive ngoo py, ndopyta kuaai rei r.


12 Amongue py tape pia rupi r hekony,

amongue py ma tet mbyte rupi r oo,


opa rupi oma r oikovy nhoara rupi.
13 Hae gui ma kunumi vae re onhemboja vy oayvu.

Hae vy oma tavy rei reve aipoei ixupe:


14 Tembiu areko jau agu, ange amboaxa vaekue regua.
Ange ajapopa ma kuri anhemboayvuague.
15 Hae rami vy aju ainy roeka vy.

Hae vy a ma rovaex ma.


16 Hae gui xerupa ma anhovmba ma voi

ajukue iporve vae Egito guigua py.


17 Xerupa amoeakumba ma avi mirra py,

alos hae cinamomo py guive.


18 Jaa ke, jajoayvua py nha pyt mbukukue re.

Javya vaipa r jajoayvua rupi anho.


19 Hae gui xeme ma no xero py.

Mombyry ete rupi oguata oikovy.


20 Perta heta ogueraa ovoko py.

Rakaeve r jaxy inhypyt jave mae ma ou ju r, hei.


21 Hae rami vy kunha vae ijayvu por kuaa vy ombotavy ete,

oayvu kuaa rupi ojopy heravy agu.


22 Hae ramo kunumi vae ma arei re oo oiny hexeve,

vaka ojukaa agu katy oo vae rami,


hae rami e vy guaxu nhu oa katy onha ovy vae rami,
23 ipya rupi huy onhyv peve,
Provrbios7,8 1110

hae rami e vy guyrai mondepi katy oveve ovy vae rami,


hae py omano agu oikuaa e vy.
24 A ma xeray, ejapyxaka por ke,

eikuaa pota por xeayvua re.


25 Ne ndepya eme hae vae nunga kunha reve rejereraa uka agu,

enhemokanhy uka eme oikoa rupi reoa py.


26 Mbaeta hae nunga heta ma oity avakue, ombojexavai guive.

Mbovy e ma omano ikuxa.


27 Hae vae ro via ma yvyra rupa katy nhandereraa vae,

nhandereroguejy r heravy manoa katy.

Arandua opa mbae gui iporve vaea re ijayvua

8  Arandua voi ndau ndojapukai avi r ri?


1

Hae rami vy nanhanereno r ri tyy mbaemo kuaa ukaa


rupi?
2 Mbaeta o r yvyty yvateve vae ry,

tape yvry, tape pia rexei rupi guive,


3 tet kora rok py nhavai javya py,

ok py ojapukai r oiny.
4 Hae vy aipoei r: Xee voi a pe avakue roeno ainya py,

xeayvu ainy avakue hae javi pe.


5 Hae gui penearandu ei vae,

peikuaa pota ke peiko kuaa agu re.


Pe hiarandu e vae, peikuaa ke arandua.
6 Mbaemo ipor vae re xeayvu r pendu pota ke.

Xeayvu r haevea rami anho.


7 Mbaeta xeayvua ma anhet meme,

hae r apu gui ma xee ajeguaru.


8 Xee aipoaea ma anhet ete vae meme.

Xeayvua re ma peteve henda py no nhombotavyar, ne opa


mar nhomoingoar.
9 Oendu kuaa vae pe ma anhet vae meme,

haeve vae meme oikuaa agu oupity vae pe.


10 Prata rgue py pejopy ke romboea,
ouro oiporavo pyre rgue py pejopy mbaemo aikuaa uka vae.
11 Mbaeta arandua ma ita ovareve vae gui iporve vae,

opa mbae peipotaa gui haeveve.


12 Xee Arandua ma peiko kuaa agu rupi a.

Xee areko vae ma peikuaa agu hae penemongetaar.


13 Senhor renonde ojererokyjea rupi oiko vae ma ojou vai r teko

vai.
Hae gui xee ajou vai vae ma nhemboyvate reia, jejou por reia,
1111 Provrbios8

teko vai rupi ikuaia hae opa mar ayvua.


14 Xegui ae r pendu penemongetaa hae arandua anhet ete vae.
Xee ma peikuaa por agu ae a, hae penembopoakaar.
15 Xegui ae huvixave kuery opena kuaa,

hae huvixa ikuai vae anhet rupi r ijayvu kuaa.


16 Xegui ma joguerekoa kuery opena kuaa r,

yvatekueve hae nhomboayvua kuery hae javi.


17 Xee ma ayvu r xerayvu vae kuery,

hae xereka vae ma xejou r.


18 Xereve vy r pejou mbaemo por, hae omboetepy peiko,

mbaemo por ivaipa vaer e hae teko por r pejou.


19 Mbaemo xee areko vae ma ouro gui ovareve ete, ouro oikyao pyre

hae prata oiporavo pyre gui haeveve vae.


20 Xee ma tape teko por rupi anho aiko vae,

tape joguereko kuaa agu oa vae mbyte rupi aguata vae,


21 hae rami vy xerayvu vae kuery pe ame agu ipor vae,

hae kuery ro amony agu ipor vae anho.

Jypyi guive Arandu oikoague re ijayvua


22 Senhor mbaemo omoingo ypyi guive xee ma voi xerereko,
guembiapo ymavegua ojapo e mbove ma voi.
23 Yma voi xemo, jypyi ete guive,

yvy onhono e mbove.


24 Ye oiko e mbove voi xee aiko ae ma vaekue,

yvu ndoikoi teri reve.


25 Yvyty onhono e mbove,

yvy hendar py omo e mbove xee aiko ae ma vaekue.


26 Hae vae jave py ma yvy hae nhundy nomoingoi teri,

ne yvy kui nomboypyi teri.


27 Hae gui yva hendar py omo jave xee a ae ma,

hae yva apy ye ry rupi oaanga jave.


28 Yva re arai omo jave py xee a ae ma,

ye iguy gui o agu oipea jave,


29 ye rember oaanga jave voi
hae vae rupi yy oxyry ovy e agu,
hae yvy ytar omo jave py,
30 hae vae jave py ma xee a ae ma hexeve, hae oipota vae apoar.

Ko nhav a vaekue ambovyaa rupi,


henonde avyaa rupi tema aiko.
31 Xee arovya vaekue yvy tekoar ojapo vaekue,

avakue ray kuery hae javi guive.


32 A ma xeray kuery, pendu ke.
Provrbios8,9 1112

Ovya ete r xee aikoa rupi oiko vae.


33 Pendu
ke xee romboea penearandu agu,
penduxe e eme.
34 Ovya ete r xenhe rendu vae,
ko nhav xerok py o vae,
xero katy aikeai py xerar oiny vae.
35 Mbaeta xejou vae ojou avi r tekove,
hae oupity r Senhor oguerovya agu.
36 Hae r xerovai ojejavy vae ma onhe pe ae ojapo vai.
Hae javi xejou vai vae omano agu rive oguerovyave vy.

Arandua ngaru ojapo vae re ijayvua

9  Arandua ojapo ngoor,


1

hae vy omoatyr sete ijytar.g


2 Ojuka uka mymba ngaru ojapo agu,

oguereko katu ma vinho, hae gui mesa ry omomba.


3 Hae rami vy guembiguai kuery omondouka

tet yvateve vae ry rupi nhoeno agu. Aipoei uka:


4 Ndapeikuaai rei vae, peikepa ke apy! hei uka.

Hiarandu e vae kuery pe aipoei uka:


5 Peju ke peu mbojape xea py,

hae peyu vinho areko katupa vaekue.


6 Pendekuaive eme arandu ea rupi, hae vy r peiko areve.

Tape arandu oa rupi anho peiko, hei uka.


7 Hae gui porojojai rei vae kuery pe pendeayvu vy

pe ae pejejojai uka rei,


heko vai vae kuery pe pendeayvu vy pejeavyky uka rei r.
8 Ndaevei ae porojojaia pe nhandeayvu agu, nhandevy ipoxy e

agu.
Hae r hiarandu vae pe nhandeayvu ramo ma nhanderayvu
r.
9 Hiarandu vae nhamboe ramo ma hiaranduve r,

heko por vae nhamboe ramo oiko kuaave r ovy.


10 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy re jaupity
arandua,
Ikya e vae jaikuaa vy re jaiko kuaa.
11 Mbaeta xereve vy anho peiko pukuve r,

penerenonder maeta amo retave ramo.


12 Penearandu ri vy pendejeupe guar ae r pejou,

hae r pejojojai reia py ma pe ae r penhemo vai.

g
9.1 Apy ma Arandua re ijayvu, hoo vae ngaru pav pe ojapo vae re rami.
1113 Provrbios9,10

Kunha hiarandu e vae nhoeno oinya


13 Arandu ea ma kunha ojejoko kuaa e hae opa mar rei onhendu
vae.
Hae nunga ma mbaeve ndoikuaai r.
14 Oguapy r oiny ngok py,

tet yvatevea py tenda ry o r,


15 oaxa vae-vae hae ombaeapo vy

ojeoi vae pe aipoei agu:


16 Ndapeikuaai rei vae, pejupa ke apy!

Hiarandu e vae kuery pe aipoei r:


17 Yy mondakue ma yroyx porve,

hae mbojape nhemi rupi jau vae ma heeve, hei.h


18 Hae r hae pyguar oeno vaekue ma ndoikuaai oa py manogue

anho ikuaia,
hae py oike vaekue ma yvykua manoa py meme ikuai.

Heko por hae heko vai vae reko re ijayvua

Arandu regua ayvu Salomo omombeu vaekue

10  Tay kuery hiarandu vae ombovya r nguu,


1

hae r tay kuery hiarandu e vae ma omomboriau r oxy.


2 Mbaemo jajejavya rupi jajou vae ma mbaever ndovarei,

hae r teko por ma nhandereraa jepe r manoa gui.


3 Senhor ndoejai r heko por vae karuai oendu oikovy agu,

hae r heko vai vae ma Senhor ojoko r oipotapa rei vae ojou
e agu.
4 Inhatea rupi ombaeapo vae ndojoui r mbaeve,

hae r ikyrea rupi ombaeapo vae ma ojou-jouve r oipota vae.


5 Kuaray aku por jave tay hiarandu vae omono r mbaemo,

hae r mbaemo omonoa ra py oke rive vae ma omoxmba rei


r nguu kuery.
6 Heko por vae ak re o r imoingo porar,

hae r heko vai vae ma nhomoingo vai agu rupi anho ijayvu.
7 Heko por vae re nhanemaenduaa ma nhanemoingo por r,

hae r heko vai vae rery re nhanemaenduaa ma mbaemo


rugue rami rive.
8 Opya py hiarandu vae omo por r ojapo uka pyre,
hae r oarandua rupi e ijayvu vae ma o vai r.
9 Anhet rupi ikuai vae o at r,

9.17 Apy ma ijayvu nhemi rupi jajejavya re.


h
Provrbios10 1114

hae r tape kar rupi ikuai vae re ma oikuaa potaa re.


10 Nhombotavya rupi oxapymi-pymi vae ma nhomomboriau vae vy,
oarandua rupi e ijayvu vae o vai re.
11 Heko por vae ayvu ma tekove mea ae,

hae r heko vai vae ma jojuka agu rupi anho ijayvu.


12 Mborayvu rupi e ikuai vae nhomopumba rei r.

Hae r porayvu vae ma ojaoi uka r ojejavya ague.i


13 Oiko kuaa vae ijayvu r nhaendu vy jajou r nhanearandur,

hae r hiarandu e vae ma oinupa agu rami ikuai.


14 Hiarandu vae omo por r arandua,

hae r heko vai vae ma onhemokanhy uka agu rupi rive ijayvu.
15 Oguerekopa vae ma ombae rei-rei re o at, tet ikorapa vae py

rami,
hae r iporiaukuei ma ikuai axy r mbaeve ndoguerekoia py.
16 Heko por vae oikoague repy ma tekove,

hae r heko vai vae ma ojejavyague repy ae r ojou.


17 Omboea ague rami ikuai vae ma tape tekove katy oo vae rupi ojeoi,

hae r omongeta ague rupi e ikuai vae ma haeve ea katy r


ojeoi.
18 Ijapu vae ma opya re omo r joe ndaijaeia,

joekokue omombeu merami rive vae ma hiarandu e vae ae.


19 Ijayvu reta rei vae ojejavy re,

hae r ayvu py ojejoko kuaa vae ma oiko kuaa vae vy ae.


20 Heko por vae ayvu ma prata oiporavo pyre rami,

hae r heko vai vae kurax ma mbaer ndovarei.


21 Heko por vae ayvu ma teta omongaru vae rami,

hae r hiarandu e vae kuery ma omanomba rive r, ndoikuaa


potaxei rire.
22 Senhor nhandereroayvu por vy ojapo jajou-jouve agu rami,

ne peteve henda py nanhanemomboriaui r.


23 Hiarandu e vae oikuaa ramo opa mar rei nhandekuaia rupi

merami r javya,
hae r avakue oikuaa ete vae pe ma nhanearandua rupi vy re
javya.

24 Heko
vai vae mbaemo gui okyjea vae ae r oiko hexe,
hae r heko por vae oar oikovya ma Nhanderuete ojapo r
ojeupity agu rami.
25 Yvytu vaikue opytuu xapyaa rami avi heko vai vae kuery reko voi
okanhy xapya r,

i
10.12 1Pedro4.8
1115 Provrbios10,11

hae r heko por vae ma o at riae r.


26 Nhanera pe vinagre ndaevei, hae nhanderexa pe ma hatax ndaevei,
hae rami ae inhate vae ndaevei avi ijokuaia pe.
27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaikove puku r,

hae r heko vai vae ikuaia ma ijapy voi r.


28 Heko por vae oara ma ombovya r,

hae r heko vai vae oara ma oaxa rive r.


29 Senhor guigua tape ma anhet rupi ikuai vae onhemi agu,

hae r heko vai vae pe ma imombaar rive o.


30 Heko por vae ma rakaeve r peve ndoityai r,

hae r heko vai vae ma nomombytaai r yvy re.


31 Heko por vae ayvu nhomoaranduve r,

hae r ijayvu vaikue rei vae ma omombaa r.


32 Heko por vae ayvu nhombovya r,

hae r heko vai vae ma haevea rupigua re anho r ijayvu.

11  Jokorea rupi mbaemo opeja vae gui Senhor ojeguaru,


1

hae r haeveai rami opeja vae ma oguerovya r.


2 Jajejou por rei rive ramo avave rei nanhanemboeteai r,

te nhanhemoyvyi vy ma jajou r nhanearandur.


3 Heko por vae anhet rupi ikuaia ma oguereko r haevea rupi,

hae r anhet rupi e ikuai vae ma anhet ea ae r omomba.


4 Nhombopagaa ra py opa mbae jarekopa vaekue ndovarei r

mbaever,
hae r nhandereko pora ma nhandereraa jepe r manoa gui.
5 Anhet rupi ipya vae pe ma heko pora ae omoatyr r haper,

hae r heko vai vae ma hoapa r hae kuery ae reko vaia py.
6 Heko por vae oo jepe r hae kuery ae reko pora py,

hae r jokorea rupi ikuai vae ma hae kuery ae reko vaia py r


omboaa.
7 Heko vai vae omano ramo mbaemo oarague voi opa r,

heko vai vae oarague opa rive re.


8 Heko por vae ogueraa jepea r ojexavaia gui,

hae gui heko vai vae re jevy r hae nunga ou.


9 Anhet rupi e ikuai vae ma ayvu py rive oity r oir kuery,

hae r heko por vae ma mbaemo oikuaa rupi oo jepe r.


10 Heko por vae ikuai por ramo tet pygua kuery hae javi r ovya

okuapy,
ovya avi r okuapy heko vai vae okanhy ramo.
11 Heko por vae ogueroayvu pora rupi tet hae javi rupi r ikuai

por,
hae r heko vai vae kuery ijayvua rupi ma oitya r.
12 Oir pe Mbae vare hei vae re ma no arandua,
Provrbios11 1116

hae r ava hiarandu vae ma okyrir r oikovy.


13 Joekokue ramigua rive omombeu vae onhea r onhomi mbyre
oikuaa agu,
hae r ojeroviapy ma onhomi mbyre nomboaxai r.
14 Joguerekoa hiarandu vae ndoikoi ramo avakue pav r hoapa,

te nhomongetaa heta ikuai ramo ma ikuai por r.


15 Oir orevea opaga agu rami oiko vae ojexavai r,

hae r hae rami ndoikoi vae ma o at r.


16 Kunha porayvu vae ojou r imboetear,

ipoakakueve ojou-joupavea rami avi.


17 Mborayvu rupi ikuai vae ma hae kuery pe ae ojapo por,

hae r joapo vai rei vae ma hae kuery ae onhemo vai uka.
18 Heko vai vae ojeupe guar ojou vae ma imar vaer,

hae r teko por rupi oiko vae ma anhet ete vae guigua ojou r
oikoague repy.
19 Heko por vae oo re tekove katy,

hae r teko vai rupi ikuai vae ma omano ete re.


20 Opya py opa mar ikuai vae gui Senhor ojeguaru ete r,

hae r anhet rupi ikuai vae ma oguerovya r.


21 Heko vai vae nombopagaa ei r, jaikuaa,

hae r heko por vae kuery regua ma oo jepe r.


22 Ouro guigua ma poryko x jeguar o ramo ndaevei.

Hae rami ae kunha por re hiarandu ea o ramo ndaevei.


23 Heko por vae oipotaa rami vy oiko r nhomoingo porar,

hae r heko vai vae ma mbaemo oar vaekue rgue py oiko r


imbopagaar.
24 Joupe mbaemo ome rive-rivei vae ojou retave r heravy,

hae r nome rivexei vae ma oipotapa rei r.


25 Imbaeme por kuaa vae ma oiko por r,

joupe oyu vaer ome vaekue ju omboyua re.


26 Mbaemo aju nombojaoxei vae re ma heta vae kuery ijayvu vai r

okuapy,
hae r ivendeare ma ogueroayvu pora r.
27 Joupe ojapo pora rupi ikuai vae omboetea r,

hae r teko vai rupi rive ikuai vae ma hae kuery re ae ju r


ojeapa heko vaiague.
28 Ombae rei-rei re rive ojerovia vae hoa r,

hae r heko por vae ma ijaguyje r mbaemo rogue ipyaupaa


rami.
29 Ngopygua kuery ndoguereko kuaai vae ojou r yvytu rive,

hae hiarandu e vae ikuai r hiarandu vae rembiguair.


30 Heko por vae ma yvyraa tekove mea rami ikuai,
1117 Provrbios11,12

tekover joua ma hiarandu vae ae vy ma r.


31 Yvy re heko por vae ikuai teria ja ombopagaa r.
Heko vai hae ojejavypa rei vae kuery katuve ma ombopagaa r.j

12  Onhemoarandu uka vae oguerovya arandua,


1

hae r nonhemongeta ukai vae ma hiarandu e vae ae.


2 Heko por vae oupity r Senhor omboaxya,

hae r opa mar rei onhembopya vae ma ombopaga r.


3 Avakue ojejavy reia rupi ikuai vae no at kuaai r,

hae r heko por vae ma ndoipeaai r.


4 Kunhague hiarandu vae ma ime oguerovya r,

hae r oxmba rei agu rami ikuai vae ma ikgue omoumba


heravy vae rami.
5 Heko por vae ipya r haevea rupi anho,

hae r heko vai vae ma nhombotavya rupi rive r nhomongeta.


6 Heko vai vae ayvu ma jouguy omoxe vy oma mbegue vae rami,

hae r heko por vae ayvu ma jogueraa jepear.


7 Heko vai vae oitya r novei ma r,

hae r heko por vae ramymino kuery ma ikuai riae r.


8 Avakue hiarandu vae re imaendua pora r,

hae r opa mar onhembopya vae ma ojou vaia r.


9 Nhanhemboyvate rei te karuai nhaendu jepi rgue py

haeveve nhanhemoyvyi reve nhambaeapo jaikovy agu.


10 Heko por vae opena por r guymba kuery re,
hae r heko vai vae pya re ma nhomoingo axyxea rive o.
11 Oyvy re ombaeapo vae oguereko reta r tembiu,

hae r hiarandu e vae kuery ma mbaemo rive ojou agu rupi


ikuai.
12 Heko vai vae ikuai r teko vair joua rupi rive,

hae r heko por vae ma yvyra hapo por hae hia por vae
rami.
13 Heko vai vae onhemboa uka r hae ae ijayvua py,

hae r heko por vae ma oo jepe r ojexavai agu gui.


14 Avakue ijayvu pora rupi ojou r imoingo porar,

pete-te ojou r opo py ojapoague repy.


15 Hiarandu e vae ma ojeupe ae haevea rami merami oiko,

hae r hiarandu vae ma omongetaa r ojapyxaka pota r.


16 Hiarandu e vae ma opoxya oexa uka vyvoi r,

hae r hiarandu vae ma hexe ijayvua te ojejoko kuaa r.


17 Anhet rupi ijayvu vae ojapo haevea rami oikuaa potaa agu rami,

hae r ijapu vae ma ojapo nhombotavypaa agu rami.

j
11.31 1Pedro4.18
Provrbios12,13 1118

18 Kyxe x py rami avi ijayvuxe vae ayvu nhomboperepa r,


hae r hiarandu vae ayvu ma mo.
19 Anhet rupi ijayvu vae ikuai riae r,

hae r ijapu vae ma xapyai guar rive.


20 Heko vai vae pya re o nhombotavy agu rive,

hae r pete rami ikuai agu re nhomongeta vae ma oendu r ovyaa.


21 Heko por vae re mbaemo vai ndoikoi r,

hae r heko vai vae re ma imoingo axyar rive r ou.


22 Ijapu vae gui Senhor ojeguaru,

hae r anhet rupi ikuai vae ma oguerovya.


23 Hiarandu vae ndoikuaa ukapa rei r mbaemo oikuaa vae,

hae r hiarandu e vae ma oexa ukapa vyvoi r oarandu ea.


24 Ikyre vae ipoaka r joe,

hae r inhate vae ma omombaeapo nheaa rive r.


25 Avakue pya re heko eta reia o vae ombojeroa rei r,

hae r ayvu pori ma ombovya r.


26 Heko por vae oguereko r heravy oir kuery,

hae r heko vai vae kuery ma ojavy uka r tape.


27 Inhate vae ndoexyi r xoo ojuka vaekue,

hae r ikyre vae ma mbaemo ojou vaekue ombovare ete r.


28 Teko por rupi oo vae ojou r tekove,

hae vae tape rupi manoa no.

13  Tay hiarandu vae oendu pota por r tuu omboe r,


1
hae r jojojai rei vae ma noendu potai r omongetaa r.
2 Avakue ijayvu pora rupi vy ojou r ipor vae,

hae r anhet rupi e ikuai vae ma jogueroaxe vai rive.


3 Ayvu py ojejoko vae omo at r guekovea,

hae r ijayvu katu raxa vae ma hae ae onhemo vai.


4 Inhate vae ma mbaemo oipota rei te ndojoui r,

hae r ikyre vae ma ojoupave r mbaemo.


5 Heko por vae ndojou pori r apu,

hae r heko vai vae ma oxmba rei r, ojou vaipy ae vy.


6 Teko por ogueraa jepe r anhet rupi ikuai vae,

hae r ojejavypa rei vae ma teko vai oity r.


7 Amongue ma Arekopa hei vaeri mbaeve oguereko vy e,

hae r amboae kuery ma Xeporiaui hei vaeri opa mbae oguereko.


8 Avakue oguerekopa vae omemba r guekovia,

hae r iporiaukuei ma avave nomoangekoai r.


9 Heko por vae rataendy hexak por r,

hae r heko vai vae rataendy ma oguepa rive r.k

13.9 Hataendy heia py ma tekove re ijayvu vy.


k
1119 Provrbios13,14

10 Jajejou por reia ma joe nhapu rei agu rive o,


te nhanhemongeta uka vy ma jajou r arandu.
11 Mbae rei-rei jajou rive vaekue opa rive avi r,

hae r nhambaeapoa rupi jajou vaekue ma hetave r ovy.


12 Mbaemo nhar jaikovya ndoiko voi ramo nhandekuerai r,

te jaipota vaekue ojeupity r yvyra tekove mea rami o.


13 Omongetaa r noendu potai vaekue ombopagaa r,

hae r ijayvua oendu vy ojererokyjea rupi ikuai vae pe ma


omea reta r.
14 Hiarandu vae nhanemboea ma tekover mea,

nhu manoa gui jaa jepe agu.


15 Hiarandu por vae omboetea r,

hae r anhet rupi e ikuai vae reve ma ndaevei nhandekuai


agu.
16 Hiarandu vae hae javi oiko kuaa r,

hae r hiarandu e vae ma oexa uka r oarandu ea.


17 Heko vai vae pe mbaemo omombeu ukaa ramo oiko r mbaemo

vai,
hae r ojeroviapy pe ri omombeu ukaa ramo ma mo rami oiko.
18 Omongetaa r noendu potai vae ma iporiau hae oxmba rei agu

rami ikuai,
hae r omongetaa r oendu por pota vae ma omboetea r.
19 Jaipota vaekue oiko ramo javya r nhandepya py,
hae r hiarandu e vae ma ojeguaru r gueko vaia gui ojepea
vae gui.
20 Hiarandu vae reve ikuai vae hiaranduve r,

hae r hiarandu e vae reve onhemoir vae ma ojexavai rive r.


21 Mbaemo vai oupity r ojejavypa rei vae,

hae r heko por vae pe ma mbaemo por anho r omea.


22 Avakue heko por vae ma guay ray kuery pe r oeja ombae

rei-reikue,
hae r ojejavypa rei vae mbae rei-reikue ma heko por vae
peguar ae r opyta.
23 Iporiaukuei oyvy omboaeve ramoiague py opa mbae hia por r,

hae r teko por rupigua ndoikoi ramo oipeapaa r.


24 Guay kuery noinup potai vae ma ndoayvui vy,

hae r oayvu vy are e re omoarandu pota r.


25 Heko por vae oguereko reta r hou vaer,

hae r heko vai vae ma oendu r karuai.

14  Kunha hiarandu vae ojapo por r ngoor,


1

hae r hiarandu e vae ma opo py ae ngoo ombovaipave r


heravy.
Provrbios14 1120

2 Heko por vae ma Senhor renonde ojererokyjea rupi r ikuai,


hae r tape vai rupi ikuai vae ma omboete e vae.
3 Hiarandu e vae oiko axy r ojejou por reia rupi ijayvuague py,

hae r hiarandu vae ma ijayvu porague py oo jepe r.


4 Toro ray ombaeapo vae ndoikoi r mbaemo ray mboapyi ae r

jareko nhamo poraty py,


hae r toro ray ovare vae jareko vy nhamono retave r.
5 Anhet rupi joeko mombeua ndaijapui r,

hae r anhet rupi e nhomombeu vae ma opa mbae py r


ijapu.
6 Jojojai rei vae oarandur oeka te ndojoui r,

hae r hiarandu vae pe ma ndaxyi r mbaemo oikuaa agu.


7 Ejepea ke avakue hiarandu e vaea gui,

mbaeta hae kuery ijayvu te peteve henda py ndereikuaa pori


r.
8 Hiarandu vae oexa uka oarandua ojee ae oikuaa potaa py,

hae r hiarandu e vae ma ijarakuaa ea py ojekore.


9 Hiarandu e vae ojejavy te Mbae hei rive r,

hae r heko por vae ma joayvua rupi r ikuai.


10 Nhandepya re ndaeveia o vae nhande ae r nhaendu,

hae javyaa voi ndajaexa uka kuaai r jaexa vaety e pe.


11 Heko vai vae kuery ro ombovaipaa r,

hae r heko por vae roguy rupi ma ipotypa r.


12 O tape jaexa r haeve rei vae merami,

hae rami te opaa py ma nhandereraa r manoa katy.


13 Nhanderory rei reve te nhandepya py ma ndajavyai,

javyaa opa ramove mboriau ju r nhaendu.


14 Opya py anhet rupi e ikuai vae ojopy r ikuaiague repy hae

javi,
heko por vae oiko porague repy ojopy vaer ramigua e.
15 Hiarandu e vae ma ijayvua r oendu vy ogueroviapa rei r,

hae r hiarandu vae ma oikuaa pota r oiko agu re.


16 Hiarandu vae oikuaa pota vy ojepea r mbaemo vai gui,

hae r hiarandu e vae ma ivai vyvoi r ojee ae rive ojerovia


vy.
17 Ipoxy rei rive vae opa mar r ikuai,

avakue joapo vai rei vae re ndaijaeai re.


18 Hiarandu e vae ma arandu rupi e r ikuai,

hae r hiarandu vae ma oiko kuaa-a py ijegua.


19 Heko vai vae guenapy re r o heko por vae renonde,

anhet rupi e oiko vae ojerure r oiny heko por vae rok py.
20 Iporiaukuei re hoo katyigua kuery ae voi ndaijaei r,
1121 Provrbios14,15

hae r oguerekopa vae ma ir reta r.


21 Ngoo katyi rupi ikuai vae re ijae vae ojejavy,
hae r iporiaukuei mboaxya ma ovya r.
22 Mbaemo vair rupi rive onhembopya vae ndojejavyi r teve?

Hae r ipor re nhanhembopya ramo nhanderayvua hae


ojeroviaa r nhandere.
23 Nhambaeapoa hae javi rupi jajou retave r,

te nhandeayvu katu rivea py ma nhandeporiauve rive r.


24 Hiarandu vae mbae rei-rei retaa ijegua r,

hae r hiarandu e vae pegua ma ndaijarakuaai reia.


25 Anhet vae rupi joeko mombeua ma ogueraa jepe r joekove,

hae r ijapu rei vae ma nhombotavypa rive r.


26 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jajou nhanhemi agu

imbaraete vae,
nhanderay kuery voi ojou r onhemi agu.
27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity r yvu tekove mea,

nhu manoa py jaa e agu.


28 Huvixa pegua kuery heta ramo oguerovya r,

hae r oatapa ramo huvixa ndaevei rei r.


29 Ivai rive e vae ma opa mbae py oexa uka r oarandu,

hae r ipoxy rive vae ma oguerovya r hiarandu ea rive.


30 Haeve reiia nhaendu vy nhanderete hae javi oiko por r,

hae r joe nhandeae ea py ma nhanekgue humbaa rami.


31 Iporiaukuei momboriau reia kuery ma Imoingoare re voi opu rei,

hae r iporiaukuei mboaxya kuery ma Nhanderuete mboetea


rupi avi ikuai.
32 Heko vai vae hoa r gueko vaia py ae,

hae r heko por vae ma omanoa py voi oguereko r oar agu.


33 Hiarandu vae pya re o hiarandua,

hae r heko vai vae pya re o vae ma oikuaa pav r.


34 Pete-te regua teko por rupi ikuaia py yvateve r,

hae r jejavya re anho ikuai vae ma ojou vai pav r.


35 Huvixave oguerovya r tembiguai kuery hiarandu vae,

hae r haevea rami ikuai vae ma ombopaga vaipa r.

15  Nhambovai pori ramo ipoxy vae opytuu r ipoxya gui,


1

vaeri nhandeayvu poyi rei vy ma nhambopoxyve r.


2 Hiarandu vae ijayvu r jajou por r hiarandua,

hae r hiarandu e vae ijayvu r jaikuaa r ndaijarakuaaia.


3 Senhor oexa r opa rupi,

heko vai vae hae heko por vae kuery hae javi re onhangareko
oiny vy.
4 Ayvu por ma yvyra tekove mea,
Provrbios15 1122

hae r ayvu vaikue rei ma nhanemonguerai rive r.


5 Hiarandu e vae ma tuu omboe ta te noenduxei r,
hae r omongetaa r oendu vae ma oupity r arandu.
6 Heko por vae ro py heta r o ipor vae anho,

hae r heko vai vae ma ojou r ojexavai agu rive.


7 Hiarandu vae ijayvua py oexa uka r hiarandua,

hae r heko vai vae ma hae ramigua re ae ipya.


8 Heko vai vae Senhor pe mbaemo ome te ojeguaru r,

hae r heko por vae onhemboea oendu vy oguerovya r.


9 Heko vai vae reko gui Senhor ojeguaru,

hae r teko por rupi ikuai vae ma oayvu.


10 Tape por gui ojepea vae ma ombopagaa raxa r,

omongetaa r noenduxei vae omano re.


11 Yvy manoa hae ikua vaikue Senhor oikuaapa vae vy

avakue ray kuery pya re o vae katuve ma oikuaapa!


12 Jojojai rei vae ma imongetaa re ndaijaei r,

ne nonhembojai r hiarandu vae re.


13 Nhandepya re vya o vae ojapo r nhanderova por rei agu rami,

hae r nhandeporiau reia ma nhanemonguerai reive r.


14 Hiarandu vae pya re o oiko kuaaxea,

hae r hiarandu e vae ijayvua py voi ndaijarakuaaive tema.


15 Ojexavai rei vae ra ma ndaevei vae meme,

hae r nhandepya py mbya o vy ojapo r nhanhenhandu por


riae agu rami.
16 Jarekopa reve nhandereko eta rei rgue py

haeveve nhandeporiaukuei te Senhor renonde jajererokyjea


rupi jaiko.
17 Jajoayvua rupi e vaka ikyrave vae roo mbixy jau rgue py

haeveve tembiu jaexai vae tema jau jajoayvua rupi.


18 Ivai ja rei vae jogueropoxy rive r,

hae r ivai rive e vae ma nhomombytuu r jogueroaa gui.


19 Inhate vae oikoa ma tape juu anho ikuaia rami,

hae r heko por vae oikoa ma tape ijoja por vae rami.
20 Tay hiarandu vae ombovya r nguu,

hae r hiarandu e vae ma ne oxy voi ndoayvui.


21 Hiarandu e vae oguerovya rei r ijarakuaa ea,

hae r avakue hiarandu vae ma haevea rami r ikuai.


22 Nhanemongetaar ndoikoi ramo jaipota vae voi ndoikoi avi r,

hae r nhanemongetaa heta ikuai r haeve r.


23 Avakue haevea rami ombovai vy ovya r,

ayvu o por agu rami ijayvua py.


24 Hiarandu vae tape ooa vae ma yvate r oo tekove katy,
1123 Provrbios15,16

manoa katy oguejy ovy rgue py.


25 Senhor oitypa r ojejou por rei vae ro,
hae r imeve vae kuery pegua ma omo at r.
26 Senhor ojeguaru heko vai vae kuery onhembopyaa gui,

hae r ayvu por ma oendu vy oguerovya r.


27 Jokorea rupi ojou-joupavexe vae ombojexavai r ngoo pygua kuery,

hae r teko vai rekoviar ndojopyi vae ma oikove riae r.


28 Heko por vae onhembopya por ranhe r ombovai kuaa agu,

hae r heko vai vae ma opa mar rei r ijayvu.


29 Heko vai vae ikuaia gui Senhor mombyry o,

hae r heko por vae onhemboea ma oendu r.


30 Nhandererovyaa rupi omaa ramo javya r,

ayvu por omombeua r nhaendu vy nhanekgue rupi voi


nhanembaraeteve avi r.
31 Haevea rupi nhanemongetaa r jajapyxaka vy

hiarandu vae kuery reve r nhanhemoir.


32 Nonhemoarandu ukai vae hae ae guekove nombovarei,

hae r omongetaa r oendu pota vae ma ojou r arandu.


33 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko ramo nhanemboe r

arandu re,
hae nhanhemoyvyi ramo nhanemboetea r.

16  Nhande nhanhembopya r mbaemo jajapo agu,


1

hae r Senhor gui ae r ou nhambovai kuaa agu.


2 Nhandevy ma jaikoa hae javi haevepa rei te

Senhor oikuaa pota r nhandepya re.


3 Emboaxa Senhor po py mbaemo rejapoxe vae,

hae ramo omoingo r reipotaa hae javi.


4 Senhor opa mbae omoingo hae ae oipotaa rami,

heko vai vae voi omoingo ojexavai agu.


5 Opya py ojejou por rei vae gui Senhor ojeguaru vy

nombopaga ei re.
6 Nhanhomboaxya hae anhet rupi jaiko ramo jajejavyague ojaoipaa

r,
Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaa jepe r mbaemo vai
gui.
7 Xapya rei ava oikoa Senhor oguerovya vy

ojapo r ngovaigua kuery reve voi ir jevy agu rami.


8 Jarekopa rei reve teko vai rupi jaiko rgue py

haeveve mboapyi jareko reve teko por rupi jaiko.


9 Jaiko agu re nhande nhanhembopya te

jaguataa rupi nhanderereko vae ma Senhor ae.


10 Huvixa ijayvu r oikuaapaa rupi ae.
Provrbios16 1124

Hae ramo nemboayvu r ejavy eme ndeayvua py.


11 Senhor gui ae r ou haevea rami mbaemo japeja hae nhaanga
agu,
voko py haevea ramigua poyia o vae ma ixuguigua meme.
12 Huvixa kuery ojeguaru r teko vai hae javi gui,

gueko pora rupi ae r opena oiny.


13 Anhet rupigua ayvu huvixa oendu vy oguerovya r,

oayvu re anhet rupi ijayvu vae.


14 Huvixa ipoxya nhaendu vy jaikuaa r jojuka ukaxea,

te hae ramia gui hiarandu vae omombytuu kuaa r.


15 Huvixa ovya ramo jaikuaa nhomoingove ju agu.

Iporayvua ma ra pyau py arai gui okya rami.


16 Ouro jajoua gui haeveve nhanearandur jajou,

prata gui haeveve vae ma jaiko kuaavea.


17 Heko por vae oikoa ma teko vair katy e r oo,

oiko agu oikuaa pota por vae ma ogueraa jepe r guekove.


18 Jajejou por reia ma opaa py nhanembojexavai r,

hae nhandepya py nhanhemboyvate reia ma nhandereityar o.


19 Yvatekueve reve mbaemo jajoupa vaekue nhambojao rgue py

haeveve yvyguevei reve nhanhemoyvyi.


20 Omboea r ojapyxaka vae ojou r mbaemo por,

hae Senhor re ojerovia vae ovya ete r.


21 Okurax py hiarandu vae pe Oiko kuaa vae ea r,
hae ijayvu por kuaa vae ma nhomboe por r.
22 Arandu ojou vae pe ma tekove mear o,

hae r hiarandu e vae ma opaga r ndaijarakuaai reiague re.


23 Hiarandu vae okurax py onhemboe ranhe r ijayvu kuaa agu,

hae ramo onhe rendu pav r.


24 Ayvu por ma ei hea rami o nhanekurax re,

mo nhanderete moexaa rami guive.


25 O tape avakue oexa r haeve rei vae merami te

opaa py ma manoa katy r ogueraa.


26 Ombaeapo vae ma nhembyayi gui ae r ombaeapo,

okaruxea ae omokyre.
27 Avakue vare vae onhea r okuapy teko vai re anho,

hae ijayvua ma tata mbaemo rapyar.


28 Avakue heko vai vae ojapo r jogueroa rei agu rami,

ijayvu rei vae ma joe ir por vaekue te omomboi r joegui.


29 Avakue ojerovia rei vae oir kuery ombotavy vy

oguereko r tape vai rupi.


30 Oxapymi rei vae onhembopya r oiny teko vai re,

hae gui onhembexuu reve ojapo ete r.


1125 Provrbios16,17

31 Omboetepy a xia ma ijeguar o,


tape teko por katy oo vae rupi ojeoi vae pegua ae.
32 Joe nhapu rei agu re jajerovia rei rgue py haeveve nhandevai

vyvoi ea,
tet hae javi re nhandepoaka rgue py haeveve nhande ae jajejoko kuaa.
33 Xortea jaexa te

Senhor gui meme ou jaikuaa agu.

17  Nhandero py jajogueroapa rei reve xoo jau vaipa rgue py


1

haeveve nhandekuai rivea py petei mbojape jau.


2 Tay kuery oxmba agu rupi ikuai vae gui ma tembiguai kuery

hiarandu vae ipoakave r,


hae rami vy ojopy r tay kuery peguar vaekue ae.
3 Prata ma hiangaar py r nhamo, hae ouro ma tata py,

hae r nhandepya re oikuaa pota vae ma Senhor ae.


4 Heko vai vae ojapyxaka r mbaemo vai rupi ijayvu vae re,

ijapu vae oenduxe vai r ayvuxe.


5 Iporiaukuei jojai reia kuery ma Imoingoare re voi ijayvu rei rire

jexavaia oguerovya rei vae ndopaga ei r.


6 Tamo kuery oguerovya r guamymino kuery,

hae rami ae avi tay kuery oguerovya r nguu kuery.


7 Hiarandu e vae ndaijayvu por kuaai re,

hae huvixa kuery ndaevei ijapu agu.


8 Haevea rami ojapo ukaxe vy mbaemo ome vae oikuaa te oipota
vae rei ita ojapoa rami,
mbaeta mamo r oikoa py tema oipotaa oiko r.
9 Amboae kuery ojejavyague ndoikuaa ukai vae oexa uka oayvua,

hae r mbaekue omboaxa-axa rei vae ma ojapo r joe irve


vaety joegui ojao agu rami.
10 Hiarandu e vae cem-kue oinupa te noendui r merami,

hae r hiarandu vae ma omongetaa r oenduxe ete r.


11 Nanhonhe rendui vae kuery onhea mbaemo vai re anho.

Hae nunga rupi hae kuery rovai omboua r imbojexavaiar.


12 Urso guayi re inhar vae reve nhanhovaexa gui ndaeveive

hiarandu e vae ijarakuaa rupi e ikuai vae reve nhanhovaex.


13 Amongue pe ojapo pora rgue py mbaemo vai re omboekovia rire

hoo py oiko riae r mbaemo vai.


14 Yy ombotyague gui oxyry xapyaa rami avi jajogueroa ypya.

Hae nunga rupi haeveve japytuu voi, joegui jajao e agu.


15 Senhor ndojou pori r heko vai vae omboeko por rivea r,

ne heko por vae ombopaga rivea r guive.


16 Hiarandu e vae oarandur ojoguaxe vy merami perta oguereko opo

py,
Provrbios17,18 1126

naiarandui ae ma vaeri.
17 Nhaneir kuery nhanderayvu r jaikoa jave re,
hae rami vy jajexavaia py onhemoingo r nhaneretar aei
rami.
18 Avakue hiarandu e vae onhemo vai uka rive vy

ojea katyigua orevea opaga agu rami ikuai.


19 Jogueroa reixe vai vae ojejavy reia rupi rive r ikuai,

hae ngok ombotuvixa vaekue py ae r ojeity uka.


20 Anhet rupi e ipya vae ndojoui r haeve vae,

pete rupi e ijayvu vae hoa r mbaemo vai py.


21 Tay hiarandu e vae omomboriau r nguu kuery.

Ndoiko kuaai rei vae ru kuery ma ndovyai r.


22 Nhandepya py vyaa ma mo por rami r o,

hae r nhanenhe py nhandekueraia o vy ma omombirupa r


nhanekgue.
23 Heko vai vae onhevende nhemi r perta re,

haeve ea ramigua rupi joguereko agu.


24 Mbaemo oikuaa vae onhea r hiaranduve agu anho,

hae r hiarandu e vae ma yvy re mbaemo ikuai vae re rei r


oma oikovy.
25 Tay hiarandu e vae omomboriau r nguu,

omonguerai rei avi r herekoiare.


26 Heko por vae nhambopaga agu ndaevei,
huvixa nhamoingo axy reia ma haeve vae ae.
27 Ayvu py ojejoko vae ma hiarandu vae,

oiko rivei vae ma oiko kuaa vae ae.


28 Hiarandu e vae te okyrir oiny r jaikuaa r hiarandua rami,

ijayvua py ojejoko vae jaikuaa r oiko kuaa vae rami ae.

18  Joexaxe e rei vae ma hae kuery ae oipotaa rami rive ikuai,


1

hae vy noenduxei r arandu anhet ete vae.


2 Hiarandu e vae ndoikuaaxei r arandu,

hae kuery ae ak gui rive r ijayvu.


3 Teko vai o ramo o avi r jojou vaia,

hae nhaxmba agu rami nhandekuai ramo nanhanemboeteavei ma


r.
4 Avakue ijayvua ma yy typy vae ramigua,

hae hiarandu vae ayvu ma yaki oxyry vae rami r.l


5 Ndaevei otekoavy vaekue nhamboeko por agu,

ne heko pori vae nhambopaga agu guive.

l
18.4 Yy typyve vae ramigua ayvu ma haxyve vae (20.5). Hae r yaki oxyry ovy vae
ramigua ayvu ma nhanembovya vae.
1127 Provrbios18,19

6 Hiarandu e vae ijayvua ojapo r jogueroa rei agu rami,


onhenup ukaa rupi merami ijayvu.
7 Hiarandu e vae ayvu ma hae kuery ae imombaar rive,

ijayvua ma nhu py inhe mboaar.


8 Ijayvuxe reia ma heve vae rami

oguejy r ipyapy katy.


9 Inhatea rupi rive ombaeapo vae ma

mbaemo ojavyky rei vae regua ae ikuai.


10 Senhor rery ma torre imbaraeteve vae,

hae py heko por vae onhemi vy oiko por agu.


11 Oguerekopa vae pe r imbae rei-rei ma tet ikorapa vae rami,

hae oikuaa r ikora yvate vae rami ae.


12 Avakue ikuai axy ea ja ojejou por rei r opya py,

hae r onhemoyvyi vae ma omboetea r.


13 Nhaendu kuaa e re nhambovai vy

nhaxmba rei r nhanearandu ea py.


14 Avakue imbaeaxy te ipya guaxua omombaraete r,

hae r onhe py ikueraia ma noguerombaraetei r.


15 Hiarandu vae opya re omo r oikuaa porve agu,

oapyxa rupi voi onhea r oikuaa agu.


16 Joupe avakue mbaemo ome r tape oipea uka vy,

yvatekueve reve ijayvu agu peve.


17 Hae ranhe ojepy ukaa rupi ijayvu r ixupe Haevea ramigua jae
ranhe r,
amboae kuery ou vy omboayvu ea ja.
18 Nhombovake vae kuery xortea oexa vy opytuupa r joupe ijayvu ata gui,

ipoakakueve te oikuaa vyvoi r.


19 Nhanderegua nhambopoxy rire haxy ete r haeve vai ju agu,

ijayvu ata rupi onhemboty r oo ikorapa vae rok jokoa rami.


20 Nhandeayvuague rami oiko ramo javya r nhanekurax py,

nhandeayvua ojeupity ramo jarovya r.


21 Nhandeayvua py jajoapo r omano, e vy oikove agu rami.

Ijayvu por kuaa vae oiko por r.


22 Nhanderayxyr jajou vy mbaemo por jajou,

hae jaupity Senhor nhanemoingo pora.


23 Iporiaukuei ma mbaemo re ojerurea rupi r ijayvu,

hae r oguerekopa vae ma ombovai at rei r.


24 Avakue ir reta vae omokanhy tema r imondovy.

Hae rami te pete oiko avi nhaneir nhanderegua aei gui


nhanderayvuve vae.

19  Nanhamboetei r hiarandu e vae kuery anhet rupi e


1

ijayvu vae.
Provrbios19 1128

Hae r iporiaukuei vaeri anhet rupi ikuai vae ma nhamboete.


2 Jaikuaa por pota e re mbaemo jajapo agu ndaevei,
mbaeta oikuaa pota por e vae ojejavy r.
3 Nhande ae arandu ea rupi vy jajavy r tape,

vaeri Senhor rovai ae r nhandevai nhandepya py.


4 Oguerekopa rei vae heta r ojou oirr,

hae r iporiaukuei gui ma ir kuery ae voi ojepeapa r.


5 Joekokue ramigua rive mombeuare ma nombopagaa ei r,

hae apu rupi ijayvu vae voi ndoo jepei r.


6 Mbaemo ombojao-jao vae oguerovya pav r,

mbaemo ome rive vae re onhemoir pav r.


7 Iporiaukuei ma hexegua kuery aei voi ndoexaxei r,

ir kuery katuve ma ojepeapa r ixugui.


Hae kuery rakykue mbaemo re ojerure agu onha te ndoupityi
r.
8 Oarandur ojou vae ma guekove oayvu vy ae,

mbaemo re oikuaa pota por vae ojou r haeve vae.


9 Joekokue ramigua rive mombeuare ma nombopagaa ei r,

ijapu rei vae okanhy re.


10 Hiarandu e vae oguerekopa rei agu ndaevei,

tembiguai katuve ma ndaeveive huvixa kuery re ipoaka agu.


11 Jajejokoa rupi vy nanhandevai vyvoi r,

nhandere ijayvu vaiague japerdoaa ma nhandejeguar o.


12 Huvixa ipoxya ma guary okorora rami,

hae r iporayvua ma yxapy jai rogue omoaka rami.


13 Tay kuery hiarandu e vae omoxmba rei r nguu,

hae tayxy ijayvu mbegue rei vae ma otyky tema oiny vae rami.
14 Nguu kuery gui avakue ojopy r ngoor hae ombae rei-reir,

hae r guayxyr hiarandu vae ma Senhor gui ae r ojou.


15 Ate gui ae nhanderopeyi riae r,

hae nha rive riae vy nhaendu r karuai.


16 Ojapo uka pyre rami ikuai vae ma guekove re ae onhangareko vae,

hae r ojee ndoikuaa potai vae ma omano r.


17 Iporiaukuei mboaxya ma Senhor pe ae oiporuka vae,

hae ramo hae ju r omboekovia joapo porague repy.


18 Haeve teri reve emoarandu ke nderay,

te rejuka agu peve tavy.


19 Ivai ja topaga ipoxy reiague re,

mbaeta ndee repy te haekue rami ae ju r oiko.


20 Nemongetaa r ejapyxaka por ke, endu pota nemboea r,

hiarandu vae reiko agu reikoa pukukue re.


21 Avakue ma opa mbae re onhembopya te,
1129 Provrbios19,20

hae r Senhor onhembopyaa ma oiko re.


22 Nhanhomboaxya rupi nhandekuai ramo nhandererovyaa r,
ijapu rei vae rgue py oguerovyaave r iporiaukuei.
23 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity r tekove.

Hae rami ikuai vae ovya r, hae kuery re ndoui r mbaemo


vai.
24 Inhate vae ma hya py opo te

ojuru katy ndogueru potai r.


25 Jojojai rei vaekue nhambopaga ramo hiarandu e vaekue oexa vy

oiko kuaa pota nho r okuapy,


hae hiarandu vae nhamongeta r oiko kuaave r.
26 Tay nguu ojavyky rei, hae oxy omox rire ma

nomboeteavei ramo oxmba rei r.


27 Xeray, nemboea nerendu potai ri vy

rejepea r nemoaranduar vaekue ayvu gui.


28 Heko vai vae joekokue omombeua py ombojaru rei r imboayvua,

heko vai vae kuery teko vai re anho r ijayvu.


29 Jojojai rei vaekue ma ombopagaa agu rami ae ikuai,

hiarandu e vae ma oinupmbaa agu rami ikuai.

20  Vinho nhomoingo r jojojai rei agu rupi, iro vae ma


1

nhomoingo r jogueroa rei agu rupi.


Hae nunga hae javi py ojeity uka vae ma hiarandu e vae ae vy
ma r.
2 Guary okorora rami huvixa oexa uka r opoxya.

Amongue ombopoxyve rive vy hae ae rekove rovai ojejavy.


3 Avakue omboetepy ojepea r jogueroapa reia gui,

hae r hiarandu e vae ma oike r ovy ijayvu ete vae kuery


mbyte py.
4 Inhate vae yroy py ombaetyr ndoguereko katui rire

omono agu vaekue py ndojoui r mbaeve.


5 Avakue pya re o vae ma yy typy vae rami rive,

te hiarandu vae ma oikuaa pota kuaa r.


6 Heta r iporayvua rami rive onhemombeu,

hae r ava ojeroviapy ete vae ma mavae r tu ojou kuaa?


7 Heko por vae anhet rupi r ikuai,

hae rire tay kuery ju ovya r okuapy.


8 Huvixa nhomboayvuaty py oguapy vae

oma vy rive omomba r mbaemo vai.


9 Mavae tu haeve r aipoei agu: Xee ae pya aikyaopa ma vy

ikya e vae ju aiko ajejavyague gui hei agu?


10 Jokorea rupigua poyia hae hyru mbaemo oa pyr oiporua te

mokove ma Senhor ojeguarua meme.


Provrbios20 1130

11 Kyrgue te mbaemo ojapoa jaexa vy jaikuaa r


ojapo pora, hae haevea rami pa oikoa.
12 Nhandeapyxa nhaendu agu, hae nhanderexa jaexa agu,

Senhor ojapo vaekue meme.


13 Enhembopeyi pota rei eme, iporiau vae reiko e agu.

Eipea nderexa, hae vy re rejou reta tembiu.


14 Mbaemo ojoguaxe vae ma hae nunga pe Ovare vae, ovare

vae, hei r.
Hae gui ma ojogua ma rire oguerovya rei r.
15 Heta oiko ouro hae ita iporve vae,

hae r arandu rupi ijayvu vae ma ovareve ete vae.


16 Oreve vae rekovia opaga agu rami amongue oiko rire ixugui ijao

oipeaa r,
oexa vaety e rekovia onhemoingo vaekue gui katuve ma oipeaa r.
17 Jokorepa reia rupi avakue mbojape ojou vaekue ma hee r merami,

hae rami te opaa py ma ita ray kui rami rive r o ijuru py.
18 Nhanhemongeta ukaa rupi nhanhembopyaa ma oiko por r.

Hae nunga rupi eikuaa pota por ranhe joe repu agu.
19 Ijayvu katu raxa vae omombeupa r ndaevei rei vae.

Hae nunga rupi neir eme ijayvuxe rei vae re.


20 Nguu hae oxy re ijayvu vai vaekue rekovea ogue rive r

tataendy rami pytve etea py.


21 Mbaemo jajopy agu ra ova e re ri jajopy ramo
opaa py no pori r nhandevy.
22 Xee ae ajepy r mbaemo vai re, re eme.

Ear tema Senhor, hae ramo nderepy r.


23 Jokorea rupigua poyia ma Senhor jeguarua meme,

jokorea rupi mbaemo oaa ma naipori.


24 Avakue oguataa rupi Senhor ae r oguereko.

Mbaexa tu hae kuery ae oikuaa r tape oo agu?


25 Jaikuaa pota e re mbaemo pe Ikya e vae jae vy jajekore r,

nhanhemboayvupa rire mae ma ndaevei ramo r.


26 Huvixa hiarandu vae oikuaa pota kuaa r heko vai vae re,

ombopaga agu.
27 Nhanenhe ma Senhor ae omo nhanemoexakar,

nhandepyapy rupi o vae hae javi oikuaa uka agu.


28 Huvixa ma porayvua hae ojeroviapy oiko vy re o at,

nhomboaxya rupi ipoakave tema r oiny.


29 Kunumigue imbaraetea ma ijeguar o,

hae r ikakuaa jeguaar ma hia xi pora.


30 Nhandeai pore ojapo r mbaemo vai gui ikya e vae ju jaiko agu

rami,
1131 Provrbios20,21

nhanenupa ma nhanekurax o por agu rami ojapo.

21  Yxyry rami huvixa pya o Senhor po py,


1

mbaeta Senhor oipotaa rupi ae r oguereko.


2 Avakue pe r ikuaia hae javi haevea rami meme,

hae rami te Senhor oikuaa pota r ipya re.


3 Senhor pe mymba nhamea gui

oguerovyave r nhandereko pora hae haevea rami jajoguerekoa.


4 Jejou por reia hae opya py nhemboyvate reia ma

heko vai vae kuery pe r tataendy rami te jejavya meme.


5 Oikuaa pota pora rupi onhembopya vae ojoupa r,

hae r ojapura rei vae ma iporiau r.


6 Apu rupi nhanhea vy mbaemo jajoupa vaekue ma

opaa py ma mbaever ndovarei r, hae nhanemboa r manoa


nhu py.
7 Heko vai vae ma nhomoingo axyague py ae omombaa r,

teko por rupi ndoikoxei rire.


8 Ava otekoavypa rei vae oikoa ma ikar rei,

hae r heko por vae oikoa ma hiyvi por.


9 Nhanderopy kunha ivai ja rei vae reve nhaa gui

haeveve rgue oo apyte ry nha.


10 Heko vai vae opya re omo r mbaemo vai anho,

ne nomboaxyi r ngoo katyigua voi.


11 Jojojai rei vaekue ombopagaa r hiarandu e vaekue oexa vy
hiarandu nho r okuapy,
hae hiarandu vae omboea r oiko kuaave r.
12 Heko vai vae ngoo py ae ojapo vae re Heko por ete vae oikuaa

pota vy
omokanhymba r heko vaia rupi ae.
13 Iporiaukuei ojapukaia noendu potai vaekue ma

hae ju ojapukai r noendu potaai avi r.


14 Mbaemo nhemi rupi amongue ome r nhomombytuu r ipoxy

reiague gui,
mbaemo oexaa py e ome r ndaipoxy reiavei r.
15 Haevea rami jajoguereko ramo heko por vae kuery ovya r,

hae r heko vai vae kuery ma onhemondyipa rei r.


16 Oiko kuaa rupi oikoa gui ojepea vaekue ma

omanogue ikuaia py r opyta oupy.


17 Vyaa rive oguerovya vaekue ma iporiaupa r,

vinho hae azeite houxe riae vae ma mbaeve ndojouvei re.


18 Heko vai vae omea r heko por vae rekovia,

haevea rupi ikuai vae rgue py haeve ea rupi ikuai vae


ojexavai agu.
Provrbios21,22 1132

19 Kunha ivai rei hae ijayvu vaipa-ipa vae reve nha rgue py
haeveve pete yvy tekoa ea py nha.
20 Hiarandu vae ro py o r imbae rei-rei hae hou vaer,

hae r hiarandu e vae ma hae nunga mokanhymbaar.


21 Teko por hae porayvua rupi ikuai vae

ojou r tekove, teko por hae omboetea agu.


22 Ojerovia rei vae kuery ret kora re hiarandu vae ojeupi vy

oitypa r hae kuery onhemiaty ojeroviavea vaekue.


23 Ojuru py ijayvu agu gui ojejoko vae ma

ojoko avi onhe imoingo axyar gui.


24 Onhemboyvatea py ojejou por rei vae rery ma jojojai rei vae.

Hae kuery ma ojerovia rei hae ndaijaei rei vae ae.


25 Inhate vae omano r mbaemo oikoteva py,

opo py nombaeapoxei rire.


26 Mbaemo omoaru rei vae ma ko nhav r omoaru,

hae r heko por vae ma ome r hakate reve.


27 Heko vai vae mbaemo ome vae ma jeguarua meme,

otekoavypa rei reve ome r katuve ma.


28 Joekokue ramigua rive omombeu vaekue okanhy r,

hae r mbaemo oendu por vaekue mombeua ma nombovaia


kuaai r.
29 Ava heko vai vae ma ngova re voi oexa uka r ipya rata,

hae r heko por vae ma oikuaa pota r oiko agu re.


30 Senhor rovai rupi ma ndoikoi arandua, ne mbaemo kuaapa vae,

ne nhomongeta kuaa vaer voi.


31 Joe opu agu kavaju oguereko katupaa te

ipoaka agu ma Senhor gui ae r ou.

22  Nhanembae rei-rei retaa gui ovareve vae ma nhanderery re


1

imaendua pora.
Prata hae ouro gui haeveve vae ma nhanemboetea.
2 Oguerekopa rei vae hae iporiaukuei ma petei guigua meme,

mokove moingoare Senhor ae oiko.


3 Hiarandu vae mbaemo vai oexa vy onhemi r,

hae r hiarandu e vae ma oo tema r ojexavai agu katy rive.


4 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy nhanhemoyvyi vy

jaupity r mbaemo por, nhanemboetea agu hae tekove.


5 Heko vai vae oikoa rupi o nhu hae juu vaikue,

hae r guekovea ombovare vae ma hae vae gui mombyrya rupi


r oo.
6 Pemboe ke kyrgue oiko agu re.

Hae rami rire tuja ma te ndojepeai r pemboeague gui.


7 Oguerekopa vae oguereko axy r iporiaukuei,
1133 Provrbios22

hae nhombae oiporu vaekue ma oiko r iporukaare rembiguai


rami.
8 Teko vai rive omoa vaekue omono r mbaemo vai ae,

hae yvyra py nhombojexavaiague opa r.


9 Akatea rupi e ome vaekue omoingo pora r,

iporiaukuei pe hou vae regua ome rire.


10 Pemox ke jojojai reiaty, hae ramo opa avi r jogueroa reiaty,

opytuupaa r ndaevei rei hae nanhomboetei reiague gui.


11 Opya re teko por anho omo reve ijayvu por kuaa vae ma

oiko r huvixave ir.


12 Hiarandu vae re Senhor oma vy omo at r,

hae r heko vai vae ijayvua ma omboaxapa rive r.


13 Inhate vae aipoei r: Guary oka py hiny,

tape rupi aa ramo xejuka r, hei rive r.


14 Kunha reko rei ijayvua ma yvykua puku rami,

hae py hoa r Senhor ombopaga agu rami ikuai vae.


15 Kyrgue pya re o r arandu ea,

te yvyra rovi py nhamoarandu vy jaipea r.


16 Iporiaukuei gui ombae rei-reir oipea vae,

hae oguerekopa vae pe mbaemo mea kuery ma iporiau vaer


meme.

Nhanemboea hae nhanemongetaa oa


17 Ejapyxaka por ke rendu agu hiarandu vae kuery ijayvua.
Emo ndepya re mbaemo aikuaa uka vae.
18 Mbaeta ndepya re remo ramo nembovya r,

hae nunga hae javi re ndeayvu kuaa agu.


19 Senhor re rejerovia riae agu rami

a ame nearandur, ndevy ae.


20 Xapya rei ndau ndevy namboparai ri tyy mbaemo ipor ete vae

re,
nhomongetaa hae mbaemo kuaa ukaa regua,
21 ndevy aikuaa uka agu ayvu anhet ete vae,

nemondoukaare kuery rembovai por agu?


22 Nemonda eme iporiaukuei gui, mbaeta iporiaukuei ae ma,

ojexavaii vae ekorepa rei eme guive omboayvua py.


23 Mbaeta hae vae regua ma Senhor ae oepy r,

hae vy oipea r imbojexavaiare rekove.


24 Neir eme ivai ja rei vae re,

ne eiko eme avakue ojerovia rei vae reve,


25 ndee avi reiko e agu hae kuery reko vaia rupi,

mbaeta hae ramia py remboa uka r nderekovea.


Provrbios22,23 1134

26 Ndaevei ndee voi reiko agu hae ae o vai agu rami ijayvu vae
regua,
oreve vae rekovia opaga agu rami opyta vae kuery rami,
27 mbaeta xapya rei nderejoui r repaga agu.

Mbae re r tu nderupa reipea uka ndeguy gui?


28 Erova eme yvy markaar

neramo kuery yma omo vaekue.


29 Rexa pa avakue ombaeapo por kuaa vae?

Hae kuery ma huvixa kuery renonde r omoa, yvygueve mbyte


py e.

23  Huvixa reve rekaru agu nemboguapy ri ramo


1

eikuaa pota por nerenonde py mar ramigua pa o vae re.


2 Emboaxa pete kyxe ndejyryvi re,

okaru guaxu vae ri reiko vy.


3 Heuxepa rei eme tembiu por omomba te,

mbaeta tembiu ma nembotavyar o.


4 Enhea rei eme rerekopaxea rupi rive,

emo eme hae nunga nearandua py.


5 Mbaemo rei re rive teve rema riae ta?

Mbaeta anhet ete nembae rei-rei okanhymba vyvoi r ipepo


vae rami,
taguato yvate rupi oveve ovya rami.
6 Ndaevei hakate vae rembiu re rekaru agu,
ne heupaxe rei eme tembiu por omo te.
7 Mbaeta hae vae oikuaa pota rei r ndere, hae ramigua ae vy.

Ndevy pe Heuve hae eyuve tema hei r


te opya py anhet rupi e o ndereve.
8 Hae gui rembojevypa ju r reu vaipa vyvoi vaekue,

hae ijayvu pora rerovyaague oaxapa rive r.


9 Ndeayvu eme hiarandu e vae kuery oendu agu,

mbaeta oendu rivepa r arandu rupi ndeayvua.


10 Perova eme yvy markaar yma omo mbyre,

ne peike eme tavy tyre kuery yvy re,


11 mbaeta hae kuery Repyar ma imbaraete,

hae penderovai onhemo r hae kuery repyar.


12 Emo ndepya re nemboeague,

hae ejapyxaka ayvu mbaemo kuaa ukaa re.


13 Emoarandu e eme kyrgue.

Mbaeta yvyra rovi py reinupa gui rive nomanoi r.


14 Yvyra rovii py reinup vy

inhe reraa jepe r omano agu gui.


15 Xeray, ndepya py nearandu ramo
1135 Provrbios23

xee voi xepya py roguerovya r.


16 Haevea rupi ndeayvu ramo
xepyapy re avya riae.
17 Ndepya py eroangeko rei eme ojejavypa rei vae ikuaia.

Hae rami rgue py Senhor renonde rejererokyjea rupi eiko ra


nhav.
18 Mbaeta hae rami vy re nerenonde o por,

hae rear reikovya ndoaxa rivei r.


19 Xeray, endu ke nearandu agu,

hae ereko nekurax tape hiyvi vae rupi.


20 Enhemoir eme vinho gui okau rei vae kuery reve,

ne xoo hou raxa rei vae kuery reve.


21 Mbaeta oyu raxa hae okaru guaxu vae ma iporiaupa r,

avakue hopeyi rei vae ijao vaikue rei r okuapy.


22 Endu ke nderu ndere tay vaekue ayvu.

Ndexy gui nderexarai rei eme guive, guaimiivei ma ovy ramo


voi.
23 Ejogua ke anhet vae, hae gui emboekovia ju eme.

Ejogua avi arandu hae nemboear, reiko kuaa agu.


24 Heko por vae ru ma ovya vaipa r,

hiarandu vae re tay vae ma oguerovya r.


25 Tandererovya nderu hae ndexy,

ejapo ndererekoiare ndererovya agu rami.


26 Xeray, eme xevy nekurax,

hae nderexa toguerovya xee aikoa.


27 Mbaeta kunha itavy rei vae ma yvykua puku vae rami,

hae amboae ava rayxy ma yguar ojoo poii pyre rami.


28 Hae nunga kunha ma jojuka vaety rami oma mbegue r oiny joe,

heta avakue ma ojapo heko vai agu rami.


29 Mavae pe r tu haxypa rei?

Mavae pe r tu ipoyi ete?


Mavae re r tu jogueroaa rei?
Mavae pe r tu onhemombeu?
Mavae r tu mbae py e ojejukapa rei?
Mavae r tu hexa pyt rei vae?
30 Vinho oyua rupi tema ikuai vae pegua ae,

oyu vaer omoir mbyre re onhea vae.


31 Ema rive ke vinho pyt por rei vae re,

karo py o vae jaexa r hexak reii hae onhe por reii oiny
te,
32 vaeri opaa py ma ndexuu r mboi rami,

nekara r jai ray rami.


Provrbios23,24 1136

33 Rexa r mbaemo vaikue,


hae opa mar r ndeayvu ndepya py.
34 Renhenhandu r ye mbyte oguataa rupi onheno oupy vae rami,

ajukue y ry itui vae rami.


35 Hae vy aipore r: Xepetea rae vaeri ndaxyi!

Xenupa rae te naendui!


Rakae r tu akuera ju?
Ayuve ju ramo re ma haeve, re r.

24  Eroangeko rei eme avakue heko vai vae ikuaia,


1

neir eme guive hae kuery re.


2 Mbaeta hae kuery ma opya re omo r jojukaxe agu,

hae ojuru py ijayvu r teko vair re rive.


3 Arandu rupi vy jajapo r nhanderor,

mbaemo jaikuaa rupi nhamo at r.


4 Jaiko kuaa vy re opy jaoi hae javi rupi nhamony

opa mbae por nhanembovyaar.


5 Imbaraete vae gui hiarandu vae ipoakave,

hexa rei vae gui oiko kuaa vae mbaemo ojapo kuaave r.
6 Mbaeta jaikuaa pota vy re joe nhapu kuaa,

nhanemongetaar heta ikuai ramo nhandepoaka r.


7 Hiarandu e vae pe haxy ete r arandu oikuaa agu,

omboayvua py nombovai kuaai r guive.


8 Teko vair re rive onhembopya vae pe ma
Nhomboe vaikue vae ea r.
9 Hiarandu ea rupi onhembopyaa ma jejavya meme,

jojojai rei vae re avakue ndaijaei r.


10 Rejexavaia ra py nekangy ri vy ma

nembaraetea ruxi ae.


11 Peepy pota ke omano agu katy heraa vae kuery,

peraa jepe ojukaa agu katy hoa-oa jogueravy vae.


12 Xapya rei aipopeje r: Ndoroikuaai vaekue rima,

te nhandepya hae javi Rexaa ndoexai r ri tyy?


Nhandereko Kuaa potaa ndoikuaai r ri tyy?
Hae nombopagai r tyy pete-te oikoague re?m
13 Xeray, heu ke ei, mbaeta nemoexa r,

hetgue guive, mbaeta ndejurupy rupi voi hemba r.


14 Hae rami ae avi arandu voi nemoingo por r nenhe py.

Hae vae rejou ramo ojapo r nerenonder o por agu rami,


rear reikovya voi ndoaxa rivei r.
15 Ndee heko vai vae, ndaevei rema mbegue agu

m
24.12 Mateus16.27, Romanos2.6
1137 Provrbios24

heko por vae ro gui nemondaxe vy.


Embovaipa eme hae kuery opytuuaty,
16 mbaeta heko por vae ma sete-kue hoa rire te opu ju r.

Hae r heko vai vae ma jexavaia py re hoa.


17 Nderovaigua hoa ramo ndaevei revya rei agu,

onhepyxanga r ndaevei ndepya py rerovya rei agu,


18 ndereko Senhor oexa vy ndojou pori vy

nderovaigua gui oipea e agu opoxya.


19 Mbaemo vai apoa kuery kuxa eiko eme ndaevei reia rupi,

ne eroangeko rei eme heko vai vae ikuaia,


20 mbaeta heko vai vae renonder ma ipor vae,

hae kuery rataendy oguepa rive r.


21 Xeray, eiko Senhor hae huvixa kuery renonde rejererokyjea rupi.

Enhemoir eme opu rei vae kuery reve,


22 mbaeta hae kuery mombaar ou xapya r.

Senhor hae huvixa gui imoingo axyar ou vae tu mavae r


oikuaa?

Hiarandu vae kuery arandu regua omombeu vaekue oa


23 Povae ayvu voi arandu regua hiarandu vae kuery omombeu
vaekue.
Renhomboayvua py ndaevei pete reepyvea rupi rejoguereko
agu.
24 Heko vai vae mboeko porare re

heta vae kuery voi ijayvu vai r, amboae regua avi ndaijaei r
okuapy.
25 Hae r heko vai vae mbopagaare re ma imaendua pora r,

hae hexe o reta r imoingo porar.


26 Jojuru rayvu vae rami avi

ayvu por rupi nhombovaia ipor.


27 Enhea oka rupi mbaemo rejapo agu,

ereko katupa nembaetyr,


hae gui mae ma ejapo nderor.
28 Ndero katyigua re ndeayvu rive eme mbae py e,
embotavy eme guive ndeayvua py.
29 Aipore eme: Hae vae xere ojapo vaiague rekovia hexe ju r xee

ajapo haekue rami.


Pete-te pe amboekovia r ojapo vaiague re, re eme.
30 Xee aaxa avy inhate vae mbaety rupi,

ava hiarandu e vae uva onhotague rupi.


31 Hae vy aexa r juuty anho itui,

pyno ojaoipa ma yvy,


Provrbios24,25 1138

ikora ita guigua voi ivaipa ma.


32 Hae
nunga aexa vy aikuaa por pota
vy ajopy xearandur:
33 Xapyai rekeve jave, xapyai nderopeyi vy
repytuua py renhekuav jave ma
34 ou xapya r nemomboriauar imonda vae rami,
nembojexavaiar ou r ava guembiporu revegua rami.

Mbaemo re ombojoja reve nhanderekomboea oa

25  Porami voi arandu regua ayvu Salomo omombeu r Jud


1

pygua huvixa Ezequias rembiguai kuery ombopara vaekue.


2 Nhanderuete gueko ndoikuaa ukapai ramo nhamboete,

hae r huvixa kuery ma mbaemo re oikuaa pota por ramo


nhamboete.
3 Huvixa kuery pya re o vae jaikuaa vaer e,

yva yvatea hae yvy gury o vae rami avi.


4 Prata gui ikya o vaekue oipeaa ramo

opyta r mbaemo ryrur apoa pe.


5 Huvixa renonde gui heko vai vae oipeaa ramo

ipoakaa o atve r teko por rupi anho.


6 Enhemboyvate rei eme huvixa renonde,

e eme guive yvatekueve mbyte,


7 mbaeta huvixa renonde re jave nemoyvyi rgue py

haeveve ndevy Ejuve kyv katy hei.


Mbaemo nderexa py rexa vaekue
8 ndaevei remombeupa vyvoi rei agu nemboayvua py.

Mbaeta opaa py mbaexa r tu rejapo nderovaigua nemo vai ramo?


9 Eikuaa pota hae nungakue re ndea katyigua reve anhoi,

eikuaa uka eme oikuaa uka e pyre,


10 nerenduare ijayvu rei e agu ndere,

hae rexmbaa py re vai e agu.


11 Haeve jave ayvu nhamombeu vae ma

ma ouro guigua prata py ombojeguaa rami avi.


12 Namix hae jegua ouro etei gui ojapo pyre rami avi,
hiarandu vae nhomongetaa haeve r ojapyxaka por vae pe.
13 Mbaemo omonoa ra py yroy nhanemoroyxmba vae rami avi

tembiguai ojeroviapy ombovya r imondoukaare kuery,


ipat kuery onhe py oguerovya ramo.
14 Mbaemo ome agu re ijayvu rive vae ma

arai hae yvytu oky vy e vae rami avi.


15 Nhandevaia rupi e nhandeayvu ramo huvixa kuery ojapo r

jajerurea,
1139 Provrbios25,26

nhandeayvu poria ma ombovopa r mbaemo kgue voi.


16 Ei rejou ri vy heu vaipa eme,
reu vaipa vy rembojevypa e agu.
17 Tereo riae eme ndero katyi o vaea py,

ndejou vai vy ndereroporiau e agu.


18 Avakue guetar rekokue rive mombeua ma

nhomboguaiaty, kyxe hae huy haimbe vae rami avi r


nhomomba.
19 Jajexavaia py ojeroviapy re jajeroviaa ma

nhanera op vae py jakaru, e vy nhandepy vaikuei py jaguataa


rami avi.
20 Iporiaui vae oa py oporaei rive reia ma

yroy te oao omboi vae rami,


e vy joai py vinagre oikyty vae rami avi.
21 Ndere ijae e vae kuery okaruxe ramo eme hou vaer,

ijyuvei ramo eme oyu agu,


22 mbaeta hae rami vy r rejapo inhak ry tapy hexak vae

ramigua oendu agu rami,n


hae r ndevy pe ma Senhor ome r mbaemo por.
23 Kuaray apuaia katy gui yvytu oky oguerua rami avi

nhombotavya rupi ijayvu vae nhombopoxypa re.


24 Opy kunha ivai ja rei vae reve nhaa gui

haeveve r oo apyte ry nha.


25 Tekoa mombyrya guigua ayvu por omombeu r nhaendua ma

nhandeyuvei reve yroyx jayua rami avi.


26 Heko por vaekue ri heko vai vae pe ojerereko uka vae ma

yvu yapo rei hae ikya rei vae rami avi.


27 Nhande ae rive jajejou por reia ma

ei jau vaipa r ndaeveia rami avi.


28 Avakue ojejoko e vae ma

pete tet ndaikoravei vy oitypa pyre rami avi ikuai.

26  Hiarandu e vae ndaeve ranhei nhamboete agu,


1

kuaray puku py yroy ap hoaa rami,


e vy mbaemo nhamonoa ra py oky riae r ndaeveia rami
avi.
2 Mbae py e joe ijayvu vaia oaxapa rive r,

guyrai hae mbyjui oveve jogueravya rami avi.


3 Vakapi ma kavaju peguar,

jurux ma mburika peguar,

n
25.2122 Apy ma ijayvu nhanderovaigua kuery oxmbaa oendu vae re
(Romanos12.2021).
Provrbios26 1140

hae r yvyra rovii ma hiarandu e vae kupe peguar.


4 Hiarandu e vae embovai eme arandu ea rupi ijayvuague rami,
hae vae reko rami ndee voi reiko e agu.
5 Hiarandu e vae arandu ea rupi ijayvu r rembovai re,

hae ae oikuaapa vae rami rive onhemoingo e agu.


6 Hiarandu e vae pe ri ayvu nhamombeu uka vy jajexavai r

nhandepy rupi nhanhekyx, e vy veneno jayu rivea rami avi.


7 Hetyma rovaikue vae oguata agu ndaeveia rami avi

arandu regua ayvu rupi hiarandu e vae ijayvu agu ndaevei.


8 Hiarandu e vae ndaeve ranhei nhamboete agu,

ita hepyve vae mbaemo vaikue reiaty py omombo vae rami avi.
9 Okau vae opo py juu rakgue oguereko agu ndaeveia rami avi

arandu regua ayvu rupi hiarandu e vae ijayvu agu ndaevei.


10 Hiarandu e vae hae otekoavy rei vae kuery ombaeapo agu ojou

vae ma
hapa vae nhonhyvmbaa rami avi.
11 Hiarandu e vae ijarakuaa eague rami ae ikuai vae ma

jagua hae ae ombojevyague py ju oo vae rami avi.o


12 Rexa ma pa pete ava hae ae oikuaa rami rive onhemoarandu vae?

Hae vae gui hiarandu eve vaekue oikuaave r.


13 Inhate vae ma aipoei:

Pete guary oiko tape rupi, pete guary o tapei py, hei rive r.
14 Inhate vae ngupa py itui vae ma
ok oa re ae ojevy-jevy vae rami.
15 Inhate vae hya py opo te

ndogueru potai r ojuru katy.


16 Inhate vae hae ae oikuaa rami rive

sete avakue ombovai por kuaa vae gui oikuaave merami r.


17 Jagua oaxa ovy vae nambi re omoat vae ma

joe rive oikuaa pota vae reve joo rami.


18 Inhak por e vae jojukaxe vy

tata hae huy omombo rive vae rami,


19 hae rami ae ava oir ombotavypa rire te

Xeroryai vy rima hae rami ajapo, hei vae.


20 Yxak e ramo tata ogue r,

hae rami ae avi ijayvu vaikue rei vae ndoikoia py opytuupa r


jogueroa rei vae.
21 Tapygue ma tapyr, hae yxak ma tatar oa rami avi

ava ivai ja vae ojapo r jogueroa rei agu rami.


22 Ijayvu vaikue rei vae ijayvua ma

26.11 2Pedro2.22
o
1141 Provrbios26,27

tembiu hee vae rami oguejy r nhandepyapy katy.


23 Porayvua rupi merami ijayvu vaeri ipya re mbaemo vai anho o
vae ma
mbaemo ryru yapo guigua hiry rupi rive prata py onhov
mbyre rami avi.
24 Porayvu vy e ijayvu pori merami vae ma

opya re omo r nhombotavypa agu rive.


25 Ndereve hae vae ijayvu pori te erovia eme,

mbaeta ipya re o sete-kue otekoavy agu.


26 Hae vae onhenhomi r ndajoayvui reia jaikuaa e agu,

te jaikuaa pav nho r.


27 Yvy jooare hoa r haekue py ae,

hae ita mbojerea ry ae r ojere.


28 Apu rupi rive ijayvu vae ombojexavai r hendua kuery,

anhet rupi e ijayvu vae ma nhomoingo axy re.

27  Ndaevei ko r guar rerovya ma voi agu,


1

mbaeta ndereikuaai mbae pa oiko ra.


2 Tove amboae kuery tandererovya, ndee ae e.

Mombyry guigua tandererovya, ndee ae rgue py.


3 Ita ma ipoyi vae, ita kui voi voyi avi,

hae rami te mokove gui ipoyive vae ma hiarandu e vae


ipoxya rupi ijayvua.
4 Ivai ja rei vae nhomoingo axy r, ojerovia rei vae voi
nhombojexavai r,
hae r oexa vaikue rei vae ma mavae r tu ojoko kuaa?
5 Jajoayvua ndajaexa ukai rgue py

haeveve anhet ete vae rupi nhanhomongeta pora.


6 Nhanderayvu vae nhandevy ijayvu ete te ojapo por r,

hae r nhandere ijae e vae ma nhandejuru rayvu te jaikuaa r


nhanembotavy vy ria.
7 Hevyat vae ma ei retgue omombo rive r,

hae r inhembyayi vae pe ma iro vae te he r.


8 Ngoo gui mombyry rupi ava oguata rei oikovy vae ma

guyrai guaity gui mombyry oveve oikovy vae rami avi.


9 Nhaneir nhanemongeta por ramo jajou por r,

azeite hae heaku por vae nhanembovyaa rami avi.


10 Nderexarai rei eme neir gui, ne nderu ir gui,

hae r nderegua ro py ma eva eme rejexavaia ra.


Mbaeta ndero katyi o vae nepytyvve r nderegua aei
mombyry o vae gui.
11 Xeray, nearandu ke. Hae ramo re avya xepya py,

xere ijayvu rei vae kuery pe ambovai kuaa r guive.


Provrbios27,28 1142

12 Hiarandu vae ma mbaemo vai ou r oexa vy onhemi r,


hae r hiarandu e vae ma oove tema vy oiko axyve rive r.
13 Orevea rekovia opaga agu rami opyta vaekue gui ijao oipeaa r,

oexa vaety e rekovia onhemoingo vaekue gui katuve ma


oipeaa r.
14 Ajeivei reve ngoo katyigua pe oxarura at vae ma

ijayvu vai vae rami rive ojeapo.


15 Oky vaipa oiny jave otyky tema vae ma

kunha ivai ja rei vae reve joo rami;


16 hae vae nanhamokyrir kuaai r yvytu nanhamombytuu kuaaia

rami,
hae azeite nhandepo py rive nanhano kuaaia rami avi.
17 Ferro guigua ma ferro py ae nhambee,

hae rami ae avi avakue oir reve nhomombaraete.


18 Figo rembypy re opena por vae pe haeve r hia gui hou agu,

hae opat re oikuaa pota por vaety ma omboetea r.


19 Yy py nhanderova ojekuaa r,

hae rami ae avi nhandepya re o vae ojekuaa r nhandekuaia re.


20 Manoa hae yvykua vaikue py ove tema r,

hae avakue rexa voi oexapavexe tema.


21 Prata nhamboyku-a py, hae ouro tata rupa py jaikyaoa rami avi,

nhande voi nhaneraangaa r nhandererovyaa r nhaendua py.


22 Mbaemo ray nhamonguia rami avi
hiarandu e vae re jajeai te,
ndajaipeai r ijarakuaa ea.
23 Eikuaa pota por ke nerymba vexai ikuaia re,

hae epena por nerymba kuery re,


24 mbaeta mbaemo jareko vae no riaei r,

huvixa poakaa voi ndoiko riaei r hamymino jevy-jevy kuery peve.


25 Yvyty ikuai vae gui jai rogue reru agu rejaya rire

hokypa ju r,
26 hae rire rereko r vexai rague ndeaor,

hae kavara ava gui rejou r yvy repyr.


27 Kavara kunha gui ndoatai r kamby reyu agu,

ndero pygua kuery hae javi okaru por agu,


nerembiguai kunhague ikuai vae voi.

Arandu regua ayvu joo ramigua e-e oa

28  Heko vai vae ojava r ovy oakykue monhaa e te,


1

hae r heko por vae ma guary rami r ipya guaxu.


2 Yvy re ikuai vae heko vai rei ramo huvixa kuery nhomboekovia jepi

r,
1143 Provrbios28

vaeri pete hiarandu hae oiko kuaa vae o vy


ojapo r ikuai por hae o at agu rami.
3 Ava iporiaukue oir kuery iporiaukuei avyky reia omomba r,

oky mbaemo aju ogueroxyrypa hae ne mbaeve ndoejai vae


rami.
4 Lei rupi e ikuai vae oguerovya rei r heko vai vae reko,

hae r lei rupi ete ikuai vae ma ndojou pori r.


5 Avakue heko vai vae ndoikuaai r mbae pa teko por,

hae r Senhor oeka vae ma oikuaapa r.


6 Iporiau e vae teko vai rupi ikuai vae gui

haeveve iporiaukuei ikya ea rupi ikuai vae.


7 Lei rupi tay oiko vae ma hiarandu vae,

hae r opa mar rei ikuai vae reve onhemoir vae ma omoxmba
rei r nguu.
8 Jokorea hae ojou retavexea rupi mbaemo ojouve heravy vae ma

iporiaukuei mboaxya peguar ae omono.


9 Lei py o vae re ndojapyxakaxei vy oapyxa omboty vaekue ma

mbaemo re ojerure ra te ixugui ojeguarua r.


10 Tape vai rupi heko por vae reropiaare kuery ma

hae kuery ae hoa r yvykua ojooague py,


hae r anhet rupi ikuai vae ma ipor vae anho r ojou.
11 Avakue oguerekopa vae hae kuery ae oikuaa rami ojeupe

Hiarandupa vae, hei r,


hae r iporiaukuei hiarandu vae ma oikuaa pota kuaa r.
12 Heko por vae ipoaka ramo ovya pav r,

hae r heko vai vae ipoakave ramo ma avakue onhemimba r.


13 Ojejavyague onhomi vae ndoiko pori r,

hae r ojejavyague omombeu hae oejapa vae ma oupity r


omboaxya agu.
14 Ovya ete r Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi o at vae,

hae r inhak rat vae ma hoa r teko vai py.


15 Heko vai vae guetar kuery iporiaukuei vae re ipoaka vae ma

guary okoror, e vy urso jogueroa vae rami avi.


16 Huvixa hiarandu e vae nhombojexavaive rive r,

hae r akate reia ojou vai vae ma oikove riae r.


17 Avakue tuguy moa rupi ikuai vae okanhy r yvykua katy oo vy.

Mavaeve rei tojokoa eme.


18 Anhet rupi ikuai vae oo jepe r,

hae r teko vai rupi ikuai vae ma hoapa vyvoi r.


19 Oyvy kara riae vae ojou reta r mbojape,

hae r ovare e vae kuery reve onhemoir vae ma iporiaukue


riae r.
Provrbios28,29 1144

20 Avakue ojeroviapy vae omoingo pora r,


hae r oguerekopa agu re rive ndaeveive vae ma ndopaga ei
r.
21 Pete rive jayvuve ramo ndaevei,

mbaeta avakue onhemboapu r pete jurui mbojape re rive.


22 Guexa py oipotapa rei vae ma ombae rei-reir rakykue rupi rive r

onha-onha oikovy,
vaeri ndoikuaai guive imomboriauar ou oinya.
23 Oapek py ijayvu por rei rive vae rgue py

nhomongeta por vae omboeteave r.


24 Nguu e vy oxy gui imonda vy Ajejavya e hei vae ma

nhomombaaty ir oiko.
25 Oipotapa rei vae ojapo r jogueroapa rei agu rami,

hae r Senhor re ojerovia vae ma oiko por r.


26 Opya py ojee ae ojerovia vae ma hiarandu e vae,

hae r arandu rupi ikuai vae ma oo jepe r.


27 Iporiaukuei pe mbaemo ome vae pe ma mbaeve ndoatai r,

hae r iporiaukuei gui ojeova mo vae re ma ijayvu vaia r.


28 Heko vai vae ipoakave ovy ramo avakue onhemimba r,

hae gui heko vai vae okanhymba ma rire heko por vae hetave
r.

29  Ava omongetaa riae te inhak rat vae pe ma


1

ou xapya r heityar, oo jepe e re.


2 Heko por vae heta-etave ramo heta vae kuery ovya r,

hae r heko vai vae ipoaka ramo heta vae kuery ndovyai r.
3 Ava hiarandu vae ombovya r nguu,

hae r kunha itavy rei vae re ir vae ma omokanhymba rive r


oguereko vaekue.
4 Huvixa heko por vae opena por r yvy re,

hae r imposto re anho oiko vae ma nhomoingo axy rei r.


5 Ava ojea katyigua oguerorya rupi rive oiko vae ma

nhu omo oikoaty rupi ae.


6 Heko vai vae ojejavya py o nhu imboaar,

hae r heko por vae ma oporai r ovyaa rupi.


7 Heko por vae oikuaa pota r iporiaukuei re,

hae r heko vai vae ma hae kuery re ndoikuaa potai r.


8 Avakue porojojai rei vae ojapo r tet hae javi rupigua jogueroa

agu rami,
hae r hiarandu vae ma omombytuu r ipoxy vae.
9 Heko vai vae pe hiarandu vae ijayvu ramo

ipoxy, e vy jojojai reia gui opytuu e re ae r oiko.


10 Jouguy moaty kuery ndaijaei r anhet rupi ipya vae re,
1145 Provrbios29,30

hae vy onhea r oipea agu heko por vae rekove.


11 Heko vai vae oexa ukapa rei r opoxya,
hae r hiarandu vae ma onhenhomi kuaa r.
12 Ayvu anhet e vae re rive huvixa ojapyxaka ramo

hembiguai kuery hae javi heko vai r.


13 Iporiaukuei hae imbojexavaiare pe joo ramigua oiko,

mbaeta mokove pe ma Senhor oiko omoexak vae.


14 Iporiaukuei re huvixa haevea rami oikuaa pota vae

ojapo opoakaa o at agu rakae r peve guar.


15 Yvyra rovii py r nhanhomoarandu, oikuaa agu,

hae r kyrgue hae kuery ae oikuaa rami rive ikuai vy omoxmba


rei r oxy kuery.
16 Heko vai vae hetave ovy ramo teko vai voi hetave r ovy,

vaeri hae kuery okanhymba r heko por vae kuery oexa r.


17 Emoarandu ke nderay kuery, hae ramo nembovya r,

ojapo r nenhe py revya agu rami.


18 Profeta ayvu nonhendui r heta vae kuery opa mar rei r ikuai,

hae r lei rupi ikuai vae ma ovya r.


19 Tembiguai ma nomoaranduai r ayvu py rive,

oendu kuaa rei te nanhonhe rendui r.


20 Rexa ma pa pete ava oikuaa pota e re ijayvu vae?

Hae vae gui hiarandu eve vaekue hiaranduve r.


21 Nerembiguai kuery kyri guive rerory rive rire
rakaeve r onhemoingoxe r nderay aei rami.
22 Ivai ja rei vae ojapo r jogueroapa rei agu rami,

ojerovia rei vae joapo r otekoavyve agu rami.


23 Onhemboyvate vae omoyvyiave r,

hae r onhe py onhemoyvyi vaekue ma omboeteave r.


24 Imonda vae re onhemoir vae ma onhe re ae ndaijaei,

ayvu poyi oendu te mbaeve py nonhemombeui r.


25 Avakue gui okyjea rupi rive ikuai vae ojejopy uka r nhu py,

hae r Senhor re ojerovia vae ma o at r.


26 Heta r ikuai huvixa ojou pora agu rive onhea vae,

hae r ava mboeko porar ma Senhor gui ae ou.


27 Heko por vae pe r heko vai vae ma ojeguarupy,

hae r heko vai vae ma ojeguaru r heko pora rupi oiko vae
gui.

Agur ayvu oa

30  Mass
pygua Jaque ray Agur ijayvuague oa:
1

Amongue aipoei: Xeruete, anhea riae ete ma.


Anhea riae ete ma, Xeruete.
Provrbios30 1146

Hae rami vy xekane ma.


2 Mbaeta xee ma ava rami e aikuaa axy raxa,
ne ava arandua xee ndarekoi,
3 ndaikuaai arandu,

ne Ikya e vae guigua voi ndaikuaai vae.


4 Mavae tu yva re oo, hae gui oguejy ju?

Mavae tu opo py ojopy kuaa ta yvytu?


Mavae tu yy ojokua r oao apy py?
Mavae tu onhono rakae yvy hae javi, ijapy peve?
Mbaexa tu hery, hae tay rery?
Ndee ndau ndereikuaai ri? hei r.
5 Nhanderuete ayvu ma ikya e vae meme,

hexe ojerovia vae kuery pe mbaemo vai jokoa oiko.


6 Emove eme ijayvuague ramigua,

ndevy ijayvu at e agu, hae ijapu vae reikoa oikuaa e agu.


7 Moko regua re ajerure ndevy,

eme e eme, aikove teria ja.


8 Eipea ke xegui anhet rupi e aikoa hae xeapu reixea.

Eme eme xeporiaukue agu, ne arekopa agu.


Eme tembiu aikotev nhav,
9 xapya rei arekopa ma rire ndegui xerexarai vy

Mavae tu Senhor? hae e agu.


Hae rami e vy xeporiaukuei vy xemonda aikovya rupi
Nhanderuete rery ikya vaea rami aikuaa uka e agu.
10 Tembiguai re ndeayvu rei eme ipat renonde,

hae vae ju ndere ijayvu poyi e agu, hae repaga agu rami
reiko e agu.
11 Ikuai nguu kuery re ijayvu vai vae,

hae oxy voi ndogueroayvu pori vae.


12 Ikuai hae kuery ae ojeupe ae Ojejavy vae hei vaeri

petegueve ma voi gueko vaia gui ndojekyao ukai.


13 Ikuai ojejou por rei vae,

onhemboyvate rei vae hae kuery ae oikuaa rami, hae yvate rupi
rei oma vae.
14 Ikuai kyxe guaxu rami ha vae,

kyxe rami haimbe vae oguereko


yvy gui omomba agu iporiaukuei,
hae oipotapa rei vae kuery, avakue mbyte gui.
15 Tuguy pytea ma oguereko moko guajy,

hae vae ma Eme, eme, hei vae.


Hae mboapy oiko hevyat kuaa e vae,
t, irundy ikuai Haeve ma! ndei kuaai vae.
1147 Provrbios30

16 Hae vae ma yvyra rupa,


kunha imemby e vae ae,
yvy pirukue yy noa,
hae tata voi Haeve ma ndei vae.
17 Nguu ojojai rei vae,

hae oxy nonhe rendui vae rexa ma


xapir yak yvrygua omondoropa r,
hae taguato ray kuery houpa r.
18 Mboapy nunga oiko xevy ipor ete vae,

t, irundy ikuai aikuaa e vae:


19 hae vae ma taguato yvate rupi oveve oikovy vae,

mboi ita ry otyryry ovy vae,


kano guaxu ye mbyte rupi oaxa ovy vae,
hae avakue kunhatague reve joayvua.
20 Po rami ma kunha itavy rei vae reko.

Okaru hae ojuru oikyaopa ma vy


Mbaeve py ndatekoavyi, hei r.p
21 Mboapy oiko yvy yta mboryryiar,

t, irundy jaexa vy jaropoaka vaer e:


22 hae vae ma tembiguai huvixar oxe vae,

hiarandu ea rupi tembiu re hevyat oikovy vae,


23 kunha omenda vaeri oayvupy e,

hae gui tembiguai kunha herekoa rekovia hae ju onhemoingo


vae.
24 Irundy regua ikuai yvy re kyri vaeri

hiarandu vae kuery gui hiaranduve vae:


25 hae vae ma tayi, hae kuery ma imbaraete vae vaeri

kuaray aku py guembiur omo por vae;


26 hae anguja guaxu ipoaka vae,

hae rami te ita pa re ae r hoo;


27 tuku karu ma huvixa vae vaeri

oguataa rupi hyxy pori r jogueravy;


28 hae gui amberei ma nhandepo py jajopy rivei vaer,

te huvixa ro py ae oiko vae.


29 Mboapy ikuai jaexa r ojejou por reia rupi oguata vae,

t, irundy onhemboyvate reia rupi ikuai vae:


30 hae vae ma guary mymba kuery pav gui imbaraeteve vae,

hae ne avave gui guakykue katy ojevy vaer e;


31 hae uru ava opexo omopu rei reve oguata vae,

hae kavara ava,

p
30.20 Apy ma ijayvu itavy reia re.
Provrbios30,31 1148

hae gui huvixave ma hexe nhapu agu voi ndaevei vae.


32 Nearandua
rupi e renhemboyvate ri vy,
e vy ndepya re mbaemo vair remo ri vy
ejoko ndejuru ndepo py.
33 Mbaeta kamby nhamomy-momy ramo manteiga ojeapoa rami,
hae oxmby r huguy oa rami avi,
ipoxy agu rami joapo ramo jogueroapa rei r.

Huvixave Lemuel ixy omongetaague

31  Povae ayvu ma Mass pygua huvixave Lemuel ixy omboe vy


1

ijayvuague regua.
2 Xepia, mbae pa aipoae r ndevy, xepia xeryepy pyguare?

Mbae pa ndevy aipoae r, xepia anhemboayvu ma voi vaekue?


3 Emboaxa rive eme nembaraetea kunhague mboae kuxa,

emboaxa eme reikoa huvixave reitya kuery pe.


4 Lemuel, ndaevei huvixave hae rami oiko agu,

ndaevei huvixave vinho oyu oikovy agu,


ne iro vae re rive yvatekueve ikuai agu,
5 reyua rupi rive lei gui nderexarai vy

ojexavai reii vae repya gui rejepea e agu.


6 Iro vae ma omano raii vae pe anho r nhame,

hae vinho ma ipya raxy vae kuery pegua anho,


7 hae kuery oyu vy hexaraipa agu iporiau reia re,

ojexavai reia re riae imaendua e agu.


8 Ndeayvu ke ijayvu e vae repya rupi,

openamby e ikuai vae hae javi repy agu.


9 Haevea rami ke ndeayvu renhomboayvua py,

reikuaa pota por agu iporiaukuei hae oipotapa reii vae pytyva rupi.

Kunhague hiarandu vae oguerovyaa


10 Mavae ndau ojou kuaa r kunha hiarandu vae?
Hae ramigua ma ita iporve vae gui voi ovareve vae.
11 Hae vae re ime ojerovia r okurax py,

ixupe ndoatai r mbaemo repyr.


12 Ome pe ojapo vai rei rgue py ojapo por r,

ra nhav oikovea pukukue re.


13 Ogueru r vexai rague hae nhimbo,

hae gui ovyaa rupi r ombaeapo opo py.


14 Kano guaxu mbaemo rerua rami avi

mombyry gui r kunha vae ogueru tembiu.


15 Pyt rei teri reve opu r

omongaru agu ngoo pygua kuery,


1149 Provrbios31

hae guembiguai kuery kunhague pe mbaemo ojapo uka r.


16 Mbaetyr re oikuaa pota por ma vy ojogua r,
uva renho onhot r ombaeapoague repykue re ojogua vaekue.
17 Kyre py onhemonde vy

omombaraete r ojyva ombaeapo agu.


18 Mbaemo repyr ojouxe ramo

pyvy te hataendy ndoguei.


19 Okuave r nhimbo onhemama vae re,

opo rovai py hiy re ojopy reve.


20 Opo oipea r ojexavai vae

hae oipota vae kuery oipytyv agu.


21 Hae gui ngoo py ikuai vae re oma vy ndoguerokyjei r yroy

vaipa te,
ao raku py pete-te onhemonde ramo.
22 Kunha vae ojapo avi r onheov agu,

hae onhemonde r ao por prpura guigua py anho.


23 Ime ma huvixa kuery omboete pav r,

oyvy re ikuai vae mongetaa kuery reve oguapy oiny ramo.


24 Tayxy ma nhimbo porgue gui ojapo r aor, ovende r guive,

kuax ma mbaemo vendea kuery peguar voi.


25 Ojee omo vae ma ombaraeter hae omboetepy oiko agu.

Hae rami vy ko r guar re ma ndojapura rei r.


26 Arandu rupi r ijayvu,
hae joayvua rupi nhomboe kuaa r.
27 Opena por r ngoo pygua kuery re,

hae inhate reiague re e r omongaru.


28 Hae ramo imemby kuery opumba vy oxy pe Ovya ete vae hei

r okuapy.
Ime voi oguerovya vy aipoei r:
29 Kunhague hiarandu vae heta ikuai

te ndee ma pav gui nearanduve vae, hei r.


30 Onhemopora re ikuai vae ojekore r, onhemoatyra voi opa rive

r.
Hae r kunhague Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae
ma oguerovyaa riae r.
31 Nhanemaendua por r opo py ojapo pora re,

pav oendua py jarovya r oiko pora.


Eclesiastes ayvu mombeua
ombopara vaekue
Eclesiastes ayvu mombeua ombopara vaekue
Kovae kuaxia ma haeve jaikuaa porve agu Jesus aipoeiague: Mbae r tu
avakue ojou, yvy regua hae javi ojou vaeri guekove ae omokanhy vy? heiague
(Marcos8.36). Mbaeta kovae kuaxia apoare ma opa margua ojeupe guar ojou
te hae nunga hae javi pe Opa rive vaer meme hei.
Ojeupe ae Ayvu mombeua hei. Hae vy ayvu mombeua aipoei: Opa vaer
rive, opa mbae ikuai vae opa rive vaer meme, hei (1.2). Aipoei avi: Xejeupe
ajapo yvotyty hae yvyraty, hae py yvyra hia vaer hae javi regua anhot.
Xejeupe yy ajoko vy yvyraty amoak, yvyra ikuai vae ipor agu. Heta guive
ajogua xerembiguair avakue hae kunhague. Xero py ae ituii avi xerembiguair.
Areko avi vaekue vaka hae vexai, xee aiko e mbove Jerusalm tet py ikuai
vaekue gui hetave areko. Xejeupe ajou reta avi prata hae ouro, mbaemo
hepyve vae ajogua avi amboae yvy re huvixave kuery opena vae gui. ... Hae
gui tembiapo xepo py ajapo vaekue hae javi re aikuaa pota, xekane peve
ambaeapoa hae javi re guive. Hae r hae nunga hae javi ma opa rive vaer
meme ae rae, yvytu jerei rakykue amongue onha rivea rami. Hae nunga hae
javi py mbaeve rei ndajoui ipor vae kuaray gury, hei (2.58a, 11).
Opaa py ayvu mombeua aipoei: Opa mbae rendu vaekue gui ma yvateve
vae po rami: Nhanderuete renonde eiko rejererokyjea rupi, hae emo por
ojapo uka vaekue, mbaeta hae vae ma avakue pav ojapo agu vae. Mbaeta
Nhanderuete oikuaa pota r jaikoa hae javi re, ojekuaa voi e vaekue guive,
ipor vae, hae ipor e vae te (12.1314).

Opa rive vaer meme, heiague

1  Kovae
ma ayvu mombeua ijayvuague. Hae vae ma Davi ray oiko
1

Jerusalm pygua huvixave.a 2 Hae vy ayvu mombeua aipoei: Opa


vaer rive, opa mbae ikuai vae opa rive vaer meme. 3 Mbae ndau

a
1.1 Huvixa Davi ray Salomo ma nguu rekovia o rakae Jerusalm pygua huvixa. Hae
vae ma pav gui hiaranduve vae, oguerekopa rei vae guive (1Reis4.2934, 10.1429).

1150
1151 Eclesiastes1,2

avakue ojou r kuaray gury rupi ombaeapoague hae javi rekovia?


hei.

Mbaemo ikuai vae haekue rami ae ju ikuaia re ijayvuague


4 Pete
javegua kuery oaxa r, hae gui amboae javegua ju r ikuai.
Hae r yvy ma itui riae r. 5 Kuaray ma o r, hae gui oike ju r. Hae

gui oague katy ju r oo, o ju agu. 6 Yvytu ma oo r kuaray puku-a


katy, hae gui ojere vy kuaray ijapuaia katy ju r oipeju. Ojeapa r ovy,
hae gui ojevy ju r ojeapaaty rupi. 7 Yak ikuai vae ma ye katy oxyry

vae meme, hae rami te ye ndatyguaxui r. Yak oxyry oinyague


katy ae ju r oxyry oiny. 8 Opa mbae ma nhanemongueraiar ae ikuai,

avave rei nomombeu por kuaai r, guexa py oma hae oapyxa py


ojapyxakave riae tema te. 9 Mbaemo oiko vaekue ramigua ae ju r oiko.

Mbaemo ojapo pyre ae ju r ojapoa. Hae rami vy ipyau ete vae ndoikoi
r kuaray gury rupi. 10 Oiko ri ndau mbaemo jaexa vy Ma, kovae

ma ipyau vae, jae agu? Any! Jaiko e mbove ra oiko jave py ma voi
oiko vaekue ae. 11 Avave rei naimaenduai r mbaemo ymave rupi oiko

vaekue re. Hae rami ae mbaemo oiko vaer re voi hae rire ikuai vaer
kuery naimaenduai avi r.

Ayvu mombeua gueko re ae ijayvuague


12 Xee
ayvu mombeua ma Israel pygua huvixave a Jerusalm py.
13 Haerami vy xepya re amo xearandua rupi aikuaa pota agu
mbaemo yva gury rupi ikuai vae hae javi re. Hae vae tembiapo poyi
ma avakue ray kuery re Nhanderuete omo imoaranduar. 14 Hae rami

vy aikuaa pota tembiapo kuaray gury rupi ojapoa vae hae javi re. Hae
nunga hae javi ma opa rive vaer meme, yvytu jerei rakykue amongue
onha rivea rami. 15 Ikar vae ma nomboyviavei r, hae mbaemo

no vae ma ndoipapaai r guive. 16 Xejeupe ae aipoae: Ma, xee ma


xeyvate, hae vy xee aiko e mbove Jerusalm py ikuai vaekue hae javi
gui xearanduve vae, hae vaekue, mbaeta anhet ete aikoa hae javi
rupi xekurax py xearandu hae mbaemo aikuaa potaa rupi aiko vae.
17 Hae rami vy xepya re amo aikuaa agu mbae pa arandu hae arandu

ea ovare e vae. Hae rami te aikuaa hae rami agu voi yvytu jerei
rakykue onha rive vae rami aikoa. 18 Mbaeta arandua retaa py ma heta

o avi kueraia. Mbaemo oikuaapave vaea py ma heta o avi r poriaua.

Mbaemo oguereko vae opa rive agu re ijayvuague

2  Aipoae
xejeupe ae: Aa ta! Xejee ae aikuaa pota r vyaa py.
1

Taendu havy vyaa, hae vaekue ri hae vae voi opa rive vaer.
2 Mbaeta xerorya pe ae Ovare e vae hae. Avyaa ma mbaer tu

ovare?
Eclesiastes2 1152

3 Hae
gui xepya re amo vinho ayua rupi aiko agu, te xearandua py
ajejoko teri reve. Hae rami vy anhemboaxa ovare ea rupi aiko agu,
aikuaa peve avakue ray kuery yva gury rupi ikuai vae ora mboapyi
o teri jave py ojapo agu haeveve vae. 4 Ajapo avi tembiapo tuvixa

vae. Xejeupe guar ajapo reta oo, hae anhot uva tyr. 5 Xejeupe ajapo

yvotyty hae yvyraty, hae py yvyra hia vaer hae javi regua anhot.
6 Xejeupe yy ajoko vy yvyraty amoak, yvyra ikuai vae ipor agu. 7 Heta

guive ajogua xerembiguair avakue hae kunhague. Xero py ae ituii avi


xerembiguair. Areko avi vaekue vaka hae vexai, xee aiko e mbove
Jerusalm tet py ikuai vaekue gui hetave areko. 8 Xejeupe ajou reta avi

prata hae ouro, mbaemo hepyve vae ajogua avi amboae yvy re huvixave
kuery opena vae gui. Xejeupe ajou avakue ray kuery ojou porve vae:
oporaei vaer avakue hae kunhague, hae kunhague oata agu rami e
guive.b 9 Hae gui xeyvate hae arekopave xee aiko e mbove Jerusalm

py ikuai vaekue hae javi gui. Xere o tema avi xearandua. 10 Mbaemo

aexaxeve vae rei tema xerexa pe ndaexa uka ei, hae peteve py
nambovya ei xekurax, mbaeta hae nunga py ambaeapoague rekovia
ajou. Xee arovya vaekue mbaemo ajapo vae hae javi. 11 Hae gui

tembiapo xepo py ajapo vaekue hae javi re aikuaa pota, xekane peve
ambaeapoa hae javi re guive. Hae r hae nunga hae javi ma opa rive
vaer meme ae rae, yvytu jerei rakykue amongue onha rivea rami. Hae
nunga hae javi py mbaeve rei ndajoui ipor vae kuaray gury.

Hiarandua voi opa rive ra re ijayvuague


12 Hae
gui aikuaa pota arandu re, hae gui ak por ea hae arandu
e reia re guive. Mbaeta huvixave rekovia ju ava mboae o vae, mbae tu
ojapove r? Mbaeta amboae kuery ojapo vaekue ramigua ae ju r ojapo.
13 Hae gui aikuaa r arandu e reia gui arandu haeveve, pyt vae gui

hendy vae haevevea rami. 14 Hiarandu vae ma oak re guexa oguereko r


oexa agu, hae r hiarandu e rei vae ma pyta rupi r oiko. Hae rami
te aikuaa avi mokove pe joo ramigua oiko ra. 15 Hae nunga rupi xejeupe

ae aipoae: Hiarandu e vae pe oiko vae ramigua ma xevy pe voi oiko avi
r. Hae rami r mbaer tu xee aekave ta xearandur? hae. Xejeupe ae
aipoae avi: Xearandua voi opa rive vaer, hae. 16 Mbaeta hiarandu vae

re hae hiarandu e vae re te naimaenduaa riaei r. Mbaeta arei e re


opa mbae re hexaraia r. Mbaeta hiarandu e vae omano r, hae rami
ae avi hiarandu vae voi omano r. 17 Hae nunga rupi xekuerai xerekove

re, mbaeta xee ndajou porvei ma kuaray gury rupi ambaeapoa. Anhet

b
2.8 Huvixa Salomo ma heta oguereko rakae guayxy hae guayxy jevy kuery. Hae
vae kuery taangaa re ojerovia vae kuxa Salomo ojepea Nhanderuete pe oikoa gui
(1Reis11.18).
1153 Eclesiastes2,3

ete, hae nunga hae javi ma opa rive vaer meme, yvytu jerei rakykue
amongue onha rivea rami.

Ombaeapoa regua voi opa rive agu re ijayvuague


18 Xekuerai
avi kuaray gury rupi ambaeapo poyia hae javi re,
mbaeta hekovia repykue aejapa r aiko rire ikuai vaer kuery pe. 19 Hae

mavae tu oikuaa hae nunga jopyar hiarandu vae, e vy hiarandu e


vae oiko ra? Hae rami te ma hae vae ae r ojopypa kuaray gury
xearandua rupi ambaeapoague repy. Hae vae voi opa rive vaer.
20 Hae rami vy amboae rami aikuaa vy xekurax py xekuerai etea aendu

kuaray gury rupi ambaeapo poyia hae javi re. 21 Mbaeta ikuai avakue

oarandua rupi ombaeapo vae, oikuaa hae ikyrea rupi. Hae rami te hae
kuery ombaeapoague repy oeja r hae vae re nombaeapoi vaekue peguar.
Hae vae voi opa rive vaer, hae ndaevei ete vae. 22 Hae gui mbae r tu

avakue ojou kuaray gury rupi opya py guive ombaeapo poyiague hae javi
re? 23 Mbaeta ra nhav haxy oendu, hae ombaeapoa re ikuerai r. Pyvy

te ipya ndopytuui ae. Ombaeapoa regua voi opa rive vaer.


24 Avakue pe haeveve vae ma okaru, oyu hae ombaeapoa oguerovya

agu. Mbaeta hae rami agu aikuaa Nhanderuete po gui meme oua.
25 Mbaeta ixugui e vy mbaexa r tu jakaru, e vy javya? 26 Mbaeta

avakue Nhanderuete mbovyaa vae pe hae ome r hiarandur, oikuaa hae


ovya agu. Hae r ojejavy vae pe ma ome r ombaeapo agu, mbaemo
omono hae omboaty agu Nhanderuete mbovyaa kuery pe ju ome vaer.
Hae vae voi opa rive vaer, yvytu jerei rakykue amongue onha rivea rami.

Opa mbae oiko agu ra re ijayvuague

3  Opa
mbae yva gury ikuai vae pe oiko agu ra o. 2 Ova r
1

nhandetuii agu hae nhamano agu ra. Ova r nhamaet


agu hae nhanhot vaekue nhamondoropa ju agu ra. 3 O jojukaa

agu hae nhomongueraa agu ra. O mbaemo nhambovaipa agu hae


jajapo agu ra. 4 Ova r jajaeo agu hae japuka agu ra. Ova r

nhandepya vai agu hae gui jajeroky agu ra. 5 Oiko r ita nhamoa

agu hae nhamboaty agu ra. Ova r nhanhokuav agu hae


nhanhokuav ve agu ra. 6 O mbaemo jaeka agu hae nhamokanhy

agu ra. O mbaemo nhamo por agu hae nhamombo agu ra. 7 O

mbaemo nhamondoro agu hae nhambovyvy agu ra. O nhakyrir


agu hae nhandeayvu agu ra. 8 O jajoayvu agu hae ndajajoayvuvei

agu ra. O joe nhapu agu hae nhandekuai porai agu ra.

ra oaangaague avakue ndoikuaaia re ijayvuague


9Mbae
tu ombaeapo vae ojou r ombaeapo poyi oikovyague
rekovia? 10 Mbaeta xee aexa r avakue ray kuery ombaeapo agu ma

Eclesiastes3,4 1154

imoaranduar Nhanderuete ombou vaekue. 11 Opa mbae Nhanderuete


ojapo hira py ipor agu rami. Avakue pya re omo avi opa e vaer
nunga, te hae kuery ndoikuaapai r mbaemo Nhanderuete jypy
guive opaa peve ojapo vae hae javi. 12 Aikuaa avakue pe haeveve

vae ovya hae ikuai por agu. 13 Avakue pe Nhanderuete ome avi

okaru, oyu hae ombaeapoague rekovia oguerovya agu. 14 Xee aikuaa

rami Nhanderuete ojapo vae hae javi ndopai vaer meme. Hae vae
re ndaevei mbaeve omoave agu ne oipeaa agu guive. Hae rami
Nhanderuete ojapo, henonde avakue ojererokyje agu. 15 Mbaemo a o

vae ramigua oiko vaekue ae ma, hae oiko vaer ramigua voi oiko ae
ma. Mbaeta Nhanderuete ojapo r mbaemo oaxa vaekue ramigua oiko
jevy-jevy agu rami.

Mymba rami avi avakue omano agu re ijayvuague


16 Pete
mbae ju aexa kuaray gury. Mbaeta haevea rami joguerekoa
agu rgue py haevea ramigua oiko, teko por o rgue py haevea
ramigua ae tema oiko. 17 Hae ramo aipoae xejeupe: Nhanderuete ma

omboayvu r heko por vae hae heko vai vae. Mbaeta o ae hae
oipota vae hae javi oiko agu ra, hae hembiapor hae javi pe, hae.
18 Aipoaeve ju xejeupe: Nhanderuete oeko a r avakue ray kuery, hae

kuery oikuaa okuapy agu mymba kuery rami ikuaia, hae. 19 Mbaeta

avakue ray kuery re oiko vae ramigua ae oiko avi r mymba kuery
re. Pete regua omanoa rami ae avi r amboae regua omano. Oikove
vae hae javi joo rami ipytu r. Ndoikoi avakue mymba gui oiko
areve vaer, mbaeta hae javi ma opa rive vaer meme. 20 Pav rei r

oo pete henda py anho. Yvy kui gui meme oiko rire yvy kui ae ju r
opyta. 21 Mavae oikuaa ta avakue ray kuery nhe yva re oo ra, hae

r mymba nhe ma yvy katy, yvy re rive oo ra? 22 Aikuaa r avakue


pe haeveve vae ma ombaeapoa oguerovya agu, mbaeta hae kuery


peguar oejaa. Mbaeta hae kuery oiko rire mavae tu ogueru ju r
mbae pa oikoa oexa agu?

Jajexavai jaikovya re ijayvuague

4  Aexa
avi nhomoingo axy reia kuaray gury rupi ikuai vae hae
1

javi. Aexa oguereko axy reipy kuery rexay, avave rei nombopya
guaxuai r. Aexa avi joguereko axy reia kuery imbaraeteve okuapya,
hae ikuai axy vae pytyvar ndoikoia. 2 Hae nunga rupi aikuaa r

okuave vae kuery gui omano vaekue ovyave vae ikuai. 3 Hae gui hae

vae moko gui ovyave vae ma ndoikoi teri vae, mbaeta hae vae ma
mbaemo vai kuaray gury rupi ojapoa r ne ndoexai. 4 Hae ramo aexa

avakue ombaeapoa hae mbaemo ojapo kuaa hae javi ojapo, oir kuery
gui oguerekopavexe vy rive. Hae vae voi opa rive vaer, yvytu jerei
1155 Eclesiastes4,5

rakykue amongue onha rivea rami. 5 Hiarandu e vae ma onhekuav r


oiny ngoo ae houpa peve. Mbaeta aipoei: 6 Xepo jovaive py ambaeapo


vaipa vy yvytu jerei rakykue anha rgue py haeveve pete po reny reve
apytuu ainy agu, hei.
7 Hae ramo kuaray gury amboae nunga aikuaa avi opa rive vaer.

8 Hae vae ma pete ava hae aei oiko vae, tay vae ne heindy e

vae. Hae rami te ombaeapoa gui ndopytuui vae, hae ndoexaxe vei
oguerekopaa. Hae rami te aipo ndei: Mavae pe tu xee ambaeapo
aikovy? Mbaer pa xenhe py ajejoko mbaemo por arovya agu gui?
ndei. Hae nunga voi opa rive vaer, tembiapo nhomongueraiar rive.
9 Hae aei oiko rgue py haeveve moko joguereko, mbaeta

ombaeapoa py ojouve r. 10 Mbaeta xapya rei hoa ramo pete-te


omopu ju r oir. Hae r hae aei oiko vae pe ndaevei ete, mbaeta
hoa ramo ndoikoi r imopuar. 11 Hae moko joyvy okea py hae kuery

oendu r haku. Hae r petei oa py ma mar rami r tu haku? 12 Hae

rami ae avi petei re opua vy ipoakaa r, hae r moko ikuai vy ojoko


r. Ix mboapy ombojoyvy pyre r nomondoa voi r.
13 Pete kunumi poriaukuei hiarandu vae ma opena porve r

huvixave tujai hiarandu e vae vy nonhemongeta ukai vae gui.


14 Xapya rei kunumi vae huvixave o agu oguenoa r nhu gui, e vy

hae vae yvy py ae iporiaukuei reve itui vaekue te ae ma. 15 Mbaeta

aexa kuaray gury ikuai vae hae javi huvixave tujai rekovia kunumi o
vaekuea katy anho ojeoi r. 16 Hae ramo opena r oikovy mbovy rei

e re. Hae rami te hae vae rire ju o vae naimaendua pori r hexe.
Anhet, hae nunga voi opa rive vaer, yvytu jerei rakykue amongue
onha rivea rami.

Ndaevei jaikuaa pota por e re nhanhemboayvu


ma voi mbaemo jajapo agu re, heiague

5  Nhanderuete
pegua opy reike ta vy eikuaa pota por ranhe reiko
1

agu re. Hiarandu e vae kuery mbaemo ome vae rami rejapo
vy reike rgue py haeveve ayvu rendu agu, mbaeta hae kuery ma
gueko vaia re oikuaa pota e re ome mbaemo. 2 Ejapura eme ndejuru

py, ne nekurax py ma voi Nhanderuete renonde renhemboayvu agu.


Mbaeta Nhanderuete o yva re, hae r ndee ma yvy py reiko. Hae
nunga rupi mbovyi tandeayvu. 3 Mbaeta nhambaeapo vaipaa gui ou

nhandeke raia, hae rami ae avi nhandeayvu retaa py haevea rami r


nhandeayvu. 4 Nhanderuete pe mbaemo rejapo agu re renhemboayvu

rire ejapo voi. Mbaeta hae ma ndoguerovyai r hiarandu e vae.


Ejapo ete ndeayvuague. 5 Renhemboayvuague nderejapoia gui haeveve

rgue nerenhemboayvui ma voi vae rire. 6 Ndeayvuague tojapo eme


rejejavy agu rami, hae aipore eme Nhanderuete ayvu mombeua pe:
Eclesiastes5,6 1156

Hae rami e xeayvu ta vaekue ri, re eme. Mbaer tu ndeayvua kuxa


rejapo Nhanderuete ivai agu rami, ndepo py rejapo vaekue ombovaipa
agu? 7 Mbae ta, nhandeke raia hae nhandeayvu reta reia ma opa rive

vaer. Hae nunga rupi Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi eiko.

Mbaemo jareko vae opa rive ra re ijayvuague


8 Xapya
rei yvy re rexa r iporiaukuei oguereko axya rei r, hae
haevea rami joguerekoa rgue py imonda vae rive o r. Hae ramigua
rexa vy enhemondyi eme. Mbaeta joe opena vae kuery ryve ikuai
yvatekueve imbopagaar, hae hae vae kuery ryve amboae yvateve
ete vae ju imbopagaar o. 9 Hae r yvy ma pav oiporu vaer itui.

Huvixave voi okaru r oikovy mbaety gui.


10 Perta re ndaeveive vae ma ojouvexe tema r. Mbaemo oguerekopa

vae voi ojouvexe avi r. Hae ramigua voi opa rive vaer. 11 Omono

mbyre heta ramo heta avi r ikuai okaru vaer. Hae nunga rupi mbae
r ndau ija kuery ojou, guexa py oexa rive agu e vy? 12 Ombaeapo

vae oke por r, okaru por e vy ndokaru pori te. Hae r


oguerekopa vae ma mbaemo oguerekopa vae kuxa rive ndoke por
kuaai r.
13 Amboae nunga ju aexa kuaray gury ndaevei ete vae, mbaeta

amongue ojouve r ombae rei-reir ojeupe ae ojapo vai agu rive.


14 Hae rami avi xapya rei mbaemo oiko r ija omokanhymba ramo tay

kuery voi mbaeve ndoguerekoi r opo py. 15 Guyrui gui mbaeve reve

oikoague rami avi, mbaeve reve ae ju r oo. Ouague rami ae ju r oo,


mbaeta mbaeve ndogueraai r ombaeapoague gui. 16 Hae nunga voi

ndaevei ete r, mbaeta ouague rami ae ju r oo. Hae gui mbae r tu


ojou yvytu pe rive ombaeapoague re? 17 Mbaeta ra nhav ombaeapopa

ma rire okaru r pyvy, ikuerai hae imbaeaxy reve vy ndovyai reve.


18 Hae gui xee aexa avi jakaru hae jayu agu ma haeve hae ipor

vae meme, hae kuaray gury nhambaeapo poyi rire nhambaeapoague


pete-te jarovya agu, mbovyi ra re jaiko agu Nhanderuete omea
pukukue re. Mbaeta hae vae ma nhandevygua ae. 19 Hae gui amongue

avakue pe ma Nhanderuete ome r oguerekopa agu mbaemo por


anho, ome avi r hae nunga gui okaru hae hekovia ojoupa agu,
ombaeapoague oguerovya agu guive. Hae ramigua voi Nhanderuete
ome vae meme. 20 Hae vae avakue ma ndoikuaa pota vaipai r hae

kuery ae reko re, mbaeta ipya re Nhanderuete omo ovya agu anho.

6  Hae gui pete ju aexa kuaray gury ndaevei ete vae avakue ry
1

ipoyi vaer. 2 Mbaeta amongue py avakue pe Nhanderuete ome


r oguerekopa agu mbaemo por anho, hae omboetevepy ikuai agu


guive. Hae kuery pe mbaeve ndoatai r opya py oipota vae hae javi.
Hae rami te hae kuery pe Nhanderuete nomei r hae nunga gui
1157 Eclesiastes6,7

okaru agu. Hae rami rgue py oexa vaety e kuery r hou okuapy.
Hae nunga voi opa rive vaer, hae ojexavai etea.
3 Xapya rei amongue oguereko r cem guay kuery, hae vy heta

maet re r oiko tujai ete peve. Hae rami te xapya rei onhe py
mbaemo por ndoguerovyai, ne nonhono porai r guive. Xee aikuaa
r hae vae gui ma hyrui gui oity pyre ovyave. 4 Mbaeta hyrui gui oity

pyre ma ou r opa agu rive, hae gui oo ju r pyta katy. Hae rami
rire pyt py ma hery noenduai. 5 Hae vae ma ne ndoexai r kuaray,

mbaeve ndoikuaai r guive. Hae rami te amboae kuery gui opytuu


porve r, 6 amboae kuery ipor vae oguerovya e vae dois mil maet

re oiko te. Mbaeta mokove e r teve joa katy oo?


7 Avakue ombaeapo r ojuru py guar re anho te noendu vei r

okaruxea. 8 Tyr hiarandu vae ma hiarandu e vae gui ojouve r


teve? Mbae r tu iporiaukuei ojouve amboae kuery oexaa py oiko kuaa


rupi? 9 Mbaemo jarekopave rgue py haeveve nhanderexa py jaexa vae

jarovyaa. Hae rami e r opa rive vaer jaiko, yvytu jerei rakykue
amongue onha rivea rami.
10 Mbaemo oiko vaer rery ma oikuaa pyre ae. Oikuaa avi mar

ramigua pa avakue ikuaia, hae imbaraeteve vae reve jogueroa agu


ndaeveia guive. 11 Anhet heta ikuai mbaemo ndovarevei vae. Hae rami

te mbaer tu avakue pe hae nunga haeve? 12 Mavae ndau oikuaa r


mbae nunga pa avakue pe haeveve vaea? Mbaeta hae kuery ikuaia ma


kuaray rami xapyai r oaxa, mbaemo opa rivea rami. Mavae ndau
avakue pe omombeu kuaa r hae vae rire mbaemo kuaray gury oiko
vaer?

Arandua hae arandu ea re ijayvuague

7  Heaku
por vae hepyve vae gui haeveve nhandere imaendua
1

pora r. Nhandetuiague ra gui nhamanoa ra haeveve avi.


2 Ngarua py jaa agu gui haeveve pete oo py ojaeo vae ikuaia py jaa

agu, mbaeta hae py jaikuaa r avakue hae javi opa agu. Hae nunga
re ma nhande jaikove vae jaikuaa pota agu haeve. 3 Nhanderorya gui

haeveve nhandeporiaua, mbaeta nhandeporiaua nhanderova py jaexa


uka vae ma ojapo porve r nhanekurax pe. 4 Hiarandu vae okurax

py imaendua r ojaeo vae ikuaia re, hae r hiarandu e vae ma


okurax py imaendua r ovya rei vae ikuaia re rive. 5 Hiarandu e

vae oporaia nhaendu rgue py haeveve hiarandu vae nhandevy ijayvu


etea nhaendu. 6 Hiarandu e vae kuery opuka okuapya ma juuy pirukue

oja guy py hendy vy hevovoa ramigua rive. Hae nunga voi opa rive
vaer. 7 Anhet hiarandu vae voi omoingo axya r nainhak porvei

r, hae omemby ojopy r ombovaipa r ikurax. 8 Mbaemo ypya

gui haeveve r opaa. Onhemboyvate vae gui haeveve oar are kuaa
Eclesiastes7 1158

vae. 9 Ndevai vyvoi eme, mbaeta hiarandu e vae pya re ae r o ivai


agu. 10 Aipore eme: Mbaexa tu agua ra gui yma guare haeveve


rakae? re eme, mbaeta hae rami oporandu vae ma naiarandui.


11 Mbaemo ojou vae pe ma arandua haeve. Ojapo por avi r kuaray

rexaa kuery pav pe. 12 Perta rami avi arandua nhanderepy r mbaemo

vai gui. Hiarandu vae pe arandu ome avi r tekove. 13 Eikuaa pota

ke Nhanderuete rembiapokue re, mbaeta mavae tu omboyvi kuaa r


mbaemo hae omokar vaekue? 14 Mbaemo rejoupaa ra erovya tema

ipor vae. Hae r reiko axya ra ma eikuaa pota povae re: Nhanderuete
ae mokove ombou, hae ramo avakue ndoikuaai r hae kuery oiko ma
rire mbae pa oiko ra.

Opa mbae py jaiko kuaa agu re ijayvuague


15 Opa
rive vae rami aiko vy po ramigua avi aexa: Heko por vae ikuai
gueko por reve omano vaer, hae heko vai vae ikuai gueko vai reve
oikove pukuve vaer. 16 Enhemboeko por raxa rei eme, enhemoarandu

raxa eme guive. Mbaer tu ndee ae renhemomba uka ta? 17 Eiko eme

heko vai ete vae, ne inhak por e vae. Mbae re tu remano ta


ndera ova e re? 18 Ne pete rupi, ne amboae rupi eiko eme. Mbaeta

Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vae ma oo jepe r opa


mbae gui.
19 arandu ojapo r hiarandu vae dez ipoakakueve tet py ikuai

vae gui imbaraeteve agu rami. 20 Yvy re ndoikoi ava heko por vae,

ojejavy e re ipor vae anho ojapo vae.c 21 Ndepya py erovia eme ayvu

omombeua vae ma guive r, endu rive guive nerembiguai ndere ijayvu


vai r, 22 mbaeta nemaendua mbovykue rei e ndee voi amboae kuery

re ndeayvu vaiague re.

Kunhague nhombotavya re ijayvuague


23 Hae
nunga hae javi re aikuaa pota vaekue xearandua rupi. Aipoae
avi: Xearandu pota r, hae vaeri ndaupityi ae arandua. 24 Mavae

tu oupity r mbaemo mombyry hae haxy ete vae? 25 Hae gui anhea

arandu aikuaa por agu, hae gui aikuaa pota hae aeka ete agu opa
mbae ikuai vae hae javi regua aikuaa agu. Aikuaaxe avi heko vai vae
arandu ea, hae hiarandu e vae ak por ea guive. 26 Hae rami vy

pete ajou manoa gui ndaeveive vae: pete kunha opya re jojopy hae
nhomboa agu anho omo vae, hae opo py corrente jokuaar oguereko
vae. Hae vae gui Nhanderuete renonde heko por vae oo jepe r, hae
r ojejavy vaety ma ou vy onhemboa uka r ixupe. 27 Ayvu mombeua

aipoei: Ma, po ramigua xee ajou vaekue. Mbaemo amboae ramigua

7.20 Romanos3.10
c
1159 Eclesiastes7,8

re ambojoja vy aikuaa por agu 28 aikuaa pota aikovy te ndaikuaa pori


teri: mil avakue mbyte petei anho ajou haeve vae, hae r mbovy rei e
kunha mbyte ma peteve ma voi xee ndajoui. 29 Ma, pete anho aikuaa:

Nhanderuete omoingo avakue heko por vaer, vaeri hae kuery opa
mar onhembopya okuapy.

Huvixave nhanhe rendu agu re ijayvuague

8  Mavae
tu oiko hiarandu vae rami mbaemo omombeu porve
1

kuaa r? Mbaeta avakue arandua ma omoexak r hova, oguerova


r ivaia oexa ukaa gui. 2 Xee aipoae ndevy: Enhe rendu ke huvixave

Nhanderuete renonde reuraague rami vy. 3 Ejapura eme huvixave renonde


gui rejepea agu, ne enhea eme mbaemo vai rejapoa py, mbaeta hae
ae oikuaa rami r ojapo. 4 Mbaeta huvixave ayvu ma ipoakave vae.

Mavae tu ixupe Mbae tu rejapo? hei r? 5 Hae ojapo uka vae mo


pora ma ndoiko axyi r. Hiarandu vae opya py oikuaa r rakae hae


mar rami pa mbaemo ojapo agu. 6 Mbaeta opa mbae pe o oiko agu

ra hae mar rami pa ojapoa agu, avakue re mbaemo vai ipoyi ete te.
7 Mbaeta hae kuery ndoikuaai r mbae pa oiko ra. Mar rami paa

guive nomombeuai r hae kuery pe. 8 Avave rei ndojoko kuaai r yvytu

oipejua, hae omano agu ra re katuve ma ndaipoakaai r. Hae nunga


re nhanheaa py ma no r japytuu agu, heko vai vae kuery katuve ma
ndoo jepei r gueko vaia rupi. 9 Hae nunga hae javi kuaray gury aexa

mbaemo ojapo pyre re aikuaa potaa rupi, mbaeta amongue py avakue


joe ipoaka r omomba agu rive.

Joo rami e-e jajopy agu re ijayvuague


10 Aexa avi heko vai vae kuery onhono pora py opytuu r, hae r
henda ikya e vae py oo jepi vaekue re ma hexaraipaa, ikuai porague
tet py voi. Hae nunga voi opa rive vaer. 11 Joapo vaiare nombopagaa

voi ramo avakue ray kuery opya re omo r ojapo vai agu anho. 12 Hae

gui xapya rei ojejavy vaety cem-kue r ojapo vai vaeri hira ipuku
te, aikuaa por Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vae ojou
ra ipor vae. 13 Hae r heko vai vae kuery ma ipor vae ndojoui re,

hira ndaipukui r guive. Kuaray rami oaxa r, Nhanderuete renonde


ojererokyje rupi e ikuai rire.
14 Ove teri amboae nunga ju opa rive vaer yvy re. Mbaeta heko por

vae ikuai heko vai vae rami ombopagaa vae, hae heko vai vae avi
ikuai heko por vae rami omboekoviaa vae. Aipoae hae nunga voi opa
rive vaer. 15 Hae nunga rupi xevy pe haeveve vae ma vyaa, mbaeta

avakue pe kuaray gury haeveve vae ma okaru, oyu hae ovya agu.
Mbaeta hae ramigua ombovya r ombaeapo oikovya rupi, kuaray
gury Nhanderuete hira omea pukukue re.
Eclesiastes8,9 1160

16 Anheaavi aikuaa agu arandu, hae aexa agu yvy re ombaeapoa


hae javi, mbaeta ara py ne pyvy voi avakue ndoke kuaai r. 17 Hae

rami vy Nhanderuete rembiapokue hae javi re aikuaa pota vy aikuaa r


avakue ndoikuaapa reguai r mbaemo kuaray gury ikuai vae. Avakue
oikuaa agu onhea vaipa te ndoupityi r. Hiarandu vae voi Aikuaa
r, hei te ndoupityi re.

Hae javi pe joo rami merami omea re ijayvuague

9  Anhea
ete hae nunga hae javi aikuaa agu, mbaeta Nhanderuete
1

po py ikuai heko por hae hiarandu vae kuery, hae kuery reko
hae javi guive. Hae rami te avakue ndoikuaai guenonder mborayvu
tyr pa ivaia oa. Henonde guar hae javi ma oikuaapy e. 2 Opa mbae

oiko r joo rami ae hae kuery hae javi re. Joo rami ae r oiko heko
por vae hae heko vai vae re, mbaemo ome vae hae ome e vae
re, ojapo por vae hae ojejavy vae re, oura vae hae oura agu gui
okyje vae re guive. 3 Hae ramigua ndaevei vae oiko kuaray gury

pav ikuaia re, mbaeta pav re r oiko joo ramigua ae. Avakue pya
voi tyny mbaemo vai, hae kuery re o r ak por ve oikovea ja.
Hae rire ma manoa katy ojeoi. 4 Oikove vae pe ma o teri oar oikovy

agu, mbaeta guary omano vaekue gui haeveve jagua oikove vae.
5 Mbaeta oikove vae kuery oikuaa omano ra, hae r omanogue ma

mbaeve ndoikuaavei, oikoague repy ndojouvei r guive, mbaeta hae


kuery re imaenduaa rgue py o hexaraipaa. 6 Hae kuery joayvua,

ndajoayvuia hae ndaevei reia opa ma. Hae kuery rakae r peve mbaeve
ndoguerekovei r kuaray gury ombaeapo teri vae kuery reve.
7 Hae nunga rupi tereo, heu mbojape revya reve, hae eyu por vinho,

mbaeta Nhanderuete ndererovya ae mbaemo rejapoa py. 8 Taxi por


riae renhemondea, hae toata eme neak remoatyr pora. 9 Evya ke

kunha reayvu vae reve, ndera kuaray gury Nhanderuete ome vae
re, reikovea opa voi vae pukukue re. Hae nunga ma Nhanderuete ome
kuaray gury rembaeapo poyia rupi nekaneague rekovia. 10 Mbaemo

ndepo py rejapo agu rejou vae hae javi ke ejapo nembaraetea rupi,
mbaeta hae vae rire reo agu py novei r rembaeapo agu, mbaemo
re renhembopya e vy reikuaa pota agu, ne nearandu agu.

Onhea rive vae re ijayvuague


11Kuaray
gury aexave ju inhaku vae kuery peguar e o hekovia,
hae ipya guaxukueve pegua e o ipoaka agu, hiarandu vae peguar
e guive o mbojape hou agu, hae oiko kuaa vae kuery peguar e
o mbaemo oguerekopa agu, ne oikuaapa rei vae kuery peguar e o
oguerovyaa agu. Hae rami rgue py pav ra oaxa r ovy, hae pav
re oiko r oexamby e. 12 Mbaeta avakue ndoikuaai ora ae. Pira

1161 Eclesiastes9,10

imboaa py hoa xapya, hae guyrai nhu py ojejura vae rami ae avi
avakue ray kuery voi ojejopy uka r mbaemo vai oiko ramo, hae kuery
re oiko xapya r.

Arandu ovarea kuaa ukaa omombeuague


13 Kuaray
gury pete aexa avi arandu kuaa ukaa, xevy pe r tuvixa
vae. 14 Mbaeta o pete tet kyri vae mbovyi avakue ikuaia. Hae vae

tet re ou pete huvixa ipoakave vae. Ojokopa hae hovai re omopu


okuapy tet kora mbovaipaar. 15 Hae py oiko pete ava poriaukue

hiarandu vae. Hae vae ma oarandua rupi ogueraa jepe guet. Hae
rami rire te hae vae iporiaukue re avave rei naimaenduaavei. 16 Hae

ramo Imbaraete vae gui hiarandu vae haeveve, hae, iporiaukuei


arandua ndojou porai, hae ijayvu noenduai te. 17 Mbaeta hiarandu

e vae kuery ruvixa ojapukaia gui haeveve hiarandu vae ijayvu r


nhakyrir reve nhaendu. 18 Tembiporu joe opua pygua gui voi arandua

haeveve. Hae rami avi petei ojejavy vae te mbaemo por heta r
ombovai.

Arandu ipora re ijayvuague

10  Heaku
por vae ryru py mberu omano vaekue omoeaku
1

vaikuea rami ae avi nhanearandu ea ruxi o te ombovai


r nhanearandua hae nhanemboetea. 2 Hiarandu vae ipya r oiporu

kuaa katy oo agu re, hae r hiarandu e vae ma oiporu kuaa ea


katy oo agu re ipya. 3 Hiarandu e vae ma tape rupi oo vy voi ndoiko

kuaai r. Hae rami vy pav pe oexa uka r oarandu ea. 4 Nderovai

huvixa ivai reve opu te ejepea eme rea gui, mbaeta ndepya guaxua
omombytuu r opa mar ojapo vaixe vae kuery.
5 Pete ju aexa mbaemo vai kuaray gury, huvixa haevea rami

opena vae. 6 Hae vae ma omo r hiarandu e vae yvatevea py, hae

r oguerekopa vae kuery ma yvyia py omo. 7 Aexa tembiguai kuery


kavaju ry oo vae, hae r yvatekueve ma yvy rupi oguata ojeoivy


tembiguai rami.
8 Yvykua ojoo vaekue ma hae py ae ju r hoa, hae kora ombovo vae

ma mboi oixuu r. 9 Ita omboi vae ma hae vae py ae r oiko axy, hae

yxak ombovo vae ma oexa r ijavaete vae.


10 Tembiporu ferro guigua nambei vae avave noambeeai ramo iporua

onhemomburuve r. Hae r hiarandu vae omoatyr por kuaa r.


11 Xapya rei mboi omboe pora e re ri joxuu ramo imboeare ndojopyi

r hepyr vaekue.
12 Hiarandu vae oayvu py onhemboete uka r, hae r hiarandu

e vae ma oayvu py onhemomba uka r. 13 Jypy hiarandu e vae


ijayvu r oikuaa e reia rupi, hae r opaa py ma ijayvu r arandu ea


Eclesiastes10,11 1162

hae joguerojejavya rupi anho. 14 Ava hiarandu e vae ijayvu reta r,


mbaemo oiko vaer avave ndoikuaai te. Mavae r tu oikuaa hae rire
oiko vaer? 15 Hiarandu e vae ombaeapoa rupi ikane r, tet re oo

agu ma voi ndoikuaai.


16 Yvy huvixave kyr vae openaa pe ndaevei ete r, yvatekueve

komba ramove ngaru ojapo okuapya pe guive. 17 Hae r yvy yvateve


vae kuery ray huvixave openaa pe ma haeve r, mbaeta haeve jave


py yvatekueve oguapy r okuapy mesa py onhemombaraete agu, okau
okuapy agu ndaei.
18 Hoo vae inhate ramo oo aoia hoapa r. Opo py nombaeapoxei

ramo otykypa r. 19 Ngaru ojapoa r ovya agu, vinho nhombovya r


oikoai py, hae r perta ma opa mbae repyr haeve. 20 Ndepya py voi

ndeayvu vai eme huvixave re, ne nderopy jao ndeayvu eme oguerekopa
rei vae re. Mbae guyra oveve vae ogueraa r ndeayvu, ipepo vae kuery
oendu uka r ndeayvuague.

Hiarandu vae oiko kuaa-a re ijayvuague

11  Yy
ry rupi emoa nerembiu, mbaeta hare ma rire rejou ju r.d
1
2 Embojao
sete e vy oito pe, mbaeta ndereikuaai mbaemo vai
yvy re ou vaer.
3 Araipa ramo oky xapya vae hoa r yvy ry. Yvyra kuaray puku-a

katy e vy ijapuaia katy hoa rire haekue py ae r itui. 4 Yvytu re


oma-ma oikovy vae mbaeve r nonhoti, hae arai re oma-ma


vae nomonoi r guive.
5 Ndee ndereikuaai marupi pa yvytu rape oa, ne kunha hye guaxui

vae ryepy kyri vae kguei ojeapo tema ovya voi. Hae rami ae avi
Nhanderuete opa mbae apoare rembiapokue katuve ma ndereikuaai.
6 Ajeive reve ke enhot haygue, kaarukue voi emombytuu eme

ndepo, mbaeta ndereikuaai mar ramigua pa oiko por ra, jypygua


tyr amboae, tyr mokove joo rami oiko por r paa.
7 Hendy vae ma haeve, hae kuaray rexaka jaexa r ipor. 8 Ava heta

maet oguereko vae taimaendua ora oaxa vaekue hae javi re. Hae
rami te toikuaa pota avi pyt agu ra heta ou vaer re. Mbaemo oiko
vae hae javi ma opa rive vaer meme.

Kunumi teri vae pe ijayvuague


9Kunumi, erovya ke ndepyaua, hae nekurax py erovya nekunumia.
Eiko tape nekurax hae nderexa ovya agu rupi. Hae rami te eikuaa
pota, mbaeta hae nunga hae javi re Nhanderuete nemboayvu r. 10 Hae

d
11.1 Apy ma ijayvu mbaemo Nhanderuete ojou uka vaekue nhambojao agu re, mbaeta
omboekovia ju r nhandevy.
1163 Eclesiastes11,12

nunga rupi nekurax gui eipea imongueraiar hae nderoo moingo


axyar, mbaeta nekunumia hae ndepyaua ma opa rive vaer meme.

Tujai ma vae pe ijayvuague

12  Nemaendua
ke nemoingoare re nekunumi teri reve, ra vai
1

hae Novei avya agu rea maeta ova e re. 2 Mbaeta


hae vae jave py ma kuaray pytmba merami r, jaxy hae jaxy-tata


nderekove rupi nemoexak vaekue guive, hae oky rire te arai ou ju
r. 3 Oo re opena vae rami ndejyva oryryipa r, hae ava imbaraete

vaekue rami neretyma ikar rei r. Mbaemo monguia ndejuru py


ikuai vae mbovyi ma vy nombaeapo porvei r, hae janela rupi hendy
vaekue rami nanderexa pyxovei r. 4 Hae gui ok tape katygua rami

nerembeta onhemboty r. Renhendu at agu ndaevevei r, hae guyrai


nhe rendu vyve r revy. Hae rami te kunhague oporaei vae ayvu ma
nonhendu atvei merami r. 5 Hae rami ae avi rekyje r yvate vae gui,

hae tape rupi oo vae gui rive renhemondyi r. Hae gui ndea ximba r
yvyra ipoty xi vae rami. Tuku rive te ipoyi r ndevy, hae rekaruxea
nerenduvei r, mbaeta reo r reiny oo opa e vae katy, hae ojaeo vae
kuery ikuai r tape rupi. 6 Hae vae jave py ix prata guigua oxo r, hae

karo ouro guigua ovo r, hae ygua py ovo r yryru, hae yvu ry yryru
renoa o vaekue ivaipa r. 7 Hae rire yvy kui reikoague ojevy ju r yvy

re, hae r nenhe ma ojevy r Nhanderuete imbouarea py. 8 Opa vaer

rive, opa mbae ikuai vae opa rive vaer meme, hei ayvu mombeua.

Opa vy ijayvuague
9Ayvu mombeua hiarandu vae vy omboe heta vae kuery oikuaa
agu rami. Hae gui ayvu re ojapyxaka hae oikuaa potaa rupi heta
omombeu ayvu arandu regua. 10 Ayvu mombeua onhea ayvu

iporgueve ojou agu, hae haevea rami ombopara agu ayvu anhet
vae. 11 Hiarandu vae kuery ayvu ma yvyra rakua mymba mondyia

hae karavo ombota por mbyre rami o, Opena vae petei oiko vae
ome vaekue meme. 12 Xeray, enheangu ke hae nunga rovai rupi reiko

e agu. Mbaeta kuaxia ombopara pyre ma ndoatai re, hae vae re


nhanhemboe riae vy nhanderoo kanemba r.
13 Hae gui opa mbae rendu vaekue gui ma yvateve vae po rami:

Nhanderuete renonde eiko rejererokyjea rupi, hae emo por ojapo uka
vaekue, mbaeta hae vae ma avakue pav ojapo agu vae. 14 Mbaeta

Nhanderuete oikuaa pota r jaikoa hae javi re, ojekuaa voi e vaekue
guive, ipor vae, hae ipor e vae te.
Mboraei iporve vae
Cntico Salomo
ojapo vaekue
Mboraei iporve vae cantares Salomo ojapo vaekue
Kovae kuaxia para py ma ijayvu pete ava hae pete kunha reve joayvua re.
Xee ma xerembiayvu mbae, hae xerembiayvu ma xembae, hei (6.3). Hae
ramigua ayvu o vae ma ipor vae meme.
Jypyi Nhanderuete omenda vae kuery oguerovyaa rupi ijayvu vy aipoei
vaekue: Avakue oeja r nguu hae oxy, guayxy reve joguereko agu, moko
gui petei too oiko agu, hei vaekue (Gnesis2.24). Hae vae ayvu Jesus
omombeu porve vy aipoei: Yvy itui ypyi guive ma Nhanderuete omoingo ava
hae kunha. Hae nunga rupi ava oeja r nguu hae oxy, guayxy reve onhemoir
agu. Hae guayxy reve moko rgue py pete too ma ikuai. Hae rami vy moko
ve ikuai, petei too ma. Hae nunga rupi Nhanderuete omoir rire avave rei
tombojao eme, hei (Marcos10.69).

1  Kovae mboraei iporve vae Salomo ojapo vaekue.


1

Tayxy ijayvuague
2 Xerayvu ndejuru py,
mbaeta vinho gui haeveve ndee xerayvua.
3 Nereaku pora aet r ipor,

nderery voi heaku vae onho mbyre rami haeve vae.


Hae ramo kunhatague hae javi r nderayvu.
4 Xereraa ndereve! Jaa pojava!
Xeruvixave xereraa ndero py.

Ir kuery ijayvuague
Ndee ae roguerovya rovya etea rupi.
Rejoayvua re oremaendua por r, vinho gui haeveve ramo.
Haevea rami hae kuery nderayvu.

1164
1165 Cntico1

Tayxy ijayvuague
5 Kunhague Jerusalm pygua, xe vaeri xepor.
Xepire ma Quedar rupi oo pirekue guigua rami hu vae,
hae ajukue Salomo ro py o vae rami.
6 Pema ngatu eme xepire hua re,

mbaeta kuaray ae ma xemomba.


Xekyvy kuery xemotare rei vy
xemondouka karamboae uvaty re apena agu.
Hae rami r xembae uvaty re ma xee napenai.a
7 Hae gui ndee xerekovea rembiayvu, emombeu xevy:

Mamo tu remongaru r herekovy nerymba kuery?


Mamo tu remombytuu r kuaray mbyte jave?
Emombeu ke, xee roekaa rupi ava e agu
neir kuery guymba re openaa py.

Ime ijayvuague
8 Kunhague
pav gui neporve vae, hae nunga ndereikuaai ri
vy
tereo havy mymba kuery pypo rupi,
hae emongaru nerymba kavara kuery vexai re opena vae kuery
ikuaia rupi.
9 Xerembiayvu, nepor vaipa
kavaju kunha Fara mbae karxa regua rami.
10 Nderova ma ipor nenamix mbyte,
ndeajuy voi mboy o reve.
11 Ndejeguar rojapo r ouro gui,
prata py ijeguapa vae gui voi.

Tayxy ijayvuague
12 Xeruvixave
okaruaty py oa py
oet r oiny xereaku pora.
13 Xevy pe ma xerembiayvu ipor
heaku por vae ryru xek mbyte o vae rami.
14 Yvoty En-Gedi katy uvaty ikuai vae rupi henho vae rami,
xevy pe xerembiayvu hae rami ae haeve.

Ime ijayvuague
15 Maxerembiayvu, ndee ma nepor.
Nderexa voi apykaxu rexa rami ipor.

a
1.6 Xembae uvaty re napenai heia ma ojee ae ijayvu vy, ipire kuaray omomba ramo.
Cntico1,2 1166

Tayxy ijayvuague
16 Xerembiayvu,ndee voi nepor, roayvu.
Nhanderupa ma jai rogue pyau guigua.
17 Nhandero yta rami guar yary ikuai,
hae r yvyra ijaoia ma cipreste guigua.

2  Xee ma rosa poty Sarom rupigua rami,


1

hae yvoty yvyugua rupi ikuai vae rami.

Ime ijayvuague
2 Yvoty juu mbyte o vae rami ae avi
kunhatague mbyte xerembiayvu ipor.

Tayxy ijayvuague
3 Hae gui yvyra ikuai vae mbyte may hia vae rami
kunumigue mbyte xerembiayvu ipor.
Ikuaray py aguapyxe vai,
hae hia voi he por xevy.
4 Xereraa opy jao okaruaty py,

hae xery rupi omopu bandeira xerayvua kuaa ukaar.


5 Anhemombaraete r uva pirekue py,

anhenhandu por r ma hau vy.


Mbaeta ayvu vaipa vy naxepytu kuaavei.
6 Ijaxua regua to xeak gury,

hae r oiporu kuaa regua ma taxekuav.


7 Jerusalm memby kuery, pendevy pe ajerure

guaxu hae guaxu kunha kaaguy rupi ikuai vae rupi:


Pemomy eme rojoayvua, tove toke ranhe,
hae ae ovyxe ea ja.
8 Aendu xerembiayvu ijayvu r.

Ma, hae ou pojava yvyty ry rupi,


yvy ikuai vae rupi opo-opo ouvy.
9 Xerembiayvu ma guaxu e vy guaxu rayi rami inhaku vae.

Neexa, orero mbotya kupe py hia,


janela rupi oma hoamy,
oexa pota hoamy janela jokoa pa gui.
10 Hae gui xerembiayvu ijayvu vy aipoei xevy:

Ime ijayvuague
Xerembiayvu, epu ke.
Xembae por, eju.
11 Mbaeta yroy oaxa ma,
1167 Cntico2,3

oky voi oaxapa ma.


12 Yvoty henhomba ma yvy re,
ova ma guyra kuery onhe agu ra.
Pykui voi onhe nhendu ma nhandeyvy rupi.
13 Figoy voi ijypy ma hia agu,
uva poty reaku voi nhaet ma.
Epu na xerembiayvu.
Xembae por, eju ke.
14 Xerymba apykaxu,
ita pa hae itaova yvateve renhemia rupi reiko vae,
exa uka na nderova,
hae taendu ndeayvu.
Mbaeta ndeayvua he,
hae nderova ma aexaxe vai vae.

Tayxy ijayvuague
15 Pejopy na mbyku hae mbykui uvaty ombovaipa vae,
mbaeta orembae uvaty rupi ipotypa ma.
16 Xerembiayvu ma xembae, hae xee ma imbae aiko.

Hae ma omongaru r guymba kuery yvoty ikuaia rupi.


17 Xerembiayvu, ra yroy reii hae pyt e teria ja ejevy ju.

Enha ejuvy guaxu e vy guaxu rayi rami, yvyty itatya rupi.

3  Pyvy xerupa py xetui jave


1

aeka xerekovea rembiayvu.


Aeka-eka te ndajoui.
2 Hae gui apu avy vy tet rupi ajere aikovy.

Tet mbyte hae tape ikuai vae rupi aa vy


aeka xerekovea rembiayvu, aeka te ndajoui.
3 Hae gui tet rara kuery xerovaex tet rupi onhangarekoa rupi.

Hae r hae kuery pe xee aporandu: Pexa pa xerembiayvu? hae.


4 Hae gui ma ajepeai avy vy mae ma aovaex xerembiayvu.

Aikuav vy namondoukavei.
Hae gui aroike hai xemokambuare ro py.
5 Jerusalm memby kuery, pendevy pe ajerure
guaxu hae guaxu kunha kaaguy rupi ikuai vae rupi:
Pemomy eme rojoayvua, tove toke ranhe,
hae ae ovyxe ea ja.

Ir kuery ijayvuague
6 Mbae tu pevae tekoa ea gui jogueru jekuaa nhoguenoiny vae?
Tata ratax opu vae ramigua ou,
hae heakumba ouvy mirra hae heaku por vae okaia py,
Cntico3,4 1168

opa margua heaku por vae vendeaty kuery ogueru vaekue


py.
7 Neexa, huvixa Salomo karxa ae ou jekuaa.

Ijyke jovaive rupi sessenta avakue ogueru,


Israel regua ipya guaxukueve.
8 Hae kuery hae javi ma kyxe oiporu kuaa,

joe opu kuaa vae vy.


Pete-te okua re kyxe oguereko,
pyt rupigua gui joepy agu.
9 Karxa ma huvixa Salomo ojeupe guar ae ojapo uka vaekue

yvyra Lbano regua gui.


10 Ijytar ma ojapo prata gui,

hendar ma ojapo ouro gui,


hae r oguapya agu ma prpura gui ojapo.
Opy hae javi rupi Jerusalm pygua kunhague
ombojegua pori oayvua rupi.
11 Hae gui Sio memby kuery, peju, pema

huvixa Salomo ak re coroa o vae re.


Hae vae ma ixy ae ome vaekue
omendaa ra py, opya py oguerovya vy.

Ime ijayvuague

4  Maxerembiayvu, ndee nepor vaipa!


1

Nepor ete!
Nderexa ma apykaxu rexa rami ipor,
nderova moa rovai te nderexa pyxo por.
Ndea ma kavara kuery Gileade regua yvyty ry gui oguejy
jogueruvy vae rami hu.
2 Nera ma vexai kuery hague ojayapaa ramoi vaekue

ombojauague gui o jogueravy vae rami xi.


Hae kuery pete-te oguereko mokoi ma voi vae,
hae ne peteve ma voi ndatay ei vae rami.
3 Nerembe ma nhimbo pyt ipor vae rami.

Ndejuru ma ipor ete.


Nderova ma roma ombojao pyre rami xi por rei,
nderova moa rovai te ipor jekuaa.
4 Ndeajuy ma Davi torre tembiporu mo por atyr ojapo vaekue

rami.
Hae vae re mil huy jokoa ikuai xondaro ipya guaxukueve oupi
imoiny vaekue rami.
5 Nek mokove ma guaxu tayiague meme

yvoty ikuai vae rupi okaru okuapy vae rami.


1169 Cntico4

Tayxy ijayvuague
6 ra yroy reii hae pyt e teria ja
aa r yvy mirra hae heaku por vae oa py.

Ime ijayvuague
7 Xerembiayvu, ndee ma nepor.
Ndere jipoi ndevaikuea.
8 Xerembireko, eju xereve Lbano gui,

eguejy xereve yvyty Lbano regua gui.


Ema Amana yvyty apyte gui,
Senir hae Hermom yvyty gui,
guary kua hae yvyty xivi ikuaia gui.
9 Xereindy xerembireko, reipea ma xekurax.

Reipea ma xekurax remaa py rivei,


hae petei apuai ndepoy re o vae py.
10 Ndee xerayvua haeve vaipa, xereindy xerembireko.

Vinho gui xeayvua haeveve,


hae nereakua ma pav heaku vae gui iporve vae.
11 Xerembireko, ndejuru gui ei rami he vae otyky,

neapek guy py ma ei hae kamby o.


Ndetupyja ma Lbano yvy regua rami heaku por.
12 Xereindy xerembireko, ndee ma yvotyty ikorapa vae rami

reiko,
pete yvu ojaoi pyre rami.
13 Nderegua ma romy ty ikuaia vae rami,

hia por vae meme.


Hae py ikuai hena hae nardoy,
14 nardo hae aafroy, clamo hae canelay.

Opa margua yvyra ikuai avi heaku por vae:


mirra hae alos, hae heaku porgueve hae javi ikuai.
15 Ndee ma yvu yvotyty moaka rami,

ygua yy oxyry vae oa,


yak Lbano regua yvyty gui oxyry at vae rami!

Tayxy ijayvuague
16 Yvytukuaray apuaia katygua, eju na.
Eju, ndee yvytu kuaray puku-a katygua.
Eipeju xe yvotyty rupi,
eraa heaku por vae oeta agu katy.
Hae gui ma xerembiayvu tou ombae yvotyty py,
tou yvyraa iporve vae!
Cntico5 1170

Ime ijayvuague

5  Xereindyxerembireko, xee aike ma xeyvotyty py.


1

Xee amono ma mirra heaku por vae reve.


Hau ma ei het revegua,
hae ayu ma vinho kamby reve.
Xeir kuery, pekaru hae peyu.
Peyu ndapeyuxevei peve, xerembiayvu kuery.

Tayxy ijayvuague
2 Xee
ake te xekurax ma ndokei.
Aendu xerembiayvu ok re ombota nhendu reve aipoei r:

Ime ijayvuague
Xereindy xerembiayvu, eipea na.
Xerymba apykaxu, ndevaikuea o e vae.
Mbaeta xeak inhakmba yvyx rayvi gui,
xea yxapypa ma, hei.

Tayxy ijayvuague
3 Hae gui xee ma amboipa ma xeao puku.
Amo ju r ndau?
Hae xepy voi ajoipa ma,
te amongya ju r ndau?
4 Pete yvyra pa o vae rupi xerembiayvu opoko r

xekurax omymba ayvu vaipa r.


5 Hae rami vy avy ok aipea agu xerembiayvu pe.

Xepo gui mirra amoeakuague otyky rei oiny,


xeku gui voi ok peaa ry otyky ajopy r.
6 Xerembiayvu pe aipea vaeri ojepea ju ma, oo ma rae.

Hae rami r xenhe py xekangypa ijayvu rire.


Aeka avy te ndajoui, hae aeno aikovy te naxembovai.
7 Tet rara kuery xerovaex tet re onhangarekoa rupi.

Hae rami vy xepetepa vy xembojexavai.


Hae gui tet kora rara kuery ju omboi xeao puku.
8 Jerusalm memby kuery, ajerure pvy.

Xerembiayvu pexa vy mbae pa pendeayvu r ixupe?


Pemombeu xee amano ta maa ayvu vaipa vy.

Ir kuery ijayvuague
9 Haegui ndee pav kunhague gui neporve vae,
mbae py tu nerembiayvu amboae kuery gui haeveve?
1171 Cntico5,6

Mbae tu nerembiayvu amboae kuery gui iporve vae oguereko,


hae rami agu re orevy rejerure agu?

Tayxy ijayvuague
10 Xerembiayvu ma xi pyt rei,
hae ma dez mil ikuai vae gui te omboetevepy.
11 Inhak ma ouro oikyao por mbyre rami.

Hia ma guapyt x hae xapir rague rami hu vae.


12 Hexa ma apykaxu yak rembe re ikuai vae rexa rami.

Kamby py omoxi hae ombojegua pyre rami hexa.


13 Hova ma yvyra blsamo ty rami heaku vae,

hae yvyra rogue heaku por vae omboaty pyre rami.


Hembe ma yvoty gui mirra iporve vae otykya rami.
14 Ijyva ma ouro guigua aygue ita porgueve oa rami.

Ikua ma marfim xi vae ita safira py ombojegua pyre rami.


15 Hetyma ma ita mrmore guigua yta ouro ete ry omo mbyre rami.

Yvatea ma Lbano yvyty rami, yvyra yvate vae rami ete.


16 Ijayvua ma he por vae rami.

Hae ma opa mbae py xembovya.


Hae rami rima xerembiayvu oiko.
Hae rami xeme, Jerusalm memby kuery.

Ir kuery ijayvuague

6  Kunhaguepav gui neporve vae,


1

mar katy tu oo rae nerembiayvu?


Mavae tape rupi tu nerembiayvu oo rae?
Ore roipytyv r reka agu.

Tayxy ijayvuague
2 Xerembiayvu ma ojeupegua yvotyty hae blsamo ty katy oguejy,
guymba kuery omongaru agu yvotyty rupi, hae yvoty ikuai vae
oiporavo agu.
3 Xee ma xerembiayvu mbae, hae xerembiayvu ma xembae.

Yvotyty rupi omongaru oikovy guymba kuery.

Ime ijayvuague
4 Xerembiayvu, Tirza tet rami nepor,
hae xembovya Jerusalm rami.
Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy reiko.
5 Erova nderexa xegui, mbaeta xembopya eta rei.

Ndea ma kavara kuery Gileade yvyty ry gui oguejy jogueruvy


vae rami hu.
Cntico6,7 1172

6 Nera ma vexai kuery ombojauague gui o jogueravy vae rami xi.


Hae kuery pete-te oguereko mokoi ma voi vae,
hae ne peteve ma voi ndatay ei vae rami.
7 Nderova ma roma ombojao pyre rami xi por rei,

nderova moa o te ipora ojekuaa.


8 Sessenta huvixa rayxy ikuai, hae oitenta ikuai tayxy jevy.

Hembiguai kunhata ma mbovy rei e ikuai.


9 Hae r ayvu ete vae ma petei ae,

xerymba apykaxu rami ivaikuea o e vae.


Hae ma petei vae ixy oguereko vy ikuavare oayvuve vae.
Kunhatague oexa vy ijayvu okuapy ipora rami.
Huvixa rayxy hae tayxy jevy ikuai vae voi oexa vy oguerovya
vaipa okuapy.

Ir kuery ijayvuague
10 Mavaetu pevae ko ramoia rami ojekuaa vae?
Hae vae ma jaxy rami ipor hae kuaray rexak rami ikya e
vae.
Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy oiko.

Tayxy ijayvuague
11 Aguejy
avy yvotyty hae yvyraty katy,
mbaemo renho pyau yvyugua rupi ikuai vae aexa agu,
hae uva henho paa aexa agu, hae yvyra romy ipotypaa re.
12 Mbaexa vy ete r
xeretar kuery yvatekueve mbae karxa py merami a.

Ir kuery ijayvuague
13 Sulamita,ejevy ju na.
Ejevy ju, ore kuery roexaxeve ju.

Tayxy ijayvuague
Mbae re tu pexaxe sulamita
Maanaim py ojeroky r?

Ime ijayvuague

7  Huvixarajy, ndepy regua reve reguataa ma ipor meme.


1

Neretyma kua ma mboy hembiapo kuaa vae rembiapo rami


ipor.
2 Nepuru ma karo ojere vae vinho o riaea rami.

Ndekua ma trigo omboaty pyre yvoty ombojerepy rami.


3 Nek mokove ma guaxu tayiague meme rami.
1173 Cntico7,8

4 Ndeajuy ma torre marfim guigua rami ipor.


Nderexa ma yy omboty pyre Hesbom py, Bete-Rabim rok yvyiry
o vae rami.
Nex ma Lbano yvy re torre Damasco katy ooa py hia vae rami.
5 Neak ma Carmelo yvyty rami.

Ndea ma prpura rami ipor.


Huvixave ojejopy uka ndea reipop vaekue re.
6 Ndee ma nepor hae arovya vaipa,

xembovya ete xerayvua py.


7 Ndeyvia ma pindo rami,

hae r nek ma guapyt rami.


8 Xee aipoae: Ajeupi r pindo re,

ajopy r ix rapo re, hae.


Nek to xevy uva arup x rami,
nepytua taeaku por ma rami.
9 Xerayvua ma vinho ipor vae rami.

Tayxy ijayvuague
Hae vae vinho ma xerembiayvu toyu tema,
toxyry ovy ijuru hae ha rupi.
10 Xee ma xerembiayvu mbae,

hae r hae xepota.


11 Eju xerembiayvu, jaa nhundy rupi jaiko,

pyt jaaxa agu tekoai rupi.


12 Kombai ramove javy voi vy jaa uvaty re nhama vy.

Jaexa uva poty ojepea ma paa,


hae yvyra hia vae henho paa.
Hae py ma xee aexa uka r roayvu etea.
13 Mandrgora reaku nhaet,

hae nhanerok rupi ikuai yvyraa iporgueve,


ipyau hae yma guare guive.
Xerembiayvu, hae nunga hae javi xee amo por ndevy peguar.

8  Ndee xekyvy vae rire, xexy omokambu vaekue ae!


1

Hae rami vae rire tape rupi rovaex vy


xee roayvu rgue avave rei xejou vai e re.
2 Xee rogueraa vy rogueroike rgue xexy ropy.

Hae gui ndee xemboe rgue.


Hae r ndevy ame rgue reyu agu vinho iporve vae regua,
hae xe yvyraa rykue.
3 Ndeaxua regua o rgue xeak gury,

hae r reiporu kuaa regua ma xekuav rgue.


4 Jerusalm memby kuery, ajerure pvy:
Cntico8 1174

pemomy eme rojoayvua, tove toke ranhe,


hae ae ovyxe ea ja.

Ir kuery ijayvuague
5 Mavae
tu pevae, tekoa ea katy gui o ouvy vy
guembiayvu reve joe ojeko jogueruvy vae?

Ime ijayvuague
May rembypy guy py xee romomy.
Hae py ae ndexy ndererekoi rakae.
Hae py ae ju nekuavare oendu rakae haxy vae.
6 Emo xerery nekurax re imbojaar rami, ndejyva re guive.

Mbaeta jajoayvua ma manoa rami ipoaka.


Hae r takte ma yvyra rupa rami ndaevei ete vae.
Hae vae regua tapy ma hendy revegua,
tata rami okai oiny vae.
7 Yy tuvixa vae te nomboguei r jajoayvua,

yak ikuai vae ndojaoi r.


Joayvua repyr amongue oguereko vae hae javi ome te
mbaever ndovarei.

Ir kuery ijayvuague
8 Orekuery orereindy roguereko ik e teri vae.
Mbae tu rojapo r ixupe guayxyr re ojerurea ramo?
9 Tet kora hae oiko vae rire

ixupe rojapo rgue pete torre prata guigua.


Hae r ok vae rire
ronhov rgue yvyrape yary guigua py.

Tayxy ijayvuague
10 Xee
ma tet kora, hae r xek ma torre rami o.
Hae rami r xerembiayvu xerexa vy xererovya r.

Ir kuery ijayvuague
11 Baal-Hamom py Salomo oguereko pete uvaty.
Hae vae omboaxa rakae opena vaer kuery pe.
Hae ramo hia rekovia pete-te ogueru ixupe mil hati vae prata
guigua.

Tayxy ijayvuague
12 Hae
r xe uvaty ma xereve ae o xee aipotaa rami areko agu.
Hae gui ndee Salomo, eju ejopy mil hati vae,
1175 Cntico8

hae hia re opena vae kuery ju duzentos r ojopy.

Ime ijayvuague
13 Ndeeyvotyty rupi reiko vae,
nhaneir kuery oenduxe okuapy ndeayvua.
Xee voi taendu.

Tayxy ijayvuague
14 Xerembiayvu,eju pojava!
Enha ejuvy guaxu e vy guaxu ray
yvyty heaku vae ry rupi opo-opo ouvy vae rami.
Isaas ayvu oa
Isaas ayvu oa
Kovae ma Amos ray Isaas pe oexa uka pyre Jud hae Jerusalm pygua
kuery reko re, Jud pygua huvixa Uzias o jave, hae gui Joto, Acaz hae
Ezequiasju. Ndee yva, endu ke, hae ndee yvy, eikuaa pota ke, mbaeta ijayvu
vae ma Senhor ae. Aipoei: Amongakuaa xeray kuery, hae kuery ambotuvixapa
rire te xere opu rei okuapy. Vaka kuery minha oikuaa r oja, hae mburikai
voi oikuaa r ija omongaruaty. Hae r Israel kuery ma ndoikuaai mbaeve,
xevygua kuery ndoikuaai mbaeve ete, hei (1.12). Profeta Isaas ijayvu rakae
Nhanderuete poakaa hae petei oikoa re, guembiguai jogueraa jepear ombou
agu re guive. Hae vae ma Jesus Cristo.
Captulo 1 guive 39 peve ijayvu Assria pygua kuery Jud kuery ombojexavaia
re. Hae rami te profeta pe ndaeveive vae ma hetar kuery ojejavy reia,
Nhanderuete nonhe renduia hae hexe ndojeroviai okuapya.
Captulo 40 guive 66 peve omombeu hae kuery yvy mboae rupi
ombojexavaia te Nhanderuete omboaxy vy oguerojevy ju hae ogueraa jepe
agu. Nhanderuete aipoei: Xevygua kuery pe pendeayvu pembovyaa rupi,
pembovya ju ke. Pendeayvu pori ke Jerusalm pygua kuery pe. Hae vy
aipopeje: Opa ma pendere opua ague, mbaeta pendereko vaiague omboguepaa
ma. Pejejavyague re pepaga agu vaekue mokogue ma pejopy Senhor po gui,
peje (40.12).

Ojejavypa vae kuery pe ijayvuague

1  Kovae
ma Amoz ray Isaas pe oexa uka pyre Jud hae Jerusalm
1

pygua kuery reko re, Jud pygua huvixa Uzias o jave, hae gui
Joto, Acaz hae Ezequias ju.a 2 Ndee yva, endu ke, hae ndee yvy, eikuaa

pota ke, mbaeta ijayvu vae ma Senhor ae. Aipoei: Amongakuaa


xeray kuery, hae kuery ambotuvixapa rire te xere opu rei okuapy.
3 Vaka kuery minha oikuaa r oja, hae mburikai voi oikuaa r ija

a
1.1: Profeta Isaas oiko jave ma judeu kuery moko regua ikuai rakae Jud kuery
kuaray puku-a katy, hae gui Israel kuery kuaray apuaia katy ikuai vae. Jud regua
tet tuvixave vae ma Jerusalm Isaas rekoa, hae r Israel regua tet tuvixave vae ma
Samaria.

1176
1177 Isaas1

omongaruaty. Hae r Israel kuery ma ndoikuaai mbaeve, xevygua kuery


ndoikuaai mbaeve ete, hei.b
4 Ndaevei ete r hae rami ete pendeko vai vae pe. Pe kuery

pejejavya anho pereko vae, heko vai vae regua, hae ikyapa vae
ray kuery pendekuai. Pepoipa ma Senhor gui, pendeayvu vai Israel
kuery Ruete Ikya e vae pe, hae vy jypy guare rami ju pendekuai.
5 Mbae re tu pendekuai axy reivexe ri pejejavypa vy? Mbaeta peneak

raxypa, pendepya voi ijaipa ma. 6 Pendepy mbyte guive pendeapyte


peve penderete ivaipa ma, opa margua ai vaikue o penderete re. Hae
nunga ndoikyaoai r, ndojokuaai r, ne azeite py voi noipoanoai r.
7 Pendeyvy ma ivaipa ma, peneret ikuai vae voi omombaa ma tata py.

Pe kuery pexaa py amboae yvy guigua kuery houpa penereminhotgue.


Hae ramo pendeyvy rupi tekoague rive opyta, amboae yvy guigua
omomba rire. 8 Sio membyc voi opyta hae aei, oguy vaikuei uvaty,

e vy pepino-ty mbyte py o vae rami, hae e vy tet ojokopaa vae


rami. 9 Hae gui Senhor ixondaro reta vae amonguei jakuave agu rami

ndoejai vae rire nhakanhymba rgue Sodoma hae Gomorra tet rami.d

Ombojerovia merami rive vae re ijayvuague


10 Pe
Sodoma pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu! Gomorra
tet py pendekuai vae, pejapyxaka Nhanderuete guigua lei rupi
penemboea re.e 11 Senhor aipoei: Mbaer tu hae rami ete xevy

peme mbaemo? Xee ndaipotavei ma vexai ava hae mymba ikyra


vae peapy reve peme vae. Xee ndarovyavei ma toro ray ruguy, xee
ndaipotavei ma vexai hae kavara. 12 Xerenonde pejexa uka agu peju vy

mavae oipotaa rami tu penha-penha xevygua templo roka rupi? 13 Peruve

eme xevy ndovarei vae regua peme vaer. Heaku por vae xevy
peapy vae xembojeguaru ma, hae jaxy pyaui ra ngaru pejapo vae, hae
gui sbado hae amboae ra py pendeatya voi, mbaeta ndaropoakavei
ma nhemboaty ikya e vae oiko agu py pejejavy pekuapya. 14 Jaxy

pyaui ra ngaru oikoa py, hae amboae ra pendeatya py ma xembopoxy


pekuapy, ndaropoakavei ma. Xekane ma arojexavai vy. 15 Hae nunga

rupi xevy pe pejapukaia rupi pendepo peupi ramo xee namai r.


Mbovykue rei e pejerure te xee naendui r, jouguy py pendepo kya
ramo. 16 Pejejoi ke, pejekyao, pendereko vaia peipea xerenonde gui!

Pejepea pejapo vaia gui, 17 hae peikuaa pota ipor vae rupi ju pendekuai

b
1.3 Amongue py Israel kuery ea r Israel kuery pe ae, hae r amboae henda py
ma mokove regua Jud hae Israel pe ijayvu. Apy ma mokove re ijayvu. c1.8 Sio
memby heia ma Jerusalm tet re ae ijayvu vy. d1.9 Tet Sodoma hae Gomorra
ma Nhanderuete omomba vyvoi rakae tata omboguejy vy, hae pygua kuery opa mar
rei ikuai rire (Gnesis18.119.29). Romanos9.29 e1.10 Apy ma guetar kuery pe ae
Sodoma hae Gomorra pygua hei.
Isaas1,2 1178

agu. Pejoguereko pota teko por rupi. Pejoko nhombojexavaixe vae,


pepy tyre kuery ojavyky reia r, hae peipytyv imeve vae, hei.

Imboaxya rupi Peju ke heiague


18 Senhor
aipoei: Peju ke toromongeta. Pejejavya pyt rei rire te xee
romoxi r yroy rami. Pyt hu rei te romoxi r vexai rague rami.
19 Hae rami peikoxe, hae xenhe rendu ri ramo romongaru r mbaemo

por yvy omoingo vae re anho. 20 Hae r naxenhe rendui vy pepu rei

ramo pendejukapaa r kyxe py. Senhor ae hae rami ijayvu vaekue.

Jerusalm pygua kuery ombopaga rire oepy ju agu re ijayvuague


21Tet
Nhanderuete pe ojeroviapy peiko vaekue ri kunha itavy rei vae
rami ju pendekuai. Pendea py heta ikuai vaekue ri iporayvui hae pete rupi
ikuai vae. Hae r a ma jojukaa rive anho ikuai. 22 Prata pereko vaekue ma

omombo pyr rive opyta. Pende-vinho iporve vaekue ri yy re rive omoira.


23 Pendea py huvixa kuery ikuai vae voi heko vai vae anho ikuai, imonda

vae kuery ir. Hae kuery pete-te ojeupe guar mbaemo ome uka opena
agu, ojoupave agu re rive r oo. Hae rami avi ndoepyvei ma tyre kuery,
imeve vae re voi nopenavei ma. 24 Hae nunga rupi Senhor ixondaro

reta vae, Israel kuery Ruete ipoakapa vae aipoei: A gui xepoxya aexa
uka ta ma xerovaigua kuery pe. Ajepy r ndaxerayvuvei okuapyague re.
25 Penderovai aupi r xepo, roikyao r kav py rami, pendea gui aipea

agu ikya vae hae javi. 26 Xee amo ju r joguerekoar yma guare rami.

Amo r penemongetaar jypy guare rami. Hae ramo mae peneret pe


Teko por oa hae Ojeroviapy ikuaia ea ju r.
27 Aepy ju r Sio tet haevea rami, teko por rupi araa jepe r ojeko

rerova uka vae hae javi. 28 Hae r teko vai rupi ikuai vae hae ojejavypa

rei vae ma amomba vyvoi r. Hae ramo Senhor gui ojepea vaekue
okanhymba r. 29 Mbaeta pe kuery pexmba r yvyra pejou por

reiague re, hae ndaevei nho r yvotyty pejou porveague re.f 30 Hae

nunga rupi yvyra rogue omanomba rei vaekue rami r pendekuai,


hae yvotyty ipirupa vaekue rami avi. 31 Pe kuery vae regua ipoakave

vaekue ri mbaemo pire rami r ikuai, hae hae kuery mbaemo ojapo
vaekue ma tata raviju rami r opyta, mbaeta mokove okanhymba r
tata py, imboguear ndoikoi r guive, hei.

Miquias4.15

2  Povae
ma Amoz ray Isaas pe mbaemo oexa uka reve ayvu ombou
1
vaekue Jud hae Jerusalm re. 2 Hae gui opaa ra yvyty Senhor

f
1.29 Hae kuery ma yvyra ikuai vae gury, hae yvotyty rupi onhemboe vaekue amboae
rami rei. Mbaemo raangaa ombojeroviaa rupi opa mar rei ikuai.
1179 Isaas2

pegua oo oa omboyvateve r yvyty ikuai vae ry. Hae ramo yvy regua
kuery hae javi ojeoi r hae katy. 3 Heta regua kuery oo vy aipoei r

joupe-upe: Peju ke, jajajeoi Senhor pegua yvyty re, Jac kuery Ruete
pegua oo oa katy. Hae ma nhanemboe r oikoa re, hae vae rupi
nhande kuery voi nhandekuai agu. Mbaeta Sio gui ma oikuaa ukaa r
lei, Jerusalm gui onhendu r Senhor ayvu, hei r okuapy.
4 Hae gui ma Senhor oikuaa pota r yvy regua kuery re, omoarandu

r heta regua. Hae ramo hae kuery okyxe gui ojapo r yvy karaar,
hae huy guaxu gui ojapo r kyxe yvyra rak ayaar. Mbaeta yvy regua
kuery okyxe ndoguerojeroviavei r, ne joe opu agu voi ndoikuaavei
ma r. 5 Peju ke Jac ramymino kuery, nhande kuery voi nhandekuai

Senhor rexaka rupi.

Avakue onhemboyvate vaekue omoyvyi agu re ijayvuague


6 Hae
gui Senhor, ndee rejapa vae tyy ndevygua Jac ramymino
kuery. Mbaeta ndevygua kuery ma kuaray oua katygua gui oikuaa
amboae rami onhemboe agu, filisteu kuery rami ae r imbaekuaa,
yvy mboae regua ray kuery re r ir okuapy. 7 Ijyvy re ma heta o prata

hae ouro. Ndoipapa kuaavei ma opa mbae por oguereko vae. Hae py
o kavaju anho, hae karxai voi mbovy rei e ikuai. 8 Hae kuery yvy re

tyny avi mbaemo raangaa ombojeroviapy. Hae kuery guenapy re o


r hae kuery ae po py ojapo vaekue renonde, omboete r hae kuery ae
rembiapo. 9 Hae vae rire ma omoyvyimbaa, avakue pav omoxmbaa

te ndereperdoai hae kuery ojejavya.


10 Tapeo, peike itakua py penhemi! Yvy kui py penhemi Senhor gui

pekyje vy, hexaka hae ipoakaa gui. 11 Mbaeta omomba r avakue


ojejou por reiague, omoyvyi r onhemboyvate rei vaekue. Mbaeta


hae vae ra Senhor anho yvate r.
12 Mbaeta ova r ra Senhor ixondaro reta vae omoyvyimba

agu ojejou por rei vaekue, onhemboyvateve vaekue-ekue hae


yvateve vaekue hae javi oitypa agu, 13 oity agu yvyra yary Lbano

yvy regua yvatekueve, hae carvalho Bas yvy re ikuai vae hae javi,
14 hae gui yvyty yvate vae hae javi, yvy ikuai vae, 15 hae gui torre

yvate vae hae javi, hae tet kora o at vaekue meme, 16 hae gui

kano guaxu Trsis katy oo vae hae javi, jaexa r iporve vaekue te.
17 Hae rami vy omomba r avakue ojejou porague, omoyvyimba r

onhemboyvatevea. Mbaeta hae vae ra Senhor anho yvate r.


18 Hae gui ombovaipa r mbaemo raangaa hae javi. 19 Hae ramo

avakue onhemimba r itakua py hae yvykua rupi Senhor gui okyje


vy, hexaka hae ipoakaa gui, ko yvy regua omondyipa agu opu
ramo. 20 Hae vae ra anguja hae mbopi pe rive avakue omombo r

mbaemo raangaa prata hae ouro guigua, hae kuery ae omboete vaer
Isaas2,3 1180

ojapo vaekue. 21 Hae rami vy onhemimba r itakua py hae itaova guy


rupi Senhor gui okyje vy, hexaka hae ipoakaa gui, ko yvy regua
omondyipa agu hae opu ramo. 22 Hae nunga rupi pejeroviave eme

avakue oapygua rupi rive ipytu vae re. Mbaer tu hae kuery ovare?

Jud hae Jerusalm pygua kuery ikuaia re guive


Senhor oikuaa pota agu re ijayvuague

3  Mbaetama, Jerusalm hae Jud gui Senhor ixondaro reta vae


1

oipea r mbojape, yy hae guekover oguereko vaekue hae javi, 2 hae


gui ipya guaxukueve, xondaro kuery, nhomboayvu vaety, profeta, imbaekuaa


vae kuery, hae tujakueve, 3 hae xondaro ruvixa cinqenta re opena vae, hae

omboetevepy, nhomongetaa kuery, mbaemo ojapo kuaa vae hae imbaevyky


vae kuery hae javi r oipeapa. 4 Hae rire huvixa ikuai vaekue rgue py

kunumiguei ju r omo. Hae ramo kyrgue po py o r hae kuery re opena


agu. 5 Hae rire nhomoingo axy r jomeme, pete-te ngoo katyi ikuai vae

reve. Kunumiguei opu r tujakueve re, hae opa mar rei ikuai vae opu r
omboetevepy re. 6 Hae vae jave ma amongue nguu ro py ova vy guykey pe

aipoei r: Ndee tu ndeao rima. Haeve reiko agu oreruvixar. Epena havy
kovae tekoa ivaipa vaekue re, hei r. 7Hae rami te hae vae rave tykey

ombovai vy aipoei r: Xee tu poropoanoa e, hae xero py ndarekoi mbojape,


ne ao. Ndaevei xee a agu heta vae kuery ruvixar, hei r.
8 Mbaeta Jerusalm ivaipa, Jud regua voi oitypaa, mbaeta oayvu py hae

mbaemo ojapoa py hae kuery Senhor re opu okuapy, Hexakmba vae


ombopoxya rupi rive ikuai. 9 Hae kuery rova re ojekuaa ojejavypa vaea.

Sodoma pygua kuery rami ete oexa uka r ojejavypa reia onhomi e re.
Ndaevei ete r hae kuery pe, ojeupe ae ojapo vai rire. 10 Hae r heko por

vae kuery pe ma aipore: Pvy pe ipor vae oiko r, re, mbaeta hae kuery
ojopy r ikuai porague repy. 11 Hae r heko vai vae pe ma ndaevei ete

r, opa mbae py ikuai axy r. Mbaeta ojapo vaiague ae ju r ojeapa hae


kuery re. 12 Xeretar kuery re opena vae ma kunumigue meme, hae kuery

re opena agu ma kunhague po py o. Xeretar kuery, pendererekoa kuery


ma penembotavypa, mbaeta ombovaipa tape peo agu vae. 13 Hae nunga

rupi Senhor ae r oikuaa pota, oiko katu ma omboayvu agu yvy regua
kuery hae javi. 14 Senhor omboayvu r ojeupegua kuery mongetaaty hae

huvixa kuery. Hae vy aipoei r: Pe kuery ae ma xeuvaty mombaare peiko.


Iporiaukuei gui peraa rive vaekue ma pendero py ae o. 15 Mbae nunga rupi tu

pemoingo axy xevygua kuery, hae pembojexavai iporiaukuei? hei Senhor


ixondaro reta vae.

Sio pygua kunhague ombopaga agu re ijayvuague


16 Hae
gui Senhor aipoeive ju: Pexa na Sio pygua kunhague
ojejou por rei okuapy vae! Oajuy omoat reve rei r oguata, oma r
1181 Isaas35

ndaevei reia rupi, opyr pyii rei, hae opy nhu regua opar rei reve r
oguata, hei. 17 Hae nunga rupi Sio pygua memby kuery ak Senhor

omboaipa r, oexa ukapa r guive hae kuery oxmba agu. 18 Hae

vae ra Senhor oipeapa r onhembojeguaa hae kuery opy nhu re


oguereko vae, ak regua hae ijegua jaxy pgue ramigua, 19 hae namix,

poapy regua, hova moa ovava vae, 20 ajukue ak regua, correntei opy

nhu re oguereko vae, kuax, heaku por vae ryru, mbaekuaa ryru,
21 ku regua, x apy regua, 22 ao iporve vae, manto, ajuy regua, voko,

23 ojexaa, kamixa periri, a regua hae tova moa ipukuve vae hae

javi. 24 Hae vae rire hae kuery onhemoeakumba rei oikovy rgue

py heaku vaikue rei r oikovy. Ikuax rgue py oiporu r ix vae.


Hae gui ojeavyky por rei rgue py inhak pire rei r. Ao iperiri vae
rgue py voxa inhana rei vae guigua r oiporu. Hae ipor rei rgue py
opyta r ipere okaiague rupi. 25 Ime kuery ma ojukapaa r kyxe py, ipya

guaxukueve voi omanomba r joe opua rupi. 26 Hae ramo tet rok py

kunhague opa mar ojaeo r okuapy ipya vai vy. Sio tet ivaipa ramo
yvy py rive oguapy r.

4  Hae vae ra sete kunhague ojopy r petei ava, ixupe aipoei r:


1

Ore ae rojou r rou vaer hae oreaor, ri te tove nderery rupi


toronhemboery rive, roxmba reia rupi ve roiko agu, hei r okuapy.

Senhor guigua Yvyra Rapytakue Renho re ijayvuague


2 Hae
vae ra ma Senhor guigua Yvyra Rapytakue Renho oiko vy
yvate por r, ojou pormbaa r guive. Ijyvy rupi ikuai vae voi ipor
vaer meme, Israel kuery oo jepe vaekue oguerovyapa hae ojou por
agu. 3 Hae gui Sio pygua okuave vae Jerusalm py opyta vaekue pe

ma Ikya e vae ea r, oikove agu Jerusalm py guery ombopara


uka vaekue hae javi pe. 4 Mbaeta Senhor oikyaopa ju r Sio memby

kuery, Jerusalm pygua kuery gui omboguepa r tuguy omoague hae


kuery re o vae, Onhe teko por rexa ukaa hae jokyao vae rupi ae.
5 Hae gui Sio yvyty ry, hae hae py ijatypa okuapy vae ry Senhor

omo r pete arai ara py, hae gui pyvy ma ombou r tata rendy vuku
hatax reve. Hae ramo hae javi ry rupi hexaka ojaoi r oo aoia rami.
6 Hae nunga ma ara py o r kuarayr, mbaeta hae py onhemi okuapy

vae pe ojoko r kuaray haku, yvytu at hae oky.

Senhor mbae uvaty re ijayvuague

5  A
ma aporaei ta xerembiayvu pe, ixupegua uvaty re r aporaei.
1
Mbaeta xerembiayvu ma pete uvatyr onhot rakae yvy pora
py. 2 Hae rami vy ojoo yvy, oguenomba ita ikuai vaekue, hae gui uva

yky porgueve anho onhot. Uvaty mbyte ojapo torre yvate vae oma
jepi atyr, ojapo avi oja guaxu uvaa oumbiri atyr. Hae gui ma oar
Isaas5 1182

oikovy onhot vaekue hia por agu. Hae rami te hae vae rgue py
iro vae anho oiko hia. 3 Hae rire aipoei: A ma Jerusalm hae Jud py

pendekoa vae, ajerure pvy: Peikuaa pota xere hae xeuvaty re. 4 Mbae

nunga tu anhot vaekue re ajapove agu haeve rgue ajapoague ryve?


Hae mbae re tu ipor vae ar vae rgue py iro vae anho oiko? 5 A

ma xee amombeu ta pvy xeuvaty re ajapo agu. Aipeapa r ikorar


juu anhot vaekue, xeuvaty opyta agu mymba okaru atyr rive. Aity
r ikora mymba kuery opyrmba agu. 6 Ajapo r opyta rive agu rami.

Hae ramo uva rembypy nomoatyravei r, ne yvy voi nomboaeveavei


r. Hae rami rgue py juu hae juu rakuaendy rive r ikuai. Hae arai pe
xeayvu r hiry ndaokyvei agu re, hei. 7 Mbaeta uvaty ojeupe guar

Senhor onhot vaekue ma Israel kuery ae, uva rembypy oguerovya


vaekue ma Jud kuery. Hae oar oikovy te hae kuery teko por rupi
ikuai agu oexaxe vy. Hae rami te lei rovai rupi rive ikuai rae. Teko
por rgue py hax reia rupi anho ikuai.

Heko vai vae pe ndaevei ete r heiague


8 Ndaevei ete r pe kuery penderor pejapo-japove vae hae
pendeyvyr pejou-jouve vae pe, amboae kuery o agu ndaevevei peve.
Hae rami vy pe kuery anho peiko pendeyvy mbyte rupi. 9 Hae gui

Senhor ixondaro reta vae aipoei xevy: Anhet heta oo opyta rei r,
tuvixakueve hae iporgueve voi, avave rei noavei r. 10 Hae vae jave

pete alqueire uvaty rape ome r vinte litro etei, hae dez voxa trigo
raygue gui ma te dez quilo etei r ome, hei.
11 Ndaevei ete r okau vae kuery pe. Hae vae kuery ma koi ramove

vinho oyu agu omboypy vy pyt mbyte raxa peve r oo, vinho py
onhemboakupa peve! 12 Hae kuery ngaru ojapoa py ogueru r mbaraka,

mbaepu ix reta vae, pandeiro hae mimby. Vinho heta avi r o oyu
vaer. Hae r Senhor ojapo vae re ma hae kuery ndoikuaa potai,
naimaenduai guive opo py mbaemo ojapo vaekue re. 13 Hae nunga rupi

xevygua kuery ogueraapaa r escravo-r, mbaeve re ndoikuaa potaiague


re rive. Hae kuery vae regua yvatekueve te oendu r karuai, hae heta
vae kuery ojexavai r okuapy ijyuvei gui. 14 Hae nunga rupi yvykua

omokvexe vy oipea vaipa r ojuru, hae py Jerusalm pygua omboeteve


pyre kuery oguejypa agu, ovya vy hevovo reia rupi ikuai vaekue, hae
rami ikuaia rupi oguerovya rei vaekue voi. 15 Hae rami vy heta vae

kuery opa r ojeoivy, avakue omoyvyimbaa r. Ojejou por rei vaekue


voi yvy katy rive r oma okuapy. 16 Hae r Senhor ixondaro reta vae

ma yvate r joe oikuaa potaa py. Nhanderuete ikya e vae gueko pora
rupi vy oexa uka r ikya e vaea. 17 Hae py ma vexai kuery okaru r

okuapy hae kuery ae okaruaty py rami, hae hoo vae ju r ojou okuapy
guembiur oguerekopa rei vaekue oyvy oejaague rupi.
1183 Isaas5,6

18 Ndaevei ete r teko vai rupi onhea vae kuery pe, mbaemo ix py
oguerua rami nhombotavypa vy! Hae kuery ma karxa omoata rami
omoat r heravy gueko vaia. 19 Hae rami te hae kuery aipoei r:

Tove Nhanderuete tojapura, tojapopa vyvoi ojapoxe vae, nhande kuery


jaexa agu. Tove Israel kuery ruete ikya e vae onhembopyaa toiko
pojava jaikuaa agu mbae nunga paa, hei r okuapy.
20 Ndaevei ete r ipor vae pe Mbaemo vai hei vae kuery pe, hae r

mbaemo vai pe ma Ipor hei vae kuery pe. Hae kuery ma Hexaka hei
r pyt vae pe rive, hae r hexaka pe ma Pyta hei r. He vae pe Iro
vae hei r, hae r iro vae pe ma He vae hei r.
21 Ndaevei ete r ojeupe ae Hiarandupa vae hei vae pe, mbaeta

hae kuery anho oikuaapa vaea rami oexa te.


22 Ndaevei ete r vinho oyu agu anho ipya guaxuve vae pe, hae iro

vae joo ramigua e-e omoira rupi ojerovia ete vae kuery pe. 23 Hae

kuery ma omemby ojopy r omboeko por agu otekoavypa vae, hae


heko por vae omboeko vai agu.
24 Hae nunga rupi hae kuery opa r tata mbaemo pire oapya rami,

tataendy nhu pirukue omombaa rami. Hae rami ae avi hae kuery voi
okanhymba r, mbaemo rapo humbaa rami avi, hae ipotykue yvytu
ogueraapaa rami, yvy kui rami rive, mbaeta hae kuery ndaikuaixei rire
Senhor ixondaro reta vae guigua lei rupi, noenduxei Israel kuery ruete
ikya e vae ayvu. 25 Hae nunga rupi ae Senhor poxya hendy ojeupegua

kuery pe. Hae kuery rovai opo oupi reve ombopaga ramo yvyty ikuai
vae voi oryryipa. Hae ramo hae kuery regue ma yty rami rive opyta
tape rupi. Hae rami ete te ipoxya ndoaxai teri. Opo oupi ae tema.
26 Hae gui ma Senhor oupi r pete bandeira oeno agu mombyry ikuai

vae. Hae pygua xondaro kuery pe otuvy nhe r yvy apy re ikuaia gui ou
agu. Hae ramo hae kuery onha r jogueruvy. 27Hae kuery vae regua oua

rupi ne peteve naikanei r, nonhepyxangai r guive. Ne peteve ma


ndopytuui r, ne ndokei r. Hae kuery kuakuaa voi o at por r, ixapatu
x voi ndoxo rivei r. 28 Huy voi hakua por r, guyrapa oguereko vae x voi

o at por vae meme. Hymba kavaju pyap voi ita rami hat r, hae karxa
joe opua rupi oiporu vae rura ma yvytu jere rami ojere pojava r. 29 Hae

kuery ma re rami r okoror okuapy, re ray kuery rami ete. Hae kuery
onhendu reve guembia ombotyryry r heravy mombyry, ipo gui avave rei
ojoguaa e agu. 30 Hae vae ra hae vae kuery ye rami r onhendu Israel

kuery rovai. Hae ramo amongue yvy re oma vae oexa r pyta hae jexavai
anho. Mbaeta arai pyt vae ojaoipa ramo kuaray rexaka ndojekuaavei r.

Isaas pe mbaemo oexa ukaa hae ojapo ukaa ague

6  Huvixave
Uzias omanoa maet re ma xee aexa Senhor. Pete tenda
1

openaaty yvate hae ipor ete vae ry oguapy oiny r aexa. Ijao ma
Isaas6 1184

templo hae javi rupi ojepyo oiny. 2 Hiry rupi anjo kuery hexakmba vae

ojekuaa. Hae kuery pete-te oguereko mboapy meme opepo: moko py


ojaoi ngova, moko py ma ojaoi opy, hae gui amboae moko py ma oveve
r oikovy. 3 Hae kuery ijayvu at reve joupe-upe aipoei:

Senhor ixondaro reta vae ma ikya e, ikya e, ikya e vae


ae. Hexaka ma yvy jave rupi omony! hei okuapy.g 4 Hae kuery

ayvu revovo gui templo yta ikuai vae omymba, hae opy rupi hatax
omonymba ovy.
5 Hae rami r xee aipoae:

Ndaevei ete r xevy! Akanhy ta ma rima a! Mbaeta xejuru kya


vae vy, hae ijuru kya vae kuery mbyte rupi guive aiko vy ae xerexa py
aexa Huvixave Senhor ixondaro reta vae! hae.
6 Hae gui ma xea katy pete anjo hexakmba vae oveve ouvy. Opo py

ogueru pete tapy altar ry gui tapy araa py ogueno vaekue. 7 Hae vy

ma tapy omboja xejuru re. Hae vy aipoei:


A kovae ma ndejuru re oja ma rire retekoavyague oipeapaa ma,
rejejavyague omboguepaa ma hei.
8 Hae rireive aendu Senhor ayvu aipoei ramo:

Mavae ndau amondouka ta? Mavae ndau oo r oreayvu


mombeuar?
Hae ramo xee ambovai vy
Xee ma apy a. Xee ri xemondouka hae.
9 Hae ramo Senhor aipoei:

Tereo havy, aipore heta vae kuery pe: Pe kuery pejapyxaka por
te napendui r mbaeve. Pexa por nhea te ndapexai r mbaeve rei,
re. 10 Hae rami vy emoak rat kovae kuery. Ejapo ndaijapyxakavei

hae hexa pytmba agu rami, guexa py oexa e agu, oapyxa py oendu
e agu, hae opya py oikuaa e agu, hae kuery xea py ojevypa ju vy
ojereraa jepe uka e agu rami hei.h
11 Hae ramo xee aporandu:

Senhor, rakae peve ndau hae rami tema rereko r?


Ombovai:
Hae kuery ret ombovaipaa peve, hae pygua vaekue jipoavei peve,
hae oo ikuai vae voi opyta rivepa agu, ijyvy voi omombaa peve, 12 xee

Senhor mombyry amondoukapa peve, hae ijyvy py hepyar ndoikoi


ramo. 13 Xapya rei dez ikuaiague py petei opyta te hae vae voi ojukaa

r. Hae rami avi yvyra terebinto hae carvalho oakeoa r hapytakue


opytaa rami avi xevygua kuery ikya e vae voi opyta r hapytakue re,
haygue re rami ae hei.

g
6.3 Apocalipse4.8 6.910 Mateus13.1415, Marcos4.12, Lucas8.10, Joo12.40,
h

Atos28.2627
1185 Isaas7

Israel hae Sria pygua kuery rovai ijayvuague

7  Hae
gui Joto ray Acaz, Uzias ramymino vae Jud pygua huvixa
1

o jave ma Jerusalm tet re ou okuapy Sria pygua huvixa Rezim


hae Israel pygua huvixa Remalias ray Peca. Tet re hae kuery opu
okuapy te ndaipoakai. 2 Hae jave Davi ramymino kuery oendu okuapy

Israel kuery reve Sria kuery onhemoir okuapy nhanderovai, ea


r.i Hae rami vy Acaz hae heta vae kuery hae javi opya py okyjepa
ete, yvyra kaaguy re ikuai vae yvytu at omomymbaa rami oryryipa
okuapy.
3 Hae ramo Senhor aipoei Isaas pe:

A tereo, hae eraa nderay hery Okuave vae ojevy vaer ea


vae, huvixa Acaz reve penhovaex agu. Hae vae ma o r tape ajukue
joiaty via rupi yupa yvy katyve o vae py, yy rape apy py ae. 4 Ixupe

ma aipoere: Enhear kuaa ke, enhemondyi eme guive huvixa Rezim


poxya gui, Sria pygua kuery hae huvixa Peca gui. Ekyje eme, ndepya
py ndekuerai rei eme guive. Hae kuery ma moko tatay hatax oupy vae
rami rive ikuai. 5 Anhet Sria kuery jogueroayvu okuapy vaekue ndere

ojapo vai agu re, Efraim kuery hae Remalias ray reve. Hae vy aipoei
okuapy: 6 Nhapu ke Jud yvy re. Nhamondyipa vy nhandepoaka

r nhanembaer. Hae vy hae kuery mbyte nhamo r Tabeal ray


huvixaver, hei vaekue. 7 Hae r Senhor Nhanderuete ma aipoei: Hae

nunga ndoikoi r. 8 Mbaeta Sria re petei anho o tet yvateve vae.


Hae vae ma Damasco. Hae Damasco tet py opena vae ma Rezim anho.
Hae rami ae avi Efraim kuery voi sessenta e cinco maeta py omombaa
r, hae rire ndaikuaivei r. 9 Efraim re tet yvateve vae ma Samaria,

hae Samaria py opena vae ma Remalias ray anho. Hae gui pe kuery
voi ndapejeroviai ri vy ndapekuavei avi r, hei.

Emanuel rekor re ijayvu ma voiague


10 HaeAcaz pe Senhor oayvu omombeu ukave ju:
11 Ejerure Senhor nderuete pe hexa pyr reikuaa agu, yvy katy
ooa katy e vy yvatea katy ojekuaa agu te hei.
12 Hae ramo Acaz aipoei:

Xee ma ndajerurei r, ndaeko ai r Senhor hei.


13 Hae ramo profeta aipoei:

Davi ramymino kuery, pendu havy! Hae rami avi ndaevei teri
teve avakue pemomboriaua? Hae gui a ma Nhanderuete eteve voi
pemomboriauxe. 14 Hae rami te Senhor ae r oexa uka peikuaa agu.

i
7.12 Jud yvy re Sria kuery opu okuapy Israel kuery rupive. Jud pygua ruvixave ma
Acaz o tamo Davi oague py.
Isaas7,8 1186

Hae gui pete kunhata oguerekoi r kyr vae, oikuavi r opiai.


Hae vy omboery r Emanuel.j 15 Hae vae ma teko vai rgue py ipor

vae ojapo kuaa jave kamby kekue hae ei rive r hou oikovy. 16 Mbaeta

avai mbaemo vai rgue py ipor vae ojapo kuaa e mbove voi moko
huvixave gui rekyje reia vae yvy ombovaipaa r hei.

Jerusalm re mbaemo vai ou agu re ijayvuague


17
Hae gui ma ndery Senhor ombou r hae rami ete agu ra,
ndevygua kuery hae nderu ro pygua kuery ry guive. Hae rami agu
ma Jud gui Efraim kuery ojepeaague guive ndoikoi teri vae ramigua.
Assria pygua huvixave rupi vy ombou r. 18 Mbaeta hae vae ra

Senhor otuvy nhe r mberu yak mombyry Egito re ikuai vae pe,
hae eiru Assria yvy re ikuai vae pe. 19 Hae r hae vae kuery oupa

r, oguejypa r yvyty pa hae javi re, itakua rupi, juuy hae mymba
oyuaty hae javi re.
20 Hae vae ra ma Senhor onhopmba r peneak, hae hia

penderete regua. Omboipa avi r penerendyva. Tendyva ayaa rami oiporu


r yak rovai guigua, Assria pygua huvixa ae. 21 Hae vae ra ma avakue

oguerekove r petei vaka tayi ramo vae hae moko vexai anho. 22 Hae

rami te hae vae ae ikamby por ete r hae kuery hou agu kamby
kekue. Oyvy re okuave vae hae javi hou r kamby kekue hae ei. 23 Hae

vae ra ma mil uva rembypy mil hati vae prata guigua re hepy r
vaekue ikuaiague py opyta r juu hae juu rakuaendy tyr rive. 24 Hae

py ma huy hae guyrapa reve re avakue oike, mbaeta juuy hae juu
rakuaendy ojaoi r yvy hae javi. 25 Hae gui yvyty avakue enxada reve oo

jepiaty hae javi rupi ndoovei ma r, juu hae juu rakuaendy gui okyje vy.
Hae py ma vaka anho r haeve okaru agu, hae vexai opyrmba agu.

Assria pygua kuery ou agu re ijayvuague

8  Senhor
aipoei avi xevy:
1

Ejopy pete kuaxia tuvixa vae, hae embopara pori pav oexa
kuaa agu rami: Eipea pojava ndejeupe guar, ejopy rat! heia vae.
2 Hae nunga kuaa ukaar ojeroviapy vae xee ajou sacerdote Urias hae

Jeberequias ray Zacarias.


3 Hae ramo xee ma profeta kunhaa py aa. Hae ramo oguerekoi kyr

vae, hae vy oikuavi avai. Hae ramo Senhor aipoei xevy:


Heryr emo Eipea pojava ndejeupe guar, ejopy rat ea.
4 Mbaeta avai Xeru e vy Xexy hei kuaa e mbove voi Damasco

hae Samaria tet pygua kuery mbae rei-rei ogueraapaa r Assria pygua
huvixave renonde guar hei.

j
7.14 Tery Emanuel ma Nhandereve Senhor o ea, Mateus1.23 py oa rami avi.
1187 Isaas8

5 Hae
gui Senhor ijayvuve tema. Hae vy aipoei xevy:
6
Kovae kuery ma Silo yak oxyry mbegueii vae ndojou pori
ramo, hae Rezim renonde hae Remalias ray oua gui okyje ete okuapy
rire, 7 hae rami rire hae kuery ry Senhor ombou r Eufrates yak

guigua, imbaraete hae oxyry at vae. Hae vae ma Assria pygua


huvixave ae ou vaer, mbaemo por oguereko vae hae javi reve. Hae
nunga yy ma omony r yak rugua hae javi rupi, hae o-o rei r ovy
yvy rupi peve. 8 Hae vy Jud yvy re ae oo vy omonymba r. Hae vae

rupi oaxa vy ijajuy peve r ova. Mbaeta xondaro kuery jova-jovai gui
oua rupi ojaoipa r ndeyvy, Emanuel.

Senhor anho nhar agu re ijayvuague


9Pe
yvy regua kuery, pendepoxypa te penemboipaa r. Yvy
mombyrygua re pendekuai vae, pendu ke. Peiko katu te penemboipaa
r, peiko katu te penemboipaa r. 10 Pejogueroayvu r mbaemo pejapo

agu re, hae rami te ndaevei r pejapo ete agu. Mbaemo pejapo
uka te hae nungakue ndojapoai r, Nhanderuete orereve oiko ramo.
11 Mbaeta xevy Senhor ijayvu opo imbaraete vae xere omo reve. Hae

vy ijayvu kovae kuery ikuaia rupi xee aiko e agu. Hae vy aipoei:
12 Amongue pe kovae kuery Opu nhemimba rae hei okuapy

te pe kuery ma ndaevei Opu nhemimba peje agu. Pekyje


eme hae kuery mbaemo okyjea vae gui, ndaevei hae nunga pe
Nhanemondyipaar peje agu. 13 Hae rami rgue py Senhor ixondaro

reta vae pe ae Ikya e vae peje. Henonde pejererokyje, ixugui anho


peryryi.k 14 Hae ramo hae o r penhemi atyr. Hae r Israel kuery

mokove regua pe ma o r ita onhepyxanga agu hae kuery hoapa


agu. Jerusalm py ikuai vae pe o r nhu x hae nhu.l 15 Hae kuery

regua heta r onhepyxanga vy hoa. Hae rami vy hae kuery opmba r,


ojurapaa hae omboapaa r. 16 Hae nunga rupi emo por aikuaa uka

vaekue, emboty lei xeremimboe kuery pya re hei.


17 Hae rami r xee ar r Senhor, Jac ramymino kuery gui ngova

omo ranhe te. Hexe ae xee amaena r. 18 Apy ma a, xeray kuery


Senhor xevy ome vaekue reve.m Ore kuery ma hexa pyr, hae Israel
kuery mondyipaar. Hae rami agu Senhor ixondaro reta vae Sio
yvyty re o vae oremoingo.n
19 Hae gui pendevy aipoea r: Peporandu ke omanogue mboayvua

kuery pe, hae imbaekuaa vae, ojapukai rei hae ijayvu mbegue rei vae
kuery pe, ea r. Hae rami te nhande kuery ndau nanhaporandui

k
8.1213 1Pedro3.1415 l8.14 Romanos9.3233, 1Pedro2.8 m8.18 Xeray
kuery Senhor xevy ome vaekue Isaas heia ma guemimboe kuery re ijayvu vy.
n
8.1718 Hebreus2.13
Isaas8,9 1188

r Nhanderuete pe? Jaikove vae nhanhepytyv uka r ndau omano


vaekue pe? 20 Hae rami rgue py lei hae ayvu oikuaa uka pyre re tapeo!

Mbaeta hae vae ayvu rupi e ri hae kuery ijayvu vy ndoexai r hexak
vae. 21 Hae rami vy yvy hae javi rupi hae kuery oguata rei vy ojexavai

hae okaruxe reve r ikuai. Hae gui okaruxe vy ipoxypa vy ijayvu vai
r nguvixave hae Nguuete re, yvate katy oma vy. 22 Hae gui yvy re ju

oma vy oexa r jexavai, pyt vaikue hae kuaray reia mboriau anho.
Hae gui ma omombopaa r pyt vaikuea katy.

Huvixa Nhomoingo pora oiko hae ipoaka agu re ijayvuague

9  Hae
rami te yvy re ojexavai vaekue ma pyt vaikuea rupi riae e
1

r ikuai. Mbaeta jypyi ma Nhanderuete omoyvyi rakae Zebulom


hae Naftali yvy re ikuai vae. Hae r opaa py ma ojapo r Galilia
judeu e vae kuery rekoa ojou pormbaa agu rami, tape ye rembe
rupi oaxa vae guive Jordo yak kyv rami peve. 2 Hae kuery pyt reia

rupi ikuai vaekue ri oexa okuapy pete hendy guaxu vae. Hendy vae
ma hexakmba kuaray reia manoa rupi ikuai vaekue ikuaia rupi.o
3 Hae kuery vae regua ndee remboetave ju vy rembovyave ete. Hae

ramo nerenonde ovya r okuapy, mbaemo omonoa rupi ovyaa rami,


hae rami e vy mbaemo por ojou vaekue ombojao-jaoa py rami.
4 Mbaeta ndee remop ma canga hae kuery ajuy rupi ipoyi oiny vaekue,

yvyra ikupe rupi oinupaty, hae herereko axya poakaa, midianita kuery
remomba jave guare rami. 5 Mbaeta oapypaa r xondaro kuery xapatu

ikuai vae, ijao tuguy py ikyapa rei vaekue voi okaipa r mbaemo
pirekue rami rive. 6 Mbaeta pete avai oiko nhandevy, pete guay

omea nhandevy. Hae gui ijaxiy ry ma o r ipoaka agu. Hery ma


po rami r ea vae: Nhomongeta Por vae, Nhanderuete Imbaraete vae,
Nhanderu Imar e vae, hae Huvixa Nhomoingo pora. 7 Ipoakave r

ovy, mbya por voi opa e vae r ou. Tenda Davi openaaty ry r o
vy opena r oikovy Davi ipoakaague re ae. Hae rami vy anhet vae
hae teko por rupi vy ipoakaa o at r, a guive rakae r peve guar.
Senhor ixondaro reta vae ae r ojapo, nhanderayvu etea rupi.

Israel kuery ikuai axy agu re ijayvuague


8 Hae
gui ma pete ayvu Senhor ombou Jac kuery rovai guar, hae
ramo Israel kuery re ou. 9 Hae vae ma heta vae kuery hae javi oikuaapa

r okuapy, Efraim hae Samaria pygua kuery, ojejou por hae opya py
onhemboyvate reia rupi aipoei vae kuery: 10 Yvy jykue ombojoa pyre

yvy py oitypaa te oo jajapo ju r ita ombope pyre gui. Yvyra sicmoro


oitypaa ramo yary guigua py ju r jajapo oague py, hei vae kuery.

9.12 Mateus4.1516
o
1189 Isaas9,10

11Hae rami te hae kuery rovai guar Senhor omopu r Rezim


rovaigua kuery, omboupa r hovaigua kuery.p 12 Kuaray oua katy gui ou

r Sria pygua kuery, hae kuaray oikea katy gui ma filisteu kuery ou r.
Hae ijuru jai vy omokmba r Israel kuery. Hae rami ete te Senhor
poxya ndoaxai r, opo oupi ae tema r.
13 Hae rami ete te kovae kuery ndojevyi okuapy Imoingo axyare pe,

ndoekai okuapy Senhor ixondaro reta vae. 14 Hae nunga rupi pete ra

pyve Senhor ojayapa r Israel regua ak hae huguai, pindo hae nhuy.
15 Inhak ma nhomongeta vaety kuery omboetevepy, hae r huguai ma

profeta ramigua kuery ijapu vae. 16 Mbaeta kovae kuery rerekoa ma


nhombotavypa rei vae meme. Hae ramo hae kuery oguereko vae kuery voi
omombaa. 17 Hae nunga rupi Senhor ndoguerovyavei hae kuery vae regua

ipyaukue, nomboaxyvei r guive tyre ne imeve vae kuery, mbaeta hae


kuery hae javi heko vai vae ikuai, joapo vai hae ijayvu vaikue-ikue vae
meme. Hae rami ete te ndoaxai r ipoxya, opo oupi teri r imoiny.
18 Mbaeta teko vai omomba r heravy tata rami, omokanhy r juuy hae

juu rakuaendy. Yvyra kaaguy re ikuai vae okaipa r, hatax arai hu vaikue
rami opu ovy reve. 19 Senhor ixondaro reta vae ipoxy ramo yvy opyta

tapy rami, hae r heta vae kuery ma nhu oapy pyr rami ikuai. Avave
rei nomboaxyvei ma r guyvy kuery. 20 Mbaemo oiporu kuaa re o vae

omokmba ma te okaruxeve r. Oiporu kuaa ea re o vae ju omokmba


te nonhandui r. Hae vy pete-te hou r oir kuery rookue. 21 Manasss

kuery omok r Efraim kuery, hae r Efraim regua ma Manasss regua ju


r omok. Hae gui hae kuery mokove ma opu r Jud kuery re. Hae
rami ete te ndoaxai r Senhor poxya, opo oupi teri r imoiny.

10  Hae kuery vae regua ojapo r lei haeve ea ramigua


1

nhombojexavai agu rive. Ndaevei ete r hae kuery pe,


2 mbaeta opa mar oguereko r iporiaukuei, ne noipytyv ukai r

xevygua kuery ojexavai rei vae, oipeapa r imeve vae kuery gui,
imondapa r tyre kuery gui. 3 Hae rami rire te ma mbae ndau pe

kuery pejapo r nhombopagaa ra py jexavaia mombyry gui ou jave py?


Mavae pe tu pejapukai r penderepy agu? Mamo tu haeve r mbaemo
pejou por vae penhomi agu? 4 Po rami anho r haeve pendekuai agu:

pejeroa r omboa pyre mbyte, e vy pea r omanogue mbyte. Hae


rami ete te Senhor poxya ndoaxai r, opo oupi teri r imoiny.

Assria pygua kuery rovai ijayvuague


5
Ndaevei ete r Assria pygua kuery pe, xepoxya rupi nhombopaga
agu amondouka vaekue ri. Mbaeta yvyra hae kuery opo py oguereko

p
9.11 Rezim rovaigua kuery heia ma Israel kuery re Assria pygua kuery opu agu re
ijayvu vy.
Isaas10 1190

vae ma xepoxya aexa uka agu ae. 6 Xee amondouka ma heko vai vae

hae xembopoxya kuery rovai. Hae vy aipoae hae kuery gui imbae
rei-rei oipeapa vy opyrmba agu, tape rupi yapo o vae re rami. 7 Hae

rami te hae kuery ma hae rami e oexa, opya py hae rami e


oikuaa. Hae rami rgue py opya re omo heta regua omokanhymba hae
omomba ete agu. 8 Mbaeta aipoei: Xevygua yvatekueve ndau huvixave

meme e teve? 9 Calno tet namombai ri tyy Carquemis rami? Hamate


tet Arpade rami e ri tyy opyta? Hae Samaria tet Damasco rami e ri
tyy opyta? 10 Xepoaka ma tet mbaemo raangaa oa re, Jerusalm hae

Samaria py ikuai vae gui ipoakave vaekue te. 11 Hae gui Samaria hae

mbaemo raangaa hexe ikuai vae re ambovaipaague rami ae ju ndajapoi


r teve Jerusalm hae hexe ikuai vae re? hei vaekue.
12 Hae nunga rupi Sio yvyty hae Jerusalm re Senhor oipotaa rami

nhombopagapa ma vy Assria pygua huvixa ju r ombopaga, opya py


onhemboyvateve hae ojejou por reiague re. 13 Mbaeta aipoei rire: Hae

nunga hae javi xee ae poakaa py ajapo, xearandu hae aikuaapa vae vy.
Hae rami vy amarka pyau amboae regua kuery yvy, hae aipeapa imbae
rei-rei vaekue hae javi. Ipya guaxuve vae rami aipea huvixa kuery
henda py oague gui. 14 Aipeapa amboae regua kuery mbaemo oguereko

vaekue. Guyrai rupia oeja pyre peaa rami xee voi xembaer ajopy yvy
jave rupi. Mavaeve nomboguyi opepo, ne naxii guive, hei vaekue.
15 Hae rami avi haxa ndau haeve ri ava iporua gui ojejou porve

agu? Yvyra kyxa ndau haeve ri oiporu oiny vae gui oikuaave agu?
Hae rami vae rire ma yvyra rovi hae ae porua oinup rgue, hae
yvyra rive opu rgue ava yvyra guigua e vae re. 16 Hae nunga rupi

Senhor ixondaro reta vae ombou r mbaeaxy hae vae regua avakue
mbaraetea mombaar, ikyrakueve meme te. Hae kuery mbaemo ojou
por vae omoendy r, tata rami oapypa vaer py. 17 Mbaeta Israel kuery

moexaka ma omomba r tata rami, pete ra pyve Nhanderuete Ikya


e vae oapypa r juuy hae juu rakuaendy Assria yvy re ikuai vae.
18 Oapypa r hae vae regua kaaguy hae mbaety oiko porve vae te.

Omomba r hae kuery nhe hae hete, imbaeaxy vy ikangyve ovy vae
rami opyta peve. 19 Hae vae rire ma hae py kaaguy re yvyra hoame

vae mbovyi ete r opyta, kyrgue te oipapa vy ombopara kuaa r


mbovy paa.
20 Hae vae ra Israel kuery Jac ramymino okuave vae ma ijukaare

kuery re ndojeroviavei ma r. Hae rami rgue py ojerovia r okuapy


Senhor Israel kuery ruete Ikya e vae re anho. 21 Hae rami vy Jac

ramymino kuery rembyrekue ojevy ju r Nhanderuete imbaraete vae


pe. 22 Mbaeta pe Israel kuery, pe kuery a peve ita kui ye rembe

rupigua rami pendereta teri te amongue etei r ojevy. Mbaeta oiko re


nhomombaar teko por rupigua, yy tyguaxua rami r ou. 23 Mbaeta
1191 Isaas10,11

Senhor ixondaro reta vae nhomomba agu re onhembopya ma voiague


rami omoingo r hae vae yvy hae javi rupi.q
24 Hae nunga rupi ae Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Xevygua kuery Sio re penderekoa vae, pekyje eme Assria pygua


kuery gui yvyra rovi py penemoingo axy te, hae Egito pygua kuery
pendererekoague rami yvyra py pendeavyky rei te. 25 Mbaeta arei e

re opa r pe kuery rombopagaa. Hae rami vy hae kuery ju amomba


r xepoxya rupi. 26 Hae rami vy Senhor ixondaro reta vae oinup r

midianita kuery re ojukapaague rami, itaova Orebe py hia vae katyi.


Ye ry rupi oupi ju r opopoka Egito yvy re ojapoague rami.r 27 Hae

vae ra pendekupe ry gui aipea r ipoyi vae, pendeajuy gui aipea r


canga omo mbyre. Hae nunga ma op r pendekyraa gui rive hei.
28 Hae gui ma Assria pygua kuery ou r Aiate py, hae oaxa r

Migrom rupi. Hae gui Micms py ova vy omboguejy r ovoyi. 29 Hae

gui oaxa r ojeoivy yvyty pa rupi, hae oke r okuapy Geba py. Hae
ramo Ram pygua kuery oryryipa rei r okyje vy, hae Saul rekoague
Gibe pygua kuery ojavapa r. 30 Galim re penderekoa vae, pejapukai

at ke! Las pygua kuery, pendu ke! Ndaevei ete r pe Anatote pygua
kuery pe! 31 Hae gui Madmena re hekoa vae kuery voi ojavapa r

ojeoivy, hae Gebim pygua kuery voi ojavapa r oo jepe agu. 32 Hae

vae rave Assria pygua kuery opytuu r okuapy Nobe rekoa py. Hae
gui ma opo oupi r, Sio yvyty memby kuery Jerusalm py ikuai vae
omongyje agu.
33 Hae rami te Senhor ixondaro reta vae ojaya r yvyra rak ikuai

vae. Hae rami vy oitypa r yvyra yvatekueve, hae omoyvyimba r


onhemboyvateve vaekue. 34 Haxa py oitypa r yvyra kaaguy regua. Hae

ramo Lbano re yvyra ikuai vae hoapa r imbaraete vae oakeoa rami.

Jess ramymino opena por vae rekor re ijayvuague

11  Hae
gui Jess rembypykue gui oiko r pete hoky, hapytakue
1

rapo gui oiko r henho pyau jevy vae. 2 Hae vae re ma o r


Senhor Nhe. Hae vae Nhe ma imoaranduar hae oikuaa ukapa


vae, imongetaa hae imbopoakaar, hae gui Senhor kuaa ukaa hae
henonde ojererokyje agu re imboea. 3 Hae ramo ovya reve r oiko

Senhor renonde ojererokyjea rupi. Mbaemo oexa vy rive e r oikuaa


pota, hae mbaemo oendu vy rive e nhomongeta r. 4 Hae rami rgue

py teko por rupi ete r oikuaa pota iporiaukuei re, haevea rami oepy
r iporiaukuei yvy re ikuai vae. Oayvu py rive r ombopaga yvy re

q
10.2223 Romanos9.2728 r10.26 Orebe py Nhanderuete omomba rakae midianita
ruvixa kuery (Juzes7.25). Hae gui Egito py ma Egito pygua kuery ju omomba ye mbyte
py (xodo14.2628).
Isaas11,12 1192

ikuai vae yvyra rovi py rami, opytu py rive ojuka r heko vai vae.
5 Kuakuaa rami ojee omo r teko por, hae joguereko r ojeroviapy

oikoa rupi.
6 Hae rami ramo vexai kuery reve aguarai ikuai por r, hae xivi

ipara vae te kavara rayi reve opytuu r okuapy joa py. Re reve vaka
ray ikuai r pete rami, kyri vae rive oguerekopa r. 7 Urso reve vaka

kuery okaru r joa py, hae tayi kuery opytuu r joa py. Re voi nhu
re okaru r vaka rami. 8 Kyrgue okambui vae te onhemboarai r mboi

ituia rupi, hae nokambuvei vae ikua py opo te mbaeve ndoikoi r.


9 Mbaeta xevygua yvyty ikya e vae py ma ndoikovei ma r mbaemo

vai ne joapo vai vae, mbaeta yvy jave re tyny r Senhor oikuaa vae,
ye renda hae javi rupi yy tynya rami avi.
10 Hae vae ra ma Jess rapokue gui oiko r pete henho pyau jevy

vae. Hae vae ma opu r bandeira oupi imoamy mbyre rami, oa katy
hae javi regua kuery oexa vy oo agu. Guexaka re ae r hekoa.s

Israel kuery moexaka oiko pyau vaer re ijayvuague


11Hae
vae ra Senhor opo omokuave r oguerupa ju agu
ojeupegua kuery rembyrekue oejaague gui: Assria yvy gui, Egito, Patros,
Etipia, Elo, Babilnia, Hamate hae ye yvry rupi yvy ikuai vae gui.
12 Pete bandeira oupi r yvy regua mbyte rupi ikuai vae oexa agu. Hae

rami vy omboatypa r Israel kuery yvy mboae re ikuaiague gui, hae


Jud kuery oguerupa ju r yvy apy jovaive irundy henda katy omoaa
ague gui. 13 Hae ramo Efraim kuery noenduvei ma r ndajoayvuia,

hae Jud kuery rovaigua kuery hae javi r ndojouavei. Efraim kuery
ndoayvu evei r Jud regua, hae Jud kuery voi nomoingo axyvei
r Efraim regua. 14 Hae rami rgue py jogueraa r kuaray oikea katy

filisteu kuery rovai opu agu. Jojavi r ipoaka kuaray oua katy ikuai
vae re. Hae vy ojopy r amboae kuery oguereko vaekue-ekue hae javi.
Edom hae Moabe pygua kuery re voi ipoaka r. Amom pygua kuery voi
ikuai r hembiguair. 15 Senhor omboypa r ye rak Egito yvry o

vaekue. Yvytu at ombou vy ipoaka r Eufrates yak re voi. Hae rami


vy ombojao r sete yak raper, ipy regua vae te oaxa agu haeve vae.
16 Hae ixupegua kuery Assria re opyta teri vaekue pe o r pete tape

por ojevy agu, Egito yvy gui Israel kuery omba jave guare rami.

Israel kuery oguerupa jevy r oporaei okuapy agu re ijayvuague

12  Hae
vae ra ma aipopeje r: Senhor, xee rogueroporaei,
1
mbaeta xevy ndepoxy vaekue ri a oaxapa ma ndepoxyague.
Hae gui a ma xembovya ju ma. 2 Nhanderuete ma xereraa jepea

11.10 Romanos15.12
s
1193 Isaas12,13

oiko. Hexe ajerovia r akyje e re, mbaeta Senhor Nhanderuete


xemombaraetea hae aroporaei vae. Hae gui a ma xereraa jepea ju oiko.
3 Peju nhandereraa jepea re javya, yvu gui yy por nhano vy javyaa

rami avi, peje r.


4 Hae vae ra aipo pejeve ju r: Peroporaei ke Senhor! Pejapukai

hery rupi, hae javi regua pe peikuaa uka hembiapokue. Hery yvate ete
ramo penhogueromaendua. 5 Peroporaei ke Senhor, mbaemo por ete

ojapo rire. Yvy jave rupi toikuaapa hae nunga! 6 Hae pe Sio pygua

kuery voi pevya peporaei reve, mbaeta Israel kuery ruete ikya e vae
penembyte o vae yvate ete ramo, peje.

Babilnia pygua kuery rovai ijayvuague

13  Kovae
ma Isaas mbaemo oexa reve Babilnia pygua kuery
1

rovai ayvu oendu vaekue.


2 Eupi pete bandeira yvyty ikatu rei vae ry, hae ejapukai xondaro

kuery pe ou agu. Eno ndepo py hae kuery oike agu nhomoingo


axya kuery ret rok rupi. 3 Mbaeta po rami xeayvu xevygua kuery

pe, aenomba xevygua xondaro kuery ipya guaxukueve, hae kuery


nhombopaga agu xepoxya rupi. Hae kuery ma xepoakaa re anho r
ovya. 4 Hae ramo yvyty ry onhendu r heta vae ojapukaia! Heta regua

joe opu agu py nhomboaty okuapy. Senhor ixondaro reta vae oexa
pota r oxondaro kuery joe opu agu katy oo ta vae re.
5 Mbaeta hae kuery ou r yvy mombyrygua gui, yva apy guive r ou

Senhor guembiporu opoxya oexa uka vae reve, omomba agu hae vae
yvy hae javi. 6 Pejaeo ke, mbaeta ova ta ma Senhor ra. Ipoakapa

vae ombou r nhomombaar. 7 Hae ramo pav jyva naimbaraetevei r,


avakue ndaipya guaxuveipa r. 8 Onhemondyipa rei r okuapy, hae


kuery oendu r haxy ogueroax peve. Kunha imemby raxy vae rami r
ojepoka-poka. Joe-joe oma r okyje rei reve, hae hova pytmba rei r
oxmba vy.
9 Ema, ova ma ouvy Senhor ra. Hae vae ma nanhomboaxyvei

agu ra, poxya rexa ukaar, yvy omomba hae ojejavypa vaekue
omokanhymba agu yvy gui. 10 Jaxy-tata ijaty vae yva re ikuai vae

naendyvei r. Kuaray o ouvy vyve pytmba r, jaxy voi naexakvei


r.t 11 Xee ambopaga r yvy re ikuai vae heko vaiague re, hae opa mar

rei ikuai vae ojejavyague re. Amomba r ojejou por rei vae kuery
onhemboyvatea, hae amoyvyimba r ojerovia rei vae. 12 Ajapo r

avakue ouro porgueve gui ndaetaive agu rami, ouro ete Ofir regua
gui. 13 Ajapo r yva oryryipa agu rami, hae yvy voi oryryi ete vy

guenda gui ojepea agu rami, Senhor ixondaro reta vae poxya gui,

t
13.10 Mateus24.29, Marcos13.2425
Isaas13,14 1194

nhombopagapa ete agu ra ova r. 14 Hae kuery pete-te onha r


ojeoivy guaxu ijukaar gui onha vae rami, hae vexai kuery ija e vae
rami. Pete-te ojevy r guetar kuery rekoa katy, ojava r ojeoivy oyvy
katy ae. 15 Hae gui ojou pyre-pyre ma oixyvmbaa r, ojopy pyre ma

ojukapaa r kyxe py. 16 Hae kuery oexaa py tay kuery omoumbaa r.


Hoo gui oipeapaa r, hae tayxy kuery voi ogueroaa r.


17 Mbaeta Babilnia pygua kuery rovai xee ambou r Mdia pygua

kuery. Hae vae kuery ma prata re ndaevei rei vae, ne ouro re voi
ndoikuaa potai vae. 18 Hae kuery guapa py ojukapa r kunumigue.

Ne kyrguei itui ramoi vae voi nomboaxyi r, kyri vae oexa vy


ndojuka ei r. 19 Babilnia ma yvy regua ojou porve hae caldeu kuery

oguerovyave vaekue ri Nhanderuete omomba r opyta r Sodoma hae


Gomorra rami. 20 Hae py ma avave ndopytaavei ma r, noavei r hae

py. Ne rabe voi hae py ndoupivei r ngoor, hae vexai re opena vae
ndogueraavei r guymba kuery hae py omongaru agu. 21 Hae rami

rgue py vixo kaaguy regua rive r ikuai hae py, hae oogue ikuai
vae rupi urukurea anho r ikuai. Guyra nhandu rive avi r hekoa
hae py. Hae kavara kaaguy regua opo-opo r okuapy hae rupi. 22 Oo

tuvixakueve rendakue rupi ma aguarai hae jagua-tuvy nhe tema onhe


r. Hae nunga oiko agu ova ma ouvy, oaangaague ra ndarei r.

Babilnia tet opa r oguerovya okuapy agu re ijayvua

14  Mbaeta
tegue ju Senhor omboaxy r Jac kuery, oiporavo
1

nho r Israel kuery. Hae rami vy ogueru ju r ijyvy re ae. Hae


kuery reve amboae yvy regua kuery voi ikuai r, onhemoir r okuapy
Jac kuery re. 2 Heta regua ma Israel kuery ogueraa vy oguerojevy r

ijyvy re. Hae gui Senhor pegua yvy re ma Israel kuery ju oguereko r
yvy regua kuery guembiguair. Yma rupi hexe hembiguai hae ipoaka
vaekue re hae kuery ju r ipoaka. 3 Mbaeta ova r Nhanderuete

ou vy pembaeapo poyiague gui penemombytuu agu ra, pejexavai


reiague hae ipoyi vae rupi amboae regua escravo rami pembaeapoague
gui. 4 Hae vae ra pevya rei r Babilnia pygua huvixave re. Hae vy

aipopeje r:
Pexa ke nhanemoingo axyare okanhy raea! Opa rae nhanderereko
axy reiague! 5 Mbaeta Senhor omop ma heko vai vae yvyra, omomba

ma nhanemoingo axya poakaa. 6 Hae kuery ma ipoxy vy amboae kuery


oguereko axy vaekue, jojukaa gui ndopytuui vaekue guive. Opoxya


rupi ipoaka vaekue yvy regua kuery re, opytuu e re oakykue monha
jepi vaekue. 7 Hae gui a ma yvy jave rupi opytuu, mbya por o. Hae

rami vy pav oporaei okuapy ovya vy. 8 Yvyra cipreste hae yary Lbano

re ikuai vae voi ovya rei r ndere. Hae vy aipoei r okuapy: Ndee
ndereitya ma rire avave rei ndouavei orerakeoar, hei okuapy.
1195 Isaas14

9Pe
yvy guy py manogue yvy re ma omymba okuapy reva taa oendu
vy. Hae rami vy omba r jogueravy nerovaex agu. Nemova agu
opumba r jogueruvy yvatekueve hae huvixave yvy re ikuai vaekue
gue. Yvy regua ruvixa ikuai vaekue opu r okuapy guenda py oa
gui. 10 Hae vy hae kuery hae javi ijayvu vy aipoei r ndevy: Ndee voi

nanembaraetevei teve rae! A ndee voi ore rami ae ma repyta! hei r


okuapy. 11 Yvykua py ndereitya ma rejejou porveague gui, hae ix reta

vae pu renduxe vaiague gui. Hae gui ndegury nderupar o vae ma


mberu ray anho, hae hevoi anho r neovar ikuai.
12 Jaxy-tata ko mbija rami re vaekue ri rea ma yvate reague gui.

Yvy re ju ndereitya, yvy regua kuery re ndepoaka vaekue ri. 13 Ndepya

py ndee aipore vaekue: Xee ajeupi r yva re peve. Hae vy aguapy r


apena agu Nhanderuete pegua jaxy-tata ryve. Xepoaka r ainy yvyty
nhomboaty aty o vae ry, pe kuaray ijapuaia apy katy. 14 Ajeupi r arai

yvateve vae ry, hae vy Nhanderuete yvateve vae rami ete r aiko,
re vaekue. 15 Hae rami te omanogue ikuaia py nemomboa r, yvykua

pukuvea py.
16 Hae ramo omanogue nderexa vy onhemondyipa rei reve oma

ngatu r ndere. Hae vy ndere ijayvu vy aipoei r okuapy: Kovae ava


e teve yvy omboryryipa vaekue, hae yvy jave re ikuai vae oryryi agu
rami ojapo vaekue? 17 Hae e ri ndau yvy jave re ojapo rakae tekoa

ve opyta agu rami, hae tet mbovaipaare? Hae gui guembiguair


ogueraa vaekue voi ndopoi rakae ngoo katy ojevy agu, hei r okuapy.
18 Hae gui amboae yvy regua huvixave ikuai vaekue onhono pora

rakae omboetea rupi, pete-te hupar vaekue py ae. 19 Hae r ndee


ma nembojeguarua vy nenhono pora agu ojoo pyre gui mombyry


nemomboa vaekue yvyra rak ojaya pyre rami rive. Hae gui ndery
omomboa r kyxe py ojuka pyre retekue, yvykua py ita reve opyra rire.
20 Ndee ma amboae kuery rami e nanenhono porai vaekue, mbaeta

yvy remomba hae ndevygua kuery ae rejukapa rire. Tove heko vai vae
ramymino kuery rery re taimaenduaave eme. 21 Tay kuery voi tojukapaa

tuu kuery heko vaiague re, hae kuery ju opu vy yvy re ipoaka e agu,
hae yvy omony e agu hae kuery ret, peje r pekuapy.
22 Hae gui Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Xee apu r hae kuery re, Babilnia yvy gui ambogue r hery.
Amomba r okuave vaekue, tay kuery hae hamymino kuery hae javi
guive. 23 Hae gui het ikuaiague ajapo r yapo opyta agu rami, kui

rive ikuai agu. Hae xee aipei r yty peia nhomokanhymbaa vae py
hei Senhor ixondaro reta vae.

Assria pygua kuery rovai ijayvuague


24 Senhor ixondaro reta vae oura vy aipoei:
Isaas14,15 1196

Xee anhembopyaa oiko re. Xee ajapo ukaa rami ae r ojapoa.


25 Haerami vy amomba r Assria pygua kuery xeyvy re ou vaekue.
Xevygua yvyty re apyr r, Israel kuery re hae kuery poakaague opa
agu, hae kuery voyi aipea agu ijaxiy ry gui. 26 Hae rami ae xee

anhembopya yvy jave re oiko agu. Kovae ma xepo yvy regua hae
javi ry rupi amokuave vae hei. 27 Mbaeta Senhor ixondaro reta

vae hae rami agu rami onhembopya ma rire mavae tu omboaxa rive
ta? Opo omokuave imoiny rire mavae tu ojapo r omboapua ju agu
rami?

Filstia pygua kuery rovai ijayvuague


28 Hae
gui huvixave Acaz omanoa maet re ma povae ayvu aendu
omombeua r.
29 Pe filisteu kuery, ndaevei pevya agu penenupaty yvyra

opague pendu vy rive. Mbaeta mboi omano vaekue gui oiko r


amboae ndaeveive vae, hupia gui ma oiko r mboi opo vae. 30 Hae

gui iporiaukuei ray jypygua kuery re ma apena por r, oipotapa reii


vae kuery ma opytuu por r okuapy. Hae r penderay kuery re ma
ajapo r karuai gui omanomba agu rami, hae pekuave vaekue voi
penemombaa r. 31 Ndee tet rok, nerax ke. Hae ndee tet, ejapukai.

Pe filisteu kuery hae javi, peryryipa ke. Mbaeta kuaray ijapuaia katy
gui ou r hatax rami, hae jipoi hyxy vae gui ojepea vaer hei.
32 Mar rami ndau pembovai r judeu e vae regua ayvu mombeua

pe oporandu r? Aipopeje r: Senhor Sio tet ojapo rire hae py ae r


ixupegua kuery ojexavai reii vae ojou onhemi agu, peje r.

Moabe pygua kuery rovai ijayvuague

15  Po
rami ma Moabe pygua kuery rovai ayvu ou vaekue.
1

Anhet ete pete pyt pyve omombaa r Ar tet Moabe yvy re


o vae. Quir tet voi pete pyt pyve avi r omombaa. 2 Hae gui Dibom

tet gui hae pygua kuery o r jogueravy taangaa pegua templo katy
ojaeo agu. Moabe pygua kuery ojaeo r okuapy Nebo hae Medeba
yvyty ry. Hae kuery hae javi r oak onhop hae guendyva ojayapa
reve oo. 3 Ao vaikue voxa guigua py onhemonde reve r ikuai tape

rupi. Ngoo ry hae tet mbyte rupi hax r okuapy ojaeo vaipa reve.
4 Hesbom hae Eleale pygua kuery voi ojapukai avi r. Jaza tet peve r

onhendu. Hae nunga rupi Moabe pygua xondaro kuery voi ojapukai r
okuapy, ipya tytypa r, hei.
5 Xepya py xee voi ajapukai Moabe re ndaevei vy. Mbaeta hae kuery

ojava r Zoar tet Vaka ray mboapy maet vae ea vae peve. Ojaeo
reve o r jogueravy Lute yvyty re, hae tape Horonaim katy oo vae
rupi ojapukai nhendu r ndaevei ete vy. 6 Mbaeta Ninrim re yy o vae

1197 Isaas15,16

typa ma. Ipirupa ma nhu mymba rembiur, hae jai rogue ndaipovei.
7 Hae gui hae kuery mbaemo omo por vaekue, ojou ma vy omboyrupa

vaekue hae kuery ae ju r ogueroaxa Salgueiros yak rovai re. 8 Mbaeta

hae kuery raxa ma Moabe yvy hae javi rupi onhendu. Eglaim peve
ete onhendu r ojapukaia, hae Beer-Elim peve r ojaeoa onhendu.
9 Mbaeta Dimom yvy rupi yak ikuai vae ma tynymba tuguy. Hae

rami te amove ju r Dimom mbopagaar. Hae ramo Moabe gui oo jepe


vaekue hae yvy re okuave vae hae javi re ou r re.

16  Peraa uka ke vexai yvy re ipoaka vae peguar. Sela gui peraa
1

uka tekoa ea rupi Sio yvyty ry o vae pe. 2 Moabe memby


kuery ma guyrai haity gui omomboa r onhemondyi ovy vae rami


ikuai Arnom yak rugua rupi. Hae vy aipoei okuapy: 3 Oremongeta ke,

peikuaa pota orekuaia re, penhemo oremokuarayar, kuaray mbyte


javegua rami. Oreyvy gui orepeapaa ramo orenhomi ke, orerexa uka
eme guive ronhemi vaekue. 4 Tove penembyte taikuai Moabe yvy gui

oipea pyre, pendea py tonhemi imombaxea kuery gui, hei okuapy. Hae
gui ava ojerovia rei vae okanhy ma ramo, nhomombaare novei hae
nhombojexavai vaety yvy gui oo ju ma ramo 5 tenda openaaty py o r

pete teko por rupi opena vae. Davi ro openaaty py o r oikuaa potaa
py ojeroviapy. Hae ma opena r teko por rupi, oikuaa pota voi r joe.
6 Nhande kuery ma nhaendu Moabe pygua kuery onhemboyvate rei

okuapya. Hae kuery ma amboae kuery gui onhemboyvateve ojejou por


rei vy, ipoxy rei guive. Hae rami te hae kuery onhemboyvatea opa rive
r.
7 Hae nunga rupi Moabe pygua kuery haxmba r pete-te Moabe

re ipya vai vy. Mbya vai rupi ipoa r okuapy, Quir-Haresete py uva
pirukue ikuai jave hou vaekue re imaendua vy. 8 Mbaeta Hesbom re

mbaety o vae ipirupa ma. Hae amboae regua huvixa kuery omomba
uva rak iporve vae Sibma pygua, Jazer hae tekoa ea peve oo
vaekue, hae gui oove vy ye rovai re oaxa vaekue. 9 Hae nunga rupi

xee voi ajaeo r Jazer tet pygua kuery Sibma re uvaty o vaekue
re ojaeo okuapya rami. Pe Hesbom hae Eleale pygua, romoak r
xerexay py. Mbaeta pendea py kuaray puku py uvaa oiko vae oumbiri
vae kuery ovya okuapy rgue py onhendu nderovaigua kuery opu
vy ojapukaia. 10 Opa ma vyaa hae poraeia uvaty rupi onhendu vaekue.

Uvaty rupi avave rei ndoporaeiavei ma, ndovya nhenduavei ma. Ne


uvaa ma voi noumbiriavei oumbiriaty py. Mbaeta xee ajapo r oumbiri
vae kuery ovyaa nonhenduvei agu rami. 11 Hae nunga rupi xee voi

Moabe re ndaevei vy xekurax oryryi ix reta vae rami, Quir-Heres re


voi xepya vai. 12 Pexa r Moabe pygua kuery yvyty ikuai vae ry rupi

ombojeroviaa py ikanemba rive r, mbaeta taangaa oaty py oike vy


onhemboe r noenduai, hei.
Isaas16,17 1198

13 Hae
vae ayvu ma Senhor yma ma voi Moabe rovai omombeu uka
vaekue. 14 Hae r a ma ijayvu jevy vy aipoei:

Mboapy maeta py ombaeapo vae oipapaa rami Moabe pygua


kuery mbaemo oguerovya vaekue ndojou poravei r, tet pygua kuery
mbovy e vaekue hae javi guive. Hae gui oo jepe vaekue ma mboapyi
ete r ikuai, ndaetavei ne naimbaraetevei r hei.

Damasco hae Efraim pygua kuery rovai ijayvuague

17  Kovae
ma Damasco pygua kuery rovai ayvu ou vaekue.
1

Damasco tet opyta r tekoa ve hae ombovaipa pyre rive.


2 Aroer regua tet ikuai vae voi oejapaa r. Hae py ma vexai kuery rive

r onheno, imondyiar ndoikoi r. 3 Efraim py voi okanhymba r oo


ikorapa vaekue, Damasco pygua huvixa openaa hae javi rupi avi. Hae
gui Assria pygua kuery okuave vae ndaetavei r, Israel kuery mbaemo
oguerovyave vaekue rami avi, hei Senhor ixondaro reta vae.
4 Hae vae ra ma Jac kuery mbaemo oguerovya vaekue okanhy

r, ikyraa voi okanhymba r. 5 Hae kuery oipeapaa r, trigo monoa


kuery hiygue ojopy vy hia omonoa rami avi, Refaim yak rugua rupi
trigo omonoague rami. 6 Hae rami te amongue henda py etei opyta r

hembyrekuei, azeitona omonoa ma rire rami: moko, mboapy azeitona


opyta r hovapy yvatevea re, irundy, e vy pete nhirua hak mbyte
pyve o vae yvyra hia vae re opyta vae rami, hei Senhor Israel kuery
ruete.
7 Hae vae ra ma avakue oma ju r Imoingoare re, imaendua

r Israel kuery Ruete ikya e vae re anho. 8 Hae kuery nomavei r


altar opo py ae ojapo vaekue re, ndoexaxevei r oku py ojapo vaekue,


mbaemo raangaa, ne altar mbaemo heaku por vae oapyaty. 9 Hae

vae ra ma Israel kuery gui hae kuery oejapa r guet ikorapa vaekue.
Hae ramo opyta r pete oguy kaaguy re e vy yvyty ry oeja pyre
rami. O r ombovaipa pyre rive, 10 mbaeta Nhanderuete pendereraa

jepea gui penderexaraipa vy napenemaenduavei Itaova imbaraete


vae penhemiaty re. Hae nunga rupi mbaety porve vaer pejapo vy
mbaemo renho mombyry guigua penhot te, 11 penhota rave yvate

agu, hae ko ju ipotypa agu rami pejapo te hia opa rive r jexavaia
ra py, teko axy okueraa ve vae oiko jave.
12 Ndaevei etea gui yvy regua kuery hevovo rei r, onhendu r ye

onhendua rami, yvy regua kuery opoxya rupi onhendu r ye revovo


rami. 13 Hae kuery hevovo rei r yai revovo rami, te hae kuery pe

Nhanderuete ijayvu ete r, hae ramo ojavapa r mombyry. Okanhymba


r mbaemo pirekue yvy re o vae yvytu ogueroveve heravya rami,
hae yvy ratax yvytu hat vae oupi heravy vae rami. 14 Mbaeta

pyt ova ramo hae kuery oendu r okyjea. Hae gui ko e mbove
1199 Isaas1719

ndokuavei r. Hae rami ae r oiko nhandegui mbaemo oipeapa hae


imonda vae kuery re.

Etipia pygua kuery rovai ijayvuague

18  Ndaevei ete r Etipia yvy pe. Hae vae yvy ma yak rovai re
1

vixo ipepo nhe rei vae ikuaia. 2 Hae pygua kuery omondouka

r oayvu mombeuar ye rovai katy peve, jai rogue guigua kano


py. Hae ramo hae kuery pe aipore: Pe ayvu mombeua kuery, tapeo
pojava ke pete regua yvateve hae ipire vera rei vae ikuaia py. Hae vae
kuery gui okyje r mombyrygua kuery haei rupi ikuai vae. Hae kuery
ma ipoakapa hae nhomoumba vae, ijyvry rupi yak oxyrya vae.
3 Hae gui pe kuery yvy jave re pendekuai vae, yvy re pendekoa vae

hae javi, pexa r yvyty ry bandeira oupia r, hae pendu r mimby


guaxu omonhea r. 4 Mbaeta Senhor xevy aipoei: Xee ma xerenda aa

gui ama vy akyrir r ainy ranhe kuaray hexaka rupi haku nonhendu
reia rami, hae mbaemo omonoa ra kuaray aku-a rupi arai yxapy
revegua oaxa oinya rami, hei. 5 Mbaeta uva omonoa e mbove ipoty

hoa vy hia ijaju ma ramo, hae gui mae ma imoatyra kyxe py ojaya r
hak mombyry-mbyry oo vae. 6 Hae rami ae avi hae kuery oejapaa r

yvyty rupi guyra hae mymba yvy regua houpa agu rive. Hae kuery
retekue re uruvu okaru r okuapy kuaray aku-a pukukue re, hae gui
yroya pukukue re ma mymba yvy regua ju okaru r hetekue re.
7 Hae vae jave py ma Senhor ixondaro reta vae pe pete regua yvateve

hae ipire overa rei vae ogueraa r mbaemo ome vaer. Hae kuery gui
ma mombyry haei rupi ikuai vae okyjea, ipoakapa hae nhomoumba
vae, ijyvry rupi yak oxyrya vae. Hae kuery voi mbaemo ogueraa avi r
Senhor ixondaro reta vae pe, Sio yvyty re hery oa py ae, hei.

Egito pygua kuery rovai ijayvuague

19  Kovaeayvu ma Egito pygua kuery rovai ou vaekue.


1

Ma, Senhor ma arai inhaku vae ry rupi oiko vy ou oiny


Egito yvy katy. Hae ramo henonde Egito re mbaemo raangaa ikuai
vae oryryipa r. Egito pygua kuery voi ndaipya guaxuveipa r. 2 Hae

gui xee ajapo r Egito pygua kuery joe-joe opu agu rami, pete-te
opu r okuapy guyvy hae oir re. Pete-te tet pygua kuery opu r
amboae tet pygua re, hae pete-te yvy guigua amboae yvy guigua re
r opu. 3 Hae ramo Egito pygua kuery ndaipya guaxuvei r onhe

py, nhomongetaa amboaxa rivepa ramo. Hae ramo hae kuery oporandu
r mbaemo raangaa pe, imbaekuaa vae, omanogue mboayvua hae
imbaevyky vae pe. 4 Hae gui Egito pygua kuery amboaxa r pete

huvixa nhomboaxy e vae po py, huvixave ndaevei ete vae hae kuery
re opena poyi vaer pe, hei Senhor ixondaro reta vae.
Isaas19 1200

5 Hae
gui ma yy novei r Nilo yak typa r, yak ikuai vae typa
avi r. 6 Yy rape ikuai vae heaku vaikue rei r, hae Nilo py yaki

hoa vae voi typave ovy r opa peve. Hae ramo takua hae jai rogue
ipirupa r. 7 Hae gui Nilo yak yvry rupi nhu ikuai vae ipirupa r,

hae py yaki hoa vae rembe rupi, hae ijyvry rupi mbaemo onhot
mbyre hae javi. Yvytu ogueraapa ramo okanhymba r. 8 Hae nunga

rupi pira mboaa rupi ikuai vaekue ipoa r okuapy, ipytu at r. Yy


py pinda hae pira mboaa omombo vae ikuerai rei rive r okuapy. 9 Hae

gui ajukue periri apoa kuery ojexavai r, mandyju gui ajukue apoa
kuery voi. 10 Yvatekueve ikangypa r, hembiguai kuery voi iporiaupa r

okuapy.
11 Anhet ete ae Zo tet pygua yvatekueve naiaranduvei. Fara

mongetaaty kuery hiarandukueve te haeve rami rei omongeta r.


Mbaexa tu pe kuery Fara pe aipopeje ta: Xee ma hiarandu vae ray,
yma ete huvixave oiko vaekue ramymino aiko, peje ta? 12 Mamo tu

havy o nemongetaa kuery hiarandu vaekue? Tove havy ndevy hae


kuery tomombeu, toikuaa ukapa Egito pygua kuery rovai Senhor
ixondaro reta vae ojapo taa. 13 Zo pygua huvixa kuery ma hiarandu

e vae ikuai, Mnfis pygua yvatekueve te ojekorepa okuapy. Mbaeta


Egito regua joguerekoa kuery ojapo ojeupegua kuery ojavy agu rami.
14 Mbaeta hae kuery pya re Senhor omo nainhak porvei agu. Hae

ramo hae kuery ju ojapo Egito pygua kuery haevea rami ikuai agu
mbaemo ojapoa hae javi py, okau vae hae ae ombojevyague py rive
hoa vae rami avi. 15 Hae rami vy ndaevei r Egito py mbaeve avave rei

ojapoa agu, inhak ne huguai, pindo ne jai rogue voi.u


16 Hae vae ra ma Egito pygua kuery kunha rami rive r ikangypa.

Ngyje gui oryryipa r okuapy Senhor ixondaro reta vae gui, hae
kuery rovai opo oupi reve omongyje ramo. 17 Hae gui Egito pygua kuery

onhemondyipa r okuapy, Jud yvy gui mbaemo omombeua r oendu


vy rive. Hae nunga re oikuaa pota vy ndaevei ete r, okyje reia oendu
r Senhor ixondaro reta vae hae kuery rovai ojapo taa oikuaa vy.
18 Hae vae ra ma o avi r pete nhiru tet Egito yvy re, Cana

pygua ayvu py ijayvu hae Senhor ixondaro reta vae rery rupi oura vae
kuery ikuaia.v Hae vae regua pete ma Tet Kuaray hery vaer.
19 Hae vae ra ma Senhor peguar ojapoa r pete altar Egito yvy

mbyte py, yvy jaoa rupi voi ita omopu r imoamy Senhor pe. 20 Hae

vae nunga o r Egito yvy regua kuery Senhor ixondaro reta vae re
imaendua agu. Hae ramo Senhor pe hae kuery ojapukai r omoingo

u
19.15 Inhak hae pindo heia ma Egito pygua kuery vae regua yvatekueve re ijayvu
vy, hae r Huguai hae jai rogue heia ma yvygueve re (9.1415). v19.18 Cana ma
judeu kuery ikuaia.
1201 Isaas19,20

axy reia r, hae ramo ombou r heraa jepear hae hepyar. 21 Hae rami

py Senhor ojekuaa uka r Egito pygua kuery pe. Hae ramo hae vae
ra Egito pygua kuery oikuaa nho vy omboete r okuapy, ixupe ogueru
r guive mymba hae mbaemo aju ome vaer. Hae rami vy Senhor
pe anho r onhemboayvu, ijayvuague ojapo ete r guive. 22 Senhor

ombojexavai r Egito pygua kuery, hae gui ombojexavai rire omoingo


por ju r, mbaeta Senhor pe hae kuery ojeko rerova r. Hae ramo
hae kuery ojapukaia re oikuaa pota vy omonguerapa r.
23 Hae vae ra o r pete tape Egito yvy gui Assria peve oo vae.

Hae vae rupi ma Assria pygua kuery ou r Egito py, hae Egito pygua
kuery ma Assria katy r oo. Senhor pe Egito pygua kuery oporaei
r okuapy Assria pygua kuery reve. 24 Hae vae ra ma Israel kuery

mboapya r ikuai Egito hae Assria pygua kuery reve. Yvy mbyte
nhomoingo porar r ikuai. 25 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae

ogueroayvu por vy aipoei r hae kuery pe: Imaendua pormby


taikuai xevygua Egito pygua kuery, Assria pygua kuery xepo py amoingo
vaekue, hae Israel kuery xevy guar aiporavo vaekue, hei r.

Egito hae Etipia pygua kuery escravo-r heraapaa agu re ijayvuague

20  Hae
gui Assria pygua huvixave Sargo ma Asdode tet katy
1

omondouka guembiguai Tart, joe opu vy oipea agu. 2 Hae

vae maeta re ae Senhor oayvu omombeu uka Amoz ray Isaas pe.
Hae vy aipoei:
Tereo, ndeaxiy ry gui emboi ajukue puku inhana rei vae profeta
pegua reiporu vae. Emboi avi ndepy regua hei. Hae rami ojapo vy
omboipa, hae ipy rei oikovy.w
3 Hae gui Senhor aipoei:

Gu rami xerembiguai Isaas mboapy maet re ipire rei hae ipy rei
oikovyague rami avi oiko r Egito hae Etipia pygua kuery re, mbaeta
ikuaa ukaar Isaas oiko. 4 Mbaeta Assria pygua huvixave ogueraapa

r Egito hae Etipia pygua kuery escravo-r. Kunumigue hae tujakuei


voi ojeoi r ipire rei, ipy rei hae hooa ojekuaa rei reve, Egito pygua
kuery oxmba agu rami. 5 Hae ramo Israel kuery hae nunga oexa vy

onhemondyipa rei, oxmba rei r okuapy Etipia pygua kuery re ojerovia


rire, hae Egito pygua kuery pe voi Ipoakapave vae hei rire. 6 Hae vae

ra hae vae yvy re hekoa vae kuery aipoei r okuapy: Pexa, evoko
rami ete vae tyy oiko nhande kuery nhar jakuapy vaekue re, mbaeta
hae katy ae jajava Assria pygua huvixa gui, hae kuery nhandereraa jepe
agu te! Mbaexa rvy jaa jepe? hei r okuapy.

w
20.2 Isaas pe ijayvu escravo rami onhemonde agu kax py rive, hae kuery oikuaa agu
Egito hae Etipia pygua kuery voi escravo ikuai ra.
Isaas21 1202

Babilnia pygua kuery rovai ijayvuague

21  Kovae
ayvu ma ye yvry tekoa ea o vae pygua kuery rovai
1

ou vaekue.x Mbaeta kuaray puku-a katy gui yvytu vaikue ou vae


rami avi pete ou r vai tekoa ea gui, nhomongyjea kuery ikuaia gui ae.
2 Ipoyi ete vae xevy oexa ukaa po rami amombeu vaer: Anhet rupi e

ikuai vae anhet rupi eve r ikuai, hae mbaemo mombaa rupi ikuai
vae nhomombave r heravy. Elo pygua kuery, pepu ke hae kuery re.
Mdia pygua kuery, pejoko ke. Mbaeta xee amombytuupa ma hae kuery
ipoaa, hei. 3 Hae nunga aendu vy xerye rupi haxy vae anho aendu,

xere tekoaxy ipoaka ma imemby raxy vae rami. Haxy r ajepoka-poka vy


naendu kuaavei rei, xekangya gui ndaexa kuaavei ma guive. 4 Teko vai gui

anhemondyi vy xepya tytypa. Pyt xee ar te xemongyjear rive ju o.


5 Hae kuery omo ma mesa, pyra rupi pop mbyre guive omo, okaru

hae oyu okuapy agu. Yvatekueve, pepu ke, pereko katu huy jokoa.
6 Mbaeta po rami Senhor ijayvu xevy: Tereo, emo pete oikuaa pota

vaer, hae tomombeu ou vae-vae oexa vy. 7 Hae gui kavaju rygua

mok-moko ou ramo, e vy mburika, camelo rygua kuery ou ramo


oexa vy ke tojapyxaka por, hei. 8 Hae ramo oikuaa pota vae ojapukai

r guary rami: Senhor, torre oikuaa potaaty ry ra pukukue re ma


apu haamy, pyt mbukukue re guive ha anhangarekoa rupi. 9 Pee ma

avakue ou reta, kavaju rygua kuery mok-moko jogueru jekuaa, hei.


Hae gui tegue ju ojapukai vy aipoei: Oitya ma, oitypaa ma Babilnia
tet! Hae rami vy hae kuery ruete raangaa haypa oupy yvy rupi, hei.
10 Ma, xeretar kuery! Ojyky hae oinup mbyre penemoingoa, mbaemo

moayaty rupi o vae rami rive! Hae ramigua Senhor ixondaro reta vae
Israel kuery ruete gui aendu vaekue ae amombeu pvy.

Dum pygua kuery rovai ijayvuague


11Kovae
ma Dum pygua kuery rovai ayvu ou vaekue. Seir yvy gui
ojapukaia xevy: Nhoara, mbovy hora ma tu nha pyt py? Nhoara,
mbovy hora ma tu? 12 Hae ramo nhoara ombovai r: Ova ma ouvy

ko, hae gui pyt ju r ou. Reporanduvexe vy ke eporandu. Any vy


ejevy, hae gui eju ju, hei r.

Arbia pygua kuery rovai ijayvuague


13 Kovae
ayvu ma Arbia pygua kuery rovai ou vaekue.
Pe Ded pygua kuery peguataa rupi Arbia kaaguy re peaxa r
pekuapy pyt.y 14 Peraa ke yy oyuxe vae kuery pe. Hae pe Tema yvy re

x
21.1 Apy ma Babilnia tet rovai ijayvu. y21.1317 Ded (versculo 13), Tema
(versculo 14) hae Quedar (versculos 1617) ma Arbia yvy regua meme.
1203 Isaas21,22

pendekoa vae, peraa ke mbojape ojava ojeoivy vae pe. 15 Mbaeta hae

kuery ma ojukapaa ta r ojava, kyxe oekyia hae guyrapa omoata vae


gui ojava vae, hae opoxya rupi hae kuery re opu vae gui. 16 Mbaeta

xevy pe Senhor aipoeiague rami: Pete maetai pyve ombaeapo vae


oipapaa rami okanhymba r Quedar yvy re mbaemo por o vaekue.
17 Hapa vae kuery opave ovy r, Quedar pygua ipya guaxukueve voi

mbovyi ete r ikuai, hae rami ae Senhor Israel kuery Ruete ijayvu rire.

Jerusalm pygua kuery rovai ijayvuague

22  Kovae
ayvu ma yvyugua mbaemo oexa ukaaty peguar ou
1

vaekue. Mbae tu o ndea pygua kuery hae javi ngoo ry ojeupi


okuapy agu? 2 Ndee tet renhendu por riae vaety, tet oguerovya hae

ovya rei vae anho ikuaiaty reiko vaekue ri! Ndea py manogue ikuai vaer
ma kyxe py ojuka pyre, ne joe opua py e ojukaa vaekue. 3 Ndea pygua

yvatekueve ojavapa vyvoi te omboapaa guyrapa e re. Ndea pygua ovaexa


ma guive r omboapaa, mombyry ma oo te. 4 Hae nunga rupi aipoae:

Xere e ke pema, ndaevei etea rupi ajaeove agu. Ndaevei xembovya ju


pekuapy agu, xeretar rajy kuery omombaa rire, hae. 5 Mbaeta kovae ra

ma hevovo, jogueroapa rei hae ndoikuaai reipa agu ra Senhor ixondaro


reta vae oaanga vaekue. Yvyugua mbaemo oexa ukaaty py hae nunga
oiko r. Hae ramo tet kora oitya r ojapukaia onhendu r yvyty ry peve.
6 Mbaeta Elo pygua kuery huy ryru reve ou ma okuapy, karxa hae kavaju

rygua kuery reve. Quir pygua kuery voi huy jokoa mo poraty oipea
vy ojopypa heruvy. 7 Hae rami py peneret yvry rupi yvyugua iporve

vae-vae tyny r oiny karxa anho, penerok py kavaju rygua kuery


voi opytapa ma okuapy. 8 Mbaeta oipeapaa ma Jud pygua kuery repyar

vaekue. Hae vae ra penemaendua r penembiporu oo yvyra gui ojapo


pyre py pemo por vaekue re. 9 Hae gui Davi rekoague tet kora pexa pota

vy ipa pejou reta r. Hae vy pemboyru r yy omboty pyre gui peru vae.z
10 Peipapa r Jerusalm tet py oo ikuai vae, hae vae regua peity r tet

kora pemoatyr agu. 11 Hae gui moko kora o vae mbyte pemboty r ygua

ymague gui yy ou vae. Hae rami te napenemaenduai r yva pygua re, hae
nunga hae javi ombou agu re onhembopya vaekue te. 12 Senhor ixondaro

reta vae ijayvu hae vae ra pejaeo agu re, hae pendepya vai vy peneak
penhopmba, hae ajukue vaikue py penhemonde agu re. 13 Hae rami te

pe kuery pevya rei hae penderory rive anho teri pekuapy. Hae rami vy
pejuka r vaka, pejyryvi kyx r vexai. Peu r xoo, hae peyu r vinho.
Hae rami vy aipopeje r: Jakaru hae jayu, mbaeta ko r nhamanomba
r, peje pekuapy.a 14 Hae ramo xee aendua py Senhor ixondaro reta vae

z
22.9 Hae kuery omboyru yy hovaigua kuery ou r guar, yy oata e agu.
a
22.13 1Corntios15.32
Isaas22,23 1204

ijayvu. Hae vy aipoei: Anhet ae, gu rami ete pendeko vaia namboguei r
pemanomba peve, hei Senhor ixondaro reta vae.

Sebna omoyvyi agu, hae r Eliaquim ma


omboyvateve agu re ijayvuague
15 Hae
gui Senhor ixondaro reta vae aipoei:
Epu ke, tereo huvixave ro re opena vaety Sebna oa py. Hae rami
vy eporandu ixupe: 16 Mbae tu apy o? Mavae tu ndevy upe vae ojapo

uka, apy ndevygua yvyra rupar rejoo agu? Mbaeta apy yvyty ry
rejapo ndevygua yvyra rupar, itaova re ndetui agu.b 17 Hae rami avi

Senhor nemokanhy r pete ava imbaraete vaipa vae rami. Ndejopy


rat vy 18 nenhov r pete nheova py. Hae vy bola rami nembojere

r heravy pete yvy tuvixaa katy. Hae py ma remano r. Hae py ae avi


opa r karxai rejou porve vaekue. Hae ramo ndekuxa nderuvixa ro
pygua kuery oxmba r okuapy. 19 Xee romombo r reaty gui mombyry.

Roipea r mbaemo rejapo agu rami reikoague gui.


20 Hae vae ra ma aeno r xerembiguai Eliaquim, Hilquias ray.

21 Hae vae ju amonhemonde r ao puku remo vaekue py, hae


nekuaxgue py amokuax r. Ipo py ju amboaxa r ndepoakaague.


Hae ramo oiko r Jerusalm hae Jud pygua kuery rur. 22 Ijaxiy ry

xee amo r Davi ro peaa. Hae rami rire amongue henda py oipea ramo
avave rei nombotyavei r. Hae gui omboty ri ramo avave avi ndoipeaai
ju r. 23 Amo at r yvyra rakua pete henda o at agu py rami. Hae

ramo opyta r nguu ro pygua kuery omboetepa agu rami. 24 Hexe o r

tuu ro py ikuai vae hae javi re opena agu, guetar kuery, guamymino
kuery, hae gui tembiporu kyrgueve, hyai hae hya kua ikuai vae re
voi, hei.
25 Hae gui Senhor ixondaro reta vae aipoei: Hae vae ra yvyra

rakua oekyia ju r o atague gui. Oipeaa ramo hoa r. Hae ramo hexe
oupi pyre voi hoapa avi r, hei. Po rami ae Senhor ijayvu, re r.

Tiro pygua kuery rovai ijayvuague

23  Kovae
ayvu ma Tiro pygua kuery rovai ou vaekue.
1

Kano guaxu Trsis guigua py peguata vae, pendepya


vai ke, mbaeta peneret ombovaipaa r. Oo ikuai vae novei r, ne
kano onhembojaaty ma voi.c Chipre yvy gui hae nunga omombeua.
2 Ye yvry rupi penderekoa vae, pekyrirmba ke. Pe kuery ma Sidom

tet gui mbaemo pejogua vy perekopa rei, ye rupi riae pendekuai vy.

b
22.16 Hae vae jave py ojejou por rei vae hae ae rupar ojapo ma voi r iporvea
py, hexe imaendua pora agu. c23.12 Tiro tet ma ye yvry o kano guaxu
onhembojaaty. Sidom voi hae kuery vae regua ret.
1205 Isaas23

3 Paraguaxu rupi ndevy guar oguerua vaekue mbaemo raygue yy


rape Egito re ikuai vae hae Nilo yak yvry omono vaekue. Tiro tet,
ndea py ma yvy regua kuery mbaemo vendeaty o vaekue. 4 Pe Sidom

pygua kuery ye yvry tet ikorapaa py penderekoa vae, pexmba ke,


mbaeta ye ijayvu vy aipoei: Xee naendui kyr vae raxy, ne kyr vae
voi naikuavi. Xee nambotujai avakuei, ne kunhatague voi namboei,
hei.d 5 Hae gui Tiro pygua kuery re oiko vaekue Egito py omombeua

ramo hae pygua kuery voi oendu r ndaevei etea. 6 Ye yvry rupi

pendekoa vae, tapeo ke Trsis katy pejaeo reve. 7 Hae rami ete ri tyy

oiko xapya peneret pejou por rei vaekue re, yma pejapo vaekue te,
hae mombyry katy ju peo pendekoa agu?
8 Hae gui mavae ndau Tiro pygua kuery re hae rami ete oiko agu

re onhembopya vaekue? Mbaeta hae vae tet pygua ma heta regua pe


ovende vaekue ak pyxa. Hae pygua mbaemo joguaa rupi ikuai vae
ma yvatekueve meme, hae mbaemo vendea rupi ikuai vae yvy jave rupi
omboetevepy ikuai vaekue. 9 Senhor ixondaro reta vae ae onhembopya

hae rami, omomba agu pav gui ojejou porve vae, hae omoyvyimba
agu yvy jave rupi omboetevepy. 10 Trsis pygua memby kuery, peguata

ke peovy peguataxea katy rei pendeyvy rupi, Nilo yak oxyrya rami.
Ndoikovei r pendejokoar. 11 Mbaeta ye ry rupi Senhor opo oupi vy

omoingo axy tet ikuai vae. Hae rami vy ijayvu Cana re voi oo ikorapa
vae ombovaipaa agu re. 12 Hae vy aipoei: A ma Sidom pygua memby,

nemoingo axya rire nerenduvei ma r rejejou por reia. Epu ke, tereo
Chipre katy. Hae rami te ne hae py voi nderejoui r repytuu agu,
hei.
13 Peikuaa pota ke caldeu kuery yvy re oiko vaekue re. Hae pygua

kuery ma kuei peve pete regua ne ndaikuaivei vaekue, hae ijyvy


Assria kuery ombovaipa vaekue vixo tekoa ea rupigua rive ikuai
agu. Hae rami te hae kuery ae torre ojapo vy ombovaipa rakae Tiro
pygua huvixave ro, hae vy omomba ete. 14 Kano guaxu Trsis guigua

py peguata vae, pejaeo ke, mbaeta omombaa ma penhemiaty ikorapa


vaekue.
15 Hae vae ra rire ma Tiro tet re hexaraia r setenta maet re,

huvixave oiko puku-a ra peve. Hae gui setenta maet opaa py ma


Tiro re oiko ju r kunha itavy rei vae regua mboraei py o vae rami,
po rami: 16 Kunha itavy rei vae hexaraipy, ejopy ju ke mbaepu ix reta

vae, hae tereo tet rupi. Eporaei por ke, rembopu vy ke jovaive-ive
tema eovy, ndere imaenduaa nho agu, ea vae rami. 17 Mbaeta setenta

maet ojeupity maa py ma Senhor omoingo por ju r Tiro tet. Hae

d
23.4 Tiro hae Sidom pygua kuery pe Ye ray kuery ea vaekue te hae kuery
okanhymba rire ye Xeray kuery ndokuavei hei.
Isaas23,24 1206

ramo hae kuery gueko vaia rupi ju ojouve r ojeoivy. Hae rami vy yvy
jave rupi itavy r huvixave ikuai vae reve. 18 Hae rami te gueko vaia

rupi ojou vaekue Senhor pe ae r omboaxaa. Hepykue nomo r hyru


py, ne nomo pori r. Hae rami rgue py hepykue opyta r Senhor
renonde ikuai vae pe, hae kuery ojou reta agu hou vaer, hae ipor
vae py anho onhemonde agu.

24  Ma, Senhor omomba r yvy, ombovaipa ete r. Amboae


1

rami ojapo r hiry rupi, hae omoamba r hae py hekoa


vaekue. 2 Hae rami vy heta vae kuery re mbaemo oiko vae ma

sacerdote kuery re avi r oiko. Tembiguai kuery re oiko vae ma


ipat re avi r oiko. Tembiguai kunha re oiko vae ma herekoa re avi
r oiko. Mbaemo joguaa re oiko vae ma mbaemo vendea re avi r
oiko. Mbaemo oiporuka vae re oiko vae ma iporua re avi r oiko.
Nhomboreve vae re oiko vae ma oreve vae re avi r oiko. 3 Mbaeta

yvy hae javi rupi omombaa r, hexe ikuai vaekue oipeapaa r guive,
Senhor ae hae rami agu re ijayvu rire.
4 Hae gui yvy jave rupi ipirupa vy overepa r. Naiporvei hae ipirupa

r, yvy regua yvatekueve voi ndaeveive ovy r. 5 Anhet ae yvy ikyapa

vae itui hekoa vae kuery kuxa, lei hae hekor ome mbyre rovai
ikuai ramo, hae ombovaipa rive rire Nhanderuete guexeve guar imar
e vae ojapo vaekue. 6 Hae nunga rupi ayvu vai omokanhy heravy

yvy, hexe ikuai vae voi ikya vae meme ikuai. Hae nunga rupi yvy
regua kuery oapypaa r, mbovyi ete r okuave. 7 Vinho opa ovy, uvay

ikuai vae voi ipirupa ma. Hae ramo opya py ovya vaekue ipoamba.
8 Opytuupa pandeiro pu rupi ovya vaekue, opa ovya nhendu hae ix

reta vae pu rupi ovya vaekue. 9 Ndoporaeiavei r vinho oyu reve.


Iro vae oyu vae kuery pe ma iro raxa r. 10 Hae rire tet oeja rive

pyre ma ombovaipaa ete. Oo ombotypaa ramo avave rei ndaevevei ma


oike agu. 11 Hae kuery ojapukai okuapy tape rupi vinho re ojerure vy.

Vya o agu vaekue py pyt vaikue rive o, ovya vaekue oipeapaa


ma rire yvy gui. 12 Tet rupi ma omomba pyre anho o, tet rok voi

ombovaipaa ma. 13 Mbaeta ko yvy regua kuery ma mbovyi ete okuave


r yvy re, azeitonay gui hia oipoopaague rami, hae uva onoa ma rire
nomonombaii vaekue oeka jevya rami.

Heko por vae kuery ovya agu re ijayvuague


14 Hae
gui okuave vae kuery ma oporaei nhendu r ovya vy. Ye
guive Senhor rexak oguerovya r okuapy.e 15 Hae nunga rupi pe

kuaray oua katy pendekuai vae peroporaei ke Senhor, ye yvry


penderekoa vae voi peporaei Senhor Israel kuery ruete rery rupi.

24.1416 Apy ma ijayvu heko por vae kuery oo jepe vy ovyaa re.
e
1207 Isaas24,25

16 Hae
ramo yvy apy gui nhaendu Toguerovyaa Heko por ete vae pe
oporaeia r.

Heko vai vae kuery okanhymba agu re ijayvuague


Hae rami te xee aipoae: Xee ma ndavyaia anho aendu, ndaevei ete
xevy. Mbaeta anhet rupi e ikuai vae ma nhombotavya rupi ae r ikuai,
hae. 17 Hae nunga rupi yvy re penderekoa vae, pendere ou r ngyje,

yvykua hae nhu. 18 Mbaeta ngyjea gui ojava vae hoa r yvykua py, hae

yvykua gui o ramo nhu ju r ojura. Mbaeta yy yvate rupi ojoko pyre
onhomba r, hae yvy yta ikuai vae omymba r. 19 Hae vy yvy opmba

rei r oiny, haypa hae oryryi at ete r. 20 Yvy hoapa rei r ovy okau vae

rami, ovava r kya okeaty rami. Yvy re hekoa vae kuery reko vaia ma ipoyi
ete ma oiny yvy re. Hae nunga rupi hoa vy nopuvei ma r.
21 Hae vae ra Senhor yva re ranhe ombopaga r yva re ikuai vae,

hae gui yvy re ju ombopaga r huvixave kuery yvy regua. 22 Hae kuery

omonomba r monde py hoa vaekue rami. Hae vy ombotypa r nhu


py. Mbovy ra re rei ve ma rire te ombopagapa r. 23 Jaxy oxmba vy

naendyvei r, kuaray voi okanhy r Senhor ixondaro reta vae ou ramo


Sio yvyty ry opena agu Jerusalm tet py. Hae rami vy ojeupegua
ruvixa kuery oexaa py oexa uka r guexaka.

Senhor nhomboaxya ogueroporaeiague

25  Senhor,
ndee ma Xeruete. Xee romboete hae aroporaei r
1

nderery, nerembiapokue ipor ete ramo. Yma rupi ndeayvuague


anhet ete hae ojeroviapy vae meme rupi reiko. 2 Mbaeta tet ikuai vae

rembovaipa rire itaty rive opyta, tet imbaraete vae te tekoague rejapo.
Yvy mboae regua tet voi tet ve meme opyta, nomoatyravei ma r.
3 Hae nunga rupi yvy regua imbaraetekueve nemboete r okuapy, hae tet

pygua nhomoingo axy reia rupi ikuai vaekue okyjepa r ndegui. 4 Mbaeta

renhemo iporiaukuei onhemi agu, oipotapa reii vae onhemi atyr reiko
ikuai axy r, yvytu at gui renhomi agu, hae kuaray aku gui kuaray rami.
Mbaeta joguereko axy vae poxya ma tet kora re yvytu at oipejua rami ou,
5 ipiru reia rupi kuaray ojope raxya rami avi. Hae r ndee ma remomba r

yvy mboae regua poxya. Mbaeta arai hu vae kuaray aku ojokoa rami avi
ndee remokyrir r joguereko axy vae kuery ovya reia rupi oporaeia.
6 Hae gui kovae yvyty re Senhor ixondaro reta vae ojapo r pete

ngaru guaxu yvy regua kuery hae javive pe, ngaru vinho ymague oa, hae
hya xoo kyra hae vinho xi por vae ikuaia. 7 Kovae yvyty re ombovaipa

r ajukue heta vae kuery ojaoiague, hae yvy regua kuery hae javi rexa
mbotyar omoa vaekue.f 8 Hae rami vy omomba r manoa poakaa

f
25.7 Apy ma ijayvu manoa poakaa Senhor ombovaipa agu re (1Corntios15.5458).
Isaas25,26 1208

rakae r peve. Senhor Nhanderuete texay omombirupa r pav rova


gui, hae ojapo r ixupegua kuery oxague noenduvei agu rami yvy jave
rupi, Senhor ae hae rami ijayvu rire.g 9 Hae vae ra aipoea r: Upe ma

Nhanderuete nhar jakuapy vaekue. Hae ae ma nhanderepy r. Upe vae


ma Senhor nhar jakuapy vaekue. Hae nhandereraa jepe ramo jaroporaei
hae jarovya r, ea r. 10 Mbaeta kovae yvyty re Senhor omo r opo.

Hae r Moabe yvy re ma opyrmba r, mbaemo pire mbaemo repoxi re


nhapyrmbaa rami. 11 Hae nunga mbyte gui ma hae kuery okuave r,

oyta vae oytaa rupi okuave-vea rami. Hae rami te Senhor omomba r
onhemboyvate reia, okuave te. 12 Oitypa r tet kora yvate hae imbaraete

vaekue. Ombovaipa r, oitypa r yvy rupi yvy kui opyta peve.

Senhor opena ramo ojerovia etea rupi oporaeiague

26  Hae
vae ra ma Jud yvy rupi oporaeia r po rami:
1

Nhaneret ma imbaraete ete. Ikora hae torre nhanhemi agu


ma Nhanderuete ae omo nhandereraa jepear. 2 Peipea ke ok yvy regua

kuery heko por hae ojeroviaa rupi ikuai vae oike agu. 3 Ndee Senhor,

rembopya por riae r ndere ojerovia agu omo at vae. 4 Pejerovia

riae ke Senhor re, mbaeta Nhanderuete ma itaova imar e vae oiko.


5 Hae oitypa r yvy ry tet o vae pygua kuery. Oity vy omoyvyi r

yvy re, yvy kui opyta peve. 6 Hae ramo opyra r opy py. Oiko axy reii

vae hae iporiaukuei ae r opyrmba.


7 Heko por vae oguataa ma ijoja por rei vae meme. Ndee ndereko

por vae ae rembojoja por r heko por vae oiko agu. 8 Senhor,

roar rokuapy reipotaa oiko agu. Orepya re o nderery re oremaendua


riae agu. 9 Xenhe py pyvy xepytu at ndere. Xenhe hae xepya py

roeka riae aikovy. Mbaeta yvy re reipotaa oiko ramo mae ma yvy regua
kuery oikuaa r teko por rupi ikuai agu. 10 Mbaeta heko vai vae

remboaxya rexa uka te hae kuery ndoikuaai re teko por rupi ikuai
agu. Hae kuery ma heko por vae ikuaia rupi te gueko vaia rupi tema
ikuai, ndoikuaa potai r Senhor yvatea re. 11 Senhor, ndepo reupi reiny

te hae kuery ndoexai. Hae rami te ndevygua kuery repy ramo hae
kuery oexa vy oxmba r. Ndepoxya rupi emokanhymba nderovaigua
kuery. 12 Hae r orevy pe ma Senhor, eme ke mbya por, mbaeta

mbaemo rojapo vae hae javi ma ndee ae rejapo orevy. 13 Senhor

Oreruete, huvixa kuery mboae orere ipoaka vaekue, te nderery anho


r ore rogueroporaei. 14 Hae kuery omanomba ma, ndoikove jevyi r

guive, higue rive nonhemboetevei r. Hae rami agu ae rembopaga


vy remomba ete. Rejapo hae kuery re naimaenduaavei agu rami.
15 Hae r ndevygua kuery ma remboetave r. Senhor, ndevygua kuery

g
25.8 1Corntios15.54, Apocalipse7.17, 21.4
1209 Isaas26,27

remboetave ramo nemboetepa. Ijyvy voi rembotuvixave heravy. 16 Hae

kuery ojexavai vy ndereka r. Senhor, hae kuery remoarandu ramo


onhemboea re r ikuai. 17 Kunha hye guaxui vae oikuavi agu ova

raii ma ramo ojepoka-poka hae haxy r hax r, hae rami ae avi ore
voi orekuai vaekue nerenonde, Senhor. 18 Mbaeta ore voi roguerekoi

ma, rojepoka-poka haxy ramo oiko agu, hae r roguerekoi vaekue ma


yvytu rive. Hae rami vy ore ma yvy re ndoroguerui jogueraa jepear,
ndorojapo kuaai yvy re oikoave agu rami. 19 Hae rami te penderegua

omano vaekue oikove ju r, onhemboetepa ju r, xeretekue voi. Yvy


kui gury pendekuai vae, pemy ke, hae pevya. Oreruete, ndeguigua
ae nhomoingovear rembou, ko raii jave yxapy remboua rami avi. Hae
ramo yvy gui oikove ju r omano vaekue.
20 Hae nunga rupi xeretar kuery, tapeo ranhe, peike opy jaoi py,

hae pemboty ok peike rire. Penhemi ranhe xapyai, ipoxya oaxa peve.
21 Mbaeta Senhor o r ouvy oaty gui, yvy regua kuery ombopaga

agu heko vaiague re. Hae gui yvy re ojekuaapa r tuguy omo mbyre,
ndojaoivei ma r omano vaekue.

Nhanderuete ojeupegua kuery oayvu vy ogueraa jepe agu re ijayvuague

27  Hae
vae ra Senhor ombopaga r teju-jagua mboi inhaku
1

vae, teju-jagua mboi ikar-kar vae. Okyxe hat vae, tuvixa hae
imbaraete vae py r ojuka. Ojuka avi r vixo tuvixa vae ye rupigua.
2 Hae vae ra Senhor aipoei r: Peroporaei uva he vae y. 3 Xee

Senhor ma hae vae re apena riae amoak vy, avave rei ojapo vaia
e agu apena aikovy, ara py hae pyvy. 4 Xere ma no hae nunga pe

xepoxya. Hae gui juu e vy juu rakuaendy xerenonde hia vae rire ma
apu rgue hovai, apypa vyvoi rgue. 5 Hae rami e vy tove hae kuery

tojepy uka xevy xepoakapa vae ramo. Xereve pete rami taikuai. T,
tojapo xereve pete rami orekuai agu, hei r.
6 Hae gui rakaeve r Jac kuery hapo por r, Israel kuery hoky vy

ipoty r. Hae rami vy yvy jave re tyny r hia. 7 Xapya rei ndau Senhor

ju omoingo axy ri Israel kuery imoingo axyare omoingo axyague rami?


Xapya rei ndau hae kuery vae regua ojuka ri ijukaare ojukaague rami?
8 Any teve! Hae rami rgue py escravo-r ogueraa ukaa py rive omoingo

axy. Oipeju rat reve omondouka yvytu kuaray oua katy guigua oipejua
rami. 9 Hae gui po rami ojaoi r Jac kuery heko vaiague, po rami oikuaa

uka r ojejavyague omboguepa maague: Mbaeta ita hae kuery altar re


o vae hae javi Senhor omboaypa r ita cal haykue-ykuei rami. Hae
ramo nomopuvei ma r taangaar yvyra gui ojapo vaekue, ne altar
heaku por vae oapy atyr voi.h 10 Mbaeta tet ikorapa vaekue ma hae

27.9 Romanos11.27
h
Isaas27,28 1210

aei opyta, omboyke hae oejapa pyre, tekoa ea rami. Hae py ma vaka ray
kuery rive r okaru, onheno hae houpa hoky. 11 Hae py hak ikuai vae

ipirupa ramo omopmbaa r. Hae ramo kunhague ou vy omo r tata py.


Hae rami oiko r kovae kuery oarandua rupi e ikuai rire. Hae nunga
rupi ijapoare noenduvei r omboaxya, imoingoare ndoperdoavei r.
12 Hae vae ra Senhor oipoo r mbaemo ray Eufrates yak guive

Egito katyi yaki o vae yvry peve. Hae rami vy pe Israel kuery
pendeporavo r pete-te. 13 Hae vae ra ma omonhea r pete mimby

guaxu. Hae ramo Assria yvy rupi okanhygue rami ikuai vae, hae Egito
yvy katy omondoukapa pyre voi ojevypa ju r. Hae vy omboete r
okuapy Senhor Jerusalm py, yvyty ikya e vae ry.

Efraim kuery ombopaga agu re ijayvuague

28  Ndaevei
ete r Efraim kuery ret okau vae kuery ikuaia
1

Coroa ea vae pe. Hae nunga ma yvoty ipor vaekue te


ipirupa r, yvy re o yvyugua vinho gui okau rei vae ikuaia ry.i
2 Mbaeta Senhor oiporavo pete ava ipya guaxuve hae ipoakapa

vae. Hae vae ma amandau hoa xapya vae rami r ou, yvytu vaikue
omomba vae rami, oky yvytu reve yy omony vyvoi vae rami oitypa r
yvy py. 3 Hae vae ma opyr r Efraim kuery okau vae coroa oguerovya

vaekue re. 4 Ipoty ipiru vaekue ma hae kuery ojou por vae yvy re

yvyugua opa mbae oiko pora ry o vae, hae vae ma figo ijajua ra py
e ijaju vae rami opyta, mbaeta amongue oexa vai-vaii vyve oipoo vy
houpa vyvoi r.
5 Hae vae ra ma Senhor ixondaro reta vae ae r oiko ojeupegua

okuave vae kuery coroa oguerovya vae, ipotypa hae ipor ete vae.
6 Inhe o r joe opena oiny vaety moaranduar anhet rupi oikuaa

pota kuaa agu, hae ngovaigua kuery tet rok gui omoanha vae
mombaraetear.

Jerusalm pygua kuery rovai ijayvuague


7Hae
rami te kovae kuery voi hoa-oa r okuapy vinho gui, nopu
hoamy kuaavei r iro vae gui. Sacerdote hae profeta kuery voi hoa-
oa r iro vae gui, vinho pe r ojeity uka. Ne opu hoamy agu voi
ndaevei r iro vae gui. Hae nunga rupi hae kuery ojavy r mbaemo
oexa ukaa r ndoexa kuaa pori vy, hae onhepyxanga r joe oikuaa

28.14 Efraim kuery ret ma Samaria. Pete yvyugua yvry o yvy re, ikorapa vae
i

guive. Hae nunga rupi jaexa r coroa rami ojekuaa, e vy yvoty rami. Hae pygua kuery
ma okau rupi anho ikuai. Hae kuery judeu regua ikuai te Nhanderuete nomboetevei
okuapy. Hae ramo hae kuery rovai Nhanderuete ombou Assria pygua kuery omomba
agu.
1211 Isaas28

potaa py. 8 Mbaeta hae kuery mesa hae javi rupi ombojevyague anho o,

ikya ea no.
9 Hae ramo xevy oporandu rive vy Mavae tu remboe ta arandu

re? hei okuapy. Mavae pe tu reikuaa uka ta rendu vaekue? Xapya


rei ndau nokambuvei vae ixy k gui omboia ramoi pyre pe ri reikuaa
uka? 10 Mbaeta oremboeague ryve oremboe riae r, oremboe-mboeve

tema. Reikuaa ukaague ryve reikuaa uka riae r, reikuaa ukaague


ramive reikuaa ukave tema. Mbovyi r apy ndeayvu, hae mbovyi avi
r upe py ndeayvu, hei okuapy xevy.
11 Hae nunga rupi xeretar kuery pe Senhor ijayvu r ijayvu kuaa

por e vae rami, ayvu mboae rupi guive. 12 Hae kuery pe aipoei

vaekue: Kovae ma aikuaa uka pepytuu agu, ikane vae pe ame


r opytuu agu. Kovae ae ma pepytuu agu ame vae, hei rire te
hae kuery noendu potai.j 13 Hae rami rire hae kuery pe Senhor ayvu

ou r po rami: Penemboeague ryve r penemboe, penemboea


ramive penemboeve tema. Oikuaa ukaague ryve oikuaa uka r, oikuaa
ukaague oikuaa ukave tema r. Mbovyi r apy ijayvu, hae mbovyi avi
r upe py ijayvu, hei r. Hae rami vy hae kuery ojeoia rupi hoapa
agu guakykue katy, opmba hae ojejurapa vy onhemo vai agu.
14 Hae gui pe avakue penhombojaru reia rupi Jerusalm pygua kuery

re pendepoaka vae, pendu ke Senhor ayvu. 15 Mbaeta aipopeje: Ore


ma manoa hae yvyra rupa reve rojapo orepea e agu. Hae rami rire yy
oxyry at vae rami orenupar ou te ndorerupityi r, mbaeta ronhemi
agu ma roguereko apu, ronhombotavya py ae r ronhemi, peje.
16 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei: Hae gui xee ma

pete ita amo Sio py, ita oiporavo pyre, ovare ete vae, iporvea py
amo at vae. Hae vae re ojerovia vae ma ndojapurai r.k 17 Hae gui

xee amo r haevea rami oikuaa pota vaer metro rami, hae teko por
ma prumo rami r aikuaa uka peneraar. Hae r apu penhemiague
ma amandau ombovaipa r, yy ogueroxyrypa r penhemiaty, hei.
18 Hae ramo manoa reve pejogueroayvuague oaxapa rive r, yvyra rupa

reve pendeayvuague ndoikovei r. Hae gui yy rami penenupar ou vy


penemoumba r. 19 Hae nunga oaxa nhav pendereraa r. Ko nhav

oaxa r, pyt nhav guive. Hae nunga oendu vae okyjepa rei r.
20 Mbaeta hae nunga tupa ma ijapuai ete ramo ndaevei r hiry

avave rei onheno agu. Nheova voi ipoii ete ramo avave rei ndaevei
r onheov agu. 21 Mbaeta Senhor opu r Perazim yvyty ry rami,

opoxya oexa uka r Gibeo yvyugua py rami,l ojapo agu guembiapo

28.1112 1Corntios14.21 k28.16 Hae vae ita omombeu porve Romanos9.3310.11


j

hae 1Pedro2.48 py, Jesus reko re ijayvu vy. l28.21 Perazim yvyty ry hae Gibeo
yvyugua py ma Senhor opu rakae ojeupegua kuery repy vy (2Samuel5.1725).
Isaas28,29 1212

ojapo vaety e, hae nhaendu vaety e teri. 22 Hae nunga rupi a


pendeayvu vaikue-ikueve eme, corrente pendepokua ratve heravy


e agu. Mbaeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vae gui aendu
penemombaar ou agu re ijayvu r. Hae nunga ma pendeyvy hae javi
re oiko re.

Nhanderuete opa mbae py hiarandua re ijayvuague


23 Peipea
ke pendeapyxa, hae pendu xeayvua. Peikuaa pota por
xeayvua pendu kuaa agu. 24 Xapya rei ndau yvy oikara vae ko

nhav r ri oyvy oikara riae mbaemo ray omoa agu? Ko nhav


r ri tyy oyvy ojoo hae oikaraa rupi ikuai? 25 Hae rami rgue py yvy

ombojojapa ma rire omoa r endro hae cominho raygue. Omoa r


trigo hia agu rupi, hae e vy cevada mbae omoa rgue py, e vy
amboae nunga raygue voi omoa r ijyvry rupi. 26 Mbaeta hae kuery

Ruete ma hae rami agu rami ae omoarandu, haevea rami meme r


omboe. 27 Mbaeta endro ma nanhamoay r mbaemo moayguea py,

ne cominho raygue ry voi namboaxai r karxa rura. Hae rami


rgue py endro ma nhainupi r yvyra rovii py, cominho ray guive.
28 Xapya rei ndau nhamboaypa ete r ri mbaemo ray? Any. Omaet

vae ma riae e r ojyky mbaemo ray, riae e r guive omboaxa


karxa rura hiry rupi guymba kavaju reve. 29 Hae nunga hae javi ma

Senhor ixondaro reta vae gui meme jaikuaa. Hae nhanemongeta r


jarovya ete, opa mbae py hiarandu vae ramo.

Jerusalm tet hae hovaigua kuery re ijayvuague

29  Ndaevei
ete r tet Nhanderuete peguar oapyaty epy
1

vae pe! Hae vae tet ma Nhanderuete peguar oapyaty ae,


Davi rekoague guive. To-tove maeta nhav, hae tojeupity-pityve
tema ngarua maeta pukukue re hae py oiko vae. 2 Hae rami te xee

amo vai r Nhanderuete peguar oapyaty epy vae. Hae ramo hae
kuery ojaeo hae hexay r okuapy. Hae gui ma opyta r xevy guar
oapyaty ete rami. 3 Mbaeta pendekuaia jovaive rupi rombojere uka r,

rojoko uka r torre py, hae penderovai rupi amopu r pendejokoar.


4 Hae gui yvy rupi romombo rire yvy gui ju pendeayvu r. Yvy kui

gui onhendu vai-vaii r pendeayvua. Yvy gui o r pendeayvu gue


rami, ayvu mbegue rami r pendeayvua onhendu yvy kui gui. 5 Hae

r penderovaigua kuery heta ete vaeri yvy kuii rami r amoingo,


ojerovia reia rupi ikuai vae ma mbaemo pire yvytu omboveve heravy
vae rami r okanhymba. Hae nunga ma oiko xapya r, xapyai pyve.
6 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae gui ou r imbopagaar yapu reve,

yvy ryryi, opororo hat vae, yvytu apua, yvytu vaikue hae tataendy
nhomombaar reve. 7 Pyvy jaexa raua rami yvy regua kuery heta r ou

1213 Isaas29

Nhanderuete peguar oapyaty re opu agu. Hae rami vy pav r opu


tet hae torre imbaraete vae re. Hae vy omo vai r. 8 Hae gui hae

kuery re oiko r jakaruxe vaipa vy jakaru nhainy taa rami jaexa rau
rire te javy vy nhanenhembyayia ju nhaendua rami avi, hae rami e vy
nhandeyuvei vy jayu taa rami jaexa rau rire te javy vy nhandeyuvei
ae tema nhainya rami. Hae rami ae avi r yvy regua kuery re oiko, Sio
yvyty re opu jave.

Israel kuery onhe py oexa ea hae anhet


rupi e ikuaia re ijayvuague
9Peguejy
ke, hae pendepukupa tema pejupy. Pejexa mboguepa ke, ra
revegua ve riae pendekuai. Okaupa rei vae rami pendekuai te vinho
gui e tavy. Pea-pea rei te iro vae gui e. 10 Mbaeta pendere Senhor

ombou nhe penembopeyiar. Hae rami vy omboty penderexa (hae


vae ma profeta kuery), hae onhov peneak (hae vae ma oexa ukapy
oexa vae kuery).m 11 Hae nunga rupi pendevy pe oexa ukapy hae javi

ma kuaxia para imbojaa py omboty pyre rami rive opyta. Hae nunga
ma ogueroayvu kuaa vae pe omea vy Ajerure, eroayvu kovae, hei
ramo Ndaevei, mbaeta imbojaa py ombotya rire, hei r. 12 Hae gui

ogueroayvu kuaa e vae pe ju omea vy Eroayvu kovae, ajerure, hei


ramo Xee tu ndaroayvu kuaai rima, hei r.
13 Hae ramo Senhor aipoei: Kovae kuery xere onhemboja te ojuru

py, oayvu py rive xemboete, hae r opya py ma xegui mombyry ikuai.


Xerenonde ojererokyje merami te avakue ojapo ukaa rupi rive ikuai.n
14 Kovae kuery mbyte rupi ajapo riae r tembiapo por, tembiapo por ete

imondyipaar. Hae nunga rupi hae kuery regua hiarandukueve arandua


voi opa agu, hae ikuai kuaakue ikuaia voi okanhymba agu, hei.o
15 Ndaevei ete r opya re o vae Senhor gui onhomi vae pe, hae

pyt rupi mbaemo ojapo oikovy vae pe. Hae kuery ma joupe-upe
Mavae tu nhanderexa? Mavae tu nhandekuaia oikuaa ta? hei te.
16 Teko vai rupi ete rima pendekuai! Mbaeta nhae re ombaeapo vae

rovai nhae onhemboyvate vae rami pendekuai, hae tembiapokue


ijapoare pe Hae e ae ma xeapo, hei vae rami, tembiapokue ijapoare
pe Hae tu ndoikuaai rima, hei vae rami avi.p

Israel kuery ogueraa jepea agu re ijayvuague


17Hae
rami te ma are ei re Lbano yvy hae javi rupi ojeapo r
yvyraa tyr, hae yvyraa ty ikuai vae ma kaaguy regua rami ete r

m
29.10 Romanos11.8 n29.13 Kovae ayvu rupi Jesus ijayvu heta vae kuery pe,
hexe ndojeroviai ramo (Mateus15.89, Marcos7.67). o29.14 1Corntios1.19
p
29.16 Romanos9.20
Isaas29,30 1214

oiko por. 18 Hae vae ra ma ijapyxa e vaekue oendu r ayvu kuaxia


para re o vae, ra revegua e vaekue voi oexa r, pyta gui oo jepe ma


rire. 19 Yvyguevei vae ovya r Senhor re, iporiaukuei ovya r Israel

kuery Ruete Ikya e vae re. 20 Hae r joguereko axy vae ma omombaa

r, ijayvu vaikue-ikue vae ndaikuaivei r, mbaeta teko vai re anho


ipya vae opa r. 21 Hae kuery ma pete ayvui py rive nhomboeko vai

r, hae ombotavy r huvixa kuery ok py oikuaa pota oiny vae, hae gui
mbaeve py e onhemboapu vy nomboeko pori heko por vae. 22 Hae

nunga rupi Senhor Abrao reraa jepeare aipoei Jac ramymino kuery
pe: Jac pe ma ndoikovei ma r oxmba agu rami, ndaova mboae reivei
ma r. 23 Hae rami rgue py hae kuery, hae tay kuery hexeve ikuai

vae xepo py mbaemo ajapo ramo oexa vy omboete r okuapy xerery. T,


Jac ruete Ikya e vae pe Ikya e vae hei avi r, Israel kuery ruete
renonde ikuai r ojererokyjea rupi. 24 Hae gui onhe py ojavy vaekue

ma oikuaa nho r, hae joe ijayvu rei vaety voi onhemboe uka r, hei.

Egito pygua kuery pe hae kuery ojereraa


jepe uka e agu re ijayvuague

30  Senhoraipoei: Ndaevei ete r xeray kuery xenhe rendu


1

e vae pe. Hae kuery ma xee ajapo uka vae rupi e ikuai.
Mbaeta amboae regua pe ojereraa jepe uka r xee aipota ramo e,
ojejavya ryve ojejavyve rive. 2 Mbaeta xevy pe oporandu e re ojeoi

r Egito yvy katy, hae Fara pe rive r ojereraa jepe uka, Egito re
kuaray o vae py onhemi. 3 Hae rami te pendereraa jepea Fara ma

penemoxmbaar rive r oiko, hae Egito re kuaray py penhemia py


ma penemo vaia r. 4 Mbaeta Jud pygua huvixa kuery ma Zo tet py

ikuai, ayvu reraa kuery ma Hanes py ova.q 5 Hae ramive ma hae kuery

hae javi oxmba r pete regua mbaever ndovarei vae gui, mbaeta
Egito pygua kuery ma ndaevei r oipytyv ne omoingo por agu, hae
r omoxmba agu rive, omboete uka agu e, hei.
6 Hae gui kovae ayvu ma vixo kuery kuaray puku-a katygua re ou

vaekue.
Pete yvy ma jexavai hae ngyje oa, guary hae guary kunha, hae gui
mboi hae mboi opo vae ikuaia. Hae vae yvy rupi mburikai ry ogueraa
r mbaemo ovareve vae, camelo kupe ry mbaemo por ogueraa r
pete regua noipytyvi vaer pe ome vaer. 7 Mbaeta Egito pygua

kuery oipytyva ma mbaever ndovarei r. Hae nunga rupi hae kuery


pe Mbaeve ojapo vy e ijayvu rive rei vae, hae.

q
30.4 Jud kuery re Assria pygua kuery opu okuapy ramo onhepytyv uka okuapy
Egito pygua huvixa Fara pe. Egito regua tet Zo hae Hanes py hae kuery oo rakae
onhepytyv uka vy, Nhanderuete re ojerovia rgue py (31.1).
1215 Isaas30

8 Tereo,
embopara yvyrapei re hae kuery oexaa py, embopara kuaxia
re o riae agu rakae r peve guar. 9 Mbaeta kovae kuery ma xenhe

raxave vae, tay kuery ijapu hae Senhor guigua lei noendu potai vae.
10 Hae kuery aipoei r oexa ukapy oexa vae kuery pe: Pexave eme

oexa ukapy, hei r. Hae gui profeta kuery pe aipoei: Pemombeuve


eme orevy anhet vae. Hae rami rgue py roenduxe vai vae anho ke
pemombeu orembotavya rupi rive. 11 Pejepekuavo ke tape gui, pejepea

ke roiko agu gui. Orevy pendeayvuve eme Israel kuery Ruete Ikya e
vae re, hei r okuapy.
12 Hae nunga rupi Israel kuery ruete Ikya e vae aipoei: Povae ayvu

napendu potai, hae rami rgue py joavyky rei vae re anho pejerovia,
teko vai re guive. Hae nunga re rive pejeko vae. 13 Hae rami ete

pendeko vaia pendevy opyta r tet kora yvate vae re ipa o vae rami,
mbaeta tye rami ojeapo vy hoa xapya r pexa e jave. 14 Senhor ae

ombovo r, nhae guigua hya ombovo vy omboaypa katuia rami. Hae


nungakue mbyte py ma ndojouai r ipgue ne tataypy gui tapy ojopy
agu, ne yy renda gui ojaraa agu voi. 15 Mbaeta Senhor Nhanderuete,

Israel kuery Ruete Ikya e vae aipoei: Pejeko rerova hae pejerovia
vy re peo jepe. Pejapura rei e re pejerovia ete vy re penembaraete.
Hae rami te pe kuery ma ndapeikuaaxei hae rami. 16 Hae rami rgue

py aipopeje: Any, kavaju ry rojavapa r, peje rire hae rami ae r


pejava. Hae Kavaju inhaku vae ry roguata r, peje rire penderakykue
monhaa kuery inhakuve r. 17 Pe vae regua mil onha r petei gui

rive. Pete nhirui gui rive pe kuery hae javi penhamba r, mbaemoy
e vy bandeira yvy re hae aei oeja pyre rami penderejaa peve, hei.

Sio pygua kuery ombopya guaxua rupi ijayvuague


18 Po
ramigua ae Senhor oar penemboaxy agu. Senhor
Nhanderuete ma oiko katu ma penderepy agu, teko por rupi
joguerekoa vae vy. Hae ramo hexe ojerovia vae ovya ete vaer
meme. 19 Mbaeta hae kuery ikuai nho r Sio hae Jerusalm tet py.

Ndapejaeovei r, mbaeta anhet ae pejapukaia oendu vy penemboaxy


r. Hae rami pendeayvu r oendu vy penembovai re. 20 Hae

gui Senhor penembojexavai vy mbojape hae yy rive ojou uka te


nonhomivei ma r penemboea kuery, penderexa py ae pexa r. 21 Hae

gui peiporu kuaa regua katy pejavy ta vy, e vy peiporu kuaa ea katy
mbae, hae rami vy pendeapyxa py pendu r penderakykue katy gui
ijayvu vy Kovae ae ma tape, kovae rupi r peiko, hei vae. 22 Hae

ramo prata mbaemo raangaa penhovague pe ma Ojeguarupy peje r,


ouro mbaemo raangaa penhovague pe guive. Hae nunga pemombopa
r mbaemo ovare e vae rami. Hae vy pete-te aipopeje r: Topa
vyvoi apy gui.
Isaas30,31 1216

23 Haegui mae ma Senhor ombou r oky yvy mbaemo ray


pemoaague ry. Hae ramo mbojape heta ju r oiko yvy gui,
penemombaraetear. Hae vae ra penerymba vaka kuery voi okaru r
nhundy tuvixa vae rupi. 24 Hae gui penerymba vaka hae mburika yvy

oikara vae ma hou r mbaemo kure juky reve, p hae yvyra rakmby
py hembiur pemono vaekue. 25 Hae gui yvyty yvate vae, yvy

tuvixave vae hae javi rupi ikuai r yy oxyryi vae, jojukapa etea ra
torre oitypaa jave py guive. 26 Hae jaxy voi kuaray rami ete r ojope,

hae kuaray ma sete-kue ojope ratve r, sete ra pukukue ojope vyvoia


rami r hexak. Hae vae ra py ma Senhor ojokuapa r ojeupegua
kuery ai, omonguera ju r hae ae oikyxague.

Assria pygua kuery ombopaga agu re ijayvuague


27Hae gui Senhor guery oendu uka reve r ou mombyry gui. Ipoxya
hendy reve r ou, arai hu rei vae mbyte rupi. Ijuru py ma ipoxya anho
r o, hae inhapek ma tata nhomombaar rami ojekuaa. 28 Ipytua

ma nhomomba r yy oxyry at vae nhandejyryvi peve oua rami avi,


mbaeta omomba r yvy regua kuery yrup py rami. Hae gui yvy regua
kuery juru re omo r ijuru xr ojavy uka agu. 29 Hae r pe kuery

mbyte ma onhendu r pete mboraei, pyvy ngaru ikya e vae oikoa


py ovya vae kuery onhendua rami. Pendepya py pevya r pekuapy,
mimby omonhe reve Senhor pegua yvyty katy o ovy vae rami, Israel
kuery pegua itaova oa katy. 30 Hae gui Senhor oendu uka r oayvu

ipoakapa vae, oexa uka r opo jojuka vae opoxya rupi omboguejy vy
tataendy nhomombaar mbyte, oky vaipa, yvytu vaikue hae amandau
reve. 31 Mbaeta Senhor ayvu gui Assria pygua kuery onhemondyipa r

okuapy, yvyra rovii py ombopi ramo. 32 Hae gui Senhor ombopaga vy


yvyra rovi py ombopi nhav pandeiro hae ix reta vae ombopua reve r
ombopi. Hae kuery re opu vy r ipoaka. 33 Mbaeta yma ete guive ma

oguereko katu tata guaxu hae kuery ruvixave rapyar. Oapy agu ma
yvate hae ipyve vae o, tata hae yxak reve. Hae gui Senhor oipejua
py omoendy r enxofre rami.

Egito pygua kuery avakue rive ikuai, Nhanderuete e, heiague

31  Ndaevei
ete r Egito yvy katy ojereraa jepe uka vy ojeoi vae
1

pe, ne kavaju re rive ojerovia vae kuery pe. Hae kuery ma


karxa re ojerovia r heta ramo, kavaju rygua re ojerovia imbaraete r.
Hae r Israel kuery Ruete Ikya e vae re ma naimaenduai, Senhor
pe ndojapukai. 2 Hae ma hiarandu vae hae nhomombaar mboua,

ijayvuague gui ojepea e vae. Hae ma opu r joapo vai vae hae
teko vai apoa rupi nhomoir vae kuery re. 3 Mbaeta Egito pygua kuery

ma avakue rive ikuai, Nhanderuete e. Hymba kavaju kuery voi hoo


1217 Isaas31,32

vae, nhe e. Hae gui Nhanderuete okuave ramo yvy re hoapa r


nhopytyva hae onhepytyv uka vae hae javi. Hae rami vy mokove
okanhymba vyvoi r. 4 Mbaeta po rami Senhor ijayvu xevy: Guary

guay kuery reve guembia re okoror oiny r hovai vexai re opena vae
heta ete ou te nonhemondyi r hae kuery ijayvua gui, nonhai r guive
heta ikuai te, hae rami ae avi Senhor ixondaro reta vae ou r Sio
ojeupegua yvyty ry joe opu agu. 5 Guyrai yvate rupi oveve-vevea

rami avi Senhor ixondaro reta vae voi oar r Jerusalm. Onhangareko
vy ogueraa jepe r, omboaxy vy oepy r.
6 Hae nunga rupi Israel kuery, pejeko rerova ju opa mar rei

pendekuai vy penderexarai vaekue re. 7 Hae vae ra ma pete-


te pemombo r mbaemo raangaa pereko vaekue prata hae ouro


guigua, pejejavy agu pendepo py ae pejapo vaekue. 8 Hae gui Assria

pygua kuery oiko vai r avakue kyxe gui e. Avakue kyxe py e r


omombaa. Onhamba r kyxe gui ramo hae kuery vae regua kunumigue
omombaeapo nheaa r imbokuapy. 9 Okyje vy rive hae kuery oeja r

itaova onhemiaty. Huvixa kuery voi onhemondyipa rei vy onhamba r


ojeoivy bandeira omopua r oexa vy, hei Senhor Sio py hataypy
vae, Jerusalm py hata rupa vae.

Huvixave teko por rupi opena vaer re ijayvuague

32  Hae gui o r pete huvixave teko por rupi opena vae, anhet
1

rupi r oguereko yvatekueve. 2 Hae ramo hae kuery pete-te o


r yvytu hae yvytu vaikue gui onhemia agu, yvy piru reia rupi yy oxyry
vae rami, hae itaova tuvixa vae yvy piru reia py o vae rami. 3 Hae

jave py ma oma oiny vae ndoexa evei ma r, ojapyxaka oiny vae voi
oendu potapa r. 4 Inhak por e vaekue ma opya py oikuaa nho r,

ijayvu e vaekue apek ma ijayvu kuaa vy haeve rei ju r. 5 Hae r


hiarandu e vae pe ma Hiarandu vae ndaeavei ma r, jokorepa rei


vae pe Iporayvui vae ndaeavei ma r. 6 Mbaeta hiarandu e vae ma

oarandu ea rupi ae r ijayvu, hae mbaemo vai re anho r ipya opa


mar rei ikuai agu, Senhor rovai eteve voi onhemboapu agu, okaruxei
vae pe ojou uka e agu hou vaer, hae gui oyuxe rei vae pe ojou
uka e agu oyu agu. 7 Jokorepa rei vae guembiporu oguereko vae ma

ndaevei vae meme. Mbaeta nhombotavypaa rupi anho r onhembopya,


ojexavai vae ojavyky agu apu rupi ijayvu vy, iporiaukuei haevea rami ae
ikuai te. 8 Hae r heko por vae ma teko por rupi oiko agu re anho r

onhembopya, teko por re ae r guive o at.

Jerusalm pygua kunhague pe ijayvuague


9Kunhague mbaeve re peikuaa pota e vae, pepu ke hae pendu
xeayvu. Tajy kuery pevya rive vae, pejapyxaka por ke xeayvua re.
Isaas32,33 1218

10 Kunhague mbaeve re peikuaa pota e vae, pete maeta py ova


r peryryipa agu, mbaeta uva opa r, ndaiavei r. 11 Peryryipa ke,

kunhague mbaeve re peikuaa pota e vae, tajy kuery pevya rive vae.
Pemboi ke penhemondea pendepire rei agu, hae gui voxa guigua py
ju penhemonde. 12 Pendepexo re peipete-pete mbaety oiko por vaekue

hae uva hia por vaekue re pendepya vai vy. 13 Mbaeta xeretar

kuery yvy re oiko r juu hae juu rakuaendy rive, oo ovya okuapy vae
ikuaiague hae javi rupi, tet ovyapa okuapyaty rupi guive. 14 Huvixave

ro voi oejaa r, mbaeta tet heta vae kuery ikuaiague opyta rive r.
Torre hae oikuaa potaaty ma itakua rami rive r opyta rakae r peve,
mburika kaaguy rupigua opytuu agu hae vexai okaru atyr rive.
15 Hae rami r oiko pe yvate gui Nhe ombou peve nhandere. Hae ramo

tekoa eague ojeapo r yvyraa tyr, hae gui yvyraa ty ikuai vae ma
kaaguy regua rami r oiko por. 16 Hae vy tekoa eaty rupi anhet rupi

joguereko vae ju r ikuai, hae yvyraa ty rupi ma heko por vae ikuai
r. 17 Hae rami vy teko por rupi ikuai vy ikuai por r okuapy. Teko

por gui ma ojeroviaa hae o ata r oiko rakae r peve. 18 Hae rami vy

xeretar kuery rekoa py o r mbya por anho. Hekoa o at r, mbaeve


ndoikoia hae mbaeve rei jipoia meme. 19 Xapya rei amandau vaikue gui

kaaguy hoapa hae tet hae javi rupi ombovaipa te, 20 pe ma pevya

ete reve r mbaemo ray pemoa yy ikuai vae yvry, hae penerymba
vaka, mburika pepoi okaruxea rupi rei okaru agu.

Jerusalm pygua kuery ojexavaiague gui


ogueraa jepea agu re ijayvuague

33  Ndaevei
ete r pe kuery penhomomba vaety ri
1

napenemombaai teri vae, hae anhet rupi e pejoguereko vaeri


anhet rupi e napendererekoai teri vae pe. Mbaeta penhomomba ma
rire pe ju r penemombaa, hae anhet rupi e pejoguereko rire pe ju
r anhet rupi e pendererekoa.r
2 Senhor, endu ke oremboaxya. Ndee ae roar rokuapy vae. Ko

nhav ke eiko oremombaraetear, rojexavaia ra py orereraa jepear


eiko. 3 Mbaeta ndeguigua hevovo vae yvy regua kuery oendu vy

onhamba r. Joe repu ramo yvy regua kuery oamba r. 4 Hae kuery

mbae rei-rei oipeapaa r tuku ono vae rami. Tuku opo-opoa rami avi
avakue opo r hae nunga ry. 5 Hae r Senhor ma yvate ete r, yvate

etea py ae o vae. Sio py omony r anhet rupi joguerekoa hae teko


por. 6 Hae ramo Sio pygua kuery, peikovea ja o r pe at agu. Opa

rupi oiko r oo jepe vae, hiarandu hae oikuaa vae. Senhor renonde
pejererokyjea rupi peiko ramo hae nunga hae javi r o pendevy guar.

r
33.1 Apy ma ijayvu Israel kuery rovaigua kuery re.
1219 Isaas33

7Hae r nhande kuery vae regua ipya guaxukueve ma ojaeo r


okuapy oka rupi. Pete rami ikuai agu re ojerure ojeoivy vaekue
ojaeo r ipya vaia rupi. 8 Tape ikuai vae opyta rivepa, hae rupi oguata

vaekue opytuupa r. Mbaeta ombovaipaa ma pete rami ikuai agu re


ijayvuague. Tet ikuai vae voi oejapaa ma, hae jipovei ma nhomboete
vae. 9 Yvy voi ipoa vy opa ma ovy. Lbano rupi oxmba vy ipirupa.

Sarom ma tekoa ea rami opyta. Bas hae Carmelo gui oipeapaa ma


mbaemo rogue.
10 Senhor aipoei: A ma xee apu r. Xee ae apu r, xemboyvatea

r guive. 11 Mbaemo pirukue pereko vaekue gui mbaemo ygue rive


pejou. Hae gui pendepoxya rupi pendekuaiague ma tata rami r


penemomba. 12 Hae ramo heta vae kuery oapypaa r tata rugue rami

opyta peve, juuy ojaya pyre tata py okaipa vyvoia rami. 13 Pe mombyry

pendekuai vae, pendu ke ajapo vaekue omombeua r. Hae pe haei py


pendekuai vae ma peikuaa pota xepoakaa re, hei.
14 Hae gui Sio pygua kuery ojejavypa vae ma okyjepa r, heko

vai vae oryryipa r okuapy. Hae rami vy hae kuery oporandu r:


Nhande kuery regua mavae ndau ogueropoaka r tata nhomombaar
hae tataendy ogue e vae mbyte py? hei r. 15 Teko por rupi ikuai

vae anho r haeve, hae anhet rupi ijayvu vae, nhomoingo axya rupi
ojoupa vae. Mbaeta hae kuery ma opo py Any hei reve ndojopyi
r teko vai repyr. Oapyxa omboty r oendu e agu jojuka agu re
ijayvua r, hae guexa omboty r teko vai oexa e agu. 16 Hae kuery

anho r ikuai yvatevea py. Itaova yvatevea o r onhemi atyr. Hou


vaer omea kuerei r, oyu agu guive ojou ukaa r.
17 Hae gui penderexa py ae pexa r huvixave guexaka rupi opena

r yvy mombyry peve oo vae re. 18 Pendepya py mbaemo vai ete oiko

vaekue re penemaendua vy Mamo tu opyta tery mboparaa, mamo


tu opyta imposto-r opejaa kuery? Hae mamo tu opyta torre ikuai
vae papaaty? peje r.s 19 Mbaeta hae kuery ojejou por rei vaekue

te ndapexavei ma r, ne amboae rami ijayvu vae napendu kuaai rei


vaekue, amboae ayvu jaikuaa e vae py ijayvu vaekue. 20 Pema ke

Sio tet re. Hae py ma nhemboaty ikya e vae jajapoaty. Hae vy


penderexa py pexa r Jerusalm haevepa reia, oguy oguerova pyr ve
rami avi o at, yvyra rakua omo mbyre ndoekyiaveia, hae ix ikuai
vae nomondoa riveia rami. 21 Hae py ma Senhor jaexa r yvate ete r.

Ojapo r yak ipyve vae oxyry agu rami. Hae rami te peteve kano
oipykui vae ma voi novai r hae rupi, ne kano tuvixa vae voi hae
rupi ndoui r. 22 Mbaeta Senhor ae r o nhandere oikuaa pota vae,

s
33.18 Hovaigua kuery imbojexavaiare hae tet re opena vaekue re imaendua,
ndoikovei ma rire.
Isaas33,34 1220

nhanderekor rejaa hae nhanderuvixave. Hae ae r nhandereraa jepe.


23 Hae r a ma ix ikuai vae ma ipyupa, hiy naia atvei, hae ajukue

oipyo agu voi ndaevevei. Hae ramo hae kuery mbaemo oguerekopa
vaekue ombojaopaa r. Hae nungakue oguata e vae kuery voi oipea
r heravy. 24 Hae gui rakaeve r Jerusalm py hekoa vae kuery ne

peteve Xembaeaxy ndei r, hae kuery ojejavyague omboguepaa r


guive.

Yvy regua kuery pe Nhanderuete ipoxya re ijayvuague

34  Yvy
regua kuery, penhemboja ke pendu agu. Heta vae kuery,
1

pejapyxaka pekuapy. Pendu ke yvy hae opa mbae hexe o vae,


hexe ikuai vae hae javi. 2 Mbaeta yvy regua hae javi pe Senhor ipoxy,

opoxya oexa uka hae kuery regua xondaro kuery hae javi pe. Hae rami
vy imombaar hae ijukapaar pe omboaxapa. 3 Hae kuery vae regua

ojukaa ma rire omombopaa r mombyry. Hetekue heaku vaikue r,


hae huguy ma ojaoipa r yvyty ikuai vae. 4 Hae gui yva re ikuai vae

okanhymba r, hae yva o vae onhemama r ovy mbaemo pirekue


rami. Yva regua hae javi hoapa r, uva hae figoy rogue hoapaa rami
avi.t
5 Mbaeta xekyxe okau vae rami oguejy r yva gui. Edom yvy re

r oguejy nhombopaga agu, hae kuery opa agu rami amboaxa rire.
6 Senhor kyxe re ma tuguy anho o, vexai hae kavara ava ruguy, vexai

pyky rax kyra anho o. Mbaeta Senhor oaanga Bozra tet py jojuka
agu, ojukapa ete r Edom yvy re. 7 Toro kaaguy regua voi oity r hae

kuery reve, vaka ray hoa avi r toro reve. Hae ramo ijyvy tyny r
huguy, hae yvy kui rgue py yvy por opyta r ikyrakue gui.
8 Mbaeta hae vae ra ma Senhor nhombopaga agu ra, hae vae

maet ma Sio pygua kuery oepy agu oaanga. 9 Hae ramo yaki Edom

yvy re ikuai vae ojeapo r piche rami, yvy kui ma enxofre rami r opyta.
Hae vae yvy ma opyta r piche hendy vae rami.u 10 Hae vae ndoguei r

ara py ne pyvy. Hatax opu r rakae r peve. Hae ramo ijyvy opyta
rivepa r tay kuery ray kuery ikuai jevy-jevy peve. Hae vy rakae r peve
hae vae rupi ndoaxaavei r. 11 Hae rami rgue py pelicano hae kui

rive hae py ikuai r. Jui hae xapir ikuai r hae py. Hae vae ry rupi
omoata r ix nhomombaar, hae prumo nhomokanhymbaar. 12 Hae

rami vy ndoikovei ma r yvatekueve nguvixaver omo vaer, huvixa


kuery voi ndaikuaivei r. 13 Hae gui huvixave rogue py voi juu rive r

henho, pyno guive. Oo ikorapa vae py hae kuery onhemiaty vaekue voi
jaipa r. Hae py ma jagua-tuvy nhe rive r ikuai, hae guyra nhandu

t
34.4 Mateus24.29, Marcos13.2425 u
34.9 Piche hae enxofre ma hendy vuku vae
meme, mbaemo moendya guive.
1221 Isaas3436

onhemboaity r. 14 Vixo vaikue tekoa ea regua anho r ikuai aguara


para reve, hae stiro kuery rive r onhe okuapy joupe-upe. Hae py ma
pyavygua voi ojou r opytuu agu. 15 Urukurea onhemboaity r hae py.

Omboa hae omboaku r guive, kuaray py oguereko r guay kuery.


Xapir voi hae py ae avi r ijaty, pete-te oir reve.
16 Peikuaa pota ke Senhor guigua kuaxia re, hae peroayvu. Mbaeta

hae vae regua temimoingo ne peteve ndoiko ei r, peteve ir


ndoatai r, hae rami ae Senhor ijayvu rire. Inhe ae omboatypa r.
17 Mbaeta oexa ma ixortea hae kuery ikuai agu oaanga vy, opo py

ijyvyr ombojao ix py. Hae py ae hae kuery ikuai r rakae r peve,


tay kuery jevy-jevy peve ikuai r hae py.

Sio pygua kuery ovya okuapy agu re ijayvuague

35  Tekoa
ea rupi ovyaa r, yvy hae javi rupi guive. Yvy
1

joja reia voi ovya vy ipoty r yvotyty rami. 2 Ipoty reta r


oporaeia r oguerovya ete vy. Hae py ma omopora r Lbano rami.


Carmelo hae Sarom rami ete r ipor. Hae gui hae pygua kuery oexa
r Senhor rexaka, Nhanderuete poakaa. 3 Penhemombaraete ju ke

napendepo mbaraeteveia gui, hae penerenapy ryryipaa gui. 4 Aipopeje

ipya kangy vae pe: Penembaraete ke, pekyje eme. Upe ma Nhanderuete
ou. Nhanderepya ou ma oiny, Nhanderuete nhombopagaa vae. Hae ou
vy nhandereraa jepe r, peje.
5 Hae rami r ra revegua e rexa ojepea r, ojepea avi r ijapyxa

e vae apyxa. 6 Oguata e vaekue opo r guaxu rami, hae ijayvu e


vaekue ma oporaei r. Mbaeta tekoa ea rupi oxyry xapya r yy,


yaki oxyry r yvy joja reia rupi. 7 Hae ramo ita kui xi reia vaekue

ojeapo r yupar, yvy yy jipoi reiague voi yvupa r. Ymave rupi jagua-
tuvy nhe oikoague rupi henhomba r yvyra, takua hae jai rogue.
8 Hae vae rupi ma o r pete tape por. Hae vae tape pe ma Tape

ikya e vae ea r. Hae vae rupi ma ndojekyao ukai vae kuery


ndoguatai r, ixupegua kuery anho. Hae vae rupi oguata vae ma
ndojavyi r, ndoiko kuaai te. 9 Hae rupi ndoikoi r guary, peteve

mymba inhar vae ndoexaai r hae rupi. Mbaeta hae rupi oguata
vae ma ogueraa jepe pyre anho. 10 Hae rami vy Senhor ogueraa jepe

vaekue ojevypa r, Sio py oupa r ovyaa rupi oporaei reve. Hae kuery
re o r vya opa e vae, inhak re coroa oa rami. Hae kuery oupity
vaer vae ma mbya por hae vya anho. Hae r mboriau hae mbya vai
ma okanhymba r.

2Reis18.1318; 2Crnicas32.18

36  Hae
gui catorze maet re ma huvixave Ezequias o jave py
1

Assria pygua huvixa Senaqueribe ou Jud yvy re tet ikorapa


Isaas36 1222

vae hae javi re opu agu. Hae vy oipeapa hae kuery oguereko vaekue
hae javi. 2 Hae gui huvixa Ezequias-a katy Assria pygua huvixave

omondouka guembiguai Rabsaqu. Laquis tet gui omondouka Jerusalm


katy xondaro kuery heta ikuai vae reve. Hae vy hae kuery ijatypa
okuapy yy omboty pyre yvy re o vae gui yy rape ou vae rovai katy,
tape ao joiaty kuery yvy via yvry. 3 Hae ramo Rabsaqu reve nhovaex

vy ojeoi Hilquias ray Eliaquim huvixa ro re opena vaety, kuaxia


mboparaa Sebna hae Asafe ray mbaemo oiko vaekue mboparaaty Jo.

2Reis18.1937; 2Crnicas32.919
4 Haeramo hae kuery pe Rabsaqu aipoei:
Aipopeje ke Ezequias pe: Po rami Assria pygua huvixa yvateve vae
ijayvu: Mbae nunga re tu rejerovia? 5 Ndevy pe ae xee xeayvu: Ndee ore

kuery re repu agu re renhembopyaa ma ayvu rivei. Mar ramigua


kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repu agu? 6 Egito pygua kuery re ri

rejerovia, hae rami te hae kuery ma popoka takua ovopa vae ramigua rive,
mbaeta hae vae re amongue ojeko r ipo py oixuupa r. Hae ramigua ae
r oiko Egito pygua huvixa Fara hae hexe ojerovia vae kuery hae javi re.
7 Hae r xapya rei xevy aipore r: Ore ma Senhor Oreruete re ae rojerovia

vae, re te hae vae peguare e teve ombojeroviaaty yvyty rupi ikuai vae
hae altar Ezequias oitypa vaekue? Mbaeta hae ma Jud hae Jerusalm
pygua kuery pe aipoei vaekue: Kovae altar Jerusalm py o vae katy anho
r pembojerovia pekuapy, hei vaekue pendevy. 8 Hae nunga rupi ejerure

na xeruvixa Assria pygua pe, hae gui xee ma ndevy ame r dois mil
kavaju, xapya rei avakue hiry guar rejou ri ramo. 9 Hae gui mbae re tu

rejerovia Egito pygua karxa hae kavaju rygua kuery re? Mbaeta xeruvixa
rembiguai yvygueve re te napendepoaka kuaai ri. 10 Hae gui xapya rei xee

ndau Senhor reve ri aju peneret amomba agu? Any, mbaeta Senhor ae
xevy aipoei: Tereo ke, epu hae kuery yvy re, hae emomba, hei xevy.
11 Hae ramo Rabsaqu pe Hilquias ray Eliaquim, Sebna hae Jo

ombovai vy aipoei okuapy:


Rojerure ndevy: Ndeayvu ke aramaico ayvu py anho ore nerembiguai
kuery pe, mbaeta ore roendu kuaa r. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py,
heta vae kuery tet kora ry rupi ikuai vae oendu kuaa e agu hei.
12 Hae rami te Rabsaqu ombovai:

Hae gui pvy hae penderuvixa remiendur anho teve xeruvixa


xembou xeayvu agu? Avakue tet kora ry rupi ikuai vae pe guive e
teve xeayvu, mbaeta pe kuery rami avi hae kuery voi ikuai guepoxi
hou, otyrai ae oyu okuapy agu rami hei.v

v
36.12 Hae rami ijayvu, mbaeta tet ojokopa ramo hae pygua kuery ndojoui r hou
vaer ne yy oyu agu.
1223 Isaas36,37

13 Hae
rami vy Rabsaqu opu vy ijayvu at hoamy judeu kuery ayvu
py. Hae vy aipoei:
Pejapyxaka ke Assria pygua huvixa yvateve vae ayvu re. 14 Po

rami xeruvixa ijayvu: Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaeta


hae ma napendereraa jepei r. 15 Ne Ezequias tapendeapo eme Senhor

re pejerovia agu rami, mbaeta aipoei: Senhor nhandereraa jepe r,


hae vy kovae tet nomboaxai r Assria pygua huvixa po py, hei r.
16 Pejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaeta po rami Assria pygua

huvixa ijayvu: Pejapo ke xereve pete rami nhandekuai agu, hae vy


peju xea katy. Hae rami vy pete-te pekaru r penembae vinho hae
figoa re, hae penembae ygua gui ae r peyu pekuapy, 17 xee pendea

py aju peve. Hae gui xee rogueraa r pete yvy pendeyvy rami ae itui
vae katy. Hae vae yvy ma mbaemo aju hae uva rykue oa, mbojape
hae uva oata ea. 18 Penhembotavy uka eme Ezequias pe Senhor

nhandereraa jepe r, hei ramo. Mbaeta yvy regua kuery ruete raangaa
ikuai vae ndau ogueraa jepe ri yvy Assria pygua huvixa po gui?
19 Mbaeta mamo tu ikuai Hamate hae Arpade pygua kuery ruete? Mamo

tu ikuai Sefarvaim pygua kuery ruete raangaa? Hae kuery ndau xepo
gui ogueraa jepe rakae Samaria tet?w 20 Hae vae yvy re ikuai vae ruete

raangaa regua mavae tu ogueraa jepe oyvy xepo gui? Mbaexa r tu


havy Senhor ogueraa jepe Jerusalm xepo gui? hei.
21 Hae ramo heta vae kuery okyrirmba okuapy, peteve ma voi

nombovai, huvixa Pembovai eme hei rire. 22 Hae ramo Hilquias


ray mbaemo re opena vaety Eliaquim, kuaxia re opena vaety Sebna


hae Asafe ray mbaemo oiko vaekue ombopara vaety Jo jogueraa ju
Ezequias oa py. Oao omondoropa vaekue reve ova vy ixupe omombeu
okuapy Rabsaqu ijayvuague hae javi.

2Reis19.17

37  Hae
nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, hae
1

ajukue voxa guigua py rive onheovmba vy oike Senhor pegua


oo py. 2 Hae rami vy Amoz ray profeta Isaas oa katy omondouka ngoo

re opena vaety Eliaquim, kuaxia re opena vaety Sebna hae sacerdote


yvatekueve vae. Hae ramo hae kuery ajukue voxa guigua py onheov
vaekue reve jogueraa 3 Isaas pe aipoei agu:

Po rami Ezequias aipoei: Kovae ra ma jajexavai agu hae


nhanembopagaa r nhaxmba agu ra, kunha oikuavi ta te oguereko
ete agu naimbaraetevei vae rami nhandekuai. 4 Mbaeta Assria pygua

huvixa remimbou Rabsaqu ijayvu vaekue Nhanderuete oikove vae

w
36.19: Apy ijayvu tet mboae Assria pygua ruvixave ipoaka maague re Hamate,
Arpade, Sefarvaim hae Samaria.
Isaas37 1224

rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete rgue ixupe. Hae
nunga rupi ejapukai ke ixupe jakuavei teri vae re, hei agu.
5 Hae ramo Isaas oa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ova ramo

6 Isaas aipoei hae kuery pe:

Aipopeje ke penderuvixa pe: Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme


ayvu rendu vaekue kuxa. Hae vae ayvu rupi ma Assria pygua huvixa
rembiguai kuery xerovai ae ijayvu okuapy. 7 Hae rami te hexe ambou r

pete nhe imongyjear. Hae ramo ixupe mbaemo omombeua r oendu


vy ojepea ju r ovy oyvy katy ae. Hae gui ma hae py ajapo r kyxe py
ojukaa agu rami, hei.

2Reis19.813
8 Hae
gui ma Rabsaqu oo ju vy oikuaa Assria pygua huvixa kuery
Libna tet re opu okuapya, mbaeta oendu ma voi huvixa Laquis tet re
opua gui ojepea ma ovyague. 9 Assria pygua huvixa oendu avi Etipia

pygua huvixa Tiraca ma je ou oiny nderovai opu vy, ea ramo. Hae


rami oendu vyve petegue ju omondouka guembiguai kuery Ezequias oa
katy. Hae vy aipoei uka hae kuery pe:
10 Po rami pendeayvu r Jud pygua huvixa Ezequias pe:

Enhembotavy uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaeta aipore:


Jerusalm tet ma nomboaxai r Assria pygua huvixa po py, re.
11 Ndee nerendui teve Assria pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo

vaekue? Mbaeta omomba ete. Hae nunga rupi ndee rexa ri tyy reo
jepe agu? 12 Mbaeta yvy regua ruete raangaa ikuai vae ndau ogueraa

jepe ri rakae xeramo kuery omomba agu gui? Hae vae kuery ma Goz,
Har hae Rezefe pygua, hae den ramymino kuery Telassar py ikuai
vaekue. 13 Hae mamo tu oiko a Hamate pygua huvixa, hae Arpade,

Sefarvaim tet, Hena hae Iva pygua huvixa kuery? hei uka.

2Reis19.1419
14 Hae
gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy
ogueroayvu. Hae rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny
henonde. 15 Hae rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoei:

16 Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo ry rupi reguapy


reiny vae repenaa py, ndee anhoi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee
ma yva hae yvy apoare. 17 Senhor, ejapyxaka rendu pota agu. Eipea ke

nderexa, rexa pota agu. Hae vy endu pota Senaqueribe ijayvuague hae
javi re, mbaeta ndee Oreruete reikove vae, nderovai ae ijayvu. 18 Hae

gui Senhor, anhet ete ae Assria pygua huvixa kuery omomba rakae
yvy regua ikuai vae, hae kuery yvy guive. 19 Hae gui oapypa guive hae

kuery ruete raangaa oguereko vaekue. Hae rami avi hae nunga ma
tuuete e ae, avakue rembiapo, yvyra hae ita guigua rive. Hae nunga
1225 Isaas37

rupi ae omomba. 20 Hae ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo


gui, yvy regua hae javi oikuaa agu ndee anho Senhor reikoa hei.

2Reis19.2034
21Hae gui Amoz ray Isaas oayvu ogueraa uka Ezequias pe:
Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assria pygua huvixa
Senaqueribe kuxa xevy rejerure ramo 22 po rami xee Senhor xeayvu

hexe. Ndere ma kunhataguei Sio pygua rajy kuery opuka rei okuapy.
Nderakykue Jerusalm pygua rajy kuery oguerova-rova oak. 23 Mbaeta

mavae re tu ndeayvu vai? Mavae tu rejojai? Mavae rovai rupi tu


ndeayvu hae nderexa py rema vaikue rei? Xee Israel kuery ruete xekya
e vae rovai ae. 24 Mbaeta nerembiguai kuery remboe Senhor rovai

ijayvu agu re. Hae vy aipore: Xekarxa reta vae vy ajeupi r yvyty
ry peve, Lbano yvy re mombyryvea rupi te. Xee aitypa r hae py yary
yvatekueve hae cipreste iporgueve ikuai vae, ava r mombyryvea
py apyta agu, kaaguy inhanavea py peve. 25 Hae gui yvy ajoo vy

ayu amboae regua kuery pegua yy gui, hae Egito yvy re apyr vy rive
amombirupa yak ikuai vae, re vaekue.
26 Hae rami te nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amo hae

vae nunga oiko agu, ymave guive anhembopya ae ma hae rami agu
re? Hae rami vy a ma amoingo ete ma hae nungakue. Xee ae aipotaa
rami vy ndee rembovaipa karamboae tet ikorapa vaekue. 27 Hae nunga

rupi ae hae pygua kuery ikangypa, okyjepa hae oxmba rei rakae. Hae
rami vy okanhymba vyvoi nhu rami rive, e vy jai rogue pyau, nhu
oo aoia ry henho rive vae rami, e vy mbaemo onhot mbyre ijaju
e re okaipa vae rami rive. 28 Hae r xee ma aikuaa por reguapy reiny

r, repu reovy hae reike ju rejuvy nhav, hae gui xerovai repu reia
guive. 29 Hae ramo xerovai repu reia hae renhemboyvate reia aendupa

ma vy a ma nex re amo r tya ndereruar, ndejuru re amo avi r


juru x, hae rami vy ajapo r rejuague rupi ae ju rejevy agu rami.
30 Hae gui ndee Ezequias reikuaa agu ma povae r oiko: A kovae

maet ma pe kuery pekaru r mbaemo hae ae gui henho vaekue


re, hae gui amboae maet ma hae vaekue gui ikuai vaekue re ju r
pekaru. Hae r mboapy maeta py ma penhot ju r mbaemo, hae
gui pemono r. Penhot r uva, hia peu agu. 31 Hae gui Jud regua

rembyre oo jepe vaekue ma hapo ju r yvy katy, hae vy hirykue ma


hia ju r. 32 Mbaeta Jerusalm tet py ikuai r okuave vae, Sio yvyty

re ikuai r oo jepe vaekue. Senhor ixondaro reta vae ae r ojapo,


nhanderayvu etea rupi.
33 Mbaeta po rami Senhor ijayvu Assria pygua huvixa rekor re:

Hae ma kovae tet py ndoikei re, ne peteve huy nomomboi r tet


katy, huy jokoa reve nonhembojai r ouvy, ne yvy nomboyvatei r
Isaas37,38 1226

guive tet kora ry rupi ojeupi agu. 34 Hae rami rgue py tape ouague

rupi ae ju r ojevy. Kovae tet py ndoikei re, hei Senhor. 35 Mbaeta


xee ae ajoko r tet araa jepe vy, xejee hae xerembiguai Davi re ama
vy, hei.

2Reis19.3537, 2Crnicas32.21,22
36 Haegui ma anjo Senhor-a guigua ou vy Assria pygua kuery ijatya
rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Kogue okuavei vae ovy vy oexa
r hetekue rive ikuai. 37 Hae ramo Assria pygua huvixa Senaqueribe

ojepea ju ovy. Ojevy vy guet ae Nnive py ju opyta. 38 Hae gui ma


nguuete raangaa Nisroque pegua opy omboetea py o jave tay kuery ae


Adrameleque hae Sarezer ojuka kyxe py. Hae vy onhamba jogueravy
Ararate yvy katy. Hae ramo tay Esar-Hadom ju o nguu rekovia.

2Reis20.111, 2Crnicas32.2431

38  Hae
vae jave py huvixa Ezequias imbaeaxy vy omano ta ma
1

oupy. Hae ramo oa py ou Amoz ray profeta Isaas. Hae vy


aipoei ixupe:
Po rami Senhor ijayvu: Emoatyr mbaemo ndero py ikuai vae,
mbaeta remano r, ndereikovevei ta ma, hei.
2 Hae ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Hae

vy Senhor pe ojerure vy 3 aipoei:


Senhor, ajerure ndevy. Nemaendua ke nerenonde rupi haevea


rami aikoague re, xepya hae javi py. Haevea ramigua ajapo aikovy
vaekue nerenonde rupi hei. Hae vy ojaeo vaipa oupy.
4 Hae gui Isaas pe Senhor ombou ju oayvu. Hae vy aipoei:

5 Ejevy ke, hae vy aipore Ezequias pe: Po rami Senhor neramo


Davi ruete vae ijayvu: Xee aendu ma renhemboea, nderexay aexa


guive. Hae vy amove r ndera quinze maet peve ju. 6 Hae vy

rogueraa jepe r Assria pygua huvixa po gui, kovae tet guive. Aepy
r kovae tet, hei. 7 Povae nunga Senhor oexa uka r ndevy, reikuaa

agu oayvuague ojapo ra. 8 Tape pyr-pyrar Acaz ojapo vaekue re


ajapo r kuaray dez pyra hakykue katy ju ojevy agu rami, hei. Hae
gui haekue rami ae ojapo kuaray dez pyra peve hakykue katy ju ojevy
agu rami.

Ezequias oporaeiague
9Hae ramo Jud pygua huvixa Ezequias imbaeaxy vaipa oupyague gui
opu ju ma rire po rami oporaei:
10 Xee aipoae vaekue:
Xembaraete rei reve aikovea py te
a aike ta yvyra rupa rok rupi.
1227 Isaas38

Mbaeta xegui oipeaa ta ma aikovea maet, hae vaekue.


11 Aipoaeve
ju vaekue:
Okuave vae yvy re xee ndaexavei ma r Senhor.
Ne peteve ava ma voi ndaexavei ma r yvy re hekoa vae.
12 Mbaeta xegui aikoveai oipeaa ta heravy mombyry,
vexai re opena vae okeaty ombovaipaa rami.
Ajukue apoa rami rejaya ta xerekovea nhimbo rami.
ra oaxa r pyta rami rejapo xerekovea opa agu rami.
13 Xee ar are ma ainy ko rai peve,
hae r hae ma guary rami omopmba xekgue.
ra oaxa r pyta rami rejapo xerekovea opa agu rami, hae vaekue.
14 Mbyjui e vy jeruxi rami avi anhe aikovy vaekue,
apykaxu rami xepoa rei vaekue.
Xerexa voi ikangypa ma yvate katy ama riae ete r.
Senhor, ajexavai rei aikovy, xembovai ke, hae vaekue.
15 Hae gui a ma mar rami ndau xeayvu r?
Ndee ndeayvuague rami ae xerereko.
Hae nunga rupi aikovea pukukue re haevepa reii r aikovy,
xerekovea ojexavai vaipa rire.
16 Senhor, hae rami ndee orereko ramo ore avakue roikove,
xenhe voi hae nunga re ae r o.
Mbaeta xemoexa vy xemoingove ju.
17 Xembopya por ju agu ae xembojexavai vaekue.
Mbaeta ndee ma xerekovea reayvu vy
xereraa jepe yvykua py xevaipa agu gui,
mbaeta nderakykue katy remombopa ma ajejavyague hae javi.
18 Hae gui yvyra rupa py ma avave nandererovyaai r,
manoa py nanemboeteai r.
Yvy kua katy oguejy vaekue ma noarvei r okuapy anhet ete
vae rupi reikoa.
19 Okuave vae anho r ndereroporaei,
kovae ra xee rogueroporaeia rami.
Hae tuu kuery omombeu r guay kuery pe anhet ete vae rupi
reikoa.
20 Mbaeta Senhor ou vy xereraa jepe.
Hae nunga rupi mbaepu ix vae nhambojoguy reve
jaroporaei r ra nhav jaikovea pukukue re,
Senhor pegua oo py hei.
21 Mbaeta Isaas aipoei ae vaekue: Peru figoa oumbiri pyre, hae

pemboja ijai re. Hae ramo okuera r imbaeaxya gui, hei vaekue.
22 Ezequias voi aipoei vaekue: Mbae nunga tu oiko r aikuaa agu

Senhor ro py ju aa ra? hei vaekue.


Isaas39,40 1228

2Reis20.1219

39  Haevae jave py Babilnia pygua huvixa Balad ray


1

Merodaque-Balad vae ma Huvixa Ezequias haxy oupy ea r


oendu vy oa katy ombou kuaxia para, mbaemo ome vaer reve. 2 Hae

ramo herua kuery ova r Ezequias oguerovya vy hae kuery pe oexa uka
mbaemo omo poraty py oguereko vae hae javi: prata, ouro, tembiu
irr, azeite iporve vae hae tembiporu joe opua pygua. Omo poraty
py ikuai vae hae javi oexa uka. Ne petei voi Ezequias ndoexa ukai hae
kuery pe, ngoo py ae, ne openaa hae javi rupi oguereko vae.
3 Hae ramo huvixa Ezequias oa py profeta Isaas ou vy oporandu ixupe:

Mbae nunga re tu avakue ou vaekue ijayvu okuapy rae? Magui tu


ou okuapy ndea py?
Ezequias ombovai:
Pete yvy mombyryvea gui ou, Babilnia gui ae hei.
4 Hae ramo oporanduve ju:

Mbae tu hae kuery oexa okuapy ndero py?


Ezequias ombovai:
Xero py oexa okuapy mbaemo ikuai vae hae javi. Xembae amo
poraty py o vae regua ne peteve ndaexa ukai hae kuery pe hei.
5 Hae gui ma Isaas aipoei Ezequias pe:

Endu havy Senhor ayvu. 6 Ova r ra ndero py ikuai vae hae


javi Babilnia yvy katy ogueraapaa agu, ymave guive neramo kuery
omo por vaekue kovae ra peve. Ndoejaai r ne pete regua ma voi,
hei Senhor. 7 Nderay kuery rereko vaekue ae voi ogueraapaa avi r

okuapy, Babilnia pygua huvixa ro py oayjo pyre meme ikuai agu


hei.x
8 Hae ramo Ezequias aipoei Isaas pe:

Povae ayvu Senhor guigua remombeu vae ma haeve vae hei,


ojeupe ae Xee aikuaa r aikovea ja mbya por anho hae haevepa reii
ta merami, hei vy.

Senhor ou agu re ijayvuague

40  Nhanderuete
aipoei: Xevygua kuery pe pendeayvu
1

pembovyaa rupi, pembovya ju ke. 2 Pendeayvu pori ke


Jerusalm pygua kuery pe. Hae vy aipopeje: Opa ma pendere opua


ague, mbaeta pendereko vaiague omboguepaa ma. Pejejavyague re
pepaga agu vaekue mokogue ma pejopy Senhor po gui, peje.
3 Hae gui ma onhendu r tekoa ea rupi ojapukai vae po rami:

Pereko katu ke Senhor raper. Pemboyvi ke tape tekoa ea rupi oo

39.7 Hae vae jave ma huvixave kuery oayjo uka r guembiguai kuery ngoo rupi guar.
x
1229 Isaas40

vae Nhanderuete ou agu. 4 Mbaeta yvyugua hae javi omonymba r.


Hae gui yvyty hae yvy ikuai vae ombojojapa r. Ikar rei vaekue-
ekue omboyvipa r, hae yvy guy rei vaekue ijojapa r. 5 Hae gui ma

ojekuaa r Senhor rexaka. Avakue hae javi r oexa, Senhor ojuru py


ae ijayvu rire.y
6 Hae gui pete ayvu onhendu vy Ejapukai, hei.

Hae gui amongue oporandu: Mbae tu arojapukai ta?


Aipoere: Avakue hae javi ma jai rogue, hae hae kuery oguerovyave
vae hae javi ma ipoty rami rive o. 7 Mbaeta jai rogue ipiru r, hae

ipoty okuipa r, hae vae re Senhor oipeju ramo rive. Anhet avakue
ma jai rogue rami meme ikuai. 8 Jai ipiru ramo ipoty okuipa r. Hae r

Nhanderuete ayvu ma o riae r rakae r peve guar, ere.z


9 Hae gui ndee Sio pygua, e ke yvyty yvateve vae ry mbaemo pyau

remombeu agu. Remombeu r mbaemo pyau Jerusalm pygua kuery


pe, ayvu at reve r ndeayvu. Epu ke, ekyje eme, emombeu por Jud
tet pygua kuery pe: Pee ma ou oiny Nhanderuete! ere.
10 Mbaeta Senhor Nhanderuete ma opoakaa reve ou r, ojyva py

ipoaka agu. Hae ogueru r jaikoague repy, guenonde ombou r


nhandevy ome vaer. 11 Hae rami vy onhangareko r ojeupegua kuery

re vexai re opena vae rami. Ojyva ry ogueru r vexai ray, oikuav r


heruvy. Hae tayi vae ma mbegueii r oguereko.

Senhor yvateve vaea re ijayvuague


12 Hae
gui mavae ndau opo ruguaa py yy oaanga, hae oku py yva
oa rakae? Mavae ndau yvy kui ojopy ajaka py rami, hae gui yvyty hae
yvy ikuai vae mbaemo opejaa py oa rakae? 13 Mavae ndau omboe

rakae Senhor Nhe? Mavae ndau imongetaar oiko rakae omboe agu?a
14 Mavae pe ndau onhemongeta uka rakae oikuaapa agu rami? Mavae

ndau omboe rakae tape teko por rupi oo agu re, e vy omboe arandu
re, hae rami e vy ixupe oikuaa uka tape oikuaa agu katy oo vae?
15 Mbaeta ixupe r yvy regua ikuai vae ma yryru gui pete otyky vae rami

ikuai, hae e vy mbaemo opejaa py pete kui api o vae rami. Ixupe r yy
pa ikuai vae voi yvy kui opu vae rami ikuai. 16 Ixupe guar japy agu

ne Lbano yvy re yvyra ikuai vae hae javi ndaevei, hae py mymba ikuai
vae voi ndaevei japy reve nhame agu. 17 Hae oexa r yvy regua hae

javi mbaever ndovarei vae rami ikuai. Hae oikuaa r mbaeve gui ma voi
ndovareive vae, mbaeve o e vae rami. 18 Mavae ndau Nhanderuete reve

joo rami ete r heko vae? Mbae nunga ndau hexe nhambojoja r?

y
40.35 Kovae ayvu rupi Joo Batista ijayvu Jesus ou ra omombeu vy (Mateus3.3,
Marcos1.3, Lucas3.46, Joo1.23). z40.68 1Pedro1.2425 a40.13 Romanos11.34,
1Corntios2.16
Isaas40,41 1230

19Mbaeta
mbaemo apoa ma ojapo r mbaemo raangaa. Hae gui
ouro re ombaeapo vae ju r onhovmba ouro py, hae gui ixr ma
prata gui ojapo r. 20 Hae r iporiaukuei ma yvyra ovo rive vaer e r

oiporavo r. Hae vy ojou r ojapo kuaapa vae ojapo agu taangaa omy
agu rami e.
21 Xapya rei ndau hae nunga ndapeikuaai ri? Napendui teve? Pvy

ndau nomombeuai ri jypy guive ma voi? Tyr pa ndapeikuaa potai ae


yvy omboytaa ra guive? 22 Mbaeta Nhanderuete ma yvy apy jerekue

ryve oguapy oiny vae, hae oexa r hae py hekoa vae kuery tuku rami
avi kyri. Hae ae avi oipyo rakae yva ajukue puku rami, ooi ajukue
guigua rami ojora vy oupi hae py o agu. 23 Hae ae avi omoyvyi r

huvixa kuery ikuai vae, omokanhymba r yvy regua joe oikuaa pota
vae. 24 Hae kuery ma mbaemo raygue rami onhota e vy omoaa

ramo yvy re hapo vy hiy ypyi r, hae rami te hae vae rupi yvytu
oipeju ovy ramo ipirupa vyvoi r, hae gui ma yvytu vaikue ogueraapa
r mbaemo pirekue rami avi.
25 Hae nunga rupi Ikya e vae aipoei: Mavae re ndau pe kuery

xembojoja r? Mavae tu xee ramigua oiko? hei. 26 Penderova yva, hae


pema. Mavae tu hae nunga hae javi ojapo rakae? Hae ma jaxy-tata
oipapa pormba rire oxondaro kueryr rami ogueno r heravy, pete-te
rery rupi oeno vy. Mbaeta imbaraete hae ipoakapa vae ramo peteve
ma voi ndoatai r. 27 Hae nunga rupi mbae re tu pe Jac hae Israel

kuery pendeayvu vy aipopeje: Xee aikoa re ma Senhor ndoexa potai,


Nhanderuete ndoikuaa potai anhepytyv uka te, peje. 28 Hae rami te

ndapeikuaai, napendui ri tyy Nhanderuete Imar e vae, Senhor yvy


apy apoare naikanei hae ndaxypai ra? Hiarandua re ma nhande
ndajaikuaa pota kuaai r. 29 Hae rami rgue py hae ae omombaraete ju

r ikane vae, omombaraeteve r naimbaraetevei vaekue. 30 Mbaeta


ipyaukue voi ikane hae haxypa r. Kunumigue ikangypa vy hoapa r.


31 Hae r Senhor oar oikovy vae kuery ma ojouve ju r ombaraeter.

Hae rami vy opu ju r taguato oveve ovy vae rami. Onha te


naikanei r, oguata te ndaxypai r.

Nhanderuete re ojerovia e vae kuery oeno vy omboayvuague

41  Pe
kuery yy pa re pendekoa vae, pekyrir ke xerenonde.
1

Hae pygua pendekuai vae, penhemombaraete ke, hae gui


mae ma penhemboja xere, xee romboayvu r pembovai agu. Peju,
jajogueroayvu. 2 Hae gui mavae tu kuaray oua katy gui ombou oguataa

rupi rei joe ipoaka vaer? Mavae tu ojapo heta vae kuery onhe rendu
agu rami, hae huvixave kuery ikuai vae re opyr oiny agu, okyxe py
yvy kui rami omboaypa agu, hae guapa py omoamba agu yvytu
mbaemo pirekue ombovevepa heravya rami? 3 Mbaeta hae ma oakykue

1231 Isaas41

monhamba ma vy henonder oove r mbaeve oiko e re, oguataaty


rupi e te. 4 Mavae tu ojapo hae nunga hae javi oiko agu rami? Jypyi

guive oayvu py rive heta vae kuery omoingo vaekue ae. Xee ae Senhor
jypyi guive hae opaa py guar aiko, hei.
5 Hae nunga ye yvry hekoa vae kuery hae nunga oexa vy

onhemondyipa r. Yvy apy gui voi oryryipa reve r onhemboja


jogueruvy. 6 Pete-te nhomombaraete r. Hae vy oir kuery pe

Nembaraete ke, hei r.


7 Hae rami vy mbaemo raangaa apoa omokyre r ouro re

ombaeapo vae, hae gui karavo mbotaa py ombojoja vae ju aipoei r


ferro ry ombope vae pe: Rejapo por rima rae, hei r. Hae rami vy
karavo py mbaemo raangaa re ombota r hoa e agu.
8 Hae r ndee Israel ma xerembiguai reiko. Ndee Jac ma

xerembiporavo, xeir Abrao ramymino. 9 Ndee ma yvy apy gui rogueru


vaekue, roeno mombyryvea py rea gui. Hae vy aipoae: Ndee ma


xerembiguai. Xee roiporavo rire ndoroejai r. 10 Ekyje eme, mbaeta

xee aiko ndereve. Enhemondyi eme, mbaeta xee ma Nderuete. Xee


romombaraete r, roipytyv hae teko por rupi roguereko r aiporu
kuaa regua py. 11 Hae r nderovai ipoxypa vae kuery ma oxmba rei hae

ndaevei nho r okuapy. Hae vae kuery ma omomba rivea r ovare


vae rami. Hae rami vy ndere ijae e vae kuery okanhymba r. 12 Hae

vae rire ndere opu vaekue reka te nderejouvei r. Nderovai opu


vaekue omombytaa r ovare vae. 13 Mbaeta xee Senhor Nderuete ma

rojopy r ndepo reiporu kuaa regua re. Hae vy aipoae r: Ekyje eme
ke, xee roipytyv r, hae.
14 Ekyje eme Jac hae Israel kuery, taxoi rami mbovyi ete

pendekuai te. Xee roipytyv r, hei Senhor penderepya, Israel kuery


ruete Ikya e vae. 15 Hae gui pe rojapo r mbaemo moaya haimbe

hae ipyau vae, ha jovai vae rami. Hae ramo yvyty ikuai vae pemboay
r pemonguipa peve, yvy ikuai vae voi pemombytapa r mbaemo
pirekue aty rami.b 16 Pembovevepa ramo yvytu ogueraapa r, yvytu

jere omoa r. Hae r pe ma perovya r Senhor, pemboete r Israel


kuery ruete Ikya e vae.
17 Hae gui ojexavai hae oipota reii vae kuery ma yy oeka te ndojoui

r. Inhapek ipirupa r yuvei gui. Hae rami te xee Senhor aendu r.


Xee Israel kuery Ruete vy ndaeja rivei r. 18 Hae rami vy yvy ipiru reia

gui te xee amboxyry r yy, ajapo r yvyugua mbyte rupi yvu oiko agu.
Tekoa ea rupi voi ajapo r yupa o agu, hae yvy piru reia vaekue
ajapo r yypa agu rami. 19 Tekoa ea py anhot r yary, accia, murta

hae oliveira. Hae joyvy-yvy tekoa ea py amoenho r cipreste, olmeiro

b
41.15 Apy ma ijayvu ngovaigua kuery omomba agu re.
Isaas41,42 1232

hae buxo, 20 pav oexa vy oikuaa agu, oikuaa pota hae oikuaa por

agu Senhor po ae hae nunga ojapoague, Israel kuery ruete Ikya e


vae omoingoague.

Amboae regua kuery ruete ramigua kuery pe Senhor ijayvuague


21Senhor
aipoei: Pemombeu por ke peikuaa vae. Pendeayvu
anhet rupi peikoa re, hei Jac kuery Ruvixave.c 22 Peru ke peikuaa

vae, pemombeu mbaemo oiko vaer. Pemombeu ke ayvu yma guare,


hae nunga re jaikuaa pota agu, jaikuaa agu ojeupity ete ma paa.
Hae rami e vy rakaeve r guar pemombeu roendu agu. 23 Peikuaa

uka ke rakaeve r guar, pe kuery ete pa tuuete peikoa roikuaa


agu. Pemoingo ke mbaemo por, e vy mbaemo vai te, hae rami
vy rokyjepa agu, hae jaexa pav agu. 24 Hae rami avi pe kuery ma

mbaever ndapevarei, penerembiapokue voi ndovareive vae meme.


Pendeporavoa kuery voi ojeguarupy ikuai.
25 Hae gui xee ma kuaray apuaia katy gui pete ambou ramo ou r.

Kuaray oa katy oiko teri reve aeno ramo ojapukai xerery rupi. Hae vae
ma opyr r huvixa kuery re yapo rami, nhae re ombaeapo vae yapo
omoua rami avi. 26 Mavae ndau jypyi guive hae nunga omombeu, oiko

e mbove ma voi jaikuaa vy Hae rami ae ri, jae agu? Hae rami avi jipoi
avave rei imombeuar, ikuaa ukaar ndoikoi, pendeayvu oendu vaekue
voi ndoikoi. 27 Xee ae ma jypy Sio pe amombeu vy Ma, upe ma o! hae

vaekue. Mbaeta Jerusalm pygua kuery pe ambou ayvu por mombeuar.


28 Xee ama vy ndaexai peteve, pe kuery vae regua ndoikoi nhomongeta

kuaa vae, hae vae pe nhaporandu r ombovai vaer. 29 Pe kuery hae


javi ma mbaever ndapevarei. Penerembiapo voi mbae e meme. Mbaeta


mbaemo raangaa ojapo pyre ma yvytu rive, hyrukue rei vae ae.

Senhor rembiguai reko re ijayvuague

42  Apy
ma o xerembiguai ambopoaka vae. Xerembiporavo oiko,
1

xenhe py arovya vae. Hexe amo Xenhe. Hae ramo amboae


regua kuery pe oikuaa uka r teko por regua. 2 Hae rami avi hae ma

nanhomotarei r, ndojapukai ati r, ne tet mbyte rupi voi noendu


ukai r oayvu. 3 Takua omop mbyre nomoui r, ne nomboguei r

tataendy ray hatax rivei vae voi. Hae rami rgue py anhet vae rupi
r oikuaa uka teko por regua. 4 Hae ma ndopai r, nokanhyi r guive,

yvy jave re teko por regua oikuaa ukapa ea ja. Hae gui ye yvry
ikuai vae voi oar r okuapy oeko mboe agu.d

c
41.2124 Apy ma tuuete ramigua kuery pe Nhanderuete ijayvu. d42.14 Apy ma ijayvu
ikangy vae hae iporiaukuei Jesus Cristo nomombai ra re, hae rami rgue py ogueraa
jepe r (Mateus12.1521).
1233 Isaas42

5 Porami ijayvu Senhor Nhanderuete yva ojapo hae oipyo vaekue,


ko yvy onhono vy opa mbae hia agu rami ojapo vaekue. Hae ae yvy
regua kuery pe ome rakae ipytur oikove agu, hae kuery re omo
avi inher. Hae vy aipoei: 6 Xee Senhor ma roeno vaekue teko por

rupi. Hae rami rire ajopy r ndepo re. Ndere anhangareko reve romo
r neretar kuery pe xereve guar ajapo vaekue reikuaa uka agu, hae
amboae regua kuery voi remoexak agu rami. 7 Hae rami vy reipea

agu oma e vae rexa, hae nhu gui reipea agu omboty pyre, nhu
pyta py o vaekue voi. 8 Xee ma Senhor, po rami ae xerery. Hae rami

vy xerexaka ma namei r amboae pe, xerekovia namboete ukai r


mbaemo raangaa ojapo pyre. 9 Ma, jypy amombeu vaekue-ekue ma

ojeupitypa ma, hae gui mbaemo ipyau vae ju aikuaa uka pvy. Hae
nunga oiko e mbove xee ajapo r pendu agu rami.

Nhandereraa jepea re japoraei agu


10 Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau. Pe kuery ye rupi
peguata vae, pendu uka peporaeia yvy apy peve, ye rupigua hae javi
reve, hae ye yvry rupi pendekoa vae hae javi. 11 Pemonhendu ke

pendeayvua tekoa ea rupi, tet hae tekoa Quedar regua py pendekuai


vae voi. Itaova rupi pendekoa vae, pevya ke, pejapukai yvyty apyte ry
pendekuaia gui. 12 Pemboete Senhor. Pemombeu hexaka ye yvry

rupi ikuai vae pe. 13 Mbaeta Senhor ma ipya guaxuve vae rami avi o

ouvy vy kyre re r oo joe opu vae rami. Ojapukai at r joe opu


agu katy oo vae rami. Hae rami vy ngovaigua kuery pe oexa uka r
opoakaa.
14 Hae gui Nhanderuete aipoei: Xee ma yma ete guive akyrir

vaekue, ajejoko vy mbaeve ndaei vaekue. Hae r a ma ajapukai r


imemby raxy vae rami, anhea r ipytu at vae rami. 15 Mbaeta

amomba r yvyty hae yvy ikuai vae, hae amombirupa r jai hae
rupi ikuai vae hae javi. Yak ikuai vaekue ajapo r yvy piru rei o agu
rami, hae yupa ikuai vaekue amombirupa r. 16 Hae gui ra revegua

e vae kuery ma areko r heravy tape ndoikuaai vae rupi, aroguata


r oikuaa ea rupi. Hae kuery renonde amoexakmba r pyt rei o
vaekue rupi, tape vaikue rei vaekue voi ambojojapa r. Hae nunga
ajapo r hae kuery pe, ndaejai re. 17 Hae r mbaemo raangaa ojapo

pyre re ojerovia vae kuery ma ojevy rivepa r. Hae rami vy oxmba r


okuapy ndoikuaai rei vy, mbaemo raangaa ojapo pyre pe rive Oreruete,
hei rire.

Israel kuery ra revegua e rami ikuaia re ijayvuague


18 Pendeapyxa
e vaekue, pendu ke. Hae pe ra revegua e vae,
pema pexa agu. 19 Mavae ndau oiko ra revegua e, xerembiguai e

Isaas42,43 1234

vy? Mavae ndau xeayvu mombeuar amondouka vae rami ndaijapyxai


vae oiko? Mavae ndau xerevegua Senhor rembiguai haea vae
rami ra revegua e oiko?e 20 Mbaeta pe kuery ma opa mbae pexa

te peteve ndapexa kuaai. Pendeapyxa ojepea por vaeri napendui r


mbaeve. 21 Senhor gueko pora oikuaa uka vy ojeguigua lei omboyvate

hae omoexakmba rakae, oipotaa rami vy. 22 Hae r kovae kuery ma


oipeapaa r okanhygue rami avi ikuai. Hae kuery hae javi ma itakua py
ojokuapaa reve ombotya, nhu py omboty pyre ikuai. Hou pyr rami rive
ombotya, heraa jepear ndoikoi guive. Heraapa pyre ikuai, hae avave rei
aipo ndei r: Tapeo por ju. 23 Hae gui pe kuery vae regua mavae

tu oendu kuaa r hae nunga? Mavae ndau oikuaa pota reve oendu
kuaa r hae vae rire mbaemo oiko vaer? 24 Mavae tu Jac regua

kuery omboaxa rakae heraapa pyr, hae Israel kuery omboaxa ipeaar
pe? Senhor e ri ndau omboaxa rakae, hovai hae kuery ojejavy
rire? Mbaeta ixuguigua tape rupi hae kuery ndaikuaixei, ixuguigua
lei re ndojapyxakaxei guive. 25 Hae nunga rupi ae hae kuery re ombou

opoxy etea, joe opua py hoapa agu. Hae rami py tata omboja ijyvry
rupi. Hae rami ete te hae kuery ndoikuaai. Oapypaa te hae nunga re
ndoikuaa potai.

Nhanderuete anho Israel kuery reraa jepea oikoa re ijayvuague

43  Hae
gui a ma po rami ijayvu Senhor nemoingoare, Jac hae
1

Israel kuery apoare. Aipoei: Pekyje eme ke, mbaeta xee ma


roepy. Penderery rupi roeno rire xembae pendekuai. 2 Hae rami rire yy

rupi peaxa ramo xee aiko r pendereve. Yak rupi peaxa te napendeaoi
r. Tata rupi peaxa ramo napenderapyi r, hendy vae voi napendeoverei
r. 3 Mbaeta xee ma Senhor Penderuete, Israel kuery ruete Ikya e

vae hae pendereraa jepea aiko. Hae rami vy penderekovia ame


r Egito pygua kuery. Etipia hae Seb pygua voi ame r pendere.
4 Mbaeta xevy r ovare ete vae hae omboeteve pyr pendekuai, xee

roayvu guive. Hae nunga rupi ae penderekovia ame r amboae regua


kuery, penderekovia aepy vy. 5 Hae nunga rupi pekyje eme, pendereve

xee aiko ramo. Hae rami vy peneramymino kuery arupa ju r kuaray


oa hae oikea katy gui amonomba vy. 6 Kuaray ijapuaia katygua pe

aipoae r: Ememba ju ke. Hae kuaray puku-a katygua pe avi Ejoko


eme, hae r. Peru ke xeray kuery mombyry gui, peru xerajy kuery yvy
apy gui, 7 xerery rupi aeno vaekue hae javi, xee ae anhemboete uka vy

amoingo hae ajapo vaekue.


8 Peru ke hexa o vaeri ndoexai vae kuery, hae ijapyxa o vaeri

ndojapyxakaxei vae guive. 9 Tou avi yvy regua kuery hae javi,

42.19 Apy Xerembiguai heia ma ojeupe guar oiporavo vaekue re ijayvu vy.
e
1235 Isaas43

taijatypa opa margua kuery ikuai vae. Hae kuery vae regua mavae
tu omombeu kuaa r hae nunga, hae nhandevy oikuaa uka yma rupi
amombeu uka vaekue-ekue? Hae rami vy toexa uka imombeuar
oguereko ri vy, heko pora kuaa ukaar, nhaendu vy Anhet ete ae jae
agu.
10 Hae r pe ae ma xereko mombeuar pendekuai, hei Senhor.

Pe ma xerembiguair aiporavo vaekue xeayvua pendu vy perovia


agu, hae rami vy xee anho aikoa peikuaa agu, mbaeta xee aiko e
mbove peteve tuuete ndoikoi rakae, hae xee aiko rire voi amboae
ndoikoi r. 11 Xee, xee ae ma Senhor. Xee e vy ndoikoi jogueraa

jepear. 12 Xee ma amombeu uka ma voi ajogueraa jepe agu. Hae vae

ambou ma vy aikuaa uka ju. Penembyte ndoikoi amboae ramigua tuuete,


hae r pe kuery ma xekuaa ukaar pendekuai, hei Senhor. Xee ae
ma Penderuete. 13 ra oiko e mbove ma voi xee ae aiko rakae. Ndoikoi

guive xepo gui jopeaar. Mbaeta xee mbaemo ajapo ta ramo mavae tu
xejoko ta? hei.

Babilnia pygua poakaa gui ogueraa jepe agu re ijayvuague


14 Senhor
pendereraa jepea, Israel kuery ruete Ikya e vae ma po
rami ijayvu: Pe kuery roayvu vy Babilnia yvy re amondouka r
hovaigua kuery tet re opu okuapy vaer. Hae r hae pygua caldeu
kuery ma ajapo r onhamba agu rami. Kano hae kuery oguerovya
rei vaekue py ae r ojava. 15 Xee ma Senhor Penderuete Ikya e vae,

Israel kuery moingoare, penderuvixave, hei.


16 Po rami Senhor ijayvu. Hae ma ymave ye rupi ojapo vaekue pete

tape, yy oxyry at vaekue mbyte rupi ixupegua kuery oaxa agu.f 17 Hae

gui hae kuery rakykue ojapo vaekue karxa hae kavaju ojeoi avi agu
rami, xondaro kuery imbaraetekueve guive. Hae py ae hae kuery hoapa,
nopuvei, ne ndoikovei r guive, tataendy ogue vaekue rami avi. Hae
vy Senhor aipoei: 18 A gui ma penemaenduave eme mbaemo oiko

vaekue re rive, yma guare-guare re anho pendepya eme. 19 Mbaeta

xee ajapo r mbaemo pyau ai ma voi ojekuaa oiny agu rami. Xapya
rei ndau ndapexai ri? Mbaeta tekoa ea rupi ju r xee aexa uka tape,
hae yvy piru reiague rupi ajapo r yak oxyry agu rami. 20 Hae ramo

mymba kaaguy regua voi xemboete r okuapy, jagua-tuvy nhe hae


guyra nhandu ray, tekoa ea rupi yy amo ramo, hae yak yvy piru
reiague rupi. Xevy guar aiporavo vaekue oyu agu rami ajapo, 21 pete

regua xejeupe guar ae amoingo vaekue pe, xere imaenduaa rupi


xereroporaei agu.g

f
43.1516 Apy ma ijayvu Ye Pyt mbyte rupi Israel kuery oaxapaague re (xodo1415).
g
43.21 1Pedro2.9
Isaas43,44 1236

Senhor nhanemboaxya rupi nhandererekoa re ijayvuague


22 Hae
rami te Jac kuery, xevy pe ma pe kuery ndapejapukai. Hae
rami rgue py Israel kuery, penekanemba rive xevy pe pendekuaia gui.
23 Mbaeta xevy pe ete ndaperui vexai ray peapy reve peme vaer,

naxemboetei guive mbaemo pejukaa py. Xee ma norombovoyi mbaemo


aju xejeupe guar ame uka vy, noromokanei guive heaku vae aapy
uka vy. 24 Xevy peguar ndapejoguai takua heaku por vae pendeperta

re, naxembovyai guive mbaemo peapy agu pejuka vaekue kyra


peme vy. Hae rami rgue py pejejavya py rive xembovoyi, xemokane
guive pendeko vaia py. 25 Hae ramive ma xee, xee ae pendereko vaiaty

ambogue vae, xejee ae ama vy. Hae rami vy naxemaenduavei ma


pejejavyague re. 26 Xemomaendua ke, jaa ke romboayvu agu py.

Penhemombeu por ke romboeko por kuaa agu. 27 Mbaeta penderu


ypy ma heko vai, hae gui nhanembyte guar amo vaekue ju ojejavy
okuapy xerovai. 28 Hae nunga rupi ae amboyke r pembojeroviaaty

rupigua yvatekueve. Jac kuery ma amboaxa r imombaar pe, Israel


kuery amboaxa r ijojaiar pe.

Senhor anho Nhanderuete oikoa re ijayvuague

44  A
ma pe Jac kuery xerembiguai, hae Israel kuery
1

xerembiporavo pendekuai vae, pendu ke. 2 Po rami ijayvu


Senhor penemoingoare, penderyrui py ma voi pendeapo vaekue, hae


penepytyva: Jac kuery xerembiguai, xerembiayvu kuery roiporavo
vaekue, pekyje eme. 3 Mbaeta oyuxe rei vae kuery pe anho r yy,

amboxyry r yvy piru reiague rupi. Hae rami ae avi Xenhe voi anho
r neramymino kuery ry, hae kuery ry anho r amoingo por agu.
4 Hae ramo hae kuery ma jai ipotypa vae rami avi ikuai por r, hae

yak yvry yvyra hia vae rami. 5 Hae kuery vae regua ma Xee ma

Senhor pegua, hei r. Hae r amboae ma Jac rery rupi onhemboery


uka r. Hae r amboae ju opo re ae ombopara r: Xee ma Senhor
pegua heia vae, hae guery apyr omo r Israel rery py.
6 Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruvixave, heraa jepea, Senhor

ixondaro reta vae: Xee ma jypyi guive hae opaa py guar aiko. Xee
e vy ndoikoi tuuete mboae. 7 Mavae ndau xee ramigua oiko ymave

rupi mbaemo oiko vaer mombeua, ymavegua kuery amoingo guive?


Hae rami ri ramo tove toikuaa uka, tomombeu por havy xerenonde.
Tomombeu mbaemo oiko vaer, mbaemo ndojeupityi teri vae.
8 Penhemondyi eme, pekyje eme guive. Hae vae ra guive namombeui

teve hae nunga pvy? Ndaikuaa ukai ri tyy? Pe kuery ma xekuaa


ukaar pendekuai. Oiko avi r ndau amboae tuuete xee ramigua? Any,
amboae itaova ndoikoi xee aikuaa vae.
1237 Isaas44

Mbaemo raangaa mbojeroviaa rupi ikuai vae naiaranduia re ijayvuague


9Mbaemo raangaa apoa ikuai vae hae javi ma mbaever ndovarei,
taangaa hae kuery ojou porve vae voi. Hae kuery ae oikuaa uka mbaeve
ndoexai hae ndoikuaaia, ndaevei nho agu rami. 10 Mavae ndau tuueter

ojapo, e vy mbaemo ryku gui mbaemo raangaar ojapo r, mbaever


ndovarei vaer rive? 11 Mbaeta hae nunga mboetea ma guive r ndaevei

nho r, ijapoare ava meme ramo. Hae kuery toupa xerenonde ojexa uka
agu. Hae gui ma tonhemondyipa ju ojeoivy oxmba vy.
12 Hae gui ferro re ombaeapo vae ma ojapo r pete haxa. Hae gui ma

tata py ombaeapo vy mbaemo raangaa ju r ojapo ombota-mbota vy.


Ojapo r heravy ojyva mbaraetea py. Hae rami te okaruxe vy ikane
r, yy ndoyui vy naimbaraetevei r. 13 Hae gui yvyra gui mbaemo

raangaa ojapo kuaa vae voi ix omoat vy lpis py oa r heravy mbaemo


raangaar. Hae rami vy yvyra nhopa py ju r onhop-nhop, hae oa ju
r imarkaa py. Hae vy ojapo r ava rami ete ipor rei vae, ooi o atyr py
o agu. 14 Hae rami agu ma avakue oakeo r yary, hae e vy cipreste,

carvalho, yvyra kaaguy re ikuai vae gui oiporavo vy. Xapya rei onhot
r pinho yky, oky ramo yvate ovy vaer. 15 Hae nunga yvyra ma avakue

oapy agu ikuai. Amongue yvyra pgue omoendy vy ojapee r oiny,


mbojape ombojy r guive. Hae vae yvyra gui ae avi ojapo r nguuete
raangaar. Hae rami vy henonde o r guenapy re. Mbaemo raangaar
ojapo vaekue renonde o r guenapy re ombojerovia vy. 16 Pete ijaygue

ma oapy r tata py. Hae vae py ma ombojy r xoo hou agu. Oexy ma vy
hevyat r, hae ojapee vy aipoei r oiny: Haeve ajapee ma, hae aexa
hexaka, hei r. 17 Hae gui ijaygue mboae gui ma ojapo r nguueter,

mbaemo raangaa rive. Hae vae renonde ma o r guenapy re. Ngova yvy
re omova reve ojerure r oiny hae nunga pe. Hae vy aipoei r: Xereraa
jepe ke, mbaeta ndee ma xeruete, hei r. 18 Hae kuery ma mbaeve

ndoikuaai, oarandur nomo, hexa ojapa ma oexa e agu, ikurax py voi


ndoikuaavei ma. 19 Ne peteve ma ndoikuaa pota pori r, naiarandui hae

mbaeve ndoikuaai aipoei agu: Pete ijaygue ma apy tata py, hae tapy
ry aexy mbojape. Hiry ma xoo aexy ma vy hau. Hae ijaygue mboae gui
ndau ajapo r ri ojeguaru pyr? Xerenapy re r ri ndau a yvyra pgue
renonde? ndei r. 20 Hae nunga avakue ma tanhimbu rive hou oiny vae

rami ikuai, okurax py onhembotavy uka vy ojekore vae. Hae vae ma


ndogueraa jepe kuaai guekove, ne aipo ndei kuaai: Apu re e ri ndau
ajerovia? ndei.

Ogueraa jepe agu re ijayvuague


21Jac
hae Israel kuery, penemaendua ke povae nungakue re,
mbaeta pe ma xerembiguai kuery! Xee ae rojapo vaekue xerembiguair.
Isaas44,45 1238

Israel kuery, xee ndaxerexarai r pendegui. 22 Hae rami rgue py


pejejavyaty amokanhymba r yvyx rami, hae pendereko vaiaty


amomba r arai rami. Pejevy ju havy xea katy, xee rogueraa jepe rire.
23 Hae nunga Senhor ojapo rire peporai ke, yva regua pendekuai

vae. Hae pe yvy guyrygua kuery, peroporaei avi ke. Pe yvyty hae
kaaguy pendekuai vae, hae yvyra pendekuai vae hae javi, penhendu
ke mboraei rupi, mbaeta Senhor oepy Jac kuery, hae Israel kuery
ogueraa jepe vy onhemboete uka rire.
24 Po rami ijayvu Senhor pendereraa jepea, penderyrui py ma voi

penemboetei vaekue: Xee ma Senhor opa mbae apoa. Xee aei aipyo
vaekue yva, hae anhono vaekue yvy. 25 Xee ajapo profeta ramigua

rive apu rupi ijayvua ojeupity e agu rami, hae namoaranduveipa r


imbaekuaa vae. Mbaeta hiarandu vaekue ajapo r ndoikuaavei agu
rami, hiaranduague mbaemo vair opytapa agu. 26 Hae r xerembiguai

ijayvuague ma xee amoingo r, ajapo r xeayvu mombeua kuery


ijayvua ojeupity agu rami. Hae rami vy Jerusalm tet pe aipoae: Hae
py ma ikuaia ju r. Hae Jud yvy re tet ikuai vaekue pe ma Ojapoa ju
r, hae. Hae py oogue hoapa vaekue pe ma Xee amoatyrmba ju r,
hae. 27 Yy tyguaxu vae pe aipoae: Ndepiru ke, hae nderegua yak ikuai

vae voi xee amombirupa r. 28 Hae gui Ciro pe ma aipoae: Hae ma


xerymba vexai kuery re opena vae vy ojapopa r xee aipotaa hae javi,
hae.h Jerusalm tet pe avi aipoae: Omoatyra ju r. Templo pe voi
Omboytaa ju r, hae.

Huvixa Ciro Israel kuery omondoukapa ju agu re ijayvuague

45  Po
rami Senhor ijayvu guembiporavo huvixave Ciro reko re:
1

Ipo oiporu kuaa regua re ajopy herekovy, hae henonde gui


aipeapa r yvy regua kuery. Hexe ama vy amokangy r huvixave
ikuai vae, henonde rupi ok ikuai vae aipeapa r nombotyavei agu
rami. 2 Hae rami vy xee aa r nerenonde rupi. Ndevy amboyvi r tape

ikar-kar vae, amopmba r ok overa vae guigua, hae ambovopa


r ijokoa ferro guigua o vae. 3 Ndevy pe amboaxapa r mbaemo por

onhomi mbyre, hae hepykueve ojaoi pyre, reikuaa agu xee ae Senhor
aikoa, Israel kuery ruete nderery rupi roeno vae. 4 Xerembiguai Jac

kuery, xerembiporavo Israel kuery ayvu vy ae xee roeno nderery rupi,


hae ndere amo nderery apyr, ndee ndaxekuaai te. 5 Xee ma Senhor,

ndoikoi amboae. Xee e vy ndoikoi tuuete. Xee ma romombaraete r


ndaxekuaai te. 6 Hae ramo kuaray oua hae oikea katy peve oikuaa pav

agu xee e vy amboae ndoikoia. Xee ae Senhor, ndoikoi amboae. 7 Xee

h
44.28 Ciro ma Prsia pygua huvixave. Babilnia re ipoaka ma vy Israel kuery
omondoukapa ju ijyvy katy (Esdras13).
1239 Isaas45

ma hendy vae rexa ukaa aiko, hae pyt moa guive. Hae rami ae avi
ambou r mbya por hae mbaemo vai. Xee Senhor ae hae nunga hae
javi moingoa aiko.

Senhor opa mbae apoare oikoa re ijayvuague


8 Toguejy
teko por yva yvatevea gui, taoky arai gui. Hae yvy re
ma teko por toike jogueraa jepea oiko agu, toiko avi teko por. Xee
Senhor ae hae nunga amoingo vae, hei.
9 Ndaevei ete r imoingoare re opu rei vae kuery pe, mbaeta nhae

pgue ramigua rive ikuai. Tyr nhae guigua aipoei r teve ijapoa pe:
Mbae tu rejapo? hae rami e vy Nerembiapo tu oata rima ixr, hei
r teve?i 10 Ndaevei ete avi r nguu pe Mbaer tu xemoingo? hei vae,

e vy oxy pe Mbae re tu xererekoi rakae? hei vae pe.


11 Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete Ikya e vae, hae kuery

moingoare: Peikuaaxe ri tyy rakaeve r guar? Xapya rei ndau pe


xemboexe ri xeray kuery hae xepo py ae ajapo vaekue areko agu re?
12 Mbaeta xee ma ajapo yvy, hae hexe guar amoingo vaekue avakue.

Xepo py ae aipyo yva, hae hexe ikuai vae hae javi r ajokuai. 13 Hae gui

xereko pora rupi vy amo Ciro huvixaver, hae amboyvi oguata agu hae
javii rupi. Hae ramo hae omoatyr uka ju r xevygua tet, hae omboupa
ju r xevygua kuery mombyry ogueraa pyre. hepy re e r ojapo,
mbaemo ome rivepy re e guive, hei Senhor ixondaro reta vae.
14 Po rami ijayvu Senhor: Ndepo py amboaxapa r mbaemo por

Egito hae Etipia yvy re ikuai vae, avakue Sabeu regua tuvixakueve
guive. Hae vae kuery ma nderakykue r ojeoi oipokuapaa reve, hae
vy nerenonde ju r ikuai guenapy re mbaemo re ojerurea py. Hae vy
aipoei r: Ndereve anho Nhanderuete oiko, hae Nhanderuete mboae
ndoikoi hae e vy, hei r okuapy.
15 Anhet ete ndee ma Oreruete ndereko roikuaapa r e, Israel

kuery ruete orereraa jepea. 16 Hae gui taangaa ojapo vae kuery ma

oxmba hae ndaevei nho r okuapy. Hoapa r oxmbaa py. 17 Hae r


Israel kuery ma Senhor ogueraa jepe r rakae r guar. Hae kuery


ma noxmbai r, ndaeve ei nho r rakae r peve. 18 Mbaeta po

rami ijayvu Senhor yva moingoare, Nhanderuete yvy nhono porare,


hae yvy o at agu rami ojapo vaekue. Opyta rive agu e onhono,
nhanderekoar ae ojapo vaekue: Xee ae Senhor, ndoikoi amboae, hei.

Senhor hae mbaemo raangaa re ijayvuague


19Xee
ma nhemi rupi e xeayvu, ne yvy pyta py e guive. Jac
ramymino kuery pe aipo ndaei: Xereka rive rima, ndaei. Xee Senhor ma

45.9 Romanos9.20
i
Isaas45,46 1240

anhet rupi xeayvu, anhet ete vae anho aikuaa uka. 20 Hae nunga rupi

pe kuery yvy regua ikuaia gui peo jepe vaekue, penhemboaty ke pejuvy.
Jojavi pevamba, mbaeta yvyra gui mbaemo raangaa ojapo vaekue ojaxei
heravy vae kuery ma mbaeve ndoikuaai, ojapukai r okuapy nguuete
ndogueraa jepei vaer pe rive. 21 Penhemombeu ke, pemombeu peikuaa

vae. Penhomongeta por ranhe pekuapy. Mavae tu hae nunga ymave guive
oikuaa uka? Mavae tu hae vae ra guive omombeu uka? Xee Senhor aiko
vae e ri tyy? Mbaeta ndoikoi tuuete mboae xee e vy. Tuuete heko por
vae jogueraa jepea ndoikoi, xee e vy. 22 Pe yvy regua kuery hae javi, xere

ae ke pema peo jepe agu. Mbaeta xee ae ma Penderuete, ndoikoi amboae.


23 Xejee ae aura vaekue, xejuru gui anhet ete vae o, hae xeayvuague

ndopyta rivei r. Hae vy aipoae: Xerenonde ma pav guenapy re o r,


pav oapek py oura r xerery rupi, hae.j 24 Hae ramo xevy pe aipoea r:

Senhor re anho o teko por hae mbaraete. Hae oa py oxmba reve oupa
r hexe ndaijaei vaekue hae javi, ea r. 25 Hae r Israel ramymino kuery

ma Senhor re vy omboeko pormbaa r, hexe anho ovya r okuapy.

Babilnia py mbaemo raangaa ikuai vaekue


okanhymba agu re ijayvuague

46  Bel
hae Nebo raangaa ma ojeroa-roa rei r oiny, mbaeta
1

taangaa omoa r mymba ry. Nguuete raangaa ma ogueraa r


guymba kuery ry. Hymba kuery ikane ma te omokaneve r heravy
taangaa ogueraa uka vy.k 2 Hae rami vy tuuete raangaa ojeroa rei r

oiny. Hae nunga ma ndogueraa jepei r hexe ojerovia vae. Hae rami
rgue py hae nunga ae heraa r amboae yvy re oguereko agu katy.
3 Jac hae Israel kuery pekuave vae, pendu ke xeayvu. Pe kuery ma

peikoi guive xee roguereko, penderyrui py pe reve rogueraa vae xejyva


ry. 4 Hae gui pendetujaipa peve xee haekue ae r aiko, pendea ximba

peve xee roguereko r. Hae rami vy re xee rogueraa, romombaraete


hae rogueraa jepe. 5 Mavae ndau xere pembojoja r joo rami ete roikoa

rami? Mbae nunga xee ramigua ndau pemombeu kuaa? 6 Amongue

ma ovoko gui ouro ogueno r, e vy mbaemo opejaa py prata oa


vy opaga r ouro re ombaeapo vae pe nguueter ojapo uka vy. Hae
rami vy henonde o r guenapy re yvy re ngova omova reve. 7 Hae

gui oaxiy ry ogueraa r hendar py omo agu. Hae r hae py ae r


o. Guenda gui ndovai r. Hae nunga pe ojapukai te nombovai r, ne
peteve ndogueraa jepei r guive ojexavaia gui.

45.23 Kovae ayvu rupi ma Jesus reko re ijayvu (Romanos14.11, Filipenses2.911).


j

k
46.1 Bel hae Nebo ma Babilnia pygua kuery ruete ramigua oguereko vaekue. Hae
gui apy ma omombeu hae kuery ojava vy mymba ry taangaa omo r ojeroa-roave r
ojeoivy.
1241 Isaas46,47

8 Penemaendua ke povae re, pendepya guaxu agu. Pejejavy vaety


kuery, pemo pendepya re. 9 Penemaendua ke ymave rupi oiko vaekue

re, mbaeta xee ae Penderuete, ndoikoi amboae xee ramigua. 10 Mbaeta

jypyi guive aikuaa uka vaekue mbaemo oiko vaer, yma voi mbaemo
ndoikoi teri vae aikuaa uka. Hae vy aipoae: Xeayvua oiko ae r, ajapo
r aipota vae hae javi, hae. 11 Hae rami vy kuaray oua katy gui aeno

pete xapir, yvy mombyrya gui pete ava aeno xee amongetaa rupi oiko
vaer. Hae rami agu re xeayvu rire amoingopa avi r. Hae nunga
xepya re amo rire hae rami ae ju r ajapo.
12 Pendu ke xeayvua, mbaeta peneak rat vae vy teko por gui

mombyry peiko. 13 Ajapo r xeguigua teko por ova agu rami,


namombyryvei ma ouvy, ajogueraa jepe agu voi ndarei r. Hae rami vy


aexa uka r ajogueraa jepea Sio py, Israel kuery mbyte py aexa uka r
xerexaka.

Babilnia tet okanhymba agu re ijayvuague

47  KunhataBabilnia pygua rajy, eguejy ke rea gui, hae yvy


1

kui py ju eguapy.l Caldeu rajy, eguapy ke yvy py ae, mbaeta


jipovei ma tenda repenaaty, hae ndevy pe Kunhata por ojou porvepy
ndaeavei ma r. 2 Ejopy ke mbaexoa, hae emongui mbaemo ray.

Eipea nderova moa reiporu vaety, eupi ndeao apy, hae neretyma
rei reve eaxa eovy yak. 3 Mbaeta ndepire reia oexa pav r, oexa r

rexmba rei r. Mbaeta xee ajoepy vy namboaxyi r avakue ma guive


r, hei. 4 Mbaeta nhande kuery repya ma Senhor ixondaro reta vae,

Israel kuery ruete Ikya e vae hery.


5 Caldeu rajy, eguapy ke rekyrir reve, hae gui tereo pyta katy,

mbaeta ndevy pe Tet ikuai vae re ipoaka vae ndaeavei r. 6 Anhea

ete ma xevygua kuery re, ambovaipa uka xembaer vaekue. Hae rami
vy amboaxa ndepo py, te ndee ma remboaxya rupi e rereko, tujakuei
voi rereko axy. 7 Ndee ma Xee ma xepoaka r rakae r peve! re vaekue

te a peve xeguigua neremo ndepya re, ne repa agu re voi ndereikuaa


potai.
8 Hae nunga rupi reipotaa rupi rei reiko vae, endu povae nunga.

Re at teri vy ndejeupe ae aipore: Xee anho aiko, xee e vy ndoikoi


amboae. Xee ma imeve vae ndaikoi r, ne xememby kuery ndoatai
r guive, re. 9 Hae rami te hae nunga mokove ma ou xapya r ndere,

mbaeta pete ra pyve nememby kuery omanomba r, hae imeve


vae reiko r. Hae nunga hae javi oiko xapya r ndere, ndevygua
imbaevyky hae imbaekuaa vae heta ete te. 10 Mbaeta ndereko vaia

l
47.1 Babilnia pygua rajy heia ma tet Babilnia pygua kuery hae javi re ijayvu vy.
Hae gui apy omombeu hae kuery ikuai axy ra.
Isaas47,48 1242

re rive rejerovia vy Jipoi avave rei xerexa vaer, re. Hae rami te
nearandua hae reikuaapaa py ae rejekore r, ndejeupe ae: Xee anho
aiko, xee e vy ndoikoi amboae, re te. 11 Hae nunga rupi ndere ou r

mbaemo vai. Hae vae ma ndevygua kuery mbaekuaa rupi ikuai vae
ndojoko kuaai r. Hae rami ete jexavai oiko r ndere, hae vae gui
ndereo jepei r nderekove rekovia mbaemo reme te. Mbaeta ndere
oiko xapya r hae ramigua ete teko vai nerexai vaekue.
12 Tereove tema mbaevyky hae mbaekuaa rupi nekunhata guive

reikoague rami. Xapya rei ma mbaemo rejou nho r hae nunga py,
xapya rei renhomongyje r. 13 Ndekuerai ma hae rami ete rejekuaa pota

ukaague gui! Toupa a yva regua re oikuaa pota vae, jaxy-tata re oma
oiny vae, jaxy pyaui nhav mbaemo ndere oiko vaer mombeua kuery.
14 Hae rami te hae kuery re oiko r mbaemo pirekue tata oapypaa

ramigua. Hae vy ndojereraa jepe kuaai r tata gui. Hae vae rire ne
pete tapy ma ndopytai r ojapeea agu, ne tataypy yvry oguapya
agu ma voi. 15 Hae rami py ndovareveipa r ndevy ombaeapo vaipa

vaekue, nekunhata guive hae kuery reve mbaemo rejapoa vaety. Hae
kuery ma okau vae rami oamba r pete-te guape rupi ae. Hae gui
avave rei nandereraa jepei r.

Israel kuery anhet rupi e ikuaia re ijayvuague

48  Pe
Jac kuery, pendu ke povae nunga. Israel rery rupi
1

penderery vae, hae Jud ramymino kuery pendekuai,


hae Senhor rery rupi peura vae. Nhanderuete Israel kuery Ruete
pe pejapukai vaeri anhet rupi e, teko por rupi e pendekuai.
2 Pendejeupe Tet ikya e vae pygua peje, hae Ore ro at Israel kuery

ruete Senhor ixondaro reta vae hery vae re, peje te. 3 Hae gui xee ma

jypy mbaemo amombeu yma guive. Xejuru rupi ae amombeu, aendu


uka por guive. Hae gui ma amoingo xapya ramo ojeupitypa. 4 Mbaeta

xee aikuaa peneak rata hae pendeajuy kgue ferro rami hat vaea,
penderova voi overa vae gui ojapo pyre rami ete hat vae. 5 Hae nunga

rupi ae amombeu hae vae ra guive, hae nunga oiko e mbove voi
aikuaa uka pvy, pe kuery aipopeje e agu: Hae nunga ma oreruete
raangaa omoingo, e vy Taangaa mbaemo ryku guigua omoingo, peje
e agu. 6 Hae nunga pendu ae ma rire a peikuaa pota ke hae nunga

hae javi re. Hae nunga pe Anhet ete vae ndapejei r teve? Hae gui
a ma mbaemo pyau ju aendu uka r pendevy, mbaemo ndaikuaa ukai
teri hae ndapeikuaai vaekue. 7 Hae nunga ma a mae amoingo, ymave

rupi e. Kovae ra e mbove napendui, Aikuaa ae ma peje e agu.


8 Mbaeta hae nunga pe napendui, ndapeikuaai teri, ne napendui

guive pendeapyxa py, mbaeta xee aikuaa anhet rupi e pendekuaia,


penderyrui gui peikoi guive Heko vai vae ea pendevy. 9 Hae rami

1243 Isaas48,49

ete te xerery amboete ukaa rupi vy ndaexa uka voi r xepoxya, xee
anhemboete ukaa re ae ajejoko r romomba vyvoi e agu. 10 Hae

rami avi xee roikyaopa te prata rami ndapejekuaai, tata kua jexavaia
py roaanga te. 11 Hae rami ete te xejee ae vy aiko hae rami. Mbaexa

tu xee roguereko ta xerery nomboeteai agu rami? Xee ma xerexaka


namboaxai r amboae pe.
12 Jac hae Israel kuery roeno vaekue, pejapyxaka ke. Xee ma

haekue ae aiko. Xee ma jypyi guive hae opaa pyguar. 13 Xepo py ae


yvy anhono vaekue, hae aiporu kuaa regua py ae aipyo yva. Hae nunga
xee aeno ramo ojekuaapa rakae. 14 Penhemboatypa ke, hae pendu:

Mavae taangaa ikuai vae regua ndau hae nunga oikuaa uka ma voi?
Mbaeta xee Senhor ma Ciro ayvu vy aity uka r Babilnia tet aipotaa
rami, caldeu kuery rovai xejyva aupi vy. 15 Xee amombeu ae ma, hae gui

xee ae ju aeno xerembiguair. Xee aru vy ajapo r oikoa hae javi rupi
ojapopa agu rami. 16 Penhemboja ke xere, pendu povae nunga: Nhemi

rupi e xeayvu jypy guive. Hae nunga oiko ypyi guive xee aiko hae py,
hei. Hae gui a ma Senhor Nhanderuete xembou, Onhe reve.
17 Po rami Senhor ndereraa jepea ijayvu, Israel kuery ruete Ikya

e vae: Xee ma Senhor Nderuete. Romboe ipor vae re, hae tape
reiko agu rupi roguereko vae. 18 Hae rami avi xeayvuague rendu vae

rire reiko por rgue yak rami, hae ndereko pora opa rupi ojekuaa
rgue ye re yai ikuai vae rami. 19 Neramymino kuery ma ita kui hae

mbaemo ray rami rgue heta. Hery voi xerenonde gui nomokanhyai
hae ndoipeaai rgue guive.
20 Hae nunga rupi tapeopa Babilnia tet gui, pejava caldeu kuery

mbyte gui. Hae gui povae nunga peikuaa uka ke peporaeia rupi.
Perojapukai ke, yvy apy peve peikuaa uka. Hae vy aipopeje: Senhor
ogueraa jepe ma guembiguai Jac kuery, peje. 21 Mbaeta peneramo

kuery ma tekoa ea rupi Senhor ogueraa te noendui rakae yuvei.


Hae kuery pe ojapo avi itaova gui yy o agu rami. Itaova ombovo r
yy onhe rakae. 22 Hae r heko vai vae kuery pe ma no r ikuai por

agu, hei Senhor.

Judeu e vae ikuaia rupi avi Senhor rembiguai


omoexak agu re ijayvuague

49  Pe
ye yvry pendekuai vae, pendu ke xeayvu. Pe
1

mombyrygua kuery, pejapyxaka ke. Mbaeta aikoi ramove


Senhor xereno, xeryrui pyve ma voi omombeu xerery. 2 Hae vy xejuru

gui o vae ojapo kyxe haimbe por vae rami, hae opo py xemo. Xeapo
huy hyxy por vae rami, hae nguy ryru py xerereko. 3 Hae vy aipoei

xevy: Ndee ma xerembiguai, Israel reiko. Ndee reikoa re vy xemboetea


r, hei.
Isaas49 1244

4 Hae ramo xee aipoae: Hae rami avi xee ambaeapo rive, mbaever
ndovarei anheaague. Hae rami te Senhor renonde ma o xemboeko
por agu, ambaeapo repy o Xeruete po py, hae.
5 Hae gui a ma Senhor xeryrui py guembiguair xemboeteare vae

ijayvu Jac regua kuery aru ju agu, hae oa py Israel kuery amboatypa
agu, mbaeta Senhor ae xemboyvate, Xeruete xemombaraete. 6 Hae

rami vy aipoei xevy: T, hae rami avi Jac hae Israel regua okuave
vae rerupa ju agu anho e romo xerembiguair. Amboae regua kuery
moexakar guive romo, yvy apy rupi peve jogueraa jepear, hei.m 7 Po

rami Senhor Israel kuery reraa jepea Ikya e vae ijayvu guembiguai
avakue ndoayvui ete vae pe, mbaeta heta vae kuery ndoipotai ae,
huvixa kuery ojokuai guive. Hae vy aipoei ixupe: Huvixave kuery
nderexa vyve opumba r, yvatekueve voi. Hae kuery nemboete r
okuapy xee Senhor Israel kuery ruete Ikya e vae re vy, ojeroviapy
aikoa rupi roiporavo rire, hei.

Israel kuery oguerupa ju agu re ijayvuague


8 Hae gui Senhor aipoei avi: Xee romboaxy agu ra aendu
ndeayvua, rogueraa jepe agu ra roipytyv. Hae rami vy anhangareko
r ndere, hae xevygua kuery pe rome r xereve guar ajapo vy. Hae
ramo rembopyau ju r hae kuery yvy omombyta rive pyre, hae pete-te
pe reme ju r.n 9 Hae rami vy nhu py omboty pyre pe aipore agu:

Pe ke, hae pyt rupi ikuai vae pe Peju, pejekuaa ju, re r. Hae ramo
hae kuery ikuai r vexai tape rupi okaru vae rami, hae yvy piru
reia rupi te ojou r hou vaer. 10 Hae rami vy hae kuery noenduvei

r karuai ne yuvei. Haku-a ne kuaray ojopea voi nomoingo axyvei r.


Mbaeta imboaxya oguereko vy ogueraa r yy por oa py.o 11 Xeyvy

re yvyty ikuai vae rupi ajapo r haper, hae amoatyrmba ju r tape


ikuai vae. 12 Ma, xevygua kuery ou r mombyry gui, amongue ma

kuaray ijapuaia katy gui, amboae kuery ma kuaray oikea katy gui, hae
r amboae kuery ma Sinim yvy gui r ou.
13 Yva, eporaei ke! Yvy, evya ke! Hae pe yvy pendekuai vae voi

pemonhendu mboraei, mbaeta Senhor ombovya ju ojeupegua kuery,


ikuai axy vae omboaxy vy.
14 Hae rami te Sio aipoei: Senhor xereja ri, Senhor hexarai ma

xere, hei.p
15 Hae rami te imemby kambu vae ndau hexarai r ri omembyi re,

nomboaxyi r ri ndau oguerekoi vaekue? Xapya rei omemby re hexaraia te


xee ma ndaxerexarai r ndere. 16 Ema, xepo mbyte re ambopara nderery,

m
49.6 Atos13.47 n49.9 2Corntios6.2 o49.10 Apocalipse7.16 p49.1421 Apy ma
Sio Jerusalm tet ma pete kunha rami ijayvu, hae ramo Senhor ombovai r tet pe.
1245 Isaas49,50

xejee riae amo ndekora re xemaendua agu. 17Hae ramo nememby kuery

hae ndepia kuery ma ojevy voi r okuapy. Hae r nemombaare hae


nderereko axy reia kuery ma ojepea r rea gui. 18 Ema ndeyvry rupi rexa

agu, mbaeta ndea py ono jogueruvy. Anhet ete xee ae rekove rupi aura vy
aipoae: Hae kuery ma ndejee remo r renhembojeguaa rami, hae kuery re
vy nepor r kunhata omenda ta vae rami, hei Senhor.
19 Nerenda ma tekoa ve hae ombovaipa pyre ranhe itui vaekue.

Ndeyvy voi ombovaipa pyre itui vaekue te a ma ndee Sio, nekyri


vai ete r ndere hekoa vae kuery hae javi omba agu. Hae gui
nemombaare kuery ma mombyry r ikuai ndea gui. 20 Nememby kuery

hae ndepia kuery ndegui oipeaa pyre heta ju vy aipoei r okuapy


ndevy: Kovae henda ma kyri vai ete orevy. Embotuvixave ke ro agu,
hei r okuapy. 21 Hae gui ndejeupe ae aipore r: Mavae tu kovae

kuery omoingo vaekue xememby hae xepiar? Mbaeta xegui ma


xememby kuery hae xepia kuery oipeapaa, hae naimembyvei agu
rami aiko vaekue, amboae yvy katy xereraa, hae oayvupy e aiko
vaekue. Mavae tu havy omoingo kovae kuery xememby hae xepiar?
Xee ma xeaei xerejaa vaekue ri kovae kuery magui tu ou? re r.
22 Hae gui po rami Senhor ijayvu: Xee ma aupi r xepo yvy regua kuery

oexa pav agu, heta vae kuery oexaa py aupi r xevygua bandeira. Hae
ramo hae kuery ojyva ry oguerupa r nememby kuery hae ndepia kuery,
oaxiy ry guive. 23 Hae ramo huvixave kuery ma onhemoingo r tuvyr,

hae huvixa kunha ma omokambu r. Hae rami vy nerenonde hae kuery


guenapy re ikuai r, hae yvy re ngova omova reve onhemoyvyi r
okuapy ndepy yvry. Hae ramo reikuaa r xee ae Senhor aikoa, hae xere
ojerovia vae kuery noxmbai ra, hei.
24 Pete ipya guaxuve vae gui ndau oipeaa r ombaer ojou vaekue? Pete

joguereko axya gui ndau oo jepe r teve nhu py omboa vaekue? 25 Hae

rami te po rami Senhor ijayvu: Hae rami avi nhu py omboa pyre kuery oo
jepe nho r ipya guaxuve vae gui, joguereko axya gui omboa vaekue ojepea
re, mbaeta ndere opu vae kuery re xee apu vy araa jepe r nememby
kuery hae ndepia kuery. 26 Hae rami vy ajapo r nderereko axyare kuery

ngoo re ae okaru agu rami, hae nguguy py ae vinho py rami okau okuapy
agu rami. Hae rami r avakue hae javi oikuaapa r xee ae Senhor aikoa,
ndereraa jepea hae nderepya, Jac kuery ruete Ipoakapa vae aiko.

Senhor rembiguai ojavykya rei te ojeroviapy oikoa re ijayvuague

50  Po
rami Senhor ijayvu: Mamo tu o kuaxia para pendexy re
1

amendaa gui xee ajepea hae amondouka agu regua?q Hae

q
50.1 Apy ma Israel kuery pe Senhor ijayvu. Mbaeta Senhor e opoi Israel gui, hae
r Israel kuery ae ojejavypaa rupi ojepea okuapy ixugui.
Isaas50,51 1246

nunga ndoikoi ae. Hae rami e vy mavae tu xemboreveaty oiko ixupe


pe kuery rovendeague? Any, pendereko vaia kuxa ae penevendepaa,
pejejavyague re pendexy omondoukaa. 2 Mbaexa tu havy xee aju te

avave rei ndojekuaai, hae xee roeno te avave rei naxembovai? Xepo
ndau ijapuai vai ete ri rogueraa jepe agu? Tyr pa naxembaraetevei ma
rogueraa jepe agu? Mbaeta ye pe xeayvu vy rive amombirupa, hae
yak rgue py ajapo tekoa ea opyta agu rami, pira hae py ikuai vae
inemba peve. Yy jipoi ramo omanomba r yuvei gui. 3 Xee ae ma yva

amomba vae, inhovar ajukue voxa guigua ramigua amo vy, hei.
4 Hae gui xevy pe Senhor Nhanderuete ome hiarandu vae ayvu,

ikane vae pe xeayvu kuaa agu ambopya guaxua rupi. Ko nhav


ajeive xembovy r, xeapyxa oipea r hembiguai rami ajapyxaka agu.
5 Senhor Nhanderuete xeapyxa oipea ramo xee nanhe rendu ei,

ixugui ndajepeai guive. 6 Hae rami vy xekupe rupi anhenup ukapa,


xerova voi nanhomi xea moata kuery gui, xerova ndarovai xere ijayvu
vaikue-ikue hae onyvmba rei vae gui. 7 Mbaeta Nhanderuete xepytyv

axmba e agu rami. Hae ramo xerova ajapo ita rami hat agu,
mbaeta aikuaa naxmbai ra. 8 Xemboeko por vae xea katyi o ramo

mavae tu ijayvu rei ta xere? Jajexa uka havy joa py. Mavae tu xerovai
guar oiko ta? Penhemboja ke havy nhanhomboayvu agu. 9 Senhor

Nhanderuete ae xepytyvar oiko ramo mavae tu xembopaga r? Hae


r hae kuery ma okanhymba r ajukue vixoi houpaa rami.
10 Mavae pe kuery regua ndau Senhor mboetea rupi ete peiko, hae

hembiguai penhe rendu vae? Pyt rupi tataendy reve oiko vae ma
tojerovia Senhor rery re, to at Nhanderuete re. 11 Hae r pe kuery

tata pemoendy hae huy endy vae pereko katu vae ma tata hae huy
pemoendy vaekue rexaka rupi tema peiko. Hae rami avi xegui ae r ou
penembopagaar, roitypa r pejexavai agu py.

Sio pygua kuery ovya ju agu re ijayvuague

51  Teko
por rupi peikoxe hae Senhor peka vae, pendu ke
1

xeayvua. Penemaendua ke itaova hae itakua hae vae gui


penemoingoague vae re. 2 Penemaendua ke penderu Abrao hae

penekuavare Sara re ae. Mbaeta Abrao aeno jave petei oiko. Hae gui
aroayvu por vy amboetave karamboae. 3 Mbaeta xee Senhor ma Sio

voi amboaxy. Amboaxy avi r tet rupi tekoague ikuai vae hae javi.
Hae vy ajapo r hae rupi tekoa e o vae den pyguare rami ipor ju
agu, ajapo r opyta rei vaekue-ekue xevygua yvotyty rami. Hae ramo
oendua ju r ovya vae hae py, oguerovyaa rupi oporaei vae mbaepu
reve.
4 Peikuaa pota ke, xevygua kuery. Xevygua tet pygua kuery, pendu

ke xeayvua. Mbaeta xegui ae ojekuaa r lei, xeguigua teko por aikuaa


1247 Isaas51

uka r yvy regua kuery moexakmbaar. 5 Mbaeta xeguigua teko


por ma mombyry e o, ojekuaa ma ajogueraa jepea voi. Hae rami


vy xepoakaa rupi areko r yvy regua kuery. Ye yvry ikuai vae voi
xerar okuapy, xere ojerovia xepoaka agu. 6 Pema ke yva re, hae gui

yvy katy ju pema. Mbaeta yva okanhymba r hatax rami, hae yvy
ma inhymamba r ao vaikue rami, hexe hekoa vae kuery voi omanomba
vyvoi r mbarigui rami rive. Hae r ajogueraa jepea ma o riae r,
xeguigua teko por voi nombovaipaai r.
7 Pe kuery teko por peikuaa vae, pendu ke xeayvu, penekurax re

xeguigua lei oa vae. Pekyje eme avakue pendejojai rei te, penhemondyi
eme pendere ijayvua rei ramo. 8 Mbaeta hae kuery ma omombaa r

ajukue vaikue rami, vexai rague vixoi houpaa rami ae. Hae r xeguigua
teko por ma o riae r, hae ajogueraa jepea ma tay jevy-jevy ikuaia
peve r o.
9 Emy ke, Senhor ndepoakapa vae, emy ke. Ndejee emo

nembaraetea rexa uka agu. Emy ke ymave rupi ymagua kuery ikuai
jave guare rami. Hae rami vy ndee e ri tyy Egito yvy mombaare, hae
ye rupigua jukaare? 10 Ndee e ri tyy ye typya mombiruare? Mbaeta

ye mbyte rupi taper rejapo vaekue, reraa jepe vae kuery oaxapa agu.
11 Hae rami vy Senhor oepy vae kuery ojevypa ju r. Sio tet py oupa

r okuapy oporaei reve. Hae kuery ak re ma vya opa e vae r o


coroa rami. Hae kuery oupity vaer vae ma mbya por hae vya anho.
Hae r mboriau hae mbya vai ma okanhymba r.
12 Xee, xee ae rombovya vae. Mbaexa tu havy ndee rekyje r

avakue omano vaer gui rive, hae avakue ray kuery jai rogue rami
okanhy vaer vae gui? 13 Mbaexa r tu ndee nderexarai Senhor

nemoingoare gui? Mbaeta hae ae yva pyoare hae yvy nhonoare oiko.
Mbae re tu ndee ko nhav rekyje reikovy joavyky rei vae nhomomba
agu rami ikuai vae poxya gui rive? Mamo tu opyta joavyky rei vae
poxya? 14 Mbaeta escravo-r heraa pyre opoipaa voi r, nomanoi r

hae py, yvyra rupa py nomboguejyai r hae py. Hae rami rgue py
hou vaer ndoatai r. 15 Mbaeta xee ma Senhor Nderuete. Yai revovo

onhendu agu ye omomy vae ma xee ae. Senhor ixondaro reta vae
xerery. 16 Amo r xeayvu ndejuru py, hae romo r xepo py, yva pyau

aipyo hae yvy pyau anhono agu. Hae rami vy Sio pygua kuery pe Pe
ma xevygua kuery, hae r.
17 Emy ke, ndee Jerusalm tet! Emy ke, hae epu ju! Senhor

po gui karo ipoxya oa rejopy vaekue gui reyu ae ma. Karo


nhomoakanhymbaar oa vae gui reyupa ma. 18 Nememby kuery,

ndepia kuery rerekoi vaekue regua ne peteve ma nanepytyvia rupi


oiko. Remongakuai vaekue ne peteve ma ndepo re ndojopy herekovyi.
19 Mavae tu nemboaxyar o? Mbaeta ndere ou vaekue moko regua:

Isaas51,52 1248

nembojexavaia hae nemombaa, karuai hae kyxe. Mbaexa tu havy


nembovyaar no? 20 Mbaeta nememby kuery hae ndepia kuery hoapa

ma inhakanhy vy. Tape o vae-vae rupi ma onheno okuapy, nhu py


guaxu omboa pyre rami. Mbaeta hae kuery re ou Senhor poxya,
Nhanderuete ijayvu eteague.
21 Ndee rejexavai hae rekau ri te vinho gui e tavy. Hae nunga

rupi endu ke povae nunga. 22 Senhor Nderuete, ojeupegua kuery repya


aipoei: Ndepo gui aipea ju r karo nemoakanhyar hae xepoxya oa.


Hae vae gui ma ndereyuvei r. 23 Hae gui nembojexavai reia kuery po

py ju r amo, ndevy pe Ejeroa ke, ndery rupi roaxa agu, hei vaekue
po py ae. Mbaeta renheno ramo ndekupe ry rupi hae kuery oguata
vaekue, yvy e vy tape o vae rupi oguataa rami.

52  Emy ke, ndee Sio tet. Emy ke, emo nembaraete agu. Ndee
1

Jerusalm tet ikya e vae, enhemonde ke ndeao iporve


vae py. Mbaeta ndea py ma opire omboi uka vae e ndoikevei r, ne
ndojekyao ukai vae kuery voi. 2 Enhembojaity ke yvy kui gui. Evy ke

Jerusalm, hae eguapy ju einy. Eipea ke corrente ndeajuy jokuaague,


Sio memby escravo-r ndereraa vaekue.
3 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Hepy re e nevendeague rami

perta re e ju r rojogua, hei. 4 Senhor Nhanderuete aipoeive ju:


Jypyi ma xevygua kuery Egito yvy katy ojeoi rakae hae py ikuai agu.
Hae gui ma Assria pygua kuery ju mbae py e ombojexavai. 5 Hae gui

a tegue ju mbae tu hae py oiko? Mbaeta xevygua kuery ogueraapaa


rive ju hepy re. Ijavyky reia kuery ojapukai at okuapy. Hae nunga rupi
xerery re ijayvu vaikue-ikuea ko nhav, hei Senhor.r 6 Hae rami te

xevygua kuery oikuaa nho r xerery. Hae vae ra ma oikuaa r okuapy


xee Apy ma a hae vaea, hei Senhor.
7 Ipor ete! Yvyty ry rupi mbaemo pyau mombeua ou jekuaa! Hae

vae ma omonhendu ouvy nhandekuai por ju agu, omombeu ipor vae,


nhandereraa jepea regua. Hae vy Sio pygua kuery pe ma Penderuete
ipoaka ma, hei.s 8 Aipo ma, peneret rara kuery ojapukai nhendu.

Hae kuery ovya reve ojapukai at okuapy, mbaeta oexa Sio tet katy
Senhor ou jevy r. 9 Peporaei ke pekuapy, pe tekoague Jerusalm py

pendekuai vae. Pevya pekuapy pete rami, mbaeta Senhor ombovya


ju ma ojeupegua kuery, oepy ma Jerusalm tet. 10 Yvy regua kuery hae

javi oexaa py Senhor oupi ojyva ikya e vae. Hae ramo yvy apy guive
oexapa r Nhanderuete nhandereraa jepe r.
11 Hae nunga rupi pejepea ke, pejepea upe gui, hae peju ju. Pejopy

eme haeve vae re. Pejepea ke hae kuery mbyte gui. Senhor pegua
tembiporu peraa vae kuery, pejekyao ke.t 12 Pejepea pojava rei eme

r
52.5 Romanos2.24 52.7 Romanos10.15
s t
52.11 2Corntios6.17
1249 Isaas52,53

guive, pejava eme, mbaeta Senhor oo r penerenonde, Israel kuery


ruete penderakykue rupi avi r oo penerar vy.

Nhanderekovia Senhor rembiguai oiko axy agu re ijayvuague


13 Hae
gui xerembiguai ma oiko kuaa r. Hae ramo omboyvatea
hae omboetea ete r, pav ryve r oiko. 14 Hae rami avi heta oexa

vy onhemondyi, mbaeta pav gui ombovaikueave, ava rami ve


omombytaa r. 15 Hae rami ae avi yvy regua kuery ry rupi omboayvi

r. Hae ramo huvixave kuery onhemondyipa vy ombotypa r ojuru,


mbaeta oexa r hae kuery pe omombeua vaekue, hae oikuaa nho r
oendu vaekue.u

53  Mavae tu oguerovia ayvu romombeu vaekue? Mavae pe tu


1

Senhor oikuaa uka opoakaa?v 2 Mbaeta henonde hembiguai


yvate-vateve ovy yvyra rapytakue renho rami, yvy piru reia py yvyra
rapo gui hiyky hoky vae rami. Jaexa r omboete pyr e merami,
naipori guive. Ne pete henda py voi no ipora jarovya vaer.
3 Oayvupy eve oiko, avakue pav gui oipotapy eve ete. Ava oiko axy

vae, tekoaxy oendu jepi vae guive. Hae ma avakue ndoayvui vy ixugui
ngova omo okuapy. Hae ramo nhande voi ndajaikuaa potai vaekue
hexe.
4 Mbaeta anhet ojee ae ogueraa nhandereko axykue, nhanembaeaxy

omomba ojee. Hae r nhande ma jaikuaa vaekue ombopaga pyr r


Nhanderuete omoingo axy hae ombojexavaia rami.w 5 Hae rami te

nhande nhandereko vaiaty py ma oipyxoa, jajejavyague re ae omoua.


Hexe o tekoaxy nhanemoingo porar, hae oinupa ague re vy nhande
jakuera. 6 Nhande kuery hae javi nhakanhymba javy vexai rami, pete-

te jajepea vaekue tape gui. Hae ramo hexe ma Senhor omo nhande
kuery hae javive reko vaiaty.x 7 Hae ma omoingo axya hae omoyvyia

te ndoipeai ojuru. Vexai ojukaa agu katy ogueraa vae rami, vexai
rague ayaa renonde ogueraa r okyrir rati vae rami ogueraa te ojuru
ndoipeai. 8 Anhet rupi e oikuaa potaa reve ogueraa. Hae rami r tay

kuery re avave rei ne noexai. Mbaeta oikove vae kuery ikuaia gui
oipeaa. Xeretar kuery ojejavyague re ae ojukaa.y 9 Hae hetekue rupar

ma ojoua heko vai vaekue mbyte py, omano vy iporiau e vae revegua
opyta te. Hae rami avi teko vai ndojapoi, ne pete henda py ma ayvu
vai noenduai ijuru gui.z
10 Hae rami te Senhor oipotaa rami ae omou hae omoingo axy uka.

Hae ramo jejavya regua ome mbyr guekove ome rire oexa nho r
guay kuery, oiko pukuve r guive. Hae ramo ipo py Senhor oipota vae

u
52.15 Romanos15.21 v53.1 Joo12.38, Romanos10.16 w
53.4 Mateus8.17,
1Pedro2.24 x53.6 1Pedro2.25 y53.78 Atos8.3233 z
53.9 1Pedro2.22
Isaas53,54 1250

oiko por r. 11 Hae gui ojexavaiague gui ipor vae oiko ramo oexa vy

ovya vaipa r. Mbaeta Xerembiguai heko por vae oikuaa rupi vy heta
r omboeko por, ojee ae hae kuery ojejavyague ogueraa rire. 12 Hae

nunga rupi heta r xee ame ixupe guar. Hae ramo ipoakapa vae
kuery mbyte ombojao r mbaemo por, omanoa py guekovea ome
rire. Heko vai vae oikoa rami jaikuaa vaekue te ojee ae ogueraa heta
ojejavyague, heko vai vae kuery re ojerure guive.a

Sio pygua kuery ikuai por agu re ijayvuague

54  Senhor
aipoei: Ndee kunha, nememby e vae ae kyr vae
1

nereikuavi vaekue, eporaei ke revyaa rupi. Kyr vae raxy


nerendui teri vaekue, evya ke reporaei reve, erojapukai. Mbaeta kunha
opoi pyre rami reiko vaekue ri nememby kuery hetave r ome reve
riae oiko vae memby kuery gui.b 2 Hae nunga rupi embopyve ke ndero

rea renda, emoatve ke ndero aoia pe agu. Embotuvixa e eme,


embopukuve ikuaar, hae emo ratve ke yvyra rakua ijytar. 3 Mbaeta

pe kuery penderetave r peovy reiporu kuaa regua hae reiporu kuaa


ea katy. Hae gui neremiarir kuery ipoaka r yvy regua kuery re, hae
hekoa ju r tet opyta rei vaekue py.
4 Ekyje eme, mbaeta nanemoxmbaavei r. Exmba rei eme,

nanemoyvyiavei r. Mbaeta nderexaraipa r nekunhata jave rexmba


reia rupi reikoague re, imeve vae rami reikoague re guive. 5 Mbaeta

nemoingoare ae oiko neme, Senhor ixondaro reta vae ma hery. Israel


kuery ruete Ikya e vae ma nderepya, Yvy jave regua ruete epy vae
ae. 6 Nderuete aipoei: Kunha opoi pyre iporiau rei vae, hae kunhata

oeja pyre rami reiko vaekue ri Senhor nereno ju. 7 Xapya raii xee roeja

vaekue ri romboaxy etea rupi ju r rogueru. 8 Xepoxy etea rupi ndegui


xerova amo xapyai vaekue ri romboaxya opa e vae ju aendu, hei


Senhor nderepya. 9 Xevy pe r hae nunga No oiko jave guare rami,

mbaeta aura No oiko jave guare rami ve yy py yvy ndajaoivei agu


re. Haekue rami ae a ma ndevy pe ju aura ndaxevaivei, ne ndorojou
vaivei agu re. 10 Mbaeta yvyty ikuai vae ojepeapa, hae yvy voi

ovapa r te romboaxya ma ndopai r, hae ndevy pe xereve guar ajapo


vaekue nombovaipaai r, hei Senhor nemboaxy vae.
11 Ndee Sio tet, reiko axy hae nanembovyaavei r rejexavai rei

vaekue. Hae rami te ema, ndea py ita oity pyre ambojoa ju vy pyt
vae py r amboja, hae ita safira py ju r amboyta.c 12 Ndea py torre

a
53.12 Lucas22.37 b54.1 Apy ma Israel kuery hae Jerusalm tet opyta rei vaekue pe
ijayvu, pete kunha opoi pyre pe rami (Glatas4.27). c54.1112 Safira ma itaendy hovy
vae, rubi ma pyt vae, hae r carbnculo ma pyt vae tuvixave vae. Ita hepyve vae
meme.
1251 Isaas54,55

ajapo ju r rubi gui, kora rok ma carbnculo gui, hae tet kora hae javi
rupi ma itaendy iporve vae gui r ajapo. 13 Nememby kuery hae ndepia

kuery hae javi ma xee Senhor ae r amboe. Hae ramo ikuai por r
opa mbae py.d 14 Teko por rupi r anhangareko ndere nemoingo axyar

vaekue gui mombyry, hae ramo nderekyjevei r. Nemondyiar vaekue


gui voi mombyry r reiko, ndouvei r ndere. 15 Xapya rei ndere opu

vae oiko te xee ambou vae e r. Hae ramo ndere opu vae oitypaa
r nerenonde. 16 Mbaeta xee ma ferro re ombaeapo vae moingoare,

tata py hatapy re oipeju vy tembiporur ojapo vaety. Amoingo avi


nhomombaar mbaemo ombovaipa agu. 17 Hae r nderovai ma

tembiporu revegua ou vy ndojapoi r mbaeve. Ndere ijayvu rei vae ou


te ndee r ndepoaka. Hae ramigua ma xee Senhor ambou xerembiguai
kuery peguar amboeko por vy, hei Senhor.

Nhomboaxypa agu re ijayvuague

55  Pe
kuery pendeyuvei vae, pendu ke, hae peju yvu oa py peyu.
1

Pendeperta e vaeri peju pejogua hae pekaru. T, peju ke pejogua


vinho hae kamby, perta re, hepy re. 2 Mbae re tu perta peme r

tembiu re? Mbae re tu penderyai r penembovyaar re? Pendu ke, peu


ipor vae. Hae rami vy pevya r ipor ete vae re. 3 Pejapyxaka por ke,

hae peju xea py. Pendu, peikove riae agu. Mbaeta pendevy ajapo r xereve
guar rakae r peve guar, hae romboaxy r Davi pe xeayvuague rami vy.e
4 Mbaeta hae vae ma amo rakae xepoakaa kuaa ukaar yvy regua kuery

pe, huvixa yvateve vae hae kuery re opena vaer. 5 Ma, pe kuery peno

r pexa vaety e regua kuery. Hae kuery penderexa vaety e te onha r


jogueruvy pendea katy. Hae kuery ma Senhor Penderuete, Israel kuery
ruete Ikya e vae re ojerovia etea rupi ou okuapy, penemboete uka ramo.
6 Peka ke Senhor ojejou uka teria ja, pejapukai ixupe haei py teri

oa ja. 7 Tove heko vai vae tojepea oikoaty gui, ojejavy rei vae tojepea

haevea rami onhembopyaa gui. Tojeko rerova Senhor pe, mbaeta


omboaxy r. Tojevy Nhanderuetea py, opa mbae py joperdoa vae ramo.
8 Mbaeta xee anhembopyaa ma pe kuery penhembopyaa ramigua e,

hae xereko voi pe kuery reko ramigua e, hei Senhor. 9 Mbaeta

yvy gui yva yvate etevea rami avi pendereko gui xereko voi yvateve, hae
pe kuery penhembopyaa gui anhembopyaa yvateve avi. 10 Mbaeta oky

hae yroy yva gui hoa vy haekue katy ju ndooi r yvy omoak e re,
hae rami vy ojapo r mbaemo ray moaare ojouve ju agu rami, hae
mbojape houxe vae voi ojou agu rami, 11 hae rami ae avi xeayvu xejuru

gui o vae voi ndojevy rivei r xea py. Hae rami rgue py ojapo r xee
aipota vae, anhembopyaague ojapopa r, hae rami agu ae ambou rire.

54.13 Joo6.45
d
55.3 Atos13.34
e
Isaas55,56 1252

12 Hae
rami r pe kuery peo r pevya reve, pendekuai poria rupi
roguereko r heravy. Penerenonde yvyty hae yvy ikuai vae poraei
onhendu r, yvyra ikuai vae voi ojepopete r okuapy. 13 Hae gui juuy

ikuaiague py yvyra tuvixa vae henho r, jai rogue rekovia henho r


murta.f Hae nunga ma Senhor re imaendua pora hae omboetea agu
oiko r imar e vae, rakae r peve guar.

Judeu e vae kuery avi oeno agu re ijayvuague

56  Senhor
aipoei: Teko por rupi ete ke peiko, anhet rupi
1

pendekuai, mbaeta rogueraa jepea ova raii ma, xeguigua teko


por ojekuaa raii ma. 2 Ovya ete r avakue hae rami ikuai vae, avakue

ray kuery hae nunga re o at vae, sbado ra omongya rei e agu


ojejoko, hae opo py mbaemo vai ojapo rei e vae.
3 Amboae yvy guigua Senhor re onhemboja vae aipo tei eme:

Senhor xepea r ojeupegua kuery mbyte gui. Ne eunuco voi ojeupe


Yvyra pirukue rami rive aiko, tei eme.g 4 Mbaeta Senhor aipoei:

Eunuco te xevygua sbado ra nhav xemboetea rupi oiko, xee aipota


vae ojee omo hae xereve guar ajapo vaekue rupi oiko ramo 5 xero

py ajapo r hae vae re imaendua pora agu rami, xero korapy py,
hae ixupe ame r pete tery guay hae guajy kueryr vaekue gui
oguerovyave vaer. Hae kuery pete-te pe ame r heryr imar e
vae, ivaipa vaer e. 6 Hae gui amboae yvy regua te Senhor omboete

agu onhemboja, hae Senhor rery omboetea rupi hembiguair ikuai


agu, t, sbado ra omongyaa rupi e omboete, hae xereve guar
ajapo vaekue rupi ikuai ramo 7 hae kuery voi xee araa r xevygua yvyty

ikya e vae py, ambovya r xevygua oo onhemboeaty py. Hae ramo


hae kuery ome r mbaemo ogueru vae, hae xee ajou por r xevygua
altar ry mbaemo hae kuery ome vae. Mbaeta xevygua oo pe ma Yvy
regua kuery hae javi onhemboe atyr o, ea r.h 8 Israel kuery opa

rupi oamba vaekue Senhor Nhanderuete omboaty ju vy aipoei: Xee


amboatyve ju r, ono ma voi okuapy vaekue amboetave vy, hei.

Israel kuery rerekoa kuery ra revegua e rami ikuaia re ijayvuague


9Pe
mymba jai rupi pendekuai vae, hae kaaguy rupigua inhar vae,
peju ke pekaru. 10 Mbaeta hae kuery ret rara kuery ma ra revegua

e rami meme ikuai, mbaeve ndoikuaai. Jagua onhe e vae ikuai

55.13 Murta ma yvyra tuvixa hae ovareve vae. g56.3 Eunuco ma tembiguai oayjo
f

pyre. Ymave rupi eunuco hae amboae yvy guigua kuery ma ndaevei vaekue Nhanderuete
pegua kuery mbyte py ikuai agu (Deuteronmio23.13). A gui ma haeve, apy ijayvua
rami. h56.7 Kovae ayvu rupi Jesus ijayvu Mateus21.13, Marcos11.17 hae Lucas19.46
py.
1253 Isaas56,57

vae meme, onhe agu ndaevei vae. Hae kuery ma oexa raua re rive
r ikuai, inhate vy okexe vai vae. 11 Hae kuery regua ma jagua rami

houpa rei vae guive, okaru te naevyati r. Joe opena vae mbaeve
oikuaa vae ikuai. Pete-te oiko r hae ae oipotaa rami, pete-te
ojoupavexea rupi rive r oiko, hae rami ikuai vae ma guive r. 12 Hae

kuery joupe-upe aipoei r: Peju ke, aru r vinho irove vae jakau agu.
Hae gui ko r ange guare rami ae ju r nhandekuai, hae rami e vy
jakaupave r, hei okuapy.

Mbaemo raangaa mboetea rupi Israel kuery ikuaia re ijayvuague

57  Heko
por vae kuery omano te avave rei ndoikoi hae nunga
1

re oikuaa pota vae. Avakue ojeroviapy heraa ramo avave rei


noexai r hae nunga re, mbaeta heko por vae kuery ranhe r heraa
nhomoingo axyar ou e re, 2 hae ramo oike r mbya por oendu agu

py. Mbaeta teko por rupi ikuai vaekue opytuu r ngupa rupi.
3 Hae gui pe kunha imbaevyky vae pia kuery, peju ke apy, itavy

rei r ojavyky reipy pia kuery. 4 Mbaexagua tu pembojaru rei pekuapy?


Mbaexagua rovai tu peipea pendejuru, hae pendeayvu rei? Pe kuery


tu teko vai hae apu guigua meme. 5 Pe kuery ma tavy reia rupi anho

pendekuai yvyra hogue ana vae mbyte rupi. Hae py ma penderay kuery
ae pejuka uka r yvyugua o vae py, hae itaova pa rupi. 6 Hae rami vy

ita yxy rei vae mbyte rupi pendereko rami ae r pendekuai. Hae vae
ry ae avi penho r heaku por vae, hae taangaa pe rive peme r
mbaemo aju. Xee ndau arovya r ri hae rami pendekuaia? 7 Hae gui

yvyty yvateve vae ry remo r nderupa. Hae katy ju re r taangaa


pe mbaemo reme agu. 8 Nerok kupe hae okenda rupi rembopara r

ndaevei ete vae py. Hae gui remoat r nheova, hae rejeupi r tupa
py, rembopy r ndetavy agu. Hae kuery reve pejogueroayvu r reipota
vae re. Hae vy Nhandetavy havy re vy rema r ipire reia re. 9 Hae

gui huvixavea py reo r mbaemo kyra hae heaku por vae reme
vaer reve. Hae gui mombyry katy r remondouka ndeayvu reraar,
yvyra rupa peve. 10 Mombyry ete reguata vy nekane te Ovare vae

ma tavy ajapo, nderei r. Mbaeta rejou re reka vae. Hae nunga rupi
ae nanekangyi r.
11 Hae gui mavae gui ndau rekyje, apu rupi reiko agu? Mbaeta

nanemaenduai xere, xereko re ndereikuaa potai guive. Yma guive akyrir


teve xerenonde nderejererokyjei agu? 12 Xee aikuaa ukapa r hae rami

ete reikoa. Hae ramo nerembiapokue ma mbaever ndovarei r ndevy.


13 Rejapukai ramo tove mbaemo raangaa rereko vae ae tandereraa jepe!

Hae nunga ma yvytu rive r ombovevepa heravy, peteguei oipeju te


ogueraapa vyvoi r. Hae r xere ojerovia vae kuery pe ma yvy ame r
imbaer, hae ramo hekoa r xevygua yvyty ikya e vae ry.
Isaas57,58 1254

Ojeko rerova vae kuery ikuai por agu re ijayvuague


14 Aipoea
r: Pembojoja ke taper, pembojoja hae pereko katu,
xevygua kuery renonde gui peipeapa onhepyxanga agu o vaekue.
15 Mbaeta po rami ijayvu Yvate ete vae, Ipoakapa vae, Hiamba mar e

vae, Ikya e vae hery vae. Hae vy aipoei: Xee ma yvate ete ikya ea
py aiko vae. Aiko avi iporiau rei hae ikangy vae reve, ambopya guaxu
agu ikangy vae, hae ambovya ju agu iporiau rei vae. 16 Mbaeta riae

e r xee ajojou vai, ndaxepoxy riaei r guive. Mbaeta hae rami aiko
vae rire hae kuery nhe ikangypa vy hoapa rgue xerenonde, hae xee
amoingo vaekue pytua opa rgue. 17 Heta vae kuery mbaemo oipotapa

reia rupi ikuai ramo ma xepoxy vy amoingo axy vaekue. Hae rami vy
xerova amo, xepoxy te xenhe rendu e vae ma hae kuery ae oipotaa
rami rive ikuai. 18 Hae kuery ikuaia aexa te amonguera r. Hae vy areko

hae ambovya ju r ojaeo okuapy vae. 19 Hae kuery xereroporai ramo


ame r mbya por. Mbya por ame r mombyry ikuai vae pe, haei
py ikuai vae pe guive. Hae rami vy xee amonguerapa r, hei Senhor.
20 Hae r heko vai vae ma ye omy vae rami ikuai. Mbaeta hae

nunga ndopytuui r, yy ojegui ae omombo r yapo hae ikyakue. 21 Hae

rami vy heko vai vae re ma no re mbya por, hei Nhanderuete.

Haevea rami okaru e re ikuai agu re ijayvuague

58  Ejapukai
at, ejejoko eme, ejapukai mimby guaxu rami.
1

Xevygua kuery pe eikuaa uka heko vaia, Jac kuery pe


emombeu ojejavya. 2 Hae rami ete ikuai te xereka merami r ko

nhav. Ovya merami xevygua tape oikuaa vy teko por rupi ikuai vae
rami te, hae nguuete reko gui ndojepeai vae rami. Hae rami vy xevy
oporandu r teko por re, onhemboja merami xee Nguuete vae re.
3 Hae rami vy aipoei r: Mbae re tu rokaru e re orekuai te ndee

ndereikuaa potai? Mbae re tu orenhe py rojexavai ramo ndee nderexa


potai ri? hei okuapy. Mbaeta pe kuery pekaru e re pendekuaia ra
pe ae peipota vae re rive r pepena, hae pejapopa r penerembiapor
o vae. 4 Hae rami vy pejogueroaa rupi rive r pendekuai pekaru e re,

penhomotare, hae pendepo ikya vae py pejojuka agu. A hae rami


ete pekaru e re pendekuai ramo pendeayvua noenduai r yva re. 5 Hae

rami ete ri ndau pekaru e re pendekuai agu xee aeja rakae? Mbaeta
petei ra re avakue ojexavai r onhe py, oak oity r jai rogue rami,
hae ogury rupi oipyo r ajukue voxa guigua tanhimbu reve. Hae ramia
pe ri ndau Jakaru e re nhandekuaia ra Senhor nhandejou por r,
peje?
6 Hae rami rgue py po rami agu e teve pekaru e re pendekuai

agu aeja rakae? Teko vai py ojokua pyre pepoi agu e teve, hae
1255 Isaas58,59

tembiguai jokuaa pejora agu, ombojexavaipy peraa jepe, hae pete-


te oguereko axya pemomba agu e teve? 7 Okaruxe vae pe mbojape

pembojao agu e teve, hae pendero py iporiaukue hoo e vae


pemova agu, ipire rei vae pexa vy pemonhemonde, hae pe ramigua
gui napenhemi agu e teve? 8 Hae rami ri pekaru e re pendekuai

ramo penerexaka ojekuaa por r ko rami, hae are e re pekuera


agu avi r ojekuaa. Pendereko pora ojekuaa r penerenonde, hae
penderakykue ma Senhor guexaka rupi onhangareko r pendere.
9 Hae ramo pejapukai ramo Senhor ombovai r. Pendereraa jepe

agu re pejapukai ramo Apy ma a, hei r. Xapya rei penembyte gui


peipea ramo pejoguerereko axya, penhomongyje reia hae ayvu rei
guive, 10 xapya rei okaruxe vae pe mbaemo pembojao agu pendepya

re pemo, hae ojexavai rei vae pemoevyatmba agu, hae ramo ma


penerexaka ojekuaa r pyta py, pendea py pyta o vaekue ma kuaray
mbyte rami r hexak. 11 Hae ramo Senhor penderereko riae r,

penemoevyat r tekoa ea py te, hae omombaraetepa r penekgue.


Peiko por r yvotyty omoak riaepy rami, hae yvu petegueve ma ipiru
e vae rami avi. 12 Hae gui penday kuery ju omoatyr r tekoa ivaipa

vaekue. Pemboyta pyau ju r oo ymague. Pendevy aipoea r Kora pa


moatyra, hae Tekoa hae tape ymague mbopyaua, ea r.
13 Xapya rei sbado ra penhemongyaa gui pejejoko, hae mbaemo

pe ae pejapoxe vae pejapoa gui xevygua ra ikya e vae py, hae rami
rgue py sbado ra pe Ipor ete Senhor ra ikya e vae nhamboete
agu peje ramo, hae pendekuaiaty rami ve xemboete ramo, pe ae
peipotaa rami ve pendekuai agu, ne ayvu reko rei py voi pendeayvu
e agu, 14 hae rami r xee Senhor re ae r pevya. Hae ramo xee

ajapo r yvyty yvate vae re pe peovy agu rami, hae romombaraete


r peneramo Jac peguar ame vaekue re, hei. Senhor ojuru py ae
ijayvu.

Israel kuery reko vaia re ijayvuague

59  Senhor
po ma ijapuai vae pendereraa jepe e agu,
1

ndaijapyxa vei guive pendeayvua oendu e agu. 2 Hae rami


rgue py pejejavya rima penembojao Nhanderuete gui, pendereko vaia


ae ojapo pendegui ngova omo agu rami, pendeayvua oendu e agu.
3 Mbaeta pendepo huguypa riae, hae peneku re ma pejejavya anho o.

Pendejuru ma apu rupi r ijayvu, hae peneapek re ma teko vai anho


r o. 4 Mbaeta avave rei ndoikoi teko por re ojapukai vaer, ndoikoi

anheta rupi ojexa uka vaer huvixa kuery renonde. Hae rami rgue
py ovare e vae re rive ojerovia, ijapu rei r okuapy. Ojejavy agu tema
oguerekoi r, hae teko vai ju oikuav. 5 Omboaku r mboi rupia, ojapo

r nhandu kya. Hupia hou vae omano r, hae hupia re opyra ramo
Isaas59 1256

oiko r mboi. 6 Hae gui ikya ojapo vaekue ma ndovarei r aor, mbaeta

hae kuery rembiapo py avave rei nonheovai r. Hae rami rgue py


hae kuery rembiapo ma teko vai anho, hae ipo re ma jojukaague o. 7 Ipy

ma onha r ojejavy agu katy, ojapura r heko pori vae ruguy omo
agu. Hae kuery ma teko vair re rive r ipya. Hae kuery ikuaia rupi
ma nhomombaague hae jojukaague anho o. 8 Ndoikuaavei ma tape pete

rami ikuai agu katy oo vae, teko por no avi r ikuaia re. Hae kuery
ma teko vai rupi rive ikuai. Hae vae rupi ikuai vae ma ndoikuaai r
mbya por.i
9 Hae nunga rupi rima nhandegui mombyry o anhet rupi

jajoguerekoa, teko por voi nanhanderovyi. Nhar tema hexaka, hae


rami te pyt anho o. Hexaka rupi rgue py pyta rupi nhandekuai.
10 Oo mbotya rupi japovyvya rupi jaiko, ra revegua e rami avi, hexa

e vae rami japovyvy jaikovy. Kuaray mbyte te nhanhepyxanga r


javy pyt rupi rami. Imbaraetekue mbyte rupi te omanogue rami
jaiko. 11 Nhande kuery hae javi nhakoror r urso rami, hae apykaxu

rami r nhanepoa rei. Anhet rupi joguerekoar nhar te ndajajoui.


Jaa jepe agu jaeka te mombyry o nhandegui. 12 Mbaeta nerenonde

ma rojejavyague heta-etave ovy, orereko vaiaty ma orekuaa ukaar


o, mbaeta orere o r orereko vaiaty anho, roikuaa guive rojejavya.
13 Mbaeta Senhor rovai jajekore hae nhandeapu r. Jajepea

Nhanderuete gui, nhandeayvu r nhanhombojexavai hae nhanhe


raxave agu re anho. Nhandepya re nhamoa rami apu rupi anho r
nhandeayvu. 14 Hae nunga rupi ae anhet rupi jajoguereko agu ojepea,

teko por ma mombyry o. Mbaeta anhet vae ma onhepyxangapa


oikovy nhaneret mbyte rupi, hae teko por ma ndaevei ova agu. 15 T,

anhet vae ma okanhy. Hae gui teko vai rupi oikoa gui ojepea vaekue
ma ojuka pyr ikuai. Hae ramo Senhor ma hae rami nhandekuaia oexa
vy ndojou pori, teko por no r. 16 Joepyar Senhor oeka te ndojoui,

onhemondyi guive nhandere ojerure vaer ndoikoi r. Hae ramo hae ae


onhemo ojyva py nhandereraa jepe agu, gueko pora rupi ae imbaraete.
17 Hae rami vy pexo regua py rami onhemonde teko por py, hae oak

re ma ngora rat rami omo jogueraa jepea. Hae vy ao rami omo joepya
rupi oiko agu, hae ajukue puku py rami onhemonde ikyrea py. 18 Hae

rami vy nhombopaga r pete-te ikuaiague rami. Opoxya oexa uka r


hexe ijae e vae kuery pe, ngovaigua kuery ombopaga r haevea rami.
Ye yvry rupi ikuai vae voi ombopaga avi r. 19 Hae rami vy kuaray

oikea katygua kuery Senhor rery oendu vy ojererokyjea rupi r ikuai,


hae kuaray oua katygua kuery ma oexa r hexaka. Mbaeta yy oxyry
at xapya vae rami r ou, Senhor guigua Nhe ombou vae.

59.8 Romanos3.1517
i
1257 Isaas59,60

20 Senhor aipoei: Hae gui ma Sio py ou r joepyar, Jac regua


kuery ojeko rerova vaekue ikuaia py r ou. 21 Hae gui xee ma po rami

r ajapo xereve guar hae kuery pe. Mbaeta xeguigua Nhe pendere
o vae, hae xeayvu pendejuru py amo vaekue ma ndojepeai r. Ne
penderay kuery gui, ne penderay ray kuery gui voi ndojepeai r, a
guive rakae r peve, hei Senhor.j

Jerusalm pyau hexakmba vae re ijayvuague

60  Epu
ke, enhemoexak uka, mbaeta nemoexakar ou ma
1

oiny, Senhor rexaka ojekuaa ma ndery.k 2 Mbaeta ma,


yvy re pyt anho o, yvy regua kuery ry o pyt reia. Hae r ndery
rupi ma Senhor omoexakmba ma, ndery hexaka ojekuaa. 3 Hae

ramo nemoexaka katy yvy regua kuery oupa r, huvixave kuery voi
ou r hexak vae ndea py ojekuaa vae katy. 4 Ema ke ndeyvry rupi

rexa agu. Mbaeta kovae kuery onomba vae hae javi ma ou ndea py.
Ndepia kuery ou ju r mombyry gui, nememby kuery voi oguerua r
ojyva ry.
5 Hae nunga rexa vy revya ete r. Revyaa rupi ndepya tytypa

hae ndepya guaxu r, mbaeta ye rupi mbaemo por ikuai vaekue


oguerupaa r ndevy, hae yvy regua kuery mbaemo oguerekopa vaekue
oguerupa r ndea py. 6 Mymba camelo heta ou vy omony r nderekoa

rupi, camelo iporve vae Midi hae Efa guigua. Sab pygua kuery voi
oupa vy ogueru r ouro hae heaku por vae. Hae rami vy oguerovya
r okuapy Senhor. 7 Ndea py oguerua avi r vexai kuery Quedar

yvy gui. Nerymbar oguerua r vexai ava Nebaiote gui. Hae rami
vy xemboetea rupi oguerupaa r xevygua altar peve. Hae nunga py
amboete ukave r xevygua oo xerexaka oa.
8 Mbaexagua ndau ou arai yvate rupigua rami, e vy apykaxu guaity

katy oveve vae rami?l 9 Mbaeta anhet ye yvry ikuai vae kuery

xerar avi okuapy. Jypyi ma Trsis guigua kano ranhe ou ndepia kuery
hae nememby kuery mombyry gui ogueru vae. Hae kuery reve ndea py
ogueru avi r ouro hae prata oguereko vaekue, Senhor Nhanderuete,
Israel kuery ruete Ikya e vae rery omboetea rupi, nemoexakmba rire.
10 Hae gui amboae regua kuery omoatyr r tet kora ndevy,

huvixave voi onhemoingo r nerembiguair. Mbaeta xepoxya rupi


rombopaga vaekue te roayvua rupi ju romboaxy. 11 Neret kora rok

ikuai vae ojepea riae r. Ara py hae pyvy te nonhembotyi r, ndea


py yvy regua kuery mbaemo por ogueru agu. Hae nunga reve ndevy

59.2021 Romanos11.2627 k60.1 Apy ma Jerusalm tet pe ijayvu pete kunha pe


j

rami, captulo 54 py oa rami avi. l60.89 Apy ma ijayvu kano ajukue tuvixa xi rei vae
ojekuaa ouvy vae re.
Isaas60,61 1258

ogueru avi r nguvixave kuery. 12 Hae r amongue yvy regua, e vy tet


pygua ndevy ndoikoi vae ma omombaa r. Hae vae tet ombovaipaa


katui r.
13 Lbano yvy gui yvyra porgueve oguerua r ndea py: cipreste,

olmeiro hae buxo oguerua r xevygua henda ikya e vae ombojegua


agu. Hae rami py ajapo r xepy renda ipor ete agu rami. 14 Ndea py

jogueru avi r nembojexavaiare ray kuery. Ndepy yvry ndere ndaijaei


vaekue ojeroa reve r onhemboja okuapy, hae guenapy re o r ngova
yvy re omova reve. Hae rami vy ndevy pe Sio tet Senhor pegua,
Israel kuery ruete Ikya e vae oa, hei r okuapy.
15 Hexarai reipy hae oeja reipy reiko vaekue, hae ndea rupi avave rei

ndoaxaai vaekue. Hae r xee ma ndere amo r hexaka imar e vae,


neremiarir jevy-jevy ikuai vaer vae ndererovya okuapy agu rami.
16 Reyu r yvy regua kamby, huvixa kunhague ae r nemokambu. Hae

ramo reikuaa r xee Senhor ae ndereraa jepea aikoa, nderepya hae


Jac kuery ruete ipoakapa vae. 17 Hae gui ndea py overa vae oague

py aru ruka r ouro, ferro rekovia ma prata r aru ruka, yvyra rekovia
ma overa vae, hae ita rekovia ma ferro r aru ruka. Hae gui ndere
oikuaa pota vaekue rekovia ma amo r mbya por, nembopagaare
kuery rekovia ma teko por r o. 18 Hae gui ndeyvy rupi noenduavei

r jojukaa, nhomombaa, ne ombovaipa pyre. Hae rami rgue py


neret kora pe Jogueraa jepea ea r, hae r tet rok pe ma Mboraei
rok ea r. 19 Hae gui ara py kuaray naexakvei r ndery, jaxy voi

nanderexapevei r. Mbaeta Senhor ae r o nemoexakar opa e


vae, Nderuete o r nerexakr. 20 Hae rami vy ndery rupi kuaray

ndoikevei r, hae jaxy ndopave ovyi r. Mbaeta Senhor ae r o


nemoexakar opa e vae, hae r ndeporiau reia ra ma opa r.
21 Ndea pygua kuery ma heko por vaer meme, hae hekoa r yvy re.

Hae kuery ikuai r yvyra renho xee anhot vaekue rami xepo py ae
amoingo rire, xemboete pav agu. 22 Hae kuery vae regua mbovyvei

vaekue hetave r mil ikuai peve, hae ikangyve vaekue oiko r


imbaraeteve vae. Hae rami agu xee Senhor ajapopa vyvoi r hira py
por.

Jogueraa jepea regua ayvu por rupi ijayvuague

61  Xere
o Senhor Nhanderuete Nhe, mbaeta Senhor xemo
1

ojexavai rei vae pe ayvu por amombeu agu. Xembou ikurax


raxy vaikue rei vae amonguera agu, nhu py omboty pyre pe amombeu
agu oo jepe ju agu, hae oipokua pyre ajorapa ju agu,m 2 Senhor

m
61.13 Apy ma Xee heia py Senhor rembiguai jaikuaa. Hae gui kovae ayvu rupi
Jesus ijayvu ojee ae, Lucas4.1621 py.
1259 Isaas61,62

nhomboaxy agu vae maet ova ra amombeu avi agu, Nhanderuete


nhombopaga agu ra ova ra guive amombeu agu, hae gui ojaeo
vae kuery ambovyapa ju agu, 3 hae Sio tet py iporiaupa rei vae

kuery re tanhimbu rgue py amo agu coroa iporve vae, texay rgue
py azeite imbovyaar, mbya vai rgue py xererovyaa py amonhemonde
agu, hae kuery pe Yvyra imbaraetekueve vae teko por kuaa ukaa,
Senhor onhot vaekue omboete pav agu, ea agu rami.
4 Hae kuery omoatyrmba ju r tet ymague ombovaipa pyre, ojapo

ju r ymave rupi oity pyre, hae omoatyrmba r tet ivaipa vaekue-


ekue, yma guive ombovaipa pyre. 5 Pexa vaety e pendevy ojexa uka

jogueruvy vy opena r penerymba kuery re. Amboae yvy regua kuery


ombaeapo r pendevy mbaety hae uvaty rupi. 6 Hae vy pendevy

Senhor pegua sacerdote kuery hae Nhanderuete rembiguai ea r.


Peu r yvy regua kuery rembiu iporve vae gui, hae penhembojegua
r mbaemo porgueve oguereko vaekue py. 7 Pexmba rgue py

penemboeteave r, hae penembojarua rei rgue py pevya r pendevy


guar o vae re. Hae nunga rupi pendeyvy re pendekuaia py hetave ete
r pereko mbaemo, pevya riae r pekuapy guive. 8 Mbaeta xee Senhor

ayvu anhet rupi joguereko vae, hae r imondaa rupi heko vai vae ma
ajou vai. Hae rami vy xevygua kuery pe ame r ixupe guar, hae
kuery pe ajapo avi r xereve guar imar e vae. 9 Hamymino kuery voi

omboete pav r yvy regua kuerya rupi, mbaeta hexaa kuery hae javi
oikuaa r Senhor ray kuery omoingo por vaea.
10 Xee arovya vaipa Senhor, xenhe py avya ete Nhanderuete re,

mbaeta xemonhemonde ao jogueraa jepea regua py, ao puku py rami


xemonheov teko por py, ava omenda vaer onhemoatyr por vae
rami, hae omer oar vae ipor vae py anho onhembojegua vae rami.
11 Mbaeta yvy re mbaemo roky, hae yvotyty rupi onhot mbyre henhoa

rami ae avi Senhor Nhanderuete omoingo r teko por hae mboraei,


yvy regua kuery hae javi oexaa py.

Jerusalm tet re Senhor omenda vaera rami ijayvuague

62  Sio
tet re xeae vy nakyrir r hexe ajerurea gui, Jerusalm re
1

xeae vy ndapytuui r heko pora overa vae rami ojekuaa ea


ja, hae oo jepea tataendy rami ojekuaa peve. 2 Mbaeta yvy regua kuery

oikuaa pav r ndereko pora, huvixave kuery voi oexa r nerexaka.


Hae vy nemboerya r tery pyau Senhor ae oikuaa uka vaer py.n
3 Senhor po py reiko vy coroa hexakmba vae rami r reiko, Nderuete

po py vy ak pyxa huvixave pegua rami r re. 4 Ndevy aipo ndaeavei


r Oejapa reipy, ne ndeyvy pe voi Ombovaipa pyre ndaeavei r.

n
62.25 Apy Ndee heia ma Jerusalm tet re ijayvu vy.
Isaas62,63 1260

Hae rami rgue py ndevy aipoea r Oguerovyapy, hae ndeyvy pe


ma Omenda vae ea r, mbaeta Senhor ovya r ndere, hae ndeyvy
re omenda vae rami r oiko. 5 Mbaeta kunhata re ava omendaa rami

avi ndepia kuery hekoa r ndere. Guayxyr ava oguerovyaa rami avi
Nderuete ndererovya r.
6 Jerusalm tet, ndevygua kora ry xee amo r harar. Hae

kuery ma nokyrir r ra pukukue ne pyt mbukukue re. Pe


Senhor pemomaendua vae voi pepytuu eme ixupe pejapukaia gui,
7 pemombytuu uka eme guive Jerusalm tet ombopyau ea ja, yvy

regua kuery ogueroporaei agu rami. 8 Po rami Senhor oura opo oiporu

kuaa regua hae ojyva ipoakapa vae rupi ae. Hae vy aipoei: A gui
ma mbaemo ray remono vaekue namboaxavei r nderovaigua
kuery pe hou agu, ne amboae yvy regua pe voi ndayu ukavei ma r
vinho rembaeapo vy rejapo vaekue. 9 Hae rami rgue py mbaemo

ray monoare kuery ae r hou, Senhor ogueroporaei reve. Hae uva


pooare kuery ae r oyu tykue, xevygua oo ikya e vae roka py, hei.
10 Tapeo, pe ke tet rok o vae rupi, hae pereko katu tape heta

vae kuery ou agu. Pembojojapa ke tape, pemboaeve ita gui. Hae gui
pemopu bandeira yvy regua kuery oexa pav agu. 11 Mbaeta yvy

apy peve Senhor omonhendu r povae ayvu. Aipopeje ke Sio memby


kuery pe: Upe ma ou pendereraa jepear. Pendevy guar ogueru,
henonde oguerua peikoague rekovia, peje. 12 Hae ramo pendevy Ikya

e vae regua Senhor ogueraa jepe vaekue ea r. Hae gui Sio, ndevy
pe ma Oipotapy hae Tet tekoague rei e, ea r.

Nhanderuete ojeupegua kuery oepy agu re ijayvuague

63  Mavae
ndau pevae Edom yvy gui guexaka rupi ou vae?
1

Mavae ndau Bozra tet gui ou ao omopytmba pyre py


onhemonde reve, ombaraetea rupi oguata vae?
Xee ma teko por rupi xeayvu, hae ajogueraa jepe agu xepoakapa
vae, hei.
2 Mbae re tu havy renhemondea pytmba rei, uva oumbiria rupi ikuai

vae rami ndeao pytmba?


3 Mbaeta uva aumbiria rupi xee aei apyr aikovy vaekue, peteve

ava yvy regua xereve ndoikoi ramo. Xepoxya rupi uva re apyr, xevaia
rupi amoumba vaekue. Hae ramo tykue hayvipa vy omongyapa
anhemondea hae javi. 4 Mbaeta ajoepy agu ra reguar amo xepya

re, ajogueraa jepe agu maet ova ma ramo. 5 Hae rami avi aexa r

ndoikoi xepytyv vaer. Xereve guar ndoikoi ramo anhemondyi. Hae


nunga rupi xee ae jyva py ajogueraa jepe, xepoxya ae xerevegua oiko.
6 Hae rami vy yvy regua kuery re apyr xepoxya rupi, xevaia rupi ajapo

okau vae rami ikuai agu. Hae vy huguy amo heravy yvy rupi, hei.
1261 Isaas63,64

Petegue ju profeta Isaas ojerureague


7Aroporaeir Senhor porayvua hae hembiapokue ipor ete memea
re, mbaeta nhandevy pe Senhor opa mbae py ojapo por, Israel kuery
hae javi oayvua rupi. Mbaeta hae kuery omboaxy hae opa mbae
py oayvu vy ojapo por ete. 8 Mbaeta aipoei: Hae kuery ma anhet

xevygua ikuai, xeray kuery ijapu vaer e, hei vy onhemoingo


rakae hae kuery reraa jepear. 9 Hae kuery ikuai axya hae javi py

hae voi oendu oiko axya, hae ramo ixuguigua anjo ogueraa jepe.
Oayvu hae omboaxya rupi oepy. Hae rami vy ogueraa vy ra nhav
oguereko rakae. 10 Hae rami te hae kuery onhe raxave okuapy, hae

omomboriau Inhe kya e. Hae ramo hovaigua ju onhemoingo vy hae


ae opu rakae hae kuery re. 11 Hae ramo ma hae kuery imaendua ju

yma Moiss oiko jave guare re. Hae vy aipoei: Mamo tu a o Senhor
ye rupi ojeupegua kuery renoare, hae kuery re opena vaety reve?
Mamo tu o hexe Onhe ikya e vae moare? hei okuapy. 12 Mbaeta

opoakaa hexakmba vae ombou rakae Moiss yvry guar. Hae kuery
renonde rupi omombyta imoiny yy, rakae r peve hery re imaenduapaa
agu. 13 Hae gui yy typyague rupi ogueroaxapa rakae, kavaju

onhepyxanga e ovy vae rami hae kuery oaxapa peve tekoa ea,
hei okuapy. 14 Mbaeta mymba kuery yvy guy katy ikanegua agu

oguejy vae rami avi ojeupegua kuery pe Senhor Nhe ome rakae
opytuu agu. Hae rami ae rereko rakae ndejeupegua kuery, nderery re
imaendua por pav agu rami.
15 Hae gui a ma eikuaa pota ke yva rea gui, neamba ikya e

hae hexakmba vae py rea gui ema orere. Mamo tu o nekyrea,


ndepoakaa rupi mbaemo por rejapoa py rexa uka vaekue? Mbaeta xee
aexa r ndojekuaavei rejoayvu hae renhomboaxya ndepya re o vae.
16 Hae rami te ndee ma Oreruete ae reiko, Abrao ndorekuaavei te.

Israel voi ndorerexa kuaavei te ndee ma Senhor oreru reiko. Nderery


ma Orerepya yma ae. 17 Senhor, mbae re tu rejapo ndeguigua tape rupi

ve roo agu rami? Mbae re tu oreapo oreak rat agu rami, ndere
rojerovia ve agu? Eju ju ke nerembiguai kuery reayvua rupi, ndevygua
kuery re rema vy. 18 Mbaeta xapya raii ndevygua kuery po py o rakae

ndevygua henda ikya e vae. Hae gui ma orerovaigua kuery ou vy


opyrmba nemboeteaty re. 19 Hae ramo ore ma ndee nerepenai ae vaety

rami orekuai, hae nderery rupi onhemboery uka e vae rami.

64  Hae gui yva rembovo vy reguejy rgue! Hae ramo yvyty ikuai
1

vae oryryipa rgue nerenonde. 2 Tata yvyra raykuei re hendya


rami, hae yy ombopupu vae rami ke ndee voi eguejy nderovaigua kuery
nderery oikuaa pav agu rami, nerenonde yvy regua kuery oryryipa
agu. 3 Mbaeta ymave rupi reguejy vy rejapo ndaevei ete vae noroexai

Isaas64,65 1262

vaekue, hae ramo yvyty ikuai vae oryryipa rakae nerenonde. 4 Mbaeta

yvy itui ypyi guive noenduai, apyxa noendui, ne texa voi ndoexai tuuete
hara kuery pe mbaemo ojapo vae, ndee e vy.o
5 Ndererovya reve teko por rupi ikuai, hae ndereko re imaendua vae

kuery ikuaia py ndee reo r reovaex vy. Hae rami avi rojejavy ramo
ndepoxy r guive. Yma ete rojejavya re orekuai rire te roo jepe nho r
teve? 6 Mbaeta ore kuery hae javi ma haeve vae orekuai, hae ore ae

orereko pora ma ajukue ikyapa rei vae rami meme opyta. Ore kuery
hae javive orereguepa r jai rogue ixormbaa rami, hae orereko vaia
ma yvytu rami r orereraa. 7 Mavaeve rei ndoikoi nderery rupi ojapukaia

rupi, ne reikuaa pota agu re omaena rupi. Mbaeta nderova remo


oregui, hae vy orereko vaia re oremomba heravy.
8 Hae rami avi a ma Senhor, ndee ae oreru reiko. Ore kuery ma

nhae rami, hae r ndee ma nhae re ombaeapo vae rami reiko.


Ore kuery hae javi ma ndepo py remoingo vaekue orekuai. 9 Senhor,

ndepoxy ete eme, hae nemaendua riae eme rojejavyague re. Rojerure,
ema ju ke orere, mbaeta ore hae javive ma ndevygua orekuai.
10 Ndevygua tet ikya e vae ikuai vaekue ma tekoague meme opyta.

Sio tet voi tekoa ea, Jerusalm omombaa. 11 Orevy pegua templo

ikya e hae hexakmba vae oreramo kuery nemboeteague ma oapypaa


tata py, hae mbaemo por roguereko vaekue ma ombovaipa pyre meme
opyta. 12 Hae ramigua ete oiko te ndereikuaa potai teri tyy? Rekyrir

reve orembojexavaive tema r teve?

Nhanderuete ombovai vy Ambopaga r


xenhe raxave vaekue, heiague

65  Senhor
aipoei: Hae gui xere oporandu e vae kuery pe
1

ma ajeka uka, xereka e vaekue pe ajejou uka. Xerery rupi


omboery e pyre kuery pe Apy ma a, apy a, hae. 2 Ko nhav xepo

py Peju ke haea rami ajapo xenhe raxave vae kuery pe. Hae kuery
ma tape por rupi e ikuai vae, hae kuery ae onhembopyaa rupi rive
ikuaixe vy.p 3 Hae kuery ma xembopoxy riae tema okuapy oxa py e,

mbaeta taangaa pe mbaemo ojuka r okuapy yvotyty rupi, hae heaku


por vae oapy r altar yvy jykue gui ojapo vaekue ry rive.q 4 Yvyra

rupa rupi hae kuery ikuai, hae pyvy henda ndaevei reia rupi r oo.
Hou r poryko rookue, hae oya py ojara r mymba ndaevei vae roo
rykue. 5 Hae kuery joupe-upe aipoei r: Pe ke pea py ae, peva eme

xere, mbaeta xee ma pendegui ndaxekyaive vae, hei rive r. Hae


nunga ma hatax ko nhav xeapygua ko vae rami ikuai. 6 Ma, hae

o
64.4 1Corntios2.9 p65.12 Romanos10.2021 q
65.3 Altar-r hae kuery ojapo vy
ndaevei yvy jykue oiporu agu (xodo20.2425).
1263 Isaas65

nunga hae javi omboparaa imoiny xerenonde. Hae ramo xee nakyrirvei
r. Rombopaga re, romomba r pe kuery hae javi, 7 pendereko vaiaty

hae peneramo kuery reko vaiague re. Mbaeta hae kuery voi heaku
por vae oapy rire yvyty ikuai vae ry rupi, hae xembopoxya rupi
ikuai yvy ikuai vae ry. Hae nunga rupi ambopagapa r yma guive
ojejavyague re, hei Senhor.

Nhanderuete Araa jepe r xere ojerovia vae, heiague


8 Senhoraipoei: Pe kuery ma pete x uva revegua peipoo vy
amongue py hykue iro vae pejou vy aipopeje r: Nhamombo vaer
e, mbaeta ipor vae o ruxi te, pejea rami avi xee voi amboaxy r
xerembiguai kuery, hae vy namombai r. 9 Hae rami vy amoingo r Jac

ramymino kueryr, hae Jud ramymino kuery vae regua amoingo avi r
xevygua yvyty re ipoaka vaer. Hae rami vy xerembiporavo kuery hekoa
ju r yvy re, hae py ae r xerembiguai kuery hekoa. 10 Hae rami vy

Sarom yvy itui r nhundy vexai rembiu tyr, hae Acor yvyugua rupi r
vaka kuery opytuu. Xevygua kuery xereka vae pe ae r ajapo.
11 Hae r pe kuery ma Senhor gui ojepea rive vae pendekuai,

xevygua yvyty ikya e vae gui penderexarai guive. Pereko katu


ngaru pendexyete ramigua Xortea hery vae pe, hae vinho pemoir
tuuete ramigua Renonder hery vae peguar. 12 Hae rami r pe kuery

xee romboaxa r kyxe revegua pe. Hae ramo pe kuery hae javive
penerenapy re pe r pendejukaar renonde. Mbaeta xee roeno ramo
napembovai rire, xeayvu te ndapeikuaa potai guive. Hae rami rgue py
teko vai rupi tema pendekuai xerenonde, hae peiporavo xee arovya e
vae.
13 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei: Xerembiguai kuery

okaru r, hae r pe kuery ma pendu r karuai. Xerembiguai kuery


oyu r, hae r pe kuery ma pendu r yuvei. Xerembiguai kuery ovya
r, hae r pe kuery ma pexmba r. 14 Xerembiguai kuery oporaei r

ipya py ovya vy, hae r pe kuery ma penerax r pendepya raxy vy,


pejaeo r penenhe py peiko axya anho pendu vy. 15 Penderery peja

r xerembiporavo kuery imaendua vai agu. Senhor Nhanderuete


pendejukapa r, hae r guembiguai kuery ma omboery pyau ju r.
16 Hae nunga rupi yvy re jogueroayvu por vae ma Nhanderuete anhet

ete vae rupi meme r jogueroayvu por, hae yvy re oura vae ma
Nhanderuete anhet ete vae rupi r oura. Mbaeta hexaraipaa r ikuai
axya oaxapa vaekue re, xee voi naxemaenduavei r.

Yva pyau hae yvy pyau re ijayvuague


17Hae
gui ma xee ajapo r yva pyau hae yvy pyau. Hae rami rire
naimaenduaavei ma r mbaemo oaxa vaekue re, avave rei ndoikuaavei
Isaas65,66 1264

r hae nungakue.r 18 Hae ramo pe kuery pevya ete r pekuapy, rakae


r peve perovya r mbaemo xee amoingo vae. Mbaeta Jerusalm py


amoingo r vya oendua vaer, hae pygua kuery oguerovya ete r.
19 Arovya r Jerusalm, arovya avi r xevygua kuery. Mbaeta hae py

ma noenduavei r ojaeo hae hax vae. 20 Hae py ma ndoikovei r kyr


vae xapyai peve oiko vae, ne tujai voi oikove agu ra ndoupityi vae.
Mbaeta cem maet oguerekoa py omano vae pe ma Ipyau reve teri
omano ea r, hae cem maeta peve ndoupityi vae pe ma Ojejavy vae
vy ayvu vaipy oiko vy ma r ea r. 21 Hae pygua kuery ngoor ojapo

vy hae py ae r ikuai. Uva onhot ma vy hou r hia. 22 Ngoor vaekue


ndojapovei r amboae kuery rive o agu, hae mbaemo nonhotvei r


amboae kuery rive ju hou agu. Mbaeta xevygua kuery oiko puku r
yvyra rami, xerembiporavo kuery oiporu kuerei r opo py ojapo vaekue-
ekue. 23 Hae rami vy nombaeapo rivevei r, ne kyrgue ndoguerekoi r

oiko vai vaer, mbaeta Senhor ogueroayvu por vae meme ikuai, tay
kuery voi ikuai r hae kuery reve. 24 Hae kuery ojapukai e mbove ma

voi xee ambovai r. Ijayvu teri reve xee aendu r. 25 Aguara hae vexai

ray reve joa py r okaru okuapy, hae guary ma vaka rami avi r hou
oikovy mbaemo pirekue. Mboi ma yvy kui re rive r okaru. Mbaeta
joupe ndojapo vaiavei r, mbaeve ndoikoi r guive xevygua yvyty ikya
e vae ry hae javi rupi, hei Senhor.

Jerusalm pyau py Nhanderuete pe onhemboe merami


rive vae kuery oike e agu re ijayvuague

66  Senhor
aipoei: Yva ma xerenda apenaaty, hae r yvy ma xepy
1

rupa itui. Mbae nunga oo tu xevy pe pejapo ta? Mamo tu apytuu


atyr o? 2 Mbaeta xepo py ae hae nunga hae javi ajapo rakae. Hae ramo

mae opa mbae oiko, hei Senhor. Hae rami avi xee ma po ramigua re
ama r: onhe py ojexavai reii hae ipya raxy rei vae, hae xeayvu oendu
vy oryryi vae.s 3 Hae r vaka xevy ojuka vae ma jojukaa rami r aikuaa,

vexai ray oapy vae ma jagua ajuy omop vae rami rive, hae mbaemo aju
xevy ome vae ma poryko ruguy ome vae rami aikuaa. Hae rami ae avi
heaku por vae oapy vae ma mbaemo raangaa ogueroayvu por vae rami
aikuaa. Mbaeta hae kuery ae oipotaa rami rive ikuai, onhe py ojeguarupy
anho oguerovya vae. 4 Hae ramo xee aipotaa rami vy amoingo axy r,

hae kuery re ambou r okyje etea vae. Mbaeta aeno ramo peteve rei
nombovai, xeayvu ramo noendu potai guive. Hae rami rgue py mbaemo
vai anho ojapo okuapy xerenonde, hae oipota xee arovya e vae, hei.
5 Hae gui pe Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vae,

pendu ke ijayvu: Penderyvy kuery ma xerery rupi pendekuai ramo

r
65.17 2Pedro3.13 66.12 Atos7.4950
s
1265 Isaas66

pendere ndaijaei vy penemox mombyry. Hae vy pendejojai vy Senhor


toexa uka guexaka, pevya ri r roexa agu, hei okuapy. Hae rami te
hae kuery ndaevei nho r okuapy. 6 Mbaeta tet gui onhendu r joe

opu ete vae ayvu ramigua, templo gui ae r onhendu. Senhor ijayvu
r ngovaigua kuery ombopaga vy.
7 Pete kunha ma kyr vae raxy oendu e mbove oikuavi ma r kyr

vae, haxy e mbove oikoi r avai. 8 Mavae ndau hae ramigua oendu,

e vy oexa ma? Haeve ri ndau pete yvy hae javi re ikuai vaer pete
ra pyve oiko agu? Haeve ri ndau pete regua kuery hae javi oiko
vyvoi agu? Hae rami avi Sio ma haxy oendu e mbove oguerekoi r
omemby kuery. 9 Mbaeta kyr vae ryrui xee aipea te namoingoi r

teve? Xee ndau anhomoingo vaeri amboty r teve kyr vae ryru oiko e
agu? hei Senhor Nhanderuete.

Sio tet py rakae r peve ovyaa agu re ijayvuague


10 Pe
kuery Jerusalm tet peayvu vae hae javi, pevya ke hae
pygua kuery reve. Perovya ke, hexe pejaeo vaekue hae javi. 11 Mbaeta

ik penembovya vae re pekambu vy penerevyat r, penhemongaru


vy perovya r hexaka o vae hae javi pexa vy.t 12 Mbaeta Senhor

aipoei: Pe kuery pe ame r mbya por yak oxyry vae rami, hae
yvy regua kuery mbaemo por oguereko vaekue ma pe kuery pe ju
r amboaxa yak tyguaxu vae rami. Hae ramo pekambu r peiny.
Ojyva ry pendereru r, hae ou ry pendererovya r. 13 Ixy omemby

omomboo vae rami avi xee rombovya r pe kuery, hae pevya ju r


Jerusalm tet re. 14 Pe ae pexa r, pendepya py pevya r, penekgue

voi ipyau r jai rogue pyau rami. Mbaeta hae jave py Senhor oexa uka
r opoakaa guembiguai kuery pe, hae r ngovaigua kuery pe ma ipoxy
r.
15 Mbaeta Senhor ou r tata rupi, ikarxa ma yvytu jere rami r ou,

ipoxya oexa uka agu nhomombaa rupi. Ijayvu ete r tataendy rami.
16 Mbaeta tata hae kyxe reve Senhor ou vy oikuaa pota r avakue

hae javi re. Hae ramo heta ete r Senhor ojuka. 17 Senhor aipoei:

Amongue kuery oxyete ramigua oguereko vae peguar rive onhemboaxa


hae ojekyao vaekue, hae rami vy yvotyty mbyte peve oike vy hou
okuapy poryko roo, tembiu ojeguarupy hae anguja roo rive. Hae vae
kuery ma omombaa vyvoi r. 18 Mbaeta xee aikuaa ae hae kuery ikuaia

hae onhembopyaa hae javi. Hae rami vy aju r amboatypa agu yvy
regua kuery hae amboae ayvu py ijayvu vae hae javi. Hae ramo hae
kuery ou vy oexa r okuapy xerexaka. 19 Hae kuery mbyte amo r

xekuaa ukaar. Hae araa jepe vaekue regua amongue amondouka r

t
66.11 Apy ma Jerusalm tet re ijayvu hae kuery xy re rami.
Isaas66 1266

yvy regua kuerya katy, Trsis tet katy, guyrapa oiporu kuaa vae ikuaia
Pul hae Lude yvy katy, hae gui Tubal, Jav hae ye yvry mombyryvea
peve guive. Hae pygua kuery ma noendui teri xeregua ayvu, ndoexai teri
guive xerexak. Hae vae yvy regua kuery pe ae r hae kuery omombeu
xerexak. 20 Hae gui ma oguerupa r penderyvy kuery hae javi. Yvy

regua kuery mbyte gui ogueru r Senhor pe ome vaer rami. Kavaju
ry r ogueru, karxa py, mburika hae camelo ry ogueru r Jerusalm
tet py xevygua yvyty ikya e vae py, hyru ikya e vae py Israel
kuery mbaemo aju ome vaer oguerua rami avi Senhor pegua oo py,
hei. 21 Hae ramo hae vae regua voi amo r sacerdote hae levita-r,

hei Senhor. 22 Mbaeta yva pyau hae yvy pyau ajapo vaer vae ma

xerenonde riae r o. Hae rami ae peneramymino kuery ikuai avi r,


penderery voi. 23 Jaxy pyau hae sbado ojeupity nhav ma avakue hae

javi ou r xerenonde xemboete agu, hei Senhor.


24 Hae gui hae kuery oo vy oexa r okuapy xere opu rei vaekue

retekue. Hae py ma taxo nomanovei r, hata voi ndoguevei r. Hae


nunga gui ma avakue hae javi ojeguaru r.u

u
66.24 Marcos9.48
Jeremias ayvu oa
Jeremias ayvu oa
Profeta Jeremias ma ijayvu Jud pygua kuery re Babilnia pygua kuery opu
vy escravo-r ogueraapa agu re. Hae rami agu ma Nhanderuete ae ombou hae
kuery ojejavyague re. Mbaeta Jeremias oikuaa nhandepya kya vae memea:
Hae gui avakue pya ma opa mbae gui nhombotavypave hae ndaevei vae ae.
Mavae ndau oikuaa r? hei (17.9).
Hae rami te Jeremias omombeu avi Nhanderuete ojeupegua kuery omboaxy
vy ogueru ju agu. Senhor aipoei: Neexa, ou ma oiny ra Israel hae Jud
kuery reve xereve guar ajapo pyau agu, tamo kuery reve ajapo vaekue
ramigua e. Hae jave ma hae kuery po re ajopy reve anomba vaekue Egito yvy
gui. Hae rami te hae kuery ombovaipa xereve guar ajapo vaekue, ime rami
aiko te. Hae gui hae vae ra oaxapa ma rire po rami r Israel kuery reve ajapo
pyau xereve guar. Hae kuery pya re r ambopara xeguigua lei, ikurax re ae
r ambopara. Xee aiko r Tuuete, hae r hae kuery ma ikuai r xevygua. Hae
ramo pete-te nomboevei ma r oir ne guyvy kuery, Peikuaa na Senhor,
heia py, mbaeta hae javive xekuaa r, yvygueve hae yvatekueve voi. Mbaeta
amboguepa r heko vaiague, ojejavyague re naxemaenduavei r guive, hei
Senhor (31.3134). Hae kuery pe ame r petei rupi ipya agu hae petei
tape, ko nhav xerenonde ojererokyjea rupi ikuai agu, hae kuery ikuai por
agu, hae gui tay kuery voi (32.39).

Jeremias pe jypyi Senhor ijayvuague

1  Hilquias
ray Jeremias ayvu oa. Hae vae ma Benjamim yvy re
1

Anatote tet py sacerdote ikuai vae regua. 2 Ixupe ma Senhor


ombou oayvu Amom ray Josias Jud pygua huvixa treze maet re ma
o jave py. 3 Hae gui Josias ray Jeoaquim Jud pygua huvixa o jave ju

ayvu omombeu Josias ray Zedequias treze maet re oa peve, hae gui
Jerusalm tet gui escravo-r ogueraapaa ma rire pete nhiru jaxy peve ju.
4 Hae gui xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:

5 Nderyrui py xee romoingo e mbove xee roikuaa ma voi, ndetuii


e mbove roiporavo vy romo profeta-r yvy regua kuery pe xeayvu


remombeu agu hei.

1267
Jeremias1 1268

6 Haeramo xee ambovai:


Ai Senhor Xeruete! Neexa, xee ma ndaxeayvu kuaai, mbaeta
xekyr teri.
7 Vaeri Senhor aipoei xevy:

Ndaevei Xekyr teri re agu. Mbaeta reo r xee romondoukaa


katy rei, hae remombeupa r ndevy xeayvuague hae javi. 8 Ekyje eme

hae kuery renonde, mbaeta xee aiko r ndereve rogueraa jepe agu
hei Senhor.
9 Hae gui Senhor okuave vy opoko xejuru re. Hae vy aipoei xevy:

Neexa, ndejuru py amo xeayvu. 10 Hae rami vy kovae ra guive


ma rombopoaka yvy regua kuery hae huvixa kuery openaa ikuai vae
re, reipea hae reity agu, rembovaipa hae remboay agu, hae gui
remopu hae renhot ju agu.

Amndoa y oexa ukaague


11Tegue ju Senhor ijayvu vy aipoei xevy:
Jeremias, mbae nunga tu rexa?
Ambovai:
Aexa pete yvyrai amndoa y hae.
12 Hae rami r Senhor aipoeive ju:

Haevea rami rexa, mbaeta xeayvuague re xee ama r ojeupitypa


agu.a

Oja tata ry o vae oexa ukaague


13 Tegueju Senhor ombou oayvu xevy. Hae vy aipoei:
Mbae tu rexa?
Ambovai:
Aexa pete oja tata ry o vae. Hae vae ma ijuru kuaray ijapuaia
katy gui ojeroa oiny hae.
14 Hae ramo Senhor aipoeive ju xevy: Kuaray ijapuaia katy gui

onhe r ouvy mbaemo vai yvy re ikuai vae hae javi ry. 15 Mbaeta

xee aenomba r kuaray ijapuaia katy ikuai vae regua. Hae ramo hae
kuery oupa r. Hae rami vy Jerusalm tet rok katyi pete-te regua
ruvixa omo r guenda opena atyr, tet kora yvry, Jud regua tet hae
javi kora yvry guive, hei Senhor. 16 Hae vae tet pygua kuery rovai

xeayvu r heko vaiague re ambopaga agu. Mbaeta xerejapa vy amboae


ramigua nguuete pe oapy okuapy heaku por vae, opo py ae ojapo
vaekue rive ombojerovia vy. 17 Hae r ndee ma eiko katu ke. Hae vy

tereo, hae kuery pe emombeu xeayvuague hae javi. Enhemondyi eme

a
1.1112 Hae kuery ayvu py ma ayvu Amndoa y nhaendu r Ama r nhaendua
rami raii.
1269 Jeremias1,2

hae kuery renonde, ajapo e agu hae kuery renonde renhemondyive


ete agu rami. 18 Neexa, kovae ra romo pete tet ikorapa vae rami,

hae ijyta ferro guigua hae tet kora overa vae guigua rami neret
pygua kuery hae javi rovai ndeayvu agu, Jud pygua huvixa kuery,
yvatekueve, sacerdote kuery hae neretar kuery rovai. 19 Hae kuery

ndere opu te ndaipoakai r, xee rogueraa jepe agu ndereve aiko


ramo, hei Senhor.

Nhanderuete oayvu te heta vae kuery onhe raxavea re ijayvuague

2  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei: 2 Tereo, hae
1

ejapukai Jerusalm pygua kuery oendupa agu: Po rami Senhor


ijayvu: Xee ma xemaendua nekunhata jave xee aipotaa rami reikoague
re, hae xere remenda ramo jave xerayvuague re, tekoa ea, yvy mbaety
jipoia rupi te xerupive reikoague re.b 3 Mbaeta hae vae jave py ma

Senhor pe ete Israel kuery ikuai, mbaemo raygue porgueve ixupe


guar omono ypy pyre rami. Hae kuery mombaxea kuery ma ipo kya
vae meme onhemoingo, hiry mbaemo vai ou guive, hei Senhor.
4 Pendu ke Senhor ayvu, Jac hae Israel kuery hae javi. 5 Po rami

Senhor ijayvu: Mbae nunga ndau peneramo kuery oexa xere, xegui
ojepeapa agu? Mbaeta mbaemo raangaa ovare e vae re rive ovapa
vy hae kuery ae ju ovare e vae onhemoingo. 6 Hae kuery joupe-upe

ne noporandui: Mamo ndau o Senhor Egito yvy gui nhanerenoare?


Mbaeta tekoa ea rupi nhandereraa vaekue, yvy piru reia hae yvykua
anho oa, yvy piru hae manoa oa rupi, yvy avave rei oguataa ea hae
noaia rupi, ndei. 7 Hae gui xee rogueru vaekue yvy pora re, pekaru

agu mbaemoa hae mbaemo por oiko vae re. Hae rami te hae py
pevamba ma rire pemongyapa, yvy xevy guar vaekue pejapo ojeguaru
pyr. 8 Sacerdote kuery Mamo tu o Senhor? ndei, lei re nhomboe

vaety voi ndaxekuaa potai okuapy. Joe opena vaety kuery xenhe
raxave okuapy, hae r profeta kuery ma Baal rery rupi rive ijayvu vy
ovare e vae rakykue rupi ikuai.

Ndojeroviai reipa okuapyague re ijayvuague


9Senhor
aipoeive ju: Xeayvuve tema r pe kuery reko re. Penderay
ray kuery pe voi xeayvu. 10 Peaxa havy ye rovai Chipre hae ijyvry

yvy ikuai vae re, hae peikuaa pota. Quedar katy guive pemondouka
penembiguai kuery, toikuaa pota pormba, peikuaa agu hae ramigua
peteve henda py ndoikoi paa re. 11 Tyr pa oiko teve amboae regua

nguuete kuery omboekovia vae, nguuete e guive oguereko te? Hae


rami te xevygua kuery tu mbaever ovare e vae re omboekovia

b
2.2 Apy ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete ijayvu guayxy pe rami.
Jeremias2 1270

Omoexaka. 12 Yva regua kuery, penhemondyi ke hae nunga gui!


Pekyjepa, hae peryryipa, hei Senhor. 13 Mbaeta xevygua kuery ma


moko henda py ojapo vai: jypy ojepeapa yy imar e vae xee ame
vae gui, hae gui ygua ojeupe guar ae ojoo. Hae vae ma ovopa rei vy
yy ndopytaia guive.
14 Israel kuery ndau escravo ikuai teve? Joo py tembiguair hae

kuery ituii vaekue teve? Hae rami e ramo mbae re tu omboa pyr
ikuai? 15 Hae kuery rovai ma guary ray kuery okoror rat r okuapy,

ombovaipa r guive ijyvy.c Hae ramo hae kuery ret okaipa, jipovei
hae py o vaer. 16 Neak ma Mnfis hae Tafnes pygua kuery voi

onhopmba.d 17 Hae nunga hae javi oiko ndevy, tape por rupi Senhor

nderuete nderereko te ixugui rejepea rire. 18 Hae gui a mbaer


tu Egito yvy katy reo r Nilo yak gui reyu agu? Hae rami e vy,
mbaer tu Assria katy reo r Eufrates yak gui reyu agu? 19 Ndereko

vaia ae ndeapo vai r, rejerovia etea rupi e reikoa oikuaa ukaa r


ndereko vaia. Hae gui ma eikuaa pota povae nunga re, mbaeta Senhor
nderuete gui rejepea rire rendu r ndaevei etea hae iro vaikue vae
anho, xerenonde nderejererokyjei rire, hei Senhor ixondaro reta vae.

Baal pe rive Israel kuery ikuaia re ijayvuague


20 Ymama canga ndere o vae amopmba, hae ndejokuaague
amondopa rgue, te ndee ma Xee ndaikoxei ndevy, re xevy. Mbaeta
yvy yvate ikuai vae rupi, hae yvyra hovana vae hae javi guy rupi
renheno vy ndetavy. 21 Xee ae ronhot vaekue uva rembypy ipor vae

rami, haygue iporve vae anho regua. Hae rami rire te mbaexa tu
uva iro vae anho reme xevy? 22 Kav py rejau, hae ikyakue mboia

reikyty vaipa te xerenonde ojekuaa teri ndereko vaia kya, hei Senhor
Nhanderuete.
23 Mbaexa tu aipore: Xekyaa no, xee tu ndaikoi rima Baal raangaa

kuery re, re? Hae rami te ema na yvy guy rupi ndepypo ojekuaa
vae re, eikuaa pota na mbae pa rejapoague re. Camelo ray inhaku
vae tape rupi ojevy-jevy oikovy vae rami reiko, 24 hae mburika kaaguy

regua tekoa ea rupi ava oeka vy yvytu rupi oet oikovy vae rami.
Avave rei ndojokoi r ojapoxe vae ojapo agu gui, hekaa kuery ikane
e re ojou r guive, hae rami agu jaxy ova nhav. 25 Enheangu ke

ndepy rei re e renha agu, ne ndejyryvi remo peve e guive. Vaeri


ndee aipore: Any, ndaevei teve. Mbaeta amboae regua ruete kuery xee
ayvu vy aa re hakykue, re.

c
2.15 Apy guary ray kuery re ijayvua py ma hae kuery rovaigua kuery re ijayvu (50.7;
Salmo 57.4; Isaas5.29). d2.16 Hae vae jave py hovaigua kuery ojavyky rei r inhak
onhopmbaa py (Isaas7.20).
1271 Jeremias2,3

26 Hae
gui imonda vae ojopya r oxmbaa rami avi Israel kuery voi
oxmba agu rami ikuai: heta vae kuery, huvixa kuery, yvatekueve,
sacerdote hae profeta kuery voi. 27 Mbaeta hae kuery ma yvyra

guigua pe rive r Ndee ma xeruete, hei, hae ita guigua pe Ndee ma


xemoingoare, hei r. Mbaeta xea katy hae kuery ikupe okuapy, hova
e. Hae rami te ikuai axy vy ma Epu ke, orereraa jepe, hei r xevy.
28 Hae gui mamo tu ikuai penderuete kueryr pe ae pejapo vaekue?

Tove hae kuery ae tomy, pendekuai axy r pendereraa jepe agu.


Mbaeta pe Jud pygua kuery, penderuete ramigua heta pereko, pete-te
tet py. 29 Mbae re tu pendeayvu rei ri xere? Mbaeta pe kuery hae javi

xerovai pejejavy vae, hei Senhor. 30 Penderay kuery ambopaga rive,


mbaeta xevy pe nonhemoarandu ukai. Hae pe kuery ma pendekyxe


py ae pejuka profeta kuery, guary nhomondoropa vae rami. 31 Pe agua

kuery, peikuaa pota na Senhor ayvu re. Xee ndau pe Israel kuery pe
ajapo vai ri teve tekoa ea, e vy yvy pyt poyivea py rami? Hae rami
te mbae re tu xevygua kuery aipoei: Ore ma rooxea katy rei r roo!
Ndorojevyvei r ndevy! hei okuapy? 32 Hae rami avi kunhatague ndau

hexarai r ri ojeguaar re, hae rami e vy omenda vaer vae hexarai


r ri okuakuaa re? Hae rami te xevygua kuery ma hexaraipa xegui,
mbovy ra rei e.
33 Pe ma peikuaa por pemoaru vae rakykue rupi peo agu. Hae

rami agu re kunhague itavy rei vae voi oikuaa r pendegui. 34 Hae

rami te pendeao apy re ma iporiaukuei hae oiko rivei vaekue ruguy o.


Hae kuery imondaa rupi e te pexa vy pejuka vaekue. Hae ramigua
hae javi pejapo 35 te aipopeje r: Xee ma xepo kya vae teve. Xere ma

ndoui r Nhanderuete poxya, peje. Neexa, Ndajejavyi peje ramo xee


aikuaa pota r pendere. 36 Peikoaty gui pejepea merami rive r. Mbaeta

Assria pygua kuery napenepytyvi vy penemoxmbaague rami avi Egito


pygua kuery voi penemoxmba r. 37 Mbaeta hae kuerya gui peo ju r

peneak re pepoko reve, mbaeta pejeroviaa vae kuery ma Senhor oeja


ramo hae kuery po py ndapejoui r mbaeve.

Heta vae kuery ojejavy vaekue ri Nhanderuete


omboaxy ju agu re ijayvuague

3  Xapya
rei pete ava opoi r guayxy gui, hae r kunha vae
1

omeguea gui oo vy omenda ju r ava mboae re. Hae gui hae vae
kunhaa py ndau ime ae ojevy r imer? Any, hae ramigua oiko vae
rire yvy hae javi opyta rgue omongya pyre.e Hae gui pe kuery voi
mbovy e pemoaru vae kuery reve pendetavy rei vaekue. Hae rami

e
3.1 Hae kuery pegua lei rami vy itavy reia py ijyvy opyta r ikyapa vae
(Levtico18.2428).
Jeremias3 1272

ete te pejevy ju xevy, hei Senhor. 2 Pema na yvyty ita anho reia re,

hae pexa. Mamo tu o pendetavy rei eague? Mbaeta tape ikuai vae
rupi peguapy pemoaru vae kuery pear vy, Arbia pygua tekoa ea
rupi oma mbegue oinya rami. Hae rami vy pemongyapa ma pendeyvy
pendetavy reia hae pendereko vaia py. 3 Hae nunga rupi ae xee

nambookyvei, maeta pyau jave te. Hae rami te pe ma itavy rei vae
rami penderova re pexa uka napex kuaaveia. 4 Anhet a ma voi xevy

pejapukai rive vy aipopeje: Xeru, ndee ma xekyr guive xerayvu vae


reiko. 5 Rakae peve r tu ndepoxya rupi reiko? Tyr pa opa peve ete r

teve ndepoxy? peje. T, hae rami ae xevy pendeayvu vaeri pejejavyve


tema r pe ae peipotaa rami rive, hei Senhor.
6 Hae gui huvixa Josias o jave Senhor aipoeive ju xevy: Rexa teve

Israel kuery kunha itavy rei vae rami anhet rupi e ikuaia? Mbaeta
oopa r yvyty yvate vae ry, hae yvyra hovana vae hae javi guy rupi,
opa mar rei r itavy hae py. 7 Hae gui xee aexa te hae rami ete

oiko ma rire xevy ju ojevy agu, vaeri ndojevyi. Hae nunga ma ikypyy
itavy rei vae Jud oexapa. 8 Mbaeta Israel kuery itavy reia hae javi re

xee amondoukapa, hae ixupe ame imondovy kuaxia romendaague


ambovaipa agu regua. Hae rami te ikypyy Jud nonhemboaxyi aexaa
py. Hae rami rgue py hae voi oo vy itavy reia rupi oiko avi.f 9 Hae gui

itavy reia gui nonhemboaxyi vy omongyapa oyvy. Mbaeta ita hae yvyra
guigua pe rive oikoa py itavy rei tema oikovy. 10 Hae rami ete te ikypyy

Jud anhet rupi egua vae vy ndojevyi xevy opya hae javi py, ojevy
merami rive, hei Senhor.
11 Senhor aipoei xevy: Hae rami ete Israel kuery itavy rei vaeri

Jud kuery gui heko porve vae ikuai. 12 Hae nunga rupi tereo, povae

ayvu emombeu kuaray ijapuaia katy rupi. Hae vy aipore: Israel kuery
pendetavy rei vae, pejevy na. Hae ramo ma pendery xee nambouvei
r xepoxya, anhomboaxy vae vy, hei Senhor. Ndaxepoxy riaevei r
guive. 13 Hae rami avi peikuaa pota na pendeko vaia re, peikuaa pota

Senhor penderuete rovai pejejavyague re, mbaeta yvyra hovana vae


hae javi guy rupi pendetavy rei, xeayvu re ndapejapyxakai guive, hei
Senhor.

Pejeko rerova ke, heiague


14 Xeray
kuery xenhe rendu e vae, pejeko rerova ke, mbaeta
xee ae ma peneme rami aiko. Hae nunga rupi pete-te tet gui xee
rogueru r pete, hae pete-te regua gui mok-moko r rogueru. Hae

3.78 Apy moko kunha joegua oikoa rami ijayvu Israel hae Jud kuery re, Israel kuery
f

ojejavyague rami ae ju Jud kuery ojejavy avi ramo. Hae vae jave py ma Israel kuery
ojejavyague re Nhanderuete escravo-r omondoukapa ijyvy gui mombyry (2Reis17.620).
1273 Jeremias3,4

vy rogueraa ju r Sio py, hei Senhor. 15 Hae py amo r pe kuery


re opena vaer xee rami ipya vae. Hae vae kuery ma pendere opena
r oikuaapa hae oarandu reve. 16 Hae rami rire pendereta ju r yvy

re, penderay kuery reta r guive. Hae vae jave ma napendeayvuvei


r Senhor guexeve guar ojapo vaekue ryru re, mbaeta hae nunga re
naimaenduaavei r, Oata ndaeai r guive. Ne hekovia ndojapoai r
amboae, hei Senhor. 17 Hae vae jave ma Jerusalm tet pe Senhor

renda ea r. Hae py ma hae javi regua onomba r Senhor rery


rupi, hae vy inhak rat reia rupi ve r ikuai. 18 Hae vae ra ma Jud

kuery pete rami r ikuai Israel kuery reve. Hae vy kuaray ijapuaia
katy yvy itui vae gui joupive peju r pendeyvyr peneramo kuery pe
ame vaekue katy.
19 Xejeupe ae aipoae vaekue: Xee rogueruxe te xeray kuery mboae

mbyte, hae pendevy amexe yvy oipotavepy, amboae regua kuery


yvy gui iporve vae. Aipoaeve ju: Xevy pe Xeru peje r, xegui
ndapejepeavei r guive, hae. 20 Hae rami te pe Israel kuery, kunha

ome gui opoi nhemi vae rami avi pe voi xero py peiko itavy nhemi
vae rami, hei Senhor. 21 Yvyty yvateve vae-vae rupi onhendu pete

ayvu, Israel kuery ojaeo hae ojerure nhendu okuapy ramo. Mbaeta
haeve ea rami rei pendekuai, Senhor penderuete gui penderexaraipa
rire. 22 Pejevy ke, xeray kuery xenhe rendu e vae. Hae ramo xee

amonguera r xenhe rendu eague gui, hei.


Hae ramo aipoea: Apy ma orekuai, roju ma ndea py. Mbaeta ndee
ma Senhor oreruete. 23 Anhet ete ae yvy ikuai vae ry rupi rojekorea

rupi orekuai, yvyty ry rupi oretavy rei vaekue. Mbaeta Senhor


Oreruete re anho o ore Israel kuery roo jepe agu. 24 Mbaemo orekyr

jave guive oremoxmbaar pe rive orekuaia rupi rombovaipa oreramo


kuery ombaeapoa rupi ojou vaekue. Hae ramo hymba vexai kuery,
vaka jipovei, tay kuery hae tajy kuery voi. 25 Roapa rvy roxmbaa py,

mbaeta roiko kuaa e reia oreaoipa. Mbaeta rojejavy Senhor Oreruete


rovai, ore hae oreru kuery, orekyr guive kovae ra peve. Noroendu
potai vaekue Senhor Oreruete ayvu, ea.

4  Hae ramo Israel kuery, pejevyxe ri vy ke xevy pe ete pejevy, hei


1

Senhor. Peipeapa ojeguarupy xerenonde gui, hae pejepeave eme


xegui. 2 Anhet rupi, arandua hae teko pora rupi pendekuai reve peura

xee Senhor aikove vae rery rupi. Hae rami ri pendekuai ramo yvy
regua kuery xereroporaei r okuapy, hae r xee amoingo pormba r,
hei.
3 Mbaeta Senhor aipoei Jud hae Jerusalm pygua avakue pe:

Pereko katu pyau penembaetyr, hae penhotve eme juu mbyte


rupi. 4 Avakue Jud hae Jerusalm pygua, pendepire pemboiague rami

Senhor peguar peikyao avi ke penekurax, xepoxya tata rami o vy


Jeremias4 1274

penderapy e agu imboguear oiko e re, pendeko vaia rupi pendekuai


rire.

Kuaray ijapuaia katy gui mbaemo vai ou agu re ijayvuague


5 Pendu
uka na Jud yvy re, pejapo Jerusalm tet py oendua agu
rami. Hae vy aipopeje: Pemonhe ke mimby guaxu yvy re! Pejapukai
rat vy aipopeje: Penomba ke, nhanha jaike tet ikorapa vae py! peje.
6 Pemopu ke imoamy bandeira Sio katy peo agu. Pejava na, pemboare

eme. Mbaeta xee ajapo r kuaray ijapuaia katy gui mbaemo vai ou
agu rami nhomomba etear. 7 Mbaeta guary ma ituiaty gui o ma ouvy

yvy regua kuery mombaar.g Ou ae ma, oaty oeja ma ouvy pendeyvy


hae peneret ikuai vae ombovaipa agu, avave rei noavei agu rami.
8 Hae nunga rupi pendejee pemo ao penhemboaxya regua. Penerax

hae pejaeo, mbaeta Senhor ipoxy etea ndoaxa rivei r nhandegui.


9 Hae vae ra ma huvixa kuery ndaipya guaxuvei r, sacerdote kuery

onhemondyipa r, hae profeta kuery voi okyjepa r, hei Senhor.


10 Hae ramo xee aipoae: Ai Senhor Xeruete! Kore rembotavy uka rae

kovae tet Jerusalm pygua kuery, Pendekuai por r, re uka vy. Hae
rami te kyxe ou ma orenhe re peve, hae.
11 Hae vae jave py kovae tet Jerusalm pygua kuery pe Senhor

aipoei r: Xevygua kuery re yvytu haku vae oipeju r yvy ita anho
reia gui, mbaemo pirekue omboveve agu e guive, ne oikyao agu
e. 12 Hae rami agu gui yvytu xea guigua ou vae ma hatve ete r.

Hae rami vy xeayvu r hae kuery opaga agu re, hei.


13 Neexa, pee ma arai rami ou oiny imombaar, ikarxa ma yvytu

at vae rami ou. Hymba kavaju kuery ma taguato gui inhakuve vae.
Ndaevei ete nhandevy! Nhanemomba ta ma!
14 Hae gui Jerusalm pygua kuery, peo jepe agu peikyao ke

penekurax mbaemo vai o vae gui! Rakae peve tu pendepya re


pemo r haevea rami rei pendekuai agu? 15 Mbaeta D tet guive

pete ayvu onhendu, yvy reia Efraim re o vae guive omombeua


mbaemo vai oikoague. 16 Perojapukai yvy regua ikuai vae pe, pendu

uka Jerusalm tet re mbaemo oiko vaer. Hae vy aipo peje: Pete yvy
mombyry ete vae gui ou tet jokoar kuery, ojapukai jogueruvy Jud
yvy re tet ikuai vae hae javi re, peje. 17 Mbaeta hae kuery ojokopa r

Jerusalm mbaety re opena vae oara rami, hae pygua kuery xerovai
ikuai rire, hei Senhor. 18 Mbaeta pendereko vai hae mbaemo vai

pejapoaty ojapo hae nunga pendery ou agu rami. Pendere oiko ta vae
ma iro vaikue vae, penekurax re peve r oo.

g
4.7 Guary heia ma Babilnia pygua kuery ombou agu re Nhanderuete ijayvu vy,
ojeupegua kuery ojejavyague re ombopaga agu.
1275 Jeremias4,5

19Ai
xekurax, xekurax! Xee narombaraetevei ma haxy! Ai xekurax
renda! Xekurax otytypa rei oiny! Akyrir agu ndaevei, mbaeta xenhe
py aendu mimby guaxu joe opua pygua omonhea vae ramigua.
20 Mbaemo vai oiko jepi r omombeua, yvy jave re ombovaipaa ramo.

Xerekoa voi ombovaipaa vyvoi, xapyai py aaty ivaipa. 21 Rakae peve


ndau aexa r hae kuery bandeira omopu r, hae aendu r mimby


guaxu omonhe r?
22 Xevygua kuery ma nainhak porveipa, ndaxekuaavei ma rire. Tay

kuery hiarandu e vae ikuai, oendu kuaa ve vae. Mbaemo vai ojapo
agu re anho hiarandu, hae r ipor vae ma ndojapo kuaavei.
23 Yvy re ama r nati, mbaeve no. Yva re ju ama r peteve henda

py naexaki. 24 Yvyty ikuai vae re ama r oryryipa, yvy ikuai vae


voi oryryipa avi. 25 Ama r avakue jipoavei, guyra yvate rupi oveve vae

voi ojavapa rae. 26 Amave ju r yvy ipor vaekue opyta rae tekoa ea,

hae tet ikuai vaekue oitypaa Senhor renonde, ipoxy ete ramo.
27 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Yvy jave rupi ivaipa r. Hae rami

te pav e r amokanhy. 28 Hae nunga rupi yvy re ojaeoa r, yva


pytmba r guive. Mbaeta xeayvu hae anhembopya ae ma rire ndajeko


rerovai r, haekue py ndajevyi r guive. 29 Kavaju rygua hae huy

revegua kuery revovo gui tet pygua kuery ojavapa. Kaaguy re oikepa,
yvy ikuai vae rupi o. Guet ikuai vae hae javi oeja rive, avave rei
noavei.
30 Hae gui a ma ndee tet ombovaipa pyre, mbae re tu gu rami

rejapo? Mbaeta pyt vae py renhemonde, ouro guigua remo, nderexa


rembojegua, hae renhemopor rive. Hae rami te remoaru vaekue
ndere ndaijaevei vy ndejukaxe okuapy.h 31 Mbaeta pete ayvu onhendu

r aendu kyr vae oikuavi ta vae rami, jypygua kyr vae raxy oendu vy
ojexavai vae rami hax vae. Hae vae ma Sio memby rax, ipytu at
reve opo oupi vy aipoei vae: A ndaevei ete xevy! Mbaeta xenhe py
xekangy ma xejukaar kuery gui, hei vae.

Jerusalm hae Jud pygua kuery ojejavya re ijayvuague

5  Peiko-iko
Jerusalm tet py tape ikuai vae rupi. Pexa pota a,
1

peikuaa pota, peka tet mbyte rupi petei ri jepe pejou agu ava teko
por rupi oiko vae, anhet vae rekaa. Mbaeta pejou ri ramo xee aperdoa
r tet pygua kuery hae javi. 2 Mbaeta hae kuery oura vy Anhet ete

Senhor oikove vae rery rupi aura hei vaeri anhet rupi e oura, hei.
3 Hae gui Senhor, anhet rupi ikuai vae e ri tyy rexaxe? Ndee

rembojexavai te hae kuery ma haxy noendui. Remomba te hae kuery

h
4.30 Jud kuery ma Nhanderuete gui ojepeapa vy kunha itavy vae rami ikuai, amboae
regua pe onhepytyv ukaxe vy. Hae rami te hae kuery ndaijaei vy noipytyvi.
Jeremias5 1276

nonhemoarandu ukai. Itaova gui hova ratve vae vy ndojevyxei ae ma


ndevy. 4 Xejeupe ae aipoae: Iporiaukuei anho rima naiarandui, mbaeta

ndoikuaai Senhor guigua tape ne nguuete oipota vae. 5 Hae nunga

rupi aa r yvatekueve ikuaia py, hae kuery reve xeayvu agu. Mbaeta
hae kuery nhi oikuaa r Senhor guigua tape hae nguuete oipota
vae, hae vaekue. Hae rami te hae kuery voi pete rami omop okuapy
canga, hae omondopa ijokuaar omo mbyre.i 6 Hae nunga rupi guary

kaaguy regua ojukapa r, aguarai guaxu tekoa ea regua ombovaipa


r, hae xivi oma mbegue r oiny hae kuery ret yvry. Hae ramo tet
gui pete vae rei o ramo omboaypa r, mbaeta gueko vaia hae itavy
nhemia rupi ikuaive tema ojeoivy.
7 Hae rami pendekuaia xee aexa vy mbaexa r tu roperdoa? Mbaeta

penderay kuery ma xerejapa vy oura r okuapy nguuete e rery rupi.


Hae kuery xee amoevyatmba rire te itavy rei okuapy, ono ete okuapy
kunhague ro py. 8 Kavaju omongaru pormby rami haekue-ekue katy

onha vae rami pete-te opena rei r okuapy oir rayxy re ae. 9 Xee

ndau aeja rive r ri hae rami ikuaia ambopaga e re? Nambopagai r


teve hae rami ete ikuai vae regua? hei Senhor.
10 Tapeo ke uvaty ikuai vae rupi, peitypa, vaeri hae javi e tavy.

Pemop ke hak, mbaeta Senhor pegua e ramo.j 11 Mbaeta anhet


rupi e Israel hae Jud kuery ikuai xerovai, hei Senhor. 12 Mbaeta

Senhor gui ojepeapa vy aipoei: Hae rima Nhanderuete, hae


Mbaemo vai peteve henda py ndoikoi r nhandere. Ndajaexai r kyxe
revegua, ne karuai, hei okuapy. 13 Profeta kuery eteve voi yvytu rami

rive ikuai, mbaeta ayvu ndoguerekoi. Hae kuery nhomongyjeague


hae kuery re ae ju r ojeapa. 14 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete

ixondaro reta vae aipoei: Hae rami ete hae kuery ijayvu ramo ndejuru
py xeayvu amo r tata rami, hae r hae kuery ma ajapo r xak rami
huguepa agu. 15 Neexa pe Israel kuery, mombyry gui ambou r pete

regua pendery. Hae vae kuery ma imbaraete vae, yma guare hae
ijayvu peikuaa e vae. Hae kuery ijayvu r pe napendu kuaai r,
hei Senhor. 16 Hae kuery ruy ryru ma yvyra rupa py ikua ojepea

vae rami nhomomba vae. Hae vae regua avakue ma ipya guaxuve
vae meme. 17 Hae kuery houpa r mbaemo pemono hae mbojape

pejapo vaekue. Omomba r penderay hae penderajy kuery. Houpa


r penerymba vexai hae vaka kuery. Uva hae figo penhot vaekue
voi hou r. Okyxe py oitypa r peneret ikorapa vae pejeroviaague
hae javi. 18 Hae rami avi hae vae ra te xee noromomba katui r,

i
5.5 Apy Canga heia ma Israel kuery reko re ijayvu vy, mbaeta vaka ombaeapo vaeri
inhar teri, imxo por e vae rami ikuai (Deuteronmio32.15; Atos26.14). j5.10 Apy
ma Israel rovaigua kuery pe ijayvu.
1277 Jeremias5,6

hei Senhor. 19 Hae gui ndevy pe hae kuery oporandu r: Mbae re


tu Senhor Nhanderuete hae nunga hae javi omoingo nhandere? hei


r ndevy. Hae ramo rembovai r: Pe kuery xereja, hae pendeyvy re
amboae ramigua tuuete pe pendekuai rire amboae regua kuery pe ju r
pendekuai pendeyvy re e, re r.
20 Po rami emombeu Jac ramymino kuery pe, ejapo Jud kuery

oendupa agu rami. Hae vy aipore: 21 Napenearandui hae napendu


kuaai vae kuery, pendu ke a povae ayvu, mbaeta penderexa o


te ndapexai, hae pendeapyxa o te napendui vae. 22 Xerenonde

ndapejererokyjei r teve? hei Senhor. Xerenonde te napekyrir


r ri? Mbaeta xee ma ita kui reia amo vaekue ye jokoa rakae r
peve guar. Hae vae re yai ojeapi-api te ndojapoi r mbaeve, hevovo
rat te ndoaxai r. 23 Hae r kovae kuery ma opya re omo xevy e

ikuai agu, inhak rata rupi. Hae rami vy xere opu vy xerejapa
ojeoivy. 24 Mbaeta hae kuery aipo ndei: A ma nhandekuai r

Senhor Nhanderuete gui jajererokyjea rupi, mbaeta hae ma haevea


ra py oky ombou vae, haku-a ypya ra hae opaa py voi, hae mbaemo
nhamono agu ra ojeupity agu ojapo vae, ndei. 25 Hae rami rgue

py pendereko vaia ojapo mbaemo por novei agu, pejejavya ojapo


pendekuai por agu vaekue novai agu rami.
26 Mbaeta xevygua kuery mbyte ikuai mbaemo vai ojapo vae. Pete-

te joe oma mbegue r okuapy guyrai omboaxe vae rami. Hae kuery
nhu ojayvy r avakue omboa agu. 27 Guyrai gaiola tyny vae rami

hae kuery ropy tyny r jokoreague repy. Hae rami vy ipoakave hae
oguerekopave r ojeoivy. 28 Ikyrapa r guive, hevyatmba riae. Pav

gui heko vai raxave r. Noipytyvi r tyre kuery mbaemo oguerekoi


agu, iporiaukuei reko re ndoikuaa potai r guive. 29 Xee ndau aeja

rive r ri hae rami ikuaia ambopaga e re? Nambopagai r teve hae


rami ete ikuaia re? hei Senhor.
30 Hae gui ma mbaemo nhomondyipaar hae nhomokanhyar oiko

yvy re. 31 Mbaeta profeta kuery omombeu merami rive r xeayvu,


hae hae kuery re sacerdote kuery onhemoir vy joguereko poyi r


okuapy. Hae nunga ae rima xevygua kuery ojou por okuapy. Hae
rami te mbae tu hae kuery ojapo r ova ramo hae nunga opa agu
ra?

Jerusalm tet ojokopaa agu re ijayvuague

6  Benjamim
kuery, penhamba ke Jerusalm tet mbyte gui.
1

Pemonhe mimby guaxu Tecoa tet py, hae Bete-Haquerm ry


rupi pemoendy tata ikuaa ukaar, mbaeta kuaray ijapuaia katy gui
ou r mbaemo jaea haeve vae nhomomba etear. 2 Mbaeta tet

por Sio memby epyre ma xee aeja r omboaypa pyr. 3 Hae ramo
Jeremias6 1278

hovaigua kuery ou r guymba kuery reve. Ijyvry rupi ojapo r ooi.


Hae vy pete-te guymba kuery omongaru r ikuai agu py ae.k
4 Peiko katu ke tet re pepu agu! Pepu ke, jajeoi kuaray mbyte

jave. Ai kore, ndaevei ete r nhandevy! Kaaru ma, kaarua omokuaray


ma heravy. 5 Pepu ke, hae kuery rovai jajeoi pyavyve. Nhambovaipa

hae kuery ro ikorapa vae onhemiaty, hei r okuapy.l


6 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae aipoei: Pejayapa yvyra, hae

pemopu Jerusalm pejoko agu. Hae vae tet ma ambopaga vaer ae


o. Mbaeta mbyte rupi ma nhomoingo axya anho ikuai. 7 Yguar ojoo

pyre yy o riaea vae rami avi tet re o riae heko vai vae. Hae py ikuai
jojukaa hae mbaemo mbovaipaar. Xerenonde ma imbaeaxya hae ijai
o riae. 8 Ndee Jerusalm, enhemoarandu uka nho ke, ndegui xee ajepea

e agu, hae gui xee rombovaipa vy oa ve agu rami rojapo e agu.

Hae kuery ojejavya py het ombovaipaa agu re ijayvuague


9Senhor ixondaro reta vae aipoei: Kyre rupi oeka-ekaa r Israel
kuery okuavei vae, uvaa monoa hak ikuai vae mbyte rupi opovyvya
rami, hei.
10 Hae rami xeayvu vy ndeayvu amombeu te mavae tu oendu r?

Neexa, hae kuery oapyxa ombotypa rire noendui r. Hae kuery pe r


Senhor ayvu ma ojeguarupy rami, noenduxei ramo. 11 Hae r xere ma

o Senhor poxya amombeu agu. Xekane ma aendu riae vy. Mbaeta


aipoei: Anho r xepoxya kyrgue tape rupi ikuai vae hae kunumigue
nhomboaty vae ry. Hae ramo omboapaa r ime kuery tayxy reve,
tujakuei hae ikarmba reii vae voi. 12 Hae kuery rogue omboaxapaa r

amboae kuery pe, imbaety hae tayxy oguereko vaekue voi, kovae yvy
re ikuai vae rovai xepo aupi ramo, hei Senhor. 13 Mbaeta pete-te

ojou reta-retavea rupi ikuai, kyrgueve hae tujakueve voi. Profeta hae
sacerdote kuery voi jokorepa rei okuapy. 14 Hae kuery ma hiairy rive

r omonguera xevygua kuery. Hae vy Haevepa rei, mbaeve ndoikoi


r, hei rive r okuapy, haevepa rei ramo e. 15 Hae kuery oxmba r,

mbaeta ox ea py ojapo okuapy ojeguarupy, nox kuaavei guive. Hae


nunga rupi hoapa r amboae kuery hoaague rami. Xee ambopaga r
onhepyxangapa r, hei Senhor.
16 Po rami Senhor ijayvu: Pepyta peamy tape joaxaa yvry peexa

pota agu. Peporandu tape por yma o vaekue re, hae tapeo hae vae
rupi ae. Hae rami vy pejou r penenhe opytuu agu, hae vaekue te
hae kuery ma Ore ma ndorooi r hei okuapy. 17 Hae rami r amo pe

k
6.3 Apy xondaro kuery Jerusalm jokoar ou vae re ijayvu. Guymba kuery reve r ou
heia ma xondaro kuery re ijayvu vy. l6.45 Apy ma xondaro kuery jogueroayvu tet re
opu agu.
1279 Jeremias6,7

kuery rekoa rarar kuery. Hae vy aipoae: Pejapyxaka ke peiny mimby


guaxu ipu r guar, hae te hae kuery Ore ma noroendui r, hei
okuapy. 18 Hae rami rire yvy regua kuery, pendu ke. Peno vae kuery,

peikuaa pota ke xevygua kuery mbyte oiko vaer vae re. 19 Yvy regua

kuery, pendu ke! Mbaeta hae kuery ry xee ambou r mbaemo vai.
Hae kuery ae ikuaixeague repy r ambou, xeayvu re ndojapyxakai hae
xeguigua lei omboyke okuapy rire. 20 Hae nunga rupi mbaer tu xea py

hae kuery ogueru Sab yvy guigua heaku por vae hae yvyra ayguei
heaku por vae yvy mombyryve guigua oapy agu? Mbaeta xevy guar
peapy vae ma xee ndarovyai, xee ndajou pori peme vae. 21 Hae

nunga rupi Senhor aipoei: Neexa, xee amo r kovae kuery reityar.
Hae ramo hoapa r okuapy, tuu kuery hae tay kuery voi. Hae katyi
rupi ikuai vae voi omanomba r, ir kuery guive.

Kuaray ijapuaia katy gui hovaigua kuery ou agu re ijayvuague


22 Senhor
aipoei: Pete regua ou r kuaray ijapuaia katy gui, heta
ete vae regua opu r jogueruvy yvy apy gui. 23 Guyrapa hae huy reve

r ou. Hae kuery ma porayvu vae, nhomboaxy kuaa vae. Ye rami


r hevovo. Kavaju ry r ou. Hae rami vy xondaro kuery hyxypa r
jogueruvy pe Sio pygua kuery re opu okuapy agu, hei.
24 Hae kuery oua omombeua r nhaendu vy nhandepo humba.

Nanhanderekorveipa, omemby oikuavi ta vae raxy ramigua


nhaendu guive. 25 Tapeo eme mbaety rupi, ne peguata eme tape

rupi, mbaeta nhanderovaigua kuery kyxe reve ou. Jova-jovai re ikuai


nhanemongyjear. 26 Xeretar rajy kuery, pemo ke ao penhemboaxya

regua, hae penhembojere pejupy tanhimbu rupi. Pejaeo ipia petei vae
re ojaeo vae rami, pejexavaia gui ae. Mbaeta nhandery ou xapya r
nhanemombaar.

Oikyao nhea rivea re ijayvuague


27Xevygua
kuery mbyte ndee romo prata kyaoar, hae oo imbaraete
vae rami, hae kuery reko rexa vy reikuaa pota agu. 28 Mbaeta hae

kuery ma naxenhe renduia rupi tema ikuai, joekokue mombeu


rivea rupi guive. Overa vae hae ferro rami rive ikuai ikyapa vae vy.
29 Mbaeta tata ry prata kyaoa oipeju at te chumbo anho rei opyta

tata opa rire. Aikyao nhea rive, hae kuery mbyte gui heko vai vae
ndojepeai ramo. 30 Hae kuery pe ma Prata kyakue rive ea r, Senhor

omombopa ramo.

Templo re rive hae kuery ojeroviaa re ijayvuague

7  Po
rami Senhor oayvu ombou Jeremias pe: 2 E ke Senhor pegua
1

oo rok py xeayvu remombeu agu. Hae vy aipoere: Jud regua kuery


Jeremias7 1280

kovae ok rupi Senhor pemboete agu peike vae hae javi, pendu ke Senhor
ayvu, re. 3 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae Israel kuery ruete aipoei:

Pejeko rova ke amboae rami pendekuai agu. Hae ramo xee ajapo r kovae
tekoa py pendekuaive agu rami. 4 Pejeroviave eme po ramigua ayvu rive:

Apy ma o templo Senhor pegua, templo Senhor pegua, templo Senhor


pegua, hei vae re pejerovia eme. 5 Hae rami rgue py pejeko rova ke amboae

rami pendekuai agu, hae pete-te haevea rami pejapo peneir kuery reve.
6 Pejavyky rive eme amboae yvy regua, tyre ne imeve vae kuery guive.

Kovae henda py pemove eme heko por vae ruguy, peiko eme guive amboae
ramigua tuuete kuery re, pendejeupe ae pejapo vai e agu. 7Hae rami ri

pendekuai ramo xee ajapo r kovae yvy re pendekuaive agu rami, yma guive
peneramo kuery yvy rakaeve r peve guar ame vaekue py.
8 Neexa, pe kuery ma ayvu rive perovia vae, pendevy mbaever

ovare vaeri. 9 Mbae tu pejapo? Penemonda, pejojuka, pendetavy rei


hae peura merami rive. Heaku por vae peapy r tuuete ramigua Baal
pe, hae amboae ramigua tuuete peikuaa e vae katy peo. 10 Hae rire

te peju vy xerenonde pepu r pekuapy kovae oo xerery oaty py. Hae


vy aipopeje r: Jaa jepe ma, peje te mbaemo vai pejapove tema rive.
11 Kovae oo xerery oaty ma imonda vae kuery onhemiaty rami teve

peikuaa? Neexa, xee ma hae nunga hae javi aexapa, hei Senhor.m
12 Hae gui tapeo opy xevygua Sil tet py oague katy. Hae py ma jypyi

xerery amoague. Hae gui pexa ke hae py ajapo vaekue, xevygua Israel kuery
heko vaiague re ambopagaague.n 13 A ma haekue nunga ae pe voi pejapo

avi, hei Senhor. Pendevy xeayvu jepi ko rai guive te napendui. Pe kuery
xee roeno te pe naxembovai. 14 Hae ramo Sil tet re ambovaipaague rami

ambovaipa avi r kovae oo xerery oaty re, hae vae re rive pejerovia ramo,
hae kovae tekoa re guive, pendevy hae peneramo kuery pe ame vaekue ri.
15 Hae rami vy pe kuery roipeapa r xerenonde gui, penderyvy kuery Efraim

regua aipeapaague rami ae ju.

Guetar kuery re profeta ojerure e agu re ijayvuague


16Hae
nunga rupi ejerureve eme kovae kuery re, ejapukaive eme,
enheave eme renhemboea py, mbaeta xee naendui r. 17Ndee ndau

nderexai teve hae kuery ojapo vae Jud re tet ikuai vae hae Jerusalm py
tape ikuai vae rupi? 18 Mbaeta tay kuery ogueru r yxak, hae tuu kuery ju

omoendy r tata. Hae r kunhague ma omoapomo r trigo mbojape ojapo


agu xyete ramigua yva pygua peguar.o Tuuete kuery mboae pe voi ome

m
7.11 Mateus21.13, Marcos11.17, Lucas19.46 n7.12 Hae kuery tuuete mboae ramigua
re ikuai ramo Senhor ombovaipa rakae Sil tet (1Samuel4.111). o7.18 Apy Xyete
yva pygua heia ma Babilnia pygua kuery xyete Rainha epy vae re ijayvu vy (44.1719,
25).
1281 Jeremias7

r mbaemo rykue, xembopoxy agu rami rive. 19 Hae rami avi xee ae ri

ndau hae kuery ombopoxya? Tyr pa hae kuery ae e teve onheroangeko,


oxmba rei agu rami? hei Senhor. 20 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete

aipoei: Neexa, kovae tekoa ry anho r xepoxya hae ajou vaia, avakue hae
mymba ikuai vae ry, yvyra ikuai vae hae mbaemo aju yvy gui oiko vaekue
ry guive. Hae gui hae nunga okai vy ndoguei re.

Mbaemo nhame jepia rive mbaever ndovareia re ijayvuague


21Senhor
ixondaro reta vae, Israel kuery ruete aipoei: Mymba
peapy reve peme vaer peru te pendejeupe ae topyta hookue peu
agu. 22 Mbaeta jypyi Egito yvy gui peneramo kuery anomba jave py

ma ndaxeayvui vaekue mbaemo oapy agu re, ne mbaeve name ukai


xejeupe. 23 Hae rami rgue py povae nunga anho ajapo uka hae kuery

pe. Aipoae: Pejapyxaka ke xeayvu re. Hae ramo xee aiko r Penderuete,
hae r pe ma xevygua kuery r peiko. Peiko ke ajapo uka vaekue hae
javi rupi, pendekuai por agu, hae vaekue.p 24 Hae rami te hae kuery

ndojapyxakai, noendu potai. Hae rami vy hae kuery ae onhemongetaa


rupi ikuai, inhak rat reia rupi guive. Hae rami vy guakykue katy
ojevy, guenonde katy ndooi. 25 Egito gui peneramo kuery anomba ra

guive a peve pendea py ambou xerembiguai profeta kuery, ko nhav,


ko rai guive ambou. 26 Hae rami te pe kuery ndapejapyxakai xeayvu

re, ndapeikuaa potai guive. Hae rami rgue py peneak rat vae vy
peneramo kuery gui ndaeveive vae pejapo.
27 Hae nunga rupi hae kuery pe xeayvu hae javi remombeu te hae

kuery ndojapyxakai r ndeayvu re. Reno te nanembovai r okuapy.


28 Aipoere hae kuery pe: Pe kuery ma Senhor Penderuete ayvu re

peikuaa pota vae, napenhemoarandu ukai guive. Hae ramo anhet


vae nonhenduvei ma, pendejuru py novei ma, re.

Jud kuery re Nhanderuete nopenavei agu re ijayvuague


29Pe
Jerusalm pygua kuery, pejayapa ke pendea xevy pe ikya e
vaer pemboaxa vaekue, hae pejaeo peovy yvyty yvateve vae ry
katy. Mbaeta Senhor nopenavei ma r pe agua kuery re, pendejou
vai vy napendereraa jepevei ma r guive. 30 Mbaeta Senhor aipoei:

Xerenonde Jud kuery heko vai okuapy. Hae rami vy xerery oaty py
omo okuapy mbaemo raangaa ojeguarupy, omongyapa agu rami
rive. 31 Hinom ray rekoague yvyugua py voi ojapo avi altar Tofete epy

vae, hae py guay kuery hae guajy kuery oapy agu. Hae ramigua ma

p
7.2223 Egito gui Nhanderuete hae kuery ogueno jave py ma onhe rendu agu re
anho ranhe ijayvu, mbaemo ome agu re (xodo19.36). Mbaeta mbaemo ixupe
nhamea gui oipotave nhanhe rendu (6.20; Salmo 40.68; Isaas1.1117).
Jeremias7,8 1282

xee ajapo uka vaekue, ne nanhembopyai guive. 32 Neexa, ou r ra


hae vae pe Tofete ndaeavei agu, ne Hinom ray rekoague yvyugua


ndaeavei voi. Hae rami rgue py Yvyugua jojukaaty ea r. Mbaeta
Tofete py ma ojatya r omano vaekue retekue, amboae henda py
ndaevei ramo, hei Senhor. 33 Hae ramo hae kuery retekue opyta r

guyra yvate rupi oveve vae hae mymba yvy guy rupigua hou vaer.
Hae nunga mondyiar ndoikoi r guive. 34 Mbaeta Jud re tet ikuai

vae hae Jerusalm py tape ikuai vae rupi amombytuupa r ovya rei
vae ayvu, omenda vaer avakue hae kunhague ayvu guive. Ijyvy ojeapo
r ombovaipa pyre.

8  Senhor aipoei: Hae vae jave ma Jud regua huvixa kuery hae
1

yvatekueve kgue oguenombaa r onhono porague gui, sacerdote


hae profeta kuery, hae Jerusalm pygua kuery kgue hae javi. 2 Hae

rami vy omoambaa r kuaray ojopea hae jaxy rexaka rupi, hae yva re
ikuai vae hae javi gury rupi, mbaeta hae nunga hae javi hae kuery
omboete vy hae vae pe ikuai rire, hakykue rupi mbaemo re oporandua
rupi oo, hae henonde guenapy re o rire. Hae vae rire ma ikgue
nomonoave imbokuapyi r, nonhono pora jevyvei r guive. Mymba
repoxi rami rive r opyta yvy re. 3 Kovae kuery heko vai vae okuave

vae amoa r opa rupi. Hae ramo hae kuery oikovexe rgue py omano
voixe r okuapy, hei Senhor ixondaro reta vae.

Nhombopaga agu re ijayvuague


4 Aipoereve
tema: Po rami Senhor ijayvu: Avakue hoa vy ndau
nopu jevyi r ri? Tape ojavy vaekue ndau ndojevyi r ri guape
py? 5 Hae rami te mbaexa tu Jerusalm pygua kuery ojeroviaa gui

ojepea ma vy oeja riae ri? Mbaeta hae kuery ojekorea rupi ae tema
ikuai, ndojevyxei vy. 6 Xee ajapyxaka, aendu pota ainy te hae kuery

ndaijayvui ae haevea ramigua re. Avave rei ndoikoi heko vaia gui
onhemboaxy vy Mbae tu ajapo? hei vae. Mbaeta pete-te ma guape
rupi ae oiko at r, kavaju joe opua katy onha at vae rami. 7 Hae r

cegonha yvate rupi oveve vae ma oikuaa r ojevy agu ra. Pykuii,
mbyjui hae grou voi oveve ovy agu ra re oikuaa pota vaer meme.
Hae r xevygua kuery ma ndoikuaa potai xee Senhor ambopaga ta r.
8 Mbaexa tu pe kuery aipopeje: Nhande kuerya py Senhor guigua lei

o ramo nhanearandupa vae, peje? Mbaeta lei re nhomboe vaety kuery


lei oguerova vy penembotavy. 9 Hae ramo hiarandupa vaekue oxmba

r, omboapaa r ndaekorvei rei vy. Senhor ayvu hae kuery oeja ma


ramo mbae nunga arandu tu hae kuery re o? 10 Hae nunga rupi tayxy

kuery amboaxa r amboae kuery pe, imbaety guive amboaxapa r


ija pyaur pe. Mbaeta pete-te jokorepaa rupi ikuai, yvyigueve hae
yvatekueve voi. Profeta hae sacerdote kuery ma apu rupi ikuai vae
1283 Jeremias8,9

meme. 11 Hae kuery ma hiairy rive r omonguera xevygua kuery. Hae


vy Haevepa rei, mbaeve ndoikoi r, hei rive r okuapy te haevepa rei


ramo e. 12 Hae nunga rupi hae kuery omoxmbaa r, mbaeta ox ea

py ojapo okuapy ojeguarupy, nox kuaavei guive. Hae nunga rupi hoapa
r amboae kuery hoaague rami. Xee ambopaga r onhepyxangapa r
okuapy, hei Senhor. 13 Mbaeta xee amokanhymba re. Novei ma r

uvaa hak re, ne figo hiy re. Hogue voi overepa ma. Xeayvu ae ma hae
kuery ry hae nunga ou agu re, hei Senhor.
14 Mbae re tu apy teri jaguapy nhainy? Pendeaty ke tet ikorapa vae

py jaikepa agu nhamanomba agu hae py. Mbaeta Senhor ijayvu


ae ma nhandejuka agu re, jayu agu ome ma yy veneno re ir vae,
Senhor rovai jajejavy rire. 15 Mbaemo por nhar te ipor vae jipoi,

jakuera agu ra rgue py nhanemongyjepaar ou. 16 D tet guive

onhendu ma nhanderovaigua kuery renda kavaju pytu. Yvy hae javi


rupi oryryipa hymba kavaju onhendua gui. Hae kuery ou r, ombovaipa
r nhandeyvy, yvy re mbaemo ikuai vae hae javi guive, tet hae hae
pygua kuery hae javi reve. 17 Mbaeta penembyte ambou r mboi vaikue

hae popia vae, imomxoar jipoi r guive. Hae ramo pendexuupa r,


hei Senhor.

Hetar kuery ikuai axy r profeta ndovyaiague


18 Ai,
xee anhembopya por kuaa vae rire xeporiaua gui! Xekurax
voi ikangypa ma. 19 Mbaeta xeretar rajy kuery yvy mombyrya py ikuaia

py ojapukai okuapy: Sio tet py ndau Senhor novei teve? Novei teve
hae py Nhanderuvixave? hei okuapy.
Hae ramo aipoei: Hae rami avi mbae re tu xembopoxy pekuapy
mbaemo raangaa pejapo vaekue py, hae amboae regua kuery pegua
taangaa pemboetea py? hei.
20 Oaxa ma mbaemo nhamono agu ra, opa ma haku-a te nhande

ma ndajaa jepei teri. 21 Xeretar kuery ikuai axy r xee ndaevei ete aiko,

ajaeo aikovy hae kuery re. Anhemondyi reia anho aendu. 22 Gileade yvy

re jipovei teve mo? Hae py nhanepoanoar jipovei teve? Mbaexa tu


ndoikoi ri xeretar kuery mongueraar?

9  Xeak yvu ramigua ojeapo vy xerexay o riae vae rire ara py hae
1

pyvy xee ajaeo rgue xeretar kuery regua omanogue re. 2 Hae

rami e vy tekoa ea py oguata vae okeaty ramigua areko vae rire


xeretar kuerya gui mombyry rgue a, hae kuerya gui ajepea rgue.
Mbaeta hae kuery ma itavy rei hae nhombotavy rei vae meme.
3 Senhor aipoei: Hae kuery ma guyrapa rami oapek omokar vae,

ijapu agu rive. Yvy re imbaraeteve r ojeoivy vaeri anhet rupi e.


Heko vaive agu katy oove tema r, hae r xee ma ndaxekuaai okuapy.
4 Penheangu ke pete-te peneir kuery gui, pejerovia eme penderyvy ae

Jeremias9 1284

re te. Mbaeta penderyvy kuery nhombotavypa reia rupi anho ikuai, hae
peneir kuery omombeu rive r joekokue ramigua. 5 Pete-te ojojai rei

r ojea katyi rupi ikuai vae, hae anhet vae rupi e r ijayvu. Apu
rupi rive onhemboe r ijayvu agu re. Ikane r okuapy mbaemo vai
ojapoa rupi. 6 Anhet rupi e ikuai, anhet rupi e vy ndaxekuaa potai

guive, hei Senhor.

Hae kuery operdepa, hae escravo-r ogueraapaa agu re ijayvuague


7Hae nunga rupi Senhor ixondaro reta vae aipoei: Neexa, hae
kuery xee aikyao vy aaanga r. Tyr pa mar rami pa areko ta xevygua
kuery? 8 Mbaeta hae kuery apek ma huy jojukaar ramigua o,

nhombotavya rupi rive ijayvu vae vy. Ojuru py ijayvu r oir kuery reve
ikuai por agu re, hae r opya py ma omo r ojuka agu. 9 Xee ndau

aeja rive r ri hae rami ikuaia ambopaga e re? Nambopagai r teve


hae rami ete ikuai vae regua? hei Senhor.
10 Xee ajaeo r yvyty ikuai vae re, xerexay vaipa r nhundy tekoa

ea rupi ikuai vae re. Mbaeta okaipa ma, hae avave rei ndoaxaavei
ma hae rupi. Vaka voi nonhe nhenduvei ma hae py. Guyra yvate rupi
oveve vae hae mymba kuery okanhymba ma ojeoivy.
11 Mbaeta aipoei: Xee ajapo r Jerusalm tet mbaemo raykuer

rive, hae jagua-tuvy nhe ikuai atyr. Hae Jud yvy re tet ikuai vae
ma ajapo r tekoague o agu, avave rei noavei agu rami, hei rire.
12 Hae gui mavae ava ndau hiarandu vae hae nunga oendu kuaa

agu, ixupe Senhor oayvu oikuaa uka r? Mavae ndau omombeu


porve kuaa r mbae re pa yvy ivaipa hae okai tekoa ea rami, hae
rupi avave rei ndoaxaavei agu rami?
13 Hae ramo Senhor ombovai: Mbaeta hae kuery rekor xeguigua lei

aeja vaekue gui ojepeapa rire. Hae kuery ndojapyxakai xeayvua re, ne
hae vae rupi ndaikuai guive. 14 Hae rami rgue py inhak rat vae vy

taangaa Baal ikuai vae re rive ikuai, tuu kuery omboeague rami ae, hei.
15 Hae nunga rupi Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete

aipoei: Neexa, hae kuery xee amongaru r veneno re, hae yy veneno
re ir vae ame r oyu agu. 16 Amoamba r yvy regua hae kuery

tuu kuery oikuaa e vae ikuaia rupi. Hae gui hae kuery rakykue
amondouka r kyxe revegua, amomba peve, hei.
17 Senhor ixondaro reta vae aipoei: Pendu ke! Peno ke kunhague

joguerojaeo kuaa vae, peka uka ou agu, hei.


18 Tove hae kuery tou pojava, nhande ry rupi tajoguerojaeo rei

nhendu, nhande voi nhanderexaypa hae nhanderexa gui yy o vaipa


agu.
19 Mbaeta Sio tet gui onhendu pete ojaeo vae: Nhanemoingo

axya hae nhanemoxmbaa ete ma! Mbaeta jaeja r nhandeyvy,


1285 Jeremias9,10

nhanderovaigua kuery nhanderekoa ombovaipa rire. 20 Pe kunhague,


pendu ke Senhor ayvu, pejapyxaka ijuru gui onhendu vae re. Pemboe
penememby kuery ojaeo avi agu re, pete-te pemboe r peneir kuery
ojaeo ete agu. 21 Mbaeta manoa oike ma nhande janela ikuai vae rupi,

oo tuvixave vae rupi guive. Hae rami vy omomba ma kyrgue tape rupi,
kunumigue tet mbyte rupi ikuai vaekue guive ojuka. 22 Ndeayvu ke:

Senhor aipoei: Avakue regue mbaemo repoxi rami r ikuai mbaety


rupi, mbaemo ray imonoa kuery rakykue rupi hoaa rami. Hae r
ndoikoi r avave rei imonoar, ere.

Nhanderuete jaikuaa rupi anho jarovya agu re ijayvuague


23 Senhor
aipoei: Tove hiarandu vae toguerovya rei eme oarandua,
imbaraete vae toguerovya eme ombaraetea, hae oguerekopa rei vae ma
toguerovya eme mbaemo oguerekopaa. 24 Hae rami rgue py mbaemo

rerovyaa tovya xekuaa hae Senhor aikoa oikuaa re anho. Mbaeta xee
yvy re aexa uka vae ma anhomboaxya, anhet rupi ajoguerekoa hae
teko por. Mbaeta xee arovya vae ma hae nunga anho, hei Senhor.q
25 Senhor aipoeive ju: Neexa, ova ta ma ouvy ra ambopaga agu

opire omboi uka vaekue hae omboi uka e vae kuery hae javi. 26 Hae

kuery ma Egito pygua, Jud hae Edom pygua kuery, Amom hae Moabe
pygua kuery, oa ojaya apuai vae, hae yvy piru reia rupi ikuai vae hae
javi. Mbaeta yvy regua ma guive r opire omboi uka e vae ikuai, Israel
kuery voi opire omboi uka e vae rami ikuai opya py.

Mbaemo raangaa rami e Senhor oikoa re ijayvuague

10  Pe
Israel kuery, pendu ke Senhor pendevy ijayvu r. 2 Senhor
1

aipoei: Penhemboeve eme amboae regua kuery reko rami


pendekuai agu re, penhemondyi eme guive yva re hexa pyr oiko vae
gui, hae nunga gui amboae regua okyjepa rei te. 3 Mbaeta yvy regua

kuery reko ma mbaever ndovarei. Mbaeta hae kuery ma kaaguy re


oo vy ojaya r pete yvyra, hae gui hembiapo kuaa vae ma omoatyr
r heravy haxa py. 4 Hae gui ombojegua r prata hae ouro py, hae gui

martelo py ombota-mbota r karavo re hoa e agu. 5 Hae nunga ijayvu


vae vy mbaemo raangaa ma pepino-ty py guyra mondyiar omo


mbyre rami rive hia. Oguata vae vy amongue ogueraa ramo mae ma
r oo. Hae nunga gui pekyje eme, mbaeta pendevy ndojapo vai r, hexe
no guive pendevy ojapo por agu, hei.
6 Hae r ndee Senhor, avave rei ndoikoi r ndee ramigua. Ndee

ma ndeyvate, nderery voi ipoaka ete vae. 7 Ndee ma yvy regua kuery

ruvixave. Mavae tu ndojererokyjei r nerenonde? Mbaeta hae rami

q
9.24 1Corntios1.31, 2Corntios10.17
Jeremias10 1286

agu ma ndevygua ae. Hae r yvy regua hiarandukueve mbyte ndoikoi


r ndee ramigua, hae kuery openaa hae javi rupi te. 8 Hae kuery ma

naiaranduvei hae nainhak porvei vae meme. Hae kuery mboea ma


mbaever ndovarei, yvyra pgue oikove vae vy. 9 Hae nunga peguar

Trsis gui ogueru r prata ombope pyre, hae Ufaz yvy gui ogueru r
ouro. Taangaa ikuai vae ma hembiapo kuaa vae rembiapo, hae ouro
re ombaeapo vae opo py ojapo vaekue rive. Omonhemonde r heravy
hovy vae hae prpura guigua py. Hae nunga ma avakue hembiapo kuaa
vae rembiapo meme. 10 Hae r Senhor Nhanderuete ma anhet ete vae.

Nhanderuete oikove vae oiko, Nhanderuvixave imar e vae. Ipoxy


ramo yvy oryryipa r, yvy regua kuery voi ndogueropoakai r ipoxya.
11 Hae kuery pe aipoere: Penderuete kuery ramigua ma yva hae yvy

apoare e vy okanhymba r yvy gui, hae yva gury gui.


12 Mbaeta yvy ma Senhor ae ojapo rakae opoakaa rupi. Oarandua

rupi onhono yvy, hae r yva ma oikuaapaa rupi oipyo. 13 Hae ma yapu

onhendu at agu rami ojapo ramo yva re yy o vae omymba r, hae


yvy apy gui opu r ouvy yvyx. Omoingo avi r overa vae oky agu,
yvytu guive ogueno r oaty gui. 14 Hae r avakue ma naiarandui hae

mbaeve ndoikuaai vae meme. Ouro re ombaeapo vae kuery voi oxmba
vaer meme ikuai mbaemo raangaar ojapoague re, mbaeta taangaa
ikuai vae avi anhet vae meme, ipytu vae guive. 15 Hae nunga

ma mbaever ndovarei vae, ojojai rei pyr rive. Nhombopagaa ra py


okanhymba r. 16 Hae r Jac Ruete ma hae rami e. Mbaeta hae ma

opa mbae moingoare, Israel kuery voi ixupegua ikuai. Hery ma Senhor
ixondaro reta vae.

Jud yvy ombovaipaa ague re ijayvuague


17Ndee
tet ojokopaa vae py nderekoa vae, eupi ke yvy gui nembae
rei-rei reraa agu. 18 Mbaeta Senhor aipoei: Neexa, a ma amomba

r xeyvy re ikuai vae, amoingo axypa r jexavaia oendu agu, hei.


19 Ndaevei ete xevy, apavei avy! Xeai ma haxy vai ete. Hae ramo

xee aipoae: Kovae haxy ma ajexavai agu ou, aropoaka vaer, hae.
20 Xeroguy ombovaipaa ma, ix voi omondopaa. Xeray kuery oopa ma,

ndaikuaivei. Avave rei ndoikoi xeroguy moatyr jevyar, ne ijaoiar


omo ju vaer. 21 Mbaeta joe opena vae kuery ma naiarandui vy

ndoekavei okuapy Senhor. Hae rami vy ndaikuai porvei, hymba


kuery oamba guive. 22 Neexa, omombeua pete ayvu! Mbaeta kuaray

ijapuaia katy gui ou oiny hevovo rei vae. Hae nunga ma Jud regua tet
mbovaipaar ou, jagua-tuvy nhe ikuai atyr rive omombyta agu.
23 Senhor, xee aikuaa avave rei ndoiporavo kuaai ra oiko agu,

oguata vae ndoiporavo kuaai oguata agu. 24 Senhor, xembopaga te ke


aropoaka pevei, ndepoxya py e, ovare vae xee apyta e agu. 25 Yvy



1287 Jeremias10,11

regua kuery ndekuaa e vae ry enho ndepoxya, nderery rupi ojapukai


e vae kuery ry. Mbaeta hae kuery ma omomba ma Jac kuery,
omokanhymba hae hekoague ombovaipa.

Senhor guexeve guar ojapo vaekue rupi e ikuaia re ijayvuague

11  Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoei: 2 Endu ke xereve
1

guar ajapo vaekue re ayvu o vae, hae emombeu por avakue


Jud hae Jerusalm py ikuai vae pe. 3 Hae vy aipore: Po rami Senhor

Israel kuery ruete ijayvu: Ayvu vaipy oiko r avakue kovae ayvu
xereve guar ajapo vaekue regua noendu potai vae. 4 Hae vae ayvu ma

peneramo kuery pe xee aeja vaekue Egito yvy gui anomba jave, hae
tatakua ferro guigua gui. Hae vy aipoae vaekue: Pendu ke xeayvu,
hae pejapopa pendevy ajapo uka vae hae javi. Hae rami vy r xevygua
kuery pendekuai, hae r xee ma aiko r Penderuete. 5 Hae rami vy r

ajapo xeayvuague peneramo kuery yvyr kamby hae ei oata ea ame


agu re, a ojekuaa rami, hae vaekue, hei.
Hae ramo xee ambovai vy aipoae: Haeve vae, Senhor!
6 Hae gui Senhor aipoeive ju xevy: Emombeu ke povae ayvu

hae javi Jud regua tet ikuai vae, hae Jerusalm py tape ikuai vae
rupi. Hae vy aipoere: Pendu ke povae ayvu Nhanderuete guexeve
guar ojapo vaekue regua, hae pejapopa, ere. 7 Mbaeta Egito yvy gui

peneramo kuery ano guive kovae ra peve xeayvu pendevy ko nhav,


ko rai guive aipoae: Pendu na xeayvu, hae. 8 Hae rami te hae kuery

noendu potai, ndojapyxakai. Hae rami rgue py pete-te inhak rata


rupi ikuai. Hae rami rire hae kuery ry ambou ayvu vai xeayvuague
hae javi, mbaeta hae kuery pe ajapo uka te ndojapoi rire.
9 Senhor aipoeive ju xevy: Jud hae Jerusalm pygua avakue ma

nhemi rupi jogueroayvu teko vai rupi. 10 Mbaeta yma tamo kuery

xeayvu re ndojapyxakaxeiague rami ae ju ikuai, hae rami vy amboae


ramigua tuuete re ju ovapa ixupe ikuai agu. Hae rami py Israel hae
Jud kuery ma tamo kuery pe xereve guar ajapo vaekue rupi e ikuai.
11 Hae nunga rupi Senhor aipoei: Neexa, hae kuery ry xee ambou

r mbaemo vai, ndoo jepe kuaai agu rami. Xevy pe hae kuery ojapukai
te xee naendui r. 12 Hae ramo Jud regua tet hae Jerusalm py ikuai

vae ovapa r tuuete ramigua kuery re, hae vae pe heaku por vae
oapy hae ojapukai okuapy vy. Hae rami te tuuete kuery ma ne peteve
henda py ndogueraa jepei r ikuai axya gui. 13 Mbaeta pe Jud pygua

kuery, penderuete ramigua rive heta pereko, pete-te tet py. Jerusalm
tet py voi pete-te tape py heta pejapo altar ojeguarupy Baal peguar
rive heaku por vae peapy agu. 14 Hae nunga rupi ndee Jeremias,

ejerureve eme hae kuery re, ejapukaive ne enhemboeve eme, mbaeta


xevy pe hae kuery ojapukai te xee naendui r heko vaiaty kuxa.
Jeremias11,12 1288

15 Xevygua
opy rupi xerembiayvu oiko te opa mar ojejavya rupi
rive. Ndee xerembiayvu, renhemboayvua hae xoo reapy vae ndekyao
r ri tyy ndereko vaia o vae gui? Hae rami vae rire revya ete rgue.
16 Ndevy pe Senhor Oliveira ipyau hae hia iporve vae hei vaekue ri

a ma hevovo rei vae kuery ndeyvry omoendy ma tata, hae vy oapypa


r nerakgue. 17 Mbaeta xee Senhor ixondaro reta vae nenhotare ae

xeayvu ndere mbaemo vai ou agu re. Hae nunga ma Israel hae Jud
kuery ory ae ombou uka, Baal raangaa pe heaku por vae oapya py
xembopoxy vy rive.

Jeremias ojuka agu re jogueroayvu nhemi okuapyague


18 Hae
kuery nhemi rupi jogueroayvua ma Senhor xevy oikuaa uka
r aikuaa ma voi. 19 Xee ma vexa rayi ojukaa agu katy heraapy rami

haevepa rei vaekue, xerovai ojapo vai agu re jogueroayvu okuapy


te xee ndaikuaai vaekue. Hae rami vy aipoei okuapy: Jajayapa
ke yvyra hia reve. Nhamomba okuave vae kuery yvy gui, hery re
naimaenduaavei agu rami, hei okuapy. 20 Hae r ndee ma Senhor

ixondaro reta vae haevea rami reikuaa pota, hae nhandepya re o vae
rexapa vae. Hae nunga rupi taexa hae kuery rembopaga r, mbaeta
ndevy pe aikuaa pota uka xereko re.
21 Hae gui Senhor ijayvu Anatote pygua avakue xejukaxe vae re.

Mbaeta hae kuery aipoei: Ndeayvuve eme Senhor rery rupi, orepo py
ae rojuka e agu, hei xevy. 22 Hae ramo Senhor ixondaro reta vae

aipoei: Neexa, xee ae r ambopaga hae kuery. Hae ramo ipyaukue


omano r kyxe py, tay kuery, tajy kuery ma karuai gui r omanomba.
23 Hae kuery vae regua ne peteve ndoikovevei r, mbaeta Anatote

pygua avakue ry ambou r mbaemo vai ambopaga vy.

Nhanderuete pe Jeremias oporanduague

12  Senhor,
ndee ma haevea rami meme r xerereko nerenonde
1

xee ajexa uka ramo. Hae rami avi ndevy pe aporandu ta


rejoguerekoa re. Mbae re tu heko vai vae kuery ikuai por? Mbaeta
anhet rupi e rei ikuai vae pe mbaeve ndoikoi. 2 Hae kuery ma ndee

renhot ramo hapo por hae yvate r, hia pormba r guive. Ndere
imaendua r ojuru py rive, hae r opya py ma ndegui mombyry r
ikuai. 3 Hae r xee ma ndee xekuaa por. Senhor, ndee xerexa vy rea

r xepya py ndere apxaa o vae. Hae r hae kuery ma eraapa vexai


ojukaa agu katy ogueraa vae rami, emomba na ojukaa ra pyguar.
4 Arakae peve tu yvy ndaevei r, hae nhundy rupi jai rogue ipirupa?

Mymba hae guyra omanomba hae pygua kuery reko vaia kuxa. Hae
rami te hae kuery aipoei: Hae ma ndoexai r opaa py nhandere oiko
vae, hei.
1289 Jeremias12

Nhanderuete ombovaiague
5 Hae
rami avi avakue yvy rupi oguata vae reve renha vy ri nekane
vy mbaexa r tu renha kuaa kavaju rygua kuery reve? Pete yvy
mbaeve ndoikoia py ri rekyjea rendu vy mbaexagua r tu rendu Jordo
yak yvry kaaguy re reo vy?r 6 Mbaeta nderyvy hae nderu ro pygua

kuery eteve voi nemboa nhemixe okuapy. Hae kuery ae r nderakykue


monha okuapy ojapukai at reve. Hae kuery re ejerovia eme, ndereve
ijayvu pori merami te.

Yvy mbovaipaare kuery ombopaga agu re ijayvuague


7Xee
aeja ma xevygua oo, aeja xevy guar vaekue hae javi.
Xerembiayvu voi amboaxa ma hovaigua kuery po py. 8 Mbaeta xevygua

kuery ma guary kaaguy regua rami onhendu rat xerovai. Hae ramo xee
ndaipotavei ma. 9 Hae rami vy xevy pe r xevygua kuery ma pete guyra

vaikue pytmba rei vae rami ikuai, mbaeta amboae guyra tegue ua ou
vy oipyxopa r. Hae nunga rupi tapeo tema, peru mymba kuery inhar
vae nhundy rupi ikuai vae houpa agu. 10 Mbaeta joe opena vae kuery

mbovy e ou vy ombovaipa xembae uvaty, opyrmba xembaety re. Hae


rami vy xevygua arovya vaekue ma tekoa ea omombyta. 11 Ombovaipa

ramo xevy pe ju ojapukai okuapy avave rei noipytyvavei r. Yvy hae javi
rupi noavei, hae vae re opena vaer ndoikoi ramo. 12 Yvyty ita anho reia

hae tekoa e regua ry rupi ou imbovaipaar kuery, mbaeta Senhor


guigua kyxe nhomokanhymba r yvy apy peve, hae avave rei pe novei
r ikuai por agu. 13 Hae rami vy trigo pemoa te juu rive ju pemono.

Pembaeapoa rupi penekanemba vaeri mbaeve rei ndapejoui. Mbaeve


napemonoi ma vy pexmba r, pendere Senhor poxya ou rire.

Mbaer pa Nhanderuete nhombopagaa re ijayvua


14 Senhor
aipoei: Xevygua Israel kuery peguar aeja vaekue ma
ijyvry ikuai vae heko vai vae oipeapa. Neexa, hae vae kuery ma xee
aipeapa r ijyvy gui, hae gui hae kuery mbyte gui araa jepe r Jud
kuery. 15 Hae kuery aipeapa ma rire amboaxy ju r. Hae vy ajapo r

pete-te guekoa hae oyvy katy ju ojevy agu rami. 16 Hae gui xapya rei

xevygua kuery reko rami hae kuery voi ikuaixe r, hae xerery rupi anho
oura vy Anhet ete Senhor oikove vae rery rupi aura hei r okuapy,
ymave rupi xevygua kuery Baal rery rupi oura agu re omboe vaekue
ri. Hae rami r hae kuery voi amo r xevygua kuery mbyte ikuai agu.
17 Hae r pete vae regua noendu potai ri ramo xee aipea r. Aipea vy

amokanhymba r, hei Senhor.

r
12.5 Jordo yak yvry kaaguy o vae re ma mymba inhar vae ikuai (49.19, 50.44).
Jeremias13 1290

Kuakuaa ajukue iporve vae guigua py mbaemo oikuaa ukaague

13  Senhor
aipoei xevy:
1

Tereo, ejogua pete kuakuaa iporve vae. Hae gui ejekua


jokua, yy py emoak eme guive. 2 Hae ramo Senhor aipoeiague rami vy

ajogua kuakuaa, hae ajekua jokua.


3 Hae ramo mokoguea ma Senhor oayvu xevy ombou vy aipoei:

4 Ejopy ju kuakuaa rejogua hae rejekua jokuaague. Hae gui epu,


tereo Eufrates yak katy, hae enhomi hae py pete itakua py hei.
5 Hae ramo Senhor aipoeiague rami vy aa vy anhomi Eufrates rembe

re.
6 Hae gui kueve ma rire Senhor aipoei ju xevy:

Epu, tereo ju Eufrates katy, hae ejopy ju kuakuaa hae py anhomi


uka vaekue hei. 7 Hae ramo Eufrates py aa vy yvy ajoo vy ano ju

kuakuaa anhomiague gui. Hae r kuakuaa humba ma, ndovarevei ma


mbaever.
8 Hae ramo Senhor oayvu xevy ombou vy aipoei: 9 Po rami Senhor

ijayvu: Nami ae avi xee ambovaipa r Jud hae Jerusalm pygua kuery
onhemboyvate rei okuapya. 10 Mbaeta hae kuery heko vai vae vy

noenduxei okuapy xeayvu, inhak rata rupi anho ikuai vae, hae vy
amboae ramigua tuuete kuery re ovapa, ixupe rive ikuai hae omboete
agu. Hae rami vy kovae kuakuaa rami r ikuai mbaever ndovarevei
vy. 11 Mbaeta kuakuaa avakue kua re oa rami avi xee voi aipota te

Israel hae Jud kuery xere ikuai xevy guar, xerery oguerovya hae
xemboete pav agu, vaeri hae kuery ma ndojapyxakai okuapy, hei
Senhor.

Hyru omboaypaa py mbaemo oikuaa ukaague


12 Hae
kuery pe emombeu povae ayvu. Senhor Israel kuery Ruete
aipoei: Pete-te hyru tynymba r vinho, ere. Hae r hae kuery
aipoei r ndevy: Ore kuery ndoroikuaa pori ri tyy hyru ikuai vae
vinho tynymba agu? hei r okuapy. 13 Hae r ndee ju aipore r

hae kuery pe: Senhor aipoei: Neexa, kovae yvy re ikuai vae hae
javi xee amongaupa r, huvixa kuery Davi renda openaaty py oguapy
vae, sacerdote, profeta kuery hae Jerusalm py ikuai vae hae javi.
14 Amboaypa r joe-joe amombo vy, tuu hae tay kuery voi. Ndaraa jepei

r, amboaxya naendui r, namboaxyi r guive amokanhy e agu, hei


Senhor.

Ojeko rerova hae ombopagaa agu re ijayvuague


15 Pendu
ke, hae peikuaa pota. Penhemboyvate rei eme, mbaeta
Senhor ae ijayvu. 16 Pemboete na Senhor Penderuete, pyt ombou e

1291 Jeremias13,14

agu, hae yvy vaikuea re pejeapi e agu, hae hexaka pear rgue
py manoa hae pyt reia anho ombou e agu. 17 Mbaeta napendu

potai ri ramo xepya py ajaeo nhemi r penhemboyvate reia re. Xerexa


ojaeo vaipa ete r, xerexay vaipa ete r, pe Senhor rymba vexai
kuery escravo-r pendereraapaa rire.
18 Aipoere huvixa hae ixy pe: Penhemoyvyi ke, hae pe yvy py,

mbaeta peneak gui hoa ma coroa penemboyvateague. 19 Mbaeta

kuaray puku-a katy tet ikuai vae tynymba ma mbaemo raykue,


ipeaar ndoikoi guive. Jud kuery voi escravo-r ogueraapaa ma,
oipokuapaa heravy. 20 Pema kuaray ijapuaia katy pexa agu ou vae.

A ma mamo tu ikuai vexai kuery ndevy apena uka vaekue, iporgue


anho rereko vaekue? 21 Mbae re r tu neir kuery ikuai vaekue ndere

ipoaka vaer omoa ramo? Ndere haxy vae ndaipoakai r teve, kunha
oikuavi ta vae rami? 22 Ndejeupe ae ndeayvu vy Mbae re tu hae

nunga ou xere? re r. Hae rami vy reikuaa r rejejavypaaty re ae


ndeao oupia, hae rejexavai ete agu rami reikoa. 23 Etipia pygua kuery

ndau omboekovia kuaa r ri opire, e vy xivi voi ndau omboekovia


kuaa r ri oparaa?s Hae rami agu ndaevei ramo ae pe kuery voi
mbaemo vai pejapo vaety vy ndapejapo kuaai r ipor vae. 24 Hae

nunga rupi hae kuery amoa r mbaemo pirukue yvytu tekoa ea


guigua ogueraa vae rami. 25 Hae nunga ae oiko r pendere, pendevy

guar amo r, xegui penderexarai vy apu rive perovia rire, hei


Senhor. 26 Hae nunga rupi pendeao aupi uka r peneak ry peve,

pexmbaa ojekuaapa agu. 27 Mbaeta aexa ma yvy ikuai vae hae


nhundy rupi ojeguarupy pejapo pekuapya. Hae vae ma pendetavy


reia, penhomoarua hae pendetavyxea rupi pendekuaia. Ndaevei ete r
pendevy, Jerusalm pygua kuery! Rakae peve teri r tu ndapejekyaoi?
hei.

Jud yvy re ndaokyvei puku-a re ijayvuague

14  Ndaokyvei
puku jave Senhor ombou ju oayvu Jeremias pe.
1

Hae vy aipoei: 2 Jud kuery ojaeopa okuapy, hae tet rok


re nopenavei ma. Ojaeo reve oak omboguejy yvy peve. Jerusalm


py voi ojapukai ratve ovy. 3 Hae pygua ipoakakueve omondouka

r guemimongakuaa kuery yy re. Hae r hae vae kuery ygua py oo


vy yy ndojouvei vy yryru oguerojevypa rive ju r. Onhemondyi hae
ndoikuaavei rei vy onheak aoi r jogueruvy. 4 Yvy re ndaokyvei

ramo ikangypa. Hae nunga rupi mbaety rupi ombaeapo vae kuery
onhemondyi rei reve r onheak aoi okuapy. 5 Guaxu voi nhundy rupi

s
13.23 Etipia pygua ma kamba vae. Hae gui hae kuery opire nomboekovia kuaaia rami
avi nhande voi ndajapytuu kuaai r jajejavya gui.
Jeremias14 1292

tay vy oeja rive r, jai rogue ndojouvei vy. 6 Mburika kaaguy regua voi

yvy ita anho reia rupi ipoa reve oet-et r jagua-tuvy nhe rami.
Ndaexa pyxovei ma, nhu jipovei ramo.

Jeremias jypy ojerure r Ndaevei heiague


7Hae nunga rupi Senhor, ore kuery orereko vaia anho roexa uka te
orepytyv ke nderery remboete ukaa rupi vy. Mbaeta ore ma nenhe
raxave vaekue. Nderovai ae rojejavy vae. 8 Ndee ma Israel kuery oar

okuapy vae, hae ikuai axy jave heraa jepea reiko. Mbae re tu havy yvy
mboae regua rami reiko, pete oguata vae pyt oaxa agu amboae rupi
oo vae rami reiko? 9 Mbae re tu ava ojopy xapya reipy rami reiko, ipya

guaxuve vaeri jogueraa jepe kuaa e vae rami? Hae r ndee Senhor
ma re ae orembyte, hae ore ma nderery rupi oenomby roiko. Orerepy
e eme.
10 Hae ramo Senhor ijayvu xeretar kuery reko re. Hae vy aipoei:

Hae rami avi hae kuery ma oguata reixe vai r, ndojejokoi r oo agu
gui. Hae nunga rupi Senhor ndoguerovyavei vy imaendua r hae
kuery reko vaiague re, ombopaga re ojejavyague re. 11 Senhor aipoeive

ju xevy: Ejerureve eme hae kuery amoingo por agu re. 12 Mbaeta

hae kuery okaru e re ikuai te xee naendui r ojapukaia. Mymba hae


mbaemo aju guigua oapy reve ome vaer ogueru te xee ndarovyai r.
Hae rami rgue py amomba r kyxe py, karuai hae mbaeaxy vaikue py.

Tegue ju Jeremias ojerure ramo Ndaevei heiague


13 Haeramo xee aipoae:
Ai Senhor Xeruete! Neexa, profeta kuery ma aipoei vaekue heta
vae kuery pe: Ndoui r kyxe revegua ne karuai. Hae rami rgue py
kovae tekoa py ou r pendekuai por agu anho, hei vaekue hae.
14 Hae ramo Senhor aipoei xevy:

Profeta ramigua kuery ma apu rive omombeu okuapy xerery rupi.


Tegueve xee namboui, ne namombeu ukai hae kuery pe, hae kuery
pe ndaxeayvui guive. Hae kuery pendevy omombeu vae ma oexa rau
merami rivea, imbaekuaa ramigua, ovare e vae rupi ikuaia, hae opya
py onhembotavy ukaa rive.
15 Hae nunga rupi Senhor aipoei profeta ramigua kuery re: Xerery

rupi omombeu vaeri xee amombeu uka ramo e. Hae kuery ma Kyxe
revegua hae karuai ndoui r kovae yvy re hei okuapy te hae vae
profeta kuery ae r kyxe hae karuai py opa. 16 Mbaeta ijayvu renduare

kuery karuai hae kyxe gui omano vaekue retekue omombopaa r


Jerusalm py tape ikuai vae rupi. Jipoi r avave rei inhono porar: hae
kuery, tayxy, tay hae tajy kuery reve. Mbaeta hae kuery ry ambou r
heko vaiague rekovia.
1293 Jeremias14,15

17Hae
gui hae kuery pe remombeu r po rami: Xerexay o r ara
py hae pyvy. Ndopytuui r, mbaeta xeretar kuery omoingo axya
ramo ai haxy ete vae py. 18 Hae rami vy mbaety rupi aa vy aexa kyxe py

ojuka pyre. Hae r tet py ju aike vy aexa r karuai gui omano vaekue.
Profeta hae sacerdote kuery oguata rei r yvy re, oo agu ndoikuaavei
vy.

Mboapykuea Jeremias ojerure r Ndaevei ae ma heiague


19Hae
rami avi rejapa ma teve Jud kuery? Ndepya py nderexaxevei
teve Sio tet? Mbae re tu oremoingo axy oremonguera e re?
Oremoingo por ju agu roar rokuapy vaeri ipor vae ndoikoi ae.
Rokuera agu rgue py ndorerekorveia anho roendu. 20 Senhor, ore

kuery ma roikuaa orereko vaia hae oreru kuery ojapo vaiague, mbaeta
nderovai ae rojejavy vae. 21 Hae rami avi nderery remboete ukaa rupi

vy orereja eme. Mbaemo vai py ejaoi uka eme nerenda iporve vae.
Nemaendua na orevy ndereve guar rejapo vaekue re, embovaipa eme.
22 Mbaeta oiko r teve mbaemo raangaa amboae regua kuery omboete

vae regua ombooky kuaa vae? Hae rami e vy yva hae ae ombou r
teve oky? Hae nunga moingoa ma ndee Senhor Oreruete anho reiko.
Hae nunga rupi ndegui ae roar oky, mbaeta ndee anho hae nunga hae
javi mboua reiko.

15  Hae ramo Senhor aipoei xevy: Moiss hae Samuel xerenonde


1

ojerure vae rire xepya re no rgue kovae kuery amboaxy agu.


Toipeapa hae kuery xerenonde gui, toopa. 2 Hae gui ndevy pe hae kuery

oporandu vy Mar katy r tu roo? hei ramo aipore r hae kuery pe:
Po rami Senhor ijayvu: Omano vaer kuery too omano agu katy,
hae r kyxe py ojuka pyr too kyxe revegua ikuaia katy, karuai pyguar
ma too karuaia katy, hae gui escravo-r ogueraa pyr ma ogueraa katy
too. 3 Mbaeta Senhor aipoei: Xee ma irundy rupi r ambopaga hae

kuery. Kyxe py ojukaa r, jagua kuery omoat heravy r, hae gui guyra
yvate rupi oveve vae hae mymba inhar vae nhundy rupi ikuai vae
ma omondoropa vy houpa r. 4 Amboaxapa r yvy regua kuery oexa

vy onhemondyipa agu, Ezequias ray Jud pygua huvixa Manasss


Jerusalm tet py ojapo vaiague hae javi kuxa.
5 Hae gui ndee Jerusalm, mavae tu oiko r nemboaxyar? Mavae

tu ojaeo r ndere? Mavae tu ova r reiko por paa re oporandu


agu? 6 Mbaeta rejepea xegui, nderakykue katy ju rejevy vy. Hae ramo

nderovai aupi r xepo romomba agu. Xekane ma romboaxya py,


hei Senhor. 7 Ndeyvy re tet ikuai vae rok py ambogua uka yrup

py rami, amokanhy tay kuery, amomba xevygua kuery te ikuaiaty gui


ndojepeai. 8 Hae pygua imeve vae hetave ye rembe rupi ita kui ikuai

vae gui. Kuaray mbyte jave te ambou kyrguei xy kuery mombaar.


Jeremias15 1294

Hae kuery ry ambou xapya ojexavai hae okyje agu te. 9 Sete opia

kuery oguereko vaekue ma omano xapya inhe oata vae rami, ara py
teri te hae kuery pe r pytmba ma. Oxmba, ndaevei nho okuapy. Hae
gui hae pygua okuavei vae ma amboaxapa kyxe revegua pe hovaigua
kuery renonde, hei Senhor.

Ojeupegua profeta Senhor ombopya guaxuve juague


10 Ndaeveiete xevy, hae hai pe voi xekuavi rire, mbaeta ava
opua rei pyr, pav rei ogueroa rei vaer oikuav! Mbaeta xee
nanhomborevei mbaemo hiryve ajopyve vy, amboae kuery voi
naxemborevei ojopyve vy. Hae rami te hae kuery pete-te ijayvu vai
xere.
11 Hae ramo Senhor aipoei: Hae gui anhet xee romombaraete r

reiko por agu. Hae r nderovaigua kuery ma ojexavai hae ikuai axya
ra ajapo r ndere onhemboja vy ojerure pori agu rami, hei.
12 Hae gui amongue ndau omop kuaa r ri ferro kuaray ijapuaia

katy gui ou vae, e vy overa vae? 13 Hae rami r pe kuery romoingo


axy r pendeyvy jave rupi teko vai pejapoague re. Hae rami vy
penembae rei-rei pemo por vaekue hepy re amboaxapa r heraar
pe.t 14 Hae rami vy penderovaigua kuery pe xee rogueraa uka r yvy

peikuaa ea katy, mbaeta pendery xepoxya hendy ae ma, tata hendy


vae rami okai vaer.
15 Hae gui Senhor, ndee ma reikuaa. Hae rami avi nemaendua

ke xere, xepytyv hae xerepy ke xerakykue monhaa kuery gui.


Renhomboaxya rupi vy xereraa uka eme. Reikuaa ma roayvu vy ae
ajejojai ukaa. 16 Ndeayvu ajou vy hau vyvoi. Mbaeta ndeayvu ma

arovya vae xekurax mbovyaar, mbaeta nderery rupi anhereno


uka ramo, Senhor Xeruete nexondaro reta vae. 17 Hae nunga rupi

petegueve ma voi aguapy vae teri ovya rei vae kuery reve, ndarovyai
guive. Hae rami rgue py ndepo poyia xery o ramo xee aei aguapy
ainy, mbaeta xee aendu vae ma ndepoxya anho. 18 Mbae re tu haxy vae

aendu riae tema? Mbae re tu xeai haxy riae oiny ndokuera reguai vy?
Ndee ndau xembotavy r teve yy ramoi typa vyvoi vae rami?
19 Hae ramo Senhor aipoei xevy: Hae gui rejeko rerova ri ramo

xee rogueru ju r xerenonde rupi reiko agu. Ovare e vae rgue py


haevea ramigua re anho ndeayvu ri vy reiko r xeayvu mombeuar.
Hae kuery regua tojeoi ndea katy, hae r ndee ma ndereaxai r hae
kuerya katy. 20 Hae ramo hae kuery rovai xee romombaraete r tet

kora overa vae guigua rami. Hae ramo nderovai hae kuery opu te
ndaipoakai r ndere, mbaeta ndereve xee aiko r hae kuery gui

t
15.1314 Apy ma judeu kuery pe ijayvu.
1295 Jeremias15,16

rogueraa jepe agu. 21 Hae rami vy roipea r heko vai vae kuery po gui,

rogueraa jepe r ipya rat vae kuery po gui, hei Senhor.

Profeta hae aei oiko agu re ijayvuague, heta vae kuery oikuaa agu

16  Hae
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Hae vy aipoei: 2 Ejou
1

eme nderayxyr, nderay hae nderajy e agu kovae tekoa py,


hei. 3 Mbaeta po rami Senhor ijayvu kovae tekoa py tay hae tajy kuery

ituii vaer rekor re, tuu hae ixy kuery rekor re guive. Hae vy aipoei:
4 Hae kuery omano r mbaeaxy gui te ndojaeoai r, nonhono porai r

guive. Yvy irr rive r opyta. Kyxe hae karuai py r omano, hae hegue
opyta r guyra yvate rupi oveve vae hae mymba yvy rupigua rembiur.
5 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Eike eme omanogue re ojaeo

okuapya py, ndepya vai eme, eronhemboaxy eme guive, mbaeta hae
kuery gui aipea ma mbya por, ayvua hae amboaxya rupi aiko agu,
hei Senhor. 6 Mbaeta kovae yvy re omano r yvatekueve hae

yvygueve. Hae vae kuery ma ndojatyai r, ndojaeoai r, hae kuery


re ipya vaia rupi nonhekyxmba reiai r, ne oak nonhopai r guive.u
7 Ojaeo vae kuery pe ma nomeavei r mbojape omanogue re ombopya

por ju agu, ne peteve karo yy nomeai r opoo agu regua, tuu


e vy ixy omano rire te. 8 Eike eme oo ngaru oikoa py, hae kuery reve

reguapy vy rekaru hae reyu e agu. 9 Mbaeta Senhor ixondaro reta


vae, Israel kuery Ruete aipoei: Neexa, peikove teri reve, hae pexaa
py ae amombytuu r pevyaa kovae tekoa gui, peporaeia, hae omenda
vaer oguerovyaa rupi oporaeia guive.
10 Neretar kuery pe remombeu r povae ayvu hae javi. Hae ramo

hae kuery oporandu r: Mbae re tu Senhor hae rami ete oremongyje


ndaevei ete vae py? Mbae nunga py tu orereko vai hae rojejavy
Senhor Nhanderuete rovai? hei r ndevy. 11 Hae ramo ndee rembovai

r: Mbaeta peneramo kuery xerejapa, hei Senhor. Hae rami vy


ojeoi amboae ramigua tuuete kuery re rive, hae kuery pe ju ikuai vy
ombojerovia agu. Hae r xee ma xerejapa okuapy, xeguigua lei rami voi
ndaikuaixei rakae. 12 Hae gui pe kuery ma peneramo kuery ikuaiague

gui pendereko vaive ju, mbaeta peneak rata rupi pete-te pendekuai,
xenhe rendu e vy. 13 Hae nunga rupi kovae yvy gui roipeapa r pete

yvy pe hae peneramo kuery ndapeikuaaiague katy. Xee noromboaxyvei


ramo hae py ju r pendekuai amboae ramigua tuuete pe, ara py hae
pyvy.
14 Senhor aipoeive ju: Hae rami te neexa, ou ma oiny ra, Anhet

ete Senhor oikove vae Egito yvy gui Israel kuery ogueno vaekue rery

u
16.6 Hetar omano r amongue onhekyxmba rei r, hae vy oak onhop r ipya vai
vy (41.5; Ezequiel7.18; Miquias1.16).
Jeremias16,17 1296

rupi aura, ndapejeveia ra. 15 Hae rami rgue py po rami r peura:


Anhet ete Senhor oikove vae kuaray apuaia katy gui hae yvy jave
rupi omondoukapaague gui Israel kuery ogueru vaekue rery rupi aura,
peje r. Mbaeta xee ajapo r pendeyvy katy ae ju pejevypa agu rami,
peneramo kuery yvyr ame vaekue py ae.
16 Senhor aipoei: Neexa, ambou reta r pira mboaa kuery. Hae

vae kuery ma Jud regua kuery ae r omboa. Hae vae rire ma


imbaejuka vae kuery ju r ambou reta, pira mboaa kuery ojuka agu
yvyty hae yvy ikuai vae ry rupi, ita pa rupi guive ikuai vae ojuka
agu. 17 Mbaeta aexa pota r hae kuery ikuaia hae javi rupi. Avave

rei nonhemi r xegui, gueko vai voi nonhomi r aikuaa pota agu
gui. 18 Jypyi ma ambopagave ete r heko vaiague hae ojejavyague

re, mbaeta xevygua yvy omongyapa rire mbaemo raangaa ojou


vaipy peguare kuery regue py, yvy xevy guar vaekue omonymba
ojeguarupy rive.
19 Hae gui ndee Senhor ma xemombaraetea reiko, ajexavaia ra

anhemi agu. Hae gui ndea py ou r yvy regua kuery yvy apy guive.
Hae vy aipoei r okuapy: Oreramo kuery ma apu regua anho
oguereko vaekue, mbaemo raangaa ovare vae, ipor vae noa. 20 Hae

gui avakue hae kuery ae ndau ojapo r ri nguueter? Hae rami avi hae
nunga ma tuuete e ae guive, hei r okuapy.
21 Neexa, a hae kuery pe aexa uka r xembaraetea hae

xepoakapaa. Hae ramo ma hae kuery oikuaa r Senhor aikoa.

Teko vai nhanembotavy hae nhanemokanhya re ijayvua

17  Hae
gui Jud kuery ojejavya ma ferro rakua py ipara oiny,
1

diamante omboakua pyre py guive. Hae nunga ma hae kuery


kurax re ae ipara, hae altar ojapo vaekue apy re guive. 2 Hae vae altar

re tay kuery voi imaendua r, hae mbaemo raangaa yvyra hovana


vae gury hae yvy ry rupi omopu imoamy vaekue re. 3 Hae gui

ndee yvy mbyte yvyty repu vae, ndere mbaemo por hae hepykueve o
vaekue. Hae nunga hae javi ma jejavya kuxa amboaxa r ipeaar pe,
ombojeroviaaty ndee yvyty ry ikuai vae guive. 4 Ndekuxa ae oipeapaa

r ndevy guar ame vaekue. Hae ramo ajapo r nderovaigua kuery


pe reiko agu rami yvy reikuaa ea re, xepoxya tata rami rakae r peve
guar remoendy rire.
5 Senhor aipoei: Ayvu vaipy r ikuai avakue re rive ojerovia vae.

Hae kuery ma too imar vaer re rive ojerovia, hae opya py Senhor
gui mombyry ikuai. 6 Hae kuery ikuai r jai rogue hae aei tekoa ea

py henho vae rami. Ipor vae te ndoexai r, mbaeta tekoa ea py ae


tema r ikuai, yvy piru reia hae juky rive oa rupi, avave rei noaveia
rupi. 7 Hae r ayvu pormby r ikuai Senhor re ojerovia hae Senhor

1297 Jeremias17

oar oikovy vae. 8 Mbaeta hae kuery ikuai por r yy yvry yvyra

onhot mbyre rami. Hapo yaki peve oo ramo ndokyjei r haku gui.
Hogue ma hovy por riae r. Ndaokyveia ra te ndaipirui r, ndaia
ei r guive.
9 Hae gui avakue pya ma opa mbae gui nhombotavypave hae ndaevei

vae ae. Mavae ndau oikuaa r? 10 Xee Senhor ae aikuaa pota r ipya

re, xee ha r guive onhembopyaa, oikoague rekovia ame agu, pete-


te oikoague rami ae. 11 Inambu pyt ngupia ae e omboaku-a rami avi

haevea rami e ojoupave vae. Hae kuery oikove teri reve hae nunga
oipeapaa xapya r, hae gui opaa py hiarandu e vae r ikuai.

Nhanderuete oepy agu re Jeremias ojapukaiague


12 Ore rombojerovia atyr ma hexakmba hae ikya e vae, jypyi
guive yvate ete vae o. 13 Ndee Senhor ma Israel kuery oar okuapy vae

reiko. Hae r nderejaare kuery ma oxmba vaer meme.


T, xegui ojepea vae rery ma yvy py rive r ipara oiny, Senhor yy
mar e mea oeja rire, hei.
14 Senhor, xemonguera ke akuera ete agu. Xereraa jepe ke aa jepe

ete agu. Mbaeta ndee anho rogueroporai. 15 Neexa, xevy pe hae kuery

aipoei r okuapy: Mamo tu o Senhor ayvu? Tojeupity vyvoi! hei


okuapy. 16 Xee ndajepeai ndevygua kuery re apenaa gui, ikuai axy ra

ou r ndaexaxei te. Ndee ma reikuaa. Xeayvu xejuru gui o vae voi


reikuaapa. 17 Enhemoingo eme xemondyiar, mbaeta ndaeveia ra ma

ndere anho r anhemi. 18 Xeavyky reia kuery toxmba, hae r xee ma


taxmba eme. Hae kuery tonhemondyipa, hae r xee ma tanhemondyi


eme. Hae kuery ry ae embou ra vai, hae emokanhymba jevy-jevy.

Sbado ra omboetea agu re ijayvuague


19Senhor aipoei xevy: Tereo, epu eamy hae kuery ret rok py,
Jud pygua huvixa kuery oike hae oaty py, hae Jerusalm tet rok
ikuai vae hae javi yvry. 20 Hae vy aipoere r hae kuery pe: Pe Jud

pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu, Jud hae Jerusalm pygua
kuery kovae ok rupi peike vae hae javive. 21 Po rami Senhor ijayvu:

Pe kuery peikove pukuxe vy sbado ra pevoyive eme mbaemo, peroike


eme guive Jerusalm tet rok rupi. 22 Sbado ra penove eme voyi

pendero gui, mbaeve pejapo eme guive. Hae rami rgue py pemboete
r sbado ra, peneramo kuery pe ajapo ukaague rami vy. 23 Hae rami

te hae kuery ma xeayvua re nopenai vy ndojapyxakai rakae. Hae rami


rgue py inhak rat okuapy xeayvua noendu potai vy, onhemoarandu
uka e agu.
24 Senhor ijayvuve ju: Hae r pe kuery ma pendu ke xeayvua,

hae pemboete sbado ra, tet rok rupi voyi peroike ve hae mbaeve
Jeremias17,18 1298

pejapo e agu. 25 Hae rami ri ramo kovae tet rok rupi oike nho r

penderuvixave kuery guembiguai yvatekueve reve, tenda Davi openaaty


ry oguapy vaer. Guembiguai kuery yvatekueve reve r oaxa jogueruvy
karxa py, hae kavaju ry, avakue Jud hae Jerusalm pygua kuery reve.
Hae rami rire kovae tet py ikuaia r rakae r peve. 26 Hae gui oupaa

r Jud regua tet hae Jerusalm yvry rupi ikuaia gui, Benjamim yvy,
yvy reia hae yvy reia kuaray puku-a katy gui. Hae rami vy ogueru r
mymba oapy reve ome vaer, mbaemo aju guigua hae heaku por
vae, Senhor oguerovyaa rupi ome agu ixupegua opy. 27 Hae rami

avi napendu potai vy sbado ra napemboetei ramo, xapya rei sbado


ra Jerusalm tet rok rupi voyi peroike ramo tata py apypa r ok
ikuai vae. Hae vae tata omomba r Jerusalm py huvixa ro ikuai vae,
ndoguevei r guive.

Mbaemo ryru nhae guigua re ijayvuague

18  Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Epu ke, tereo nhae gui mbaemo apoa ro py. Hae py
ma rendu r xeayvu hei. 3 Hae ramo aa nhae gui mbaemo apoa ro

py. Hae py ama r hae vae ombaeapo oiny ojere vae ry. 4 Hae gui

mbaemo ryrur nhae gui ojapo vaekue ivaipa ramo hae vaekue gui
amboae ju ojapo hae ae oipotaa rami.
5 Hae ramo Senhor oayvu ombou xevy. 6 Hae vy aipoei: Upe vae

nhae gui mbaemo apoa ojapoa rami haeve xee voi pe Israel kuery
roguereko agu. Neexa, ipo py yapo o vae rami pe Israel kuery voi
xepo py pe. 7 Mbaeta pete regua e vy pete tet re mbae xeayvu r

aipeapa agu, aity hae ambovaipa agu re. 8 Hae rami te hae kuery

gueko vai gui ojeko rerova ri ramo xee voi amboae rami r areko,
mbaemo vai ambou agu re anhembopyaague rami ve. 9 Hae rami avi

pete regua e vy pete tet re xeayvu r amombaraete hae anhot agu


re. 10 Hae ramo xapya rei hae kuery ma xerenonde rupi teko vai rupi

tema r ikuai xeayvua noendu potai vy. Hae ramo xee amboae rami r
areko amoingo por agu re anhembopyaague rami ve. 11 Hae nunga

rupi a ma ndeayvu ke Jud regua avakue hae Jerusalm pygua kuery


pe. Hae vy aipore r: Po rami Senhor ijayvu: Neexa, xee ma ambou
ta mbaemo vai, pe kuery rovai aiko agu re anhembopya rire. Hae
nunga rupi a pete-te pejeko rerova na haevea rami pendekuaia hae
mbaemo vai pejapoa gui, re r. 12 Hae rami te hae kuery aipoei r:

Ndaevevei ae ma teve, mbaeta ore kuery ma orekuaive tema r ore ae


roipotaa rami. Pete-te roiko r oreak rata rupi, orereko vaia rami ae,
hei r okuapy.
13 Hae nunga rupi Senhor aipoei: Peporandu na a amboae regua

kuery ikuaia rupi mavae pa hae nunga oenduague re. Mbaeta hae
1299 Jeremias18,19

ramigua ete Israel kuery ojapo vaekue! 14 Hae gui Lbano yvyty re itaova

o vae ry yroy ap oaty gui ndau okanhy r ri? Tyr pa typa r ri


yroy rykukue mombyry guigua?v 15 Any, te xevygua kuery ma hexaraipa

okuapy xegui. Hae rami vy mbaemo raangaa pe rive oapy r okuapy


heaku por vae. Hae nunga ma ojapo tape yma guare rupi ikuai vy
onhepyxangapa agu rami, tape joja ea rupi ju ojeoi agu, 16 hae kuery

yvy nhomondyipaar opyta agu rami, hae amboae kuery ojojai rei
agu rami. Mbaeta hae rupi oaxa vae kuery onhemondyi vy ombovava
r oak. 17 Mbaeta yvytu kuaray oua katy gui ou vae py amoamba r

hovaigua kuery renonde rupi. Hae kuery ikuai axya ra aexa uka r
xekupe, xerova e.

Ngovaigua kuery rovai profeta ojerureague


18 Hae
ramo aipoei okuapy: Peju ke, mbaemo jajapo Jeremias
rovai. Mbaeta oiko riae r lei rupi sacerdote hae hiarandu vae
nhanemongetaar, hae profeta ayvu omombeu vaer. Peju na, nhamo
vai ayvu py, ijayvua nhaendu ve agu, hei okuapy xere.
19 Hae gui Senhor, ema na xere, hae endu pota xere ijayvu rei vae

kuery ijayvua. 20 Ipor vae re omboekovia r teve haevea ramigua?


Mbaeta hae kuery ojoo yvykua xenhe omboa agu. Nemaendua ke


nerenonde xee ajexa ukaague re, mbaeta hae kuery remoingo por agu
re ajerure vaekue, rejou vai agu re. 21 Hae nunga rupi hae kuery ray

kuery emboaxa karuai pe, ejapo ke tay kuery karuai hae kyxe py omano
agu rami. Tove tayxy kuery gui toipeapaa imemby kuery, imeve vae
taikuai. Tove ime kuery tomanomba mbaeaxy gui. Hae gui kunumigue
ma joe opua py tojukapaa kyxe py. 22 Hae kuery re opu vaer kuery

rembou xapya ramo tojapukai okuapy ngoo gui. Mbaeta hae kuery
yvy ojoo okuapy rire xejopy agu, xepy rupi ojokua nhu xemboaxe vy.
23 Hae r Senhor, ndee reikuaa ae ma xejukaxe vy nhomongeta okuapya

hae javi. Eperdoa eme hae kuery reko vaiague re, embogue eme
ojejavyague nerenonde gui. Nerenonde ojexa uka vy toapa. Ndepoxya
ra py embopaga ke.

Yryru ombovo agu re ijayvuague

19  Senhor
aipoei: Tereo, ejogua pete yryru nhae gui ojapo
1

pyre. Nderupive eraa avi neretar kuery regua hae sacerdote


regua nhomongetaa kuery. 2 Tapeo Hinom ray rekoague yvyugua

py, nhae gui mbaemo apoa rok katy. Emombeu hae py ndevy
amombeu uka vae. 3 Hae vy aipore r: Jud pygua huvixa kuery hae

v
18.14 Lbano rery ma Yvyty xi vae ea, yvate etea py yroy ojekuaa riae ramo. Hae
gui yroy rykukue oxyry ouvy vy oata e re omoak r hae vae yvy.
Jeremias19,20 1300

Jerusalm py pendekuai vae, pendu ke Senhor ayvu. Po rami ijayvu


Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete: Neexa, kovae tekoa
ry ambou r mbaemo vai. Hae ramo hae nunga oendu vae hae javi
nhemondyi gui ijapyxa nhemba r. 4 Mbaeta hae kuery xerejapa vy

omongyapa rei kovae tekoa, nguuete mboae pe heaku por vae oapy
vy, hae nunga petegueve oexa vae teri, tuu kuery, ne Jud pygua
huvixa kuery voi. Hae vy kovae tekoa hae javi rupi omo okuapy
heko por vae ruguy. 5 Hae vy yvy ikuai vae ry rupi ojapo okuapy

Baal raangaa mbojerovia atyr, tata py guay kuery oapy agu Baal pe
ome vy. Tegueve ma hae ramigua ajapo uka vae, hae rami agu re
ndaxeayvui, ne nanhembopyai guive. 6 Hae nunga rupi ou ma oiny ra

kovae tekoa pe ne Tofete, ne Hinom ray rekoague yvyugua ea ve


agu. Hae rami rgue py Yvyugua jojukapaaty ea r, hei Senhor.
7 Mbaeta kovae tekoa py ambovaipa r Jud hae Jerusalm pygua

kuery nhomongetaague, ajapo r kyxe gui hoapa agu rami ngovaigua


kuery renonde, ijukaxea kuery po py. Hae vy hegue amboaxa r guyra
yvate rupi oveve vae hae mymba yvy rupi ikuai vae rembiur. 8 Kovae

tet amo r nhomondyipaar, amboae kuery ojojai rei agu. Hae rupi
oaxa vae hae javi onhemondyi vy ojojai rei r, hae kuery re hae rami
ete mbaemo vai oiko rire. 9 Hovaigua ijukaxea kuery ojokopa vy omoingo

axy ramo ajapo r hae kuery guay kuery hae guajy kuery rookue hou
agu rami, hae pete-te hou r oir rookue, re r.
10 Hae ramo avakue nderupive oo vaekue oexaa py rembovo r yryru.

11 Hae vy aipore r hae kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vae

aipoei: Gu rami xee amomba r kovae kuery hae kovae tet, yryru
nhae gui ojapo pyre ombovoa rire ndojeapoveia rami avi. Hae ramo
hetekue ojatya r Tofete py, amboae henda py ojatya agu jipoi ramo.
12 Hae rami ae ajapo r kovae tekoa re, hae py ikuai vae kuery re guive,

hei Senhor. Kovae tet amombyta r Tofete ramigua ete. 13 Mbaeta


Jud pygua huvixave kuery hae Jerusalm pygua kuery ro hae javi ma
Tofete rami avi r haeve vae meme, yva re ikuai vae pe heaku por
vae oapyague hae amboae tuuete pe vinho onhoague guive, hei.
14 Hae gui Tofete py Senhor ayvu omombeu agu omondoukaague

gui Jeremias ojevy vy opu hoamy Senhor pegua oo roka py. Hae vy
aipoei heta vae kuery hae javi pe: 15 Po rami ijayvu Senhor ixondaro

reta vae, Israel kuery Ruete: Neexa, kovae tet hae tekoai ikuai vae
ry ambou r mbaemo vai xeayvuague hae javi, mbaeta xeayvu
noenduxei vy inhak ratmba rire.

Profeta Jeremias jokuaare re ijayvuague

20  Hae
vae ayvu Jeremias omombeu r sacerdote Imer ray
1

Pasur oendu. Hae vae ma Senhor pegua oo pygua ruvixa oiko.


1301 Jeremias20

2 Haevy Pasur profeta Jeremias oinup uka ma vy ipy ojokua uka yvyra
re. Hae vae ma o Benjamim regua ok yvatevea py, Senhor pegua oo
yvry. Hae gui kogue ma Pasur ojora ju Jeremias yvyra gui.
3 Hae ramo ixupe Jeremias aipoei:

Senhor nanemboeryvei ma r Pasur, hae r Jovaive-ive re


nhomongyje reia heia anho. 4 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Neexa,

xee rojapo r ndee ae renhemongyje agu rami, neir kuery hae javi
pe guive. Mbaeta rexaa py ae hovaigua kuery ojukapa r kyxe py. Jud
yvy hae javi amboaxa r Babilnia pygua huvixa po py. Hae ramo
ogueraapa r Babilnia katy escravo-r, kyxe py ojuka r guive. 5 Kovae

tet py perekopa vaekue amboaxa avi r, pembaeapoa gui pejoupa


vaekue hae hepykueve hae javi. T, Jud regua huvixa kuery omo por
vaekue hae javi amboaxa r hovaigua kuery po py. Hae ramo hae
kuery oipeapa r heravy Babilnia katy. 6 Hae gui ndee Pasur ndero

py ikuai vae hae javi reve penemboa vy pendereraapa avi r. Hae


ramo Babilnia tet katy r peo. Hae py ma pemanomba r, pendeatya
r guive: ndee hae neir kuery hae javi, hae vae kuery pe ayvu por
merami rive remombeua vaekue reve.

Profeta iporiau reia rupi ijayvuague


7Senhor, gu rami aiko agu re ndeayvu ramo aiko. Xegui
nembaraeteve vae vy ndepoaka. Hae ramo ko nhav ombojaru reipy
aiko. Hae kuery vae regua pete-te xejojai rei r okuapy. 8 Mbaeta

ajapukai hae xeayvu at reve anho amombeu aikovy remokanhy hae


rembopaga agu regua. Hae rami py ndee Senhor ayvu kuxa aiko ovare
e vae hae omoxmba pyr, ko nhav. 9 Hae gui anhembopya vy Hae

nunga namombeuvei, ndaxeayvuvei ma r hery rupi, hae te xekurax


re ndeayvua hendy r tata rami, xekgue mbyte tata omboty pyre rami
hendy. Hae ramo aiko axy vaipaa py xekane ma, narombaraetevei ma
r guive. 10 Mbaeta mbovy rei e aendu ijayvu rei r: Jovaive-ive re

nhomongyjea! Pendeayvu na hexe, nhandeayvu na! hei vae. Xerayvu


ete vaekue eteve voi anhepyxanga agu oar vy aipoei r okuapy:
Onhembotavy uka ramo nhandepoaka r hexe, hae vy jajepy r,
hei okuapy. 11 Hae rami te Senhor ma xereve oiko joe opu vaety

ipoakapa vae rami. Hae ramo xeavyky reia kuery ae r onhepyxangapa,


ndaipoakai re. Hae kuery oxmba ete r. Hiarandu rupi e ikuai
rire hae kuery re ou r oxmba agu rakae r peve guar, hae vae re
ndaexaraivei r. 12 Hae gui ndee Senhor ixondaro reta vae, rexa r

heko por vae, reikuaa pota r jopya hae nhokurax re o vae re. Tove
xee taexa hae kuery re repu r, ndepo py xerekove amboaxa rire.
13 Peporaei ke Senhor pe, perovya Senhor, mbaeta ojexavai rei vae

nhe ogueraa jepe ojavyky rei vae kuery po gui.


Jeremias20,21 1302

Jeremias ituiiague ra re ijayvu vaiague


14 Ayvu
vaipy toiko xetuiiague ra. Togueroayvu pora eme
hai xekuaviague ra. 15 Ayvu vaipy toiko xeru pe ava hae nunga

mombeuare, ovya ete reve Itui ma nderay, hei vae. 16 Tove hae vae

ava toiko tet Senhor omboaxy e re ombovaipa vaekue rami. Komba


jave toendu ojapukai vae, hae r kuaray mbyte jave ma taevovo rei.
17 Mbae re tu Nhanderuete ndaxejukai rakae xeryrui pyve? Mbae re tu

hai ryepy a reve norenhono porai rakae? Hae vy rakae r peve ndaye
guaxui ma voi vae rire. 18 Mbae re tu xeryrui gui a rakae ambaeapo

hae xeporiaua aendu agu rive, hae aikoa ra opa peve axmba agu?

Nabucodonosor Jerusalm tet ombovaipa agu re ijayvu ma voiague

21  Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vaekue, mbaeta huvixa
1

Zedequias ombou Malquias ray Pasur hae Maasias ray


sacerdote Sofonias aipoei agu: 2 Eporandu na Senhor pe orere,

mbaeta Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ou orere opu


agu. Xapya rei Senhor orepytyv r hexa pyr ojapo vy, orea gui
orerovaigua kuery ojepea agu, hei.
3 Hae ramo Jeremias aipoei hae kuery pe: Po rami pendeayvu r

huvixa Zedequias pe. 4 Po rami Senhor Israel kuery Ruete ombovai:


Neexa, xee ajapo r tembiporu joe opua pygua pendepo py pereko vae
penderovai ju oiporua agu rami. Mbaeta peneret kora rovai Babilnia
pygua huvixa hae caldeu kuery re pepu agu py tembiporu peiporu
vaekue xee ajapo r peneret mbyte ju omboatypaa agu rami. 5 Xee ae

apu r pe kuery rovai xepo aupi vy xepoakaa aexa uka reve, xepoxya,
rojou vaia hae rombopaga etea rupi. 6 Hae rami vy kovae tet pygua

kuery ajukapa r, avakue hae mymba kuery guive. Mbaeaxy vaikue gui
r omanomba. 7 Senhor aipoeive ju: Hae vae rire ma amboaxa r

Jud pygua huvixa Zedequias hembiguai kuery reve. Kovae tet pygua
kuery mbaeaxy gui, kyxe hae karuai gui nomanombai vaekue hae javi
amboaxa r Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor po py, hovaigua
ijukaxea kuery po py guive. Hae ramo ojukapa r kyxe py. Ndojuka ei
r, noendui r ndaevei nhoa ne omboaxya.
8 Hae gui heta vae kuery pe ju aipore r: Po rami Senhor ijayvu:

Neexa, penerenonde amo r tape tekove katy oo vae, hae manoa


katy oo vae guive. 9 Kovae tet py opyta vaekue omanomba r kyxe py,

karuai e vy mbaeaxy gui. Hae r caldeu kuery tet jokopaa vae pe


ojereraa uka vae ma oikove r, guekove ogueraa jepe uka r. 10 Mbaeta

kovae tet katy xerova haamy mbaemo vai ambou agu, ipor vae e,
hei Senhor. Hae rami vy amboaxa r Babilnia pygua huvixa po py
oapypa agu, re r.
1303 Jeremias21,22

11Hae
gui Jud pygua huvixa ro pygua kuery pe ju aipore r:
Pendu ke Senhor ayvu. 12 Davi ramymino kuery, po rami Senhor

ijayvu: Ajeive reve peikuaa pota na anhet rupi, peraa jepe ikuai axy
vae imoingo axya po gui, xepoxya tata rami hendy e agu haevea
rami rei pendekuaia rovai, imboguear oiko e re. 13 Senhor aipoei:

Neexa, pe yvyugua pygua hae ita guaxu nhundy reia mbyte o vae
rami pepu vae kuery, xee ma pendovaigua aiko. Pe kuery aipopeje:
Mavae tu ou r nhanderovai? hae Mavae tu oike r nhanderekoa
py? peje te penderovaigua aiko. 14 Hae rami vy rombopaga r

pendekuaiague re. Peneret re amoendy r tata, kaaguy re rami avi.


Hae vae ma pendeyvrykue hae javi r omomba, hei Senhor.

Jud pygua huvixa ro pygua kuery rovai ijayvuague

22  Senhor
aipoei: Tereo ke Jud pygua huvixa ro py, hae
1

emombeu povae ayvu hae py. 2 Hae vy aipore r: Ndee Jud


pygua huvixa, tenda Davi openaaty py reguapy vae, endu ke Senhor ayvu,
nerembiguai kuery hae ndevygua kuery kovae ok rupi oike vae hae javi
reve. 3 Po rami Senhor ijayvu: Pejoguereko ke anhet rupi, pepena por.

Ojexavai vae peraa jepe imbojexavai reia kuery po gui. Pembojexavai rei
eme amboae yvy regua, ne tyre hae imeve vae. Emo eme heko por
vae ruguy kovae tekoa re. 4 Mbaeta povae ayvu pejapo ete ramo kovae

ok rupi oike nho r huvixa kuery tenda Davi openaaty py oguapy vaer,
karxa py hae kavaju ry, guembiguai hae ojeupegua kuery reve. 5 Hae r

povae ayvu napenduxei ramo xee ae rery rupi r aura kovae oo ombovaipa
pyre rive amombyta agu re, hei Senhor. 6 Mbaeta po rami Senhor

ijayvu Jud pygua huvixa ro re: Ndee ma Gileade hae Lbano yvyty apyte
rami ajou por vaeri anhet rojapo r tekoague rive, tet oa ve agu
rami.w 7 Nderovai ambou r nemombaar. Hae ramo pete-te guembiporu

reve ou vy ojayapa r yary reiporavo vaekue, hae vy omombo r tata py.


8 Hae rami rire pav regua kovae tet rupi oaxa vy pete-te aipoei r oir

pe: Mbae re tu Senhor gu rami ete ojapo kovae tet guaxu re? hei r.
9 Hae ramo hae kuery pe ombovaia r: Mbaeta ojepeapa rire Senhor

nguuete guexeve guar ojapo vaekue gui, hae amboae ramigua tuuete
ombojerovia, hae ixupe rive ikuai rire.

Jud pygua huvixa Salum rovai ijayvuague


10 Pejaeo
eme huvixa omano vaekue re, penhendu eme. Hae rami
rgue py pejaeo vaipa ete r taykue ogueraa pyre re. Mbaeta hae

w
22.6 Gileade hae Lbano yvyty apyte re ikuai yvyra tuvixakueve anho, yary, hae nunga.
Hae gui huvixave ro pe Oo Lbano regua kaaguy guigua ea (1Reis7.17). Hae gui
versculo 23 py ma huvixave pe ae Lbano pygua, yary guigua py ndero vae ea.
Jeremias22 1304

vae ma ndojevyvei r, ndoexavei r yvy ituiiague.x 11 Mbaeta Senhor


ijayvu Josias ray Jud pygua huvixa Salum, nguu Josias rekovia o
vaekue re, kovae tekoa gui oipea pyre re guive. Hae vy aipoei:
Ndojevyvei ma r apy. 12 Hae rami rgue py escravo-r ogueraa ague

py ae r omano. Ndoexavei r kovae yvy, hei.

Jud pygua huvixa Jeoaquim rovai ijayvuague


13 Ndaevei
ete r anhet rupi e joguerekoa rupi ngoo ojapo vae,
jokorea rupi ngoor ojapo agu mbaemo ojou vae pe. Hae vae ma
ojeupegua kuery omombaeapo te ndopagai, ombaeapoague repy
nomei vae. 14 Mbaeta aipore: Xeror ajapo r tuvixa vae, hae opy

jaoa ikuai vae ambopyve r. Yvate rupi amo r janela-r, yary guigua
py aipyovmba hae amopyt r pyt vae py, re. 15 Hae rami te ndee

ndau huvixa kuery mboae rami yary rereko reta vy rive teve huvixa re?
Nderu ndau ndokarui hae ndoyui teve rakae? Hae ndau haevea rami
ndajoguerekoi, hae joe ndoikuaa pota pori teve? Hae ramo opa mbae
py oiko por. 16 Hae ma oikuaa pota vaekue iporiaukuei hae ojexavai

vae kuery re. Hae ramo ixupe haevea rami meme oiko. Hae rami e
teve xekuaa vae kuery ikuai? hei Senhor. 17 Hae r ndee ma nderexa

hae ndepya py reikuaa pota reikovy ndee ae reipota vae re anho, heko
por vae ruguy remo agu, hae rejerovia reia hae rejokorea rupi reiko
agu re anho. 18 Hae nunga rupi po rami Senhor ijayvu Josias ray

Jud pygua huvixa Jeoaquim re: Pejaeo eme hexe, joupe-upe aipopeje
eme guive: Ai, xeryvy! hae vy Ai, xereindy! peje eme. Ne hexe
pendepya vaia rupi Ai, xeruvixa! hae vy Ai, ipoakapa vaekue, peje
eme. 19 Mbaeta mburika regue omomboa rami avi hetekue omomboa

r. Hae rami vy ombotyryrya r heravy Jerusalm rok gui mombyry


omombo agu.
20 Ndee Jerusalm, ejeupi na Lbano yvyty ry, hae ejapukai.

Enhendu Bas yvy rupi, hae ejapukai Abarim guive, mbaeta neir
kuery re opyrmbaa ma. 21 Ndeporiaua rupi e reiko jave ndevy xeayvu

ramo ndee Naendui r, re vaekue. Hae rami ete reiko ndepyau guive,
petegueve ma voi nerendui xeayvu. 22 Hae nunga rupi yvytu ogueraapa

r ndere opena vaekue, neir kuery voi escravo-r ogueraapaa r. Hae


ramo ndereko vaiague kuxa rexmba hae ndaevei nho r. 23 Ndee

Lbano pygua rami yary guigua py ndero vae! Hae rami te rejexavai
agu ou ramo nepoa ete r, omemby oikuav ta vae rami reiko axy
agu.

22.10 Huvixave Josias heko por vae omano rire Israel kuery ojaeo vaipa okuapy hexe.
x

Hae r tay Salum ma Egito pygua huvixa ogueraa oyvy re omano agu py (2Reis23.34).
Hae gui Salum Jeoacaz hery mboae vae ogueraa ma rire tykey Jeoaquim ju o hekovia.
1305 Jeremias22,23

Jud pygua huvixa Jeconias rovai ijayvuague


24 Senhor
aipoei: Anhet ete xee ae rekove rupi aura vy aipoae:
Jeoaquim ray Jud pygua huvixa Jeconias ma aiporu kuaa regua re
xeku regua xerery oa vae o vae rire xee amboi rgue hae gui.
25 Ndee huvixa, romboaxa r ndejukaxea hae rekyjea vae kuery

po py. Hae kuery ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor hae


caldeu kuery. 26 Yvy mboae ndetuiiague katy e r romombo, ndexy

nekuaviare reve. Hae py ma pemano r. 27 Hae r yvy pexaxea katy


ma ndapejevyvei r. 28 Hae gui ndee ava Jeconias ndau ojou vaipy,


omop rive pyre hae oguerovya epy reiko? Mbaeta nderay kuery reve
penemomboa oka katy, yvy pexa ea katy pendereraa, hei.
29 Ndee yvy, yvy, yvy! Endu na Senhor ayvu. 30 Po rami Senhor

ijayvu: Jeoaquim rery oa py pembopara tay e vae rami, hae ava


oikoa pukukue re ndoiko pori vae, hae peteve tay ndaipoakai r
tenda Davi openaaty py oguapy agu Jud pygua huvixar.

Haevea rami opena vae kuery rovai ijayvuague

23  Ndaevei
ete r xerymba vexai kuery re opena vaer amo
1

vaekue pe, mbaeta omokanhymba hae nhundy okaruaty


gui omoamba, hei Senhor. 2 Hae nunga rupi po rami Senhor Israel

kuery Ruete ijayvu ojeupegua kuery re opena vae re: Pe kuery ma


pemoamba xerymba kuery, pemondoukapa, napepenai hae kuery re.
Hae nunga rupi xee ma apena r pe kuery pepaga agu re pejapo
vaiague re, hei Senhor. 3 Hae gui ma xee ae r arupa xerymba kuery

rembyrekue yvy jave mamo r rei okanhymbaague gui. Ajapo r okora


py ae ju ojevypa agu rami. Hae ramo tay reta hae hetave ju r ovy.
4 Hae gui hae kuery re opena vaer amo r omongaru por vaer

kuery. Hae ramo xerymba kuery ndokyjevei ne nonhemondyivei r.


Peteve ma voi nokanhyvei r, hei Senhor.

Jeremias33.1416
5 Senhor
aipoei: Neexa, ou ma oiny ra pete amoingo r Davi
rapytakue renho, hamymino heko por vaer. Hae vae ma huvixa o vy
oarandua rupi r ipoaka hae opena. Haevea rami r oikuaa pota hae
joguereko yvy re.y 6 Hae o jave ma Jud kuery oo jepe r, Israel kuery

voi mbaeve gui okyjea rupi e r ikuai. Povae tery rupi r omboerya:
Senhor nhandereko porr mea, ea.
7 Senhor aipoeive ju: Ou ma oiny ra oura vae aipo ndeivei agu:

Anhet ete Senhor oikove vae Egito yvy gui Israel kuery ogueno

23.5 Isaas4.2; Zacarias3.8, 6.12


y
Jeremias23 1306

vaekue rery rupi aura, ndeivei r. 8 Hae rami rgue py aipoea r:


Anhet ete Senhor oikove vae yvy kuaray ijapuaia katygua hae yvy
jave rupi Israel ramymino kuery mamo r rei heraapaague gui oguerupa
vaekue rery rupi aura, ea r. Hae ramo hae kuery ikuai r oyvy re
ae.

Profeta ramigua rive ikuai vae rovai ijayvuague


9Hae
gui profeta kuery reko gui xekurax opmba xepyapy py,
xekgue voi oryryipa. Xee ma ava okau vae rami avi aiko, vinho oyu
vaipa vae rami, te Senhor gui, hae ijayvu ikya e vae amombeua
kuxa ae ndaevei aikovy. 10 Mbaeta yvy tyny ma tavy reia, hae rupi

ojaeoa oiny Nhanderuete ijayvu vai rire. Tekoa ea rupi nhundy


ikuai vae ipirupa ma. Mbaeta itavy rei vae ikuaia ma ndaevei,
haevea rami rive r ipoaka joe. 11 Mbaeta profeta hae sacerdote

kuery onhemongyapa okuapy. Xevygua oo py eteve voi ajou haevea


rami ikuaia, hei Senhor. 12 Hae nunga rupi hae kuery ma tape

yxy reia rupi pyt rupi ooa rami ikuai. Hae ramo omoanhambaa r
hoapa r. Mbaeta hae kuery ry ambou r mbaemo vai ambopaga
vy, hei Senhor. 13 Samaria pygua profeta ramigua kuery re ma xee

aexa hiarandu ea. Mbaeta Baal rery rupi rive ayvu omombeu vy
oguerojejavypa xevygua Israel kuery. 14 Jerusalm pygua profeta kuery re

voi aexa ndaevei ete vae. Mbaeta hae kuery itavy rei r okuapy, anhet
rupi e r ikuai, hae omombaraete r joapo vaia kuery po, avave rei
gueko vai gui ojeko rerova e agu rami. Xevy pe r Sodoma pygua
kuery ikuaiague rami meme, hae r Jerusalm pygua kuery ma Gomorra
pyguare rami ikuai.
15 Hae nunga rupi po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu profeta

ramigua kuery reko re: Neexa, hae kuery xee amongaru r veneno re,
hae yy veneno re ir vae ame r oyu agu. Mbaeta profeta ramigua
kuery Jerusalm pygua ojapo yvy jave rupi haeve ea rami ikuaia agu.
16 Senhor ixondaro reta vae aipoei: Pejapyxaka eme profeta kuery

penembyte rupi ayvu omombeu vae re, mbaeta hae kuery penemony
r pear rive agu anho. Mbaemo hae kuery ae oexa vaekue r
omombeu, Senhor juru guigua e. 17 Xere ijae e vae kuery pe hae

kuery aipoei riae r: Senhor ijayvu mbaeve ndoikoi agu re pendere,


hei r. Inhak rata rupi ikuai vae pe Pendere ndoui r mbaemo vai,
hei. 18 Hae rami avi hae kuery vae regua mavae tu o Senhor reve

onhembopya oinya py, mbaemo oexa hae ijayvu oendu agu rami?
Mavae tu Senhor ayvu re ojapyxaka por vy oendu ete vae? 19 Neexa,

Senhor-a gui ou oiny ra vai! Ipoxya ou ma, yvytu jere vaikue r ou


heko vai vae kuery ry. 20 Hae rami vy Senhor opoxya gui ndojepeai

r, opya re omo vaekue ojeupity r oikopa peve. Opaa ra py ma pexa


1307 Jeremias23

kuaa por r hae nunga. 21 Xee ma hae ramigua profeta kuery namboui

te hae kuery onhamba r ojeoivy. Hae kuery pe mbaeve namombeu


ukai te omombeu r ojeoivy ayvu. 22 Hae gui anhet ri anhembopya

ainya py hae kuery ikuai vae rire hae kuery pe aendu uka ete rgue
xeayvu xevygua kuery peguar, hae ajapo rgue hae kuery haevea
rami ikuaia gui ojepea agu rami, tape por rupi ju oo agu.
23 Xee ndau Penderuete haei rupi anho ri apena? Mombyry rupi

guive e teve apena? hei Senhor. 24 Amongue ndau aexaa gui onhemi

kuaa r? Xee ndau yva hae yvy hae javi rupi na r? hei Senhor.
25 Mbaeta aendu ae ma profeta ramigua kuery ijayvu r, xerery rupi apu

omombeu vy Pete mbae aexa rau, aexa rau ae ri hei ramo. 26 Rakae

peve ndau hae nunga o r profeta kuery apu mombeua pya re, opya
re ojekorea o vae anho omombeu vae? 27 Mbaeta hae kuery oexa

rauague pete-te oir kuery pe omombeu vy ojapoxe xevygua kuery


xerery gui hexarai agu rami, Baal raangaa pe tuu kuery ikuaia rupi
xerery gui hexaraiague rami avi. 28 Hae gui profeta oexa rau vaekue

tomombeu oexa rau rive vaekue rami. Hae r amongue hexe xeayvu
oa vae ma tomombeu por xeayvu anhet rupi. Mbaeta mbae tu trigo
ygue rive oguereko hia reve? hei Senhor. 29 Mbaeta xeayvu ma tata

oiko, hae martelo ita guaxu mbovoa ramigua, hei Senhor. 30 Hae

nunga rupi xee ma hae vae profeta kuery rovaigua aiko. Mbaeta pete-
te oir gui imonda r xeayvu merami rive omombeu vae re, hei
Senhor. 31 Neexa, xee ma hae vae profeta kuery rovaigua aiko, hei

Senhor. Mbaeta oayvu ae omombeu vy Po rami Senhor ijayvu,


hei rive r. 32 Neexa, xee ma apu rupi oexa rau vaekue mombeua

kuery rovaigua aiko, hei Senhor. Mbaeta hae nunga anhet rupi
e omombeu vy oguerojejavypa xevygua kuery, xee namboui, mbaeve
namombeu ukai guive te. Peteve henda py hae kuery ndojapoi r heta
vae kuery ikuai por agu rami, hei Senhor.
33 Hae gui ma ndevy pe heta vae kuery, e vy profeta, sacerdote

mbae oporandu vy aipoei r: Mbaexa tu Senhor guigua ayvu ipoyi


vae? hei r. Hae ramo rembovai r: Pe ae ma ipoyi vae pendekuai,
hae r xee ma roipeapa r, hei Senhor, re r. 34 Mbaeta profeta, e

vy sacerdote mbae, hae rami e vy heta vae kuery regua Povae ayvu
ma Senhor guigua ipoyi vae, hei vae ma ambopaga r, hoo pygua
kuery hae javi reve. 35 Hae rami te pete-te peneir kuery pe aipopeje:

Mbae hei tu Senhor? Mbaexa tu Senhor ijayvu ipoyi vae? peje


pekuapy. 36 Hae rami te ndaevevei ma Senhor guigua ayvu ipoyi vae

peje agu, mbaeta pete-te re ijayvuague ae r o ipoyi vae. Mbaeta


pe kuery ma haevea rami pemombeu ayvu Nhanderuete oikove vae,
Senhor ixondaro reta vae, nhande kuery Ruete guigua. 37 Profeta ikuai

vae pe aipopeje: Mbae hei tu ndevy Senhor? Mbaexa tu Senhor ayvu


Jeremias2325 1308

ipoyi vae? peje. 38 Hae rami te Senhor ayvu ipoyi vae, peje rire po

rami Senhor ijayvu pe kuery pe: Xee aipotaa rami e Senhor ayvu
ipoyi vae peje rire 39 xee roipeapa r xerenonde gui, tet penderekoar

hae peneramo kuery rekoar aeja vaekue reve. 40 Hae rami vy


pendery ambou r pevare ve hae pexmba agu opa e vae, hexarai


pyr e, hei.

Moko varai figoa oa oexa ukaague

24  Hae
gui Senhor oexa uka xevy moko varai figoa oa, Senhor
1

pegua templo rexei omo mbyre. Hae nunga oiko Babilnia


pygua huvixa Nabucodonosor hae pygua kuery escravo-r ogueraa rire:
Jeoaquim ray Jud pygua huvixa Jeconias, Jud regua yvatekueve, hae
gui Jerusalm pygua mbaemo apoa hae ferro re ombaeapo vae kuery.
Babilnia katy ogueraapa. 2 Pete varai py figoa o vae ma iporgueve,

hia ypyi vaekue. Hae r amboae py ma o ivaikueve vae, jau agu


ndaevei vae.
3 Hae gui Senhor oporandu xevy:

Jeremias, mbae tu ndee rexa?


Ambovai:
Xee aexa vae ma figo iporgueve, hae gui ivaikueve ju, jau agu
ndaevei vae hae.
4 Hae gui xevy pe ou Senhor ayvu. Hae vy aipoei: 5 Po rami Senhor

Israel kuery Ruete ijayvu: Pevae figo porgueve aexa vy ajou pora rami
avi Jud regua kuery escravo-r ogueraa pyre aexa vy ajapo por r
hae kuery pe, kovae yvy gui caldeu kuery yvy katy araa uka vaekue
pe. 6 Hae kuery re ama r amoingo por reve, hae vy ajapo r kovae

yvy re ojevypa agu rami. Amombaraete r, amomba r ndaei. Anhot


r, hae namondoroi r guive. 7 Hae kuery pe ame r kurax Senhor

aikoa rami xekuaa agu regua. Hae kuery ikuai r xevygua, hae r xee
ma aiko r hae kuery Ruete, mbaeta opya hae javi py ojevy r xere.
8 Hae r figo vaikueve jau agu ndaevei vae ndajou poria rami ae

amoingo axy r Jud pygua huvixa Zedequias hae hembiguai yvatekueve,


Jerusalm pygua kuery mboae, kovae yvy re opyta vaekue hae Egito yvy
re ikuai vae hae javi, hei Senhor. 9 Hae kuery xee amoingo r yvy

jave regua kuery mondyipaar ijae e agu. Oxmba agu, ijayvua rei
hae ojojai reipy, hae ayvu vaipy r ikuai yvy jave rupi araa ukapaa rupi
rei. 10 Hae kuery re ambou r kyxe, karuai hae mbaeaxy vaikue, hae

kuery hae tuu kuery yvyr ame vaekue gui okanhymba peve.

Setenta maeta peve escravo ikuai agu re ijayvuague

25  Haegui Jeremias pe ou ayvu Jud pygua kuery regua. Josias


1

ray Jud pygua huvixa Jeoaquim irundy maet re ma o jave py


1309 Jeremias25

ou. Hae vae maeta ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor pete


maet re oa vae. 2 Hae gui hae vae ayvu profeta Jeremias omombeu

Jud hae Jerusalm pygua kuery hae javi pe. Hae vy aipoei: 3 Vinte e trs

maeta re ma Senhor ayvu ou xevy, Amom ray Jud pygua huvixa Josias
treze maet re ma o guive a peve. Hae ramo ko rai guive pendevy xee
amombeu aikovy, hae r pe ma napendu potai. 4 Hae rami ae avi ko

raii guive pendevy Senhor ombou guembiguai profeta kuery hae javi,
hae r pe kuery ma ndapejapyxakai, ne pendeapyxa ndaperova-rovai
pendu agu. 5 Hae kuery aipoei: Pete-te pejeko rerova ke haevea rami

pendekuaiaty hae pejapo vai reiaty gui, penderekoa agu yvy peneramo
kuery pe yma ma voi Senhor ome vaekue py rakae r peve guar. 6 Tapeo

eme amboae ramigua tuuete re ixupe peiko hae pemboete agu, xembopoxy
eme guive pendepo py mbaemo pejapo vae py. Hae ramo petegueve voi
xee ndajapo vai r pe kuery re, hei. 7 Hae rami xeayvu vaekue te pe

kuery ndapejapyxakai. Hae rami rgue py xembopoxy pekuapy pendepo py


mbaemo vai pejapoa py, pendejee ae pejapo vai, hei Senhor.
8 Hae nunga rupi Senhor ixondaro reta vae aipoei: Xeayvua re

ndapejapyxakai ramo 9 neexa, kuaray ijapuaia katy gui ambou r hae


javi regua, hei Senhor. Ambou avi r xerembiguai Babilnia pygua


huvixa Nabucodonosor. Hae kuery ambou r kovae yvy re, apygua
kuery hae haei rupi ikuai vae kuery rovai. Hae vy amomba katui r,
amo r nhomondyipaar hae ojojai rei pyr, ivaipa agu rakae r peve.
10 Hae kuery ikuaia gui xee amombytuu r ikuai por reia hae ovyaa,

omenda vaer ijayvua, hae mbaemo monguia onhendua, tataendy ikuai


vae voi amboguepa r. 11 Hae ramo kovae yvy hae javi opyta r tekoa

ea hae nhomondyipaar. Hae gui hae kuery regua ma setenta maet


re ikuai r huvixa Nabucodonosor rembiguai. 12 Hae gui setenta maeta

ojeupitypa maa py ma ambopaga r Babilnia pygua huvixa ojapo


vaiague re, kovae yvy regua kuery guive, hei Senhor. Caldeu kuery
yvy re voi anhombopaga r, rakae r peve ivaipa agu. 13 Hae vae yvy

hae javi re ajapo r xeayvuague ojeupitypa agu rami, kovae kuaxia


re ipara o vae hae javi, yvy regua hae javi rovai Jeremias omombeu
vaekue. 14 Mbaeta hae kuery voi ikuai r heta regua hae huvixa guaxu

kuery rembiguai. Hae rami vy hae kuery ambopaga r ojapo vaiague


hae opo py mbaemo ojapoague re.

Karo Nhanderuete poxya oa re ijayvuague


15 Hae
gui Senhor Israel kuery Ruete aipoei xevy:
Ejopy ke xepo gui kovae karo vinho xepoxya regua oa. Hae vy
eme yvy regua hae javi pe oyu agu, mamo r romondoukaa rupi rei,
16 hae kuery oyu vy oryryipa hae nainhak porvei agu, hae kuery

mbyte rupi kyxe amondouka vae gui hei.


Jeremias25 1310

17Hae
ramo Senhor po gui xee karo ajopy vy ame yvy regua
hae javi pe oyu agu, mamo r Senhor xemondoukaa rupi rei:z
18 Jerusalm, Jud regua tet ikuai vae, hae pygua huvixa kuery

hae hembiguai yvatekueve pe, hae kuery yvy opyta agu ombovaipa
pyre nhomondyipaar, ojojai reipy hae ayvu vaipy opyta agu, a
jaexaa rami; 19 hae gui Egito pygua huvixa Fara pe, hembiguai kuery,

yvatekueve hae heta vae kuery hae javi pe, 20 joegua e-e kuery hae

javi, Uz yvy regua huvixa kuery, filisteu kuery yvy re huvixa ikuai vae,
Asquelom tet, Gaza, Ecrom hae Asdode pygua okuave vae, 21 Edom,

Moabe hae Amom ramymino kuery, 22 Tiro hae Sidom tet pygua huvixa

kuery, hae ye rovai re huvixa ikuai vae hae javi, 23 Ded, Tema, Buz

hae oa ojaya apuai vae kuery hae javi, 24 Arbia pygua huvixa kuery,

hae tekoa ea re joegua e-e ikuai vae ruvixa kuery, 25 Zimri, Elo

hae Mdia pygua huvixa kuery, 26 kuaray ijapuaia katy huvixa ikuai

vae, haei rupi hae mombyry rupi ikuai vae, hae yvy jave rupi tet
ikuai vae hae javi oyu vaer joakykue-kykue. Hae gui opa vygua ma
Babilnia pygua huvixa ju r oyu.
27 Hae gui hae kuery pe aipore r: Po rami Senhor ixondaro reta

vae, Israel kuery Ruete ijayvu: Peyu na pekaupa hae pembojevypa


peve. Pea hae napepuvei r, kyxe pe kuery mbyte rupi amondouka
vae gui, re. 28 Hae gui karo ndepo gui oyu agu hae kuery ndojopyxei

ramo aipore r hae kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vae
ijayvu: Peyu re. 29 Mbaeta neexa, tet xerery rupi oa gui amboypy r

anhombopaga agu. Hae r pe peo jepe r teve? Any, ndapeo jepei r,


mbaeta yvy jave re ikuai vae ry ambou r kyxe, hei Senhor ixondaro
reta vae.
30 Hae gui ndee remombeu r povae ayvu hae javi. Hae vy aipore

r hae kuery pe: Senhor okoror r yvate oamba ikya e vae gui,
ijayvu nhendu r. Guary rami okoror rat r ojeupegua kuery rovai.
Ijayvu at r yvy re ikuai vae hae javi rovai, uva onhami okuapya py
ojapukaia rami avi. 31 Hae ramo yvy apy peve r oendua ojapukaia,

mbaeta Senhor oguereko yvy regua kuery pe ijayvu ete agu, too
hae javi omboayvu agu o. Hae vy heko vai vae omboaxapa r kyxe
revegua pe, hei Senhor.
32 Senhor ixondaro reta vae aipoei: Neexa, mbaemo vai oaxa r

ovy yvy regua ikuai vae-vae hae javi rupi, yvy apy gui omboypy r
ouvy ra vai, hei. 33 Hae vae ra ojuka pyr Senhor omboaxa vaekue

retekue ma hae vae yvy jave rupi r ikuai. Hae rami te ndojaeoai r,
nomboatyai r, nonhono porai r guive. Hae rami rgue py mbaemo

z
25.17 Apy ma karo re ombojoja Nhanderuete ayvu Jeremias omombeu vaer yvy regua
kuery pe, hae kuery ombopaga agu regua (versculo 16).
1311 Jeremias25,26

repoxi rami rive r ikuai yvy ry. 34 Joe pepena vae kuery, penhendu

at na, peneraxmba rei. Pe mymba ja kuery, penhembojere-jere pejupy


tanhimbu rupi, mbaeta ojeupity ma pendejukaa hae penemoambaa
ra. Hae rami vy pe ae peapa r yryru hepyve ovopa vae rami.
35 Hae ramo joe opena vae kuery ndojouvei r onhemi agu, mymba ja

kuery ndojoui r oo jepe agu. 36 Neexa, onhendu joe opena vae kuery

ojapukaia, kora ja kuery ojaeo rat rei nhendu r! Mbaeta Senhor


ombovaipa ma nhundy ikuaiaty. 37 Kora ikuai poraty ivaipa r,

Senhor poxya hendy vae gui. 38 Mbaeta oamba gui o r ouvy guary

ray rami. Hae rami vy ojerovia rei vae kyxe py ombovaipa r hae
kuery yvy, opoxya hendy vae py guive.

Jeremias ojukaxe okuapyague

26  Hae
gui Josias ray Jeoaquim Jud pygua huvixa o ypyi jave
1

py ou povae ayvu Senhor gui. 2 Hae vy Senhor aipoei: Tereo


xeroka py. Hae vy Jud regua tet pygua kuery xevygua oo py omboete
vy ou ramo hae kuery pe emombeu xeayvua hae javi. Ne peteve ayvu
emombeu e eme. 3 Hae ramo hae kuery xeayvu oendu vy ojeko rerova

r haevea rami ikuaia gui. Hae ramo xee voi amboae rami r areko,
hae kuery ikuaia re ambopaga agu re xeayvuague rami ve. 4 Hae

nunga rupi aipore hae kuery pe: Po rami Senhor ijayvu: Xeayvu re
ndapejapyxakai ri ramo xeguigua lei penerenonde amo vaekue rupi
pendekuai agu, 5 hae xerembiguai profeta kuery ko rai guive pendea

py ambou vae ayvu pendu agu, a peve xeayvu napenduxeiague rami


ae ju, 6 hae ramo ma kovae oo ambovaipa r Sil tet re ambovaipaague

rami, hae vy kovae tet ajapo r ayvu vaipy opyta agu rami, yvy regua
kuery hae javi pe, re r.a
7 Hae rami Senhor pegua oo py Jeremias ijayvu ramo sacerdote kuery,

profeta hae heta vae kuery hae javi oendu okuapy. 8 Heta vae kuery pe

Senhor ijayvuague hae javi Jeremias omombeupa ma ramo sacerdote


kuery, profeta hae heta vae kuery pav ojopy okuapy. Hae vy aipoei
Jeremias pe:
Rojuka r. 9 Mbaeta Senhor rery rupi ndeayvu vy aipore: Kovae

oo ombovaipa r Sil tet rami, hae kovae tet ivaipa r. Hae r


noavei r hae py, re rire hei okuapy. Hae rami vy heta vae kuery
hae javi ono Jeremias rovai, Senhor pegua oo pyve.
10 Hae gui Jud regua yvatekueve ma povae ayvu oendu vy huvixa

ro gui jogueru Senhor pegua oo py. Hae vy oguapy okuapy Senhor


pegua oo rok ipyau vae py. 11 Hae ramo sacerdote hae profeta kuery

a
26.6 Sil tet py Senhor ojapo vaekue ma tet ombovaipa, hae kuery tuuete mboae
ramigua re ikuai ramo (1Samuel4.111).
Jeremias26 1312

jogueroayvu yvatekueve hae heta vae kuery hae javi reve. Hae vy
aipoei:
Kovae ava ma jajuka vaer kovae tet re ijayvu rire, pe
pendeapyxa py ae pendua rami hei okuapy.
12 Hae ramo Jeremias ju ijayvu yvatekueve hae heta vae kuery hae

javi pe. Hae vy aipoei:


Senhor ae ma xembou kovae oo hae kovae tet re ayvu pendu
vaekue hae javi amombeu agu. 13 Hae gui a ma pejeko rerova ke, hae

pendu Senhor Penderuete ijayvua. Hae ramo Senhor ndojapovei r


pe kuery rovai ijayvuague. 14 Hae r xee ma pendepo py a. Xerereko

pe ae peipotaa rami. 15 Hae rami avi peikuaa pota por povae re.

Xejuka ri vy pendejee ae r pemo heko por vae ruguy pemoague re


pepaga agu, kovae tet hae apygua kuery hae javi re guive. Mbaeta
anhet ete Senhor xembou pe kuerya py, povae ayvu amombeu r
pendu agu hei.
16 Hae ramo yvatekueve aipoei okuapy sacerdote hae profeta kuery

pe:
Kovae ava ma pejuka agu ndaevei, Senhor Nhanderuete rery rupi
nhandevy ijayvu ramo hei.
17 Hae gui opu avi hae vae yvy re nhomongeta vaety kuery regua.

Hae vy heta vae kuery ijaty okuapy vae pe ijayvu vy aipoei:


18 Jud pygua huvixa Ezequias o jave Moresete pygua Miquias

ayvu omombeu oikovy vy hae voi ijayvu rakae Jud pygua kuery hae
javi pe. Hae vy aipoei: Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Sio
tet oikaraa r mbaetyr rami, Jerusalm opyta r mbaemo raykue
atyr, yvy templo oa ma jaipa rive r guive, hei vaekue. 19 Hae rami

Miquias ijayvu te Jud pygua huvixa Ezequias ojuka teve Jud pygua
kuery reve? Hae rami rgue py Senhor renonde huvixa ojererokyjea
rupi oiko rakae, hae rami vy Senhor pe ojapukai omboaxy agu re.
Hae ramo Senhor ndojapovei hae kuery rovai ijayvuague. Hae nunga
rupi a mbae re tu jaru r hae rami ete ndaevei vae nhanenhe
mombaar? hei.

Profeta Urias ojukaa ague


20 Oiko avi rakae amboae ava Quiriate-Jearim pygua, Semaas ray
Urias. Hae vae voi Senhor rery rupi ayvu omombeu vaety. Hae rami
vy hae vae tet hae yvy re ijayvu avi, Jeremias ijayvuague hae javi
rami ae. 21 Hae ramo hae ijayvu ramo huvixa Jeoaquim hae ixupegua

ipya guaxukueve hae yvatekueve hae javi oendu vy ojukaxe. Hae rami
te Urias hae nunga oendu vy okyje vy ojava ovy Egito katy.
22 Hae gui Egito katy huvixa Jeoaquim omondouka Acbor ray Elnat

avakue mboae reve. 23 Hae kuery ma Egito yvy gui Urias ogueno vy

1313 Jeremias26,27

huvixa Jeoaquim-a py ju ogueru. Hae ramo huvixa ojuka uka kyxe py,
hegue ogueraa uka guive iporiaukuei pegua yvyra rupa py.
24 Hae r Jeremias ma Saf ray Aico vae oepy vy nomboaxa ukai

rakae heta vae kuery ojukaxe vae po py.

Canga mbaemo kuaa ukaar omo agu re ijayvuague

27  Josias
ray Jud pygua huvixa Zedequias o ypyi jave povae
1

ayvu Senhor ombou Jeremias pe. 2 Po rami Senhor ijayvu


xevy: Ejapo pete canga ix vae, hae emo ndeajuy rupi. 3 Hae gui

emondouka ayvu mombeuar Edom hae Moabe pygua huvixaa py,


Amom ramymino kuery ruvixaa py, Tiro hae Sidom tet pygua huvixaa
py guive. Hae guigua kuery Jerusalm py Jud pygua huvixa Zedequias
pe ayvu reruare ae haeve ndeayvu reraar. 4 Hae kuery pe aipore

uka r huvixa kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vae Israel
kuery Ruete ijayvu. Po rami pendeayvu r penderuvixa kuery pe: 5 Xee

ae kovae yvy apoare, hae gui avakue hae mymba yvy re ikuai vae
amoingo vaekue, xepoaka etea rupi, hae xepo aupi reve. Hae rami
vy amboaxa r arovyaa vae pe rei. 6 A ma yvy hae javi amboaxa

r xerembiguai Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor po py. Ixupe


amboaxa avi mymba nhundy rupi ikuai vae, ixupegua ikuai agu.
7 Ixupe ma yvy regua hae javi r ikuai, tay hae hamymino pe guive,

ova peve ijyvy ju amboaxa agu. Hae vae jave py heta regua hae
huvixa kuery ipoaka ete vae omboa r escravo-r, hei.
8 Hae gui xapya rei amongue regua, e vy amongue tet pygua

ndaikuaixei r Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor pe, hae oajuy


rupi nomo ukaxei r ixuguigua canga. Hae ramo hae vae regua
ambopaga r kyxe py, karuai hae mbaeaxy vaikue py, ipo py amomba
uka peve, hei Senhor. 9 Hae nunga rupi pendea py profeta, imbaekuaa

vae, oexa rau kuaa vae, oexa vaety hae imbaevyky vae kuery ou
vy ijayvu te pejapyxaka eme, pendevy Ndapeikoi r Babilnia pygua
huvixa rembiguai hei ramo. 10 Mbaeta pendevy hae kuery omombeu

r apu rive pendeyvy gui mombyry peo agu. Hae ramo xee rogueraa
ukapa r pemanomba agu. 11 Hae r yvy regua oajuy rupi Babilnia

pygua huvixa guigua canga omo uka, hae ixupe ikuai vae ma xee aeja
r ijyvy re ae ikuai agu. Hae py ae r omaet hae hekoa r, hei
Senhor.
12 Hae ramo hae vae ayvu hae javi amombeu Jud pygua huvixa

Zedequias pe. Hae vy aipoae: Pendeajuy rupi ke pemo uka Babilnia


pygua huvixa guigua canga, ixupe pendekuai, guembiguai kuery pe
guive. Hae rami vy peikove r. 13 Mbae re tu remano ta ndevygua

kuery reve, kyxe py, karuai hae mbaeaxy vaikue py? Mbaeta hae rami
agu Senhor ijayvu yvy regua Babilnia pygua huvixa pe ndaikuaixei
Jeremias27,28 1314

vae re. 14 Pejapyxaka eme profeta kuery ayvu re, pendevy Ndapeikoi

r Babilnia pygua huvixa rembiguai, hei ramo. Mbaeta pendevy


omombeu vae ma apu meme. 15 Mbaeta Senhor aipoei: Hae kuery ma

xee namboui. Xerery rupi te omombeu merami rive r ayvu. Mbaeta


xee roipeapa r pemanomba agu katy, pendevy ayvu omombeu
merami rive vae reve, hei.
16 Hae ramigua amombeu sacerdote kuery hae heta vae kuery hae

javi pe. Hae vy aipoae: Po rami Senhor ijayvu: Pendu pota eme profeta
kuery ayvu re, mbaeta pendevy omombeu vy aipoei r: Neexa, mbaemo
ryru Senhor pegua oo pyguare ma are e re oguerojevypaa r Babilnia
gui, hei r. Hae ramigua hae kuery pendevy omombeu vae ma apu.
17 Pejapyxaka eme hae kuery ayvu re. Pendekuai tema Babilnia pygua

huvixa pe. Hae rami vy pekuave r. Mbae re tu kovae tet okanhymba


ta? 18 Xapya rei hae kuery profeta ete ri ikuai r, hae kuery re anhet

ri Senhor ayvu o ramo tojerure havy Senhor ixondaro reta vae pe,
Jerusalm py Senhor pegua oo py hae huvixa Jud pygua ropy tembiporu
ndogueraapaai vaekue ogueraa uka e agu Babilnia katy. 19 Hae rami avi

po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu oo yta hia vae re, yy mbotya,
hya yta hae tembiporu mboae tet py opyta vaekue, 20 Babilnia pygua

huvixa Nabucodonosor Babilnia katy ndogueraapai vaekue Jeoaquim


ray Jud pygua huvixa Jeconias Jerusalm gui ogueraa jave, Jud hae
Jerusalm pygua yvatekueve hae javi reve, 21 t, po rami Senhor ixondaro

reta vae Israel kuery Ruete ijayvu Jerusalm py Senhor pegua oo py hae
Jud pygua huvixa ropy mbaemo opyta vaekue re: 22 Hae nunga ma

Babilnia katy ogueraapaa vaer meme. Hae py ma opyta r hae kuery


re aikuaa pota agu ra ova ea ja. Hae gui mae ma aru rukapa r. Hae
ramo kovae tekoa py ae ju r oguerupaa, hei Senhor.

Profeta ramigua rive Hananias vae reve Jeremias ayvu py joakaague

28  Hae
vae maeta py ae, Jud pygua huvixa Zedequias o ypy
1

jave, irundy maet hae pete nhiru jaxya re, hae vae jave py
ma Azur ray profeta Hananias Gibeo pygua ijayvu xevy. Senhor pegua
oo py, sacerdote kuery hae heta vae kuery hae javi oendua py ijayvu
xevy. Hae vy aipoei:
2 Po rami Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete ijayvu vy

aipoei: Amop ma Babilnia pygua huvixa guigua canga. 3 Hae rami


vy moko maeta py apy ju aru rukapa r tembiporu Senhor pegua oo


py o vaekue hae javi, apy gui Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor
oipea vy Babilnia katy ogueraa vaekue. 4 Aru avi r Jeoaquim ray

Jud pygua huvixa Jeconias, hae Jud regua kuery Babilnia tet katy
escravo-r ogueraapa pyre. Babilnia pygua huvixa guigua canga amop
ma vy arupa r apy, hei Senhor hei profeta ramigua rive.
1315 Jeremias28,29

5 Hae ramo profeta Jeremias ombovai profeta Hananias, sacerdote


kuery hae Senhor pegua opy heta vae kuery oendua py. 6 Hae vy

profeta Jeremias aipoei:


Haeve vae! Tove hae rami ae ri Senhor tojapo. Tove Senhor
tojapopa ndeayvuague remombeu vaekue rupi, apy toguerupa ju
Babilnia gui tembiporu Senhor pegua oo pyguare, hae escravo-r
ogueraapa pyre hae javi. 7 Hae rami avi endu povae ayvu ndevy hae

heta vae kuery hae javi pe amombeu vae. 8 Profeta kuery yma ma voi

xee ne ndee reiko e mbove ikuai vaekue ma omombeu joe opua


vaer, mbaemo vai hae mbaeaxy vaikue oiko ra heta yvy regua hae
tet tuvixa vae re. 9 Hae gui pete profeta mbaeve ndoikoi ra rami

omombeu te ijayvuague rami ete oiko ramo mae jaikuaa r anhet


Senhor remimbou oikoa hei.
10 Hae ramo profeta Hananias ma canga profeta Jeremias ajuy rupi o

vae gui omboi vy omopmba. 11 Hae rami vy heta vae kuery oendua py

ijayvu:
Po rami Senhor ijayvu: Gu rami moko maeta py amop r
Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor guigua canga yvy regua hae javi
ajuy rupi o vae, hei. Hae rami r profeta Jeremias ojepea ovy tape
rupi.
12 Hae gui ma profeta Hananias canga profeta Jeremias ajuy gui

omop rire Jeremias pe Senhor ombou ju oayvu. Hae vy aipoei:


13 Tereo, Hananias pe ndeayvu ju. Hae vy aipore: Canga yvyra

guigua remop te hekovia ferro guigua ju r ajapo. 14 Mbaeta po rami


Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete ijayvu: Hae vae regua
kuery hae javi ajuy rupi amo r canga ferro guigua, Babilnia pygua
huvixa Nabucodonosor rembiguai ikuai agu. Hae ramo ikuai re ixupe.
Ixupe guar amboaxa avi mymba nhundy rupi ikuai vae, hei.
15 Hae gui profeta Jeremias aipoei profeta Hananias pe:

Hananias, endu ke a. Senhor nanemboui vaeri ndee rejapo heta


vae kuery apu re rive ojerovia agu rami. 16 Hae nunga rupi po rami

Senhor ijayvu: Neexa, roipea r yvy ry reikoa gui. Kovae maeta


reve r remano, mbaeta remombeu Senhor pe e nhandekuai agu
regua, hei.
17 Hae gui hae vae maeta reve profeta Hananias omano, sete jaxya

py.

Babilnia katy ogueraa pyre kuery pe Jeremias kuaxia omboparaague

29  Povae
ayvu profeta Jeremias ogueraa uka kuaxia para py.
1

Jerusalm gui ogueraa uka nhomongeta vaety kuery mboae


escravo-r ogueraa pyre pe, sacerdote hae profeta kuery, hae heta vae
kuery Jerusalm gui Nabucodonosor Babilnia katy ogueraa vaekue hae
Jeremias29 1316

javi pe guive. 2 Jerusalm gui huvixa Jeconias oo rire, ixy hae jopya

kuery reve, Jud regua yvatekueve, hae Jerusalm pygua oo apoa hae
ferro re ombaeapo vae kuery reve ogueraa avi rire ogueraa uka kuaxia.
3 Saf ray Elasa hae Hilquias ray Gemarias pe ae ogueraa uka kuaxia

para. Hae ramo hae kuery Jud pygua huvixa Zedequias omondouka
Babilnia katy, Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor oexa vaer.
Kuaxia re o vae ma po rami:
4 Po rami Senhor ixondaro reta vae Israel kuery ruete ijayvu

Jerusalm tet gui Babilnia katy escravo-r araa uka vaekue


hae javi pe. 5 Pejapo ke penderor, penderekoa guive Babilnia py

pendekuaia py ae. Penhot yvyra hia vaer, hae peu hia. 6 Pejou ke

penderayxyr, penderay hae penderajy agu. Pejou avi penderay


kuery rayxyr, penderajy kuery guive pemomenda r imemby hae
ipia agu. Penderetave peovy hae py, pepave peovy eme. 7 Penhea

ke tet rogueraa ukaague o por agu re, Senhor pe pejerure guive


tet re, mbaeta hae vae tet o por ramo pe voi pendekuai por r.
8 Mbaeta po rami Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete ijayvu:

Penhembotavy uka eme profeta hae imbaekuaa vae kuery penembyte


ikuai vae pe. Pejapyxaka eme oexa rau kuaa vae kuery ayvu re,
mbaeta penduxea rami rive oexa rau ramo. 9 Hae kuery ma xerery rupi

omombeu merami rive r. Xee ma namboui, hei Senhor.


10 Po rami ijayvu Senhor: Hae gui Babilnia tet ra setenta maeta

ojeupitypa ma ramo aikuaa pota ju r pe kuery re. Hae rami vy


amoingo r rogueroayvu porague, kovae tekoa py roguerupa ju agu.
11 Xee anhoi aikuaa penerenonder re anhembopyaa, hei Senhor.

Anhembopya pendekuai por agu re, pendekuai axy agu ndaei, opaa
py peara rami romoingo por agu. 12 Hae vae jave pejapukai r xevy,

xevy ju r pejerure. Hae ramo xee aendu r pejerurea. 13 Pe kuery


xereka ju r, xejou ete r guive, pendepya hae javi py xereka vy. 14 Pe


kuery xejou re. Hae ramo ambopyau r pendekuaia. Romboatypa ju


r hae javi regua pendekuaia rogueraa ukaague gui, roguerupa ju r
escravo-r rogueraa ukapaague gui, hei Senhor.
15 Hae rami te pe kuery ma aipopeje: Babilnia tet py ae Senhor

omoingo profeta kuery nhandevy, peje. 16 Hae rami avi po rami Senhor

ijayvu tenda huvixa Davi openaaty py oguapy vae, hae Jerusalm


tet pygua kuery hae javi re, penderykey kuery escravo-r pendereve
ndogueraai vaekue re. 17 Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu:

Neexa, hae kuery rovai ambou r kyxe, karuai hae mbaeaxy vaikue.
Hae kuery re ajapo r figoa vaikueve jau agu ndaevei vae re rami.
18 Mbaeta hae kuery rakykue xee amondouka r kyxe revegua, karuai

hae mbaeaxy vaikue. Ajapo r yvy regua tet ikuai vae mongyjear ikuai
agu rami, amo r nhomondyipaar hae ojojai rei pyr. Hae ramo yvy
1317 Jeremias29,30

regua hae javi mbyte ikuai r oxmba reia rupi mamo r amondoukaague
py, 19 xeayvu re hae kuery ndojapyxakai rire, hei Senhor. Hae vae

ayvu mombeuar ma hae kuerya py ambou xerembiguai profeta kuery


ko rai guive. Hae r pe kuery napendui, hei Senhor.
20 Hae nunga rupi pendu na Senhor ayvu, Jerusalm gui Babilnia

katy escravo-r pendereraa vaekue hae javi. 21 Senhor ixondaro reta


vae, Israel kuery Ruete ma po rami ijayvu hery rupi merami rive ayvu
mombeua kuery Colaas ray Acabe hae Maasias ray Zedequias rekor
re: Neexa, hae kuery ma xee amboaxa r Babilnia pygua huvixa
Nabucodonosor po py. Hae ramo ojuka r pe kuery pexaa py. 22 Hae

rami rire Jud gui escravo-r ogueraa pyre kuery ijayvu vai vy aipoei r:
Tove Senhor tandeapo Acabe hae Zedequias re ojapoague rami, mbaeta
Babilnia pygua huvixa oapy tata py 23 Israel kuery mbyte haevea rami

ojapoague re, hei r. Mbaeta hae kuery itavy rei oir rayxy kuery reve,
hae xerery rupi merami rive omombeu ayvu xee amombeu uka vaekue.
Xee aikuaa hae aexa ae hae nunga, hei Senhor.
24 Hae gui ndeayvu ke Neelo pygua Semaas pe. Hae vy aipore:

25 Po rami Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete ijayvu: Ndee

ma nderery rupi rive kuaxia para remondouka Jerusalm pygua kuery


pe, Maaseas ray sacerdote Sofonias hae sacerdote kuery hae javi pe
guive. Hae vy aipore vaekue: 26 Sacerdote-r Senhor nemo rakae

sacerdote Joiada rekovia, Senhor pegua oo re repena agu. Hae ramo


ava inhak por e vae profeta onhemoingo vae rei remboa agu, hae
yvyra re rejokua uka agu. 27 Hae gui a, mbae re tu nandeayvu etei

profeta Jeremias Anatote pygua ayvu omombeu vaety pe? 28 Mbaeta


hae vae ma Babilnia katy omondouka po rami ayvu mombeuar kuery:


Are teri r escravo pendekuaia. Hae nunga rupi pejapo penderor,
penderekoa hae py ae. Penhot yvyra hia vaer, hae peu hia, hei
vaekue kuaxia para re.
29 Kuaxia para hae vae ayvu oa ma sacerdote Sofonias ogueroayvu

profeta Jeremias oendua py. 30 Hae ramo Jeremias pe Senhor ombou


oayvu. Hae vy aipoei: 31 Aipoere uka ke escravo-r ogueraa pyre hae


javi pe: Po rami Senhor ijayvu Neelo pygua Semaas re: Semaas ma
xee namboui vaeri pendevy ayvu omombeu apu re rive perovia agu.
32 Hae ramo po rami Senhor ijayvu: Neexa, ambopaga r Neelo

pygua Semaas, hamymino kuery reve. Hae ramo hamymino ndoikoi r


kovae kuery mbyte hekoa vae, ndoexai r guive mbaemo por xevygua
kuery pe ajapo r, xerovai ijayvu rire, hei Senhor.

Nhanderuete ojeupegua kuery ogueru ju agu re ijayvuague

30  Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoei: 2 Po rami
1

Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Embopara ke pete kuaxia re


Jeremias30 1318

ayvu xee aipoaea hae javi. 3 Mbaeta ou ma oiny ra xevygua Israel hae

Jud kuery ikuaia ambopyau agu. Hae vy ajapo r tamo kuery yvyr
ame vaekue py ju ojevypa agu rami, hae py ae hekoa agu, hei
Senhor.
4 Hae gui Israel hae Jud kuery reko re ju Senhor ijayvu. 5 Hae vy

aipoei: Roendu oryryipaa hae okyjea nhendu, ikuai pora e. 6 Hae


gui peporandu, pexa pota na povae re: Avakue ndau oendu r ri kyr
vae raxy? Hae ramigua ndoikoi ramo mbae re tu havy aexa pete-te
ava guye rupi opo omo r, kyr vae oikuavi ta vae rami? Mbae re
tu hova xiguepa rei okuapy? 7 Mbaeta hae vae ra ndaevei ete r,

amboae ndoikoi r guive hae ramigua! Jac ramymino kuery ojexavai


agu ra ae r. Hae rami te hae kuery oo jepe r. 8 Hae vae ra ma

xee amopmba r pendeajuy rupi canga o vae, amondopa r guive ix


pendejokuaa, hei Senhor ixondaro reta vae. Hae rami rire yvy mboae
regua ndogueraavei r xevygua kuery escravo-r. 9 Mbaeta Senhor

nguuete pe ae r xevygua kuery ikuai, Davi hae kuery ruvixar amo


vaer pe guive.
10 Hae nunga rupi xerembiguai Jac regua, ekyje eme. Israel regua,

enhemondyi eme, hei Senhor. Mbaeta rogueraa jepe r yvy


mombyrya escravo-r ndereraa ague gui, neramymino kuery guive. Hae
ramo Jac kuery ojevypa ju vy ikuai rivei r avave rei nomoangekoai r.
Ndoikoi r imongyjear. 11 Mbaeta xee aiko r ndereve rogueraa jepe

agu, hei Senhor. Hae rami agu rami ae amomba r yvy regua hae
kuery mbyte rupi romoaague vae. Hae r pende ma noromomba rivei
r. Hae rami avi rombopaga r haevea rami, opa mar pendekuaiague
re norombopaga ei r.
12 Mbaeta Senhor aipoei: Reiko axya ma omonguera pyr e, ndeai

ma haxy ete vae. 13 Avave ndoikoi nderepyar. Ndeai pe ma jipoi mo,


ne imbojaar. 14 Neir kuery hexaraipa ma ndegui, noroporanduvei ma


ndere. Ndereko vai hae rejejavy ete rire rojapo vai nderovaigua rami,
ipya rat vae nhombopagaa rami. 15 Mbae re tu nerax ri reikovy

ndeai gui? Haxy rendu vae ma omonguera pyr e. Ndereko vai hae
rejejavy ete ramo ae roguereko hae rami. 16 Hae r nemombaare kuery

voi omombaa r, nderovaigua kuery pete-te oguerapaa r escravo-r.


Nembae rei-rei peaare kuery mbae rei-rei ju oipeapaa r, ndegui hae
kuery oipeapa rive rire amboaxa r oipeapa rive vaer po py. 17 Hae

gui xee ae romoexa ju r, hei Senhor. Xee ae romonguera ju r


ndeai, ndevy pe Oeja pyre hae Sio tet re noporanduavei ma r, hei
okuapy rire te.
18 Senhor aipoei: Neexa, amo por ju r Jac kuery rekoa,

amboaxy r ikuaia rupi. Guet ma ojapo ju r mbaemo raykue


aty ry, hae huvixa o ju r ngoo py, jypy guare rami ae. 19 Hae

1319 Jeremias30,31

kuery oporaei r jogueruvy oguerovya vy, ovya ete vy oguerory r


okuapy. Amboetave r, hae nomombaavei r. Amboyvateve r, hae
nomoyvyiavei r. 20 Tay kuery hae tajy kuery ikuai por r jypy

guare rami, hae kuery rekoa voi amo at r xerenonde. Hae r imoingo
axyare kuery ma ambopagapa r. 21 Huvixar ma hae kuery regua ae r

o, hae kuery mbyte gui oiko r opena vaer. Hae vae amonhemboja
ramo onhemboja r xere. Mbaeta mavae r tu oak gui ae ipya guaxu
xere onhemboja agu? hei Senhor. 22 Hae ramo pe kuery ma

xevygua r pendekuai, hae r xee ma aiko r Penderuete, hei.


23 Neexa, ou oiny Senhor-a guigua yvytu at! Ipoxya ojekuaa ma

ouvy, yvytu jere rami heko vai vae kuery ak ry ou agu. 24 Senhor

poxya raku ma haekue py ndojevyi r guive, opya re oipotaa o vae


ojeupitypa ea ja. Hae nunga ma opaa ra py peikuaa por r.

Iporiauague gui ombovya ju agu re ijayvuague

31  Senhor
aipoei: Hae vae jave py aiko r Israel regua hae
1

javi Ruete, hae r hae kuery ma ikuai r xevygua. 2 Po rami

Senhor ijayvu: Xevygua kuery kyxe gui oo jepe vaekue amboaxy ju


r tekoa ea rupi ikuaia py. Xee anhemboja vy amokanegua r Israel
kuery. 3 Mombyry gui Senhor xevy ojexa uka vy aipoei: Mborayvu

opa e vae rupi roayvu. Hae rami vy roayvua rupi rogueru. 4 Pe

kunhatague Israel regua, romopu ramo pepu ju r peamy! Tegue ju


pandeiro reve peo r ojeroky vae kuery reve peporaeia rupi. 5 Samaria

yvyty re penhot nho r uva. Inhotare kuery hia hou vy oguerovya


r okuapy. 6 Mbaeta oiko r ra Efraim regua yvyty rupi tet re opena

vae kuery Pepu ke, jajeoi Sio tet py Senhor Nhanderuete oa katy,
hei okuapy agu.
7 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Peroporaei ke Jac kuery pevya

reve, yvy regua kuery ak ikuai ramo perovya. Pejapukai, peporaei.


Hae vy aipopeje: Senhor, eraa jepe avi ke ndevygua Israel kuery
rembyrekue, peje. 8 Mbaeta neexa, aru r yvy kuaray ijapuaia katy

itui vae gui, amboatypa r yvy jave rupi gui. Hae ramo hae kuery oupa
r: ra revegua e, oguata vaikuei vae, imemby ryru vae hae oikuav
vaer te. Ojevy pav r kyv katy. 9 Ojaeo reve r ou, xevy pe ojapukai

r jogueruvy arua rupi. Areko r heruvy yaki oxyry por vae yvry
rupi, hae tape hiyvi por vae onhepyxanga e agu rupi, mbaeta Israel
kuery ru aiko, Efraim kuery ma xeray jypygua, hei.
10 Pe yvy regua kuery, pendu ke Senhor ayvu. Pemombeu ke ye

yvry mombyry etea rupi. Hae vy aipopeje: Israel kuery moambaare


ae ju omboatypa ta, hae kuery re opena r vexai re opena vae rami.
11 Mbaeta Senhor oepy Jac kuery, ogueraa jepe hae kuery gui

imbaraetekueve po gui. 12 Hae ramo ou vy oporaei r okuapy Sio yvyty



Jeremias31 1320

ry, hae kuery pe Senhor mbaemo ome r oguerovya ete r guive,


mbaemo aju, vinho, azeite, vexai hae vaka ray. Hae kuery nhe oiko
por r yvotyty omoakmby rami, ndaipiruvei ma r guive. 13 Hae

vae jave py kunhatague ovya r okuapy ojerokya py, kunumigue


hae tujakuei voi. Hexayague xee amomboopa ramo ovya ju r.
Ndovyaiague gui ambovya ju r. 14 Sacerdote kuery guive amongaru r

ikyra vae re, xevygua kuery hevyatmba r mbaemo por ame vae
re, hei Senhor.
15 Po rami Senhor ijayvu: Ram tekoa py onhendu vaekue hevovo

rei vae, hexay hae ipya vai ete vae. Hae vae ma Raquel omemby
kuery re ojaeoa. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovya ukai.b
16 Hae rami te po rami Senhor ijayvu: Ejaeove eme, nderexayve eme

guive. Mbaeta nememby kuery ojevypa ju r ngovaigua kuery yvy gui.


17 Rakaeve r oiko nho r rear reikovy vae, mbaeta nememby kuery

ojevypa ju r oyvy re ae, hei Senhor.


18 Xee aendu Efraim kuery ijayvu vy aipoei r: Vaka ray imxo

por e vae rami aiko vaekue te ndee xemoarandu. A gui ma


xereko rerova ke teko pyau re ju aiko agu, mbaeta ndee ma Senhor
Xeruete. 19 Anhet, ajeko rerova rire anhemboaxy vaekue, xekunumi

jave aikoague re xemaendua vy. Xerekomboe rire xepexo re aipete-


pete. Axmba hae ndaikuaavei rei vaekue, hei. 20 Hae rami avi Efraim

e teve xeray arovya hae ayvu ete vae? Mbaeta ixupe xeayvu nhav
xemaendua ju hexe ayvu etea rupi. Hexe vy xepya tyty at amboaxy ete
vy, hei Senhor. 21 Pemopu ke pemoamy yvy markaar, peguataa

rupi peja tape kuaa ukaar, pexa pota ke peovy tape rupi peikoa re. Hae
gui ma kunhata Israel regua, ejevy ke, ejevy ke neret rejaague katy.
22 Xerajy xenhe rendu e vae, rakae peve r tu haevea rami rei

reiko? Mbaeta yvy re Senhor omoingo mbaemo pyau: kunha oikuav


r ava.
23 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete:

Jud kuery ikuaia ambopyau ramo oyvy hae guet ikuai vae rupi
hae kuery aipoei ju r: Ndee yvyty ikya e vae teko por oa, tove
Senhor tandereroayvu por, hei r okuapy. 24 Mbaeta hae vae yvyty

re ju r Jud kuery ikuai, tet ikuai vae hae javi re guive, mbaety
rupi ombaeapo vae hae vexai re opena vae kuery voi. 25 Mbaeta

amombaraete inhe kangy vae, amongaru guive hoa raii vae, hei.
26 Hae gui amy vy ama ju. Akea ma xembovya ete vaekue.

b
31.15 Raquel ma Jac ray Jos xy, hae Israel kuery jaryi jypy rakae (Gnesis30.2224).
Hae gui Ram tekoa ma Babilnia katy escravo-r ogueraa pyr kuery ojokuapaague
(Jeremias40.1). A ma Mateus2.1718 py kovae ayvu rupi ijayvu ju, mbaeta Jesus ou
jajaeoa gui nhanemomboo agu.
1321 Jeremias31

27Hae
gui Senhor aipoei: Neexa, ou ma oiny ra Israel hae Jud
kuery amboetave ju agu, avakue hae mymba kuery guive. 28 Mbaeta

ymave rupi hae kuery re aikuaa pota vaekue aipea agu, aity,
ambojexavai, ambovaipa hae amoingo axy agu, te a gui ma hae
kuery re aikuaa pota r amopu hae anhot ju agu, hei Senhor.
29 Hae vae ra ma aipo ndaeavei ma r: Tuu kuery uva akyi hou

rire tay kuery ra voi ndaevei, ndaeavei r. 30 Hae rami rgue py ma


pete-te omano r gueko vaiague re ae. Uva akyi uare kuery ra ae ma


ndaevei r.

Israel kuery pe Nhanderuete guexeve guar


ojapo pyau agu re ijayvuague
31Senhor
aipoei: Neexa, ou ma oiny ra Israel hae Jud kuery reve
xereve guar ajapo pyau agu, 32 tamo kuery reve ajapo vaekue ramigua

e. Hae jave ma hae kuery po re ajopy reve anomba vaekue Egito yvy
gui. Hae rami te hae kuery ombovaipa xereve guar ajapo vaekue, ime
rami aiko te. 33 Hae gui hae vae ra oaxapa ma rire po rami r Israel

kuery reve ajapo pyau xereve guar. Hae kuery pya re r ambopara
xeguigua lei, ikurax re ae r ambopara. Xee aiko r Tuuete, hae r hae
kuery ma ikuai r xevygua. 34 Hae rami rire pete-te nomboevei ma r

oir ne guyvy kuery, Peikuaa na Senhor heia py, mbaeta xekuaa pav
r, yvygueve hae yvatekueve voi. Mbaeta amboguepa r heko vaiague,
ojejavyague re naxemaenduavei r guive, hei Senhor.c
35 Po rami ijayvu Senhor ara py kuaray ojope agu rami ojapo

vaekue, hae gui jaxy hae jaxy-tata pyvy hendy agu oeja vaekue,
ye omy agu hae yai opu-pu vae hevovo-vovo agu rami. Hery
ma Senhor ixondaro reta vae. Hae vy aipoei: 36 Hae rami agu

aeja vaekue xerenonde oaxa rive ea ja Israel kuery voi nokanhymbai


r xerenonde gui, pete regua riae r ikuai, hei Senhor. 37 Senhor

aipoeive ju: Yvate yva hae javi rupi pea kuaapa ea ja, hae kyv yvy
gury pexa pota kuaapa ea ja xee ndaejapa rivei r Israel kuery, hae
rami ete hae kuery ikuai rire te, hei Senhor.
38 Senhor aipoeive ju: Neexa, ou ma oiny ra kovae tet Senhor

peguar ojapoa ju agu, Hananel torre hiaa guive tet kora ojerea
py ok oa peve. 39 Hae gui henondeve katy ju r ix oaaty omoata

heravy Garebe yvy peve, hae gui Goa katy ju r ojere ovy. 40 Hae gui

yvyugua tegue hae tanhimbu ikuaiaty, hae nhundy Cedrom yaki


peve itui vae, ok kavaju oikeaty kuaray oua katy o vae peve, hae
vae voi omboaxapaa r Senhor peguar. Hae vae rire Jerusalm tet
ndoityavei r, nombovaipaavei r guive.

31.3134 Hebreus8.812, 10.1617


c
Jeremias32 1322

Pete yvy Anatote py itui vae Jeremias ojoguaague

32  Jeremias
pe Senhor oayvu ombou ju dez maeta re ma Jud
1

pygua huvixa Zedequias o jave py, hae dezoito maet re ma


huvixa Nabucodonosor o jave py guive. 2 Hae vae jave py Babilnia

pygua huvixa xondaro kuery ojokopa Jerusalm tet, hae profeta


Jeremias ombotya imoiny Jud pygua huvixa roka py hara xondaro
kuery ikuaiaty py. 3 Mbaeta Jud pygua huvixa Zedequias omboty uka vy

aipoei vaekue:
Mbae re tu ndee remombeu Senhor aipoeia rami: Kovae tet
omboaxa r Babilnia pygua huvixa po py, hae r oipeapa r, re?
4 Hae gui Jud pygua huvixa Zedequias ndoo jepei r caldeu kuery po

gui. Hae rami rgue py omboaxaa r Babilnia pygua huvixa po py.


Hae ramo jomeme ijayvu r jova re oma reve. 5 Hae rire hae vae ma

Babilnia katy ogueraa r Zedequias, hae py opyta agu Senhor hexe


oikuaa pota ju peve, aipoeiague rami vy. Hae gui caldeu kuery re pepu
te napendepoakai r, re vaekue hei.
6 Hae ramo Jeremias ombovai:

Senhor oayvu xevy pe ombou vy aipoei: 7 Neexa, nderuvyi


Salum ray Hananel ndea py ou vy aipoei r: Ejogua na xeyvy Anatote


py itui vae, mbaeta ndee anho haeve rejogua agu, hei r. 8 Hae

gui Senhor ayvu aipoeiague rami xea py ou xeruvyi ray Hananel


oka hara xondaro kuery ikuaiaty py. Hae vy aipoei xevy: Ejogua na
xeyvy Anatote py Benjamim regua yvy re itui vae, mbaeta ndee anho
haeve rejogua vy rejopy agu. Ejogua na havy, hei. Hae rami aendu
vy aikuaa Senhor ijayvuague rami oikoa. 9 Hae rami vy xeruvyi ray

Hananel gui ajogua yvy Anatote py itui vae. Hepyr dezessete hati vae
prata guigua aa karamboae. 10 Kuaxia re xerery ambopara rire amboja

selo py, ikuaa ukaar aeno guive. Hae vy hepyr aa mbaemo opejaa
py. 11 Hae rami vy araa ipara vae ajoguaague regua. Lei re oa rami

vy amboja vaekue araa, hae oguerova pyre amboja e vaekue guive.


12 Kuaxia mokove amboaxa Nerias ray Maasias ramymino Baruque

po py. Hananel xeruvyi ray oexaa py amboaxa, ajoguaague regua kuaa


ukaar kuery guery ombopara vaekue oexaa py, hae gui judeu kuery
oka py xondaro hara kuery ikuaiaty py oguapy okuapy vae hae javi
oexaa py guive.
13 Hae kuery oendua py Baruque pe xeayvu vy aipoae vaekue:

14 Po rami Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete ijayvu: Ejopy ke

kuaxia para yvy rejoguaague regua. Omboja pyre hae omboja pyre reraa
vy emo por hyru nhae guigua py, heta ra re o por agu. 15 Mbaeta

po rami Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete ijayvu: Kovae yvy
re ma pejogua nho r oo, mbaety hae uvaty, hei, hae vaekue.
1323 Jeremias32

Nhanderuete omombeu porve agu re Jeremias ojerureague


16 Haegui kuaxia para yvy ajoguaague regua ma Nerias ray Baruque
pe amboaxa ma rire Senhor pe anhemboe ainy. Hae vy aipoae:
17 Ai Senhor Xeruete! Yva hae yvy rejapo vaekue ndepoaka

etea rupi hae ndepo reupi reve. Mbaeve rei ndaipoi ndevy haxy vae
nemondyiar. 18 Ndee ma mbovy e pe rexa uka r remboaxya, hae

oreramo kuery ojejavyague re rembopagaague regua tay kuery re remo


vae guive. Ndee ma Oreruete yvate hae ipoaka ete vae. Nderery ma
Senhor ixondaro reta vae. 19 Renhomongeta por hae nerembiapo por

ete vae. Mbaeta nderexa ojepea oiny avakue ray kuery ikuaia rexapa
agu, pete-te pe ikuaiague rekovia reme agu, mbaemo ojapoague
rami ae. 20 Ndee ma hexa pyr hae nhomondyipaar rejapo vaekue Egito

yvy re, kovae ra peve Israel kuery mbyte rupi guive, amboae regua
ikuaia rupi te. Hae rami rejapo nderery oikuaa pav agu rami, a peve
rejapoa rami. 21 Ndevygua Israel kuery Egito yvy gui renomba vaekue

hexa pyr hae nhomondyipaar rexa uka vy, ndepo reupi vy ndepoakaa
rexa uka reve nhomondyipa etea rupi. 22 Hae kuery pe kovae yvy reme

vaekue, tamo kuery pe reura reve ndeayvuague ae, kamby hae ei oata
ea. 23 Hae ramo hae py hae kuery ova vy hekoa okuapy te nanenhe

rendui rakae, ndeguigua lei rupi ndaikuaixei vy. Rejapo uka vaekue ma
peteve voi hae kuery ndojapoi. Hae nunga rupi hae kuery ry rembou
gu nunga mbaemo vai. 24 Neexa, kovae tet jokoa kuery ma yvy ojoo

heruvy ipoaka agu. Anhet tet omboaxaa ma caldeu kuery orere opu
vae kuery po py. Kyxe, karuai hae mbaeaxy vaikue py ndeayvuague
rami meme oiko. Ndee ae rexapa. 25 Hae rami te Senhor Oreruete,

mbaexa ru ndee aipore xevy: Ejogua ke yvy perta re, hae eno ikuaa
ukaar guive, re vaekue, caldeu kuery po py tet omboaxaa ma te?
hae.

Nhanderuete ombovaiague
26Hae ramo Senhor ombou oayvu Jeremias pe. Hae vy aipoei: 27Neexa,

xee ma Senhor, oikove vae hae javi Ruete aiko. Hae rami vy oiko r ri
ndau xevy pe haxy vai ete vaer? 28 Hae nunga rupi Senhor ijayvu po

rami: Neexa, kovae tet amboaxa r caldeu kuery po py. Babilnia pygua
huvixa Nabucodonosor po py ae r amboaxa. Hae ramo oipea r. 29 Kovae

tet re caldeu kuery opu vy ovamba r okuapy. Tet re tata omo vy oapypa
r oo ikuai vae hae javi, ijapyte ry Baal raangaa pe heaku por vae hae
pygua kuery oapyague, hae nguuete ramigua mboae pe mbaemo rykue
onhoague guive, xembopoxy agu rami rive. 30 Mbaeta Israel hae Jud kuery

ma kunumi guive xerenonde ojapo mbaemo vai anho, mbaeve ndojapoi r


okuapy xembopoxyar e vy, hei Senhor. 31 Mbaeta kovae tet pygua

Jeremias32,33 1324

kuery ma xembopoxy hae ndaxeaeveia rupi anho ikuai, tet ojapoa ra guive
a peve, xerenonde gui aipeapa agu rami. 32 Israel hae Jud kuery ojapo

vaia hae javi rupi xembopoxy okuapy, huvixa kuery, yvatekueve, sacerdote
hae profeta kuery, avakue Jud hae Jerusalm pygua hae javi guive. 33 Hae

kuery ma okupe rive oguerova xea katy, ngova e. Ko rai guive amboe te
hae kuery ndojapyxakai, xeayvua ndojopyxei vy. 34 Hae rami rgue py xerery

oaty opy ete omo okuapy ojeguarupy, omongyapa rei vy. 35 Baal raangaa

pe ojapo okuapy imbojerovia atyr Hinom ray rekoague yvyugua py, hae py
guay kuery hae guajy kuery oapy agu nguuete ramigua Moloque pe. Hae
rami agu ma tegueve xee ajapo uka vae, ne nanhembopyai guive hae
ramigua ete ojeguarupy hae kuery ojapo agu, Jud regua kuery oguerojejavy
agu. 36 Hae r a ma, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovae tet

re: Tet re pe kuery pendeayvu vy Omboaxaa ae ma Babilnia pygua huvixa


po py, kyxe py, karuai hae mbaeaxy vaikue py guive, peje te. 37Neexa, tet

pyguare kuery ma xee amonomba ju r heruvy yvy jave rupi ikuaiague


gui. Hae katy xepoxya rupi, xeae ea hae ajou vai etea rupi amondoukapa
vaekue te kovae tekoa py ju r arupa. Hae rami vy ajapo r hae kuery
mbaeve gui okyjea rupi e ikuai agu rami.
38 Hae rami hae kuery ikuai r xevygua, hae r xee aiko r Tuuete.d

39 Hae kuery pe ame r petei rupi ipya agu hae petei tape, ko

nhav xerenonde ojererokyjea rupi ikuai agu, hae kuery ikuai por
agu, hae gui tay kuery voi. 40 Hae kuery pe ajapo r xerevegua opa

e vaer. Hae vae rupi vy ndajapo por ei r hae kuery pe. Hae
rami rgue py hae kuery kurax re amo r xerenonde ojererokyjea rupi
ikuai agu, xegui ojepea ve agu. 41 Hae kuery arovya vy amoingo

por r. Amo at r kovae yvy re, xekurax hae xenhe hae javi py.
42 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Hae kuery ry hae rami ete mbaemo

vai ambouague rami avi hae kuery re ambou avi r ipor ete vae xeayvuague
hae javi rami vy. 43 Hae ramo kovae yvy re ojogua ju r ombaetyr, hae vae

pe Tekoa ve o, avakue ne mymba kuery jipoveia. Caldeu kuery po py ae


ma omboaxaa, pejeague py ae. 44 Perta re ojogua ju r ombaetyr, hae gui

ombopara uka r ojoguaague regua kuaxia, selo py omboja r, hae oeno r


guive ikuaa ukaar. Benjamim yvy re voi r ojogua, Jerusalm hae Jud re
tet ikuai vae yvry, yvy reia hae yvyugua rupi tet ikuai vae yvry, hae
kuaray puku-a katy tet ikuai vae yvry ojogua r mbaetyr, mbaeta hae
kuery ikuaia xee ambopyau r, hei Senhor.

Hae kuery ikuai por hae mbaemo ojoupa ju agu re ijayvuague

33  Hae
gui Senhor oayvu mokoguea ombou Jeremias pe oka
1

py xondaro hara kuery ikuaiaty py ombotya teri reve. Hae vy

32.38 2Corntios6.16
d
1325 Jeremias33

aipoei: 2 Po rami ijayvu Senhor opa mbae moingoare: Xee Senhor


ae amoingo mbaemo o atmba agu. Xerery ma Senhor. 3 Ejapukai

ke xevy, hae ramo rombovai r. Hae vy ndevy amombeu r mbaemo


por anhomi r ndee reikuaa e vaekue, hei. 4 Mbaeta po rami

Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovae tet py oo ikuai vae re, hae
Jud regua huvixa kuery ro ikuai vae re guive, mbaeta ngoo oitypa
vaekue ngovaigua kuery yvy jooa hae kyxe revegua ou vaekue jokoar,
5 caldeu kuery jokoa rupi hae pygua kuery opua py. Hae ramo Senhor

aipoei: Penderogue ma xee amony r avakue regue xepoxya hae


ajou vaia rupi ajuka vaekue. Mbaeta pendereko vaiague hae javi kuxa
ndajexa ukai r kovae tet pygua kuery pe. 6 Neexa, hae py ae ambou

avi r hexa pormba ju agu amonguerapa vy. Mbaeta hae kuery pe


ambou r opa mbae py ikuai por agu, mbaeve gui okyje ve re.
7 Ambopyau r Jud hae Israel kuery ikuaia. Amoatyr ju r jypy guare

rami. 8 Aikyaopa r heko vaia rupi xerovai ojejavyague hae javi gui.

Amboguepa r heko vaiague, ojejavyague hae xerovai ikuaiague guive.


9 Hae ramo Jerusalm tet o r xerery omboetepaa hae xererovyaa

agu, yvy regua kuery hae javi oendua py, mbaeta hae kuery oendu r
omombeua r tet re ipor vae ajapoa. Hae rami vy onhemondyipa hae
oryryipa r okuapy pe kuery romoingo por vy ipor vae ambou r
oendu vy.
10 Po rami Senhor ijayvu: Kovae tekoa pe pe kuery Tekoa ve

o, avakue hae mymba kuery ikuai ea, peje, mbaeta Jud regua tet
hae Jerusalm py tape ikuai vae rupi a ombovaipaa, avakue hae
mymba jipoi guive. Hae rami te hae py oendua nho r 11 ovya hae

opuka nhendu vae, omenda vaer ijayvu hae oporaei nhendu vy aipoei
vae: Perovya ke Senhor ixondaro reta vae, mbaeta joayvua hae
nhomboaxya opa vaer e, hei vae. Hae gui oguerovya reve mbaemo
ome r Senhor ro py. Mbaeta pendeyvy ambopyau r jypy guare
rami, hei Senhor.
12 Senhor ixondaro reta vae aipoeive ju: Kovae tekoa a tekoa

ea, avakue hae mymba kuery jipoi te tet yvry hae javi rupi vexai
re opena vae kuery hekoa ju r guymba kuery omombytuua rupi.
13 Mbaeta yvy hae yvyugua reia rupi tet ikuai vae yvry rupi mymba

kuery omboaxaa ju r ipapaa kuery po guy rupi, kuaray puku-a katy


Benjamim yvy re, Jerusalm yvry hae Jud re tet ikuai vae hae javi
rupi guive, hei Senhor.

Jeremias23.5,6
14 Senhor
aipoei: Neexa, ou ma oiny ra Israel hae Jud kuery
aroayvu porague ojeupity agu, hei Senhor. 15 Hae vae ra, hae

vae jave py ma pete amoingo r Davi rapytakue renho, hamymino


Jeremias33,34 1326

heko por vaer. Hae vae ma haevea rami meme r joguereko, hae
teko por rupi opena r yvy re. 16 Hae vae ra ma Jud regua kuery oo

jepe r, hae Jerusalm tet py hekoa r mbaeve gui okyjea rupi e.


Hae ramo ixupe Senhor nhandereko porr mea ea r.
17 Mbaeta Senhor aipoei: Davi rekovia ndoatai r ava Israel kuery

ruvixa tenda openaaty ry oguapy vaer. 18 Ne sacerdote kuery levita


regua voi ndoatai r xerenonde ikuai vaer, ko nhav xevy mbaemo


aju hae mymba oapy reve ome agu, hei.
19 Hae gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoei: 20 Po

rami Senhor ijayvu: ra hae pyt oiko riae agu re xeayvuague pe


napembovaipa kuaaia rami avi 21 xee voi nambovaipai r xerembiguai

Davi reve xerupive guar ajapo vaekue, tenda openaaty ry hamymino


o agu, hae gui levita regua sacerdote kuery xevy ikuai riae agu.
22 Hae rami ae avi mbaemo yva re ikuai vae ndapeipapa kuaai, hae

ita kui reia ye rembe rupi o vae napea kuaaia rami avi ndapeipapa
kuaai r xerembiguai Davi ramymino kuery, ne levita regua xerenonde
ombaeapo vae kuery guive.
23 Hae gui Jeremias pe Senhor ijayvuve vy aipoei: 24 Endu rive

heta vae kuery ndevy Moko regua Senhor oiporavo vaekue ri a ma


ndoayvuvei ri? hei ramo. Mbaeta hae kuery xevygua kuery ovare ea
rami rive ijayvu. Hae kuery pe r xevygua kuery pete regua ve ma
merami ikuai. 25 Mbaeta Senhor aipoei: ra hae pyt oiko agu

re xeayvuague namboaxa riveia rami, hae yva hae yvy re ikuai vae
xee ndaeja riveia rami 26 xee ndaejai avi r Jac ramymino kuery ne

xerembiguai Davi ramymino kuery. Mbaeta hamymino regua amo


re Abrao, Isaque hae Jac ramymino kuery re opena vaer. Mbaeta
ambopyau ju r hae kuery ikuaia, amboaxya aexa uka vy.

Zedequias rekor re ijayvuague

34  Povae
ayvu ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor o teri
1

reve Senhor ombou Jeremias pe. Mbaeta hae vae jave hae
vae ogueru ojeupegua xondaro kuery hae openaa hae javi pygua kuery,
Jerusalm tet re opumba okuapy agu, ijyvry tet ikuai vae re guive.
Hae rami r Senhor aipoei: 2 Po rami Senhor Israel kuery Ruete

ijayvu: Tereo ndeayvu Jud pygua huvixa Zedequias pe. Hae vy ixupe
aipore r: Po rami Senhor ijayvu: Neexa, kovae tet xee amboaxa r
Babilnia pygua huvixa po py. Hae ramo oapypa r tata py. 3 Ndee voi

ndereo jepei r ipo gui. Hae rami rgue py nemboaa vy nemboaxaa r


ipo py. Hae ramo Babilnia pygua huvixa reve pejogueroayvu r joai
gui jova re pema reve. Hae ramo ndereraa r Babilnia tet py. 4 Hae

rami te ndee Jud pygua huvixa Zedequias, endu ke Senhor ayvu. Po


rami Senhor ijayvu nderekor re: Kyxe py e r remano. 5 Hae rami

1327 Jeremias34

rgue py remano pori r, hae ndere imaenduaa rupi heaku por vae
oapya r guive, reiko e mbove neramo kuery huvixa ikuai vaekue re
imaenduaague rami ae. Ojaeo vy Ai Senhor! hei r okuapy, xee ae
hae rami agu re xeayvu rire, hei Senhor.
6 Povae ayvu hae javi rupi profeta Jeremias omombeu Jud pygua

huvixa Zedequias pe, Jerusalm py oa py. 7 Hae vae jave Babilnia


pygua huvixa kuery opu okuapy Jerusalm re, hae Jud regua tet ove
teri vae Laquis hae Azeca re guive. Mbaeta hae vae anhoi opyta Jud
regua tet ikorapa vae ikuai vaekue gui.

Escravo rerekoa kuery rovai Nhanderuete ijayvuague


8 Hae
gui povae ayvu ma Jeremias pe Senhor ombou vaekue.
Hae vae jave py Jerusalm pygua kuery reve huvixa Zedequias ijayvu
okuapy escravo oguereko vae opoipa ju agu re. 9 Hae ramo pete-te

opoi imondovy escravo hebreu regua avakue hae kunhague, guetar


kuery regua ae avave rei oguerekoa ve agu escravo. 10 Hae ramo

yvatekueve hae heta vae kuery hae javi reve hae rami agu re ijayvu
vaekue onhe rendu, hae vy pete-te escravo avakue e vy kunhague
opoipa. Onhe rendu vy omondoukapa. 11 Hae rami te hae vae rire

ma ndaevei nho ju ikuai. Hae rami vy ojapo escravo avakue hae


kunhague omondouka vaekue ojevypa ju agu rami. Hae vy escravo-r
ju omoingopa.
12 Hae gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoei: 13 Po

rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Egito yvy peneramo kuery
escravo ikuaiague gui anomba vy hae kuery reve ajapo vaekue xereve
guar. Hae vy aipoae vaekue: 14 Sete maeta opa nhav pete-te

pepoi r peneretar hebreu regua pendevy ovende pyre. Mboapy meme


maeta re ndevy hae kuery ombaeapo rire pepoi r imondovy escravo
ve ikuai agu, hae vaekue.e Hae rami te peneramo kuery naxenhe
rendui, xeayvu re ndojapyxaka potai guive okuapy. 15 Hae gui pe kuery

ma a raii pejogueroayvu xerenonde haevea rami pejapo agu re.


Hae vy pete-te pendeayvu peneretar pepoi agu re. Xerery oaty oo
py ae pejogueroayvu hae rami agu. 16 Hae rami te haekue rami e

pendekuai, xerery pemongyapaa rupi. Mbaeta pete-te pende-escravo


avakue hae kunhague pejapo ojevy ju agu rami, escravo ve ikuai
agu rami pemondouka vaekue ri. Hae rami vy avakue hae kunhague
pemoingo ju escravo-r. 17 Hae nunga rupi po rami Senhor ijayvu:

Pe kuery ma naxenhe rendui, mbaeta ndapepoi etei penderyvy


hae peneretar kuery escravo rami pereko vae. Hae ramo neexa, xee
ma pe kuery ropoipa ta imondovy kyxe, mbaeaxy vaikue hae karuai

34.14 Hae rami agu ma Nhanderuete oeja xodo21.1 hae Deuteronmio15.12 py.
e
Jeremias34,35 1328

py pemanomba agu katy. Xee rojapo r yvy regua kuery hae javi
penderexa vy onhemondyipa agu rami, hei Senhor. 18 Mbaeta xereve

guar ajapo vaekue rupi e ikuai vae, xerenonde ijayvuague ndojapoi


vae ma xee ajuka ukapa r vaka ray re hae kuery ojukaaty rami avi,
mbaeta hae kuery vaka ray ojuka vy moko rupi ojaya vaekue mbyte
rupi oaxa vaekue.f 19 Mbaeta Jud hae Jerusalm pygua yvatekueve,

huvixa hae sacerdote kuery reve oaxa vaekue vaka ray ojaya vaekue
mbyte rupi, ijyvy re ikuai vae hae javi reve. 20 Hae rami ae avi xee

amboaxa r hovaigua ijukaxea kuery po py. Hae ramo hetekue opyta


r guyra yvate rupi oveve vae hae mymba yvy rupigua rembiur rive.
21 Hae rami vy Jud pygua huvixa Zedequias hae ixupegua yvatekueve

amboaxapa r hovaigua kuery Babilnia pygua huvixa ijukaxea xondaro


kuery po py, peneret ojokoague gui hae kuery ojepea ranhe te.
22 Mbaeta xeayvu vy rive ajapo r kovae tet re ju hae kuery ojevypa

agu rami. Tet re opu okuapy vy oipea hae oapypa r. Jud yvy re
tet ikuai vae guive ambovaipa ukapa r, tekoa ver, hei Senhor.

Recabe ramymino kuery gueko rami vy ae ikuaia re ijayvuague

35  Hae
gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou ju, Josias ray
1

Jeoaquim Jud pygua huvixa o jave. Hae vy aipoei:


2 Tereo Recabe ramymino kuerya py, hae ndeayvu hae kuery reve.

Hae gui eraapa Senhor pegua oo py, pete opy jao o vae py. Hae py
ma hae kuery pe reme r vinho oyu agu hei.
3 Hae ramo araa Recabe ramymino kuery hae javi: Jeremias ray

Jazanias, Habazinias ramymino vae, tykey hae tay kuery hae javi
araapa. 4 Hae rami vy Senhor pegua oo py araa pete opy jao o vae py,

Nhanderuete remimboe Jigdalias ray Han ray kuery ikuaiaty py. Hae
vae opy jao ma yvatekueve ikuaiaty o vae yvyiry, Salum ray oikeaty
rara Maasias oaty ry guive. 5 Hae gui Recabe ramymino kuery

amboguapypa ma vy henonde amo reta hyru vinho oa, karo guive. Hae
vy hae kuery pe aipoae:
Peyu ke vinho.
6 Hae r hae kuery ombovai:

Ore kuery ma ndaevei vinho royu agu, mbaeta oreramo Recabe


ray Jonadabe orevy aipoei rire: Peyu eme vinho, ne penderay kuery voi.
7 Pejapo eme guive penderor ne mbaetyr. Pemaet eme, uvaty pereko

eme guive. Hae rami rgue py oguyi py rive r pendekuai peikovea


pukukue re, yvy peguata peikovya rupi peikove puku agu, hei rire.
8 Hae nunga rupi ore kuery ma ronhe nhendu r oreramo Recabe ray

f
34.1819 Hae kuery reko rami vy hae rami ikuai jogueroayvuague omo at vy
(Gnesis15.917).
1329 Jeremias35,36

Jonadabe orevy ijayvuague hae javi rupi. Hae rami vy ae vinho ndoroyui
r roikovea pukukue re, orerayxy kuery, oreray kuery hae orerajy kuery
voi. 9 Hae rami ae ore ndorojapoi oreror ro agu. Ndoroguerekoi uvaty,

mbaety, ne mbaemo raygue ma voi. 10 Hae rami rgue py oguyi py


rive ore kuery orekuai. Hae rami py rojapopa rokuapy agu oreramo
Jonadabe ijayvuague. 11 Hae rami avi kovae yvy re Babilnia pygua huvixa

Nabucodonosor ou ramo aiporoe joupe-upe: Peju ke, jajeoi Jerusalm


tet py xondaro kuery Caldia hae Sria pygua gui nhanhemi agu, roe
vaekue. Hae rami vy ae Jerusalm py ju orekuai hei okuapy.
12 Hae gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoei: 13 Po rami

ijayvu Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete: Tereo, aipoere
avakue Jud hae Jerusalm pygua kuery pe: Romoarandua rupi xeayvu
r napendui r teve xenhe rendu agu? hei Senhor. 14 Mbaeta

Recabe ray Jonadabe guamymino kuery pe ijayvu vy Peyu eme vinho,


heiague rami hae kuery ikuai pav. Hae rami vy a peve hae kuery
ndoyui r okuapy vinho, guamo ijayvuague rami ae r ikuai. Hae
r pe kuery ma ko rai guive pendevy xeayvu te naxenhe rendui
pekuapy. 15 Mbaeta ko rai guive pe kuerya py xerembiguai kuery

ambou vy aipoae uka: Pete-te pejeko rerova ke a pendeko vaiaty gui,


ipor vae anho pejapo agu. Tapeove eme guive amboae ramigua tuuete
kuery re hae kuery pe pendekuai agu. Hae rami vy re pendekuai
puku pendeyvyr peneramo kuery pe ame vaekue re, hae uka.
Hae rami te pe kuery ma ndapejapyxakai, naxenhe rendui guive.
16 Recabe ray Jonadabe ramymino kuery minha ojapo ete okuapy guamo

ojapo ukaague rami. Hae r kovae kuery ma naxenhe rendui ae, hei.
17 Hae nunga rupi Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete aipoei:

Neexa, Jud hae Jerusalm py ikuai vae ry xee ambou r xeayvu


vaiague hae javi. Mbaeta hae kuery pe xeayvu te naxenhe rendui
okuapy, ajapuka-pukai te hae kuery naxembovai, hei.
18 Hae gui ma Recabe ramymino kuery pe ju Jeremias aipoei:

Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete: Pe


kuery ma peneramo Jonadabe ijayvuague rupi ae pendekuai, ojapo uka
vaekue hae javi pejapo vy. 19 Hae nunga rupi po rami Senhor ixondaro

reta vae, Israel kuery Ruete ijayvu: Xerenonde ikuai riae r Recabe ray
Jonadabe ramymino regua, hei.

Kuaxia Jeremias ayvu oa templo py ogueroayvuaague

36  Hae
gui Josias ray Jeoaquim Jud pygua huvixa vae irundy
1

maet re ma o jave py povae ayvu Senhor ombou Jeremias


pe. Hae vy aipoei:
2 Ejou ke pete kuaxia onhemama vae. Hae vae re ke embopara

Israel kuery rovai xeayvuague hae javi, Jud kuery hae amboae regua
Jeremias36 1330

hae javi rovai guive, huvixa Josias oa ypya ra xeayvu guive a peve.
3 Mbaeta xapya rei Jud kuery ma mbaemo vai hae kuery re ambou

taa remombeu r oendu vy pete-te ojeko rerova r haeve ea rami


ikuaia gui. Hae rami ri ramo xee ambogue r heko vaia hae ojejavyague
hei.
4 Hae gui Jeremias oeno Nerias ray Baruque. Hae ramo kuaxia

onhemama vae re Baruque ombopara Jeremias ijayvua hae javi, ixupe


Senhor ijayvuague hae javi rami. 5 Baruque pe Jeremias ijayvuve ju vy

aipoei:
Xee ma xembotyague py a vy ndaevei Senhor pegua oo py xee
aa agu. 6 Hae rami r ndee ae hae py reo vy heta vae kuery oendua

py reroayvu r Senhor ayvu amombeu r kuaxia onhemama vae re


rembopara vaekue hae javi. Senhor pegua opy ae r reroayvu, hae
kuery okaru e re ikuaia ra, Jud regua kuery guet gui ou vaekue hae
javi oendua py. 7 Xapya rei hae kuery onhemoyvyia rupi ojapukai ramo

Senhor oendu r, pete-te ojeko rerova ramo haeve ea rami ikuaia


gui. Mbaeta kovae kuery rovai Senhor oexa uka reta ma ipoxya hae
ndaevei etea hei. 8 Hae ramo Nerias ray Baruque ojapopa profeta

Jeremias ijayvuague hae javi. Hae rami vy Senhor pegua opy oike vy
ogueroayvu Senhor ayvu kuaxia re o vae.
9 Mbaeta pete nhiru maet hae nove jaxya re ma Josias ray

Jeoaquim Jud pygua huvixa o jave py oenomba Jerusalm pygua hae


Jud regua tet guigua kuery Jerusalm py ou agu, Senhor renonde
okaru e re ikuai agu. 10 Hae gui ma Baruque ogueroayvu kuaxia re

Jeremias ayvu oa. Senhor pegua opy ogueroayvu, Saf ray Gemarias
lei re nhomboe vaety oaty py, oka yvateve o vae py, Senhor pegua oo
rok pyau rexei, heta vae kuery hae javi oendua py.

Yvatekueve oendua py ju kuaxia ogueroayvuague


11Hae
vae kuaxia re Senhor ayvu o vae hae javi Gemarias ray
Micaas, Saf ramymino vae oendu vy 12 huvixa ro py oo, opy jao kuaxia

mboparaaty oaty py ae. Hae py ma yvatekueve hae javi oguapy okuapy:


kuaxia mboparaaty Elisama, Semaas ray Delaas, Acbor ray Elnat, Saf
ray Gemarias, Hananias ray Zedequias hae yvatekueve mboae kuery.
13 Hae vae kuery pe ju Micaas omombeupa, heta vae kuery oendua py

kuaxia para Baruque ogueroayvu r oendu vaekue hae javi. 14 Hae ramo

Baruque-a katy yvatekueve omondouka Netanias ray Jeudi, Selemias


ramymino, Cusi ramymino jevy vae. Hae vae pe aipoei uka Baruque pe:
Eru ke apy kuaxia para heta vae kuery oendua py reroayvu vaekue,
hei uka. Hae ramo Nerias ray Baruque kuaxia para ogueraa amboae
kuerya py.
15 Hae ramo ixupe hae kuery aipoei:

1331 Jeremias36

A ma eguapy, orevy ju ke eroayvu hei ramo Baruque


ogueroayvu ju oiny hae kuery oendua py.
16 Hae vae ayvu hae kuery oendupa ma vy joe-joe oma okuapy

onhemondyi vy. Hae vy aipoei Baruque pe:


Huvixa pe romombeu mate re povae ayvu hae javi hei.
17 Hae gui hae kuery ijayvuve ju vy oporandu Baruque pe:

Emombeu por ke orevy, mbaexa tu rembopara hae nunga?


Profeta e teve ndevy omombeu povae ayvu hae javi?
18 Baruque ombovai:

Hae ete ae ri omombeu povae ayvu xevy, hae r xee ju ambopara


kuaxia re tinta py hei.
19 Hae ramo yvatekueve aipoei Baruque pe:

Tereo, enhemi, Jeremias voi. Avave rei toikuaa eme mamo pa pea.

Tata py huvixa kuaxia oapypaague


20 Hae
gui yvatekueve ma kuaxia para onhemama vae omo por
ranhe opy jao kuaxia mboparaa Elisama oaty pyve. Hae rire mae
jogueraa huvixa oka py oguapy oinya py. Hae vy huvixa pe omombeu
okuapy hae vae ayvu hae javi. 21 Hae ramo huvixa omondouka

guembiguai Jeudi kuaxia para ogueru agu. Hae r Jeudi ma opy


jao kuaxia mboparaaty Elisama oaty gui ojou vy ogueru huvixa hae
hexevegua yvatekueve ikuaia py. 22 Nove jaxya huvixa oguapy oinya

py yroy oendu ramo ijyvry o pete tapy ryru hexakmba oiny vae.
23 Hae gui kuaxia para mboapy e vy irundy henda py Jeudi ogueroayvu

nhav huvixa ojaya r kyxei kuaxia mboparaa rembiporu oguereko vae


py, hae vy omombo r tapy ryru tata oa py. 24 Mbaeta huvixa hae

hembiguai kuery ikuai vae hae vae ayvu hae javi oendu te peteve
ma voi nonhemboaxyi, oao nomondoroi guive. 25 Hae rami avi Elnat,

Delaas hae Gemarias ma kuaxia para oapy e agu re huvixa reve


onhea okuapy te hae kuery ayvu re ndojapyxakai. 26 Hae rami rgue

py ijayvu Hameleque ray Jerameel pe, hae Azriel ray Seraas hae
Abdeel ray Selemias pe, hae kuery omboa agu kuaxia mboparaare
Baruque hae profeta Jeremias. Hae rami te Senhor onhomi voi.

Tegue ju Baruque kuaxia omboparaague


27Hae
ramo kuaxia Jeremias ijayvuague Baruque ombopara vaekue
huvixa oapypa ma rire tegue ju Senhor oayvu ombou Jeremias pe.
Hae vy aipoei: 28 Ejou kuaxia onhemama vae mboae, hae vae re ju

embopara uka jypygua Jud pygua huvixa Jeoaquim oapy vaekue re


oague hae javi rami. 29 Jud pygua huvixa Jeoaquim pe aipore r

guive: Po rami ijayvu Senhor: Ndee ma kuaxia onhemama vae reapy


vy aipore vaekue: Mbae re tu rembopara Babilnia pygua huvixa ou
Jeremias36,37 1332

vy kovae yvy ombovaipa, hae avakue hae mymba kuery omomba ra


rami? re vaekue. 30 Hae nunga rupi po rami Senhor ijayvu ndee Jud

pygua huvixa Jeoaquim rekor re: Hegue ma omomboa r, ara py


kuaray ojopea py rive itui agu, pyvy yroy hoaague rupi guive. Hae
gui tay hae hamymino kuery ne peteve ma voi no r tenda Davi
openaaty ry. 31 Mbaeta ambopaga r ojejavyaty re, hamymino hae

hembiguai kuery guive. Hae rami vy hiry, Jerusalm hae Jud pygua
avakue ry guive ambou r xeayvu vaiague hae javi, noendui potai rire,
hei.
32 Hae gui ma Jeremias kuaxia onhemama vae mboae ojou vy omboaxa

Nerias ray kuaxia mboparaaty Baruque pe. Hae ramo hae ju ombopara
Jeremias ayvu kuaxia Jud pygua huvixa Jeoaquim oapy vaekue re
oague hae javi rami. Omombeuve ju ayvu mboae jypygua ramigua.

Nhu py Jeremias ombotya ague

37  Hae
gui ma Jeoaquim ray Conias rekovia Babilnia pygua
1

huvixa Nabucodonosor omo Josias ray Zedequias. Hae ramo


hae vae ju opena Jud yvy re. 2 Hae rami te ndojapyxakai Senhor

oayvu profeta Jeremias omombeu vae re. Hembiguai kuery hae ijyvy re
ikuai vae voi ndojapyxakai okuapy.
3 Hae rami avi profeta Jeremias oa py huvixa Zedequias ombou

Selemias ray Jucal hae Maasias ray sacerdote Sofonias, ixupe ojerure
vy Senhor Nhanderuete pe ejapukai, hae eporandu ke orere, hei
agu. 4 Hae jave ma Jeremias oiko por rei heta vae kuery mbyte,

nomboaai teria ja. 5 Hae e mbove ma Egito yvy gui Fara pegua

xondaro kuery ou. Hae nunga omombeua r caldeu kuery oendu vy


onheguamba Jerusalm tet ojokoague gui.
6 Hae ramo profeta Jeremias pe Senhor oayvu ombou: 7 Po rami

ijayvu Senhor Israel kuery Ruete: Po rami r pe kuery pembovai Jud


pygua huvixa pe, xevy pe ojerure uka agu penembou rire: Neexa,
Fara pegua xondaro kuery penderepyar ou vaekue ri ojevypa rive
ju r Egito yvy katy. 8 Hae ramo caldeu kuery ma oupa ju vy opu r

okuapy kovae tet re. Hae rami vy tet re oipea hae oapypa r, peje
r. 9 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Pejekore eme Caldeu kuery oopa

r ri nhanderekoa gui, pejea py. Mbaeta hae kuery ndojepeai re.


10 Mbaeta caldeu regua xondaro kuery penderovai opu vae peitypa te

ae ma, hae kuery vae regua mbovyi ojuka raii pyre anho opyta vae rire
pete-te oguyi py ituiague gui opu vy oapypa rgue kovae tet, hei.
11 Hae gui caldeu regua xondaro kuery ma Fara kuery oua

omombeua r oendu vy onheguamba ranhe Jerusalm tet gui.


12 Hae vae rire Jerusalm gui Jeremias oo ta Benjamim yvy katy, pete

yvy ojeupe guar ojopy agu hetar kuery rekoa py itui vae. 13 Hae vy
1333 Jeremias37,38

Benjamim yvy rape rok py ova jave hae py o pete xondaro ruvixa
Jerias hery vae, Selemias ray, Hananias ramymino vae. Hae vae ma
profeta Jeremias ojoko vy aipoei:
Ndee tu rejava ta rima reovy caldeu kuerya katy hei.
14 Jeremias ombovai:

Apua rima, xee ndajavai caldeu kuerya katy hei. Hae rami
te ijayvua re Jerias ndojapyxakai. Hae rami vy Jeremias oipokuaa vy
ogueraa yvatekueve ikuaia py.
15 Hae ramo yvatekueve ipoxypa okuapy Jeremias pe. Hae vy oinup

ukapa vy omboty nhu py kuaxia mboparaaty Jnatas ro py, nhur ju


oejaa rire. 16 Opy jaoi Jeremias omoinge rire mbovy ra rei e o hae

py.
17 Hae rire ma huvixa Zedequias ogueru ruka ju ngoo py. Hae vy

nhemi rupi oporandu ixupe:


O r pa ayvu Senhor ombou vaekue?
Jeremias ombovai vy
O rima. Nemboaxaa r Babilnia pygua huvixa po py hei.
18 Jeremias aipoeive ju huvixa Zedequias pe:

Mbae py tu ajejavy rakae nderovai, nerembiguai kuery, e vy


heta vae kuery rovai, nhu py xemboty uka agu? 19 Mbaeta mamo

tu a ikuai profeta ramigua kuery pendevy aipoei vaekue: Babilnia


pygua huvixa ndoui r pe kuery re, ne kovae yvy re opu agu, eare
kuery? 20 Hae nunga rupi a xeruvixa, endu ke. Tove ajerurea toiko.

Xemondouka eme ju kuaxia mboparaaty Jnatas ro katy, hae py amano


e agu hei. 21 Hae ramo huvixa Zedequias ogueraa uka Jeremias

hara kuery ikuaiaty roka py ju opyta agu. ra nhav ixupe ogueru


ruka guive pete mbojape, mbojape apoa gui ae, tet rupi mbojape jipovei
peve. Hae rami py hara kuery ikuaiaty roka py Jeremias opyta.

Yy kuar vaekue gui Jeremias ogueraa jepea ague

38  Hae
gui ma Mat ray Sefatias, Pasur ray Gedalias, Selemias
1

ray Jucal hae Malquias ray Pasur oendu okuapy ayvu Jeremias
heta vae kuery pe omombeu oikovy vae. Mbaeta aipoei: 2 Po rami

Senhor ijayvu: Kovae tet py opyta vae kuery omano r ma kyxe py,
karuai hae mbaeaxy vaikue gui. Hae r caldeu kuerya katy oo vae ma
oikove r. Hae rami vy guekove reve r oo jepe, oikove r. 3 Po rami

Senhor ijayvu: Kovae tet omboaxaa ma r Babilnia pygua huvixa


pegua xondaro kuery po py. Hae r hae kuery oipeapa r, hei vaekue
Jeremias.
4 Hae ramo yvatekueve aipoei huvixa pe:

Pevae ava tomano, mbaeta hae rami ijayvu ramo heta vae kuery
joe opu vae hae kovae tet py ikuai vae hae javi oendu vy ipo
Jeremias38 1334

ikangypa r. Mbaeta pevae ava ma ndojapo pori r heta vae kuery pe,
ojapo vai r anho.
5 Huvixa Zedequias ombovai:

Neexa, pendepo py Jeremias o. Penderuvixave aiko vaeri mbaeve


ndajapoi r pe kuery peipotaa rami e hei.
6 Hae rami r hae kuery Jeremias ogueraa vy omombo pete yguar

ojoo pyre, huvixa ray Malquias pegua py, hara kuery ikuaiaty roka py
ae. Hae vae py ma omboguejy pete ix py. Yguar ojoo pyre py ma yy
jipoi, yapo rive o. Hae ramo Jeremias ipija ovy yapo py.
7 Huvixa ropy o pete Etipia pygua Ebede-Meleque hery vae, eunuco

oiko. Hae vae ma oendu Jeremias yguar ojoo pyre py omboguejyague


omombeua r. Hae jave py huvixa oguapy oiny oka py, Benjamim yvy
rape rok py.
8 Hae gui Ebede-Meleque ma huvixa ropy gui o ovy vy aipoei ixupe:

9 Xeruvixa, profeta Jeremias re avakue ojapo vai ete, yguar ojoo


pyre py omombo vy. Mbaeta hae py oa py omano r karuai gui, tet py


mbojape jipovei ramo.
10 Hae ramo huvixa ma Etipia pygua Ebede-Meleque ombovai vy aipoei:

Tereo, eraa trinta avakue apy gui, hae eno profeta Jeremias
yvykua gui, omano e agu hei.
11 Hae ramo Ebede-Meleque ma avakue ogueraa vy oo ranhe huvixa

ropy jao mbaemo omo poraty gury o vae py. Hae vy ao ymague
hae ajukue raykue-ykue ojou vy ogueraa hae gui. Hae rami vy ix rupi
hae nunga omboguejy Jeremias oa peve. 12 Hae rami vy Etipia pygua

Ebede-Meleque aipoei Jeremias pe:


A ma ndejyva guy rupi emo upe vae ao ymague hae ajukue raykue,
hae ejavoa ix hae vae py hei ramo Jeremias ojapo hae rami. 13 Hae

rami vy ix re omoat heruvy vy ogueno okuapy Jeremias yvykua gui.


Hae rire xondaro hara kuery ikuaiaty roka py ju Jeremias oiko.

Profeta pe Zedequias oporanduague


14 Haegui ma huvixa Zedequias oa py ogueru ruka profeta Jeremias,
mboapya ok Senhor pegua opy oikea vae py. Hae vy aipoei ixupe:
Pete re ma aporandu ta ndevy. Emombeu e eme mbaeve hei.
15 Jeremias ombovai Zedequias:

Hae gui ndevy pe amombeu r ndaxejukai r ri tyy? Xee


romongeta ramo ndee nerendu potai r guive hei.
16 Hae ramo Zedequias oura Jeremias pe hae kuery aeia py. Hae vy

aipoei:
Hae rami avi anhet ete Senhor oikove vae nhanderekover mea
rery rupi aura vy aipoae: Xee ndorojukai r, noromboaxai r guive
avakue ndejukaxea kuery po py.
1335 Jeremias38,39

17Hae gui ma Jeremias aipoei Zedequias pe:


Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete:
Babilnia pygua yvatekueve re reaxa ri vy reikove r, kovae tet ndokai
r guive. Ndero pygua kuery reve peikovepa r. 18 Hae r Babilnia

pygua huvixave rembiguai yvatekueve re ndereaxai ri ramo kovae tet


amboaxa r caldeu kuery po py. Hae ramo oapypa r, hae ndee voi
ndereo jepei r hae kuery po gui hei.
19 Hae ramo huvixa Zedequias aipoei Jeremias pe:

Hae rami avi xee akyje nhaneretar judeu kuery caldeu kuery
re oaxa vaekue gui. Mbaeta hae kuery po py Babilnia pygua kuery
xemboaxa ramo xeavyky rei r okuapy hei.
20 Jeremias ombovai:

Any, nanemboaxai re. Endu ke Senhor ijayvua ndevy amombeu


vae, ajerure. Hae rami vy re reo por, reikove guive. 21 Hae r hae

kuerya katy ndereoi ri ramo povae ae ayvu Senhor xevy oikuaa uka
vaekue: 22 Neexa, kunhague Jud pygua huvixa ropy opyta vae

ogueraapaa r Babilnia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve


peguar. Hae ramo hae vae kunhague aipoei r ndevy: Neir kuery
aei nembotavy vy ipoaka okuapy ndere. Hae gui a ndepy yapo py ipija
ma ramo hae kuery nderejapa, hei r okuapy. 23 Hae rami py ndea

pygua kunhague oguerapaa r caldeu kuery peguar, nderay kuery


guive. Ndee voi ndereo jepei r hae kuery po gui. Hae rami rgue py
Babilnia pygua huvixa opo py ae r nemboa, hae ramo ndekuxa ae
kovae tet oapypaa r, hei.
24 Hae ramo Zedequias aipoei Jeremias pe:

Avave rei toikuaa eme jajogueroayvuague. Hae rami e vy remano


r. 25 Hae gui xapya rei yvatekueve oendu r ndereve xeayvuague,

hae ndea py ou vy aipoei r ndevy: Emombeu ke a huvixa reve


ndeayvuague, ndereve ijayvuague guive. Mbaeve emombeu e eme
orevy. Hae rami e ramo rojuka r, hei okuapy ramo 26 aipore r hae

kuery pe: Xee rima ajerure huvixa pe Jnatas ro py xemondouka ju e


agu, hae py amano e agu, re r.
27 Hae vae rire yvatekueve Jeremias-a py ovamba vy oporandu

okuapy ixupe. Hae ramo hae kuery pe ombovai huvixa ijayvuague


hae javi rupi. Hae ramo oeja por ju, mbaeve ndoikuaai vy. 28 Hae gui

Jeremias ma xondaro hara kuery ikuaiaty roka py oiko, Jerusalm tet


oipeaa ra peve.

2Reis24.2025.12; 2Crnicas36.1721; Jeremias52.116

39  Po
rami Jerusalm tet oipeaa rakae. Nove maet hae dez
1

jaxya re ma Jud pygua huvixa Zedequias o jave py ou Babilnia


pygua huvixa Nabucodonosor oxondaro kuery hae javi reve. Jerusalm
Jeremias39 1336

tet re ou vy ojokopa okuapy. 2 Hae gui onze maeta hae irundy jaxya

re, nove araa py ma ombokua okuapy tet kora. 3 Hae rami vy Babilnia

pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve oikepa vy oguapy okuapy


Ok Mbytegua py. Hae vae kuery ma Nergal-Sarezer, Sangar-Nebo,
Sarsequim, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague hae Babilnia pygua
huvixa rembiguai yvatekueve hae javi. 4 Hae kuery oike r Jud pygua

huvixa Zedequias oexa vy ojava ojeupegua avakue opua pygua hae


javi reve. Pyvy omba tet gui. Huvixa pegua yvotyty via tape rupi oo,
moko kora mbyte py ok o vae rupi. Hae r Zedequias ma yvy joja reia
via rupi oo.
5 Hae ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa Zedequias rakykue

ojeoi vy oupity Jeric katyi nhundy o vae py. Hae vy omboa vy Ribla
tet py ogueraa, Hamate yvy re. Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor
oa py ogueraa. Hae ramo hae vae ju ijayvu ombopaga agu re. 6 Hae

rami vy Babilnia pygua huvixa Ribla pyve ju ojuka uka Zedequias ray
kuery, tuu oexaa py. Ojuka uka avi Jud regua yvatekueve. 7 Hae gui ma

omombu Zedequias rexa jovaive, hae moko corrente overa vae guigua
py ojokua vy Babilnia katy ogueraa.
8 Hae gui ma Jerusalm tet py caldeu kuery oapypa huvixa ro, hae

pygua kuery ro hae javi guive. Oitypa avi tet kora. 9 Hae py ikuai

amongue tet py opyta vaekue, ojejopy uka hae heta vae kuery okuave
vae. Hae kuery ma jopya kuery ruvixa Nebuzarad escravo-r ogueraapa
Babilnia katy. 10 Hae r Jud yvy re iporiaukuei, mbaeve ndoguerekoi

vae ma jopya kuery ruvixa Nebuzarad oeja ijyvy re ae. Hae vae jave py
hae kuery pe omboaxa uvaty hae mbaety.

Jeremias re Nabucodonosor opena por ukaague


11Hae
gui Jeremias re ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor
opena uka ma voi vaekue jopya kuery ruvixa Nebuzarad pe. Hae
vy ixupe aipoei: 12 Eraa Jeremias nderupive, epena por guive hexe.

Mbaeve py ejapo vai eme hexe. Hae rami rgue py ereko hae ae ijayvua
rami, hei vaekue. 13 Hae rami ae ju jopya ruvixa Nebuzarad ijayvu

guembiguai kuery Nebusazb, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague


hae Babilnia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve hae javi pe.
14 Hae ramo ogueraa uka Jeremias hara kuery ikuaiaty roka py oague

gui. Hae vy omboaxa Aico ray Gedalias, Saf ramymino vae pe, hoo
py ae ogueraa agu. Hae ramo oiko tema heta vae kuery mbyte.
15 Hara kuery ikuaiaty roka py teri Jeremias o jave ixupe Senhor

oayvu ombou vy aipoei vaekue: 16 Tereo, ndeayvu Etipia pygua Ebede-


Meleque pe. Hae vy aipore r ixupe: Po rami ijayvu Senhor ixondaro


reta vae, Israel kuery Ruete: Neexa, kovae tet re xee ambou r
xeayvu vaiague, aroayvu porague ndaei. Ndee ae rexaa py ojeupitypa
1337 Jeremias39,40

r hae vae ra. 17 Hae r ndee ma rogueraa jepe r hae vae ra,

hei Senhor. Avakue rekyjea vae po py nanemboaxaai r. 18 Mbaeta


rogueraa jepe re, ndorojuka ukai r kyxe py. Xere rejerovia vae vy
reraa jepe r nderekove, hei.

Gedalias openaa py Jeremias hae okuave vae kuery ikuaiague

40  Hae
gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou Ram tet py
1

jopya kuery ruvixa Nebuzarad opoi ju rire. Mbaeta hae vae


jave py Jerusalm hae Jud gui Babilnia katy ogueraa pyre kuery mbyte
Jeremias avi o corrente py ojokua reve. 2 Hae gui jopya kuery ruvixa ma

Jeremias ojou vy aipoei ixupe:


Senhor nderuete ma kovae tekoa re hae rami ete oiko agu re
ijayvu vaekue. 3 Hae nunga ma Senhor ombou ete, ijayvuague ojapo vy.

Pe kuery Senhor rovai pejejavy, hae ijayvua napendui rire hae nunga
hae javi oiko pendere. 4 Hae gui a ma neexa, kovae ra ropoi r ndepo

jovaive corrente py ndejokuaague gui. Babilnia tet katy reoxe ri vy ke


eju, hae ramo xee apena por r ndere. Hae r xerupive Babilnia katy
ndereoxei ri ramo haeve avi. Neexa, kovae yvy hae javi itui nerenonde.
Reoxea katy rei haeve reo agu, tereo hae katy ae hei.
5 Jeremias nombovai voi ramo huvixa aipoeive ju:

Ejevy ju havy Aico ray Gedalias, Saf ramymino vae ro py. Hae
vae ma Babilnia pygua huvixa omo Jud regua tet pygua kuery
ruvixar. Eiko hexeve ae, neretar kuery mbyte. Hae rami e vy amboae
katy reoxe vy ke hae katy tereo hei. Hae rami vy ixupe jopya kuery
ruvixa ome rivei mbaemo, tembiu guive. Hae rami vy omondouka.
6 Hae ramo Jeremias ma Mispa tet py oo Aico ray Gedalias oa py.

Hae vae oa py ju oiko, heta vae kuery oyvy re opyta vaekue mbyte.
7 Tet rovai rupi ikuai teri Jud pygua xondaro kuery huvixa kuery

reve. Hae kuery oendupa okuapy Babilnia pygua huvixa omoague


Aico ray Gedalias yvy re opena vaer. Ikuai avi Babilnia katy
ndogueraapaai vaekue avakue, kunhague, kyrgue hae iporiaukuei,
oyvy re ae opyta vaekue. Hae kuery ma Gedalias po py pav
omboaxaague xondaro kuery oendu vy 8 oupa Mispa py Gedalias oa py.

Po rami ma ou vaekue rery: Netanias ray Ismael, Care ray kuery Joan
hae Jnatas, Tanumete ray Seraas, Netofa pygua Efai ray kuery, Maaca
pygua ray Jazanias hae hexevegua avakue hae javi.
9 Hae vae kuery hae hexevegua avakue pe Aico ray Gedalias, Saf

ramymino vae oura. Hae vy aipoei hae kuery pe:


Peteve henda py pekyje eme caldeu kuery gui. Pendekuai tema
nhandeyvy re, pembaeapo Babilnia pygua huvixa pe. Hae rami vy
pendekuai por r. 10 Hae gui xee ma apyta r Mispa py, caldeu kuery

nhandea py ou vaekue ayvu rupi apena agu. Hae r pe ma pemono


Jeremias40,41 1338

vinho-r, hae gui kuaray puku jave py ma hia hae azeite-r pemono.
Pemboyru r hyrur pereko vae py. Hae rami vy r pendekuai tet
pendekoague py ae hei.
11 Hae rami ae avi Moabe yvy re judeu kuery ikuai vae, Amom

ramymino kuery mbyte, Edom hae yvy hae javi rupi ikuai vae avi
oendu okuapy Babilnia pygua huvixa oejaague Jud regua okuave
vaekue. Oendu avi Aico ray Gedalias, Saf ramymino vae hae kuery
re opena vaer omoague. 12 Hae rami oendu vy ojevypa ju opa rupi

omoaa ague gui. Jud yvy re ju ou, Mispa tet py Gedalias oa py. Hae
rami vy omono reta okuapy uva, kuaray puku jave py hia vae guive.

Gedalias rovai Ismael opuague


13 Hae
gui Care ray Joan hae xondaro ruvixa kuery nhundy rupi
ikuai vaekue ou okuapy Mispa tet py Gedalias oa py. 14 Hae vy ixupe

aipoei okuapy:
Reikuaa pa Amom kuery ruvixa Baalis ombouague Netanias ray
Ismael ndejuka agu? hei te Aico ray Gedalias ndogueroviai.
15 Hae ramo Care ray Joan ma Mispa pyve ijayvu Gedalias pe hae

aeia py. Hae vy aipoei:


A ma aa r nhemi rupi Netanias ray Ismael ajuka agu. Mbae re
tu hae ou r ndejuka agu? Hae rami ri ramo Jud kuery ndereve ikuai
vae hae javi oamba r, Jud regua okuave vaekue okanhymba r
guive hei.
16 Hae rami te Aico ray Gedalias ombovai vy aipoei Care ray

Joan pe:
Ejuka eme. Mbaeta Ismael rovai ndeayvua ma anhet e.

41  Hae gui sete jaxya py Netanias ray Ismael ou. Hae vae ma
1

Elisama ramymino vae oiko, huvixa ro pyguare. Ngupive ogueru


avi dez avakue huvixa rembiguai kuery. Mispa tet py ovamba Aico
ray Gedalias oa py. Hae rami vy hexeve okaru okuapy Mispa py. 2 Hae

jave py Netanias ray Ismael dez avakue ngupivegua kuery reve opu vy
kyxe py ojuka Aico ray Gedalias, Saf ramymino vae, yvy re opena
vaer Babilnia pygua huvixa omo vaekue. 3 Mispa py Ismael ojuka avi

judeu kuery Gedalias revegua ikuai vaekue hae javi, caldeu kuery joe
opua pygua hae py ikuai vaekue guive.
4 Gedalias ojukaague avave rei ndoikuaai ranhe jave ko ju 5 hae

py ova avakue Siqum, Sil hae Samaria tet gui. Oitenta avakue ou
guendyva onhopmba reve, oao omondoropa hae onhekyxmba rei reve
guive.g Hae vae kuery ogueru okuapy tembiu hae heaku por vae
Senhor pegua opy ome vaer. 6 Hae ramo Netanias ray Ismael ma

g
41.5 Hae rami hae kuery ikuai Jerusalm tet ombovaipaague re ipya vai vy.
1339 Jeremias41,42

hae kuery ovaex vy o Mispa tet gui. Ojaeo reve oo. Hae rami vy
ovaex vy aipoei hae kuery pe:
Peju ke Aico ray Gedalias oa py hei.
7Hae gui tet mbyte peve hae kuery ova ramo Netanias ray Ismael

ngupivegua kuery reve ojukapa. Hae vy tetekue omombopa yvykua o vae py.
8 Hae r hae kuery vae regua dez avakue okuave vae aipoei okuapy

Ismael pe:
Orejuka eme, mbaeta roguereko trigo, cevada, azeite hae ei romo
por vaekue. Pete mbaety py ma ronhomi hei okuapy. Hae ramo
ojuka e re oeja, amboae kuery ojukaague rami e.
9 Yvykua Gedalias revegua avakue regue Ismael omomboague ma

huvixa Asa ojoo vaekue, hexe Israel pygua huvixa Baasa opu ramo
ojoko agu. Hae vaekue ae ju Netanias ray Ismael omony tegue.
10 Hae gui Mispa tet py opyta vaekue Ismael ogueraapa oipokua reve,

huvixa rajy kuery hae heta vae kuery Mispa py opyta vaekue hae javi.
Hae vae kuery re jopya kuery ruvixa Nebuzarad opena ukaague Aico
ray Gedalias pe. Hae kuery ae Netanias ray Ismael ogueraapa oipokua
reve. Amom ramymino kuery yvy katy oo.

Oipokuaa reve ogueraa pyre kuery Joan ogueraa jepepaague


11Hae
nunga Care ray Joan oendu, hexevegua xondaro ruvixa kuery
hae javi voi. Netanias ray Ismael ojapo vaiague hae kuery oendu vy
12 ogueraa ojeupegua avakue hae javi. Hae vy ojeoi Netanias ray Ismael

re opu agu. Hae vy ojeupity yupa tuvixa vae Gibeo py o vae yvry.
13 Hae ramo heta vae kuery Ismael ogueraa vaekue ma Care ray Joan

hae hupivegua xondaro ruvixa kuery ou r oexa vy ovya rei okuapy.


14 Hae rami vy Mispa gui Ismael oipokua reve ogueraa vaekue ojevy vy

oopa okuapy Care ray Joan-a katy. 15 Hae r Netanias ray Ismael ma

oo jepe Joan gui. Oito avakue reve oo Amom ramymino kuery yvy re.
16 Hae gui Care ray Joan hae hexevegua xondaro ruvixa kuery ogueru ju

heta vae kuery Netanias ray Ismael oipokua reve Mispa gui ogueraa vaekue,
Aico ray Gedalias ojuka ma rire. Hae vae kuery ma avakue ipya guaxukueve
joe opua pygua, kunhague, kunumiguei hae eunuco kuery Gibeo py ojou
vy ogueraa vaekue. 17Hae kuery ogueraa vy opyta ranhe Gerute-Quim tekoa

Belm katyi o vae py, Egito yvy katy ojavaxe vy 18 caldeu kuery gui. Mbaeta

okyje rei okuapy, mbaeta Aico ray Gedalias yvy re opena vaer Babilnia
pygua huvixa omo vaekue ri Netanias ray Ismael ojuka rire.

Egito katy heta vae kuery oo e agu re Jeremias ijayvuague

42  Hae
gui Care ray Joan reve xondaro ruvixa kuery ovamba,
1

Hosaas ray Jezanias hae heta vae kuery hae javi, yvatekueve
hae yvygueve voi. 2 Hae rami vy aipoei okuapy profeta Jeremias pe:

Jeremias42 1340

Ndevy pe rojerure Senhor Nderuete pe reporandu agu orere hae


kovae kuery okuavei vae hae javi re. Mbaeta heta orekuai vaekue ri
mbovyi a orekuai, nderexa py ae rexaa rami. 3 Eporandu ke Senhor

Nderuete pe orevy oikuaa uka agu tape mar katy roo agu, hae mbae
pa rojapo agu re hei.
4 Hae ramo hae kuery pe profeta Jeremias aipoei:

Pendeayvua xee roendu ma vy aporandu r Senhor Penderuete


pe pendeayvuague rami. Pendevy guar Senhor ijayvua hae javi ma
amombeu por r pendevy. Pendevy namombeu ei r mbaeve hei.
5 Hae kuery aipoeive ju Jeremias pe:

Hae gui Senhor Nderuete ayvu orevy guar ndevy ombou vae
ndorojapopai ri ramo tove Senhor anhet rupi hae ojeroviapy oikoa
rupi topu orerovai. 6 Ijayvua ipor e vy ipoyi vae te ronhe rendu

r Senhor Nhanderuete, ixupe ndevy roporandu uka rire. Senhor


Nhanderuete ronhe rendu r oremoingo por agu hei okuapy.
7 Hae gui ma dez araa py Senhor oayvu ombou Jeremias pe. 8 Hae

ramo oeno Care ray Joan, hexevegua xondaro ruvixa kuery hae heta
vae kuery hae javi, yvygueve hae yvatekueve voi. 9 Hae vy aipoei hae

kuery pe:
Po rami ijayvu Senhor Israel kuery Ruete, henonde pe kuery
xevy pejerure uka rire. 10 Kovae yvy re ri pepyta ramo romboyvate

r, roity r ndaei. Xee ronhot r, noromondorovei r guive, mbaeta


xee ndaevei aiko mbaemo vai pendere ambouague re. 11 Pekyje eme

guive Babilnia pygua huvixa gui, pekyjeague rami e. Pekyjeve eme


ixugui, mbaeta xee ae aiko r pe kuery reve, rogueraa jepe hae ipo
gui roipea agu, hei Senhor. 12 Hae rami vy xee roipytyv r,

romboaxya rupi roguereko r pendeyvy re ae penderekoa agu. 13 Hae

rami avi xapya rei Oreyvy re ndoropytai r peje r, xapya rei Senhor
Nhanderuete ayvu napendui vy 14 aipopeje r: Any, Egito yvy re r

roo, mbaeta hae py ma ndoroexavei r joe opu vae, noroenduvei r


guive mimby guaxu pu, hae mbojape ndoatavei r orevy. Hae py ae r
orekuai, peje r. 15 Hae rami ri aipopeje ramo a pejapyxaka Senhor

ayvu re, Jud pygua pekuavei vae. Po rami ijayvu Senhor ixondaro
reta vae, Israel kuery Ruete: Egito yvy re penderekoa agu katy peo
agu pendejee pemo ete ramo 16 povae nunga oiko r pendere: kyxe

revegua pekyjeague penderupity r Egito yvy re, karuai pekyjeague voi


penderakykue monha r, hae py pemanomba agu rami. 17 Hae ramigua

ae r oiko avakue Egito katy oo agu ojee omo vae hae javi re. Hae
kuery omanomba r kyxe gui, karuai hae mbaeaxy vaikue gui. Hae
kuery vae regua ndokuavei r peteve, ndoo jepei r mbaemo vai hae
kuery ry ambou vae gui. 18 Mbaeta po rami ijayvu Senhor ixondaro

reta vae, Israel kuery Ruete: Jerusalm pygua kuery ry xepoxya


1341 Jeremias42,43

hae ajou vaia ambouague rami avi pendery voi ambou r xepoxya,
Egito katy peo ramo. Ayvu vaipy r peiko, nhomondyipaar guive.
Pendeavykya rei r, napendejou poravei r. Hae ramo ndapexavei r
kovae tekoa. 19 Mbaeta Jud regua pekuavei vae, pendevy pe Senhor

Tapeo eme Egito katy hei rire penderexarai eme kovae ra pendevy
xeayvuague re. 20 Mbaeta pe ma penderekove rekovia ae pejekore,

mbaeta Senhor Penderuete pe aporandu agu peju vy aipopeje vaekue:


Eporandu orere Senhor Nhanderuete pe. Hae gui orevy pe emombeu
ju Senhor ijayvuague hae javi. Hae ramo ma rojapopa r, peje vaekue
ri. 21 Hae rami te hae nunga hae javi a pe kuery pe amombeu por

te ndapejapyxakai pekuapy Senhor Penderuete peteve ayvu pendevy


amombeu vae re voi. 22 Hae nunga rupi a gui ma peikuaa pota por

povae re: Pemanomba r kyxe gui, karuai hae mbaeaxy vaikue gui,
Egito yvy re penderekoa agu peoxeague py ae.

Egito katy heta vae kuery Jeremias ogueraa okuapyague

43  Hae
rami py heta vae kuery pe Jeremias omombeupa Senhor
1

Nguuete ijayvuague hae javi, Senhor Tuuete omombeu agu


ombou vaekue. 2 Hae ramo Jeremias pe ijayvu okuapy Hosaas ray

Azarias, Care ray Joan hae avakue onhemboyvate rei vae. Hae vy
aipoei okuapy:
Po rami ndeayvua ma apu, mbaeta Senhor Nhanderuete
nanemboui aipore agu: Peo eme Egito katy penderekoa agu hae
py, re agu. 3 Nerias ray Baruque rima nemboe rae orerovai, caldeu

kuery po py oremboaxa agu, hae kuery orejukapa, e vy Babilnia katy


escravo-r orereraapa agu hei okuapy.
4 Hae rami py Care ray Joan nonhe rendui Senhor Jud yvy re

opyta agu, xondaro ruvixa kuery, ne heta vae kuery voi. 5 Hae rami

rgue py Care ray Joan hae xondaro ruvixa kuery ogueraapa Jud
regua kuery okuavei vaekue. Hae javi regua mbyte rupi ojavapaague
gui ojevypa vaekue Jud yvy re ju ikuai agu te. 6 Ogueraa avakue,

kunhague, kunumiguei, hae huvixa rajy kuery. Ogueraa avi heta vae
kuery Aico ray Gedalias, Saf ramymino vaea py jopya kuery ruvixa
Nebuzarad oeja vaekue hae javi. Ogueraa avi profeta Jeremias, Nerias
ray Baruque guive. 7 Hae rami vy ovamba Egito yvy re, Senhor ayvu

noendu potai vy. Tafnes tet py ovamba okuapy.

Egito yvy re Nabucodonosor ipoaka agu re Jeremias ijayvuague


8 Hae
gui ma Tafnes tet py Senhor oayvu ombou ju Jeremias pe.
Hae vy aipoei: 9 Eraa ndepo py ita tuvixakuevei, hae embojeapa

pyra yvy jykue guigua py, Fara rok rexeii Tafnes py o vae py. Judeu
regua avakue oexaa py ejapo. 10 Hae vy aipore r hae kuery pe: Po

Jeremias43,44 1342

rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete: Neexa, apy
ae xee ambou r xerembiguai Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor.
Hae vy henda opena atyr amo uka r kovae ita ambojea uka vaekue
ry. Hae ramo kovae ita ry rupi ojapo r oguyi guenda openaaty
aoiar. 11 Hae vae ou vy ombovaipa r Egito yvy. Hae rami vy ojuka

r ojuka pyr ikuai vae hae javi, escravo-r heraa pyr ma ogueraa
r escravo-r, hae r kyxe py ojuka pyr ma kyxe py ae r ojukapa.
12 Mbaeta omoendy r oo Egito pygua kuery ruete peguare, oapypa r.

Hae r mbaemo raangaa opyta vae ma oipeapa r heravy. Oipeapa r


heravy mbaemo Egito yvy re ikuai vaekue, vexai re opena vae kamixa
puku py onhemonde ovya rami avi. Hae rami vy oo por ju r hae gui.
13 Omboaypa r ita mbaemo raangaar Egito yvy re omopu mbyre,

Bete-Semes py ikuai vaekue. Oapypa r guive oo Egito pygua kuery


ruete peguare.

Egito yvy re judeu kuery ikuai vae ojerovia ea re ijayvuague

44  Hae
gui Senhor oayvu ombou Jeremias pe, judeu kuery Egito
1

yvy re ikuai vae hae javi reko re, Migdol tet py, Tafnes, Mnfis
hae Patros yvy re ikuai vae re guive. Hae vy aipoei: 2 Po rami Senhor

ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete ijayvu: Pexa ma opa mbae vai
Jerusalm hae Jud re tet ikuai vae ry ambou vaekue. Neexa, a
minha tekoa ve ma opyta, hae py ikuai vaekue jipoavei. 3 Hae kuery

re hae nunga oiko mbaemo vai anho ojapoague re. Xembopoxy rive
okuapy amboae ramigua tuuete re ovapa vy, hae vae pe heaku por
vae oapy agu. Hae nunga ma tegueve voi hae kuery oikuaa vaekue,
ne pe kuery, peneramo kuery voi oexa kuaa vaekue te. 4 Xee ma

ko raii guive hae kuery pe ambou vaekue xerembiguai profeta kuery,


hae kuery pe aipoei agu: Ndaevei gu nunga ojeguarupy xee ajou
vai vae pejapoa rupi pendekuai agu, hei agu. 5 Hae rami te hae

kuery noendu potai, ne ndojapyxakai gueko vai gui ojeko rerova e


agu, amboae ramigua tuuete kuery pe mbaemo oapy okuapya gui
guive. 6 Hae ramo mae ambou xepoxya hae namboaxyveia. Jud re tet

ikuai vae ry ou, Jerusalm py tape ikuai vae rupi guive. Hae ramo
ombovaipa pyre, tekoa ve opyta, a minha jaexaa rami, hei.
7 A ma po rami ju ijayvu Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery

Ruete: Mbae re tu pendejeupe ae ri pejapo vaia rupi pendekuai?


Mbaeta Jud kuery mbyte gui pemokanhymba avakue, kunhague,
kyrgue hae okambu vae kuery voi, pe kuery vae regua oikove e
agu. 8 Mbae re tu xembopoxy teri pekuapy mbaemo pendepo py

pejapoa py rive? Mbaeta mbaemo raangaa pe rive r peapy heaku


por vae Egito yvy re peoague py. Hae rami py pe ae penhemokanhy
peovy, hae penhemoingo yvy regua kuery ojojai rei hae ojou vai vaer.
1343 Jeremias44

9Penderexarai ma teve peneramo kuery reko vaiague re, hae Jud


pygua huvixa kuery avakue hae kunhague reko vaiague re? Penderexarai
teve penderayxy kuery reve pendereko vaiague re, hae Jud yvy re
hae Jerusalm mbyte rupi ae pendekuaiague re? 10 Mbaeta a peve pe

kuery napenhemoyvyi, xerenonde te pejererokyje rupi e pendekuai,


mbaeta xeguigua lei rupi e pendekuai, pendevy hae peneramo kuery
pe xeayvu aeja vaekue rupi e guive.
11 Hae rami vy Senhor ixondaro reta vae Israel kuery Ruete aipoei:

Neexa, a penderovai arova r xerova pendere ajapo vai agu, Jud


regua kuery amokanhymba agu. 12 Hae rami vy aipeapa r Jud regua

okuavei vae Egito yvy re ikuai agu onhea rei vaekue. Hae ramo hae
kuery omanomba r hae py ae. Kyxe py ojukaa r, e vy karuai gui r
hoa. Kyrguei hae tujakuei okanhymba r. Kyxe py, e vy karuai gui
omanomba r. Ayvu vaipy r ikuai, nhomondyipaar, ojou vaipy hae ojojai
reipy. 13 Mbaeta Jerusalm tet re ajapoague rami ae xee ambopaga r

Egito yvy re ikuai vae, kyxe, karuai hae mbaeaxy vaikue ambou vy. 14 Hae

vae gui ma mavaeve ndoo jepeai r, Jud gui Egito yvy re ikuai agu
oo vaekue regua. Ndoikoavei r Jud yvy katy ojevy vaer, hae katy ju
ojevyxe te. Hae katy ndojevyavei r, amongue etei oo jepe vaekue e vy.

Jeremias ayvu ombovai at okuapyague


15Hae gui Egito yvy re Patros py heta ikuai kunhague tuuete kuery
mboae pe rive heaku por vae rapya kuery. Kunhague hae rami ikuaia ma
ime kuery oikuaa avi. Hae rami vy ome kuery reve ijaty okuapy, heta vae
kuery hae javi reve. Jeremias pe hae kuery ombovai vy aipoei okuapy:
16 Nhanderuete rery rupi ayvu orevy remombeu te ore ma ndorojapoi

r ndeayvua. 17 Hae rami rgue py oreayvua rami ae r rojapo. Hae rami


vy mbaemo heaku por vae roapyve tema r yva re orexyete o vae pe.
Ixupe rome avi r mbaemo rykue orekuaiaty rami ae, oreramo kuery
ikuaiague rami guive, oreruvixave kuery hae yvatekueve Jud regua tet
ikuai vae rupi hae Jerusalm tet mbyte rupi ikuaiague rami. Mbaeta hae
vae jave ma orevy ndoatai vaekue mbojape. Roiko por vaekue, mbaemo
vai ndoikoi guive. 18 Hae gui a ma orexyete yva pygua pe heaku por vae

roapyaty gui roipytuu rire, hae ixupe mbaemo rykue noromevei ma rire
opa mbae oatapa orevy. Kyxe py roiko vaipa, karuai hae mbaeaxy vaikue
gui guive. 19 Hae rami avi oreme kuery reve e ri tyy orexyete yva pygua

pe rome heaku por vae hae mbaemo rykue roapy? hei okuapy.

Hae kuery ombopagaa agu re Jeremias ijayvuague


20 Hae
ramo Jeremias ombovai heta vae kuery hae javi: avakue,
kunhague hae pav rei hae rami ete ixupe ijayvu vaekue guive. Hae vy
aipoei:
Jeremias44,45 1344

21 Senhor ndau hexarai hae ndoikuaa potai r ri hae nungakue re,


Jud regua tet hae Jerusalm mbyte rupi mbaemo peapy pekuapyague
re, peneramo kuery voi, penderuvixa kuery, yvatekueve, hae pendeyvy
jave rupi ikuai vae ojapoague re? 22 Any, pendeko vai pekuapya ma

Senhor ndogueropoakavei ma, ojeguarupy anho pejapo ramo. Hae


nunga rupi ae pendeyvy opyta tekoa ve hae nhomondyipaar, hae py
jipoavei agu, a jaexaa rami ae. 23 Mbaeta Senhor rovai ae pejejavy

heaku por vae peapy pekuapya py. Napendu potai guive Senhor ayvu.
Ixuguigua lei ojapo uka vaekue rupi e pendekuai. Hae nunga rupi ae ri
pendere ou mbaemo vai, a jaexaa rami hei.
24 Jeremias aipoeive ju heta vae kuery pe, kunhague pe guive:

Pe kuery Jud regua Egito yvy re pendekuai vae hae javi,


pejapyxaka ke Senhor ijayvua re. 25 Mbaeta Senhor ixondaro reta

vae, Israel kuery Ruete aipoei: Pe hae penderayxy kuery reve ma


pendejuru py anho e pejejavypa pekuapy, pendepo py ae pejapo
penhemboayvuague. Mbaeta aipopeje: Orexyete yva pygua pe
ronhemboayvu rokuapy mbaemo roapy hae mbaemo rykue rome
agu re. Hae gui oreayvuague rojapopa r, peje vaekue. Hae nunga
rupi a pejapopa na pendeayvuague, ojeupitypa ete agu rami pejapo,
hei. 26 Hae rami avi Jud regua Egito yvy re pendekuai vae, pendu ke

Senhor ayvu: Neexa, xee ma aura r xerery ipoakapa vae rupi ae,
rakae r te Egito yvy jave rupi Jud kuery juru gui nonhenduvei ma
r xerery rupi oura vy Anhet ete Senhor oikove vae rery rupi aura,
hei vae. 27 Mbaeta neexa, hae kuery re xee aikuaa pota r mbaemo

vai ambou agu, mbaemo por ndaei. Hae ramo Jud kuery Egito yvy
re ikuai vae hae javi oiko vai r kyxe py e vy karuai gui, okanhymba
peve. 28 Amongue etei r kyxe gui oo jepe vy Egito yvy gui ojevy Jud

yvy katy. Hae r Jud kuery Egito yvy re ikuai agu oo vaekue mboae ma
oikuaapa r xeayvu pa ojeupity vaea, tyr pa hae kuery ayvu. 29 Povae

nunga ajapo r peikuaa agu kovae tekoa py rombopaga ra, hae anhet
xeayvuague ojeupitypa ra pe kuery re mbaemo vai ambou agu regua,
hei Senhor. 30 Neexa, po rami r peikuaa. Egito pygua huvixa Fara

Hofra hery vae ma xee amboaxa r hovaigua ijukaxea kuery po py, Jud
pygua huvixa Zedequias minha hovaigua ijukaxea Babilnia pygua huvixa
Nabucodonosor po py amboaxaague rami ae, hei Senhor.

Baruque pe Jeremias ayvu omombeuague

45  Josias
ray Joaquim Jud pygua huvixa vae irundy maet re
1

ma o jave profeta Nerias ray Baruque ombopara oiny Jeremias


ayvu kuaxia re. Hae gui ixupe ju Jeremias ijayvu vy aipoei:
2 Baruque, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu ndereko re.

3 Ndee ma aipore vaekue: Xee tu ndaevei ete aikovy! Mbaeta xee aiko

1345 Jeremias45,46

axya ryve Senhor ombou ndavyaive agu. Xekane ma xepoa riaea


py, ndajoui apytuu agu, re vaekue. 4 Hae ramo aipoei uka ndevy:

Po rami ijayvu Senhor: Neexa, xee ma aitypa ju r amopu vaekue,


hae amondoro ju r anhot vaekue. Hae nunga oiko r yvy jave re.
5 Hae gui ndee havy ndeyvateve nhea teve? Enheave eme hae rami.

Mbaeta neexa, avakue hae javi ry xee ambou r mbaemo vai. Hae r
ndee ma rojapo r nderekover rejou agu rami, mamo r rei reoa py,
hei Senhor.

Egito pygua kuery rekor re ijayvuague

46  Po
rami profeta Jeremias pe Senhor ombou oayvu yvy regua
1

kuery rovai. 2 Egito yvy re ranhe ayvu o, Egito pygua huvixa


Fara Neco xondaro kuery rovai. Mbae hae vae xondaro kuery re
Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor opu vy ipoaka. Carquemis tet
re ipoaka Eufrates yak yvry, irundy maet re ma Josias ray Jeoaquim
Jud pygua huvixa o jave py. Hae vy aipoei: 3 Pereko katu ke huy

jokoar hae nhomoa tuvixa vae. Hae vy tapeo joe pepu agu katy.
4 Pembokupe rygua kavaju, kavaju rygua kuery guive tomba. Hae vy

ngora hat vae reve pejexa uka pav. Pereko katu ke huy, penhemonde
guive pexo regua py. 5 Hae rire te mbaexa tu aexa okyje vae ojevypa

jogueruvy r? Mbaeta ipya guaxukueve re ipoakaa rae. Hae ramo


hae kuery ma guakykue re oma e re onhamba ojeoivy, jovaive-ive
re imongyjear ombojere ouvy ramo, hei Senhor. 6 Hae kuery onha

rat te ndaevei ojava ete agu, ipya guaxukueve te ndoo jepei. Mbaeta
kuaray ijapuaia katy Eufrates yak yvry rupi onhepyxanga vy hoapa
joguerupy.
7 Mavae kuery tu Nilo yak oxyry ata rami o jogueruvy vae, yak

yy omy at-at vae rami? 8 Egito pygua kuery ae ri Nilo yak oxyry ata

rami o jogueruvy vae. Mbaeta hae kuery aipoei okuapy: Nha vy


jajaoipa r yvy jave rupi, nhambovaipa r tet ikuai vae, hae pygua
kuery hae javi guive, hei te. 9 Ne ke kavaju rygua kuery, tapeo,

pemondyi heravy karxa mboguataa kuery, ipya guaxukueve hae javi


tomba avi. Etipia pygua hae Pute pygua kuery voi oo huy jokoa reve,
Lbia pygua kuery guyrapa oiporu kuaa vae voi. 10 Mbaeta hae vae ra

ma Senhor ra, Senhor ixondaro reta vae ngovaigua kuery ombopaga


agu. Hae nunga rupi omomba r kyxe py. Hae ramo nhomomba r
inhakanhymba hae tuguy py okaupa peve. Mbaeta Senhor ixondaro
reta vae ae oaanga jojuka agu, kuaray ijapuaia katy Eufrates yak
yvry.
11 Hae gui Egito pygua rajy kuery, tapeo Gileade katy mo

peru agu. Hae rami avi mo pejou reta te ndaevei, mbaeta


mo jipoi penemongueraar. 12 Yvy regua kuery oendu ma okuapy

Jeremias46 1346

penemoxmbaar ou r, yvy jave rupi penerax rei nhendu ramo. Hae


vy pendea pygua ipya guaxukueve onha jogueravy vy ojeapi r ipya
guaxukueve mboae re. Hae rami vy jojavi r hoapa.
13 Hae gui po rami Senhor ijayvu profeta Jeremias pe. Babilnia

pygua huvixa Nabucodonosor ou vy Egito yvy regua kuery re opu


agu re ijayvu. 14 Pemombeu ke povae ayvu Egito yvy re. Migdol py ke

pendu uka, Mnfis hae Tafnes tet py guive. Hae vy aipopeje r: Pejexa
uka ke, peiko katupa, mbaeta kyxe omomba ma heravy pendeyvry
ikuai vae hae javi, peje r. 15 Mbaexa tu oitya ma penderuete raangaa

Toro pejea? Naia ranhei ma voi, Senhor ae oity ramo. 16 Senhor ma


heta ete ojapo onhepyxanga vy hoa agu rami. Hae kuery joa-joa
hoa ovy vy aipoei r: Pevy ke, jajevypa ju nhaneretar kuerya katy,
nhanekyriague py, kyxe py nhanemombaa gui, hei r. 17 Hae py ma

Egito pygua huvixa Fara ojavykya rei vy ixupe Hevovo rei vae rive,
hei r okuapy, mbaemo ojapoa ra omboaxa rive rire, hei. 18 Hae

gui ma Huvixa Senhor ixondaro reta vae hery vae aipoei: Anhet
ete xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Ou r pete ipoakave ete vae,
Tabor yvyty pav gui yvatevea rami, hae Carmelo yvyty ye yvry
oa rami ojekuaa por vae. 19 Hae nunga rupi Egito pygua rajy kuery,

pereko katu ke penembae rei-rei peraa agu escravo-r pendereraa katy.


Mbaeta Mnfis tet ma ombovaipaa ma, omokanhymbaa ma avave rei
noavei agu rami. 20 Egito yvy ma vaka ray iporve vae ramigua te ou

ma oiny mbytu kuaray ijapuaia katy gui. 21 Hae ramo xondaro kuery

perta re hae kuery ojou vaekue voi vaka omongyra pyre rami ikuai te
ojekupe rerova vy ojavapa r jogueravy. Joe nopui re, mbaeta hae
pygua kuery re ou imombaar hae ombopagaa agu ra. 22 Hae rami vy

Egito pygua kuery ma mboi onha vy hevovo rei ovya rami r onhendu,
mbaeta hae kuery rovai hovaigua kuery ou ma oiny haxa reve, yvyra
rakeoa rami. 23 Hae kuery ojayapa r kaaguy inhana ete te, hei

Senhor. Hae kuery ma tuku-karu gui hetave r, mbovy e r ikuai.


24 Hae nunga rupi Egito pygua rajy kuery oxmba ma, kuaray ijapuaia

katy guigua kuery po py omboaxaa rire.


25 Hae gui ma Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete aipoei:

Neexa, ambopaga r N tet pygua kuery ruete Amom, hae gui Fara,
Egito yvy regua kuery, hae pygua tuuete ramigua kuery guive. Fara
reve ambopaga avi r hexe ojerovia vae kuery. 26 Hae kuery amboaxapa

r ijukaxea kuery po py, Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor po py


ae, hembiguai kuery po py guive. Hae rami te hae vae rire ma hae py
hekoa ju r yma guare rami ae, hei Senhor.
27 Hae nunga rupi xerembiguai Jac kuery, pekyje eme. Israel kuery,

penhemondyi eme. Mbaeta xee rogueraa jepe r yvy peoague gui


mombyry te, peneramymino kuery arupa ju r yvy escravo-r ogueraa
1347 Jeremias4648

ague gui. Hae ramo Jac kuery ojevypa ju r, opytuu hae ikuai pori
r, imongyjear jipovei ramo. 28 Hae nunga rupi xerembiguai Jac

kuery, pekyje eme, mbaeta xee aiko pendereve. Xee amomba r yvy
regua kuery romondoukaague pygua. Hae r pe kuery ma noromombai
r. Xee rombopaga r te haevea pevei, mbaeta noromboeko por rivei
r, hei Senhor.

Filisteu kuery rekor re ijayvuague

47  Hae gui filisteu kuery regua ayvu ju profeta Jeremias pe


1

Senhor ombou vaekue, Gaza tet re Fara kuery opu e


mbove. 2 Hae vy Senhor aipoei: Neexa, kuaray ijapuaia katy gui yy

opu-pu vy oxyry at r ouvy. Hae rami vy ojaoipa r heravy yvy


hae ikuai vae hae javi, tet hae hae pygua kuery guive.h Hae ramo
avakue ojapukai pav r, yvy re ikuai vae ojaeopa r okuapy, 3 mbaeta

oendu r kavaju pyambu hae hevovo rei ouvya, karxa para hae
irura nhe reia. Hae rami vy tuu kuery noipytyv kuaavei r guay
kuery, ipo kangypaa gui rive. 4 Mbaeta omombaa agu ra ova ma oiny

filisteu kuery, Tiro hae Sidom tet pytyvar ikuai vaekue rembyrekue
omokanhymbaa agu. Hae rami vy Senhor omomba r filisteu kuery,
Caftor ye pa re okuavei vaekue guive. 5 Hae ramo Gaza tet pygua

kuery onhopmba r oak, Asquelom pygua kuery voi okyrirmba


r okuapy, yvyugua rupi ikuai vae hae javi reve. Rakae peve tu
penhekyxmba rei r?
6 Aipopeje: Ai Senhor guigua kyxe, rakae peve ndau repytuua rupi

e r reiko? Ejevy ju ke nderyru py, repytuu hae re rive ju agu, peje


te.
7 Hae rami avi kyxe, mbaexa tu repytuu ta Senhor ndevy mbaemo

ojapo uka teri ramo? Mbaeta reo r Asquelom tet re, ye yvry ikuai
vae re guive, mamo r nemondoukaa katy rei.

Moabe pygua kuery rekor re ijayvuague

48  Haegui Moabe yvy regua ayvu ju Senhor ixondaro reta vae,


1

Israel kuery Ruete ombou vaekue: Ndaevei ete r Nebo tet


pygua kuery pe, ombovaipaa ma ramo. Quiriataim pygua kuery voi
oxmba r, hae kuery re ipoakaa rire. Tet ikorapa vae py voi oxmba
hae onhemondyipa r okuapy. 2 Mbaeta Moabe yvy re ndojouavei ma

iporgueve ikuai vaekue. Hesbom tet py jogueroayvua r hae kuery


rovai opu agu re. Hae vy aipoea r: Peju ke, nhamomba, pete regua
ikuai ve agu, ea. Hae ramo ndee Madmm tet pygua kuery voi
pekyrirmba r, hae kyxe revegua penderakykue monha r. 3 Horonaim

47.2 Yy ou heia ma Babilnia pygua kuery joe opu vy ou agu re ijayvu vy.
h
Jeremias48 1348

gui voi hax rei vae onhendu, ombovaipaa hae omombaa ete rire.
4 Hae rami py Moabe yvy ivaipa ma. Hae ramo hae pygua ray kueiry

ojapukai nhendu r okuapy. 5 Lute yvy katy o ovya rupi ojaeoa r


jogueravy opoo e re. Hae gui Horonaim yvy guy katy oguejy ovya
rupi ipya vai nhendu r jogueravy omokanhymbaa r. 6 Pejava ke

penderekove peraa jepe agu, yvy piru reia py pete yvyrai hae aei hia
vae rami te. 7 Ndee ae mbaemo rejapo vae re hae mbaemo rerekopa

vaekue re rive rejerovia rire ndee voi ndepeaa r. Mbaeta tuuete


ramigua Quemos voi heraa r, ixupegua sacerdote kuery hae yvatekueve
guive. 8 Mbaeta pete-te tet re ou r imbovaipaar, ne peteve ma

ndoo jepei r. Hae ramo yvyugua rupi ikuai vaekue omanomba r,


nhundy rupi ikuai vae voi, hae rami agu Senhor ijayvu rire.
9 Moabe pygua kuery pe tomea ipepor, oveve vy oo jepe agu.

Mbaeta hae kuery ret ombovaipaa r, avave rei noavei ma r hae py.
10 Ayvu vaipy toiko Senhor pe kyrea rupi e ombaeapo vae, jouguy

moa py okyxe ndoiporui vae. 11 Mbaeta Moabe pygua kuery ma jypyi


guive ikuai pori vaekue, vinho hyru py okyakue reve opyta riae oiny
vae rami, hae hyru mboae py tegueve ndoguerovaai teri vae rami,
mbaeta hae kuery ma petegueve ma voi escravo-r heraa vae teri.
Hae rami vy jypy guare rami ae hee hae heaku por tema vae rami
ikuai te. 12 Mbaeta Senhor aipoei: Neexa, ou ma oiny ra hae kuery

rovai ambou agu vinho onhoa rami avi oipeapa vaer kuery. Hae
ramo hae kuery onhomba r hyru gui, hyrukue ombovopa r guive.
13 Hae ramo Moabe pygua kuery oxmba r nguuete ramigua Quemos

re rive ojeroviaague gui, Israel kuery Betel py mbaemo re ojeroviaague


gui oxmba okuapyague rami. 14 Mbaexa vy tu aipopeje: Ore kuery

ma orepya guaxukueve, ava mbaraetekue joe ropua pyguar meme


orekuai, peje? 15 Mbaeta Moabe yvy ombovaipaa ramo hae pygua

kuery omba ma jogueravy guet gui. Hae pygua kunumigue xondaror


oiporavo pyre voi heraapa ma ojukaa agu katy, hei Huvixa guaxuve,
Senhor ixondaro reta vae hery vae.
16 Ova raii ma Moabe pygua kuery okanhymba agu, ova raii ete

ma mbaemo vai. 17 Hae kuery ijyvry pendekuai vae pemboaxy ke, hery

peikuaa vae hae javi. Hae vy aipopeje: Mbaexa tu yvyra imbaraete,


popoka ipor vaekue op vyvoi! peje. 18 Hae gui Dibom pygua rajy

kuery, peguejy ma penerenda por gui, hae yvy py rive ju peguapy


peiny. Mbaeta penderovai o ma ouvy Moabe yvy mombaar, peneret
ikorapa vaekue guive ombovaipa. 19 Hae gui Aroer pygua kuery voi,

pe ke tape yvry, hae pexa pota peiny. Hae vy peporandu ke ojava


hae oo jepe vae kuery pe: Mbae tu oiko? peje. 20 Ombovai r: Moabe

pygua kuery oxmba ma okuapy, onhemondyipa rei guive. Penhendu hae


pejapukai, hae Arnom yak peve pemombeu Moabe yvy ombovaipaa
1349 Jeremias48

maa, hei r. 21 Nhundy ikuai vae re voi ou imokanhymbaar, Holom


tet, Jaza hae Mefaate ry, 22 hae gui Dibom, Nebo hae Bete-Diblataim

ry, 23 Quiriataim, Bete-Gamul hae Bete-Meom ry, 24 Queriote hae


Bozra ry, Moabe yvy re tet ikuai vae hae javi ry, mombyry hae
haei rupigua guive. 25 Omombaa ma Moabe pygua kuery poakaa, ijyva

omopmbaa ma, hei Senhor.


26 Pemoakanhymba okau vae rami, Senhor rovai onhemboyvate rei

rire. Hae ramo Moabe pygua kuery onhembojere-jere r nhoguenoiny


ombojevyague rupi ae, ijojai reia kuery oexaa py. 27 Mbaeta pe kuery

ndau Israel kuery napendejojai rei avi? Hae kuery ndau imonda vae
kuery reve ri omboaa, pejojai reia rupi pendeayvu agu? 28 Hae nunga

rupi Moabe pygua kuery, pejapa ke peneret, itaova gury rive ju


pendekuai agu. Itakua rupi apykaxu onhemboaitya rami rive pendekuai.
29 Roendu ma Moabe pygua kuery onhemboyvate reia omombeua r.

Mbaeta opa mbae py onhemboyvate hae ojejou por rei okuapy opya
py. Okurax py ojee anho rei ojerovia.
30 Senhor aipoei: Xee aikuaa ma hae kuery ojerovia reia. Hae

rami te hae rami ikuaia ma mbaever ndovarei. Ijapu reia ndoikoi


re. 31 Hae nunga rupi ae xepoa Moabe yvy re, Moabe py ikuai vae

hae javi re ajaeo, hae avakue Quir-Heres pygua re xepya vai. 32 Jazer

kuery ojaeoa gui xee ajaeove pe Sibma tet pygua kuery uva rembypy
hia vae rami pendekuai vaekue re. Mbaeta jypy ma penderapo oo
ye rovai peve, ye rembe Jazer oa peve ete oo vaekue. Hae rami te
imokanhyar ou ma ndea kuaray puku jave py ikuai vaekue re. 33 Hae

rami vy Moabe yvy gui oipeapa ma ikuai rive reia hae mbaety por re
ovya rei okuapya. Mbaeta ajapo uva oumbiriaty gui vinho nonhevei
agu rami, hae ramo ndoikoavei ma r ovya reve vinho oumbiri vaer.
Ojapukai vae ma ovyaa rupi ve r ojapukai. 34 Hae rami rgue py

oendua r Hesbom pygua kuery haxa, Eleale hae Jaza peve. Zoar guive
oendua r Horonaim hae Eglate-Selisias peve. Ninrim py yy o vae typa
avi. 35 Mbaeta Moabe gui amokanhymba r yvy rupi nguuete ramigua

pe mbaemo oapy vaekue, heaku por vae rapyare kuery guive, hei
Senhor.
36 Hae nunga rupi Moabe pygua kuery re xepya py xepoa rat

mimby pu rami. Mimby rami ajaeo Quir-Heres pygua avakue re, hae
kuery oguerekopa vaekue okanhymba ramo. 37 Hae nunga rupi hae

kuery hae javi ojayapa oa hae guendyva. Opo rupi guive onhekyxmba,
hae voxa vaikue py rive onhemama.i 38 Moabe yvy jave rupi ikuai ojaeo

vae ngoo ry hae tet mbyte rupi, Moabe amboaypa rire mbaemo
ryrukue nhae guigua ndoipotaaveipy rami. Hae nunga rupi ae

i
48.37 Gueko rami vy hae rami r ikuai onhemboaxya oendu vy.
Jeremias48,49 1350

ombovaipa pyre opyta, hei Senhor. 39 Hae ramo hae kuery hevovo

rei okuapy. Moabe pygua kuery okupe rive oguerova okuapy oxmba rei
vy. Mbaeta ijyvry ikuai vae regua pe Moabe yvy itui ojojai reipy hae
nhomondyipaar. 40 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Neexa, Moabe

rovaigua kuery ma taguato ovevea rupi opepo oipyo vae rami ou. 41 Hae

ramo tet ikuai vae oipeapa, oo ikorapa vaekue guive. Hae vae ra
ma Moabe pygua ipya guaxukueve vaekue ipya tytypa rei r kunha
imemby raxy vae rami. 42 Hae rami Moabe pygua kuery okanhymba r,

pete regua ikuai ve agu, Senhor rovai onhemboyvate rire. 43 Moabe

pygua kuery, pendery ou oiny tekor ve, yvykua hae nhu x, hei
Senhor. 44 Hae gui tekor ve gui onha vae hoa r yvykua py, hae

yvykua gui o ovy vae ma nhu x re ju r hoa. Mbaeta Moabe pygua


kuery ry ambou r ambopaga agu maet, hei Senhor.
45 Hae gui oo jepe vaekue ikangypa vy opyta r okuapy Hesbom

tet yvry. Hae rami te Hesbom gui o r tata, Siom mbyte gui o r
hendy vuku-a Moabe pygua kuery apyte rapyar. Hae rami vy oapypa r
hevovo rei vaekue inhak ry rupi. 46 Moabe pygua kuery, ndaevei ete

r pendevy. Pekanhymba ma, Quemos guigua pendekuai vae. Hae ramo


penderay kuery escravo-r heraapaa ma, nderajy kuery guive. 47 Hae

rami te opaa ra py ma ambopyau r Moabe pygua kuery ikuaia, hei


Senhor. Apy peve opa ma Moabe rovai ayvu ombou vaekue.

Amom pygua kuery rekor re ijayvuague

49  Hae
gui Amom ramymino kuery re ma po rami Senhor
1

ijayvu: Xapya rei ndau Israel kuery ndoikoi ri? Ne teve Israel
ramymino teve ndoikoi? Hae rami ri ramo mbae re tu tuuete ramigua
Milcom pegua kuery ikuai Gade regua yvy re? Hae katyi tet ikuai
vae rupi voi ixupegua kuery ikuai.j 2 Hae nunga rupi Senhor aipoei:

Neexa, ova ma ra ajapo agu Amom regua Rab tet pygua kuery
mimby guaxu oendupa agu rami, hae kuery re opua ta ouvy r. Hae
ramo tet opyta r mbaemo raykue aty rive, hae katyi tekoa ikuai vae
okaipa r guive. Hae gui Israel kuery ju oipea r guet jopyare kuery
ret, hei Senhor. 3 Hae nunga rupi Hesbom pygua kuery, penhendu

rei pekuapy, mbaeta Ai tet ombovaipaa ma. Hae Rab tet pygua
kuery, pejapukai ke hae penhemonde ajukue vaikue voxa guigua py.
Pejaeo reve pejere-jere peneret kora rupi, mbaeta penderuete ramigua
Milcom ogueraa avi r, ixupegua sacerdote kuery hae yvatekueve
reve. 4 Hae gui tajy onhe raxave vae, mbae re tu yvyugua mbaemo

49.1 Milcom ma Amom pygua kuery ruete ramigua. Hae gui ixupegua kuery Amom
j

regua ma Israel kuery ret oipea vy Gade yvy re hekoa, amboae kuery Israel kuery re
opu jave.
1351 Jeremias49

por oa ndeyvy re ikuai vae rejou pora rupi anho rei ri ndeayvu?
Mbaemo rerekopa vae re anho rejerovia. Hae vy aipore: Mavae tu ou
r xerovai? re. 5 Hae nunga rupi Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Ndery ambou r nanderekorvei rei agu, ndeyvry ikuai vae hae


javi gui. Hae rami vy pe kuery pete-te penemoxa r heravy hovai
katy, ndoikoai r guive penha vaekue pendereru ju vaer. 6 Hae rami

te hae vae rire ma ambopyau r Amom kuery ikuaia, hei Senhor.

Edom pygua kuery rekor re ijayvuague


7Hae
gui Edom pygua kuery re ma po rami Senhor ixondaro reta vae
ijayvu: Tem tet py ndau ndoikoi ri hiarandu vae? Hae vae kuery
hexaraipa ma ndau hiarandu vae omongetaague re? Tyr pa hiarandua
okanhymba ete teve?k 8 Ded py pendekoa vae, pejava, pejere peovy,

hae peike itakua ikuai vae py. Mbaeta pe kuery ry xee ambou r
Esa ramymino kuery penembopagaar, pepaga agu ra ova ma ramo.
9 Hae gui uva monoa kuery pendea py ou vae rire ndoejai rgue ndau

amongue uva x? E vy pyvy imonda vae ou vae rire oipota vae anhoi
ri ndau ogueraa rgue? 10 Hae r xee ma aipeapa rei r Esa kuery gui,

hae onhemiaty ajou ukapa ramo nonhemi kuaavei ma r. Hae rami vy


hamymino kuery omokanhymbaa r, tay kuery, haei rupigua kuery
guive. Hae rami rire ndoikovei ma r. 11 Peja ke tyre kuery, hae r

xee anhangareko r okuave agu rami. Pendegua imeve vae kuery voi
tojerovia xere. 12 Mbaeta po rami Senhor ijayvu: Neexa, karo gui oyu

agu rami e ikuai vaekue oyupa ma. Hae r ndee ndau romboeko
por rive r ri? Any, xee noromboeko pori re, hae ramo ndee voi reyu
r. 13 Mbaeta Senhor aipoei: Xerery rupi ae aura Bozra tet opyta

agu re nhomondyipaar, ojou vaipy, ombovaipa pyre hae ayvu vaipy.


Hae katyi tet ikuai vae voi opyta r tekoa ve meme, rakae r peve.

Edom pygua kuery ojejavyague re ombopagaa agu re ijayvuague


14Hae
gui Senhor gui ayvu mboae ju aendu ombou vaekue. Mbaeta
yvy regua kuery pe pete ayvu mombeuar omondouka. Hae ramo aipoei
r: Penhemboaty ke, tapeo hae kuery rovai, peiko katupa ke Edom yvy re
pepu agu, hei r.l 15 Mbaeta neexa, yvy regua kuery mbyte rupi xee

rojapo r mbovyi ete pendekuai agu, hae avave rei napenemboeteavei


agu rami. 16 Mbaeta renhomongyjea hae renhemboyvate reia ndepya re

remoa py ndee ae rejekore. Itakua hae yvyty ry rupi reiko, hae taguato
rami yvate ete rupi renhemboaity te xee roity r hae gui, hei Senhor.
17 Hae nunga rupi Edom yvy itui r nhomondyipaar. Pav rei hae

rupi oaxa vae onhemondyipa hae ojojai rei r jogueravy, ikuai axy

49.7 Obadias56
k l
49.14 Obadias14
Jeremias49 1352

ete r oexa vy. 18 Mbaeta Sodoma hae Gomorra minha, hae tet hae

katyi ikuai vae amokanhymbaague rami avi Edom yvy re voi avave rei
ndaekoavei r, avave rei noavei r hae py, hei Senhor. 19 Neexa,

guary minha Jordo yak yvry kaaguy o vae gui o r ouvy vexai
nhundy hovy rei vae rupi okaru okuapy vae re. Hae rami ae xee voi
amondyipa vyvoi r imondovy Edom pygua kuery. Hae rami vy hae
py amo r aiporavo vae rei. Mbaeta mavae tu oiko xee rami etegua?
Mavae tu oiko xemboayvuar? Mavae joe opena vae tu oiko xejokoar?
20 Hae nunga rupi pendu Edom rovai Senhor onhembopyaa, Tem

pygua kuery rovai guive. Mbaeta mymba kuery regua kyrvei vae te
anhet oipeapaa r, ikuaiaty guive ombovaipa r hae kuery kuxa ae.
21 Hae kuery hoapa r yvy oryryipa rei r tevovo onhendu vae gui.

Hae kuery raxa ma Ye Pyt rupi peve r onhendu. 22 Neexa, taguato


ovevea rupi opepo oipyo ovya rami avi pete o r ouvy Bozra tet re.
Hae vae ra Edom pygua ipya guaxukueve ikuai vaekue te ipya tytypa
r okuapy, kunha imemby raxy vae rami.

Damasco pygua kuery rekor re ijayvuague


23 Hae
gui Damasco tet pygua kuery regua ayvu ma po rami: Hamate
hae Arpade pygua kuery oxmba rei r okuapy. Mbaemo omombeua r
oendu vy onhemondyipa r, ye omy reia rami avi ndopytuu kuaavei
r okuapy. 24 Mbaeta Damasco pygua kuery ikangypa. Onhamba agu

ojere vaeri oryryipa rive okuapy. Nhemondyia hae haxy vae anho
oendu, kunha imemby raxy vae rami. 25 Mbaexa tu Damasco tet

oejapaa, pav ojou por vaekue hae xee voi arovya vaekue ri! 26 Hae

rami te tet mbyte rupi hoapa r kunumigue. Hae vae ra hae pygua
avakue joe opu vaety omokyrirmbaa r, hei Senhor ixondaro reta
vae. 27 Amoendy r tata Damasco tet kora re, huvixa Ben-Hadade ro

guive imombaar.

Arbia pygua kuery rekor re ijayvuague


28 Hae
gui Senhor ijayvu Quedar hae Hazor yvy re tet ikuai vae re
Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor opu agu re. Hae vy aipoei:
Pepu ke, tapeo Quedar yvy re, pemomba kuaray oua katygua kuery.
29 Peipeapa hae kuery rekoa, hymba kuery, ajukue oo aoia, imbae rei-

rei, hymba camelo kuery guive peraapa penembaer. Hae ramo hae
kuery pe Jova-jovai katy gui ou penemongyjear, ea r ojojai rei vy.
30 Hae nunga rupi Hazor py penderekoa vae, pejavapa, tapeo mombyry,

itakua rupi ju pendekuai, hei Senhor. Mbaeta Babilnia pygua huvixa


Nabucodonosor onhemongeta vy onhembopya pe kuery rovai opu
agu re. 31 Hae gui pe Babilnia pygua kuery, pepu ke. Tapeo pete

yvy regua ikuai pori hae mbaeve gui okyjea rupi e ikuai vae rovai,
1353 Jeremias49,50

hei Senhor. Hae vae kuery ret re ma ok no, ijokoa voi jipoi. Hae
kuery aei ikuai vae. 32 Hae kuery rymba camelo ma omoxmbaa r

heravy, hymba vaka voi mbovy e ikuai te oipeapaa r. Hae rami vy


yvytu oipejua katy rei amoa r imondovy oa apy ojaya vae hae javi.
Jova-jovai gui ambou r imbovaipaar, hei Senhor. 33 Hae rire ma

Hazor tet opyta r jagua-tuvy nhe ikuai atyr rive, rakae r peve r
ivaipa. Mavaeve noai r hae py, peteve avakue ma voi noavei r.

Elo pygua kuery rekor re ijayvuague


34 Hae
gui profeta Jeremias pe ayvu Elo pygua kuery rovai Senhor
ombou, Zedequias Jud pygua huvixa o ypyi jave py. Hae vy aipoei:
35 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Neexa, xee amop r

Elo pygua kuery rapa, hae vae rupi vy ipoakapa rei ramo. 36 Mbaeta

Elo re ambou r yvytu yva apy irundy o vae gui oipeju vae. Hae
rami vy amoamba r imondovy yvytu oipejua hae javi rupi. Hae ramo
yvy hae javi rupi r Elo guigua ojava. 37 Mbaeta ajapo r ngovaigua

kuery renonde Elo pygua kuery oryryipa reve ojexa ukapa agu rami,
ijukaxea kuery renonde ae. Elo pygua kuery ry ambou r mbaemo vai,
xepoxya hendy vae, hei Senhor. Hae gui hakykue ju ambou r kyxe
revegua, omomba peve. 38 Hae gui Elo py xerenda apena atyr amo

vy amokanhymba r hae pygua huvixa hae yvatekueve, hei Senhor.


39 Hae rami te opaa ra py ma Elo pygua kuery arupa ju r escravo-r

ogueraa ague gui, hei Senhor.

Babilnia pygua kuery rekor re ijayvuague

50  Hae
gui povae ayvu ma Babilnia hae caldeu yvy re Senhor
1

omombeu uka vaekue profeta Jeremias pe. 2 Emombeu ke


povae yvy regua ikuaia rupi. Endu ukapa, emopu bandeira-r, hae
emombeu porve. Eikuaa uka e eme. Hae vy aipore r: Babilnia
yvy ma oipeaa ma. Hae ramo tuuete ramigua Bel ndaevei nho,
Merodaque voi ndovyavei ma oikovy. Hae pygua taangaa ikuai vae
re ma oxmbaa anho o, oryryipa oiny guive okyjepa vy. 3 Mbaeta hae

kuery rovai jogueru kuaray ijapuaia katy gui pete regua Babilnia tet
mbovaipaar. Hae ramo ndaipoavei r hae py, avakue hae mymba
kuery onhamba jogueravy rire, re r. 4 Mbaeta Senhor aipoei: Hae

vae ra, hae vae jave ma Israel kuery ojevypa ju r jogueruvy, Jud
kuery reve. Ojaeo reve r oguata jogueruvy, Senhor Nguuete oeka jevy
vy. 5 Hae kuery oporandu r tape Sio katy oo vae re. Hae katy oma

reve anho r aipoei okuapy: Peju, nhanomba ju Senhor peguar.


Nhandekuai r guexeve guar ojapo vaekue opa e vae, hexaraipy
e rupi, hei r okuapy. 6 Mbaeta xevygua kuery ma mymba vexai

okanhygue rami ikuai. Hae kuery re opena vaer omo mbyre ojapo
Jeremias50 1354

okuapy ojavy agu rami rive, oejapa yvy ikuaia katy rupi oguata rei
agu rami. Hae ramo yvy ikuai vae-vae rupi oguata rei r, okora
ikuaiaty re hexaraipa rire. 7 Hae ramo ojou vae rei ojuka r. Hae vy

hovaigua kuery aipoei r: Jajukapa te nanhandepo kyai r, mbaeta


hae kuery ae Senhor rovai ojejavy rire. Hexe anho teko por o, tamo
kuery oar okuapy vaekue, hei r. 8 Hae nunga rupi pejava Babilnia

mbyte gui, pejepea caldeu kuery yvy gui. Mymba kuery renonde rupi
kavara ava oo vae rami peiko. 9 Mbaeta neexa, Babilnia yvy re xee

ambou reta r yvy regua kuery joe onhemoir vae. Kuaray ijapuaia
katy oyvy itui vae gui r ou. Babilnia pygua kuery rovai ou r opu
agu, oipeapa r guive. Huy ma joe opu kuaa por vae mbae rami r
omombo, mbaeta hae kuery ndojevy rivei r oipeapa e re.
10 Hae rami py oipeapa r caldeu kuery yvy gui. Ipeaa kuery

oguerekopa rei r, hei Senhor. 11 Hae nunga rupi pe kuery xevygua


yvy gui peipeapa vaekue pevyapa rei pekuapy te, vaka ray nhundy
rupi opo-opo vae rami pevya, kavaju ojeupixe vae rami penhendu te
12 pendexy oxmba ete r, penekuavare ndovyai ete r.m Hae rami

vy opyta r yvy regua pav gui nomboetei vepy, tekoa ve, yvy piru
reia hae avave rei noaveia. 13 Senhor ipoxy ramo ae r noai. Hae

rami rgue py opa rupi ojeapo r tekoa ea. Hae rami rire Babilnia
yvy rupi oaxa vae rei tema onhemondyi r, ojojai rei r ovy mbaemo
vai oikoague oexa vy. 14 Hae gui penderyxy por ke Babilnia re pepu

agu, penerembiporu guyrapa reve. Hae rami vy pemombo huy hae


kuery re, pemombo e eme, Senhor rovai hae kuery ojejavy rire.
15 Pejapukai tet katy pembojere vy. Hae rami avi hae kuery ojejopy uka

ma. Oo ikorapa vaekue hoapa ma, tet kora hia vaekue oitypaa, hae
rami ete Senhor opoxya oexa uka ramo. Hae nunga rupi pembopagapa,
hae kuery re ju pejapo joe ojapoague rami. 16 Babilnia tet gui

pemomba omaet vae hae foice py mbaemo omono vae kuery. Hae
kuery kyxe py nhomomba rire hae gui tojevy pete-te guetar kuerya
katy, pete-te tojava oyvy katy ae. 17 Mbaeta Israel kuery ma vexai

kanhygue rami ikuai, guary omonhamba vaekue rami. Jypy hou vaekue
ma Assria pygua huvixa, hae gui opa vygua ma Nabucodonosor ju
omokguepa. 18 Hae ramo po rami Senhor ixondaro reta vae, Israel

kuery Ruete ijayvu: Neexa, ambopaga r Babilnia pygua huvixa, ijyvy


guive, Assria pygua huvixa ambopagaague rami avi. 19 Hae r Israel

kuery ma ajapo r guekoa katy ae ju ojevypa agu rami. Hae ramo


hae kuery okaru ju r okuapy nhundy Carmelo hae Bas regua rupi,
Efraim regua yvyty rupi, hae Gileade yvy re ju ikuai vy okaru por
r. 20 Senhor aipoei: Hae vae ra, hae vae jave ma Israel kuery

50.12 Apy Pendexy heia ma hae kuery ret Babilnia re ijayvu vy.
m
1355 Jeremias50

ojejavyague oekaa te ndojouavei r. Jud regua ojejavya voi ndojouai


r, mbaeta aperdoa r okuave vaer aeja vaekue.
21 Hae gui ndee kyxe revegua, tereo naxenhe rendui ete vaekue

yvy re, tereo hae vae yvy regua opaga agu rami ikuai vae kuery rovai.
Emokanhymba ete, hae gui hae kuery rakykue rupi reo vy embovaipave
ju heravy. Ejapopa tema ajapo ukaa rami ae, hei Senhor. 22 Yvy re

oiko joe opu nhendua hae nhomombaar. 23 Yvy jave rupi karavo

mbotaa nhomboaypaare ma omboaypaa avi. Hae ramo Babilnia tet


opyta yvy regua kuery onhemondyipa agu. 24 Mbaeta ndee Babilnia

pygua, ndere nhu ajayvy vy romboa vyvoi, reikuaa e re. Xapya py


rojopy vy romboa, Senhor rovai reiko rire. 25 Senhor guembiporu

omo poraty oipea vy hae gui ogueno opoxya rupi oiporu vaer.
Mbaeta Senhor ixondaro reta vae ma mbaemo oguereko caldeu kuery
yvy re ojapo vaer. 26 Hae gui yvy apy re pendekuai vae, peju, pepu

hovai, peipea mbaemo omo poraty, pemombyta mbaemo raykue aty


rive, pembovaipa katui, hembyre agu rami e. 27 Kyxe py pejukapa

toro kuery ipya guaxukueve. Hae kuery toguejypa ojukapaa agu


katy. Ndaevei ete r hae kuery pe, hira ou ma ramo ambopaga agu.
28 Hae gui Babilnia yvy gui onha vy oo jepe vaekue ma Sio py ovaa

py omombeu r okuapy Senhor Nhanderuete pegua templo oepy vy


nhombopagaague.
29 Penomba guyrapa revegua kuery Babilnia re oupa agu. Pendeaty

ijerea jovaive rupi, mavaeve too jepe eme. Pemboekovia pete-te ojapo
vaiague. Ojapoague hae javi rami ae pembopaga, mbaeta Senhor Israel
kuery Ruete Ikya e vae rovai onhemboyvate rei rire. 30 Hae nunga rupi

hae pygua kunumigue hoapa r tape rupi, avakue joe opua pyguare
voi okyrirmba r hae vae ra, hei Senhor. 31 Renhemboyvate rei

vae, neexa, xee ma nderovai aiko, hei Senhor ixondaro reta vae.
Mbaeta ou ma rombopaga agu ra. 32 Hae ramo onhemboyvate

vaekue onhepyxanga vy hoapa r, imopuar ndoikoai r guive. Hae


rami vy hae kuery ret ikuai vae re amboja r tata jova-jovaive rupi
omomba vaer.
33 Hae gui po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Israel hae

Jud kuery ojexavai okuapy. Heraare kuery oguereko tema guekoa py,
nomondoukai ae. 34 Hae rami te hae kuery repyar ma imbaraete,

Senhor ixondaro reta vae hery vae. Hae ma oikuaa pota re hae
kuery re. Hae rami vy omombytuu r hae kuery yvy, hae r Babilnia
yvy ma nomombytuui re. 35 Hae rami rgue py caldeu kuery ry

ombou r kyxe revegua, Babilnia pygua kuery hae yvatekueve ry,


hei Senhor. 36 Kyxe ou r ijayvu rive vae kuery ry, hae ramo opyta

r inhak por e vae meme. Hae pygua ipya guaxukueve ry guive


ou r, hae ramo onhemondyipa r. 37 Kyxe ou avi r hymba kavaju

Jeremias50,51 1356

kuery, joe opua pygua karxa, hae joegua e-e ikuai vae ry. Hae
ramo kunhague rami meme r opyta. Kyxe ou avi r mbaemo por
omo poraty ry, hae ramo oipeapaa r. 38 Kyxe ou avi r yy itui vae

ry, hae ramo typa r. Mbaeta hae vae yvy ma taangaa ojapo pyre
pegua, hae py ikuai vae nainhak pori okuapy hae nunga ndaevei
ete vae rupi vy rive. 39 Hae nunga rupi Babilnia opyta r mymba

inhar vae tekoa ea regua ikuaiaty rive, jagua-tuvy nhe, hae nunga.
Guyra-nhandu voi ikuai r hae py. Ndaipoavei riae r, ikuai jevy-jevy
peve noavei r hae py. 40 Mbaeta Nhanderuete Sodoma hae Gomorra

ombovaipaague rami tet hae katyi rupi ikuai vae reve, haekue rami ae
Babilnia py voi avave noavei r, ne peteve ava ma voi ndoikoai r,
hei Senhor.
41 Neexa, kuaray ijapuaia katy gui ou ma oiny pete regua. Yvy

apy gui yvy regua opu reta r jogueruvy, heta avi r huvixa kuery.
42 Guembiporu ogueru r guyrapa hae huy guaxu. Hae kuery ma

ipya rat vae, nanhomboaxy kuaai vy. Hae kuery onhendua ma ye


revovo rata rami r nhaendu. Kavaju ry jogueru, pete-te hyxy
pori r pendere opu agu, Babilnia pygua kuery. 43 Hae kuery

reko omombeua r Babilnia pygua huvixa oendu avi. Hae rami vy


ipo kangypa. Tekor ve anho oendu, kunha imemby raxya ramigua.
44 Neexa, guary ray minha Jordo yak yvry kaaguy o vae gui ou

r vexai nhu hovya rupi okaru okuapy vae rovai, hae rami ae avi xee
voi aipeapa vyvoi r Babilnia tet gui, hae hekovia amo r xee ae
amoxe vae. Mavae tu xee rami ete oiko? Mavae tu xere oikuaa pota
kuaa r? Mavae joe opena vae tu xejoko r? 45 Hae nunga rupi pendu

pota Babilnia rovai Senhor onhembopyaa oikuaa uka vae, caldeu


kuery yvy re ojapo agu ojee omo vaekue re. Mbaeta anhet mymba
kuery regua kyrvei vae te oipeapaa r, ikuaiaty voi ombovaipa r
hae pygua kuery kuxa. 46 Hae gui Babilnia oipeaa r onhendu vae gui

oryryipaa r yvy jave rupi. Yvy regua ikuaia rupi haxa onhendu.

Babilnia pygua kuery ipoakapa vaekue oitypaa agu re ijayvuague

51  Hae
gui Senhor ijayvu po rami: Neexa, Babilnia pygua
1

kuery rovai xee ambou r yvytu tet mbovaipaar, Lebe-Camai


pygua kuery rovai guive. 2 Babilnia re ambou r mbaemo pirekue

mbovevea kuery. Hae vae kuery ma omboveve vy oipeapa r hae vae


yvy gui. Mbaeta okanhya ra ou r jova-jovai gui imbojexavaiar. 3 Tove

huy momboa kuery tomox guapa ngovaigua kuery huy momboa hae
huy jokoa revegua rovai. Pejuka e eme hae kuery regua kunumigue,
pemokanhymba ixondaro kuery hae javi. 4 Hae kuery omano vy toapa

caldeu kuery yvy re, tape ikuai vae rupi topyaxapa oupy. 5 Mbaeta Israel

hae Jud kuery ma Nhanderuete Senhor ixondaro reta vae ndoejai


1357 Jeremias51

imeve vae rami ikuai agu. Hae r caldeu kuery ma ipo kyapa vae
ikuai Israel kuery ruete Ikya e vae renonde. 6 Pejavapa ke Babilnia

mbyte gui, pete-te penderekove reve peo jepe. Penhemokanhy uka eme
hae kuery reko vaia py. Mbaeta ova ma Senhor ombopaga agu ra.
Hae rami vy omboekovia r hae kuery ikuaiague.
7 Babilnia ma karo ouro guigua Senhor po py o vaekue. Hae vae

py ma omongaupa vaekue yvy regua kuery hae javi. Mbaeta vinho hae
py o vae ma yvy regua kuery oyu vy nainhak porvei vaekue. 8 Hae

gui ma Babilnia oitya xapya ramo ivaipa. Pejaeo hexe, hae peru mo
ijai reguar. Xapya rei okuera nho r. 9 Hae rami avi nhamongueraxe

te Babilnia vaeri ndokuerai ae. Peja havy, pete-te tapeo pendeyvy


katy ae. Mbaeta yva re peve ova hae kuery opaga agu, arai yvateve
vae peve. 10 Senhor nhanemboeko por ju. Peju, nhamombeu Sio py

Senhor Nhanderuete ojapo vaekue.


11 Pemboakua huy! Pereko katu huy jokoa! Mbaeta Senhor

omokyre Mdia pygua huvixa kuery Babilnia rovai guar, omombaxe


vy. Hae rami vy Senhor joepy r, ojeupegua templo oepya rupi.
12 Pemopu bandeira Babilnia tet kora rovai pepu agu. Pemo retave

jopya kuery, pemo nhoarar, pema mbegue joe pepu xapya agu.
Mbaeta Senhor hae rami agu re onhembopya, hae gui ojapo ete
Babilnia pygua kuery re ijayvuague. 13 Ndee Babilnia, yy heta rei vae

yvry re hae mbaemo rerekopa vae, ova ma rekanhy agu, rejoupaxe


reiague reve. 14 Mbaeta ojee ae Senhor ixondaro reta vae oura vy

aipoei: Anhet ndere ambou r avakue tuku-karu rami heta vae


nemonyar. Hae ramo hae kuery ndere ovya rei r uva umbiria kuery
ovya reve ojapukaia rami, hei.
15 Hae ae ma ko yvy ojapo vaekue opoakaa rupi. Oikuaapaa rupi

onhono yvy, hae oarandua rupi oipyo yva. 16 Hae gui yapu onhendu

at agu rami ojapo ramo yva re yy o vae omy r, hae yvy apy gui
opu r ouvy yvyx. Omoingo avi r overa vae oky agu, ogueno
yvytu guive oaty gui. 17 Hae r avakue ma naiarandui hae mbaeve

ndoikuaai vae meme. Ouro re ombaeapo vae kuery voi oxmba vaer
meme mbaemo raangaar ojapoague re, mbaeta taangaa ikuai vae ma
anhetgua e meme, ipytu vae guive. 18 Hae nunga ma mbaever

ndovarei vae, ojojai rei pyr rive. Nhombopagaa ra py okanhymba r.


19 Hae r Jac peguar Meare ma hae rami e. Mbaeta hae ma opa

mbae moingoare, hae Israel kuery ma ixupegua ikuai. Hery Senhor ma


Senhor ixondaro reta vae.
20 Hae gui ndee Babilnia ma xerembiporu mbaemo mbotaa rami

areko, joe apua rupi aiporu vaekue. Ndevy pe ambovaipa uka yvy
regua, amokanhy uka huvixa kuery guive. 21 Ndevy pe amokanhy uka

kavaju hae hirygua kuery. Amokanhy uka karxa hae ija kuery.
Jeremias51 1358

22 Ndevy amokanhy uka avakue hae kunhague, tujakue hae ipyaukue,


kunumigue hae kunhatague. 23 Ndevy amokanhy uka vexai re opena

vae hae hymba kuery, yvy oikara vae hae vaka ombaeapo vae, yvy
re opena vae kuery hae yvatekueve guive. 24 Hae rami te pexaa py ae

ambopaga r Babilnia hae caldeu kuery hae javi, Sio tet py ojapo
vaiague re, hei Senhor. 25 Neexa, ndee ma yvyty nhomokanhya

yvateve vaekue, yvyty hae javi mokanhya reiko vaekue ri xee ma


nderovai aiko, hei Senhor. Nderovai aupi r xepo, itaova ry gui
roity r yvy guy katy, hae reague ajapo r mbaemo raykue aty okai
oiny vae rive. 26 Reague gui ma noguenoai r ita, ne oo ytar hae oo

rendar, tekoa ve rojapo rire rakae r peve guar, hei Senhor.


27 Pemopu bandeira yvy re, pemonhe mimby guaxu guive yvy

regua kuery ikuaia rupi. Penomba yvy regua kuery Babilnia rovai
guar. Peno Ananote, Mini hae Asquenaz tet pygua kuery. Hovai
guar pemo xondaro kuery ruvixa, peru ruka kavaju tuku-karu rami.
28 Hovai guar peno yvy regua kuery, Mdia pygua huvixave kuery voi,

hae pygua opena vae hae huvixa kuery, openaa rupigua kuery hae javi
guive.
29 Hae gui yvy oryryi vy omy rei oiny haxya re, mbaeta Babilnia

rovai Senhor onhembopyaa o at vae meme, Babilnia yvy tekoa ve


ojapo agu, hae py noavei agu. 30 Hae ramo Babilnia pygua ipya

guaxukueve te nopuvei r joe, oo ikorapa vae py tema r onhemi.


Naimbaraetevei ma, kunhague rami ikangy vae. Hae kuery ro okaipa,
hae tet kora rok jokoa omopmbaa ma. 31 Hae nunga rupi kuaxia reraa

hae ayvu mombeuar kuery jorire-rire o r ojeoivy, Babilnia pygua


huvixa pe omombeu agu jovaive gui het oipeapaague, 32 yak oaxaaty

ikuai vae re ipoakapaague, oo ikorapa vaekue oapypaague, hae gui joe


opua pygua kuery ndaekorveipa okuapya guive.
33 Mbaeta po rami Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery Ruete

ijayvu: Babilnia tet opyta mbaemo moayaty ombojoja pyre,


opyrmba pori mbyre rami, mbaeta hare re ova r omonoa agu
ra, hei.
34 Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ma oremokanhymba,

oremoumba hae oreapo mbaemo ryrukue oiporuve pyr e. Yy


rupigua rami rive oremondoropa, hae vy guye omony tembiu iporve
vae orerereko vaekue, hae gui ma orembojevypa ju. 35 Hae gui ma

Sio pygua aipotei: Tove Babilnia re toiko xeapo vaiague hae xeroo
ombovaipaague ramigua. Jerusalm pygua aipotei: Tove caldeu kuery
re to xeruguy omoague re opaga agu, tei.
36 Hae nunga rupi Senhor aipoei: Neexa, aikuaa pota r pendereko

re, hae roepy r pendeapo vaiague re. Hae rami vy amboypa r hae
kuerya py yy hae ygua ikuai vae. 37 Hae ramo Babilnia opyta r

1359 Jeremias51

mbaemo raykue aty, jagua-tuvy nhe ikuai atyr rive, nhomondyipaar


hae ojojai rei pyr. Hae gui ndaipoai r hae py o vaer. 38 Guary

onhendua rami hae kuery onhendu te, guary ray kuery okoror reia
rami. 39 Hae gui hae kuery okaruxe ramo hae kuery pe ajapo uka r

pete ngaru, amongaupa r guive. Hae ramo hae kuery ovyapa rei
ma vy okepa r okuapy, rakaeve r peve r nomyvei, hei Senhor.
40 Ajapo r vexai ray kuery ojukaa agu katy oguejypaa rami avi hae

kuery voi okanhymba agu, vexai hae kavara rami ete.


41 Hae rami py ae r Babilnia tet oitya. Oipeaa xapya r,

yvy regua ojou pormba te. Babilnia opyta r yvy regua kuery
onhemondyipa reia vae rive. 42 Babilnia ry rupi ye ou ramo yai opu-

pu vy ojaoipa r. 43 Tet ikuai vae ivaipa, yvy voi ipiru hae tekoa

ve opyta avave rei o e agu, hae rupi avakue ndoaxavei r guive.


44 Babilnia py ambopaga avi r taangaa Bel. Hae vy ajapo r mbaemo

omok vaekue ombojevypa ju agu rami. Hae rire yvy regua kuery
ndoovei r ixupe ikuai agu. Babilnia tet kora guive oitypaa r.
45 Hae nunga rupi xevygua kuery, tapeopa hae kuery mbyte gui.

Pete-te peraa jepe penderekovea Senhor opoxya tapy rami oexa uka
vae gui. 46 Pendeporiau eme pendepya py, pekyje eme guive yvy jave

rupi ayvu omombeua r pendu vy. Mbaeta pete maeta omombeua


r pete ayvu, hae r maeta jevy py amboae rami ju r omombeua.
Yvy re oiko r ipoaka vae kuery meme joe opua. 47 Mbaeta neexa,

ova ma oiny ra mbaemo raangaa Babilnia pygua kuery ojapo vaekue


ambopagapa agu. Hae ramo ijyvy hae javi rupi omoxmba r okuapy,
hae yvy mbyte py hae vae regua oipyxoa r hoapa r. 48 Hae ramo

yva hae yvy, hae hexe ikuai vae hae javi oguerovya r Babilnia
tet re oiko vae, kuaray ijapuaia katy gui imbovaipaar ou ramo,
hei Senhor. 49 Mbaeta Babilnia pygua kuery Israel kuery oipyxo vy

oitypaague rami ae Babilnia py ju yvy jave guigua oipyxo vy oitypa r.


50 Hae nunga rupi pe kuery kyxe gui peo jepe vaekue, tapeo na,

pepytave eme hae py. Mombyry peikoa py penemaendua ke Senhor


re, hae pemo pendepya re Jerusalm katy peguata agu. 51 Aipopeje:

Nhaxmba jakuapy, nhanembojaru reia rupi ijayvu vae nhaendu rire.


Nhanderova re ojekuaa nhaxmbaa anho rei, mbaeta amboae regua ou
vy Senhor pegua oo ikya e vae py oikepa ramo, peje. 52 Hae rami

te ou ma oiny ra mbaemo raangaa hae kuery pegua ambopaga agu,


hei Senhor. Hae ramo oipyxoa r onhendu rei r okuapy hae kuery
yvy hae javi rupi. 53 Mbaeta Babilnia pygua kuery yvate ojeupi, hae oo

ikorapa vae yvate rupi omombaraeteve te xea gui ou r imbovaipaar,


hei Senhor.
54 Babilnia gui hax vae onhendu, caldeu kuery yvy gui onhendu

rat opa rupi ombovaipaa r hevovo rei vae. 55 Hae gui Senhor

Jeremias51,52 1360

Babilnia ombovaipa vy omokyrirmba r onhendu vae. Hae gui


ma onhendu r yy heta vae yai revovo rami avi hovaigua kuery
onhendu rat rei vae. 56 Mbaeta Babilnia pygua kuery rovai ou oiny

imbovaipaar. Hae ramo omboapaa ma ipya guaxukueve, hae kuery


rapa guive omopmbaa ma. Mbaeta Senhor Nhanderuete ombopaga r,
omboekovia re.
57 Amongaupa r hae pygua huvixa kuery, hiarandu vae, yvy re

opena vae, huvixa ir kuery hae ipya guaxukueve te. Hae ramo hae
kuery oke riae r okuapy, ndovyvei r, hei Huvixave Senhor, ixondaro
reta vae hery vae. 58 Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu:

Babilnia tet kora hia vae ipo ruxu te oitypaa r. Hok ikuai vae voi
yvateve te tapymba r tata gui. Mbaeta yvy regua kuery omombaemo
pyre ojapo rive okuapy, tata peguar rive ikanemba okuapy tet ojapoa
py, hei.
59 Povae ayvu ma Babilnia katy profeta Jeremias omondouka vaekue

Nerias ray Seraas, Maasias ramymino vae po py, Jud pygua huvixa
Zedequias reve ogueraa jave, irundy maet re ma o jave py. Seraas ma
hembiguai opy rupi opena vaekue. 60 Pete kuaxia re Jeremias ombopara

vy omombeu Babilnia ry hae rami ete mbaemo vai ou vaer.


Babilnia rovai ayvu hae javi ombopara. 61 Hae vy Seraas pe Jeremias

aipoei: Babilnia py reva vy neexa, eroayvu rat hae vae ayvu hae
javi. 62 Aipore r guive: Senhor, kovae tekoa re ndeayvu vaekue

remomba ete agu re, hae py mbaeve re ndaipoavei agu, avakue


ne mymba, hae rakae r peve ivaipa ete vae opyta agu re, re r.
63 Kuaxia reroayvupa ma vy ejokua ju pete ita re, hae emombo Eufrates

yak mbyte py. 64 Hae vy aipoere: Nami r Babilnia omoingea,


novei r guive, hexe mbaemo vaia ra ambou rire. Hae py ikuai vae
omanomba r, ere.
Apy ma Jeremias ayvu oa opa ma.

2Reis24.1825.22; 2Crnicas36.1021; Jeremias39.110

52  Zedequias
ma vinte e um maet oguereko jave py o ypy
1

huvixa. Hae gui onze maet re opena Jerusalm py. Ixy rery
ma Hamutal, Libna pygua Jeremias rajy. 2 Zedequias ma haeve vae

anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guykey Jeoaquim ojapoague


hae javi rami. 3 Hae nunga oiko Jerusalm hae Jud pygua kuery

rovai Senhor ipoxy ramo, guenonde gui oipeapa agu. Hae gui huvixa
Zedequias ju opu Babilnia pygua huvixa rovai.
4 Huvixa Zedequias nove maet re ma huvixa o jave, dez jaxya hae

dez araa py ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalm


py. Oxondaro kuery hae javi reve oupa vy ijaty okuapy tet rovai rupi.
Jovaive re omopu imoamy ijokoar. 5 Onze maeta re ma huvixa

1361 Jeremias52

Zedequias o peve ojokopa tet. 6 Hae gui irundy jaxya re nove araa py

ma tet hae javi rupi karuai oiko r hae pygua kuery ndojouvei hou
vaer. 7 Hae vae jave py ombokuaa tet kora. Hae ramo hae vae pygua

avakue joe opua pygua onhamba pyvy. Moko kora pa ok o vae


rupi ojeoi, huvixa mbae yvotyty o vae yvry tape o vae rupi, caldeu
kuery tet jovaive re ikuai te. Hae r huvixa ma yvy joja reia rupi
tape o vae rupi onha. 8 Hae ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa

Zedequias rakykue ojeoi vy oupity Jeric katyi nhundya o vae py.


Hae ramo hexevegua xondaro kuery oamba vy oejapa ojeoivy. 9 Hae

ramo ojopy vy ogueraa Ribla py Babilnia pygua huvixa oa py, Hamate


yvy re. Hae ramo ijayvu ombopaga agu re. 10 Hae rami vy Babilnia

pygua huvixa ojukapa Zedequias ray kuery tuu oexaa py. Ribla tet pyve
ojukapa avi Jud regua yvatekueve. 11 Hae rami vy omombupa Zedequias

rexa. Hae vy moko corrente overa vae guigua py ojokua reve ogueraa
Babilnia katy. Hae py o tema nhu py omano peve.
12 Hae gui dezenove maet re ma Babilnia pygua huvixa

Nabucodonosor o jave py, pete nhiru jaxya re dez araa py ma pete ou


Jerusalm py, Babilnia pygua huvixa rembiguai, jopya kuery ruvixa
Nebuzarad hery vae. 13 Hae vae ma oapypa Senhor pegua oo, huvixa

rogue, hae Jerusalm tet rupi oo ikuai vaekue hae javi. Oapypa avi
oo iporgueve ikuai vaekue. 14 Hae rami vy jopya kuery ruvixa reve

caldeu regua xondaro kuery ou vaekue oitypa okuapy Jerusalm tet


yvry rupi kora o vaekue. 15 Tet py iporiaukueve hae amboae kuery

opyta vaekue ma jopya kuery ruvixa Nebuzarad ogueraapa escravo-r,


Babilnia pygua huvixa pe ojejopy uka vaekue guive. 16 Hae r yvy re

iporiaukuevei regua ma jopya kuery ruvixa Nebuzarad oeja hae py ae,


uva nhotar hae mbaety rupi ombaeapo vaer.
17 Hae gui caldeu kuery omopmba okuapy Senhor pegua oo ytar

overa vae guigua hia vaekue. Hae vy overa vae o vaekue ogueraapa
Babilnia katy. 18 Ogueraa avi oja, p, tapy araa, heaku por vae

ryru, hae tembiporur overa vae gui ojapo pyre hae javi. Hae nunga
Nhanderuete mboetea rupi oiporu vaekue meme. 19 Jopya kuery ruvixa

ogueraa avi karo, tapy ryru, hya guaxu, oja, tata renda, heaku por
vae ryru, hyai, hae gui tembiporu ouro hae prata guigua hae javi.
20 Hae gui moko ooyta hia vaekue, mbaemo ojoiaty hae henda

Senhor pegua oo pyguar Salomo ojapo vaekue, hae nunga hae javi
re overa vae o vaekue poyia ma noa kuaai. 21 Hae gui ooyta hia

vaekue yvatea ma oito metros, hae r ojerea rupi ma pete ix cinco


metros raxai vae oo. Ipo guaxua ma irundy ku, inhyvy rei vae vy.
22 Hirygua rupi o imbojeguaar overa vae guigua. Pete-te yvatea

ma moko metros raxai. Hae gui ijegua ry rupi o kya hae yvyraa
raangaa overa vae guigua. 23 Hae rami ae ju amboae ijyta re yvyraa

Jeremias52 1362

raangaa o avi. Ijyvry rupi o rakae noventa e seis yvyraa. Hae gui
ijyvry yvyraa raangaa kya ry ikuai vae hae javi vy cem. 24 Jopya

kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vae Seraas, sacerdote


yvyve vae Sofonias, hae gui ok rara kuery mboapy ikuai vaekue
guive. 25 Tet gui ogueraa avi pete xondaro kuery ruvixa o vaekue, hae

gui sete avakue huvixa mongetaaty tet py ojou vaekue, hae xondaror
hae py ikuai vae rery ombopara vaety, hae gui sessenta avakue hae
pygua tet rupi ojou vaekue. 26 Hae vae kuery ma jopya kuery ruvixa

Nebuzarad ojopy vy ogueraapa Babilnia pygua huvixa Ribla py oa py.


27 Hae ramo Babilnia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka ukapa Ribla

py, Hamate yvy re. 28 Hae rami py Jud kuery escravo-r ogueraa ijyvy

gui. Nabucodonosor escravo-r ogueraa vaekue ma po rami: sete maeta


re ma trs mil e vinte e trs judeu kuery ogueraa, 29 hae gui dezoito

maeta re ma Nabucodonosor o jave py Jerusalm gui escravo-r


ogueraa avi oitocentos e trinta e dois ju, 30 hae gui vinte e trs maeta re

ma Nabucodonosor o jave py jopya kuery ruvixa Nebuzarad escravo-r


ogueraa avi judeu kuery regua setecentos e quarenta e cinco. Hae javi vy
ogueraa rakae quatro mil e seiscentos.

2Reis25.2730
31Hae
gui Jud pygua huvixa Joaquim trinta e sete maet re ma
omboaa jave, vinte e dois jaxya re vinte e cinco araa py, Babilnia
pygua huvixa Evil-Merodaque o ypyi vyve opoi uka. Hae rami vy
omondouka ju nhu py omboaague gui. 32 Hexeve ijayvu haeve vaii

reve. Hae vy omo amboae huvixa kuery Babilnia py hexeve ikuai vae
gui omboetevea rupi. 33 Hae ramo Joaquim oao nhu py oiporu vaekue

omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy ko nhav, oikovea


pukukue re. 34 Ko nhav oikovea ja Babilnia pygua huvixa po gui ixupe

omea mbaemo oipota vae repyr, omano 1peve.


Jeremias
nhogueronhemboaxya
rupi ijayvuague
Jeremias nhogueronhemboaxya lamentaes [esta
palavra em portugus] rupi ijayvuague
Kovae kuaxia para re ma Jeremias ipya vaia rupi ijayvu Babilnia pygua
kuery Jerusalem tet oitypaague re. Hae rami te kuaxia mbyte py ma ojerovia
etea rupi ijayvuague avi o:
Mbaeta Senhor nhanemboaxy ramo ma nanhanemombaai,
mbaeta nhanemboaxya ma opa vaer e.
Opa mbae py ojeroviapy reiko vy
rexa uka pyau r ko nhav.
Xejeupe ae aipoae: Xevy guar o vae ma Senhor ae.
Hae nunga rupi ar tema r hexe, hae.
Senhor opena por r hara kuery re,
onhe py oeka vae kuery ae.
Haeve nhar Senhor nhandereraa jepe agu,
nhakyrir reve (3.2226).

Jerusalm tet ombovaipa hae oejapaa ague re ndovyaaiague

1  Tetyma heta riae ikuaiague te a ma oejapaa ma!a


1

A ma kunha imeve vae rami opyta,


yvy regua kuery omboeteve vaekue ri.
Amboae tet ikuai vae gui huvixa rajy rami yvateve vaekue ri
a joupe rive hae kuery omombaeapo nheaa.
2 Ojaeo, ojaeo tema okuapy pyvy,

hexay oxyry tema r hetovape rupi.


Ndoikoi imbopya porar

a
1.1 Tet heia ma Jerusalm re ae ijayvu vy, Babilnia pygua kuery ombovaipa rire
(2Reis2425; 2Crnicas36; Jeremias39, 52).

1363
Lamentaes1 1364

hembiayvu heta ikuai vaekue ri.


Hembiayvu ikuai vaekue hae javi ma anhet rupi e oguereko,
hae hovai guar rive ju ikuai.
3 Mbaeta Jud kuery ma escravo-r ogueraapaa,

oguereko axya hae omombaeapoa poyi anho rei.


Yvy regua kuery mbyte rupi ikuaia py
ndojoui opytuu agu voi.
Ikuai axy reia py
hakykue monhaa kuery oupitypa ma.
4 Sio tet katy tape oo vae rupi ojaeoa,

mbaeta ndoikovei ma nhemboaty ikya e vae katy oo vae.


Tet kora rok hae javi ombovaipaa.
Hae pygua sacerdote kuery ipoa rei,
kunhatague voi iporiaupa okuapy.
Tet py ojexavaia anho oendu.
5 Hae rami r hovaigua kuery ovyapa rei okuapy,

ijae vae kuery ikuai pormba rei,


hae pygua kuery anhet rupi e riae ikuai ramo
Senhor omoingo axy r oexa vy.
Tay kueiry voi hovaigua kuery
omondyi heravy escravo-r.
6 Sio pygua kuery gui oaxapa ma

ipora o vaekue hae javi.


Hae py yvatekueve ikuai vaekue voi
guaxu hou vaer ndojouvei vae rami ma ikuai,
ikangypa rei vy hoapa rive r okuapy
imonhaa kuery renonde py te.
7 A mombyry ogueraa ague py ombojexavaia r

Jerusalm guigua kuery imaendua r okuapy


ombae rei-rei oguerovya vaekue re,
ymave rupi mbaemo oguereko vaekue re,
heraa jepear ndoikoi ramo
ngovaigua kuery po py hoapaague re guive,
hae gui hoa r hovaigua kuery oexa vy
ojojai rei okuapyague re.
8 Jerusalm pygua kuery ojejavy vaipa ete okuapy.

Hae rami vy ae ojeguaru reipy ikuai.


Imboeteare kuery ma nonhemoirvei okuapy
ipire reia rupi ikuai r oexa vy.
Hae kuery ae voi ipoa reve
ojepea r okuapy oxmba rei vy.
9 Ijao re ojekuaa haevea,
1365 Lamentaes1

noexai guive vaekue omombaa agu re.


Hae rami vy oitya r onhemondyipa rei okuapy,
hae avave rei ndoikoi imbopya por jevyar.
Senhor, exa ke aiko axya,
mbaeta hovaigua kuery ijayvu vaive rive tema okuapy.b
10 Ore kuery mbae rei-rei roguerovyave vaekue ma

orerovaigua kuery ojopy vy ombaer ae ogueraapa.


Roexa avi yvy regua kuery oike okuapy r
rombojeroviaaty ikya e vae py voi,
Ndaevei xevygua kuery ijatya py hae kuery ikuai avi agu
aipore vaekue ri.
11 Tet pygua kuery hae javi ipoa r okuapy

tembiui rekaa rupi ikuai vy.


Ombae rei-rei hae kuery oguerovyave vaekue omemba ma
tembiu hou vaer rekovia, imbaraetevei ju agu.
Senhor, exa ke, eikuaa pota guive,
mbaeta xere ndaijaeavei ma.
12 Pe kuery tape rupi peaxa vae,

hae nunga pexa vy napendui ri tyy oremboaxya?


Pema hae peikuaa pota.
Oiko r ndau haxy vae xee aendu vae ramigua,
xery ou vaekue ramigua ete?
Mbaeta Senhor opoxya oexa ukaa ra xemoingo axy avi.
13 Hae rami vy yvate gui tata ombou xekgue ikuai vae re

ipoaka ete vy.


Hae gui xepy rupi ju kya omo vae py
xerakykue katy gui xemoat vy xereity.
Hae rami vy xemomba tema heravy,
xemombaeaxy ko nhav.
14 Ajejavyague ma opo py ae ojokua vy

ojapo xe-cangar rami.


Hae vy oipop vaekue xeajuy rupi peve ova.
Hae rami py Senhor omomba ma xembaraetea,
xemboaxa guive xegui ipoakave vae kuery po py.
15 Senhor omoamba avi ma ipya guaxukueve

xereve ikuai vaekue.


Ombou reta xerovai ono vaer,
xea pygua kunumigue omoumba avi agu.c

b
1.9 Jeremias Aiko axya hei mbaeta hae ae voi opyta Jud yvy re Babilnia pygua
kuery ndogueraapai vaekue reve (Jeremias40.16). c1.15 Apy Xee heia ma Jerusalm
ae ijayvua rami Jeremias ijayvu vy, ojee e.
Lamentaes1 1366

Kunhatai rami Jud pygua kuery ndojexavai vaekue ri


Senhor opyr ukapa uva omouaty py rami.
16 Hae nunga re ae xee ajaeo,

xerexay gui xerexa ndoexavei.


Xegui ojepea ma xembopya guaxuar
xembaraete ombopyau r vaekue.
Xeray kuery voi ojexavai reia rupi ikuai,
hovaigua ipoaka ramo.
17 Sio pygua kuery opo oupi te

avave rei ndoikoi ipytyvar.


Mbaeta Jac regua kuery re Senhor ijayvu rire
hae katyi rupi ikuai vae hovaigua ju ikuai.
Hae ramo Jerusalm tet pe hae kuery
Haeve vae hei okuapy.
18 Hae rami avi Senhor ma heko por vae,

hae r xee ma nanhe renduxei vaekue.


Pe yvy regua kuery hae javive, pendu ke,
pema guive haxy aendu vae re.
Xea pygua kunhatague hae kunumigue
ogueraapaa ma escravo-r.
19 Xeir kuery aeno

te hae kuery xembotavy.


Xea pygua sacerdote hae nhomongeta vaety kuery voi
omanomba tet rupi,
tembiu rekaa rupi ikuai vy
imbaraetepai ju agu.
20 Ema Senhor, mbaeta xee ajexavai.

Xenhe py ndaevei ete aikovy,


xekurax py ndaxerekorvei ma xeryepy rupi,
opa mbae py noronhe rendui rire.
Oka rupi xeray kuery ojukapaa kyxe py,
hae r opy rupi ma mano anho oiko.
21 Xepoaa onhendu

te avave rei ndoikoi xepytyvar.


Mbaemo vai aendua xere ijae vae kuery oikuaa vy
ovya reipa okuapy, ndee xemoingo axy ramo.
Hae rami avi ra ndeayvuague ova ramo
xee aiko axya rami avi hae kuery voi ikuai axy r.
22 Tove hae kuery ojejavyague tojekuaapa nerenonde.

Ereko hae kuery voi xere rejapoague rami,


xee anhet rupi e aikoa py.
Mbaeta xepoa vaipa ete,
1367 Lamentaes1,2

xekurax opa raii ma.

Senhor gui ae ou Sio pygua ikuai axy agu, heiague

2  Arai rami Senhor ojaoi Sio pygua kuery opoxya py.


1

Yva gui oity Israel kuery poakaa yvy py,


Opoxya oexa ukaa ra ova ramo
naimaenduavei ipy renda o vaekue re.d
2 Hae rami vy Senhor omboaxy e re

ombovaipa Jac regua kuery rekoa hae javi.


Opoxya rupi oity
Jud kuery ro ikorapa vaekue.
Yvy rupi oitypa, nombovarevei ae
yvatekueve hae openaague.
3 Opoxya py omomba Israel kuery poakaa hae javi.

Hovaigua kuery ou te omboapua ju oiporu kuaa regua.


Hae vy Jac kuery rovai imoendyar ombou
tata rendy vuku ijyvry rupi oapypa vaer.
4 Hae kuery re oipira guapa hovaigua rami.

Hovaigua rami ete onhemomburu oiporu kuaa regua re.


Hae vy omokanhymba ipor vaekue hae javi.
Tata rami opoxya omonhemboja Sio tekoa ry.
5 Hovaigua rami Senhor oiko vy

omokanhymba Israel kuery.


Ombovaipa huvixa kuery ro hae javi,
oo ikorapa vaekue oitypa.
Hae vy Jud kuery ikuaia py omboetave tema
ojaeo hae ipya vai vae.
6 Ojeupegua templo voi ombovaipa vyvoi

mbaemo roguei onhot mbyre rami rive.


Ombovaipa ojeupegua kuery ombojeroviaaty.
Senhor ojapo orerexaraipa agu rami
Sio py ngaru rojapo hae sbado ra romboeteague re.
Opoxya rupi omboyke avi
huvixa hae sacerdote ikuai vaekue.
7 Senhor ndoipotavei ojeupegua altar,

ojeupegua oo ikya e vae ndojou porvei vy.


Hovaigua kuery po py omboaxa
oo tuvixakueve kora.
Hae ramo Senhor pegua opy rupi hae kuery ojapukai okuapy
ngaru oikoa ra py rami.

2.1 Ipy renda heia ma Jerusalm py templo o vaekue re ijayvu vy (Salmo 132.7).
d
Lamentaes2 1368

8 Senhor ojee omo avi


Sio tet kora ombovaipa uka agu.
Hae rami vy omoat uka ix mbaemo aar,
ndoipeai guive opo ombovaipa ea ja.
Ojapo kora hae imbotya opurupa rei agu rami,
hae nunga hae javi ikangypave ovy.
9 Kora rok voi oitypa yvy rupi.

Ok jokoa voi omop, omboaypa ete.


Hae pygua huvixa hae yvatekueve reve ma
yvy regua ikuaia rupi rive ikuai,
lei oikuaa e vae ikuaia rupi,
hae profeta kuery pe ma Senhor ndoexa ukavei mbaeve.
10 Sio pygua nhomongeta vaety kuery ma

okyrirmba reve oguapy okuapy yvy py.


Oak re omo okuapy yvy kui,
ajukue vaikue py rive onhemonde reve.
Jerusalm pygua kunhatague voi
oak oity okuapy yvy peve.
11 Xerexay py rive xerexa ndaevevei ma,

xenhe py ndaxerekorvei aikovy,


xekurax voi ojeroa oiny aiko axy ramo,
xevygua kuery omombaa ague re xepya vaia py.
Mbaeta kyrgue okambui vae voi omanomba
tet rupi tape ikuai vae rupi.
12 Oxy kuery pe kyrgue aipoei:

Mamo ndau jajou r mbojape hae vinho?


hei okuapy te tet rupi tape ikuai vae rupi,
hae rami te kyxe gui rami hoapa okuapy,
hae rami e vy oxy kuery jyva ry o reve
onhe oeja ovy.
13 Ndee Jerusalm pygua, mar rami tu xee rombovai ta?

Ndee Sio pygua, mbae nunga re tu rombojoja r,


mavae re tu rombojea r rombopya por agu?
Mbaeta nemombaar ou vae ma ye rami tuvixa.
Mavae tu nepytyv r?
14 Ndea pygua profeta kuery ma ndevy pe omombeu

oexa rau vaekue ramigua mbaeve ovare vae.


Hae r ndereko vaia re ma hae kuery ndaijayvui
nemoingo por ju agu.
Hae rami rgue py oexa rau vaekue ramigua rive omombeu vy
ojapo escravo-r ndereraa agu rami.
15 Hae nunga rupi tape rupi oaxa vae kuery ma
1369 Lamentaes2

ojepopete hae oak ombovava reve ojeoi


Jerusalm pygua kuery ojojai rei vy.
Pevae tet pe teve Pav gui iporve vae,
yvy jave regua oguerovya vae, ea vaekue? hei ojeoivy.
16 Ndere ijae vae kuery

ojuru oipea r nderovai,


ndejojai rei reve ha jekyty rei r okuapy.
Hae vy aipoei r: Nhamondoropa ke.
Anhet ete, kovae ra ae nharague.
Ojeupity r jaexa ma, hei okuapy.
17 Mbaeta Senhor ae ojapo onhembopyaague.

Yma guive nderovai ijayvuague


ojapo ojeupitypa agu rami.
Hae rami vy nemboaxy e re ndereity.
Ojapo nderovaigua kuery ndere ovyapa rei agu rami,
hae kuery ombopoakapave vy.
18 Jerusalm pygua kuery okurax py ojapukai okuapy Senhor pe.

Ndee Sio tet kora,


nderexay toxyry yaki rami,
ara py hae pyvy.
Epytuu eme, nderexa topytuu eme ojaeoa gui.
19 Epu ke, ejapukai pyvy

pyt ypyi ramove.


Senhor renonde enho yy rami ndepya re o vae.
Ixupe eupi ndepo nderay hae nderajy kueiry rekove re.
Mbaeta hae kuery ma karuai gui rive hoapa okuapy
tape ikuai vae hae javi rupi.
20 Ema Senhor, hae eikuaa pota

mar ramigua kuery hae rami ete remoingoa re!


Mbaeta kunhague hou r teve oikuav vaekue ae,
omemby kuery oayvuai rupi oguereko vaekue?e
Hae rami e vy Senhor pegua oo ikya e vae py
ojukapaa r teve sacerdote hae profeta kuery?
21 Mbaeta kunumigue hae tujakuei regue

yvy rupi ikuai tape ikuai vae rupi.


Xea pygua kunhatague hae kunumigue
ojukapaa kyxe py.
Ndee ae ma rejuka uka ndepoxya ra py.
Remboaxy e re rejuka uka.

e
2.20 Hae nunga ae oiko tet ojokopaa r. Tembiu oata r ixy kuery hou omemby kuery
ae (Jeremias19.9; Levtico26.29).
Lamentaes2,3 1370

22 Oparupi gui rembou xemongyjear,


ndevygua nhemboaty oikoa py rami.
Senhor opoxya oexa ukaa ra ma
ndoikoi oo jepe vae ne opyta vaer.
Mbaeta hovaigua kuery omomba ma
xee ayvuai rupi amongakuaa vaekue.

Ojexavaia re ijayvuague

3  Xee ma ava jexavai aendu vaekue


1

Nhanderuete opoxya rupi yvyra poii ombou r.


2 Mbaeta xereraa vy ojapo karamboae pyt rupi aiko agu,

hexaka rupi e.
3 Mbovykue rei e xerovai omo opo,

ra pukukue re.
4 Omoxormba xeroo, xepire voi.

Xekgue omopmba guive.


5 Xerovai omopu xejokoar kuery.

Veneno hae haxy vae py ae xejoko.


6 Ojapo pyta py xerekoa agu rami,

rakae r peve guar omano vaekue rami.


7 Kora py xejoko r ndaevevei ma a agu.

Corrente overa vae guigua py xejokua.


8 Ajerure hae ajapukai te

noendui anhemboea.
9 Ita guaxu omoatyr mbyre py ojopia xerape,

omokar rei guive.


10 Xerar oiny urso oma mbegue vae rami,

hae xivi onhemi oiny vae rami avi.


11 Hae rami vy xerape gui xepea xapya vy xemboaypa.

Ombovaipa pyre rami xereja inony.


12 Guapa oipira vy

xemo guembiar.
13 Xekurax re oipyxo

nguy hyru guigua py.


14 Xeapo xeretar kuery hae javi xejojai agu rami.

ra pukukue re xembojaru rei okuapy.


15 Jexavaia re anho xemongaru,

xevy hou uka reta haxy vae.


16 Xeapo ita ray re xera amopmba agu rami.

Xeaoi tanhimbu py rive.


17 Xenhe gui oipea aiko por agu vaekue.

Hae ramo xerexarai ipor vae aexaague re.


1371 Lamentaes3

18 Hae
rami vy Opa ma xeporague,
Senhor aarague voi, hae.
19 Nemaendua nho ajexavaia hae ajaeo aikovya re,
haxy vae hae veneno ayu vae re guive.
20 Xee ma hae nunga re xemaendua riae aikovy xenhe py.
Hae ramo xeryepy rupi xenhe ndaevei ju.
21 Hae rami te xemaenduaxe ju
povae nunga ar aikovy vae re.

Nhanderuete omboaxya rupi oipytyv agu re ojerureague


22 Mbaeta Senhor nhanemboaxy ramo nanhanemombaai,
mbaeta nhanemboaxya ma opa vaer e.
23 Opa mbae py ojeroviapy reiko vy

rexa uka pyau r ko nhav.


24 Xejeupe ae aipoae: Xevy guar o vae ma Senhor ae.

Hae nunga rupi ar tema r hexe, hae.


25 Senhor opena por r hara kuery re,

onhe py oeka vae kuery ae.


26 Haeve nhar Senhor nhandereraa jepe agu,

nhakyrir reve.
27 Nhandevy pe haeve

nhanekunumi teri reve canga jexavaia regua jaropoaka kuaa.


28 Hae rami vy tajaguapy nhande aeia py, tanhakyrir nhainy,

mbaeta hae vae canga ae nhandere Nhanderuete omo vae.


29 Tajajeroa nhanderova yvy kui re omova peve.

Xapya rei ma oiko nho r nhar jaikovy vaekue.


30 Tanhaunga uka nhanderova nhaneungaxe vae pe.

Tanhaendu rive opa mar nhandejojai reia te.


31 Mbaeta Senhor ma

nanhandereja riaei r.
32 Xapya rei nhanemomboriau ranhe te

nhomboaxy ete vae vy oexa uka nho r nhanemboaxya.


33 Mbaeta nhomoingo axyxe reia py e

ombojexavai avakue ray kuery.


34 Xapya rei amongue opyr imoiny r

nhu py ikuai vae re,


35 hae rami e vy Yvate ete vae renonde te

haevea rami oikuaa pota r joe,


36 hae rami e vy avakue ojerure r oendu rive r,

te Senhor ndoexai r teve hae rami oikoa?


37 Mavae ayvu rupi rive tu mbaemo oiko r,

Senhor omoingo e r?
Lamentaes3 1372

38 Yvate ete vae gui ndau ndoikoi r ri


mbaemo vai hae ipor vae?
39 Mbae re tu havy avakue imar vae ndojou poria rupi ijayvu,

ojejavyague re ombopaga r?
40 Jaikuaa pota ke jaikoa re ae.

Hae gui jaikuaa por ma vy jajevy ke Senhor pe.


41 Nhandepo jaupi reve ke nhanekurax voi jaupi

Nhanderuete yva re o vae pe. Hae vy aipo jae:


42 Rojejavy, noronhe rendui guive ramo

ndee ma ndoreperdoai teri.


43 Ndee ma ndepoxya py oreaoi reve orerakykue monha.

Oremboaxy e re oremokanhymba.
44 Arai py renhemi

ndea py peve ronhemboea onhendu e agu.


45 Yty omombo pyr rami rive oremoingo

yvy regua kuery ikuaia rupi.


46 Orerovai orerovaigua kuery hae javi

oipea okuapy ojuru.


47 Orery ou ndorerekorvei agu hae yvykua py oremboaar,

orereityar hae oremokanhymbaar.


48 Xeretar kuery omokanhymbaa r

xerexay oxyry at ete.


49 Xerexa ojaeo tema.
Ndopooi, ndopytuui r guive
50 Senhor opena ea ja,

hae yva gui oexa pota peve.


51 Mbaemo aexa vae gui xeporiau xenhe py,

kunhague xeret rupi ikuai vae re mbaemo oiko vaekue kuxa.


52 Mbae re xerovaigua kuery

xejukaxe okuapy guyrai rami rive.


53 Xemombaxe vy xemombo yvykua py,

hae ita py xeapipa.


54 Xeak ry rupi yy oxyry at ouvy.

Hae ramo Akanhy ta ma! hae.


55 Hae gui ma Senhor, yvykua pukuvea py aa gui

ajapukai nderery rupi.


56 Hae ramo ndee rendu xeayvua.

Emboty eme ndeapyxa ajaeoa hae ajapukaia gui.


57 Ndevy pe ajapukaia ra ndee ae renhemboja xere.

Hae rami vy xevy pe Ekyje eme re.


58 Senhor, xerekove re reikuaa pota vy

xereraa jepe vaekue aikove agu rami.


1373 Lamentaes3,4

59 Senhor, rexa reiny haevea rami xerereko okuapyague.


Eikuaa pota rgue xere!
60 Rexapa xeapo vai okuapya

hae xerovai onhembopyaa hae javi.


61 Senhor, rendu xere ijayvu rei okuapy r,

xerovai onhembopyaa nhav,


62 xerovaigua kuery xerekokue ramigua rive omombeu r,

hae ra pukukue re xere ijayvu mbegue rei okuapy r.


63 Exa pota tema hae kuery re, oguapy hae opu ju ramo.

Mbaeta xembojaru rei rive okuapy.


64 Senhor, ndee rembopaga r

opo py mbaemo ojapoague re.


65 Remopytmba r hae kuery pya,

hae kuery re rembou r ayvu vai.


66 Ndepoxya py remonha r heravy.

Hae rami vy remokanhymba r ndevygua yva guy gui.

Tet ojokopaa jave ikuai axya re ijayvuague

4  Mbaexa vy ndau ouro o vaekue humba?


1

Mbaexa vy tu ouro ombovera pyre ndoveravei?


Hae rami ae avi oo ikya e vae re ita ikuai vaekue
omoambaa tape joaxa-axaa hae javi rupi!
2 Mbaeta Sio pygua yvatekueve ma

ouro oikyao pyre rami ikuai vaekue ri


a ma hae kuery pe Yapo guigua rive ea,
nhae re ombaeapo vae rembiapo ramigua!
3 Jagua-tuvy nhe minha omokambu r guay kueiry.

Hae r xeretar kuery ma porayvu ve ma ikuai


guyra-nhandu tekoa ea rupigua rami.f
4 Hae ramo kyrgue okambu vae apek ipirupa ma,

ijyuvei gui oja ijuru re.


Kyrgue mbojape re ojerurea rupi ikuai
te avave rei nomeai r.
5 Tembiu por re okaru vaekue ma
hoapa r okuapy tape rupi.
Onhemonde pora rupi ikuai vaekue ma
yty rupi rive ikuai.
6 Sodoma tet minha xapyai py omokanhymbaa rakae

avave po py e.
Hae rami te Sodoma pygua kuery ojejavyague gui voi

f
4.3 Guyra-nhandu ma omboa ma vy ngupia oeja rive r (J39.1318).
Lamentaes4 1374

xeretar kuery ojejavyve vae ikuai.


7 Mbaeta yvatekueve ma yroy hae kamby gui xive vaekue,
ita coral vae gui ipire pytve vaekue,
hae ita safira rami ipor vaekue ri
8 a ma hova tapy gui ete huve vae.

Tape rupi ooa rupi avave rei ndoexa kuaavei.


Ipire ma ojapa ikgue re,
yvyra rak rami ipirupa vae vy.
9 Mbaeta karuai gui omano vae kuery gui

ovyave kyxe py ojukapy.


Mbaeta ndokarui vae ma mbegueii opa ojeoivy.
Hou vaer mbaety rupi ndoikovei ramo omano tema r ojeoivy.
10 Kunhague ymave rupi porayvu vaekue ri

a ma opo py ae omomimo r omemby kuery.


Hae kueiry re ae r okaru
xeretar kuery omokanhymbaa ramo.
11 Senhor opoxya rupi oiko vy

ombou opoxya nhomoendyar.


Sio re tata omonhemboja vy
ijyta peve oapypa.
12 Yvy regua ruvixa kuery hae yvy re ikuai vae hae javi

ndogueroviai okuapy omombeua r


Jerusalm rok rupi hovaigua kuery oikepa maague.
13 Hae vae oiko hae pygua profeta kuery ojejavyague re,

sacerdote kuery ojapo vaiague re guive,


mbaeta tet mbyte rupi
omo okuapy heko por vae ruguy.
14 Hae kuery ma ra revegua e rami oguata rei tape rupi,

tuguy omo vaekue py ikyapa vae ikuai,


hae ijao re ma voi avave rei ndovyxeai.
15 Hae kuery pe ojapukaia: Haeve vae kuery, pejepea ke!

Pejepea ke, pexyry ke, pepoko eme orere! ea.


Hae ramo ojava ojeoivy, hae ovaa py rei
hae kuery pe yvy regua kuery
Apy ma ndaevei ae pendekuai agu.
16 Mbaeta Senhor ae omoa imondovy opoxya rupi.

Hae rami vy nopenavei ma hae kuery re.


Hovaigua kuery katuve ma nomboetei r sacerdote kuery,
hae nhomboaxya rupi e r oguereko nhomongeta vaety kuery.
17 Hae gui ma ore kuery rexa ikangypa ma

orepytyvar ou vaer re romaena vy te.


Roikuaa potaaty py roar reve roma tema
1375 Lamentaes4,5

pete regua orereraa jepe vaer re te ndoui ae.


18 Orerovaigua kuery ma orekuaia rupi oma mbegue okuapy ramo
oreret mbyte rupi orekuai agu voi ndaevevei.
Ropa agu ova raii ma,
orera ojeupity ma,
a ova ma ropa agu ra.
19 Oremonhaa kuery ma

guyra yvate rupi oveve vae gui inhakuve vae.


Yvyty ikuai vae ry rupi ete oremonha,
tekoa ea rupi voi nhu omo okuapy oremboa agu.
20 Hae gui oreruvixave orerekomboear Senhor omo vaekue ae

omboa ma okuapy nhu py.


Ixupe ma ore kuery Nekuaray py r orekuai
yvy regua kuery mbyte rupi te, roe vaekue ri.
21 Pe Edom pygua kuery Uz yvy re pendekuai vae,

orejojai tema, pevya rei tema r orere.


Hae rami avi pendea py voi r omboaxaa kovae karo.
Hae ramo pekaupa vy pendepire reipa r peikovy.
22 Hae r pe Sio pygua kuery, opa ma pendeko vaiague re

penembopagaague.
Senhor napendereraa ukavei ma r escravo-r.
Hae r pe Edom pygua kuery, arakaeve r ojekuaapa r
pendeko vaia hae pejejavyague.

Oremboaxy ke heiague

5  Senhor, nemaendua ke mbaemo vai orere oiko vaekue re.


1

Eikuaa pota hae ema roiko axya re.


2 Oreyvyr reme vaekue oaxapa ma amboae regua kuery pe,

orerogue voi amboae yvy guigua kuery pe ju oaxa.


3 Ore kuery ma tyre tuu ve vae rami orekuai.

Hae r orexy kuery ma imeve vae ikuai.


4 Yy royu vaer ma perta re rive r rojogua,

yxak voi perta re anho r rojou.


5 Orerakykue monhaa kuery ma oreajuy re ma ikuai.
Orekane ma te ropytuu agu voi no.
6 Egito hae Assria pygua kuery pe rojejopy uka

rou vaer rojou agu te.


7 Oreru kuery ma ojejavypa rire jipovei ma.

Hae gui ore kuery ju r roiko axy hae kuery ojapo vaiague re.
8 Escravo kuery rive r ipoaka orere.

Ndoikoi avave rei hae kuery po gui orereraa jepe vaer.


9 Rojeayvu ekue py r rojou rou vaer,
Lamentaes5 1376

kyxe tekoa ea rupi oguereko vae gui.


10 Karuai roendu vaipa ramo
orepire ma tata kua rami hakupa rei.
11 Sio py ogueroapaa kunhague ikuai vae,

kunhatague guive, Jud tet ikuai vae rupi.


12 Hovaigua kuery ojyryvipypa yvatekueve vaekue,

tujakuei voi ojou vy ombojaru rei okuapy.


13 Hae r kunumigue ma ogueraa r mbaemo monguia py ombaeapo

agu,
avakuei voi yxak re ombovoyi r onhepyxanga rive ojeoivy.
14 Hae ramo nhomongetaa rupi ikuai vaekue ma ndoguapyvei ma tet

kora rok py,


kunumigue ndoporaeivei ma guive.
15 Rovyaague okanhymba ma orekurax gui.

Rojeroky rgue py mboriau anho rei roendu.


16 Oreak gui hoa ma ak regua o vaekue.

Ndaevei ete orevy, rojejavy rire!


17 Hae nunga rupi ae orekurax py orembaeaxy,

ndorerexa pyxoveipa guive.


18 Sio yvyty ombovaipaa rire

mbyku anho ikuai hae rupi.


19 Hae r ndee Senhor, ndepoaka riae r.

Tenda repenaaty o r rakae r peve guar.


20 Mbae re tu riae ta ri nderexarai orere?

Mbae re tu remboare orepytyv agu?


21 Senhor, orereko rerova ju ke ndejeupe guar.

Hae ramo re rojeko rerova.


Embopyau ju orera yma guare rami.
22 Mbae re tu orerejapa ete ri?

Mbae re tu ndepoxy anho ta ore kuery rovai?


Ezequiel ayvu oa
Ezequiel ayvu oa
Profeta Ezequiel ma Babilnia tet py ae hekoa, hae py escravo-r Israel kuery
mboae reve heraa rire. Israel kuery hae javi pe ayvu omombeu rakae, Babilnia
py ikuai vae pe, Jerusalm pygua kuery pe guive. Nhanderuete mbaemo oexa
uka reve oayvu ombou rakae Ezequiel pe. Hae gui Ezequiel ju mbaemo ojapoa
py oikuaa uka guetar kuery pe, oayvu py anho e.
Nhanderuete rexaka re ijayvu. Hae gui oky jave arai re karugua ojekuaa
vae rexaka rami ae avi hexak jekuaa ijyvry rupi. Hae vae ma Senhor
rexaka ae aexa. Hae nunga aexa vy xerenapy re a, yvy re xerova amova
reve. Hae vy ma aendu ijayvua (1.28).
Ijayvu avi nhandereko vaia kuxa omano vaekue rami jaiko te Nhanderuete
opoakaa rupi nhanemoingove ju agu re. Hae gui xere Senhor opo omo vy
xereraa Onhe rupi. Hae vy xemo pete yvyugua ikgue anho ikuaia mbyte py.
... Aipoeive ju xevy: Ndeayvu na kovae ikgue ikuai vae pe, hae vy aipore:
Ikgue ymague, pendu ke Senhor ayvu. ... Hae ramo ijayvuague rami ae
xeayvu. Xeayvu teri reve hevovo rei nhendu vae aendu, pete-te kgue joe
onhembota-mbota vy opargue rei. Hae rami vy pete-te kgue onhembojeapa
joe. Hae ramo ama r ikgue hajy hae hoopa ma. Ipire voi ojekuaa, hae r
inher ma no teri. Hae gui Senhor aipoei xevy: Ava ray, Nhe pe ju ndeayvu.
Ndeayvu vy aipoere ixupe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Nhe,
eju irundy henda yvytu oipejua katy gui. Hae vy ke eipeju kovae omanogue ry
rupi, okuave ju agu rami, re. Hae ramo ijayvuague rami xeayvu ramo ikgue
ikuai vae re ou Nhe. Hae ramo oikovepa jevy vy opumba ju joguerokuapy,
xondaro kuery rami mbovy rei e ikuai (37.1, 4, 710).

Irundy temimoingo kuery oexaague

1  Trinta
maet re, irundy jaxya hae pete nhiru araa py xee aiko
1

Quebar yak yvry rupi, xeretar kuery escravo-r ogueraapa pyre


mbyte.a Hae vae jave py ma yva ojepea r aexa mbaemo Nhanderuetea

a
1.1 Hae jave py ma profeta Ezequiel Babilnia yvy re oiko, heta vae kuery ogueraapaa
ague py.

1377
Ezequiel1 1378

oexa uka r. 2 Hae vae jave py pete nhiru maet ma ojapo huvixa

Joaquim escravo-r ogueraa ague. Hae gui hae vae jaxy re pete nhiru
araa py ae 3 Senhor ombou oayvu xee Buzi ray Ezequiel aiko vae pe.

Sacerdote aiko caldeu kuery yvy re, Quebar yak yvry rupi. Hae py ae
xere Senhor opo omo r aendu.
4 Hae gui ma ama r kuaray ijapuaia katy gui ou oiny pete arai

tuvixa vae, tata rami joa py e-e hexak vae. Arai yvry rupi hendy
vae ojekuaa avi. Hae vae mbyte py ma pete aexa overa vae rykukue
ramigua, tata mbyte gui ojekuaa oiny. 5 Arai mbyte gui o avi irundy

temimoingo kuery. Hae vae kuery jaexa r ava ramigua meme. 6 Pete-

te re ma irundy kuerei hova o, ipepo ma irundy-rundy avi. 7 Hetyma

ma hiyvi vae meme. Hae r ipy ma vaka ray py rami ojekuaa, overa
vae omoexak mbyre rami hendy guive. 8 Ipepo guy rupi ma avakue po

ramigua o, irundy henda jovaive rupi. Irundyve temimoingo ma irundy-


rundy ngova hae opepo oguereko. 9 Hae kuery ma ova okuapy joe,

amboae katy ova-ova e re oguata guive. Pete-te ma guenonde katy


anho oguata ojeoivy. 10 Hae kuery rova ma avakue rova rami. Oiporu

kuaa re ma guary rami hova. Ijaxua re ma vaka rova. Irundyve pete-te


oguereko avi taguato guaxu rova.b 11 Hae rami ae hova ojekuaa. Ipepo

ma mok-moko oupi r ory rupi, temimoingo kuery mboae pepo re


omova reve. Hae r opepo mboae moko py ma ojaoi imoiny guete.
12 Hae kuery pete-te guenonde rami anho r oguata ojeoivy. Mamo

r rei Nhe ooa katy hae kuery voi ojeoi avi. Amboae katy ova-ova e
re oguata ojeoivy. 13 Temimoingo kuery jaexa r tapy hexak vae rami

hendy, tataendy rami guive. Hae kuery mbyte rupi ma tata rendy vuku
oaxa-axa. Hae kuery gui o avi overa vae. 14 Temimoingo kuery oguata

vy overa vae rami avi ojevy-jevy haekue-kue katy.

Irundy irura oexaague


15 Hae
gui temimoingo kuery aexa r pete-te yvry o avi pete
rura yvy rupi oo vae.c 16 Irura ikuai vae jaexa r itaendy berilo rami

hexak vae. Irundyve ma joo rami ae ojekuaa. Pete-te rura jaexa r


amboae rura mbyte rupi joaxa oiny. 17 Hae vae ma ooa katy rei r oo.

Amboae katy ova-ova e re oguata ovy. 18 Inhapy vae ma yvate ete

nhomongyje agu rami. Pete-te rura apy re ma texa anho tyny hae
javi rupi. 19 Temimoingo kuery oguata ojeoivy reve irura ijyvry ikuai

vae oo avi r. Hae kuery ojeupi ramo irura voi ojeupi avi r hexeve.
20 Nhe ooa katy rei tema hae kuery oo avi r, Nhe oguerekoa rupi.

Hae kuery reve irura ikuai vae oo avi r, mbaeta irura ikuai vae
re ae temimoingo kuery nhe o. 21 Hae kuery oguata ojeoivy ramo

b
1.410 Apocalipse4.8 c
1.15 Ezequiel10.917
1379 Ezequiel1,2

irura ikuai vae voi oo avi r. Hae kuery opyta ramo irura voi opyta
avi r. Yvy gui hae kuery opu ojeoivy ramo hae kuery reve opu avi
r irura hae javi, mbaeta irura ikuai vae re ae o temimoingo kuery
nhe.
22 Temimoingo kuery ak ry rupi ma pete ijaoia o itaendy guigua

rami nhomongyjea. Hae kuery ak ry rupi ojekuaa oiny. 23 Ijaoia

gury rupi ae hae kuery opepo oupi imoiny, pete-te joa katy. Pete-te
ma moko opepo ju oguereko jovaive rupi ojeaoi agu. 24 Hae kuery

oguata ojeoivy ramo aendu ipepo revovo reia yy revovo rami, Ipoakapa
vae onhendua rami avi. Hevovo aendu r xondaro kuery pyambu rami
onhendu. Hae gui hae kuery opyta vy opepo voi omboguejypa ju avi r.
25 Hae gui ma hae kuery ak ry rupi ijaoia o vae ry gui aendu

pete ayvu. Hae ramo hae kuery opytapa okuapy, opepo guive
omboguejypa.

Nhanderuete rexaka oexaague


26 Hae
gui hae kuery ak ry rupi ijaoia o vae ry aexa pete tenda
huvixa openaaty ramigua, itaendy safira guigua rami. Hae vae tenda
ry ma pete oguapy jekuaa oiny ava ramigua. 27 Hae vae aexa r ikua

guive yvate katykue ma itaendy rami ojekuaa oiny, hae ijyvry rupi ma
tata rami avi hexak. Hae gui r ikua guive yvy katykue ma tata ete
rami ojekuaa. Ijyvry hae javi rupi tata rami hexakmba. 28 Hae gui

oky jave arai re karugua ojekuaa vae rexaka rami ae avi hexak jekuaa
ijyvry rupi. Hae vae ma Senhor rexaka ae aexa. Hae nunga aexa vy
xerenapy re a, yvy re xerova amova reve. Hae vy ma aendu ijayvua.

Ezequiel reve ijayvuague

2  Ijayvu
vae ma aipoei xevy:
1

Ava ray, epu ke heamy, hae ramo xeayvu r ndereve hei.


2 Hae ramo xereve ijayvu jave xere Nhe o vy xemopu imoamy. Hae

rami vy aendu xevy ijayvu r.


3 Hae ramo aipoei xevy:

Ava ray, xee romondouka r Israel kuery pe. Hae kuery ma pete
regua xerovai opu okuapy vae. Nguu kuery rami avi anhet rupi e
ikuai xerovai, a peve. 4 Mbaeta tay kuery voi inhak rat okuapy, ipya

rat guive. Hae kuery pe ae xee romondouka ta. Hae vy hae kuery pe
Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu re r. 5 Hae ramo hae kuery

xere opu vaety ikuai vae oikuaa r okuapy hae kuery mbyte rupi
profeta oikoa, oendu pota, e vy noendu potai te. 6 Hae r ndee ava ray,

ekyje eme. Ekyje eme guive hae kuery ndere ijayvua gui, hae nunga juu
hae juu rakuaendy rami ndekutu te, mbaeta japeuxa ramigua mbyte
rupi reiko r. Ekyje eme ndere hae kuery ijayvua gui, enhemondyi eme
Ezequiel2,3 1380

guive hae kuery rova gui, mbaeta xere opu vaety ae ikuai. 7 Hae r

ndee ma hae kuery pe remombeu r xeayvu, oenduxe, e vy noenduxei


te, mbaeta xere opu rei vaety ae ikuai.

Kuaxia para onhemama vae oexaague


8
Ndee ava ray, endu ke ndereve xeayvu r. Epu rei eme xerovai
opu rei vaety kuery rami e. Eipea ke ndejuru, hae vy heu ame ta vae
hei. 9 Hae ramo ama r hae py pete po xea katy okuave jekuaa vae.

Hae vae py o pete kuaxia para onhemama vae. 10 Hae vae ma xerenonde

rupi oipyo inony r hiry hae iguy rupi ipara oiny rae. Hae vae re ipara
oiny ojaeoa agu, ipya vaia hae ndaevei vae oiko vaer regua.

3  Hae gui aipoeive ju xevy:


1

Ava ray, heu rejou vae. Heu ke kovae kuaxia para. Hae gui
ma tereo Israel kuery pe ndeayvu hei. 2 Hae ramo xejuru aipea ramo

xevy pe ome kuaxia para hau agu. 3 Hae vy aipoei xevy:


Ava ray, emok nderyepy katy peve guar. Emony ete nderye
kovae kuaxia para ndevy ame vae hei. Hae ramo xee hau ramo
xejuru py ei rami he vae aendu.d

Profeta-r Ezequiel omoague


4 Hae
gui aipoeive ju:
Ava ray, tereo a Israel kuery ikuaia py, ndeayvu hae kuery
pe xeayvu rupi. 5 Mbaeta amboae rami rei ijayvu vae kuery pe e

xee romondouka, hae r Israel kuery pe ae. 6 Heta regua pe e guive


romondouka, amboae rami ijayvu vae nerendu kuaai agu katy e.


Hae vae kuery regua pe xee romondouka vae rire ma anhet ojapyxaka
rgue okuapy ndeayvua re. 7 Hae r Israel kuery ma ndojapyxakai

r, xeayvu re eteve voi ndojapyxakaxei vae vy. Mbaeta Israel kuery


ma inhak rat hae opya py oikuaa axy vae meme. 8 Hae nunga rupi

nderova ajapo r hat agu rami hae kuery rova rami avi, hae kuery
ak rata rami ae avi r rojapo hae kuery rovai neak rat agu rami.
9 Diamante rami hat vae ajapo r nderova, itaendy gui hatve vae. Hae

ramo ekyje eme hae kuery gui, ne enhemondyi eme guive hae kuery
ngova re oexa uka vae gui, mbaeta xere opu rei vaety ae ikuai hei.
10 Hae gui aipoeive ju xevy:

Ava ray, endu ke ndeapyxa py ndevy pe xeayvu hae javi, emo


pormba guive ndepya re. 11 Hae gui ma tereo, neretar kuery escravo-

r ogueraa pyre ikuaia py. Hae kuery oenduxe, e vy noenduxei te


ndeayvu tema hae kuery pe. Hae vy Po rami Senhor Nhanderuete
ijayvu, re r hei xevy.

3.13 Apocalipse10.910
d
1381 Ezequiel3

12 Hae
gui ma Nhe xereupi heravy. Hae ramo xerakykue katy gui
aendu pete hyapu rei vae. Hae vae ma oa gui onhendu vy aipoei:
Taimaendua pora Senhor rexaka re hei. 13 Aendu avi

temimoingo kuery opepo jopepo re ombota-mbota r, irura hae kuery


reve ikuai vae revovo guive. Aendu avi hyapu ratve vae. 14 Hae rami

py Nhe xereupi heravy. Xenhe py ndaevei etea aendu reve aa ainy.


Hae rami te xere Senhor opo imbaraete vae omo xejokoar. 15 Hae

ramo Tel-Abibe tet katy aa, Quebar yak yvry xeretar kuery escravo-
r ogueraa pyre ikuaia py. Hae vy hae kuery ikuaia py ju a. Hae kuery
mbyte py sete ra re aguapy ainy ndaevei etea aendu reve.

Tet rara rami Israel kuery pe ijayvu agu omoague


16 Hae
gui sete araa py ma xevy pe Senhor ombou oayvu. Hae vy
aipoei:
17 Ava ray, xee ma tet rara rami romo Israel kuery pe ayvu

remombeu agu. Hae rami r xejuru gui ayvu rendu vae remombeu r
hae kuery pe xerekovia. 18 Hae gui ma xapya rei heko vai vae kuery pe

Pemano r hae te ndee ju hae kuery pe neremombeui ramo tape vai


gui ojepea vy oo jepe agu, hae rami ri ramo heko vai vae omano r
gueko vaia py, te ndee rombopaga avi r huguy ndepo re o vae kuxa.
19 Hae r xapya rei heko vai vae kuery pe hae rami ndeayvu te hae

kuery ndojeko rerovai r teko vai rupi ikuaia gui. Hae ramo hae kuery
omano r gueko vaia py ae, hae r ndee ma reo jepe r. 20 Hae gui

xapya rei heko por vaekue ma heko porague gui ojepea r haeve
vae ojapo vy. Hae gui hae kuery renonde py xee amo r onhepyxanga
agu, hae ramo omano r. Ndee nandeayvui ramo hae kuery omano
r gueko vaia py, hae naimaenduaavei r teko por rupi oikoague
re. Hae rami te ndee rombopaga avi r huguy ndepo re o vae kuxa.
21 Hae rami te heko por vae pe ojejavy e agu re ndee ndeayvu ramo

ndojejavyi vy anhet oikove r hae rami ndeayvu rire. Ndee voi reo jepe
r hei.
22 Hae gui xere Senhor opo omo vy aipoei xevy:

Epu ke, tereo yvyugua katy, hae py ma ndereve xeayvu agu


hei. 23 Hae ramove apu vy yvyugua katy aa. Hae py ama r Senhor

rexaka o rae, Quebar yak yvry hexaka aexaague rami. Hae vy


xerenapy re a xerova yvy re amova reve.
24 Hae ramo xere Nhe o vy xemopu imoamy. Hae rami vy xevy

ijayvu vy aipoei:
Tereo ndero katy, hae enhemboty hae py. 25 Mbaeta ava ray, ma. Hae

kuery ma ndea py ix ogueru vy ndejokua r imoiny, hae kuery mbyte katy reo
ve agu. 26 Hae gui xee ajapo r neapek ndejuru re ojapa agu rami, hae

kuery pe ndeayvu e agu. Hae ramo ijayvu e vae r reiko remonheangu


Ezequiel3,4 1382

ve ranhe agu, mbaeta xere opu rei vaety ae ikuai. 27Hae rami te ndereve

xeayvu jevy vy aipea ju r ndejuru ndeayvu agu. Hae ramo hae kuery pe Po
rami Senhor Nhanderuete ijayvu, re r. Hae ramo oenduxe vae toendu, hae
r noenduxei vae ma tove toendu eme, mbaeta xere opu rei vaety ae ikuai.

Jerusalm tet jokoar ramigua oexaague

4  Hae gui a ndee ava ray, eru pete yvy jykue, enhono imoiny
1

nerenondei py, hae vy hae vae re embopara Jerusalm tet raangaar.


2Hae vae rovai emo ijokoar raangaa jovaive rupi, ejapo oo imbaraete vae

raangaar, tet kora re emopu yvy iv vaer, jova-jovaive re ejapo xondaro


kuery nhoar agu, hae ijyvry rupi emo tet kora reityar. 3 Eru avi pete oja

ferro guigua, hae vy ndee hae tet oa mbyte py emopu imoamy oja ferro
guigua kora rami. Hae vy ema einy tet katy. Hae rami r opyta tet ojokopy
rami, ijokoar remo ramo. Hae vae ma Israel kuery oikuaa agu r o.
4 Hae gui ma enheno ejupy reiporu kuaa ea re, ndejee remo agu

Israel kuery reko vaia. Renheno rejupya ra hae javi re ndere o r heko vaia.
5 Mbaeta ndee romo r hae kuery reko vaia maeta kuaa ukaar, pete-te ra

renhenoa ma pete maet ovare agu, hae javi vy trezentos e noventa ra peve.
Hae rami r ndejee meme r rereko Israel kuery ojejavyague. 6 Hae vae ra

opa ma rire reiporu kuaa regua re ju r renheno rejupy, Jud kuery ojejavyague
ju ndejee rereko agu. 7Hae rami vy quarenta ra re ju ajapo r renheno agu

rami, pete-te ra pete maet ovare agu. Hae ramo Jerusalm tet ojokoa
katy rema reiny r ndejyva pire rei reve. Hae rami vy r ndeayvu ete hae
kuery rovai. 8 A rojokua uka r ix py, hovai katy ne kyv katy rema e

agu, tet ojokoa agu ra opa ea ja.


9 Eru avi trigo hae cevada, kumanda hae kumanda pei. Emo pete

oja py mbojaper, trezentos e noventa ra re ndeyke re renheno peve reu


rejupy agu. 10 Opeja pyre anho r reu, duzentos e quarenta gramas r

ko nhav. Haeve jave-jave r reu. 11 Hae gui yy voi oa mbyre meme r


reyu, pete karoi haeve jave-jave r reyu. 12 Reu vae ma mbojape cevada

guigua rami r. Rexy r avakue repoxi pirukue ry, heta vae kuery oexaa
py. 13 Mbaeta hae rami ae r Israel kuery hou okuapy tembiu haeve

vae, pav regua ikuaia rupi aipea ukaague py hei Senhor.


14 Hae ramo xee aipoae:

Kore Senhor Xeruete! Ma, xekunumi guive a peve xee nanhemongyai


ae vaeri, mbaeta hau vae teri mymba omano rive vaekue ne kaaguy
rupigua omondoropa pyre, xoo ndaevei vae xejuru py amo e agu hae.e

e
4.1214 Ezequiel ma avakue repoxi pirukue ry mbojape oexy agu re Senhor ijayvu,
mbaeta tet ojokoa jave heta vae kuery ndojoui r xakr. Hae ramo Ezequiel ndojou
pori, mbaeta hae nunga ry oexy pyre ndaevei sacerdote kuery hou agu, onhemongya
e agu.
1383 Ezequiel4,5

15 Hae ramo aipoei xevy:


Hae ramo avakue repoxi rgue py haeve r vaka repoxi ry
mbojape rembojy agu hei.
16 Aipoeive ju xevy:

Ava ray, mbaeta ma, Jerusalm tet py ajapo r tembiur ojoua


ve agu rami. Hae kuery hou r tembiu opeja pyre ndaevei rei etea
oendu reve, hae yy oa mbyre oyu r okuapy ndaekorveia reve. 17 Hae

kuery pe tembiu hae yy oata ramo joexa vy rive onhemondyipa r,


gueko vai reia py opa jogueravy vy.

5  Hae gui ava ray, eru pete kyxe haimbe por vae nerendyva
1

ayaar. Hae vy enhopmba neak hae nerendyva hae javi rupi. Eru
avi mbaemo opejaa ndeague repeja agu. Repejaa rupi embojao mboapy
henda py. 2 Pete henda py o vae ma reapy r tet mbyte py, ojokoa

agu ra opa ma rire. Hae r amboae henda py ndeague o vae ma


reikutu r kyxe py tet yvry. Hae r amboae ju ma yvytu ombovevea
rupi r remoamba imondovy. Hae vae kuery rakykue rupi aekyi uka r
kyxe. 3 Hae gui mboapya regua amongue etei ma rejokua r ndeao apyi

re. 4 Hae vae regua gui ae ju remombo r tata py okai agu. Hae vae

gui ma tata o r Israel kuery hae javi rovai.

Mbae re pa Jerusalm tet Senhor ojoko uka ra re ijayvuague


5 Hae gui Senhor Nhanderuete po rami ijayvu:
Jerusalm tet upe py o vae ramigua ma yvy regua mbyte py
amo vaekue, hae ijyvry rupi ikuai vae yvy mbyte. 6 Hae rami te hae

kuery xee aipota vae rovai opu vy yvy regua kuery gui voi ojapo vaive
tema okuapy, hae oyvry rupi ikuai vae gui omboykepave xeayvu aeja
vaekue. Hexaraipa okuapy xee aipotaa gui, xeayvu rupi ndaikuai guive.
7 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Pe kuery ma amboae regua pendeyvry rupi ikuai vae gui


pepuve xerovai, ndapejapoxei guive xee aipotaa rami, ne amboae kuery
pendeyvry rupi ikuai vae reko ndapeupityi. 8 Hae nunga rupi xee, xee

ae ju r aiko nderovai guar hei Senhor Nhanderuete. Hae rami


vy penembyte py rombopaga r yvy regua kuery oexaa py. 9 Ojeguarupy

pejapoa hae javi kuxa penembyte py ajapo r petegueve ajapo e


teri vae, hae ne ndajapovei r vae. 10 Hae rami r penembyte py tuu

kuery hou r okuapy guay kuery ae, hae tay kuery hou r nguu
kuery ae. Penembyte py rombopaga r, hae gui penderegua hembyre
vaekue ma amoamba r imondovy yvytu hae javi rupi. 11 Hae nunga

rupi anhet ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy
aipoae: Xevygua oo ikya e vae pemongyapa rei rire mbaemo vai
pejapo hae ojeguarupy pembojeroviaa py, hae ramo xee namavei
r pendere romboaxya rupi, ndorogueraa jepei r guive. 12 Hae ramo

Ezequiel5,6 1384

pende kuery regua pete henda py pemano r mbaeaxy vaikue gui, hae
penembyte py pekanhymba r karuai gui. Hae r amboae henda py ma
pendeyvyiry rupi pea r pekuapy kyxe gui. Hae gui amboae henda py
ju romoamba r yvytu hae javi rupi, hae vy penderakykue rupi aekyi
uka r kyxe.
13 Hae rami vy re xepoxya oaxa. Hae kuery re xepoxya amboupa

ma rire Haeve ma hae r apytuu vy. Hae ramo oikuaapa r


xekyrea rupi xeayvuague, hae kuery ry ambou ramo. 14 Mbaeta

ombovaipa pyre rami romo r yvy regua pendea katyi rupigua kuery
pendejojai agu, oaxa vae kuery hae javi oexaa py. 15 Hae rami r

pepyta r ombojaru rei hae ojojai pyr, yvy regua kuery pendea
katyi ikuai vae oikuaa vy onhemondyipa agu, mbaeta rombopaga
r xepoxya hae rojou vaia rupi, opa mar romoingo axya py, po rami
xee Senhor ae xeayvu rire. 16 Hae kuery rovai ma huy rami ambou

r karuai. Huy nhomombaar ambou r penemomba agu. Hae rami


vy karuai amove ju r pe kuery re, pe kuery gui mbojape peu r
vaekue aipeapa vy. 17 Pe kuery re ambou r karuai hae mymba

nhar penderay hae penderajy kuery mokanhymbaar. Pendere ou


r mbaeaxy vaikue hae tuguy moar. Kyxe revegua voi ambou r
pendere. Xee Senhor ae xeayvu.

Israel kuery mbaemo raangaa re rive ojerovia okuapya re ijayvuague

6  Hae
gui ma xevy pe Senhor ombou ju oayvu. Hae vy aipoei:
1
2
Ava ray, ema Israel regua yvyty ikuaia katy, hae kuery
re ndeayvu agu. Hae vy aipore: 3 Israel regua yvyty pendekuai vae,

pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami Senhor Nhanderuete


ijayvu yvyty, yvy, yak hae yvyugua ikuai vae pe:f A xee, xee ae
ambou r kyxe pe kuery re, pendery taangaa ombojeroviaaty ikuai
vae mbovaipaar. 4 Hae ramo pende altar ombovaipaa r, hae altar

heaku por vae rapyaty ikuai vae voi omopmbaa r. Kyxe py ajuka
uka vaekue aejapa r imbokuapy taangaa ombojeroviaague renonde
rupi ae. 5 Taangaa ikuai vae renonde rupi aeja r Israel kuery retekue,

hae r ikgue ma amoamba r altar ombojeroviaague renonde rupi.


6 Hae gui tekoa hae tet pendekuaiague hae javi rupi omombaa r,

taangaa pembojeroviaague ombovaipaa r, altar pembojeroviaague


hae javi oitya hae ombovaipaa agu, hae taangaa voi omopmbaa
hae omombaa agu. Altar heaku por vae peapyaty voi oipeapaa r,
penerembiapokue hae javi ombovaipaa r. 7 Hae gui penembyte rupi

kyxe py ojuka pyre hoapa r, xee ae Senhor aikoa peikuaa agu.

f
6.3 Israel regua yvyty, yvy, yak hae yvyugua ikuai vae pe Nhanderuete ijayvu
mbaeta hae vae rupi ma ikuai mbaemo raangaa mbojeroviaaty.
1385 Ezequiel6,7

8
Hae rami avi aeja r hembyrekuei, mbaeta pe kuery regua
amongue etei r oo jepe kyxe gui yvy regua kuery ikuaia rupi, hae
kuery yvy rupi romoa jave. 9 Hae gui amboae kuery yvy rupi escravo-r

ogueraa ague py oo jepe vaekue imaendua ju r xere. Mbaeta xee ma


ndaevei ete aiko opa mar pendepyaa rupi xegui pejepea ramo, hae
penderexa taangaa anho rive oexaxe r xegui pejepea ramo. Hae gui ma
hae kuery ojeguaru r ojegui ae, opa mar ikuaia rupi ndaevei ete vae
ojapoague re. 10 Hae rami vy ma hae kuery oikuaa r xee ae Senhor

aikoa, mbaeta hae kuery re mbaemo vai ambou agu re ndaxeayvu


rivei.
11 Po rami Senhor Nhanderuete aipoei xevy:

Ejepopete ke, embota-mbota ndepy, hae vy aipore: Ndaevei


teve, mbaeta Israel kuery opa mar ojeguarupy ojapoague re hoapa
r kyxe py, karuai hae mbaeaxy vaikue gui, re. 12 Mbaeta mombyry

rupi ikuai vae omano r mbaeaxy vaikue gui, hae r haei rupigua
ma kyxe py r omano. Hae gui amongue hembyrekue ma ojokoa r
omano r karuai gui. Hae rami vy re hae kuery pe xepoxyague oaxa.
13 Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa, pe kuery regua taangaa

mbyte rupi kyxe py ojuka pyre ikuai ramo, hae altar ikuai vae yvry
rupi, yvy hae yvyty apyte ikuai vae hae javi rupi, hae yvyra hogue
ana hae yvyra porgueve ikuai vae guy rupi, mbaeta hae rupi ae opa
margua taangaa pe heaku por vae pemeaty ikuai. 14 Hae nunga ry

rupi xepo amo vy ambovaipa r yvy tekoa ea guive Ribla peve, tekoa
ikuaiague hae javi rupi ndaikuaiavei agu. Hae ramo peikuaa r xee ae
Senhor aikoa.

Opa ta ma! Opa ta ma! heiague

7  Tegue
ju Senhor oayvu ombou xevy. Hae vy aipoei:
1
2
Ava ray, po rami Senhor Penderuete ijayvu Israel kuery yvy
re: Opa ta ma! Irundy henda rupi hae ijyvy apy rupi ikuaia peve r ou
opa agu. 3 Hae rami vy a ma ou ma pepa agu ra. Mbaeta pendere

ambou r xepoxya, rombopaga r pendekuaiague re, pendere ambou


r ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia. 4 Mbaeta pendere namavei

r rogueraa jepea rupi ne romboaxya rupi. Hae rami rgue py pendere


ambou r pendekuaiague rekovia, hae ojeguarupy rupi pendekuaiague
ojekuaapa r penembyte. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.
5 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ma, mbaemo vai ou-ouve tema r. 6 Ova ta ma opa agu, ou


ma oiny, opu ma penderovai. 7 Yvy regua kuery, ou ma pekanhy agu.


Ova ma ra, yvyty ikuai vae ry rupi vyaa rgue py ova ma opa mar
ipyaa agu. 8 A pendery anho ta xepoxya, roguereko r xepoxya

rupi. Aikuaa pota r pendekuaiague re, hae pendery ambou r


Ezequiel7 1386

ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia hae javi. 9 Hae rami vy pendere


namavei r rogueraa jepea rupi, ne romboaxya rupi. Pendekuaiague re


ae r rombopaga. Hae ramo ojeguarupy rupi pendekuaiague ojekuaapa
r penembyte. Hae ramo peikuaa r xee Senhor ae ajapoague.
10 Ma, ra ova ma ouvy. Ojekuaa ma rombopagapa agu, mbaeta

yvyra rovii ipotypa ma, onhemboyvate reia voi hokypa ma. 11 Jojukaa

kuery opu ma yvyra rovii nhombojexavaiar. Hae ramo mbaeve novei


ma hae kuery peguare, imbae rei-reikue, hae kuery re imaenduaague,
ne oguerovyaa ague ma voi. 12 Mbaeta hira ou ma oiny, ova ae ma.

Hae nunga rupi mbaemo joguaa tovya eme, hae r mbaemo vendea
ma taiporiau eme. Mbaeta hae kuery hae javi re ou poxya hendy vae.
13 Mbaeta yvy vendeare ma ndojevyvei ma r ovende vaekue oiporu ju

agu, oikovei te ae ma. Mbaeta ndoiko ei r heta vae kuery regua


ayvu omombeu pyre. Hae ramo avave rei ndoiko pukuvei r gueko vaia
py onhemombaraetea rupi.
14 Omonhea ma mimby guaxu, oguereko katupaa ma te joe opu

agu katy ndooai r, mbaeta hae kuery hae javi re ou xepoxya hendy
vae. 15 Oka rupi ma kyxe revegua ikuai, hae r opy ma mbaeaxy vaikue

hae karuai o. Mbaety rupi oiko vaekue ojukaa r kyxe py, hae r
tet pygua kuery ma karuai hae mbaeaxy vaikue gui r opa. 16 Xapya

rei hae kuery regua amongue ojava vy oo jepe r. Hae rami vy yvyty
ry rupi r ikuai, yvyugua rupigua apykaxu rami pete-te ipoa rei r
ojejavyague gui. 17 Pav po ma ikangypa r, hae pav renapy ma yy

rami meme r ikangy. 18 Ajukue voxa guigua py onhemonde r okuapy


tekor ve anho oendu vy. Hae javi rova re ojekuaa r oxa, oak voi
onhopmba r. 19 Hae kuery prata oguereko vaekue ma omombopa r

tape rupi, ouro eteve voi hae kuery pe r ikyapa vae rami r. Mbaeta
Senhor poxya ra py ma prata ne ouro ma voi ndogueraa jepei r. Hae
nunga py ndaevevei r hae kuery okaru ne guye omony agu, mbaeta
hae nunga ma teko vai py hoa agu imonhepyxangaar rive. 20 Hae

kuery ita porgueve oguerovya rei vae py ma taangaa ojeguaru pyr


ojapo vaekue, mbaemo vai raangaa ombojerovia pyr guive. 21 Hae

rami te xee ma hae nunga ajapo ikyapa vae rami hae kuery pe opyta
agu rami, hae gui amboae regua kuery po py amboaxapa ogueraa rive
vaer. Yvy regua heko vai rei vae kuery pe ete amboaxa ogueraa vaer.
Hae ramo ojavyky rei r. 22 Hae kuery gui xerova arova r omongyapaa

rive r xembojeroviaaty. Hae py imongyaar kuery oike vy oipeapa r


mbaemo.
23 Tojapoa corrente jojokuaar, mbaeta kovae yvy tyny ma jouguy

omoa vaekue. Tet rupi voi opa mbae vai anho o. 24 Hae ramo yvy

regua mbyte gui ambou r heko vaive vae hoogue peaar. Hae rami
vy amomba r ojerovia rei vae kuery onhemboyvatea. Hae ramo
1387 Ezequiel7,8

hae kuery pegua henda ikya e vaekue omongyapaa r. 25 Ova ma

imbovaipaar. Hae ramo hae kuery oeka r ikuai por agu te novei
ae ma. 26 Ou r imbojexavaiar hae ayvuxe ry jevy-jevygua. Hae ramo

oporandu r okuapy profeta kuery mbaemo oexaa re, te sacerdote kuery


ndoguerekovei lei, hae nhomongeta vaety kuery nanhomongeta kuaavei
r. 27 Huvixave ojaeo r oiny, yvatekueve re voi o r tekor ve. Yvy re

ikuai vae po ma oryryipa r ngyje gui. Mbaeta ambopaga r hae kuery


ikuaiague rami ae, hae aikuaa pota r hae kuery re joe oikuaa potaa
rami ae avi. Hae ramo oikuaa r xee ae Senhor aikoa.

Jerusalm py ojeguarupy ikuai vae oexaague

8  Hae
gui mboapy meme maeta vae mboapy meme jaxya py,
1

te nhiru araa py xero py aguapy ainy. Xerenonde py Jud pygua


nhomongeta vaety kuery oguapy avi okuapy. Hae gui aa py Senhor
Nhanderuete omboguejy opo xery. 2 Hae ramo ama r o pete ava

ramigua tata guigua. Ikua guive yvy katykue ma tataendy anho o. Hae
r ikua guive yvate katykue ma overa vae rami hexak. 3 Opo ramigua

oguereko vae ma omokuave vy ojopy xeak re xea o vae. Hae rami


vy yvate katy Nhe xereupi heravy yvy ry rupi. Hae vy Nhanderuete
guigua aexa r xereraa Jerusalm tet re, templo roka py ok kuaray
apuaia katy o vae peve. Hae py ma o rae taangaa Nhanderuete
ndaevei etea oendu agu rami ojapo vae. 4 Hae py ojekuaa avi Israel

kuery ruete rexaka, tekoa ea py hexaka aexaague rami ae ju.


5 Hae gui hae vae aipoei:

Ava ray, ema ke a kuaray apuaia katy hei. Hae ramo hae
katy ama r altar rok katy o ae tema taangaa Nhanderuete ndaevei
etea oendu agu rami ojapo vae, jaikeai py.
6 Aipoeive ju xevy:

Ava ray, rexa pa hae kuery ojapo okuapy vae? Hae vae ma
ojeguarupy tuvixa vae Israel kuery apy ojapo vae, xevygua oo ikya
e vae gui ajepea agu rami. Hae rami avi rexa ju r ojeguarupy
ndaeveive vae hei.
7 Hae gui ok jaikeai katy ju xereraa. Hae py oo mbotya o vae re o

pete kua. Hae vy aipoei xevy:


Ava ray, ejoo povae imbotya re. 8 Hae ramo imbotya re ajoo ma

vy ama r o pete ok.


9 Aipoei xevy:

Eike na, hae vy rexa r ojeguarupy tuvixa vae hae py ojapo


okuapy vae hei. 10 Hae gui aike vy aexa. Hae r hae py imbotya

jova-jovaive rupi iparapa rae opa margua yvy rupi otytyry vae hae
mymba ojeguarupy, hae gui taangaa Israel kuery ombojerovia vaety
hae javi. 11 Hae vae taangaar ombopara pyre renonde rupi opu

Ezequiel8,9 1388

okuapy setenta avakue Israel kuery mongetaa kuery regua. Hae kuery
mbyte py hia avi Saf ray Jazanias. Hae kuery pete-te opo py
oguereko heaku por vae hyai py okai vae. Heaku por vae ratax
ma ojeupi ovy arai rami.
12 Hae gui aipoei xevy:

Ava ray, rexa pa Israel kuery mongetaa kuery pyt guy rupi ojapo
okuapy vae? Hae kuery pete-te ikuai r ooi taangaa kuery oaty rupi.
Mbaeta hae kuery aipoei: Senhor ma nanhanderexai r, nopenavei
ma kovae yvy re, hei okuapy te.
13 Hae gui aipoeive ju xevy:

Rexave tema r ojeguarupy ndaeveive vae hae kuery ojapo okuapy


vae hei.
14 Hae gui xereraa ju Senhor pegua oo rok kuaray apuaia katy o

vae peve. Hae py aexa tuuete ramigua Tamuz omanoague re kunhague


oguapy reve ojaeo okuapy vae.g 15 Hae vy aipoei:

Ava ray, rexa pa? Hae rami avi ojeguarupy rexave ju r kovae gui
ndaeveive vae hei.
16 Hae gui ma Senhor pegua oo katy ju xereraa. Hae py ikuai

Senhor pegua opy oikeai ok hae altar o vae mbyte aexa r vinte
e cinco avakue ikuai. Hae kuery ma ikupepa okuapy Senhor pegua
templo katy, hae gui kuaray oua katy hova okuapy. Kuaray omboetea
rupi ikuai, kuaray oua katy oma okuapy reve. 17 Hae ramo aipoei xevy

pe:
Ava ray, rexa pa? Hae gui Jud kuery ma apy namigua ojeguarupy
ojapo vae pe Mbae hei okuapy, hae gui oyvy rupi jogueroa r
okuapy xembopoxya rupi. Ma, ox re omova okuapy yvyra raki.
18 Hae ramo xepoxya rupi ae r areko. Hae kuery re namavei r araa

jepea rupi ne amboaxya rupi. Hae gui xeapyxa py hae kuery ojapukai
at te xee naendu potai r.

Jerusalm pygua kuery mbopagaar re ijayvuague

9  Hae
ramo aendu r ojapukai at reve aipoei:
1

Peju ke, pe tet pygua jukaar kuery, pete-te pendepo py


tembiporu nhomombaar reve hei. 2 Hae ramo ama r kuaray

apuaia katy ok tuvixa vae o vae gui ou okuapy mboapy meme avakue.
Hae kuery ma pete-te opo py ogueru tembiporu nhomombaar. Hae
kuery mbyte ma ou pete ava ijao xi rei vae, okua re oguereko voko

g
8.14 Tamuz ma amboae regua kuery ruete ramigua. Hae kuery oikuaa r maet nhav
omano r yroy ypyi jave, hae gui ra pyau py onhemboete kuerei r. Imbojeroviaa
kunhague ma ojaeo r okuapy omano r, hae opa mar r itavy rei okuapy onhemboete
ju agu.
1389 Ezequiel9,10

mbaemo mboparaaty ryru. Hae gui hae kuery oike ojeoivy vy altar
overa vae guigua yvyiry ova nhoguenoamy.
3 Hae gui ma Israel kuery ruete rexaka opu ovy anjo ipepo vae

ikuai vae mbyte gui. Hae vy o ovy ok jaikeai peve ranhe. Hae gui ava
ijao xi rei vae pe Senhor ijayvu, mbaemo mboparaaty ryru okua re
oguereko vae pe ae. 4 Hae vy aipoei ixupe:

Eaxa ke eovy Jerusalm tet mbyte rupi, hae gui emo x avakue
hae kuery mbyte rupi ojeguarupy ojapo okuapya kuxa ojaeo hae ipoa
rei vae rova re hei.h
5 Hae gui xee aendua py amboae kuery pe ju aipoei avi:

Pe voi peaxa ke peovy tet rupi hae vae rakykue rupi. Hae rami
vy pejojuka r peovy. Hae kuery re pema eme peraa jepea rupi ne
pemboaxya rupi. 6 Pejuka r tujakuei, kunumigue hae kunhataguei,

kyrguei hae kunhague, pemomba peve. Hae r avakue x py omarka


pyre re ma napevai r. Pemboypy r xevygua oo ikya e vae gui
ranhe hei.
7 Hae ramo hae kuery jypy ojuka oo renonde rupi nhomongeta vaety

kuery ikuai vaekue. Hae gui jojukaa kuery pe Nhanderuete aipoeive ju:
Pemongyapa ke oo. Hae vy pemony oka omanogue anho. Hae gui
ma pe ju hei. Hae ramo omba vy jojukave jogueravy tet rupi.
8 Hae gui hae kuery jojukaa rupi ojeoi jave xee aei apyta hae py. Hae

rami vy xerenapy re a, xerova yvy re amova reve. Hae vy ajapukai


reve aipoae:
Ai Senhor Xeruete! Remomba ta pa Israel regua kuery rembyrekue
hae javi, Jerusalm ry ndepoxya renhoa py?
9 Hae ramo xembovai:

Israel hae Jud kuery reko vaia ma tuvixa ete. Ijyvy tyny ma
tuguy, hae tet rupi voi haevea rami joguerekoa anho ikuai. Hae
rami te hae kuery aipoei: Senhor ma kovae yvy re nopenavei ma,
nanhanderexai ae r, hei okuapy. 10 Hae nunga rupi ae hae kuery re

namavei r araa jepea rupi ne amboaxya rupi. Hae rami rgue py


hae kuery ak re ae ambojeapa r hembiapokue hei.
11 Hae gui ava ijao xi rei vae ou, okua re mbaemo mboparaaty ryru

oguereko vae. Hae rami vy omombeu vy aipoei:


Ajapopa ma rejapo uka vaekue hei.

Tapy hexak vae oexaague

10  Hae
gui ama r anjo ipepo vae kuery ak ry rupi ojekuaa
1

pete tenda huvixave openaaty ramigua ita safira gui ojapo pyre.
2 Hae ramo Senhor ijayvu ava ijao xi vae pe. Hae vy aipoei:

9.4 Apocalipse7.3
h
Ezequiel10 1390

Tereo irura ikuai vae mbyte rupi, anjo ipepo vae ikuai vae mbyte
peve. Hae vy emony ndepo tapy hexak vae anjo ikuaia gui. Tet ry
rupi remombopa r hei. Hae ramo hae vae oike ovy aexaa gui.
3 Ava oike jave ma anjo ipepo vae templo yke oiporu kuaa regua re

ikuai. Hae gui pete arai omony opy jao mbyte pygua. 4 Hae ramove

anjo ikuai vae ry gui Senhor rexaka opu ovy oo jaikeai o vae katy.
Hae ramo oo hae javi rupi tyny jekuaa arai. Oka rupi voi hexakmba
oiny Senhor poakaa gui. 5 Anjo kuery pepo ma hevovo rei nhendu oka

apy peve, Nhanderuete Ipoakapa vae ijayvu vy onhendua rami.


6 Hae gui ma ava ijao xi rei vae pe Senhor ijayvu. Hae vy aipoei:

Eru tata irura ikuai vae mbyte gui, anjo kuery ikuaia gui ae
hei. Hae ramo hae oike vy irura ikuai vae mbyte hia. 7 Hae ramo

pete anjo okuave anjo kuery mbyte tata o vae katy. Hae vae ogueno
vy ma ava ijao xi vae po py omo. Hae vae ju ojopy vy o ovy. 8 Anjo

ikuai vae ma avakue po ramigua oguereko opepo gury.

Irundy irura oexaague


9Hae gui ama r anjo ikuai vae yvry ikuai irundy rura.i Pete-te
anjo ikuai vae yvry ma irura ikuai. Irura ikuai vae jaexa r itaendy
berilo rami hexakmba. 10 Irundyve jaexa r joo rami meme ojekuaa.

Jaexa r pete-te rura amboae rura mbyte rupi joaxa oiny. 11 Irura

oguata vy haeve rei irundyve katy rei oo agu. Amboae katy ova-ova
e re oguata ovy. Tenondegua ooa rupi tema amboae kuery voi ojeoi
r, amboae katy ndovai guive oguata ojeoivya rupi. 12 Anjo ikuai vae

rete hae javi rupi hexa omba rei, ikupe, ipo hae ipepo ikuai vae re
guive, hae irura irundyve ikuai vae re voi. 13 Irura ikuai vae pe ma

xee aendu r Opyryry vae ea. 14 Temimoingo kuery pete-te ma


hova irundy vae. Jypygua hova ma anjo rova ae, mokoa ma ava rova,
mboapya ma guary rova, hae r hova irundya ma taguato rova.
15 Hae gui anjo ikuai vae ojeupivei. Hae vae kuery ma temimoingo

kuery Quebar yak yvry jypy aexa vaekue ae.j 16 Hae gui anjo kuery

oguata r irura ikuai vae voi ojeoi avi r hae kuery reve. Anjo kuery ma
yvy ry ojeupi agu opepo oupi okuapy te hae kuerya gui irura ikuai vae
ndoi. 17 Anjo kuery opyta ramo irura opyta avi. Ojeupi jogueravy ramo

irura ojeupi avi r, mbaeta irura ikuai vae re o temimoingo kuery nhe.

Templo gui Nhanderuete rexaka ojepeaague


18 Hae
gui Senhor rexaka ma oo jaikeai ry oa gui ova ovy vy
anjo kuery ry rupi ju opyta. 19 Hae gui xee aexa r anjo kuery opepo

i
10.9 Ezequiel1.525 j10.917 Captulo 1 py Temimoingo kuery aexa heia ma anjo
ipepo vae kuery re ijayvu vy, Nhanderuete poakaa kuaa ukaa.
1391 Ezequiel10,11

oupipa okuapy reve ojeupi yvy gui. Hae kuery ojeoi r irura ikuai vae
voi ojeoi avi hexeve. Opytapa okuapy Senhor pegua oo rok kuaray
oua katy o vae ry. Hae kuery ry rupi ma Israel kuery ruete rexaka
ojekuaa oiny.
20 Hae vae kuery ae temimoingo Israel kuery ruete oa guy rupi

aexa vaekue, Quebar yak yvry. Hae ramo mae aikuaa anjo ipepo
vae ikuaia. 21 Hae kuery pete-te ma irundy hova hae irundy ipepo

vae. Hae r opepo gury ma avakue rami ipo vae. 22 Hae kuery rova

ma Quebar yak yvry aexa vaekue rova rami. Joo rami ae ojekuaa,
temimoingo kuery ae vy. Hae pete-te ma guenonde katy anho r
oguata ojeoivy.

Nhanderuete yvatekueve ombopaga agu re ijayvuague

11  Hae
gui ma Nhe xereupi vy xereraa Senhor pegua oo rok
1

kuaray oua katy o vae py. Ok jaikeai py ikuai vinte e cinco


avakue. Hae kuery mbyte aexa heta vae kuery regua yvatekueve Azur
ray Jaazanias hae Benaia ray Pelatias. 2 Hae vy Senhor aipoei xevy:

Ava ray, kovae avakue ma mbaemo vair re rive jogueroayvu,


haevea rupi nhomongeta okuapy kovae tet py. 3 Mbaeta hae kuery

aipoei okuapy: Novai teri ri tyy oor jajapo agu? Mbaeta kovae tet
ma oja rami o, hae r nhande kuery ma xoo rami, hei okuapy.k 4 Hae

nunga rupi ndeayvu r hae kuery rovai. Ndee ava ray ae r ndeayvu
hei.
5 Hae gui xery peve Senhor Nhe oguejy vy aipoei xevy:

Emombeu ke: Po rami Senhor ijayvu: Israel kuery, nami ae


pendeayvu pekuapy, mbaeta mbaemo re penhembopyaa ma xee
aikuaapa ae ma. 6 Kovae tet rupi heta ma pejuka, hae tet regua tape

ikuai vae rupi pemony ma tetekue. 7 Hae nunga rupi Nhanderuete


aipoei: Pejuka hae tet mbyte rupi pemombo vaekue ae rima xoo rami,
hae r tet ma oja rami o. Hae r pe kuery ma roipeapa r hae gui.
8 Kyxe gui pekyje pekuapy vaeri kyxe ae r ambou pe kuery re hei

Senhor Nhanderuete.
9 Tet mbyte gui xee roipea vy romboaxapa r amboae regua kuery

po py. Hae rami py r rombopaga. 10 Hae ramo pendereitya r kyxe


py. Israel yvy jave rupi r rombopaga. Hae ramo peikuaa agu xee ae
Senhor aikoa. 11 Hae gui kovae tet ma oja rami e r o pe kuery

pe, hae tet mbyte py xoo rami e r pendekuai. Mbaeta rombopaga


r Israel yvy jave rupi. 12 Hae ramo r peikuaa xee ae Senhor aikoa.

Mbaeta xeayvuague rupi e pendekuai, xee aipotaa ndapejapoi guive.

k
11.3 Hae rami ijayvu okuapy ojee anho ojeroviaa rupi, Nhanderuete omomba ta maa
ndogueroviai vy. Tet pe Oja hei mbaeta oexa te tet kora mbaemo vai ojoko agu re.
Ezequiel11,12 1392

Hae rami rgue py amboae regua kuery pendeyvry rupi ikuai vae
oipotaa rupi rive pendekuai hei.
13 Hae gui xeayvu teri reve Benaia ray Pelatias omano xapya. Hae

ramo xerenapy re a, xerova yvy re amova reve. Hae vy ajapukai at


reve aipoae:
Ai Senhor Xeruete! Israel kuery hae javi ri tyy remomba ta?
hae.

Israel kuery ogueru ju agu re ijayvuague


14 Hae gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
15 Ava ray, nderyvy kuery, neretar kuery aei, hae Israel kuery hae
javi pe Jerusalm pygua kuery aipoei okuapy: Pe kuery ma Senhor
gui pejepeapa mombyrya py. Hae r orevy pe ma kovae yvy ome
orekuai agu, hei okuapy. 16 Hae nunga rupi aipore: Po rami Senhor

Nhanderuete ijayvu: Hae kuery ma mombyry aipea amboae regua ikuaia


rupi, hae amboae yvy rupi amoa te hae kuery pe xee ae aiko r oo ikya
e vaer, yvy mboae rupi ooague py xapyai ikuaia ja. 17 Aiporeve ju: Po

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee amonomba ju r amboae regua


kuery ikuaia mbyte gui, arupa ju r yvy araa ukaague gui. Hae rami vy
hae kuery pe ae ju r ame Israel yvy. 18 Hae py ojevypa ju ma vy hae

gui oipeapa r taangaa ojou vaipy hae ojeguarupy oguereko vaekue


hae javi. 19 Hae ramo hae kuery pe ame r petei rami ipya agu, hae

kuery re amo r nhe pyau. Hae kuery gui amboi r ikurax ita guigua,
hae hekovia ame r kurax hoo guigua, 20 xeayvua rupi ju hae kuery

ikuai agu, hae xee aipotaa omo por vy ojapo ete agu. Hae kuery ikuai
r xevygua, hae r xee ma aiko r Tuuete. 21 Hae r amboae kuery opya

py taangaa ojou vaipy hae ojeguarupy rive oguerovya vae ma ajapo r


inhak re ae ikuaiague ojeapa agu rami hei Senhor Nhanderuete.
22 Hae gui ma anjo ikuai vaekue opepo oupi reve ojeupi, irura ikuai

vae voi ojeupi avi ovy hae kuery reve. Hae r hae kuery ry oime Israel
kuery ruete rexaka yvateve rupi. 23 Hae gui tet mbyte gui Senhor

rexaka ojeupi ovy vy opyta oiny tet gui mombyryi yvyty kuaray oua
katy o vae ry.
24 Hae gui ma rau rupi Nhanderuete guigua Nhe xereupi ju vy xereraa

henoiny Caldia yvy re escravo-r ogueraapa pyre ikuaia katy. Hae gui
ma xee ndaexavei mbaemo oexa uka pyre. 25 Hae gui escravo-r ogueraa

pyre ikuai vae pe amombeupa Senhor xevy oexa uka vaekue hae javi.

Escravo-r ogueraa pyre kuery ikuaia re ijayvuague

12  Hae
gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Ava ray, ndee ma xere opu vae kuery mbyte rupi reiko.
Hae kuery ma guexa oguereko oma agu vaeri ndoexai vae, oapyxa
1393 Ezequiel12

oguereko oendu agu vaeri noendui vae, mbaeta xere opua rupi ae
ikuai. 3 Hae r ndee ava ray, ereko katu ke nembae rei-rei amboae katy

reguata agu merami. Hae gui ra pyve e hae kuery oexaa py, amboae
yvy katy reo agu merami. Tereo nderekoa gui amboae katy hae kuery
oexaa py ju. Xapya rei ma hae kuery oikuaa r okuapy, xere opua rupi
ae ikuai vaeri.l 4 Ara py ae eraa tape py hae kuery oexaa py pendevoyir

reguata agu. Hae gui kaarui jave tereo hae kuery oexaa py, amboae
yvy katy amongue oguata vae rami. 5 Hae kuery oexaa py embokua

ndero mbotya, hae e eovy haekue rupi. 6 Pav oexaa py r rejaxei. Pyt

raii reve r reraa. Ejeova momba eovy yvy reoa rexa e agu. Mbaeta
ndee romo Israel kuery nderexa vy oikuaa agu hei.
7 Hae rami r xevy ojapo ukaague rami ae xee ajapo. Hae rami vy ara

py araa oka py amboae yvy katy araa vaer merami. Hae gui kaarui
jave xepo py ae ambokua xero mbotya. Pyt ma jave xee a vy pav
oexaa py xekupe re amomba xevoyi araa vaer.
8 Hae gui kogue ju xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:

9 Ava ray, Israel kuery xere opu okuapy vae noporandui teve ndevy:

Mbae tu ndee rejapo reiny? ndei okuapy? 10 Aipore hae kuery pe: Po

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Kovae ma Jerusalm pygua huvixa


hae Israel kuery hae javi oikuaa agu. 11 Aipore: Xee aikoa ma pe kuery

peikuaa agu. Xee ajapoague rami ae pe kuery re ojapoa r. Hae ramo


escravo-r pendereraa r amboae yvy katy pendekuai agu. 12 Pe kuery

ruvixa pe kuery mbyte oiko vaekue voi ogueraa r ovoyi okupe re ae.
Pyt jave r o. Hae vae oo jepe agu ma ombokuaa r tet kora. Ojeova
momba r ovy yvy ooa oexa e agu. 13 Hae rami te hiry rupi aipyo

r xekya, hae ramo hoa r xenhu py. Araa uka r Babilnia yvy katy,
caldeu kuery yvy re ae. Hae rami te hae vae yvy ndoexavei r, omano
peve hae py ae oiko te.m 14 Hae r hexevegua kuery oipytyva rupi

ikuai vaekue ma amoamba r yvytu ikuai vae oipejua katy, ixupegua


xondaro kuery guive. Hae kuery rakykue rupi aekyi uka r kyxe. 15 Hae

ramo oikuaa pav r xee ae Senhor aikoa, amboae regua ikuaia rupi
araa uka vy amboae yvy rupi amoamba ramo. 16 Hae rami avi amongue

etei r aeja kyxe gui oo jepe vaekue, karuai hae mbaeaxy vaikue gui
guive, amboae regua ikuaia rupi hae kuery omombeu agu ojeguarupy
ojapoague hae javi. Hae ramo oikuaa r xee ae Senhor aikoa hei.
17 Hae ramo xea py Senhor oayvu ombou vy aipoei:

18 Ava ray, rekyje reve r reu reiny mbojape, hae reryryipa


hae nanderekorveia py reyu r yy. 19 Hae rami vy aipore r yvy re


12.3 Ezequiel ma oguata ete agu re ijayvu, hae kuery pe Nhanderuete guigua oikuaa
l

uka agu rive. m12.13 Huvixa Zedequias ndoexai rakae Babilnia yvy, mbaeta hae py
ova e mbove hexa omombua (2Reis25.7).
Ezequiel12,13 1394

ikuai vae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Israel yvy re
Jerusalm pygua kuery hae javi pe: Peu r mbojape napenderekorveia
py, hae peyu r yy penhemondyipa reve, mbaeta pendeyvy gui
oipeapaa r mbaemo ikuai vaekue hae javi, hae pygua kuery ojapo
vaiague hae javi re. 20 Hae rami vy tet ikuai vaekue hoapa r ivaipa

reve, yvy voi ombovaipa pyre r opyta. Hae ramo peikuaa r xee ae
Senhor aikoa hei.
21 Hae gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeive:

22 Ava ray, mbae nunga ayvu tu nami pe kuery pemombeu vaety


Israel yvy re? Mbaeta aipopeje: Are teri hae vae ra ova agu, ayvu
Senhor ombou vaekue ndojeupityi re guive, peje. 23 Hae nunga rupi

aipore hae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee ajapo
r hae vae ayvu rupi pendeayvu ve agu rami, Israel kuerya rupi
nomombeuavei r. Mbaeta ra ova ma ouvy xee Senhor ayvu hae
javi ojeupitypa agu, re hae kuery pe. 24 Mbaeta Israel kuery mbyte

rupi ndoikovei ma r anhetgua e oexa rau vae, ne nhombotavya rupi


imbaekuaa vae. 25 Mbaeta xee Senhor ae xeayvu r, hae ramo ayvu

xee amombeu vae ma arei e r oiko. Mbaeta xere pepu rei vae
kuery, pekuave teri reve xeayvu r, hae ayvu amombeu vaekue oiko r
hei Senhor Nhanderuete.
26 Hae gui xevy pe tegue ju Senhor oayvu ombou vy aipoei:

27 Ava ray, ma, Israel kuery aipoei okuapy: Ezequiel pe oexa


ukaa vaekue ma mbovy rei e ra reguar, ayvu omombeu vae ma


rakaeve r teri oiko vaer, hei okuapy. 28 Hae nunga rupi aipore

hae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xeayvu peteve


ma voi ndarei r, hae ayvu amombeu vae oiko re hei Senhor
Nhanderuete.

Profeta kuery ramigua rive rovai ijayvuague

13  Hae gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:


1
2 Ava ray, ndeayvu Israel pygua profeta kuery rovai,
mbaeta hae kuery ma oak gui rive ayvu omombeu vy Pendu Senhor
ayvu, hei r okuapy. 3 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Ndaevei

ete r profeta kuery hiarandu e vae pe, mbaeta hae kuery ma onhe
ae gui r ijayvu mbaeve oexa e re. 4 Israel kuery, penderegua profeta

kuery ma aguarai tet ivaipaague rupi ikuai vae rami rive. 5 Mbaeta

hae kuery ma nomoatyri Israel kuery ret kora pa, ne kora ndojapo
retavei guive pe kuery ret rupi, Senhor poxya ra py pe kuery re
opu okuapy vae rovai pe at agu. 6 Hae kuery ma anhet rupi e

oexa rau, hae nhombotavya rupi imbaekuaa r okuapy. Mbaeta


Senhor ae ijayvu, hei r okuapy xee namboui vaeri. Hae kuery oar
okuapy te oayvuague oiko agu. 7 Hae kuery anhet rupi e oexa rau,

1395 Ezequiel13

nhombotavya rupi rive imbaekuaa guive. Mbaeta Senhor ae ijayvu,


hei r okuapy xee ndaxeayvui vaeri.
8 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Anhet rupi e mbaemo pexa rau, hae penhombotavya


rupi penembaekuaa ramo xee aiko pe kuery rovai, hei Senhor
Nhanderuete. 9 Hae gui xepo amokuave r profeta kuery anhet rupi

e oexa rau hae nhombotavya rupi imbaekuaa vae rovai. Hae rami
rire hae kuery nomongetavei r xevygua kuery, hery novei r kuaxia
Israel kuery rery oa re, ne ndoikevei r guive Israel yvy re. Hae rami
r peikuaa r xee ae Senhor Penderuete aikoa. 10 Mbaeta hae kuery ma

xevygua kuery mbotavypaa rupi ikuai. Hae vy Mbaeve ndoikoi r, hei


r okuapy, opa margua oiko ta vaeri. Kora ojapoa nhav profeta kuery
omoxi rei rive r. 11 Hae nunga rupi imoxia kuery pe Kora hoapa ta

ma re. Mbaeta oiko r oky jaea. Pe amandau kuery, pea ke, hae gui
ndee yvytu guaxu, eipeju. 12 Hae gui neexa, kora hoa ma jave Mamo

tu opyta xi vae hae vae py pemoxiague? ea r pendevy. 13 Hae


nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xepoxya rupi ambou


r yvytu guaxu, oky jaea nhombopagaar hae amandau jojukapaar,
amomba agu. 14 Hae rami vy aitypa r kora pemoxi vaekue, ajapo

r yvy py rive itui agu, hae aexa uka r ijytar vaekue. Kora hoa
ramo pekanhymba r iguy rupi. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor
aikoa. 15 Hae rami py aexa ukapa r xepoxya kora rovai, pemoxi rive

vae kuery rovai guive. Hae vy aipoae r pendevy: Kora ma novei


ma, imoxiare kuery okanhymba avi. 16 Hae vae kuery ma Israel pygua

profeta kuery, mbaeta Jerusalm tet re mbaeve ndoikoi ra rami


ijayvu, opa margua oiko ta vaeri, hei Senhor Nhanderuete.

Kunhague profeta ramigua rive rovai ijayvuague


17 Ava ray, xevygua kunhague regua ma oak gui rive omombeu
Senhor guigua. Eiko ke hae kuery rovai, ndeayvu guive hae kuery
rovai, 18 hae vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaevei

ete r pe kunhague opa margua poapy kuaa hae tova moa joo rami
e-e pajer pejapo vae pe, nhonhe pendea katy guar pejopy agu
rive! Tyr pa pemokanhyxe vi xevygua kuery nhe, hae r amboae
kuery ma peraaxe pendejeupe guar? 19 Pe kuery ma xevygua kuery

mbyte naxemboetei pekuapy, pete poi cevada hae pete pgue mbojape
rekovia rive. Hae rami vy pejuka r okuave agu rami ikuai vaekue,
hae r omano agu rami ikuai vaekue ma ndapejukai. Xevygua kuery pe
pendeapu rive, apu oenduxe vai okuapy ramo.
20 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ma, xee

ma aiko pajer pejapo vae rovai, mbaeta hae vae py nhonhe pejopy
guyra mboaa rami. Hae rami vy aipeapa r pendepo gui, hae guyra
Ezequiel13,14 1396

rami araa jepepa r nhonhe pejopy vaekue. 21 Pendegui amondoropa


avi r pendeova moa peiporu vaety. Hae rami vy xevygua kuery


araa jepepa r pendepo gui. Hae rami rire hae kuery nonhembojavei
r pendere pejopy ve agu. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor
aikoa. 22 Pendeapua rupi pemomboriau heko por vae kuery pya xee

namomboriau ukai vaeri, hae r heko vai vae po ma pemombaraete,


hae kuery tape vai gui ojepea e agu, tekove oupity e agu. 23 Hae

nunga rupi ndapexavei r anhet rupi egua, napenembaekuaavei r


guive. Xevygua kuery araa jepepa r pendepo gui. Hae ramo peikuaa r
xee ae Senhor aikoa.

Taangaa mbojeroviaa kuery ombopaga agu re ijayvuague

14  Hae
vae rire xea py ova Israel regua nhomongeta vaety kuery.
1

Hae kuery ovamba ma vy oguapy okuapy xerenonde. 2 Hae

ramo Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:


3 Ava ray, kovae avakue ma opya py ae omopu okuapy taangaa

ombojerovia agu. Hae nunga ma guenonde py oguereko riae teko vai py


ojeity uka agu. Xapya rei ndau xee aeja r ri hae kuery oporandu uka
agu xevy? Any. 4 Hae nunga rupi hae kuery pe ndeayvu vy aipore: Po

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Israel kuery vae regua ma taangaa


omopu r opya py ae, hae gui hae nunga teko vai py ojeity uka agu
oguereko teri reve ou r profeta oa py oporandu agu. Hae kuery ou
ramo xee Senhor ae ambovai vy xeayvu r taangaa mbovy rei e
oguerekoa re. 5 Hae rami aiko r xejeupe guar ajopy ju agu Israel

kuery pya, taangaa re ojeoi vy xegui ojepeapa rire.


6 Hae nunga rupi aipore Israel kuery pe: Po rami Senhor

Nhanderuete ijayvu: Pejeko rerova ke, hae pejepea taangaa pereko vae
gui. Pendekupe ke ojeguarupy pereko vae hae javi katy. 7 Mbaeta Israel

kuery vae regua, e vy Israel yvy re amboae regua ikuai vae te xegui
ojepea vy opya py ae omopu r taangaa, hae gui ma teko vai py ojeity
uka agu oguereko teri reve ou r profeta oa py ixupe oporandu uka agu
xevy. Hae vae ma xee Senhor ae r ambovai. 8 Hae vae avakue rovai

arova r xerova ajou vaia rupi. Hae rami vy ajapo r ojojai hae ayvu vai
pyr, xevygua kuery mbyte gui aipea r guive. Hae ramo peikuaa r xee
ae Senhor aikoa. 9 Hae gui xapya rei pete profeta mbaemo omombeu

r ojekorea rupi, hae vae ma xee Senhor ae ambotavy uka r ijayvu.


Hae rami te hexe xepo amokuave vy aipea r xevygua Israel kuery
mbyte gui. 10 Hae rami r mokove re r o ojejavyague re opaga agu:

xevy pe oporandu uka rive vae opaga r, profeta ramigua opagaa rami
avi. 11 Hae ramo Israel kuery xea gui ojepea ve agu, nonhemongyavei

agu gueko vaia hae javi py. Hae ramo xevygua r ikuai, hae r xee ma
Tuuete r aiko hei Senhor Nhanderuete.
1397 Ezequiel14

Nhanderuete haevea rami nhombopaga agu re ijayvuague


12 Hae
gui tegue ju Senhor oayvu ombou xevy. Hae vy aipoei:
13
Ava ray, xapya rei pete yvy regua kuery ojejavy r xerovai
ndaevei ete vae ojapoa py. Hae ramo hae kuery rovai xepo amokuave
vy hae kuery pe ndajou ukavei r hou vaer. Hae rami vy hae kuery
re ambou r karuai avakue hae mymba kuery amomba agu hae vae
yvy gui. 14 Hae vae yvy re mboapy avakue, No, Daniel hae J ikuai

te guekove anho hae kuery ogueraa jepe rgue gueko pora re hei
Senhor Nhanderuete.
15 Hae gui ma xapya rei hae vae yvy re xee ambou r mymba

inhar vae nhomombaar. Hae ramo hae vae yvy ombovaipa pyre ae
r opyta, hae inhar vae kuery gui avave rei ndoaxavei r hae rupi.
16 Hae gui anhet ete xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Hae vae yvy

re hae vae mboapyve avakue ikuai te ndogueraa jepei rgue guay ne


guajy kuery ma voi. Hae kuery anhoi rgue oo jepe, hae r yvy ma
ombovaipa pyre rgue opyta hei Senhor Nhanderuete.
17 Hae rami e vy xapya rei hae vae yvy re kyxe ambou vy aipoae

r: Kyxe, eaxa ke hae vae yvy rupi, avakue hae mymba kuery amomba
agu, hae r. 18 Anhet ete xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Hae vae

yvy re hae vae mboapyve avakue ikuai te ndogueraa jepei rgue ne


guay ne guajy kuery ma voi. Hae kuery anhoi rgue oo jepe hei
Senhor Nhanderuete.
19 Hae rami e vy hae vae yvy rovai xapya rei ambou r

mbaeaxy vaikue, e vy anho r xepoxya tuguy moar ambou vy, hae


gui amokanhymba agu avakue vae mymba kuery. 20 Anhet ete xee ae

rekove rupi aura vy aipoae: Hae vae yvy re No, Daniel hae J ikuai te
ndogueraa jepei rgue guay ne guajy kuery. Gueko pora re guekove
anho rgue ogueraa jepe hei Senhor Nhanderuete.
21 Mbaeta Senhor Nhanderuete aipoei:

Jerusalm tet re katuve ma avakue hae mymba kuery okanhy


r, nhombopagaar irundyve regua ambou ramo: kyxe, karuai, mymba
inhar vae hae mbaeaxy vaikue.n 22 Hae rami te hembyrekue opyta

r mbovyi ete. Hae vae kuery ma ogueraa jepe r guay hae guajy
kuery. Hae gui ma pe kuerya py ju ova ramo pexa r hae kuery
reko mbaemo vai ojapo r. Hae ramo pendepya por ju r mbaemo
vai Jerusalm re ambou vaekue hae javi gui. 23 Hae rami py hae

kuery penembopya por ju r pexa ramo hae kuery reko mbaemo vai
ojapo r. Hae gui ma peikuaa r rive e Jerusalm re mbaemo vai
ambouague hei Senhor Nhanderuete.

n
14.21 Apocalipse6.8
Ezequiel15,16 1398

Yxypo ygue re Jerusalm tet ombojojaague

15  Hae
gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
1
2
Ava ray, yxypo ygue ma amongue henda py ndau amboae
yvyra kaaguy re ikuai vae gui haeveve vae? 3 Yxypo ygue ndau pejou

r mbaemo pejapo agu? Tyr pa oo mbotya re pemo r imoiny,


mbaemo peupi imoiny agu? 4 Any, yxypo ygue ma tata py pemombo

rive r okai agu. Hae gui xapya rei ijapyi jovaive re, hae mbyte rupi
voi okaipa ma ramo haeve r teve peiporu agu mbaemo pejapo agu?
5 Hae nunga rupi neexa, okai e mbove mbaever ndovarei vaekue

ma tata py okai rire katuve ma ndovarei, tapy rive opyta rire. Hae
nungakue gui ndaeve r mbaemo pejapo agu. 6 Hae nunga rupi yxypo

ygue yvyra kaaguy rupi ikuai vae mbyte gui peru vaekue tata py
pemombo rivea rami avi xee voi ajapo r Jerusalm pygua kuery re
hei Senhor Nhanderuete.
7 Hae rami vy hae kuery re aikuaa pota r ambopaga agu. Xapya

rei tata gui hae kuery vae regua oo jepe te tata omomba nho r. Hae
r peikuaa r xee ae Senhor aikoa, hae kuery re aikuaa pota ramo.
8 Hae rami vy ambovaipa r hae kuery yvy, teko vai rupi anho ikuai rire

hei Senhor Nhanderuete.

Jerusalm pygua kuery itavy reia re ijayvuague

16  Haegui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:


1
2
Ava ray, ndeayvu ke Jerusalm pygua kuery pe ojeguarupy
ojapo okuapya re. 3 Hae vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu

Jerusalm tet pe:o Cananeu kuery yvy re neramo kuery ikuaia py ae


reikoi rakae. Nderu ma amorreu, hae r ndexy ma heteu rakae. 4 Hae

gui ndetuiia ra py ma nepuru ndojayaai rakae, yy py nanemoakai


guive ndekyao agu, juky py nandekytyai, ne nanenhovai rakae
ajukue py. 5 Avave rei nanemboaxyai vy ndere nomaai rakae hae

rami opena agu. Hae rami rgue py reikoia ra py nemomboa rakae


mbaety rupi rive, ndegui ojeguaru pav vy.
6 Hae nunga rupi ndeai rupi xee aaxa vy aexa nderuguy re remy-

remy rejupy r. Hae vy ndevy pe aipoae vaekue: Nderuguy re teri


ndetui te eikove. T, nderuguy re teri ndetui te eikove tema, hae
vaekue. 7 Hae gui ma xee romboetave mbaety henho pyaupaa rami.

Hae ramo ndeyvate, ndetuvixave reovy vy nepor ete. Nekr ojeapo,


ndea voi ipuku. Hae rami te ndepire rei teri, nerenhemondei vy. 8 Hae

gui ndea katyi rupi aaxa avy vy roexa r ova ma rae rejoayvu agu ra.

o
16.3 Kovae captulo py Jerusalm tet re Nhanderuete ijayvu, pete kunha re ombojoja
vy.
1399 Ezequiel16

Hae ramo ndery aipyo xeao puku apyi, ndepire reia anhov agu. Hae
vy ndevy pe aura reve ajapo xereve guar. Hae rire xerayxyr reiko
hei Senhor Nhanderuete.
9 Hae gui ma yy py rombojau vy roikyaopa nderuguy gui, hae

gui roikyty azeite py. 10 Romonhemonde avi ao ombojegua pyre py,


ndepy reguar ame mbaemo pirekue iporve vae guigua, romokuax


ajukue ipereri vae py, romonheovmba guive ajukue seda guigua py.
11 Rombojeguapa avi poapy regua py voi, ndeajuy re amo guive mboy.

12 Nex re ma rombojegua pete ojerei vae py, romonamix, hae neak


re ma ak regua ipor vae amo. 13 Hae rami py ouro hae prata py


ndejeguapa. Ndeao ma ajukue pereri, seda guigua hae ombojegua pyre


py. Romongaru trigo iporve, ei hae azeite py. Hae ramo nepor ete vy
huvixave rayxy rami reiko. 14 Yvy regua ikuaia rupi ndereko oendupaa

nepor ete r, mbaeta ndevaikuea no, ndere xerexaka amo rire hei
Senhor Nhanderuete.
15 Hae rami te nepor reia re rive rejerovia vy ndetavy reia rupi

reiko, ndereko pav oendu r. Hae rami vy oaxa vae pe rei renheme
ixupe guar rive. 16 Hae rami vy ajukue rereko vaekue regua reiporu

yvy ry ombojerovia atyr joegua e-e pyt vae py rembojegua vy.


Hae py ma ndetavy rei. Hae vae nunga ma ndaevei ae oiko agu. 17 Ita

porgueve, ouro hae prata ndejeguar ame vaekue remboi vy ava


raangaar rejapo. Hae rami vy rejejavy hae nunga re. 18 Hae nunga

ndeao ombojegua pyre remboi avi vy taangaa renhovmba. Hae gui


azeite hae heaku por vae ame vaekue ma taangaa renonde py
remo. 19 Hae gui tembiu ame vaekue, trigo iporve vae, azeite hae ei

romongaruague voi remomba hae nunga renonde py heaku porve vae


reve. Hae rami ete rejapo reikovy hei Senhor Nhanderuete.
20 Hae ramigua ryve nememby kuery hae ndepia kuery

xerayague ae reraa avi vy rejuka uka taangaa pe rive oapya py. Hae
rami ete ndetavy reia ndau mbae ei ri? 21 Mbaeta xeray kuery

rejuka uka vy taangaa pe remboaxapa tata py reapy reve. 22 Hae


rami ojeguarupy rejapoa hae ndetavy reia hae javi py nderexaraipa


nekunhata r guare re, ndepire rei hae nandeaoi reve nderuguy py
remy-remy rejupy jave guare re guive.
23 Senhor Nhanderuete aipoeive ju:

Ndaevei, ndaevei ete r ndevy! Mbaeta opa margua haeve


vae rejapo ma rire 24 tet mbyte hae javi rupi ae ju rejapo rembojerovia

atyr, altar-r heta guive rejapo. 25 Mbaeta ndea py tape ojerea ikuai

vae hae javi rupi rejapo altar-r, neporague remongyapa vy. Hae rami
vy oaxa vae pe rei tema reipea neretyma, tavy rei rejapove tema reovy
vy. 26 Ndetavy rei avi ndea katygua kuery Egito guigua ray kuery hete

guaxupa rei vae reve. Hae rami py xembopoxy agu rami remboetave
Ezequiel16 1400

tema ndetavy reia. 27 Hae nunga rupi ae nderovai amo xepo ndeyvy

namboetaive vy. Romboaxa avi filisteu kuery ndere ijae vae kuery
pe, hae kuery oipotaa rami rei nderereko agu, opa mar rei reikoa gui
hae kuery ojeguaru rire. 28 Assria pygua ray kuery reve voi ndetavy rei,

hae rami reiko agu anho tema ndaeveive vy. Hae kuery reve ndetavy
rei vaeri nderepytuuxei. 29 Hae rami rgue py Cana yvy hae javi rupi

ndetavy reive tema Caldia yvy peve. Hae rami te nderepytuuxei ae


tema.
30 Hae gui ma Senhor Nhanderuete aipoeive ju:

Hae rami reikoa py ndepya re nekangya anho o, kunha tavy rei


ox kuaa e vae rami reiko vy. 31 Hae rami vy tet rupi jaikeai nhav

rupi rejapo reikovy ombojerovia atyr, hae r tet mbyte rupi ma altar-
r rejapo. Hae rami avi kunha tavy rei rami e guive reiko, mbaeta
perta re ndetavy rei vy. 32 Tayxy itavy rei vae rami ae reiko, ome

rgue py avakue mboae omova vae rami rive. 33 Mbaeta kunha tavy rei

pe ma mbaemo omea r, hae r ndee ma mbaemo reme rivepa jepi


r repenaa kuery pe, ndea katy opa rupi gui ou agu ndereve itavy rei
agu. 34 Hae nunga rupi ndetavy reia py kunha tavy rei rami e reiko,

mbaeta itavy rei agu ndereka okuapy vae ndevy mbaemo ome rgue
py ndee ae mbaemo reme r hae kuery pe hei.
35 Hae nunga rupi kunha tavy rei reiko vae, endu ke Senhor

ayvu. 36 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Repenaa kuery reve opa


mar ndetavy rei reikovy ndepire reia rupi. Hae gui taangaa remopu
vaekue pe ojeguarupy anho rejapo, mbaeta hae nunga pe nememby
kuery hae ndepia kuery rejuka vy remo huguykue. 37 Hae nunga rupi

ma, a ma amboatypa r ndere opena vaekue hae repenaa vaekue


hae javi, ndere ijae vae kuery hae javi reve. Nderovai ae ambou
r opa rupi gui. Hae rami vy hae kuery renonde py rombopire reipa
r hae kuery pav nderexa agu. 38 Hae rami vy xee rombopaga r

itavy rei vae hae jojukaare ombopagaa rami. Hae vy romoingo axy r
xepoxy hae ndaevei etea rupi. 39 Hae rami vy romboaxa r hae kuery

po py. Hae ramo hae kuery oitypa r ombojerovia atyr hae altar-r
rejapo vaekue. Omboipa r ndeao, oipeapa r guive ita porgueve
ndejeguaague. Hae rami vy ndereja r ndepire rei hae nandeaovei reve.
40 Hae gui ma hae kuery heta ombou r nderovai guar. Hae ramo

ndeapipa r okuapy ita py, kyxe py ndepyxo r guive. 41 Oapypa r oo


ndea py ikuai vae, hae gui nembopaga r mbovy e kunhague oexaa


py. Hae rami vy amombytuupa r ndetavy reiague, hae ramo mbaeve
neremevei ma r ndetavy rei agu. 42 Hae rami vy mae anhenhandu

por ju r ndevy xepoxyague hae ndaevei ete aikoague gui. Apytuu ete
r, ndevy ndaxepoxyvei agu rami. 43 Mbaeta nekunhata r guare re

nanemaenduavei vy hae rami ete xembopoxy rire, a ndery ambou


1401 Ezequiel16

r reikoague rekovia, ojeguarupy rejapoague ryve rejapo ve agu hae


rami ete haeve vae hei Senhor Nhanderuete.
44 Hae gui a gui ma ijayvuxe vae meme r nderovai aipoei: Oxy

rami ae avi r imemby voi oiko, hei r. 45 Mbaeta ndee ma ndexy


ramigua ae ju, mbaeta ndexy ma ome hae omemby kuery gui ojeguaru
rakae. Hae ndekypyy kuery rami ae avi reiko, mbaeta hae kuery ma
ome hae omemby kuery gui ojeguaru vaekue meme. Ndexy ma heteu,
hae r nderu ma amorreu rakae. 46 Hae gui nderyke ma Samaria tet,

kuaray apuaia katy hekoa omemby kuery reve. Hae r ndekypyy ma


Sodoma tet, kuaray puku-a katy omemby kuery reve hekoa vae. 47 Hae

gui ndee ma hae kuery rami avi reiko hae kuery ojeguarupy ojapoa
hae javi rupi. Hae rami anho e, hae kuery rami ete reikoa ryve
ma hae kuery gui renhemongyave tema reikoa hae javi rupi. 48 Hae

nunga rupi anhet ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura
vy aipoae: Sodoma tet omemby kuery reve ma ndaeko vai rakae ndee
tyke nememby kuery reve pendereko vaia rami ete. 49 Mbaeta po rami

ma ndekypyy Sodoma heko vai: Omemby kuery reve ojejou por reia
rupi tembiu ndoatai hae ovya rei vaeri peteve henda py noipytyvi
iporiaukuei hae ojexavai vae kuery. 50 Hae rami vy xerenonde rupi

ojeguarupy anho ojapo okuapy ojejou por reia rupi. Hae ramo hae
nunga aexa vy aipeapa vyvoi ikuaiague gui. 51 Hae gui Samaria tet

ma ndee rejejavya ramigua ne mbyte rupi peve ndojapoi. Mbaeta ndee


ma ndekypyy kuery ryve rejapove tema heravy ojeguarupy, hae rami
vy ndejegui remboeko porve ndekypyy kuery, opa mbae vai rejapoa
py rive. 52 Hae gui ma ndere o r ndetavyague gui rex agu. Rejapo

ndekypyy kuery nombopagaaive agu rami, mbaeta hae kuery gui


ojeguaruvepy py rejejavy r ndegui hae kuery heko porve. Hae nunga
rupi rex voi, ndere to rexa, ndejegui ndekypyy kuery nerembopaga
ukaive r.
53 Hae gui amoingo por ju r ndekypyy kuery, Sodoma hae

imemby kuery reve, Samaria imemby kuery reve guive. Hae kuery reve
ndee voi romoingo por ju r, 54 hae rami reikoague hae javi gui rexa

o agu hae kuery rembopya por ju agu rami. 55 Hae gui ndekypyy

kuery Sodoma hae Samaria imemby kuery reve jypy ikuai porague
rami ae ju ikuai ramo ndee hae nememby kuery voi pendekuai por ju
r jypy pendekuaiague rami ae. 56 Hae gui rejejou por rei vy ndeayvu

rei vaekue ndekypyy Sodoma re, 57 ndereko vaia ndojekuaai teri jave.

Hae gui a ma ndere voi hae kuery re rami avi Sria hae Filstia
pygua kunhague ijayvu rei okuapy, ijyvry rupi ikuai vae hae javi voi.
58 Mbaeta ndere o r repaga agu opa mar reikoague hae ojeguarupy

rejapoague re hei Senhor.


59 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ezequiel16,17 1402

Xee ma ndere ajapo r ndee ae rejapoague rami, mbaeta ndee


ma remboyke rive aura vy xereve guar ajapo vaekue. 60 Hae rami

te xemaendua nho r nekunhata jave py xereve guar ndevy ajapo


vaekue re. Hae rami vy ndevy ajapo ju r xereve guar rakae r peve
o vaer. 61 Hae vae ra py reikoague re nemaendua vy rexmba

r ndekypyy kuery remova vy. Mbaeta nderyke hae ndekypyy


ikuai vaekue ma ndevy ame r nememby kuery rami, vaeri xereve
guar ajapo vaekue rami vy e tavy. 62 Mbaeta ndevy pe ajapo r

xereve guar, hae peikuaa r xee ae Senhor aikoa, 63 nemaendua


hae rexmba agu, hae romoyvyi rire rejejou por reia rupi ve
ndeayvu agu, reikoague hae javi gui roperdoapa rire hei Senhor
Nhanderuete.

Mbaemo re ombojojaa rupi moko taguato hae uvay omombeuague

17  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Ava ray, emombeu pete ayvu mbaemo re rembojoja vy
Israel kuery oikuaa agu. 3 Hae vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete

ijayvu: Oiko pete taguato tuvixa vae. Ipepo hae hague ma ipuku, hague
ma joo rami e-e pyt vae. Hae vae ma Lbano yvy re ou. Hae vy
oipea heravy yary rovapy. 4 Yvyra rovapy omondo heravy vy ogueraa

pete yvy mbaemo vendea ikuaia py. Mbaemo vendea kuery ret py ae
oeja ovy. 5 Hae gui henhogue pendeyvy guigua ju ogueraa vy onhot

pete yvy pora py. Ojopy vy onhot yy reia py, yy rembe rupi yvyra
ikuai vae rami oiko por agu. 6 Hae vae ma yvate vy uvay hovana rei

vae oiko. Ndayvatei rei vaeri hak ma taguato-a katy ova oiny, iguy
rupi hapo por guive. Hae rami vy uvay ete oiko, hak por hae hoky
pyau guive.
7 Hae gui oiko taguato tuvixa vae mboae. Hae vae ma ipepo puku

vae, hague reta guive. Hae ramo hae katy ju ova uvay rapo, hak
guive. Hiyvypy guive oo haea katy, onhemoak uka vy. 8 Yvy pora py,

hae yy anho oa rupi onhot hak hae hia reta agu, hae uvay iporve
vae oiko agu. 9 Aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Hae vae

uvay oiko por r teve? Taguato jypygua ou vy nomondoroi r teve


hapo, hae ndojayai r ri hia, hogue hae ipyau jevy vaekue ipirupa
agu? Mbaeta imbaraete e vae, avakue mbovyi ete te oapoopa r.
10 Hae gui amboae henda py onhot ramo hae py ndau oiko por r

ri? Any, mbaeta yvytu kuaray oua katy oipeju ramo ipirupa rive r.
Hiyvypy guive r ipirupa ovy.
11 Hae ramo xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:

12 A ma aipore xere opu rei vae kuery pe: Ndapeikuaai teve


mbaer pa kovae nunga oikoa? Ma, Babilnia pygua huvixa Jerusalm


tet re ou vy oipea heravy rakae huvixave hae yvatekueve ikuai
1403 Ezequiel17,18

vaekue. Babilnia tet katy ogueraapa. 13 Hae vy huvixave ray kuery


regua pete ojou vy hexeve ojapo pete rami ikuai agu, oura uka guive.
Hae gui ijyvy gui ogueraapa ipoaka vaekue 14 openaa hae javi rupi

yvyvei agu nonhemboyvatevei agu rami. Hae rami avi pete rami
ikuai agu regua ojapo vaekue rami ikuai vae rire okuavei nho rgue.
15 Hae rami te hae vae huvixa ma Babilnia pygua huvixa rovai opu

vy guembiguai kuery omondouka rakae Egito katy, kavaju hae heta


avakue ogueru agu hae gui. Hae rami ete mbaemo vai apoare ndau
oo jepe r ri? Pete rami ikuai agu ojapo pyre ombovaipa rire ndau oo
jepe r teve? 16 Any, anhet ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove

rupi aura vy aipoae: Hae vae omano r Babilnia yvy py, huvixar
moare yvy py ae, hae oa py ae r omano, ouraague hae pete rami
ikuai agu ojapoague ombovaipa rire. 17 Hae r Egito pygua huvixa Fara

ma ixondaro hae hexegua kuery heta te noipytyvi r joe opua py,


mbaeta tet rovai yvy omboaty r kora ry rupi oaxa agu jojuka retaa
rupi. 18 Mbaeta ouraague omboyke, hae pete rami ikuai agu jopopyy

rat reve ojapo vaekue ombovaipa vy hae nunga hae javi ojapo rakae.
Hae nunga rupi ae ndoo jepei r. 19 Hae nunga rupi anhet ete xee

Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoae: Xerery rupi ouraague


omboykeague hae pete rami ikuai agu ojapo vaekue ombovaipaague
ma ajapo r inhak re ae ojeapa agu rami. 20 Hae rami vy hiry aipyo

r xekya, hae vy amboa r xenhu py. Babilnia yvy katy araa uka vy
hae py aikuaa pota r xerovai opu reiague re. 21 Hexeve ojava vaekue,

ixondaro kuery hae javi reve ojukapaa r kyxe py. Hae r okuavei vae
ma amoamba r yvytu hae javi oipejua katy. Hae ramo peikuaa r xee
Senhor ae xeayvuague.
22 Po rami Senhor Nhanderuete aipoei: Xee ma tegue ju aipea r

pete yary rovapy anhot agu. Hak iporvea gui ajaya r ipyauvea o
vaekue, hae gui pete yvyty yvateve hae iporve vae ry ju r anhot.
23 Israel regua yvyty re ae r anhot. Hae ramo hak reta hae hia por

r. Hae rami vy yary iporve vae r oiko. Igury ma opa margua


mymba kuery ikuai r. Hak rupi ma kuaraya py opa margua
guyra ju r onhemboaity okuapy. 24 Hae rami rire yvyra ikuai vae

hae javi oikuaa r xee Senhor ae yvyra yvatekueve reitya aiko, hae
r yvygueve ma amboyvate vae. Yvyra pyau amombiru vae, hae r
ipirukue ma ambopyau ju vae. Xee aipoaeague xee Senhor ae ajapo ju.

Pete-te gueko re ae oikuaa pota agu re ijayvuague

18  Hae
gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
1
2
Mbaexa tu pe kuery Israel yvy re mbaemo oiko vae pexa
vy aipopeje: Tuu kuery uva aky hou rire tay kuery ra ju ndaevei,
peje? 3 Anhet ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoae:

Ezequiel18 1404

Povae ayvu ma napemombeuvei ma r Israel yvy rupi. 4 Mbaeta


temimoingo nhe hae javi ma xevygua meme. Tuu kuery nhe hae tay
kuery nhe voi xevygua ae. Ojejavy vae ae omano r.
5 Hae gui xapya rei pete ava heko por vae vy ojapo r haevea

ramigua joguerekoa py. 6 Hae rami vy ndoui r xoo yvyty ry rupi


taangaa pe ome mbyre, ne nomai r guive Israel kuery taangaa


oguereko vae re, ndoguerojejavyi r oir rayxy, ne nonhembojai
r kunha gueko re o vae re. 7 Nombojexavai r avave rei, mbaemo

oiporu vaekue ome kuerei r iporukaare pe, naimondai r, guembiu


ombojao r okaruxe vae pe, hae omonhemonde r guive ijao e vae
kuery. 8 Hae vae ma operta oiporu uka rire nomboekovia retavei r,

hiryve ndojopyi re. Ojoko r opo haevea rami ojapo e agu, hae
vy avakue re oikuaa potaa py haevea rami meme r joguereko anhet
ete rupi. 9 Hae vae xeayvu aeja vaekue rupi vy ojapo r aipota vae,

haevea rami meme r oiko. Hae gui ma hae vae heko por vae oikove
r hei Senhor Nhanderuete.
10 Hae gui xapya rei hae vae oguereko r guay imonda vae,

jojukaa, e vy hae nunga vae rei tema guyvy kuery pe ojapo vae.
11 Hae vae ma peteve ojapo r vaekue ndojapoi. Hae rami rgue py

hou r xoo yvyty ry rupi taangaa pe rive ome mbyre, oguerojejavy


r oir rayxy, 12 ombojexavai r iporiaukuei hae oipotapa rei vae,

imondaa rupi r oiko, nomevei ojerureague, taangaa re rive oma,


ojeguarupy anho ojapo, 13 perta oiporu uka rire ojopy retavexe r guive.

Hae gui ma hae vae ndau oikove r? Ndoikovei re. Hae ramigua
ojeguarupy hae javi ojapo rire ojukaa r, hae hexe ae r o huguy
omoague re opaga agu.
14 Hae gui a ma, xapya rei oiko r pete tay nguu ojejavy r

oexapa te haekue ramigua ndojapoi vae. 15 Hae rami vy ndoui r


xoo yvyty ry rupi taangaa pe ome mbyre, nomai r taangaa


Israel kuery oguereko vae re, oir rayxy ndoguerojejavyi r guive.
16 Ne nanhomomboriau rei r, nome ei r ojerureague, naimondai

r, guembiu ombojao r okaruxe vae pe, omonhemonde r ijao e


vae, 17 opo ndoipea ei r iporiaukuei pe, perta oiporu uka rire

nomboekovia retavei r, hiryve ndojopyi r, ojapo r guive xee aipota


vae xeayvuague rupi oiko vy. Hae vae ma nomanoi r nguu ojejavyague
re. Oikove re. 18 Hae r tuu ma ojukaa r heko vaiague re, jokorea rupi

oiko rire, oir kuery gui imondaa rupi, hae heta vae kuery mbyte rupi
haevea ramigua ojapo guive rire.
19 Hae rami te peporandu r: Mbae re tu tay ndopagai r nguu

ojejavyague re? peje r. Hae rami mbaeta tay ma teko por hae
haevea ramigua ojapo oikovy, hae xeayvuague omo por vy ojapo
avi oikovy. Hae nunga rupi ae oikove r. 20 Mbaeta ojejavy vae ae

1405 Ezequiel18,19

r omano. Tay ma ndopagai r nguu ojejavyague re, ne tuu ma voi


ndopagai r guay ojejavyague re. Heko por vae re o r teko por
rekovia, hae gui heko vai vae re ma o r gueko vaiague re opaga agu.
21 Hae rami avi xapya rei ojejavy vaekue ojeko rerova r

ojejavyague hae javi gui, hae xeayvuague omo pormba vy ojapo r


teko por hae haevea ramigua. Hae rami vy oikove r, nomanoi re.
22 Haevea ramigua ojapoague re ma naimaenduaavei r. Teko por

rupi oiko rire oikove r. 23 Mbaeta xee ndau arovya ri heko vai vae

omano r? Any, xee aipota ojejavyague gui ojeko rerova oikove agu
hei Senhor Nhanderuete.
24 Hae rami te xapya rei heko por vaekue ma gueko porague gui

ojepea vy ojejavy ju r, heko vai vae ojeguarupy ojapoa rami avi ojapo
oikovy vy. Hae vae ndau oikove r teve? Any, mbaeta teko por rupi
oikoague hae javi re naimaenduaavei r. Hae vae omano r gueko vai
hae ojejavy reia py.
25 Hae rami te aipopeje r: Senhor reko ma haevea ramigua,

peje r. A ma Israel kuery, pendu ma: Xereko ndau haevea ramigua


teve? Pe kuery reko e teve ikar-kar vae? 26 Hae nunga rupi xapya

rei heko por vaekue ma gueko porague gui ojepea vy teko vai rupi
anho ri oiko vy omano r hae nunga py. Gueko vaia py ae r omano.
27 Hae rami te xapya rei heko vai vae ma gueko vaiague gui ojeko

rerova vy teko por hae haevea ramigua anho ri ojapo vy ojapo r


onhe oikove agu rami. 28 Mbaeta ojee ae oikuaa pota vy teko vai rupi

oikoague gui ojeko rerova ri vy oikove r, nomanovei re. 29 Hae rami


te Israel kuery ma Senhor reko ma haevea ramigua, hei okuapy.


Xereko ndau haevea ramigua teve? Israel kuery, pe kuery reko e
teve ikar-kar vae?
30 Hae nunga rupi Israel kuery, xee roikuaa pota r pete-te reko re

hei Senhor Nhanderuete. Pejeko rerova hae pejepea ke pendeko


vaia hae javi gui. Hae ramo re teko vai napendereityvei. 31 Hae

rami vy peipea pendejegui pendereko vaia hae javi, hae gui pendejee
pemo uka penekurax pyaur hae penenhe pyaur. Mbaeta Israel
kuery, mbae re r tu pemano? 32 Mbaeta xee ma ndarovyai peteve

pemano r. Hae nunga rupi pejeko rerova peikove agu hei Senhor
Nhanderuete.

Guary re Israel kuery ombojojaague

19 
Hae gui ndeayvu ke Israel regua yvatekueve pe omboaxy
1

vae rami. 2 Hae vy aipore r: Mar ramigua tu pendexy rakae?


Pete guary kunha guary kuery mbyte oiko, hae guay kuery mbyte
onheno oupy vae. Hae vae ma omongakuaa guay kuery. 3 Pete guay

oguereko vaekue tuja ma vy imbaejuka kuaa, avakue houpa peve. 4 Hae


Ezequiel19,20 1406

ramo hae nunga omombeua r yvy regua ikuai vae oendupa okuapy.
Hae rami vy omboa yvykua hae kuery ojapo vaekue py. Hae vy tya
re ogueraa Egito yvy katy. 5 Hae ramo ixy guary kunha vae ma guay

oar vaekue ogueraa r ndaevei oikovy. Hae rami vy guay mboae ju


omongakuaa. 6 Hae ramo hae vae ju tuja guary kuery mbyte rupi. Hae

vy imbaejuka kuaa, avakue houpa peve. 7 Avakue ojukaa rupi ojapo reta

avi imeve agu, hae tet ikuai vae omombytapa tekoa ve. Hae ramo
okoror r yvy regua kuery oendu vy ndaekorvei rei okuapy. 8 Hae rami

vy yvy regua kuery haea katy ikuai vae onhemboatypa okuapy hovai.
Hae rami vy hiry rupi kya omombo vy omboa yvykua ojapo vaekue
py. 9 Tya py ojopy vy omboa nhu py. Hae rami vy Babilnia pygua

huvixaa py ogueraa. Hae py ma omboty pete henda ikorapa vae py,


Israel regua yvyty rupi ijayvua noenduavei agu.

Uvay re ju ombojojaague
10 Hae gui pendexy ma uvay yak yvry onhot mbyre rami oiko.
Yy reia py onhota rire hia por, hak reta guive. 11 Hak ma imbaraete

raxa, huvixa po pyguar. Hae vy hak hae hoguepa reve yvateve ovy r
pav rei oexa okuapy yvate etea. 12 Hae rami te opoxy reve omondoroa,

hae yvy rupi oitya. Hae ramo hia ma yvytu kuaray oua katy gui oipeju
vae omombirupa. Hak mbaraetekue ma omopmbaa r ipirupa. Hae
gui tata py ju oapypaa. 13 Hae gui a ma tekoa ea py rive ju onhota

yvy piru reia hae yy noa py. 14 Hae gui pete hak tuvixavei vae gui

ma tata ou vy omomba hia. Hae ramo hexe novei hak imbaraete vae
huvixa po pyguar hei.
Po rami r reronhemboaxy, hae peronhemboaxy pav agu.

Egito yvy gui Israel kuery oo rire ojeguarupy


rupi ae tema ikuaia re ijayvuague

20  Hae
gui sete maeta hae pete nhiru jaxya re, dez araa py ma
1

Israel regua nhomongeta vaety kuery jogueru xea py, Senhor


pe oporandu uka agu. Hae rami vy oguapypa okuapy xerenonde. 2 Hae

ramo xevy pe Senhor ombou oayvu. Hae vy aipoei:


3 Ava ray, ndeayvu ke Israel regua nhomongeta vaety kuery pe.

Hae vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Pe kuery pa


xevy peporandu ukaxe vy peju? Anhet ete xee Senhor Penderuete
xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Ndaevei pe kuery peporandu uka
agu xevy. 4 Hae gui ndee ava ray, ndeayvu ta pa hae kuery reko vaia

re? Eikuaa uka ke havy tamo kuery ojeguarupy ojapoague. 5 Hae vy

aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Israel kuery xejeupe


guar aiporavo vy xepo aupi reve aura vaekue Jac ramymino kuery pe
ajekuaa uka reve. Egito yvy re ikuai jave xepo aupi reve hae kuery pe
1407 Ezequiel20

aura vy Xee ma Senhor Penderuete, hae vaekue. 6 Hae vae ra xepo


aupi reve hae kuery pe aura Egito yvy gui aipeapa agu re, pete yvy
hae kuery peguar aiporavoague py araa agu, kamby hae ei ndoataia
hae yvy jave gui iporvea py. 7 Hae rami vy aipoae hae kuery pe:

Pete-te peipea r pendejegui mbaemo ojeguarupy pexaxe vai vaekue.


Penhemongyave eme Egito pygua taangaa pembojeroviaa py. Mbaeta
xee ae ma Senhor Penderuete aiko, hae vaekue. 8 Hae rami te hae

kuery naxenhe renduxei vy opumba okuapy xerovai. Hae rami vy


mavaeve rei ojegui ndoipeai ojeguarupy oexaxe vai vae, ndojepeai
guive Egito pygua taangaa ombojeroviaa gui.
Hae ramo xee aipoae vaekue hae kuery ry xepoxya anho agu
re, hae kuery pe xepoxya aexa ukapa peve Egito yvy re ikuaia py. 9 Hae

rami te amboae rami ju hae kuery re ajapo xerery amboete ukaa rupi
vy, xerery re yvy regua ijayvu rei e agu hae kuery yvy re xevygua
kuery ikuaia rupi, mbaeta yvy regua kuery oexaa py ae xevygua kuery
pe ajekuaa uka rire Egito yvy gui aipeapaa py. 10 Hae rami vy aipeapa

Egito yvy gui, hae tekoa ea katy ju araa. 11 Hae kuery pe ame

xeayvua, aikuaa uka guive aipota vae. Hae vae ma avakue ojapopa ri
vy okuave r hae vae rupi. 12 Hae kuery rekor ame avi sbado ra

omboete agu, xee aeko mboe agu, hae gui hae kuery oikuaa agu
xee Senhor ae ikyaoa aikoa. 13 Hae rami te Israel kuery ma tekoa ea

py araa ague py ju opumba okuapy xerovai. Hae rami vy ndaikuaixei


xeayvuague hae aipotaa aikuaa uka vaekue rupi, hae vae avakue
ojapopa vy okuave r vaeri. Hae rami vy opa mbae py omongya
okuapy sbado ra pyguar aeja vaekue. Hae nunga rupi tekoa e pyve
xeayvu hae kuery ry xepoxya anho agu re, amokanhymba ete agu.
14 Hae rami te hae kuery re amboae rami ju ajapo xerery amboete ukaa

rupi vy, xerery re yvy regua kuery ijayvu rei e agu, hae kuery yvy
gui xevygua kuery aipeapa rire. 15 Hae rami vy tekoa ea py ju xepo

aupi reve hae kuery pe aura vaekue ijyvyr vaekue py araa ve agu
re, kamby hae ei ndoataia hae yvy jave gui iporvea py. 16 Mbaeta hae

kuery ndojapoxei okuapy xeayvuague, aipotaa rami ndaikuaixei guive,


sbado ra pyguar amo vaekue voi omongyapa, mbaeta okurax
py taangaa kuery re rive ojeoixe. 17 Hae rami te hae kuery re ama

aperdoaa rupi, amokanhymba rgue py, namomba etei tekoa ea rupi


ikuaia py.
18 Hae rami te hae kuery ray kuery pe ma xeayvu tekoa ea

py. Hae vy aipoae vaekue: Peiko eme penderu kuery ikuaiague rupi,
pejapo eme hae kuery oipotaa rami, penhemongya eme guive hae
kuery taangaa oguereko vae rupi rive. 19 Mbaeta xee ae ma Senhor

Penderuete aiko. Pendekuai ke xeayvuague rupi, hae pemo por xee


aipota vae pejapopa agu. 20 Pemboete sbado ra pyguar aeja vaekue,

Ezequiel20 1408

mbaeta o r xee roeko mboe agu, xee ae Senhor Penderuete aikoa


peikuaa agu, hae vaekue. 21 Hae rami te tay kuery voi opumba

okuapy xerovai. Hae rami vy xeayvuague rupi ndaikuai, nomo pori


guive aipota vae, hae vae avakue ojapopa vy okuave r vaeri. Hae
rami rgue py omongyapa rei okuapy sbado ra pyguar aeja vaekue.
Hae rami rire xee xeayvu hae kuery ry xepoxya anho agu re,
tekoa ea py ikuaia py hae kuery pe xepoxya aexa ukapa peve. 22 Hae

rami te xerery amboete ukaa rupi vy xepo ajoko vaekue, xerery re


yvy regua kuery ijayvu rei e agu hae kuery oexaa py xevygua kuery
aipeapa rire. 23 Hae rami vy tekoa ea py xepo aupi reve hae kuery pe

aura yvy regua kuery ikuaia rupi amoamba agu re, ijyvy hae javi rupi.
24 Mbaeta xevygua kuery ndojapoi karamboae xeayvuague, ndaikuaixei

aipotaa rami, omongyapa sbado ra pyguar aeja vaekue, hae taangaa


nguu kuery oguereko vaekue oexa vy oendu avi ombojeroviaxea. 25 Hae

nunga rupi hae kuery pe aeja uka amboae regua ayvu ipor e vae rupi
ikuai agu, hae heko mboaer hae vae rupi ikuai agu vaekue. 26 Hae

rami vy aeja taangaa pe mbaemo omea py onhemongyapa rei agu,


guay kuery oiko ypyi vaekue tata py oapya py. Hae rami ikuai agu
aeja namboekorvei agu, xee ae Senhor aikoa oikuaa pav agu.
27 Hae nunga rupi ndee ava ray, ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae

vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peneramo kuery ma


povae py ju opu rei okuapy xerovai. 28 Mbaeta yvy hae kuery pe

ame agu re xepo aupi reve auraague py araa ma rire te, hae kuery
pete yvy yvate vae, e vy pete yvyra hogue ana vae oexa nhav
hae py rive mbaemo ome okuapy taangaa pe, heaku por vae omo
hae mbaemo rykue onho okuapy xembopoxy agu rami rive. 29 Hae

ramo xee aipoae hae kuery pe: Mbae yvyty tu kovae, hae katy
pe kuery peo pekuapy agu? hae vaekue. Mbaeta hery ma Yvyty
Ombojeroviaaty oa, kovae ra peve. 30 Hae nunga rupi a aipore

Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Pe kuery voi


penhemongyapa pekuapy, peneramo kuery rami ae ju. Mbaeta pe
kuery ju pendetavy tema ojeguarupy hae kuery oguereko vaekue rupi
peo vy. 31 Mbaeta a peve penhemongyapa r taangaa pe mbaemo

pemea py, penderay kuery ae peapy vy guive. Hae rami te Israel


kuery, peju ri tyy xevy peporandu uka vy? Anhet ete xee Senhor
Penderuete xerekove rupi aura vy aipoae: Pe kuery ma ndaevei ae
xevy peporandu uka agu. 32 Pe kuery aipopeje: Ore ma yvy regua

kuery reko rami r orekuai yvyra hae ita guigua rive rombojeroviaa
rupi, amboae yvy re ikuai vae reko rami, peje. Hae rami te peneak
gui rive hae rami pendekuaixea ndoikoi re. 33 Mbaeta anhet ete xee

Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoae: Pe kuery re xepoaka


r xepo aupi vy xepoakaa aexa uka reve, xepoxya anhoa rupi. 34 Hae

1409 Ezequiel20

rami vy roipeapa ju r yvy regua kuery ikuaia mbyte romoaague gui,


romboatypa ju r yvy pendekuaiague gui. Xepo aupi vy xepoakaa aexa
uka reve r ajapo, xepoxya anhoa rupi guive. 35 Hae rami vy yvy regua

ikuaia katy ju rogueraa r tekoa ea katy rami. Hae gui hae py ma


aikuaa pota r pe kuery re, jova re nhama reve. 36 Mbaeta Egito regua

tekoa ea rupi peneramo kuery re aikuaa potaague rami ae ju pe kuery


re voi aikuaa pota r hei Senhor Nhanderuete.
37 Ajapo r xepopoka gury rupi peaxa agu rami. Hae rami vy

romoarandu r xereve guar ajapo vaekue rami vy. 38 Penembyte

gui aipeapa r xere opu hae naxenhe rendui vaekue. Hae kuery
ikuaiague yvy gui aipea te ndooi r Israel yvy re. Hae ramo peikuaa r
xee ae Senhor aikoa.
39 Hae r pe Israel kuery pe xee Senhor Penderuete aipoae:

Naxenhe renduxei vy tapeo, pete-te pendekuai taangaa pe rive a


hae rakaevei peve. Hae rami te pemongya reive eme xerery ikya e
vae, taangaa pe mbaemo pemea py. 40 Mbaeta xevygua yvyty ikya

e vae, Israel regua yvyty yvatevea ry ma Israel kuery hae javi r


xembojerovia okuapy hei Senhor Nhanderuete. Hae vae yvy
re ae r hae javive xembojerovia. Hae py ma xee arovya ju r. Hae
py ae aipota r mbaemo xevy peme, mbaemo pereko vae jypygua
iporgueve, mbaemo ikya e vae guive. 41 Yvy regua kuery mbyte

gui roipea vy peambaague gui romboatypa ju rire xee rojou por r


heaku por vae rami. Hae ramo yvy regua kuery oexaa py aikuaa uka
r ikya e vae aikoa, pe kuery pendekuaia rupi.p 42 Hae gui Israel

yvy re roguerupa ma ramo peikuaapa r xee ae Senhor aikoa, hae


vae yvy xepo aupi reve peneramo kuery pe ame agu re auraague py
ae. 43 Hae py ma penemaendua r mbaemo vai rupi pendekuaia py

penhemongyapaague re. Hae rami vy pejeguaru r pekuapy pendejegui


ae, pendereko vaia rupi pendekuaiague re. 44 Hae gui xerery amboete

ukaa rupi vy romboaxy ju ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.


Mbaeta Israel kuery, pendeko vaiague re norombopagavei r, opa mar
pendekuaiague re guive hei Senhor Nhanderuete.

Kuaray puku-a katygua kuery rovai ijayvuague


45 Haegui Senhor oayvu ombou ju vy aipoei xevy:
46 Ava ray, ema kuaray puku-a katy, hae vy ndeayvu hae kuery
rovai. Emombeu xeayvu kaaguy kuaray puku-a katygua rovai.q 47 Hae

vy aipore hae py ikuai vae pe: Pendu ke Senhor ayvu. Po rami Senhor
Nhanderuete ijayvu: A ma amoendy r tata pendea py yvyra pyau

p
20.41 2Corntios6.17 q
20.4549 Apy ma profeta ijayvu Jerusalm tet hae Judia
yvy regua kuery re.
Ezequiel20,21 1410

hae ipirukue hae javi mokanhyar. Ndoguevei r tata rendy. Hae


rami rgue py penderova okaipa r kuaray puku-a katy guive ijapuaia
katy peve. 48 Pav avakue oikuaa r xee Senhor ae imoendyare aikoa.

Ndoguevei re hei.
49 Hae ramo xee aipoae:

Ai Senhor Xeruete! Hae kuery ijayvu r xere: Hae vae e ri tyy


ayvu rive mombeuaty oiko? hei r okuapy xevy hae.

Senhor guigua kyxe re ijayvuague

21  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Ava ray, ema Jerusalm katy. Hae vy ndeayvu hae
kuery ombojeroviaaty ikuai vae rovai. Emombeu xeayvu Israel yvy hae
javi rovai. 3 Hae vy aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ma,

pe kuery rovai aiko. Hae rami vy xekyxe aekyi r hyru gui penembyte
gui amomba agu heko por hae heko vai vae guive. 4 Mbaeta

penembyte gui amomba r heko por hae heko vai vae. Xekyxe aekyi
r hyru gui temimoingo hae javi rovai rupi, kuaray puku-a katy guive
ijapuaia katy peve. 5 Hae ramo oikuaa pav agu xee Senhor ae hyru

gui xekyxe aekyi vaea, hyru py no jevyvei r guive.


6 Hae nunga rupi ndee ava ray, nepoa nhendu ke. Hae kuery

oendua py nepoa nhendu r ndepya py ndaevei ete reve. 7 Hae gui

hae kuery oporandu r ndevy: Mbae re tu hae rami ete nepoa ri?
hei r ndevy. Hae ramo aipore r: Mbaemo aendu ramoi vaekue re
rima xepoa. Mbaeta hae nunga oiko r pav opya py onhemondyipa
r, pav po ikangypa, pav rei onhe py ndaekorvei r okuapy, pav
renapy yy rami rive r opyta naimbaraetevei vy. Hae nunga ou ma
oiny, ojeupity re, hei Senhor Nhanderuete, re r.
8 Hae gui tegue ju Senhor oayvu xevy ombou. Hae vy aipoei:

9 Ava ray, emombeu ju xeayvu. Hae vy aipore: Po rami Senhor


ijayvu: Kyxe oambeepa hae omboverapa pyre o. 10 Jojuka agu

oambeea, hae overa vae rami ete omboveraa.


Hae rami te Israel kuery aipoei r: Javya nho r jakuapy! Xeray
po pygua ma yvyra amboae kuery oguereko vae gui ipoakapave, hei
r okuapy.r
11 Hae rami te Nhanderuete ombovai:

Hae vae kyxe ma omboveraa rei mbaeta oiporua re. Oambee


hae omboverapaa ma jojukaar po py amboaxa agu. 12 Hae nunga rupi

ndee ava ray, nerax hae nepoa rei ke, mbaeta xevygua kuery rovai r
oiporua, Israel regua yvatekueve hae javi rovai guive. Hae vae kuery
ma amboaxapa r kyxe revegua pe, xevygua kuery hae javi reve. Hae

r
21.10 Israel kuery Xeray heia ma nguvixave re ijayvu vy, hexe anho rei ojeroviaa rupi.
1411 Ezequiel21

nunga rupi eipete-pete ndeu rupi. 13 Mbaeta ou r pendereko aar.


Hae gui penderuvixa ipo pygua vae nhomoingo axy vaekue novei ramo
mbaexa r tu peiko? hei Senhor Nhanderuete.
14 Hae gui ndee ava ray, emombeu ke xeayvu, ejepopete-pete guive.

Tove kyxe mokogue tajopyxo, mboapykue peve tajojuka, jova-jovaive gui


tou jojukaa rupi. 15 Hae kuery okurax py onhemondyi rei agu, hae ok

oaty hae javi rupi heta hoa agu. Ajapo r kyxe overa vae rami hexak
agu. Mbaeta jojuka agu ae omboveraa hae oambeepaa. 16 Hae gui ndee

kyxe, tereo reiporu kuaa katy nembaraetea hae javi reve, hae gui reiporu
kuaa ea katy ju tereo, reoa katy rei. 17 Hae ramo xee voi ajepopete avi r

xepoxyague gui apytuu vy. Xee Senhor ae xeayvu vae hei.


18 Hae gui xevy Senhor ombou ju oayvu. Hae vy aipoei:

19 Ndee ava ray, ejapo ke moko tape raangaa, hae vae regua pete

rupi Babilnia pygua huvixa okyxe reve ou agu. Mokove ma petei


yvy gui ou vae. Hae gui tet oaty katyi emo avi moko yvyrapei
tape rexa ukaa. 20 Embopara imoiny pete tape Amom kuery rekoa Rab

katy kyxe reve oo agu, hae r amboae ma Jud hae Jerusalm tet
ikorapa vae katy oo agu. 21 Mbaeta Babilnia pygua huvixa opyta r

hoamy tape rakmby py, moko tape joa katy e oa py, nguu ete kuery
pe ranhe imbaekuaa agu. Hae rami vy huy ombovava-vavaa ma ramo
pete oekyi r, taangaa ngoo gui ogueru vaekue pe oporandu r, hae
mbaemo pyakue rupi avi r imbaekuaa. 22 Hae gui imbaekuaa rupi

oikuaa r oiporu kuaa regua re Jerusalm tet katy ae oo agu. Hae


rami vy oiko katu r tet rok omop agu, jojuka agu re ijayvu at,
joe opua agu re ojapukai, ok mopa py tet rok re ombota, tet
kora re yvy omboaty vy omov, hae torre ojapo agu. 23 Hae gui judeu

kuery hexeve pete rami ikuai agu re oura vaekue ma hae nunga
oendu vy Apu hei r okuapy. Hae rami te hae kuery reko vaiague re
Nhanderuete oikuaa pota r omboa ukapa agu.
24 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei:

Anhet ae pe kuery xemomaendua pendereko vaia re aikuaa pota


agu, mbaeta pendereko vaia ojekuaa por, mbaemo pejapoa hae javi
py pexa uka pejejavya. Hae rami ete xemomaendua rire romboapa
r hae nungakue re. 25 Hae gui ndee Israel kuery ruvixa opa mar rei

ndereko vai ete vae, ova ma oiny ndera opaa py rombopaga agu.
26 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu ndevy: Emboi ke neak regua

hae coroa, mbaeta haekue rami ve r oiko. Mbaeta yvyguevei


omboyvatea r, hae r yvatekueve ma omoyvyia r. 27 Ivaipa, ivaipa

r! A ma xee ambovaipa r neret, hae ramo novei r, opena kuaa


vaer ou ea ja. Hae vae pe ma amboaxa ju r.
28 Hae gui ndee ava ray, emombeu ke xeayvu. Po rami Senhor

Penderuete ijayvu Amom pygua kuery ijayvu reia re. Hae gui aipore r:
Ezequiel21,22 1412

Kyxe, kyxe hyru gui oekyia ma, omboveraa jojuka agu, nhomomba hae
overa vae rami hexak agu. 29 Hae vae ma ojaya r opa mar heko

vai vae kuery ajuy, mbaeta ova ma hira opaa py ambopaga agu,
mbaeta pe kuery rekor oexaa rupi rive omombeu rire, hae kuery ae
oexa rauague rupi.
30 Hae gui emo ju ndekyxe hyru py. Mbaeta yvy reikoague py ae

ju r rombopaga.s 31 Hae rami vy ndery ambou r xepoxya, nderovai


rupi aipeju r tata rami xepoxya regua, hae gui romboaxa r avakue
nhomboaxya rupi e nhomoingo axy raxa vae kuery po py. 32 Hae ramo

reiko r mbaemo pirekue oapy pyr rami. Nderuguy omoa r ndeyvy


re ae. Ndere naimaenduaavei r, xee Senhor ae xeayvu rire.

Jerusalm pygua kuery ojeguarupy ojapo okuapya re ijayvuague

22  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoei:
1
2
Hae gui ndee ava ray, ndeayvu ta pa tet pygua kuery
jouguy omoague re? Ndeayvu ke havy ojeguarupy ojapo okuapya
hae javi re.t 3 Hae gui aipore: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ndaevei ete r tet jouguy moa ikuaia vae pe. Mbaeta taangaa
pejapo vaekue rupi penhemongya vy penderovair ae pejapo
pekuapy pepagaa ra pyguar ova peve. 4 Mbaeta jouguy pemoa py

pendepo ae pemongyapa. Mbaeta taangaa pe ae pejapo vaekue rupi


penhemongya vy pejapo pepaga agu ra ova agu rami. Penemaeta
opa ta ma. Hae nunga rupi ae xee ajapo amboae regua kuery yvy jave
rupi ikuai vae pendejojai rei hae penembojaru rei agu rami. 5 Pendea

katyi hae mombyry rupi ikuai vae voi ijayvu vaikue rei r okuapy
pendere, mbaeta oikuaa pav opa mar rei pendekuaia.
6 Hae gui Israel regua yvatekueve voi, pete-te opoakaa rupi

mbaeve ndojapoi r jouguy omo e vy. 7 Hae rami vy penembyte


rupi hae kuery nomboetei r nguu hae oxy, okorepa rei r amboae
regua, hae haevea rami r oguereko tyre hae imeve vae kuery.
8 Nomboetei mbaemo xevygua ikya e vae, omongyapa guive sbado

ra pyguar aeja vaekue. 9 Penembyte rupi ikuai avi avakue jouguy


omo ukaxe vy joe ijayvu rei vaer. Penembyte rupi ae hou r okuapy
xoo taangaa pe ome mbyre yvyty ry rupi, opa mar rei ikuai vy.
10 Pendekuaia mbyte rupi ojejavy r nguu pe, onhemboja r guive

kunhague gueko re oiko vae re. 11 Amongue ma ojejavy r oir rayxy


reve, amboae ma omongyapa rei r guay rayxy ae, hae r amboae


ma onheno r gueindy nguu rajy reve ae. 12 Pendekuaia rupi mbaemo

omea r ojopy r jouguy omo agu. Perta oiporu uka rire oipea

s
21.3032 Apy ma Babilnia pygua huvixa pe ju Nhanderuete ijayvu ombopaga agu re.
t
22.2 Tet heia ma Jerusalm ae (Mateus23.37; Lucas13.34).
1413 Ezequiel22

retave r okorea rupi. Oir kuery ombotavypaa py oipeapa r oguereko


vaekue. Hae ramia py naimaenduavei okuapy xere hei Senhor
Nhanderuete.
13 A ma pejokore hae jouguy pemoa py pendepo kyapa ramo

ajepopete r xepoxya aexa uka vy. Hae ramo penembaraete r ri tyy


pendepya py? 14 Pendepo imbaraete avi r ri tyy rombopaga vy ajua

ra pyguar? Mbaeta xee Senhor xeayvu rire ajapo re. 15 Hae rami vy

romoamba r yvy regua kuery ikuaia rupi, hae rogueraa ukapa r yvy
mboae rupi. Hae rami vy re pendegui aipea haevea o vae. 16 Hae

gui yvy regua kuery oexaa py penhemongyapa ma rire peikuaa r xee


ae Senhor aikoa.
17 Hae gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:

18 Ava ray, xevy pe r Israel kuery ikuai tata rupa py prata


oikyaoa r mbaemo kyakue opyta vae rami: overa vae, estanho, ferro
hae chumbo kyakue rami rive. 19 Hae nunga rupi po rami Senhor

Nhanderuete ijayvu: Mbaemo kyakue pe kuery pendekuai ramo a


xee romboatypa r Jerusalm mbyte py. 20 Mbaeta prata, overa vae,

ferro, chumbo hae estanho ma omombaa r tata rupa py, oipejua r


tata raku py hykupa agu. Hae rami ae avi xepoxya rupi rojou vai reve
romonomba vy hae py roeja r romboykupa agu. 21 Romonoague py

pe kuery ry rupi aipeju r xepoxya reve. Hae ramo penderykupa r


Jerusalm mbyte py. 22 Tata rupa py prata hykupaa rami avi pe kuery

penderykupa r hae py. Hae ramo peikuaa r xee Senhor ae pe kuery


ry xepoxya anhoague hei.
23 Hae gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Hae vy aipoei:

24 Ava ray, aipore hae kuery yvy pe: Ndee yvy, nderejekyao

ukai rire xepoxya aexa ukaa ra ndaokyi r ndery. 25 Yvy mbyte rupi

profeta kuery jogueroayvu r nhonhe mombaxe vy, guary okoror


reve gua ax re guembia omoata rami. Mbaeta oipeapa r joperta
hae nhombae rei-rei. Hae rami vy yvy mbyte rupi omboetave tema
imeve vae kuery. 26 Hae kuery regua sacerdote kuery voi xeguigua

lei rupi ndaikuai, omongyapa r guive mbaemo xevygua ikya e


vae. Hae kuery oikuaa r ikya e vaer omboaxa pyre hae omboaxa
pyre ma joo ramigua. Ndoikuaai merami haeve vae hae haeve vae
joo ramigua ea. Hae rami vy sbado ra aeja vaekue py oiko vae gui
omboty r guexa. Hae rami vy omboetepy e rami aiko hae kuery
mbyte. 27 Hae kuery regua yvatekueve ma aguarai gua ax py guembia

omoata rami avi omo r jouguy, nhonhe omombaa rupi ojopy agu
jokoreague rive. 28 Hae gui hae kuery regua profeta kuery ma cal py

hae nunga hae javi omoximba rive r apu oexa rauague omombeua
py. Mbaeta ijapua rupi rive ayvu omombeu vy aipoei r: Senhor
Nhanderuete ma po rami ijayvu, hei r Senhor ijayvuague rupi e
Ezequiel22,23 1414

vaeri. 29 Hae rami vy yvy re ikuai vae jokorea rupi ikuai, imondaa rupi

oguereko axy r ojexavai vae hae iporiaukuei, mbae re omoingo


axy r guive amboae guigua kuery. 30 Hae kuery mbyte xee aeka te

pete ri jepe ava xerenonde py tet kora omoatyr nho agu, hae rami
e vy ipa py o agu mbaemo jokoar, kovae yvy xee amokanhymba
e agu. Hae rami te ndajoui peteve. 31 Hae nunga rupi ae hae kuery

ry anho xepoxya tata rami, amokanhymba agu ajou vaia rupi. Hae
rami vy hae kuery ry ambou ikuaiague re opaga agu hei Senhor
Nhanderuete.

Kunhague itavy rei vae Ool hae Oolib hery vae re ijayvuague

23  Hae
gui Senhor ombou ju oayvu xevy pe. Hae vy aipoei:
1
2
Ava ray, ikuai karamboae moko kunhague, petei re
ixy vae. 3 Hae vae kuery ma Egito yvy re ikuaia rupi itavy rei okuapy.

Kunhata teri reve itavy rei. Hae rami r okmbiripaa, kunhata teri reve
ok rupi onhekuav ukapa. 4 Tyke ma Ool hery vae, hae r ikypyy ma

Oolib. Hae vae kuery ma xembae ae, hae ikuai avi ipia hae imemby
kuery. Hae gui hery reikuaa porve agu Ool ma Samaria, hae r
Oolib ma Jerusalm.
5 Hae gui Ool ma xembae teri reve te itavy rei. Hae rami vy

oendu avakue mboae reve itavyxea, hae katyi Assria pygua kuery ikuai
vae reve. 6 Hae vae kuery ma hovy por rei vae py anho onhemonde

vae, huvixa joe opena vae kuery, avakue pyau omoarumby, kavaju
rygua meme. 7 Hae vae avakue reve ae kunha vae itavy, Assria pygua

ray kuery iporve vae ramo. Hae kuery hae javi reve itavyxea oendu,
hae taangaa oguereko vae rupi onhemongya avi. 8 Hae rami vy ndoejai

ae ojeguarupy Egito gui ogueru vaekue, mbaeta kunhata teri reve


hexeve onhenoa vy okmbiripaa rire, hexeve itavy reia py. 9 Hae nunga

rupi Assria pygua ray kuery po py amboaxa hexeve itavy rei vae,
hae kuery reve itavyxea anho rei oendu ramo. 10 Hae ramo hae kuery

ombopire reipa okuapy hae oipeapa heravy ipia kuery hae imemby
kuery. Hae r kunha vae ma hae kuery ojuka okuapy kyxe py. Hae
ramo ixupe Kunhague pav gui ayvu vaivepy, ea, ombopagaa r.
11 Hae gui ikypyy Oolib ma hae nunga oexapa te guyke gui

oenduve itavy reixea. Hae rami vy guyke gui voi itavyve. 12 Hae rami

vy itavyxe hae katyi rupi Assria pygua ray kuery ikuai vae reve,
mbaeta huvixa joe opena vae, ao hepyve vae py onhemonde vae, kavaju
rygua, hae avakue omoarumby meme ramo. 13 Hae gui xee aexa r

onhemongyapa ma, guyke reve joo rami ae tema heko vai vy. 14 Hae

gui ojejavyve tema, mbaeta oo mbotya re oexa avakue caldeu kuery


oo raangaa pyt vae py ombopara pyre. 15 Hae kuery ma ikuakuaa

por hae inhak regua vae. Hae javi oexa r Babilnia pygua ray
1415 Ezequiel23

kuery yvatekueve rami, Caldia yvy re ituii vaekue meme. 16 Hae

kuery raangaa oexa vy itavy reixea anho oendu. Hae rami vy Caldia
yvy katy omondouka oayvu reraa. 17 Hae ramo Babilnia pygua ray

kuery oupa kunha vae reve guar. Avakue reve hupa onhenoaty py
onhemboja vy omongyapa okuapy itavy reia py. Hae ramo kunha vae
ma hae kuery reve onhemongyapa ma vy ojeguarupa. Hae vy oejapa.
18 Hae vae ojekuaa uka hae ipire reia rupi oiko rire ma xenhe py

aendu ndaxeaeveia, tyke re ndaxeaeveiague rami. 19 Hae r ikypyy


ma heko vaive tema, mbaeta imaendua Egito yvy re kunhata teri reve
itavy rei oikovyague re. 20 Hae py oendu avakue reve itavyxea, mburika

rami hakua hae kavaju rami ityy vae rami ikuai r. 21 Hae ramia py

imaendua kunhata teri reve haeve vae rupi anho oikoague re, Egito
pygua kuery okmbiripa jave guare re.
22 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Oolib pe:

A ma xee ajapo r avakue ndereve guare nderovai opumba agu


rami. Hae kuery re rejeguaru reve rejapa vaekue ri nderovai arupa ju
r jova-jovai rupi gui. 23 Hae kuery ma Babilnia pygua ray kuery, hae

caldeu kuery Pecode, Soa hae Coa guigua, hae gui hae kuery reve ou
avi r Assria pygua ray kuery hae javi, avakue pyau omoarumby,
huvixa joe opena vae kuery, yvatekueve hae omboetevepy, kavaju
ry ou vae meme r. 24 Nderovai kuaray apuaia katy gui jogueru r

karxa, mbaeyru hae heta vae reve. Nderovai r ikuai jova-jovaive


rupi huy jokoa hae imoa tuvixa vae, hae gui ngora rat reve. Hae
kuery pe xee rombopaga uka ramo nembopaga r okuapy hae kuery
ae oikuaa rami vy. 25 Nderovai aiko r ndaevei etea rupi, hae ramo

hae kuery voi ndeavyky rei r opoxya rupi. Hae vy ojaya r nex hae
nenambi, hae gui hembyrekue ma ojukapa r kyxe py. Hae vy nememby
kuery hae ndepia kuery oipeapa r heravy, hae gui hembyrekue ma
omokanhymba r tata py. 26 Ndeao oipeapa r, hae gui ogueraapa r

renhembojeguaague. 27 Hae rami py amomba r haeve vae rupi Egito


yvy guive reikoague, ndetavy reia rupi. Hae rami rire neremavei r
Egito pygua kuery re, ijyvy re voi nanemaenduavei r. 28 Mbaeta po

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: A ma xee romboaxa r ndereayvuvei


vae kuery po py, hae kuery gui rejeguaru reve reja vaekue. 29 Hae

ramo hae kuery nderereko axy r opoxya rupi, ndegui oipeapa r


rembaeapoague repy. Ndeao oipeapa ma vy ndereja r ndepire rei reve,
ojekuaapa agu ndetavy reiague, haeve vae rupi anho reikoague hae
renhemongyapa reiague. 30 Hae rami ete nderereko r amboae regua

kuery reve ndetavy rei rire, hae kuery taangaa oguereko vae reve
renhemongyapa rei rire guive. 31 Nderyke oikoague rami ae reiko rire

ndepo py ju ame r karo ixupe guare. 32 Po rami Senhor Nhanderuete


ijayvu: Reyu r nderyke peguare karo tuvixa hae iporuxu vae gui.
Ezequiel23 1416

Hae vae py heta o ojojai reipy hae ayvu vaipy anho. 33 Hae vae ma

nemongau r, nemoingo axy r guive. Mbaeta karo nderyke Samaria


peguare ma nhomondyi rei hae nhombovaipaar. 34 Hae vae gui ma

ndee reyupa r. Ikyakue voi reupa r, hae nek rupi reikaramba r.


Xee ae hae rami xeayvu hei Senhor Nhanderuete.
35 Hae nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Xegui nderexarai vy xea katy ndekupe rive rerova rire ndere o r


repaga agu rejejou por reiague hae ndetavy reiague re hei.
36 Hae gui Senhor aipoeive ju xevy:

Ava ray, a ndeayvu ta pa Ool hae Oolib reko vaia re? Eikuaa
uka havy ojeguarupy hae kuery ojapoague. 37 Mbaeta hae kuery itavy

rei, ipo kyapa ma guive jouguy omoague re. Taangaa oguereko vae
reve avi itavy rei, hae omemby kuery xeray kueryr oguereko vaekue
ri taangaa kuery pe rive ome tata py omombaa py. 38 Hae gui ma

po ramigua ju ojapo avi xerovai: Hae vae rave ma voi omongyapa


xevygua oo ikya e vae, omboyke guive sbado ra pyguar aeja
vaekue. 39 Mbaeta taangaa pe omemby kuery hae opia kuery oapy

okuapy ma rire hae vae rave ju xevygua oo ikya e vae re ou okuapy


omongya rei agu. Hae rami ete ojapo okuapy xevygua opy rupi. 40 Hae

gui ove teri, mbaeta peno uka avakue mombyry gui. Hae vy hae
kuerya katy pemondouka pendeayvu reraa, hae ramo ou okuapy. Hae
kuery reve pendetavy rei agu ma pejau, penderexa rupi pemopyt, hae
penhembojegua por rei. 41 Hae vy tenda iporve vae ry peguapy peiny,

pete mesa oguereko katupa pyre yvry. Hae vae ry pemo avi heaku
por vae hae azeite xevy guar vaekue. 42 Hae gui kunhague yvry rupi

onhendu heta ete ovya reia rupi ikuai vae. Avakue ojou vaipy reve tekoa
ea gui oguerua okau vae regua. Hae kuery ma kunhague po re omo
okuapy poapy regua, hae gui inhak re ma ak regua iporgueve omo.
43 Hae nunga rupi xee aipoae ymave guive itavy rei vae re: Itavy reia

rupi ae ta ri tyy oiko? hae. 44 Hae ramo kunha vae re onhemboja pav,

kunha itavy rei vae reve joguereko vae rami. Hae rami vy joguereko
okuapy Ool hae Oolib reve, kunhague itavy rei vae ae r. 45 Hae gui

avakue heko por vae ma ombopaga r kunhague tavy rei hae jojukaa
kuery ombopagaa rami. Mbaeta kunhague itavy rei vae ikuai, hae ipo
kyapa jouguy omoa py.
46 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei:

Hae vae kunhague rovai ma heta r ambou, mbaeta opa mar


oguereko vaer pe amboaxa r, mbaemo peapaar kuery pe guive.
47 Hae ramo heta ete vae ojapipa r ita py, kyxe py oikyxmba r

guive. Ojukapa r imemby kuery hae ipia kuery, hae oapypa r hoo.
4849 Hae rami vy hae kuery yvy gui amomba r haeve vae rupi anho

ikuaiague, kunhague mboae kuery oexa vy onheangu agu hae vae


1417 Ezequiel23,24

kunhague ojejou por reiague rami e ikuai agu. Mbaeta pendery


ou r haeve vae rupi anho peikoague re pepaga agu, taangaa reve
pejejavyague re voi. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.

Mbaemo re ombojoja vy oja omombeuague

24  Hae
gui nove maeta hae dez jaxya vae, dez araa py Senhor
1

ombou oayvu xevy. Hae vy aipoei:


2 Ava ray, embopara ke kovae ra rery. Mbaeta kovae ra ae

Babilnia pygua huvixa ou r Jerusalm tet re. 3 Hae nunga rupi kovae

kuery naxenhe rendui vae rovai emombeu pete ayvu mbaemo re


rembojoja vy. Hae vy aipore hae kuery pe: Po rami Senhor ijayvu:
Pemo oja tata ry, pemo ke a, hae gui pemo avi yy. 4 Hae vae py

pemo avi xoo raykue. Iporgueve anho pemo, hiugue hae ijaxiykue.
Pemony ikgue peiporavo vaekue, 5 penerymba kuery vexai gui iporve

vae regua anho. Hae gui oja gury rupi pemo reta yxak. Pemboaku
opupu por agu rami, oja py ojypa por agu ikgue, re.
6 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ndaevei ete r kovae tet jouguy moa kuery ikuaia pe, mbaeta
oja ikyapa rei vae rami opyta, ndojekyao ukai rire! Penomba ke xoo
raykue oja gui, peiporavo e re. 7 Mbaeta tet mbyte rupi ikuai jouguy

omoague re ipo kya vae. Itaova ry ae omo, yvy rupi yvy kuikue
ojaoi agu rupi e. 8 Hae gui xee ma itaova ry rupi ju amo tuguy

ojaoipaa e agu py, opoxya rupi nhombopagaar ambou agu. 9 Hae

nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaevei ete r kovae


tet jouguy moa kuery ikuaia pe! Mbaeta xee voi amo reta r yxak.
10 Yxak amo reta ma vy amoendy r tata, xoo ambojy hae tykue

amoana agu, ikgue ikuai vae okaipa peve. 11 Hae gui pemo oja tapy

ry, hexakmba peve haku agu, hae rami vy ikyakue ipor eague
hae javi oipa agu. 12 Hae ramia py xee anhea rive, mbaeta ikyakue

heta o r ndoipai, tata ry te. 13 Mbaeta pendekyaa ma haeve vae


rupi anho pendekuaia. Hae gui xee roikyaoxe te pe ma ndapejekyao


ukaxei. Hae nunga rupi napendekyaoai re, pendevy xepoxya aexa
ukapa ea ja. 14 Xee Senhor ae aipoae: Hae rami ae r oiko, xee ajapo

re. Ndajevyi r haekue py, noromboaxyi r, amboae rami ndajapoi r


guive. Mbaeta rombopaga r pendekuaiague hae pejapo vaiague re
hei Senhor Nhanderuete.

Ezequiel rayxy omanoague


15 Hae
gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
16
Ava ray, ma, ndegui aipea xapya ta reayvuve vaekue. Hae
rami te ndepya vai eme, ejaeo eme, ne nderexay eme guive. 17 Nepoa

r rekyrir reve, erojaeo eme omano vaekue. Hae rami rgue py neak
Ezequiel24,25 1418

re emo ak regua, ndepy re ma py regua emo, nerendyva voi taipuku


eme, hae ipya vai vae pegua tembiu oguerua te heu eme hei.
18 Hae gui kogue ajeivei reve heta vae kuery pe xeayvu rire

kaarukue xerayxy omano ma. Hae gui ko jevy ma Nhanderuete


aipoeiague rami aiko.
19 Hae rami r heta vae kuery aipoei xevy:

Emombeu ke orevy mbaer pa nami reikoa.


20 Hae r xee ambovai:

Xevy pe Senhor oayvu ombou. Hae vy aipoei: 21 Aipore Israel


kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: A ma xee ae ajapo r


xevygua oo ikya e vae nomboeteavei agu rami, hae vae perovyave
hae pexaxeve vae, hae pejou por ete vae te. Hae gui penderay
kuery hae penderajy kuery hae py peja vaekue ojukapaa r kyxe py.
22 Hae rire te pe voi peiko avi r xee aikoa rami. Hae vy penerendyva

ndapejai r ipuku agu rami, hae ndapeui r tembiu ipya vai vae
pegua oguerua ramo voi. 23 Peneak re pereko r ak regua, hae

pendepy re o r py regua. Napendepya vai r, ndapejaeoi r. Hae


rami avi pepa r peovy pejejavyague re, hae vy pete-te penepoa r
joa py. 24 Mbaeta Ezequiel ma nami oiko peikuaa agu, hae oikoa rami

ae avi pe kuery voi pendekuai r. Hae nunga oiko ramo peikuaa r xee
ae Senhor aikoa hei.
25 Ava ray, rakaeve r hae kuery gui aipea r ojou porve hae

oguerovyave vae, oexaxeve hae onhe py ogueroporaei vae. Aipea avi


r tay kuery hae tajy kuery. 26 Hae vae ra ndea py ou r pete oo jepe

vaekue, hae ae ma voi omombeu r ndevy. 27 Hae vae ra ma ndeayvu


nho r oo jepe vaekue oa py. Ndeayvu r, nerekyrirvei r. Hae rami


reiko r hae kuery oikuaa agu. Hae ramo hae kuery oikuaa r xee ae
Senhor aikoa.

Amom pygua kuery rovai ijayvuague

25  Petegue
ju Senhor oayvu ombou. Hae vy aipoei xevy:
1
2
Ava ray, ema eamy Amom ray kuery ikuaia katy. Hae
vy xeayvu emombeu hae kuery pe. 3 Aipore Amom ray kuery pe: Pendu

ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami ijayvu: Pe kuery ma xevygua


oo ikya e vae omongyapaa r Haevea rami! peje vaekue, Israel
yvy ombovaipaa, hae Jud kuery escravo-r ogueraapaa ramo. 4 Hae

nunga rupi a romboaxapa r kuaray oua katygua kuery pe. Hae ramo
pendeyvy re hae kuery ovamba vy hekoa r penembyte py. Hae vy
hae kuery hou r okuapy mbaemo pemboaju vaekue, oyu r guive
kamby peno vaekue. 5 Hae gui Rab tet ajapo r camelo kuery ikuai

atyr, hae Amom kuery rekoague ajapo r vexai kuery korar. Hae
ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.
1419 Ezequiel25,26

6 Mbaeta po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Pe kuery ma Israel


yvy re pevya reia rupi pejepopete-pete hae pendepy pembota-mbota
vaekue penenhe py mbaemo vai pereko vae hae javi rupi. 7 Hae rami

rire penderovai xepo aupi vy rojapo r amboae regua kuery pendepeapa


agu rami. Yvy regua mbyte gui roipea vy romokanhymba r yvy gui.
Romomba ete r. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.

Moabe pygua kuery rovai ijayvuague


8 Haegui Senhor Nhanderuete aipoei:
Moabe hae Seir pygua kuery aipoei: Ma, Jud kuery ma yvy
regua kuery hae javi rami opyta ikangy vae, hei okuapy ramo 9 a

aipea r Moabe yvy jaoa tet oguerovyave vae Bete-Jesimote, Baal-


Meom hae Quiriataim guive. 10 Hae vae tet amboaxapa r kuaray oua

katygua kuery rekoar, Amom kuery re ajapoague rami avi, hae kuery re
naimaenduaavei agu yvy regua ikuaia rupi. 11 Hae rami vy ambou r

Moabe pygua kuery mbopagaar. Hae ramo hae kuery voi oikuaa r xee
ae Senhor aikoa.

Edom pygua kuery rovai ijayvuague


12 Porami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Edom pygua kuery ma Jud kuery rovai opumba vy ipo kyapa
vaekue hae kuery re opua py. 13 Hae rami rire Senhor Nhanderuete

aipoei: Edom pygua kuery rovai voi xepo aupi vy amomba r avakue
hae hymba kuery, tekoa ea ju o agu. Hae vy Tem tet guive Ded
peve ojukapaa r kyxe py. 14 Edom pygua kuery ambopaga uka r

xevygua Israel kuery pe. Hae ramo hae kuery ombopaga r Edom
kuery xepoxya hae ajou vaia rupi. Hae ramo Edom kuery xekuaa avi r
ambopaga r hei Senhor Nhanderuete.

Filisteu kuery rovai ijayvuague


15 Porami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Filisteu kuery ma onhe py Israel kuery jou vai etea rupi opu rei
okuapy hae kuery re, rakae r peve guar omomba agu te. 16 Hae

ramo Senhor Nhanderuete aipoei: Ma, xepo aupi r filisteu kuery


rovai, queretita kuery amomba, agu, hae ye yvry ikuai vae voi
amokanhymba avi agu. 17 Opa mar ambopaga r xepoxya rupi ajou vai

reve. Hae ramo hae kuery ambopaga ma rire oikuaa r xee ae Senhor
aikoa.

Tiro pygua kuery rovai ijayvuague

26  Hae
gui onze maeta, jaxya ypyia ra py Senhor ombou ju
1

oayvu xevy. Hae vy aipoei:


Ezequiel26 1420

2
Ava ray, Jerusalm tet ombovaipaa r Tiro pygua huvixa ijayvu:
Haevea rami! Opmba ma tet rok yvy regua oikeaty. Hae vy ojepea
oiny xevy. Hae ramo ajoupa r mbaemo, tet ombovaipaa rire, hei.
3 Hae rami te Senhor Nhanderuete ijayvu po rami: Hae gui Tiro pygua

kuery, xee ma penderovai aiko. Hae rami vy ajapo r peneret re heta


regua opu agu rami, ye rupi yai opu-pua rami. 4 Hae ramo hae

kuery oitypa r Tiro tet kora, torre ikuai vae guive. Tet gui xee aipea
ukapa r yvy kui peve, ita mbeju rive aejapa agu. 5 Hae gui ye pa

peague opyta r pira mboaa mombiru atyr, hae rami xeayvu ma voi
rire hei Senhor Nhanderuete. Opyta r yvy regua kuery mbaemo
oipeapa agu rive. 6 Hae r peneretar kuery ye rembe rupi ikuai vae

ma kyxe py meme r ojukapaa. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor


aikoa.
7 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Mbaeta Tiro tet re ambou r Babilnia pygua huvixa


Nabucodonosor, huvixa ikuai vae ruvixave vae. Hae ramo kuaray
apuaia katy gui r ou kavaju reve, karxa, kavaju rygua kuery hae
heta regua reve. 8 Hae rami peneretar kuery ye rembe rupi ikuai

vae hae ojukapa r kyxe py. Hae gui peneret rovaii ojapo r torre,
hae tet kora re xondaro kuery omboaty r imoiny yvy, huy jokoa
tuvixakueve ory rupi oguereko reve. 9 Hae gui tet kora re ombota-

mbota r yvyra aygue py. Torre ikuai vae voi oitypa r ferro guigua py.
10 Hymba kuery kavaju ma heta ete vy peneret py oikepa vy ojaoipa

r yvy kui py. Tet rok rupi kavaju rygua kuery, karxa kyrve hae
tuvixakueve oike ramo tet kora omymba r hevovo rei vae gui rive,
tet kora omopaague rupi oikepa ramo. 11 Hymba kavaju opoap py

ma ombovaipa rive r tet rape ikuai vae. Hirygua kuery ma kyxe


py ojukapa r peneretar kuery, hae ita tuvixa vae pemopu vaekue
oitypa r yvy rupi. 12 Hae gui ogueraapa r mbaemo por pereko

vaekue, oipea r mbaemo pevende r vaekue, oitypa r tet kora


hae oo porgueve penderekoa vaekue. Hae gui ita, yvyra hae mbaemo
kuikue pendea py ikuai vaekue omombopa r ye mbyte rupi. 13 Hae

rami py amombytuupa r peporaeia revovo. Hae rire nonhenduvei r


ix reta vae pembopua. 14 Peneret aeja r ita mbeju rive, pira mboaa

mombiru atyr rive opyta agu. Ndojapoavei r guive, mbaeta xee


Senhor ae hae rami xeayvu rire hei Senhor Nhanderuete.
15 Hae gui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Tiro pygua kuery pe:

Ye rembe rupi ikuai vae ma peneret oitypaa r hyapu rei vae gui
ndoryryipai r ri tyy, penepoa reia hae tet mbyte rupi pendejukapaa
r oendu avi vy? 16 Hae rami vy ye rembe rupigua huvixa ikuai vae ma

oguejypa r guenda openaaty gui, hae ojegui omboipa r kamixa puku


hae oao ombojeguapa pyre. Pendegui onhemondyipa rei vy oryryipa
1421 Ezequiel26,27

reve r oguapypa yvy py, oryryipa rei anho r oiny. 17 Hae rami vy

ijayvu r penereronhemboaxya rupi. Hae vy aipoei r okuapy: Ndee


tet omboetevepy hae heta ikuaia reiko vaekue, mbaexa tu rekanhy
xapya? Mbaeta yy ry rupi ndea pygua kuery ojeoia rupi pendepoakapa
vaekue, hae ndea katyi ikuai vae kuery remongyjepa rei vaekue!
18 Hae gui a ma ye pa pygua kuery hae javi oryryipa r rea r

oendu vy, ndaevei ete r ikuai nerevei ma ramo, hei okuapy.


19 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Xee ma rojapo tet oejapa pyre, tet avave rei ndaipoaveia rami,
hae gui pendery rupi ambou yai, yy reta pendeaoipa agu. 20 Ajapo avi

r peguejypa agu rami, yvykua py oguejy vae kuery reve. Hae rami vy
ymagua kuery ikuaia py romoingo r yvy guyvea py, tekoa ea ymavea
py pepyta agu yvykua py oguejy vaekue ikuaia py, penderekoague py
ndaikuaiavei agu. Hae r temimoingo kuery ikuaia rupi ma ajapo r
mbaemo por ete. 21 Rojapo r nhomondyipaar, mbaeta napevei ma

r. Penderekaa te napendejouavei r hei Senhor Nhanderuete.

Tiro tet omboaxy vaipaa rupi ijayvuague

27  Hae
gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Hae vy aipoei:
1
2
Hae gui ndee ava ray, ndeayvu ke Tiro tet pe omboaxy
vae rami. 3 Mbaeta Tiro ma ye pa re o, hae tet mboae ye yvry rupi

ikuai vae katy hae kuery oo vaekue mbaemo vendea rupi. Aipore Tiro
tet pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Tiro aipore: Xee ma
kano guaxu opa mbae py iporve vae rami aiko, re. 4 Mbaeta anhet

ye mbyte rupi peve ndepoaka, hae ndeapoa kuery nepor agu rami ete
ndeapo vaekue. 5 Hae rami vy nderegua pyra ma yvyra cipreste Senir

gui ogueru pyre gui ojapoa vaekue. Nderegua ajukue yr ma Lbano gui
oguerua yary.u 6 Ndepykuiar ma yvyra carvalho Bas gui ogueru pyre

gui ojapo. Tendar ma ojapo marfim gui, yvyra pinho yy pa Quitim


gui ogueru pyre py ombojegua vy. 7 Ndere ajukue oipyo vaer ma Egito

guigua iperiri vae hae ombojeguapa pyre anho omo, bandeira-r guive.
Ndeaoiar ma ajukue hovy hae prpura vae ogueru yy pa Elis gui.
8 Ndepykui vaer ma Sidom hae Arvade pygua kuery ojou. Nemboguataar

ma ndee Tiro tet pygua hiarandukueve ae ojou. 9 Ndere mbaemo


moatyrar ma Gebal pygua nhomongeta vaety hae hiarandukueve ojou.


Hae gui ndere onhembojapa okuapy kano ye rupigua hae imboguataa
kuery hae javi, mbaemo rereko vae omboekoviaxe vy.
10 Hae gui ndevygua xondaror ma Prsia, Ldia hae Pute gui ou

vaekue, ndevygua ikuai joe opu vae meme. Hae kuery ma ombae huy

u
27.59 Apy ma Tiro tet ombojoja kano guaxu re ajukue oipyo imoinya rami, mbaeta
hae pygua kuery ma ye ry rupi r oo mbaemo vendea rupi.
Ezequiel27 1422

jokoa hae ngora rat oupipa imoiny tet kora hae javi rupi, ndepoakaa
oikuaa uka agu. 11 Hae gui ndekora ry rupi nerara kuery ma ndea

pygua ae, Arvade guigua xondaro kuery guive. Hae gui torre ikuai vae
py nerara kuery ma Gamade pygua. Hae kuery voi tet kora rupi oupipa
imoiny huy jokoa, nembojegua pormba agu.
12 Opa mbae rerekopa ramo Trsis pygua kuery voi mbaemo

omboekovia vaekue ndereve. Mbaemo rereko vae re omboekovia prata,


ferro, estanho hae chumbo. 13 Jav, Tubal hae Meseque tet pygua kuery

voi mbaemo omboekovia vaekue ndereve. Hae kuery ma mbaemo


rereko vae re omboekovia vaekue escravo kuery hae tembiporu overa
vae guigua. 14 Hae r Togarma guigua kuery ma mbaemo rereko vae

rekovia ome kavaju, kavaju joe opua rupigua hae mburika. 15 Ded

ramymino kuery voi mbaemo omboekovia vaekue ndereve. Heta ikuai


vaekue ye yvry rupigua mbaemo ndea py ojapo pyre joguaar. Hae
nunga rekovia ogueru elefante rague marfim hae yvyra bano guigua.
16 Sria pygua kuery voi omboekovia vaekue mbaemo ndea py ojapo pyre

re. Hae nunga rekovia ome vaekue ita esmeralda, ajukue prpura hae
iperiri vae ombojegua pyre, hae gui ita coral, ita hepykueve guive.
17 Jud hae Israel yvy regua kuery voi mbaemo ojogua vaekue ndegui.

Mbaemo rereko vae rekovia ome vaekue trigo Minite guigua, tembiu
porgueve, ei, azeite hae yvyra blsamo. 18 Damasco pygua kuery voi

mbaemo ojogua reta vaekue ndea py ojapo pyre. Opa mbae por rereko
vae rekovia ome vaekue Helbom guigua vinho hae Saar guigua vexai
rague. 19 D hae Jav pygua kuery voi Uzal yvy gui ou vy mbaemo

rereko vae rekovia ome vaekue ferro guigua, cssia hae clamo.
Hae ramigua reve ou mbaemo ojogua agu. 20 Ded pygua kuery ma

ndevy ovende vaekue kavaju kupe ry guar. 21 Hae gui Arbia hae

Quedar pygua yvatekueve ikuai vae voi ojogua vaekue mbaemo ndea
py ojapo pyre. Hae rami vy ndevy ome vaekue vexai ray, vexai hae
kavara ava. Hae nunga re ndereve imbaejogua vaekue. 22 Sab hae

Ram pygua kuery voi mbaemo ojogua vaekue ndegui. Mbaemo rereko
vae re omboekovia vaekue heaku por vae, ita hepykueve vae hae
ouro. 23 Ndereve mbaemo re omboekovia avi vaekue Har, Cane hae

den pygua kuery, hae gui Seba, Assria hae Quilmade pygua mbaemo
ojogua vaety kuery voi. 24 Hae kuery ma ndereve omboekovia vaekue

ajukue prpura ombojegua pyre, tapete joo rami e-e pyt vae, hae
ix oipoka pyre ijy ete vae. 25 Hae gui kano Trsis guigua ma ndea

gui mbaemo ogueraa vaekue. Hae ramo opa mbae rejoupa ramo ye
rupigua kuery hae javi oendupa vaekue ndereko. 26 Hae ramo ndevygua

kano pykuia kuery ma ndereraa yy jaea ry rupi, te kuaray oua


katy gui yvytu ou vae nemopmba r yy mbyte py. 27 Hae ramo opa

mbae rereko vaekue oikepa r yy guy py. Hepykueve rereko vaekue,


1423 Ezequiel27,28

mbaemo rejapo hae revende vaekue, ndevygua ye rupigua kuery,


kano mboguataa, mbaemo moatyraty, mbaemo vendeaty, xondaro
kuery, hae kano py oguata vaekue hae javi. Ndevaipa ramo yy guy py
meme r oike. 28 Hae gui kano mboguataa kuery haxmba rei r yy

rembe rupi ikuai vae hae javi oendu vy oryryipa r okuapy. 29 Hae gui

yy rupi ikuai vaekue ma kano gui oguejypa vy yvy reia py ju r ikuai:


kano pykuia kuery, imboguata hae yy rupigua hae javi. 30 Hae rami vy

pav r ojaeo rei nhendu okuapy ndere. Oak ry omombo-mombo r


yvy kui, hae tanhimbu rupi onhembojere-jere r okuapy. 31 Ndere vy

oa onhopmba r oak gui. Onhe py ndere ndaeveia anho oendu vy


onhemonde r ajukue vaikue voxa guigua py rive, ojaeo hae ipya vai
reve. 32 Hae rami vy ojaeo reve nereronhemboaxy r okuapy ndaevei

etea rupi. Hae vy aipoei r: Mavae kuery tu Tiro pygua kuery rami
ikuai, ye mbyte py okyrir agu katy oguejy vaekue rami?v 33 Mbaeta

mbaemo revende vaer ye rupi ogueraa jave ma heta regua kuery


rejapo oguerekopa agu rami, mbovy rei e rereko vae revendea rupi
rejapo vaekue yvy regua huvixa kuery ojoupa agu. 34 Hae rami te a

ma yy mbyte py remopmbaa r mbaemo revende r vaekue oikepa


ma yy typyvea py, nderevegua kuery hae javi reve, hei r okuapy.
35 Hae rami ye yvry rupi ikuai vae onhemondyipa rei r okuapy

ndere. Hae kuery regua huvixave kuery voi oryryipa reve ngova re oexa
uka r ndaevei etea. 36 Hae kuery regua imbaejogua vaety kuery voi

ndejojai rei r jogueravy, nhomondyiar rive repyta rire. Hae vae rire
nanemopuavei r.

Tiro pygua huvixave rovai ijayvuague

28  Hae
gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Hae vy aipoei:
1
2
Ava ray, ndeayvu Tiro pygua huvixa pe: Po rami Senhor
Nhanderuete ijayvu: Ndepya py renhemboyvate rei, hae vy aipore: Xee
ma tuuete aiko. Hae rami vy tenda tuuete openaaty py ae aguapy ainy
ye jova-jovai rupi o vae mbyte, re vaeri ava rive reiko, tuuete e, xee
Nderuete rami ndepya reikovy vaeri. 3 T, Daniel gui renhemoaranduve,

reikuaa e vae jipoi merami. 4 Hae rami vy nearandua hae reikuaapaa


rupi vy ndepoaka hae rejoupa vaekue ouro hae prata remo por agu.
5 Mbaeta mbaemo vendea rupi reiko kuaa vae vy rejoupave tema reovy

vaekue. Hae rami vy ae renhemboyvate rei ndepya py.


6 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei:

Xee Nderuete rami ndepya reikovy ramo 7 ma, a ma ndere


ambou r amboae regua kuery pav gui ijavaeteve vae. Hae vae kuery
ma okyxe oekyi r okuapy nepor hae nearandupa reia rovai. Hae vy

27.2732 Apocalipse18.1319
v
Ezequiel28 1424

ombovaipa r ndepoakaa hae javi. 8 Hae rami vy hae kuery ndereity


r yvykua py, hae ramo reiko vai r ye mbyte py ojukapy rami. 9 Hae

ramo ndejuka ta vae pe ndau Xee ma tuuete, re r ri tyy? Mbaeta


ndejukaar po py romboaxa ramo ava rive r repyta, tuuete e. 10 Hae

rami vy remano r xevygua kuery omanoa rami, amboae regua po py,


hae rami ae xeayvu rire hei Senhor Nhanderuete.

Tegue ju Tiro pygua huvixave omboaxy vae rami ijayvuague


11Hae
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Hae vy aipoei:
12
Ava ray, ndeayvu ke Tiro pygua huvixave re omboaxy vae
rami. Hae vy aipore ixupe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Ndee ma pav gui reiko porve vaekue, nearandua hae nepora py.
13 Nhanderuete pegua yvotyty den py ae reiko vaekue. Ita iporve vae

anho ndejee remo vaekue: srdio, topzio, diamante, berilo, nix, jaspe,
safira, carbnculo hae esmeralda. Ndejeguaar ma ouro gui ojapoa.
Nemoingoa ra guive ma voi hae nunga ojapoa ndevy. 14 Ndee ma anjo

ipepo vae nhoarar roiporavo vaekue, hae rami agu rami ae romo.
Hae ramo Nderuete pegua yvyty ikya e vae rupi reiko vaekue,
itaendy ikuaia rupi. 15 Nemoingoa ra guive haevea ramigua meme

rejapo vaekue, ndere teko vai ajou peve. 16 Hae gui ma mbaemo vendea

rupi reiko vy ndepya re remo rejojukaa anho. Hae rami vy rejejavy.


Hae rami r romombo r xevygua yvyty gui mombyry, renhemongyapa
rire. Itaendy ikuaia mbyte gui romokanhy r, anjo ipepo vae nhoarar
roiporavo rire te. 17 Mbaeta nepor vae vy nekurax py renhemboyvate,

hae nerexakmba vae vy renhemongya nearandupaa py. Hae rami


rire huvixa kuery ikuai vae renonde py romombo r yvy katy, hae
kuery nderexa okuapy agu. 18 Opa mbae py rejejavya py, hae mbaemo

vendea rupi rejoguereko axya py remongyapa oo ikya e vae ndea py


ikuai vaekue. Hae nunga rupi ndegui ae xee amo tata romomba agu.
Hae rami vy pav oexaa py ajapo yvy re tanhimbu rive repyta agu
rami. 19 Mbaeta yvy regua nderexaaty kuery onhemondyipa ndegui.

Nhomondyipaar repyta, nerepuvei r guive.

Sidom tet pygua kuery rovai ijayvuague


20 Hae
gui ma xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoei:
21
Ava ray, ema Sidom teta katy, hae kuery rovai ndeayvu agu.
22 Aipore r: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ma, xee aiko pe

Sidom pygua kuery rovai, hae gui pendekuaia mbyte xemboetea r.


Hae gui peneret mbyte py rombopaga, hae ikya e vae aikoa aikuaa
uka ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa. 23 Mbaeta pe kuery rovai

ambou r mbaeaxy vaikue tape rupi tuguy onhe peve. Kyxe revegua
jova-jovai gui ou ramo oipyxo pyre kuery hoa r peneret mbyte rupi.
1425 Ezequiel28,29

Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa. 24 Hae r Israel kuery re ma


imbojaru reia kuery ijyvry ikuai vae regua ndouvei r juu ikutuar, ne
juu rakuaendy rami. Hae ramo hae kuery voi oikuaa r xee ae Senhor
Tuuete aikoa.
25 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Xee amonomba ju r Israel kuery yvy regua ikuaia rupi


amoaague gui, hae kuery mbyte rupi aikuaa uka r guive ikya e vae
aikoa yvy regua kuery oexaa py. Hae ramo hae kuery ikuai r oyvy re
ae, xerembiguai Jac pe ame vaekue py. 26 Hae py ma ikuai por r,

ojapo r ngoor, uva onhot r guive. T, hae py ikuai por r, mbaeta


ijyvry rupi ikuai vae hae javi ambopaga r ombojaru reiague re. Hae
ramo oikuaa r okuapy xee ae Senhor Tuuete aikoa.

Egito pygua kuery rovai ijayvuague

29  Hae
gui dez maet hae dez jaxya re, doze araa py ju Senhor
1

oayvu ombou xevy. Hae vy aipoei:


2 Ava ray, ema Egito pygua huvixa Fara-a katy, hovai ndeayvu

agu, Egito pygua kuery hae javi rovai guive. 3 Ndeayvu vy aipore r:

Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Egito pygua huvixa Fara, xee


aiko nderovai. Ndee ma jakare tuvixa ete vae yy py itui vae rami reiko,
mbaeta aipore: Kovae yy ma xembae ae, xejeupe guar ae ajapo, re.
4 Hae rami te nerayk re xee amo r pinda, hae ajapo r ndepekue

re pira yak rupigua ojapa agu rami. Hae rami vy yy rea mbyte gui
xee rogueno r, ndepekue re pira ojapa vae hae javi reve. 5 Romombo

r tekoa e katy, ndee hae pira ndere oja vae hae javi reve. Hae ramo
yvy piru reia py r rea. Ndereruavei r, nderetekue ndojatyai r guive.
Hae rami rgue py romboaxa r mymba kuery yvy regua hae guyra
yva regua rembiur. 6 Hae ramo Egito pygua kuery oikuaapa r xee ae

Senhor aikoa. Ndee ma Israel kuery pe repyta popoka takuai guigua


rive. 7 Mbaeta hae kuery ma opo py takua ojopy vy ojepytaxo ramove

ovo rive vy ijaxiy peve oixuupa. Hae rami ae avi ndere hae kuery ojeko
r ndee nemopa ramo hae kuery oendu r haxy vae, hae guyepy rupi
voi oryryipa r okuapy.
8 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ma, ndere ambou r kyxe revegua, ndea gui avakue hae mymba
kuery mombaar. 9 Hae ramo Egito yvy opyta r ombovaipa pyre hae

tekoa ve. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.


10 Mbaeta ndee aipore vaekue: Yak o vae xembae ae, xee ae

ajapo vaekue, re rire a ma nderovai aiko, ndea py yak ikuai vae


rovai guive. Hae rami vy ajapo r Egito ombovaipa pyre yvy tekoa ve
opyta agu rami Migdol guive Sevene peve, hae Etipia yvy apy peve.
11 Hae vae rupi ndoaxavei r avakue ne mymba kuery ma voi, quarenta

Ezequiel29,30 1426

maet peve r ndaekoavei r hae py. 12 Mbaeta ajapo r Egito yvy


ivaipa vae gui ivaipave agu rami. Hae vae re tet ikuai vae voi tet
ivaipa vae gui ivaipave r opyta, quarenta maet opa peve. Hae rami
vy Egito pygua kuery amoamba r yvy regua kuery ikuaia rupi, yvy
jave rupi r araa ukapa.
13 Hae rami te Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu avi:

Quarenta maet opaa py ma Egito pygua kuery arupa ju r yvy


regua ikuaia rupi amoaague gui. 14 Hae rami vy amoingo por ju

r. Patros yvy ojeoiague re ju aru rukapa r. Hae py ma pete tet


kyria py r ikuai. 15 Tet mboae ikuai vae gui kyrive r opyta, ne

amboae regua ryve nonhemboyvatevei ma r. Xee amoyvyi ma rire


ndaipoakavei r amboae regua kuery re. 16 Hae rami rire hae kuery

re Israel kuery ndojeroviavei r. Hae rami rgue py Egito kuery re


ojerovia hae onhepytyv ukaague re hae kuery imaendua nhav oikuaa
r ojejavyaague. Hae rami vy oikuaa r okuapy xee ae Senhor aikoa
hei.
17 Hae gui sete maet hae jypygua jaxya, jypyia ra py ju Senhor

oayvu ombou xevy. Hae vy aipoei:


18 Ava ray, Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ma Tiro tet re

oxondaro kuery omondoukaa py ombaeapo vaipa vaekue xevy. Mbaeta


pete-te ak rupi ipire rei, hae pete-te kupe rupi haxypa. Hae rami te
ixupe ma Tiro gui ndogueraa pori ombaeapoague repy, ne ixondaro
kuery pe voi.
19 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoei:

A ma Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor pe amboaxave ju r


Egito yvy. Hae ramo hae gui ogueraapa r hae pygua kuery, oipeapa
r imbae rei-rei vaekue hae javi, oxondaro kuery peguar. 20 Tiro tet

re ojeoia py ombaeapoague repyr amboaxa r Egito yvy, xevy pe ojapo


rire hei Senhor Nhanderuete.
21 Hae vae ra ma ajapo r Israel kuery imbaraete ju agu rami.

Ndee voi rojapo avi r hae kuery mbyte rupi ndeayvu reikovy agu
rami. Hae ramo hae kuery oikuaa r xee ae Senhor aikoa.

Egito yvy re Babilnia pygua kuery ipoaka agu re ijayvuague

30  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Ava ray, emombeu ke xeayvu. Hae vy aipore: Po rami
Senhor Nhanderuete ijayvu: Hae vae ra re pe kuery penepoa r.w
3 Mbaeta hae vae ra ova raii ma. T, ova raii ma Senhor ra. Araipa

r hae vae ra, mbaeta amboae regua kuery ikuai axy agu ra. 4 Hae

rami vy Egito yvy re ou r kyxe revegua. Etipia rupi voi ikuai axya

30.2 Apy ma Egito pygua kuery pe ijayvu.


w
1427 Ezequiel30

ete r, Egito rupi oipyxo pyre hoapa jave. Mbaeta hae pygua kuery
ogueraapaa r escravo-r, omombaa r guive imbaraetekueve. 5 Hae ramo

amboae regua kuery Egito reve onhemoir vaekue hoapa avi r kyxe gui:
Etipia, Pute, Lude, Arbia pygua hae javi, hae Cube pygua kuery voi.
6 Po rami Senhor ijayvu:

Egito yvy pygua pytyvare kuery hoapa r, opoakaa re ojejou por


reiague re omoyvyia r. Migdol tekoa guive Sevene peve r hoa kyxe
gui hei Senhor Nhanderuete.
7 Hae ramo yvy mboae ivaipa vaekue mbyte ombovaipa pyre r

opyta, hae tet mboae opa vaekue rami avi r omombaa tet. 8 Hae

ramo Egito yvy re tata amboja, hae ipytyvare kuery amokanhymba


ma ramo hae kuery oikuaa r xee ae Senhor aikoa. 9 Hae vae ra ma

xerenonde rupi ayvu reraa kuery kano guaxu py ojeoi r Etipia katy,
hae ramo omondyipa r onheangu e rei vaekue. Mbaeta hae vae yvy
re voi ou r teko vai, Egito pygua kuery ra py rami avi. Hae nunga ou
ae ma oiny hei.
10 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor pe xee amomba uka r


Egito pygua kuery onhemboyvate reia. 11 Hae rami vy hexevegua kuery

reve amondoukapa r Egito yvy mombaar, mbaeta pav regua gui


ijavaeteve vae. Hae ramo okyxe oekyi r okuapy Egito yvy re, hae yvy
jave rupi omonymba r ojukapa vaekue. 12 Xee amboypa r yak ikuai

vae, ijyvy voi amboaxapa r heko vai vae kuery po py. Amboae kuery
pe ambovaipa ukapa r yvy, hexe ikuai vae hae javi guive. Xee Senhor
ae ma hae rami xeayvu vae.
13 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Amokanhymba avi r hae kuery ruete kuery raangaa, taangaa


Mnfis py ikuai vaekue voi amomba r. Egito yvy re yvatekueve
ndaikuaivei r. Ijyvy jave rupi ambou r ndaekorveia. 14 Hae rami vy

ambovaipa r Patros tet, Zo re amboja uka r tata, hae anhombopaga


r N py. 15 Sim tet Egito yvy re ikorapave vae ry anho r xepoxya,

hae heta r amomba N py. 16 Egito yvy jave rupi amboja r tata. Hae

ramo Sim py oendua r ojexavai etea, N py okanhymbaa r, hae ara


py te Mnfis rovaigua kuery ojekuaapa r. 17 Kunumigue ven hae Pi-

Besete pygua hoapa r kyxe gui. Hae vae tet gui ma ogueraapaa r
escravo-r. 18 Tafnes py ma ra pytmba r, mbaeta hae py amopmba

r Egito pygua poakaa, amomba avi r opoakaa re onhemboyvate


reia. Pete arai ojaoipa r, hae r tajy kuery ma escravo-r meme r
ogueraapaa. 19 Hae rami r anhombopaga Egito yvy rupi. Hae ramo hae

kuery oikuaapa r xee ae Senhor aikoa hei.


20 Hae gui onze maeta, jypygua jaxya re, sete araa py ju pe Senhor

ombou oayvu xevy. Hae vy aipoei:


Ezequiel30,31 1428

21
Ava ray, xee amop ma Egito pygua huvixa Fara jyva. Hae
rami te ndojokuaai, noipoanoai, ne nombojeaa jevyi, hae rami e r
imbaraete ma vy kyxe oiporu ju agu.
22 Hae nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Ma, xee aiko Egito pygua huvixa Fara rovai. Hae rami vy ijyva
rovai imbaraeteveague ju r amop, hovai amop ma voiague rami. Hae
rami vy ajapo r ipo gui kyxe hoa agu rami. 23 Hae gui Egito pygua

kuery amoamba r yvy regua ikuaia rupi, araa ukapa r yvy jave rupi.
24 Hae r Babilnia pygua huvixa jyva ma amombaraete r, hae ipo py

amo r xekyxe. Hae r Fara jyva ma amop r. Hae ramo Babilnia


pygua renonde ipoa rei r oipyxo pyre rami. 25 Aupi r Babilnia pygua

huvixa jyva, hae r Fara jyva ma hoa rive r. Hae gui Babilnia pygua
huvixa po py xekyxe amo vaekue Egito yvy rupi oiporu ramo oikuaapa
r xee ae Senhor aikoa. 26 Mbaeta Egito pygua kuery amoamba r yvy

regua ikuaia rupi, araa ukapa r yvy jave rupi. Hae ramo oikuaa pav
r xee ae Senhor aikoa.

Egito yvy re mbaemo oiko agu re ijayvuague

31  Hae
gui onze maeta, mboapy jaxya re, ijypyia ra py ju
1

Senhor ombou oayvu xevy. Hae vy aipoei:


2 Ava ray, aipore Egito pygua huvixa Fara hae ixupegua kuery hae

javi pe: Mavae regua tu ndee rami ipoakapa vae? 3 Eikuaa pota havy

Assria yvy re oiko vaekue re. Hae kuery ma pete yary Lbano py hia
vae rami ikuai vaekue, mbaeta hak por vae vy kaaguy rupi kuaray
por vaekue. Yvateve vae hia, hovapy ma yvyra rovapy rogue ryve
rupi ova vaekue. 4 Yvy guy katy gui yvu o vae omoak vy ojapo vaekue

yvate agu rami. Ojapo avi ijyvypya gui yy omboxyry opa rupi, yvyra yvy
re ikuai vae hae javi omoak agu. 5 Hae nunga rupi ae onhemboyvate

vaekue yvyra yvy re ikuai vae hae javi ryve, hak retave hae ipukuve
ovy guive, heta yy omoak vy ombotuvixa ramo. 6 Haki ikuai vae rupi

guyra ojeaity apo vaekue, hak guy rupi hae javi mymba tayi okuapy,
hae ikuaray py ma yvy regua ipoakakueve oguapypa okuapy vaekue.
7 Hae rami vy heta yy rupi hapo vae vy tuvixaa hae hak retaa py ipor

ete vaekue. 8 Yary Nhanderuete pegua yvotyty rupi ikuai vae gui iporve

vaekue. Yvyra cipreste voi hae vae rami e hak vaekue, yvyra pltano
voi hae vae rami ndaokyi vae. Mbaeta ipora rami peteve yvyra
Nhanderuete pegua yvotyty py hia vae ndoikoi vaekue. 9 Hae rami ajapo

vaekue hak reta vy ipor rei agu rami. Yvyra den py Nhanderuete
pegua yvotyty rupi ikuai vae hae javi ojou pormba rei okuapy vaekue.
10 Hae gui Senhor Nhanderuete ijayvuve ju:

Hae vae yvyra yvateve tema ovy yvyra hovana vae ryve ramo
okurax py onhemboyvate rei. 11 Hae ramo xee amboaxa r yvy regua

1429 Ezequiel31,32

ipoakakueve po py, hae kuery omoingo axy agu heko vaia re. Hae rami
vy aipea r oka katy. 12 Hae ramo amboae regua kuery pav gui ijavaeteve

vae ou vy oakeo r, oeja rive r guive. Hae ramo hakgue hoapa yvyty
hae yvyugua hae javi rupi. Hoky voi omopmbaa r yvy jave rupi yak
ikuai vae yvry. Ikuaray py yvy regua ikuai vaekue hae javi ojepeapa r
ojeoivy. 13 Hapytakue re ma hae javi regua guyra r ikuai, hae r hakgue

guy rupi ma hae javi regua vixo ojeaity apo r okuapy. 14 Hae rami yvate

etea rami amboae yvyra yy rembe rupi ikuai vae onhemboyvate e agu,
amboae yvyra ikuai vae gui yvate ve agu, ne yy reta oa py yvateve
hia vae voi ojee ojerovia rei e agu. Mbaeta ojejou por reia hae javi
ma okanhy agu rami omboaxaa. Hae ramo hoapa r yvykua vaikue py,
avakue ray kuery yvykua py omboguejy pyre mbyte py opyta agu.
15 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Hae vae yvyra okanhy jave xee ajapo yvy jave re ipya vaia agu
rami. Mbaeta hae vae kuxa yvy gury yvu ikuai vae ajaoipa vy
ajokopa yy oxyry vaekue, yy heta ve agu. Ikuxa ma Lbano yvy hae
javi rupi ajaoipa ajukue hu rei vae py, hae ramo yvy re yvyra ikuai
vae ipirupa. 16 Hae vae yvyra hoa r hevovo reia gui ajapo yvy regua

hae javi oendu vy okyjepa agu, yvykua vaikue py omanogue mbyte


amboguejy ramo. Hae ramo yvyra hoa vaekue ovyapa ju r okuapy
yvy gury rupi ikuaia py, den pyguare, Lbano yvy regua iporve
vaekue, hae yy etaa rupi ikuai vaekue hae javi. 17 Hae gui ma amboae

regua kuery ipytyvare hae ikuaray py oguapy okuapy vaekue voi


oopa r hexeve yvykua vaikue py kyxe py ojuka pyre reve opyta agu.
18 Hae gui Fara, ndee voi yvyra den py ikuai vae hae javi gui

neporve hae ndeyvateve vae. Hae rami te hae kuery reve reguejy avi
r yvy guy katy. Hae rami vy repyta r opire omboi uka e vaekue
mbyte, kyxe py ojuka pyre kuery reve guive. Hae rami vy Fara hae
iporague hae javi okanhymba r hei Senhor Nhanderuete.

Egito pygua huvixa Fara omboaxy vae rami ijayvuague

32  Hae
gui doze maeta, doze jaxya re ijypyia ra py ju Senhor
1

oayvu ombou. Hae vy aipoei xevy:


2 Ava ray, ndeayvu ke Egito pygua huvixa Fara pe omboaxy

vae rami. Hae vy aipore r ixupe: Ndevy ma Guary ray yvy regua
mondoroa, ea vaeri pete jakare yak oa py opyrmba reve yy
omongyapa rei vae rami rive reiko.x
3 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Ndery amombo r xekya yvy regua kuery mbyte, hae ramo


hae kuery nemoat r heravy xekya py. 4 Hae rami vy xee roeja r

43.2 Apocalipse1.15
x
Ezequiel32 1430

imoiny yvy py, romombo r nhu reia py. Hae vy ndery ambou r
opa margua guyra, mymba yvy regua voi okaru r okuapy nderoo
re. 5 Nderookue amoa r yvyty ry rupi, hae yvyugua ikuai vae rupi

amony r ndekyrakue. 6 Nderuguy onhe vaekue ma omoakmba r


yvy yvyty ry peve, amony avi r yak. 7 Xee rojuka ma vy ajaoipa


r yva, jaxy-tata ikuai vae voi amopytmba r. Kuaray ma amomba


r arai py, jaxy voi naexakvei r. 8 Ndekuxa ajapo r yva re hexak

vaekue pytmba agu rami, hae nderekoague rupi ambou r pyt reia
hei Senhor Nhanderuete.
9 Ajapo r yvy regua heta rei ipya vai agu rami, mbaeta pav

regua oendu r rekanhymba maa omombeua r, yvy reikuaa eague


rupi voi. 10 Ndereko heta regua oendu vy onhemondyipa rei r, huvixa

kuery voi nderovai xekyxe aekyi r oexa vy oryryipa r. Ndee rea ramo
pete-te oryry-ryryipa r, guekove oguerojeayvu vy.
11 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Ndea py ou r Babilnia pygua huvixa okyxe reve. 12 Ndevygua


kuery heta vaekue te ajapo r ipya guaxukueve pav regua gui


ijavaeteve vae oitypa agu rami okyxe py. Hae ramo hae kuery omomba
r Egito yvy re onhemboyvate vae ikuai vae, mbaemo por o vaekue
hae javi guive. 13 Nerymba kuery ma amokanhymba r yy heta ikuai

vae rupi. Hae gui avakue ne mymba ma voi nomongyavei r yy.


14 Hae rami vy yy hae py ikuai vae ajapo r itui por ju agu rami.

Yak ikuai vae ma ajapo r azeite rami oxyry por agu hei Senhor
Nhanderuete.
15 Mbaeta ambovaipa uka r Egito yvy, opa mbae ikuai vaekue

novei agu rami. Ajuka ukapa r hae py ikuai vaekue. Hae ramo
peikuaa r xee ae Senhor aikoa. 16 Hae rami yvy regua kuery ijayvu r

Egito yvy hae mbaemo por o vaekue hae javi ogueronhemboaxya rupi
hei Senhor Nhanderuete.

Egito pygua kuery amboae regua reve manoa


py ikuai agu re ijayvuague
17Hae
gui doze maeta hae jypygua jaxya re, quinze araa py ju
Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
18 Ava ray, ejaeo ke Egito yvy re heta ikuai vaekue re, mbaeta hae

kuery oguejypa r yvy guyve katy, amboae regua kuery omboeteve pyre
yvykua katy oguejy vae kuery reve. 19 Pe ndau amboae gui peneporve

ri tyy? Peguejy ke havy, hae penheno pejupy opire omboi uka e


vaekue reve. 20 Mbaeta pe kuery voi pea r kyxe py ojuka pyre mbyte.

Kyxe omboaxaa ma penderovaigua pe: Pembovaipa r Egito yvy, hae py


ikuai vaekue hae javive reve, ea ixupe. 21 Hae ramo ipya guaxukueve

regua ipoakave vaekue hae ipytyvare kuery reve ma pendevy ojapukai


1431 Ezequiel32

r okuapy manoa py ikuaia gui. Hae py opire omboi uka e vaekue


oguejy vy onhonomba inony kyxe py ojukapa pyre.
22 Hae py ma itui Assria pygua huvixa ojeupegua kuery hae javi

reve. Ijyvry rupi ikuai kyxe py ojukaa r onhono pormba pyre, kyxe
py hoapa vaekue meme. 23 Mbaeta hae kuery rupa ma yvykuapy

rupi ikuai, hae onhono porague yvry ikuai hae pyguare kuery hae
javi. Kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme, okuave teri jave joyvy rupi
nhomongyjepa rei vaekue ri.
24 Hae py o avi Elo pygua ojeupegua kuery hae javi reve, onhono

por mbyre yvry rupi. Hae kuery ma kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme.
Hae rami vy opire nomboi ukai vaekue oguejypa yvykua py. Okuave teri
jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaekue ri oxmba reve opytapa yvykua
py oguejy vaekue mbyte. 25 Ojuka pyre kuery mbyte rupi ma ojapoa hupar,

ojeupegua kuery hae javi mbyte. Hae kuery rupa ma ijyvry rupi ikuai.
Opire omboi uka e vaekue meme, kyxe py ojukapa pyre. Okuave teri jave
joyvy rupi nhomongyjepa rei vaekue ri oxmba reve opytapa yvykua py
oguejy vaekue mbyte, ojuka pyre mbyte rupi onhono pora.
26 Hae gui hae py ma ikuai Meseque hae Tubal pygua ojeupegua

kuery hae javi reve. Hae kuery rupa ma ijyvry rupi ikuai. Opire omboi
uka e vaekue meme, kyxe py ojukapa pyre, okuave teri jave joyvy
rupi nhomongyjepa rei vaekue ri. 27 Hae kuery ma ymave rupigua ipya

guaxukueve mbyte rupi e ikuai, opire nomboi ukai vaekue yvykua


py oguejy vaekue guembiporu joe opua py oiporu vaekue inhak
gury omoa reve-reve ikuaia rupi e. Mbaeta hae kuery reko vaiague
re opaga agu ma inhak re ae opyta. Okuave teri jave joyvy rupi ipya
guaxukueve voi nomboekorvei vaekue ri. 28 Hae gui pe Egito pygua

kuery voi penemopmbaa avi r opire omboi uka e vae kuery mbyte
py, penenhono pora r guive kyxe py ojuka pyre kuery mboae reve.
29 Hae py ma Edom pygua huvixa kuery hae yvatekueve hae javi

ikuai. Hae kuery ipoakapa vaekue ri omboguejypaa kyxe py ojuka pyre-


pyre reve. Hae ramo opire omboi uka e vaekue reve onhonoa yvykua
py omboguejy pyre hae javi reve.
30 Hae py ikuai avi kuaray apuaia katygua yvatekueve. Hae kuery

ma Sidom pygua kuery oipyxo pyre reve omboguejya avi, oxmba reve
ikuai, opoakaa py nanhomboekorvei vaekue ri. Hae py opire omboi
uka e vaekue reve ikuai, kyxe py ojuka pyre kuery oxmba rei reve
yvykua py omboguejypaa vaekue mbyte.
31 Fara ma hae kuery hae javi oexa vy ovyapa r ojeupegua kuery

reve. T, Fara hae ixondaro kuery hae javi r ovya, kyxe py ojukaa avi
vaekue mbyte onhono pora ramo hei Senhor Nhanderuete.
32 Mbaeta Fara hae ixondaro kuery hae javi ma nhomondyipaar

amo vaekue okuave vae kuery yvy re. Vaekue ri hae voi onhono pora
Ezequiel32,33 1432

r opire omboi uka e vaekue kyxe py ojuka pyre mbyte py hei


Senhor Nhanderuete.

Tet rara oikuaa pota por agu re ijayvuague

33  Hae
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Hae vy aipoei:
1
2
Ava ray, ndeayvu ke neretar kuery pe. Hae vy aipore
hae kuery pe: Pete yvy re kyxe revegua ambou ramo hae pygua kuery
oiporavo r pete ava hae pygua ae, hae vy omo r guet rarar.
3 Hae ramo hae vae ma yvy re kyxe revegua ou r oexa vy mimby

guaxu omonhe r guetar kuery omonheangu agu. 4 Hae gui xapya


rei mimby guaxu nhe amongue oendu te nonheangui rei ramo kyxe
revegua ou vy ojuka r. Hae rami r hexe ae r o huguy omoague re
opaga agu, 5 mbaeta mimby guaxu nhe oendu te nonheangui rire.

Hexe ae r o huguy omoague re opaga agu. Hae r mimby nhe


oendu vy onheangu vae ma ogueraa jepe r guekove. 6 Hae rami te

xapya rei tet rarar omo mbyre ma kyxe revegua ou r oexa te


mimby guaxu nomonhei tet pygua kuery omonheangu agu. Hae gui
kyxe revegua ou vy oipeapa r tet pygua rekove. Xapya rei ojuka pyre
heko vaia reve r ojukaa te huguy omoague re ambopaga r tet rara.
7 Hae gui ma ndee ava ray, xee romo Israel kuery rarar, ayvu

xejuru guigua ndee rendu vy hae kuery pe ju remombeu agu. 8 Xapya


rei heko vai vae kuery pe aipoae r: Ndee ndereko vai vae, anhet
ete remano r, hae te ndee hae kuery pe nandeayvui r ikuaiaty gui
ojepea agu re. Hae rami r hae kuery omano r gueko vaiague py te
huguy onheague re ndee r rombopaga. 9 Hae gui xapya rei heko vai

vae kuery pe ndeayvu ikuaiaty gui ojepea agu re, vaeri hae kuery
ndojeko rerovai vy ma omano r gueko vaia py ae. Hae r ndee ma reo
jepe r.
10 Hae gui ndee ava ray, ndeayvu ke Israel kuery pe. Hae vy aipore

r: Pe kuery aipopeje: Nhandeapua hae jajejavya nhandere o vae


kuxa ae japa javy. Mbaexa r tu havy jaikove? peje. 11 Aipore hae

kuery pe: Anhet ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy
aipoae: Xee ndavyai heko vai vae kuery omano r, hae r gueko vaiaty
gui ojeko rerova vy oikove ju ramo anho. Hae nunga rupi Israel kuery,
pejeko rerova, pejeko rerova ke pendeko vaia gui. Mbaer tu pemano
rive? hae.
12 Hae nunga rupi ava ray, aipore r neretar kuery pe: Xapya rei

heko por vaekue heko vai ri ramo ymave rupi teko por rupi oikoague
ndogueraa jepei r. Hae rami ae avi heko vai vaekue ojeko rerova ri
ramo ymave rupi teko vai rupi oikoague ma nomokanhyi r. Hae rami
ae avi heko pora vaekue ri ojejavya ra py heko porague rive ndojapoi
r oikove agu rami. 13 Hae gui xapya rei heko por vae pe Anhet ete

1433 Ezequiel33

reikove riae r hae te hae vae ma gueko pora re rive ojeroviaa rupi
ojejavy ramo xee naxemaenduavei r teko por rupi oikoague re. Hae
rami rgue py omano r gueko vaia py ae. 14 Hae rami ae avi xapya rei

heko vai vae pe Anhet remano r hae te ojejavyaty gui ojeko rerova
vy haevea rami hae teko por rupi anho ju r oiko. 15 Hae rami vy hae

vae heko vai vaekue omboekovia ju r mbaemo oiporu uka vaekue,


opaga r ju mbaemo re imondaague repy, hae ayvu tekove mea rupi
oiko, heko vaiague rupi rgue py. Hae rami ri vy oikove r, nomanovei
r. 16 Mbaeta heko vaiague re naxemaenduavei r hovai. Haevea rami

hae teko por rupi ju oiko vy oikove r.


17 Hae rami te neretar kuery aipoei: Senhor ma haevea

rami nhanderereko, hei vaeri hae kuery ae haevea rami ikuai vae.
18 Mbaeta heko por vaekue ma xapya rei teko por gui ojepea vy teko

vai rupi ju oiko vy ma omano r gueko vaia kuxa rive. 19 Hae r heko

vai vaekue ma heko vaiaty gui ojeko rerova vy haevea rami hae teko
por rupi ju oiko vy ma oikove r. 20 Hae ramive ma pe kuery aipopeje:

Senhor ma haevea rami nhanderereko, peje. Hae nunga rupi pe


Israel kuery, xee aikuaa pota r pete-te peikoa re.

Israel kuery ojee rive ojeroviaa re ijayvuague


21Hae
gui doze maet re ma escravo-r nhandereraa ague py
nhandekuai jave, dez jaxya hae cinco araa py ma pete ava ou xea py
Jerusalm gui onha vaekue. Hae vy aipoei:
Tet oipeaa ma hei. 22 Neexa, hae vae kaaru ma xere Senhor

po o vaekue, onha vaekue ova e mbove. Hae rami vy kogue ju hae


vae ava xea py ou e mbovei xejuru oipea ju. Hae ramo xeayvuve ju,
nakyrirvei.
23 Hae ramo xevy Senhor ombou oayvu. Hae vy aipoei:

24 Ava ray, Israel kuery regua tet ombovaipa pyre rupi ikuai

vae ijayvu vy aipoei okuapy: Abrao ma hae aei oiko vaeri ipo
py omboaxaa rakae kovae yvy. Neexa, nhande kuery katuve ma
nhandereta ete ramo kovae yvy omea ae nhandekuai agu, hei
okuapy. 25 Hae rami te aipore hae kuery pe: Po rami ijayvu Senhor

Nhanderuete: Pe kuery ma xoo hae huguy revegua peu, hae tuuete


raangaa pereko vae re pema, jouguy pemo pekuapy guive. Hae
nunga rupi pe kuery ndau penderekoa r teve yvy re? 26 Pe kuery ma

pendekyxe re rive pejeroviave vae, ojeguarupy pejapo, peneir kuery


rayxy reve guive pejejavy. Hae nunga rupi ndau yvy re penderekoa r
teve?
27 Aipore hae kuery pe: Anhet ete xee Senhor Penderuete xee

ae rekove rupi aura vy aipoae: Tet ombovaipa pyre ikuai vae ojukaa
r kyxe py, hae r tet rovai rupi ikuai vae ma amboaxa r mymba
Ezequiel33,34 1434

nhar omondoropa hae houpa agu. Hae gui onhemiaty hae itakua
rupi onhemi vae ma mbaeaxy gui r omano. 28 Mbaeta pendeyvy xee

ambovaipa uka r tekoa ve opyta agu, hae ramo pendepoakaa pejou


por rgue py penemoyvyia r. Israel regua yvyty ikuai vae rupi
voi jipoavei r avave rei, hae rupi ndoaxaavei r guive. 29 Hae ramo

peikuaa r xee ae Senhor aikoa, pendeyvy tekoa ve opyta agu xee


ambovaipa uka ramo, ojeguarupy pejapoa rupi pendekuaia re.
30 Hae gui ndee ava ray, tet kora hae ngoo rok rupi neretar

kuery ijayvu okuapy ndere. Joupe-upe r ijayvu pete-te guyvy hae


guykey kuery reve. Hae vy aipoei r: Ajerure pvy, peju ke, jaa
nhaendu agu Senhor ayvu omombeua r, hei okuapy. 31 Hae rami vy

haekue rami ae r ou ndea py, hae nerenonde rupi oguapypa r okuapy


xevygua kuery rami. Hae vy ndeayvua oendu r te ndaikuaixei haekue
rami. Ojuru py porayvu vae rami ijayvu, hae r opya py ma jokorepaa
rupi anho ikuai. 32 Mbaeta hae kuery pe r ndee mborayvu rupi oporai

vae rami reiko, amongue oporai por hae imbaepu kuaa vae rami rive.
Mbaeta ndeayvua oenduxe vai merami te ndaikuaixei haekue rami.
33 Hae nunga hae javi oiko, ojeupitypa ramo hae kuery oikuaa r hae

kuery mbyte rupi profeta oiko raeague.

Israel kuery re nopena pori vae kuery rovai ijayvuague

34  Hae
gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
1
2
Ava ray, ndeayvu ke Israel kuery re opena vae kuery
rovai. Hae vy aipore: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete. Ndaevei
ete r Israel kuery re opena vaer omo mbyre vaeri ojee ae rive
opena vae kuery pe! Xevygua vexai kuery re opena vaer omo
mbyre e teve? 3 Mbaeta xoo ikyra-kyrave vae peupa pekuapy,

hague py ma penhemonde, hae pemongyrapa vaekue ma pejuka


tema pekuapy. Hae rami te vexai kuery re ma napepenai. 4 Mbaeta

ikangykue napemombaraetei, imbaeaxy vae napeipoanoi, op vaekue


napembojeai, ojepea vaekue ndaperu jevyi, hae okanhygue ma voi
ndapeka jevyi. Hae rami rgue py pereko poyi, pemboaxya rupi e.
5 Xerymba kuery re opena por vae ndoikoi ramo oamba ojeoivy, hae

mymba inhar vae nhundy rupigua rembiur rive ikuai. 6 Hae ramo

xerymba kuery ma opa rupi ikuai yvyty hae yvy ikuai vae ry rupi.
Yvy jave rupi oamba okuapy, hekaar hae heru jevyar ndoikoi ramo.
7 Hae nunga rupi joe opena vaer omo mbyre kuery, pendu ke

Senhor ayvu: 8 Anhet ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi

aura vy aipoae: Xevygua vexai kuery pemboaxapa hiuar kuery pe, hae
ramo mymba inhar vae nhundy rupigua kuery rembiur ikuai, opena
vaer ndoikoi ramo, mbaeta joe opena vaer amo vaekue ndoekai
okuapy xevygua kuery, ojee ae rive opena okuapy, xevygua kuery re.
1435 Ezequiel34

9Haenunga rupi joe opena vaer romo vaekue, pejapyxaka ke Senhor


ayvu re. 10 Po rami ijayvu Senhor Penderuete: Neexa, xee ma aiko

joe opena vae kuery rovai, hae rami vy hae kuery po py ndaejavei r
xevygua vexai kuery. Amomba r joe openaa, ojee ae rive nopenavei
agu. Hae kuery juru gui xee araa jepepa r xevygua vexai kuery, hou
vaer rive ikuai ve agu.

Ojeupegua kuery re Senhor opena por agu re ijayvuague


11Hae
nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Neexa, xee ae aeka r xevygua kuery, arupa r guive. 12 Mbaeta

mymba kuery re opena vae ma hae kuery oamba r oexa vy oguerupa


ju r. Hae rami ae avi xee voi aru r xevygua kuery. Araipa hae
pytmbaa ra py hae kuery omoaague hae javi rupi gui xee araa jepe
r. 13 Opa rupi yvy regua ikuaia gui aipea vy amboatypa r, hae vy

ijyvy re ae ju r aru. Amongaru r Israel regua yvyty ikuai vae rupi,


yak ikuai vae yvry, tekoa rupi guive. 14 Nhundy pora rupi r areko,

Israel regua yvyty yvateve vae ikuaia rupi. Hae ramo onheno r okuapy
nhundy por reia rupi Israel regua yvyty re. 15 Xee ae r apena xevygua

kuery re, amombytuu r guive hei Senhor Nhanderuete.


16 Hae rami vy aeka r okanhygue, ojavy vaekue ma arupa ju r,

opgue hae ikangykue ma amombaraete ju r. Hae r ikyra rei vae hae


ipoakakueve ma amomba r. Mbaeta teko por rupi r apena.
17 Hae gui pe kuery xevygua pendekuai vae re ma po rami

Senhor Penderuete ijayvu: Neexa, aikuaa pota r xerymba kuery hae


javi re, vexai ava hae kavara ava re guive. 18 Pe kuery peguar nhundy

por reia ame vae ndau ndaevei ri? Mbaexa tu havy nhundy mboae
rupi voi pepyrmba rei rive? Pe kuery pe ndaevei ri tyy yy por ame
vaekue? Mbaexa tu havy yy mboae voi pepyr vy pemongyapa rei?
19 Mbaeta xerymba kuery ma nhu pepyrmbaague rupi rive okaru, hae

yy pemongyapa vaekue oyu okuapy.


20 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu joguereko

axya kuery pe:


Neexa, xee ae aikuaa pota r vexai kuery ikyrakueve hae iporiaukue
re. 21 Mbaeta pe kuery ma pendeaxiy py penhomoanha-anha heravy, hae

penderakua py peikutu pekuapy ikangykuei, pemoxmba peve. 22 Hae

r xee ma araa jepepa r xevygua kuery houpa pyr rive ikuai e agu,
vexai ikuai vae re aikuaa potaa py. 23 Hae kuery pe pete ambou r opena

vaer omongaru por agu. Xerembiguai Davi ae r omongaru hae opena.


24 Xee aiko r hae kuery ruete, hae r xerembiguai Davi ma hae kuery

mbyte rupi r oiko huvixave. Xee Senhor ae xeayvu hae rami.


25 Hae gui hae kuery pe ajapo r xereve ikuai por agu. Hae rami

vy amomba r mymba nhar yvy re ikuai vaekue. Hae ramo xevygua


Ezequiel34,35 1436

kuery tekoa ea rupi ikuai, hae kaaguy rupi oke te mbaeve ndoikoi
r. 26 Mbaeta xee amoingo por r, xevygua yvyty yvry rupi voi.

Hae rami vy hira py por r ambou oky amoingo pora rupi. 27 Hae

gui yvyra ikuai vae hiapa r, hae yvy re oiko r mbaemo aju pyau.
Hae ramo yvy re hae kuery ikuaia rupi mbaeve ndoikoi r. Hae kuery
oikuaa r xee ae Senhor aikoa, mbaeta hae kuery re canga omo mbyre
amopmba vy aipeapa r escravo-r ogueraa vaekue po gui. 28 Hae rami

rire hae kuery ndaikuaivei ma r amboae regua kuery omok vaer,


mymba yvy re ikuai vae voi nomondorovei r. Hae rami rgue py ikuai
por r, imondyiar ndoikoi r. 29 Hae kuery pe ajapo r onhot vaekue

oiko por ete agu, hae ramo yvy re ikuai teri reve karuai omomba ve
agu. Noenduvei r guive amboae regua kuery ojojai reia. 30 Hae ramo

oikuaa r hae kuery reve xee Senhor tuuete aikoa, hae r Israel kuery
ae xevygua ikuaia hei Senhor Nhanderuete.
31 Pe xerymba vexai kuery pendekuai vae ma avakue peiko, hae

r xee ma Penderuete hei Senhor Nhanderuete.

Seir yvyty re ikuai vae kuery rovai ijayvuague

35  Hae
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoei:
1
2
Ava ray, ema na Seir yvyty katy, hae vy ndeayvu ke
hae kuery rovai.y 3 Aipore hae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete

aipoei: Neexa Seir yvyty re pendekuai vae, xee ma penderovai aiko.


Hae rami vy penderovai xepo aupi vy ajapo r pekanhymba agu rami
nhomondyipaar. 4 Pe kuery ret ambovaipa uka r tekoague opyta

agu. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa. 5 Mbaeta Israel

kuery re napendeaei riae vy pemboaxa kyxe py ojuka vaer pe, hae


kuery opaa py omoingo axya ete jave. 6 Hae nunga rupi anhet ete xee

Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Pe kuery voi xee
romboaxa r penderuguy moar pe, penderakykue monha agu. Jouguy
pexaxe vai rire penderuguy moar ju r ou penderakykue. 7 Mbaeta

Seir yvyty ambovaipa ete vy hae gui amomba r oaxa hae ojevy agu
vaekue hae javi. 8 Hae vae yvyty amony r oipyxo pyre anho. Mbaeta

kyxe py oipyxo pyre hoa r pendeyvy rupi yvyty, yvyugua hae yak
ikuai vae yvry. 9 Hae rami vy pendekuaia ma rakaeve r peve ajapo r

tekoa ve o agu rami, peneret py noavei agu. Hae ramo peikuaa r


xee ae Senhor aikoa.
10 Mbaeta aipopeje vaekue: Moko regua hae mokove yvy opyta

r xembae ae. Xee ae r aiko hae py, Senhor hae py oiko avi te,
peje vaekue.z 11 Hae nunga rupi anhet ete xee Senhor Penderuete

y
35.2 Seir yvyty ma Edom kuery ikuaia. Hae kuery ma Israel kuery rovaigua ikuai rakae.
z
35.10 Moko regua heia ma Jud hae Israel kuery re ijayvu vy.
1437 Ezequiel35,36

xee ae rekove rupi aura vy aipoae: Xee rombopaga r joupe pendepoxy


hae joe napendeaeia rami ae, mbaeta pendevai rei reve pereko axy
vaekue xevygua kuery. Hae gui pe kuery re aikuaa pota ramo hae
kuery voi oikuaa r xereko. 12 Israel regua yvyty re pendeayvu vai vy

aipopeje: Ombovaipaa ma ramo nhandevy pe ju opyta r nhundyr


rive, peje vaekue. Hae rami pendeayvu r xee Senhor aendupa, hae
pe voi peikuaa r xee aenduague. 13 Mbaeta pe kuery ma pendeayvu

py penhemboyvate reive vaekue xerovai, xere pendeayvu rei vaipa. Hae


ramo xee aendupa. 14 Hae nunga rupi Senhor Penderuete ijayvu po

rami: Yvy jave rupi ovya pav jave te pe kuery ma xee romokanhymba
r. 15 Israel kuery omokanhymbaa jave pevya reiague rami ae r xee ju

ajapo pendere. Mbaeta pe Seir yvyty re Edom kuery pendekuai vae,


penemokanhymbaa katui r. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor
aikoa.

Israel regua yvyty ikuai vae pe ijayvuague

36 
Ndee ava ray, emombeu ke xeayvu Israel regua yvyty
1

ikuai vae pe. Hae vy aipore: Israel regua yvyty pendekuai


vae, pendu ke Senhor ayvu. 2 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Penderovaigua kuery pendevy aipoei: Haevea rami! Tekoa imar e


vaekue ma nhandevy meme opyta, hei okuapy. 3 Hae rami r ndee

Ezequiel, emombeu ke xeayvu, hae vy aipore yvyty ikuai vae pe: Po


rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Amboae regua kuery penemomba hae
jova-jovai katy gui penemombaxe ojeupe ju penemombyta agu, xevygua
kuery re ijayvu vai guive ojojai reia rupi. 4 Hae rami te, pe Israel regua

yvyty pendekuai vae, pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami


Senhor ijayvu yvyty hae yvy ikuai vae pe, yak hae yvyugua ikuai
vae pe, hae tekoa ea ombovaipa pyre, hae tet oeja pyre ikuai vae
pe, mbaeta hae katyi rupi amboae regua kuery ikuai vae oipeapa,
ojojai rei okuapy guive. 5 Hae rami te po rami Senhor Nhanderuete

ijayvu: Anhet xee ndaevei etea hendy vae rupi xeayvu yvy regua kuery
hae Edom pygua hae javi pe, mbaeta xeyvy hae kuery ojopy vaekue
ombaer, okurax py ovya rei hae onhe py xejojai rei reve. Hae
rami vy oipeapa hekoa vaekue, ogueraapa guive imbae rei-rei vaekue.
6 Hae nunga rupi emombeu xeayvu Israel yvy re. Hae vy aipore yvyty

hae yvy, yak hae yvyugua ikuai vae pe: Po rami ijayvu Senhor
Nhanderuete: Neexa, xee ma ndaevei etea hae xepoxya rupi xeayvu,
mbaeta yvy regua kuery pendejojai rei okuapy. 7 Hae nunga rupi po rami

ijayvu Senhor Nhanderuete: Xepo aupi reve xee aura yvy regua kuery
pendejojai reiague ma pendeyvry rupi ikuai vae ry ae ju r ojeapa.
8 Hae r pe Israel regua yvyty pendekuai vae, pendere ikuai nho

r yvyra hak hae hia vae xevygua Israel kuery pe, mbaeta hae kuery
Ezequiel36 1438

ou ju agu rami ikuai. 9 Mbaeta neexa, xee aiko r pendereve. Ajevy r


pendea py. Hae ramo pendery rupi yvy oikaraa hae omaeta ju r.
10 Pendery amboeta ju r avakue, Israel kuery hae javi regua, t, hae

javi r ikuai. Hae ramo hae kuery ma guet rupi ae ju r ikuai, mbaeta
ivaipaague py ojapo ju r ngoor. 11 Pendery rupi amboeta r avakue

hae mymba kuery. Hae kuery heta hae tay reta r ovy. Jypy guare gui
xee romoingo porve r. Hae ramo peikuaa r xee ae Senhor aikoa.
12 Pendery rupi ajapo r xevygua Israel kuery oguata ju agu rami.

Pepyta r hae kuery pegua, ndapejapovei r guive tay kuery okanhy


agu rami.
13 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu hae kuery yvy pe:

Ndevy pe aipoea: Ndee ma yvy avakue mombaa, hae tay kuery


okanhymba agu rami rejapo vae, ea vaekue te. 14 Hae nunga rupi

ndee neremombavei ma r avakue, nderejapovei r ndea pygua ray


kuery okanhymba agu rami hei Senhor Nhanderuete.
15 Xee ma amboae regua kuery pe ndorojojai rei ukavei r rendu

agu, hae ramo nerenduvei r yvy regua kuery nembojaru reia,


nderejapovei r guive ndea pygua kuery ojejavy agu rami hei
Senhor Nhanderuete.

Israel kuery omoingo por ju agu re ijayvuague


16 Senhor
oayvu ombou vy aipoei xevy:
17
Ava ray, Israel kuery oyvy re ikuai teri reve opa mar ikuai hae
mbaemo ojapoa py omongyapa rei vaekue. Kunha gueko re oiko vae
rami hae kuery voi haeve vaekue xerenonde. 18 Hae nunga rupi hae

kuery re ambou xepoxya, hae kuery yvy re jouguy omo okuapy hae
mbaemo raangaa py omongyapaague re. 19 Hae rami vy amoamba

vaekue yvy regua kuery ikuaia rupi, araa ukapa yvy jave rupi. Xee
ambopaga opa mar ikuai hae mbaemo ojapoague re. 20 Hae rami py

yvy regua kuery ikuaia py mamo r hae kuery ojeoia rupi ojapo okuapy
xerery ikya vaea rami rive oikuaa agu rami, mbaeta hae kuery pe
aipoea: Pevae kuery ma Senhor pegua vaeri ijyvy gui omoxmba
vaekue, ea. 21 Hae rami r Israel kuery ojeoia rupi ojapo okuapy yvy

regua kuery xerery ikya e vae nomboetei agu rami. Hae rami te xee
amboete uka nho.
22 Hae nunga rupi aipore Israel kuery pe: Po rami Senhor

Nhanderuete ijayvu: Pe Israel kuery re ama vy e hae nunga ajapo,


hae r xerery ikya e vae amboete ukaa rupi vy, mbaeta pee kuery
ma yvy regua kuery mbyte rupi peoa py xerery napemboete ukai ramo.a
23 Hae nunga rupi amboete uka ju r xerery yvate hae ikya e vae, yvy

a
36.22 Romanos2.24
1439 Ezequiel36,37

regua kuery mbyte peoa rupi pemongya uka vaekue ri. Hae ramo yvy
regua kuery oikuaa r xee Senhor ae aikoa, hae kuery renonde ikya
e vae aikoa aexa uka ramo hei Senhor Nhanderuete.
24 Hae rami vy yvy regua kuery mbyte gui xee rogueno r, hae

yvy jave rupi gui pendeyvy py ae ju rogueru vy romboaty r hae py.


25 Hae vy pendery rupi amboayvi r yy ikya e vae, napendekyavei

agu. Hae rami vy roikyao r haevea hae mbaemo raangaa pereko


vaekue hae javi gui. 26 Pendevy ame r kurax pyau, pendere amo

r nhe pyau. Pendegui aipea r kurax ita guigua, hae vy hekovia


amo r penderoo guigua. 27 Pendere amo r Xenhe ae, ajapo r guive

xeayvu rupi pendekuai agu, xee aipota vae pemo por vy pejapopa agu
rami. 28 Hae ramo pendekuai r pendeyvyr peneramo kuery pe ame

vaekue re. Peiko r xevygua kuery, hae r xee ma aiko r Penderuete.


29 Rogueraa jepe r haevea hae javi gui. Trigo voi ambou reta r, hae

r karuai ma nambouvei r pendere. 30 Ajapo r yvyra hia por hae


mbaety rupi ipyau vae oiko por agu rami, karuai kuxa yvy regua
kuery pendejojai rei ve agu. 31 Hae ramo penemaendua r haevea

rami pendekuaiague hae haeve vae pejapoague re. Pendejegui ae r


pejeguaru pendereko vai hae penhemongyapaague kuxa. 32 Peikuaa por

pota ke: pendere ama vy e hae nunga ajapo. Israel kuery, pexmba ke
hae perovyave eme pendekuaiague hei Senhor Nhanderuete.
33 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Pendereko vaia hae javi gui roikyao vy ajapo avi r peneret


rupi pendekuai ju agu rami. Hae ramo penderor pejapopa ju r tekoa
eague rupi. 34 Peikara ju r yvy tekoa ea rupi, oaxa vae kuery oexa

vy Oeja pyre itui ndeivei r. 35 Hae rami rgue py aipoea r: Kovae


yvy oeja pyre ma den yvotyty rami ju ipor. Tet tekoa ea, oeja pyre
hae ombovaipa pyre voi ikorapa hae ombaa ju, ea r. 36 Hae ramo

yvy regua kuery pendeyvry rupi okuave vae oikuaa r xee Senhor ae
tet ombovaipa pyre ajapo juague, hae pendeyvy oeja pyre rupi amaet
juague. Xee Senhor hae rami agu re xeayvu rire ajapopa r.
37 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Israel kuery haeve ju r xevy ojerure agu mymba kuery rami


amboetave agu. 38 Hae ramo tet oeja pyre rupi heta ju r xevy guar

omboaxa pyre, Jerusalm tet py ngaru oiko jave py mymba kuery heta
vaekue rami. Hae ramo oikuaapa r xee ae Senhor aikoa.

Yvyugua py ikgue pirukue ikuai vae oexaague

37  Hae
gui xere Senhor opo omo vy xereraa Onhe rupi. Hae
1

vy xemo pete yvyugua ikgue anho ikuaia mbyte py. 2 Hae vy

ojapo ikgue yvry rupi aguata agu rami. Ikgue heta ete ikuai yvyugua
rupi, ipiru rat guive.
Ezequiel37 1440

3 Hae gui ma oporandu xevy:


Ava ray, kovae ikgue ndau okuave ju r?
Xee ambovai:
Senhor Xeruete, ndee ae r reikuaa hae.
4 Aipoeive ju xevy:

Ndeayvu na kovae ikgue ikuai vae pe, hae vy aipore: Ikgue


ymague, pendu ke Senhor ayvu. 5 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu

ikgue ikuai vae pe: Neexa, pe kuery re amo r Xenhe peikove ju


agu. 6 Hae gui pendere amo r hajykuer, ajapo r guive penderoo

hae pendepirepa ju agu rami. Hae gui ma pendere amo r Nhe. Hae
ramo peikove ju r, hae peikuaa r xee ae Senhor aikoa hei.
7 Hae ramo ijayvuague rami ae xeayvu. Xeayvu teri reve hevovo rei

nhendu vae aendu, pete-te kgue joe onhembota-mbota vy opargue


rei. Hae rami vy pete-te kgue onhembojeapa joe. 8 Hae ramo ama r

ikgue ikuai vae hajy hae hoopa ma. Ipire voi ojekuaa, hae r inher
ma no teri.
9 Hae gui Senhor aipoei xevy:

Ava ray, Nhe pe ju ndeayvu. Ndeayvu vy aipoere ixupe: Po


rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Nhe, eju irundy henda yvytu
oipejua katy gui. Hae vy ke eipeju kovae omanogue ry rupi, okuave
ju agu rami, re hei. 10 Hae ramo ijayvuague rami xeayvu ramo

ikgue ikuai vae re ou Nhe. Hae ramo oikovepa jevy vy opumba ju


joguerokuapy, xondaro kuery rami mbovy rei e ikuai.
11 Hae gui ma aipoeive ju xevy:

Ava ray, kovae kgue ma Israel kuery ikuai. Mbaeta aipoei


okuapy: Orekgue ma ipirupa ma, hae vy roar rokuapya voi opa ma.
Novei ma orerekovea, hei okuapy. 12 Hae nunga rupi ndeayvu ke.

Aipore hae kuery pe: Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu: Neexa


xevygua kuery, aipeapa ju r penderupa penhono porague, hae rami
vy roguenomba ju r hae gui, Israel yvy re rogueru agu. 13 Hae ramo

xevygua kuery, penderupa gui roguenomba ma ramo peikuaa r xee ae


Senhor aikoa. 14 Hae gui ma pendere amo r Xenhe, hae gui peikove

ju r. Rogueru r pendeyvy re ae pendekuai agu. Hae ramo peikuaa


r xee Senhor ae hae rami agu re xeayvu hae ajapo ete guive, hei
Senhor.

Jud hae Israel kuery reve petei regua ju ikuai agu re ijayvuague
15 Hae
gui Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
16 Ndee ava ray, ejou ke pete yvyrai, hae vae re embopara po
rami: Jud kuery regua, hae gui hae kuery reve Israel kuery onhemoir
vaekue regua guive. Hae gui ma amboae yvyrai ju ejopy vy hae vae
re embopara: Jos hae Efraim regua, hae gui hae kuery reve Israel
1441 Ezequiel37,38

kuery onhemoir vaekue regua guive. 17 Hae gui embojea mokove,


petei yvyra rami ndepo py rereko agu. 18 Hae gui ma neretar kuery

oporandu r ndevy. Hae vy aipoei r: Emombeu ke orevy mbaer


heia pa nami rejapo vae? hei r okuapy. 19 Hae ramo ndee aipore

r hae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Neexa, xee


ajopy r Jos regua yvyrai Efraim po py o vaekue, hae gui hae kuery
reve Israel kuery onhemoir vaekue regua guive. Hae gui hae vae ma
ambojea r yvyrai Jud regua reve, petei yvyra rami areko agu,
mbaeta petei r ojeapo xepo py, re. 20 Hae kuery renonde ndeayvu

reve ndepo py rereko r mokove yvyrai ipara oa vae.


21 Hae gui aipore r hae kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete

ijayvu: Neexa, xee anomba r Israel kuery yvy regua kuery mbyte hae
kuery ooague gui, opa rupi gui r amboatypa. Hae rami vy arupa ju r
ijyvy re ae. 22 Hae vy hae vae yvy re ajapo r petei regua ikuai agu,

Israel regua yvyty re. Petei r o avi hae kuery hae javi ruvixaver.
Moko regua ve ma r ikuai. Rakaeve r te ndojaovei r moko
reguar. 23 Nonhemongyavei r guive taangaa oguereko vaekue py rive,

ne ojeguarupy hae teko vai rupi ikuaia py ma voi. Mbaeta araa jepepa
r xegui ojepeaa rupi ojejavyague gui, hae gui aikyaopa ju r. Hae
rami vy ikuai r xevygua kuery, hae r xee aiko r Tuuete.
24 Hae kuery re xerembiguai Davi ae r opena. Petei r oiko

hae kuery re opena vae. Hae ramo xee aipotaa rami anho r ikuai,
omo por r okuapy xeayvu ojapo ete agu. 25 Hae kuery ikuai r

yvy xerembiguai Jac pe ameague re, tamo kuery ikuaiague re ae.


Hae py ae r hekoa, tay kuery hae hamymino kuery voi, rakaeve r
peve. Huvixaver ma xerembiguai Davi ae r oiko rakae r peve guar.
26 Hae kuery pe ajapo r xereve ikuai por agu regua rakae r peve

guar. Amoingo por, amboetave r guive. Hae kuery mbyte amo r


xevygua oo ikya e vae rakae r peve guar. 27 Hae kuery mbyte ae r

o xembojerovia aty. Xee aiko r Tuuete, hae r hae kuery ma ikuai r


xevygua.b 28 Yvy regua kuery voi oikuaa r okuapy xee Senhor ae Israel

kuery kyaoa aikoa, hae kuery mbyte xevygua oo ikya e vae o ramo
rakaeve r peve.

Huvixa Gogue rovai ijayvuague

38  Hae
gui ma Senhor oayvu ombou vy aipoei xevy:
1
2
Ava ray, ema Magogue pygua huvixa Gogue oa katy.
Hae vae ma Rs, Meseque hae Tubal pygua kuery re opena vae.c
Ndeayvu ke hovai, 3 hae vy aipore: Senhor Nhanderuete po rami

ijayvu: Ndee Gogue, Rs, Meseque hae Tubal pygua kuery ruvixa reiko

b
37.27 2Corntios6.16 38.139.16 Apocalipse20.89
c
Ezequiel38 1442

vae, xee ma nderovai aiko. 4 Xee rojapo r rejere agu rami. Ndejuru py

pinda amo reve rogueraa r mombyry, nexondaro kuery hae javi reve.
Kavaju hae hirygua kuery hembiporupa vae meme, heta r ojeoi huy
jokoa hae imoa tuvixa vae reve, opo py kyxe reve guive. 5 Hae kuery

irr ojeoi avi r Prsia, Etipia hae Pute pygua kuery, huy jokoa hae
ngora rat revegua meme. 6 Ojeoi avi r Gmer pygua oxondaro kuery

hae javi reve, hae kuaray ijapuaia katy gui jogueru r Togarma pygua
oxondaro kuery hae javi reve. Heta ete r ojeoi nderupive.
7 Hae nunga rupi Gogue, eiko katu ke. Epu ke nderupivegua kuery

hae javi reve, hae vy epena hae kuery re. 8 Mbaeta hare ma rire roeno

r. Maeta opaa py ma reo r pete yvy kyxe gui ndokyjeaveia katy.


Hae vae kuery ma yvy regua ikuaiague gui onomba r jogueruvy
Israel regua yvyty hare ma ivaipa vaekue ry. Hae kuery ma yvy regua
kuery mbyte gui oipeaa heruvy rire ikuai pormba ju r mbaeve gui
okyje rei e re. 9 Hae gui ma hae kuery rovai peju r yvytu at rami.

Peju r arai yvy ojaoipa vae rami, nexondaro kuery hae mbovy e
regua nderupive ou vae reve.
10 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Hae vae ra ma ndepya

re remo r mbaemo vai rejapo agu. 11 Hae vy aipore r: Aa r pete


yvy tekoa ikora e vae re apu agu, aa r opytuu rei vae kuery rovai.
Hae kuery ma ikuai por rei tekoa ikora e vae rupi, ok ne ok jokoa
noa rupi, re r. 12 Hae rami vy reo r imbae rei-rei reipea agu,

mbaemo reraapa hae hae kuery rovai ndepo reupi agu, mbaeta yvy
oeja pyre py hae kuery hekoa r yvy regua mbyte gui ono jogueruvy
rire. Hae kuery ma guymba hae ombae rei-rei oguerekopa, hae yvy
mbyte py ikuai vae. 13 Ndevy pe Sab hae Ded pygua kuery oporandu

r okuapy, Trsis tet py mbaemo vendea hae huvixa mbaemo


peaaty kuery voi. Hae vy aipoei r okuapy ndevy: Nhombae rei-
rei peraa agu pa peju? Mbaemo peipea agu pa nderupivegua kuery
remboatypa? Peipea ta pa prata hae ouro, peraa ta pa mymba kuery hae
mbae rei-rei? Peipeapa ete r teve? hei r okuapy.

Israel yvy re Gogue kuery ou agu re ijayvuague


14
Hae gui ava ray, ndeayvu ke Gogue pe, hae vy aipore: Po
rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Hae vae ra xevygua Israel kuery
ikuai por jave ndee Gogue ndau ndereikuaai r ri ndere oiko vaer?
15 Mbaeta kuaray ijapuaia katy nderekoa gui reju r mbovy e

regua reve. Kavaju rygua meme r peju, xondaro kuery heta rei hae
imbaraete vae meme reve. 16 Hae vy peju r xevygua kuery Israel regua

rovai, arai yvy ojaoipa vae rami avi. Opaa ra rogueru r xeyvy rovai
guar pav regua xekuaa agu, mbaeta hae kuery oexaa py aexa uka r
ikya e vae aikoa, ndee Gogue re mbaemo ajapoa py.
1443 Ezequiel38,39

17Po
rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Nderekor re yma ma voi xeayvu vaekue, xeremimboe kuery Israel
regua profeta ikuai vae rupi, mbaeta hae kuery mbovy e rei maet re
ijayvu vaekue xevygua kuery rovai guar xee rogueru agu re hei.
18 Senhor Nhanderuete aipoeive ju:

Hae vae ra Israel yvy re Gogue ou ramo aexa uka ete r xepoxya.
19 Mbaeta xee ndaevei ete hae xepoxya hendy vae rupi aipoae: Hae

vae ra amboryryipa r Israel yvy jave rupi. 20 Hae ramia gui xerenonde

oryryipa r pira ye rupigua, guyra yva regua, mymba yvy regua, yvy
rupi otyryry vae, hae avakue yvy re ikuai vae hae javi. Yvyty ikuai vae
hoapa r yvy guy katy, itaova haypa r, hae tet kora ikuai vaekue
voi hoapa r yvy py.
21 Senhor Nhanderuete aipoei:

Hae gui Gogue kuery rovai ambou r kyxe, yvyty re hae kuery
ikuaia rupi. Hae ramo pete-te okyxe oiporu r oir kuery rovai ae.
22 Mbaeta ambopaga r mbaeaxy hae huguy moar py. Hiry ambou

r oky jaea, amandau tuvixa vae hae tata enxofre revegua. Hae nunga
hoa r ixondaro kuery hae hexevegua yvy regua kuery heta ikuai vae
ry. 23 Hae rami vy xee anhemboyvate r, aexa uka r guive ikya e

vae aikoa. Pav regua oexaa py r ajekuaa uka. Hae ramo pav r
oikuaa xee ae Senhor aikoa.

Gogue kuery oitypaa agu re ijayvuague

39 
Hae nunga rupi ndee ava ray, ndeayvuve ju Gogue rovai.
1

Hae vy aipore: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Neexa


Gogue, xee aiko nderovai, Rs, Meseque hae Tubal pygua ruvixa reiko
vae. 2 Xee rojapo r rejere agu rami, kuaray ijapuaia katy gui rogueno

r heruvy Israel regua yvyty ikuai vae re. 3 Hae gui nderapa aipea r

ndeaxua gui, hae huy ma aitypa r reiporu kuaa regua gui. 4 Hae ramo

rea r Israel regua yvyty re nexondaro kuery hae yvy regua kuery
nderupive ou vaekue hae javi reve. Hae ramo romboaxapa r opa
margua guyra hae mymba yvy regua pe pendeu agu. 5 Pea r nhundy

rupi rive, hae rami agu re xeayvu rire hei Senhor Nhanderuete.
6 Amboja r tata Magogue yvy re hae ye yvry okyje e re ikuai

vaekue re. Hae ramo oikuaa pav r xee ae Senhor aikoa. 7 Xevygua

Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka r xerery ikya e vae, namongya
ukavei ma r guive. Hae ramo yvy regua kuery oikuaapa r Israel
kuery mbyte rupi xee Senhor ikya e vae aikoa. 8 Neexa, hae nunga

ou ma oiny, oiko ta ma. Kovae ra re ae xeayvuague hei Senhor


Nhanderuete.
9 Hae gui ma Israel regua tet pygua kuery omba jogueruvy vy

oapypa r ngovaigua kuery rembiporukue: huy jokoa, imoa tuvixa


Ezequiel39 1444

vae, guyrapa, huy, yvyra raimbe hae huy guaxu. Sete maet peve
r ogueraa hae nunga hae javi oapypa agu. 10 Hae vae jave ma

ndoguerui r yxak mbaety gui ne kaaguy gui, mbaeta tembiporukue


gui ae r ojapo tata. Hae rami vy ogueraapa ju r mbaemo reraa are
kuery mbaekue, oipeapa ju r mbaemo peaare kuery mbaekue hei
Senhor Nhanderuete.

Gogue pegua xondaro kuery regue ojatypaa ague


11Hae vae ra Gogue kuery pe ame r Israel yvy re hegue
rupar rive, yvyugua ye regua kuaray oua katy oguataaty rupi.
Hae py ma ojatya r Gogue ixondaro kuery hae javi reve. Hae rami
rire omboerya r yvyugua Gogue kuery ikuaia. 12 Sete jaxy peve r

Israel kuery ojaty hegue, oyvy oikyaopa ju agu. 13 Hae vae yvy

regua kuery hae javi r ojaty. Hae kuery imaendua riae r xee
anhemboyvatea ra re hei Senhor Nhanderuete.
14 Hae gui oiporavoa r avakue yvy jave rupi oiko-oiko tema vaer,

oeka vy amboae guigua regue ojaty pyr, yvy oikyaopa ju agu. Sete
jaxy rire mae ma omboypy r tegue oeka agu. 15 Hae kuery ma yvy

jave rupi oiko-oiko temaa rupi ava kgue oexa nhav omarka r ijyvry
rupi, hae gui ijatyar ju ou vy ojaty agu yvyugua Gogue kuery ikuaia
py. 16 Hae vae tet voi omboery r Gogue kuery ikuaia. Hae rami vy r

oikyaopa ju oyvy.

Senhor peguar ojukapaa agu re ijayvuague


17Hae gui ndee ava ray, endu ke. Po rami Senhor Penderuete
ijayvu. Aipore r guyra ikuai vae hae mymba kaaguy regua pe:
Penomba pejogueruvy, opa rupi gui peju ajuka uka vaekue peupa
agu. Pendevy pe areko katu, Israel regua yvyty ikuai vae rupi ajuka
uka reta. Hae ramo peu r xoo hae peyu r tuguy. 18 Mbaeta peu

r ipoakapa vae rookue, hae peyu r yvy regua yvatekueve ruguy,


vexai ava hae tayi, kavara hae vaka ray Bas yvy re omongyra pyre
rookue ramigua. 19 Xee ajuka uka vaekue, pendevy pe areko katu

vaekue gui peu r ikyrakue penevyatmba peve, hae peyu r huguy


pekaupa peve. 20 Ngaru ajapoa py peu r pekuapy kavaju hae ija

kuery, ipya guaxukueve hae joe opua rupigua rookue hei Senhor
Nhanderuete.d
21 Hae rami vy aexa uka r xerexaka yvy regua kuery mbyte, hae

ramo pav regua r oexa xee aikuaa pota r, hae kuery ry xepo aupi
ramo. 22 Hae vae ra guive ma Israel kuery oikuaa r xee ae Senhor

Tuuete aikoa. 23 Yvy regua kuery voi oikuaa r okuapy Israel kuery

39.1720 Apocalipse19,1721
d
1445 Ezequiel39,40

ojejavyague py ae escravo-r ogueraapaague, mbaeta xere ndojeroviai r


hae kuery gui amo vaekue xerova. Hovaigua kuery po py amboaxapa
ramo ojukapa kyxe py. 24 Hae kuery onhemongyapa rei hae heko vai

reia py ae areko hae rami, xerova amo reve.


25 Hae nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Hae rami te a ma ambopyau ju r Jac kuery ikuaia, amboaxypa


ju r Israel kuery, xerery ikya e vae amboete uka ju vy. 26 Hae gui

oyvy re ae ju ikuaia py imondyiar ndoikoi ramo hae kuery hexaraipa


r oxmbaague hae xere ojerovia ea rupi naxenhe rendui okuapyague
re. 27 Mbaeta arupa ju r yvy regua kuery ikuaia mbyte rupi gui,

amboatypa ju r heruvy hovaigua kuery yvy gui. Hae rami vy hae javi
regua oexaa py xee aexa uka r ikya e vae aikoa, hae kuery mbyte.
28 Hae ramo hae kuery oikuaa r xee ae Senhor Tuuete aikoa, oexa vy

yvy regua ikuaia rupi araa uka r, hae gui oyvy katy ju amono ukapa
heruvy r guive, hae kuery vae regua ne peteve aeja e re. 29 Hae

kuery pe xee ndajexa uka vei ma r. Hae rami rgue py Israel kuery
ry ambou r Xenhe hei Senhor Nhanderuete.

Templo pyau oexaague

40  Hae
gui vinte e cinco maet re ma amboae yvy re orereraapaa
1

rire, maet ypyi jaxya hae dez araa py, catorze maet re ma
Jerusalm tet oipeaa rire, hae vae ra py ae xere Senhor opo omo vy
xereraa hae katy. 2 Mbaemo xevy oexa ukaa rupi Nhanderuete xereraa

Israel yvy katy. Hae vy xemopu imoamy pete yvyty yvateve vae ry.
Hae vae re ma kuaray puku-a katy ojekuaa oo guaxu tet regua.e 3 Hae

katy ae ju xereraa r o pete ava overa vae rami hexakmba vae. Hae
vae ma oo kora rok py hia, hae opo py oguereko ix ipoii vae, hae
gui pete yvyrai mbaemo aar.f 4 Hae gui ava vae aipoei xevy:

Ava ray, exa mbaemo nderexa py, hae endu ndeapyxa py. Hae
rami vy ndepya re emomba ke aexa uka ta vae, mbaeta hae rami agu
ae ndererua apy peve. Hae gui ma Israel kuery pe ju emombeu rexa
vaekue hae javi hei.
5 Hae gui aexa oo roka hae javi rupi pete kora ojere oiny vae. Ava

vae opo py yvyrai mbaemo aar oguereko vae ma mboapy metros


ipuku-a, mbaeta mbaemo nhaaaty ipukuvei. Hae gui ma hae vae py
oa oiny ikora. Hae r ikora po guaxua ma pete yvyra, hae r yvatea
voi pete yvyra avi. 6 Hae gui ma ok kuaray oua katy o vae py ju ova

vy ojeupi ovy pyra o vae rupi. Hae vy ok o vae oa r pete yvyra


ipya, hae amboae voi hae rami ae avi pete yvyra ipya vae. 7 Hae gui

opy jaoi ikuai vae ma pete yvyra ipuku-a hae pete yvyra ipya joo rami

40.12 Apocalipse21.10
e f
40.3 Apocalipse11.1
Ezequiel40 1446

meme. Hae r opy jaoi mboae gui ma mboapy metros. Hae r ok oguy
puku regua pya ma pete yvyra. 8 Hae gui oguy puku ok opy katy o vae

regua oa avi r pete yvyra ipya. 9 Ok rexei opy jaoi o vae oa avi r

irundy metros ipya, hae r ijyta po guaxua ma pete metro meme. Oguy
puku ma opy guive ok peve oo. 10 Hae gui ok kuaray oikea katy o vae

jova-jovai rupi ikuai mboapy opy jaoi joo rami meme tuvixa vae. Ijyta
jovaive rupi ikuai vae voi joo rami meme tuvixa vae. 11 Hae gui oave

ju ok oikeaty. Hae vae pya ma cinco metros, hae r ipuku-a seis metros
raxai. 12 Hae gui opy jaoi ikuai vae renonde rupi ma meio metro vae

meme. Pete-te opy jaoi ma mboapy metros ipya hae ipuku-a. 13 Hae

gui opy jaoi rok ikuai vae ma joexeii meme. Oa r pete opy jaoi
rok guive amboae oa peve ma doze metros raxai ipya. 14 Oo yta ikuaia

peve oa r trinta metros. Opy jao mbyte pygua ma oo yta ok yvry


hia vae peve ova ovy. 15 Ok oka katygua guive opy oguy puku o vae

peve ma vinte e cinco metros o. 16 Ikuai avi janela yvyra poii reve oo

mbotya re yvate rupi, opy jaoi ikuai vae hae opy jao ok rexei o vae
mbotya jerea rupi. Hae vae re ma pindo raangaa hiny.
17 Hae gui ma oka o vae py ju xereraa. Hae vae yvry o opy jaoi,

hae oka hae javi rupi ita itui pyrar. Hae vae rexei rupi ikuai avi
trinta opy jaoi. 18 Hae vae pyra ma ok ikuai vae rupi peve itui, pyra

yvyvei vae itui. 19 Hae gui ipya ju oa ok yvyve vae guive opy jao

mbyte pygua peve, kuaray oua katy hae ijapuaia katy rupi ma cinqenta
metros meme.
20 Hae gui ok kuaray ijapuaia katy o vae, oka katy o vae ma

oa avi ipuku-a hae ipya. 21 Jovaive re mboapy opy jaoi ikuai vae ma

jypygua rami tuvixa vae, ijyta voi. Hae ok rexei opy jao o vae ma
jypygua rami avi tuvixa vae. Ipuku-a ma vinte e cinco metros, hae r
ipya ma doze raxai. 22 Hae gui janela ikuai vae, oguy puku hae pindo

raangaa ojapo pyre ma kuaray oua katy ok o vae regua rami tuvixa
vae. Ok rexei ma sete pyra o, opy jao voi. 23 Hae gui opy jao mbyte

pygua rok ma ok kuaray ijapuaia katy hae kuaray oua katygua rexeii
o. Mokove ok mbyte rupi oa r cinqenta metros.
24 Hae gui kuaray puku-a katy ju xereraa. Hae py ma aexa pete ok

kuaray puku-a katy o vae. Hae vae yta hae oguy puku oa r haekue
rami ae tuvixa. 25 Opy jao ikuai vae jerea rupi ikuai avi janela, janela aexa

ypy vaekue ramigua. Opy jao puku-a ma vinte e cinco metros, hae r ipya
ma doze raxai. 26 Ok rexei o sete pyra, hae henonde ma oguy puku o.

Ijyta jovaive re hia vae re hiny pindo raangaa. 27 Hae gui kuaray puku-a

katy o avi pete ok opy jao mbyte pygua re. Hae ramo kuaray puku-a
katy rupi oa r cinqenta metros pete ok guive amboae peve.
28 Hae gui ma ok kuaray puku-a katy o vae rupi xereraa ju opy jao

mbyte pygua py. Ok kuaray puku-a katy o vae oa r haekue rami


1447 Ezequiel40

ae tuvixa vae. 29 Hae gui opy jaoi, ijyta hae oguy puku ikuai vae

ma jypygua reve joo rami meme tuvixa avi. Oka jerea rupi ikuai avi
janela. Oka puku-a ma vinte e cinco metros, hae r ipya ma doze raxai.
30 Ijyvry rupi o oguy puku. Ipuku-a ma doze metros raxai, hae r ipya

ma moko raxai. 31 Oguy puku o vae ma opy jao mbyte pygua katy oo,

oka katy. Ijyta re hiny pindo raangaa, hae r pyra oito o vae.
32 Hae gui ma kuaray oua katy ju xereraa opy jao mbyte pygua py.

Hae py ma ok oa r haekue rami ae tuvixa vae. 33 Opy jaoi, ijyta


hae oguy puku ikuai vae voi haekue rami ae ju tuvixa. Oka jerea rupi
ikuai avi janela. Oguy puku-a ma vinte e cinco metros, hae r ipya ma
doze raxai. 34 Oguy puku ma opy jao mbyte pygua katy oo, oka katy ae.

Ijyta jovaive re hiny pindo raangaa. Ok rexei pyra oito o vae.


35 Hae gui ma ok kuaray ijapuaia katy o vae katy ju xereraa vy oa

avi hae py. Hae r haekue rami ae tuvixa. 36 Opy jaoi, ijyta hae oguy

puku, hae gui ojerea rupi janela ikuai vae oa avi r oguy puku-a ma
vinte e cinco metros, hae r ipya ma doze raxai. 37 Ijyta ikuai vae ma

opy jao mbyte pygua katy opyta. Ijyta jovaive re hiny pindo raangaa.
Ok rexei pyra oito o vae.
38 Hae vae regua opy jaoi hae oikeaty ma oka py ijyta ikuai vae

rexeii opyta, mymba oapy reve ome mbyr ojoiaty oa py ae. 39 Ok

rexei oguy puku o vae jovaive re ma moko mesa o. Hae vae ry ma


ojukaa r mymba kuery, oapy vy ome mbyr, hae gui jejavya regua
hae mbaemo omboekovia agu regua ome mbyr. 40 Hae gui kuaray

ijapuaia katy ok o vae rexei ma moko mesa o, oikeaty rexei pyra


o vae yvry. Ok rexei oka o vae rovai re ma moko ju mesa o. 41 Hae

rami vy jovaive re ma irundy mesa ikuai. Ok rexei ma hae javi vy oito


mesa ikuai mymba kuery ojuka vy onhono aty. 42 Irundy mesa mymba

kuery oapy reve ome mbyr ojukaaty ma itape gui ojapo pyre. Ipuku-a
hae ipya ma meio metro raxai, hae r yvatea ma meio metro etei. Hae
vae ry omoa r kyxe mymba oapy reve ome mbyr ojuka agu. 43 Oo

mbotya jerea rupi ikuai tya pete po ipuku vae. Hae r mesa ry ma
omoa r xoo ome mbyr.
44 Hae gui ok opyve katy o vae rovai moko opy jaoi opyta oporai

vae ikuai atyr, opy jao mbyte pygua py. Pete ma kuaray ijapuaia katy
ok o vae rexei, hae r amboe ma ok kuaray puku-a katy o vae rexei.
45 Hae gui ava vae aipoei xevy:

Kovae opy jaoi kuaray puku-a katy ojepea vae ma templo rara
sacerdote kuery pegua. 46 Hae r opy jaoi kuaray ijapuaia katy ojepea

vae ma altar rara sacerdote kuery pegua. Hae vae kuery ma Zadoque
ramymino ikuai, Levi ramymino kuery regua Senhor renonde rupi
ombaeapo vaer hei. 47 Hae gui opy jao mbyte pygua oa r ipuku-a

hae ipya ma cinqenta metros meme. Hae r altar ma templo rexei o.


Ezequiel40,41 1448

48 Haegui ma templo rupi oguy puku o vae py ju xereraa vy oa ijyta


ikuai vae. Jovaive re ma moko metros raxai. Hae r ok pya ma moko
metros raii jovaive re. 49 Hae r oguy puku-a ma dez metros, hae r ipya

ma mboapy meme. Pyra o vae rupi jaike. Ok yta ikuai vae yvry ma
oo yta ikuai jovaive re.

41  Hae gui ma templo ropy ju xereraa vy oa ok yta, mboapy


1

metros ipya vae meme, ombojerovia aty pya rami ae. 2 Oikeaty

pya ma cinco metros, hae r ijyke jovaive pya ma moko metros raxai
meme. Oikea rupi oa avi r vinte metros, hae r ipya ma dez. 3 Hae

gui oike ma vy templo rok yta ju oa r pete metro ipo guaxua. Oikea
yvatea ma mboapy metros, hae r ipya ma mboapy raxai. 4 Ipuku-a oa

avi r dez metros, hae gui ipya ma dez avi templo renonde rupi. Hae vy
aipoei xevy:
Kovae ma henda ikya e ete vae hei.
5 Hae gui ma templo mbotya po guaxua oa r mboapy metros. Hae

gui ijyke rupi opy jaoi ikuai vae ma moko metros meme, templo jerea
hae javi rupi. 6 Ijerea rupi opy jaoi ikuai vae ma mboapy henda rupi

yvate ikuai. Pete-te pyra re ma trinta ikuai. Templo mbotya jerea rupi
o opy jaoi pyra yta rendar, templo mbotya rupi omoa e agu.
7 Hae gui opy jaoi yvateve ikuai vae ma ipyve r ovy yvyve rupigua

gui, templo mbotya jerea rupi ipoiive ovya rami. Hae rami py templo
ropy jaoi ikuai vae ma yvatevea rupi ipyve vae r. Hae gui opy rupi o
pete tape pyr-pyrai yvy guive yvatevea katy peve nha agu. 8 Hae

gui templo yvry rupi aexa pyra yvateve vae. Hae vae ma opy jaoi
ikuai vae yta rendar opyta. Yvatea ma pete yvyra pukukue mboapy
metros vae. 9 Hae r opy jaoi ijerea rupi ikuai vae mbotya oka katygua

po guaxua ma moko metros raxai. Hae gui templo ropy jaoi ikuai vae
guive 10 opy jaoi mboae ikuaia peve ma dez metros vae ipya templo

jerea hae javi rupi. 11 Hae gui opy jaoi oikea ma oka katy opyta moko,

kuaray ijapuaia katy hae ipuku-a katy. Opy ma moko metros raxai
ijerea rupi.
12 Hae gui o avi pete oo hae aeia py, kuaray oikea katy. Hae vae ma

trinta e cinco metros ipya vae. Oo mbotya po guaxua ma moko metros


raxai ijerea rupi, hae r ipuku-a ma quarenta e cinco metros. 13 Hae gui

ma oa templo. Ipuku-a ma cinqenta metros, oka hae oo mbotya reve


joo rami ipuku cinqenta metros meme. 14 Hae gui kuaray puku-a katy

rupi templo mbotya ma cinqenta metros avi, oka puku-a rami avi, ijapy
ikuai vae mbyte.
15 Hae gui templo rovai oo hae aeia py o vae oa r cinqenta

metros avi ipuku, jovaive re oguy ikuai vae reve.


Templo ropy rupi ete ma ojaoipaa, henda ikya e ete vae hae opy
jao mbyte pygua jerea hae javi rupi voi. 16 Hae vae mboapyve henda

1449 Ezequiel41,42

yvry rupi ma janela ikuai, yvyra poii reve. Opy hae javi rupi ma oo
mbotya ojaoia yvyrape py, pyra guive janela ikuaia peve. Ikuai avi
janela mbotyar. 17 Ok ry rupi hae templo jerea rupi ikuai mbaemo

raangaa ojapo pyre, oo mbotya hae javi rupi, opy katy hae oka katy
voi, 18 anjo ipepo vae hae pindo raangaa hiny. Pindo raangaa nhav ma

moko anjo raangaa mbyte o. Hae r anjo ma moko hova vae meme.
19 Pete hova ava rova ramigua ma oma r pindo raangaa oyke katy,

hae r amboae guary ray rova ramigua ma pindo mboae katy r oma.
Hae rami tema ojapoa oo mbotya hae javi rupi. 20 Pyra guive ok ry

peve ojapoa anjo hae pindo raangaa, templo mbotya hae javi rupi.
21 Templo rok ma ijapy irundy vae. Henda ikya e ete vae rok ma hae

rami ae avi ojapoa. 22 Hae r altar ma yvyrape gui ojapo pyre. Yvatea ma

moko metros raii, hae r ipuku-a ma petei. Ijapy, henda hae imbotya
ma yvyra guigua meme. Hae vy ava vae aipoei xevy:
Kovae mesa ma Senhor renonde r o hei. 23 Hae gui templo

hae henda ikya e ete vae rok re ma moko ojepeaa o. 24 Pete-te


okr ma moko yvyrape guigua ojapoa. Mokove yvyrape ma ojerea o


vae meme. 25 Templo rok re ma ojapoa avi anjo ipepo vae hae pindo

raangaa, oo mbotya rupi ojapoague rami avi. O avi ok aoiar yvyra


guigua, oguy puku oka katy o vae re. 26 Hae gui oguy puku jovaive rupi,

templo ropy jaoi ikuai vae rupi hae ok aoia rupi ikuai janela, yvyra
ipoii vae hae pindo raangaa py ombojegua pyre.

42  Hae vae rire ma kuaray ijapuaia katy oka o vae py ju ava


1

vae xereraa, opy jaoi kuaray ijapuaia katy ikuaia peve. Hae
vae opy jaoi ma oo hae aeia py o vae rexei, kuaray ijapuaia katy
oo ojepea vae rexei. 2 Hae vae oo kuaray ijapuaia katy ojepea vae

ma cinqenta metros ipuku vae, hae r ipya ma vinte e cinco. 3 Hae

py ma opy jaoi ikuai mboapy henda rupi yvatea py, oka dez metros
vae renonde rupi, hae opy jao mbyte pygua pyra rexei. 4 Hae gui opy

jaoi ikuaia rupi o pete oguy puku cinco metros ipya vae opy rexeii,
hae cinqenta metros ipuku, opy katy rupi oo vae. Opy jaoi rok ikuai
vae ma kuaray ijapuaia katy meme ojepea. 5 Opy jaoi yvatevea py

ikuai vae ma ipoivei vae, mbaeta oguy puku o vae ma opy katy oove
iguyvea rupi hae mbyte rupi o vae gui. 6 Mbaeta hae vae opy jaoi ma

mboapy henda rupi yvate. Ijytar ma no, opy jao mbyte pygua rami e.
Hae nunga rupi ae yvatevea py o vae ma mbyte hae iguyve rupi o vae
gui ipoivei. 7 Hae gui opy jaoi ikuai vae rexeii o oka kora. Hae vae

ma oka yvry rupi o, opy jaoi rexeii, vinte e cinco metros ipuku vae.
8 Mbaeta opy jaoi oka katy ikuai vae puku-a ma vinte e cinco metros

ae. Hae r templo renonde rupi oka o vae ma cinqenta metros vae.
9 Hae vae opy jaoi ma iguyve rupi r oikea o, oka katy gui r oike

kuaray oua katy gui.


Ezequiel42,43 1450

10 Hae
gui kuaray oua katy oka o vae kora rupi ikuai avi opy jaoi, oo
hae aeia py o vae rexeii. 11 O avi pete oguy puku. Opy jaoi kuaray

ijapuaia katy ikuai vae rami ae avi ojapoa, ipuku-a hae ipya ma joo
rami ae, oaty voi joo rami ae, opa mbae py joo rami ae. Oikeaty voi
12 opy jaoi kuaray puku-a katy hok ikuai vae rami ae avi, mbaeta oguy

puku kuaray oua katy o vae apy rupi gui r oikea hae vae opy jaoi py.
13 Hae gui ma ava vae aipoei xevy:

Kuaray ijapuaia katy hae ipuku-a katy oka hae aeia py o vae
rexei opy jaoi ikuai vae ma ikya e vae meme, mbaeta hae vae rupi
sacerdote kuery Senhor renonde ombaeapo vae okaru r okuapy,
mbaemo ikya e vae omo por agu. Hae vae ma mbaemo aju guigua
ome mbyre, jejavya regua hae mbaemo omboekovia agu regua ome
mbyre. Hae nunga rupi hae vae henda ma ikya e vae. 14 Hae vae py

sacerdote kuery oike vy ma oo ikya e vae gui noi r oka katy oao
ombaeapoa py onhemondea oejapa e re, ikya e vae ramo. Amboae
regua ao py onhemonde ma vy r o heta vae kuery ikuaia katy hei.
15 Hae gui ava vae templo oamba ma rire kuaray oua katy ok o vae

rupi ju xereno. Hae vy oka ju oa ijyvry rupi. 16 Kuaray oua katy rupi

yvyra py oa r quinhentos yvyra pukukue. 17 Kuaray ijapuaia katy rupi


ju oa r quinhentos yvyra pukukue. 18 Kuaray ipuku-a katy rupi oa


r quinhentos yvyra pukukue. 19 Hae gui kuaray oikea katy ju ojevy vy


oa r quinhentos yvyra pukukue avi. 20 Hae rami py irundy henda katy


rupi oamba. Oka yvry rupi kora o vae ma quinhentos yvyra ipuku
hae ipya, ombojao agu mbaemo ikya e vaer omboaxa pyre, hae
omboaxa pyre.

Templo ropy rupi Senhor rexaka omonymbaague

43  Hae
gui ma ok kuaray oua katy o vae py ju ava vae xereraa.
1
2 Hae
ramo ama r kuaray oua katy gui tape ou vae rupi ou
jekuaa Israel kuery ruete rexaka. Ijayvua ma heta yy revovo rami, hae
r hexaka ma yvy rupi omoexakmba. 3 Aexa vae ma jypy r Jerusalm

tet ombovaipa agu ou jave aexa vaekue ramigua, hae Quebar yak
yvry aexa vaekue rami avi. Hae rami vy ajeroa, yvy re xerova amova
peve. 4 Hae gui ma Senhor rexaka ma templo py oike kuaray oua

katy ok o vae rupi. 5 Hae gui Nhe xereupi heravy opy jao mbyte

pygua o vae katy. Hae ramo aexa r Senhor rexaka templo ropy rupi
omonymba.
6 Hae ramo pete ayvu aendu templo mbyte gui onhendu vae. Hae

ramo ava vae opu hoamy xeyvry, hae Senhor aipoei xevy:
7 Ava ray, kovae henda ma xerenda apenaaty oa, apyr ainyaty

guive, Israel kuery mbyte rupi aiko riae agu. Hae gui ma Israel kuery
nomongyavei r xerery ikya e vae, ne huvixa kuery voi, mbaeta itavy
1451 Ezequiel43

reia rupi ne ombojeroviaaty py nguvixa kuery regue ojatya rupi ve


r ikuai. 8 Mbaeta hae kuery ngoor ojapo vy ngok ombojea vaekue

xevygua oo rok re rive, ijyta voi ombojea vaekue xero yta re, hae kuery
hae xee aa mbyte pete oo mbotya rive o agu. Hae rami ojeguarupy
anho ojapo okuapy vy xerery omongyapa rei vaekue. Hae nunga rupi xee
amomba vaekue xepoxya rupi. 9 Hae gui a ma hae kuery tomombopa

xea gui mombyry itavy reiague hae nguvixa kuery regue mboetea rupi
ikuaiague. Hae rami r hae kuery mbyte rupi aiko riae r.

Altar mbaemo oapy reve ome atyr re ijayvuague


10
Hae gui ndee ava ray, Israel kuery pe exa uka ke kovae templo,
gueko vaia gui oxmba agu. Hae kuery ju templo raangaa aexa uka
vaekue oa vy toikuaa pota por. 11 Hae gui xapya rei hae kuery gueko

vaia hae javi gui oxmba ri ramo hae kuery pe eikuaa ukapa kovae oo
mbaexa pa oa, mamo pa mbaemo ikuaia, oaty hae oikeaty ikuai vae,
mbaemo ikuai vae hae javi, hae gui hexegua ayvu, aipota vae hae lei
o vae hae javi. Embopara ke hae nunga hae javi hae kuery oexaa py,
ayvu o vae hae lei aeja vaekue re oikuaa pota vy ojapopa ete agu.
12 Po rami ma templo regua lei. Yvyty templo oa ry hae ijyvry rupi ma

ikya e ete vae meme r. Hae rami ma lei templo regua.


13 Po rami ma altar oaague, mbaemo peaaty raxai py. Ijyvry

rupi guar pejoo r meio metro ipy puku-a, hae ipya ma meio metro
vae avi r. Hae r hembe hae javi rupi ma pete po r yvatea. Hae vae
opyta r altar yvry rupi. 14 Hae gui yvy guive iguy rupi ita ombojoaa

peve ma pete metro. Hae r ipya ma meio metro. Ita kyrguevei


ombojoaa gui tuvixakueve ombojoaa peve ma moko metros. Hae r
ipya ma meio metro. 15 Tata rendar o vae ma moko metros yvatea

vaer. Hae gui tata renda ry ma omo avi r irundy hakua vae. 16 Tata

renda puku-a hae ipya ma seis metros meme, jovaive rupi ijapy irundy
vaer. 17 Ita ombojoaa puku-a hae ipya ma sete metros meme r, ijapy

irundyve oa rupi. Ijyvry rupi hember o vae ma pete po pukukue.


Altar yvry rupi ojooague ma meio metro etei r. Hae gui kuaray oua
katy r o pyra yvate katy oo vae.

Altar Nhanderuete pe omboaxaa agu re ijayvuague


18 Hae
gui Senhor aipoei xevy:
Ava ray, po rami Senhor Penderuete ijayvu: Po rami pejapo vaer
altar pemboaxaa ra, hiry mbaemo peapy reve peme, hae hiry
rupi tuguy pemboayvi agu. 19 Sacerdote kuery levita regua Zadoque

ramymino ikuai vae ma xea katy onhemboja r xevy pe mbaemo ojapo


agu. Hae kuery pe reme r pete vaka ray hae kuery ojejavyague
regua ome vaer hei Senhor Nhanderuete.
Ezequiel43,44 1452

20
Hae gui ma huguy reru vy altar ry r remo irundy hakua
ikuai vae re, ita ombojoaa irundyve apy re, hae gui hembe ojerea hae
javi rupi voi. Hae rami r reikyao altar pejejavyague rejaoi uka vy.
21 Hae gui jejavya regua vaka ray ome mbyre ma oo ikya e vae

gui mombyryi r reraa pete henda oo o vae py oapya agu. 22 Hae

gui moko araa py ma reme r pete kavara ava ivaikue rei e vae
jejavya regua. Hae gui altar peikyao ju r vaka ray py peikyaoague
rami ae. 23 Reikyaopa ma vy reme r pete vaka ray hae pete vexai

ivaikue rei e vae meme. 24 Senhor renonde py ae r reme. Hiry


ma sacerdote kuery juky omo vy ome r Senhor pe oapy reve. 25 Hae

gui sete ra re ma ko nhav reru r pete kavara ava pejejavya regua


peme vaer. Peru avi r pete vaka ray hae pete vexai ivaikue rei e
vae. 26 Sete ra re r peikyao altar pejejavya pejaoi uka vy. Hae rami

py pemboaxa r xevy guar. 27 Hae vae ra hae nunga sacerdote kuery


ojapopa ma vy oito araa guive altar ry mbaemo ome r oapy reve,


hae gui Nhanderuete reve pete rami ju ikuaia regua guive. Hae ramo
xee roguerovya r hei Senhor Nhanderuete.

Oo ikya e vae rupi ombaeapo vaer kuery omo jevyague

44  Hae
gui ma oo ikya e vae rok py ju ava vae xereraa kuaray
1

oua katy, oka katy ojepea vae py. Hae rami te hae vae ok
onhemboty rae. 2 Hae gui Senhor aipoei xevy:

Kovae ok ma onhemboty ae r oiny, ndojepeaai re. Avave rei


ndoikeai r hae rupi, hae rupi Senhor Israel kuery ruete oike rire. Hae
rami rire onhemboty ae r oiny. 3 Hae r huvixave ma hae py oguapy r

Senhor renonde okaru agu, huvixave ae vy. Ok regua oguy puku rupi
r oike hae o ju r ovy hei.
4 Hae gui ma kuaray ijapuaia katy oo rok o vae py ju ava vae

xereraa. Hae py ma ama r Senhor rexaka omonymba rae ixupegua


opy rupi. Hae ramo ajeroa yvy re xerova amova peve. 5 Hae ramo

Senhor aipoei xevy:


Ava ray, eikuaa pota por ke. Exa nderexa py, hae endu ndeapyxa
py Senhor pegua oo re xeayvu ramo, hae vae regua lei hae javi re
guive. Eikuaa pota por ke mavae pa templo py oike agu haevea re,
hae oo ikya e vae py oike agu ndaeveia re guive. 6 Hae gui ma

aipore Israel kuery naxenhe rendui vae pe: Po rami ijayvu Senhor
Nhanderuete: Israel kuery, haeve ma pendekuai ojeguarupy pejapoa rupi!
7 Mbaeta xevygua oo ikya e vae py peroike vaekue amboae regua

kuery, ngoo py hae opya py opire omboi uka e vaekue. Hae rami
vy pemongyapa rei xevygua oo, xevy pe mbojape, mbaemo kyrakue
hae tuguy peme te. Opa margua ojeguarupy pejapo vy xereve guar
ajapo vaekue rupi e pendekuai vaekue. 8 Pendevy mbaemo ikya e

1453 Ezequiel44

vae xevy omboaxa pyre regua ayvu aeja te hae vae rupi e pendekuai
vaekue. Hae rami rgue py amboae regua rive pemo xevygua oo ikya
e vae re opena vaer.
9 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Amboae regua Israel kuery

mbyte rupi ikuai vae ne pete ma voi ndoikevei r xevygua oo ikya


e vae py, opya py hae ngoo py opire omboi uka vae vy. 10 Hae r

levita kuery ma xegui ojepeapa vaekue Israel kuery haeve rami ikuai
vy taangaa re ojeoia rupi xegui mombyry ojepeapa vae reve. Hae
rire levita kuery re r o ojejavyague re opaga agu. 11 Hae rami te

hae kuery ma haeve nho r xevygua oo ikya e vae rupi ombaeapo


agu. Hae rami vy templo rok rara rupi r ikuai, opy rupi voi.
Hae kuery ojuka r guive mymba oapy reve ome vaer heta vae
kuery rekovia. Heta vae kuery renonde r ikuai mbaemo ojapoa py.
12 Mbaeta Israel kuery mbaemo raangaa ombojerovia vae reve hae

kuery voi ombojerovia avi vaekue, hae rami vy nhomonhepyxangaar


ikuai vaekue mbaemo vai ojapoa py. Hae nunga rupi xepo aupi reve
aura hae kuery re o agu gueko vaiague re opaga agu hei Senhor
Nhanderuete.
13 Hae rami vy sacerdote rami e hae kuery nonhembojavei r

xere, ne novai r guive peteve ma voi mbaemo xevygua ikya e


vae re. Hae rami rgue py ojee ae meme r ogueraa ojeguarupy anho
ojapoague re oxmba agu. 14 Hae rami te xee amo r templo rarar,

mbaemo apoa re opena agu guive.

Sacerdote kuery mbaemo ojapo agu re ijayvuague


15
Hae gui levita regua sacerdote kuery Zadoque ramymino ikuai
vae, xegui Israel kuery ojepeapa te hae kuery ma xevygua oo ikya
e vae regua ojapopa ete vaekue. Hae rami rire hae kuery onhemboja
r xere, xevy pe ombaeapo agu. Hae kuery ma xerenonde r ikuai
mbaemo kyrakue hae tuguy ome agu hei Senhor Nhanderuete.
16 Hae kuery ma xevygua oo ikya e vae py oike vy onhemboja

r xe-mesa re, xevy pe ombaeapo hae ajapo uka vaekue ojapopa agu.
17 Hae rami avi opy jao mbyte pygua rok rupi hae kuery oike vy ma

ao iporve vae py anho r onhemonde. Vexai rague guigua ma ojee


nomo r templo ropy rupi opy jao mbyte pygua py ombaeapo agu.
18 Onheak jokua r ajukue iporve vae py, kax iporve vae py r

onhemonde guive. Nonheovi r imboyaipaar py. 19 Hae gui opy jao


mbyte pygua gui hae kuery o ju vy heta vae kuery ikuaia katy oka
katy, hae vy omboipa r ao ombaeapo agu onhemondeague, hae vy
omo por ju r opy jaoi ikya e vae py. Hae rami vy amboae ao py
ju r onhemonde, jypygua ao py heta vae kuery ikya e vae rami rive
opyta e agu. 20 Nonhop r oa oak regua, ne ndaia vukui r guive.

Ezequiel44,45 1454

Haevea rami anho r ojaya oa. 21 Peteve sacerdote ndoyui r vinho


opy jao mbyte pygua py oike ta jave. 22 Nomendai r guive imeve vae

re, ne opoi pyre re. Hae rami rgue py guayxyr ogueraa r Israel
regua kunhatai, e vy sacerdote rayxykuei. 23 Hae kuery omboe r

xevygua kuery mbaemo ikya e vaer omboaxa pyre hae omboaxa


pyre reve joo rami ea oikuaa agu rami, haeve vae hae haeve
vae guive. 24 Hae gui jojoko-jokoa ramo hae kuery oikuaa potaa rupi

r ikuai. Xeguigua teko por rupi anho r oikuaa pota. Hae gui ngaru
oiko nhav py ojapo uka r xeguigua lei hae xeayvu aeja vaekue.
Ojapo r guive xevygua sbado ra ikya e vaea oikuaa pav agu
rami. 25 Nonhembojai r omanogue re onhemongya e agu. Nguu e

vy oxy ae, guay, guajy, guyvy, gueindy imeve vae ae r tema haeve
onhemongya agu. 26 Hae gui ojekyaopa ma rire sete ra peve ranhe r

oar. 27 Hae gui mae ma toike ju henda ikya e vae py ombaeapo agu,

opy jao mbyte pygua py ae. Hae rami vy ome r jejavya regua hei
Senhor Nhanderuete.

Hae vae yvy ombojaoa agu re ijayvuague


28 Sacerdote kuery pe ma o ae r imbaer, mbaeta xee ae aiko hae
kuery mbae. Hae nunga rupi hae kuery pe napemei r ijyvyr Israel
yvy re. Xee ae aiko hae kuery pegua. 29 Hae kuery hou r mbaemo

aju guigua ome mbyre gui, jejavya regua hae mbaemo rekovia regua
guive. Israel kuery ikya e vaer omboaxa vaekue ma hae kuery mbae
meme r. 30 Hae rami vy sacerdote kuery mbaer opyta r mbaemo aju

jypygua hae mbaemo ome mbyre gui iporgueve hae javi. Sacerdote
kuery pe peme avi r jypygua trigo guigua, penderopy o agu
penemoingo porar. 31 Hae r mymba omano rive vaekue ma sacerdote

kuery ndoui r, ne guyra e vy mymba omondoropa vaekue guive.

45  Hae gui yvy ma xortea rami r pembojao pete-te mbaer


1

peikuaa agu. Hae jave py ma Senhor pe ranhe pemboaxa r


pete henda ikya e vaer. Hae vae puku-a ma doze quilmetros raxai
r, hae r ipya ma dez r. Hae javi rupi o r ikya e vae. 2 Hae r oo

ikya e vae ma ipuku-a hae ipya joo rami, duzentos e cinqenta metros
meme. Ijyvry rupi o r yvy vinte e cinco metros ipya vae. 3 Hae vae

yvy ikya e vae puku-a ma doze quilmetros raxai r, hae r ipya ma


cinco r. Hae py ae r o oo ikya e vae. Hae vae henda ma ikya e
ete vae. 4 Hae gui yvy ikya e vae ma sacerdote kuery rekoar itui,

mbaeta oo ikya e vae re opena vae, hae Senhor re onhemboja r


ombaeapo agu. Hae vae henda ma hae kuery pe peme r hoo ikuai
agu, oo ikya e vae o agu guive. 5 Hae r levita kuery oo re opena

vae pe ma peme avi r yvy doze quilmetros raxai ipuku-a, hae cinco
ipya vae, hae kuery rekoar vinte ikuai agu. 6 Hae r tet yvry rupi

1455 Ezequiel45

guar ma peme r yvy dois quilmetros raxai ipya, hae gui doze
quilmetros raxai ipuku-a vae. Hae r tet ma yvy ikya e vae rexeii
r o, Israel regua hae javi ikuai agu. 7 Hae r huvixave yvyr ma yvy

ikya e vae hae tet yvry rupigua jovaive re, kuaray oikea katy hae
oua katy. Ipuku-a ma pete regua yvy o vae reve joo rami r, kuaray
oikea katy guive oua katy peve. 8 Hae vae yvy ma huvixave mbae r

itui Israel yvy re. Hae gui xevygua yvatekueve ma nombojexavaivei r


xevygua kuery. Hae rami rgue py ombojaopa r Israel kuery yvyr,
pete-te regua ikuaia rami vy.

Yvatekueve ikuai vae pe ijayvuague


9Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Pe Israel kuery yvatekueve, haeve ma pejoguereko axy. Pejepea
pejojukaa hae penhombojexavaia gui, hae vy pejapo haevea ramigua
hae teko por. Pekoreve eme ma xevygua kuery hei Senhor
Nhanderuete.
10 Haevea rami anho ke pepeja mbaemo, ajaka hae hyakua

haeveai rami meme r guive peiporu. 11 Hae gui ajaka reny ma oja

guaxu reve joo rami r. Hae r pete mer ma dez oja guaxu reny,
hae dez ajaka reny r o. mer py ae r mbaemo pea kuaa. 12 Hae

gui pete hati vae ma doze gramas r ipoyi. Hae r pete hati vae
ovareve vae ma sessenta hati vae mboae rami r ipoyia.
13 Po rami r ma peru peme vaer: trigo ma dez oja guaxu nhav

gui mboapy litros r peru, cevada ma hae rami ae avi mboapy litros
r peru. 14 Hae gui azeite ma mbaemo pirekue reny nhav gui moko

litros r peru, mbaeta mbaemo pirekue ma pete mer rami avi r dez
oja guaxu reny vae. 15 Hae gui vexai kuery ma pete-te kora duzentos

ikuaia nhav gui pete peipea r Israel re nhundy porvea rupi


pemongaru vaekue anho. Hae nunga hae javi peme r mbaemo aju
guigua, oapy revegua, e vy Nhanderuete reve pete rami ju pendekuaia
reguar. Hae rami vy r pejaoi uka heta vae kuery ojejavyague hei
Senhor Nhanderuete.
16 Pendeyvy re ikuai vae hae javive r ome mbaemo Israel

pygua huvixave pe. 17 Hae r huvixave ma ogueru r mbaemo oapy reve


ome mbyr, mbaemo aju guigua hae mbaemo rykue, jaxy pyaua ra
py ngaru pyguar, sbado ra nhav, hae ngaru Israel kuery peguar
oaangapy oiko nhav. Ogueru avi r jejavya regua, mbaemo aju guigua,
mbaemo oapy revegua mymba hae Nhanderuete reve pete rami ju
pendekuaia reguar, Israel kuery ojejavyague ojaoi uka agu.

ra pyau py mbaemo omea agu re ijayvuague


18 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Ezequiel45,46 1456

Jypygua jaxya hae jypyi araa py ma peru r pete vaka ray


ivaikue rei e vae, hae vae py oo ikya e vae peikyao agu.
19 Huguykue ma sacerdote ogueru vy templo rok yta ikuai vae rupi r

omo, hae gui altar irundy henda py ijapy ikuai vae py, hae opy jao
mbyte pygua rok yta rupi guive. 20 Haekue rami ju r pejapo sete araa

py. Potae vy e, peikuaa vy e pejejavyague re r pejapo. Hae rami py


r peikyao templo.

Pscoa ra pyguar re ijayvuague


21
Hae gui jypygua jaxya hae catorze araa py ma pejapo r
ngaru Pscoa. Sete ra re r pejapo. Mbojape imbovua revegua e r
peu. 22 Hae vae rave ma huvixave ogueru r pete vaka ray hae ae

ojejavyague reguar, yvy re ikuai vae hae javi pe guive. 23 Hae gui sete

ra re ngaru oikoa ja ma ogueru r Senhor pe oapy reve ome mbyr,


sete vaka ray hae sete vexai ray ivaikue rei e vae, sete ra pyguar.
Hae gui ko nhav omea r pete kavara jejavya re. 24 Oguereko katu

avi r mbaemo aju guigua ome mbyr. Vaka ray nhav reve guar
ogueru r pete ajaka, vexai nhav guive, hae gui pete galo azeite ju
ajaka mbaemo aju o nhav. 25 Hae gui sete jaxya hae quinze araa guive

haekue rami ae tema r ojapo sete ra re ngaru oikoa ja. Jejavya regua
r ome haekue rami ae, mbaemo oapy revegua, mbaemo aju guigua
hae azeite guive.

Sbado ra hae jaxy pyau nhav ngaru oiko jave pyguar re ijayvuague

46  Po
rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
1

Opy jao mbyte pygua rok kuaray ou katy o vae ma


onhemboty tema r pembaeapoa ra mboapy meme vae re. Sbado
ra anho r ojepea, hae gui jaxy pyau jave ngaru oikoa ra py guive.
2 Hae gui huvixave ma oka katy gui oike r ok regua oguy puku

rupi. Ok yvry opyta r hoamy. Hae ramia ja sacerdote kuery ma


mbaemo oguereko katu r oapy reve ome vaer huvixave ogueru
vaekue, Nhanderuete reve pete rami ikuaia regua guive. Hae ramo
huvixave ombojerovia r ok py hia reve, hae gui o ju r. Kaaru
ea ja ok nombotyai r. 3 Hae vae ok rexei ae avi yvy re ikuai vae

kuery ombojerovia r okuapy Senhor renonde, sbado hae jaxy pyau


ngaru oikoa ra py guive. 4 Sbado ra ma huvixave oapy reve ome r

Senhor pe mboapy meme vexai ray hae pete vexai ava ivaikue rei e
vae meme. 5 Mbaemo aju guigua ma vexai ava ome nhav ome avi

r pete ajaka. Hae r vexai ray ikuai vae reve guar ma omexeai py
r ome. Hae gui mbaemo aju pete ajaka ome nhav ome avi r
mboapy litros azeite. 6 Hae r jaxy pyau jave ngaru oikoa ra py ma pete

vaka ray r ome mboapy meme vexai ray hae pete vexai ava reve,
1457 Ezequiel46

ivaikue rei e vae meme. 7 Vaka ray hae vexai ava ome nhav ogueru

avi r pete ajaka mbaemo aju guigua. Hae r vexai ray ikuai vae
reve guar ma omexeai py r ome. Hae gui mbaemo aju pete ajaka
ome nhav ome avi r mboapy litros azeite. 8 Hae gui huvixave ma

ok regua oguy puku rupi r oike, hae gui haekue rupi ae ju r o.

Mbaemo omemby re ijayvuague


9Ngaru oikoa py ma yvy re ikuai vae ou r okuapy Senhor
renonde omboete agu. Hae kuery vae regua kuaray ijapuaia katy
ok o vae rupi oike vaekue ma kuaray puku-a katy ju r o, hae r
kuaray puku-a katy gui oike vaekue ma kuaray ijapuaia katy r o
jogueravy. Ok oikeague rupi e ju r o, hovai re r o. 10 Hae kuery

oike jogueruvy jave huvixave voi oike r hae kuery mbyte rupi. Hae gui
ma hae kuery o jogueravy jave ma hae voi o ju r ovy. 11 Nhemboaty

ikya e vae hae ngaru oiko vae py ma vaka ray hae vexai ava ome
nhav mbaemo aju guigua pete ajaka omea avi r. Hae r vexai ray
ikuai vae reve guar ma omexeai py r ome. Hae gui mbaemo aju
pete ajaka ome nhav ome avi r mboapy litros azeite. 12 Xapya rei

huvixave omexeai py r Senhor pe ogueru mbaemo oapy reve, e vy


hexeve pete rami ikuaia reguar. Hae ramo ixupe oipeaa r ok kuaray
oua katy o vae, mbaemo oapy reve ome agu, hexeve pete rami
ikuaia regua guive, sbado ra py ojapoaty rami ae. Hae gui o ma ramo
ok ombotya ju r.
13 Ko nhav Senhor pe peme r pete vexai ray pete maet

vae ivaikue rei e vae peapy reve. Ko nhav tema r peme. 14 Hae

vae reve guar ma ko nhav pereko katu avi r mbaemo aju guigua
Senhor pe peme vaer. Mboapy litros r pereko katu, azeite pete
litro raxai reve, trigo reve omoapomoa agu. Hae vae ayvu ma ko
nhav r pejapo rakae r peve guar. 15 Hae rami ae ko nhav jepi r

pereko katu vexai ray, mbaemo aju guigua hae azeite, oapy reve ome
mbyr.
16 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:

Amongue py huvixave pete yvy oguereko vae ome r guay


kuery pe. Hae ramo tay kuery mbae ae r opyta, rakae r peve guar.
17 Hae r guembiguai kuery pe ri yvy ome ramo imbae opyta r

maet jubileu epy vae oiko pevei. Hae ramo huvixave pe ae ju r


opyta, mbaeta tay kuery mbaer ae. 18 Huvixave ma ne ruxi ma voi

ndogueraai r guembiguai kuery pegua o vae, ndoipeai r guive ijyvy


gui. Oyvy gui ae r ome guay kuery pe, xevygua kuery pete-te ijyvy
gui ndoipeaai agu hei.
19 Hae vae rire ava xereraa vae ma oikeaty yke katy ok o vae rupi ju

xereraa. Kuaray ijapuaia katy xereraa sacerdote kuery pegua opy jaoi
Ezequiel46,47 1458

ikya e vae py. Hae vy ijapy kuaray oikea katy o vae re oexa uka pete
henda. 20 Hae vy aipoei xevy:

Kovae henda py ma sacerdote kuery ombojy r mbaemo


omboekovia agu regua ome mbyre, jejavya regua hae mbaemo aju
guigua guive, oka katy amboae henda py heta vae kuery ikuaia py
ogueraa e agu, heta vae kuery ikya e vae rami rive opyta e agu
hei.
21 Hae gui ma oka katy oguy o vae py ju xereraa, irundy henda py

oguy apy ikuai vae rupi. Hae gui ijapy o vae py oguy mboae aexa avi.
22 Mbaeta oguy apy ikuai vae re oguy kyrvei vae ju o, vinte metros

ipuku-a hae quinze ipya vae. Hae vae oguy irundyve vae ma joo rami
ae tuvixa. 23 Hae gui oguy ikuai vae nhav rupi o ikora, irundyve rupi.

Kora yvyiry hae javi rupi ikuai tata rupa. 24 Hae ramo xevy pe aipoei:

Koropi ma templo re opena vae kuery ombojy r heta vae kuery


mbaemo ome vaekue.

Yy mbaemo kyaoar oxyry vae re ijayvuague

47  Hae
vae rire ma tegue ju xereraa templo rok py. Hae py
1

aexa templo rok guy rupi yy o oiny r. Kuaray oua katy oxyry.
Mbaeta templo ma kuaray oua katy ae ojepea oiny. Hae gui yy ma iguy
oiporu kuaa regua gui o ouvy, altar regua kuaray puku-a katy gui.g
2 Hae gui kuaray ijapuaia katy ok ojepea vae py ju xereraa, hae vy

oka katy xererojere heravy, kuaray oua katy ok o vae peve. Aexa r yy
oxyry oiny oiporu kuaa regua rupi.
3 Hae gui ava vae ma kuaray oua katy ju o ovy, opo py ix mbaemo

aar oguereko reve. Hae vy quinhentos metros oaa py xemboaxa yy


rupi. Hae r yy ova ouvy xepy nhu peve. 4 Hae vy quinhentos metros

ju oavea py ma tegue ju xemboaxa yy rupi. Hae ramo xerenapy peve


yy ova. Hae gui quinhentos metros ju oaa py ma yy rupi xemboaxa
r xekua peve ova. 5 Hae gui quinhentos metros ju oaa py ma yak

ete ma oxyry, aaxa agu ndaevei vae, mbaeta yak ma typy raxa jayta
reve jaaxa agu haeve vae, avave rei oaxaa vaer nunga e. 6 Hae gui

aipoei xevy:
Ava ray, rexa pa hae nunga? hei vyve yak rembe peve ju
xereraa.
7 Hae py ava ju ma vy yak rembe rupi heta aexa yvyra, jovaive rupi

ikuai vae. 8 Hae vy aipoei xevy:


Kovae yy ma kuaray oua katy o vy oxyry r ovy yvy joja reia rupi,
hae gui Ye Manoa epy vae py r ova. Hae ramo yy hae py voi ipor
rei ju r. 9 Kovae yak oxyry oinya rupi rei ma temimoingo kuery omy

g
47.1,12 Apocalipse22.12
1459 Ezequiel47

vae heta ete ikuai, pira voi. Mamo r rei yy ovaa py ma ye rupi te
yy por ete r opyta. Yak oaxaa rupi ma opa margua ikuai. 10 Hembe

rupi ma pira mboaa kuery ikuai. En-Gedi guive En-Eglaim peve o r


pira mboaa omomboa agu. Pira pete-te regua ikuai vae ma ye tuvixa
vae py rami heta ete. 11 Hae r yapo jaxuru reia rupi ma yy naipori

r, jukyr rive opyta. 12 Yak rembe jovaive rupi ma yvyra ikuai. Opa

margua hia vae ikuai, jau vaer meme. Hogue naixor r, ndaia ei
r guive. Jaxy nhav r hia, oo ikya e vae gui yy o rire. Hia ma jau
vaer, hae r hogue ma mo meme.

Israel yvy apy re ijayvuague


13 Haegui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Po rami r yvy pembojao Israel kuery regua doze ikuai vae
peguar. Jos kuery ma moko henda py r ojopy.h 14 Pete-te regua

pe pembojao r joo rami guar. Mbaeta xepo aupi reve aura ae ma


karamboae peneramo kuery pe ame agu. Hae rami rire pendevy pe ju
kovae yvy omea r.
15 Po rami r o pendeyvy apy. Kuaray ijapuaia katy rupi oo r

yak guaxu guive Hetlom tet via rupi Zedade py nhavea peve. 16 Hae

gui ma Hamate rupi, Berota, Sibraim tet (hae vae ma Damasco hae
Hamate mbyte o vae), Hazer-Haticom tet Haur yvy apy katyi o vae
rupi voi oo. 17 Hae rami py ye guive Hazar-Enom peve r oo, Damasco

tet katyi peve. Hae gui kuaray ijapuaia katyve opyta r Hamate yvy.
Hae rami r opyta yvy apy kuaray ijapuaia katy rupi oo vae. 18 Hae

gui kuaray oua katy rupi ma Haur hae Damasco guive oo r Gileade
hae Israel yvy mbyte rupi, Jordo yak rupi ae. Hae gui kuaray ijapuaia
katy o vae guive ye kuaray oua katygua peve r pea. 19 Kuaray

puku-a katy rupi ma Tamar guive r oo Merib-Cades regua yy peve,


hae yak Egito katyi o vae guive ye tuvixa vae peve. Hae rami
r yvy apy kuaray puku-a katygua o. 20 Hae r yvy apy kuaray oikea

katygua ma ye tuvixa vae guive Hamate tet py nhavea peve. Hae


rami r kuaray oikea katygua o.
21 Hae rami py pembojaopa r yvy pe kuery peguar, Israel regua

ikuai vae pete-te pe. 22 Xortea pexaa rupi r peme pe kuery pe ae


hae amboae regua penembyte ikuai vae tay vae kuery pe. Pendevy r
hae kuery Israel kuery mbyte ikuai r hae pygua ae rami avi. Pe kuery
reve avi ojopy r oyvyr Israel regua ikuai vae mbyte rupi. 23 Amboae

regua kuery mamo r ikuaia py ae r peme ijyvyr hei Senhor


Nhanderuete.

h
47.13 Jos ma moko tay rakae, Efraim hae Manasss, hae Jos pe omea tay jypygua
pegua (1Crnicas5.1). Hae nunga rupi guyvy kuery gui ojopyve, moko henda py.
Ezequiel48 1460

Sete regua hae sacerdote kuery yvyr re ijayvuague

48 
Po rami ma Israel regua rery o. D regua yvy apy ma kuaray
1

ijapuaia katy guive oo r Hetlom rupi Hamate yvy re nhavaa hae


Hazar-Enom peve, hae gui Damasco yvy apy kuaray ijapuaia katygua rupi
Hamate peve, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 2 Hae gui D yvy re ma

Aser yvy ju r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 3 Hae gui Aser

yvy re ma Naftali yvy ju r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve.
4 Hae gui Naftali yvy re ma Manasss yvy ju r ojea, kuaray oua katy guive

oikea katy peve. 5 Hae gui Manasss yvy re ma Efraim yvy ju r ojea, kuaray

oua katy guive oikea katy peve. 6 Hae gui Efraim yvy re ma Rben yvy ju

r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 7Hae gui Rben yvy re ma

Jud yvy ju r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 8 Hae gui Jud

yvy re ma ojea r yvy ikya e vae pembojao vaer, kuaray oua katy guive
oikea katy peve. Israel regua yvy rami avi r doze quilmetros raxai ipya
hae ipuku-a, kuaray oua katy guive oikea katy peve. Mbyte py o r oo ikya
e vae. 9 Senhor peguar yvy pembojao vaer puku-a ma doze quilmetros

raxai, hae r ipya ma cinco. 10 Hae vae yvy sacerdote kuery pegua ikya e

vae puku-a ma doze quilmetros raxai r kuaray ijapuaia hae ipuku-a katy
rupi, hae r ipya ma cinco quilmetros r kuaray oikea hae oua katy rupi.
Mbyte py o r Senhor pegua oo ikya e vae. 11 Hae vae yvy opyta r

Zadoque ramymino kuery sacerdote-r oikyao pyre peguar, mbaeta hae


kuery ma ojapo r vaekue ojapo ete rakae, Israel kuery mboae opa mar rei
ikuai te, levita kuery eteve voi. 12 Hae vae yvy ma yvy ikya e vae mbyte

py o r ikya e ete vae, hae ojea r levita kuery yvy re.

Levita kuery yvyr re ijayvuague


13
Hae gui levita kuery yvy ma sacerdote kuery yvy re ojea r.
Ipuku-a ma doze quilmetros raxai, hae r ipya ma cinco. Hae rami
re ipuku-a hae ipya. 14 Hae kuery ma ne peteve henda py novendei

r, nomboekoviai, ne yvy pora nomboaxai r amboae kuery peguar,


Senhor pe ikya e vae ramo.

Tet o agu re ijayvuague


15
Hae gui yvy rembyrekue dois quilmetros raxai ipya hae doze
raxai ipuku-a vae ma opyta r tet pygua kuery ikuai agu, tet yvry
rupi guar. Hae r tet ma mbyte py r opyta. 16 Po rami r tuvixaa o:

dois quilmetros raxai r oo kuaray ijapuaia katy, ipuku-a katy, oua katy
hae oikea katy. 17 Hae r tet yvry rupigua ma cento e vinte cinco metros

r oo kuaray ijapuaia katy, ipuku-a katy, oua katy hae oikea katy. 18 Hae

gui yvy ikya e vae re ojea vae rembyrekue ma cinco quilmetros peve
r oo kuaray oua katy hae oikea katy, yvy ikya e vae apy peve. Hae vae
1461 Ezequiel48

rupi mbaemo aju oiko vae opyta r tet py ombaeapo vae kuery peguar.
19 Tet py ombaeapo vae kuery ae r omaet okuapy hae py, Israel kuery

hae javi regua. 20 Hae vae yvy ma doze quilmetros raxai jova-jovaive re,

yvy ikya e vae hae tet yvry rupigua reve.

Huvixave yvy re ijayvuague


21
Yvy ikya e vae hae tet yvry rupigua rembyrekue ma
huvixave pe r opyta. Huvixave pegua ma yvy ikya e vae doze
quilmetros raxai ipya vae regua kuaray oua katy hae oikea katy oo,
Israel regua kuery yvy ooa rami avi. Hae vae mbyte py r o yvy ikya
e vae hae henda ikya e vae templo regua. 22 Hae rami vy Jud

hae Benjamim regua yvy mbyte o vae ma huvixave peguar r opyta,


mbyte py levita kuery pegua hae tet o vae reve vy.

Pete nhiru regua kuery pegua yvy re ju ijayvuague


23
Hae gui Israel regua kuery mboae pegua yvy ju peikuaa agu,
Benjamim kuery yvy ma kuaray oua katy guive oikea katy peve r oo.
24 Hae gui Benjamim yvy re ma Simeo yvy ju r ojea, kuaray oua

katy guive oikea katy peve. 25 Hae gui Simeo yvy re ma Issacar yvy ju

r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 26 Hae gui Issacar yvy

re ma Zebulom yvy ju r ojea, kuaray oua katy guive oikea katy peve.
27 Hae gui Zebulom yvy re ma Gade yvy ju r ojea, kuaray oua katy

guive oikea katy peve. 28 Hae vy Gade yvy apy ma kuaray puku-a katy

rupi oo r Tamar guive Merib-Cades regua yy ituia peve, hae Egito


katyi yak o vae pukukue rupi ye tuvixave vae peve ju. 29 Hae

rami ae r itui yvy xortea pexaa rupi Israel regua kuery pe pembojao
vaer, pete-te regua ikuaia rami vy hei Senhor Nhanderuete.

Tet kora rok re ijayvuague


30
Hae gui tet kora rok ma po rami r opyta: Kuaray ijapuaia
katygua dois quilmetros raxai oo vae re ma 31 mboapy ok r ikuai:

Rben rok, Jud hae Levi rok, mbaeta tet rok ikuai vae ma
Israel kuery rery rupi r omboerya. 32 Hae gui kuaray oua katygua

dois quilmetros raxai oo vae re ma mboapy ok ju r ikuai, Jos,


Benjamim hae D rok. 33 Kuaray puku-a katygua dois quilmetros

raxai oo vae re ma mboapy ok ju r ikuai, Simeo, Issacar hae


Zebulom rok. 34 Hae gui kuaray oikea katygua dois quilmetros raxai

oo vae re ma mboapy ok ju r ikuai, Gade, Aser hae Naftali rok.


35 Tet ojerea hae javi vy ma nove quilmetros. Hae vae ra guive

tet omboerya r Hae py Senhor o ea.i

48.3035 Apocalipse21.1213
i
Daniel ayvu oa
Daniel ayvu oa
Daniel ma kunumi teri reve Babilnia katy escravo-r heraa vaekue, ir kuery
reve. Ixupe Nhanderuete oexa uka mbaemo, ome avi oexa rau pyre omombeu
porve agu. Hae nunga rupi Babilnia pygua huvixa ogueru guembiguair.
Heko vai vae kuery mbyte Daniel oir kuery reve ikuai te Nhanderuete pe
ikuaia py o at okuapy. Hae ramo opoakaa oexa uka vy ogueraa jepe tata hae
guary kora gui voi (captulos 3 hae 6).
Nhanderuete poakaa re ae Daniel ijayvu. Mbaeta ixuguigua hexa pyr
hae oexa uka vae ma tuvixa ete. Nhomondyipaar omoingo vae py oexa uka
imbaraetea. Ipoakaa ma opa vaer e, openaa ma rakae r peve guar (4.3).
Pete ava ray rami ojekuaa vae rekor re avi ijayvu, Nhanderuete ombopoaka
agu re: Pyvy aexa vae re ama ajupy vy pete ju aexa arai reve yva gui ou
ramo, ava ray rami ojekuaa vae. Hae vae ma Jypy guive guare oa py oo ramo
omonhemboja. Ombopoaka hae omboyvate ete huvixave o agu, ixupe heta
ikuai agu, amboae regua kuery hae ayvu mboae py ijayvu vae guive. Ipoakaa
ma opa vaer e, ndoaxai re, openaa nombovaipaai r guive (7.1314). Novo
Testamento py ma Jesus Cristo hae rami ae ijayvu ojee: Xee ae hae. Hae gui
pexa r Ipoakapa vae oiporu kuaa regua re Ava ray ojeapo vaekue oguapy hae
yva gui ou ramo arai rupi, hei (Marcos14.62).

Daniel hae ir kuery oeko aa ague

1  Mboapy
maet re ma Jud pygua huvixa Jeoaquim o jave,
1

Babilnia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalm tet py. Hae


vy ojokopa tet. 2 Ipo py Senhor omboaxa Jud pygua huvixa Jeoaquim,

Nhanderuete pegua opy mbaemo ryru ikuai vaekue guive. Hae ramo
Sinar yvy re mbaemo ryru ogueraapa nguuete pegua oo o vae pyguar.
Hae vy omo pormba nguuete pegua vae py.
3 Hae gui huvixa aipoei tembiguai kuery rerekoa Aspenaz pe, ogueru

avi agu amongue Israel kuery regua, huvixa ray kuery, yvatekueve,
4 kunumigue ivaikue reia pete henda py ma voi o e vae, hova por rei

vae, arandua hae javi re omboe pyre, mbaemo ojapo kuaa vae guive
huvixave ro py ombaeapo agu, caldeu kuery reko hae ijayvu re omboe

1462
1463 Daniel1

pora ma ramo.a 5 Hae vae kunumingue pe ma ko nhav huvixave


ome uka r tembiu iporve vae anho, huvixave hou vae regua ae.
Ome uka avi vinho hae oyu vae regua, mboapy maet re hae kuery
ikuai agu hae nunga re, hae vae ra opaa py huvixave ro py ombaeapo
agu. 6 Hae kuery regua ma Daniel, Hananias, Misael hae Azarias,

Jud regua meme ikuai. 7 Hae kuery rery ma tembiguai kuery rerekoa

oguerova ju, po rami: Daniel ma Beltessazar, Hananias ma Sadraque,


Misael ma Mesaque, hae r Azarias ma Abede-Nego.b
8 Hae rami te Daniel opya re omo onhemongya e agu huvixave

hou vae hae vinho oyu vae regua py. Hae vy tembiguai kuery rerekoa
pe ojerure onhemongya e agu. 9 Hae ramo Nhanderuete ojapo

tembiguai kuery rerekoa Daniel ojou por hae omboaxy agu rami.
10 Tembiguai kuery rerekoa ombovai Daniel pe:

Hae rami avi xee ma xeruvixa gui akyje, peu hae peyu vaer
ome uka rire. Mbaexa r tu pe kuery pendejavegua kunumigue ikuai
vae gui penderova re penekangyve oexa agu? Hae rami vy pendekuxa
huvixave ojaya r xeak hei.
11 Oiko avi pete ava Daniel, Hananias, Misael hae Azarias mongaruar

tembiguai kuery rerekoa omo vaekue. Hae vae pe ju Daniel ojerure vy


aipoei:
12 Xee ajerure ndevy ore nerembiguai kuery oreraanga agu dez

ra peve, hae rami vy rou vaer reme agu mbaemo rogue rive, hae
yy royu agu guive. 13 Hae gui mae ma reikuaa pota r orerova re,

kunumigue huvixave tembiu hou vae regua hou vae rova re guive.
Hae gui rexa kuaa rami r orerereko nerembiguai kuery rami hei.
14 Hae rami r ojou por vy dez ra re oaanga.

15 Dez ra opaa py ma hae vae oexa r hae kuery rova iporve


kunumigue huvixave rembiu hou vae kuery gui, imbaraetepave okuapy


guive. 16 Hae rami r tembiu mbojya hae kuery pe nomevei tembiu

ipor rei vae regua hou vaer ne vinho oyu vaer vaekue. Mbaemo
roguei anho ome hae kuery pe hou agu.
17 Hae vae irundy kunumigue pe ma Nhanderuete ome oiko kuaa

agu, mbaemo ojapo kuaa agu guive guekor ombopara pyre hae

a
1.4 Caldeu kuery ma Babilnia pygua ae. Babilnia rery mboae ma Sinar (versculo 2).
b
1.7 Nguuete ramigua rery rupi omboery oayvu py ae, Israel kuery ayvu py Nhanderuete
rery rupi rgue py. Tery Daniel ma Nhanderuete xerepya ea rekovia omboery
Beltessazar Bel oeko repya ea nguuete ramigua Bel rery rupi. Hae gui tery Hananias
Senhor nhanemboaxy ea rekovia omboery Sadraque Aku rembiguai ea nguuete
ramigua Aku rery rupi. Hae gui tery Misael Nhanderuete rami oiko vae ea rekovia
omboery Mesaque Aku rami oiko vae ea nguuete ramigua Aku rery rupi ae. Hae gui
Azarias Senhor oipytyv vae ea rekovia ma omboery Abede-Nego Nego pegua ea
nguuete ramigua Nego rery rupi.
Daniel1,2 1464

arandua hae javi py. Hae r Daniel pe ma omoaranduve, mbaemo oexa


uka pyre hae oexa rau pyre oikuaa agu.
18 Hae gui ma huvixave ogueru ruka agu ra oaangaague ova ma

ramo tembiguai kuery rerekoa oguerupa Nabucodonosor renonde. 19 Hae

kuery reve huvixave ijayvu vy oikuaa pav gui Daniel, Hananias, Misael
hae Azarias hiaranduve vaea. Hae rami vy hae kuery ma huvixave ro
py ikuai mbaemo ojapoa py. 20 Mbaeta opa mbae py hae kuery oikuaa

hae hiarandu agu re huvixave oporandu vy oikuaa hae kuery dez-


kue hiaranduvea imbaekuaa hae mbaemo oikuaa vae kuery openaa
rupi ikuai vae hae javi gui. 21 Hae gui Daniel ma hae py ae oiko tema

huvixave Ciro pete maet re ma o peve.

Nabucodonosor oexa rauague mbaer paa


Daniel omombeu porveague

2  Huvixave
Nabucodonosor moko maet re ma oa py pete mbae
1

oexa rau. Hae vy onhe py onhemondyi rei vy ndoke kuaavei.


2 Hae rami vy huvixave oeno uka imbaekuaa vae kuery, hexa pyr

apoa, imbaevyky vae hae caldeu kuery, huvixa oexa rau vaekue
omombeu porve agu. Hae kuery oupa ma vy huvixave renonde ojexa
uka okuapy. 3 Huvixa aipoei hae kuery pe:

Xee aexa rau kuri pete. Xenhe py ndaeveia aendu guive aikuaaxe
vy te.
4 Hae ramo huvixa pe caldeu kuery aipoei okuapy aramaico ayvu py:

Toikove huvixa rakae r peve! Emombeu ke havy rexa rau vaekue


ore nerembiguai kuery pe. Hae ramo romombeu porve r ndevy hei
okuapy.
5 Huvixa ombovai vy aipoei caldeu kuery pe:

Pete mbae ma xee po rami aikuaa: Jypy xevy pemombeu r aexa


rauague, hae gui mbaer paa guive. Hae nunga napemombeu pori ri
ramo pendeayapaa r, pendero voi ombovaipaa r. 6 Hae r xapya rei

aexa rau vaekue ranhe pemombeu por, hae guive mbaer paa guive
pemombeu ri ramo mbaemo por ete ame r pvy, romboete uka
r guive. Hae nunga rupi pemombeu xevy aexa rau vaekue, hae gui
mbaer paa guive hei.
7 Hae gui mokoguea ma ombovai vy

Oreruvixave, ore nerembiguai kuery pe jypy remombeu rgue rexa


rau vaekue. Hae ramo ma romombeu r mbaer paa hei okuapy.
8 Hae gui ma huvixa ijayvu vy aipoei:

Xee aikuaa pemboare rivea te, mbaeta peikuaa xeayvuague oiko


ete ra, 9 po rami: Aexa rau vaekue napemombeui ri ramo peteguei

pyve rombopagapa r. Mbaeta apu rupi pejogueroayvu rae, xerenonde


xembotavya rupi pendeayvu te, pemboare xemboexaraixe vy. Ndaevei.
1465 Daniel2

Pemombeu na aexa rau vaekue. Hae ramo mae ma aikuaa r mbaer


paa voi pemombeu por kuaa hei.
10 Hae ramo huvixave renonde caldeu kuery ombovai vy aipoei:

Hae rami avi oreruvixave, yvy re jipoi ndee remombeu uka vae
omombeu kuaa vaer. Mbaeta huvixa yvatekueve hae ipoakapave
vae te ae ma, peteve ma voi povae ramigua nomombeu ukaai r
guembiguai kuery imbaekuaa vae pe, hexa pyr apoa, ne caldeu kuery
pe guive. 11 Oreruvixave, ndeayvua ma haxy vai ete vae. Avave rei jipoi

ndevy omombeu kuaa vaer, tuuete kuery e vy. Hae rami avi hae vae
kuery ma nhande kuery reve ndoikoi hei okuapy.
12 Hae rami r huvixave ivai vy ipoxy vaipa. Hae vy oayvu omondouka

imbaekuaa vae kuery Babilnia py ikuai vae hae javi ojukapaa agu.
13 Hae ramo ijayvuague imbaekuaa vae kuery ojukapaa agu regua

oikuaa pav ramo Daniel hae ir kuery voi oekaa avi ojuka agu.
14 Babilnia pygua imbaekuaa vae kuery jukapaar oo vae ma

huvixave pegua xondaro ruvixa Arioque hery vae. Hae vae reve ma
Daniel oarandua hae oiko kuaa rupi jogueroayvu. 15 Hae vy huvixave

rembiguai Arioque pe Daniel aipoei:


Mbae re tu po rami ete huvixave ijayvu? hei. Hae ramo Arioque
ombovai vy Daniel pe omombeu mbaemo oiko vaekue. 16 Hae ramo

huvixavea py Daniel oo vy ixupe ojerure oaanga pukuvei ju agu re,


huvixave pe omombeu por agu oexa rau vaekue mbaer paa.
17 Hae gui ma Daniel ngoo py oo vy oir kuery Hananias, Misael hae

Azarias pe ju omombeu. 18 Hae kuery reve Nhanderuete yva pygua


pe ojerure okuapy, omboaxy vy oikuaa e pyre oikuaa uka agu re,


Babilnia py imbaekuaa vae kuery ojukapaa py Daniel hae ir kuery
ojukaa avi e agu.
19 Hae ramo oikuaa e pyre Daniel pe oikuaa uka pyvy mbaemo

oexa ukaa py. Hae ramo Nhanderuete yva pygua re Daniel imaendua
por. 20 Hae vy aipoei:

Tove Nhanderuete rery re taimaendua pora rakae r peve,


mbaeta ixuguigua ae ou arandu hae poakaa. 21 Hae ae ma oguerova

r ra, hira py por mbaemo ojapoa agu. Oipea r huvixa kuery,


hae gui amboae ju r omo huvixar. Omoaranduve r hiarandu vae,
mbaeta oendu kuaa vae pe oikuaa ukave r mbaemo. 22 Hae rami vy

oikuaa uka r ndoikuaai pyre hae onhomi mbyre voi. Hae ma pyta
py mbaemo o vae voi oikuaa vae. Hae gui hendy vae ma hexegua ae.
23 Xeru kuery ruete, ndee ae roguerovya hae romboete, mbaeta xevy

pe reme xearandur hae xembaraete agu. Ange reikuaa uka kuri


huvixave oexa rau vaekue xee rojerureague hei.
24 Hae gui ma Babilnia py imbaekuaa vae kuery jukapaar omo

mbyre Arioque vaea py ju Daniel oo. Hae py oike vy aipoei ixupe:


Daniel2 1466

Ejuka eme imbaekuaa vae kuery Babilnia pygua. Xereroike


huvixave renonde, hae ramo huvixave pe xee amombeu r oexa rau
vaekue mbaer paa hei.
25 Hae rami r Arioque ma huvixave renonde ogueroike pojava Daniel.

Hae vy aipoei ixupe:


Pete ava ajou Jud gui escravo-r jaru vaekue regua. Hae vae ma
omombeu r rexa rau vaekue mbaer paa hei.
26 Hae ramo huvixave ombovai vy Daniel Beltessazar hery mboae vae

pe aipoei:
Ndee pa remombeu ta aexa rau vaekue, hae gui mbaer paa?
27 Hae ramo huvixave renonde Daniel oa py ombovai:

Xeruvixa, oikuaa e pyre remombeu uka te avave rei nomombeu


kuaai r ndevy, imbaekuaa vae kuery, hexa pyr apoa, ne imbaevyky
vae kuery voi. 28 Hae rami te pete oiko Nhanderuete yva re. Hae

vae ae ma oikuaa uka r ndajaikuaai vae. Hae rami vy xeruvixa


Nabucodonosor, ndevy pe oikuaa uka opaa ra mbaemo oiko vaer.
Hae gui ma nderupa py reke rejupya py ndeke rupi rexa rau vaekue
ma po rami: 29 Xeruvixa, nderupa rupi ndetui reve repxa rejupy vaekue

rakaeve r mbaemo oiko vaer re. Hae ramo ndajaikuaai vae kuaa
ukaa ae oikuaa uka ndevy mbaemo oiko vaer. 30 Hae gui ma xevy pe ju

oikuaa uka, pav hiarandu vae gui xearanduve ramo e guive, hae r
ndee xeruvixa pe amombeu agu mbaer paa, ndee reikuaa porve agu
ndeke rupi repxa reiague.
31 Hae gui xeruvixa, ndee rexa r pete ava raangaa tuvixa vae

ojekuaa. Hae vae ma tuvixa ete, overaa ndaevei ete vae opu hoamy
nerenonde, jaexa r nhanemongyje rei vae. 32 Inhak ma ouro guigua.

Ipexo hae ijyva ma prata guigua. Hye hae hiu rupi peve ma overa
vae guigua. 33 Hetyma ma ferro guigua. Hae r ipy ma ferro hae yapo

guigua. 34 Rema r pete ita oi ouvy oague gui, avave rei omboia ramo

e. Hae vae ma ipy ferro hae yapo guigua ry hoa vy omonguipa.


35 Hae rami vy taangaa hae javi ikuipa vyvoi: ferro guigua, yapo, overa

vae, prata hae ouro guigua. Ikuipa vy mbaemo pirekue aty ramigua
rive ojeapo r yvytu oguerovevepa heravy. Oague py hae nungakue
jipovei. Hae r ita ava raangaa ombovaipa vaekue ma yvyty guaxu
ojeapo vy yvy jave re omony.
36 Hae ramigua rima rexa rau vaekue. Hae gui xeruvixa, mbaer

paa voi romombeu avi r ndevy. 37 Xeruvixa, ndee ae ma huvixa ikuai


vae ruvixave re. Ndevy pe Nhanderuete yva pygua ome huvixa re


agu. Hae rami vy nembopoaka, nemombaraete hae nemboyvate.
38 Ndepo py omboaxa guive avakue opa rupigua, mymba nhundy rupi

ikuai vae, hae guyra oveve vae, hae kuery hae javi re ndepoaka agu.
Ndee ae ma inhak ouro guigua. 39 Hae gui ndee ndereikovei ma ramo

1467 Daniel2,3

nderekovia amboae ju r ipoaka ndegui iporiauve vaer. Hae gui pete


ju r opu mboapya ipoaka agu. Hae vae ma overa vae guigua,
yvy jave re ipoaka avi vaer. 40 Hae vae gui irundya ipoaka vae ma

ferro rami ete r imbaraete, ferro nhomopmbaa hae nhomboaypaa


rami r joguereko. Ferro opa mbae omopmbaa rami hae vae voi
nhomopmba hae nhomboaypa r. 41 Hae rami avi ipy hae ipyx rexa

vaekue ma amongue henda py yapo guigua, hae r amboae henda py


ma ferro guigua r o, mbaeta hae vae openaa ma ojao r. Hae rami
te hexe o r ferro rami o at agu, ferro hae yapo re ir vae rexaague
rami. 42 Ipyx ma ferro guigua hae yapo guigua reve ikuaia rami avi

hae vae poakaa voi amongue henda py imbaraete r, hae r amboae


rupi ma ikangy r. 43 Hae gui ferro yapo re ir vae rexaague rami

hae vae kuery voi amboae regua re omenda vy irmba r okuapy te


joe nonhembojai r guive, ferro yapo re ndojeaia rami. 44 Hae gui ma

hae vae huvixave kuery o jave Nhanderuete yva pygua pete omo r
ipoakapa vae omomba pyr e. Hae vae poakaa ma amboae regua pe
ndoaxai r. Hae rami rgue py omboaypa hae ombovaipa r amboae
kuery poakaa hae javi, hae vy hae ae o r rakae r peve. 45 Hae

rami vy yvyty gui ita omboia ramo e oi ouvy vae rexa vaekue ma
omboaypa r: ferro guigua, overa vae, yapo, prata hae ouro guigua hae
javi. Hae rami xeruvixa, ndevy pe Nhanderuete yvate ete vae oikuaa
uka rae rakaeve r oiko vaer. Povae ae rexa rau vaekue, hae mbaer
paa voi hae rami ae, oguerovia pyr meme hei.
46 Hae gui ma huvixave Nabucodonosor guenapy re o Daniel

renonde, ngova yvy re omova reve. Hae vy ijayvu tembiu hae heaku
por vae ixupe oguerua agu re. 47 Huvixave aipoei Daniel pe:

Anhet ete pe kuery ruete ma tuuete ikuai vae gui yvateve vae,
huvixave ikuai vae ruvixa, oikuaa e pyre kuaa ukaa guive, mbaeta
aikuaa e vaekue reikuaa uka xevy hei. 48 Hae ramo huvixave

omboyvate Daniel. Hae vy ixupe ome reta ipor ete vae, omo guive
Babilnia katyi rupi ikuai vae hae javi re opena agu, Babilnia py
imbaekuaa vae kuery hae javi ruvixar guive omo. 49 Daniel ojerure r

huvixave ir kuery omo avi Babilnia py mbaemo ikuai vae re opena


agu: Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego hery vae. Hae r Daniel ma
huvixave ro py ae oiko.

Daniel ir kuery tata gui oo jepeague

3  Huvixave
Nabucodonosor ojapo uka pete taangaa ouro guigua.
1

Yvatea ma trinta metros, hae r ipya ma mboapy metros. Hae


vae ma Dura nhundy py omopu imoamy, Babilnia katyi. 2 Hae gui

huvixave Nabucodonosor omboaty ukapa huvixa kuery mboae, tet hae


estado re opena vae, nhomboayvu vaety, perta re opena vae, joe opena
Daniel3 1468

vae, nhomongeta vaety, hae openaa rupi guembiguai ikuai vae hae
javi, hae kuery ou vy huvixave Nabucodonosor taangaa omopu uka
vaekue omboete ypy agu. 3 Hae ramo huvixa kuery ijatypa okuapy, tet

hae estado re opena vae, nhomboayvu vaety, perta re opena vae, joe
opena vae, nhomongeta vaety, hae openaa rupi hembiguai ikuai vae
hae javi. Hae kuery ijatypa okuapy huvixave Nabucodonosor taangaa
omopu uka vaekue omboete ypy agu. Hae vy opumba okuapy
taangaa Nabucodonosor omopu uka vaekue renonde rupi.
4 Hae gui ma huvixa ayvu mombeua ijayvu at vy aipoei:

Pe kuery pe ma po rami huvixa ojapo uka, heta vae kuery, amboae


yvy regua hae ayvu mboae py pendeayvu vae hae javi pe: 5 Mimby

guaxu pendu vy, mimby, ix reta vae, mbaraka ix irundy vae, mbaraka,
gaita hae opa margua mbaepu ombopua r pendu vy ma pejeroapa r
pekuapy yvy re, taangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor omopu
uka vaekue pemboete agu. 6 Hae r pete vae rei xapya rei ndojeroai

hae nomboetei vae ma hae ramove omomboa r tata rupa haku ratvea
py hei. 7 Hae rami r hae kuery hae javi ma mimby guaxu, mimby,

ix reta vae, mbaraka ix irundy vae, mbaraka, gaita hae opa margua
mbaepu ombopua r oendu vy ojeroapa okuapy: heta vae kuery,
amboae yvy regua hae ayvu mboae py ijayvu vae hae javive. Hae
vy omboetepa okuapy taangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor
omopu uka vaekue.
8 Hae rami jave amongue avakue caldeu regua ou vy ijayvu okuapy

judeu kuery re. 9 Hae vy huvixave Nabucodonosor pe aipoei okuapy:


Oreruvixave, tereikove riae! 10 Hae gui oreruvixave, po rami


ndeayvu vaekue: avakue hae javive mimby guaxu oendu vy, mimby,
ix reta vae, mbaraka ix irundy vae, mbaraka, gaita hae opa margua
mbaepu ombopua r oendu vy ojeroapa reve taangaa ouro guigua
omboete agu. 11 Hae r pete vae rei ndojeroai hae nomboetei vae ma

omomboa r tata rupa haku ratvea py. 12 Hae gui apy ikuai amongue

avakue judeu regua Babilnia katyi rupi ikuai vae re opena vaer
remo vaekue. Hae vae kuery ma Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego.
Oreruvixave, hae vae avakue ma nanemboetei. Mbaeta ndojeroviai
nderuete kuery rereko vae re, nomboetei guive taangaa ouro guigua
remopu uka vaekue hei okuapy.
13 Hae rami Nabucodonosor oendu vy ivai hae ipoxy vaipa. Hae rami

vy oeno uka Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego. Hae r huvixave


renonde oguerua. 14 Hae ramo Nabucodonosor aipoei hae kuery pe:

Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego, anhet teve pe ndapejeroviai


xeruete kuery re, ne napemboetei guive taangaa ouro guigua amopu
uka vaekue? 15 Hae gui a ma pendu pota rgue mimby guaxu, mimby,

ix reta vae, mbaraka ix irundy vae, mbaraka, gaita hae opa margua
1469 Daniel3

mbaepu ombopua r, pejeroa vy taangaa ajapo uka vaekue pemboete


agu. Mbaeta napemboetei ramo hae ramovei penemomboa r tata
rupa haku ratvea py. Hae vae rire mavae tuuete r tu pendereraa jepe
xepo gui? hei.
16 Hae ramo Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego ombovai huvixave

pe:
Oreruvixa Nabucodonosor, hae nunga py ma ore kuery rombovai
e te haeve. 17 Mbaeta oreruete ixupe roikoa vae ma tata rupa gui

orereraa jepe kuaa vae, ndepo gui guive. 18 Hae rami e te oreruvixave,

eikuaa pota ke povae re: Ore ma nderuete kuery pe ndoroikoi r,


noromboetei r guive taangaa ouro guigua remopu uka vaekue hei.
19 Hae ramo Nabucodonosor ipoxy vaipa vy Sadraque, Mesaque hae

Abede-Nego pe hova vaikuepa. Hae rami vy tata rupa py omoendy


jepiaty ryve sete-kue omoendy ukave vy 20 ijayvu oxondaro kuery

imbaraeteve vae pe ojokuapa agu Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego,


hae gui tata rupa haku ratvea py omombopa agu. 21 Hae ramo hae

kuery ijao puku, kamixa, xapeo hae ijao mboae reve-reve ojokuapa vy
omombo tata mbyte py. 22 Huvixave ojapo uka vyvoi, hae tata kua py

hendy guaxu oiny ramo hendy vuku vae ojukapa avakue Sadraque,
Mesaque hae Abede-Nego momboa kuery. 23 Hae r mboapy avakue

Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego ma ojokuapaa ague reve meme


hoapa tata mbyte py.
24 Hae gui ma huvixave Nabucodonosor oma vy onhemondyi, hae

opu pojava ovy vy aipoei ojeupegua nhomongeta vaety kuery pe:


Mboapy avakue e ri tyy ojokua pyre tata py nhamombo vaekue?
Ombovai okuapy huvixave pe:
Anhet ma oreruvixa hei.
25 Hae gui ijayvuve ju vy aipoei:

Mbaexa tu havy irundy avakue aexa ojokua pyre e tata mbyte


rupi oguata okuapy r, mbaeve py ikuai axy e re. Irundya ma tuuete
kuery ray rami ojekuaa hei.
26 Nabucodonosor onhembojave ovy tata rupa py hendy oiny vae rok

katyvei. Hae vy ojapukai vy aipoei:


Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego, tuuete yvateve vae rembiguai
kuery, pe ke upe gui, peju! hei. Hae ramo Sadraque, Mesaque hae
Abede-Nego ma tata mbyte gui omba jogueruvy. 27 Hae ramo ikuaia py

onomba okuapy huvixa mboae kuery, tet hae estado re opena vae,
hae huvixave pegua nhomongeta vaety kuery. Hae kuery oexa okuapy
r mboapy avakue re mbaeve py tata ndojapo vai rae, hia inhak ry
ndoverei, oao oguereko vae amboae rami ndopytai, ne tata pixe no rae
hae kuery re.
28 Hae rami r Nabucodonosor ijayvu vy aipoei:

Daniel3,4 1470

Taimaendua pora Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego ruete


re, mbaeta ojeupegua anjo ombou vy ogueraa jepe guembiguai kuery.
Hae kuery ma hexe ojerovia vy huvixave ayvu rupi e ikuai. Amboae
ramigua tuuete re ojerovia hae omboete rgue py omboaxa guete,
nguuete pe anho ikuai vy. 29 Hae nunga rupi xee ma po rami ajapo uka:

Xapya rei heta vae kuery regua, amboae regua hae ayvu mboae py
ijayvu vae ma Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego ruete re ijayvu vai
ramo ojayapaa r, hoo ombovaipaa r guive. Mbaeta tuuete mboae jipoi
kovae rami nhandereraa jepe vaer hei. 30 Hae rami vy Babilnia

yvy re huvixave omoingo por Sadraque, Mesaque hae Abede-Nego.

Huvixa Nabucodonosor nainhak porvei ranhe oikovyague re ijayvua

4  Hae
gui huvixave Nabucodonosor oayvu omondouka yvy regua
1

kuery hae javive pe, amboae regua hae ayvu mboae py ijayvu
vae yvy jave re ikuai vae pe. Hae vy aipoei: To pendekuai por ete
agu! 2 Pe kuery pe xee amombeuxe hexa pyr hae ipor ete vae

Nhanderuete yvate ete vae xere ojapo vaekue. 3 Mbaeta ixuguigua hexa

pyr hae oexa uka vae ma tuvixa ete. Nhomondyipaar omoingo vae py
oexa uka ipoakaa. Ipoakaa ma opa vaer e, openaa voi rakae r peve
guar.
4 Hae gui xee Nabucodonosor ma xero py aiko por vaekue, xevygua

opy avya aikovy vaekue. 5 Hae gui ma pete aexa rau vae xemondyi.

Xerupa rupi xetui jave apxaa hae xeke rupi aexa vae xembopya eta
rei. 6 Hae rami vy aeno ukapa imbaekuaa vae Babilnia py ikuai vae

hae javi, xevy pe omombeu agu aexa rau vaekue mbaer paa. 7 Hae

ramo oike okuapy imbaekuaa vae kuery, hexa pyr apoa, caldeu hae
imbaevyky vae kuery hae javi. Hae kuery pe amombeu aexa rau
vaekue, vaeri hae kuery ma nomombeu kuaai mbaer paa. 8 Opaa py

ma ou Daniel. Hae vae ma Beltessazar hery vae xeruete rery rupi ae.
Hae r hae vae re ma o Nhanderuete ikya e vae Nhe. Hae ramo
ixupe aexa rau vaekue amombeu vy aipoae: 9 Beltessazar, imbaekuaa

vae kuery ruvixa, xee ma aikuaa ndere oa Nhanderuete ikya e vae


Nhe. Hae nunga rupi oikuaa e pyre te ndevy pe ndaxyi r. Po rami
ma xeke rupi aexa rau vaekue. Emombeu ke mbaer paa. 10 Xerupa rupi

xetui vy xeke rupi aexa vaekue ma po rami: Xee ama vy pete aexa
yvy mbyte yvyra hia vae, yvate ete vae. 11 Hae vae yvyra ma yvateve

hae imbaraeteve ovy, yva re ova peve. Yvy apy rupi gui voi oexaa.
12 Hogue ma ipor, hia reta guive. Hexe o opa margua rembiur.

Hiyvypy rupi ma mymba nhundy rupigua ojou kuaray. Hak re ma


guyra oveve vae onhemboaity okuapy. Hexe ma temimoingo kuery hae
javi okaru. 13 Xerupa rupi xetui vy aexa rau vae py ma pete ju aexa

mbaemo rara ikya e vae. Hae vae ma oguejy ouvy yva gui. 14 Ijayvu

1471 Daniel4

at ete vy aipoei: Peakeo ke yvyra, hak pejayapa guive. Pemboipa


hogue, hia voi pemombopa. Pemondyipa mymba iguy gui, hae r hak
gui ma pemondyi imondovy guyra kuery. 15 Hae r hapytakue ma yvy

re topyta hapo reve. Pejokua ke ferro hae overa vae guigua corrente py,
nhundy mbyte oa py ae. Yxapy yva guigua tomoak, hae mymba ikuai
vae rami tokaru oikovy jai rogue yvy re ikuai vae re. 16 Amboae rami

taikurax, avakue regua kurax o ve agu rami. Hae rami rgue py


ixupe tomea kurax mymba regua. Hae nunga to hexe sete maet
oaxa peve, hei.c 17 Hae rami ae mbaemo rara kuery ijayvuague, ikya

e vae kuery oayvu omondouka vaekue, hae ramo okuave vae hae
javi oikuaa agu avakue ipoaka vae gui Yvate ete vae ipoakapave
vaea. Hae rami vy ombopoakaxe vae rei r ombopoaka, avakue
regua yvyigueve te omo r pav re opena agu. 18 Hae nunga ma xee

huvixave Nabucodonosor aexa rau vaekue. Hae gui ndee Beltessazar,


emombeu ke mbaer paa, mbaeta imbaekuaa vae kuery apenaa rupi
ikuai vae hae javi nomombeu kuaai. Hae r ndee ma remombeu kuaa
r, mbaeta ndere o Nhanderuete ikya e vae Nhe, hae.
19 Hae ramo Daniel Beltessazar hery avi vae onhemondyi rei reve

opyta are ranhe, opxa hae ipya eta reia py. Hae rami r xee huvixave
tegue ju xeayvu vy aipoae ixupe: Beltessazar, ndepya eta rei eme aexa
rauague gui, ne mbaer paa re voi, hae.
Hae ramo Beltessazar ombovai vy aipoei: Xeruvixa, rexa
rauague ma ndere ijae e vae kuery re oiko vae rire, mbaer paa
voi oiko vae rire nderovaigua kuery re anho. 20 Hae gui yvyra rexa

vaekue ma yvateve hae imbaraeteve ovy yva re peve, yvy jave gui
oexaa guive. 21 Hogue por, hia reta guive pav hou vaer vae

re. Iguy py ma mymba nhundy rupigua ojou kuaray, hae hak


re ma guyra oveve vae onhemboaity okuapy. 22 Hae vae yvyra ma

ndee ae, xeruvixa. Mbaeta ndeyvateve reovy, nembaraete guive.


Ndeporiau ea ma yva re peve ojekuaave ovy, ndepoakapaa yvy apy
re peve oendua. 23 Hae gui ndee xeruvixa rexa avi mbaemo rara

ikya e vae yva gui oguejy ouvy r. Hae vae aipoei: Peakeo ke
yvyra, pembovaipa ete. Hae r hapytakue ma yvy re topyta hapo
reve, nhundy mbyte oa py ae topyta ferro hae overa vae guigua
corrente py pejokua reve. Yxapy yva guigua tomoak, hae tokaru
oikovy mymba nhundy rupi ikuai vae okarua rami, sete maet oaxa
peve, hei. 24 Xeruvixa, po rami ma mbaer paa, povae ma Yvate ete

vae oikuaa uka vaekue. Hae nunga ma ndere ae r ou, xeruvixa.


25 Mbaeta nemoxa r avakue ikuaia gui. Hae ramo mymba nhundy

c
4.16 Apy ma huvixave ojee ae ijayvu vy Yvyra hei. Mbaeta Nhanderuete oipea ranhe
huvixa oague gui, Nhanderuete ipoakapa vaea oikuaa peve.
Daniel4 1472

rupi ikuai vae mbyte ju r nderekoa. Ndevygua ma nhu vaka houa


rami reu reiny agu. Neak r yxapy yva guigua py. Hae nunga
ma sete maet re oiko r ndere, avakue ipoaka vae gui Yvate ete
vae ipoakapave vaea reikuaa peve, mbaeta ombopoakaxe vae rei
ombopoaka r. 26 Hae gui Hapytakue peja r hapo reve, heia

ma haekue rami ae nembopoaka ju agu re ijayvu vy, Yva pygua


ipoakapave vaea reikuaa ma rire. 27 Hae nunga rupi xeruvixa,

ejapyxaka ke xeayvu re, hae teko por rupi vy ejepea rejejavya hae
ndereko vaia gui, iporiaukuei remboaxya rupi ju reiko agu. Hae
rami ri reiko vy reiko por pukuve r, hei Daniel xevy.
28 Hae gui ma hae nunga hae javi oiko xee huvixave

Nabucodonosor re. 29 Doze jaxy opaa py xee huvixave xero Babilnia


tet py o vae py a jave 30 xeayvu vy aipoae: Kovae Babilnia tet


tuvixa vae e teve xerekoar ajapo vaekue, xepoakaa hae xeyvate


etea aexa uka agu? hei. 31 Hae rami xee huvixave xeayvu teri reve

yva gui oguejy pete ayvu aipoei vae: Huvixave Nabucodonosor,


ndevy aipoea: Ndegui oaxa ma ndepoaka reinyague. 32 Hae rami vy

nemoxa r avakue ikuaia gui, hae mymba nhundy rupi ikuai vae
reve ju r reiko. Ndere omoa r vaka rami nhu reu agu. Hae
nunga ma sete maet re oiko r ndere, reikuaa peve avakue ipoaka
vae gui Yvate ete vae ipoakapave vaea, mbaeta ombopoakaxe
vae pe rei ombopoaka r, hei. 33 Hae ramove ojeupity xee

Nabucodonosor regua ayvu. Hae rami vy xemoxa avakue ikuaia gui.


Hae ramo vaka rami hau aikovy nhu. Xerete ma yxapy yva guigua
py inhak. Xea ma taguato rague rami ipuku, hae r xepoap ma
guyra poap rami opyta.
34 Hae vae ra opaa py ma xee Nabucodonosor yva re ama

ramo o ju xearandua. Hae vy Yvate ete vae re xemaendua por,


arovya guive rakae r peve oikove vaer, mbaeta hae vae openaa
ma opa vaer e, ipoakaa ma rakae r peve guar. 35 Ixupe r yvy

re ikuai vae hae javi ma mbaever ndovarei. Hae oipotaa rami


ae r opena oxondaro kuery yva re ikuai vae re, yvy regua kuery
re guive. Avave rei jipoi hexe opo omo vaer, ne ixupe Mbae tu
rejapo? hei vaer. 36 Hae gui xearandua ou jevy ramove ou avi

huvixa rami apena ju agu, apenaague hae javi re. Xeyvatea hae
xepora voi ou xere pav oikuaa agu rami. Xevygua nhomongetaaty
kuery hae huvixa kuery xea py oupa ju okuapy. Hae rami py xemoa
ju huvixave a agu. Hae vy xeyvateve ete. 37 Hae gui a ma xee

Nabucodonosor arovya hae ambojerovia Huvixave yva pygua.


Mbaeta hae vae mbaemo ojapo vae ma anhet meme, oikoa voi
haevea rami meme. Omoyvyi kuaa avi r onhemboyvate vaekue,
hei.
1473 Daniel5

Oo mbotya re ipara vae ojekuaa ague

5  Hae
gui huvixave Belsazar ojapo pete ngaru tuvixa vae mil
1

huvixa kuery pe. Hae vy mil vae oexaa py oyu oiny vinho.d
2 Belsazar vinho oyuxea rupi oyu tema oiny vy imaendua mbaemo

ryru ouro hae prata guigua Jerusalm py templo oague gui tuu
Nabucodonosor ogueru vaekue re. Hae vae ma ogueru ruka huvixave
hae hexeve huvixa kuery ikuai vae hae vae py oyu okuapy agu, tayxy
hae tayxy jevy kuery reve. 3 Hae ramo oguerua mbaemo ryru ouro

guigua Nhanderuete pegua oo Jerusalm py oague gui ogueru pyre. Hae


vae py ma huvixave hae hexeve huvixa ikuai vae oyu okuapy, tayxy
hae tayxy jevy kuery reve. 4 Vinho oyu reve omboete okuapy nguuete

kuery ouro guigua, prata, overa vae, ferro, yvyra hae ita guigua rive.
5 Hae ramove pete ojekuaa ava po. Hae vae ma huvixave ro mbotya

xia re ombopara oiny tataendy rexei. Hae r huvixa oexa oiny ipo
ombopara vae. 6 Hae ramo huvixave ndaekorvei vy onhemondyi

rova vyvoi. Ijaxiy okuea, henapy voi onhembotapa rei joe. 7 Hae gui

huvixave ojapukai reve ijayvu oguerupaa agu hexa pyr apoa kuery,
caldeu hae imbaevyky vae kuery. Oguerua r huvixave aipoei Babilnia
pygua imbaekuaa vae kuery pe:
Pete vae rei kovae ipara ogueroayvu hae mbaer paa xevy
omombeu por vae ma amonhemonde r prpura py, hae ijajuy
reguar oguerua r mboy ouro guigua. Hae gui xee reve mboapya r o
apenaa re ipoakaa py hei.
8 Hae ramo huvixave pegua imbaekuaa vae kuery oike vaekue

ndogueroayvu kuaai, ne mbaer paa nomombeu kuaai guive huvixave


pe. 9 Hae ramo huvixave Belsazar onhemondyi ete vy hova mboaepa

vaipa. Hexeve huvixa kuery ikuai vae voi onhemondyipa okuapy.


10 Hae gui ma huvixave hae hexeve ikuai vae re mbaemo oiko r ixy

oendu vy oike avi okaruaty py. Hae vy aipoei:


Xeruvixa, tereikove riae! Ndepya eta rei eme, nderova mboae
rei eme guive. 11 Mbaeta repenaa re ma oiko pete ava. Hexe ma o

Nhanderuete ikya e vae Nhe. Nderu o jave py ma roikuaa hexe oa


mbaemo oikuaa agu, hae hiarandu hae imbaekuaa nguuete arandua
rupi. Hae nunga rupi nderu rguei huvixave Nabucodonosor o jave
omoa imbaekuaa vae kuery ruvixar, hexa pyr apoa kuery, caldeu
hae imbaevyky vae kuery hae javi ruvixar guive. 12 Mbaeta Daniel re

nhe o vae ma omoarandu por r mbaemo oikuaa agu, oexa rau


pyre omombeu agu, hae oikuaa e pyre haxyve vae te oikuaa uka

d
5.1 Belsazar ma Nabucodonosor ramymino rakae. Daniel tujai ma jave o Babilnia
pygua huvixave.
Daniel5 1474

agu. Hae vae reryr nderu rguei omo vaekue ma Beltessazar. Hae
nunga rupi eno uka Daniel. Hae ramo ndevy pe omombeu r mbaer
paa hei.
13 Hae ramo huvixave renonde omoingea Daniel. Huvixa ijayvu vy

aipoei Daniel pe:


Ndee pa Daniel, Jud pygua escravo-r xeru rguei huvixave o
jave Jud gui ndereru vaekue? 14 Hae gui xee aendu omombeua r

ndere Nhanderuete Nhe oa, mbaemo reikuaa agu, nearandu hae


nembaekuaa ete agu guive. 15 Angei xerenonde ogueroikea imbaekuaa

vae hae hexa pyr apoa kuery, kovae ipara vae hae kuery ogueroayvu
vy xevy pe omombeu agu mbaer paa. Hae rami te hae kuery ma
kovae ayvu mbaer paa nomombeu kuaai. 16 Hae r ndere imaenduaa

r xee aendu remombeu kuaa vaea mbaer paa, hae mbaemo haxyve
vae te remombeu porve vaea. A ma, xapya rei kovae ipara vae
reroayvu vy mbaer paa xevy remombeu ramo nemonhemondea r
prpura py, rereko r mboy ouro guigua ndeajuy re, hae xee rire
mboapya r re apenaa re ndepoakaa py hei.
17 Hae rami r Daniel ombovai vy aipoei huvixave renonde:

Mbaemo reme agu ndeayvuague ma ndereve ae topyta, e vy


eme amboae pe. Hae rami avi ndevy pe xee aroayvu r ipara vae,
mbaer paa amombeu r guive. 18 Xeruvixa, neexa! Nderu rguei

Nabucodonosor pe Nhanderuete yvate ete vae ome vaekue huvixave


o agu, ipoaka, ipor hae yvate agu guive. 19 Ipoaka agu ome rire

ma henonde heta regua, amboae yvy regua hae ayvu mboae py ijayvu
vae kuery oryryi reve ojererokyjepa okuapy. Mbaeta ojukaxe vae rei
ojuka rakae, hae r omoingovexe vae ma omoingove. Omboyvate
omboyvatexe vae, hae r omoyvyixe vae ma omoyvyi rakae.
20 Hae rami avi opya py onhemboyvate ete, onhe py guive ndoikuaa

potavei hae ojejou porve rive. Hae rami r oipeaa rakae huvixave
oa gui, ixupe oaxapa guive mbaemo oguerovyaague. 21 Omoxa

rakae avakue mbyte gui. Ikurax ma ojapoa mymba kurax rami, hae
omboekoaa mburika kaaguy rupi ikuai vae reve. Vaka pe rami omea
nhu hou agu, omoak guive yxapy yva guigua py, oikuaa peve
Nhanderuete yvate ete vae avakue poakaa hae javi re ipoaka vaea,
hae ombopoakaxe vae rei ombopoaka r avakue re opena vaer.
22 Hae gui ndee Belsazar ma tay reiko vy hae nunga hae javi reikuaapa

te ndepya py nerenhemoyvyi. 23 Hae rami rgue py repu rakae


Senhor yva pygua rovai. Hae rami vy hoo gui nerenonde mbaemo ryru
oguerua ramo hae vae py ndee hae huvixa kuery ndereve ikuai vae
peyu pekuapy vinho, penderayxy hae penderayxy jevy kuery reve.
Hae rami avi remboete tuuete ramigua kuery prata guigua, ouro, overa
vae, ferro, yvyra hae ita guigua rive, hae nunga oma e vae, noendui
1475 Daniel5,6

vae, ne mbaeve ndoikuaai vae te. Nhanderuete po py reikovea o vaeri


neremboetei.
24 Hae rami rire ixugui ae ou ipo kovae mboparaar. 25 Povae ma

ipara oiny vae: Mene, mene, tequel hae parsim. 26 Hae r mbaer paa ma

po rami: Mene heia py ma ndepoakaa Nhanderuete oipapa vy omomba


maa, reikuaa agu. 27 Tequel heia py ma mbaemo opejaa py ndepeja

vy ojoua oataa, reikuaa agu. 28 Hae r Peres heia py ma ndepoakaa


ombojaoa ma, hae Mdia hae Prsia pygua kuery pe ju omboaxa maa,
reikuaa agu hei.e
29 Hae rami r Belsazar ijayvu Daniel omonhemondea agu prpura

py, hae ijajuy re mboy ouro guigua omoa agu, hae gui omombeua
agu hae openaa re ipoakaa py mboapya oa rami. 30 Hae vae pyavyve

ojukaa caldeu regua huvixave Belsazar. 31 Hae rire openaague re Mdia


pygua huvixa Dario ju ipoaka, sessenta e dois maet oguereko reve.

Yvykua guary ikuaia py Daniel omomboa ague

6  Hae
gui huvixave Dario ma oipotaa rami omo rakae cento e
1

vinte huvixar, hae kuery opena agu huvixave openaa hae javi
rupi. 2 Hae vae kuery ry mboapy ju omo huvixa yvatekuever. Hae

vae kuery regua ma Daniel. Hae vae kuery ma huvixa kuery mboae re
opena, huvixave pegua nomea ei agu. 3 Hae r Daniel ma huvixa

yvatekueve hae huvixa kuery mboae gui hiaranduve, mbaeta hexe nhe
o vae ma imoarandu por etea. Hae nunga rupi huvixave onhembopya
openaa hae javi re ombopoaka agu.
4 Hae ramo huvixa yvatekueve hae huvixa mboae kuery ma Daniel

openaa re oikuaa pota okuapy hexe ijayvu reixe vy. Hae rami te hexe
ndojoui haevea rami oikoa. Daniel ojeroviapy ramo hexe ndojoui
ojavya, ne ojejavya. 5 Hae gui ma hae vae avakue joupe-upe aipoei

okuapy:
Mbaeve py ndajajoui r Daniel re nhandeayvu agu, nguuete
guigua lei rupi oikoa py e vy hei okuapy.
6 Hae ramo huvixa yvatekueve hae huvixa mboae kuery ma huvixavea

py jogueraa. Hae vy aipoei ixupe:


Oreruvixa Dario, tereikove rakae r peve. 7 Repenaa py huvixa

orekuai vae hae javi, tet hae estado re ropena vae, huvixa mboae hae
ronhomongeta vaety kuery rojerure ndee oreruvixa remombeu uka agu
pete ayvu, po ramigua rejapo uka agu: Avakue hae javive ma trinta
ra peve ojerure e agu nguuete vae pe rei, ne avakue vae pe rei, hae

e
5.28 Ayvu mene, mene, tequel hae parsim heia ma Oipapa, oipapa, opeja hae ombojao
ea. Hae gui Mdia hae Prsia pygua kuery ma Babilnia pygua kuery rovaigua ikuai
rakae.
Daniel6 1476

r ndevy pe anho. Hae rami e r ndee oreruvixa remombo r yvykua


guary ikuaia py. 8 Hae gui a ma ndee oreruvixave, embopara uka ke

ndeayvu, nderery emo guive avave rei oguerova e agu, mbaeta


Mdia hae Prsia pygua kuery pegua lei ma oguerova pyr e ae hei
okuapy. 9 Hae rami r huvixave Dario ma hae vae ayvu ombopara uka,

guery omo guive.


10 Hae gui Daniel ma ombopara hae guery omo maa oendu vy ngoo py

ranhe oike. Hae rami vy opy jao yvate o vae py oo, oki Jerusalm katy
ojepea vae oa py. Hae py ma ra nhav mboapykue kuerei r guenapy
re o. Hae py ae onhemboe oiny hae oguerovya nguuete, jepiaty rami ae.
11 Hae ramo hae vae avakue jogueraa vy oexa okuapy Daniel nguuete

pe onhemboe hae ojerure oiny r. 12 Hae rami vy huvixavea py ju oo vy


huvixave omomaendua oayvu omombeu uka vaekue re. Hae vy aipoei


ixupe:
Oreruvixa, nerembopara ukai ri tyy hae javive avakue nguuete vae
pe rei e vy avakue pe ojerure ramo yvykua guary ikuaia py omomboa
agu, hae r ndevy pe anho?
Huvixave ombovai:
Hae vae ayvu ma anhet, Mdia hae Prsia pygua kuery pegua lei
oguerova pyr e ae hei.
13 Hae ramo hae kuery aipoei huvixave pe:

Hae gui Oreruvixave, Jud gui escravo-r heru pyre Daniel ma


nanemboetei, ne ayvu rembopara uka vaekue guive ndojapoi. Hae rami
rgue py ra nhav mboapykue kuerei r ojerure oikovy hei okuapy.
14 Hae nunga huvixave oendu vy onhemboaxy ete vy hae ae

onhembopya Daniel ogueraa jepe agu re. Hae vy kuaray oike peve
onhea te oikovy ogueraa jepexe vy. 15 Hae ramo hae vae avakue ma

huvixavea py ojevy vy aipoei okuapy ixupe:


Hae rami avi Oreruvixa, ndeayvuague ma Mdia hae Prsia pygua
kuery pegua lei oguerova pyr e ae. Hae nunga rupi ndaevei ae oaxa
rive agu hei okuapy.
16 Hae ramo mae ma huvixave ijayvu Daniel heru hae omomboa agu

yvykua guary ikuaia py. Huvixa aipoei Daniel pe:


Tove nderuete renhe rendu reikovy vae tandereraa jepe
hei. 17 Hae gui ma pete ita oguerua vy omboty guary ikuaia rok.

Ombojaague py ma huvixave oku regua py ae hery omo, ixupegua


yvatekueve voi hae rami ae avi ojapo okuapy, Daniel oguenoa e agu
hae gui. 18 Hae gui huvixave ngoo katy oo vy okaru e re oaxa pyt,

guenonde mbaepu ndogueru rukai guive. Ndoke kuaavei ae.


19 Hae gui ma ko ajeivei reve huvixave ovy vy onha ovy yvykua

guary ikuaia katy. 20 Hae py ova vy Daniel pe ojapukai ndaevei ete


reve. Po rami huvixave ijayvu Daniel pe:


1477 Daniel6,7

Daniel, Nhanderuete oikove vae rembiguai, nderuete renhe rendu


vae ndau ndereraa jepe ri rae guary kuery gui?
21 Hae ramo Daniel ombovai huvixave pe:

Xeruvixa, tereikove riae! 22 Xeruete ma ojea pygua anjo ombou


vaekue guary kuery juru omboty agu xere ojapo vai e agu, henonde
ojejavy e vae aiko ramo. Ndee xeruvixa rovai voi xee ndajapo vai
mbaeve hei.
23 Hae ramo huvixave ovya ete vy yvykua gui ogueno uka. Hae gui

Daniel oguenoa ramo ne pete henda py ma voi hexe ndojouai guary


ragua, nguuete re ojerovia ramo. 24 Hae ramo huvixave ma tegue ju

ijayvu vy ogueru ruka avakue Daniel re ijayvu rei vaekue. Hae ramo
yvykua guary kuery ikuaia py omombo ukapa, tay kuery hae tayxy
kuery reve. Hae gui yvy py ova e re guary kuery ojukapa, ikgue
omopmba guive.
25 Hae ramo huvixave Dario ombopara heta regua kuery pe, amboae

regua hae ayvu mboae py ijayvu vae yvy jave re ikuai vae pe. Hae vy
aipoei: To pe kuery re pendekuai por agu! 26 Xee ma po rami ajapo

uka: Apenaa hae javi rupi avakue oryryipa reve tojererokyje Daniel ruete
renonde. Mbaeta hae vae tuuete anho ma oikove vae, rakae r peve
oiko vaer guive. Ipoakaa ma nombovaipaai r, openaa ma ndopai r.
27 Hae ma joepy hae jogueraa jepe r. Yva hae yvy re ojapo avi r hexa

pyr hae nhomondyipaar, hei.


28 Hae rire Daniel ma huvixave Dario oa pukukue re oiko por ae

tema, hae gui Prsia pygua huvixa Ciro o jave voi.

Irundy mymba Daniel oexa rauague

7  Pete
maet re ma Babilnia pygua huvixave Belsazar o jave
1

Daniel ngupa rupi itui vy oexa rau pete. Hae rami vy oexa rau
vaekue ombopara vyvoi, omombeupa. 2 Daniel ijayvu vy aipoei:

Hae gui pyvy xevy pe oexa ukaa r aexa rau irundy henda gui
yvytu oipeju vae ye tuvixa vae omomymba r. 3 Hae gui ye gui o

jogueruvy irundy mymba tuvixa vae joo ramigua e-e.f 4 Jypygua ma

guary rami ojekuaa, taguato pepo rami ipepo vae guive. Xee ama r
ipepo oguereko vaekue omboipaa. Hae vy yvy gui omopu imoamy
ipy mokoi re, ava rami ae. Ixupe omea avi ava rami hiarandu agu.
5 Amave tema. Hae vy ma mokoa mymba ju aexa, kaguare-jagua

ramigua. Hae vae ma opy jovaive re opu ouvy. Ojuru py ma gua re


ogueru mboapy inharukgue. Hae r ixupe aipoea: Epu ke, heu
por xoo, ea. 6 Hae vae rire amave tema. Hae vy amboae ju aexa

f
7.37 Apocalipse13.1 py oa rami mymba ye gui ou vae oexa. Hae gui amongue py
Ye heia py Nhanderuete rovai opu vae kuery re ijayvu vy (Isaas57.2021).
Daniel7 1478

xivi pyt ramigua. Hae vae kupe re ma irundy guyra pepo o. Hae vae
mymba ma inhak irundy vae. Ixupe omea joe ipoaka agu. 7 Hae

vae rire amave tema pyvy aexa vae re. Hae vy mymba irundya ju
aexa ndaevei ete vae, nhomondyiar hae imbaraete vaipa vae. Ha
ma tuvixa vae, ferro guigua meme. Nhomondoropa, nhomboaypa, hae
r hembyrekue re ma opyrmba r. Mymba kuery mboae ojekuaa ma
vaekue rami e ojekuaa vae, dez hakua vae guive.
8 Hakua ikuai vae re xee aikuaa pota vy aexa mbyte gui hakua

kyri vae ju o oiny r. Hae vae renonde gui ma mboapy hakua jypy
guare omboia. Hae vae hakua re ma o hexa ava rexa ramigua, hae r
ojuru py ma onhemboyvatea rupi ijayvu.
9 Amave tema vy aexa tenda omoa r huvixa kuery opena atyr.

Hae vae ry ma Jypyi guive guare ranhe oguapy oiny. Ijao ma yroy
rami xi vae. Hia inhak regua ma vexai rague rami ete. Henda ma tata
rendy, irura ikuai vae voi hendy oiny.g 10 Henonde gui ma tata o ouvy

yak rami. Henonde ma heta ete ikuai ixupegua kuery, jaipapapa agu
rami e. Hae gui ma nhomboayvu vaer kuery ju oguapypa. Oipeaa avi
kuaxia para ikuai vae.h 11 Hae ramo amave tema vy hakua o vaekue

aendu onhemboyvate etea rupi ijayvu r. Ama vy aexa mymba ojukaa


r. Hae gui hegue ma ombovaipaa vy tata py omombo okaipa agu.
12 Hae gui mymba kuery mboae gui ma oipeaa ipoakaague. Hae rami

te hae kuery pe omea avi ikuaive ranhe agu, oaangaague ra ova


ea ja.
13 Pyvy oexa ukaa vae re ama ajupy vy pete ju aexa arai reve

yva gui ou ramo, ava ray rami ojekuaa vae. Hae vae ma Jypyi guive
guare oa py oo ramo omonhemboja.i 14 Ombopoaka hae omboyvate ete

huvixave o agu, ixupe heta ikuai agu, amboae regua kuery hae ayvu
mboae py ijayvu vae guive. Ipoakaa ma opa vaer e, ndoaxai re,
openaa nombovaipaai r guive.j
15 Hae gui xee Daniel ma xepya py aendu xenhe onhemondyi

r, xeke rupi aexa vaekue ndaevei rei ramo. 16 Hae gui ma haei py

ikuai vae regua pete re anhemboja vy ixupe ajerure hae nunga hae
javi omombeu porve agu re. Hae ramo po rami omombeu xevy, hae
nunga mbaer paa omombeu porve vy. 17 Mymba tuvixakue irundy

aexa vaekue ma irundy huvixaver yvy gui o ouvy vaer. 18 Hae

rami te Yvate ete vae pegua ikya e vae kuery pe r ome ipoaka

g
7.9 Apy ma ijayvu Nhanderuete renda oexa ukaague re. Karxai tata rendy ramigua
ojekuaa, irura vae (Ezequiel1). h7.10 Apocalipse20.12 i7.13 Mateus24.30
hae 26.64 py oa rami oexa Jesus Cristo Ava ray ojeapo vaekue ipoaka agu ou
ramo (Apocalipse11.15, 14.14). j7.1314 Mateus24.30, 26.64; Marcos13.26, 14.62;
Lucas21.27; Apocalipse1.13, 14.14
1479 Daniel7,8

agu. Hae r hae kuery ma ipoaka riae r rakae r peve. 19 Hae gui

mymba irundya vae reko ju aikuaa porvexe. Hae vae ma amboae


kuery ramigua e, mbaeta nhomongyje ete vae, ha ferro guigua vae,
ipoap overa vae guigua, nhomondoropa, nhomboaypa hae hembyrekue
re opyrmba vae. 20 Hae gui ma inhak re dez hakua o vaekue reko

aikuaaxe avi, amboae ju o vaekue guive, hae vae renonde mboapy


oitya vaekue. Hae vae hakua re ma hexa o, hae ojuru py ojejou por
reia rupi ijayvu, hae aexa r jypy guare kuery gui imbaraeteve vae.
21 Ama vy aexa r hae vae hakua ma ikya e vae kuery rovai opu

vy ipoaka ete hae kuery re,k 22 Jypy guive guare ou peve. Hae vae ma

ou vy oepy r Yvate ete vae pegua ikya e vae kuery. Hae gui ova r
hae kuery ju ipoaka agu ra.
23 Hae ramo anjo aipoei: Irundya mymba ma irundya ae r

ipoaka yvy re. Hae vae ma amboae poakaague rami e r ipoaka.


Hae vy omondoropa r yvy jave re ikuai vae, opyrmba hae omboaypa
r. 24 Hae gui dez hakua ikuai vae ma dez huvixave ikuai vaer hae

vae jave py ae. Hae vae kuery oaxapa ma rire amboae ju r oiko. Hae
vae ma jypy guare rami e vae vy oity r mboapy huvixa.l 25 Yvate

ete vae re voi ijayvu vai r, ixupegua ikya e vae kuery ojavyky rei
r guive. Oguerova r mbaemo ojapoaty ra hae lei. Ipo py ma pete
maet re omboaxapaa r ikya e vae kuery, hae gui moko maet
re ju, irundya maet mbyte peve.m 26 Hae rami te hae vae rire ma

nhomboayvu vaer kuery ou vy oipea r ipoakaague. Hae rami vy


omomba hae omokanhy r rakae r peve guar. 27 Hae gui ma Yvate ete

vae pegua ikya e vae kuery pe ju ome r ipoaka agu yva guy hae
javi rupi ikuai vae re. Hae kuery pe ome avi r opena hae yvateve
agu. Mbaeta Yvate ete vae ma rakae r peve r ipoaka. Ixupe ma hae
javi regua r ikuai, onhe rendu pav r okuapy, hei.n
28 Hae rami py opa aexa hae aendu vaekue. Hae gui xee Daniel

ma ndaevei rei ete ranhe aiko, xerova voi ximba rei. Hae rami te hae
nunga hae javi amo por herekovy xepya re.

Vexai ava hae kavara tuja oexaague

8  Mboapy
maet re ma huvixave Belsazar o jave xee Daniel pete
1
ju aexa rau, jypyi aexa rau vae rire. 2 Hae gui aexa rau vy Sus

tet ikorapa vae py merami aiko, Elo yvy re. Hae vy ama r Ulai
yak yvyiry merami ha. 3 Hae gui ama vy pete vexai ava aexa yak

rembe re hia vae. Hae vae ma moko hakua vae. Hae gui moko hakua
oguereko vae ma yvate ovy vaeri pete ma amboae gui yvateve. Hae

k
7.21 Daniel8.24, 11.33; Apocalipse13.7 l7.24 Apocalipse17.12 m7.25 Apy ma trs
anos e meio re ijayvu (Daniel12.7; Apocalipse11.23, 12.14). n7.27 Apocalipse11.15
Daniel8 1480

rami vy takykue yvate ovy vae ma yvateve. 4 Aexa r vexai ma guakua


py jopyxo oikovy kuaray oikea katy, ijapuaia katy hae ipuku-a katy
guive. Hae vae re ma peteve mymba ikuai vae ndaipoakai, ipoakaa
gui ndoo jepe kuaai guive. Hae rami vy hae ae oipotaa rami ojapo
oikovy, imbaraeteve tema ovy guive.
5 Xee aexa pota vy pete aexa kavara tuja, kuaray oikea katy gui ou

oiny r. Yvy jave ry rupi ou vaeri yvy re opyr vy e. Hae vae kavara
ma pete guakua oguereko ngova mbyte re. 6 Kavara ma vexai hakua

moko vaea katy oo oiny, yak rembe re hia r aexa vaekuea py. Hae
vy onha ovy opoakaa rupi ipoxy reve. 7 Aexa r vexaia py ova vy ixupe

ipoxy etea rupi ombota. Hae vy omop hakua mokove. Hae r vexai
ma naimbaraetevei hexe opu agu. Hae ramo kavara oity yvy rupi,
opyrmba hexe. Jipoi avi ipoakaa gui vexai reraa jepear. 8 Kavara ma

ipoakave ete. Hae rami te onhemombaraetea pyve hakua tuvixa vae


omopa. Hakua opague gui irundy ju o tuvixa vae. Hae vae nunga joa
katy e-e ojeoi irundy henda yvytu oipejua katy.
9 Hakua ikuai vae regua pete o hakua kyri vae. Hae vae ma

imbaraete ete oiny kuaray puku-a yke katy hae kuaray oa katy, yvy
pora katy guive. 10 Yvate ete vy oupity yva pygua kuery poakaa peve.

Hae vy oity yva pygua regua yvy rupi, amongue regua jaxy-tata guive.
Hae vy opyrmba. 11 T, yva pygua ruvixa rami ete onhemboyvate

vy omomba ixupe guar oapy jepiaty vae. Ixupegua oo ikya e vae


voi oity yvy katy. 12 Onhe raxavea py hakua vae pe yva pygua kuery

omboaxapaa, mbaemo ome jepi vae regua guive. Hae ramo oity yvy
rupi anhet vae ae, mbaemo ojapo vae hae javi oiko por guive. 13 Hae

vae rire aendu ikya e vae kuery regua pete ijayvu r. Hae r amboae
ikya e vae aipoei:
Arakae peve ndau o r oexa rau pyre ojeupitypa agu, mbaemo
ome jepi vae hae onhe raxavea py nhomombaar vae regua? Mbaeta
oexa raua ague rami vy oo ikya e vae omboaxaa r, yva pygua kuery
guive, opyrmbaa agu hei.
14 Hae ramo xevy pe ju ombovai:

Dois mil e trezentos kaaru hae ko jevy peve r oo. Hae rire ma
oo ikya e vae oikyaoa ju r hei.
15 Hae ramo xee Daniel aikuaaxe aexa rau vaekue mbaer paa. Hae

r pete ou xea py ava rami hova vae.


16 Hae gui pete ava aendu Ulai yak rembe gui ijayvu nhendu r. Hae

vae ma ojapukai vy aipoei:


Gabriel, upe vae pe eikuaa uka na oexa rau vaekue mbaer paa
hei.
17 Hae ramo xee aa katyi ou. Ova ramo xee akyje. Hae vy xerenapy

re a, xerova yvy re amova reve. Hae rami te aipoei xevy:


1481 Daniel8,9

Ava ray, endu kuaa ke, mbaeta rexa rau vaekue ma opaa pyguar
hei.
18 Xereve ijayvu ramo haa vy ndaikuaavei ranhe ajupy, xerova yvy re

amova reve. Hae ramo xere opoko reve xemopu imoamy xeaague py.
19 Hae vy aipoei:

Neexa, ndevy pe xee aikuaa uka ta poxya opaa ra py mbaemo


oiko vaer. Mbaeta rexa rau vaekue ma opaa pyguar. 20 Vexai ava

hakua moko vae rexa vaekue ma Mdia hae Prsia pygua huvixave.
21 Hae r kavara tuja hague vuku vae ma Grcia pygua huvixave. Hova

mbyte re hakua tuvixa vae o vae ma jypygua huvixave. 22 Hae vae

omopa ague gui irundy ju o vae ma irundy huvixave hae vae regua
ae. Hae vae kuery opu avi r te jypygua imbaraeteague rami hae
kuery imbaraete vaer e tavy. 23 Hae r hae vae huvixave kuery

openaa ra opa ramo, hae anhet rupi e ikuai vae opa ma ramo pete
ju opu r huvixave ipoxy ete reve, nhombotavy kuaapa vae. 24 Hae

vae ma ipoaka ete r, vaeri hae ae opoakaa rupi e guive. Opa rupi
ombovaipa r oikovy mbaemo, hae imbaraeteve ovy vy ojapoxea rami
rei r ojapo. Ojukapa r ipoakakueve vaekue, ikya e vae kuery
guive. 25 Ijapua rupi onhemoarandu oikovy vy ojapo r apu ipoakave

agu rami. Opya py onhemboyvate r, hae mbovy e ojuka r ikuai


rivei vae. Opu r yvatekueve re Ipoaka vae rovai. Hae r omopa
r avakue poakaa py e tavy. 26 Kaaru hae ko r guar rexa vaekue

amombeu porvea ma anhet vae meme. Hae rami te emo por rexa
vaekue, mbaeta heta ete ra guar teri hei.
27 Hae gui ma xee Daniel xekangy vy mbovy ra rei e xembaeaxy.

Hae gui apu ju vy apena aikovy huvixave pegua ikuai vae re. Aexa rau
vaekue gui anhemondyi rei aikovy, oikuaa ete vaer jipoi ramo.

Guetar kuery re Daniel ojerureague

9  Pete
maet re ma Mdia pygua Assuero ray Dario o jave caldeu
1

kuery ruvixa, 2 hae vae ma pete maet re ma opena jave xee


Daniel aikuaa mbovy maet re pa Jerusalm tet ombovaipa pyre opyta


ra, kuaxia para profeta Jeremias pe Senhor ijayvuague oa rami vy.
Hae rami vy setenta maet ra aikuaa.o 3 Hae nunga rupi Senhor

Nhanderuetea katy ama reve anhemboe hae ajerurea rupi aeka agu,
akaru e re, ao voxa gui guare py anhemonde hae tanhimbu xejee
amongure-ngure reve guive.
4 Hae rami vy anhemboe Senhor xeruete pe. Anhemombeu vy

aipoae:

o
9.2 Apy 70 maet re ijayvu (Jeremias25.1112, 29.10). Mbaeta Jerusalm pygua kuery
Senhor pe ojejavy ramo ombovaipa uka tet (2Crnicas36.1121).
Daniel9 1482

Xe-Senhor! Xeruete ndepoakapa hae okyjevepy vae, ndereve


guar rejapo vaekue rupi reiko vae, renhomboaxya re ndeayvuague re
nderexarai e vae. 5 Ore kuery ma rojejavy, teko vai rojapo. Orereko

vaia rupi orekuai, orekuai vaikue rei nderovai, rejapo uka vaekue hae
ndereve guar rejapo vaekue gui rojepeapa vy. 6 Nerembiguai profeta

kuery re ndorojapyxakai guive, hae kuery nderery rupi ijayvu te


oreruvixa kuery pe, yvatekueve, oreru kuery hae yvy jave re ikuai vae
pe guive. 7 Senhor, ndere ma o teko por. Hae r orere ma o roxmbaa

rive o, a ojekuaa rami. Mbaeta ore Jud pygua avakue hae javi re o,
Jerusalm py orekuai vaekue re, Israel kuery hae javi, haei rupi hae
mombyry orekuai vae, yvy jave re mamo r rei oremomboague rupi
orekuai vae re guive o roxmbaa, haevea rami nderovai orekuaiague
re. 8 Senhor, orere ma roxmba reia o, oreruvixa kuery re, yvatekueve

hae oreru kuery re, nderovai rojejavypa rire. 9 Hae r Senhor Oreruete,

ndere ma o oremboaxy hae oreperdoa agu, mbaeta ndere ore kuery


ropu rei. 10 Senhor Oreruete, ndorojapoi ndeayvua, ndeguigua lei rupi

ndorekuai vy, nerembiguai profeta kuery rupi orerekor reja vaekue


ri. 11 T, Israel kuery hae javive ma ndeguigua lei ndojapoi okuapy,

ojepeapa guive ndeayvu oendu e agu. Hae nunga rupi ae orere ayvu
vai ou nderovai rojejavya re. Mbaeta Oreruete, nerembiguai Moiss
lei ombopara vaekue re oa rami vy ae oiko mbaemo vai.p 12 Mbaeta

ndee rejapo ndeayvu ojeupitypa agu rami, orerovai hae oreruvixa


oremboayvu vaety kuery rovai ndeayvuague. Hae rami vy mbaemo vai
ete rembou orery. Mbaeta yva guy jave rupi oiko vae teri Jerusalm
tet re oiko vaekue ramigua. 13 Moiss rupigua lei re oa rami vy hae

ramigua ete ou orery. Hae rami te ore ma ndee Senhor Oreruete pe


ndorojerurei rokuapy orepytyv agu, orereko vaia gui rojeko rerova
agu, ne ndeguigua anhet vae rupi orekuai agu. 14 Hae nunga rupi

ae Senhor, renhembopyaague rami vy rembou orery. Mbaeta ndee


Senhor Oreruete ma ndereko por ete vae opa mbae rejapoa py. Hae
r ore ma noronhe rendui. 15 Senhor Oreruete, anhet Egito yvy gui

ndevygua kuery reno rakae ndepoakaa rexa uka vy, nemboete pav
agu rami rejapo agu guive, a peve ojekuaa rami. Hae r ore ma
rojejavy, haevea rami ete orekuai. 16 Senhor, opa mbae py ndereko

pora rupi eipea nho ke ndepoxya hae ndevaia ndevygua tet Jerusalm
hae ndevygua yvyty ikya e vae re rembou vaekue. Rojejavy hae
oreru kuery voi heko vai rire orea katyi rupi ikuai vae ojojai okuapy
Jerusalm tet, ore ndevygua kuery guive. 17 Hae gui a ma Oreruete,

xee nerembiguai anhemboe hae ajerure ramo endu. Hae vy Senhor,


ndeporayvua rupi vy tove nderova tomoexak ju ndevygua oo ikya

p
9.11 Deuteronmio28.1568
1483 Daniel9

e vae ombovaipa pyre ry. 18 Xeruete, ejapyxaka ke hae endu. Eipea


nderexa, hae ema orekuai axya re, tet nderery oa re guive, mbaeta
ore kuery ma ore ae reko pora rupi e rojerure nerenonde hae rami,
hae r ndee renhomboaxy ete vae ramo anho. 19 Senhor, endu ke.

Senhor, oreperdoa ke. Senhor, eikuaa pota orere, hae orepytyv.


Xeruete, emboare eme guive, ndee ae renhemboete uka agu. Mbaeta
ndevygua tet hae ndevygua kuery re ma nderery o hei.

Setenta vezes sete maet re ijayvuague


20 Hae rami xeayvu ainy, hae anhemboe vy amombeu ainy xee ae
ajejavyague, xeretar Israel kuery ojejavyague guive. Hae vy Senhor
Xeruete renonde ajerure ainy Xeruete pegua yvyty ikya e vae re. 21 Xee

xeayvu hae anhemboe teri ainy reve ava rami aexa rau ypy vaekue
ou pojava, Gabriel hery vae. Oveve ouvy vy opoko xere. Hae rami oiko
kaarukuegua omea jave. 22 Hae vae ma xereve ijayvu xemboe vy. Hae

vy aipoei:
Daniel, a ma apy aju, ndevy pe amombeu porve agu hae
nunga mbaer paa. 23 Rejerure ypy ramove xemboua. Hae ramo xee aju

amombeu agu ndevy, hayvupy ete reiko ramo. Hae ramo eikuaa pota
hae nunga re, mbaemo rexa vaekue reikuaa agu.
24 Setenta vezes sete maet teri oata neretar kuery hae peneret

ikya e vae renonder oaangaague, teko vai omombaa agu, ojejavya


opa agu, ojapo vaiague gui oikyaoa agu, teko por opa e vae
oguerua agu, oexa rau pyre hae profeta kuery ijayvuague ojeupitypa
agu, hae Ikya e ete vae huvixar omoa agu.q 25 Endu ke havy

reikuaa por agu. Jerusalm tet omoatyra hae ojapopaa ju agu re


ijayvua ra guive huvixar Omo mbyr oiko peve ma sete vezes sete
maet oiko r, hae gui sessenta e duas vezes sete ju.r Tape ikuai vae
hae tet kora ma tegue ju r omoatyrmbaa, ikuai axy ete ma jave
tavy. 26 Hae gui sessenta e duas vezes sete maet oaxa ma rire ojukaa

r huvixar Omo mbyre, hae ramo novei r ranhe. Hae r huvixa


oiko teri vaer ret pygua kuery ju ou vy omomba r Jerusalm tet, oo
ikya e vae guive. Imombaar ma yy rami r ou xapya. Hae gui opaa
ra peve oiko r joe opu vae. Mbaemo mombaar ou agu vaekue
avi r ou. 27 Hae gui hae vae ma heta vae kuery reve ojapo r pete

rami oguereko agu sete maet peve guar. Hae rami te hae vae jave

q
9.24 Apy setenta vezes sete maet hei, versculo 2 py setenta maet re Daniel oikuaa
potaague, hae vae rire rakaeve r guar omombeu vy (Levtico25.8). Hae javi py ma
490 maet oaangaa. r9.25 Apy ma ijayvu 483 maet re (7x7=49 mais 62x7=434).
Hae gui versculo 27 py omombeu porve sete maet opaa pygua ju, hae javi vy 490
maet ojapo agu. Hae gui Huvixar Omo mbyr heia ma Cristo re ae ijayvu vy,
hebraico ayvu py Messias ea.
Daniel9,10 1484

mbyte py ma hae kuery pe nome ukavei r mymba ne mbaemo aju


guigua. Mbaemo ojeguarupy reve r ou nhomombaar, hexe ju ou peve
imombaar vaekue.s

Tigre yak yvry Daniel mbaemo oexaague

10  Mboapy
maet re ma Prsia pygua huvixa Ciro o jave pete
1

ayvu oikuaa ukaa xee Daniel Beltessazar xerery mboae vae pe.
Hae vae ayvu ma anhet vae, joe heta opu agu regua guive. Xee
aendu kuaa agu rami ayvu ou, mbaemo oexa ukaa reve. 2 Hae vae

ra guive ma xee Daniel ndaevei ete aiko mboapy semana re. 3 Tembiu

hauxe vai vaety regua ndauvei, xoo ne vinho namo xejuru py. Ne
azeite ma voi ndaikytyi xejee, mboapy semana oaxapa peve.
4 Hae gui jypygua jaxy vinte e quatro araa py ma Tigre yak guaxu

yvry xee aiko vy 5 xerova yva vy ama. Hae vy pete ava aexa ajukue

periri py onhemonde vae. Ijaxiy rupi ma ouro ikya e vae guigua o,


Ufaz gui heru pyre. 6 Hete ma itaendy berilo rami hendy. Hova ma overa

vae rami, hexa ma tataendy rami ojekuaa. Ipo hae ipy ma overa vae
guigua ombovera pyre rami overa rei. Hae r ijayvu vy mbovy e ikuai
vae ayvu rami onhendu.t
7 Xee Daniel anhoi aexa hae nunga. Hae r avakue xereve ikuai

vae ma mbaeve ndoexai. Hae rami avi hae kuery okyje ete agu ou
xapya r onhamba, onhemimba okuapy. 8 Hae gui ma xee aei apyta.

Hae rami vy aexave tema hae vae ipor ete vae ojekuaa r. Hae vy
naxembaraeteveia aendu. Naxembaraetevei vy xerova xiguepa rei,
haekue rami ve o. 9 Hae rami te aendu por ijayvu nhendu vae.

Aendu vyve haa, xerova yvy re amova reve ndaikuaavei ranhe ajupy.

Daniel omombaraetea juague


10 Hae gui pete ou vy xere opoko. Xemomy-momy vy xerenapy hae
xepo re xemo. 11 Hae vae ma aipoei xevy:

Daniel ava oayvupy ete vae, ejapyxaka ke ayvu re ndevy pe aipoae


r. Epu ke heamy, mbaeta ndea py xemboua hei. Po rami xereve
ijayvu ramo xee apu haamy aryryipa reve.
12 Hae ramo aipoeive ju xevy:

Daniel, ekyje eme, mbaeta ndepya re reikuaaxea remo. Hae ramo


Nderuete renonde renhemoyvyi ypya ra guive oendu ndeayvu. Hae
gui ndeayvua rupi vy ae aju. 13 Hae r Prsia yvy re ipoaka vae ma

xejoko ranhe vinte e um ra peve. Hae rami te anjo yvateve vae Miguel
ou vy xepytyv. Hae ramo mae ma xepoaka Prsia pygua huvixa kuery

s
9.27 Daniel11.36 py oa rami ijayvu templo py mbaemo vai nhomokanhyar ou agu re
(Mateus24.15, Marcos13.14). t10.56 Apocalipse1.1315
1485 Daniel10,11

re. 14 A ma aju ndevy pe aikuaa uka agu neretar kuery opaa ra py


oiko vaer. Mbaeta mbaemo rexa vaekue ma rakae r ete guar hei.
15 Hae rami xevy ijayvu ramo xee akyrir vy ama haamy yvy re.

16 Hae gui pete ava ray ramigua opoko xejuru re. Hae ramo xeayvu

jevy vy aipoae xerenonde hia vae pe:


Xeruvixa, ange mbaemo aexa rire ou xere haxy vae. Hae ramo
naxembaraetevei ete. 17 Hae nunga rupi Xeruvixa, mbaexa r tu

ndereve Senhor rembiguai aiko vae xeayvu? Mbaeta xere novei ete
xembaraetea, ne xepytu agu ma voi novei ma hae.
18 Hae ramo ava ramigua vae tegue ju opoko xere. Hae vy

xemombaraeteve. 19 Hae vy aipoei:


Ava oayvu etepy, ekyje eme. Evya ju. Nembaraete ke, nembaraete.
Po rami ijayvu ramove xembaraete. Hae vy aipoae:
Xeruvixa, ndeayvu ke a, xembaraete ju rire hae.
20 Hae ramo aipoei:

Reikuaa pa mbae re pa aju ndea py? Mbaeta aa ju ta Prsia pygua


huvixa re apu agu. Hae gui xee aa ma rire Grcia pygua huvixa ju r
ou. 21 Hae r ndevy amombeu porve r ipara re anhet vae oa rami.

Hae gui hae vae kuery rovai apua py jipoi avave rei xereve guar, pe
kuery re opena vae Miguel e vy.

Huvixa kuery kuaray ijapuaia katy hae


ipuku-a katygua re anjo ijayvuague

11 
Pete maet re ma Mdia pygua huvixa Dario o jave xee
1

apu amombaraete hae amokyre agu.


2 A ma amombeu por ta ndevy anhet vae. Neexa, mboapy

huvixa teri r ikuai Prsia pygua. Hae gui irundya ma pav gui
oguerekopave r. Hae vae ma iporiau e vae vy imbaraeteve r ovy.
Hae rami vy opa mbae py r opu Grcia pygua huvixa re.u 3 Hae vae

rire ma pete huvixa ju oiko r ipoaka vae. Hae vae ma ipoaka etea
rupi r joguereko. Hae vy oiko r hae ae oipotaa rami rei. 4 Hae r

ipoakapave ma jave openaa ombojaoa, hae omboaxaa r irundy henda


yvytu oipejua katy ikuai vae pe. Vaeri tay kuery pe e r omboaxaa,
hae ipoakaague rami e ipoaka vae kuery opena r, mbaeta
ipoakaague oipeaa vy amboae kuery pe ju r omboaxaa, tay kuery pe
rgue py.
5 Hae gui kuaray puku-a katygua huvixa ma imbaraete r, pete

hembiguai yvateve vae voi. Hae vae ma herekoare gui voi imbaraeteve
r. Hae vy hae ju r o huvixa, openaa tuvixa r guive. 6 Hae gui oa

u
11.2 Apy ma omombeu porve ju Prsia hae Grcia pygua huvixa kuery joe opu agu
(captulo 8 py voi).
Daniel11 1486

maet opaa py ma hae kuery onhemoir r joe. Hae rami vy kuaray


ijapuaia katygua huvixa ma omenda r kuaray puku-a katygua huvixa
rajy re, pete rami ikuai agu. Hae rami te kunha vae ma ndajoguereko
kuaai r, ime voi ndaipoaka pukui r. Mbaeta kunha vae ma
omboaxaa r joupe, heruare kuery guive, tuu hae ojeupe guar heruare
voi. 7 Hae r hemiarir kuery vae regua pete o r hekovia. Hae vae

ma kuaray ijapuaia katygua huvixa xondaro kuery re opu vy oike r


hae kuery onhemiaty py. Hae kuery re opu vy ipoaka r. 8 Hae kuery

nguuete ramigua oguereko vae hae javi voi ogueraapa r Egito yvy
katy ojeupe guar, mbovy e taangaa mbaemo rykukue gui ojapo pyre,
mbaemo hepyve vae hae ouro guigua guive. Hae gui ma mbovy maet
re rei e nopuvei r kuaray ijapuaia katygua huvixa re. 9 Hae vae

rire mae ma ou vy opu kuaray puku-a katygua huvixa re. Hae rami te
ojevy rive ju r oyvy katy.
10 Hae gui ma tay kuery ju joe opua rupi r ikuai. Hae vy

mbovy e xondaro kuery omono. Hae kuery vae regua pete ma ou


pojava r. Opa margua ombovaipa ma vy oove r guenonde katy. Hae
vy joe opu ju r ovy kuaray puku-a katygua huvixa onhemiaty oa
peve. 11 Hae ramo hae vae ipoxy reve oo r opu agu huvixa kuaray

ijapuaia katygua re. Hae r hae vae ma heta ete ogueraa r hexe opu
agu py te hexeve oo vaekue omboaxapaa r ipo py. 12 Huvixa kuaray

puku-a katygua ma heta vae kuery omomba vy onhemboyvate r opya


py. Mbovy e ojuka r te ndaipoakai r. 13 Mbaeta hexe kuaray

ijapuaia katygua huvixa ou jevy vy jypy guare gui hetave r ogueru


joe opu agu. Hae gui mbovy rei e maet opaa py ma ou pojava
r mbovy e xondaro kuery hae mbaemo oiporu vaety reve. 14 Hae

jave ma mbovy e r opu huvixa kuaray puku-a katygua re. Neretar


kuery vae regua ojerovia rei vae voi hexe opu r profeta ijayvuague
ojeupity agu rami. Hae rami te hae kuery ndaipoakai r. 15 Hae gui

huvixa kuaray ijapuaia katygua ou vy omopu r tet kora ry rupi


ojeupi agu. Hae rami vy oipea r tet ikorapa vae. Hae r kuaray
puku-a katygua ipoakakueve te ndojoko kuaai r. Hae kuery vae
regua oiporavo pyre voi ndaipoakai r ojoko agu. 16 Hae nunga rupi

hovaigua ou vae ma oipotaa rami ete r ojapo. Avave rei ndojoko kuaai
r. Yvy pora py ma voi opyta r, ipo py opa mbae omboaxaa ramo.
17 Openaa jave rupi ojeupegua ipoakakueve oeno vy ogueru vy huvixa

kuaray puku-a katygua reve ojapo r pete rami ikuai agu. Hae rami vy
ixupe ome r pete kunhata omenda agu, ipoakaa ombovaipa agu.
Hae rami te hae nunga oaxa rive r, ixupe ndovarei r mbaever.
18 Hae vae rire ma ye yvry ju r oo joe opu agu, hae vy heta re

ipoaka r. Hae rami te pete yvateve vae omomba r ojerovia reia.


Hae vy ojapo r ojerovia reiague hiry ae ju ojeapa agu rami. 19 Hae
1487 Daniel11

ramo ojevy rive r oyvy re onhemiaty o vae katy. Vaeri onhepyxanga


vy hoa r. Hae vae rire ma ndojouavei r.
20 Hae vae rire ma hekovia o ju r pete. Hae vae ma oyvy

iporvea rupi omondouka r pete guembiguai imposto re nhombopagaa


rupi oiko agu. Hae rami te are e re omomba r, ixupe ivaia py e,
ne hexe opu reia rupi e guive. 21 Hae vae rire hae vae rekovia o

ju r pete ava heko vai ete vae, huvixar nomoai vaeri. Hae rami
rgue py okyrir reve ou vy nhemi rupi r o huvixar. 22 Henonde ma

xondaro kuery heta ou te omokanhymba r. Omomba ete r, guexeve


pete rami omoingo vaekue regua yvateve vae voi. 23 Hae vae reve pete

rami ikuai agu ojapoa ramive ma ombotavy r. Hae rami vy mbovyi


reve vaeri opuve vy ipoakave r ovy. 24 Okyrir rei reve ova avi r

oguerekopave ete vae rekoa rupi. Hae rami py ojapo vai r tuu kuery
hae tamo kuery ojapoague ramigua e. Hae rami vy mbaemo oipea
vy ombojao r ojeupegua kuery pe, imbae rei-rei vaekue hae javi. Hae
gui onhembopya r oo ikorapa vae re voi opu agu, te xapyai guar
rive. 25 Hae gui onhemombaraete hae onhembopya guaxu r huvixa

kuaray puku-a katygua re opu agu, oxondaro kuery imbaraetekueve


mbovy e ogueraa vy. Hae rami te ndaipoakai r, hovai opua nhemi
ramo. 26 Hae gui ma hembiu gui okaru vae kuery omokanhy r. Oitypa

r okuapy ixondaro kuery, hae ramo heta ete hoa r oipyxopa r.


27 Hae vae huvixa kuery mokove ma mbaemo vai ojapo agu rami anho

r ikuai. Petei mesa pyve oguapya py ijapu r oiny joupe. Hae rami te
hae nunga oaxa rive r, mbaeta oaangaague ra py ou r imombaar.
28 Hae ramo ava heko vai ete vae ojevy r oyvy katy. Oguerekopa vy

ovya reve r ou. Hae gui onhembopya r omomba agu Nhanderuete


guexeve guar ojapo vaekue ikya e vae rupi ikuai vae, hae vy
ojapoxea rami rei ojapo ranhe r guive. Hae gui mae ma ojevy ju r
oyvy katy.
29 Hae gui oaangaague ra ova ramo oo ju r kuaray puku-a

katygua yvy re opu agu. Hae rami te hae vae jave ma jypy guare
rami e r oiko. 30 Mbaeta hovai heta r ou Quitim gui kano guaxu

py. Hae ramo ndaipya guaxuvei r. Hae rami vy ojevy vy ipoxy r


Nhanderuete guexeve guar ojapo vaekue ikya e vae rupi ikuai vae
pe. Hae ae oipotaa rami r oiko. Ojevy ma ramo Nhanderuete guexeve
guar ojapo vaekue ikya e vae gui amongue ojepea ramo oguerovya
r. 31 Ixupegua imbaraetekueve oo vy omongya rei r oo ikya e vae,

oo yvate vae guive. Hae vy ko nhav ome mbyr vaekue oipea vy


omo r ojeguarupy nhomokanhyar.v 32 Ombotavy r Nhanderuete

v
11.31 Apy hae Daniel9.27 py Ojeguarupy nhomokanhya heia ma Jesus omombeu
porve Mateus24.15 hae Marcos13.14 py.
Daniel11,12 1488

guexeve guar ojapo vaekue ikya e vae gui ojepea vae kuery, ijayvu
poria rupi rive. Hae r Nguuete oikuaa vae kuery ma imbaraete vy
ojapo r okuapy mbaemo. 33 Hae kuery vae regua hiarandu vae ma

omboe r heta vae kuery. Hae rami te ojukaa r kyxe hae tata py,
escravo-r ogueraa rupi, hae ogueraa rive-rivea rupi. Are peve r hae
nunga oiko. 34 Hae kuery vae regua hoa ramo ma xapyai oipytyva

r. Hae r hae kuery re heta onhemoir r anhet rupi e. 35 Mbaeta

hiarandu vae regua hoa r oeko aa agu, oikyaoa hae omoxia agu
opa r guar, mbaeta oaangaague ra py hae nunga oiko re.
36 Hae gui huvixa ma hae ae oipotaa rami r oiko. Hae vy opu

vy onhemboyvateve r tuuete ramigua ikuai vae hae javi ry. Tuuete


ikuai vae gui Nhanderuete yvateve vae rovai eteve voi r ijayvu ndaevei
etea rupi. Hae rami te mbaemo ojapo kuaapa ranhe r, ixupe ipoxya
agu ojeupity peve. Mbaeta hexe ijayvuague oiko re.w 37 Hae vae ma

nomboetei r nguu kuery ruete, ne kunhague ojou porve vae, ne tuuete


ramigua vae rei guive, pav ry onhemboyvate vae vy. 38 Tuuete ramigua

ikuai vae omboete rgue py omboete r imbaraete vae ruete ramigua


anho, hae nunga tuuete ma tuu kuery ndoikuaai vaekue ri. Ouro py r
ombojerovia, prata py, ita hepyve vae hae mbaemo iporve vae py guive.
39 Hae gui amboae regua ruete pe onhepytyv uka vy opu r oo ikorapa

vae re. Hae gui amongue omova por ramo omboete uka ete r. Hae vy
omo r mbovy e re ipoaka agu, hae kuery pe ombojao r guive yvy.
40 Hae gui opa agu ra ova ramo hexe opu r huvixa kuaray

puku-a katygua. Huvixa kuaray ijapuaia katygua voi opu r hexe


karxa hae kavaju rygua kuery reve, hae mbovy e kano guaxu py
ikuai vae reve. Heta yvy re hae kuery ova vy omonymba r, hae gui
amboae katy ju r oo. 41 Yvy pora re voi ova avi vy heta r oity. Hae

r ipoakaa gui amongue oo jepe r, Edom, Moabe hae Amom pygua


yvatekueve anho. 42 Heta yvy ry oupi r opo. Egito yvy re ikuai vae

voi ndoo jepei r. 43 Oipeapa r ouro hae prata guigua, hepykueve


Egito yvy re ikuai vae guive. Lbia hae Etipia pygua kuery voi ojeoi
r hembiguair. 44 Hae rami te kuaray oua katy hae ijapuaia katy

gui mbaemo omombeua r oendu vy onhemondyi r. Hae vy oove ju


r ipoxy reve, mbaemo ombovaipa hae ojuka reta agu. 45 Hae rami

vy ye pa py oupi r ngoor tuvixa ete vae, yvyty por ikya e vae


rovai. Hae rami te ova r imombaar, hae ndoikoi r heraa jepear.

Opaa ra py guar re ijayvuague

12  Hae vae jave ma anjo yvateve vae Miguel opu avi r,


1

neretar kuery repya vae. Hae vae ra ma ikuai axy ete agu.

11.36 Nhanderuete re ijayvu vaia re Apocalipse13.6 py voi ijayvu avi.


w
1489 Daniel12

Hae ramigua oiko vae teri, hae kuery vae regua ikuai ypya ra guive
hae vae ra peve. Hae rami te hae jave py neretar kuery ogueraa jepe
r, kuaxia re hery o vae hae javive. 2 Yvy re onhono por mbyre heta

r onhemboete ju okeague gui. Amongue oo r tekove mar e oupity


agu katy, hae r amboae kuery ma oxmba hae rakae r peve ikuai axy
agu katy r oo. 3 Arandua rupi ikuai vaekue ma hexak r yva re ikuai

vae rami. Teko por katy jogueraa reta vaekue ma jaxy-tata rami r
hexak riae, rakae r peve.
4 Hae gui ndee Daniel, emo por hae vae ayvu, emboja guive kuaxia

mbojaa py, opaa ra py guar. Heta oikuaa pota r, hae oikuaave r


ojeoivy hei.x
5 Hae ramo xee Daniel ama vy moko ju aexa hia vae. Pete ma

yak kyvgua re, hae r amboae ma hovaigua re hia. 6 Hae kuery vae

regua pete ma aipoei yy ry ava hia vae ajukue periri py onhemonde


vae aexa vaekue pe:y
Rakae tu ojeupity r hae vae nhomondyipaar? hei.
7 Hae ramo yy ry ava hia vae ajukue periri py onhemonde vae

ombovai r xee aendu. Mbaeta yva re opo oiporu kuaa hae oiporu kuaa
ea regua oupi vy oura rakae r peve oiko vaer vae rery rupi. Hae vy
aipoei:
Hae nunga oiko r pete maet, hae gui moko maet ju, hae
irundy maeta mbytea py. Ikya e vae kuery poakaa ombovaipaa ma
jave mae ojeupity r hae nunga hae javi hei.z
8 Hae rami xee aendu vaeri naendu kuaai. Hae vy xee aporandu:

Xeruvixa, opaa py hae nunga oiko ramo mbaexa tu r oiko orere?


9 Ombovai:

Tereo Daniel, mbaeta povae ma nomombeu poravei r ranhe.


Omo pora ma opaa ra peve guar. 10 Heta r oikyaoa, omoxia hae

oeko aa guive. Hae r heko vai vae kuery ma heko vaive tema r,
hae kuery vae regua ne peteve noendu kuaai r. Hae r arandua
rupi ikuai vae ma oendu kuaapa r. 11 Hae rami avi mymba ko nhav

ome jepiaty omombaa ma rire, hae ojeguarupy nhomokanhyar omoa


ma rire mil duzentos e noventa ra ju r oaxa. 12 Ovya ete r amongue

oar pora rupi mil trezentos e trinta e cinco ra peve oupity vae.
13 Hae r ndee ma tereo tema tape reikoa vae rupi ae, opa peve. Mbaeta

repytuu r, hae gui opaa ra py repu ju r ndevygua o vae rejopy


agu hei.

x
12.4 Apocalipse10.4 py oa rami avi profeta kuery pe nomombeu ukapaai ayvu oendu
vaekue, ra novai teri ramo. y12.6 Ava ajukue periri py onhemonde vae heia
vae ma Daniel oexa ma voi vaekue (10.4). z12.7 Apy ma trs anos e meio re ijayvu
(Daniel7.25 hae Apocalipse12.14 py oa rami).
Osias ayvu oa
Osias ayvu oa
Profeta Osias ayvu omombeu jave ma hetar kuery Israel regua ipoakave
hae heko vaive okuapy, mbaemo raangaa rive ombojeroviaa py. Hae kuery
pe Osias ijayvu ojeko rerova agu, Nhanderuete ombopaga e agu. Mbaeta
nhandereko vaiaty jaeja vy Nhanderuete pe jajeko me ramo nhanemboaxy vy
ojee nhandereru ju re.
Ayvu py anho e Osias oikuaa uka rakae Nhanderuete nhomboaxya, hae
ae oikoa py, Nhanderuete ojapo ukaague rami vy. Mbaeta Osias pe oayvu
omombeu uka agu Senhor ijayvu ypyi vy aipoei: Tereo, nderayxyr eraa
pete kunha itavy rei vaer, itavy reia rupi omemby oguereko vaer, mbaeta
pendeyvy re ikuai vae Senhor gui opoipa vy itavy rei avi okuapy, hei (1.2).
Hae ramo Osias hae rami ojapo vy omenda rire tayxy itavy rei vy opoi ixugui.
Hae rami te Senhor aipoeive ju xevy: Tegue ju tereo, eayvu ju kunha neir
oayvu vaekue itavy rei te. Senhor Israel kuery oayvua rami eiko, hae kuery
nguuete ramigua pe mbojape uva pirukue revegua omexe vai vaeri, hei. Hae
ramo xee ma xerayxyr ju ajogua. ... Hae vy ixupe aipoae: Hae gui ndee ma
heta ra re teri r xerarve. Ndetavy reive eme, amboae ava reve eiko eme
guive. Hae ramo xee voi roar r aikovy, hae. Mbaeta Israel kuery voi heta
maet re r ikuai nguvixa e re, opena vae e re, Nhanderuete pe mbaemo
ome e re, taangaar ita omopu mbyre e re, sacerdote pegua manto e re,
hae mbaemo raangaa oo rupi oguereko vaekue e re guive. Hae vae rire ma
Israel kuery ojevypa vy oeka r okuapy Senhor nguuete hae Davi nguvixar.
Hae rami vy opaa ra hae kuery oryryipa reve r onhemboja jogueruvy Senhor
re onhemboaxy uka vy (3.12a, 35).
Profeta Osias guayxy oayvu jevyague rami ae avi Nhanderuete ma po
rami oexa uka nhanderayvua: jajejavya rupi teri jaiko reve Cristo omano rakae
nhandere (Romanos5.8).

Osias omenda agu re ijayvuague Israel


kuery ndojeroviaia oikuaa uka agu

1  Beeri
ray Osias pe Senhor oayvu ombou vaekue. Hae vae ayvu
1

ma Jud pygua huvixa kuery Uzias, Joto, Acaz hae Ezequias ikuai
jave ombou, Israel pygua huvixa Jos ray Jeroboo o jave guive.

1490
1491 Osias1,2

2 Osias pe oayvu omombeu uka agu Senhor ijayvu ypyi vy aipoei:


Tereo, nderayxyr eraa pete kunha itavy rei vaer, itavy reia rupi
omemby oguereko vaer, mbaeta pendeyvy re ikuai vae Senhor gui
opoipa vy itavy rei avi okuapy hei. 3 Hae ramo oo vy guayxyr ojou

Diblaim rajy Gmer. Hae r hae vae oguerekoi vy oikuav pete avai.
4 Hae gui Senhor aipoeive ju Osias pe:

Pemboery r Jezreel, mbaeta are e re ambopaga r Je


ramymino kuery Jezreel tet py jouguy omoague re.a Hae rami vy
amomba r Israel kuery re ipoakaa. 5 Hae vae ra py amopmba r

Israel kuery rapa Jezreel katyi yvugua o vae py ae hei.


6 Hae gui tayxy oguerekoi vy kunhai ju oikuav. Senhor aipoei

Osias pe:
Hae vae ma pemboery r Omboaxypy e, mbaeta xee
namboaxyvei r Israel kuery, aperdoaa rupi ve r areko.b 7 Hae r

Jud kuery ma amboaxy r. Hae rami vy araa jepe r xee Senhor


Tuuete poakaa rupi ae. Guyrapa rupi e r araa jepe, kyxe rupi e, joe
opua rupi e, kavaju rupi e, ne kavaju rygua kuery rupi e guive
hei.
8 Hae gui Omboaxypy e nokambuvei ma jave oguereko ju avai. 9 Hae

ramo Senhor aipoei Osias pe:


Hae vae ma pemboery r Xevygua e, mbaeta xevygua e pe
kuery pendekuai, hae xee voi Penderuete e r aiko. 10 Hae rami avi

Israel kuery ma ye rembe rupi ita kui oa rami r heta, mbaeta ita
kui oaa vaer e, ne oipapa kuaa vaer e guive. Hae gui Pe ma
xevygua e ea rgue py Nhanderuete oikove vae ray kuery, ea r
pvy.c 11 Hae rami vy Jud hae Israel kuery reve ju r nhomoirmba.

Petei r omo okuapy nguvixar. Hae rami vy yvy pendekuaia gui


peopa ju r, mbaeta ipor vaipa r Jezreel ra py.d

2  Hae gui penderyvy kuery pe Xevygua kuery peje r, hae r


1

penereindy kuery pe ma Omboaxypy peje.

Hae kuery ndojeroviai te Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvuague


2 Pendeayvu pendexy pe, pendeayvu ete ixupe, mbaeta xerayxy
ve ma oiko, xee voi imeve ma. Hae rami ajapo ojegui oipea agu
itavy reia, ok mbyte gui gueko vaia oipea agu guive.e 3 Hae rami e

r xee aeja r ipire rei vae, oiko ramoi jave guare rami ae. Hae rami

a
1.4 Jezreel tet py ma Je jojuka vy ojopy vaekue Israel kuery re ipoaka agu
(2Reis9.1427). Hae gui Jeroboo versculo 1 py ijayvua ma Je ramymino.
b
1.6,9 1Pedro2.10 c1.10 Romanos9.2526 d1.11 Tery Jezreel ma Nhanderuete
omoa vae ea. Jypy ma Nhanderuete omoamba ijyvy gui omox vy, hae gui opaa py
ma mbaemo raygue nhamoaa rami ju omoa r heruvy omboetave agu (2.2223).
e
2.2 Pendexy heia py ma Israel kuery re ae ijayvu vy.
Osias2 1492

tekoa ea rami amoingo r, yvy piru reia rami ete ajapo r yuvei py
ajuka vy. 4 Ne imemby kuery voi xee namboaxyi r, itavy reia rupi ixy

oguereko rire. 5 Mbaeta ixy ma itavy rakae, ikuavare gueko vaia rupi

anho oiko. Hae rami vy aipoei: Xee aa r apena vae kuery rakykue.
Hae ramo hae kuery ma xevy pe ome r mbojape, yy, vexai rague,
ajukue periri, azeite hae ayu vaer, hei. 6 Hae rami te xee ajoko r

hape rupi juu amo vy. Hovai ajapo r kora, tape oo agu ojou e agu.
7 Hae ramo opena vaekue rakykue oo te ndoupityi r. Oeka tema te

ndojoui r. Hae rami vy aipoei r: Aa r, xeme ypya py ae ju ajevy,


mbaeta agua gui haeveve xevy guare, hei. 8 Mbaeta ndoikuaai xee

ae trigo, vinho, azeite hae nunga ome vaekuea. Ixupe guar xee ae
amboetave vaekue prata hae ouro. Hae r hae ma Baal raangaa pe
rive ome vaekue. 9 Hae nunga rupi xee ma trigo omonoa ra, vinho

ojapoa ra aju vy aipeapa ju r ixugui. Aipeapa ju r vexai rague


hae ajukue periri, hae nunga opire reia ojaoi agu ame vaekue.
10 A ma oxa aexa uka r opena vaekue oexaa py. Xepo gui avave rei

ndogueraa jepei r guive. 11 Amomba r ovyaague hae javi, jaxy pyau


nhav ngaru ojapo jepiague, sbado nhav ijatyague, hae ngaru oaanga
vaekue hae javi. 12 Ambovaipa r hae kuery mbae uvaty hae figoty

aipoeia vae: Kovae ma apena vae kuery opaga vy xevy ome vaekue,
heia. Hae nunga ma xee ajapo r kaaguy rive, hae ramo kaaguy regua
mymba nhar kuery houpa r. 13 Xee ambopaga r Baal raangaa pe

heaku por vae oapy okuapyague re. Hae vae jave ojerei vae hae ita
hepykueve py onhembojegua vy opena vae kuery rakykue oo. Hae r
xegui ma hexaraipa hei Senhor.
14 Hae rami te ajapo r xere ju imaendua agu rami. Hae rami

vy tekoa ea katy araa vy xeayvu pori r opya py oendu vaer re.


15 Hae gui ma ame ju r uvaty oguereko vaekue ramigua. Ixupe Acor

yvyugua ajapo r pete ok rami, hae vae rupi oaxa vy oendu ju agu
oar oikovy agu.f Hae ramo xererovya ju r, kunhata jave Egito yvy
gui o jave guare rami. 16 Hae vae ra ju xevy pe Xeme hei r, xevy

pe Baal ndeivei ma r hei Senhor.


17 Mbaeta hae kuery juru gui anomba r Baal rery, hery re

imaendua ve agu rami.g 18 Hae vae ra hae kuery re ama vy


mymba kaaguy re ikuai vae ajapo r hae kuery pe inhar ve agu


rami, guyra yvate rupi oveve vae hae vixo yvy rupi onhembotyryry vae
guive. Hae gui hae kuery yvy gui ma aipea r guyrapa hae kyxe oiporu

f
2.15 Tery Acor ma Jexavaia ea. Yma Acor yvyugua py Israel kuery Egito gui ova
jave ojejavy ramo ombopagaa rakae (Josu7.2426). Hae rami te a hae vae rupi oaxa
jevy vy ojou r oar vae. g2.1617 Tery Baal ma Nhandererekoa ea. Nhanderuete
ndoipotavei hae vae rery rupi ojapukai okuapy.
1493 Osias24

pyre hae javi, joe opua ve agu. Hae rami vy xevygua kuery ajapo r
opytuu okuapy agu rami, mbaeve oiko ea py. 19 Xejee ae romomenda

ju r rakae r peve. Teko por rupi roguereko vy romomenda r xejee,


haevea rami aikuaa potaa py, roguereko poria hae romboaxya rupi
guive. 20 Ojeroviapy aikoa rupi r romomenda xejee. Hae rami vy

reikuaa r Senhor aikoa hei.


21 Senhor aipoei:

Hae vae ra py ma xee rombovai r roayvu por vy. Yva voi


aroayvu por r omoingo por ju r yvy. 22 Hae gui yvy ju omoingo

por r trigo, vinho hae azeite. Hae ramo hae nunga omoingo por
r xevygua kuery Jezreel pygua kuery. 23 Mbaeta Israel kuery yvy jave

rupi xee amoa r mbaemo ray rami, xevy guar. Amboaxy agu rupi
e ikuai vaekue pe xee aexa uka ju r amboaxya. Xevygua e hae
vaekue pe aipoae r: Ndee ma xevygua ae! Hae ramo ombovai vy
Ndee ma Xeruete! hei r xevy.h

Nhanderuete nhomboaxy agu re ijayvuague

3  Senhor
aipoeive ju xevy:
1

Tegue ju tereo, eayvu ju kunha neir oayvu vaekue itavy


rei te. Senhor Israel kuery oayvua rami eiko, hae kuery ma nguuete
ramigua pe mbojape uva pirukue revegua omexe vai vaeri hei.i
2 Hae ramo xee ma xerayxyr ju ajogua, quinze hati vae prata

guigua hae quinze voxa cevada ame vy. 3 Hae vy ixupe aipoae:

Hae gui ndee ma heta ra re teri r xerarve. Ndetavy reive eme,


amboae ava reve eiko eme guive. Hae ramo xee voi roar r aikovy
hae. 4 Mbaeta Israel kuery ma heta maet re r ikuai nguvixa e

re, opena vae e re, Nhanderuete pe mbaemo ome e re, taangaar


ita omopu vaekue e re, sacerdote i-manto vae e re, hae mbaemo
raangaa ngoo rupi oguereko vaekue e re guive. 5 Hae vae rire

Israel kuery ojevypa vy oeka ju r okuapy Senhor nguuete hae Davi


nguvixar. Hae rami vy opaa ra hae kuery oryryipa reve r onhemboja
jogueruvy Senhor re onhemboaxy uka vy.

Israel kuery opa mbae py ojejavya re ijayvuague

4 
Pe Israel kuery, pendu ke Senhor ayvu, mbaeta Senhor
1

oguereko yvy regua kuery re oikuaa pota agu, mbaeta hae kuery
re ma anhet vae no, ne mborayvu, ne Nhanderuete oikuaaxea guive.

h
2.23 Romanos9.2526, 1Pedro2.10 i3.1 Apy ma Nhanderuete ijayvu Osias guayxy
ogueru ju agu re, hae ae nhandererua rami avi jajejavy vaeri. Guayxy escravo oikoague
gui Osias ojogua, nhande voi jejavya pe jaikoague gui Nhanderuete nhandejoguaague
rami.
Osias4 1494

2 Hae kuery oguerovyave vae ma oura rivea, apu, jojukaa, imondaa hae
tavy reia rive. Hae rami vy joo oipea rive r, hae jojuka vyve jojuka
vyvoi ju r. 3 Hae nunga rupi ae ijyvy ndaevevei, hexe ikuai vae voi

ikangypa okuapy, mymba nhundy rupi ikuai vae, guyra yvate rupi
oveve vae guive. Pira ye rupi ikuai vae voi omanomba.
4 Hae rami te mavaeve ndoikuaa potai, nanhomongetaai guive.

Mbaeta pe kuery ma sacerdote kuery ojou vaipy rami pendekuai.


5 Mbaeta ara py te penhepyxanga r, pendereve profeta kuery ikuai

vae voi onhepyxanga r pyvy. Hae nunga rupi xee amomba r


pendexy. 6 Xevygua kuery ma hiarandur vaekue no ramo omombaa

ma heravy. Ndee sacerdote, arandua reja rire xee ju roeja r, xerenonde


sacerdote reiko ve agu. Nderuete guigua lei gui nderexarai ramo xee
voi xerexarai r nderay kuery gui. 7 Hae kuery heta-etave ovya ramive

ma xerovai ojejavyve tema r ojeoivy. Hae nunga rupi hae kuery


omboetepy ikuai rgue py xee ajapo r oxmba agu rami. 8 Hae kuery

ma xevygua kuery ojejavya re rive r onhemongaru, opa mar rei ikuai


r oexa vy rive r ovya. 9 Hae nunga rupi heta vae kuery xee areko r

sacerdote kuery arekoa rami avi. Mbaeta mokove ambopagapa r heko


vaiague re, ame r ikuaiague repy ae. 10 Hae ramo hae kuery okaru

te naevyati r. Itavy reia rupi ikuai vaeri ndaetave ovyi r, Senhor


ombojeroviaa gui ojepeapa rire. 11 Mbaeta hae kuery itavy reia, vinho

hae vinho pyau re okaupa reia oipeapa hiarandua. 12 Xevygua kuery


oporandu r yvyra raykue oguereko vae pe rive, hae ramo yvyra


ipoii vae ju ombovai r. Nhe imbotavy reia pe onhembotavy uka vy
Nguuete gui hexaraipa okuapy itavy reia rupi. 13 Yvy yvate vae-vae

rupi rive r ome okuapy mbaemo, heaku por vae voi oapy r yvy-
vyi rupi, yvyra carvalho, choupo hae terebinto ikuai vae guy rupi
guive, kuaray por rei ramo rive. Hae nunga rupi ae penderajy kuery
itavy rei okuapy, penderay rayxy kuery voi.
14 Hae rami te penderajy kuery ma xee nambopagai r itavy

reia re, ne penderay rayxy kuery guive. Mbaeta avakue ae ojeoi r


kunhague tavy rei reve itavy rei agu, hae kuery regua reve mbaemo
ome r taangaa pe. Hae rami vy hiarandu e vae kuery ma okanhy
agu katy oo.
15 Hae gui pe Israel kuery, pendetavy reia rupi tema peoxe te tove

Jud tojejavy eme hae nunga py. Too eme Gilgal py, too eme Bete-ven py,
ne ouraa rupi Senhor oikove vae rupi aura tei eme.j 16 Mbaeta vaka

oja rovai opu vae rami Israel kuery opu okuapy xere. Mbaexa r tu

4.15 Tery Bete-ven ma Jejavya ro ea. Hae vae tery py Betel Nhanderuete ro ea
j

vae re ijayvu, mbaeta hae katyi huvixa omopu rire vaka ray raangaa hae ombojerovia
atyr (10.5,8). Jaikuaa porve agu jaexa avi r 1Reis12.2833 py.
1495 Osias4,5

havy Senhor omongaru herekovy nhundy tuvixave vae rupi, vexai rayi
rami? 17 Mbaeta Efraim kuery ma taangaa pe rive onhememba. Tove

taikuai. 18 Hae kuery okaupa rei vy itavy reia rupi ju r ikuai. Yvatekueve

voi oxmba reia rupi rive ikuaixeve. 19 Hae rami rire yvytu at ogueraapa

r opepo py. Hae ramo oxmba r taangaa pe mbaemo omeague re.

Sacerdote kuery hae yvatekueve pe ijayvu atague

5 
Sacerdote kuery, pendu ke. Israel kuery, pejapyxaka. Huvixave
1

ro py pendekuai vae, pejapyxaka avi. Mbaeta povae ayvu ma


penderovai ae. Mispa tet py nhu pejayvy, hae Tabor yvyty ry rupi
guyrai mboaa ramigua peipyo. 2 Opa mar pendekuaive peovy pav gui.

Hae r xee rombopagapa r hae nunga hae javi re. 3 Aikuaa Efraim

kuery reko hae javi, Israel kuery nonhemi r xegui. Mbaeta a Efraim
kuery, pendetavya py Israel kuery hae javi voi onhemongyapa rei. 4 Hae

rami ikuai riae vy ndaevevei Nguuete pe ojevy agu. Hae kuery mbyte
nhe imbotavyar o ramo ndoikuaavei okuapy Senhor.
5 Israel kuery onhemboyvatea py ae onhemo vai. Israel hae Efraim

kuery ma hae kuery reko vaia re ae r hoa, Jud kuery voi hoa avi
r hae kuery reve. 6 Hae vae kuery ma guymba kuery vexai hae

vaka ome vaer reve r oo Senhor reka vy merami te ndojoui r,


hae kuery gui ojepea ma rire. 7 Senhor pe e hae kuery ikuaia rupi

kyrgue oguereko vae omendaa py e. A jaxy pyau re ngaru ojapoa py


omokanhymbaa r, ijyvy guive.
8 Tombopua mimby guaxu Gibe py, Ram tet py voi tonhendu!

Tojapukaia Bete-ven py! Penheangu ke, Benjamim kuery! 9 Efraim kuery

opaga agu ra py ivaipa ete r. Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka ma
mbaemo oiko vaer. 10 Jud regua yvatekueve ma yvy markaa oguerova

rive vae rami ikuai. Hae nunga rupi hae kuery ry anho r xepoxya
yy rami. 11 Efraim kuery ambopaga r ikuai axy, iporiaupa rei guive,

ovare e vae re ndaeveia rupi ikuai rire. 12 Hae nunga rupi amomba r

Efraim kuery vixoi rami, Jud kuery guive hugue rami r amomba.
13 Efraim kuery oikuaa ombaeaxya, hae Jud kuery voi oai vaikue oexa

vy Efraim kuery ma Assria katy oo. Hae pygua huvixave pe ojerure


oipytyv agu. Hae rami te nomonguera kuaai imbaeaxya gui, ne ijai
gui guive. 14 Mbaeta Efraim kuery amomba r guary rami, Jud kuery

guive amomba r guary ray rami. Xee, xee ae amopmba, aejapa r


guive. Xee aipeapa heravy ramo ndaipoai r xegui ogueraa jepea vaer.

Anhet rupi e ojeko rerova okuapya re ijayvuague


15
Hae rami vy xee aa ju r aikoaty py ranhe apyta agu, hae
kuery ojejavya omombeu vy xereka peve. Mbaeta hae kuery ojexavai vy
xereka voi r. Aipoei:
Osias6,7 1496

6  Peju,
jajevy ju Senhor pe. Mbaeta nhanemopmba te
1

nhanemonguera ju r. Nhanemboaipa te nhanepoano ju


r. 2 Moko ra rire nhanemombaraete ju r. Mboapy araa py ma

nhanemopu r. Hae ramo tegue ju r nhandekuai henonde rupi.


3 Jaikuaa ke Senhor, nhanhea tema jaikuaa ete peve. Mbaeta ou r

kuaray oua rami. Nhandere oguejy r oky rami, ra pyau jave oky ou vy
yvy omoak vae rami, hei okuapy.
4 Efraim kuery, mbae r tu ajapo pendere? Hae vy pe Jud kuery,

mbae r tu ajapo pendere? Mbaeta pe kuery ma kombai arai ojekuaa


rive ouvy vae rami xerayvu, hae yxapy ko rai ramove ipirupa ovy vae
rami guive. 5 Hae nunga rupi xee roitypa r profeta kuery ayvu py rive.

Xejuru gui ayvu o vae py ae rojuka, rombopaga agu ma hexak vae


rami ojekuaa. 6 Mbaeta xee aipota vae ma penhomboaxya, mbaemo

rive xevy pe peme ndaei. Mbaemo peapy reve pemea gui aipotave
Nhanderuete peikuaa ete.k
7 Hae rami te hae kuery ma Ado rami ae avi ndaikuaixei xereve

guar ajapo vaekue rami. Xerovai hae kuery ikuai anhet rupi e.
8 Mbaeta Gileade tet ma heko vai vae anho ikuaia, jouguy gui ikyapa

guive. 9 Sacerdote kuery voi ikuai tape rupi oguata ou vae ojukaxe vy

oma mbegue vae rami, mbaeta Siqum katy tape oo vae py jojuka
ma. Hae rami vy ojapo okuapy ojeguarupy. 10 Pete mbae aexa ndaevei

ete vae Israel kuery ikuaia mbyte. Hae py o Efraim kuery itavy rei
okuapya. Hae vae gui ma Israel kuery hae javi onhemongyapa. 11 Jud

kuery, pe voi pendeayapaa r.

Huvixa kuery hae yvatekueve ojejavy okuapya re ijayvuague

7 
Xevygua kuery aipytyv ta hae Israel kuery amonguera ta
1

nhav ojekuaa kuerei Efraim kuery ojejavya hae Samaria pygua


kuery reko vai, mbaeta anhet vae rupi e ikuai. Opy rupi imonda vae
anho ikuai, oka rupi voi jojuka vae kuery imonda r okuapy. 2 Hae

kuery opya py aipo ndei: Nhandereko vaia re Nhanderuete oikuaa


pota r, ndei. Hae nunga rupi a hae kuery ojapo vaia ae ojoko,
xerenonde voi ojekuaapa. 3 Hae kuery reko vaia anho rive r huvixa

oguerovya. Yvatekueve voi oguerovya rei okuapy ijapua. 4 Itavy reia rupi

meme ikuai. Mbojape apoa imbojyaty py omoendyague rami hakupa.


Mbaeta omoendy ma vy omoapomo oiny jave omoendy ve ranhe te
haeve mbojaper ovu por peve. 5 Huvixave pegua ngaru oikoa ra py

yvatekueve imbaeaxy rai okuapy vinho py okaua gui. Huvixa eteve voi
onhemoir nhombojaru rei vae kuery reve. 6 Hae r hae kuery opya re

omo mbojape mbojyaty ramigua, joe oma mbegue okuapy vy. Pyvy

6.6 Mateus9.13, 12.7


k
1497 Osias7,8

ipoxya opytuu te kogue hendy ju r tataendy rami. 7 Hae kuery hae

javi ma tata rami inhak raku vy omomba nguvixa kuery. Hae ramo
huvixa ikuai vaekue omanomba. Hae rami te peteve ma xevy pe
ndojapukaiai.
8 Hae gui ma Efraim kuery onhemoir r okuapy amboae

regua kuery reve. Mbojape ombojere e re oexy pyre rami ndovarei.


9 Imbaraetea ma amboae regua kuery ombovaipa te ndoikuaai

rei. Ijapyte rupi hia ximba ma te ndoikuaa potai. 10 Israel kuery

onhemboyvatepa rei pav oexaa py. Hae rami te Senhor Nguuete pe


ndojevyi. Hae kuery re hae rami ete oiko te ndoeka potai okuapy.
11 Mbaeta Efraim kuery ma apykaxu ombotavy pyre rami ndoiko kuaai

rei okuapy. Egito kuery pe oeno r onhepytyv uka vy, Assria yvy katy
avi r oo. 12 Hae katy oo ramo hae kuery ry rupi xee aipyo r xekya,

amboapa r guyra yvate rupi oveve vae rami. Hae rami vy ambopaga
r, hae kuery ijatya py ayvu aendu ukaague rami vy ae. 13 Ndaevei ete

r hae kuery pe, xegui ojepea rire! Xere opu rei rire hiry hoa r
imombaar! Xee aepy rgue te xerovai ijapu okuapy. 14 Ngupa py onheno

oupya py hax rive okuapy te opya py e ojapukai xevy. Trigo hae


vinho ojouxe vy onhemboaty, hae r xere ma opu rei r okuapy. 15 Xee

amoarandu, amombaraete guive te ijayvu vai r xerovai. 16 Hae kuery

ma Yvate ete vaea katy e ojevy. Guyrapa ikar rive vae rami ikuai.
Hae nunga rupi hae kuery vae regua yvatekueve ojukapaa r kyxe py,
onhemboyvatea rupi rei ijayvu rire. Egito yvy re oo te hae pygua kuery
ojojai rei r okuapy.

Opagaa agu ova rai maa re ijayvuague

8 
Pemo pendejuru py mimby guaxu! Mbaeta xee Senhor pegua
1

oo re hovaigua kuery ou oiny taguato rami,l xereve guar ajapo


vaekue rupi hae kuery ndaikuaixei rire, xeguigua lei rovai rupi rive
ikuai. 2 Xevy pe ojapukai vy Oreruete! Ore Israel kuery ma ndekuaa vae

roiko, hei okuapy 3 te Israel kuery omboyke ma ipor vae. Hae nunga

rupi ae hovaigua kuery ou hakykue. 4 Hae kuery ma nguvixaver omo


te xegui e ojou. Nguvixa kueryr omo te xee aikuaa ukaa rupi e.


Ojeupegua mbaemo raangaar ojapo prata hae ouro gui. Hae ramia py
onhemokanhy uka rive. heia 5 Samaria pygua kuery vaka ray raangaa

omboete vae ma xee ndajou pori. Hae nunga rupi hae kuery rovai
xepoxya hendy. Rakae peve r tu hae kuery ndojekyao ukaxei okuapy?
6 Mbaeta hae nunga ma Israel kuery rembiapo ae, hembiapo kuaa vae

ojapo vaekue rive, xee e a. Hae ramo vaka ray raangaa Samaria py o
vae omboaypaa r.

l
8.1 Taguato rami ou vae heia ma Assria pygua kuery re ijayvu vy.
Osias8,9 1498

7
Yvytu hae kuery onhot rire yvytu vaikue r omono. Ndoikoi
r mbaemo aju omono agu. Trigo rembypy gui ndoikoi r ikuikuer.
Hae rami e vy oiko te amboae guigua kuery houpa r. 8 Israel kuery

eteve voi houpaa. A ma voi amboae regua ikuaia rupi ikuai ojou
vaipy rami. 9 Mbaeta Assria yvy katy hae kuery oo mburika yvy

regua hae aei oiko vae rami. Efraim kuery opaga okuapy opena vaety
repyr. 10 Hae rami avi ojereraa jepe ukaxe vy amboae regua ikuaia

rupi oo te xee ae amboatypa r. Huvixa hae yvatekueve omoingo axy


r mboapyive ma ovy. 11 Efraim kuery ojejavyague re altar ojapo reta

vaekue ri ojejavyve agu ae hae nunga opyta. 12 Xapya rei xeguigua


lei dez mil ayvu py xee ambopara vae rire hae vae pe Mbaemo rei
rive hei rgue. 13 Hae kuery ojukaxe vai mymba xevy ome agu.

Hae rami avi mymba ojuka r xoo houxe vai vy rive. Hae kuery hou
r xee Senhor ndajou pori. A ma hae kuery reko vaia re aikuaa pota
vy ambopaga r ojejavya re. Hae ramo hae kuery ma Egito katy ju r
ojevypa. 14 Mbaeta Israel kuery ma imoingoare gui hexarai vy ngoo

tuvixa vaer rive ojapo. Jud kuery voi heta-etave ojapo heravy guet
ikorapa vaer. Hae rami te hae kuery ret re xee ambou r tata. Hae
vae tata ma oapypa r oo guaxu hae kuery ojapo vaekue.

Israel kuery ombopagaa maague re ijayvuague

9  Israel
kuery, pevya eme, amboae kuery rami e pevya eme.
1

Mbaeta pendetavya py pejepea Penderuete gui. Peipotave vae ma


pendetavya repy mbaemo raygue ojykyaty hae javi rupi pejopy vae.
2 Hae rami avi ndaevei pekaru riae agu mbaemo raygue hae vinho

re rive. Mbaeta opa r vinho pyau. 3 Napendekuai riaei r Senhor


pegua yvy re. Hae rami rgue py Efraim kuery ma Egito katy r ojevy.
Assria yvy re voi hou r okuapy haeve vae imongyaar. 4 Hae py

ma Senhor pe napenhovei r uva rykue. Mymba kuery ixupe peme


vae voi ndoguerovyai r. Mbojape peu vae ma ipya vai vae rembiu,
hae vae re okaru vae ma haeve vae r ikuai. Hae vae mbojape
ma pe kuery ae r peu, mbaeta Senhor pegua opy peme agu
ndaevei.m 5 Mbaexa tu pejapo r Senhor pegua ngaru ojapoa ra py,

hae penhemboatya ra ojeupity jave? 6 Mbaeta imombaar ou vae gui


penetar kuery oopa vaeri Egito pygua kuery ju r omboapa. Hae


rami vy Mnfis tet py r ojatypaa. Prata guigua hepykueve hae kuery
oguereko vaekue ma pynondy mbyte rive r opyta. Hae kuery rekoague
rupi ma juu rive r ikuai. 7 Ova ma hae kuery re oikuaa potaa hae

opaga agu ra. Hae nunga oiko r Israel kuery oikuaa r. Israel kuery,

m
9.4 Hae rami ijayvu mbaeta amboae yvy re escravo-r ogueraa ague py jipoi r
Nhanderuete pegua oo, hae py mbaemo ome agu.
1499 Osias9,10

pendeko vai riae hae joe napendeaevei ete vy profeta kuery pe Oikuaa
e rei vae peje, hae avakue Nhe oa vae pe Inhak por ea vae
peje. 8 Mbaeta ore profeta kuery ma Efraim kuery reko re ijayvu vaer

oremoa vaekue, Xeruete rami ae avi. Hae rami te ore kuery roo agu
hae javi rupi omoa guyrai mboaa ramigua, Nguuete pegua opy rupi
eteve voi ikuai ore kuery re opu rei vae. 9 Opa mbae py heta vae kuery

onhemongya Gibe py ojapoague rami ae ju.n Hae kuery reko vaia re


Senhor oikuaa pota vy ombopaga r ojejavyague re.
10 Senhor aipoei:

Israel kuery ajou ypy vy uva rembypy tekoa ea py ojou vae rami
arovya rakae. Peneramo kuery aexa vy figoy hia ramoi vae ojou vae
rami rakae. Hae rami te Baal-Peor raangaa katy hae kuery oopa vy
taangaa imoxa pe rive ikuai. Hae rami vy ojeguarupy ikuai, taangaa
omboete vae rami avi. 11 Mbaeta Efraim kuery mbaemo oguerovyave

vae ma guyra oveve vae rami r okanhymba vyvoi. Ndoikovei ma


r imembya, imemby ryrui vae, ne kyr vae oguerekoi vae ma voi.
12 Guay kuery omongakuaa te xee aipeapa r, ne peteve ava oikove

agu rami e. Hae kuery gui ajepea ramo ndaevei ete r hae kuery pe!
13 Xee anhembopyaague rami vy Tiro tet rami Efraim tet voi iporvea

py mbaemo renho onhot mbyre rami o. Hae rami te guay kuery ae


Efraim kuery ogueraa r ojukaa agu katy hei.
14 Hae nunga rupi Senhor, eme hae kuery pe ... mbae tu haevea

rami reme r? Ejapo hae kuery imemby e vaer, hae ikry e vae
ikuai agu rami.
15 Senhor aipoei:

Gilgal py hae kuery heko vai okuapy r hae py aendu ndaxeaeveia.


Hae kuery ojapo vai rei okuapy ramo aipeapa r xevygua oo gui,
ndayvuvei ma r guive. Hae kuery vae regua yvatekueve ma xenhe
rendu e vae meme. 16 Efraim kuery ma imbaeaxy okuapy, mbaemo

renho hapo guive ipirupa vae rami ikuai. Ndaiavei ma r. Guay kuery,
guajy kuery oguereko te hyrui pyve xee ajuka uka r, oayvuve vae voi
hei.
17 Xeruete xeretar kuery nonhe renduvei ramo oejapa r. Hae ramo

oguata rei vae rami r ikuai yvy regua ikuaia rupi.

Israel kuery mbaemo vai onhot rire imombaar


omono agu re ijayvuague

10 
Israel kuery ma uva rembypy por hia riae vae rami ikuai
1

vaekue. Hae rami te hia retaa rami heta avi ojapo altar. Hae
kuery yvy iporvea rupi heta-etave tema omopu avi ita ombojerovia

n
9.9 Gibe py ojapo vaekue mbaemo vai ete (Juzes1921).
Osias10 1500

agu. 2 Hae kuery ma anhet rupi e ipya vae. Hae nunga rupi ipo

kya vae ikuai. Altar ojapo vaekue Senhor omopmba r, oitypa avi
r ita ombojerovia atyr ojapo vaekue. 3 Hae rami te a hae kuery

aipoei: Senhor renonde jajererokyjea rupi e nhandekuai rire


ndajarekovei huvixave. Hae gui nhanderuvixa o vae rire mbaexa havy
nhanepytyv rgue? hei okuapy. 4 Ayvu rive rupi ijayvu: oura rive r

okuapy, amboae regua reve nhopytyv agu ojapo guive. Hae nunga
rupi joekokue re oikuaa pota vae oiko jepi, mbaety rupi mbaemo rogue
jojukaar oikoa rami avi.
5 Bete-ven py Samaria pygua kuery vaka ray raangaa omboete

vaety oipeaa ramo okyjepa rei r okuapy.o Ipor etea okanhy ramo
ixupe guare kuery ojaeo r, taangaa pegua sacerdote kuery voi oryryipa
r okuapy. 6 Vaka ray raangaa oipeaa vy heraa r Assria yvy katy

huvixave pe ome vaer. Hae ramo Efraim kuery oendu r oxmbaa


anho, Israel kuery oxmba r hae kuery oipotaa rami rive ikuai rire.
7 Oipeaa avi r Samaria pygua huvixa, yy ry yvyra raykuei ogueroxyry

heravy vae rami. 8 ven tet katyi yvy ry ombovaipaa avi r


ombojeroviaaty Israel kuery ojejavyaty. Hae py altar ojapo vaekue ry


ma jaia hae juutya anho r ikuai. Hae ramo yvyty pe aipoei r okuapy:
Oreaoi! Hae yvy-vy pe ma Pea orery! hei avi r okuapy.p
9 Israel kuery, Gibe py pejejavyague ra guive pejejavya re ae tema

pendekuai. Hae rami rire Gibe pyve e r teve penderupity heko vai
vae mbopagaar? 10 Mbaeta xee aipotaa rami ae r anhombopaga.

Moko rupi hae kuery ojejavy rire ambopaga ramo yvy regua hae javi
r ijaty hae kuery rovai. 11 Mbaeta Efraim kuery ma vaka ray kunha

omboea pyre trigo oipiroa rupi ombaeapoxe vai vae rami ikuai vaekue.
Hae gui a ijajuy pora re kanga amo vy karxa re amox r Efraim
kuery. Jud kuery voi oikara r yvy, Jac guigua kuery hae javi
oikara r heravy yvy ata. 12 Hae gui xee aipoae: Mbaemo raygue

rami pemoa peikovy pendereko porr, hae rami vy re pemono


penemboaxya. Peikara yvy pemaetague rupi e. Mbaeta ova ma
Senhor peka agu, hae ou vy oky rami pendere teko por omboguejy
peve, hae vaekue. 13 Hae rami te pe ma teko vai rive penhot agu

yvy peikara rire teko vaia anho pemono. Hae rami vy apuaa rive peu,
mbaeta pendekarxa re ae pejerovia vy, penderegua ipya guaxukueve re
guive. 14 Hae rami te pendekuaia py voi onhendu r joe opu vae. Hae

rami vy oitypa r peneret ikorapa vaekue hae javi, joe Salm opu vy
Bete-Arbel tet oitypaague rami avi. Hae jave py ma ixy kuery ojukapaa
imemby kuery reve. 15 Haekue ramigua ae ju r ojapoa pe Betel pygua

o
10.5 Kovae ayvu omombeu porve 4.15 py. 10.8 Hae rami ijayvu r ojeayvua oendu
p

vy (Lucas23.30; Apocalipse6.16).
1501 Osias1012

kuery re voi, pendereko vaia tuvixa ramo. Ko raii jave hexaka oaxa
ouvya rami avi ojukaa r Israel pygua huvixa.

Nhanderuete oayvu ete vaeri Israel kuery ndoikuaaxeia re ijayvuague

11 
Israel kyr teri reve xee ayvu vy Egito yvy gui aeno rakae
1

xeray.q 2 Hae rami agu aenovea ramive ma ojepeave tema


xegui. Hae rami vy Baal raangaa pe rive ome okuapy mbaemo, heaku
por vae guive oapy taangaa ojapo pyre pe. 3 Hae ramive ma Efraim

kuery xee amboe rakae oguata agu re, xejyva py aikuav guive te
ndoikuaa potai okuapy xee apena aikovya re. 4 Hae kuery aru rakae ix

avakue oendu vae nunga py, ayvua py ae. Hae kuery ajuy gui kanga
oipea vae rami aiko, ajeroa guive hou vaer ame agu.
5 Hae kuery ndojevyi r Egito yvy katy. Hae rami rgue py Assria

pygua ae r huvixar, ndojeko rerovaxei rire. 6 Hae kuery ret re ou r


kyxe. Hae rami vy omopmba r ok jokoa, omomba ete r, hae kuery


oipotaa rami ae ikuai rire. 7 Mbaeta xevygua kuery ma xegui ojepea

agu rami ae ikuai. Yvate ete vae pe ojapukai agu re omboea te ae ma


avave rei ndojapoi.
8 Hae rami te Efraim kuery, mbaexa tu r xee roeja? Israel kuery,

mbaexa tu r romboaxa joupe? Mbaexa vy r tu rojapo Adm e vy


Zeboim tet re ajapoague rami teve? Xekurax omy nhendu, xee romboaxya
aendu xapya hendy vae rami. 9 Hae rami vy xepoxya rupi ve ma r aiko.

Efraim kuery, xee noromombavei ma r, mbaeta xee ma Penderuete, ava e


aiko, Ikya e vae aiko penembyte. Xepoxya rupi ndajuvei r pendere.
10 Hae vae kuery oguata r Senhor rakykue rupi. Senhor

onhendu r guary rami. Hae rami onhendu r tay kuery oryryipa


reve r ou kuaray oikea katy gui. 11 Oryryipa reve r ou Egito yvy gui,

guyrai rami, apykaxu rami r ou Assria gui. Hae ramo ajapo r ngoo
py ae ju ikuai agu rami hei Senhor.
12 Efraim kuery xembojere vaekue oapua rupi, Israel kuery

nhombotavya aendu vaekue jovaive rupi gui. Hae r Jud ma Nguuete


reve vy ipoaka nho r, ojeroviapy teri r ikuai Ikya e vae reve.

Jac rekokue rupi Israel kuery omboeague

12  Efraim
kuery ma yvytu re rive onhemongaru, ra pukukue re
1

oo r yvytu kuaray oikea katy guigua rakykue rive. Ijapu hae


nhomombave tema ovy. Hae rami vy Assria kuery reve ojapo nhopytyv
agu, Egito katy guive ogueraa azeite. 2 Jud kuery re voi Senhor

oguereko oikuaa pota agu. Ombopaga r Jac kuery heko vaia re.
Ojapo vaiague repy ae r omboaxa.

q
11.1 Mateus2.15
Osias12,13 1502

3 Mbaeta
guyrui py Jac o teri jave ojopy oiny guykey pya re. Hae
gui tuja hae imbaraete ma vy Nhanderuete reve ju jogueroa. 4 Hae rami

vy anjo reve jogueroaa py ipoaka rakae. Ojaeo reve ojerure omboaxy


agu re. Betel py ma ojou rakae Nhanderuete. Hae ramo nhandereve
Nhanderuete ijayvu rakae hae py.r 5 Senhor Nhanderuete ixondaro reta

vae, Senhor ae hery vae. 6 Ejeko rerova Nderuete peguar reiko agu.

Eiko mborayvu hae teko por rupi. Hae vy ear riae Nderuete.
7 Hae gui Efraim kuery ma mbaemo vendea rupi ikuai. Opo py

oguereko mbaemo opejaa jokorear. Nhombojexavaia rupi anho


ikuaixeve. 8 Hae rami te aipoei: Anhet arekopa, heta ma ajogua rire.

Hae rami agu rami anho anhea te xere ndojouai teko vai, ajejavya
no, hei.
9 Hae rami ndeayvu te xee ma Senhor Nderuete, Egito yvy gui

rogueruague ra guive. Tegue ju ajapo r ooi py re agu rami, ngarua


ra javegua rami. 10 Xeayvu ambou profeta kuery pe, mbaemo aexa

uka jepi guive. Mbaemo re ambojojaa rupi guive xeayvu amombeu uka
profeta kuery pe.
11 Gileade py ikuai ojejavy vae, mbaeta ndovarei vae meme ae.

Gilgal py ikuai avi vaka ojuka reve ome vae, te altar oguereko vae ma
mbaety rupi ita omboaty pyre rami rive r opyta. 12 Jac Israel hery vae

ma Assria yvy katy ojava vy, pete kunha re ombaeapo oikovy vaekue.
Hexe omenda agu mymba kuery re opena oikovy vaekue. 13 Hae gui

Senhor ma pete profeta pe ogueno uka rakae Israel kuery Egito yvy
gui, profeta pe guive opena uka hae kuery re. 14 Hae rami te Efraim

kuery ma ombopoxy vaipa. Hae nunga rupi hae kuery re Senhor oeja
r jouguy omo vaekue opaga agu, ojapo r guive hae kuery re ae ju
joapo vaiague ojeapa agu rami.

Nhombopaga agu re ijayvuague

13 
Efraim ijayvu ramo oryryipaa vaekue, Israel kuery voi
1

omboetepa vaekue. Hae rami te Baal raangaa pe oikoa rupi


onhemongya vy omano rakae. 2 A ma hae kuery ojejavyve tema

ojeoivy. Hae rami vy prata oguereko vae ryku gui ojapo r taangaa,
mbaemo raangaa hae kuery ojapo oikuaa rami rive. Hae nunga hae
javi ma avakue ojapo kuaa vae rembiapo rive. Hae gui ma joupe-upe
Peme mbaemo hae nunga pe, hei r okuapy. Hae ramo avakue oova
rayvu r okuapy vaka ray raangaa! 3 Hae nunga rupi hae kuery okanhy

r ovy ajeivei arai ojekuaa vae rami, yxapy kombai ramove ipirupa
vyvoi vae rami, mbaemo pirukue oka gui omomboa rive vaekue, hae
hatax janela rupi o ovya rami. 4 Hae r xee ma Senhor Nderuete, Egito

r
12.4 Jac Israel hery mboae vae rekokue omombeu Gnesis2831 py.
1503 Osias13,14

yvy re pendekuaia ra guive. Hae nunga rupi amboae tuuete ramigua


ndapeikuaai r xee e vy, mbaeta xee e vy pendereraa jepea ndoikoi.
5 Xee roikuaa rakae tekoa ea py, yvy piru reia py. 6 Nhu ikuaia ja

ma hae kuery hevyatmba. Hae gui hevyatmba vy onhemboyvate opya


py. Hae rami vy xegui hexaraipa okuapy. 7 Hae rami r xee ma guary

rami r ajekuaa uka hae kuery pe, xivi ipara vae tape py oma mbegue
oiny vae rami. 8 Urso kunha tayi re imondaa pyre rami avi xee hae

kuery aroa vy amondoropa r ipya ryru guive. Guary rami amokmba


r hae py, inhar vae kaaguy rupi ikuai vae omboaypaa rami avi.
9 Israel kuery, pekanhy agu ma pendegui ae ou, hae r peo jepe agu

ma xeguigua anho. 10 Mamo tu a penderuvixa o, peneret hae javi rupi


pendereraa jepe agu? Havy pendererekoa kuery, hae kuery pe Pejou


nhanderuvixaver hae yvatekueve vaer kuery pejeague vae? 11 Hae

ramo penderuvixaver ma xepoxya rupi ambou rakae, hae gui xepoxya


rupi ae ju xee aipea.
12 Efraim kuery reko vaiague ma ojokuaa ma imoiny, ojejavyague

regua oa ma omo pormbaa avi. 13 Hae kuery re ou r kunha kyr vae


oguereko raii r haxya ramigua. Tay hiarandu e vae ikuai, guyrui gui
hexaka py no kuaai vae rami avi, ituii agu ova ma te. 14 Xee araa

jepe r tata ogue vae poakaa gui, aepy r manoa gui. Ndee manogue,
mamo tu o renhomoingo axy agu? Havy ndee tata ogue vae, mamo
tu o renhomomba agu? Teve henda py xee ndaexai anhomboaxy agu.s
15 Guyvy kuery gui hae kuery imbaraeteve te kuaray oikea katy gui ou

r yvytu Senhor-a guigua. Tekoa ea gui ou vy omombirupa r ijyvy


re yak ikuai vae, omombirupa r yvu hae py. Oipea ukapa r guive
mbaemo por omo poraty py oguereko vaekue. 16 Samaria pygua

kuery re o r ojejavyague re opaga agu, Nguuete rovai opu rire. Hae


kuery hoapa r kyxe py, tay kuery omboaypaa r, hae tayxy kuery
imemby ryrui vae rye oipea r guive.

Joperdoa agu re ijayvuague

14 
Israel kuery, pejevy ju Penderuete pe, mbaeta pejejavya ae
1

pendereity. 2 Pejeko rerovaa rupi pendeayvu reve pejeko me


Senhor pe. Aipopeje: Embogue ke rojejavya hae javi hae oremova


por ju, mbaeta vaka ray rgue py ayvu orejuru py roguereko vae
rome ndevy. 3 Assria kuery ma ndorereraa jepei r. Kavaju ry ore

ndoroovei r hae katy. Orepo py rojapo vaekue pe Ndee ma oreruete


ndoroevei r guive. Ndere anho tyre kuery ojou r imboaxyar, peje.
4 Hae rami r xee romonguera r pejeroviaa rupi e pendekuaiague

gui. Xejegui ae roayvu ju r, mbaeta pe kuery pe xepoxyague oaxapa

13.14 1Corntios15.55
s
Osias14 1504

ma. 5 Israel kuery pe xee aiko r yxapy rami. Hae rami vy amoingo

por r yvoty lrio rami, hae Lbano regua yary rami avi hapove ovy
agu rami. 6 Hae rami vy hak ipukupave r ovy, olivay rami ete r

ipor, hae Lbano regua yary rami r heaku por. 7 Hae gui ma Israel

kuaray py oguapy vaekue ojevypa ju r. Mbaemo aju rami r ikuai


por ju, ipotypa ju r uva rak rami avi. Uva rykue Lbano guigua rami
oikuaa pav r.
8 Hae gui Efraim kuery, mbae tu xee areko mbaemo raangaa reve?

Pendeayvua xee aendu vy apena r pendere. Yvyra pyau rami xee aiko,
mbaeta xere anho o pendekuai por agu.

Opa vy ijayvuague
9 Hiarandu vae kuery toikuaa kovae nunga. Oiko kuaa vae kuery
toikuaa avi. Mbaeta Senhor reko ma tape hiyvi por vae meme. Hae
vae rupi anho r heko por vae kuery oo. Hae r heko vai vae kuery
ma hoapa r hae py.
Joel ayvu oa
Joel ayvu oa
Jud yvy re tuku-karu ou vy nhu hae ojou vae tema houpa, yak voi
omombirupa ramo mymba kuery omanomba yuvei gui. Profeta Joel oikuaa r
hae rami ae r oiko arakaeve r Nhanderuete ojejavy rei vae kuery ombopaga
ramo. Hae vae ra pe ma Senhor ra hei. Hae vae ra ma hae rami ete r!
Mbaeta ova raii ma Senhor ra. Mbaemo mbovaipaa rami r ou Ipoakapa
vae gui (1.15). Hae vae ra ma pytmba r, arai humba rei r. Yvyty ry
ko jekuaa ouvya rami avi ou r pete regua heta hae imbaraete ete vae. Hae
ramigua ma yma guive oiko e vaekue teri, ne hae vae rire voi ndoikovei r,
ikuai jevy-jevy vae pe voi. Hae kuery renonde oo oiny tata nhomombaar, hae
r hakykue ma tataendy joapy vae ou. Henonde ma den yvotyty rami yvy itui,
hae r hakykue ma yvy mbovaipaa. Avave rei ndoo jepeai r (2.23).
Senhor aipoei avi: Arakaeve r avakue hae javi re anho r imbouvy
Xenhe. ... Yva hae yvy re aexa uka r nhomondyipaar: tuguy, tata hae
hatax. Senhor ra opa mbae py ndaevei vae ou ra ramo kuaray pytmba r,
hae r jaxy ma tuguy rami r ojekuaa. Hae ramo hae javi Senhor rery rupi
ojapukai vae oo jepe r (2.28a, 3031a).

Tuku-karu hae ndaokyveia pukukue gui ikuai axypaa re ijayvuague

1  AyvuSenhor guigua Petuel ray Joel pe ombou vaekue. 2 Pe


1

tujakue, pendu povae. Nhandeyvy re pendekuai vae, pejapyxaka


pav. Oiko ma pa hae ramigua pendekuai jave? Tyr pa penderu kuery
ikuai jave oiko? 3 Pemombeu hae nunga penderay kuery pe, hae

penderay kuery ju tomombeu guay kuery pe, hae gui tay kuery jevy
pe guive. 4 Mbaeta tuku mbaemo ayaa ndoupai vaekue ma tuku oguata

vae hou, hae tuku oguata vae ndoupai vaekue ma tuku mbaemo ua
hou, hae gui tuku mbaemo ua ndoupai vaekue ma tuku mbaemo
mbovaipaa hou.a 5 Pekau rei vae, pemy ke, hae pejaeo. Vinho

a
1.4 Apy ijayvu irundy regua tuku hae py ikuai vae re. Hae nunga ombovaipa hae
kuery yvy, houpa mbaemo rogue, uva rogue, hae yvyra pire guive. Nhanderuete ombou
ojejavya re, rakaeve r Senhor ra py mbaemo vai ombou vaer rami avi.

1505
Joel1 1506

peyu peikovy vae hae javi penhendu rat vinho pyau kuxa, mbaeta
pendejuru pyguar vaekue oipeaa. 6 Mbaeta xeyvy rovai guar ou

oiny pete regua imbaraetekue mbovy e vae. Ha ma guary ra rami,


guary kunha rami ete ha ap vae.b 7 Xeyvy re hae kuery ombovaipa uva

rembypy onhot mbyre, figoy guive omomba. Oipiropa vy ipirekue rive


omombo yvy re, rire hak hae javi ma ojepiropa rei vae opyta. 8 Pejaeo

ke kunhatai voxa vaikue py onhemonde reve omer vaekue kunumi re


ipya vai vae rami.
9 Hae gui Senhor pegua oo py ndaipovei mbaemo aju hae mbaemo

rykue peme r vaekue, rire Senhor rembiguai sacerdote kuery


voi iporiaupa rei okuapy. 10 Mbaety ikuai vae ivaipa, yvy ipirupa

oiny guive, mbaemo aju ivaipa, uva rembypy ipirupa, hae oliveiraa
humba. 11 Mbaety rupi peiko vae, pexmba ke. Hae uva re pepena

vae, penhendu rat, trigo hae cevada re guive, mbaeta okanhymba


ma pemono r vaekue. 12 Uva rembypy ikuai vae ipirupa, figoy

naiporvei, rom rogue, pindo hae ma y voi. Yvyra yvy re ikuai vae
hae javi ipirupa. Hae vae gui novei ma avakue ray kuery ovya agu.
13 Sacerdote kuery, penhemonde ke ajukue voxa guigua py, hae pejaeo.

Penhendu rat, altar rupi pembaeapo vae. Xeruete ropy rupi pendekuai
vae hae javi ke peju. Voxa guigua py penhemonde pyt mbukukue re,
mbaeta Nhanderuete pegua oo py mbaemo aju hae mbaemo rykue
ndogueruavei ramo. 14 Pav pe pendu ukapa okaru e re ikuai agu,

pejapo nhemboaty ikya e vae, penomba yvatekueve hae nhandeyvy


re ikuai vae hae javi Senhor Nhanderuete ropy oupa agu. Hae gui
pejapukai Senhor pe.
15 Hae vae ra ma hae rami ete r! Mbaeta ova raii ma Senhor

ra.c Mbaemo mbovaipaa rami r ou Ipoakapa vae gui. 16 Pexaa py

e ri tyy peu r vaekue okanhymba? Hae Nhanderuete ro gui voi


ndoipeaai r ri tyy javyaa hae mbya por? 17 Mbaeta mbaemo raygue

ma ipirupa oiny yvy gury. Mbaemo mo poraty ivaipa, mbaemo


pemono vaekue mo poraty hoapa, pemono r vaekue okanhymba
ramo. 18 Nhu ndaipovei r vaka kuery iporiaupa okuapy, penerymba

kuery hae javi ndaevevei rei ikuai. Vexai kuery voi okanhymba ojeoivy.
19 Senhor, ndevy pe ajapukai, mbaeta nhundy ikuai vae ma tata

oapypa, yvyra voi tata omotapymba. 20 Yy ipirupa r hae javi mymbai


nhundy rupigua onhe rei okuapy ndevy pe ipoa vy, hae nhundy
ikuai vaekue tata omomba rire guive.

b
1.6 Guary rami ha vae heia ma tuku-karu re ijayvu vy, mbaemo ua ramo.
c
1.152.11 Apy Senhor ra heia py ma rakaeve r Senhor nhombopaga agu re
ijayvu vy (Ezequiel30.13; Joel2.12; Ams5.1820; Obadias1517; Sofonias1.718;
2Pedro3.1013).
1507 Joel2

2  Pemonhe
ke mimby guaxu Sio py, pemonhendu at xevygua
1

yvyty ry. Senhor ra ou oiny ramo toryryipa yvy re ikuai vae,


mbaeta ova raii ma. 2 Hae vae ra ma pytmba r, arai humba rei

r. Yvyty ry ko jekuaa ouvya rami avi pete regua ou r heta hae


imbaraete ete vae. Hae ramigua ma yma guive oiko vaekue teri, ne
hae vae rire voi ndoikovei r guive, ikuai jevy-jevy vae pe voi. 3 Hae

kuery renonde oo oiny tata nhomombaar, hae r hakykue ma tataendy


joapy vae ou. Henonde ma den yvotyty rami yvy itui, hae r hakykue
ma yvy mbovaipaa. Avave rei ndoo jepeai r.
4 Hae kuery jaexa r kavaju rami ojekuaa. Kavaju joe opua rupigua

rami ete onha ojeoivy. 5 Omopargue rei jogueruvy karxa kavaju


regua rami. Yvyty ry rupi oaxa, ombopororo-roro r jogueravy


kaaguy okai vy opororo-roroa rami, avakue heta vaipa ete joe opu
agu katy ojeoi vae rami avi. 6 Henonde ma yvy regua okyjepa, hova

xiguepa rei r guive. 7 Hae kuery ma ipya guaxukueve rami r onha.


Avakue jogueroaa py ikuai vae rami r ojeupi tet ikuai vae kora ry.
Pete-te ojeoi r guape rupi ae, hyxy jogueravya gui ndojepeai r.
8 Nanhomoanha-anhai r guive, pete-te ma oo agu vaekue rupi ae r

oo. Ndopyta rive-rivei r tape rupi. 9 Ojeoi pojava r tet re opu vy.

Onha r kora ry rupi, ojeupi r oo ikuai vae oipeaxe vy, imonda vae
rami r oike janela rupi. 10 Hae kuery renonde yvy oryryi r, yva omy

r guive. Kuaray hae jaxy pytmba r. Jaxy-tata voi naendyvei r.


11 Senhor ma guembiguai kuery heta raxa ikuai vae renonde ijayvu rat

r. Mbaeta ijayvua rupi ikuai vae ma ipoaka ete. T, Senhor ra ma


ipoyi ete r, ivaikue raxa r guive! Mavae tu ogueropoaka r?

Senhor nhomboaxya rupi ijayvuague


12 Hae
rami te Senhor aipoei:
Ai ma voi pejeko rerova pendepya hae javi py, xevygua
eter. Pekaru e re pendekuai, pejaeo hae penhemboaxy rei reve.
13 Pemondoro pendepya, pendeao e hei. Hae rami vy pejeko rerova

Senhor peguar. Mbaeta nhomboaxy kuaa hae poroayvu vae oiko.


Ndaivai rive-rivei r, nhanderayvu ete hae mbaemo vai gui ojejoko
vae. 14 Xapya rei ma nhandere Senhor ojevy vy ndojapovei r ojapo

r vaekue, hae rami rgue py oeja r nhanemoingo porar, hae


ramo mbaemo aju hae mbaemo rykue tegue ju jajou agu Senhor
Nhanderuete pe nhame vaer. 15 Hae nunga rupi mimby guaxu

pemonhe Sio py, peikuaa uka agu pekaru e re pendekuai hae


nhemboaty ikya e vae pejapo agu. 16 Pemboaty ke heta vae kuery

hae javi, peikyao ukapa guive onhemboaty vae. Pemono tujakueve,


pemboaty penderay kueiry, okambui vae guive. Tou ava omenda
ramo vae, tayxy voi to ouvy opy jao oague gui. 17 Senhor rembiguai

Joel2 1508

sacerdote kuery avi tojaeo templo rok hae altar mbyte rupi ikuaia
py. Tojerure po rami: Senhor, emomba uka eme ndevygua kuery.
Emboaxa eme ndevygua kuery ijae e vae pe ojojai rei agu, amboae
regua kuery Mamo tu Penderuete o? hei e agu, tei.
18 Hae rami r Senhor oexa uka oyvy re opena pora, ojeupegua

kuery omboaxy ju guive. 19 Hae rami vy ombovai vy aipoei hae kuery


pe:
Neexa, pendevy ambou r mbaemo aju, uva rykue hae azeite. Hae
vae gui penerevyat ju r. Pe kuery noromboaxavei r amboae regua
kuery pe pendejojai rei agu. 20 Hae r kuaray ijapuaia katy gui xondaro

kuery ou vaekue ma pe kuerya gui aipeapa ju r mombyry. Pete


yvy piru reia katy r amondouka, tekoa ea re. Henondevegua kuery
amondouka r kuaray oua katy ye o vae re, hae r hakykuegua kuery
ma ye kuaray oikea katy r. Hegue ma heaku vaikue r, xepoakaa
rupi roepy rire hei.
21 Hae nunga rupi ndee yvy, ekyjeve eme. Evya hae e por, Senhor

mbaemo por ete ojapo ramo. 22 Hae mymba nhundy rupi pendekuai

vae, pekyjeve eme mbaeta nhu ipormba ju r tekoa ea rupi, yvyra


ikuai vae voi hiapa ju r, figo hae uva voi hia pormba r. 23 Pe

Sio pygua kuery, pevya avi ke, perovya Senhor Penderuete, mbaeta
ombooky ju r haevea rupi. Haekue rupi ae ju r ombooky pemaet
jave, hae gui henhomba jave guive. 24 Mbaemo raygue ykya ma tyny

ju r trigo, hae mbaemo ryru ikuai vae tynymba r uva rykue hae
azeite.
25 Pendevy amboekovia r maet oaxa vaekue py tuku oguata

vae houpa vaekue, hae tuku mbaemo mbovaipaa, tuku mbaemo ayaa
hou vaekue guive, mbaeta xevygua xondaro kuery penderovai ambou
vaekue meme. 26 Hae ramo pekaru por ju r penevyatmba peve. Hae

rami vy perovya r Senhor Penderuete rery, penderereko por ramo.


Hae vae rire xevygua kuery nomoxmbaavei ma r. 27 Hae gui peikuaa

r Israel kuery mbyte aa, hae xee Senhor Penderuete aikoa, mbaeta
ndoikoi amboae. Hae ramo xevygua kuery nomoxmbaavei ma r rakae
r peve.

Nhe Kya E ombou agu re ijayvuague


28
Arakaeve r avakue hae javi re anho r imbouvy Xenhe. Hae
ramo penderay hae penderajy kuery ijayvu r xegui. Kakuaakueve ma
oexa rau r mbaemo, ipyaukueve pe voi aexa uka r. 29 Tembiguai

kuery avakue hae kunhague re voi ambou r Xenhe hae vae ra.
30 Yva hae yvy re aexa uka r guive nhomondyipaar: tuguy, tata hae

hatax. 31 Senhor ra opa mbae py ndaevei vae ou ta ramo kuaray


pytmba r, hae r jaxy ma tuguy rami r ojekuaa. 32 Hae ramo hae



1509 Joel2,3

javi Senhor rery rupi ojapukai vae oo jepe r. Sio yvyty re hae
Jerusalm tet py ikuai r oo jepe vae, Senhor ijayvuague rami.
Okuave vae hae javi r ikuai Senhor oeno vaekue.d

Ngovaigua kuery Nhanderuete ombopaga agu re ijayvuague

3 
Neexa, hae vae ra, hae vae jave ma ambopyau ju r Jud
1

hae Jerusalm pygua kuery ikuaia. 2 Amonomba avi r hae javi


regua, ajapo r Josaf yvyugua py oguejypa agu rami. Hae py ma


ambopagapa r xevygua kuery kuxa, mbaeta xevygua Israel kuery
hae kuery omoamba rire amboae regua ikuaia rupi, xeyvy guive
jomeme ombojao-jao vaekue. 3 Xevygua kuery re hae kuery oexa

okuapy vaekue oxortea. Avakuei hae kuery omboekovia itavy rei vae
re, hae kunhaguei ma vinho oyu vaer re rive omboekovia vaekue.
4 Tiro hae Sidom pygua, hae Filstia pygua hae javi, mbae tu pereko

xereve? Pepuxe ri tyy xere? Hae ramo are re xee ajapo r pendevaia
peneak re ae ju ojeapa agu rami. 5 Mbaeta peraa vaekue xevygua

prata hae ouro. Xembae iporgue voi templo pereko vae rupi pemo,
6 hae Jud hae Jerusalm pygua kuery ma perta re pevendepa vaekue

grego kuery pe, oyvy gui mombyry ikuai agu rami. 7 Neexa, xee arupa

ju r pemboaxaague gui. Hae vy pendevaia ajapo r peneak re ae ju


ojeapa agu rami. 8 Penderay kuery hae penderajy kuery ju amboaxa r

Jud regua kuery pe. Hae gui hae vae kuery ju ome r sabeu kuery
mombyry raxa ikuai vae pe, Senhor ae ijayvu rire.
9 Peikuaa uka povae nunga amboae regua kuery pe: Pemombeu

joe pepu agu, penomba ipya guaxukueve. Hae ramo avakue joe
opua pygua tovamba, hae tomba ju ojeoivy. 10 Yvy karaa pereko vae

gui pejapo kyxer, hae mbaemo ygue gui pejapo huyr. Tove ikangy
vae Xee ma xembaraete vae, tei. 11 Ijyvry pendekuai vae hae javi,

pejapura pejuvy, penhemboatypa, peje.


Hae gui Senhor, hae py embou avi ke ndeguigua ipya guaxukueve.
12 Topu yvy regua kuery, Josaf yvyugua katy toupa. Mbaeta hae

py ma xee aguapy r ainy yvy regua kuery ambopaga agu. 13 Pejopy

pav ke foice, mbaety ijajupa ma ramo. Peju, pepyr, mbaeta uva rykue
oumbiriaty py tyny ma hia, hyru ikuai vae tynymba guive, hae kuery
ojejavyague tuvixa ete rire.e
14 Hae gui heta-etave r ou yvyugua ombopagaa agu katy! Mbaeta

Senhor ra ova raii ma yvyugua nhombopaga agu py. 15 Kuaray hae

d
2.2832 Kovae ayvu rupi ijayvua Pentecostes ra py (Atos2.121, 3840). Hae gui
Senhor rery rupi ojapukai vae oo jepe r heia ma Romanos10.1213 py omombeu
porve avi. e3.13 Hae vae jave py hae kuery oumbiri r uva opyr vy. Hae rami avi
apy ijayvu Nhanderuete nhombopaga agu re (Apocalipse14.1420).
Joel3 1510

jaxy pytmba, jaxy-tata voi naendyvei. 16 Hae gui Senhor ijayvu at r


Sio gui, Jerusalm gui oendu uka r. Hae ramo yva hae yvy oryryipa
r. Hae rami te Senhor oiko r ixupegua kuery onhemi atyr, Israel
kuery pegua oo imbaraete vae r oiko.
17 Hae ramo mae peikuaa r xee Senhor Penderuete aikoa, hae

xevygua yvyty ikya e vae Sio py a vaea. Hae gui Jerusalm tet
ndaikyavei r. Hae rupi ndoaxavei ma r amboae regua.

Israel kuery omoingo por ju agu re ijayvuague


18 Hae vae ra ma yvyty ikuai vae gui oxyry r oiny uva rykue.
Yvy ry gui oxyry avi r kamby. Hae ramo Jud regua yak hae
javi tyguaxupa r. Hae gui Senhor pegua oo gui yy oxyry ouvy vy
omoakmba r Sitim yvyugua hae javi rupi. 19 Hae r Egito yvy ma

ombovaipaa r, Edom voi yvy piru reia oejapa pyre r opyta, Jud
regua kuery jukaa rupi ikuaiague re, oyvy re huguy omo rire mbae re
te. 20 Hae r Jud yvy ma hekoa riae r, Jerusalm tet voi, tay jevy-

jevy ikuai peve. 21 Xee anhombopaga r huguy omoague nambopagai


teriague re hei, mbaeta Senhor oiko r Sio py.


Ams ayvu oa
Ams ayvu oa
Ams ma vexai re openaa rupi oiko jave ixupe Nhanderuete oayvu ombou
Israel kuery peguar, mbaeta hae vae kuery heko vai ete ramo Nhanderuete
ombopaga agu rami oiko. Hae kuery heko por merami rive vae vy haevea
rami joguereko, nhomboaxy rgue py jokorepa. Hae rami nhandekuaia Senhor
ndojou pori vy nhanembopaga r. Senhor onhendu at r Sio gui, Jerusalm
tet guive oendupaa agu ijayvua. Hae ramo nhundy vexai re openaaty
overepa r, Carmelo yvyty apyte peve r ipirupa, hei (1.2).
Mar rami tu havy nhandekuai agu re profeta ijayvu? Peka ke mbaemo
por peikove agu, mbaemo vai ndaei. Hae ramo re Senhor oiko pe kuery
reve, aipopejeaty rami ae. Pejeguaru ke mbaemo vai gui, perovya ipor vae
anho. Haevea rami pota ke pejoguereko tet rok py. Hae ramo Jos ramymino
kuery pekuavei vae, xapya rei Senhor Nhanderuete ixondaro reta vae
penemboaxy nho r (5.1415).

Yvy regua kuery rovai ijayvuague

1  Kovae
ayvu ma Ams pe mbaemo oexa ukaa rupi ombou pyre.
1

Hae vae ma Tecoa tet pygua, vexai re opena vaety kuery vae
regua. Israel kuery reko re ijayvu Jud pygua huvixa Uzias hae Jos ray
Israel pygua huvixa Jeroboo o jave, moko maet teri yvy oryryi agu
oata jave guive. 2 Hae gui ma aipoei: Senhor onhendu at r Sio gui,

Jerusalm tet guive oendupaa agu ijayvua. Hae ramo nhundy vexai
re openaaty overepa r, Carmelo yvyty apyte peve r ipirupa.
3 Po rami Senhor ijayvu:

Mboapykue, irundykue Damasco pygua kuery ojapo vaiague re


nambopaga evei ma r, mbaeta ferro guigua py hae kuery omoumba
rire Gileade pygua kuery. 4 Hae nunga rupi amboja r tata Hazael

ro re. Hae rami vy oapypa r Ben-Hadade ro tuvixa vae hae javi.a


5 Amopmba r Damasco kora rok jokoa. Amomba avi r Biqueate-ven

a
1.4 Hazael hae Ben-Hadade ma Sria yvy regua huvixa ikuai rakae. Hae kuery ret ma
Damasco.

1511
Ams1,2 1512

ikuai vae, Bete-den re opena vae guive. Hae gui Sria pygua kuery
escravo-r ogueraapaa r Quir katy hei Senhor.
6 Po rami Senhor ijayvu:

Gaza pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re


xee nambopaga evei ma r, tet re ikuai vae hae javi escravo-r
ogueraapa rire Edom pygua kuery po py omboaxapa agu. 7 Hae nunga

rupi Gaza tet kora re amboja r tata oo tuvixakueve mbovaipaar.


8 Amomba r Asdode pygua kuery, Asquelom re opena vae guive. Hae

gui Ecrom rovai ju r apu xepoakaa rupi. Hae ramo filisteu kuery
rembyrekue omanomba r hei Senhor.
9 Po rami Senhor ijayvu:

Tiro tet pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re


xee nambopaga evei ma r, hae kuery ma nhomboa vy omboaxapa
rire Edom pygua kuery po py. Naimaenduai okuapy joegua kuery reve
ikuai por agu ojapo vaekue re. 10 Hae nunga rupi Tiro tet kora re

amboja r tata oo tuvixakueve ikuai vae mbovaipaar.


11 Po rami Senhor ijayvu:

Edom pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaiague re


xee nambopaga evei ma r, hae kuery ma guyvy kuery ae kyxe reve
omonha rire, omboaxya noendui guive. Hae rami rgue py opoxya
anho oendu vy nhomboaypa tema, hae nunga anho oendu, rakae r
peve guar. 12 Hae nunga rupi Tem tet re amboja r tata Bozra py oo

tuvixakueve ikuai vae mbovaipaar.


13 Po rami Senhor ijayvu:

Amom pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re


xee nambopaga evei ma r, hae kuery ma Gileade pygua kuery
memby ryrui omondoropa rire oyvyr ombotuvixave agu rive. 14 Hae

nunga rupi Rab tet kora re amboja r tata oo tuvixakueve ikuai vae
mbovaipaar, joe opu vae ojapukaia reve, ra vai py yvytu vaikue
ramigua. 15 Hae ramo hae pygua huvixa heraa r escravo-r, hembiguai

yvatekueve reve hei Senhor.

2  Po rami Senhor ijayvu:


1

Moabe pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaipaague


re xee nambopaga evei ma r, hae kuery ma Edom pygua huvixa kgue
oapypa rire, ikuikue rive opyta peve. 2 Hae nunga rupi Moabe yvy re amboja

r tata, Queriote tet py oo tuvixakueve ikuai vae mbovaipaar. Hae ramo


Moabe pygua kuery omanomba r yapu rei, tevovo rei hae mimby guaxu
omonhea mbyte py. 3 Hae kuery mbyte gui amomba r joguerekoa, ajuka

ukapa avi r ixupegua yvatekueve hae javi hei Senhor.

Jud kuery rovai ijayvuague


4 Po rami Senhor ijayvu:
1513 Ams2,3

Hae gui Jud kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague


re nambopaga evei ma r, hae kuery ma Senhor guigua lei rupi
ndaikuaixei vy ovapa rire ojapo uka vaekue gui. Hae gui anhet vae
rupi e ombojeroviaa rupi ju onhembotavy uka okuapy, guamo kuery
ikuaiague rami ae. 5 Hae nunga rupi Jud re amboja r tata, Jerusalm

py oo tuvixakueve ikuai vae mbovaipaar.

Israel kuery rovai ijayvuague


6 Porami Senhor ijayvu:
Hae gui Israel kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re
nambopaga evei ma r, mbaeta joguerekoa kuery ma perta re rive
omoingo axy heko por vae, iporiaukuei omboapa r py regua repy
re rive. 7 Hae kuery ombojexavai r iporiaukuei oak ry yvy kui

omombo peve, hae oiko rivei vae pe omokar tape. Tay pete kunhata
ogueronheno vaekue ae tuu ju r ojopy. Hae rami vy omongya rive
okuapy xerery ikya e vae. 8 Hae gui altar o vae yvry onheno r

oupy ajukue nhomborevea rupi ojopy vaekue ry. Nguuete ropy eteve
voi oyu r okuapy vinho jokorepaa rupi oipea vaekue. 9 Hae rami te

hae kuery renonde gui amomba vaekue amorreu kuery yary rami yvate
vaekue te, yvyra carvalho rami imbaraete vaekue. Amomba vaekue
yvy guy hapo oa guive hovapy rupi hia ikuaia peve. 10 Hae rami ae avi

Egito yvy gui xee roguerupa vy quarenta maet re roguereko vaekue


tekoa ea rupi, amorreu kuery yvy re penderekoa agu. 11 Penderay

kuery vae regua amo vaekue profeta-r, hae peneramymino kuery ju


amo nazireu regua ikuai vaer. Hae rami e ri tyy Israel kuery? hei
Senhor.b
12 Hae rami te nazireu kuery pe pe kuery peyu uka vinho, hae

profeta kuery pe pendeayvu vy Pemombeuve eme na ayvu, peje. 13 Hae

nunga rupi neexa, yvy amboryryipa r pe kuerya rupi, karxa mbaemo


aju ojokuapaa r tyny vy ovava rei ovya rami. 14 Peneakuve vae te

ndaevei r pejava agu, imbaraetekueve voi ndaevei r ombaraetea rupi


ikuai agu, ne ipya guaxukueve ma voi ndoo jepei r. 15 Hapa vae ma

nopu kuaavei r joe, ipojava vae voi ndoo jepei r, kavaju rygua eteve
voi ndoo jepei r. 16 Hae vae ra ma ojeroviakue ipya guaxukueve ikuai

vaekue ma opire rei reve rive r onhamba hei Senhor.

Israel kuery ojapo vaia re ombopaga agu re ijayvuague

3  Pe
Israel kuery, pendu ke Senhor penderovai ijayvu r, Egito yvy
1
gui pendererupa vaekue hae javi avi. Hae vy aipoei:

b
2.1112 Nazireu ma Nhanderuete pe anhoi oiko agu rami onhemboayvu vaekue. Hae
rami vy ndojayai r oa, hae ndoyui r vinho (Nmeros6.112).
Ams3,4 1514

2
Yvy regua kuery hae javi gui pe kuery anhoi aiporavo vaekue ri
rombopaga r pejejavypa reia re. 3 Haeve r ndau moko joupive oguata

agu jogueroayvu e re? 4 Xivi ndau mbaeve ojou e re ri okoror rei


r kaaguy rupi? Hae xivi ray ndau guaity py ikuaia py hevovo rei r
ri hou vaer oguereko e vy? 5 Guyrai ndau yvy py rive hoa r ri

nhui ojayvya e re? Nhu yvy py o vae ovy xapya r ri mbaemo hoa
e re? 6 Tet rupi mimby guaxu omonhea r ndau hae pygua kuery

oryryipa e re? Tet re oiko r ndau mbaemo vai ete Senhor ombou
e re? 7 Mbaeta jaikuaa por Senhor Nhanderuete mbaeve ndojapoi

r guembiguai profeta kuery pe ranhe onhembopyaa oikuaa uka e re.


8 Xivi okoror r ndau ndokyjeai r? Hae Senhor Nhanderuete oayvu

ombou r mavae profeta ndau nomombeui r?


9 Povae nunga ke pendu uka Asdode py hae Egito yvy re hoo

tuvixakueve ikuaia rupi. Hae vy aipopeje uka r: Penhemboatypa


ke pejogueruvy Samaria regua yvyty ikuai vae ry. Hae vy pexa r
hae kuery hevovo rei hae nhomoingo axya rupi ikuai vae. 10 Mbaeta

Israel kuery ma ndoikuaai haevea ramigua. Hae rami vy hae kuery


ngoo tuvixa vae py omo por r jojukaa rupi ojou vaekue, mbaemo
mbovaipaa rupi guive hei Senhor.
11 Hae nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Penderovaigua kuery pete regua ojokopa r pendeyvy. Hae rami


vy penhemiaty ikorapa vaekue oity vy oipeapa r heravy mbaemo
pendero tuvixakueve py o vaekue.
12 Po rami Senhor ijayvu:

Xivi juru gui vexai re opena vae ogueraa jepe r ipykue mokove,
hae vy inambi apyrekuei, hae rami ae r Israel kuery Samaria py
ikuai vae voi amonguei oo jepe ngupa pguei reve, e vy okeaty
raykuei rive. 13 Pendu ke, hae pendeayvu Jac kuery rovai hei

Senhor Nhanderuete ixondaro reta vae.


14 Israel kuery ojejavyague re ambopagaa ra py ma Betel py altar

ojapo vaekue re avi r aikuaa pota. Hae ramo altar apy ikuai vae
ojayaa r hoapa r yvy rupi. 15 Aity r oo yroy jave ikuai agu, kuaray

aku pygua guive. Marfim gui oo ojapo pyre okanhymba r, oo guaxu


ikuai vae ivaipa r hei Senhor.

Samaria pygua kunhague pe ijayvuague

4 
Vaka kunha Bas pygua rami Samaria yvyty re pendekuai vae,
1

pendu ke povae ayvu: Pereko axy rei iporiaukuei, pemokanhy


inhembyayii vae, peneme kuery pe Eruve na vinho jayu agu, peje guive.
2 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete okya ea rupi ae oura vy aipoei:

Pendere ova r ra pinda py rami tet gui penerenombaa heravy


agu, hae penerembyrekue ma pira renoa py r pendereraa. 3 Pete-te

1515 Ams4,5

pe r pejeoivy tet kora pa ikuai vae gui. Hae rami te Hermom katy
r penemombopaa hei Senhor.

Israel kuery onhe py ra revegua e rami ikuaia re ijayvuague


4 Pejejavyxe vy tapeo havy Betel py, Gilgal py voi peo pejejavyve
agu py rive. Ko nhav peru mymba kuery peme vaer, hae mboapy
ra rire kuerei r peru dzimo.c 5 Mbojape mbovua revegua peru

perovyaa rupi peme vaer, pemombeupa rive r mbaemo pemexeai


py peme vae, mbaeta hae rami anho rive peikoxeve, pe Israel kuery
hei Senhor Nhanderuete.
6 Hae nunga rupi ae peneret ikuai vae rupi ajapo tembiu pejou

ve agu rami, penderekoa nhav rupi mbojape oata ramo. Hae rami te
xevy peguar ndapejeko rerovai hei Senhor.
7 Hae rami r mboapy jaxy re nambookyvei pendery, mbaemo

pemono agu ra e mbove. Amongue tet rupi ambooky, hae r


amboae tet rupi ma nambookyi. Amongue mbaety ry oky, hae r
amboae ry ma ndaokyi r ipirupa. 8 Moko, mboapy tet pygua kuery

pejogueraa tet mboae py yy peyuxe vy, te ndaevei peyu por agu.


Hae rami ete te ndapejeko rerovai xevy guar hei Senhor.
9 Xee romoingo axy vaekue mbaemo rogue verepa hae imoumbaar

ambou vy. Mbaemo roguei pereko vae tuku houpa, uvaty, figoty hae
oliveira-ty voi. Hae rami te ndapejeko rerovai xevy guar hei Senhor.
10 Pendere ambou mbaeaxy Egito py pendu vaekue ramigua.

Penderay kuery avi ajuka uka kyxe py. Penerymba kavaju araa ukapa
guive. Hae rami ete ajapo pendekuaia rupi heaku vaikue peet agu
rami. Hae rami te ndapejeko rerovai xevy guar hei Senhor.
11 Penembyte gui amokanhy amongue, Sodoma hae Gomorra

amokanhyague rami ae. Pe kuery ma tata gui tatay ogueno mbyre


rami pepyta vaekue ri ndapejeko rerovai xevy guar hei Senhor.
12 Hae nunga rupi pe Israel kuery, po rami r rojapo. Hae po rami

ete rojapo ta ma ramo peiko katu ke Penderuete pe pejexa uka agu


hei. 13 Mbaeta Nhanderuete ae yvyty onhono vaekue, yvytu omoingo,

hae avakue pe oikuaa uka opya re o vae hae javi. Ko jave te


omopytmba r, hae yvyty ry rupi opyr r ovy. Senhor Nhanderuete
ixondaro reta vae ae hery vae.

Peka Nhanderuete peikove agu, heiague

5  Pe
Israel kuery, pendu ke povae ayvu pe kuery re ndaeveia rupi
1
xeayvu r. 2 Mbaeta hoa ma Israel kuery kunhatague rami ikuai

c
5.4 Betel hae Gilgal py hae kuery ombojeroviaaty o, te Nhanderuete pe ikuaixea rupi
e oo hae py, onhemboeko porxe vy rive.
Ams5 1516

vaekue, nopu kuaavei ma guive. Oyvy re ae hoa oupy, hae ndoikoi


imbovyar. 3 Mbaeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:

Tet gui mil Israel regua joe opua katy ojeoi te cem etei ju r
ojevy, hae cem oo vaekue regua ma dez etei r ojevy.
4 Hae gui po rami Senhor ijayvu Israel kuery pe:

Xereka ke peikove agu. 5 Peka eme mbaemo Betel py o vae, ne


Gilgal hae Berseba katy ma voi tapeove eme. Mbaeta Gilgal pygua kuery
ma ogueraapaa r escravo-r, Betel tet voi ombovaipaa r hei.
6 Peka ke Senhor anho peikove agu. Hae rami e r Jos kuery ikuaia

py ou r tata rami imokanhymbaar. Hae vae mboguear ma ndoikoi r


Betel tet py. 7 Pe kuery ma haevea rami pejoguerekoa gui pejepea vy

penhombojexavai, yvy py rive peity vy teko por rupi pejoguereko agu


vaekue. 8 Peka ke jaxy-tata Eixu hae rion apoare, hae ko ju agu pyt

reia oguerova vae, hae pyt agu ju ra oguerova vae. Hae ma ye ogueru
vy yvy ry rupi ju onho vae. Senhor ma hery vae. 9 Hae ae ombou r

imbaraetekueve mokanhymbaar, oo ikorapa vae mbovaipaar guive.


10 Hae r pe kuery ma napenduxei tet rok py penemongetaa r,

anhet rupi ijayvua r pejou vai guive.d 11 Hae nunga rupi iporiaukuei

re pepyrmba rei vy hae kuery pe trigo pendejeupe guar ae peme


uka rire napevei r penderor ita gui pejapo vaekue py, ndapeyuvei r
guive vinho uva porgueve penhot vaekue guigua. 12 Mbaeta xee aikuaa

mbovykue rei e pendeko vai r, opa mar rei pejejavy ramo guive. Mbaeta
pembojexavai heko por vae, haevea rami guar pejopy perta, hae tet
rok py iporiaukuei ojerure r pe kuery napepenai. 13 Hae nunga rupi oiko

kuaa vae kuery okyrir r, mbaeta kovae ra ndaevei vae.


14 Peka ke mbaemo por peikove agu, mbaemo vai ndaei. Hae ramo

re Senhor oiko pe kuery reve, aipopejeaty rami ae. 15 Pejeguaru

ke mbaemo vai gui, perovya ipor vae anho. Haevea rami pota ke
pejoguereko tet rok py. Hae ramo Jos ramymino kuery pekuavei vae,
xapya rei Senhor Nhanderuete ixondaro reta vae penemboaxy nho r.
16 Mbaeta po rami Senhor nhandererekoa ijayvu, Nhanderuete

ixondaro reta vae:


Tet mbyte hae javi rupi onhendu r ojaeo vae. Tape ikuai vae
rupi Ai! Ai! ea r. Ombaeapo vae kuery voi oenombaa r ojaeo
agu, ojaeo kuaa vae kuery reve. 17 Uvaty hae javi rupi ikuai r ojaeo

vae, pendekuaia mbyte rupi aaxa ramo hei Senhor.e

d
5.10 Hae kuery reko rami vy tet rok py huvixa kuery nhomongeta hae mbaemo re
oikuaa pota rakae. e5.17 Nhanderuete Egito pygua kuery ombopaga vy hae kuery
mbyte rupi oaxa ovy vaekue, hae r ojeupegua kuery ry rupi ma oaxa rive ogueraa jepe
vy (xodo12.1213). Hae r apy ma ijayvu Israel kuery mbyte rupi ombopaga vy oaxa
agu re.
1517 Ams5,6

18 Ndaevei
ete r Senhor ra pear vae pe! Mbaer tu pear
pekuapy Senhor ra? Mbaeta hae vae ra ma pytmba rive r, hexak
r e. 19 Mbaeta oiko r xivi gui ava onha r urso ju ojoua rami, hae

vy ngoo py oike vy oo mbotya re opoko hoamy ramo mboi oixuua rami.


20 Senhor ra ma hexak agu e, pyt vaikue anho r. Hae javi ete

rupi pytmba r, hexak vae peteve henda py ojekuaa e re.

Nhanderuete oipota mbaemo nhame rgue


py haevea rami jajoguereko, heiague
21Senhor
aipoei:
Xee ndajou pori, ajou vai ete ngaru pejapo pekuapya, pete henda
py ma voi xevy guar nhemboaty pejapo vae ndarovyai guive. 22 Xevy

pe mbaemo peapy vaer peru, mbaemo aju guigua guive te hae nunga
xee ndarovyai, xereve pete rami pendekuaia regua mymba iporgueve
peme te xee namai r hae nunga re. 23 Xee naenduxei peporaeia

revovo rive, naendui re penembaraka pu. 24 Hae rami rgue py to


haevea rami pejoguerekoa yy oxyry vae rami, to pendereko pora


yak oxyry riae vae rami. 25 Hae gui pe Israel kuery, quarenta maet

re tekoa ea rupi pendekuai jave py xevy pe teve peme rakae mymba


hae mbaemo aju guigua? 26 Mbaeta Sicute raangaa rive peraa vaekue

penderuvixar, Quium raangaa, jaxy-tata raangaa guive penderueter


pe ae pejapo vaekue. 27 Hae nunga rupi xee ma Damasco tet rovai peve

rogueraa ukapa r escravo-r hei Senhor Nhanderuete ixondaro reta


vae hery vae.f

Israel kuery opa mar ikuaia re omokanhymba agu re ijayvuague

6  Ndaevei
ete r Sio py hae kuery ae oipotaa rami ikuai vae pe,
1

Samaria tet py mbaeve gui okyje ea rupi ikuai vae pe voi. Pe


kuery ma omboetevepy pendekuai yvatekueve regua, pe kuerya katy
anho r ou Israel kuery! 2 Peaxa havy Caln py pexa agu. Hae gui

ma tet guaxu Hamate py ju tapeo, hae gui filisteu kuery rekoa Gate
py ju tapeo pexa pota. Hae vae kuery rekoa teve pe kuery rekoa gui
iporve? Hae kuery yvy teve pendeyvy gui tuvixave? 3 Mbaeta pe kuery

ma ra vai nova voi r peje te pejapo penembojexavai ar ova voi


agu rami. 4 Peke pekuapy tupa marfim guigua ry, peneate rei r

pejupy hiry. Pekaru r vexai hae vaka ray iporgueve roo re anho.
5 Peporaei r guive mbaraka pembojoguy reve. Davi rami ae pejapo

mbaepur pendejeupe ae. 6 Vinho peyu r pekuapy karo ipor-porve


vae py, hae pendejee peikyty r azeite iporve vae. Hae rami te Jos
regua kuery ojexavai r pexa vy napemboaxyi. 7 Hae nunga rupi ae a

f
5.2527 Atos7.4243
Ams6,7 1518

peneranhe pendereraapaa r escravo-r ogueraa vae kuery reve. Hae


ramo ndoikovei r peneatea rupi pekaru guaxua.
8 Mbaeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vae guery rupi ae oura

vy aipoei:
Ambojeguaru Jac kuery onhemboyvatepa reia, ajou vai ete hae
kuery ro tuvixakueve vae ojapo r. Hae rami vy napenavei r het re,
ne hae py ikuai vae re guive hei.
9 Petei oo py dez avakue opyta te hae kuery voi omanomba avi r.

10 Hae gui xapya rei ova r hetar aei hetekue oapy agu. Hae vy

hetekue oka katy ogueraa agu oupi vy oporandu r opy rupi okuave
vae pe rei: Oa pa ndee reve? hei r ombovai vy Noavei hei ramo
ixupe ju aipoei r: Ekyrir havy, ndeayvu eme Senhor rery rupi, hei
r. 11 Mbaeta ma, Senhor ojapo ukaague rami vy ombovaipaa r oo

guaxu ikuai vaekue, omboaypaa avi r oo kyri vae.


12 Itaova ry rupi ndau kavaju kuery onha r? Hae rami e vy vaka

kuery ndau yvy oikara r ri hae rupi? Hae rami te pe kuery ma


pejoguereko por rgue py peme veneno, hae teko por rgue py
penhombojexavai. 13 Pe kuery ma Lo-Debar tet peity vy pevya rei

vaekue. Aipopeje avi: Nami ma Carnaim re voi nhandepoakapa nhande


ae mbaraetea py, peje. 14 Hae rami te Senhor Nhanderuete ixondaro

reta vae aipoei:


Pe Israel kuery, penderovai xee ambou r pete regua
penembojexavai ar, Ham tet re oikea guive Arab yak oa peve
hei.

Tuku-karu, tata hae ix oexaague

7  Hae
gui povae Senhor oexa uka xevy. Xee aexa r omoingo
1

tuku-karu mbaemo roky henho ngypai jave, huvixave pegua


omonombaa ma rire henho jave. 2 Hae gui tuku-karu ma mbaemo

renho yvy gui oiko vaekue hae javi houpa ma ramo xee aexa vy
aipoae:
Senhor Oreruete, oreperdoa ke, ajerure. Hae rami e r mbaexa
r tu ore Jac kuery rokuave? Mbaeta mbovyi ete orekuai hae.
3 Hae ramo Senhor hae nunga nomboui.

Hae nunga ma ndoikoi r havy hei Senhor.


4 Hae gui pete ju Senhor Nhanderuete oexa uka xevy. Aexa r

Senhor Nhanderuete ombou tata nhombopagaar. Hae vae ma


omboypa yvy gury yy o vaekue. Omomba avi heravy Senhor pegua
yvy itui vaekue. 5 Hae ramo xee aipoae:

Senhor Oreruete, haeve ma. Mbaexa r tu ore Jac kuery


rokuave? Mbaeta mbovyi ete orekuai hae.
6 Hae ramo hae nunga voi Senhor Nhanderuete nomboui vy

1519 Ams7,8

Hae nunga voi ndoikoi r hei.


7 Hae gui ma povae nunga avi oexa uka. Aexa r Senhor hia pete

ikora hiyvi por vae ry. Opo py omboguejy hoamy pete ix oo mbotya
raar. 8 Senhor aipoei xevy:

Ams, mbae tu rexa?


Xee ambovai vy
Pete ix oo mbotya raa hae.
Hae ramo Senhor aipoei ju xevy:
Neexa, ix py xee aa r xevygua Israel kuery reko. Hae vae rire
xee ndaaxa rivevei ma r hae kuery mbyte rupi. 9 Mbaeta ambovaipa

r Isaque ramymino kuery ombojerovia aty yvy rupi ikuai vae, Israel
kuery pegua henda ikya e vae voi amomba r. Jeroboo ro pygua
kuery rovai avi r apu kyxe reve hei.

Ams ma je huvixa rovai ijayvu, heiague


10 Hae
gui Betel pygua sacerdote Amazias omombeu uka Israel pygua
huvixa Jeroboo pe:
Ams ma je nderovai ijayvu vai rae Israel kuery mbyte. Hae vae
ijayvua ma ndaevei nhandeyvy pe. 11 Mbaeta po rami Ams ijayvu:

Jeroboo oiko vai r kyxe py. Hae gui Israel kuery ma escravo-r
ogueraapaa r oyvy gui mombyry, hei vaekue.
12 Hae gui Ams pe ju Amazias aipoei:

Ndee profeta, ejepea ke apy gui. Enha Jud yvy katy. Hae py ju
ekaru hae ayvu emombeu eikovy. 13 Hae r apy Betel py ma a guive

emombeuve eme ayvu. Mbaeta apy ma o huvixa pegua oo ikya e vae


hae orerekoa pygua templo hei.
14 Hae ramo Ams ombovai vy aipoei Amazias pe:

Xee ma profeta e aiko vaekue, ne profeta remimboe e guive. Hae


rami rgue py mymba re apenaa rupi aiko vaekue, sicmoroa monoa
rupi guive. 15 Vaeri mymba re apenaa gui Senhor xepea vy aipoei xevy:

Tereo ke xeayvu emombeu xevygua Israel kuery pe, hei karamboae.


16 Hae nunga rupi endu ke Senhor ayvu. Ndee aipore: Emombeuve eme

ayvu Israel kuery rovai regua, Isaque ramymino kuery rovai ndeayvu eme
guive, re. 17 Hae r Senhor ma aipoei ndevy: Nderayxy ma itavy rei

r oikovy tet rupi. Hae gui nderay kuery hae nderajy kuery oiko vai
r kyxe py. Ndeyvy rereko vaekue ma ombojaopaa r ix py oaa vy.
Hae vy remano r pete yvy haeve vae oa re. Hae gui Israel kuery ma
herapaa re, escravo-r ogueraapaa r oyvy gui mombyry, hei.

Ajaka yvyraa oa oexa ukaague

8  Hae
gui xevy pe Senhor oexa uka avi pete ajaka yvyraa kuaray
1

aku javegua oa. 2 Hae vy oporandu xevy:



Ams8 1520

Ams, mbae tu rexa?


Xee ambovai vy
Pete ajaka yvyraa kuaray aku javegua oa aexa hae.
Hae r Senhor aipoei:
Ova ma xevygua Israel kuery opa agu ra. Hae kuery rupi xee
ndaaxa rivevei ma r. 3 Hae vae ra ma templo hae kuery oporaeiaty

py taxmbei r oiko. Mbaeta hae kuery regue heta-etave r ovy. Opa


rupi omombopaa r oka rupi. Hae gui nonhenduavei r mavaeve rei
hei Senhor Nhanderuete.

Israel kuery okanhymba agu ova raii ma, heiague


4 Pe
kuery ma pekore iporiaukuei, hae yvy hae javi rupi
pemokanhymba ojexavai rei vae. Hae nunga rupi pendu ke povae.
5 Mbaeta aipopeje: Topa voi ngaru jaxy pyau regua, jaa vy mbaemo

aju nhavende ju agu. Hae sbado ra topa voi avi, trigo omo poraty
jaipea agu. Hae rami vy nhaa ajaka kyri vae py hepyr jajopyve
agu, hae mbaemo opejaa haevea ramigua py jajokore agu. 6 Hae

rami vy perta re rive r jajogua iporiaukuei, hae gui py regua repy


re rive r jajogua ojexavaii vae kuery, trigo ipire kuikue revegua
nhavendea py, peje. 7 Hae nunga rupi Senhor Nhanderuete oura guery

Jac oguerovya vaety rupi ae:


Xee ma rakae r peve te ndaxerexarai r pejapo vaia re! 8 Hae

nunga gui yvy oryryipa r. Hae ramo hexe ikuai vae ipya vai r
okuapy. Mbaeta yvy hae javi omy-omy vy opu-pu r Nilo yak
rami, hae gui typa r Egito katyi yak o vae rami. 9 Hae vae ra

ma ajapo r kuaray mbyte te oike agu rami. Hae rami vy ara py te


amopytmba r yvy jave rupi hei Senhor Nhanderuete.
10 Ngaru pejapo vaety xee amboekovia r pendepya vai agu.

Peporaeia amboekovia r pejaeo anho agu. Romonhemonde r ajukue


voxa guigua py, peneak penhopmba reve. Hae rami romoingo r guay
petei vaekue re ipya vai vae rami. Hae gui opaa py ma oiko r pya
vai etea ra.
11 Senhor Nhanderuete aipoei:

Neexa, ova ouvy ra yvy jave re karuai ambou agu, tembiu


re okaruxea e, ne yy re ijyuveia e guive, hae r Senhor ayvu
oenduxea regua ae. 12 Hae ramo Senhor ayvu oenduxe vae oguata r

ye nhav rupi, kuaray ijapuaia katy guive kuaray oua katy peve. Opa
rupi r ikuai ayvu rekaa rupi te ndojoui r. 13 Hae vae ra kunhata

porgueve hae kunumigue ma hoapa r yuvei gui. 14 Samaria py


taangaa o vae rupi oura vaekue voi hoapa r, Anhet Ete D e vy


Berseba pygua tuuete ramigua rekove rupi aura, hei vaekue. Hae kuery
ma hoapa ma vy ndovyvei r hei.
1521 Ams9

Nhombopagaar Nhanderuete ombou agu re ijayvuague

9  Hae
gui aexa altar yvry Senhor hia r. Hae vy aipoei xevy:
1

Emboguai na oo yta ikuai vae, ok pyra peve omymba


agu. Emboaypa, opy ikuai vae ak ry hoapa agu rami. Mbaeta hae
kuery ajukapa katui r kyxe py. Peteve ndojavai r, peteve ma voi
ndoo jepei r. 2 Yvykua vaikue py hae kuery oo te hae gui ano r

xepo py ae. Yva re peve oo te hae gui voi amboguejy ju r. 3 Carmelo

yvyty ry onhemi agu oo te hakykue aa r hae gui aru agu, aipeapa


r ikuaia gui. Ye gury xegui onhemi agu oo te hae py ambou r
mboi ixuupaar. 4 Escravo-r hovaigua kuery ogueraapa ramo hae py

voi ajuka ukapa r kyxe py. Hae kuery re ama r amoingo axy agu,
amoingo por agu e hei.
5 Mbaeta Nhandererekoa Senhor ixondaro reta vae ma yvy re opoko

ramo hykupa rive r, yvy re ikuai vae hae javi ojexavai r okuapy.
Opu-pu r Nilo yak rami, hae gui typa r Egito katyigua yak
rami. 6 Nhanderuete ma yva re ojapo o agu, hae r yvy re ma ijytar

omo vaekue. Hae gui ye gui yy o vae oeno vy onhomba r yvy re.
Senhor ae hery vae.
7 Senhor aipoei:

Pe Israel kuery, Etipia pygua kuery arekoague rami avi e


ri tyy xee roguereko? Mbaeta Israel kuery ma Egito yvy gui ano
vaekue, filisteu kuery Caftor yvy gui, hae Sria pygua kuery Quir
yvy gui anoague rami avi. 8 Neexa, xee Senhor aiko kovae kuery

ojejavypa vae rovai. Hae rami vy amomba r yvy gui. Hae rami te
namokanhymbai r Jac kuery hei Senhor.
9 Mbaeta xeayvu r ombovavaa r yvy regua mbyte rupi Israel

kuery ikuaia, yrup py trigo raygue omboguaa rami avi, peteve rayi
yvy py hoa e re. 10 Xevygua Israel kuery vae regua ojejavy vaekue

ma omanomba r kyxe py, Mbaemo vai nanhanderupityi r, nhandere


ndoikoi re! hei okuapy vaekue ri.

Nhe rupi Israel kuery ikuai vae omoingo por ju agu re ijayvuague
11
Hae vae ra ma ajapo ju r Davi rogue hoa vaekue,
amoatyrmba ju r ovoague. Hoaague gui amopumba vy jypy guare
rami ju r ajapo, 12 xevygua kuery oguereko agu Edom pygua kuery

okuavei vae, amboae regua kuery xerery rupi oenomby hae javi guive
hei Senhor hae nunga apoar vae.g

g
9.1112 Kovae ayvu rupi Tiago ijayvu Atos15.1618 py. Hae gui Davi rogue hoa
vaekue heia ma Davi ramymino kuery naimbaraetei vae re ijayvu vy, mbaeta
Nhanderuete omoatyr uka ju r, hae amboae regua voi ogueru avi r.
Ams9 1522

13 Senhor aipoei:
Neexa, ova ma ouvy ra yvy karaa kuery oupity agu mbaemo
monoa kuery, hae uva umbiria kuery oupity agu haygue nhota
kuery. Yvyty gui uva rykue oxyry r ouvy, yvy ikuai vae gui oxyrypa
r. 14 Mbaeta ambopyau r xevygua Israel kuery ikuaia. Hae ramo

ojapo ju r guet ombovaipa pyre, hae gui ikuai ju r hae py. Onhot
ju r uva, hae oyu r hykue. Onhot avi r yvyra hia vaer, hae gui
hou r hia. 15 Mbaeta hae kuery voi xee anhot ju r ijyvy re. Hae

rami rire ijyvyr ame vaekue gui ndoipeaavei r hei Senhor


Penderuete.
Obadias ayvu oa
Obadias ayvu oa
Babilnia pygua kuery Jerusalm tet oitypa ramo Edom pygua kuery ovya
rei okuapy, oipeapa guive tet pygua kuery mbae rei-rei vaekue. Hae nunga
rupi profeta Obadias ijayvu Edom pygua kuery ojejavyague kuxa Nhanderuete
ombopaga agu re. Hae r Israel kuery ma omoingo por ju r. Hae rami agu
ma Edom hae Israel kuery pegua anho e o. Mbaeta Senhor ra ou ma oiny
hae javi regua ry. Hae rami vy joe pejapoague ramigua pendere ae ju r oiko.
Joupe pejapo vaiague peneak re ae ju r ojeapa (versculo 15). Hae jave py
opoakaa rupi opena vae ma Senhor ae r o (versculo 21b).

Edom pygua kuery ojejavyague re ombopaga agu re ijayvuague


Jeremias49.1416
1Kovae ma Obadias pe oexa uka pyre oa. Hae gui Senhor
Nhanderuete ijayvu Edom yvy re.a Roendu ma Senhor po rami ijayvu
r:
Amboae regua kuery pe pete omboua ayvu mombeuar, Pepu
ke, Edom yvy re nhapu jajojuka agu, hei vaer. 2 Neexa, Edom

pygua kuery, pe kuery rojapo amboae regua gui peneyvyive agu


rami, ijaepy e guive. 3 Mbaeta pendepya py penhemboyvate reia

o vae penembotavy. Yvatea py itaova pa rupi penderekoa vae vy


pendepya py Mavae tu xereity r yvy katy? peje. 4 Hae rami avi

taguato rami pendeyvate peovy te, hae jaxy-tata mbyte peve pejeaity
apo vae rire hae gui voi xee roity rgue hei Senhor.
5 Pe ma omomba pyr pendekuai! Mbaeta pyvy imonda vae

kuery oo py ova vy nhombae rei-rei oiporavopa r iporgueve anho


ogueraa vy. Uva re imonda vae voi ou vy ndoejai r teve amongue uvaa
x ri jepe? 6 Hae rami te Esa kuery, mbaexavy tu penembae rei-rei

a
1 Israel kuery re Babilnia pygua kuery opu jave ma Edom pygua kuery voi hae kuery
re opu avi, Israel kuery reve joeguai ae vaeri (versculos 1014; 2Crnicas28.17; Salmo
137.7; Ams1.1112). Hae nunga rupi Edom pygua kuery pe Senhor ijayvu ombopaga
agu re (Isaas34.515; Jeremias49.722).

1523
Obadias 
1524

ogueraapaa!b Mbaexavy perta penhomi vaekue ojoupaa? 7 Mbaeta

peneir vaekue ae pendepea penderekoa gui. Pendereve pete rami


ikuai vaekue penembotavy vy ipoaka okuapy pendere. Pendereve okaru
vaekue ae omo nhu pendepy rupi penemboa agu. Hae rami te Edom
yvy re ndoikoi r hae nunga oikuaa vae. 8 Hae vae ra amomba r

Edom pygua hiarandukueve, Esa yvyty re ikuai vae arandua guive


hei Senhor.
9 Tem tet pygua ipya guaxukueve okyjepa r, hae ramo Esa

yvyty ry pete-te ojukapaa r. 10 Penderyvy Jac ramymino kuery


rovai pejapo vai rakae. Hae ramo pexmba hae penemokanhya r


rakaeve r peve. 11 Hae vae jave Israel kuery mbae rei-rei amboae regua

ogueraapa te pe kuery ma pe rive rei pekuapy. Mombyry guigua kuery


Jerusalm rok rupi oike vy oexa okuapy oxortea mbaemo ogueraa
agu. Hae kuery reve pe kuery voi penhemoir vaekue. 12 Hae rami

avi penderyvy kuery ojexavaia ra ndaperovya rei vae rire, Jud


ramymino kuery omombaa ra. Hae kuery iporiau reia ra hae kuery re
napendeayvui vae rire pekaru por rei reve. 13 Xevygua kuery ikuai axya

ra ma het rok rupi ndapeikei, hae perovya rei reve ikuai axya re
napemai, ne imbae rei-rei ndapeipeai heravy rakae vae rire. 14 Tape

rakmby hae kuery regua onha vae pejukaxe vy napeari, ne joupe


okuavei vae napemboaxai rakae vae rire hae kuery ojexavaia ra.

Israel kuery ikuai por hae ovyapa ju agu re ijayvuague


15 MbaetaSenhor ra ou ma oiny hae javi regua ry. Hae rami vy
joe pejapoague ramigua pendere ae ju r oiko. Joupe pejapo vaiague
peneak re ae ju r ojeapa, 16 mbaeta xevygua yvyty ikya e vae ry

pekau pekuapy rakae. Hae rami ae ju hae javi regua oyupa r okuapy.
Hae kuery oyu tema r hevyatmba peve.c Hae rami vy opyta r
ndoikoi ae vaekue rami.
17 Hae r Sio yvyty re ikuai vae pe ma ojekuaa r oo jepe agu.

Hae vae yvyty ma ikya vaer e. Hae gui Jac kuery ojopy r ojeupe
guar vaekue. 18 Jac kuery ma tata rami r, hae Jos kuery ma hendy

r, hae r Esa kuery ma mbaemo pirekue rami r ikuai. Hae gui hae
kuery omoendy r Esa kuery, oapypa r. Hae ramo mavaeve ndoikovei
r Esa regua, hae rami agu re Senhor ijayvu rire. 19 Hae rire Esa

yvyty ma Neguebe pygua kuery pe r itui. Hae r filisteu kuery yvy


ma yvy joja reia rupi ikuai vae pe r itui. Hae kuery ipoaka avi r
Efraim hae Samaria nhundya re, hae r Benjamim kuery ma Gileade

b
6 Edom pe Esa hei, mbaeta Esa ma hae kuery ramo oiko rakae (Gnesis36.9).
16 Oyu heia ma hae kuery opaga agu re ijayvu vy (Isaas51.17; Habacuque2.16;
c

Apocalipse14.10).
Obadias
1525

regua re r ipoaka.d 20 Israel kuery escravo-r ogueraa pyre ma cananeu


kuery rekoa re ipoaka r Sarepta peve. Hae r Jerusalm guigua kuery


escravo-r ogueraa pyre Sefarade tet py ikuai vae ma tet kuaray
puku-a katy ikuai vae re r ipoaka. 21 Hae rami vy jogueraa jepea kuery

o r Sio yvyty ry, Esa yvyty regua kuery re oikuaa pota agu. Hae
gui opoakaa rupi opena vae ma Senhor ae r o.

d
19 Apy ma ijayvu Israel kuery hovaigua kuery rekoague re ipoaka agu re. Hae vae ma
Senhor ipoaka ramo r oiko (versculo 21).
Jonas rekokue oa
Jonas rekokue oa
Profeta Jonas ma Nhanderuete omondouka Assria regua Nnive tet katy ayvu
por omombeu agu. Hae vae kuery ma Israel kuery reve joe opu vae. Jonas
ndooxei vy amboae henda katy oo. Yy rupi ooa rupi Nhanderuete ojapo pete pira
guaxu omok agu rami. Nhanderuete ogueraa jepe ramo oo nho Nnive tet py.
Ayvu omombeu ramo hae kuery ojeko rerova okuapy. Hae ramo Nhanderuete
nombopagai rakae.
Hae rami r Jonas ndojou pori, hae pygua kuery nomboaxyi vy. Hae r
Nhanderuete ma nhomboaxy vae ae. Hae rami Jonas pe ijayvu vy aipoei: Hae
gui xee ma haevea rami e teve tet guaxu Nnive amboaxy? Hae py ma cento e
vinte mil raxa ikuai opo oiporu kuaa regua hae oiporu kuaa ea oikuaa e vae.
Heta avi ikuai mymba kuery, hei (4.11). Hae ramia py Nhanderuete oexa uka
nhanderayvu etea.

Nhanderuete Jonas oeno r ojava ramo omoingo axyague

1  Senhor
oayvu ombou Amitai ray Jonas pe. Hae vy aipoei:
1
2
Eiko katu ke hae tereo tet guaxu Nnive katy.a Ndeayvu hae
kuery rovai, mbaeta xea py peve heko vaia onhendu hei.
3 Hae ramo Jonas oiko katu vaeri Senhor renonde gui oo agu Trsis

katy ojava vy. Hae rami vy Jope py ova vy ojou pete kano guaxu
Trsis katy oo vaer. Oo agu repy opaga ma vy hae vae py o hae
kuery reve ojeoi agu Trsis katy, Senhor renonde gui mombyry.
4 Hae gui ma ye ry hae kuery ooa rupi Senhor ombou pete yvytu

at. Yvytu vaikue omoingo ye ry rupi. Hae ramo kano opmba agu
rami ma oo. 5 Hae ramo kano mboguataa kuery onhemondyipa vy

pete-te ojapukai nguuete ramigua pe. Hae rami vy kano py mbaemo


ipoyikueve o vaekue omombopa yy py ivevuive agu. Hae r Jonas ma
yapy py oguejy ma vy oke rei oupy.
6 Hae ramo Jonas ituia py kano ja kuery ruvixa ou vy aipoei ixupe:

a
1.2 Nnive tet ma Assria regua tuvixave vae. Hae pygua kuery ma Israel kuery
rovaigua ikuai, nhomboaxy kuaa e vae guive.

1526
1527 Jonas1,2

Mbae tu oiko ndereve? Reke por rei ri tyy rejupy? Epu ke, ndee
voi ejapukai avi nderuete pe. Xapya rei nderuete nhandere imaendua
nho r nhakanhymba e agu hei.
7 Hae gui hae kuery joupe-upe aipoei:

Peju ke, jaexa xorte, mavae kuxa pa gu nunga ndaevei ete vae
oiko jaikuaa agu hei. Hae vy oexa okuapy xorte. Xorte oexaa py
oikuaa okuapy Jonas re ae.
8 Hae ramo aipoei okuapy ixupe:

A ma enhemombeu por orevy. Mavae kuxa tu kovae nunga


ete ou nhandery? Mbae nunga rupi tu ndee reiko? Mamo gui tu reju?
Mamo ndeyvy vae tu? Mavae regua tu ndee?
9 Hae ramo ombovai vy aipoei hae kuery pe:

Xee ma hebreu, Senhor re ae ajerovia vae. Hae vae ma


Nhanderuete yva pygua, ye hae yvy apoare hei.
10 Hae rami r avakue okyje vaipa ete okuapy. Hae vy aipoei ixupe:

Mbae tu havy rejapo? hei. Mbaeta oikuaa okuapy Senhor


renonde gui ojava ovya, hae kuery pe omombeu ae rire.
11 Hae gui ye opu-puve tema ovy ramo aipoeive ju okuapy ixupe:

Mbae havy torojapo ndere ye opytuu agu?


12 Ombovai:

Xejopy hae xemombo ye py. Hae ramo ye opytuupa r. Mbaeta


xee aikuaa xekuxa ae hae rami etegua yvytu vaikue oikoa hei.
13 Hae rami te avakue oipykui atve tema okuapy, onheave tema yvy

re ova agu. Hae rami te ndaevei, mbaeta ye ndaeveive tema ovy


hae kuery oove e agu.
14 Hae ramo mae ma ojapukai okuapy Senhor pe. Hae vy aipoei:

Hae gui Senhor, rojerure ndevy kovae ava kuxa rokanhymba


e agu. Orere emo eme kovae ava ruguy onheague re ropaga agu,
mbaeta orevy r mbaeve py ndojapo vai. Mbaeta ndee Senhor rejapo
reipotaa rami anho oiko agu rami hei. 15 Hae rami vy Jonas ojopy

okuapy vy omombo ye py. Hae ramo ye ma por opu-pua gui


opytuupa por. 16 Hae rami r hae kuery okyje ete okuapy Senhor

gui. Hae vy Senhor pe mbaemo ome okuapy, onhemboayvu guive


mbaemo ojapo agu re.
17 Hae gui Nhanderuete ma pete pira guaxu ombou Jonas omok agu.

Hae ramo pira rye py ma Jonas o mboapy ra hae mboapy pyt re.b

Pira rye py Jonas oa gui ojapukaiague

2  Hae gui Jonas ma pira rye py oa gui ojerure Senhor Nguuete pe.
1
2 Hae vy aipoei:

b
1.17 Mateus12.40
Jonas2,3 1528

Ajexavai vy ajapukai Senhor pe.


Hae ramo xembovai.
Pyt vaikue reia gui ajapukai ramo
ndee rendu xeayvua.
3 Mbaeta ndee ae xemombo uka ye typya py,
ye mbyte py.
Hae ramo yy oxyry at vy xejoko.
Ndeguigua yai opu-pu vy oaxa tema xery rupi.
4 Hae ramo xee aipoae:
Xemombo ma rexaa gui mombyry.
Xapya rei ndau aexa ju r ri
ndevygua templo ikya e vae?
5 Yy xeaoi xerekovea peve,
yy typya ma xejoko.
Yxypo ikuai vae onhemama xeak rupi.
6 Yvy guy py peve aguejy avy,
yvy peve ete aguejy.
Hae nunga rakae r peve xery rupi xejokopa ta vaekue.
Hae rami te omanogue ikuaia gui ndee reno ju xerekovea,
Senhor Xeruete.
7 Xeryepy py xenhe o vae ikangy ramo
xemaendua Senhor re.
Hae vy ajerurea re aromaendua ndea py,
Ndevygua templo ikya e vae py ae.
8 Amongue mbaemo raangaa pe rive ojeko me vy
ojepea imboaxyar vaekue gui.
9 Hae r xee ma avyaa amonhendu reve
ame r mbaemo ndevy,
hae ajapo r vaekue ajapopa nho r hei.
10 Hae gui ma pira pe Senhor ijayvu ramo ombojevy Jonas yy rembe

re.

Nnive tet py Nhanderuete ayvu Jonas omombeuague

3  Hae
gui tegue ju Senhor oayvu ombou Jonas pe. Hae vy aipoei:
1
2
Eiko katu ke, hae tereo tet guaxu Nnive katy. Emombeu
ke hae kuery pe aipoae uka vae ndevy hei. 3 Hae ramo Jonas ma

Senhor ijayvuague rami vy opu vy oo Nnive tet katy. Nnive tet ma


tuvixa ete itui Nhanderuete renonde. Hae javi rupi mboapy ra mae ma
jaexapa r.
4 Hae gui Jonas omboypy tet rupi oiko agu. Pete ra re oguata

oikovy. Ayvu omombeu oikovy vy aipoei:


Quarenta araa py Nnive tet omombaa r hei.
1529 Jonas3,4

Nnive pygua kuery ojeko rerova okuapyague


5 Hae
gui ma Nnive pygua kuery ojerovia okuapy Nhanderuete re.
Hae rami vy ojapo okaru e re ikuai agu. Onhemonde okuapy ajukue
voxa guigua py, yvatekueve, yvygueve guive.c
6 Hae rami ikuaia Nnive pygua huvixa voi oendu. Hae rami vy guenda

openaaty gui opu hoamy vy omboi oao huvixa pegua, hae vy ajukue
vaikue voxa guigua py ju onhemonde, tanhimbu py oguapy oiny guive.
7 Hae rami vy Nnive tet hae javi rupi omondouka po rami omombeu

vaer: Huvixa hae ixupegua yvatekueve ojapo ukaa rami vy avakue,


mymba kuery vaka hae vexai kuery voi ndoui r mbaeve, ndaperaai r
okaruaty py, ne yy ndoyui r guive. 8 Hae rami rgue py avakue hae

javi tonhemonde ajukue voxa guigua py, mymba kuery voi. Pejapukai at
ke Nhanderuete pe. Pete-te pejeko rerova ke haeve ea rami rei peikoa
gui, mbaemo vai pendepo py pejapoaty gui guive. 9 Xapya rei nhi

Nhanderuete amboae rami onhembopya vy ojepea r ojapo taa gui, hae


vy ndaipoxyvei r nhamanomba e agu, hei.
10 Hae rami hae kuery ikuai ramo Nhanderuete oexa, mbaeta

haeve ea rami ikuaia gui ojeko rerova okuapy. Hae ramo


Nhanderuete nomoingoi mbaemo vai ombou r vaekue, ndojapoi
oayvuague.

Jonas ndovyaiague

4  Hae
r Jonas ma hae rami hae kuery ikuaia ndojou pori ete vy
1

ivai oiny. 2 Hae rami vy onhemboe Nhanderuete pe. Aipoei:


Ai Senhor! Po rami e teve xeayvu vaekue xeyvy re teri aiko


reve? Hae nunga rupi ae aa pojava vaekue Trsis katy ajava vy, mbaeta
aikuaa ndee Nhanderuete poroayvu vae reikoa, renhomboaxy, nandevai
voi, hae opa mbae py rejapo por vaea. Hae rami vy aikuaa mbaemo
vai rejapo taa gui rejepea ra. 3 Hae nunga rupi Senhor, ndevy pe

ajerure, eipea na xerekove, mbaeta aikove rgue py haeveve amano


agu hei.d
4 Hae ramo Senhor aipoei:

Haevea rami ri tyy evoko rami ete ndevaia? hei.


5 Hae gui ma tet gui Jonas ojepea vy mombyryi oguapy oiny kuaray

oua katy. Hae py ojapo ngoguyr, iguy py opytuu agu kuaray py,
mbaemo tet re oiko vae oexaxe vy.

c
3.5 Hae kuery ma hae rami ikuai onhemboaxya rupi. d4.2 Jonas ndovyai mbaeta
ndoipotai Nhanderuete omboaxy vy ogueraa jepe Nnive pygua kuery, hovaigua ikuai
ramo. Hae r Nhanderuete ma nhomboaxy vae vy ndoipotai okanhy (Ezequiel33.11;
Joo3.16; 2Pedro3.9).
Jonas4 1530

Senhor omboeague Jonas


6 Hae ramo Nhanderuete ojapo mbaemo roky henho agu rami. Hae
vae ma ojeupi ovy Jonas ry, inhak ry rupi omokuaray, ome agu
opytuu agu. Hae ramo Jonas ma mbaemo roky oexa vy ovya ete oiny.
7 Ko jevy r kuaray o ovy jave Nhanderuete ombou avi pete mbii.

Hae vae ma mbaemo roky hou r ipirupa. 8 Kuaray yvateve ovy ramo

Nhanderuete ombou avi pete yvytu aku kuaray oa katy gui oipeju vae.
Jonas ak re kuaray ojope rat ramo ikangypaa oendu. Hae rami vy
omano agu re ojerure. Hae vy aipoei:
Aikove rgue py haeveve amano agu hei.
9 Hae ramo Nhanderuete oporandu Jonas pe:

Haevea rami ri tyy evoko rami ete ndevai reiny mbaemo roky re
rive?
Ombovai:
Anheta rupi xevai vy amanoxe guive hei.
10 Hae ramo Senhor aipoei:

Ndee ma remboaxy ri mbaemo rokyi rembaeapo ramo e henho


vaekue, hae remboyvate vaekue te. Hae nunga ma pete pyt re
henho rire amboae pyt ju okanhy ju vae. 11 Hae gui xee ma haevea

rami e teve tet guaxu Nnive amboaxy? Hae py ma cento e vinte mil
raxa ikuai opo oiporu kuaa regua hae oiporu kuaa ea oikuaa e vae.
Heta avi ikuai mymba kuery hei.
Miquias ayvu oa
Miquias ayvu oa
Profeta Miquias ijayvu rakae Jud hae Israel kuery heko vai ramo
Nhanderuete ombopaga agu re. Hae nunga rupi pendekuxa Sio tet
ombovaipaa r mbaetyr yvy karaa rami, Jerusalm opyta r mbaemo raykue
aty rive. Yvyty templo oa voi opyta r yvyi jaipa vae rive (3.12).
Ijayvu avi arakaeve r Senhor ogueraa jepe vy omoingo por ju agu re.
Judeu kuery anho e guive, yvy jave re ikuai vae ixupe anho r ikuai. Opaa
ra py ma yvyty Senhor pegua oo oa vae omboyvateve r yvyty hae yvy
ikuai vae ry. Hae ramo yvy regua kuery ojeoi r hae katy. Heta vae regua
kuery oo vy aipoei r joupe-upe: Peju ke, jajeoi Senhor pegua yvyty re, Jac
kuery Ruete pegua oo oa katy. Hae ramo nhanemboe r oikoa re, hae vae rupi
nhande kuery voi nhandekuai agu, hei r okuapy (4.12a).

Israel hae Jud kuery rovai opu okuapya re ijayvuague

1  Moresete
pygua Miquias pe Senhor oayvu ombou vaekue. Jud
1

pygua huvixa Joto, Acaz hae Ezequias ikuai jave ijayvu Samaria
hae Jerusalm tet re.
2 Yvy regua kuery hae javi, pendu ke. Ndee yvy, ejapyxaka avi ke,

hae yvy re pendekuai vae hae javi. Senhor Nhanderuete ijayvu ta


penderovai, ojeupegua templo ikya e vae gui ae. 3 Mbaeta neexa,

Senhor ma oamba gui oguejy ouvy vy oguata r ovy yvyty yvateve vae
ry rupi. 4 Igury yvyty ikuai vae ma hykupa r, yvyugua voi ovopa r

tata raku py iraity omo mbyre hykua rami, yvy guy katy yy oxyry at
vae rami guive. 5 Hae nunga hae javi oiko r Jac kuery heko vaia re,

Israel kuery ojejavya re ae. Hae gui mavae kuery tu ikuai Jac regua
heko vai vae? Samaria pygua kuery e teve? Hae mamo tu o yvyty ry
Jud kuery taangaa mbojerovia atyr ojapo vaekue? Jerusalm tet py
e teve?
6 Hae nunga rupi Senhor aipoei:

Samaria tet ma xee ajapo r mbaety mbyte ita omboaty pyre


rami rive, hae uva onhota agu. Mbaeta hae py ita ombojoja pyre

1531
Miquias1,2 1532

ambojerepa r heravy yvy guy katy, oo renda ojekuaapa peve. 7 Hae

gui taangaa ojapo pyre ma omboaypaa r, onhemongya reia repy


oapypaa r, hae taangaa oguereko vae hae javi xee ambovaipa r.
Mbaeta hae kuery itavy reia repykue re rive ojou rire hae rami ikuai
vae pe ae ju r ogueraa uka hei.
8 Hae nunga rupi xee ajaeo, anhendu rat aikovy, xeporiaua rupi

aiko xepire rei reve. Jagua-tuvy nhe rami ajaeo aikovy, hae guyra-
nhandu rami xepya vai nhendu. 9 Mbaeta xeretar kuery ai ma okuera

ve ae vae. Mbaemo vai ete ou Jud re, ova ma xeretar kuery rekoa
Jerusalm rok peve ete.
10 Hae nunga pemombeu eme Gate tet py, pejaeo eme guive.a

Bete-Leafra py penhembojere-jere yvy kui rupi. 11 Pe Safir pygua


kuery, pendepire rei hae pexmba reve r peo. Zaan pygua kuery voi
ndoo jepei r. Bete-Ezel pygua kuery ojaeo reia pendu vy peikuaa r
napenepytyvvei ra. 12 Mbaeta Jerusalm tet rok peve Senhor

guigua mbaemo vai ou ramo Marote pygua kuery oar okuapy mbaemo
por oiko r. 13 Hae gui Laquis pygua kuery, pemoxmba kavaju kuery

karxa re. Mbaeta pe kuery ranhe pejapo Sio pygua kuery ojejavy
agu rami, pendere o rae Israel kuery heko vai agu. 14 Hae Moresete-

Gate pygua kuery pe ma peme r mbaemo ox ta ma ramo. Aczibe


py oo ikuai vae ma Israel pygua huvixa kuery ojekore agu rive opyta.
15 Hae gui Maressa pygua kuery, pendea py voi ambou r pendere

ipoaka vaer. Adulo peve voi ova r Israel regua yvatekueve.


16 Pejayapa pendea hiyvypyi rupi penderay kuery perovya vaekue re

pendepya vai vy. Pendeapyte rupi penhopmba ke xapir rami, pendegui


hae kuery oipokuaa reve ogueraapaa ta ma ramo.

Joguereko axya kuery pe ndaevei ete r, heiague

2  Ndaevei
ete r ngupa py oa py ojejavy agu anho opya re omo
1

vae kuery pe. Hae vae kuery ma kogueve haekue rami ae r


ikuai, hae rami agu ipoaka vae vy. 2 Hae kuery ma nhombaety

ojopyxea oendu vy oipea r, joo voi ojopy r. Hae rami vy omokanhy


r avakue hae hoo py ikuai vae guive. Omomba r hoo vae imbae rei-
rei reve. 3 Senhor aipoei:

Hae nunga rupi hae kuery re ambou r mbaemo vai. Hae vae
gui ma ndapeo jepevei r. Penhemboyvatea rupi ve r pendekuai,
mbaemo vai oikoa ra. 4 Hae vae ra penderovai omombeua r

pete ayvu penereronhemboaxya rupi merami. Hae vy aipoea r:


Nhanemokanhymba ma! Nhanderuete joupe omboaxapa ma xeretar

a
1.10 Profeta Miquias ndoipotai hovaigua kuery Gate py ikuai vae hae nunga oendu,
ojojai rei e agu.
1533 Miquias2,3

kuery yvy oguereko vaekue! Xegui voi oipeapa! Nhande kuery mbaety
ikuai vaekue ma anhet rupi e ikuai vae pe ju omboaxa, ea r. 5 Hae

nunga rupi Senhor pegua kuery tegue ju ijaty okuapy te pendeyvyr


oa vaer ma ndoikoi r, xorte oexaa rupi, ne ix omoata rupi voi.

Profeta ramigua rive re ijayvuague


6 Hae
r heta vae kuery ma aipoei okuapy xevy:
Ndeayvuve eme hae rami, ndeayvu riae eme. Mbaeta orere ndoui
r roxmba agu. 7 Jac kuery re ma ndoui r remombeu reikovy vae.

Tyr pa Senhor Nhe ivai vi nhandevy? Po ramigua ae r teve ojapo?


hei okuapy.
Senhor ombovai:
T, teko por rupi ikuai vae pe ma xeayvu ojapo por r. 8 Hae r

xevygua kuery ma kuei teri xere opu okuapy xerovaigua rami. Hae
rami vy pendea rupi oaxa rivei ovy vae gui peipea r ijao, i-capa voi,
pendere opu agu re onhembopya e te. 9 Xevygua kunhague gui

voi peipea ngoo py ovya agu vaekue. Imemby kuery gui voi peipea
mbaemo por rakae r peve guar ame agu vaekue. 10 Pepu ma

havy, tapeopa, mbaeta peague py ndaevei pepytuuve agu. Tapeo,


mbaeta penhemongyapaague ojapo penemokanhymba agu rami,
penemokanhya re. 11 Hae gui penembyte xapya rei oiko r yvytu

rami rive ijapu vy aipoei vae: Xee ma vinho hae ngaua rupigua rive
amombeu vae, hei. Hae vae rive r haeve pe kuery pegua profeta
oiko agu.

Israel kuery okuavei vae Senhor omono ju agu re ijayvuague


12
Hae gui pe Jac regua kuery ma xee romonomba ju r.
Amboatypa r Israel kuery okuavei vae. Joa py meme r romo, vexai
kuery ma kora py, e vy nhundy mbyte py ikuai vae rami. Hae ramo
heta ete ju ikuai vy onhendu rat rei r okuapy. 13 Hae kuery renonde

rupi pete oo r tape apoar. Hae ramo hae kuery omba r, ok rupi
oike hae o ju r jogueravy. Hae kuery renonde rupi oo r Huvixave ae.
T, Senhor ae r oo hae kuery renonde rupi hei.

Huvixa, sacerdote hae profeta kuery rovai ijayvuague

3  Hae
gui xee aipoae:
1

Pe Jac ak hae Israel kuery ruvixa pendekuai vae, pendu


ke a. Pe kuery e teve haevea rami joguerekoar penemoingoa pyre?
2 Mbaeta pe kuery ma ndaperovyai r ipor vae, hae r mbaemo

vai rive pejou por. Hae rami vy peipiropa r heta vae kuery, hoo
voi pemboi r ikgue gui. 3 Hae rami vy peu r xevygua kuery

rookue, ipire pemboipa r, hae ikgue ma pemopmba rive r. Hae


Miquias3,4 1534

vy pemboipa r hookue oja py, oja ix vae pyguar guive. 4 Hae rami

rire Senhor pe pejapukai ramo noendui r pendeayvua. Hae rami


rgue py hae vae jave pe kuery pe ndojexa ukavei r, haeve ea rami
pendekuai ramo.
5 Hae gui profeta ramigua kuery xeretar kuery oguerojejavy ramo po

rami Senhor ijayvu avi hae kuery re.


Pe kuery ma peu vaer omea ja Haevepa rei r peje. Hae r
peu vaer nomei vae kuery pe ma Ou r pendere opu vaer peje.
6 Hae nunga rupi pe kuery ry ou r pyt mbaeve ndapexavei agu,

oiko r pyt reia mbaeve penembaekuaa e agu. Profeta kuery pe


ma kuaray oike xapya r, hae kuery pe ara py te pytmba r. 7 Hae

ramo mbaemo oexa vaety kuery oxmba r, imbaekuaa vae kuery


ndoikuaavei rei r. T, hae kuery ojoko r ojuru, Nhanderuete mbaeve
py nombovai ramo hei.
8 Hae r xere ma Senhor Nhe poakaa anho o. Hae rami vy xere

o haevea rami ajoguereko agu hae xembaraeter, Jac kuery pe


amombeu por agu heko vaia, hae Israel kuery ojejavya.
9 Pe Jac ak hae Israel kuery ruvixa peiko vae, pendu ke a, mbaeta

haevea rami pejoguereko, hae haevea ramigua pe Ndaevei vae


peje. 10 Pe kuery ma tuguy pemoa rupi rive pejapove oor Sio tet

re, mbaemo vai rupi anho pejapo Jerusalm re. 11 Hae pygua huvixa

pendekuai vae ma perta pejopy vy rive r peikuaa pota mbaemo re,


sacerdote kuery ma nhomboe r mbaemo ojouxe vy rive, hae profeta
kuery ma perta re rive r imbaekuaa. Hae rami te Senhor re
pejeroviaa rupi merami pendeayvu vy Nhanembyte e teve Senhor o?
Hae ramo nhandere ndoui r mbaemo vai, peje rive r. 12 Hae nunga

rupi pendekuxa Sio tet ombovaipaa r mbaetyr yvy oikaraa rami,


Jerusalm opyta r mbaemo raykue aty rive. Yvyty templo oa voi opyta
r yvyi jaipa vae rive.

Isaas2.14

4  Hae
rami te opaa ra py ma yvyty Senhor pegua oo oa vae
1

omboyvateve r yvyty hae yvy ikuai vae ry. Hae ramo yvy
regua kuery ojeoi r hae katy. 2 Heta vae regua kuery oo vy aipoei r

joupe-upe: Peju ke, jajeoi Senhor pegua yvyty re, Jac kuery Ruete
pegua oo oa katy. Hae ramo nhanemboe r oikoa re, hae vae rupi
nhande kuery voi nhandekuai agu, hei r okuapy. Mbaeta Sio gui ma
oikuaa ukaa r lei, Jerusalm gui onhendu r Senhor ayvu.
3 Hae gui ma Senhor oikuaa pota r yvy regua mbovy e ikuai

vae re, omoarandu r yvy regua ipoakave vae hae mombyrya


rupigua. Hae ramo hae kuery kyxe gui ojapo r yvy karaar, hae
huy guaxu gui ojapo r kyxe yvyra rak ayaar. Mbaeta yvy regua
1535 Miquias4,5

kuery ndoguerojeroviavei r kyxe, ne joe opu agu voi ndoikuaavei


ma r. 4 Hae rami rgue py pete-te oguapy r okuapy ombae uva

rembypy, e vy figoy guy rupi, mbaeta ndoikovei r imondyiar,


Senhor ixondaro reta vae ojuru py ae ijayvu rire. 5 Yvy regua kuery ma

nguuete ramigua rery rupi pete-te ikuai. Hae r nhande ma Senhor


Nhanderuete rery rupi r nhandekuai, rakae r peve.
6 Hae gui Senhor aipoei:

Hae vae ra ma arupa r oguata vaikuei vae kuery, amonomba


avi r ambopagaa rupi araa uka vaekue. 7 Oguata vaikuei vae amoingo

r pete regua okuave vae, hae mombyry ogueraa pyre ma amoingo


r ipoakave vae. Hae rami vy hae kuery re apena r Sio yvyty ry,
a guive rakae r peve. 8 Hae gui ndee torre vexai kuery raraty, Sio

yvyty, t, ndea py r ou jypy guare rami ipoaka vaer, Jerusalm pygua


ae ipoaka ju agu.
9 Hae gui a ma, mbae re tu hae rami ete penerax? No teve

penderuvixave? Penemongeta vaety okanhy ae teve? Pendere teve


imemby raxy vae rami haxy vae ou? 10 Pe Sio pygua kuery, a

pejexavai reve penhea peiny imemby raxy vae rami, mbaeta a peo r
peneret gui hovai rupi rive pendekuai agu. Babilnia tet peve r peo.
Hae rami te penemondoukaa ju r hae gui, mbaeta hae gui Senhor
pendereraa jepe r penderovaigua kuery po gui.
11 A ma heta ete ikuai yvy regua kuery pendere opu okuapy vae.

Hae kuery aipoei: Sio tet tomongyapaa, nhanderexa py ae tajaexa


jaipota vae, hae pygua kuery re oiko r, hei okuapy. 12 Hae rami

te hae kuery ndoikuaai Senhor opya re oguereko vae, ndoikuaai


onhembopyaague mbaemo aju jokuaa ojykya agu py rami omonomba
agu. 13 Hae nunga rupi Sio pygua kuery, pepu ke hae pejyky. Hae

rami agu ame penderakuar ferro guigua, hae penepoapr overa vae
guigua. Hae ramo heta r pejyky yvy regua kuery.b Hae r hae kuery
oguereko vaekue ma pemboaxapa r Senhor pe, imbae rei-reikue
peme r Senhor yvy jave re ipoaka vae pe.

5  Hae nunga rupi a pemboatypa ke pendea pygua xondaro kuery.


1

Mbaeta nhandejokoa r okuapy, hae yvyra py oinup r Israel


kuery rerekoa rova rupi.

Huvixaver Senhor ombou r ituii hae ipoaka agu re ijayvuague


2 Hae
gui ndee Belm tekoa Efrata epy vae, ndee ma kyri ete Jud
regua ikuai agu te ndegui ae r ou xevygua Israel kuery re opena

b
4.13 Hae jave py ma mbaemo ray hae kuery ojyky r vaka opyra rupi. Hae gui apy
ma Jerusalm pygua kuery pe Nhanderuete ijayvu guymba pe rami, yvy regua kuery
ombopaga agu.
Miquias5 1536

vaer. Hae vae ma yma guive ijypy vae, ijypy ete ra guive.c 3 Hae

rami te hae vae kuery Senhor omboaxa r ranhe, imemby raxy vae
oikuavia ra peve. Hae vae jave py ma tyvy kuery mboae ojevypa ju
r Israel kuery ikuaia py. 4 Hae gui guetar kuery re opena vae o at

vy Senhor poakaa rupi r opena oikovy, Senhor nguuete rery ipor


ete vae rupi. Hae ramo hae kuery ikuai por r, mbaeta hae jave
py huvixa pe Yvate ete vae ea r yvy apy peve. 5 Hae ae r oiko

nhanemoingo porar.
Hae gui Assria pygua kuery ma nhandeyvy re ou vy huvixa ro
ikuai vae rupi oaxa jogueravy ramo nhande kuery vae regua opu r
hae kuery rovai, sete joe opena vae hae irundy meme avakue rerekoa
r opu. 6 Hae vae kuery ma kyxe py ombovaipa r Assria hae

Ninrode yvy, hae kuery ropy ae. Hae rami py nhandereraa jepe r
Assria pygua kuery gui, hae kuery nhandeyvy re ou vy nhanderekoa
re opyr ramo.
7 Hae gui Jac regua rembyrekue ma yvy regua kuery mbyte rupi

r ikuai Senhor guigua yxapy rami, jai rogue ry oky rayvi hoa vae
rami guive, mbaeta hae nunga ma avakue re oar vae, avakue ray
kuery re ojeko vae. 8 Hae rami vy Jac regua kuery rembyrekue ma

amboae regua kuery mbyte rupi ikuai r mymba kuery kaaguy regua
mbyte rupi guary oiko vae rami. Yvy regua kuery ikuaia rupi ikuai
r vexai kuery ikuaia rupi guary ray oiko vae rami, mbaeta guary
oaxaa rupi joe opyr reve omboaypa r, heraa jepear ndoikoi r
guive.
9 Hae rami ae avi ndepoaka r nderovaigua kuery re. Hae ramo

hae kuery omokanhymbaa r. 10 Senhor aipoei:


Hae vae ra ma penembyte gui aipeapa r penerymba kavaju


kuery, hae ambovaipa r penerenda karxa joe opua pygua.d
11 Pendeyvy re ambovaipa r tet ikuai vae, hae aitypa r oo

ikorapa vae pejapo vaekue. 12 Pendepo gui aipeapa r mbaevykya,


ndapejouvei ma r imbaekuaa vaer. 13 Pe kuery mbyte gui aipea


r mbaemo raangaa pejapo vaekue, hae ita pembojerovia agu


pemopu vaekue. Hae rami rire ndapejeroavei r pendepo py ae
pejapo vaekue renonde. 14 Penembyte gui aipeapa r taangaar yvyra

pemopu vaekue, hae ambovaipa r peneret ikuai vae. 15 Hae gui

ajou vai hae xepoxya rupi ambopaga r yvy regua xenhe rendu e
vaekue.

c
5.2 Belm tekoa ma huvixa Davi ituiiague (Rute1.2; 1Samuel17.12). Hae nunga rupi
Belm pe Davi rekoague ea (Lucas2.4). Hae gui kovae ayvu rupi vy Jesus voi ituii
rakae Belm py (Mateus2.36). d5.10 Hae kuery ma joe opu agu anho oguereko
vaekue kavaju.
1537 Miquias6

Ojeupegua kuery re oikuaa pota agu re Nhanderuete ijayvuague

6  Pendu
ke a Senhor ayvu. Aipoei:
1

Pepu ke, yvyty ikuai vae renonde pemombeu pendereko,


yvy ikuai vae oendu agu pendeayvua.e 2 Hae pe yvyty pendekuai

vae voi ke pendu Senhor oikuaa vae omombeu r, hae pe yvy yta
ymagua peiko vae reve. Mbaeta Senhor oguereko ojeupegua kuery
regua omombeu vaer, Israel kuery omboayvu agu.
3 Hae gui xevygua kuery, mbae tu ajapo pendere? Mbae nunga py

tu rombovoyi? Xembovai na! 4 Mbaeta Egito yvy gui rogueno vaekue,


escravo pendekuaiague gui roepy vy. Hae gui penerenonder amondouka


rakae Moiss, Aro hae Miri. 5 Xevygua kuery, penemaendua ke a

Moabe pygua huvixa Balaque penemombaxeague re, hae ixupe Beor


ray Balao ombovaiague re. Penemaendua avi Sitim guive Gilgal peve
pendere oiko vaekue re, peikuaa agu Senhor haevea rami meme
pendererekoague hei.
6 Hae gui Senhor pe ajexa ukaxe vy mbae nunga r tu aru,

xerenapy re a agu Nhanderuete yvate ete vae renonde? Henonde aju


vy mbaemo aapy reve ame vaer teve r aru? Vaka ray pete maet
vae aru r teve? 7 Senhor oguerovya r teve mbovy e vexai, hae

e vy dez mil yaki azeite anho tyny vae? Xereko vaiague re ame
r teve xeray petei vaekue, xerete guigua aei teve ame r xepya
guive ajejavyague rekovia? 8 Any avakue, mbaeta pendevy pe Senhor

omombeu ae ma ipor vae oipota vae. Hae vae ma haevea rami


pejoguereko agu, penhomboaxya rupi pejoayvu agu, hae Penderuete
reve penhemboyvate reia rupi e peiko agu.

Haevea rami joguerekoa kuery ombopaga


agu re Nhanderuete ijayvuague
9Hae
gui Senhor oeno r tet pygua kuery. Hae ramo hiarandu vae
kuery ma hery oendu vy ojererokyjea rupi r ikuai. Hae gui ma Senhor
aipoei:
Yvy regua kuery, pendu ke penerenoa. 10 Heko vai vae ro py o

teri teve jokorea rupi ojou vaekue, hae mbaemo ryru jokore agu vae?
11 Xee amboeko por r teve mbaemo opejaa haeve ramigua peiporu

r, e vy poyia jokore agu regua hyru gui peno r? 12 Mbaeta tet


py oguerekopa rei vae kuery jojukaa rupi anho ikuai, hae pygua kuery
hae javi ijapu vae meme, nhombotavya rupi anho ae r ijayvu. 13 Hae

rami r xee rombojexavai r, pejejavya kuxa aipeapa r pendegui.

e
6.116 Apy ma Nhanderuete ojeupegua kuery oeno guenonde ojexa uka agu, hae kuery
omboayvu agu. Hae gui yvyty hae yvy ikuai vae oeno avi henduar rami.
Miquias6,7 1538

14 Haeramo mbaemo peu te napenhandui r, penderye py pendu riae


r penenhembyayia. Penembae rei-rei pemo pormba te ndapejouvei
r. Hae r mbaemo pejou nho vae ma xee amboaxa r kyxe revegua
pe. 15 Mbaemo penhot te napemonoi r. Azeitona reumbiri te azeite

ndaperekoi r pendejee peikyty vaer. Uva voi peumbiri te ndapeyui


r vinho. 16 Mbaeta huvixa Onri ojapo uka vaekue rupi rive pendekuai,

Acabe ro pygua kuery ikuaiague hae nhomongetaa rami guive.f Hae


nunga rupi xee romokanhymba r. Peneret ikuai vae ajapo r ojojai rei
pyr. Hae rami vy ajapo r yvy regua kuery pendejou vai agu rami.

Israel kuery opa mar ikuaia re ijayvuague

7  Ndaevei
ete r xevy, mbaeta xee ma kuaray puku jave mbaemoa
1

omonombaague rupi ndojouvei vae rami aiko, hae rami e vy


uva omonombaa ma rire ivaikue anho ojou vae rami avi, mbaeta
ndaipovei ma hia oipyte pyr, ne figo jypygua jauxe vai vae nunga voi.
2 Mbaeta yvy gui okanhymba ma porayvu vaekue. Avakue ikuai vae

regua peteve jipoi heko por vaer. Pav rei oma mbegue r okuapy
jouguy omo agu. Pete-te ma kya py rami guyvy kuery ae omboaa
rupi r ikuai. 3 Hae kuery opo py ojapo r mbaemo vai anho, onhea

r guive ojapo ete peve. Huvixa ma nhombopagaxea rupi anho oiko, joe
oikuaa pota vae kuery ma perta re anho ojapo, yvatekueve ma ijayvu
r okuapy opya py ojapo vaixea o vae re. Hae rami vy pete rami ete
r ikuai mbaemo vai apoa rupi. 4 Hae kuery vae regua heko porve vae

ma juu rami nhomoingo axy vae, haevevea ramive merami ikuai vae
ma juuty gui ndaeveive vae. Hae nunga rupi ova ma ra peneret rara
kuery omombeu vaekue, pejexavai agu ra ae. Ova ma hae kuery
ndoikuaavei rei agu. 5 Pejerovia eme peneir re, pejerovia eme peneir

kuery re. Pejoko ke pendejuru pendepexo re ojeroa vae pe eteve voi


mbaeve pemombeu e agu. 6 Mbaeta tay kuery ndoayvuvei r nguu

kuery, tajy kuery voi opu r oxy kuery rovai, ipia rayxy kuery voi ome
xy kuery rovai r opu. Hae rami vy pete-te rovaigua kuery ma ngoo
pygua ae r ikuai.g
7 Hae r xee ma ama tema r Senhor re, ar r Nhanderuete

xereraa jepea. Hae ramo Xeruete oendu r xeayvua.

Israel kuery omboaxy agu re Senhor ijayvuague


8 Hae
gui xerovaigua kuery, pevya rei eme xere. Xee haa rire te apu
ju r. Pyt rupi aiko te Senhor omoexak r aikoai rupi. 9 Senhor

pe ajejavy rire ajexavai r ipoxya gui, te xereko re oikuaa pota vy

f
6.16 Huvixave Onri hae Acabe ma pav gui heko vaive vae (1Reis16.25, 30).
g
7.6 Mateus10.35, Lucas12.53
1539 Miquias7

xemboeko por pevei. Hae rami vy xereno ju r guexaka py, hae


ramo xee aexa r haevea rami xererekoa. 10 Hae nunga xerovaigua

okuapy oexa vy oendu r oxmbaa, xevy pe Mamo tu Senhor Nderuete


o? hei rire. Hae nunga oiko r aexa r xerexa py ae, tape rupi yapo o
vae rami opyra ramo.
11 Hae gui peneret kora omoatyra jevya ra py penembotuvixave r.

12 Hae vae ra ma pendea py jogueru r Assria guive Egito peve ikuai


vaekue, hae Egito tet guive Eufrates yak peve, ye guive ye mboae
peve, hae yvyty oa guive yvyty mboae peve ikuai vaekue. 13 Hae rami

te pendeyvy ombovaipaa r hae py ikuai vae kuxa, ojapo vai rei rire.
14 Epena ke ndevygua kuery re ndepopoka py. Hae kuery ma nerymba

rami ikuai. Hae kuery aei ikuai yvyraty reia rupi, yvy por reia mbyte.
Tove yma guare rami tokaru okuapy Bas hae Gileade yvy rupi.
15 Hae ramo pe kuery pe xee aexa uka r mbaemo por, Egito yvy

gui rogueno jave guare rami hei.


16 Yvy regua kuery hae nunga oexa vy oxmba r okuapy ipoakaa

gui. Ojuru ojoko r opo py, ijapyxa voi opyta r oendu ve vae. 17 Mboi

rami oere r nhoguenoiny yvy kui. Mboi minha yvy rupi otyryry vy
onhemiague gui oryryipa reve o vae rami avi hae kuery voi oryryipa
reve r ojexa uka Senhor Nhanderuete renonde, ixugui okyje vaipa
reve.
18 Oreruete, mavae tu oiko ndee rami ete? Ndee ma remboguepa

r orereko vaiague, nderexaraipa r guive ndevygua kuery rokuave


vae orereko vaiague re. Mbaeta Senhor nhomboaxyxe vai vae vy
riae e r o ivaia. 19 Hae rami vy nhanemboaxy ju r, opyrmba r

nhandereko vaiague re, jajejavyague omombopa r ye typyvea py.


20 Hae ramo Jac kuery pe oexa uka r anhet rupi oikoa, Abrao kuery

pe oexa uka r omboaxya, yma guive nhaneramo kuery pe ouraague


rami vy.
Naum ayvu oa
Naum ayvu oa
Profeta Naum oiko jave ma Assria pygua kuery omongyje rei okuapy Jud
kuery. Hae kuery ma nhomboaxy vae hae ipoakapave vae ikuai, oitypaxe
guive Jud kuery. Mavae r tu ojoko Jud kuery omomba e agu? Naum
ombovai: Senhor Nhanderuete ma ndaevei etea hae opoxya oexa uka vae.
Opoxya rupi nhombopaga r opa mbae py. Ngovaigua kuery pe Senhor ipoxy vy
ombopaga r ijae e vae. ... Senhor ipoxy r mavae r tu ogueropoaka kuaa?
Mavae tu oikoveve r opoxy etea oexa uka vae renonde? Mbaeta ipoxya ma
tata rami r ou, itaova ikuai vae omboaypa r guive (1.2,6).
Hae r Nhanderuete pegua kuery pe ma aipoei: Senhor ma poroayvu vae.
Jajexavaia ra ma nhanhemi agu oiko, mbaeta oikuaa hexe onhemi vae kuery
hae javi, hei (1.7). Hae nunga rupi mbaemo oiko te jarovya r Nhanderuete
nhandere openaa.
t

Nhanderuete poxya hae nhomboaxya re ijayvua

1  Nnive
tet pygua kuery rovai ayvu oa.a Kovae kuaxia para re o
1

Elcos pygua Naum pe oexa uka pyre.


2 Senhor Nhanderuete ma ndaevei etea hae opoxya oexa uka vae.

Opoxya rupi nhombopaga r opa mbae py. Ngovaigua kuery pe Senhor


ipoxy vy ombopaga r ijae e vae. 3 Senhor ma ndaivai ma rei r

vaeri ipoakapa vae vy nomboeko pori r heko vai vae. Yvytu jere
hae yvytu ata rupi Senhor oguata vae, hae arai re opyr r yvy kui
rupi rami. 4 Ye pe ijayvu vy omboypa, yak ikuai vae voi omboypa

kuaa vae. Hae ramo Bas hae Carmelo yvy rupi ipirupa. Lbano yvy
re yvoty ikuai vae voi ixormba r. 5 Henonde ma yvyty ikuai vae

oryryipa, yvy ikuai vae voi okanhymba. Henonde rupi yvy opu r
hoamy, yvy hae javi, hae yvy re ikuai vae voi. 6 Senhor ipoxy r

mavae r tu ogueropoaka kuaa? Mavae tu oikoveve r opoxy etea

a
1.1 Nnive tet ma Assria yvy regua tuvixave vae. Hae katy Nhanderuete omondouka
Jonas ojeko rerova agu regua omombeu agu. Hae kuery ojeko rerova vaeri haekue
rami ae ikuai, nanhomboaxyi vy amboae regua omokanhymbaa rupi.

1540
1541 Naum1,2

oexa uka vae renonde? Mbaeta ipoxya ma tata rami r ou, itaova ikuai
vae omboaypa r guive. 7 Senhor ma poroayvu vae. Jajexavaia ra

ma nhanhemi agu oiko, mbaeta oikuaa hexe onhemi vae kuery hae
javi. 8 Hae r Nnive tet ma Senhor omomba vyvoi r, yy tuvixa vae

oua rami. Ngovaigua kuery oakykue monha r pyt rupi. 9 Mbaexa

tu penhembopya pekuapy Senhor rovai? Hae ae r penemomba


vyvoi. Penembojexavaiar ou vy peteguei pyve penemokanhymba r.
10 Mbaeta pe kuery ma juuty mbyte py penhemimba, hae okau vae

rami vinho pendejee penhomba te penemokanhymba r mbaemo


pirekue okaia rami.
11 Nnive tet pygua kuery, pendea gui pete oo Senhor rovai

onhembopya vae, haevea rami nhomongeta vae. 12 Po rami Senhor


ijayvu:
Penembaraete hae pendereta te penemombaa r. Hae rami vy
pekanhymba r. Xee ae r rombojexavai, hae gui ma norombojexavaivei
r. 13 Hae gui pe Jud kuery, pendery gui ma amopmba r hae

kuery canga omo vaekue. Amondopa r ix pendejokuaague. 14 Hae

r pe Assria pygua kuery, Senhor ijayvuague rami vy ndaipoavei r


peneramymino kuery penderery rupi oeno mbyr. Penderuete ramigua
kuery pegua oo gui ma amomba r taangaa ikuai vae, mbaemo ryku
guigua guive. Pendereko vai ramo ajapo r yvykua py penenhonoa agu
rami. hei.
15 Neexa, yvyty ry rupi ou oiny ayvu por mombeua, pendekuai

por agu regua omombeu vaer. Hae nunga rupi Jud kuery, pejapo ju
ngaru, hae pejapo penhemboayvuague, mbaeta pendea py avakue heko
vai vae ndouvei ma r. Hae vae kuery ma omokanhymbaa ae ma.

Nnive tet ojokoa vy ipoakaa ete agu re ijayvuague

2  Nnive
tet pygua kuery, ou ma oiny penemokanhyar.
1

Penhangareko oo ikorapa vae re, pear tape, pemombaraete


pendekupe, pemonomba pendexondaro kuery te.b 2 (Hae rami avi

Senhor omomba ju r Jac kuery poakaa, Israel kuery poakaa omo


ju ra rami ae avi, imbae rei-rei oguereko vaekue oipeapaa hae
uvay ikuai vaekue ombovaipaa rire te.) 3 Nnive pygua kuery vae

regua imbaraetekueve ma oguereko huy jokoa pyt vae, avakue ipya


guaxukueve ma pyt vae py r onhemonde, karxa oguereko katupa ra
py ao o vae overapa, huy guaxu voi overa rei vae. 4 Tape ikuai vae

rupi karxa oaxa-axa vae ma oo at, hae tet mbyte rupi joaxa-axa r
inhaku reve. Tataendy rami r onha, overa vae rami.

b
2.110 Apy ma Nhanderuete omombeu uka ma voi Nnive tet re hovaigua kuery opu
okuapy ra.
Naum2,3 1542

5 Haepygua yvatekueve oeno ukapaa vaeri hae kuery


onhepyxangapa r ouvy tape rupi. Tet kora yvry ova agu
ojapura jogueravy te nhovaex r ngovaigua kuery ojerovia rei hae
hembiporupa vae reve. 6 Yak jokoa ikuai vae oipeaa r ombovaipa

huvixa ro. 7 Nnive tet ma huvixa kunha rami opyta vaekue ri


ijayvuague rami vy ixugui oipeapaa mbaemo, hae pygua kuery escravo-


r ogueraapaa guive. Hae ramo hembiguai kunhatague apykaxu rami
ojaeo okuapy opexo re oipete-pete reve. 8 Nnive tet ma oiko ypy guive

yy omboty pyre rami ae tema o vaekue ri a ma okanhymba ma ovy.


Ojapukai reve Pepyta! Pepyta! ea te mavaeve ndojevyai. 9 Hae gui

Peipea na prata hae ouro o vae, mbaeta mbaemo omo por mbyre
ndogueraapaai teri. O reta teri opa mbae oipotapy, ea. 10 Hae gui ma

Aikore! Mbaeve novei ma, ivaipa vae anho, ombovaipaa ma! ea. Hae
rami vy hae kuery pya hykupa, henapy ryryipa rei guive, pav ryepy
rupi ojexavaia anho oendu, hae javi rova xiguepa rei guive.
11 Mamo tu o a guary kuery kua hae tayi kuery okaruaty? Mbaeta

hae vae rupi guary oiko-ikoaty, guary kunha tayi reve mavaeve
omondyi e re oiko vaekue.c 12 Guary ojuka reta vaekue guay kueiry

hou vaer, gua py ojuka vaekue guary kunha pe ombojao vaer.


Itakua oaty omonymba vaekue ojuka vaekue-ekue regue, xoo anho
ikua rupi o vaekue.
13 Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Neexa, xee ma nderovai aiko. Hae rami vy aapypa r ndekarxa


hatax reta reve, kyxe py ajuka ukapa r nderay kueiry, hae ndeyvy gui
aipea ukapa r nerembia. Hae ramo noenduavei ma r ndeayvu reraa
kuery hei.

Nnive tet ombovaipaa agu re ijayvuague

3  Ndaevei
ete r tet jouguy moa anho ikuaia vae pe. Ijapua hae
1

mondaa tyny vae, hae mbaemo oipeaague o riaea! 2 Pendu ke: vaka

pi revovo, karxa rura ryapu, kavaju ou nhendua, hae karxa oaxa nhendu
vae. 3 Neexa, kavaju rygua kuery ogueronha at, kyxe hexakmba, huy

guaxu overapa, oikutu pyre heta ikuai, manogueaty, manogue opa e vae.
Omanogue ikuai vae re onhepyxangapaa rive. 4 Hae nunga hae javi ma

kunha tavy reia ipor vae kuxa. Hae vae ma mbaevyky ja avi. Ovende
amboae regua otavya py, oo pygua kuery ovende avi ombaevykya py.d
5 Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Neexa, xee aiko nderovai. Aupi r ndetupyja hapy gui nderova ry


peve. Hae rami vy amboae regua kuery pe aexa uka r ndepire reia, hae

c
2.11 Nnive tet pygua huvixa kuery pe ma Guary kuery ea rakae. d
3.4 Nnive tet
pe ae Kunha tavy reia hei profeta.
1543 Naum3

tet ikuai vae pe aexa uka r rexa. 6 Ndery amombo r haeve vae,

rombojaru rei r, hae roeja r pav rembiexar. 7 Hae ramo nderexaa


kuery onhamba r ndegui. Hae vy aipoei r: Nnive tet ivaipa ma.


Mavae tu omboaxy r? Magui tu ajou r heronhemboaxyar? hei r.
8 Nnive tet, ndee teve N-Amom gui haeveve vae? Mbaeta hae vae

tet ma Nilo yak hae yy omboty pyre mbyte py o vaekue. Jovaive rupi
yy o. Hae rami vy tet kora rgue py ye o vaekue hovaigua jokoar.e
9 Etipia hae Egito yvy pygua opa mbae py oipytyv agu rami ikuai

vaekue. Pute hae Lbia yvy pygua voi ipytyvar ikuai avi vaekue.
10 Hae rami te ogueraapaa rakae escravo-r. Tay kuery voi ojukapa

tape ojerea ikuai vae rupi. Yvatekueve re oexaa okuapy xortea, hae
ipoakakueve voi omboapaa corrente py ojokua reve.
11 Hae rami ae avi Nnive tet, ndee voi neakanhy vy renhemi r.

Ndee reka avi r nderovaigua kuery gui renhemi agu. 12 Ndea py oo

ikorapa vae hae javi ma ra pyau jave figoa rami rive opyta. Mbaeta
ombovavaa ramo rive hoapa r hiuxea kuery juru py. 13 Neexa, ndea py

xondaro kuery ikuai vae ma kunhague rami meme opyta. Ndeyvy rupi
tet kora rok ikuai vae ojepeapa r nderovaigua kuery oikepa agu,
ok jokoa okaipa rire.
14 Peno yy peneret ojokoa jave guar, pemombaraeteve pendero

ikorapa vae. Tapeo yapo py, pepyr yapo hapomo rei re, yvy jykue
ombojoaague pemoatyr agu. 15 Hae rami te penemombaa r tata py,

kyxe py guive pendejukaa r. Tuku rami r penemokanhymba. Tuku


rami pendereta, tuku-karu gui penderetave te, 16 jaxy-tata yva re ikuai

vae gui mbaemo vendea kuery pereko vae hetave te tuku-karu oike
r pendea py, hae gui o ju r oveve reve. 17 Penderegua yvatekueve

ma tuku rami ikuai, hae pendea py joe opena vae kuery ma tuku
tuvixakueve rami, mbaeta yroy jave py onhemi r oo mbotya re, vaeri
kuaray yvatei ramo ovevepa r ojeoivy. Hae ramo ndoikuaavei r
ooague.
18 Ndee Assria pygua huvixave, ndevygua joe opena vae kuery okepa

okuapy, yvatekueve voi. Ndevygua kuery oamba ma yvy ikuai vae


katy, hae ndoikoi imono jevyar. 19 Ndeai pegua mo ma ndoikoi,

okuera e vaer ae. Nderekokue oendu vae kuery ojepopetepa r


nderovai. Mbaeta hae javi regua re rembou vaekue imoingo axyar.

e
3.810 N-Amom ma tet guaxu Egito yvy re o vaekue ri Assria pygua kuery
ombovaipa rakae.
Habacuque ayvu oa
Habacuque ayvu oa
Profeta Habacuque ma ngovaigua kuery Babilnia pygua po py hetar
kuery ojexavai taa oikuaa vy oporandu Nhanderuete pe: Senhor, rakae
peve r tu ndevy ajapukai te ndee nerendui? Ndevy ajapukai vy Jogueroa
reia rupi ikuai! hae te ndee ma ndorereraa jepei, hei (1.2). Hae ramo
Nhanderuete ombovai vy ijayvu ojeupegua kuery ombopaga agu re. Hae
vae ayvu ndoaxa rivei r. Hare te ear tema, mbaeta anhet ou re are
e re. Peikuaa pota ke onhemboyvate rei vae kuery re! Hae kuery nhe
ma haeve ea rami o. Hae r heko por vae ma ojeroviaa rupi r ikuai
(2.3b-4).
Nhanderuete nhombopaga agu ra ou agu Habacuque pe omombeu ramo
aipoei: Hae nunga aendu vy anhemondyipa. Ndeayvua gui xerembe ryryipa.
Xekgue humba rei, xerenapy voi ikangypa. Hae rami te akyrir reve r ar
aikovy jexavaia ra ova agu, mbaeta ou re orere opu rei vae kuery ry.
Xapya rei figoy ndaipoty pori r, hae uvay re hia no, oliveira ndaia pori,
hae mbaety rupi voi jau vaer ndoikoi, vexai kuery oipeapaa r heravy ikora
gui, hae vaka voi ikora py ndaipovei te, xee ma arovya riae r Senhor, avya
r Nhanderuete xereraa jepea re, hei (3.1618). Salmo py oa rami: Pear ke
Senhor. Pendekuerai eme, pendepya guaxu hae pear tema Senhor (Salmo
27.14).

Jud kuery reko vaia re ijayvuague

1  Kovae
ayvu ma profeta Habacuque pe oikuaa uka vaekue.
1
2 Senhor,
rakae peve r tu ndevy ajapukai te ndee
nerendui? Ndevy ajapukai vy Jogueroa reia rupi ikuai! hae
te ndee ma ndorereraa jepei. 3 Mbae re tu xevy pe rexa uka

heko vaia, hae xeapo nhombojexavaia aexa agu rami? Mbaeta


xerenonde o riae mbaemo mbovaipaa hae jogueroa reia.
Jojoko-joko reia rupi ikuai, nhombojovake kuerei r. 4 Hae

nunga rupi lei rupi ve joguerekoa, haevea rami joguerekoa


ndojekuaavei ma. Heko vai vae kuery heko por vae ojokopa rei
ramo haevea rami joguereko.

1544
1545 Habacuque1

Jud pygua kuery heko vai ramo Nhanderuete


ombopaga uka agu re ijayvuague
5 Senhor
aipoei:
Pexa pota havy yvy regua kuery re ajapo taa re. Pema vy
penhemondyipa rei r peneakanhymba peve. Mbaeta peikove teri reve
voi ajapo r mbaemo, pendevy omombeua te perovia vaer nunga
e.a 6 Mbaeta ambou r caldeu kuery. Hae vae kuery ma nhomoingo

axy etea hae ivai ja. Yvy hae javi rupi oguataa rupi oipeapa r okuapy
amboae kuery rekoa. 7 Hae kuery ma nhomongyje hae ijavaeteve vae.

Hae kuery ae guekor oeja, hae onhemboyvate rei okuapy. 8 Hymba

kavaju kuery ma xivi para gui inhakuve vae. Kavaju rygua kuery voi
guary pyt rupigua gui inharve vae, opa rupi ogueronhaa rupi. Hae
vae regua kavaju rygua kuery mombyry gui ova xapya vy oveve
merami jogueruvy, taguato hou vaer re hoa xapya vae rami avi.
9 Hae kuery ma jogueroa reia rupi anho r ou. Ngova re onhea rei r

oove tema agu, hae escravo-r ojou vaekue ma ita kui reia rami heta.
10 Hae kuery ma huvixave kuery mbojaru reia rupi ikuai. Yvatekueve te

ojojai rive r okuapy. Ojojai avi r oo ikorapa vae hae javi, mbaeta yvy
omboaty vy oipea kuaa. 11 Hae gui yvytu oipejua rami oopa ju r. Ipo

kyapa vae meme, hae ae poakaa pe rive Nhanderuete hei guive.

Heta vae kuery re profeta ojerureague


12 Hae
gui Senhor Xeruete ikya e vae, ndee ma jypyi guivegua e
teve reiko? Hae ramo ore kuery noromanoi r. Senhor, ndee reiporavo
Babilnia pygua kuery orembopaga agu ae. Xeitaova, ndee ae rembou
oremoarandu agu. 13 Nderexa kya e vae vy ndaevei mbaemo vai rexa

agu, nhombojexavaia re ndaevei rema rive agu. Mbae re r tu havy


nerembopagai anhet rupi e ikuai vae, mbae re rekyrir r heko vai vae
omokanhy ramo hae kuery gui heko porve vae? 14 Mbae re tu remoingo

uka avakue pira ye rupigua rami, hae e vy yvy rupi onhembotyryry


vae rami? Mbaeta hae vae kuery ma nguvixa ndoguerekoi. 15 Mbaeta

avakue hae javi re hovaigua kuery pinda reve opu ovy vy ogueno
at r. Pira mboaa py omonomba r. Hae nunga anho hae kuery
oguerovya vy ovya rei r okuapy. 16 Hae nunga rupi ombae pira mboaa

pe ae r hae kuery ome mbaemo ombojeroviaa rupi, pira renoa pe


rive r oapy okuapy heaku por vae. Mbaeta hae vae rupi ae r ojouve
tema ovy. Hae rami vy guembiu mbaemo kyrakue py omoir reve r hou
okuapy. 17 Hae rami ete pira mboaa py hae kuery nhogueno tema r

teve? Nhomboaxya rupi e ojuka tema r teve yvy regua kuery?

a
1.5 Atos13.41
Habacuque2 1546

Senhor ombovaiague

2  Hae
gui xee ma apu r haamy aaraty torre py. Oo ikorapa
1

vae ry aaty py ama r aikuaa pota agu ajerurea Nhanderuete


ombovai vy mbae hei pa raea re.
2 Hae gui Senhor xembovai vy aipoei:

Embopara ndevy aexa uka ta vae. Yvyrape re emboparapa, onha


reve oaxa vae te oexa kuaa agu. 3 Mbaeta aexa uka vae ma rakae r

teri ojeupity vaer, hira py por. Oo pojava guive ojeupitypa agu,


ndoaxa rivei r. Hare te ear tema, mbaeta anhet ou re are e re.
4 Peikuaa pota ke onhemboyvate rei vae kuery re! Hae kuery nhe ma

haeve ea rami o. Hae r heko por vae ma ojeroviaa rupi r ikuai.b


5 Hae gui vinho nhombotavya rami ae avi onhemboyvate vae kuery voi

no riaei r. Hae kuery houpaxe vy ojuru oipea yvyra rupa rami, manoa
rami ae avi Haeve ma ndei kuaai vae. Hae kuery voi ojeupe guar
oguerupa r yvy regua kuery, amboae regua hae javi re r ipoaka.

Caldeu kuery pe Ndaevei ete r pendekuai heiague


6 Hae
nunga rupi hae kuery rovai amboae kuery ijayvu r okuapy
porojojai vae ayvu rupi. Hae vy aipoei r okuapy:
Ndaevei ete r imondaague omboaty vae pe, hae oreve vaekue
ombopagaa rupi rive oguerekopa vae pe! Rakae peve r tu hae rami
reiko? 7 Mbaeta oreve vae kuery opumba r ndere. Hae kuery omy

vy nemondyipa xapya r. Hae ramo mbaemo rereko vae opyta r hae


kuery oipeapa vaer. 8 Yvy regua heta vae mbae rei-rei reipeapa rire

amboae regua kuery ju oipeapa r ndea gui, avakue ruguy remoague


hae ijyvy rembovaipaague re, tet hae tet pygua kuery hae javi guive.
9 Ndaevei ete r jokorea rupi oipea vaekue ngoo py omboaty vae pe.

Yvatea py renhemixe te mbaemo vai gui reo jepe agu. 10 Ndero pygua

kuery oxmba agu rami rejapo. Heta regua remombaa py nenhe pe ae


rejapo vai. 11 Mbaeta ndero mbotya re ita o vae ae r ijayvu nderovai,

hae yvyra opyaxa vae nemombeu r.


12 Ndaevei ete r jouguy moa rupi rive guet ojapo vae pe, hae teko

vai rupi omo at vae pe. 13 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae gui ae

povae ou: Yvy re ikuai vae ombaeapoa rupi mbaemo ojou vaekue ma
tata oapypa vaer meme. Hae nunga rupi hae javi regua haxypa rive
r. 14 Mbaeta yvy jave re tyny r Senhor rexaka oikuaa vae, ye yy

tynya rami avi.


15 Ndaevei ete r oir kuery omongaupa vae pe, hae vinho reve

ndaevei vae omoir vy oir kuery oxa oexaxe vae pe. 16 Mbaeta

b
2.4 Romanos10.17, Glatas3.11, Hebreus10.3738
1547 Habacuque2,3

nemboetepaa rgue py rexmba r. Ndee voi reyu r hae nunga, hae


rexa uka r ndepire regua remboi uka e vaekue reikoa. Mbaeta ova
r ndee voi reyu agu karo Senhor oiporu kuaa regua py ome vae
gui. Hae ramo rexmbaa ojaoipa r ndepoakaague. 17 Mbaeta Lbano

yvy rembovaipaague rekovia ndeaoi r, mymba inhar vae rejukaague


regua voi nemongyje rei r, avakue ruguy remoague re, hae yvy, tet
hae tet pygua kuery remokanhymbaague re guive.
18 Mbaer tu ovare mbaemo raangaa, ijapoa kuery ae ojapo rire?

Taangaa mbaemo ryku guigua voi apu ja meme. Mbaexa r tu ijapoare


ojerovia hae ae ojapo vaekue re, mbaeta taangaa ijayvu e vae rive
ojapo rire?
19 Ndaevei ete r yvyra guigua pe rive Evy ke! hei vae kuery pe,

hae ita ijayvu e vae pe Endu ke! hei vae pe guive. Taangaa rive
ndau nhanderekomboe r? Neexa, ouro hae prata py ojaoipaa vaeri
igury ma ipytua no. 20 Hae r Senhor ma ojeupegua templo ikya e

vae py o. Tove yvy jave re ikuai vae tokyrirmba henonde.

Nhanderuete pe Habacuque onhemboeague

3  Po
rami ma profeta Habacuque onhemboe mboraei ojapo reve.
1

2 Senhor, ndeayvua aendu vy


aendu avi anhemondyia.
Senhor, ore kuery ra py ju ejapo ymave rupi rejapo vaekue
ramigua.
Orera py ju ejapo hae nunga oikuaapaa agu rami.
Ndepoxya ramive ma nemaendua avi ke renhomboaxy agu re.
3 Nhanderuete ma ou oiny Tem gui,

Par yvyty gui ou Ikya e vae.


Hexaka omony yva,
yvy voi tyny ogueroporai vae.
4 Hexaka ma tataendy rexak rami,

ipo gui ma nhemboxi ojekuaa,


opoaka onhomiague gui.
5 Guenonde rupi ombou mbaeaxy vaikue,

guakykue rupi voi nhomoingo axya omoingo.


6 Hae opyta vy rive ojapo yvy oryryipa agu rami.

Oma hoamy vy rive ombojaity yvy regua kuery.


Hae ramo yvy jypygua vae ikuipa,
yvy o riae r vaekue voi hoapa.
Hae r Nhanderuete oikoa ma imar e vae.
7 Cus yvy re aexa oguy py ikuai vae ojexavai r,

hae Midi yvy re ijaty vae kuery oryryipa.


8 Senhor, yak pe teve ndepoxy?
Habacuque3 1548

Yaki ikuai vae pe teve,


e vy ye pe ndevai?
Mbaeta reguata reovy nerymba kavaju ry,
ndekarxa py reju ndepoakaa rexa uka vy.
9 Nderapa reno renhomiague gui,

nderuy ryru ma tyny vaipa.


Yvy rembojao yak renhono vy.
10 Yvyty ikuai vae nderexa vy ojeroa okuapy,

hae vy ojapo yvy guy katy yy oxyry at agu rami.


Ye voi typyvea guive hevovo nhendu,
hae yvate katy oupi opo.
11 Kuaray hae jaxy ma oa py ae opyta

nderuy onhe ovy vae hexakmba r,


hae nderuy guaxu hexak vae overa gui.
12 Rejou vaia rupi reguata reovy yvy jave rupi,

ndepoxya rupi repyrmba yvy regua kuery re.


13 Ndejeupegua kuery reraa jepe vy ae reo,

huvixar remo vaekue reraa jepe agu.


Hae rami vy rembovaipa heko vai vae kuery ro aoia,
hoo yta voi remboipa.
14 Nderovaigua xondaro kuery ruy py ae reikutu inhak rupi,

hae kuery yvytu at rami xemokanhy agu ou jave.


Ovya reve ou vaekue nhemi rupi iporiaukuei omokanhymbaa
rami.
15 Hae gui ndee ma ye ry rupi reguata rejuvy nerymba kavaju kuery

reve,
yy ojeapa vae rupi ae.
16 Hae nunga aendu vy anhemondyipa.

Ndeayvua gui xerembe ryryipa.


Xekgue humba rei,
xerenapy voi ikangypa.
Hae rami te akyrir reve r ar aikovy jexavaia ra ova agu,
mbaeta ou re orere opu rei vae kuery ry.
17 Xapya rei figoy ndaipoty pori r,

hae uvay re hia no,


oliveira ndaia pori,
hae mbaety rupi voi jau vaer ndoikoi,
vexai kuery oipeapaa r heravy ikora gui,
hae vaka voi ikora py ndaipovei te,
18 xee ma arovya riae r Senhor,

avya r Nhanderuete xereraa jepea re.


19 Senhor Nhanderuete ma anhemiaty o.
 1549 Habacuque3

Hae ojapo xepy o at agu rami guaxu rami ae,


yvate rupi aiko agu.
Jogueroporaei vae pe ombopara pyre, mbaraka ix vae py ombojoguy
reve guar.
Sofonias ayvu oa
Sofonias ayvu oa
Profeta Sofonias omombeu Nhanderuete ombopaga ete agu Jud hae
Jerusalm py ikuai vae, mbaeta aipoei: Aupi r xepo Jud kuery hae
Jerusalm pygua kuery rovai. Hae vae gui amomba r Baal pegua raangaa
pegua hae javi, taangaa pe mbaemo ome vae rery, taangaa pegua sacerdote
ikuai vaekue guive, hei (1.4). Hae pygua kuery anho e ombopaga r. Hae
nunga rupi Senhor aipoei: Xerar ke pekuapy, anhomokanhymba agu apua
ra peve. Hae rami vy amboatypa r pete-te regua, hae kuery re xeayvu
vaiague amoingo agu, xepoxya hae javi guive. Mbaeta tata py amomba r
kovae yvy hae javi, ndaevei etea aexa uka vy, hei (3.8).
Hae r hexe ojerovia vae kuery pe ma aipoei: Sio pygua kuery, peporaei ke.
Israel pygua kuery, pevya vaipa ke. Jerusalm pygua kuery, pevya ke pendepya
hae javi py, pevya. Mbaeta Senhor omboguepa ae ma pepaga agu vaekue,
omox ma guive penderovaigua kuery. Penembyte o Senhor Israel kuery ruvixa
vae. Hae ramo mbaemo vai ndouvei ma r pexa agu, hei (3.1415).

Jud hae Jerusalm pygua kuery rovai ijayvuague

1  Senhor
oayvu Sofonias pe ombou vaekue. Hae vae ma Cusi ray,
1

Cusi ma Gedalias ray, Gedalias ma Amarias ray, hae Amarias ma


Ezequias ray. Amom ray Josias Jud pygua huvixa o jave py oayvu ombou.
2 Hae vy Senhor aipoei:

Anhet ete, amomba r yvy re ikuai vae hae javi. 3 Amomba r


avakue hae mymba, guyra yvate rupi oveve vae hae pira ye rupigua.
Amomba avi r nhomboeko kyaa rupi ikuai vae, heko vai reve. Yvy gui
amokanhymba r avakue hei Senhor.
4 Aupi r xepo Jud kuery hae Jerusalm pygua kuery rovai.

Hae vae gui amomba r Baal raangaa pegua hae javi, taangaa pe
mbaemo mea kuery rery, taangaa pegua sacerdote ikuai vaekue
guive. 5 Amomba avi r oo ry yva re ikuai vae mbojeroviaa kuery, hae

Senhor ombojerovia vy hexe oura reve tuuete ramigua Milcom re voi


oura avi vae. 6 Amomba avi r Senhor gui ojepea vae, hae Senhor

oeka e, ne ixupe noporandui vae kuery guive hei.

1550
1551 Sofonias1,2

Senhor opoxya oexa uka agu ra re ijayvuague


7Pekyrir
Senhor Nhanderuete renonde, mbaeta ova raii ma
Senhor ra. Mbaeta Senhor oguereko katu mbaemo ojuka vy ixupe
omea agu, oikyaopa ma guive hae py ou agu oeno vaekue.
8 Senhor aipoei:

Hae vae ra ma ambopaga r joe opena vae, huvixave ray kuery,


hae amboae regua ao py onhemonde vae hae javi. 9 Hae vae ra

ambopaga avi r taangaa pegua opy oike vae hae javi, hae opat kuery
ro py jojukaa hae jokorea rupi rive ikuai vae. 10 Hae vae ra pete hax

vae onhendu r Pira vendeaty rok oa guive, ojaeo nhendu r tet


yvy guyve rupi guive, hevovo rei nhendu r yvyi ikuai vae guive
hei Senhor.
11 Macts tet pygua kuery, penerax avi, mbaeta Cana yvy

pygua kuery hae javi omokanhymbaa ma, prata opeja vae kuery guive
omombaa. 12 Hae vae jave ma Jerusalm tet hae javi rupi aikuaa pota

r aikovy tataendy reve, ambopaga agu avakue vinho gui okaupa


rei vy opya py Senhor ma ipor vae moingoa e, ne mbaemo vai
omoingo vae guive, hei vae kuery. 13 Hae nunga rupi hae kuery

mbae rei-rei oipeapaa r, hoo ombovaipaa r guive. Hae kuery ngoor


ojapo ju te no r hae py, uva onhot te ndoyui r vinho.
14 Ova raii ma Senhor ra ijavaete vae. Ova raii ma, ou at oiny.

Pejapyxaka ke! Senhor ra ma nhomoingo axy agu, avakue ipoakapa


vae voi haxmba rei agu guive. 15 Hae vae ra ma opoxya oexa uka

r ojexavaia agu ra, ndaikuai kuaavei rei hae okanhymbaa agu


ra, pyt vaikue rei ete r, arai hae pyt vaipaa ra, 16 mimby guaxu

omonhea agu, hae gui tet ikorapa vae hae torre yvateve vae re
opu vae kuery ojapukai agu ra. 17 Senhor aipoei:

Avakue ikuai vae re ambou r imbojexavaiar. Senhor rovai


hae kuery ojejavy rire ra revegua e rami r ikuai. Hae kuery ruguy
onhoa r yvy kui rami, hae r hookue ma mbaemo repoxi rami r
omomboa hei. 18 Hae kuery prata hae ouro oguereko vaekue ma

Senhor opoxya oexa ukaa ra ndogueraa jepei r. Mbaeta ndaevei


etea rupi yvy ombovaipa r tata nhombopagaar py. Anhet ete
omokanhymba vyvoi r yvy re ikuai vae hae javi.

Filisteu kuery rovai ijayvuague

2  Pe
pex kuaa e vae, penhemboaty ke hae peikuaa pota por
1
pendereko re,
2 oaangaague ra ova e mbove, mbaeta hae vae ra ou ma oiny

mbaemo pirekue oveve ovya rami. Pendery Senhor opoxya oexa uka
agu ou e mbove peikuaa pota pendejee, t, pendere ou e mbove
Sofonias2 1552

Senhor opoxya oexa uka agu ra. 3 Hae gui pe yvy re peiko riveia

rupi Senhor ayvu pejapopa vae, peka pota ke Senhor. Teko por
rupi pota ke pendekuai, peiko riveia rupi reve. Hae rami r Senhor
poxya ra py xapya rei penenhomi r. 4 Mbaeta Gaza tet ma oejaa r,

Asquelom voi opyta r tekoa ea. Asdode gui ma kuaray mbyte jave py
omombaa r, hae Ecrom gui ma oipeapaa r. 5 Ndaevei ete r Quere

pygua kuery ye yvry ikuai vae pe. Hae gui ndee Cana yvy filisteu
kuery ikuaia, nderovai Senhor ijayvu vy Xee romomba r, hekoa
vaekue ndoikoavei peve, hei r. 6 Ye yvry ma opyta r nhundy

vexai okaru atyr rive, vexai re opena vae rekoar, hae vexai kuery
kora o agu. 7 Ye yvrygua ma Jud kuery mbaer opyta r. Hae py

omongaru r guymba kuery, hae kaaru nhav onhenomba r Asquelom


tet py oo ikuai vae py, mbaeta hae kuery re Senhor Tuuete oikuaa
pota vy ombopyau r ikuaia.

Moabe hae Amom pygua kuery rovai ijayvuague


8 Xee aendu ma Moabe pygua kuery nhombojaru reia rupi ijayvu
vae, Amom pygua kuery jojojai reia guive. Xevygua kuery rovai ijayvu
rei okuapy, ijyvy re guive. 9 Hae nunga rupi anhet ete xee ae rekove

rupi aura vy aipoae: Moabe opyta r Sodoma tet rami, hae Amom
pygua kuery ma Gomorra pygua rami r opyta, pynondyr, ygua juky rei
vaer hae ombovaipa pyre rakae r peve guar. Hae r xevygua kuery
rembyrekue ma mbaemo oipeapa r hae gui, xevygua kuery okuave
vae ojopy r ombaer hei Senhor ixondaro reta vae, Israel kuery
Ruete. 10 Hae kuery re hae nunga oiko r onhemboyvate reiague re,

mbaeta ojojai reia rupi onhemboyvate rei okuapy Senhor ixondaro reta
vae pegua kuery rovai. 11 Hae ramo hae kuery rovai Senhor oexa uka

r oavaetea, yvy gui tuuete ramigua ikuai vae omokanhymba vy. Hae
rami rire yy pa rupi ikuai vae kuery ombojerovia r okuapy, pete-te
guekoa py ae.

Etipia hae Assria pygua kuery rovai ijayvuague


12 Haegui pe Etipia pygua kuery ma pendejukapaa r Senhor
guigua kyxe py. 13 Kuaray ijapuaia katy opo oupi vy ombovaipa avi r

Assria yvy. Hae rami vy Nnive tet ombovaipa ramo yvy piru reia r
opyta mbaeve jipovei r. 14 Hae vae tet mbyte py vexai kuery opytuu

r okuapy, mymba kuery mboae ijaty avi r. Oo ytakue ikuai vae ry


ma oko guaxu hae kui onhemboaity r. Janela ikuaiague rupi onhendu
r guyra nhendua, hae r ok py ma yty rive r opyta, yvyrape yary
guigua oipeapaa rire. 15 Hae vae tet py ma ovya rei hae okyjea rupi

e ikuaia vaekue. Hae pygua kuery ojeupe ae Xee ma petei vae aiko,
xee rami etegua jipoi avave, hei vaekue. Hae rami te tet ombovaipa
1553 Sofonias2,3

pyre opyta, kaaguy rupigua opytuu atyr rive! Oaxa vae kuery ojojai
reia rupi otuvy nhe hae okuave r jogueravy.

Jerusalm pygua kuery re ijayvuague

3  Hae
gui ndaevei ete r nhomoingo axya kuery ret pe, mbaeta
1

nonhe rendui hae ikyapa vae ikuaia. 2 Hae kuery ma nomboetei


avave rei, onhemoarandu ukaxe e vae, Senhor re ojerovia e vae,


ne Nguuete re onhembojaxe e vae. 3 Hae pygua yvatekueve ma

guary okoror vae rami joguereko. Nhomboayvua kuery ma aguarai


pyt gury jogueroaa rami ikuai, ikgue rivei ma voi kogue jevy
guar ndoejai vae rami. 4 Hae pygua profeta kuery voi hiarandu e

vae, anhet rupi e ikuai vae meme. Hae pygua sacerdote kuery ma
omongyapa r oo ikya e vae, lei rupi e ikuai vy. 5 Hae r Senhor

ma heko por ete vae oiko hae kuery mbyte, teko vai ojapo vae.
Ko nhav r oexa uka teko por rupi oikoa. Hae ma ndojapo ei
oayvuague. Hae r heko vai vae kuery ma nox kuaai.
6 Hae nunga rupi Senhor aipoei:

Amokanhymba yvy regua, hae kuery pegua torre ikuai vaekue voi
ambovaipa ma. Het mbyte rupi ajapo noavei agu rami, hae rupi oaxa
vaer jipoi ramo. Hae kuery ret ikuai vaekue ambovaipa ma, mavaeve
ete noavei agu. 7 Hae rire xee aipoae: A ma ri nhi pe kuery

xerenonde pejererokyjea rupi r pendekuai, xevy pe penhemoarandu


uka r guive, penderekoa ombovaipaa e agu, ambovaipa agu
re xeayvu te, hae. Hae rami te hae kuery ko rai reve ovy vy
onhemongyapa reive okuapy.

Jerusalm pygua kuery ogueraa jepe agu re ijayvuague


8 Hae nunga rupi Senhor aipoei:
Xerar ke pekuapy, anhomokanhymba agu apua ra peve.
Mbaeta xepya re amo yvy regua kuery amonomba agu. Hae rami
vy amboatypa r pete-te regua, hae kuery re xeayvu vaiague amoingo
agu, xepoxya hae javi guive. Mbaeta tata py amomba r kovae yvy
hae javi, ndaevei etea aexa uka vy. 9 Hae gui ma yvy regua kuery pe

ame ju r ijuru ikya e vaer, Senhor rery rupi ojapukai hae hexeve
pete rami ikuai agu. 10 Hae ramo Etipia yvy regua yak ikuai vae

rovai rupi ikuai avi xemboetea kuery, amoamba vaekue ramymino


kuery. Hae vae kuery voi xevy pe ogueru r ome vaer. 11 Hae vae

ra xee noromoxmbai r mbaemo pejapoague gui, naxenhe rendui


rire te. Mbaeta penembyte gui aipeapa r onhemboyvatea rupi ovya
rei vae. Hae rami rire napenhemboyvatevei ma r xevygua yvyty ikya
e vae ry. 12 Hae rami rgue py penembyte aeja r ikuai rivei hae

onhemoyvyi kuaa vae, xee Senhor rery rupi ojerovia vaer. 13 Hae
Sofonias3 1554

ramo Israel kuery rembyrekue ndojejavyvei ma r, ne ndaijapuvei ma


r. Hae kuery juru py novei r apek nhombotavya rupi ijayvu vae,
mbaeta arupa r mymba kuery nhundy rupi onhenomba vae rami
ikuai agu, hae jipoavei r imondyiar.
14 Sio pygua kuery, peporaei ke. Israel pygua kuery, pevya vaipa

ke. Jerusalm pygua kuery, pevya ke pendepya hae javi py, pevya.
15 Mbaeta Senhor omboguepa ae ma pepaga agu vaekue, omox ma

guive penderovaigua kuery. Penembyte o Senhor Israel kuery ruvixa


vae. Hae ramo mbaemo vai ndouvei ma r pexa agu. 16 Hae vae ra

py Jerusalm pe aipoea r: Sio pygua kuery, pekyje eme. Pemoegue


eme pendejyva. 17 Mbaeta penembyte rupi oiko Senhor Penderuete. Hae

ma ipoakapa vae pendereraa jepe agu, pendererovya ete r guive.


Penderayvua rupi vy penembopyau r, pendererovya r oporaeia rupi,
ea r.
18 Senhor aipoei:

Xevygua ngaru oiko agu py ndoo reguai vy iporiaupa vaekue


ma xee arupa ju r. Hae vae kuery ma penderegua ae te ojojai
poyi pyr ikuai vaekue. 19 Neexa, hae vae jave py ambopagapa r

penembojexavaiare kuery. Hae r oguata vaikuei vae ma xee araa


jepe r, omox mbyre arupa ju r. Hae rami vy hae kuery ajapo r
omboetepaa hae hery re imaenduaa agu rami, yvy hae javi oxmba
rei okuapyague nhav rupi ae. 20 Hae vae jave py xee roguerupa vy

romonomba ju r. Hae rami vy anhet ete ajapo r yvy regua kuery


hae javi gui penderery re imaendua porave hae penemboeteave agu
rami, pexaa py pendekuaia ambopyau ramo hei Senhor.
Ageu ayvu oa
Ageu ayvu oa
Israel kuery Babilnia py escravo-r heraapaague gui Jerusalm tet py ju
ojevy te nomoatyri ranhe Nhanderuete pegua templo. Hae ramo Po rami
ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Kovae kuery aipoei: Novai teri Senhor
pegua oo jajapo ju agu, hei okuapy. Hae nunga rupi profeta Ageu pe Senhor
oayvu ombou vy aipoei: Haevea rami teve xevygua oo ivaipa oiny teri reve pe
kuery ro yvyrape py penhov pormba vaekue py pe agu? Neexa havy. Po
rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Peikuaa pota nho ke pendere mbaemo
oiko vae-vae re. Mbaeta mbaemo penhot vaipa vaeri mbovyi rive pemono.
Pekaru vaeri napenhandu kuaai. Peyu vaeri pendu teri yuvei. Penhemonde
vaeri peteve henda py napenderete rakui. Pertai pejou vaeri pendevoko
opukue py merami pemboyru, hei (1.26). Mbaeta Nhanderuete oipota rakae
hae kuery omoatyr ixupegua templo, pete-te ngoo anho e.
Nhanderuete re nhanemaendua e re nhandejeupe guar re anho nhanhea
agu ndaevei, Nhanderuete nanhanemoingo pori r guive. Hae rami rgue
py jypyi peka r ipoakaa hae ixuguigua teko por. Hae ramo re peikotev
vae hae javi ome avi pvy (Mateus6.33).

Guetar kuery pe Ageu ijayvuague templo ojapo ju agu re

1  Moko
maet re ma huvixa Dario o jave, mboapy meme jaxya,
1

ijypyia ra py ma Senhor ombou oayvu. Profeta Ageu rupi ombou


Salatiel ray Jud pygua huvixa Zorobabel pe, Jozadaque ray sacerdote
yvateve vae Josu pe guive. Hae vy aipoei:
2 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Kovae kuery aipoei:

Novai teri Senhor pegua oo jajapo ju agu, hei okuapy.a


3 Hae nunga rupi profeta Ageu pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:

4 Haevea rami teve xevygua oo ivaipa oiny teri reve pe kuery ro


yvyrape py penhov pormba vaekue py pe agu? 5 Neexa havy. Po


a
1.2 Hae vae e mbove ma Nhanderuete pegua oo hae kuery ojapo agu omboypy te
hovaigua kuery omombytuu ojapopa ete agu gui (Esdras3.84.5, 24). Hae gui apy ma
Ageu rupi Nhanderuete ijayvu ojapopa ete agu re.

1555
Ageu1,2 1556

rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Peikuaa pota nho ke pendere
mbaemo oiko vae-vae re. 6 Mbaeta mbaemo penhot vaipa vaeri

mbovyi rive pemono. Pekaru vaeri napenhandu kuaai. Peyu vaeri


pendu teri yuvei. Penhemonde vaeri peteve henda py napenderete rakui.
Peratai pejou vaeri pendevoko opukue py merami pemboyru.
7 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae:

Peikuaa pota ke pendere mbaemo oiko vae-vae re. 8 A ma tapeo,


yvyty gui peru yvyra xevygua oor pejapo agu. Hae vae ma arovya
r, xemboyvatea r guive hei.
9 Senhor ixondaro reta vae aipoeive ju:

Mbaemo pemono vaer pear reta te mbovyi ete oiko. Hae gui
mbovyi vaekue pendero py peraa ramo ma xee aipeju vy rive amoamba
imondovy. Mbae re tu oiko hae rami? Mbaeta xevygua oo ivaipa teri
oiny, hae r pe kuery pete-te pendero re anho ndaeveive peovy.
10 Hae nunga rupi ae yva gui ndaokyvei pendery, hae yvy gui voi

mbaeve ndoikoi. 11 Pendeyvy hae yvyty ikuai vae rupi amombirupa.


Mbaemo aju ikuai vae re, vinho, azeite, hae yvy gui mbaemo oiko r
vaekue hae javi re ambou ipirupa agu, avakue re guive, mymba kuery
hae pendepo py pejapo vae hae javi re guive.

Heta vae kuery Senhor onhe rendu okuapyague


12 Hae
ramo Salatiel ray Zorobabel hae Jozadaque ray sacerdote
yvateve vae Josu onhe rendu okuapy Senhor Nguuete heta vae kuery
hae javi reve, profeta Ageu pe Senhor oayvu omombeu uka vaekue
ojapopa vy. Hae rami vy hae kuery ojererokyjea rupi ikuai Senhor
renonde.
13 Hae gui Senhor remimbou Ageu ijayvu heta vae kuery pe. Senhor

ijayvuague omombeu vy aipoei:


Senhor aipoei: Xee aiko pe kuery reve, hei. 14 Hae rami vy

Senhor omokyre Salatiel ray Jud pygua huvixa Zorobabel hae


Jozadaque ray sacerdote yvateve vae Josu, heta vae kuery hae javi
guive. Hae ramo hae kuery oupa vy onhemo ju okuapy oo ojapoa rupi
Nguuete Senhor ixondaro reta vae peguar. 15 Mboapy meme jaxya hae

vinte e quatro araa py ma hae rami ikuai.

Mokoa templo omoexak agu re Nhanderuete ijayvuague

2  Hae
gui moko maet re ma huvixa Dario o jave py, sete jaxya
1

hae vinte e um araa py profeta Ageu pe Senhor ombou ju oayvu.


Hae vy aipoei:
2 Ndeayvu ke a Salatiel ray Jud pygua huvixa Zorobabel pe,

Jozadaque ray sacerdote yvateve vae Josu pe, hae heta vae kuery hae
javi pe guive. Hae vy aipore: 3 Mavae pe kuery a peve pekuave vae

1557 Ageu2

regua pa pexa rakae kovae oo jypy guare ipormba teri jave? Hae gui
a ma mbaexa tu pexa? Mbaever ndovarevei vae rami e teve opyta
a?
4 Hae rami te po rami a Senhor ijayvu: Zorobabel, ndepya

guaxu ke. Jozadaque ray sacerdote yvateve vae Josu, ndee voi ke
ndepya guaxu. Hae heta vae kuery pendeyvy re pendekuai vae voi ke
pendepya guaxu pembaeapo agu, mbaeta pe kuery reve xee aiko,
hei Senhor ixondaro reta vae. 5 Egito yvy gui pejupa jave xereve guar

ajapo vaekue rami vy Xenhe oiko r penembyte rupi. Pekyje eme


havy. 6 Mbaeta po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Tegue ju

amboryryipa r yva hae yvy, ye hae yvy yy ea guive.b 7 Amboryryi


r yvy regua hae javi. Hae ramo yvy regua hae javi oguerupa r
mbaemo ojou porve vae. Hae r kovae oo xee amonymba r hexak
vae, hei Senhor ixondaro reta vae. 8 Prata hae ouro o vae ma

xembae meme, hei Senhor ixondaro reta vae. 9 Kovae oo ma jypy


guare gui hexakmbave r. Hae rami vy kovae henda re ambou r


pendekuai por agu, hei Senhor ixondaro reta vae.

Heta vae kuery ndojeroviai ramo ijayvu eteague


10 Hae
gui moko maet re ma huvixa Dario o jave py, nove jaxya hae
vinte e quatro araa py Senhor petegue ju oayvu ombou profeta Ageu
pe. Hae vy aipoei:
11 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Eporandu ke sacerdote

kuery ikuai vae pe lei re o vae re. Hae vy aipore: 12 Xapya rei

amongue xoo ikya e vaer omboaxa pyre onhova r heravy oao py.
Hae gui xapya rei xoo ombovya rive r mbojape, tembiu ombojy pyre,
vinho ryru, azeite ryru, hae vy tembiu o vae re rei. Hae rami r hae
vae tembiu voi ndau opyta r ikya e vae? re.
Hae rami sacerdote kuery pe aporandu r ombovai:
Any hei okuapy.
13 Hae ramo Ageu oporanduve ju:

Hae gui xapya rei amongue mbaemo regue re opoko vy haeve


vae opyta rire ma kovae nunga ikya e vae re ju ojopy r. Hae rami r
kovae nunga ju ndau opyta r haeve vae?
Sacerdote kuery ombovai:
T, opyta r ri haeve vae hei.
14 Hae ramo Ageu aipoeive ju:

Senhor aipoei: Hae rami ae avi kovae kuery ikuai, mbaeta


kovae regua ma haeve vae meme ikuai xerenonde. Hae rami ae ju
opyta opo py mbaemo ojapo vae, xevy pe ome vae voi. Ikya vae

b
2.6 Hebreus12.2627
Ageu2 1558

meme opyta.c 15 A ma peikuaa por pota hae vae ra jave guive


pendere oiko vaekue hae javi re. Mbaeta templo Senhor peguar
pejapo agu ita pembojoja ypy e mbove, 16 hae vae jave e mbove

ma vinte ryru mbaemo pemo porague py peo vy dez etei r pejou


vaekue. Vinho voi cinqenta ryru pemboyruague py peo peraa agu vy
ma vinte etei r pejou vaekue. 17 Hae rami avi pe kuery re xee ambou

yvytu raku, mbaemo ru hae amandau, pendepo py pejapo vae hae


javi ry. Hae ramive ma pe kuery ne peteve ndapejeko rerovai xevy
guar, hei Senhor.
18 Xee xeayvu ju: A guive peikuaa por pota, nove jaxya hae vinte

e quatro ra guive, Senhor pegua templo pejapo agu pemboypya


ra guive, peikuaa pota hae nunga hae javi pendere oiko vaekue
re. 19 Mbaeta jipovei ma mbaemo raygue pemo porague py. Uvay

ndaiavei avi, figo voi, rom, ne oliva voi. Hae rami te kovae ra guive
xee romoingo por r, hei.

Zorobabel pe Senhor ojapo por agu re ijayvuague


20 Hae
gui nove jaxya hae vinte e quatro araa pyve Senhor tegue ju
ombou oayvu Ageu pe. Hae vy aipoei:
21 Aipore ke Jud pygua huvixa Zorobabel pe: Amboryryipa r

yva hae yvy. 22 Aity r huvixa ikuai vae poakaague, ambovaipa r yvy

regua kuery imbaraeteague. Ambovaipa r karxa, ogueroguata vae


kuery guive. Hae ramo kavaju hae hirygua kuery hoapa r kyxe py
pete-te jokutu vy.
23 Senhor aipoeive ju: Hae gui ndee Salatiel ray Zorobabel

xerembiguai reiko vae, hae vae ra py rogueru vy roguereko r xeku


regua xerery oa vae rami, xee ae roiporavo rire, hei Senhor ixondaro
reta vae.

c
2.1014 Hae kuery reko rami vy mbaemo ikya vae amboae regua re ombovy rive te
hae vae voi opyta r ikya vae. Hae kuery voi Nhanderuete nonhe renduia rupi ikuai
vy ixupe ikya vae opyta.
Zacarias ayvu oa
Pejeko rerova ke, heiague

1  Moko
maeta hae oito jaxya re ma huvixave Dario o jave
1

py Senhor ombou oayvu Berequias ray profeta Zacarias, Ido


ramymino vae pe. Hae vy aipoei:
2 Peneramo kuery pe Senhor ipoxy ete vaekue. 3 Hae nunga rupi

aipore neretar kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Pejevy
ju ke xevy. Hae ramo xee voi aiko ju r pe kuery reve. 4 Pendekuaive eme

peneramo kuery ikuaiague rami. Mbaeta hae kuery pe ma profeta kuery yma
guare ijayvu vy aipoei vaekue: Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae:
Pejeko rerova ke a opa mar rei pendekuaia hae mbaemo vai pejapoa gui,
hei vaekue ri hae kuery noendui, naxenhe rendui guive hei Senhor.
5 Mamo tu a peneramo kuery ikuai? Profeta kuery voi ndokuave

riaei avi. 6 Hae r xeayvu hae aipota vae xerembiguai profeta kuery pe

aikuaa uka vaekue ma ojeupitypa ma peneramo kuery ambojexavaia py.


Hae gui ma hae kuery ojeko rerova vy aipoei: Senhor ixondaro reta
vae ma nhanembopaga agu re onhembopya rakae nhandereko vaiague
hae mbaemo vai jajapoague re. Hae rami vy ojapo ae ma, hei okuapy.

Jypy kavaju kuery oexaague


7Hae gui moko maeta hae onze jaxya sebate epy vae, vinte e
quatro araa py, huvixa Dario moko maeta re ma o jave py Senhor
oayvu ombou ju Berequias ray profeta Zacarias, Ido ramymino vae pe.
8 Hae ramo pete pyt aexa rau r ojekuaa pete ava kavaju pyt vae

rygua. Hae vae ma pete yvyugua puku py o, yvyra murteira ikuai


vae mbyte. Hakykue re ojekuaave ju kavaju pyt vae, xi raii vae hae
xi vae guive. 9 Hae ramo xee aporandu:

Xeruvixa, mar ramigua tu pevae?


Hae ramo anjo xereve ijayvu vae ombovai:
Xee aikuaa uka r mar ramigua paa hei.
10 Hae ramo yvyra ikuai vae mbyte ava o vae ju ombovai. Hae vy

aipoei:

1559
Zacarias1 1560

Hae vae kuery ma yvy jave rupi oguata vaer Senhor ombou
vaekue hei.
11 Hae gui hae vae kuery ju ijayvu Senhor pegua anjo yvyra ikuai

vae mbyte o vae pe. Hae vy aipoei:


Ore ma yvy jave rupi roikopa ma. Hae ramo hae pygua kuery
opytuupa, yvy hae javi rupi ikuai pormba guive hei okuapy.
12 Hae ramo anjo Senhor pegua ombovai:

Senhor nexondaro reta vae, rakae peve r tu remboaxya nderexa


ukavei Jerusalm tet pygua kuery pe, ne Jud regua tet ikuai vae
pygua kuery pe? Mbaeta hae kuery re setenta maet re ma ndepoxya
o hei.
13 Hae gui anjo xereve ijayvu vae pe Senhor ijayvu pori

nhombopya pora rupi. 14 Hae ramo hae vae ju ijayvu xevy:


Emombeu at ke: Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu:


Xee ma ndaevei etea aendu Jerusalm hae Sio pygua kuery re.
15 Hae r amboae regua kuery pe ma xepoxy ete, mbaeve gui

okyje e re ikuai vae pe. Mbaeta hae kuery pe amongue py etei


xepoxy vaekue ri a ma hae kuery xembopoxyve ete. 16 Hae nunga

rupi po rami Senhor ijayvu: Xee ma Jerusalm tet re ajevy ju r


anhomboaxya rupi. Hae gui xevygua oo ma ojapoa ju r hae py.
Tegue ju ix mbaemo aa omoata r Jerusalm tet rupi hei
Senhor ixondaro reta vae.
17 Hae gui tegue ju remombeu at vy aipore r: Po rami ijayvu

Senhor ixondaro reta vae: Xevygua tet ikuai vae tyny nho r
mbaemo por, hei. Mbaeta Senhor ombopya guaxu nho r Sio
pygua kuery, Jerusalm tet oiporavo ju r guive.

Irundy vaka rakua oexaague


18 Hae
gui tegue ju ama vy aexa irundy vaka rakuakue. 19 Hae rami

vy aporandu anjo xereve ijayvu vae pe:


Mbae nunga tu pevae?
Hae r xembovai:
Pevae vaka rakuakue ma Jud, Israel hae Jerusalm pygua kuery
moambaare hei.
20 Hae rire ma Senhor oexa uka avi irundy ferro re ombaeapo vae

kuery. 21 Hae r xee aporandu:


Havy pevae kuery, mbaer tu ou?


Ombovai:
Vaka rakuakue ma yvy regua kuery Jud kuery rovai opu vy
opoakaa rupi omoamba vaekue, ne avave rei oak nomopu kuaavei
agu rami. Hae gui kovae ferro re ombaeapo vae kuery ma vaka
rakuakue mongyjear hae heitypaar ou hei.
1561 Zacarias2,3

Jerusalm tet rupi mbaemo aar oexaague

2  Hae
gui ama vy pete ava hia vae ju aexa. Hae vae ma opo py
1

oguereko pete ix mbaemo aa. 2 Hae ramo aporandu ixupe:


Mar katy reo?


Ombovai:
Jerusalm tet ra vy aa, ipya hae ipuku-a aikuaa agu hei.
3 Hae gui anjo xereve ijayvu vae oo ta ma ramo amboae anjo ou vy

ovaex. 4 Hae vy aipoei ixupe:


Tereo pojava ke, hae emombeu pevae kunumi vae pe: Jerusalm
tet re heta ete avakue hae mymba kuery ikuai ramo tekoai rami
r opyta ikora ve vae, re. 5 Mbaeta Senhor aipoei: Xee ae r

a tet korar tata guigua rami. Xee aiko r hae kuery mbyte rupi
imoexakar, hei.

Sio tet katy ju Israel kuery ojevy agu re ijayvuague


6 Hae gui Senhor aipoei:
Pendu ke! Pendu ke! Pevapa ke peovy a kuaray ijapuaia katy yvy
o vae gui, irundy henda katy yvytu yva rupi oipejua katy xee romoamba
rire te. 7 Pendu ke! Pe Sio pygua kuery Babilnia kuerya py pendekuai

vae, tapeo jepe ke. 8 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae po rami Senhor

ijayvu: Senhor onhemboete ukaa rupi xembou yvy regua penembae rei-
rei peapaare kuery rovai, mbaeta ixupe r penderovai opo oupity vae ma
hexa ray re opoko vae reve ndaeveia rami. 9 Ma, hae kuery rovai xee

xepo aupi ramo hembiguai ikuai vaekue ae ju r oipeapa imbae rei-rei.


Hae ramo peikuaa r Senhor ixondaro reta vae ae xembouague, hei.a
10 Senhor aipoei:

Sio pygua kuery, peporai ke pevya reve, mbaeta aju r penembyte


aiko agu. 11 Mbaeta hae vae ra ma heta regua r onhemboaty xee

Senhor re, xevy guar. Hae gui penembyte aiko ramo peikuaa r
Senhor ixondaro reta vae ae pendea py xembouague. 12 Hae vae jave

py Senhor ojeupe guar ogueru r Jud kuery. Yvy ikya e vae re jevy
r ogueru, hae tegue ju oiporavo r Jerusalm tet. 13 Hae nunga rupi

pe avakue hae javi, pekyrirmba ke Senhor renonde, mbaeta oamba


ikya e vae gui opu ma ouvy.

Sacerdote yvateve vae Josu oexaague

3  Hae
gui xevy pe Nhanderuete oexa uka sacerdote yvateve vae
1
Josu, Senhor guigua anjo renonde hia r. Hae vae oiporu kuaa

a
2.89 Apy ma Senhor ae ijayvu vy Senhor xembou, hei. Mbaeta Senhor
remimbou hexeve joo rami ete, Marcos12.3537 py Jesus ojee ae ijayvua rami.
Zacarias3,4 1562

regua re Satans hia avi hovai ijayvu agu. 2 Hae r Senhor ma aipoei

Satans pe:
Satans, Senhor taijayvu ete ndevy. T, Senhor Jerusalm tet
poravoare taijayvu ete ndevy. Mbaeta pevae ava ma tatay tata py okaia
gui oipea pyre rami hei. 3 Josu ma anjo renonde hia reve ao ikyapa

vae py onhemonde hoamy.


4 Hae gui ma anjo ju ijayvu. Hae vy aipoei guenonde ikuai vae pe:

Pemboi ijao ikyapa rei vae hei.


Josu pe aipoei avi:
Neexa, ndegui aipeapa ma ndereko vaiague, hae gui ao porgue py
ju r romonhemonde hei.
5 Hae ramo xee ju aipoae:

Inhak re ma pemo avi ak regua ikya e vae hae. Hae


ramo inhak re omo ak regua ikya e vae, ao haevea ramigua py
omonhemonde guive.b
Hae gui ma Senhor guigua anjo hia vae ju 6 aipoei Josu mongetaa

rupi:
7 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Xee aikoa rupi ndee

reiko, hae ajapo uka vae rejapopa ri vy ndee repena r xevygua oo


re, xevygua oguy ikuai vae re avi r renhangareko. Hae gui ajapo r
apy ikuai vae rami avi ndee voi xere renhemboja agu rami. 8 Hae gui

sacerdote yvateve vae Josu, endu ke, neir kuery nerenonde oguapy
vae hae javi reve, mbaeta pe avakue ma rakaeve r guar kuaa ukaar
peiko. Mbaeta neexa, ambou r xerembiguai Yvyra Rapytakue Renho
epy vae. 9 Mbaeta ma, apy Josu renonde itui pete ita aeja vaekue.

Kovae ita petei vae re ma sete texa o. Hae vae ita re ambopara r,
mbaeta pete ra pyve aipeapa r kovae yvy regua kuery reko vaia
hei Senhor ixondaro reta vae.
10 Hae vae ra ma pe kuery pete-te pendea katyi ikuai vae

peno r pendereve oguapy agu uvay hae figoy guy py hei Senhor
ixondaro reta vae.

Moko oliveira rembypy mbyte py tataendyy hia vae oexaague

4  Hae
gui tegue ju anjo xereve ijayvu vaekue ou vy xemomy
1
imoamy, avakue okeague gui omomya rami. 2 Hae rami vy

oporandu xevy:

b
3.110 Sacerdote yvateve vae Josu ma anjo renonde hia guetar kuery rekovia ojejavya
ombogue uka agu, te hae voi ikya vae py onhemonde hoamy ojejavy vae vy. Satans
hae py hia avi Josu ojejavya rami ijayvu agu. Hae rami te anjo Senhor rery rupi o
vae ma ojejavyague ombogue vy ao por py ju omonhemonde, Nhanderuete pe oiko agu
sacerdote-r (xodo39.131). Kovae Josu ma Moiss ir e, amboae ava Jesua hery avi
vae, Esdras hae Neemias javegua sacerdote yvateve vae (Esdras2.2; Neemias7.7).
1563 Zacarias4

Mbae nunga tu rexa?


Ambovai:
Xee aexa pete tataendyy ouro guigua hia vae, hae gui hiry
o pete azeite ryru. Tataendyy re ma sete tataendy renda ikuai, hae
sete ikuai avi tataendy rykue raper, pete-te tataendy peve azeite ova
agu.c 3 Hae nunga yvry ma moko oliveira rembypy hia. Pete ma

azeite ryru oiporu kuaa regua re, hae r amboae ma oiporu kuaa ea re
hia hae.d
4 Hae gui xee aporandu ju anjo xereve ijayvu vae pe:

Xeruvixa, mbaer tu pevae?


5 Hae ramo anjo xereve ijayvu vae ombovai:

Ndee ndereikuaai teri vae tyy pevae nunga mbaer paa?


Xee ambovai vy Any, xeruvixa hae.
6 Hae ramo ijayvuve vy aipoei xevy:

Pevae ma Zorobabel pe Senhor ixondaro reta vae aipoeiague:


Ndee ae mbaraetea rupi e r mbaemo rejapo, ndee ae poakaa rupi e
guive, hae r Xenhe rupi ae r rejapo, heiague.e 7 Hae gui ndee yvyty

tuvixa vae, mar ramigua tu ndee? Mbaeta Zorobabel renonde ma yvy


joja reia rive r repyta. Mbaeta ita opa vy guar Zorobabel omo ramo
pav oguerovya vy Tomoingo por! Tomoingo por! hei r okuapy.
8 Tegue ju xevy pe Senhor ombou oayvu. Hae vy aipoei:

9 Zorobabel ma opo py ae kovae oo omboypy rire hae ae ju r


omomba, hae rami peikuaa agu Senhor ixondaro reta vae pendea py
xembouague. 10 Hae gui mbaemo kyri vae anho ojapoa r amongue

oexa vy nombovarei te hae kuery ae ju r oguerovya oexa vy


Zorobabel opo py pete ix oo mbotya raa oiporu ramo hei. Hae
gui sete texa ikuai vae ma Senhor rexa yvy jave rupi oexa pota oikovy
vae.f
11 Hae gui xee aporanduve ju ixupe:

Mbaer tu moko oliveira rembypy oiporu kuaa hae oiporu kuaa


ea re tataendyy jovaive re hia vae?
12 Tegue ju xeayvu vy aporandu avi:

Havy mbaer tu moko oliveira rakgue yvyiry azeite iju por rei
vae rape ouro guigua o vae?

c
3.2 Judas9 d4.13 Apocalipse11.34 py oa rami moko oliveira rembypy ma moko
ava Nhanderuete pegua, Nhe rupi vy mbaemo ojapo kuaa vae. Apy ma Josu hae
Zorobabel r jaikuaa (versculos 1314 py). e4.614 Hae vae jave ma Zorobabel o
Israel kuery ruvixa Jerusalm py. Sacerdote yvateve vae Josu reve Zorobabel ojapo ju
Nhanderuete pegua templo oity pyre, amboae regua kuery ndojapo ukaxei te (Esdras36).
f
4.10 Templo omboyta jave py hetar kuery amongue ojaeo rei templo yma guare
tuvixave ete vaekue re imaendua vy (Esdras3.1012). Sete texa ikuai vae re ma ijayvu ju
r Apocalipse5.6 py.
Zacarias4,5 1564

13 Aipoei:

Ndereikuaai teri vae tyy?


Xee ambovai vy
Any, xeruvixa hei.
14 Hae ramo aipoei:

Pevae moko ma Senhor yvy jave re ipoaka vae pe ombaeapo


vaer omo mbyre hei.

Kuaxia oveve vae oexaague

5  Hae
gui tegue ju ama vy aexa pete kuaxia oveve-veve r.
1
2 Hae
ramo anjo oporandu xevy:
Mbae nunga tu rexa?
Xee ambovai:
Pete kuaxia oveve vae rima aexa hae. Hae vae puku-a ma dez
metros, hae r ipya ma irundy raxai.
3 Hae ramo xevy pe anjo aipoei:

Pevae ma ayvu vai mbouar yvy jave rupi oo vae. Mbaeta pevae
ayvu vai rami vy imonda vae hae oura rive vae omoxmbaa r.
4 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae aipoei: Xee hae nunga ambou vy

ajapo r imonda vae kuery ro py oike agu rami, xerery rupi oura rive
vae ro py guive. Hae vae ma opy pyt oaxa vy ombovaipa r oo regua
yvyra hae ita, hei.

Ajaka py kunha o vae oexaague


5 Hae
gui anjo xee reve ijayvu vae ou jevy vy aipoei xevy:
A ma yvate katy ju ema rexa agu mbaemo ou oiny vae.
6 Xee aporandu:

Mbae tu pevae nunga?


Xembovai:
Hae vae ou jekuaa vae ma pete ajaka. Hae vae py ma o yvy jave
rupigua kuery reko vaia hei.
7 Hae gui ajaka juru mbotya chumbo guigua oipeaa ramo pete kunha

vae oguapy oiny rae ajaka py. 8 Hae gui anjo aipoeive ju:

Pevae ma teko vai hei vyve ajakapy py ju kunha vae omoanha


vy omboty ju chumbo guigua ipoyi ete vae py.
9 Hae gui tegue ju ama vy aexa moko kunhague jogueru

nhoguenoiny r. Guyra guaxu rami ipepo vae vy ipepo rupi yvytu


oipeju reve ou. Hae vae kuery ma ajaka oupi heravy yvy gui yvatevea
peve.
10 Hae gui xee aporandu anjo xereve ijayvu vae pe:

Mar katy tu hae kuery ogueraa r ajaka?


11 Ombovai:

1565 Zacarias5,6

Sinar yvy katy rima ogueraa, kunha vae ror ojapo agu py. Hae
gui ojapopa ma vy omo r hae py, henda py ae hei.g

Irundy karxa oexaague

6  Tegue
ju ama vy aexa moko yvyty overa vae guigua. Hae
1

vae yvyty mbyte gui ma irundy karxa joe opua pygua omoata
heruvy. 2 Jypygua karxa re kavaju ikuai vae ma pyt vae anho. Hae r

mokoa re kavaju ikuai vae ma hu vae anho. 3 Mboapya re ma xi vae,


hae r irundya re kavaju ikuai vae ma xi raii vae. Hae vae kuery ma
imbaraete vae meme.h
4 Hae ramo anjo xereve ijayvu vae pe xee aporandu:

Xeruvixa, mbae nunga tu pevae?


5 Anjo ombovai:

Pevae kuery ma yva rupi irundy henda gui yvytu oipeju vae,
Senhor yvy jave re ipoaka vae renonde ikuaiague gui ou. 6 Hae gui

karxa kavaju hu vae omoat vae oo r kuaray ijapuaia katy yvy itui
vae re. Hae vae rakykue rupi ma xi vae ju r oo. Hae r xi raii vae
ma kuaray puku-a katy r oo yvy itui vae re hei.
7 Hae gui ma kavaju kuery pe Senhor ijayvu vy Tapeo, yvy jave rupi

peiko, hei. Hae ramo imbaraetea rupi ojeoi vy onhea jogueravy yvy
jave rupi oguata agu. Hae rami py yvy jave rupi ete ojeoi.
8 Hae gui Senhor xereno vy aipoei xevy:

Kuaray ijapuaia katy yvy itui vae re kavaju oo vy ojapo r hae py


Xenhe opytuu agu rami hei.i

Josu ak re coroa omo, hae Yvyra Rapytakue


Renho omombeu porveague
9Hae gui tegue ju Senhor oayvu ombou xevy. Hae vy aipoei:
10 Ndevy pe neretar kuery escravo-r ogueraa pyre regua ome
r mbaemo. Hae vae kuery ma Heldai, Tobias hae Jedaas, Babilnia
tet gui ou vaekue meme. Hae nunga rejopy vy hae vae rave eraa,
hae eike Sofonias ray Josias ro py. 11 Prata hae ouro hae kuery ome

vaekue rejopy vaekue gui ejapo coroa. Hae vae ma emo Jozadaque ray
sacerdote yvateve vae Josu ak re. 12 Hae rami vy aipore r ixupe: Po

rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Neexa, apy ava o vae pe ma
Yvyra Rapytakue Renho ea r. Mbaeta hae vae ma oague gui henho

g
5.11 Sinar ma Babilnia rery mboae. Babilnia tet ma teko vai renda ae rakae
(Apocalipse17). h6.16 Apocalipse6.28 py oa rami oexa irundy kavaju joo rami e-e
ojekuaa vae, mbaeta joo rami e-e r ou nhomoingo axyar. i6.8 Kuaray ijapuaia
katy o Babilnia hae amboae regua Israel kuery rovai opu vaekue, Nhanderuete pe
e ikuai vae meme. Hae gui kavaju oo r hae kuery ombopaga agu heko vaia re. Hae
ramo ma Nhanderuete Nhe opytuu r.
Zacarias6,7 1566

jevy vy ojapo r templo Senhor peguar. 13 Hae ae r oiko Senhor


pegua templo apoa rupi. Hexaka py onhemonde reve oguapy r oiny


guenda openaaty ry. Joe opena r oikovy, hae guenda py joe opena
oiny reve oiko avi r sacerdote. Moko rupi r oiko vaeri haevea rupi
meme, re r. 14 Hae gui coroa ma remo por uka ju r Helm, Tobias,

Jedaas hae Sofonias ray Hem pe. Senhor pegua templo py ae r omo
por penemaendua pav agu. 15 Mbaeta mombyry guigua kuery voi

ou r penepytyv agu Senhor pegua templo pejapoa rupi, hae rami


peikuaa agu Senhor ixondaro reta vae ae pendea py xembouague.
Senhor Penderuete ayvu pejapopa ete ramo hae nunga hae javi r
oiko.

Okaru e re ikuai te Nhanderuete ndoguerovyaia re ijayvuague

7  Hae
gui irundy maet re ma huvixave Dario o jave py Senhor
1

ombou oayvu Zacarias pe, nove jaxya quisleu epy vae hae irundy
araa py. 2 Mbaeta Betel pygua kuery ombou vaekue Sarezer hae Regn-

Meleque hexevegua avakue reve, Senhor pe ojapukai vy oporandu uka


agu. 3 Hae ramo hae kuery ma Senhor ixondaro reta vae pegua ropy

sacerdote kuery ikuai vae pe oporandu, profeta kuery pe guive: Haevea


rami pa pete nhiru jaxya py rokaru e re rojaeove ju agu mbovy
maet re ma orekuaiague rami? hei okuapy.
4 Hae ramo Senhor ixondaro reta vae ombou oayvu xevy. Hae vy

aipoei:
5 Rembovai r sacerdote kuery hae kovae yvy re ikuai vae hae

javi pe. Hae vy aipore: Setenta maet oaxa vaekue re ma pete nhiru
jaxya hae sete jaxya py ju pekaru e re pendekuai vaekue pejaeo
reve, hae rami te xevy pe ete ri ndau pekaru e re pendekuai? Xevy
pe ete ndau pejapo? 6 Hae rami ae avi pekaru hae peyua ra py ma

pendejeupe ae e ri tyy pekaru hae peyu? 7 Mbaeta ymave rupi


Jerusalm tet py nhande kuery ikuai pori jave, ijyvry rupi tekoa ikuai
vae py guive, kuaray puku-a katy hae yvy joja reia hae javi rupi tekoa
ikuai jave ma profeta kuery pe Senhor omombeu uka ae ma rakae
oayvu. Pe kuery napendui ri tyy hae nunga? re r.

Hae kuery Nhanderuete nonhe rendui rire


ogueraa ukapaague re ijayvua
8 Haegui Zacarias pe Senhor oayvu ombou vy aipoei:
9 Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu vaekue: Pejoguereko
ke haevea rami, anhet rupi ete. Pete-te ke pexa uka mborayvu hae
penderyvy kuery pemboaxya. 10 Pembojexavai eme imeve vae kuery,

tyre, mombyry guigua kuery, ne iporiaukuei ma voi. Hae pete-


te pendepya re pemove eme peneir kuery pe pejapo vai agu, hei
1567 Zacarias7,8

vaekue. 11 Hae rami te hae kuery noendu potai okuapy. Hae rami vy ivai

rei reve okupe rive oguerova xea katy, oapyxa omboty guive, noenduxei
vy. 12 Hae rami py hae kuery diamante rami onhemoak rat okuapy, lei

aeja vaekue oendu e agu, ne Senhor ixondaro reta vae oayvu Onhe
rupi ae ombou vaekue, ne profeta kuery ymave rupigua omombeu
vaekue guive. Hae nunga rupi ae ou Senhor ixondaro reta vae poxya.
13 Xee aeno ramo hae kuery noendu potai rire hae kuery xevy ojapukai

r xee voi naendu potai vaekue hei Senhor ixondaro reta vae.
14 Hae rami vy yvytu guaxu rami amoamba yvy regua ikuaia rupi,

hae kuery ndoexai teri vae rupi ae. Hae oyvy oejaague voi ombovaipaa
avi, hae vae rupi avave rei ndoaxaavei ne ndojevyavei agu rami.
Mbaeta yvy por rei vaekue ojapoa naiporvei agu rami.

Sio tet ojapo ju agu re ijayvuague

8  Hae
gui tegue ju Senhor ixondaro reta vae ombou oayvu xevy.
1

Hae vy aipoei:
2 Po rami Senhor ixondaro reta vae ijayvu: Xee aendu Sio pygua

kuery re ndaevei etea. Ndajou pori etea hae ndaeveia aendu hae kuery
ikuai axya re. 3 Po rami ijayvu Senhor: Aju ju r Sio tet py, aiko ju

r Jerusalm tet mbyte rupi. Hae ramo Jerusalm pe Tet anhet


rupi ikuaia ea r, hae Senhor ixondaro reta vae pegua yvyty pe ma
Yvyty kya e ea r. 4 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae:

Tegue ju Jerusalm tet mbyte rupi tujakuei hae guaimiguei oguapy r


okuapy. Okakuai ete ma vy pete-te opo py oguereko r popoka. 5 Tet

mbyte rupi avakuei hae kunhaguei ono avi r okuapy onhevangaa


rupi ikuai vae. 6 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Hae nunga

kovae kuery rembyrekue oexa vy onhemondyipa rei te xee voi teve r


anhemondyi? Any hei Senhor.
7 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: Neexa, mbaeta xee

araa jepe r xevygua kuery. Hae rami vy aipea r kuaray oua katy hae
oikea katy yvy itui vae gui. 8 Xee aru ramo Jerusalm tet py ju r ikuai.

Hae gui hae kuery ikuai r xevygua, hae r xee ma tuuete r aiko.
Anhet rupi hae teko por rupi r areko.
9 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae: A ma pe kuery

pendu pekuapy kovae ayvu profeta kuery yma guare omombeu vaekue
Senhor pegua oo ojapo ypyi jave. Hae nunga rupi a ma pemombaraete
pendepo xevygua templo pejapopa ju agu. 10 Mbaeta hae vae jave e

mbove ma avakue ne mymba kuery mbaeve ndojoui ombaeapoague


gui. Ngovaigua kuery kuxa o vae ne ova vae kuery ma voi ndojoui
ikuai por agu, mbaeta xee ajapo avakue pete-te oir kuery re opu
agu rami. 11 Hae rami te a gui ma kovae kuery okuavei vae jypy

arekoague rami ve r areko hei Senhor ixondaro reta vae.


Zacarias8,9 1568

12
Mbaeta mbaemo raygue onhot ramo oiko por r. Uvay
hia por r guive, yvy gui mbaemo pyau henho r, hae yva gui
hoa r oky rayvi. Mbaeta kovae kuery rembyrekue pe ajapo r hae
nunga hae javi oiko agu rami. 13 Hae gui pe Jud hae Israel kuery,

amboae regua kuery ikuaia rupi ayvu vaipy pendekuai vaekue ri a ma


rogueraa jepe rire ayvu pormby ju r peiko. Hae nunga rupi pekyjeve
eme, hae vy pemombaraete ke pendepo. 14 Mbaeta po rami Senhor

ixondaro reta vae ijayvu: Peneramo kuery xembopoxya rupi ikuai jave
py penderovai anhembopya mbaemo vai ajapo agu re, ndajapo ei
guive. 15 Hae rami te a gui ma anhembopya Jerusalm hae Jud

pygua kuery pe ajapo por ju agu re. Pekyjeve eme havy. 16 Po rami r

pendekuai: Pete-te anhet rupi r pendeayvu peneir kuery pe, haevea


rami r pejoguereko peneret kora rok py, anhet rupi hae pete rami
penhomoingoa rupi.j 17 Peteve opa mar penhembopya eme peneir

kuery rovai, pendejee pemo eme guive peura rivea rupi pendekuai agu,
mbaeta hae nunga hae javi xee ajou vai ete hei Senhor.
18 Hae gui Senhor ixondaro reta vae oayvu ombou ju xevy. Hae vy

aipoei:
19 Senhor ixondaro reta vae po rami ijayvu: Pe Jud kuery,

irundy jaxya py pekaru e re pendekuai vaekue, hae gui pete nhiru


jaxya, sete hae dez jaxya py voi pekaru e re pendekuai vaekue. Hae
rami te a gui ma hae vae jave opyta r pevya agu. Pevya reve r
pejapo ngaru ikya e vae, pendejee pemo avi ke anhet rupi hae pete
rami penhomoingo agu. 20 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vae:

Povae nunga oiko avi r: heta regua, heta tet pygua kuery jogueru r
okuapy. 21 Hae rami vy pete-te tet pygua kuery amboae tet katy oo

vy hae kuery pe aipoei r: Pejapura ke, jajeoi Senhor pe jajapukai


agu. Jaeka Senhor ixondaro reta vae. Xee avi aa r, hei r okuapy.
22 Jerusalm tet py heta regua ipoakakueve vae jogueru r Senhor

ixondaro reta vae reka vy, ixupe ojapukai agu. 23 Po rami ijayvu

Senhor ixondaro reta vae: Hae vae ra ma dez avakue ou vy pete


judeu reve onhemoir r okuapy. Joo rami e-e ijayvu vae, hae javi
regua ou r pete judeu oikuav vy ijao apy rupi ojopy reve. Hae vy
aipoei r ixupe: Ore avi toroo nderupive, mbaeta omombeua r roendu
pende kuery reve Nhanderuete oikoa, hei r.

Yvy regua kuery ombopaga agu re ijayvuague

9 
Kovae ayvu ma Hadraque yvy regua kuery rovai Senhor
1

omombeu uka vaekue, Damasco tet re guive ombou. Mbaeta


Senhor ma avakue hae javive re oma r oikovy, Israel regua ikuai vae

j
8.16 Efsios4.25
1569 Zacarias9

re guive. 2 Hae rami vy oayvu ombou Hamate yvy re voi. Hae vae ma

Hadraque yvy katyi itui. Hae gui Tiro hae Sidom tet pygua kuery re
voi ombou, hae kuery hiarandupa vaeri te. 3 Mbaeta Tiro pygua kuery

ma heta ojapo oo ikorapa vae onhemi agu. Prata heta avi omo por yvy
kui rami, ouro guive omo por yapo tape rupi o vae rami rive. 4 Hae

rami te neexa, hae kuery mbaraetea Senhor oipeapa vy omombopa


r ye mbyte py. Hae r het ma tata py r ombovaipa. 5 Hae nunga

Asquelom pygua kuery oexa vy okyjepa r okuapy. Gaza pygua kuery voi
ikuai axy r. Ecrom pygua kuery hae rami ae avi r ikuai, guenonder
rupi oar vae ndoikovei r. Gaza pygua huvixave omano r, hae
Asquelom py voi noavei r. 6 Asdode py ma pete regua joegua e-e

hekoa r. Hae rami py xee amomba r filisteu kuery onhemboyvate


reia. 7 Hae kuery juru gui ano r taangaa pe mymba ome vaekue

ruguykue nomokmbai vaekue, hae ha ma gui ma amboi r xoo


raykuei. Hae rire okuavei vae ma pete regua r ikuai Nhanderuete
peguar. Jud pygua kuery vae regua r ikuai. Ecrom pygua kuery voi
jebuseu kuery rami avi r okuave. 8 Hae gui xee ma xevygua oo aar r

aikovy ijyvry rupi, xondaro kuery hexe opu vae ajoko agu, hae vae
rupi ndoaxaavei ne ndoikeavei agu, hae pygua kuery re imbojexavaiar
ndouvei agu, mbaeta a gui ma aexa pota r xerexa py ae.

Sio gui Huvixave ou agu re ijayvuague


9Pe Sio pygua kuery, pevya ete ke. Jerusalm pygua kuery,
pevya avi ke. Mbaeta neexa, ou ma oiny Penderuvixaver. Hae vae ma
heko por vae hae jogueraa jepea. Onhemoyvyi vae vy ou r mburika
ry, mburika ombovoyipy ray ry.k 10 Mbaeta Efraim gui ambovaipa r

karxa joe opua pygua, hae Jerusalm gui ma amokanhymba r kavaju


kuery. Guyrapa joe opua pygua guive ambovaipa r. Mbaeta Huvixave
ma yvy regua kuery pe omombeu r pete rami ikuai agu. Ipoakaa oo
r ye nhav rupi, Eufrates yak guive r oo yvy apy peve.
11 Hae gui pe Sio pygua kuery, tuguy amo uka reve xereve guar

ajapo vaekue rami vy rogueno r yvykua py yy noa py penemboaague


gui. 12 Escravo-r pendereraa te pear nho peikovy vae, pejevy ju

ke peneret ikorapa vae katy. A guive pendevy amombeu mbaemo


ame retave ete agu, pereko ae ma vaekue ryve. 13 Hae gui Jud

kuery aiporu r guyrapa oipiraxa vae rami, hae huyr amo r Efraim
kuery. Mbaeta pe Sio pygua kuery, penderay kuery ajapo r Grcia
pygua ray kuery rovai opu agu rami. Xee roiporu r ojerovia rei
vae kyxe rami. 14 Hae gui Sio ray kuery ikuaia ry rupi ojekuaa r

Senhor, hae oa gui huy hendy vae omombo r overa vae rami.

9.9 Kovae ayvu rami ae oiko Jesus re (Mateus21.15; Joo12.1416).


k
Zacarias9,10 1570

Senhor Nhanderuete mimby guaxu omonhe uka reve oo r kuaray


puku-a katygua yvytu jere ry rupi. 15 Hae rami vy Senhor ixondaro

reta vae oepy r ojeupegua kuery. Hae ramo hae kuery omokanhymba
r inhyvare kuery, opyrmba r guive. Vinho rami oyupa r huguy,
ome mbyre hya tyny vae rami r hevyatmba, opyta r altar yvry
mbaemo ruguykue onhoague rami. 16 Hae vae ra ma Tuuete Senhor

ogueraa jepe r ojeupegua kuery guymba kuery rami. Mbaeta ixupe r


hae kuery coroa re ita porgueve o vae rami ikuai, ixupegua yvy re
overa r okuapy. 17 Mbaeta hae kuery ma opa mbae py porayvu hae

ipor vae r ikuai! Kunumigue hexamba r mbaemo aju gui, hae


kunhatague ma hexa avi r vinho gui.

Jud hae Israel kuery omoingo por agu re Nhanderuete ijayvuague

10  rapyau jave pejerure ke oky re Senhor pe, mbaeta Senhor


1

ae r ojapo arai oky agu. Hae rami vy avakue pe ombou oky


por, hae nhundy rupi omoingo nhu roky. 2 Hae r taangaa oo pygua

ma nhombotavya rupi r ijayvu. Imbaekuaa vae voi ijapua meme


oikuaa. Nhombotavya rupi meme r omombeu oexa rauague, ijayvu
por merami rive r guive, anhet rupi e. Hae nunga rupi ae heta
vae kuery ojexavai rei r vexai kuery re opena vae ndoikoia rami.
3 Hae nunga rupi xepoxya hendy joe opena vae kuery rovai. Hae rami

vy ambopaga r kavara joguerekoar omo mbyre. Hae gui Senhor


ixondaro reta vae ae r opena guymba kuery Jud regua ikuai vae re,
oguerovya r guive, kavaju joe opu agu katy oo vae rami. 4 Mbaeta

Jud gui ma oiko r ita omboeteve pyr, hae kuery gui oiko avi r oguy
ytar, guyrapa joe opua pygua hae huvixar hae javi. 5 Hae kuery

ikuai r ipya guaxukueve, joe opua py ngovaigua kuery re opyrmba


vae rami. Hae vy opyrmba r tape rupi yapo o vae re rami. Hae
kuery reve Senhor oiko ramo opu kuaa r. Hae rami vy ojapo r
hovaigua kuery kavaju ry ou vaekue voi oxmba agu rami.
6 Senhor aipoei:

Xee amombaraete r Jud kuery, araa jepe avi r Jos kuery.


Amboaxy ete vy ajapo r ojevypa ju agu rami. Hae ramo hae kuery
ikuai r namoxi vaekue rami, mbaeta xee Senhor Tuuete aendu r
ijayvua. 7 Hae ramo Efraim kuery ikuai por r ipya guaxukueve rami.

Opya py ovya r okuapy vinho gui rami. Tay kuery voi oexa vy ovya
vaipa avi r, hae opya py xee Senhor xererovya r. 8 Mbaeta hae

kuery aepy rire aeno vy amonomba ju r. Hae gui amboeta ju r


ymave rupi hetaague rami. 9 Yvy regua kuery mbyte rupi amoamba te

mombyry ikuaia py imaendua r okuapy xere. Guay kuery reve okuave


hae ojevypa ju r. 10 Mbaeta xee ae ajapo r Egito yvy gui ojevypa agu

rami, Assria gui voi amonomba r heruvy. Gileade hae Lbano yvy
1571 Zacarias10,11

gui r aru, hoo rendar novei peve. 11 Ye rupi rami hae kuery oaxa r

ojexavaia rupi. Hae rami te yai ainup r typa r, Nilo yak typyveague
rupi voi ipirupa r. Hae rami py amomba r Assria pygua kuery
onhemboyvate reia. Egito pygua kuery poakaa voi omokanhymbaa r.
12 Hae gui ajapo r xee Senhor re vy imbaraetepa agu rami. Hae rami

vy xerery rupi ae r ikuai hei Senhor.

11  Hae gui Lbano pygua kuery, peipea ke peneret rok, tata oapypa
1

agu yary pendeyvy re ikuai vae. 2 Hae ndee voi yvyra cipreste

nea vae, ejaeo avi yary oitypaa ma rire. Yvyra iporgueve ikuai vaekue
ombovaipaa ma. Pe voi yvyra carvalho Bas yvy re pendekuai vae,
pejaeo, kaaguy re yvyra heta ikuai vaekue oakeopaa ma rire. 3 Pendu ke

vexai re opena vae raxmbei reia, mbaeta hae kuery ojou porve vaekue
ombovaipaa ma ramo. Pendu ke guary ray kuery hevovo reia, Jordo yak
yvry rupi kaaguy iporve vaekue ombovaipaa ma ramo.

Vexai re haevea rami opena vae re mbaemo ombojoja vy ijayvuague


4 Po
rami ijayvu Senhor Xeruete:
Epena ke vexai kuery ojuka pyr ikuai vae re. 5 Mbaeta ijoguaare

kuery ojuka rive r, ombopagaa e re. Hae gui ivendeare kuery ma


aipoei r okuapy: Tomboetea Senhor, mbaeta a arekopa r, hei.
Vexai re opena agu omo mbyre voi noendui okuapy omboaxya. 6 Hae

rami ae avi xee voi namboaxyvei ma r kovae yvy re ikuai vae hei
Senhor. Hae rami vy pete-te amboaxapa r ir kuery hae huvixave
po py. Hae ramo hae vae kuery ma kovae yvy regua omoingo axy te
xee ndaraa jepei r ipoakaa gui. 7 Epena havy vexai kuery ojuka pyr

ikuai vae, vexai mboae gui iporiaukuevei vae re hei.


Hae ramo xee araa moko yvyrai. Pete ma amboery Nhomboaxy agu,
hae r amboae ma Pete rami nhomoingo agu. Hae rami py apena
aikovy vexai kuery re. 8 Hae gui pete jaxy pyve amox mboapy avakue

opena vaer omo mbyre. Hae rami te ndaropoakavei ma vexai kuery.


Hae kuery voi ndaxerayvuvei. 9 Hae ramo xee aipoae hae kuery pe:

Napenavei ma r pe kuery re. Pemanoxe vae pemano tema.


Pekanhyxe vae ma pekanhy tema. Hae gui penerembyrekue ma pete-
te r peu peneir kuery rookue ae hae. 10 Hae rami vy yvyrai

Nhomboaxy agu amboery vaekue ajopy vy amop, ambovaipa


agu yvy regua hae javi areko agu ajapo vaekue. 11 Hae vae rave

ambovaipa. Hae r vexai poriaukuei xerexa vy oikuaa okuapy Senhor


ayvu rupi ae ri ty ajapo raea.
12 Hae gui xee aipoae vexai kuery pe:

Pe kuery pe haeve ri ramo peme havy ambaeapoague repy. Hae


rami e vy tove ri hae. Hae ramo xevy pe opeja okuapy trinta hati
vae prata guigua ambaeapoague repyr.
Zacarias11,12 1572

13 Hae
ramo Senhor aipoei xevy:
Hati vae emombopa ke nhae re ombaeapo vae pe,
rembaeapoague repyr mbovy rei e ome rire hei. Hae ramo trinta
hati vae prata guigua ajopy vy araa Senhor pegua oo py, nhae re
ombaeapo vae o vae peguar.l
14 Hae gui yvyrai mboae ju amop avi, Pete rami nhomoingo agu

epy vae, Jud hae Israel kuery joegua rami ve ikuai agu.

Vexai re oarandua rupi e opena vae re ijayvuague


15 Hae
gui Senhor aipoeive ju xevy:
A ma ndejeupe guar eru vexai re oarandua rupi e opena
vae rembiporu, 16 mbaeta neexa, ijyvy re pete amo r joe opena

vaer te hae vae ma ndoikuaa potai r omano raii ma okuapy vae


re, okanhygue ndoekai r, ijaipa vae noipoanoi r, ne hexa vae
nomongarui r guive. Hae rami rgue py hou r oikovy ikyrakueve
roo, ipyap voi omboi r. 17 Ndaevei ete r oarandua rupi e opena,

hae mymba kuery oejapa ovy vaekue pe. Mbaeta hae vae jyva ma
oikyxa r kyxe py, hexa oiporu kuaa regua rupi avi oikyxa r. Hae
ramo ijyva ipirupa r, hexa oiporu kuaa regua voi oguepa r.

Jerusalm pygua kuery Senhor ogueraa jepe agu re ijayvuague

12  Po
rami Senhor ijayvu Israel kuery rovai. Senhor yva pyoare,
1

yvy nhonoare hae avakue re inher omo vaekue aipoei:


2 Neexa, Jerusalm tet ma xee ajapo r pete karo hae javi regua

ijyvry ikuai vae oyu agu, hae rami vy inhakanhymba agu, hae
kuery Jerusalm tet ojokopa rire, Jud yvy guive. 3 Hae vae ra ma

Jerusalm tet ajapo r pete ita ipoyi ete vae, hae javi regua kuery pe.
Hae ramo hae vae oupi vae rei oiko axy ete r. Mbaeta yvy jave regua
hae javi r onomba okuapy Jerusalm re opu agu.
4 Senhor aipoei:

Hae vae ra ma amoingo axy r kavaju kuery nhemondyi gui rive,


hae r hirygua kuery ma ak por ve rupi r amoingo axy. Aipea r
Jud kuery rexa, hae yvy regua kuery rymba kavaju rexa voi amboguepa
avi r. 5 Hae ramo Jud pygua huvixa kuery ma oexa r: A ma

Jerusalm pygua kuery hae javi ma Senhor ixondaro reta vae nguuete
re vy imbaraete r okuapy, hei r. 6 Mbaeta hae vae ra ajapo r

Jud pygua huvixa kuery tapy yxak gury hendy vae rami. Ajapo r
takua ryxa mbaemo ygue hendy vae rami ikuai agu rami. Mbaeta

11.13 Profeta hetar kuery nombovarei vy trinta hati vae etei ome okuapy ixupe,
l

escravo repy rami rive (xodo21.32). Hae gui Jesus oiko jave hemimboe Judas omboa
uka ramo ixupe hae rami ae avi opagaa (Mateus26.1416, 27.310).
1573 Zacarias12,13

oiporu kuaa regua hae oiporu kuaa ea rupi hae kuery omokanhymba
r ijyvry ikuai vae regua hae javi. Hae ramo Jerusalm pygua kuery
ma Jerusalm tet py oikoague py ae ju r hekoa. 7 Jud regua rekoa

ikuai vae ranhe r Senhor ogueraa jepe, Jud kuery ry gui Davi
ramymino kuery hae Jerusalm pygua kuery onhemboyvate e agu.
8 Hae vae ra Senhor opena r Jerusalm pygua kuery re. Hae ramo

hae pygua ikangykueve vaekue ma Davi rami r imbaraete, hae r Davi


ramymino kuery ma Nhanderuete rami r imbaraete, mbaeta hae kuery
renonde Senhor guigua anjo oo r. 9 Hae vae ra guive amboypy r

amomba agu hae javi regua Jerusalm tet re opu agu ou vaekue.

Jerusalm pygua kuery ojeko rerovapa agu re ijayvuague


10
Hae gui Davi ramymino kuery hae Jerusalm pygua kuery re
ambou r Nhe amboaxya rexa ukaar, xevy pe ju hae kuery ojapukai
agu rami ojapo vaer. Hae ramo hae kuery oexa ju r oipyxo vaekue.
Hae vae re ipya vai r okuapy guay petei vae re ipya vai vae rami,
hexe ojaeo r guay jypy guare re ojaeo raxa vae rami.m 11 Hae vae

ra Jerusalm tet py heta ete r ikuai ojaeo vae, Megido yvyugua re


Hadade-Rimom py ojaeoague rami. 12 Hae rami vy oyvy hae javi rupi

ojaeo r okuapy, pete-te oo pygua kuery ikuaia py ae. Hae rami vy


Davi ramymino kuery ma hae kuery aeia py r ojaeo, tayxy kuery
voi hae kuery aeia py ae, Nat ramymino kuery ma hae kuery aeia py
ae, hae gui tayxy kuery voi hae kuery aeia py ae ju r ojaeo okuapy,
13 hae gui Levi ramymino kuery ma hae kuery aeia py ae, tayxy kuery

ma hae kuery aeia py ae, Simei ramymino kuery ma hae kuery aeia py
ae, tayxy kuery voi hae kuery aeia py ae r ojaeo. 14 Hae gui amboae

oo pygua kuery voi hae rami ae tema r ikuai. Pete-te oo pygua kuery
hae kuery aeia py ae ojaeo, tayxy kuery voi hae kuery aeia py ae ju r
ojaeo okuapy.

Mbaemo raangaa hae profeta kuery ramigua


rive oipeapaa agu re ijayvuague

13  Hae
vae ra ma ojekuaa r pete yvu Davi ramymino kuery
1

hae Jerusalm pygua kuery hae javi pe, ojejavyague hae


ikyapaa gui oikyao vaer. 2 Mbaeta Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Hae vae ra ma ijyvy gui amokanhymba r mbaemo raangaa rery


hae javi, hae vae re rive naimaenduaavei agu. Ijyvy gui aipea avi r
profeta ramigua kuery, nhe vai guive. 3 Hae gui xapya rei amongue

onhemoingo r profeta ramigua. Hae ramo hae vae pe tuu hae ixy

m
12.10 Kovae ayvu rupi ma Joo19.37 py Jesus reko re ijayvu. Hae gui rakaeve r judeu
kuery hexe vy ojeko rerovapa r (Romanos11.2527; Apocalipse1.7).
Zacarias13,14 1574

imbotujaare kuery ae aipoei r: Ndaevei reikoveve agu, Senhor ayvu


rupi merami rive ndeapu rire, hei r okuapy. Hae rami vy tuu hae ixy
imbotujaare kuery ae r ojuka profeta ramigua rive onhemoingo rire.
4 Hae vae ra ma profeta kuery pete-te oxmba rei r oexa rauague

rive omombeuague re. Hae rami vy nhombotavya rupi nonhemondevei


ma r mbaemo rague py. 5 Hae rami rgue py aipoei r: Xee ma

profeta e aiko, amaeta rupi rive xee aiko vae. Mbaeta xekunumi
guive escravo-r xejoguaa vaekue, hei r. 6 Hae gui xapya rei ixupe

amongue oporandu r: Mbaexavy tu ndepo re kyxague o? hei ramo


ombovai vy Kyxague xere o vae ma xeir kuery ro py a jave xekyxa
rive, hei rive r.n

Nhanderuete remimbou joe opena vae ojukaa agu re ijayvuague


7Hae
gui Senhor ixondaro reta vae aipoei:
Hae gui ndee kyxe, epu ke xeremimbou xea katygua ete joe opena
vae rovai. Ejuka ke joe opena vae. Hae ramo hymba vexai kuery ma
oamba r.o Mbaeta xepo aupi r yvyguevei rovai hei.
8 Senhor aipoei:

Ijyvy hae javi rupi mboapy ikuai nhav py mok-moko ojukaa


kuerei r, okanhy ete r. Hae r mboapya vae regua ma oikoveve r.
9 Mbaeta mboapya vae regua ma ajapo r tata rupi oaxa agu rami.

Hae rami vy aikyao r prata oikyaoa rami, aaanga r ouro oaangaa


rami. Hae ramo mae ma hae kuery ojapukai r xerery rupi, hae ramo
xee aendu r. Hae kuery pe Xevygua hae r. Hae r hae kuery ma
Senhor ae ma Xeruete hei r okuapy.

Jerusalm tet pygua kuery hae imbojexavaia


kuery moingo axyar ou agu re ijayvuague

14  Neexa,
ova ma ouvy Senhor ra, mbaemo pereko vaekue
1

ombojaopaa agu pendekuaia mbyte gui. 2 Mbaeta yvy regua


hae javi amonomba r imbouvy Jerusalm tet re opu agu. Hae


ramo hae kuery ipoaka ete r tet re. Hae rami vy mbaemo oipeapa
r oo ikuai vae gui, kunhague ikuai vae ma ogueroapaa rive r
guive. Tet pygua kuery mbytekue peve r ogueraa escravo-r, hae r
hembyrekue ma tet gui ndoipeaai r.
3 Hae gui ma Senhor o r ouvy yvy regua kuery rovai opu agu,

joe opu vae rami ae. 4 Hae vae ra ma Senhor hia r Jerusalm

n
13.4,6 Amongue py profeta ramigua rive gueko rami vy onhekyxmba r nguuete
ramigua pe ojapukai reve (1Reis18.2728). Mbaemo rague py onhemonde r guive,
profeta Elias rami avi (2Reis1.78). o13.7 Kovae ayvu rami ae oiko avi Jesus re
(Mateus26.31 hae Marcos14.27).
1575 Zacarias14

regua kuaray oua katy Oliveiras yvyty o vae ry. Hae ramo hae vae
yvyty ma xapya r ovo mbyte rupi, kuaray oua katy gui oikea katy
peve. Hae rami vy yvyty mbyte rupi ojekuaa r pete yvy ugua,
mbaeta yvyty mbytekue ojao r kuaray ijapuaia katy, hae r hovaikue
ma kuaray puku-a katy r oo. 5 Hae ramo pe kuery pejava r peovy

xevygua yvy ugua rupi, mbaeta Azal peve r oo yvy ugua. T,


pejava r Jud pygua huvixa Uzias o jave py yvy ryryi oiko vae gui
ojavapaague rami. Hae gui mae ma ou r Senhor Xeruete, hae hupive
ikya e vae kuery hae javi voi. 6 Hae vae ra ma ndoikoi r hexaka,

yroy at anho r itui. 7 Hae vae ra ma petei r, Senhor anho oikuaa


vae regua. Ndoikoi r ra, ne pyt ma voi no r. Hae rami te kaaru


peve ojekuaa r hexaka.
8 Hae vae ra ma Jerusalm tet guive oxyry r ovy yy imar e

vae. Hae gui yy ojao vy amongue oxyry r ovy kuaray oua katy ye
o vae katy, hae r amboae ma kuaray oikea katy ye o vae katy r
oxyry ovy. Oxyry riae r, kuaray puku jave e vy yroy jave te. 9 Hae

gui Senhor ae r o huvixave yvy jave rupi opena vae. Hae vae ra ma
petei anho r oiko Senhor, hae petei avi r hery o.
10 Hae gui ma yvy hae javi rupi opyta r yvy joja reia Jerusalm

regua kuaray oua katy Geba hae Rimom yvry rami. Hae r Jerusalm
tet ma yvateve r oiny, oa py ae r ikuaia guive, Benjamim rok oa
guive jypygua ok peve, hae ok kora ojerea rupi o vae peve, hae gui
Hananel regua torre oa guive huvixa pegua uva onhamiaty peve ju.
11 Ikuaia r hae py ae. Ndouvei r ayvu vai imbovaipaar. O pormba

r Jerusalm tet.
12 Hae r yvy regua kuery Jerusalm tet re opu vaekue ma po rami

r Senhor omoingo axy. Hookue humba r, opu teri hoamy reve


te. Hexa voi humba r okua py o reve, hae inhapek humba avi
r ijuru py o reve. 13 Hae kuery ikuaia py Senhor ombou avi r opa

margua imondyipa reiar. Hae rami vy pete-te oir kuery po re ojopy


vy ogueroa r, pete-te opu r oir kuery re ae. 14 Jud kuery voi

Jerusalm tet oepy vy opu r okuapy joe. Hae rami vy omboatypa


r haei rupi yvy regua ikuai vae mbaemo oguereko vaekue, ouro hae
prata guigua, ao mbovy e ete guive. 15 Hae rami ae omoingo axy avi

r hymba kuery kavaju, mburika, camelo, mburikai, hae ikuaia rupi


guymba oguereko vaekue hae javi.

Nhanderuete pegua tet py ikya e vae anho r o heiague


16 Hae
gui ma yvy regua kuery Jerusalm tet re opu vaekue
rembyrekue ma maeta nhav r ojevy jogueruvy omboete agu
huvixave Senhor ixondaro reta vae, hae ngaru oguyi pygua ra ikuai
agu guive. 17 Hae gui xapya rei amongue regua ndooi r Jerusalm py

Zacarias14 1576

huvixave Senhor ixondaro reta vae omboete agu. Hae rami r hae
kuery yvy re ndaokyi r. 18 Xapya rei Egito pygua kuery mbae ngaru

oguyi pygua py ndooi ramo hae kuery yvy re ndaokyi r. Hae kuery
ry ou r imoingo axyar, yvy regua ndooi vaekue ry Senhor ombou
vae ramigua ae. 19 Hae rami ae r omoingo axy Egito pygua kuery hae

yvy regua hae javi, ngaru oguyi pygua py ndooi vaekue.


20 Hae gui hae vae ra ma kavaju x mbojeguaa o vae re voi

omboparaa r imoiny Senhor pegua ikya e vae heia. Senhor


pegua opy oja oiporua vae rei ikya e vae avi r, altar yvry hya
guaxu oiporua vae rami ae. 21 T, Jerusalm tet rupi hae Jud yvy re

oja ikuai vae ma ikya e vae meme r ikuai Senhor ixondaro reta
vae pegua. Hae ramo mbaemo ome vaer ogueru vae kuery hae javi
ma oja o vae rive ojou vy hae vae py ae r ombojy Senhor pegua
xoo. Hae vae ra ma Senhor ixondaro reta vae pegua oo py novei r
mbaemo vendea rupi rive ikuai vae.
Malaquias ayvu oa
Malaquias ayvu oa
Israel kuery Jerusalm tet py ikuai vae templo omoatyr ju te
Nhanderuete ojapo uka vaekue rupi e teri ikuai. Hae kuery pe profeta
Malaquias ijayvu ojeko rerova agu, mbaeta Senhor ra ou oiny ramo.
Senhor ixondaro reta vae aipoei: Ou ma oiny ra tatakua rami haku raxa
vaer. Onhemboyvate rei hae teko vai rupi ikuai vaekue okaipa r mbaemo
pirukue rami rive, mbaeta ra ou ramo okaipa re. Hae rami vy ndopytai
r hapokue ne hiygue. Hae r pe kuery xerery pendu vy xerenonde
pejererokyjea rupi pendekuai vae pe ma kuaray rami r ojekuaa teko por.
Hexaka rupi r ou nhomoingo porar. Hae ramo pepo-pepo reve r
pemba, vaka ray kuery kora gui o vae rami avi. ... Hae gui Senhor ra
tuvixa hae ijavaete vae ova ta ramo pendea py ambou ju r profeta Elias.
Hae vae ma oguerova r tuu kuery pya re o vae, guay kuery oayvu ju
agu rami, hae tay kuery pya oguerova avi r nguu kuery oayvu ju agu.
Hae rami e ramo aju jevy vy yvy amomba r ayvu vai py, hei (4.12,
56).
Hae rami py Antigo Testamento ijapy. Hae vae rire 400 maet rivyvyia py
ma Jesus Cristo ou.

Jac oayvua rami Senhor ijayvuague

1  Kovae ayvu ma Malaquias pe Senhor omombeu uka vaekue


1

Israel kuery rovai.


2 Xee ma roayvu vae hei Senhor.

Hae r pe kuery ma peporandu:


Mbaexa vy tu ndee orerayvu?
Senhor ombovai:
Esa ma Jac rykey e teve rakae? Hae rami te Jac ae ayvu,
3 hae r Esa re ma ndaxeaei, hae rami vy hae kuery rekoar yvyty

ome mbyre ambovaipa vy amboaxa rakae jagua-tuvy nhe tekoa ea


rupigua pe rive hei.a

a
1.23 Romanos9.13

1577
Malaquias1 1578

4 Hae gui ma xapya rei Edom pygua kueryb aipoei r: Kore


nhanderekoa Senhor ombovaipa te oityague py ae ju r jajapopa, hei
r okuapy.
Hae r Senhor ixondaro reta vae ma aipoei: Hae kuery ojapopa te
xee aitypa ju r. Hae rami rire Edom yvy omboerya r: Yvy teko vai
renda, hae Hae kuery pe Senhor ipoxy rakae r peve ea r. 5 Hae

nunga penderexa py ae r pexa. Hae vy Senhor tu ipoakapa vae rima


rae, Israel kuery ikuaia rupi anho e, peje r, hei.

Sacerdote kuery pe Senhor ijayvu eteague


6 Senhor ixondaro reta vae aipoei:
Tay kuery ikuai vae omboete r nguu, hae tembiguai kuery
voi omboete r herekoa. Hae rami te xee ri Penderu aiko te mamo
tu o xemboetea? Xee ri Pendererekoa ae avi aiko te mamo tu havy
o xemboetea? Mbaeta pe sacerdote kuery pendekuai vaeri xerery
napemboetei vae.
Hae r pe kuery ma peporandu r: Mbae nunga py tu
noromboetei ri nderery? peje r.
7 Ambovai: Mbaeta mbojape haeve vae rive peme xevygua

altar ry, hae.


Hae gui peporanduve tema: Mbae nunga py tu ndee noromboetei?
Ambovai: Mbaeta aipopeje: Senhor pegua mesa ma ojou vaipy
pejea py. 8 Mbaeta xevy pe peme r mymba oma e vae. Hae nunga

rive peru ramo ndaevei e teve? Hae rami e vy hetyma rovai vae, e
vy imbaeaxykue peru ramo ndaevei e avi teve? Xapya rei penderuvixa
pe hae ramigua peme vae rire hae vae ndau pendejou por vy
pendererovya rgue? Any, hei Senhor ixondaro reta vae.
9 A ma pejapukai ke Penderuete pe penemboaxy nho agu. Hae

rami avi namigua pendepo py peme vaer peru ramo xee rojou por r
teve? hei Senhor ixondaro reta vae.
10 Haeveve rgue pe kuery vae regua xero rok pembotypa vae

rire, xevygua altar ry tata napemoendy rivevei agu. Mbaeta xee ma


ndoroguerovyai ruxi ma voi. Hae rami vy ndajopyi r guive peme
vaer pendepo py peru vae hei Senhor ixondaro reta vae.
11 Hae r yvy regua ikuaia rupi ma xerery omboete r okuapy,

kuaray oa katy guive oikea katy peve. Opa rupi xevy oapy r heaku
por vae, hae ikya e vae anho r ogueru ome vaer. Mbaeta
xerery omboetea re yvy regua kuery ikuaia rupi hei Senhor
ixondaro reta vae.

b
1.4 Edom ma Esa rery mboae (Gnesis25.30). Hae rami vy Edom pygua kuery ma Esa
ramymino ikuai. Hae r Israel kuery ma Jac ramymino ikuai.
1579 Malaquias1,2

12 Hae r pe kuery ma pemongyapa xerery, mbaeta aipopeje:


Senhor pegua mesa ma haeve vae, hae hiry tembiu nhame vae
voi ojou vaipy, peje. 13 Aipopeje avi: Ai nhanekane rive ma! peje vy

xemboetea rupi e pendekuai. Mbaeta oixuupa pyre peme, hetyma


rovaikue, hae imbaeaxykue guive. Namigua rive peme ramo xee ajopy
r ri tyy pendepo gui? Any hei Senhor ixondaro reta vae.
14 Ijayvu vaipy toiko xembotavypaxe vae, guymba hexamba vae

oguereko vy hae vae ae Senhor pe ome agu re ijayvu te hekovia


ivaikuei rive ome vae. Mbaeta xee ma huvixave yvate ete vae aiko.
Hae ramo yvy regua kuery ma xerery oendu vy oikuaa pav r ijavaete
vae aikoa hei Senhor ixondaro reta vae.

Sacerdote kuery ombopaga agu re ijayvuague

2  Senhor
ixondaro reta vae aipoei:
1

A pe sacerdote kuery, pendevy pe xeayvu mbaemo ajapo uka


vy. 2 Hae gui napendu potai, hae pendepya re xerery pemboete agu

napemo ramo pendery ambou r ayvu vai. Rogueroayvu por rgue


py xeayvu vai r pendevy. Xeayvu vai ae ma guive, hae rami agu
pendepya re napemo rire. 3 Neexa, peneramymino kuery pe voi xeayvu

r, hae penderova re amombo r mymba peme vaer peru vaekue


repoxi, hae nunga reve pendereraapaa avi agu.c 4 Hae ramo peikuaa r

Levi ramymino kuery pe xereve guar ajapo vaekue o riae agu ajapo
uka po rami hei Senhor ixondaro reta vae.
5 Mbaeta Levi ramymino kuery pe xereve guar ajapo vaekue ma

tekove hae ikuai por agu regua. Hae vae mokove ame xerenonde
ojererokyjea rupi ikuai agu. Hae ramo hae kuery ma xerenonde
ojererokyjea rupi oryryi ete karamboae xerery oendu vy. 6 Ijuru py o

vaekue anhet ete rupi nhomboea, hae r haeve ea rami joguereko


agu ma no vaekue ijuru py. Xereve pete rami ikuai vaekue teko por
rupi. Hae rami vy heta vae kuery omboe ojejavya gui ojepea agu rami.
7 Mbaeta sacerdote kuery ma ojuru py arandu re ijayvu agu rami ikuai,

hae kuery juru gui avakue oendu agu oarandur, mbaeta Senhor
ixondaro reta vae ayvu reraa ikuai. 8 Hae r pe kuery ma hae vae tape

gui pejepea vy penhomboea rupi heta ma pejapo ojejavy agu rami.


Pejepea rive Levi ramymino kuery pe xereve guar ajapo vaekue gui
hei Senhor ixondaro reta vae.
9 Hae nunga rupi ae xee rojapo ojou vaipy hae omboetepy e

pendekuai agu rami heta vae kuery renonde, tape aeja vaekue rupi
napendekuai, hae lei rupi e, haevea rami anho pejoguereko rire hei.

c
2.3 Hae kuery ikyapa vae ikuaia rami ijayvu, mbaeta mymba repoxi ma oapya agu py
r heraa (Levtico16.27).
Malaquias2,3 1580

Nhanderayxy kuery pe jajejavy e agu re ijayvuague


10 Nhanderu
ma petei vae ri tyy oiko? Nhanderuete e teve
nhanemoingo pav rakae? Mbae re tu havy anhet rupi e jajoguereko?
Hae rami vy nhambovaipa nhaneramo kuery pe Nhanderuete guexeve
guar ojapo vaekue. 11 Mbaeta Jud kuery ma ojeroviapy rupi e ikuai

vy ojeguarupy ojapo Israel yvy re, Jerusalm tet py guive. Mbaeta


Senhor pegua oo ikya e vae oguerovya ete vae ma Jud kuery
omongyapa vy omenda tuuete ramigua mboae mboetea kuery re. 12 Hae

gui avakue hae rami ete ojapo vae rei Senhor omokanhymba r Jac
kuery ikuaia gui, Senhor ixondaro reta vae pe mbaemo ome vaeri.
13 Povae nunga pejapo avi vae. Mbaemo peme vae re hae

nomavei, pendepo gui ndojopyvei ndoguerovyavei vy. Hae ramo


Senhor pegua altar pejaoi r pendexay py. Pejaeo reve penepoa
rei pekuapy. 14 Hae rami vy peporandu guive vy Mbae re tu

nanhandererovyavei? peje. Mbaeta Senhor oikuaa por nekunumi vy


nderayxyr reraa vaekue reve pete rami pejoguereko agu pejapoague.
Penderayxy kuery ma peneir oiko, pete rami pendekuai agu
pejapoague regua te hae kuery pe pejejavy. 15 Senhor pete rami e

teve ava hae kunha omoingo rakae, petei nhe omo reve? Mbaer
tu pete rami omoingo rakae? Mbaeta oipota tay kuery hae hamymino
kuery ixupe ete ikuai. Hae nunga rupi peikuaa pota pendejee ae. Avave
rei tojajevy eme guayxyr kunumi jave ogueraa vaekue pe. 16 Mbaeta

Senhor Israel kuery Ruete aipoei: Xee ndajou pori joegui opoi vae,
ne jogueroaa rupi onhemongyapa rei vae, hei Senhor ixondaro reta
vae. Hae nunga rupi peikuaa pota pendejee ae, joupe pejejavy e agu.

Senhor ou jevy e mbove ixupegua Anjo ojekuaa agu re ijayvuague


17Pe
kuery pemomboriau Senhor pendeayvu py. Hae ramo
aipopeje: Mbae nunga py tu romomboriau? peje. Mbaeta pendejeupe
ae aipopeje: Senhor omboeko por r teko vai apoa kuery,
oguerovya guive, peje. Hae rami e vy Mbaexa tu oiko Nhanderuete
nhombopaga agu? peje rive.

3  Senhor ixondaro reta vae aipoei:


1

Xerenonde rupi amondouka r xeayvu reraar tape oguereko


katu agu. Hae gui ma Senhor pear pekuapy vae ou xapya r
ojeupegua templo py. Hae vae ma xeremimbou, xereve guar ajapo
vaekue kuaa ukaar ambou vae, peipota vae ae. Neexa, ou ma oiny.d
2 Hae rami avi mavae tu ogueropoaka r oua ra? Hae ojekuaa ramo

mavae tu opyta r hoamy? Mbaeta tata ouro kyaoa rami oiko, kav

3.1 Mateus11.10, Marcos1.2, Lucas7.27


d
1581 Malaquias3

ao joia rami guive. 3 Mbaeta openaaty py oguapy r jokyao agu prata


omboyku reve oikyaoa rami. Hae vy oikyao r Levi ramymino kuery,


ouro hae prata rami ete r oikyao. Hae ramo mae Senhor pe hae
kuery ogueru r haevea ramigua ome vaer. 4 Hae ramo Senhor

oguerovya r mbaemo Jud hae Jerusalm pygua kuery ome vae,


yma guare rami, ra jypy guare rami.
5 Pendere aikuaa pota vy r aju pendea py. Hae rami vy arei re

xeayvu r imbaevyky vae kuery rovai, itavy rei vae, oura rive-rive vae,
ombaeapo vae pe haevea rami opaga vae kuery, imeve vae hae tyre
moingo axya, amboae yvy guigua rereko axya, hae xerenonde ojererokyje
rupi e ikuai vae hae javi rovai hei Senhor ixondaro reta vae.

Dzimo hae mymba nome pori okuapya py imonda r ijayvuague


6
Mbaeta xee Senhor ma ojeko rerova vae aiko. Hae nunga rupi
pe Jac ramymino kuery, napekanhyi. 7 Mbaeta peneramo kuery ikuai

guive ma voi pejepea xeayvu aeja vaekue gui, ndapejapoi ete. Pejevy
ju havy xea py, hae ramo xee voi ajevy ju r pea katy hei Senhor
ixondaro reta vae.
Hae rami te pe kuery aipopeje: Mbaexa tu rojevy agu rami
roiko? peje. 8 Hae rami avi pe avakue penemonda r ri tyy Penderuete

gui? Mbaeta pe kuery penemonda xegui. Hae ramo aipopeje: Mbae


nunga py tu oremonda ndegui? peje ramo xee ambovai: Dzimo hae
mymba napeme poria py, hae. 9 Xegui penemonda rire ayvu vaipy

peiko, pe kuery hae javi. 10 Peru ke havy dzimo hae javi mbaemo

omo poraty py, xevygua opy o agu tembiu. Xera ke hae nunga
py hei Senhor ixondaro reta vae. Hae rami r yva re janela o
vae aipea vy pe kuery ry anho r penemoingo porar, omba agu
ndaevei peve. 11 Pe kuery re ama vy xeayvu ete r mbaemo aju upaa

pe, pendeyvy gui mbaemo aju oiko r omomba e agu, uva penhot
vaekue voi ndaia vei agu hei Senhor ixondaro reta vae.
12 Hae gui pendeyvy ipor ete ramo pendevy hae javi regua Ovya

ete vae hei r okuapy hei Senhor ixondaro reta vae.

Heko por vae hae heko vai vae joo ramigua e ikuaia re ijayvuague
13 Senhor
aipoei:
Pendeayvua ma ndaevei ete xevy. Hae rami te pe ma aipopeje:
Mbaexa tu oreayvu ndere? peje. 14 Mbaeta aipopeje: Ndaeve ranhei

Nhanderuete pe nhandekuaia. Mbae r tu jajou ijayvua jajapo vy, hae


Senhor ixondaro reta vae renonde rupi jajaeo reve nhandekuai vy?
15 Mbaeta nhande jaikuaa onhemboyvate rei vae kuery ovya reia. Hae

kuery opa mar rei ikuai te ma ikuai por. Senhor re voi opu vaeri
oo jepe, peje rive.
Malaquias3,4 1582

16 Hae
r Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vae ma jomeme
ijayvu okuapy. Hae ramo Senhor oendu pota. Hae rami vy Senhor
renonde pete kuaxia omboparaa, henonde ojererokyje hae hery re
imaenduaa rupi ikuai vae rery oa, hae kuery re avi imaenduaa riae
agu.
17 Senhor ixondaro reta vae aipoei:

Aikuaa pota agu ra ova ramo hae kuery ma xevygua arovya ete
vae ikuai r. Hae kuery re apena r pete ava guay ixupe ae oiko vae
re openaa rami avi. 18 Hae gui tegue ju peikuaa r heko por vae hae

heko vai vae joo ramigua e ikuaia, mbaeta Nhanderuete ma ojeupegua


kuery hae ojeupegua e joo rami e r oguereko.

Kuaray rami teko por ojekuaa agu re ijayvuague

4  Senhor
ixondaro reta vae aipoei:
1

Ou ma oiny ra tatakua rami haku raxa vaer. Onhemboyvate


rei hae teko vai rupi ikuai vaekue ma okaipa r mbaemo pirukue rami
rive, mbaeta ra ou ramo okaipa re. Hae rami vy ndopytai r hapokue
ne hiygue. 2 Hae r pe kuery xerery pendu vy xerenonde pejererokyjea

rupi pendekuai vae pe ma kuaray rami r ojekuaa teko por. Hexaka


rupi r ou nhomoingo porar. Hae ramo pepo-pepo reve r pemba,
vaka ray kuery kora gui o vae rami avi. 3 Hae rami vy pepyrmba r

heko vai vae re, pendepy gury tanhimbu rami r hae kuery opyta,
aikuaa pota agu ra ova ramo hei Senhor ixondaro reta vae.
4 Penemaendua ke lei xerembiguai Moiss ombopara vaekue re.

Mbaeta Israel kuery hae javi pe aeja vaekue Horebe yvyty ry, xeayvua
hae aipota vae reve.
5 Hae gui xee Senhor ra tuvixa hae ijavaete vae ova ta ramo

pendea py ambou ju r profeta Elias.e 6 Hae vae ma oguerova r tuu


kuery pya re o vae, guay kuery oayvu ju agu rami, hae tay kuery
pya oguerova avi r nguu kuery oayvu ju agu. Hae rami e ramo aju
jevy vy yvy amomba r ayvu vai py.

e
4.56 Joo Batista ou jave heta vae kuery onhe rendu vae rire ma hae ae oiko rgue
Elias ou ju r vaekue. Hae rami te heta vae kuery nonhe rendui ramo Elias ou teri
agu rami oiko (Mateus11.1314, 17.1013; Lucas1.17).
Novo Testamento hae javi regua
Ymave rupi Nhanderuete mbovykue rei e, hae haekue-ekuei rami
e ijayvu rakae nhaneramo kuery pe profeta kuery rupi. Hae gui a
opa vygua ra ma Guay rupi ae ijayvu nhandevy. Hae vae ma opa mbae
ikuai vae jopyar omo, ipo rupi opa mbae ojapo rire. Nguuete rexaka
rexa ukaa oiko, Nguu rami ete heko vae vy (Hebreus1.13a).
Guay Jesus Cristo rupi Nhanderuete oikuaa uka nhandereraa jepe
agu. Mbaeta Nhanderuete guigua lei re oa jajapopa agu nhanhea
te ndajajapopai r, mbaeta nhande hae javive jajejavy vy ndajaupity
kuaai Nhanderuete rexaka (Romanos3.23). Mbaeta lei rupi nhanhea
teri jave ndaevei vaekue jajapopa agu, nhanderoo re nhanekangy vy.
Hae ramo Nhanderuete ae ojapo nhandevy, mbaeta Guay ombou rakae
too re jajejavy vae regua rami te, jajejavya oipea agu. Hae rami py
Nhanderuete oipea rakae too re jejavya o vae poaka, lei re ojapo uka
pyre o vae jajapo nho agu, too re ve jaiko vy guive, hae r Nhe re
anho (Romanos8.34). Nhanderuete yvy re ikuai vae oayvu vy ome
Guay petei vae, hexe ojerovia vae okanhy e agu, hae r tekove
mar e oupity agu (Joo3.16). Jesus Cristo kuruxu re omano vy
opaga rakae jajejavyague re, teko por rupi ju jaiko agu.
Jesus Cristo regua ayvu pe ma Ayvu por ea, hae javi regua pe
omombeu pyr oeja. Jesus guemimboe kuery pe aipoei: Tapeo opa
rupi, yvy jave re ikuai vae hae javive pe pemombeu ayvu por, hei
vaekue (Marcos16.15). Hae ramo hemimboe kuery opa rupi ayvu por
omombeuague rami avi nhandevy pe voi omombeua a. Mbaeta petei
oiko Nhanderuete. Hae rami ae avi petei oiko Nhanderuete reve pete
rami nhanemoingoa. Hae vae ma Cristo Jesus ava ojeapo vaekue. Pav
reraa jepear ojejuka uka rakae (1Timteo2.56a).
Novo Testamento ma Jesus Cristo regua ayvu por oa. Jypy ma irundy
henda py hekokue ko yvy re oiko jave guare omombeua, hae gui ma
hemimboe kuery mbaemo ojapo vaekue o, hae gui hemimboe kuery
nhanemboea rupi ombopara vaekue ju, hae gui opaa py ma o Jesus
Cristo rakaeve guar oikuaa uka vaekue. Nhande kuery pav peguar
oeja rakae, opa mbae py javya agu, hae Nhanderuete reve pete rami
nhandekuai hae hexaka jaupity agu.

1583
Mateus ayvu por
ombopara vaekue
Mateus ayvu por ombopara vaekue
Kovae kuaxia para rupi Jesus remimboe Mateus omboaxa nhandevy
arandu ipor vae, Jesus rekokue omombeu vy. Yma rupi Jesus ramo kuery
ikuai jave, hae kuery pe Nhanderuete omombeu ma voi Jesus ou vy teko vai
gui nhandererova agu. Hae rami agu ma Antigo Testamento py o. Mateus
omombeu Jesus oikoa rupi Nhanderuete ijayvu ma voiague oiko vaekue. Yma
guive Nhanderuete omombeu uka ma voi nhandereraa jepear omo vy ombou
agu. Hae vae pe hebreu kuery ayvu py Messias ea, hae r grego ayvu py ma
Cristo ea. Tery Jesus voi Jogueraa jepea ea. Hae nunga rupi Jesus ituiiague
Mateus omombeu vy aipoei: Remboery r Jesus, mbaeta ojeupegua kuery
ogueraa jepe r heko vaia gui (1.21b).
Pete regua anho ogueraa jepe agu e Jesus ou, hae r yvy jave re hae javi
regua. Hae rami vy omombeu ko yvy re Nhanderuete poakaa ou agu. Hae
vy aipoei: Pejeko rerova ke, mbaeta namombyryvei ma yva pygua poakaa
ojekuaa agu (4.17b). Nhanderuete poakaa ojekuaa rakae Jesus ojapo pora
hae nhomboea rupi ae.
Heta Mateus omombeu Jesus nhomboeague, hae mbaemo re ombojoja vy
Nhanderuete poakaa omombeu porveague guive. Poromboea ikuai vae gui
nhomboe por kuaave. Hae anhoi haeve jaikoa omoexak agu Nhanderuete
oipotaa rami, Nhanderuete Ray ae vy.

Jesus Cristo ramo kuery rery oa


Lucas3.2338

1  Kovae
kuaxia re ma o Jesus Cristo ramo ypy kuery rery. Jesus ma
1
Davi ramymino oiko, hae Davi ma Abrao ramymino rakae.
2 Abrao ray ma Isaque, Isaque ray ma Jac, Jac ray ma Jud hae

tyvy kuery. 3 Jud Tamar re taya ma Perez hae Zer. Perez ray ma

Esrom, Esrom ray ma Aro, 4 Aro ray ma Aminadabe, Aminadabe ray


ma Naassom, Naassom ray ma Salmom, 5 Salmom ray Raabe guigua


ma Boaz. Boaz ray Rute guigua ma Obede, hae Obede ray ma Jess.

1584
1585 Mateus1,2

6 Jess
ray ma huvixave Davi, hae huvixa Davi ray ma Salomo, Urias
rayxykue pia vae. 7 Salomo ray ma Roboo, Roboo ray ma Abias,

Abias ray ma Asa, 8 Asa ray ma Josaf, Josaf ray ma Joro, Joro

ray ma Uzias, 9 Uzias ray ma Joto, Joto ray ma Acaz, Acaz ray ma

Ezequias, 10 Ezequias ray ma Manasss, Manasss ray ma Amom, Amom


ray ma Josias, 11 Josias ray ma Jeconias hae tyvy kuery, Babilnia katy

ogueraapaa jave py oiko vaekue.


12 Hae gui Babilnia katy escravo-r ogueraapaa ma rire oiko Jeconias

ray Salatiel, Salatiel ray ma Zorobabel, 13 Zorobabel ray ma Abide,


Abide ray ma Eliaquim, Eliaquim ray ma Azor, 14 Azor ray ma

Sadoque, Sadoque ray ma Aquim, Aquim ray ma Elide, 15 Elide ray

ma Eleazar, Eleazar ray ma Mat, Mat ray ma Jac. 16 Hae gui Jac

ray ma Maria me Jos. Maria pia ma Jesus, Cristo epy vae.


17 Hae rami vy Abrao oiko guive Davi oiko peve ma catorze-kue

hamymino ikuai. Hae Davi oiko guive Babilnia katy escravo-


r ogueraapaa peve catorze-kue ju ikuai. Hae gui Babilnia katy
ogueraapaa guive Cristo oiko peve ma catorze-kue ju ikuai.

Lucas2.17
18 Hae
gui Jesus ituiiague ma po rami: Jos re ixyr Maria omenda
vaer oikovy jave, joupe ojekuaa uka e mbove oguerekoi kyr vae
Nhe Kya E gui. 19 Hae r imer Jos heko por vae vy ndoikuaa

ukaxei. Hae rami vy onhembopya oeja agu avave rei oikuaa e re.
20 Hae nunga re onhembopya oikovy. Hae gui oexa rau r ixupe ojexa

uka pete anjo Senhor-a guigua. Hae vy aipoei:


Davi ramymino Jos, ekyje eme Maria reraa agu nderayxyr,
mbaeta kyr vae oguerekoi vae ma Nhe Kya E guigua. 21 Hae ramo

oikuav r pete avai. Remboery r Jesus, mbaeta ojeupegua kuery


ogueraa jepe r heko vaia gui. 22 Hae nunga hae javi ma ojeupity agu

profeta pe Senhor aipoei ukaague: 23 Pete kunhata etei oiko vae


oguerekoi r kyr vae, oikuav r avai. Hae vae pe ma Emanuel ea


r. (Hae vae tery ma Nhanderuete nhandereve oiko ea.)a
24 Hae rami r Jos okeague gui ovy vy oiko Senhor-a guigua anjo

aipoeiague rami. Hae vy ogueraa guayxyr. 25 Hae rami avi oguereko

rive ranhe, avai oikuav ea ja. Hae vae ma omboery Jesus.

Imbaekuaa vae kuery oipouague

2  Huvixave
Herodes o jave, Judia regua Belm tekoa py Jesus ituii
1
rire ou amongue imbaekuaa vae kuery. Kuaray oua katy gui ou
Jerusalm tet py. 2 Hae kuery oporandu jogueruvy:

a
1.23 Isaas7.14
Mateus2 1586

Mamo tu itui judeu kuery ruvixaver oiko ramoi vaekue? Mbaeta


kuaray oua katy roexa karamboae ikuaa ukaa jaxy-tata. Hae rami vy apy
roju romboete agu hei.
3 Hae nunga omombeua r huvixa Herodes oendu vy onhemondyi,

Jerusalm py ikuai vae hae javive reve. 4 Hae rami vy oenomba judeu

kuery regua sacerdote yvatekueve vae hae kuaxia re nhomboe vaety


kuery. Hae vae kuery pe oporandu mamo pa Cristo ituii ra re. 5 Hae

kuery ombovai:
Judia regua Belm tekoa py r ituii, mbaeta po rami o profeta
ombopara vaekue: 6 Ndee Jud yvy regua Belm tekoa, Jud regua tet

tuvixakueve ikuai vae gui mbaeve py naneyvyvei, mbaeta ndea gui


ae r oiko Joguerekoar, xevygua Israel kuery re opena vaer, hei
vaekue.b
7 Hae nunga Herodes oendu vy imbaekuaa vae kuery ju oeno uka

hae aeia py. Hae kuery pe oporandu vy oikuaa pota rakae ete pa jaxy-
tata ojekuaa ague re. 8 Hae gui Belm katy omondouka vy aipoei hae

kuery pe:
Tapeo, peikuaa pota por avai reko re. Pejou vy ke pemombeu uka
xevy, xee voi aa agu amboete vy hei.
9 Hae ramo huvixa ayvu hae kuery oendupa vy ojeoi. Hae gui jaxy-tata

kuaray oua katy ikuai teri reve oexa vaekue ma hae kuery renonde ju
oaxa ovy, avai ituia ry ova peve. Hae py ma opyta. 10 Hae kuery jaxy-

tata oexa vy ovya ete. 11 Oo py oike vy oexa avai, ixy Maria reve. Hae

rami vy guenapy re o vy omboete okuapy, hae mbaemo por ogueno


vy ixupe ome ogueru vaekue: ouro, heaku por vae hae mirra.
12 Hae gui oexa rau r Nhanderuete oikuaa uka huvixa Herodes-a rupi

ve ojevy agu. Hae ramo tape mboae rupi ojevy oyvy katy.

Egito yvy katy oguerojava heravyague


13 Haekuery ojeoipa rire Jos oexa rau jevy r ixupe ojexa uka pete
anjo Senhor-a guigua. Hae vy aipoei ixupe:
Epu ke, eraa avai hae ixy. Pejava Egito yvy katy. Hae py ma
peiko xeayvu jevy ea ja, mbaeta Herodes oeka ta avai ojukaxe vy
hei. 14 Hae ramo opu pyavyve. Avai hae ixy ogueraa vy Egito katy

ojeoi.c 15 Hae py opyta Herodes omano ea ja, profeta pe Senhor aipoei


ukaague ojeupity agu: Egito gui aeno Xeray, heiague.d

Avakuei ojukapaague
16 Herodes
ma imbaekuaa vae kuery ombotavyague oikuaa vy
ipoxy vaipa. Hae rami vy ojuka ukapa avakuei Belm tekoa, hae

b
2.6 Miquias5.2 2.13,14 Apocalipse12.16
c d
2.15 Osias11.1
1587 Mateus2,3

hae katyi rupi ikuai vae hae javi. Moko maet ete-te oguereko
vae guive ojuka ukapa, imbaekuaa vae kuery gui rakae pa oikoague
omombeuague rami vy.e 17 Hae rami oiko rakae profeta Jeremias pe

aipoei ukaague ojeupity agu: 18 Ram tekoa py onhendu hevovo rei


vae. Hexay [hae ojaeo vae], ipoa rei vae guive, Raquel opia kuery re
ojaeo okuapy vy. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovya ukai.f

Egito gui ojevyague


19Hae
gui Herodes omano ma rire Egito yvy re Jos oikoa py rau rupi
ojexa uka pete anjo Senhor-a guigua. Hae vy aipoei:
20 Epu ke, eraa avai hae ixy. Tapeo ju Israel yvy re, mbaeta avai

jukaxeare kuery omanomba ma hei.


21 Hae ramo opu. Avai hae ixy ogueraa vy ojevy ju Israel yvy re.

22 Hae gui Judia pygua huvixa Herodes rekovia taykue Arquelau ju oa


oendu vy okyje hae katy ju oo agu. Hae gui oexa rau r Nhanderuete
oikuaa uka jevyague rami oiko vy Galilia yvy katy ojepea ovy, 23 pete

tet Nazar hery vae py ikuai agu. Hae rami oiko ojeupity agu profeta
kuery pe aipoei ukaague: Ixupe Nazar pygua ea r, heiague.

Marcos1.26; Lucas3.19

3  Hae
vae jave py ojekuaa Joo Batista. Hae vae ma Judia katyi
1

tekoa ea rupi omombeu oikovy ayvu.g Hae vy aipoei:


2 Pejeko rerova ke, mbaeta namombyryvei ma yva pygua poakaa

ojekuaa agu hei. 3 Hae vae rekor ma profeta Isaas pe omombeu


ukaa vaekue: Tekoa ea rupi onhendu r Pereko katu Senhor


raper, pemboyvi ou agu, hei oikovy vae.h 4 Joo ao ma camelo

rague guigua, hae r ikuax ma ipire guigua. Hou vae ma tuku hae
ei kaaguy regua. 5 Hae ramo hae oa py ojeoi Jerusalm tet pygua

kuery, Judia hae Jordo yak yvry ikuai vae kuery hae javi reve.
6 Ixupe onhemongarai ukapa Jordo yak py, ojejavyague omombeupa

vy.
7 Nhomongaraia py heta avi ou fariseu hae saduceu kuery. Hae r

oexa vy aipoei hae kuery pe:


Pe mboi ramigua, mavae tu aipoei poxya ou vaer gui peo
jepe ra rami?i 8 Pendekuai havy yvyra hia por vae rami, pejeko

rerovaague pexa uka agu. 9 Hae jomeme pemboypy eme Nhande ma


Abrao ramymino jaiko peje agu. Mbaeta xee aipoae pvy: Kovae
ita ikuai vae gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abrao ramyminor.

e
2.16 Apocalipse12.1318 f2.18 Jeremias31.15 g3.1 Joo1.1923 h3.3 Isaas40.13
3.7 Hae kuery pe Mboi ramigua hei mbaeta mboi yma guare rami hae kuery voi
i

nhombotavya rupi ikuai, ndojeko rerovaxei guive.


Mateus3,4 1588

10 Hae
gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hia por e
vae hae javi ojaya vy omombo r tata py.j

Marcos1.7,8; Lucas3.1517; Joo1.1928


11 Xee ma pejeko rerova ramo yy py rive romongarai vae. Hae r
xerakykue ou vae ma xegui yvateve vae. Hae vae gui xeyvyve ete
vae vy ne ipy regua araa agu voi ndaevei. Hae ma Nhe Kya E
reve r penemongarai, tata py guive. 12 Mbaeta opo py oguereko ma

trigo mbovevea, hae vy ombovevepa r hay o vae. Trigo ray ete


omo por r omo poraty py, hae r ipirekue ma oapy r tata ogue
e vae py.

Marcos1.911; Lucas3.21,22; Joo1.3234


13 Hae jave py Galilia yvy gui Jesus oo Jordo yak katy, Joo pe
onhemongarai uka agu. 14 Hae rami te Joo nomongaraixei ranhe vy

aipoei:
Xee ma haeve ndevy pe anhemongarai uka agu. Ndee ri tyy xea
py reju?
15 Hae r Jesus ombovai:

Tove hae rami te, mbaeta hae rami vy re teko por hae javi
jajapo hei. Hae ramo omongarai.
16 Jesus onhemongarai ma vy yy gui o ju ramove yva ojepea

jekuaa ramo oexa Nhanderuetea guigua Nhe oguejy ouvy r pete


apykaxui rami. Hae vae ou vy hexe o. 17 Hae gui onhendu pete

ayvu yva gui:


Pevae ma Xeray ayvu ete hae arovya vae hei vae.

Marcos1.12,13; Lucas4.113

4  Hae
rire tekoa ea py ju Nhe ogueraa Jesus, anha oeko a
1

agu py. k 2 Hae ramo quarenta ra, quarenta pyt re oiko okaru

e re. Hae rire okaruxe ma.


3 Hae ramo oa py poroeko aa onhemboja vy aipoei:

Nhanderuete Ray ri reiko vy ndeayvu kovae ita o vae pe


tojeapo mbojape.
4 Hae ramo Jesus ombovai:

Ipara oiny: Mbojape re anho e r avakue oikove, hae r ayvu


Nhanderuete juru gui o vae hae javi re hei. l
5 Hae gui anha ogueraa tet ikya e vae py, templo apyte ry

omo. 6 Hae vy aipoei:


j
3.10 Haxa py yvyra ojaya r heia py Nhanderuete pe ndojeko rerovai vae ombopagapa
ra re ijayvu vy. k4.1 Hebreus2.18; 4.15 l4.4 Deuteronmio8.3
1589 Mateus4

Nhanderuete Ray ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy, mbaeta


ipara oiny: Ombou r ojeupegua anjo kuery ndere opena agu. Hae r
Hae kuery ndejoko r opo py, ita re renhepyxanga e agu hei.m
7 Jesus ombovai:

Ipara avi oiny: Eko a eme Senhor Nderuete hei.n


8 Hae gui yvyty yvateve vae ry ju anha ogueraa vy ixupe oexa uka ko yvy re

tet ikuai vae, mbaemo por o vae hae javi guive. 9 Hae vy aipoei ixupe:

Pevae nunga hae javi amemba r ndevy, xapya rei nerenapy re


re reve xemboete ramo.
10 Hae ramo Jesus aipoei ixupe:

Satans, ejepea ke apy gui, mbaeta ipara oiny: Senhor Nderuete


anho r remboete hae rembojerovia hei.o 11 Hae rami r anha oeja

ovy, hae r anjo kuery ju ou vy opena hexe.

Marcos1.14,15; Lucas4.14,15
12Joo nhu py ombotya ague omombeua r Jesus oendu vy ojepea ovy

Galilia katy. 13 Nazar tet oeja vy Cafarnaum py ju oo oiko agu, ye yvry,


Zebulom hae Naftali yvy katyi, 14 profeta Isaas pe aipoei ukaague ojeupity

agu: 15 Zebulom hae Naftali yvy, ye katy tape oo vae yvry, Jordo yak

rovaigua re, judeu e vae kuery ikuaia Galilia rupi, 16 hae pygua kuery ma

pyt rupi ikuai vaekue ri oexa hendy tuvixa vae. Hae r hendy vae omoexak
manoa guy pyt reia rupi ikuai vaekue hei ukaague rami.p 17Hae vae guive

Jesus omboypy ayvu omombeu agu. Hae vy aipoei:


Pejeko rerova ke, mbaeta namombyryvei ma yva pygua poakaa
ojekuaa agu.

Marcos1.1620; Lucas5.111
18 Galilia
regua yupa yvry oikoa rupi oexa moko joegua: Simo
Pedro hery vae hae Andr. Yy py pira mboaa omombo okuapy r oexa,
pira mboaa rupi ikuai ramo. 19 Hae rami vy aipoei hae kuery pe:

Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouar ju r romoingo hei.


20 Hae ramo hae kuery ma pira mboaa oejapa vyvoi vy ojeoi hupive.

21 Oovea py moko joegua ju oexa: Zebedeu ray kuery Tiago hae tyvy Joo.

Hae vae kuery ma nguu reve kano py pira mboaa omoatyr okuapy r oexa.
Hae vy oeno. 22 Hae ramove hae kuery kano hae nguu oeja vy ojeoi hakykue.

Lucas6.1719
23 Galilia
yvy hae javi rupi Jesus oiko. Onhemboeaty ikuai vae rupi
nhomboe vy omombeu ayvu por Nhanderuete poakaa regua. Heta vae

m
4.6 Salmo 91.1112 n
4.7 Deuteronmio6.16 4.10 Deuteronmio6.13
o

4.1516 Isaas9.12
p
Mateus4,5 1590

kuery omonguera guive opa margua gui imbaeaxy vae. 24 Hae ramo

mbaemo ojapo oikovya omombeua r oendu pav Sria yvy hae javi
rupi. Hae ramo oa py oguerua imbaeaxy vae opa margua mbaeaxy
oendu vae gui omonguera agu: anha onhemondea vae, heo vae
hae oguata e vae guive. Hae ramo omonguerapa. 25 Hae rire heta ju

Galilia gui ou, hae Decpolis, Jerusalm, Judia hae Jordo rovaigua
gui. Ou vy ojeoi hakykue.

Lucas6.2023

5  Heta
vae kuery ou r Jesus oexa vy o yvy re, hae oguapy. Hae
1

ramo hemimboe kuery ma ijyvyiry ou. 2 Hae ramo omboe vy


aipoei:
3 Ovya ete r onhe py iporiaukuei vae, mbaeta hae kuery

peguar yva pygua poakaa o.


4 Ovya ete r ojaeo vae, mbaeta ombovyaa ju r.

5 Ovya ete r ivai rei e vae, mbaeta hae kuery peguar yvy itui.

6 Ovya ete r teko por re okaruxe hae ijyuvei vae, mbaeta


ojoupa r.
7 Ovya ete r nhomboaxy vae, mbaeta hae kuery voi omboaxya r.

8 Ovya ete r ipya kya e vae, mbaeta hae kuery oexa r


Nhanderuete.
9 Ovya ete r pete rami nhomoingo vae, mbaeta hae kuery pe

Nhanderuete ray kuery ea r.


10 Ovya ete r heko por ramo rive oguereko axy reia vae, mbaeta

hae kuery peguar yva pygua poakaa o.


11 Pevya ete r xekuxa pendere ijayvu rei hae penderereko axya

rei ramo, hae ijapu vy opa mar pendere ijayvu vai r guive. 12 Pevya

hae peporai, mbaeta heta o yva re pendevy guar. Mbaeta hae rami ae
oguereko axya rakae profeta kuery peiko e mbove ikuai vaekue.

Marcos9.49,50; Lucas14.34,35
13 Pe kuery ma juky rami peiko yvy regua moear. Hae r xapya
rei juky naevei ramo mbaexa r tu he ju? Ndovarevei r mbaever.
Hae ramo oka py rive r nhamombo, avakue opyrmba agu py.

Guemimboe kuery hendy vae re ombojojaague


14 Pe kuery ma hendy vae peiko yvy regua moexakar. Yvyty ry
tet ojapo pyre ma ndojekuaa ei r. 15 Tataendy voi avave rei omoendy

vy nomoai r ajaka gury. Oaty py ae r omoa, opy ikuai vae hae


javi omoexak agu. 16 Hae rami ae hendy vae pereko vae voi taexak

avakue renonde, pendereko pora hae kuery oexa vy oguerovya avi


agu Penderu yva pygua.
1591 Mateus5

Lei ojeupitypa agu Jesus oua re ijayvuague


17 Pexa eme lei hae profeta kuery ombopara vaekue ambovaipa
agu ajua re. Ambovaipa agu e aju, ojeupity agu. 18 Mbaeta anhet

aipoae pvy: Yva hae yvy okanhy ea ja ne pete iparai, ne pete


ikari vae nokanhyi r lei gui, hae javi ojeupity ea ja.q
19 Hae gui ijayvua yvyive vae te hae vae rami e ikuai hae

nhomboe vae pe ma Yvyvei vae ea r yva pygua poakaa py. Hae r


hae rami ete ikuai hae nhomboe vae pe ma Yvateve vae ea r yva
pygua poakaa py. 20 Mbaeta xee aipoae pvy: Kuaxia re nhomboe vaety

hae fariseu kuery reko gui pe kuery napendeko porvei vy yva pygua
poakaa py ndapeikei re.

Ymagua kuery pe aipoea ague Jesus omombeu porveague

Jojukaa re ijayvua
21 Pendu ma ymagua kuery pe aipoea ague: Pejojuka eme.
Hae r Amongue jojuka ramo ombopagaa r, ea ague.r 22 Hae r

xee ma aipoae pvy: Hae javive [mbae re] guyvy kuery pe ivai
vae ombopagaa r. Guyvy pe Mbae vare hei vae ma heraa r
nhomongeta vaety ikuaia py. Hae r guyvy pe Inhak por ve vae
hei vae ma tata ogue e vae py r opaga.
23 Altar oa py mbaemo reme vaer reru vy hae py xapya rei

nemaendua r nderyvy nderovai mbaemo oguerekoa re. 24 Hae rami

vy eja ranhe altar yvyiry mbaemo reme vaer, tereo hae pete rami ju
pejogueroayvu nderyvy reve. Hae gui mae ma ejevy ju eme remexe
vaekue.
25 Pejogueroayvu por voi r nderovaigua reve tape rupi peo reve,

huvixa po py nderovaigua nemboaxa e agu, hae gui jopya pe ju


huvixa nemboaxa e agu, hae nhu py nemboa e agu. 26 Anhet

aipoae ndevy: Nerei r hae gui repagapa katui ea ja.

Tavy reia re ijayvua


27 Pendu aipoea ague: Ndetavy rei eme.s 28 Hae r xee ma aipoae

pvy: Kunhague re itavyxea rupi oma vae voi hexeve itavy ae ma


opya py. 29 Xapya rei nderexa reiporu kuaa regua ri ndereity ramo eno,

emombo ndejegui. Mbaeta nderete hae javi reve reiko axy agu py
nemomboa rgue py haeveve pete nderete regua remokanhy. 30 Xapya

rei ndepo reiporu kuaa regua ri ndereity ramo ejaya, eipea ndejegui.

q
5.1718 Lucas16.16,17 r
5.21 xodo20.13, Deuteronmio5.17 s
5.27 xodo20.14,
Deuteronmio5.18
Mateus5 1592

Mbaeta nderete hae javi reve reiko axy agu py reo rgue py haeveve
pete nderete regua remokanhy. 31 Aipoea avi vaekue: Guayxy gui

opoixe vae tome ixupe kuaxia para omendaague ombovaipa agu, ea


vaekue.t 32 Hae r xee ma aipoae pvy: Guayxy itavy rei ramo e opoi

vae ma ojapo r itavy rei vae oiko agu rami, hae opoi pyre re omenda
vae voi itavy rei avi.

Ouraa re ijayvua
33
Pendu avi ymagua kuery pe aipoea ague: Peura rive eme.
Senhor pe pejapo ete r peuraague ea ague. 34 Hae r xee ma aipoae

pvy: Ndaevei mbaeve re peura agu, ne yva re, mbaeta Nhanderuete


openaaty; 35 ne yvy re, mbaeta opyra; ne Jerusalm tet re, mbaeta

Huvixa yvateve vae pegua. 36 Ne peura eme peneak re, mbaeta peteve

pendea napemoxi kuaai, ne napemo kuaai guive.u 37 Hae rami rgue

py po rami r pendeayvu: T, t, e vy Any, any, peje r. Hae ramia


gui pendeayvuve agu ma poromboeko vaia guigua.

Jepya re ijayvua
Lucas6.2730
38
Pendu ma aipoea ague: Joexa mombuare rexa ju r omombua,
hae nhoa mopare ra ju r omopa ea ague.v 39 Hae r xee ma aipoae

pvy: Pvy amongue ojapo vai ta ramo pejoko eme. Hae rami rgue py
penderova peiporu kuaa regua oipete r perova hovai re ju oipete agu.w
40 Huvixa kuerya py pendereraa vy pendeparito oipeaa r pendecapa avi

peipea uka. 41 Xapya rei pete quilmetro amongue pendereraa nhea


ramo mokoa peve tapeo hupive. 42 Peme r pvy ojerure vae pe rei,

hae pendekupe rei eme mbaemo oiporuxe vae katy.

Mborayvu re ijayvua
Lucas6.3236
43
Pendu aipoea ague: Peayvu r peneir kuery, hae r
penderovaigua kuery re ma pendeae eme ea ague.x 44 Hae r xee ma

aipoae pvy: Peayvu r pendovaigua kuery voi, hae Nhanderuete pe


pejerure r penderereko axy vae re, 45 Penderu yva pygua ray kuery

pendekuai agu. Mbaeta hae ma kuaray ombou vy omoexak r heko


vai vae hae heko por vae ry. Oky voi ombou r heko por vae hae
heko vai vae pe. 46 Hae gui penderayvu vae kuery anho ri peayvu vy

mbae r tu pejopy hae nunga repy? Mbaeta imposto re nhombopaga


vaety kuery voi hae rami ikuai. 47 Penderegua kuery pe anho ri pexarura

t
5.31 Deuteronmio24.1 5.3336 Tiago5.12
u
5.38 xodo21.24, Levtico24.20
v

w
5.38,39 Romanos12.14 5.43 Levtico19.18
x
1593 Mateus5,6

vy mbae nunga py tu amboae kuery gui pendekuai porve? Mbaeta


amboae regua kuery voi hae rami ikuai. 48 Hae r pe ma heko por vae

r peiko opa mbae py, Penderu yva pygua opa mbae py heko pora rami
avi.

Nhanderuete pe mbaemo jajapoa re ijayvua

6 
Peiko kuaa pota avakue renonde e mbaemo pejapo agu
1

Nhanderuete pe, hae kuery oexa agu rive. Hae rami ri vy Penderu
yva pygua gui mbaeve ndapejopyi r hekovia.y

Mbaemo nhamea re ijayvua


2
Hae rami vy iporiaukuei pe mbaemo peme vy penerenonde rupi
pemonhe uka eme mimby guaxu. Hae rami heko por merami rive vae
ojapo r okuapy onhemboeaty py hae tape rupi, avakue pe onhemboete
ukaxe vy rive. Anhet aipoae pvy: Hae kuery ojopy ae ma hekovia.
3 Hae r pe ma mbaemo peme vy pendeaxua regua pe voi peikuaa uka

eme pendeaxu ea ojapo vae, 4 joupe mbaemo peme r avave oikuaa e


agu. Hae gui peikuaa uka e vae Penderu oexa vy ome r hekovia.z

Nhanhemboe agu re ijayvua


5
Hae gui penhemboe vy heko por merami rive vae rami e
pendekuai, mbaeta hae kuery ma onhemboeaty py hae tet mbyte rupi
onhemboexe vai r hoamy avakue oexa agu rive. Anhet aipoae pvy:
Hae kuery ojopy ae ma hekovia. 6 Hae r pe ma penhemboexe vy peike

r penderopy, ok pemboty r guive. Hae gui mae ma r penhemboe


Penderu pexa e vae pe. Hae ramo peikuaa uka e vae Penderu oexa
vy ome r hekovia.a
7 Penhemboea py haekue-ekuei rupi pendeayvu eme amboae regua

kuery rami, mbaeta hae kuery oexa te ijayvu reta r oendua agu re.
8 Hae r pe ma peiko eme hae kuery rami, mbaeta Penderu oikuaa ma

voi peipota vae, pejerure e mbove.

Lucas11.24
9
Hae vy po rami r penhemboe: Oreru yva pygua, tove nderery
tomboetea. 10 Tova ndepoakaa ojekuaa agu. Reipota vae tojapoa yvy

re, yva re ojapoa rami avi. 11 Ko nhav ejou uka rou vaer. 12 Hae

emboguepa ke ndevy rorevea, ore voi orevy oreve vae roperdoaa rami
avi. 13 Orereity uka eme poromoangekoa pe, orereraa jepe ke mbaemo

vai gui. [Mbaeta ndepoakaa, nembaraetea hae nerexaka o riae r


rakae r peve guar. Amm,] peje r.

6.1 Mateus23.15
y z
6.24 Lucas21.14 a
6.5,6 Lucas18.914
Mateus6 1594

14
Mbaeta amboae kuery otekoavyague peperdoa ramo Penderu
yva pygua voi ombogue r pejejavyague. 15 Hae r amboae kuery

[otekoavyague] ndapeperdoai ri ramo Penderu voi nomboguei r


pejejavyague.

Nhanderuete pe jakaru e re jaikoa re ijayvua


16
Hae gui pekaru e re peiko vy pexa uka eme pendeporiau reia
heko por merami rive vae rami, mbaeta hae kuery ma iporiaua oexa
uka r amboae kuery oikuaa agu okaru e re ikuaia. Anhet aipoae
pvy: Hae kuery ojopy ae ma hekovia. 17 Hae r pe ma pekaru e re

peiko vy pemoatyr pendea, hae pejeovai guive, 18 pekaru e re peikoa


amboae kuery oikuaa e agu, Penderu pexa e vae anho. Hae ramo
peikuaa uka e vae Penderu oexa vy ome r hekovia.

Yva re nhandejeupe guar nhamo por agu re ijayvua


19
Ko yvy re pemo por eme mbaemo pendejeupe guar, mbaeta
vixoi houpa hae ikya ombovaipa r, hae imonda vae oipea hae
ogueraapa r. 20 Yva re ae pemo por uka rgue pendejeupe guar. Hae

py ma jipoi r vixoi houpa vaer, ikya nombovaipai r, ne imonda


vae ndoipea heravyi r guive.b 21 Mbaeta pendevy guar pemo pora

py ma penekurax avi r o.

Lucas11.3336
22
Penderexa ma penderete moexakar o. Xapya rei penderexa
ipor ramo penderete hae javi r hexakmba. 23 Hae r penderexa

naipori ri ramo penderete pytmba r. Hae penemoexakar o vae


pyt ramo pyt ete r pvy.

Moko pat re ijayvua


24
Avave rei nombaeapoi r moko pat pe. Mbaeta pete re
ndaijaeive r amboae oayvuve vy, hae vy pete ojou porve vy
amboae ma ndojou porive r. Ndaevei Nhanderuete pe peiko agu,
mbaemo perekopaa rupi ndaevei reve.c

Lucas12.2231
25
Hae nunga rupi ae xee aipoae pvy: Pendepya eta rei
eme pendekove re, ne peu hae peyu vaer pejou agu re guive,
penderete re pemo vaer re voi. Mbaeta penderekove ndau tembiu
gui ndovareive teve? Hae penderete ndau ao gui ndovareive teve?d

b
6.20 Lucas12.33,34; 2Timteo4.8; 1Pedro1.3,4 c
6.24 Lucas16.13
d
6.25 Filipenses4.6; 1Pedro5.7
1595 Mateus6,7

26 Peikuaa pota guyra kuery oveve vae reko re. Hae kuery ma mbaeve
nonhoti, nomonoi, ne omo poraty py nomboatyi guive. Hae rami
te hae kuery pe Penderu yva pygua ojou uka r hou vaer. Pe kuery
ndau guyrai gui ndapevareive ri? 27 Mavae ndau pendepya eta rei vy

pembopukuve kuaa r ruxi peikove agu? 28 Mbae re tu pendeaor re

ri ndaeveive pendekuai? Peikuaa pota havy yvoty nhundy rupi ikuai


vae re. Hae vae ma ombaeapo vae, ne oipop vae. 29 Hae rami te

xee aipoae pvy: Huvixa Salomo minha opa margua oguerekopa vaeri
kovae yvoty rami nonhemondei rakae. 30 Nhanderuete omonhemonde

por r jai rogue a nhundy re ikuai vae, hae gui ko tata py


omomboa vaer vaeri. Hae gui pe ndapejerovia pori vae, pe kuery
re katuve ma opena porve r. 31 Hae nunga rupi pendepya eta rei

eme, hae aipopeje eme: Mbae tu jau r, hae jayu r? Hae mbae
py tu nhanhemonde r? peje eme. 32 Mbaeta hae nunga jouxea rupi

amboae regua kuery ikuai, hae Penderu yva pygua oikuaa ae hae nunga
peikotev vaea. 33 Hae rami rgue py jypyi peka r ipoakaa hae

ixuguigua teko por. Hae ramo re peikotev vae hae javi ome avi
pvy.
34 Hae nunga rupi pendepya eta rei eme ko r guar re, peja ko

ramo guar ae. Mbaeta ra nhav oiko re mbaemo vai hae jave guar.

Lucas6.37,38,41,42

7 
Penhombopagaxe rei eme, penembopagaa e agu.e 2 Mbaeta
1

penhombopagaague rami ae r pe ju penembopagaa, hae joe


pejapoague rami pendere ju ojapoa r. 3 Mbae re tu nderyvy rexa py

ikya o vae re rexa pota, hae r nderexa py ae yvyra o vae re ma


ndereikuaa potai? 4 Mbae re tu aipore nderyvy pe: Tove tano ikya

nderexa gui, re, nderexa py ae yvyra o teri reve? 5 Heko por merami

rive vae, eno ndee ranhe yvyra nderexa gui. Hae vy re rexa por
nderyvy rexa gui ikya reno agu.

Jagua pe ipor vae nhame e agu re ijayvua


6 Jagua kuery pe peme eme mbaemo ikya e vae, hae poryko
ikuaia katy pemombo eme ovareve vae, hae kuery opyrmba rive
agu, hae gui ojere vy penemondoropa avi e agu.f

Lucas11.913
7 Pejerure, hae ramo omea r. Peka, hae vy pejou r. Penhendu
uka, hae ramo ok oipeaa r pvy.g 8 Mbaeta hae javive ojerure vae

e
7.1 Romanos2.13; 1Corntios4.5; Tiago4.11,12 f
7.6 Lucas9.5 g
7.7 Joo14.13,14;
1Joo5.14,15
Mateus7 1596

ojopy r, oeka vae ojou r, hae onhendu uka vae pe oipeaa r.


9 Mavae pe avakue ndau penderay kuery mbojape re ojerure r peme

r ita? 10 Hae rami e vy pira re ojerure r mboi ri ndau peme r?


11 Hae nunga rupi pe pendereko vai vaeri penderay kuery pe mbaemo


por peme kuaa vae. Hae gui Penderu yva pygua katuve ndau nomei
r ri mbaemo por ojerure vae pe?
12 Pvy avakue ojapo agu peipotaa rami ae avi pe voi pejapo hae

kuery pe, mbaeta hae rami ae o lei hae profeta kuery omboparaague
re.

Lucas13.24
13
Peike ok ipoii vae rupi. (Mbaeta ok hae tape okanhy agu
katy oo vae ma ipy vaipa ramo heta r ikuai hae vae rupi oo vae.)
14 Hae r tekove katy ok hae tape oo vae ma ipoii ramo mbovyi ete

r ojou.

Mateus7.2123
Lucas13.2527; 2Corntios13.5
15
Penheangu ke profeta ramigua kuery gui. Hae kuery ma vexai
pirekue py onhemonde vae, hae r igury ma guary nhomondoropa vae
ikuai.h 16 Mbaemo rembypya re peikuaa pota vy peikuaa r mbae nunga

paa. Tyr uva ndau nhamondo r ri juuy gui? Hae rami e vy juu rakua
endy gui ndau nhamondo r ri figo? 17 Hae rami avi yvyra por ma hia

por avi r. Hae r yvyra ipor e vae ma ndaia pori r. 18 Yvyra

por ma ndaia vaikuei r, hae yvyra ipor e vae voi ndaia pori r.
19 Yvyra hia ipor e vae ojayapaa vy omomboa r tata py. 20 Hae nunga

rupi hae kuery reko re peikuaa pota vy peikuaa r mar ramigua paa.i
21 Pav e xevy Senhor, Senhor hei vae oike r yva pygua

poakaa py, hae r Xeru yva pygua oipotaa rami ikuai vae anho. 22 Hae

vae ra heta r aipoei xevy: Senhor, Senhor, nderery rupi e ri tyy


ore romombeu rakae Nhe guigua? Hae nderery rupi e ri tyy roipea
anha, hae heta rojapo ndepoakaa rupigua? hei r.
23 Hae ramo hae kuery pe xee ambovai r: Pe kuery ma xee

roikuaa vae. Pendeko vai vae, pejepea ke xea gui! hae r.

Lucas6.4649
24
Hae javive hae rami xeayvu r oendu vy haekue rami ikuai vae
ma ava hiarandu vae ngoor ita ry ojapo vae rami ikuai. 25 Mbaeta

oky ou r yy tyguaxu vy oxyry at r. Yvytu oipeju at vy hae vae oo re


ojeapi-api te ndoityi r, ita ry omboyta por rire.

7.15 2Pedro2.13
h i
7.20 Lucas6.43,44; Tiago3.11,12; 1Joo3.10; 4.6
1597 Mateus7,8

26
Hae r xeayvua oendu te haekue rami ndoikoi vae kuery ma
ava hiarandu e vae ngoor ita kui reia ry rive ojapo vae rami ikuai.
27 Hae gui oky ou r yy tyguaxu r. Yvytu oipeju vy hae vae oo re

ojeapi vy oity, ombovaipa ete r hei.j

Opa vy ma yvyty ry ijayvuague


28 Jesus
povae ayvu omombeupa r heta vae kuery onhemondyipa
omboea gui, 29 mbaeta ipoakapa vae rami omboe, kuaxia re nhomboe

vaety kuery rami e.k

Marcos1.4044; Lucas5.1214

8  Yvy
gui Jesus oguejy r heta ete ojeoi hakykue. 2 Hae gui ma
1

pete lepra revegua onhemboja hexe. Omboete vy aipoei:


Senhor, lepra gui xekyaoxe vy ke xekyao hei.
3 Hae ramo Jesus okuave vy opoko hexe. Hae vy aipoei:

Xee ma roikyaoxe ae, ekuera ke hei. Hae ramove lepra


okanhymba.
4 Hae ramo Jesus aipoei ixupe:

Ma, emombeu eme avave rei pe. Hae rami rgue py tereo
sacerdote pe anho ejexa uka, hae eme mymba Moiss omboparaague
rami, heta vae kuery oikuaa agu.

Lucas7.110
5 Cafarnaum
tet py Jesus ova ma ramo hexe onhemboja pete
xondaro ruvixa. Hae vy ojerure ixupe:
6 Senhor, xero py amongakuaa vaekue itui tupa py. Ndoguatavei,

ojexavai guive hei.


7 Jesus ombovai:

Xee aa r amonguera hei.


8 Hae r xondaro ruvixa aipoeive ju:

Xee ma xeyvyi ete xero py reva agu. Pete ayvu rive ri eraa uka.
Hae ramo xerembiguai kunumi vae okuera r. 9 Mbaeta xee voi huvixa

oipotaa rami aiko vae. Ikuai avi xondaro kuery xeayvu rami ikuai vae.
Pete pe Tereo, hae ramo oo r. Hae r amboae pe ma Eju, hae r ou
r. Xerembiguai pe Ejapo hae nunga, hae ramo ojapo r hei.
10 Hae nunga Jesus oendu vy onhemondyi. Hae vy aipoei hakykue

ojeoi vae pe:


Anhet aipoae pvy: Ne Israel kuerya rupi voi ndajoui teri kovae
rami ojerovia ete vae. 11 Aipoae pvy: Heta ou r kuaray oua katy hae

oikea katy gui, yva pygua poakaa py ikuai r mesa py Abrao, Isaque

j
7.2427 Tiago1.2225; 1Joo2.36 7.28,29 Marcos1.22; Joo7.46
k
Mateus8 1598

hae Jac reve. 12 Hae r Nhanderuete poakaa pyguar vaekue ma oka


py r omomboa pyta py. Hae py ojaeopa hae opa mar onhendu r


okuapy hei.
13 Hae gui xondaro ruvixa pe ju Jesus aipoei:

Tereo ju. Ndee rejeroviaa rami toiko hei. Hae vae hora-ve
hembiguai okuera.

Marcos1.2931; Lucas4.38,39
14 Hae
gui ma Pedro ro py ju Jesus ova. Hae vy haixo oexa ipire raku
vaipa vy tupa py itui ramo. 15 Ipo re Jesus ojopy r ipire raku oaxa. Hae

ramo opu vy mbaemo ojapo hae kuery pe.

Marcos1.3234; Lucas4.40,41
16 Kaarui
jave oa py heta oguerua anha onhemondea vae. Hae ramo
ayvu py rive oipea nhe ikya vae, omonguera avi imbaeaxy vae hae
javi. 17 Hae nunga oiko profeta Isaas pe aipoei ukaague ojeupity agu:

Hae ae oipea jaiko axya, ogueraapa nhanembaeaxya, heiague.l

Lucas9.5762
18 Jesus
oyvry heta ikuai vae oexa vy ijayvu yy rovaigua re
oaxa agu. 19 Hae vae jave py hexe pete kuaxia re nhomboe vaety

onhemboja vy aipoei:
Poromboea, xee aa ta nderupive reoa katy rei.
20 Hae r Jesus ombovai:

Aguarai oguereko r okua, guyra oveve vae voi oguereko guaity.


Hae r Ava ray ojeapo vaekue ma ne oak omboguejyaty ndoguerekoi
hei.
21 Amboae hemimboe ju aipoei ixupe:

Senhor, taa ranhe xeru tanhono por.


22 Jesus ombovai:

Eju xerupive, tove omanogue ae tonhono por omano vaekue.

Marcos4.3541; Lucas8.2225
23 Hae
gui kano py Jesus o ramo hemimboe kuery ojeoi hupive.
24 Yy rupi oaxa jave ou yvytu vaikue. Yai ojeapi-api kano re. Hae ramia
ja Jesus oke oupy.
25 Hae ramo hemimboe kuery ou vy omomy. Hae vy ojapukai reve

aipoei:
Senhor, orereraa jepe ke! Nhamanomba ta ma hei okuapy.
26 Hae ramo Jesus aipoei hae kuery pe:

l
8.17 Isaas53.4
1599 Mateus8,9

Pejeroviaa kyri vae, mbae re tu pekyje ri? hei. Hae rami vy


opu vy yvytu hae ye pe ijayvu at. Hae ramove opytuupa.
27 Hae ramo hae kuery onhemondyipa vy aipoei:

Mar ramigua tu pevae ava, yvytu hae yai voi onhe rendu agu?

Marcos5.120; Lucas8.2639
28 Yupa
rovaigua Gadara pygua kuery yvy re ova ramo ovaex
jogueruvy moko ava anha onhemondea vae. Yvyra rupa o vae gui ou.
Ivai vaikue rei r avave rei ndoguataavei hae vae tape rupi. 29 Hae gui

hae kuery ou vy ojapukai:


Nhanderuete Ray, mbae tu xee areko ndereve? Oremoingo axy
agu teve reju oaangaague ra ova e mbove? hei.
30 Hae katyi heta ikuai poryko okarua py. 31 Hae ramo anha kuery

ojerure Jesus pe:


Orepea vy tavy oremondouka poryko kuerya katy.
32 Hae r Tapeo havy hei Jesus. Hae gui hae kuery ojepea vy

poryko re ova. Hae r poryko kuery ma yvy guy katy onhamba. Hoapa
ye py, yy py omanomba.
33 Hae ramo poryko re opena vae kuery onhamba ojeoivy. Tet py

ova vy omombeu oiko vaekue hae javi, anha onhemondea vae re oiko
vaekue guive. 34 Hae ramo tet pygua kuery oupa Jesus oexa agu. Oexa

vy ojerure ijyvy gui oo ju agu re.

Marcos2.112; Lucas5.1726

9  Kano
py Jesus o vy yy rovaigua re oaxa. Hae vy guet katy oo.
1
2 Hae
oa py oguerua pete oguata e vae hupa reve. Hae kuery
ojerovia etea Jesus oexa vy aipoei oguata e vae pe:
Xeray, ndepya guaxu ke. Rejejavyague omboguepaa ma hei.
3 Hae ramo kuaxia re nhomboe vaety ikuai vae aipoei ojeupe ae:

Pevae tu ijayvu vai hei okuapy.


4 Hae r Jesus ma hae kuery ojeupe ae ijayvua oikuaa vy aipoei:

Mbae re tu po rami ri pendeayvu pendepya py? 5 Mbae ayvu rupi


tu ndaxyive xeayvu agu: Rejejavyague omboguepaa ma, tyr pa Epu,


hae eguata hae agu? 6 Hae rami te peikuaa agu Ava ray ojeapo

vaekue ko yvy re oiko te joeko vaiague ombogue agu voi ipoaka vaea
Oguata e vae pe ju aipoei:
Epu havy, eupi nderupa, hae tereo ndero py hei.m 7 Hae ramo

opu vy ngoo katy oo.


8 Hae nunga heta vae kuery oexa vy okyjepa reve ombojerovia okuapy

Nhanderuete, hae rami agu avakue ombopoaka ramo.

9.6 Joo10.37,38
m
Mateus9 1600

Marcos2.13,14; Lucas5.27,28
9Jesus
hae gui oo vy oexa pete ava Mateus hery vae, imposto
opagaaty py oguapy oiny ramo. Hae vae pe ijayvu vy
Eju xerupive hei. Hae ramo opu vy oo hupive.

Marcos2.1517; Lucas5.2932
10 Hae
gui oo py mesa py Jesus o ramo heta ou imposto re
nhombopaga vaety hae heko vai vae. Hae vae kuery ma Jesus hae
hemimboe kuery reve onhemboja avi okuapy.
11 Hae nunga fariseu kuery oexa vy oporandu hemimboe kuery pe:

Mbae re tu penemboea okaru ri imposto re nhombopaga vaety


hae ojejavypa vae kuery reve?
12 Hae ramo Jesus oendu vy ombovai:

Hexa vae kuery ma ndoipotai r poropoanoa, imbaeaxy vae anho


r oipota. 13 Tapeo, peikuaa pota povae ayvu mbae heia paa re: Xevy

pe mymba peme rgue py aipota te penhomboaxy. Mbaeta xee ma


heko por vae aeno agu e aju, hae r heko vai vae aeno agu [ojeko
rerova agu].n

Marcos2.1822; Lucas5.3339
14 Hae
rire Joo Batista remimboe kuery ou. Hae vy oporandu ixupe:
Mbae re tu ore kuery [mbovykue rei e] rokaru e re orekuai,
fariseu kuery voi, hae r neremimboe kuery ma hae rami e ikuai?
15 Jesus ombovai:

Omendaa py haeve ndau oeno mbyre kuery iporiau agu, hae


kuery reve omenda vae o teria ja? Hae rami avi ova r hae kuerya gui
omenda vae oipeaa agu ra. Hae vae ra mae ma hae kuery ikuai r
okaru e re.
16 Avave rei ao ymague re nombojai r ajukue pyau raykue, mbaeta

ombojaague omboi r ao gui. Hae ramo oxoroa tuvixave r. 17 Hae


avave rei hyru ymague py nomboyrui r vinho pyau, mbaeta ombovaipa


r hyru. Vinho onhemba r, hae hyru voi ivaipa avi r. Hae rami
rgue py vinho pyau r hyru pyau py r omo, mokove o por agu.

Marcos5.2124a; Lucas8.4042a
18 Hae
nunga re ijayvu teri reve ou pete huvixa. Onhemboja vy
omboete. Hae vy aipoei:
Xerajy omano angei. Hae rami te eju, emo ndepo hexe oikove ju
agu hei.

n
9.13 Osias6.6
1601 Mateus9

Marcos5.2434; Lucas8.4248
19Haeramo Jesus opu vy oo hexeve, hemimboe kuery voi. 20 Oiko

avi pete kunha, doze maet re ma gueko re riae oiko vae. Hae vae ma
hakykue gui ou vy opoko ijao apy re, 21 mbaeta ojeupe ae Ijao apy re

rive apoko te akuera r hei.


22 Hae ramo Jesus ojere vy oexa. Hae vy aipoei:

Xerajy, ndepya guaxu ke. Rejeroviaa ndereraa jepe hei. Hae


ramove kunha vae okuera.

Marcos5.3543; Lucas8.4956
23 Huvixa
ro py Jesus ova vy oexa mimby monhea hae heta vae
kuery ojaeo r. Hae vy aipoei:
24 Pejepea ke, mbaeta kunhai nomanoi, oke rima hei. Hae ramo

ojojai rei okuapy. 25 Hae gui Jesus omomba vy oike. Kunhai vae po

re ojopy ramo opu. 26 Hae nungakue oendupaa hae vae yvy hae javi

rupi.

Moko ra revegua e omongueraague


27Hae
gui Jesus oo r hakykue rupi ou moko ra revegua e.
Ojapukai jogueruvy:
Davi ramymino, oremboaxy ke hei.
28 Hae gui oo py Jesus oike jave hexe onhemboja jogueruvy ra

revegua e. Hae ramo oporandu hae kuery pe:


Perovia pa pejerurea rami ajapo agu xepoaka vaea?
Hae kuery ombovai:
T, Senhor hei.
29 Hae ramo hae kuery rexa re opoko vy aipoei:

Toiko havy pejeroviaa rami hei. 30 Hae ramove hexa ojepea.


Hae gui Jesus aipoeive ju:


Pejejoko ke avave rei pe pemombeu e agu hei. 31 Hae rami te

hae kuery oo vy hae vae yvy hae javi rupi omombeupa.

Pete ava ijayvu e vae omonguera ramo fariseu kuery ijayvu reiague
32 Hae
kuery ojeoi rire oa py oguerua pete ava anha onhemonde
ramo ndaijayvui vae. 33 Anha oipea r ijayvu e vaekue ijayvu. Hae

ramo heta vae kuery onhemondyipa vy aipoei:


Pevae nunga jaexa vae teri Israel kuerya rupi hei.
34 Hae r fariseu kuery ma ijayvu rei okuapy:

Anha ruvixa poakaa rupi rima oipea anha.o

9.34 Lucas11.1418
o
Mateus9,10 1602

Opa rupi Jesus ojapo por, hae ombaeapo vae kuery re ombojojaague
35 Hae
gui Jesus ma tet hae tekoa ikuai vae rupi oguata oikovy,
onhemboeaty o vae rupi guive. Nhomboe vy omombeu oikovy
Nhanderuete poakaa, nhomonguera guive opa margua mbaeaxy gui.
36 Heta vae kuery oexa vy omboaxy, mbaeta vexai ija e vae rami

ojexavai hae ikangy okuapy ramo.p 37 Hae rami vy guemimboe kuery pe

aipoei:
Anhet heta o omonoa agu, hae r ombaeapo vae kuery ma
mbovyi.q 38 Hae nunga rupi pejerure Senhor mbaety ja vae pe ombouve

agu imbaety rupi ombaeapo vaer.

Marcos3.1319; Lucas6.1216

10  Hae
gui guemimboe kuery doze-ve Jesus oeno vy ombopoaka
1

nhe vai oipea, hae opa margua mbaeaxy gui nhomonguera


agu. 2 Doze apstolo kuery rery ma po rami: Jypygua ma Simo Pedro

hery vae, hae gui tyvy Andr, Zebedeu ray kuery Tiago hae tyvy Joo,
3 Filipe hae Bartolomeu, Tom hae imposto re nhombopaga vaekue

Mateus, Alfeu ray Tiago hae Tadeu, 4 Simo Zelote hery vae hae ijopy

uka nhemiar Judas Iscariotes avi.

Marcos6.711; Lucas9.15
5 Hae
gui doze guemimboe kuery Jesus omondouka ta vy po rami
ijayvu:
Tapeo eme judeu e vae ikuaia rupi, ne Samaria pygua kuery
ret py voi peva eme. 6 Hae r tapeo vexai kuery Israel regua okanhy

vae peka. 7 Peoa rupi pemombeu yva pygua poakaa ojekuaa agu

namombyryvei maa. 8 Pemonguera imbaeaxy vae, pemboete ju omano


vaekue, peikyao lepra revegua, hae peipea anha. Mbaemo pejopy


rive rire peme rive ju r joupe. 9 Pendekua re peraa eme perta, ouro,

prata ne overa vae guigua, 10 ne voko peraa eme tape rupi, ne moko

kamixa, pendepy regua, ne pendepopoka guive, mbaeta ombaeapo vae


rei haeve ojopy agu hou vaer. 11 Hae tet py e vy tekoa o vae rupi

pevaa py peporandu r heko por vae oiko vaea re. Hae vae kuery
ro py ae r pepyta, peove agu ra peve. 12 Oo py peva vy pexarura r

hae pygua kuery pe. 13 Hae ramo oo pygua kuery heko por ri ramo hae

kuery re o r peroayvu porague. Hae r heko vai ramo pendere ae ju


tojevy peroayvu porague. 14 Hae kuery napenemovai, ne pendeayvu

noenduxei ramo hae vae oo e vy tet gui peo ju vy pendepy regua gui
peity-ity r yvy kui.r 15 Anhet aipoae pvy: Nhombopagaa ra py hae

p
9.36 Marcos6.34 q
9.37 Lucas10.2 r
10.14 Atos13.50,51; 18.6
1603 Mateus10

vae tet pygua kuery gui omboaxyave r Sodoma hae Gomorra pygua
kuery.s

Mbaemo gui omonheanguague


16
Ma, xee ma vexai rami romondouka aguara mbyte rupi.
Hae nunga rupi peiko kuaa r mboi rami, hae r apykaxui rami r
pendekuai rive. 17 Penheangu ke avakue gui, mbaeta penemboaxa

r huvixa kuery po py, hae penenup r onhemboeaty o vae rupi.


18 Xekuxa pendereraa r huvixa kuery hae huvixave renonde. Hae

ramigua oiko r hae kuery hae judeu e vae kuery pe xeregua ayvu
pemombeu agu. 19 Hae rami avi penemboaxaa ramo pepxa rei eme

mar rami e vy mbae nunga re pa pendeayvu agu re, mbaeta hae


vae hora-ve pendeayvur oikuaa ukaa r pvy. 20 Mbaeta pendejegui ae

e r pendeayvu, hae r Penderu Nhe ijayvu r pgui.t 21 Amongue

ojopy uka r guyvy ae ojuka uka agu, hae tuu kuery ojopy uka r
guay kuery ae. Tay kuery opu r nguu kuery re ojuka uka avi agu.
22 Xerery kuxa pav ndaijaei r pendere. Hae rami te opa peve

ogueropoaka vae oo jepe r. 23 Hae gui tet py pendere opu reia ramo

amboae henda katy ju penha, mbaeta anhet aipoae pvy: Ava ray
ojeapo vaekue ou peve napevamba jepei r Israel regua tet ikuai vae
rupi.

Omokyrea rupi ijayvuague


24
Temimboe kuery ma imboea gui yvateve vae, tembiguai kuery
voi opat gui yvateve vae guive. 25 Haeve temimboe kuery ikuai agu

imboea reko rami, hae tembiguai kuery ikuai agu opat oikoa rami.
Hoo vae pe Anha ruvixa Belzebu ea ramo hoo pygua kuery pe katuve
r teve.u 26 Hae rami te pekyje eme hae kuery gui, mbaeta mbaemo

onhomi mbyre oexa ukapaa r, hae oikuaa e pyre voi oikuaapaa


r. 27 Pyta py xee romboeague ma hexaka py ju r pemombeu,

pendeapyxai py xeayvuague ma oo apyte ry gui ju r pemombeu.


28 Pekyje eme penderete jukaa kuery gui, mbaeta penenhe ma hae

kuery ndojuka kuaai r. Pejererokyje r nhonhe hae joete tata ogue


e vae py omokanhy agu ipoaka vae renonde anho.
29 Moko guyrai ndau petei hati vae repy e ri? Hae rami te

yvy py ne peteve ndoai r Penderu oipota e r. 30 Pe kuery re katuve


ma opena, mbaeta pendea peneak re o vae voi oipapapa. 31 Hae nunga

rupi pekyje eme, mbaeta heta guyrai gui pe pevareve. 32 Hae nunga

rupi avakue renonde xevy pe oikoa omombeu vaekue hae javi ma xee

10.15 Lucas10.112 t10.19,20 Lucas12.11,12; 1Pedro3.1317; 4.1219


s

10.24,25 Lucas6.40; Joo15.20


u
Mateus10,11 1604

voi hae rami r amombeu Xeru yva pygua renonde. 33 Hae r avakue

renonde naxemombeuxei vaekue ma xee voi namombeui r Xeru yva


pygua renonde.v

Haxy vae re ijayvuague


34
Pexa eme ko yvy re aju pete rami nhomoingoar aru agu.
Pete rami nhomoingoar aru agu e aju, hae r kyxe. 35 Mbaeta aju

rire avakue joo rami e r ikuai nguu reve, hae imemby kuery hae
rami ae r ikuai oxy reve, hae ipia rayxy kuery avi ome xy reve r
ikuai. 36 Hae rami vy avakue rovaigua ma hoo pygua kuery ae r ikuai.w

37 Amongue xegui nguu, e vy oxy ri oayvuve vy ndaevei xerupivegua


oiko agu. Hae rami ae avi guay e vy guajy ri xegui oayvuve vy


ndaevei xerupivegua oiko agu. 38 Hae ojeupegua kuruxu ndogueraaxei,

hae xerupive ndooxei vae ma ndaevei xeremimboer. 39 Nomanoxei

vaekue omokanhy r guekove. Hae r xekuxa omano vae ma ojou ju


r guekove.x

Mbaemo rekovia re ijayvuague


40
Amongue penemova ramo xee avi hae kuery xemova, hae
xemova vae ma xembouare avi omova. 41 Profeta kuery pe Profeta

hei vy omova vaekue ma hekovia ojopy r profeta pegua rami. Hae


heko por vae kuery pe Heko por vae hei vy omova vaekue
ma hekovia ojopy r heko por vae pegua rami. 42 Hae rami ae avi

anhet aipoae pvy, amongue kovae kyr vae rami ikuai vae pe Jesus
remimboe hei vy pete karo yroyx ome vaekue voi ndojopy ei r
hekovia.y

Tet ikuai vae rupi Jesus ayvu omombeuague

11  Hae
rami guemimboe kuery doze-ve Jesus omboepa ma vy
1

ojepea hae gui. Nhomboe hae ayvu omombeu oikovy hae


katyi tet ikuai vae rupi.

Lucas7.1823
2 Nhu
py Joo Batista oa py Cristo mbaemo ojapo oikovya
omombeua r oendu vy ixupe ombou guemimboe kuery po rami
oporandu agu: 3 Ndee ae teve reju r vaekue, tyr pa roarve r

amboae? hei agu.


4 Hae r Jesus ombovai vy aipoei hae kuery pe:

10.31 Lucas12.2931 w10.3436 Miquias7.6, Lucas12.5153, 14.26,27


v

10.38,39 Marcos8.34,35; Lucas9.24; Apocalipse12.11 y10.42 Mateus25.3440;


x

Marcos9.41; Joo13.20
1605 Mateus11

Tapeo ju Joo pe pemombeu mbaemo pendu hae pexa vaekue,


5 mbaeta ra revegua e oma ju, oguata e vaekue oguata ju, lepra
revegua ojekyao ju, ijapyxa e vaekue oendu ju, omano vaekue
onhemboete ju, hae iporiaukuei pe omombeua ayvu por.z 6 Ovya ete

r xere ojeroviaa gui ndojepeai vae.

Lucas7.2435
7Hae
kuery oopa ma rire heta vae kuery pe ju Jesus ijayvu Joo
Batista reko re. Aipoei:
Mar ramigua pexa agu tu peo rakae tekoa ea py? Takuai yvytu
omomy-momy vae ramigua rive ri tyy? 8 Hae rami e r mar ramigua

pexa agu tu peo? Pete ava ao por py onhemonde vae ri tyy? Hae
rami avi onhemonde por vae ma huvixa ro py ikuai vae anho. 9 Mar

ramigua tu havy peo pexa? Profeta? T, xee aipoae pvy: Joo Batista
ma profeta ikuai vae gui voi yvateve vae. 10 Mbaeta hekor re ae ipara

oiny: Nerenonder xee amondouka r pete xerembiguai, nderaper


oguereko katu agu.a 11 Anhet aipoae pvy: Kunhague gui oiko vaekue

jipoi Joo Batista gui yvateve vae. Hae rami avi yva pygua poakaa py
yvyguevei vae ma ixugui yvateve. 12 Mbaeta Joo Batista oikoa ra

guive a peve ma onheaa r oupity agu yva pygua poakaa, onhea


vae kuery anho r oupity. 13 Mbaeta profeta kuery hae lei ma Joo

oikoa ra pevei omombeua. 14 Hae gui pe perovia ri ramo hae ae Elias


ou r vaekue oiko. 15 Ijapyxa [oendu agu] o vae toendu.


16 Mbae nunga re ndau ambojoja r agua kuery reko? Hae


vae kuery ma ikuai kyrgue tet mbyte rupi oguapy vy oir kuery pe
ojapukai vae rami: 17 Mimby romonhe ramo pe ndapejerokyxei, hae

r omanoa pygua ju romonhendu te ndapejaeoxei, hei vae kuery rami.


18 Mbaeta Joo Batista ou vy okaru hae oyu e re oiko. Hae rami r

ixupe Anha reve rima oiko ea. 19 Hae r Ava ray ojeapo vaekue ma ou

vy okaru hae oyu ramo ixupe Pevae ma okaru guaxu, vinho oyu, hae
imposto re nhombopaga vaety hae heko vai vae kuery re ir vae, ea.
Hae r hiarandu vae ma mbaemo ojapoa py oexa uka r oarandu.

Lucas10.1315
20 Hae
gui Jesus omboypy tet ikuai vae pygua kuery re ijayvu agu,
mbaeta hae vae rupi mbaemo por heta ojapo te ndojeko rerovai rire.
Hae vy aipoei:
21 Pe Corazim hae Betsaida pygua kuery pe ndaevei ete r.

Mbaeta pendea py hexa pyr ajapo vae ramigua Tiro hae Sidom py
ojapoa vae rire, hae pygua kuery ojeko rerova voi rgue. Hae rami

z
11.5 Lucas4.1621 a
11.10 Malaquias3.1
Mateus11,12 1606

vy ajukue vaikue py onhemonde rgue tanhimbu py oguapy reve.


22 Hae nunga rupi aipoae pvy: Nhombopagaa ra py pe kuery gui

omboaxyave r Tiro hae Sidom pygua kuery. 23 Havy pe Cafarnaum

pygua kuery, peo r teve yva peve? Any, tata ogue e vae py r pea.
Mbaeta mbaemo por pendea py ajapo vae ramigua Sodoma py ojapoa
vae rire ma kovae ra peve o rgue. 24 Pvy aipoae: Nhombopagaa ra

py pendegui omboaxyave r Sodoma yvy regua kuery.

Lucas10.21,22
25 Hae
jave py Jesus ijayvu at:
Xeru yva hae yvy re ndepoaka vae, xee roguerovya, mbaeta hae
nunga ma hiarandukue pe e reikuaa uka, ne omboe pyre pe e guive.
Yvyguevei pe anho reikuaa uka. 26 T, Xeru, hae rami ae reipota.

27 Opa mbae Xeru omboaxapa xevy. Avave rei ndoikuaai Tay, Tuu

e vy. Hae avave rei ndoikuaai Tuu, Tay e vy, hae amongue pe Tay
oikuaa ukaxea vae etei.

Peju ke xea py, heiague


28
Peju ke xea py penekane hae pevoyi vae hae javi. Hae r xee
romokanegua r.b 29 Pendejee pemo xeregua canga, peikuaa xegui,

mbaeta xepya re xevai reia no, haeve reiia anho. Hae rami vy pejou
r penenhe opytuu agu. 30 Mbaeta xeregua canga ma ndaxyi, hae

xevoyi ndaipoyi guive.c

Marcos2.2328; Lucas6.15

12  Hae
jave py sbado ra Jesus oaxa trigoty rupi. Hae gui
1

hemimboe kuery okaruxe vy omboypy hia oipoo vy hou heravy


agu. 2 Hae nunga fariseu kuery oexa vy aipoei ixupe:

Ma, neremimboe kuery ojapo sbado ra py ndaevei vae hei


okuapy.
3 Hae ramo Jesus aipoei hae kuery pe:

Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oir kuery reve ojapo vaekue?


4 Mbaeta Nhanderuete ro py Davi oike vy hou rakae mbojape Senhor

renonde pe omo mbyre, hae kuery hou agu ndaevei vaeri, ne hupive
ikuai vae, sacerdote kuery pe anho haeve. 5 Hae ndaperoayvui teve lei

re o vae? Mbaeta sbado py sacerdote kuery ma ikya vae opyta e re


ojapo r mbaemo templo ropy rupi sbado py amboae kuery ojapo agu
ndaevei vae. Hae rami avi xee aipoae pvy: 6 Apy o vae templo gui

yvateve vae. 7 Hae nunga rupi povae ayvu: Mbaemo peapy reve xevy

peme rgue py aipotave penhomboaxy, heiague peikuaa vae rire

b
11.28 Joo7.37 11.29,30 Filipenses2.58
c
1607 Mateus12

ndapejou vai rgue ojejavy e vae.d 8 Mbaeta Ava ray ojeapo vaekue

ma sbado ra re voi ipoaka vae.

Marcos3.16; Lucas6.611
9Jesus
hae gui oo vy oike hae kuery onhemboeaty py. 10 Hae py o

pete ava ipo rovai piru vae. Hae ramo Jesus re hae kuery ijayvu reixe
vy oporandu okuapy Jesus pe:
Haevea rami ri ndau sbado ra py nhanhomongueraa? hei
okuapy.
11 Hae ramo ombovai:

Mavae pe kuery regua ndau sbado py penerymba vexai yvykua


py hoa r napenheai r hae gui peno agu? 12 Vexai gui nhande vae

ovareve ramo haeve sbado py joupe jajapo por agu hei.


13 Hae gui ava pe ju Jesus aipoei:

Emboyvi ndepo hei. Ipo omboyvi r ipor ju ipo rovai rami. 14 Hae

r fariseu kuery ma ojepea vy jogueroayvu hovai, ojuka uka agu re.

Jesus ojepeaague
15 Jesus
hae nunga oikuaa vy ojepea hae gui. Heta avi ojeoi hakykue.
Hae ramo omonguerapa. 16 Hae vy omongeta avave rei pe hae kuery

omombeu e agu,e 17 profeta Isaas pe aipoei ukaague ojeupity agu:


18 Ma, pee ma o xerembiguair aiporavo vaekue, xerembiayvu


Xenhe py arovya vae. Hexe amo r Xenhe. Hae ramo amboae regua
kuery pe voi omombeu r haevea rami joguerekoa. 19 Nanhomotarei

r, ndaijayvu ati r, ne tet mbyte rupi ndaijayvui r guive.


20 Nomondoi r takua op vae, ne nomboguei r tataendy ogue raii

vae, haevea rami joguerekoa ipoaka agu rami ojapo ea ja. 21 Hae

ramo hery rupi amboae regua kuery voi oar r okuapy.f

Marcos3.2030; Lucas11.1423
22 Jesus
oa py oguerua pete ava hexe anha onhemonde r ndoexai ne
ndaijayvui vae. Omonguera ramo ijayvu e vaekue ijayvu hae oexa ju.
23 Hae ramo heta vae kuery oexa vy onhemondyipa. Hae vy

Pevae e ndau Davi ramymino? hei okuapy.


24 Hae r fariseu kuery ma hae nunga oendu vy ijayvu rei okuapy:

Pevae tu anha ruvixa Belzebu poakaa rupi rima oipea oikovy anha
kuery hei.
25 Hae ramo hae kuery pya py ijayvua Jesus oikuaa vy aipoei:

Tet pygua kuery minha jomeme ri opu vy nhomomba r. Tet,


hae e vy oo pygua jomeme opu vy okanhymba r. 26 Hae rami ae

12.7 Osias6.6
d
12.15,16 Marcos3.712
e f
12.1821 Isaas42.14
Mateus12 1608

avi Satans kuery meme ri jopea vae rire ojee ae opu rgue. Mbaexa
tu havy ipoakave ta? 27 Anhet ri Belzebu poakaa rupi xee anha aipea

ramo, mbaexagua poakaa rupi tu havy penderay kuery oipea? Hae


nunga rupi hae kuery ae oikuaa uka r pendeayvu rivea. 28 Hae r

Nhanderuete guigua Nhe poakaa rupi ae xee anha aipea ramo anhet
ete Nhanderuete poakaa ojekuaa rae pe kuery pe. 29 Hae rami ae avi

mbaexa r tu ojerovia vaipa vae ro py amongue oike vy ojokua ranhe


e re imbae rei-rei re imonda? Mbaeta ojokua vy re ogueraapa hoo
gui. 30 Xerevegua e vae ma xerovaigua ikuai, hae xea py ndajoguerui

vae ma xegui nhomonheguamba r. 31 Hae nunga rupi aipoae pvy:


Avakue ojejavyague hae ijayvu vaiague hae javi omboguea r. Hae r


Nhe re ijayvu vaiague ma nombogueai r. 32 Ava ray ojeapo vaekue re

te amongue ijayvu vai ramo hae nungakue omboguea r. Hae r Nhe


Kya E re ri ijayvu vaia ramo nombogueai r kovae yvy re, ne yvy
pyau re voi.

Lucas6.4345
33
Peiko ke yvyra por hae hia por vae rami, hae rami e vy
yvyra por e hae hia ipor e vae rami peiko. Mbaeta yvyra ikuai
vae ma hia re jaikuaa pota vy re jaikuaa. 34 Mboi rami pendekuai vae,

mbaexa tu pendeko vai vaeri pendeayvu ta mbaemo por re? Mbaeta


nhandejuru py nhandeayvu r mbaemo nhandepya re tyny vae re.
35 Heko por vae ma mbaemo por omo por vaekue gui ogueno

r mbaemo por anho. Hae r heko vai vae ma mbaemo vai omo
por vaekue gui ogueno r mbaemo vai. 36 Aipoae pvy: Avakue

ijayvuague ndovarei vae hae javi re r opaga nhomboayvua ra py.


37 Mbaeta pendeayvuague re ae penemboeko pora, hae rami e vy

pendeayvuague re penembopagaa r.

Lucas11.2932
38 Hae
ramo kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery regua
aipoei:
Poromboea, ore roexaxe hexa pyr rejapo r hei.g
39 Hae ramo ombovai:

Heko vai hae itavy rei vae kuery ae r ojerure hexa pyr ajapo agu.
Hae rami te hae kuery pe peteve ndojapoai r, profeta Jonas re oiko vaekue
ramigua e vy. 40 Mbaeta Jonas mboapy ra hae mboapy pyt re pira guaxu

rye py oague rami avi Ava ray ojeapo vaekue voi mboapy ra hae mboapy
pyt re o r yvy gury.h 41 Hae nunga rupi nhomboayvua ra py Nnive pygua

kuery opu vy ijayvu r okuapy agua kuery re, mbaeta Jonas ayvu omombeu

g
12.38 Marcos8.11,12 12.40 Jonas1.17
h
1609 Mateus12,13

r hae kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Hae r apy o vae ma Jonas gui
yvateve vae. 42 Nhomboayvua ra py kuaray puku-a katygua huvixave kunha

voi opu vy ijayvu r agua kuery re, mbaeta yvy apy gui ou rakae Salomo
arandua oendu agu. Hae r apy o vae ma Salomo gui yvateve vae.

Lucas11.2426
43
Hae rami avi avakue gui nhe vai o vy tekoa ea rupi ju r
oiko, ikanegua agu oeka vy. Hae gui ndojoui vy 44 ojeupe aipoei r:

Aa ju ta xero ajepeaague py, hei r. Hae rami vy ou ju vy ojou r oo


avave rei noai vae, oipeipa hae omoatyrmba pyre. 45 Hae gui oo ranhe

vy sete nhe ju ogueru r ixugui ndaeveive vae, hae py oike vy ikuai


vaer. Hae rami rire opaa py jypy guare gui ndaeveive r ava vae pe.
Hae ramigua ae r oiko kovae kuery heko vai vae re.

Marcos3.3135; Lucas8.1921
46 Heta
vae kuery pe Jesus ijayvu teri jave ixy hae tyvy kuery ova
oka py, hexeve ijayvuxe vy. 47 Hae ramo amongue aipoei ixupe:

Ndexy hae nderyvy kuery, pee oka py ikuai. Ndereve ijayvuxe


okuapy hei.
48 Hae ramo imombeuare pe ombovai:

Mar ramigua tu hai hae xeryvy kuery ikuai? hei. 49 Hae gui

guemimboe kuerya katy okuave vy aipoei:


Pevae ae ma hai hae xeryvy kuery. 50 Mbaeta Xeru yva pygua

oipotaa rami ojapo vae ma hai, xeryvy hae xereindy kuery ikuai.i

Marcos4.19; Lucas8.48

13  Hae
vae rave oo gui Jesus oo vy oguapy ye yvry. 2 Heta
1

ijyvry ono ramo pete kano py ju o vy oguapy oiny hae py.


Hae r heta vae kuery ma ita kui reia rupi opu okuapy. 3 Hae gui hae

kuery pe opa mbae re ijayvu mbaemo re ombojoja vy. Hae vy aipoei:


Pete ava oo mbaemo ray moa vy. 4 Hae vae omoa ramo amongue

haygue hoa tape yvry rupi. Hae nunga ma guyrai ou vy houpa. 5 Amboae

ma itaty yvy mbovyi reia rupi hoa. Hae nungakue ma yvy re ndoike pukui rire
henho voii. 6 Hae rami te kuaray o vy omombirupa, ndapoi r. 7Amboae ma

juu mbyte rupi hoa. Hae gui juu yvate vy ojukapa. 8 Hae r amboae ma yvy

pora rupi hoa. Hae nungakue ma hia, cem, sessenta, trinta ray oiko pete-te
gui. 9 Ijapyxa [oendu agu] o vae toendu.

Marcos4.1020; Lucas8.915
10 Hae gui hemimboe kuery onhemboja vy oporandu ixupe:

12.49,50 Hebreus2.11,12
i
Mateus13 1610

Mbae re tu mbaemo re rembojoja vy anho ndeayvu hae kuery pe?


11 Hae ramo ombovai:

Pendevy pe yva pygua oikuaa uka opoakaa py mbaemo oiko vae


ndoikuaa ukai teri vaekue. Hae r hae kuery pe ma ndoikuaa ukai.
12 Mbaeta mbaemo oguereko vae pe omeave r, oguereko retave agu.

Hae r oguereko e vae gui ma oguerekoi vae voi oipeaa r. 13 Hae


nunga rupi ae mbaemo re ambojoja vy xeayvu hae kuery pe. Mbaeta


hae kuery oma te ndoexai, hae oendu te noendu kuaai, ne ndoikuaai
guive, 14 Isaas aipoeiague ojeupity agu: Pendeapyxa py pendu te

mbaeve napendu kuaai r. Penderexa py pexa te mbaeve ndapexa


kuaai r. 15 Mbaeta kovae kuery ma inhak rat vae. Oapyxa py

noenduxei okuapy, hae guexa omboty oexa e agu, oapyxa py oendu


e agu, hae opya py mbaeve oikuaa e agu, hae rami vy ojeko
rerova e agu, xevy pe onhemonguera uka e agu, heiague.j 16 Hae

r pe kuery ma pevya r, mbaeta penderexa oexa, hae pendeapyxa


oendu. 17 Mbaeta anhet aipoae pvy: Heta ikuai rakae profeta kuery

hae heko por vae pe kuery pexa vae oexaxe vaeri ndoexai, hae
pendu vae oenduxe vaeri noendui.
18 Pejapyxaka ke havy mbaemo ray moaa re ambojojaague

amombeu porve r. 19 Amongue Nhanderuete poakaa regua ayvu oendu


te noendu kuaai ramo hae kuery hae javia py ou r poromboeko vaia,


hae ipya gui oipea r hay omoa mbyre. Hae vae ma tape yvry
omoa mbyre rami ikuai. 20 Hae gui yvy itaty reia rupi omoa mbyre

rami ikuai vae ma ayvu oendu vy ojopy voi r ovya reve. 21 Hae rami

te ndapo pukui vae rami avi ikuai vy opa voi r. Ayvu kuxa oguereko
axya, e vy opua rei ramo ndarei re ojepea r. 22 Hae gui juu mbyte

rupi omoa mbyre rami ikuai vae ma ayvu oendu te ko yvy re mbaemo
ikuai vae re openavea hae ombae rei-rei re ndaeveivea ojaoipa r
ayvu, hia e agu rami. 23 Hae r yvy pora rupi omoa mbyre rami

ikuai vae ma ayvu oendu vy oikuaa por vae. Hae vae ma hia r cem,
sessenta, trinta pete-te gui.

Trigo ramigua re ombojojaague


24 Amboae
ayvu ju hae kuery pe omombeu mbaemo re ombojoja vy.
Hae vy aipoei:
Yva pygua poakaa py oiko r pete ava ombaety rupi trigo ray
iporve vae omoa vae rami. 25 Hae gui pav oke jave hovaigua ou vy

trigo mbyte rupi omoa trigo ramigua rive, hae vy ojepea ju. 26 Hae gui

onhot mbyre yvate hae hia ramo trigo ramigua avi ojekuaa rae. 27 Hae

ramo ija rembiguai kuery ou vy aipoei ixupe: Senhor, trigo ray ipor

j
13.1415 Isaas6.910
1611 Mateus13

vae e ri tyy remoa nembaety py? Magui ndau oiko trigo ramigua?
28 Ombovai: Nhanderovaigua rima ojapo rae, hei.

Hae gui hembiguai kuery oporanduve ju: Reipota pa roo


romondoro trigo ramigua? 29 Ombovai: Any, trigo ramigua pemondoro

vy trigo avi pemondoro e agu. 30 Tove ranhe, tayvate jojavi omonoa


ra peve. Hae gui mae ma aipoae r imonoa kuery pe: Trigo ramigua
ranhe pemono, pejokua oapypaa agu. Hae r trigo ma pemo por
xeroguy py.k

Marcos4.3032; Lucas13.18,19
31Amboae
ayvu ju hae kuery pe omombeu mbaemo re ombojoja vy.
Hae vy aipoei:
Yva pygua poakaa py oiko r pete mostarda ray pete ava ojopy
vy ombaety re onhot vae rami. 32 Hae nunga ma anhet hay ikuai

vae gui ruxvei vae. Hae rami te yvate vy mbaemo nhanhot vae hae
javi gui tuvixave r. Yvyra ete oiko ramo guyra oveve vae ou vy hak re
ojapo r guaityr.

Lucas13.20,21
33 Amboae
ayvu ju omombeu hae kuery pe mbaemo re ombojoja vy:
Yva pygua poakaa py oiko r trigo mbovua rami, mbaeta pete
kunha ogueraa vy omoir r trigo re irmba peve.

Marcos4.33,34
34 Povae
nunga hae javi Jesus omombeu heta vae kuery pe mbaemo
re ombojoja vy. Mbaemo re ombojoja e re ndaijayvui hae kuery pe,
35 profeta pe aipoea ukaague ojeupity agu: Xeayvu r mbaemo re

ambojoja vy. Aikuaa uka r mbaemo [yvy] itui ypyi guive ndoikuaa
ukai pyre, heiague.l

Trigo ramigua re ombojoja vaekue omombeu porveague


36 Hae
gui Jesus heta vae kuery omondoukapa ma vy oo avi oo oaty
katy. Hae ramo hemimboe kuery hexe onhemboja vy aipoei:
Emombeu porve ju trigo ramigua mbaety rupi onhot mbyre re
ndeayvuague.
37 Hae ramo ombovai:

Mbaemo ray iporve vae moaa ma Ava ray ojeapo vaekue ae.
38 Mbaety ma kovae yvy, mbaemo ray iporve vae ma Nhanderuete

poakaa pygua kuery, hae r trigo ramigua ma poromboeko vaia ray


kuery. 39 Hae nunga moaa ma nhanderovaigua anha. Hae gui omonoa

13.2430 Mateus13.3643
k l
13.35 Salmo 78.2
Mateus13 1612

agu ma opaa ra, hae r imonoar ma anjo kuery. 40 Mbaeta trigo


ramigua omono vy tata py omomboa rami avi r oiko opaa ra py.


41 Ava ray ojeapo vaekue omondouka r ojeupegua anjo kuery, openaa

gui oipeapa agu nhombojejavya hae mbaemo vai apoa kuery hae javi.
42 Hae vy omombopa r tata hendy vae py. Hae ramo ojaeopa hae opa

mar onhendu r okuapy hae py.m 43 Hae r heko por vae kuery ma

kuaray rami hexak r okuapy Nguuete poakaa py. Ijapyxa [oendu agu]
o vae toendu.

Mbaemo ovareve vae onhomi mbyre re ijayvua


44
Yva pygua poakaa py oiko r mbaemo ovareve ete vae pete
mbaety py onhomi mbyre rami. Hae vae ma pete ava ojou vy onhomive
ju ranhe. Hae gui ovya vaipa reve oo vy opa mbae oguereko vae
ovendepa. Hae vy ojeupe ae ojogua hae vae mbaety.n

Prola re ijayvua
45
Yva pygua poakaa py oiko r pete ava prola porgueve
ojoguaxe vy oekaa rupi oiko vae rami. 46 Hae gui pete prola ovareve

ete vae ojou vy opa mbae oguereko vae ovendepa r ojogua agu.o

Pira mboaa re ijayvua


47
Yva pygua poakaa py oiko r pira mboaa ye py omomboa rami avi.
Opa margua omboa r pira. 48 Hae gui tyny ma ramo pira jopoia kuery

omoat r heruvy yvy re, hae oguapy vy oiporavo r omboa vaekue.


Iporgueve omboyru r ajaka py, hae r ipor e vae ma omombopa ju r.
49 Hae rami ae r oiko opaa ra py. Anjo kuery ou vy heko vai vae kuery

oipeapa r heko por vae kuery mbyte gui, 50 hae vy omombo r tata

hendy vae py. Hae py ma ojaeopa hae opa mar onhendu r okuapy.p

Mbaemo pyau hae inhymague re ijayvua


51Hae
vy oporandu guemimboe kuery pe: Pendu kuaa pa povae
nunga?
T hei okuapy.
52 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

Hae rami vy yva pygua poakaa py mbaemo oiko vae re ma kuaxia


re nhomboe vaety omboea por ramo hoo vae kuery rami avi r oiko,
mbaeta omo porague gui ogueno r mbaemo pyau hae mbaemo
ymague.q

m
13.42 Mateus13.4750 n13.44 Provrbios2.4,5; Filipenses3.7,8
o
13.45,46 Provrbios8.11 p13.4750 Mateus13.2430,3643 q13.52 Romanos1.14;
2Corntios1.20
1613 Mateus13,14

Marcos6.16; Lucas4.1630
53 Povae
nunga ayvu Jesus mbaemo re ombojoja vy omombeupa
ma vy ojepea hae gui. 54 Guekoa py ae ova vy nhomboe oikovy

onhemboeaty py. Hae ramo ijayvua hae kuery oendu vy onhemondyipa.


Hae vy aipoei okuapy:
Magui ndau pevae ava oikuaa oarandur hae opoakaa rupi
mbaemo ojapo agu? 55 Pevae ndau oo apoa ray e ri? Maria ndau

ixy e ri? Tiago, Jos, Simo hae Judas e ri tyy tyvy kuery ikuai?
56 Heindy kuery ndau nhanembyte rupi e ri ikuai? Magui havy oikuaa

hae nunga hae javi? hei okuapy. 57 Hae rami vy ndojeroviai okuapy

hexe.
Hae ramo Jesus ombovai:
Profeta ikuai vae ma hekoa pygua hae hoo pygua kuery anho
nomboetei hei. 58 Hae rami vy mbaemo por ndojapo retai hae py,

hae kuery ndojeroviai ramo.r

Marcos6.1429; Lucas9.79

14  Hae
jave py huvixave Herodes oendu omombeua r Jesus
1

mbaemo ojapo oikovya. 2 Hae vy aipoei guembiguai kuery pe:


Hae vae ma Joo Batista omanoague gui onhemboete ju vaekue.


Hae rami vy re ipoaka mbaemo por ojapo agu hei. 3 Mbaeta

Herodes ojopy ae vaekue Joo, hae ojokua vy nhu py omboa tyvy


Filipe rayxy Herodias kuxa. 4 Mbaeta Joo Ndaevei nderayxyr

rereko agu hei ramo. 5 Huvixa ojukaxe te okyje heta vae kuery gui,

profeta oikoa rami oikuaa okuapy ramo.


6 Hae gui Herodes ituiague ra ova ramo pav ikuai vae renonde

Herodias memby ojeroky ramo huvixa oguerovya. 7 Hae rami vy oura vy


ijayvu ojerure vae rei tema ome agu re. 8 Hae ramo kunhata ma ixy

omboeague rami vy aipoei:


Eme xevy pete hya py Joo Batista akgue hei. 9 Hae ramo

huvixa ndovyavei. Hae rami te hexeve mesa py ikuai vae oendua py


oura rire ojapo uka nho. 10 Hae vy ijayvu Joo ak ojayaa agu nhu py.

11 Hae gui inhakgue pete hya py oguerua vy kunhai vae pe omea


ramo oxy pe ju ogueraa. 12 Hae ramo Joo remimboe kuery ou. Hetekue

ogueraa vy onhono por. Hae rire ojeoi, Jesus pe omombeu.

Marcos6.3044; Lucas9.1017; Joo6.114


13 Jesus
hae nunga oendu vy ojepea hae gui. Pete kano py oo tekoa
ea py hae kuery aei o agu katy. Hae rami te heta vae kuery oikuaa

r
13.57,58 Joo1.11
Mateus14 1614

avi vy tet ikuai vae gui oupa, hakykue ojeoi yvy rupi. 14 Hae ramo

kano gui Jesus oguejy vy oexa heta ikuai vae. Hae vy omboaxy vy
omonguera imbaeaxy gui.
15 Kaarui jave hemimboe kuery ou Jesus oa py. Hae vy aipoei ixupe:

Apy ma tekoa ea py nhandekuai, pyt ta ma guive. Hae nunga


rupi emondoukapa heta vae kuery, tekoa rupi oo vy hou vaer ojogua
agu hei okuapy.
16 Hae r Jesus aipoei hae kuery pe:

Ojeoi e te haeve. Pe ae peme hou vaer hei.


17 Hae r hae kuery ombovai:

Mbaeve ndoroguerekoi apy pete nhiru mbojape hae moko pirai


e vy.
18 Hae ramo aipoei:

Peru havy apy hei.


19 Hae gui Jesus heta vae kuery nhu ry omboguapypa vy ojopy

pete nhiruve mbojape hae mokove pira. Yva re oma reve oguerovya
Nhanderuete. Hae rire mbojape oipe-pei vy ome guemimboe kuery
pe, hae kuery ju ome-me agu heta vae kuery pe. 20 Hae javive okaru

vy hevyatmba. Hae gui hembyrekue omono vy doze varai omony.


21 Okaru vaekue ma cinco mil avakue, kunhague hae kyrgue reve e

vy.

Marcos6.4552; Joo6.1521
22 Hae
rireive guemimboe kuery pe aipoei kano py omba vy ojeoi
agu henonder hovaigua re, heta vae kuery hae ae omondoukapaa ja.
23 Hae gui heta vae kuery omondoukapa ma vy yvyty ry katy o ovy,

hae aeia py onhemboe agu. Kaaru ete peve hae py oiko hae aei.
24 Hae ramia ja kano mombyry ma oo yy rembe gui. Yai ojeapi-api,

haeve ea katy gui yvytu ramo.


25 Ko rai jave Jesus ou hae kuerya katy, ye ry oguata ouvy. 26 Yy

ry oguata r hemimboe kuery oexa vy onhemondyipa. Hae vy aipoei:


gue rima! hei. Okyje vy haxmba okuapy.
27 Hae ramo Jesus ijayvu hae kuery pe:

Pendepya guaxu ke. Xee rima, pekyje eme hei.


28 Hae gui Pedro ijayvu vy aipoei:

Senhor, ndee ri vy aipore ndea py xee aa agu yy ry rupi.


29 Hae ramo

Eju havy hei.


Hae r Pedro kano gui oguejy vy oguata yy ry, Jesus-a katy. 30 Hae

gui yvytu ata re oma vy oendu okyjea. Hae oike ovy vy ojapukai:
Senhor, xereraa jepe ke!
31 Hae ramove Jesus okuave vy ojopy. Hae vy aipoei ixupe:

1615 Mateus14,15

Ava rejeroviaa kyri vae, mbae re tu nderejeroviai ri? hei.


32 Hae gui ma kano py mokove o ramove yvytu opytuu. 33 Hae r

kano py opyta vaekue omboete vy aipoei:


Anhet ete rae ndee Nhanderuete Ray!

Marcos6.5356
34 Hae
gui hovaigua re ova vy Genesar yvy re ikuai. 35 Hae vae yvy

regua avakue oexa kuaa vy omombeu uka haei rupi ikuai vae hae javi
pe. Hae ramo oa py ogueru imbaeaxy vae. 36 Ixupe ojerure avi ijao apy

re ri jepe opoko agu. Hae gui opoko vae rei okuerapa.

Marcos7.123

15  Hae
gui Jesus-a py onhemboaty fariseu hae kuaxia re
1

nhomboe vaety kuery Jerusalm gui ou vaekue. Hae vy


oporandu:
2 Mbae re tu neremimboe kuery ndaikuai ri ymagua kuery

nhomboeague rami? Mbaeta ojepoei e re okaru.


3 Hae ramo ombovai:

Havy pe kuery mbae re tu ndapejapoi Nhanderuete ojapo


uka vae, ymagua kuery nhomboeague pejou porve vy? 4 Mbaeta

Nhanderuete ma ojapo uka Emboete nderu hae ndexy. Hae r amongue


nguu re, oxy re ijayvu vai vae ma topaga ojukaa py heiague.s 5 Hae r

pe kuery ma aipopeje: Nguu e vy oxy pe amongue aipoei r: Pvy


peguar areko vaekue ma Senhor pe ju amboaxa, 6 hei te haeve, peje.

Hae rami vy tuu hae ixy napeipytyv ukai. Hae rami py pemboyke
Nhanderuete ayvu, ymagua kuery penemboeague pejou porve vy.
7 Heko por merami rive vae, haevea rami pe kuery reko re Isaas

ijayvu vy aipoei: 8 Kovae kuery ma ojuru py rive xemboete, hae r ipya


ma mombyry xegui. 9 Avakue ijayvuague rupi rive nhomboe vy xemboete


merami rive okuapy, hei vaekue.t


10 Hae gui heta vae kuery ju oenomba vy aipoei hae kuery pe:

Pejapyxaka por peikuaa agu: 11 Pendejuru rupi oike vae


penemboeko kya, pendejuru gui o vae anho r penemboeko kya hei.


12 Hae ramo hemimboe kuery hexe onhemboja vy aipoei:

Reikuaa teve fariseu kuery ndeayvu oendu vy ojou vaia?


13 Ombovai:

Mbaemo renho Xeru onhot vaekue e ma omondoropaa r.


14 Tove taikuai. Hae kuery ma ra revegua e vaeri ra revegua e

rerekoa rupi ikuai. Hae gui ra revegua e ri oir oguereko vy mokove


r hoa hugua katy hei.

15.4 xodo20.12, 21.17; Levtico20.9; Deuteronmio5.16


s
15.89 Isaas29.13
t
Mateus15 1616

15 Hae ramo Pedro aipoei ixupe:


Emombeu porve orevy povae ayvu mbaemo re rembojoja vy
remombeu vaekue hei.
16 Jesus ombovai:

Pe voi napendu kuaai teri teve? 17 Napendu kuaai ri tyy opa mbae

pendejuru rupi oike vae penderyepy katy rive r oguejy, hae penderete
gui ju oaxapa r? 18 Hae r avakue juru gui o vae ma ipya gui ou. Hae

nunga ae o imboeko kyaa. 19 Mbaeta avakue pya gui ae r ou opa mar


rei oikoxea: jojukaxea, itavy reixea, kunhague mboae re opena reixea,


imondaxea, joe ijayvu reixea hae gui ijayvu vaikue reixea. 20 Hae nunga

anho imboeko kyaar o. Hae r ojepoei e re okarua ma nomboeko


kyai r.

Marcos7.2430
21Hae gui Jesus ojepea ovy Tiro hae Sidom katy. 22 Hae rami jave ou

pete kunha Cana pygua hae katyi gui. Hae vae ojapuka-pukai:
Senhor, Davi ramymino, xemboaxy ke. Xememby re anha
onhemonde ramo ndaevei ete itui hei. 23 Hae rami te Jesus

nombovai ranhe.
Hae ramo hemimboe kuery onhemboja vy aipoei ixupe:
Emondouka na, mbaeta ojapukai ouvy nhanderakykue.
24 Hae r Jesus ombovai:

Israel kuery regua vexai okanhy vaekue anho aeka agu xemboua
hei.
25 Hae gui kunha vae ou vy omboete. Hae vy aipoei:

Senhor, xepytyv ke.


26 Jesus ombovai vy aipoei:

Ndaevei tay kuery po gui mbojape jajogua vy jaguai ikuai vae pe


nhamombo agu hei.u
27 Hae ramo kunha vae aipoei:

T, Senhor. Hae rami avi jaguai te hou r oja mesa gui tembiu
kure hoa vaekue.
28 Hae rami r Jesus aipoei:

Kunha rejerovia ete vae, toiko reipota vae hei. Hae vae jave py
ma imemby okuera ma.

Galilia ye rembe katy Jesus ojevy vy heta ju omongueraague


29Jesus hae gui oo vy Galilia ye rembe rupi ranhe oo. Hae gui yvyty re
o vy oguapy hae py. 30 Oa py heta ou. Heta ogueru hetyma rovai piru vae,

u
15.26 Jesus Tay kuery heia ma guetar kuery pe ijayvu vy, hae r Jaguai heia ma
amboae regua pe. Kunha vae ma amboae regua vaeri Jesus re ojerovia ete.
1617 Mateus15,16

ikarguei, ra revegua e, ijayvu e vae hae amboae rami imbaeaxy vae.


Jesus py yvry onhonomba. Hae ramo omonguerapa.
31 Heta vae kuery onhemondyipa oexa vy ijayvu e vaekue ijayvu r,

ikarguei vaekue oiko por, hetyma pirupa vaekue oguata, hae ra revegua e
vaekue voi oexapa ju ramo. Hae rami vy omboete okuapy Israel kuery Ruete.

Marcos8.110
32 Hae
gui Jesus guemimboe kuery oeno vy aipoei:
Amboaxy kovae kuery, mbaeta mboapy ra ma xerupive ikuai rire
mbaeve ndoguerekoi hou vaer. Namondoukaxei guive okaru e re,
tape rupi hoapa e agu hei.
33 Hae r hemimboe kuery aipoei:

Mamo ndau kovae tekoa ea py o r mbojape heta vae kuery


nhamongarupa agu?
34 Jesus oporandu hae kuery pe:

Mbovy havy pereko mbojape?


Ombovai:
Sete, hae mbovyi pirai guive hei.
35 Hae ramo Jesus heta vae kuery omboguapy ukapa yvy py. 36 Hae

vy ojopy sete-ve mbojape hae pira. Nhanderuete oguerovya rire oipe-


pei vy ome guemimboe kuery pe, hae kuery ju heta vae kuery
pe ombojoja agu. 37 Hae javive okarupa vy hevyatmba. Hae gui

hembyrekue ma sete ajaka reny omboyru. 38 Okaru vae ma quatro mil


avakue, kunhague hae kyrgue reve e vy. 39 Hae gui Jesus heta vae

kuery omondoukapa ma rire kano py o. Hae vy Magad regua katy oo.

Marcos8.1113

16  Hae gui fariseu hae saduceu kuery ju onhemboja hexe. Oeko a vy


1

ojerure hexa pyr yva guigua ojapo agu re. 2 Hae ramo ombovai:

Pe kuery ma kaaru ramo aipopeje r: ra por r, mbaeta yva re


pytmba. 3 Hae r komba jave ma Kovae ra oiko r ra vai, mbaeta yva

pyt rei, peje r. Hae rami yva re pema vy mbaemo peikuaa vaeri ndapexa
kuaai vae tyy a oiko vae? 4 Heko vai hae itavy rei vae kuery anho r ojerure

hexa pyr re. Hae rami te hae kuery pe ne pete hexa pyr ndojapoai r, Jonas
re oiko vaekue ramigua e vy hei. Hae rami vy ojepea ovy hae kuerya gui.v

Marcos8.1421
5 Hae
gui yupa rovaigua katy oo vy hemimboe kuery oikuaa pota
r hexarai rae mbojape ogueraa agu re. 6 Hae ramo Jesus aipoei hae

kuery pe:

16.14 Mateus12.3842; Lucas12.5456


v
Mateus16 1618

Ma, penheangu ke fariseu hae saduceu kuery regua trigo mbovua


gui hei.
7 Hae ramo hae kuery jomeme ijayvu vy aipoei:

Hae rami ijayvu mbojape ndajarui rire hei okuapy.


8 Jesus hae nunga oikuaa vy aipoei:

Avakue pejeroviaa kyri vae, mbae re tu mbojape ndaperekoia


re pendeayvu? 9 Ndapeikuaai teri, ne napenemaenduai teve cinco mil

avakue peguar pete nhiru mbojape haeveague re, ne mbovy varai


pa hembyrekue pemboyruague re? 10 Ne quatro mil avakue peguar

sete mbojape haeveague re napenemaenduai teve, ne mbovy ajaka


pa hembyrekue pemboyruague re guive? 11 Mbaexa tu napendu kuaai

mbojape re ete xeayvua, hae r trigo mbovua rami fariseu hae saduceu
kuery nhomboea gui penheangu agu re hei.
12 Hae ramo mae ma hae kuery oikuaa mbojape mbovua gui ete

omonheangu-a, hae r fariseu hae saduceu kuery nhomboea gui.

Marcos8.2730; Lucas9.1821
13 Cesaria Filipe pegua tet katy Jesus ooa rupi oporandu guemimboe
kuery pe:
Mar ramigua Ava ray ojeapo vaekue oikoa rami tu heta vae kuery
oikuaa?
14 Hae kuery ombovai:

Amongue ma Joo Batista hei. Amboae ma Elias hei. Hae r


amboae kuery ma Jeremias e vy Profeta mboae hei.
15 Oporanduve ju:

Havy pe kuery, mar ramigua aikoa pa peikuaa?


16 Simo Pedro ombovai vy

Ndee ma Cristo Nhanderuete oikove vae Ray hei.


17 Hae ramo ixupe Jesus aipoei:

Simo, Joo ray, revya ete r, mbaeta hoo hae huguy vae e
hae nunga oikuaa uka ndevy, hae r Xeru yva pygua ae. 18 Aipoae avi

ndevy: Ndee ma Pedro, hae kovae ita ry ajapo r xevygua igreja. Hae
gui xevygua igreja re ma manoa rok rupi nhomoingea voi ndaipoakai
r. 19 Ndevy pe ma yva pygua poakaa rok peaa ame r. Mbaemo yvy

re rejokua vae ma yva re voi ojokua pyre r oiko. Hae r yvy re rejora
vae ma yva re voi ojora pyre r oiko hei. 20 Hae gui ma guemimboe

kuery pe aipoei avave rei pe omombeu e agu Cristo oikoa.

Marcos8.3133; Lucas9.22
21Haevae ra guive Jesus Cristo omboypy guemimboe kuery pe
omombeu agu Jerusalm katy oo ra, hae nhomongeta vaety kuery
po py oiko axy ra opa mbae py, sacerdote yvatekueve hae kuaxia re
1619 Mateus16,17

nhomboe vaety kuery po py guive. Ojukaa r, hae gui mboapy araa py


onhemboete ju ra voi omombeu.
22 Hae ramo Pedro oeno hae aeia py. Hae vy ndojou poria rami

ijayvu vy aipoei ixupe:


Senhor, enhemboaxy na hae nunga ndere oiko e agu.
23 Hae r Jesus ojere vy ombovai Pedro pe:

Satans, ejepea ke xea gui. Ndee ma ita xereityxea reiko, mbaeta


Nhanderuete guigua e reikuaa, hae r avakue guigua rive.

Marcos8.349.1; Lucas9.2327
24 Hae
ramo Jesus aipoei guemimboe kuery pe:
Xerupive oikoxe vae taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu,
hae tou xerakykue. 25 Mbaeta nomanoxei ete vae kuery omokanhy r

guekove. Hae r xekuxa omano vae ma ojou ju r guekove.w 26 Mbae

r tu avakue ojou, mbaemo yvy regua oguerekopa vaeri guekove ae


omokanhy vy? Mbae nunga r tu ome onhe rekovia? 27 Mbaeta Ava

ray ojeapo vaekue ou r Nguu rexaka rupi, ojeupegua anjo kuery reve.
Hae rami vy pete-te pe ombojoja r ojapo vaekue rekovia.x 28 Anhet

aipoae pvy: Apy pe vae regua amongue napemanoi r Ava ray ojeapo
vaekue opoakaa reve ou r pexa ea ja.

Marcos9.28; Lucas9.2836

17  Oito
araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, tyvy Tiago hae Joo
1

hae kuery aei ikuai agu py pete yvyty yvate vae ry. 2 Hae py

hae kuery oexaa py ma guexak py ojekuaa. Hova hexak kuaray rami,


hae r ijao ma ximba rei hendy vae rami ojekuaa.y 3 Hexeve ojekuaa avi

Moiss hae Elias. Hae vae kuery ma hexeve ijayvu okuapy.


4 Hae ramo Pedro aipoei Jesus pe:

Senhor, haeve apy nhave agu. Hae ramo reipota r ajapo r


mboapy ooi: pete ma ndevy guar, amboae ma Moiss pe, hae gui
amboae ju ma Elias peguar hei.
5 Pedro ijayvu teria ja pete arai hexak vae ou vy ojaoipa. Arai gui

onhendu pete ayvu aipoei vae:


Pevae ma Xeray ayvu ete hae arovya vae. Pejapyxaka ijayvua re
ae hei.
6 Hae nunga hemimboe kuery oendu vy hoapa okyje vy, yvy re ngova

omova reve. 7 Hae kuery re Jesus onhemboja vy opoko. Hae vy aipoei:


Pevy ke, pekyje eme hei. 8 Hae kuery guexa oipea vy avave rei

ndoexavei, Jesus e vy.

w
16.24,25 Joo12.2426; Apocalipse2.10; 12.11 16.27 Provrbios24.12
x

17.2 2Pedro1.1618
y
Mateus17 1620

Marcos9.913
9Yvyty
ry gui hae kuery oguejy r Jesus aipoei:
Avave rei pe ke pemombeu eme pexa vaekue, Ava ray ojeapo
vaekue omanoague gui onhemboete ju ea ja hei.
10 Hae gui hemimboe kuery oporandu:

Mbae re tu havy kuaxia re nhomboe vaety kuery ijayvu okuapy


Elias ranhe ou ra re?
11 Jesus ombovai:

Anhet ae Elias ou vy opa mbae omomba por ju r.z 12 Hae


rami avi xee aipoae porve pvy: Elias ma ou ae ma te heta vae kuery
ndoikuaai okuapy. Hae rami vy hae kuery oipotaa rami ae ojapo okuapy
hexe. Hae rami ae avi hae kuery po py Ava ray ojeapo vaekue voi oiko
axy r hei.
13 Hae ramo hemimboe kuery oikuaa Joo Batista reko re ijayvua rami.

Marcos9.1429; Lucas9.3743a
14 Hae
gui heta vae kuery ikuaia py hae kuery ova r pete ava
onhemboja hexe. Hae vae guenapy re o vy aipoei:
15 Senhor, emboaxy xeray, mbaeta heo vy oiko axy. Mbovykue

rei e hoa tata py hae yy py. 16 Neremimboe kuerya py aru kuri te hae

kuery nomonguera kuaai hei.


17 Jesus aipoei:

Pe pejerovia e hae pendeko vai vae, rakae peve r tu aiko


pendereve, rogueropoaka agu? Eru havy avai apy hei. 18 Hae gui

anha pe Jesus ijayvu at ramo ojepea avai gui. Hae vae hora-ve avai
okuera.
19 Hae ramo hemimboe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu hae

aeia py:
Mbae re tu ore ndoroipea kuaai rae anha?
20 Ombovai hae kuery pe:

Mbaeta pejeroviaa kyri r. Anhet aipoae pvy: Pete mostarda


rayi rami ri jepe pejeroviaa o vae rire kovae yvyty pe Ejepea ke apy
gui, ki katy tereo, peje ramo ojepea rgue. Mbaeve rei ndaxyi rgue
pvy. 21 [Hae gui hae vae nunga anha ma nhanhemboe hae jakaru e

re jaiko vy re jaipea.]

Marcos9.3032; Lucas9.4345
22 Hae
gui Galilia yvy re hemimboe kuery ijatypa ju ma ramo Jesus
aipoei hae kuery pe:

z
17.1011 Malaquias4.56
1621 Mateus17,18

Ava ray ojeapo vaekue omboaxaa r avakue po py. 23 Hae kuery

ojuka r. Hae gui mboapy araa py onhemboete ju r hei. Hae r


hemimboe kuery oendu vy iporiaupa.

Jesus imposto opaga ukaague


24 Cafarnaum
py hae kuery ova jave Pedro oa py ou imposto re
nhombopaga vaety kuery. Hae rami vy oporandu okuapy moko hati
vae opaga agu re:
Penemboea ndopagai r teve moko hati vae? hei okuapy.
25 T, opaga ri hei ombovai vy.

Hae gui opy Pedro ova ramove ixupe Jesus oporandu vy aipoei:
Simo, mbaexa tu reikuaa? Mavae kuery tu kovae yvy regua
huvixa kuery ombopaga r imposto re: guay kuery tyr pa amboae
regua?
26 Pedro ombovai:

Amboae regua ri hei.


Jesus aipoei ixupe:
Hae rami r tay kuery opaga e te haeve. 27 Hae rami avi hae

kuery ivai e agu tereo, eity pinda yy py, hae eno pira ogueraa ypy
vae. Hae vae juru reipea vy rejou r pete perta hati vae ovarevei
vae. Eraa, hae kuery pe eme xegui hae ndeguigua.a

Marcos9.3337; Lucas9.4648

18  Hae
jave hemimboe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu:
1

Mavae ndau yvateve vae oiko r yva pygua poakaa py?


2 Hae ramo Jesus pete kyr vae oeno vy omo hae kuery mbyte.

3 Hae vy aipoei:

Anhet aipoae pvy: Ndapejeko rerovai, hae kyr vae rami


ndapeikoi ri vy ndapeikei r yva pygua poakaa py. 4 Hae nunga rupi

kovae kyr vae rami onhemoyvyi vae anho r yvateve yva pygua
poakaa py.b 5 Hae xerery rupi pete kyr vae kovae ramigua omova

vae ma xee avi xemova.

Marcos9.4248; Lucas17.1,2
6
Hae r kovae kyrgue vae ramigua xere ojeroviaa gui amongue
oity rgue py haeveve oityxe vae ajuy re ita guaxu mbaemo monguia
ojokua pyre reve ye typyvea py oyupa vae rire.
7 Ndaevei ete r yvy regua kuery pe heityar oiko ramo.

Mbaeta oiko re joityar, te joityare pe ma ndaevei r. 8 Hae

nunga rupi ndepo, e vy ndepy ri ndereity ramo ejaya, emombo

a
17.27 Romanos13.57; 1Corntios10.3211.1 b
18.4 Filipenses2.37; 1Pedro5.5,6
Mateus18 1622

ndejegui. Mbaeta ndepo e vy ndepy jovaive reve tata ogue vae py


nemomboa rgue py haeveve ndepo, ndepy rovaikuei reve reikove
agu py reike agu. 9 Hae pete nderexa ri ndereity ramo eno, hae

emombo ndejegui. Mbaeta mokove nderexa reve tata py reiko axy


agu py nemomboa rgue py haeveve petei nderexa reve reikove
agu py reike agu.

Lucas15.37
10
Ma, ndaevei kovae kyr vae rami oiko vae pe rei Mbae
vare peje agu. Mbaeta aipoae pvy: Hae kuery rara anjo
kuery ikuai riae Xeru yva pygua renonde. 11 [Mbaeta Ava ray ojeapo

vaekue ou okanhygue ogueraa jepe agu.]


12 Mbaexa tu pe peikuaa? Xapya rei pete ava oguereko r cem

vexai. Hae gui hae vae regua pete okanhy ramo noventa e nove
ikuai vae oejapa r yvyty ry, okanhy vaekue oeka vy oo agu.
13 Hae gui anhet aipoae pvy: Ojou ma vy noventa e nove okanhy

e vae gui oguerovyave r. 14 Hae rami ae avi Penderu yva pygua


voi ndoipotai ne pete kovae kyrgue vae regua okanhy.

Irmo otekoavy vaekue nhamongeta agu re ijayvua


15
Xapya rei nde-irmo [ndevy] otekoavy ramo tereo hae aeia
py ndeayvu ixupe. Hae gui ndeayvu re ojapyxaka ramo pete rami
ju r peiko nde-irmo reve.c 16 Hae r ndeayvu re ndojapyxakaxei

ramo pete, moko ju eraa nderupive, moko e vy mboapy pendu rire


ayvu oiko vae oikuaa por agu.d 17 Hae gui xapya rei noendu potai

ae ramo remombeu r igreja kuery pe. Hae r igreja kuery ayvu


re voi ndojapyxakai ramo amboae regua rami r pereko, imposto re
nhombopaga vaety rami. 18 Anhet aipoae pvy: Yvy re pejokua vae

rei yva re voi oiko r ojokua pyre. Hae r yvy re pejora vae rei ma
yva re voi oiko r ojora pyre. 19 Anhet aipoae avi pvy: Pe kuery

vae regua moko te mbaemo re pejerure vy joo rami peikuaa ramo


Xeru yva pygua ojapo r pvy. 20 Mbaeta moko e vy mboapy te

xerery rupi pendeatya py xee voi a r pe kuery mbyte.

Lucas17.3,4
21Jesus
oa py Pedro ou vy oporandu:
Senhor, xevy pe xe-irmo otekoavy ramo mbovykue peve r tu
aperdoa? Sete-kue peve ri ndau?
22 Ombovai:

18.15 Glatas6.1,2; 2Tessalonicenses3.14,15; Tiago5.19,20


c

18.16 Deuteronmio10.15
d
1623 Mateus18,19

Sete-kue pevei ndaei, hae r setenta vezes sete-kue peve r


peperdoa.e

Nhomboreveare nhomboaxy e vae re ijayvua


23
Hae nunga rupi yva pygua poakaa py oiko r pete huvixave
guembiguai kuery orevea ombopaga uka vae rami. 24 Jypyi hae oa py pete

oguerua dez mil poyikue prata guigua oreve vae. 25 Hae vae ma opaga agu

ndoguerekoi ramo ipat aipoei ovendea agu escravo-r, tayxy, tay kuery
hae oguereko vae hae javi guive, orevea omboekoviapa agu. 26 Hae ramo

hembiguai guenapy re o reve ojerure: Xerarvei ranhe, apagapa r, hei.


27 Hae ramo ipat omboaxy vy omondouka rive, oreveague omboguepa.

28 Hae gui hae vae tembiguai oo vy pete oir ojou cem ra repy

etei ixupe oreve vae. Hae vy ogueroa vy ojyryvipy. Hae vy aipoei:


Epagapa ke rerevea. 29 Hae ramo ir ipy yvyiry o vy aipoei ixupe:

Xerarvei ranhe, apagapa r, hei. 30 Hae rami te noendu potai. Hae


rami rgue py oo vy omboty uka nhu py orevea opagapa peve.


31 Hae rami joguereko axy r ir kuery oexa vy iporiaupa okuapy.

Opata py jogueraa vy omombeu oiko vaekue hae javi. 32 Hae ramo

ipat guembiguai oeno uka ju vy aipoei ixupe: Tembiguai heko vai


vae, ndee rejerurea rami xee amboguepa rereveague hae javi. 33 Havy

ndee ndaevei ri tyy xee romboaxyague rami neir remboaxy agu?


hei. 34 Hae vy ipoxy vy omboaxa hereko axyar kuery pe, orevea

opagapa peve. 35 Hae rami ae avi Xeru yva pygua penderereko r,


pendepya py pete-te pende-irmo peperdoa e ramo.f

Marcos10.1

19  Hae
rami Jesus ijayvupa ma vy ojepea Galilia gui, Judia
1

katyi oo Jordo yak rovaigua re. 2 Heta ete ojeoi hakykue. Hae

ramo omonguerapa hae py.

Marcos10.212; Lucas16.18
3 Jesus
oa py ou amongue fariseu kuery. Oeko a vy oporandu okuapy:
Haeve ndau mbaemokue py rive ime kuery opoi agu guayxy gui?
4 Hae ramo ombovai:

Ndaperoayvui teve Penemoingoare jypyi guive ava hae kunha


ojapoague?g 5 Hae vy aipoei: Hae nunga rupi ava oeja r nguu hae

oxy, onhemoir r guayxy re, moko rgue py petei too ikuai agu
heiague?h 6 Hae rami vy moko ve ma ikuai, petei too ma. Hae

nunga rupi Nhanderuete omoir rire avave rei tombojao eme hei.i

18.2 Efsios4.32; Colossenses3.13 f18.35 Mateus6.14,15 g19.4 Gnesis1.27, 5.2


e

19.5 Gnesis2.24 i19.6 Mateus5.31,32; 1Corntios7.1016


h
Mateus19 1624

7Hae
gui oporanduve ju ixupe:
Mbae re havy Moiss ome uka rakae kuaxia para omendaague
mbovaipaar, omenda vae opoi agu?
8 Jesus ombovai:

Peneak rat ramo Moiss penemomboi uka rakae penderayxy gui.


Hae rami te jypyi guive e oejaa hae ramigua. 9 Hae r xee ma aipoae

pvy: Itavy reiague re ri guayxy gui ava opoi vy amboae re omenda


vae ma itavy, [hae opoi pyre re omenda vae voi itavy avi] hei.
10 Hae gui ma hemimboe kuery ju aipoei ixupe:

Hae rami ri avakue guayxy kuery reve joguereko ramo haeveve


omenda e re ae ikuai agu.
11 Jesus ombovai:

Hae ramigua ayvu ma pav pegua e, amongue pe etei, hae


rami agu omea vae pe anho. 12 Mbaeta ikuai ituii guive omenda

e vaere. Ikuai avi hae rami agu rami avakue ojapo vaekue. Hae
amboae ju ikuai avi yva pygua poakaa rupi vy omenda e vae. Hae vae
ayvu rami oiko agu haeve vae toiko hae rami.

Marcos10.1316; Lucas18.1517
13 Hae
gui Jesus oa py oguerua kyrgue, hae kuery re opo omo reve
onhemboe agu. Hae ramo herua kuery pe hemimboe kuery ijayvu ete.
14 Hae rami r Jesus aipoei:

Tove tou kyrguei xea py, pejoko eme, mbaeta kovae ramiguai
peguar ae yva pygua poakaa hei. 15 Hae vy kyrgue re opo omo ma

rire ojepea hae gui.

Marcos10.1722; Lucas18.1823
16 Hae
jave Jesus oa py pete ou vy oporandu:
Poromboea, mbae ndau ajapo r ipor vae, tekove mar e aupity
agu?
17 Jesus ombovai:

Mbae re tu ipor vae rejapoa re reporandu ri? Heko por vae ma


petei anho oiko. Hae gui tekove reupityxe vy ejapo havy ojapo uka
pyre hei.
18 Hae ramo oporanduve ju ixupe:

Mar ramigua ojapo uka pyre havy?


Jesus ombovai:
Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme, 19 emboete

nderu hae ndexy, hae gui eayvu neir ndee ae rejeayvua rami hei.j
20 Kunumi vae aipoei:

j
19.19 Levtico19.18
1625 Mateus19,20

Hae nunga hae javi ajapopa ae ma. Mbae tu xevy oata teri?
21 Jesus ombovai:

Opa mbae py ndereko porxe vy tereo, evendepa rereko vae hae javi,
hae gui hepykue ma ememba iporiaukuei pe. Hae rami vy r rereko
ovareve vae yva re. Hae gui mae ma eju xerupive hei.k 22 Hae rami

ijayvu r kunumi vae oendu vy iporiau reve ojepea, oguerekopa vae vy.

Marcos10.2331; Lucas18.2430
23 Hae
ramo Jesus aipoei guemimboe kuery pe:
Anhet aipoae pvy: Haxy ete oguerekopa vae kuery yva pygua
poakaa py oike agu.l 24 Aipoae avi pvy: Nhanderuete poakaa py

oguerekopa vae oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi mymba camelo
oaxa agu hei.
25 Hemimboe kuery hae nunga oendu vy onhemondyipa. Hae vy

aipoei okuapy:
Hae rami vy mbae xagua r tu oo jepe?
26 Hae kuery re Jesus oma vy ombovai:

Hae nunga ma avakue pe haxy ete, hae r Nhanderuete pe ma


mbaeve ndaxyi hei.
27 Hae ramo Pedro aipoei ixupe:

Ore kuery ma opa mbae roejapa vaekue nderupive orekuai agu.


Mbae r tu havy ore rojopy?
28 Jesus ombovai:

Anhet aipoae pvy: Pe kuery xerupive peo vae, opa mbae


ipyaupaa ra py Ava ray ojeapo vaekue tenda openaaty hexakmba vae
ry oguapy ramo pe voi peguapy r doze tenda ry, Israel kuery doze
regua ikuai vae re pepena vy. 29 Hae gui hae javi xerery kuxa ngoo

oeja vae, guyvy, gueindy, nguu, oxy, [guayxy,] guay e vy oyvy, hae
kuery ma ojou retave r, hae gui tekove mar e avi r oupity. 30 Hae

rami te tenonde pyguare ma heta r opyta takykue py, hae r takykue


pyguare ma tenonde py r ikuai.

Uvaty py ombaeapo vae kuery omombeuague

20 
Mbaeta yva pygua poakaa py oiko r pete hoo vae
1

oikoa rami. Hae vae ma ko rai ramove oo ombae uvaty


rupi ombaeapo vaer reka vy. 2 Hae gui ombaeapo vaer kuery reve

jogueroayvu pete-te pe pete ra repy ome agu re. Hae rami vy


omondouka uvaty katy. 3 Kuaray mbyte e mbove oo vy tet mbyte py

ojou ikuai rive vae. 4 Hae vy aipoei: Tapeo pe voi uvaty py. Hae r

xee ma haevea rami r apaga, hei. Hae ramo hae kuery avi oo.

19.21 Romanos3.19,20; Tiago2.10


k
19.23 1Timteo6.610
l
Mateus20 1626

5Kuaray mbyte jave tegue ju oo, hae gui kuaray ojeroa jave guive oo vy
haekue rami ae ju jogueroayvu. 6 Hae gui kaaru raii jave ju oo vy amboae

kuery ojou ikuai rive vae. Hae vy oporandu hae kuery pe: Mbae re tu ra
pukukue re pe rive apy? 7Ombovai: Mbaeta avave rei noremombaeapoai,

hei okuapy. Hae ramo aipoei: Pe voi ke tapeo havy uvaty py.
8 Hae gui kaaru jave uvaty ja aipoei kapata pe: Enomba

ombaeapo vae kuery, hae epaga. Takykue py oo vaekue gui remboypy


r oo ypy vaekue peve, hei. 9 Hae ramo kaaru raii jave ombaeapo

vaekue ou ramo pete-te pe ome pete ra repy. 10 Hae gui tenonde


py oo vaekue ju ova vy oexa ojopy retave agu re. Hae rami te hae
kuery pe voi pete ra repy ae ome. 11 Hae vae ojopy rire ija re ijayvu

rei okuapy. 12 Hae vy aipoei: Pevae kuery takykue py ou vaekue tu


pete hora etei ombaeapo vaeri ore rami ae repaga, ore ra pukukue re
kuaray aku rogueropoaka vaekue ri, hei okuapy.
13 Hae ramo hae kuery vae regua pe ija ombovai vy aipoei: Xeir,

xee ma haeve ea rami ndoroguerekoi. Ndereve ndorojogueroayvui ri ty


rae pete ra repy re? 14 Ejopy havy ndeperta, tereo, mbaeta takykue

py ou vaekue pe avi amexe pvy amea rami. 15 Ndaevei ri ndau


xee aipotaa rami mbaemo areko vae aiporu agu? Tyr pa rejou vai
teve xeporayvua? hei.m 16 Hae rami vy takykue pyguare ma opyta r

tenonde py. Hae r tenonde pyguare ma takykue py r opyta. [Mbaeta


heta r oenoa, hae r mbovyi r oiporavoa.]

Marcos10.3234; Lucas18.3133
17Jerusalm
tet katy Jesus oo vy doze guemimboe kuery oeno hae
kuery aei. Tape rupi ojeoia rupi aipoei hae kuery pe:
18 Pendu ke. A ma jajeoi nhainy Jerusalm katy. Hae py ma Ava

ray ojeapo vaekue omboaxaa r sacerdote yvatekueve vae hae kuaxia


re nhomboe vaety kuery pe. Hae r hae kuery ma ojuka uka r. 19 Hae

gui amboae regua kuery pe ju r omboaxa ojavyky rei, oinup hae


kuruxu re omo agu. Hae gui ma mboapy araa py onhemboete ju r.

Marcos10.3545
20 Hae
gui Jesus oa py Zebedeu rayxy ou opia kuery reve. Omboete
vy ojerure oipytyv agu re.
21 Hae ramo Jesus oporandu ixupe:

Mbae tu reipota?
Kunha vae ombovai:
Ndepoakaa py ma kovae moko xepia toguapy pete reiporu kuaa
regua re, hae amboae ma ndeaxua re hei.

m
20.15 Romanos9.1416
1627 Mateus20,21

22 Hae
ramo Jesus ombovai:
Pe ndapeikuaai mbae nunga re pa pejerurea. Haeve r ri tyy karo
xee ayu agu vae gui pe voi peyu agu?
Ombovai:
Haeve r hei okuapy.
23 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

Peyu re xekaro gui. Hae r aiporu kuaa regua re hae xeaxua re


oguapy vaer ma xee e r aiporavo. Hae rami agu ma Xeru oiporavo
vaekue pe anho hei.
24 Hae r hemimboe kuery mboae dez ikuai vae ma hae nunga oendu

vy ivai okuapy moko joegua pe.


25 Hae ramo Jesus oenomba vy aipoei:

Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko at r, hae kuery


vae regua yvatekueve ipoaka re joe. 26 Hae r pende kuery ma

hae rami e r pendekuai. Hae rami rgue py pe kuery vae regua


joegui yvatevexe vae toiko pav rembiguai rami.n 27 Tenondexe vae ma

nhoembiguai rami toiko, 28 Ava ray ojeapo vaekue rami avi, mbaeta hae

ma jojokuai agu e ou, hae r tembiguai rami ou guekove ome agu


heta rekovia, ogueraa jepe agu.

Marcos10.4652; Lucas18.3543
29Hae
kuery Jeric tet gui oo jave heta ete ojeoi hupive. 30 Hae jave

tape yvry moko ra revegua e oguapy oiny vae ma Jesus oaxa ovya
oendu vy ojapukai:
Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! hei.
31 Hae ramo heta vae kuery ijayvu okyrir agu. Hae rami te hae

kuery ojapukaive tema:


Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke!
32 Hae ramo Jesus opyta hoamy vy oeno. Oporandu hae kuery pe:

Mbae tu peipota ajapo pvy?


33 Ombovai:

Senhor, ore ma roexaxe hei. 34 Hae ramo Jesus omboaxy vy


opoko hae kuery rexa re. Hae ramove oexa ju, hae vy ojeoi hakykue.

Marcos11.111; Lucas19.2840; Joo12.1215

21  Hae
gui ma Jerusalm py Jesus ova raii ma vy Betfag tekoa
1

py ranhe ova, Oliveiras yvyty katyi. Hae gui omondouka


moko guemimboe. Hae vy aipoei:
2 Tapeo pe ranhe pevae tekoa o vae py. Hae py pejou r pete

mburika ix re hia vae. Hae vae reve pete tayi avi hia. Pejora vy

n
20.26 Romanos12.3,10,16; Filipenses2.38; 1Pedro5.3
Mateus21 1628

ke peru. 3 Hae gui xapya rei amongue pendevy ijayvu ramo hae kuery

pe Senhor ma oipota peje r. Hae ramo ogueru ruka r pvy hei.


4 Hae nunga oiko ojeupity agu profeta pe aipoei ukaague: 5 Aipoere

Sio pygua kuery pe: Pee ma ou oiny penderuvixaver. Hae ma


onhemboyvate vae vy mburika ry ou, mburikai ombovoyipy ray ry,
re.o
6 Hae ramo hemimboe kuery oo vy Jesus aipoeiague rami ojapo.

7 Hae vy ogueru mburika tayi reve. Hiry omo oao. Hae ramo Jesus

o hiry. 8 Hae gui heta vae kuery tape rupi oipyo okuapy oao, hae

amboae kuery ma yvyra rogue ojaya vy onhono avi tape rupi. 9 Hae gui

heta vae kuery tenonde hae hakykue ojeoi vae ojapukai vy aipoei:
Toguerovyaa Davi ramymino! Taimaendua pora Senhor rery rupi
ou vae re! Toguerovyaa yvatevea py! hei ojeoivy.p
10 Jerusalm tet py ova ma ramo tet pygua kuery mavae paa

ndoikuaai vy oporandu okuapy:


Mavae tu pevae?
11 Hae ramo heta vae kuery ojapukai:

Pevae ma profeta Jesus, Galilia regua Nazar pygua.

Marcos11.1517; Lucas19.45,46
12 Templo
py Jesus oike vy oipeapa mbaemo vendea hae mbaemo
joguaa kuery hae py ikuai vaekue. Oitypa guive perta mboekoviaa
kuery mesa, hae apykaxu vendea kuery renda. 13 Hae vy aipoei hae

kuery pe:
Ipara oiny Xero ma onhemboe atyr o ea vaeri pe ma pejapo
imonda vae onhemiaty rami.q

Templo py nhomboeague
14 Templo
py Jesus oa py ou ra revegua e hae oguata e vae kuery.
Hae ramo omonguerapa. 15 Hae r sacerdote yvatekueve vae hae kuaxia

re nhomboe vaety kuery ma Jesus mbaemo por ojapo r oexa vy


ndojou pori okuapy, hae kyrgue Toguerovyaa Davi ramymino hei
okuapy r oendu vy guive.r Hae rami vy oporandu okuapy ixupe:
16 Rendu ma pevae kuery aipoeia?

Jesus ombovai:
Xee aendu ma. Havy pe ndaperoayvui ri tyy po ramigua:
Kyrguei hae okambui vae pe ma mboraei ipor ete vae py
rejererovya uka, heiague?s 17 Hae rami vy tet gui ojepea vy Betnia

katy ju. Hae py ma oke.

o
21.5 Zacarias9.9 p21.9 Salmo 118.26 q21.13 Isaas56.7, Jeremias7.11
r
21.15 Marcos11.18,19; Lucas19.47,48 s21.16 Salmo 8.2
1629 Mateus21

Marcos11.1214,2024
18 Ko
ajeivei reve tet katy ojevya rupi inhembyayi. 19 Tape yvry

pete figoy hia vae oexa vy ova hae py, te mbaeve ndojoui hogue e
vy. Hae rami vy hae vae pe aipoei: Toikove eme ndea, hei ramove
figoy ipirupa vyvoi.
20 Hemimboe kuery hae nunga oexa vy onhemondyipa. Hae vy

aipoei:
Ipiru vyvoi nda figoy.
21 Hae gui Jesus aipoei hae kuery pe:

Anhet aipoae pvy: Pexa rei rgue py pejerovia ete ramo figoy
re oiko vaekue ramigua anho e r oiko. Kovae yvyty pe Ejepea,
enhemombo ye py, peje ramo voi oiko r. 22 Pejeroviaa rupi ri

penhemboe vy pejopy r pejerurea.

Marcos11.2733; Lucas20.18
23 Templo
py Jesus ova vy nhomboe oiny. Hae ramo sacerdote
yvatekueve vae hae heta vae mongetaaty kuery ombojere rei vy
oporandu okuapy:
Mavae poakaa rupi tu hae nunga rejapo reikovy? Mavae tu
nembopoaka?
24 Jesus ombovai:

Xee voi aporandu ta pvy. Xevy pe pembovai ramo xee voi amombeu
r mavae poakaa rupi pa hae nunga ajapoa. 25 Maguigua ndau Joo

Batista nhomongaraia? Yva guigua tyr pa avakue guigua rakae? hei.


Hae ramo hae kuery joo meme ranhe ijayvu okuapy:
Xapya rei Yva gui, jae ramo hae ombovai ju r: Mbae re havy
ndapejeroviai hexe? hei r nhandevy. 26 Hae r Ava gui, jae agu

ndaevei avi, heta vae kuery gui jakyje vy, mbaeta oikuaa pav Joo
Batista profeta oikoa hei okuapy. 27 Hae rami vy aipoei Jesus pe:

Ore ma ndoroikuaai.
Hae r hae ju ombovai:
Xee voi namombeui r pvy mavae poakaa rupi pa hae nunga
ajapo aikovya.

Moko tay re ombojojaague


28
Mbaexa tu peikuaa? Oiko pete ava moko tay vae. Tykey oa
py oo vy aipoei: Xeray, tereo a, embaeapo xembae uvaty py. 29 Hae

ramo Haeve senhor, hei vaeri ndooi.


30 Hae gui tyvy oa py ju tuu oo vy haekue rami ae ijayvu. Hae

r hae vae ma aipoei: Xee ndaa reguai hei rire ndaevei nho vy oo.
31 Mavae ete ndau moko vae gui ojapo nguu oipotaa rami?

Mateus21 1630

Ombovai:
Tyvy rima hei okuapy.
Jesus omombeu porve hae kuery pe:
Anhet aipoae pvy: Pe kuery gui imposto re nhombopaga vaety
kuery hae kunhague itavy rei vaekue ranhe r oike Nhanderuete
poakaa py. 32 Mbaeta Joo Batista ou vy pe kuery pe oikuaa uka

rakae tape por, te pe ma ijayvua ndapejeroviai. Hae r imposto re


nhombopaga vaety kuery hae kunhague itavy rei vae ma oguerovia. Pe
ma hae nunga pexa vaeri ndapejeko rerovai ijayvua, ne ndaperoviai.t

Marcos12.112; Lucas20.919
33
Pejapyxaka ke mbaemo re ambojoja vy ayvu mboae amombeu r.
Oiko pete ava hoo vae. Hae vae onhot uva, hae rire ijyvry rupi ojapo
kora. Ojapo uva oumbiri atyr hae torre. Hae rami vy omboaxa opena
vaer kuery po py. Hae rire oo guekoa gui.
34 Hia omonoa ra ova ramo opena vae kuerya py ija ombou

guembiguai kuery, ojopy agu uvaa ixupegua. 35 Hae ramo opena vae

kuery hembiguai kuery ojopy vy amongue oinupmba, amboae ojuka,


hae r amboae ma ojapipa ita py. 36 Hae gui ma ija hetave ju ombou

guembiguai. Hae r haekue rami ae ju oguereko. 37 Opa vygua ombou


guay ae. Hae vy aipoei: Xeray ete ramo omboete r ko, hei.
38 Hae rami te ombaeapo vae kuery tay oexa vy aipoei joupe-upe:

Pevae ma uvaty jar ete. Jajuka teve, uvaty nhandevy ju opyta agu,
hei okuapy. 39 Hae gui ojopy vy uvaty gui ogueraa vy ojuka.

40 Hae gui uvaty ja ou vy mbae ndau ojapo r opena vae kuery re?

41 Hae ramo ombovai okuapy:


Ojuka ukapa r heko vai vae kuery, hae vy amboae kuery pe ju r


omboaxa uvaty, hia ra py ixupegua ome vaer pe hei okuapy.
42 Hae ramo Jesus oporandu hae kuery pe:

Havy pe ndaperoayvui teve ipara o vae: Oo apoa kuery ita


ndoipotai vaekue opyta omboeteve pyr, tenonde pyguar. Hae nunga
ma Senhor gui ae oiko, hae jaexa r ipor ete vae, heiague?u 43 Hae

nunga rupi aipoae pvy: Pendegui Nhanderuete oipea r opoakaa,


amboae regua pe ju r omboaxa, ixupegua ome vaer kuery pe. 44 Hae

vae ita re hoa vae opmba r. Hae r amongue ry ita hoa ramo
ikuipa r hei.
45 Povae ayvu omombeu r sacerdote yvatekueve vae hae fariseu

kuery oendu vy oikuaa hae kuery re ae ri Jesus ijayvua. 46 Hae vy

ojopyxe te okyje heta vae kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa pav
ramo.

t
21.32 Mateus7.21 u
21.42 Salmo 118.2223
1631 Mateus22

Omendaa py okaru okuapy vae re ombojojaague

22  Tegue
ju Jesus mbaemo re ombojoja vy ijayvu. Hae vy aipoei
1

hae kuery pe:


2 Yva pygua poakaa py oiko r pete huvixave tay omendaa py

ngaru ojapo vae rami avi.v 3 Hae gui guembiguai kuery omondouka

omombeu agu omendaa py ou vaer vae pe ou agu, te hae kuery


ndouxei. 4 Amboae guembiguai ju omondouka po rami ijayvu reve:

Aipore ke aeno vae kuery pe: Areko katupa ma ngaru. Xerymba vaka
hae vaka ray ikyra vae ajuka, hae javi omba ma. Peju ke ngaru oa py,
re r.
5 Hae rami te hae kuery ndoikuaa potai vy ojeoipa. Pete oo

ombaety katy, hae r amboae ma vendeaty katy oo. 6 Amboae kuery ma

tembiguai kuery ojopy vy ojavyky rei, ojuka guive. 7 Hae ramo huvixave

ipoxy. Hae vy xondaro kuery ju omondouka vy ojuka ukapa jojukaare


kuery, hae omoendy uka hae kuery ret.
8 Hae rire guembiguai kuery pe ju aipoei: Areko katupa ma ngaru

te aeno uka vaekue ma ndaevei amova agu. 9 Hae rami ri r tapeo


tape pia ikuai vae rupi, peovaex vae rei peno omendaa py ou agu,
hei imondovy. 10 Hae ramo tembiguai kuery tape rupi ojeoi vy omboaty

ojou vae hae javi, heko por hae heko vai vae guive. Hae r opy okaru
agu py tyny oeno vaekue.
11 Hae gui huvixave oike vy mesa py ikuai vae oexapa. Oexa

avi pete ava omendaa pygua ao py e onhemonde vae.w 12 Hae vy

oporandu ixupe: Xeir, mbaexa tu apy reike omendaa pygua ao remo


e re? hei ramo hae vae nombovai.
13 Hae ramo huvixave aipoei guembiguai kuery pe: Pejokua ipo

hae ipy, hae pemombo oka katy pyta py, hei. Hae py ma ojaeopaa
hae opa mar onhendua r. 14 Mbaeta heta r oenoa, hae r mbovyi

r oiporavoa.

Marcos12.1317; Lucas20.2026
15 Hae
ramo fariseu kuery ojepea vy joo meme oikuaa pota okuapy
mar rami vy pa omo vai agu re ayvu py. 16 Hae rami vy guemimboe

kuery ombou Herodes-a katygua kuery reve, Jesus pe aipoei agu:


Poromboea, ore roikuaa ndee anhet vaea, hae anhet rupi
renhomboe Nhanderuete oipota vae re. Ne joegui peteve ndereayvuvei,
mbaeta nderekuaa potai avakue yvatea re. 17 Hae gui aipoere ke orevy:

Mbaexa tu ndee reikuaa? Haevea rami ri ndau Csar pe nhame


imposto repy, tyr pa any?

22.2 Lucas14.1524
v
22.11 1Corntios6.911; Efsios5.5,6; Apocalipse19.7,8
w
Mateus22 1632

18 Jesus
hae kuery ijae ea oikuaa vy aipoei:
Pendeko por merami rive vae, mbae re tu xereko axe ri? 19 Pexa

uka havy xevy pete hati vae imposto peguar hei. Hae ramo ixupe
ogueru pete hati vae.
20 Hae r oporandu hae kuery pe:

Kovae re ma mavae raangaa hae mavae rery tu o?


21 Ombovai okuapy:

Csar mbae rima.


Hae ramo aipoei hae kuery pe:
Csar mbae ri r peme havy Csar pe. Hae r Nhanderuete pegua
ma Nhanderuete pe ae r peme hei.x 22 Hae nunga hae kuery

oendu vy onhemondyipa reve oejapa ojeoivy.

Marcos12.1827; Lucas20.2740
23 Hae
vae rave oa py ou saduceu kuery vae regua. Hae vae kuery
ma ndogueroviai nhanhemboete ju ra. Hae gui oporandu okuapy ixupe:
24 Poromboea, Moiss aipoei: Amongue tay e re omano ramo

tyvy ju omenda r imeve vae re, omano vae rayr vaekue oguereko
agu, hei rakae.y 25 Hae gui ikuai rakae sete joegua. Tujave vae ma

omenda vaekue ri tay e re omano vy guayxykue oeja guyvy pe.


26 Haekue rami ae ju oiko tyvy re, mboapya, hae gui sete ikuai vae hae

javive re. 27 Hae kuery hae javi omanomba rire kunha vae avi omano.

28 Hae gui onhemboete jevya ra ndau sete joegua ikuai vae gui mavae

etei r oiko kunha vae me? Mbaeta kunha vae re sete-ve omenda rire.
29 Jesus aipoei hae kuery pe:

Pejavy, mbaeta ndapeikuaai ipara re oa, ne Nhanderuete poakaa.


30 Mbaeta onhemboetepa ju vaekue ma nomendaavei, ne nanhomomendaavei

ma r guive. Hae rami rgue py anjo kuery rami r ikuai yva re. 31 Hae gui

omanoague gui onhemboetepa ju ra re ndaperoayvui teve Nhanderuete


pendevy aipoeiague:z 32 Xee ma Abrao, Isaque hae Jac Ruete aiko heiague?

Hae ramo ma omanogue Ruete e oiko, hae r oikove vae Ruete hei.a
33 Hae rami omboe r heta vae kuery oendu vy onhemondyipa.

Marcos12.2834
34 Hae
gui Jesus saduceu kuery omokyrirague fariseu kuery oendu vy
hae kuery ju nhomboaty jogueroayvu agu. 35 Hae gui pete hae kuery

regua lei re nhomboe vaety ou oeko a vy. Hae vy oporandu ixupe:


36 Poromboea, mbae nunga lei re ojapo uka pyre tu pav gui

yvateve vae?

x
22.21 Romanos13.7 y22.24 Deuteronmio25.5 z
22.31 1Corntios6.14, 15.1228;
1Tessalonicenses4.1318 a22.32 xodo3.6
1633 Mateus22,23

37Jesus
ombovai:
Reayvu r Senhor Nderuete ndepya hae javi py, ndereko hae
nearandua hae javi py guive, hei vae.b 38 Hae vae ojapo uka pyre ma

iporve hae yvateve vae o. 39 Hae vae rire ma po rami ju: Reayvu r

neir kuery ndee ae rejeayvua rami, hei vae.c 40 Povae moko ojapo uka

pyre guigua ma lei hae profeta kuery nhomboeague hae javi hei.

Marcos12.3537; Lucas20.4144
41Fariseu
kuery ijatypa r Jesus oporandu hae kuery pe:
42
Mbaexa tu peikuaa Cristo oikoa? Mavae ramymino tu oiko?
Hae kuery ombovai:
Davi ramymino rima hei okuapy.
43 Jesus aipoei:

Mbaexa tu havy ixupe Davi Senhor hei Nhe gui? Mbaeta


aipoei: 44 Senhor aipoei xe-Senhor pe: Eguapy ke aiporu kuaa regua re,

ndepy gury nderovaigua kuery amo ea ja, hei rakae. 45 Hae rami

vy Davi voi Senhor hei ixupe. Mbaexa tu havy hamymino avi ri oiko?
hei.d
46 Hae r peteve nombovai kuaai. Hae vae ra guive ne peteve

ndaipya guaxuvei ixupe oporandu agu mbaemo re.

Marcos12.3840; Lucas11.3752; 20.4547

23  Hae
ramo heta vae kuery pe ju Jesus aipoei, guemimboe
1

kuery guive:
2 Kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery oguapy r okuapy

Moiss renda py. 3 Hae nunga rupi pejapo hae pemo por r hae kuery

ojapo uka vae hae javi. Hae rami te peiko eme hae kuery ikuaia rami,
mbaeta hae kuery nhomboe te ndojapoi r oayvua ae. 4 Hae kuery

ma nhombovoyi raxa r [ndogueropoakai vaer py], ijaxiy ry oupi


vae rami. Hae rami te hae kuery ma ne oku py voi nanhopytyvi r.
5 Hae kuery ikuaia hae javi ma amboae kuery oexa agu rive. Hae rami

vy lei ryrui ipyve vae anho ojee ojokua, hae oao apy voi ombopotypa
r ipukuve vae py.e 6 Okarua py hae onhemboeaty py oguapy r tenda

tenondeve o vae py anho. 7 Tet mbyte rupi ikuai vy oipota r avakue


oxarura vy Xemboea hei agu.


8 Hae r pe ma pendejeupe Xemboea peje uka agu ndaevei,

mbaeta petei anho oiko penemboea, hae r pe ma joeguai meme


pendekuai. 9 Hae apy yvy re avave rei pe Oreru peje eme, mbaeta

Penderu petei oiko yva pygua. 10 Ne joupe Xererekoa peje agu


b
22.37 Deuteronmio6.5 c22.39 Salmo 118.26 d22.45 Romanos1.3,4 e23.5 Judeu
kuery gueko rami vy ngova hae ojyva re ojokua r hyrui lei regua ayvu oa.
Mateus23 1634

ndaevei, mbaeta petei oiko pendererekoa. Hae vae ma Cristo.


11 Hae r pe kuery regua yvatekueve vae ma pav rembiguai rami r

pendekuai. 12 Hae javive onhemboyvateve vaekue ma omoyvyiave r.


Hae r onhemoyvyi vaekue ma omboyvateave r.

Jesus Ndaevei ete r, heiague


13
Pe kuery kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe
ndaevei ete r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta yva
pygua poakaa rok pemboty amboae kuery oike e agu. Mbaeta pe
ndapeikei r, hae oikexe vae pejokopa.
14 [ Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei ete

r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta peipea rivepa r


imeve vae kuery ro gui. Hae penhemboeko por ukaxe vy penhemboe
are r. Hae nunga rupi pepaga raxa ete r.]
15 Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei ete

r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta ye hae yvy jave
rupi peo r petei ri jepe pejou agu penemimboer. Hae gui pejou vy
tata ogue vae pyguar pemoingo pendegui heko vaive vae.
16 Pe kuery pe ndaevei ete r, joguerekoa ra revegua e rami

pendekuai ramo. Aipopeje r: Henda ikya e vae ropy mbaemo o vae


re jaura te ovare vae. Hae r henda ikya e vae ropy ouro o vae re
ri jaura rire jajapo re jauraague, peje. 17 Hiarandu e hae ra revegua

e pendekuai vae, mavae tu joegui omboetevepy: ouro rive, tyr pa


henda ikya e vae? Mbaeta henda ikya e vae ma ojapo ouro avi ikya
e vae opyta agu.
18 Pe kuery aipopeje avi: Altar re jaura te ovare vae. Hae r altar

ry omo mbyre re ri jaura rire jajapo re jauraague, peje. 19 ra revegua e


pendekuai vae, mbae tu joegui omboetevepy: mbaemo ome mbyre, tyr


pa altar? Mbaeta altar ma ojapo hiry o vae avi ikya e vae opyta agu.
20 Mbaeta altar re amongue oura vae ma hae vae re anho e, altar ry o vae

hae javi re avi oura. 21 Hae henda ikya e vae ropy re amongue oura vae ma

hae vae re oura, hae hae py oiko vae re avi. 22 Hae yva re amongue oura vae

ma Nhanderuete renda openaaty re oura, guenda py oguapy oiny vae re avi.


23 Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei

ete r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta dzimo peme
hortel, endro hae cominho regua gui, hae r lei regua ojapo uka pyre
yvateve vae rupi ma ndapeikoxei: hae vae ma pendeko por agu,
penhomboaxy hae pejerovia agu. Hae vae rupi voi pendekuai rgue,
amboae nunga pejapoa rami avi. 24 ra revegua e joguerekoa pendekuai

vae, karo gui nhex pemo vaeri pemok camelo o vae.


25 Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei

ete r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta hirykue rupi
1635 Mateus23,24

rive pejoi karo hae hya. Hae r pendepyapy py ma o pejokorea hae


pejejoko ea anho.f 26 Fariseu kuery ra revegua e, karo ryepy rupi o

vae ranhe peikyao. Hae ramo ma hirykue rupi avi r ndaikyai.


27 Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei ete

r. Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta omano vaekue ryru
omoximba pyre rami pendekuai. Hae nunga ma hirykue rupi ipor rei, hae
r ipy rupi ma omano vaekue kgue hae opa margua kyakue o. 28 Hae rami

ae avi pe kuery voi avakue penderexa r heko por vae merami peiko, hae r
pendepya re ma pendeko por merami rivea hae pendeko vaia anho o.
29 Pe kuaxia re nhomboe vaety hae fariseu kuery pe ndaevei ete r.

Heko por merami rive vae pendekuai, mbaeta profeta kuery rupa ry guar
pejapo oo raangaai, hae pemoatyrmba r guive heko por vae onhono
porague. 30 Hae vy aipopeje: Nhaneramo kuery ikuai jave ma voi jaiko vae

rire hae kuery rami profeta jukaa rupi nhande ndajaikoi rgue, peje. 31 Hae

rami vy pendejee ae pendeayvu profeta jukaare ramymino kuery peikoa rami.


32 Pejapopa havy penamo kuery omboypy vaekue. 33 Pe mboi joxuu vae

regua, mbaexa r tu peo jepe tata ogue e vae py pepaga agu gui? 34 Hae

nunga rupi pe kuery pe xee ambou r profeta hae hiarandu vae kuery
penemboear. Hae vae kuery regua amongue pejuka r kuruxu re pemo vy.
Hae r amboae kuery ma peinup r penhemboeaty py, hae tet nhav gui
pemox r, 35 pe kuery ae pepaga agu heko por vae ruguy omoague hae

javi re, heko por vae Abel ruguy omoague guivei Baraquias ray Zacarias
ruguy omoa peve. Hae vae ma pejuka vaekue henda ikya e vae hae altar
mbyte. 36 Anhet aipoae pvy: Agua kuery re hae nunga rekovia hae javi r

ou.

Lucas13.34,35
37
Jerusalm, Jerusalm, profeta kuery jukaaty, hae ndea py ombou
pyre kuery ita py rejapipa vaety. Mbovykue rei e xee aikuavmbaxe
te nememby kuery, uru guay kueiry opepo py ojaoipaa rami. Hae
rami te pe kuery ndapeipotai. 38 Hae rami rire pendero opyta rivepa

r. 39 Aipoae por pvy: Pe kuery ndaxerexavei ma r, ova ea ja


Taimaendua pora Senhor rery rupi reju vae re peje agu ra.g

Marcos13.1,2; Lucas21.5,6

24  Templo
gui Jesus o ovy jave hemimboe kuery hexe onhemboja
1

vy ixupe oexa uka templo mbaemo por gui anho ojapoague.


2 Hae ramo aipoei hae kuery pe:

23.25 Lei re nhomboe vaety hae fariseu kuery opa margua ojoi vaer okaru e
f

mbove, nonhemongya ukaxei vy (Marcos7.3,4). Hae r apy ma Jesus ijayvu hae kuery
pya re ikya vae oa re. g23.39 Romanos11.2527
Mateus24 1636

Peexa pa pevae nunga hae javi? Anhet aipoae pvy: Oitypaa ramo
peteve ita ndopytai r amboae ita ry.

Marcos13.313; Lucas21.719
3 Oliveiras
yvyty py Jesus oguapy oiny jave hemimboe kuery
onhemboja ju hexe. Hae vy oporandu okuapy:
Emombeu na orevy: Arakae r tu hae nunga oiko? Mbae nunga tu
oiko r roikuaa agu reju jevy taa, hae ra opa ta maa?
4 Ombovai:

Penheangu ke havy penhembotavy uka e agu avave rei pe.


5 Mbaeta heta r ou xerery rupi Xee ae ma Cristo hei rive vae. Hae

rami vy heta r ombotavy. 6 Pendu avi r Joe opu ma, e vy Joe


opu r ea r. Peikuaa pota ke penhemondyi e agu, mbaeta hae


nunga ranhe re oiko te opa agu e teri. 7 Pete-te tet pygua kuery

opu r amboae tet pygua kuery re, hae pete-te regua amboae regua
re r opu. Opa rupi oiko r karuai hae yvy ryryi. 8 Povae nunga hae

javi ma ikuai axya ypyi agu.


9 Hae vae jave penembojexavai hae pendejukaa r. Xerery

kuxa pav ndaijaei r pendere. 10 Hae vae jave heta r ojeity uka

vy jojopy uka ndajoayvuvei vy. 11 Heta r ikuai profeta ramigua rive,


heta r ombotavy. 12 Hae gui heta-etave heko vai ramo pav rai

ojepea r porayvua gui.h 13 Hae r opa peve o at vae ma oo jepe r.


14 Nhanderuete poakaa regua ayvu por omombeua r yvy jave re, hae

javi regua oikuaa agu. Hae gui mae ma opa ete r.

Marcos13.1423; Lucas21.2024
15
Hae gui henda ikya e vae py pexa r ojeguarupy
nhomokanhyar o r, profeta Daniel omombeu ma voi vaekue. (Tove
ogueroayvu vae toikuaa.)i 16 Hae ramo Judia pygua kuery tonhamba

yvyty re. 17 Ngoo ry o vae toguejy eme ngopy gui mbaemo ogueno

agu, 18 hae mbaety rupi ikuai vae tojevy eme guive oparito ogueraa

agu. 19 Hae vae ra ndaevei r imemby ryrui hae imemby kambu


vae pe. 20 Pejerure ke yroy py e penha agu, ne sbado ra py voi,


21 mbaeta hae vae ra py ma ojexavaia ete r. Jypyi guive a peve


ndoikoi teri hae ramigua ete, ne ndoikovei ma r guive hae rami.


22 Hae vae ra Nhanderuete nomomba voi vae rire avave rei ndoo jepei

rgue. Vaeri ojeupe guar oiporavo vaekue re oma vy omomba voi r.


23 Hae gui amongue pvy aipoei r: Ma, apy ma Cristo, e

vy Pee py ma hiny, hei ramo perovia eme, 24 mbaeta oiko re Cristo

ramigua hae profeta ramigua rive. Hae kuery voi ojapo r hexa pyr

24.412 Apocalipse6.117; 2Timteo3.19


h
24.15 Daniel9.27; 11.31; 12.11
i
1637 Mateus24

hae nhomondyipaar oiporavo pyre kuery voi ombotavy agu te, haeve
vae rire. 25 Peiko kuaa pota ke, xee romonheangu ma voi. 26 Hae nunga

rupi xapya rei pvy Tekoa ea py Cristo o, ea ramo tapeo eme.


Xapya rei Pee oopy ma hiny, ea ramo perovia eme. 27 Mbaeta overa

vae minha kuaray oua katy gui o vy oikea peve ojekuaa vae rami avi
ojekuaa r Ava ray ojeapo vaekue ou r. 28 Mamo r tegue ituia py

xapir onhemboaty r okuapy.

Marcos13.2427; Lucas21.2528
29
Hae vae ra ojexavaia rireive kuaray pytmba r, jaxy voi
naendyvei r. Jaxy-tata hoapa r yva gui, hae yva re ipoakakueve
ikuai vae voi oitypaa r.j 30 Hae gui yva re ojekuaa r hexa pyr Ava

ray ojeapo vaekue guigua. Hae ramo hae javi regua yvy re ikuai vae
ojaeo r okuapy oexa vy Ava ray ojeapo vaekue yva gui ou r arai rupi,
opoaka hae guexakmba reve.k 31 Hae vy mimby guaxu onhe at reve

omondouka r guembiguai anjo kuery. Hae kuery omboatypa r heruvy


hembiporavo kuery irundy henda yvytu oipejua gui, yva guy jovaive gui.

Marcos13.2837; Lucas21.2936
32
Peikuaa pota ke figoy re mbaemo ambojoja vy amombeu r.
Mbaeta hak ipyaupa hae hogue hokypa r pexa vy peikuaa r ra pyau
ova raii maa. 33 Hae rami ae avi pe kuery voi xeayvuague hae javi

oiko r pexa vy peikuaa r xera ova raii maa, ok py ae. 34 Anhet

aipoae pvy: Agua kuery opa e re hae nunga hae javi oiko r. 35 Opa

r yva hae yvy. Hae r xeayvuague ma ndoaxa rivei r.


36 Hae rami te hae vae ra hae hora rakae paa avave rei ndoikuaai,

ne anjo kuery yva pygua, ne xee Tay voi ndaikuaai. Xeru anhoi oikuaa.
37 Ava ray ojeapo vaekue oua ra ma No oiko jave py oikoague rami

avi r oiko. 38 Mbaeta yy ou ea ja okarua hae oyua okuapy, omendaa


hae nhomomendaa guive, kano py No oikea ra peve. 39 Noexai rei

okuapy rakae, yy ou vy ogueroxyrypa heravya ra peve. Ava ray ojeapo


vaekue ou jave voi haekue rami ae r oiko. 40 Hae vae jave py moko r

ikuai mbaety py. Pete heraa r, hae r amboae ma oejaa r. 41 Moko

kunhague ombaeapo r omonguia py. Pete heraa r, hae r amboae ma


oejaa r. 42 Hae nunga rupi peiko kuaa pota, mbaeta ndapeikuaai mbae

ra pa pende-Senhor ou ra. 43 Peikuaa pota ke povae nunga re: Hoo


vae ma mbae hora pa imonda vae ova ra oikuaa vae rire oikuaa pota
rgue ngopy gui ogueraa ukapa e agu. 44 Hae nunga rupi pe voi peiko

kuaa pota, mbaeta napexai rei jave Ava ray ojeapo vaekue ou r.l

j
24.29 Isaas13.10, 34.4 k
24.30 Daniel7.1314 24.44 Lucas12.3540; 17.2037,
l

1Tessalonicenses5.13
Mateus24,25 1638

Lucas12.4246
45
Hae gui mavae ndau peiko tembiguai ojeroviapy hae joe opena
kuaa vae? Hae ramigua ma ipat omo r oir kuery okaru agu
hora py omongaru agu. 46 Ovya ete r tembiguai ipat ou r hae

rami ojapo vae. 47 Anhet aipoae pvy: Hae vae pe opena uka r opa

mbae oguereko vae re. 48 Hae r xapya rei hae vae tembiguai heko

vai vy ojeupe ae Xepat ndou voi r teve, hei r. 49 Hae rami vy

oinupmba r oir kuery. Hae r okau vae kuery reve ma okaru hae
oyu r. 50 Hae rami vy tembiguai noexai reia ra hae ndoikuaai reia

hora r ipat ou. 51 Hae rami rire ombopaga vy oguereko axy r heko

por merami rive vae kuery reve. Hae ramo ojaeo hae opa mar r
onhendu.

Dez kunhatague re ombojojaague

25 
Hae vae jave yva pygua poakaa py oiko r dez
1

kunhatague guataendy ogueraa vy omenda vae ovaex agu


ojeoi vae rami avi. 2 Hae kuery regua pete nhiru hiarandu e vae,

hae r pete nhiru ma hiarandu vae. 3 Hiarandu e vae kuery ma


guataendy ogueraa, hae r tykue ma ndogueraai. 4 Hae r hiarandu vae


kuery ma tataendy reve tykue avi ogueraa hyru py. 5 Hae gui ma omenda

vaer ndou voi ramo kunhatague hopeyipa. Hae vy okepa.


6 Pyt mbyte jave onhendu pete ojapukai vae: Ou ma oiny omenda

vaer. Pe ke peovaex, hei vae. 7 Hae ramo kunhatague hae javive


opu vy omoatyr guataendy. 8 Hae ramo hiarandu e vae kuery


aipoei oir kuery hiarandu vae pe: Pembojao na orevy penderataendy


rykue, mbaeta orerataendy ma ogue ta ma, hei okuapy.
9 Hae ramo hiarandu vae kuery ombovai: Ndaevei teve, orevy oata

e agu, hae pvy voi. Tapeo ivendeaty py pejogua agu, hei. 10 Hae

gui hae kuery ojogua agu ojeoi jave ova ma omenda vaer. Hae ramo
ngarua py oiko katu vaekue oike ojeoivy hupive. Hae gui ok ombotya.
11 Are ma jave kunhatague hiarandu e vae ova vy ojapukai:

Senhor, Senhor, eipea ke ok orevy, hei okuapy.


12 Hae ramo ombovai: Anhet aipoae pvy: Pe ma xee aikuaa

vae, hei. 13 Hae nunga rupi peiko kuaa pota, mbaeta ndapeikuaai

ra, ne hora.m

Perta oiporuka pyre re ombojojaague


14
Hae nunga oiko r pete ava oyvy gui oo ta ma vy guembiguai
kuery oeno vae rami avi. Hae vae ma guembiguai kuery pe oiporuka

25.13 1Tessalonicenses5.13
m
1639 Mateus25

mbaemo oguereko vae. 15 Hae vy jypygua pe ome pete nhiru poyikue


prata guigua, amboae pe ma moko, hae r opa vygua pe ma petei


poyikue ome. Pete-te oiporu kuaa-a rami ome. Hae gui mae ma oo.
16 Pete nhiru poyikue jopyare oo voi mbaemo ojogua agu. Hae vy

te nhiru mboae ju onganave. 17 Hae rami ae moko poyikue jopyare voi


moko ju ongana. 18 Hae r petei jopyare ma oo vy ojoo yvy, hae ojaty


opat perta.
19 Yma ete ma rire tembiguai kuery pat ojevy. Hae vy oikuaa pota

hae kuery ojapoague re. 20 Hae ramo te nhiru poyikue jopyare ou vy


te nhiru mboae ju ogueru. Hae vy aipoei: Senhor, xevy pe reiporuka


vaekue pete nhiru poyikue prata guigua. Koo, aru pete nhiru mboae
ju angana vaekue.
21 Ixupe ipat aipoei: Haevea rami, tembiguai por hae ojeroviapy

reiko vae. Mbovyi vae re repena kuaa rire romo r heta vae re ju
repena agu. Eike ke xee nepat reve javya agu py, hei.
22 Hae gui moko poyikue jopyare ou vy aipoei: Senhor, moko

poyikue xevy reiporuka. Apy moko ju aru angana vaekue.


23 Ixupe ipat aipoei: Haevea rami, tembiguai por hae ojeroviapy

reiko vae. Mbovyi re repena kuaa rire romo r heta vae re ju repena
agu. Eike ke xee nepat reve javya agu py, hei.
24 Opa vygua ova petei poyikue jopyare. Hae vy aipoei: Senhor,

xee aikuaa r ndee porayvu vae. Mbaeta renhotague gui e r


remono, hae remoaague gui e r remoaygue, xee aikuaa r. 25 Hae

rami vy akyje vy perta reiporuka vaekue anhomi karamboae yvy guy


py. Koo, aru ju nembae perta, hei.
26 Hae rami r ipat ombovai: Tembiguai por e hae inhate

vae, reikuaa vae ri tyy anhotague gui e amonoa hae amoaague


gui e amoaygue? 27 Hae rami vy xeperta reiporu uka vae rire perta

porua kuery pe, xee ajevy vy hetave ju ajopy agu. 28 Hae gui amboae

kuery pe ju aipoei: Peipea ixugui prata guigua, hae dez oguereko


vae pe ju peme. 29 Mbaeta mbaemo oguereko vae pe omeave r,

oguereko retave agu. Hae r oguereko e vae gui ma oguerekoi vae


voi oipeaa r. 30 Hae gui tembiguai ovare vae ma pemombo oka py,

pyta py. Hae py ma ojaeopaa vy opa mar r onhendu okuapy.

Nhomboayvu agu ra re ijayvua


31 Mbaeta Ava ray ojeapo vaekue ou r guexak hae anjo kuery
hae javive reve. Hae rami vy guexaka py oguapy r oiny tenda
openaaty ry. 32 Hae gui henonde omboatypaa r yvy regua kuery hae

javi. Hae ramo pete-te ombojao r joa gui, vexai re opena vae kavara
mbyte gui guymba kuery ombojaoa rami avi. 33 Mbaeta omo r vexai

kuery oaxu ea re, hae r kavara kuery ma oaxua re r omo. 34 Hae


Mateus25,26 1640

gui oaxu ea re ikuai vae pe huvixave aipoei r: Xeru penembovya


vae, peju ke. Peike ke ipoakaa py yvy itui ypyi guive pendevy oguereko
katu vaekue pejopy agu. 35 Mbaeta akaruxe ramo peme hau vaer.

Xeyuvei ramo peme ayu agu. Pea rupigua e aiko ramo xemova.
36 Ndaxeaovei ramo xemonhemonde. Xembaeaxy r xepou. Nhu py

xembotya r peju xerexa agu, hei.


37 Hae ramo heko por vae kuery oporandu r: Senhor, arakae

tu rekaruxe r roexa vy rome reu vaer, hae ndeyuvei r roexa vy


rome reyu agu? 38 Arakae tu orea rupigua e reiko r roexa vy

romova, hae nandeaovei r romonhemonde? 39 Arakae tu nembaeaxy,


e vy nhu py re r roexa vy roo roipou? hei okuapy.


40 Hae ramo huvixa ombovai vy aipoei r hae kuery pe: Anhet

aipoae pvy: Kovae xe-irmo kuery yvyguevei vae pe hae nunga


pejapo nhav xevy pe avi pejapo, hei.
41 Hae gui oaxua re ikuai vae pe ju huvixa ijayvu vy aipoei

r: Ayvu vaipy pendekuai vae, pejepea ke xea gui. Tapeo tata ogue
e vae anha hae hembiguai kuery pe oguereko katu pyre katy.
42 Mbaeta akaruxe te napemei hau vaer. Xeyuvei te napemei

ayu agu. 43 Pea rupigua e aiko ramo naxemovai. Ndaxeaovei te


naxemonhemondei. Xembaeaxy, hae nhu py a ramo ndapeoi xerexa


agu, hei.
44 Hae ramo hae kuery oporandu r ixupe: Senhor, arakae

tu rekaruxe r roexa, e vy ndeyuvei r, orea rupigua e reiko, e


vy nandeaovei r, nembaeaxy, hae e vy nhu py re r roexa te
noroipytyvi?
45 Hae ramo ombovai r: Anhet aipoae pvy: Kovae kuery

yvyguevei ikuai vae pe hae nunga ndapejapoi nhav, xevy pe avi


ndapejapoi, hei. 46 Hae gui hae vae kuery oo r ikuai axy riae agu

katy. Hae r heko por vae kuery ma tekove mar e katy r oo.n

Marcos14.1,2; Lucas22.1,2; Joo11.4553

26  Hae
nunga re Jesus nhomboepa vy aipoei guemimboe kuery
1

pe:
2 Moko araa py oiko r ngaru Pscoa regua, peikuaa. Hae gui Ava

ray ojeapo vaekue omboaxaa r kuruxu re omoa agu hei.


3 Hae gui ma sacerdote yvatekueve vae hae heta vae mongetaaty

kuery nhomboaty okuapy sacerdote yvateve vae Caifs hery vae ro py.
4 Hae py jogueroayvu Jesus ojopy nhemi vy ojuka agu re. 5 Hae vy

aipoei okuapy:
Ngaru oiko jave ma ndaevei, heta vae kuery opumba e agu.

n
25.46 Apocalipse20.1115
1641 Mateus26

Marcos14.39; Joo12.18
6 Haegui Betnia tet py Simo lepra oguereko vaekue ro py Jesus o
jave 7 hexe onhemboja pete kunha. Pete hyru ogueru ita xi vae guigua,

heaku por vae hepyve vae tyny vae. Hae vae ma mesa py Jesus o
jave onho inhak re.
8 Hae nunga hemimboe kuery oexa vy ndojou pori. Hae vy joupe-upe

aipoei:
Mbaer tu gu rami ojavyky rei? 9 Mbaeta pevae heaku por vae

ma heta perta re ovende vae rire, iporiaukuei pe ome agu hei.


10 Hae rami ijayvua Jesus oikuaa vy aipoei hae kuery pe:

Mbae re tu pendeayvu rei kovae kunha vae re? Mbaeta mbaemo


por ete ojapo xevy. 11 Hae rami avi iporiaukuei ikuai riae r pendereve.

Hae r xee ma ndaxerexa riaei r. 12 Kovae kunha ma xerete re heaku


por vae onho xenhono pora r guar. 13 Anhet aipoae pvy: Mamo

r yvy jave re kovae ayvu por omombeua py omombeua avi r kunha


vae ojapo vaekue, hexe imaenduaa vy.

Marcos14.10,11; Lucas22.36
14 Haegui hemimboe kuery doze ikuai vae regua Judas Iscariotes hery
vae oo sacerdote yvatekueve vae ikuaia py. Hae vy aipoei hae kuery pe:
15 Mbae tu peme ta xevy, pendepo py amboaxa agu? hei ramo

ixupe opaga trinta hati vae prata guigua. 16 Hae vae ra guive oikuaa

pota oikovy haeve jave ojopy uka agu re.

Marcos14.1216; Lucas22.713
17Ngaru mbojape imbovua revegua e ijypya ra ma hemimboe kuery
ou Jesus-a py. Hae vy oporandu okuapy:
Mamo tu reipota roguereko katu Pscoa ra py jakaru agu?
18 Ombovai:

Tapeo havy tet py pete ava oa py. Ixupe aipopeje: Oremboea


aipoei uka kuri: Xera ova raii ma. Pscoa ra py rokaru r ndero py
xeremimboe kuery reve, hei uka, peje. 19 Hae ramo Jesus ijayvuague

rami hae kuery ojapo vy oguereko katu Pscoa py okaru okuapy agu.

Marcos14.1721; Lucas22.2123; Joo13.2130


20 Kaaruima jave doze guemimboe kuery reve ikuai mesa py. 21 Okaru

okuapy jave Jesus aipoei:


Anhet aipoae pvy: Pe kuery regua pete vae xejopy uka nhemi
r hei.
22 Hae ramo hae kuery iporiaupa vy omboypy pete-te ixupe

oporandu agu:
Mateus26 1642

Senhor, xee teve?


23 Ombovai:

Xereve hya py opo vae ae r xejopy uka nhemi. 24 Mbaeta Ava


ray ojeapo vaekue ma hekor ipara oa rami ae r oo. Hae r ijopy uka
nhemiare pe ma ndaevei ete r. Ixupe haeveve rgue ndoikoi ma voi
vae rire hei.
25 Hae ramo ijopy uka nhemiar Judas oporandu:

Xemboea, xee teve?


Jesus ombovai:
Ndee ae aipore hei.

Marcos14.2226; Lucas22.1420; 1Corntios11.2225


26 Okaru
okuapy jave Jesus ojopy pete mbojape. Nhanderuete
oguerovya ma vy oipe-pei, hae guemimboe kuery pe ome vy
aipoei:
Pejopy, peu. Kovae ma xerete hei.
27 Hae rire karo ju ojopy. Oguerovya ma vy ombojoja guemimboe

kuery pe. Hae vy aipoei:


Peyu hae javive. 28 Mbaeta kovae ma xereve guar [ipyau vae]

ajapo vae regua, heta re vy xeruguy amo uka ta vae rupi ojejavyague
omboguepaa agu. 29 Aipoae pvy: A gui ma kovae regua uva rykue

xee ndayuvei ranhe r, pe kuery reve Xeru poakaa py ipyau vae ju


ayu ea ja hei. 30 Hae gui pete mboraei oporaei rire ojeoi Oliveiras

yvyty katy.

Marcos14.2731; Lucas22.3134; Joo13.3638


31Hae
ramo Jesus aipoei hae kuery pe:
Kovae pyt ma pe kuery hae javive pejeity ukapa r xekuxa.
Mbaeta ipara oiny: Ajuka uka r vexai re opena vae. Hae ramo vexai
kuery oamba r, hei vaekue.o 32 Hae gui anhemboete ju ma rire

penerenonde xee aa r Galilia katy hei.


33 Pedro aipoei ixupe:

Ndekuxa hae javive ojeity ukapa te xee any r.


34 Jesus ombovai:

Anhet aipoae ndevy: Kovae pyavyve uru ojapukai e mbove,


mboapykue renhemombeu r xekuaa e vae rami.
35 Pedro aipoei:

Ndereve xejukaa r te ae ma peteve henda py ndaxeayvui r


roikuaa ea rami hei. Hemimboe kuery hae javive hae rami meme
ijayvu.

o
26.31 Zacarias13.7
1643 Mateus26

Marcos14.3242; Lucas22.4046
36 Hae
rireive Jesus oo guemimboe kuery reve pete henda Getsmani
epy vae py. Hae vy aipoei hae kuery pe:
Peguapy ke apy, pei py xee anhemboe ainya ja hei. 37 Ngupive

ogueraa Pedro hae Zebedeu ray kuery mokove. Hae vy iporiaua hae
ndaeveia oendu. 38 Hae vy aipoei hae kuery pe:

Xepya re aendu ndaevei etea xejuka ta vae rami. Pepyta apy,


peikuaa pota xereve hei.
39 Ojepeavei ovy vy ngova omova yvy re. Onhemboe vy aipoei:

Xeru, haeve r xegui oaxa rgue kovae karo. Hae rami avi xee
aipota vae ma toiko eme, ndee reipota vae ae toiko hei.
40 Hae gui guemimboe kuerya py ojevy vy oexa r okepa rae. Hae

ramo aipoei Pedro pe:


Ne pete hora voi teve ndaevei xereve peikuaa pota agu?
41 Peikuaa pota, hae penhemboe pendereko aa py pejeity ukapa e

agu. Penenhe ma anhet ikyre, hae r penderoo re ma penekangy


hei.
42 Hae gui ojepea ju. Onhemboe jevy vy aipoei:

Xeru, kovae karo gui ayu e re oaxa agu ndaevei ri ramo toiko
ndee reipota vae hei. 43 Hae gui ojevy vy oexa r okepa ju rae,

hopeyi vaipa vy.


44 Hae gui oejapa ju vy mboapykuea ma oo onhemboe. Haekuei rupi

ae ju ijayvu. 45 Hae vy guemimboe kuerya py ojevy vy aipoei hae kuery


pe:
Pekepa teri vae tyy pejupy? Ova ma hora heko vai vae kuery po
py Ava ray ojeapo vaekue omboaxaa agu. 46 Pepu, jajeoi. Pee ma ou

oiny xejopy ukaar.

Marcos14.4350; Lucas22.4753; Joo18.211


47Jesus
ijayvu teri jave ova ma ouvy hemimboe kuery doze vae regua
Judas. Hexeve heta ete ou kyxe hae yvyra revegua, sacerdote yvatekueve
vae hae heta vae mongetaaty kuerya gui. 48 Mbaeta hae kuery pe

ijopy uka nhemia aipoei vaekue: Hova py ayvu vae ae r pejopy, hei
vaekue. 49 Hae gui ma Jesus re onhemboja ouvy vy aipoei:

Xemboea, haeve vai pa? hei vyve oayvu hova py.


50 Hae ramo Jesus aipoei ixupe:

Xeir, mbae re tu reju? hei. Hae ramove hae kuery oupa vy


Jesus re opoko, ojopy okuapy.
51 Hae jave Jesus revegua kuery vae regua pete oekyi xapya kyxe.

Omboguai sacerdote yvateve vae rembiguai nambi rupi, hae vy omboi.


52 Hae ramo Jesus aipoei ixupe:

Mateus26 1644

Emboyru ke ndekyxe, mbaeta kyxe oiporu vaekue ma kyxe py ae ju


r omano. 53 Ndereikuaai ri tyy xepoakaa Xeru pe ajerure ramo ai ma

voi doze aty anjo kuery ombou agu? 54 Hae rami avi namigua ajapo vae

rire mbaexa tu ojeupity rgue ipara re xerekor oa? hei.


55 Hae gui ma heta vae kuery pe ju Jesus aipoei:

Pe kuery kyxe hae yvyra reve ri tyy peju jojuka rive vaety rami
xejopy agu? Ko nhav templo py [pe kuery pendekuaia rupi] aiko vy
xee anhomboe te ndaxejopyi vaekue. 56 Hae rami avi gu nunga oiko

profeta kuery ombopara vaekue hae javi ojeupitypa agu hei.


Hae ramo hemimboe kuery hae javive oeja onhamba vy.

Marcos14.5365; Lucas22.6371; Joo18.1214,1924


57Hae
gui Jesus jopyare kuery ogueraa sacerdote yvateve vae Caifs
ro py. Hae py ma ijaty ma kuaxia re nhomboe vaety hae nhomboayvu
vaety kuery. 58 Hae r Pedro ma hakykue mombyryi rupi oo sacerdote

roka peve. Hae py ova vy oguapy oiny tembiguai kuery mbyte, opa
peve oexa agu.
59 Hae gui sacerdote yvatekueve vae hae nhomongeta vaety kuery

Jesus ojuka ukaxe vy ojouxe okuapy hekokue ramigua mombeuar.


60 Hae rami te ndojoui, mbovy e hekokue ramigua mombeuar ikuai

vaeri.
Hae gui are rire moko ava ou vy aipoei:
61 Pevae ma aipoei: Xepoaka Nhanderuete pegua templo ambovaipa

agu, hae gui mboapy araa py ajapo ju agu guive, hei vaekue.
62 Hae gui sacerdote yvateve vae opu vy oporandu Jesus pe:

Nerembovai vae tyy po rami ndere ijayvu vae? 63 Hae rami te


Jesus okyrir.
Hae gui sacerdote yvateve vae aipoei ixupe:
Xee aipoae ndevy Nhanderuete oikove vae rery rupi: Emombeu
orevy ndee pa Cristo Nhanderuete Ray reikoa hei.
64 Jesus ombovai:

Ndee ae ri tu aipore. Hae gui xee amombeu porve ta pvy: A gui


ma pexa r Ava ray ojeapo vaekue Ipoakapa vae oiporu kuaa regua re
oguapy oiny r, hae yva gui arai rupi ou ramo guive hei.p
65 Hae ramo sacerdote yvateve vae oao omondoro vy aipoei:

Ijayvu vai rima! Mbaer tu jaipotave hekokue mombeuar? Pendu


ae ma angei ijayvu vai r. 66 Mbaexa tu peikuaa?

Hae kuery ombovai:


Jajuka agu rami ijayvu hei okuapy. 67 Hae ramo amongue

onyv hova re, oungapa guive. Amboae kuery ma oipete vy aipoei:

26.64 Daniel7.1314
p
1645 Mateus26,27

68 Cristo, emombeu ke orevy, mavae ete pa nembota rae?

Marcos14.6672; Lucas22.5562; Joo18.1518,2527


69Hae
ramia ja Pedro oguapy oiny oka py. Hae gui hexe pete kunhai
omongakuaapy onhemboja vy aipoei ixupe:
Ndee voi teve Galilia pygua Jesus reve reiko vaety.
70 Hae r Pedro ma hae javive oendua py onhenhomi. Hae vy aipoei:

Xee ndaikuaai rima mbae nunga re pa ndeayvua hei.


71 Hae gui oka katy o ovy r amboae kunhai omongakuaapy ju oexa.

Hae vae ma aipoei hae py ikuai vae pe:


Pevae ma oiko avi kuri Nazar pygua Jesus reve.
72 Hae r Pedro oendu vy oura reve onhenhomi ju:

Xee tu rima hae vae ava hei.


73 Hae rirevei hae py ikuai vae onhemboja vy aipoei Pedro pe:

Anhet ndee voi hae kuery regua reiko, mbaeta hae kuery rami ae
ndeayvu vae.
74 Hae ramo ijayvu vaikue hae oura reve aipoei:

Xee tu ndaikuaai hae vae ava! hei. Hae ramove uru ojapukai
nhendu. 75 Hae ramo Pedro imaendua Jesus ixupe aipoeiague re: Kuri

uru ojapukai e mbove ndee mboapykue r renhemombeu xekuaa e


vae rami, heiague re. Hae rami vy ojepea vy ojaeo vaipa.

Marcos15.1; Lucas23.1,2; Joo18.2832

27  Kogue
ajeive reve sacerdote yvatekueve vae hae heta vae
1

mongetaaty kuery hae javi jogueroayvu okuapy Jesus ojuka


uka agu re. 2 Hae rami vy oipokua vy ogueraa uka, huvixa Pilatos pe ju

omboaxa.

Judas ojejukaague
3 Hae
gui ijopy uka nhemiare Judas ma Jesus ojuka ta ma okuapy r
oexa vy onhemboaxy. Hae vy trinta hati vae prata guigua ome ju
sacerdote yvatekueve vae hae nhomongeta vaety kuery pe. Hae vy
aipoei:
4 Ojejavy e vae ruguy amo ukaa py xee ajejavy hei.

Hae kuery ombovai:


Mbae tu ore roguereko gu nunga reve? Ndereve ae topyta hei
okuapy.
5 Hae ramo Judas ma templo ropy katy hati vae omombopa vy

ojepea. Oo vy ojejyryvipy.q
6 Hae gui hati vae ma sacerdote yvatekueve vae omono vy aipoei:

q
27.6 Atos1.1619
Mateus27 1646

Ndaevei omemby ryru py nhamo agu, mbaeta tuguy repykue


hei. 7 Hae gui jogueroayvuve rire ojogua pete yvy nhae re ombaeapo

vaety gui, amboae regua omano ramo onhono pora agu. 8 Hae rami

vy hae vae yvy a peve hery Yvy-Tuguy. 9 Hae rami oiko vy ojeupity

profeta Jeremias pe aipoei ukaague: Trinta hati vae prata guigua


hepyr Israel kuery regua oikuaa vaekue ogueraa vy. 10 Hae vy opaga

nhae re ombaeapo vaety yvy re. Hae rami ae Senhor aipoei uka
xevy, heiague.r

Marcos15.215; Lucas23.15,1325; Joo18.3319.16


11Huvixave
renonde Jesus hia ramo oporandu vy aipoei:
Ndee ma nhi judeu kuery pegua huvixave?
Jesus ombovai:
Ndee ae ma aipore hei. 12 Hae gui sacerdote yvatekueve vae

hae nhomongeta vaety kuery hexe ijayvu rei ramo mbaeve ndei.
13 Hae ramo Pilatos oporandu ixupe:

Nerendui ri tyy mbovy e ndere ijayvua r? 14 Hae rami te Jesus


ne pete ayvu py nombovai. Hae ramo huvixave onhemondyi vaipa.


15 Ngaru oikoa ra nhav huvixa opoi jepi r pete nhu py o vae,

heta vae kuery oipota vae rei. 16 Hae vae jave py ma pete o nhu py

pav oikuaa vaety Barrabs hery vae. 17 Hae gui heta vae kuery ijatypa

r Pilatos oporandu hae kuery pe:


Mavae tu peipota apoi pvy: Barrabs tyr pa Jesus, Cristo
hery vae? hei, 18 mbaeta oikuaa hae kuery ijae e vy rive ipo py

omboaxaague.
19 Hae gui nhomboayvuaty py huvixa o jave tayxy aipoei uka ixupe:

Mbaeve ejapo eme pevae ava heko por vae re, mbaeta ange
ajexavai vaipa rau ikuxa hei.
20 Hae rami te sacerdote yvatekueve vae hae nhomongeta vaety

kuery omboe heta vae kuery Barrabs re ojerure okuapy agu, hae r
ojuka uka agu Jesus.
21 Tegue ju hae kuery pe huvixave oporandu:

Mavae tu mokove gui peipota apoi?


Hae kuery ombovai:
Barrabs hei okuapy.
22 Pilatos oporanduve ju hae kuery pe:

Mbae r tu havy ajapo Jesus, Cristo hery vae re?


Emo kuruxu re! hei pav.
23 Mbae nunga py tu ojapo vai rakae? hei Pilatos oporandu vy.

Hae r ojapukaive tema:

r
27.910 Zacarias11.13
1647 Mateus27

Emo kuruxu re! hei okuapy.


24 Pilatos mbaeve rei ndojapo kuaa reguai vy, hae pav ndaeveive

ojeoivy r oexa vy ogueru ruka yy, hae vy heta vae kuery oexaa py
ojepoei. Hae vy aipoei:
Xee ma mbaeve ndarekoi kovae [heko por vae] ruguy pemo
ukaxea reve. Pendereve ae topyta hae nunga!
25 Hae ramo heta vae kuery aipoei:

Orere ae to huguy romo ukaague re ropaga agu, oreray kuery re


guive hei. 26 Hae rami r Pilatos hae kuery ayvu oendu vy opoi Barrabs.

Hae r Jesus ma oinup ukapa rire omboaxa kuruxu re omoa agu.

Marcos15.1620; Joo19.2,3
27Hae
rireive huvixavea pegua xondaro kuery ma opy Jesus ogueroike
vy omboaty xondaro kuery hae javi. 28 Ijao omboipa vy omonhemonde

pete ao pyt vae py, 29 hae juu gui pete coroa ramigua ojapo vy omo

inhak re, hae ipo oiporu kuaa regua re pete takua ojopy uka. Hae vy
henonde guenapy re o vy ojojai rei reve aipoei:
Ipor ete judeu kuery pegua huvixave! hei okuapy. 30 Hae gui

hexe onyv reve takua ojopy vy oinup inhak rupi. 31 Hae gui ojojai

reipa rire ao omboi vy ijao ae py ju omonhemonde. Hae gui ma ogueraa


kuruxu re omo agu katy.

Marcos15.21; Lucas23.26
32 Hae
kuery ojeoi vy ovaex pete Cirene pygua Simo hery vae. Hae
vae pe ogueraa uka okuapy kuruxu.

Marcos15.2232; Lucas23.3243; Joo19.1724


33 Hae
gui ova pete henda Glgota Akgue renda epy vae py.
34 Haevy ixupe ome vinho iro vae re omoir vaekue. Hae rami te
oaanga vy ndoyuxei.
35 Kuruxu re omo rire oexa okuapy xorte ijao jomeme ombojao agu.s

36 Hae gui oguapypa hae py oar vy. 37 Inhak airy oupi imoiny ipara

vae hexe ijayvua: Kovae ma Jesus, judeu kuery pegua huvixave heia.
38 Kuruxu mboae re hexeve omo avi moko imonda vae: ijaxu ea re

pete omo, hae r amboae ma ijaxua re.


39 Hae rupi oaxa ovy vae ijayvu vai ojeoivy hexe. Oak ombovava

reve aipoei:
40 Ndee ma templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo

r vaekue, ejereraa jepe havy ndee ae, Nhanderuete Ray ri vy. Eguejy
kuruxu gui hei ojeoivy.

27.35 Salmo 22.18


s
Mateus27 1648

41Hae
rami ae avi sacerdote yvatekueve vae, kuaxia re nhomboe
vaety hae nhomongeta vaety kuery ojojai rei vy aipoei:
42 Amboae kuery ogueraa jepe vaeri hae ae ndojereraa jepe kuaai.

Israel kuery pegua huvixave ri oiko vy toguejy kuruxu gui. Hae ramo
jajerovia r hexe. 43 Nhanderuete re ojerovia rire tou havy togueraa

jepe, anhet ri oayvu vy. Mbaeta Xee ma Nhanderuete Ray hei.


44 Imonda vae kuery hexeve kuruxu re omo mbyre voi ojojai rei.

Marcos15.3341; Lucas23.4449; Joo19.2830


45 Kuaray
mbyte jave pytmba yvy jave re, kuaray ojeroa puku peve.
46 Hae gui kuaray ojeroa jave Jesus ojapukai at reve aipoei:
Eli, Eli, lam sabactni hei, Xeru, Xeru, mbae re tu xereja?
heia.t
47 Hae py ikuai vae regua oendu vy aipoei:

Elias rima oeno hei okuapy. 48 Hae ramo hae kuery regua pete

vae onha pojava ovy, pete esponja ogueru. Vinagre py omoak, hae
takua apy re omo vy omova oyu agu. 49 Hae r amboae kuery aipoei:

Tove, Elias ou vy ogueraa jepe r jaexa agu hei.


50 Hae gui ma Jesus tegue ju ojapukai at reve omondouka onhe.

51 Hae ramove henda ikya e vae ropy ajukue ok regua o vae oxoro

mbyte rupi. Yvate gui oxoro yvy peve. Yvy oryryi, hae itaova ovopa
guive. 52 Hae gui yvyra rupa ikuai vae oipeaa ramo heta onhemboete ju

ikya e vae oke vaekue, 53 hae vy onhono porague gui omba. Jesus

onhemboete ju rire hae kuery voi tet ikya e vae py ova vy heta pe
ojexa uka.
54 Hae gui ma xondaro ruvixa hae oir kuery Jesus rara ikuai vae

ma yvy oryryi hae opa mbae oiko r oexa vy okyjepa okuapy. Hae vy
aipoei:
Anhet ae rae pevae ava Nhanderuete Ray hei.
55 Hae py heta avi ikuai kunhague mombyryi gui oma okuapy vae.

Hae vae kuery ma Galilia guive Jesus rakykue ou vy oipytyv vaekue.


56 Hae kuery regua ma Maria Madalena, Tiago hae Jos xy Maria, hae

gui Zebedeu rayxy.

Marcos15.4247; Lucas23.5056; Joo19.3842


57Kaarui
jave ou pete ava Arimatia pygua oguerekopa vae, Jos
hery vae. Jesus remimboe oiko. 58 Hae vae ma Pilatos-a py oo vy

ojerure Jesus retekue re. Hae ramo Pilatos ogueraa uka. 59 Hae ramo

Jos ma hetekue ogueraa vy onhov pete ajukue puku xi por vae ikya
e vae py. 60 Hae vy onhono por ngupar itaova re ojoo uka vaekue

t
27.46 Salmo 22.1
1649 Mateus27,28

py. Hae gui pete ita tuvixa vae ombojere itakua rok omboty agu. Hae
vy oo ju. 61 Hae ramia ja onhono porague rexei oguapy okuapy Maria

Madalena hae Maria mboae.

Onhono porague huvixa oar ukaague


62 Kogue
mbaemo oguereko katupaa ra rire ma sacerdote
yvatekueve vae hae fariseu kuery nhomboaty. Hae gui Pilatos-a py
jogueraa vy 63 aipoei okuapy ixupe:

Oreruvixa, oremaendua hae vae ijapu vae oikove teri reve


aipoeiague re: Mboapy ra rire anhemboete ju r, heiague re.
64 Hae nunga rupi mboapy ra peve rear uka rgue onhono porague,

hemimboe kuery ou vy hetekue re imonda e agu, hae gui heta vae


kuery pe omanoague gui onhemboete jevyague rami omombeu e agu.
Mbaeta hae rami ri ijapu rire jypy guare gui ndaeveive r hei okuapy.
65 Pilatos ombovai:

Apy ma xondaro kuery ikuai. Peraa, pear uka onhono porague


peikuaa rami hei. 66 Hae ramo hae kuery ojeoi vy oar uka onhono

porague. Omboja ita imbotyar o vae, hae oeja imbokuapy xondaro


kuery hae py.

Marcos16.18; Lucas24.112; Joo20.110

28  Sbado
oaxa rire semana ijypya ra ko raii jave ma Maria
1

Madalena hae amboae Maria jogueraa itakua re oma agu.


2 Hae gui yvy oryryi at xapya, mbaeta pete anjo Senhor-a guigua yva

gui oguejy r. Oguejy vy ombojere ita, hae vy oguapy hiry. 3 Hae vae

ma overa vae rami ojekuaa, yroy rami onhemondea ximba vae. 4 Hae

r itakua rara kuery okyje vy oryryipa okuapy, omanogue rami ikuai.


5 Hae gui kunhague pe anjo aipoei:

Pekyje eme, mbaeta aikuaa pe kuery kuruxu re omo mbyre Jesus


pekaa. 6 Hae vae ma apy novei, onhemboete ju ma aipoeiague rami

vy. Peju pexa onhono porague. 7 Hae gui tapeo pojava, pemombeu

hemimboe kuery pe omanoague gui onhemboete jevy maa, hae vy


penerenonder oo ra Galilia katy. Hae py ma pexa ju r. Hae vae
anho areko pendevy amombeu vaer hei.
8 Hae ramo itakua gui hae kuery ojepea vy oo pojava. Okyje hae

ovya reve onha jogueravy hemimboe kuery pe omombeu agu.


9 Hae gui ma Jesus ae ovaex ouvy. Hae vy aipoei:

Tapeiko por hei.


Hae r hae kuery onhemboja vy oikuav ipy rupi, omboete.
10 Hae ramo Jesus aipoei hae kuery pe:

Pekyjeve eme. Tapeo pemombeu xe-irmo kuery pe Galilia katy


ojeoi agu. Hae py ma hae kuery xererexa r.
Mateus28 1650

Xondaro kuery ijapu agu judeu kuery opagaague


11Hae
gui kunhague oo ma ramo onhono porague rara kuery regua
tet re oo vy sacerdote yvatekueve vae pe omombeu oiko vaekue hae
javi. 12 Hae ramo nhomongeta vaety kuery reve hae kuery nhomboaty

vy heta ome perta xondaro kuery pe. 13 Hae vy aipoei:


Aipopeje r: Pyvy roke jave hemimboe kuery ou vy imonda


hetekue re, peje r. 14 Hae gui xapya rei huvixave hae nungakue

oendu ramo oreayvu r hexeve, pendere mbaeve oiko e agu hei


okuapy.u 15 Hae ramo xondaro kuery perta ogueraa vy aipoei ukaague

rami ijapu. Hae rami rire hae nungakue a peve omombeua judeu kuery
ikuaia rupi.

Galilia yvy re guemimboe kuery pe Jesus ojexa ukaague


16 Hae
r hemimboe kuery onze-ve ma Galilia katy ojeoi, yvyty Jesus
oikuaa uka vaekue py.v 17 Hae py ma oexa vy omboete. Hae r amongue

ma ndoguerovia pori.

Marcos16.1518; Lucas24.4449
18 Hae
kuery re Jesus onhemboja vy aipoei:
Opa mbae py xembopoakaa yva hae yvy re ikuai vae hae javi re.
19 Hae nunga rupi tapeo, penhomoingo xeremimboer hae javi regua

gui.w Hae vy pemongarai r Tuu, Tay hae Nhe Kya E rery rupi.
20 Pemboe r pvy ajapo uka vaekue hae javi rupi ikuai agu. Hae r

xee ma ko nhav aiko r pe kuery reve, opaa ra peve.

u
28.14 Lucas16.31 v
28.16 Mateus28.7,10; Marcos14.27,28 28.19 Joo20.21;
w

Atos1.68
Marcos ayvu por
ombopara vaekue
Marcos ayvu por ombopara vaekue
Jesus rekokue Marcos omombeu vy ijayvu Mateus hae Lucas omombeua rupi
avi. Jypy guive Marcos omombeu Jesus nhandereraa jepe agu ipoaka vaea,
mbaeta ipoaka nhe vai gui oipea agu (1.2127), nhomonguera agu (1.3234),
jajejavyague ombogue agu (2.112), yvytu at omombytuu agu (4.3541) hae
omano vaekue omboete jevy agu (5.2242).
Jesus ipoakapa vaeri ndou rakae joguereko poyi agu, hae r nhanderekovia
guekove ome agu, hae ae aipoeiague rami vy: Ava ray ojeapo vaekue
eteve voi jojokuai agu e ou, hae r tembiguai rami oiko agu, hae guekove
ome agu heta rekovia, ogueraa jepe agu (10.45). Ojeupe ae Ava ray ojeapo
vaekue hei, mbaeta Nguuetea gui ko yvy re ou vy ava ojeapo vy onhemoyvyi
ete rakae, kuruxu re omano guive. Hae rami te omanoague gui onhemboete ju,
hae guemimboe kuery pe ojexa uka guive. Hae kuery pe aipoei: Tapeo opa
rupi, yvy jave re ikuai vae hae javive pe pemombeu ayvu por (16.15). Hae
nunga rupi nhandevy pe voi omombeua ayvu por Jesus nhandereraa jepea
regua.

1  Nhanderuete Ray Jesus Cristo reko regua ayvu por ijypya.


1

Mateus3.16; Lucas3.16
2 Profeta
Isaas ombopara vy aipoeiague rami oiko: Neexa,
nerenonder ambou r xerembiguai. Hae vae oguereko katu r
nderaper.a 3 Hae rami vy tekoa ea py ijayvu at r: Pereko katu

Senhor raper, pemboyvi ou agu, hei r.b


4 Haekue rami ae Joo Batista ojekuaa rakae tekoa ea py. Omombeu

oikovy pav ojeko rerova vy onhemongarai uka agu, ojejavyague


omboguepaa agu.c 5 Hae vae oikoa py jogueru Judia katyi ikuai vae

a
1.2 Malaquias3.1 b1.3 Joo Batista ma Jesus raper oguereko katua rupi ijayvu rakae,
mbaeta heta vae kuery pe omombeu oikovy opa mar rei ikuaia gui ojepea vy Jesus re
ojerovia agu (Isaas40.3). c1.4 Joo1.68,1923

1651
Marcos1 1652

hae Jerusalm pygua kuery hae javi. Ojejavyague omombeupa ramo


omongarai Jordo yak py. 6 Joo ao ma camelo rague guigua, hae r

ikua x ma ipirekue guigua. Tuku hae ei kaaguy regua hou oikovy.

Mateus3.11; Lucas3.15,16; Joo1.1928


7Joo
ayvu omombeu vy aipoei:
Xerakykue ou r pete xegui yvateve vae. Hae vae gui xeyvyve
vae vy ndaevei ajeroa vy ipy regua x ajora agu voi. 8 Xee ma

romongarai yy py. Hae r hae ma Nhe Kya E reve r penemongarai.d

Mateus3.1317; Lucas3.21,22; Joo1.3234


9Hae
vae jave Galilia regua Nazar tet gui Jesus ou. Hae vy Joo
pe onhemongarai uka Jordo yak py. 10 Yy gui o vyve oexa yva ojepea,

hae apykaxui rami hexe Nhe oguejy ouvy r. 11 Hae ramo onhendu

pete ayvu yva gui:


Ndee ma Xeray roayvu ete hae roguerovya vae hei vae.

Mateus4.111; Lucas4.113
12 Hae
rireive tekoa ea katy Nhe ogueraa. 13 Hae py ma quarenta ra

o Satans oeko a r. Mymba inhar vae mbyte py o te anjo kuery opena.e

Mateus4.1217; Lucas4.14,15
14 Nhu
py Joo ombotya ma rire Jesus ojevy ju Galilia katy,
Nhanderuete guigua ayvu por omombeu vy. 15 Hae vy aipoei:

ra ojeupity ma, namombyryvei ma Nhanderuete poakaa ojekuaa


agu. Pejeko rerova, hae perovia ayvu por.

Mateus4.1822; Lucas5.111
16 Galilia
yupa yvry rupi oiko vy oexa moko joegua Simo hae
Andr. Hae kuery ma pira mboaa rupi ikuai vy yy py pira mboaa
omombo okuapy. 17 Hae vae kuery pe Jesus aipoei:

Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouar ju r romoingo hei.


18 Hae ramove hae kuery oejapa vyvoi pira mboaa, hae ojeoi hupive.

19 Ooveia py oexa Zebedeu ray Tiago hae tyvy Joo, kano py pira

mboaa omoatyr okuapy r. 20 Hae vyve oeno. Hae r hae kuery ma


nguu Zebedeu hae hembiguai kuery kano py oeja vy oo Jesus rakykue.

Lucas4.3137
21Hae
rire ova Cafarnaum tet py. Sbado ra py onhemboeaty o
vae py oo nhomboe vy. 22 Nhomboe r pav oendu vy onhemondyi

1.7,8 Atos19.4
d
1.13 Hebreus2.18, 4.15
e
1653 Marcos1

okuapy, mbaeta opoakaa rupi ijayvu, kuaxia re nhomboe vaety kuery


rami e.
23 Arei re onhemboeaty py ou pete ava nhe vai onhemondea vae.

Hae vae ma ojapukai at:


24 Jesus Nazar pygua vae, mbae tu ndee rereko orereve?

Oremokanhy agu teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua


ikya e vae reikoa hei.
25 Hae ramo ixupe Jesus ijayvu at vy aipoei:

Ekyrir, hae ejepea upe vae ava gui hei. 26 Hae ramo nhe vai

omboryryipa hae ojapukai at reve ojepea ixugui.


27 Ikuai vae kuery hae javi onhemondyipa vy oporandu

joupe-upe:
Mbaer r ndau gu ramigua oiko? Mbaemo pyau re nhomboear
teve? Mbaeta opoakaa rupi ijayvu r nhe vai voi onhe rendu
hei okuapy. 28 Hae rire Galilia yvy katy hae javi rupi onhendu Jesus

mbaemo por ojapoague.

Mateus8.14,15; Lucas4.38,39
29Onhemboeaty gui Jesus o vy Tiago hae Joo reve jogueraa Simo
hae Andr ro py. 30 Oo py ma Simo raixo ipire raku oupy. Hae ramo

Jesus pe omombeua imbaeaxya. 31 Hae ramo onhemboja vy ipo re ojopy


ramove ipire raku oaxa. Hae ramo opu vy mbaemo ojapo hae kuery
pe.

Mateus8.16,17; Lucas4.40,41
32 Kaaru
kuaray oike ta ma jave Jesus-a py oguerua imbaeaxy vae
hae anha gui oiko axy vae hae javi. 33 Tet pygua kuery hae javi

onhemboaty avi ok py. 34 Hae ramo heta omonguera opa margua


mbaeaxy gui oiko axy vae, heta avi anha oipea omboayvu e re,
mbaeta hae kuery oikuaa mavae paa.

Lucas4.4244
35 Korai ramove Jesus opu vy oo pete henda tekoa ea o vae katy.
Hae py ma onhemboe oiny Nhanderuete pe. 36 Hae ramo Simo ma ou

oeka vy, hupive ikuai vae reve. 37 Ojou vy aipoei:


Pav rei ndereka.


38 Hae ramo Jesus aipoei:

Amboae henda katy jaa kii raii tekoa ikuai vae hae javi rupi,
hae py voi ayvu amombeu agu, mbaeta hae rami agu ae aju
hei. 39 Hae rami vy Galilia yvy hae javi rupi oiko. Hae pygua

onhemboeaty ikuai vae rupi omombeu ayvu, oipea guive anha


kuery.
Marcos1,2 1654

Mateus8.14; Lucas5.1216
40 Hexe
onhemboja ouvy pete lepra revegua. Hae vy guenapy re o
reve ojerure:
Lepra gui xekyaoxe vy xekyao rgue hei.
41 Jesus omboaxy vy okuave, hae hexe opoko vy aipoei:

Xee ma roikyaoxe ae, ekuera ke hei. 42 Hae ramove lepra


okanhymba ramo okuera.


43 Hae gui ixupe ijayvuve imondovy 44 vy aipoei:

Emombeu eme avave rei pe. Vaeri tereo sacerdote pe ejexa uka,
hae rekueraague re eme mymba Moiss omboparaague rami, heta
vae kuery oikuaa agu hei. 45 Hae rami te ava vae oo vy opa rupi

omombeu. Hae rami rire tet ikuai vae rupi ndaevevei Jesus ova agu.
Tekoa ea rupi rive oiko mombyry. Hae ramo opa rupi gui jogueru oa
py.

Mateus9.18; Lucas5.1726

2  Kueve
ma rire Jesus ova ju Cafarnaum py. Hae ramove opa rupi
1

omombeupaa oo py oa. 2 Heta ete ou ramo ok rexeii o agu voi


ndaevei. Hae r hae kuery pe ayvu omombeu.


3 Oa py pete oguata e vae oguerua. Irundy avakue ogueru te 4 heta

vae kuery gui ndaevei hexe onhemboja agu. Hae ramo oa ry oo aoia
oipea vy oipeaague rupi omboguejy imbaeaxy vae hupa reve.
5 Hae kuery ojeroviaa Jesus oexa vy aipoei oguata e vae pe:

Xeray, rejejavyague omboguepaa ma hei.


6 Hae gui kuaxia re nhomboe vaety kuery hae py oguapy okuapy vae

opya py aipoei:
7 Mbae re tu po rami ijayvu? Po ramigua ma ayvu vai. Mavae tu

ombogue kuaa joeko vaiague, petei e vy? Hae vae ma Nhanderuete


hei okuapy.
8 Hae kuery opxaa Jesus oikuaa vy aipoei:

Mbae re tu po rami ri pendeayvu pendepya py? 9 Mbaexa ndau


ndaxyive xeayvu agu oguata e vae pe: Rejejavyague omboguepaa


ma tyr pa Epu, eupi nderupa, hae tereo, hae agu? 10 Hae rami avi

peikuaa agu Ava ray ojeapo vaekue ko yvy re joeko vaiague ombogue
agu voi ipoaka vaea
Oguata e vae pe ju aipoei:
11 Xee aipoae ndevy: Epu, eupi nderupa, hae tereo ndero katy

hei.f 12 Hae ramove opu vy oupi ngupa ituiaty, hae o ovy pav oexaa

gui.

f
2.11 Joo10.37,38
1655 Marcos2

Hae kuery onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Hae vy


aipoei okuapy:
Gu ramigua jaexa vae teri a peve.

Mateus9.9; Lucas5.27,28
13 Tegue
ju Jesus oo yupa katy. Heta vae kuery hae javi ou ovaex
agu. Hae ramo omboe.
14 Oovea py oexa Alfeu ray Levi imposto opagaaty py oguapy oiny r.

Hae vy aipoei:
Eju xerupive hei. Hae ramove opu vy oo hupive.

Mateus9.1013; Lucas5.2932
15 Hae
gui Levi ro py Jesus o mesa py. Hexeve hae hemimboe kuery
reve heta ikuai imposto re nhombopaga vaety hae heko vai vaekue,
mbaeta hae kuery ma Jesus rupive ikuai vaety meme. 16 Hae r fariseu

kuery regua kuaxia re nhomboe vaety ikuai vae ma oexa okuapy Jesus
okaru r heko vai vaekue hae imposto re nhombopaga vaety kuery reve.
Hae rami vy oporandu hemimboe kuery pe:
Mbae re tu Jesus okaru [hae oyu] ri imposto re nhombopaga
vaety hae ojejavypa vae kuery reve?
17 Hae nunga Jesus oendu vy ombovai hae kuery pe:

Hexa vae kuery ma ndoipotai r poropoanoa, imbaeaxy vae anho


r oipota. Hae rami vy xee ma heko por vae aeno agu e aju, hae r
heko vai vae anho.

Mateus9.1417; Lucas5.3339
18 Joo
remimboe hae fariseu kuery okaru e re jepi r ikuai. Hae
ramo amongue ou vy oporandu Jesus pe:
Mbae nunga rupi tu Joo remimboe hae fariseu remimboe
kuery okaru e re jepi ikuai, hae r neremimboe kuery ma hae rami
ndaikuai?
19 Jesus ombovai:

Omendaa py haeve ndau oeno mbyre kuery okaru e re ikuai


agu, hae kuery reve omenda vae o teria ja? Any, omenda vae o teria
ja hae kuery ndaikuai re okaru e re. 20 Hae rami avi ova r hae

kuerya gui omenda vae oipeaa agu ra. Hae vae jave mae r hae
kuery okaru e re ikuai.
21 Avave rei ao ymague re nombojai r ajukue pyau raykue, mbaeta

ombojaague omboi r ao ymague gui. Hae ramo oxoroa tuvixave r.


22 Hae avave rei hyru ymague py nomboyrui r vinho pyau. Hae rami

e r ombovaipa r hyru. Vinho hae hyru ivaipa r. Hae rami rgue


py vinho pyau r hyru pyau py r omo.
Marcos2,3 1656

Mateus12.18; Lucas6.15
23 Petesbado ra py Jesus guemimboe kuery reve oaxa ovy trigoty
rupi. Hemimboe kuery ma ooa rupi oipoo heravy hia. 24 Hae ramo

fariseu kuery hae nunga oexa vy aipoei ixupe:


Ma, mbae re tu neremimboe kuery ojapo sbado py ndaevei
vaeri?
25 Ombovai:

Ndaperoayvui teve Davi ojexavai hae okaruxe vy oir kuery reve


ojapo vaekue? 26 Mbaeta Nhanderuete ro py oike rakae sacerdote

yvateve vae Abiatar o jave py, hae vy hou mbojape Senhor renonde
omo mbyre, hae kuery hou agu ndaevei vaeri, sacerdote pe anho
haeve. Ngupive ikuai vae pe voi ome avi hei.
27 Hae vy aipoeive ju:

Sbado ra ma avakue pe oejaa rakae, hae r sbado pe avakue


oejaa ndaei. 28 Hae nunga rupi Ava ray ojeapo vaekue ma sbado ra re

voi ipoaka vae.

Mateus12.914; Lucas6.611

3  Tegue
ju Jesus ova onhemboeaty py. Hae py o pete ava ipo
1

rovai piru vae. 2 Hae py ikuai vae ma Jesus re oexa pota okuapy,

sbado py r pa nhomonguera raea oexa agu, ijayvu reixe vy. 3 Hae r

Jesus ma ava ipo piru vae pe aipoei:


Eju mbyte katy.
4 Hae gui hae kuery pe ranhe oporandu:

Haeve ri ndau sbado ra py jajapo por tyr pa jajapo vai? Haeve


ri ndau joekove jaraa jepe, tyr pa tove tomano? hei. Hae rami te
okyrirmba okuapy.
5 Hae ramo ipoxy hae iporiau rei reve oma ijyvry ikuai vae re, hae

kuery inhak rat ramo. Hae vy aipoei ava pe:


Emboyvi ndepo. Hae ramo opo omboyvi vyve okuera. 6 Hae r

fariseu kuery ma ojepea vy hovai jogueroayvu Herodes-a katygua kuery


reve. Mar rami pa ojuka uka agu re ijayvu okuapy.

Ye rembe re heta omongueraague


7Hae gui Jesus guemimboe kuery reve ojeoi yupa katy. Heta ete ou
Galilia gui, Judia, 8 Jerusalm, Idumia, Jordo yak rovaigua, Tiro

hae Sidom gui avi heta ete ou. Jesus mbaemo ojapoague omombeua r
oendu vy jogueru oa py.
9 Hae ramo guemimboe kuery pe Jesus aipoei pete kano ogueru

agu hae o agu, heta vae kuery omboty rei e agu. 10 Mbaeta heta

omonguera ramo imbaeaxy vae kuery nhomoanha-anha jogueruvy hexe


1657 Marcos3

opokoxe vy.g 11 Nhe vai revegua voi oexa vy henonde guenapy re o vy


ojapukai reve aipoei:


Ndee ma Nhanderuete Ray. 12 Hae ramo hae kuery pe Jesus ijayvu

at oikuaa uka e agu re.

Mateus10.14; Lucas6.1216
13 Hae
rire yvyty o vae ry o vy oeno hae ae oipota vae kuery. Hae
ramo oa py hae kuery ou. 14 Hae ramo doze oiporavo hexeve ikuai vaer,

hae gui ayvu omombeu agu katy omondouka agu, 15 hae ipoakaa rupi

anha kuery oipea agu guive. 16 Doze oiporavo vaekue ma povae: Simo

hery mboaer Pedro omo vaekue, 17 hae gui Zebedeu ray kuery Tiago hae

tyvy Joo. Hae vae kuery reryr omo Boanerges, Yapu vae ray kuery
heia. 18 Hae gui Andr, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tom, Alfeu ray Tiago,

Tadeu, Simo Zelote, 19 hae ijopy uka nhemiar Judas Iscariotes avi.

Mateus12.2232; Lucas11.1423
20 Hae
ramo ngoo katy ju oo. Hae ramive ma heta ete ju onhemboaty
ramo ne okaru agu ma voi ndaevei. 21 Jesus retar kuery hae nunga

oendu vy ou ogueraa agu, mbaeta omombeua r oendu nainhak


porveia rami.
22 Hae py ikuai avi kuaxia re nhomboe vaety kuery Jerusalm gui ou

vaekue. Hae vae kuery aipoei:


Hexe tu anha ruvixa Belzebu rima onhemonde. Anha poakaa rupi
ae rima oipea oikovy anha kuery hei.h
23 Hae ramo Jesus oenomba vy hae kuery pe ijayvu mbaemo re

ombojoja reve. Hae vy aipoei:


Mbaexa r tu anha hae ae onhemox? 24 Mbaeta joa pygua

meme joe opu vy nhomomba r. 25 Pete oo pygua meme joe opu vy


nhomomba avi r. 26 Hae rami ae avi anha kuery jomeme opu vy joo

rami e ikuai vae rire ndaikuaivei rgue, okanhymba r guive.


27 Avave rei ma ndoikei r ava ojeroviave vae ro py imbae rei-rei re

imonda agu, oipokua ranhe e re. Oipokua rire vy re oipeapa.


28 Anhet aipoae pendevy: Avakue ojejavyague hae ijayvu vaiague

omboguea agu ma haeve meme. 29 Hae r Nhe Kya E re ijayvu vaia


ague ma nombogueai r, hae nunga jejavya ma omboguea vaer e


hei. 30 Po rami ijayvu mbaeta Hexe anha onhemonde hei okuapy ramo.

Mateus12.4650; Lucas8.1921
31Hae
rami jave ova ixy, tyvy hae heindy kuery. Oka py ikuaia py
oeno uka. 32 Hae ramo heta ijyvry oguapy okuapy vae aipoei ixupe:

g
3.10 Mateus4.2325; Lucas6.1719 h
3.22 Lucas12.10
Marcos3,4 1658

Pee oka py ma ndexy, nderyvy hae nereindy kuery ikuai. Ndereka


vy je ou hei.
33 Hae ramo ombovai:

Mar ramigua tu hai hae xeryvy kuery? 34 Hae oyvry oguapy vae

kuery re oma vy aipoei:


Pevae ae ma hai hae xeryvy kuery. 35 Mbaeta Nhanderuete oipotaa

rami ojapo vae ma hai, xeryvy hae xereindy kuery ikuai.i

Mateus13.19; Lucas8.48

4  Tegue
ju Jesus nhomboe oiny yupa yvry. Hae py heta ikuai
1

ramo pete kano py o. Yy rembe re heta vae kuery ikuaia gui


mombyryi oguapy oiny. Hae r heta vae kuery ye rembe re ikuai, ita
kui reia py.
2 Hae gui opa mbae re omboe mbaemo re ombojoja vy. Hae vy

aipoei:
3 Pejapyxaka ke. Pete ava oo mbaemo ray moa vy. 4 Hae vae

omoa r amongue haygue hoa tape yvry. Hae nunga ma guyrai ou


vy houpa. 5 Amboae ma itaty yvy mbovyi reia rupi hoa. Hae nungakue

ma yvy re ndoike pukui rire henho voii. 6 Hae rami te kuaray o vy


omombiru, ndapoi r. 7 Amboae ma juu mbyte rupi hoa rire juu yvate

vy ojukapa. Hae ramo ndaiai. 8 Hae r amboae ma yvy pora rupi


hoa. Hae nungakue ma henho por, yvate hae hia por guive. Trinta,
sessenta, cem hay peve oiko pete-te gui hei.
9 Hae vy aipoeive ju:

Ijapyxa oendu agu o vae toendu.

Mateus13.1023; Lucas8.915
10 Jesus-a
gui ojepeapaa ma ramo hupive ikuai vae hemimboe kuery
doze vae reve ou vy oporandu okuapy mbaemo re ombojoja vy ayvu
omombeu vaekue re. 11 Hae ramo ombovai:

Pendevy pe Nhanderuete oikuaa uka ipoakaa py mbaemo oiko vae


ndoikuaa ukai vaekue. Hae r amboae kuery ma mbaemo re ambojojaa
rupi anho r amboe, 12 hae kuery oma te ndoexa kuaai agu, hae

oendu te noendu kuaai agu, ojeko rerova e agu ndoperdoaai agu


hei.j
13 Hae gui ma hae kuery pe oporandu:

Napendu kuaai teve mbae nunga re ambojoja vy pa povae ayvu


amombeuague? Mbaexa tu havy pendu kuaa ta ayvu amombeu vae
hae javi? 14 Hae gui mbaemo moaa ma omoa ayvu. 15 Po rami ikuai

tape yvry omoa mbyre rami: Ayvu oendu vy ojapyxaka te Satans ou

3.35 Hebreus2.11,12
i j
4.12 Isaas6.910
1659 Marcos4

vy ayvu oipea r hae kuery re o vaekue. 16 Hae gui po rami ma itaty


reia rupi omoa mbyre rami ikuai: Ayvu oendu vy ojopy vyvoi r ovya
reve. 17 Hae rami te ndapo pukui vae rami avi ikuai. Arei re ova

r imoingo axyar, hae ayvu por kuxa ijavyky reiar. Hae nunga
oiko r ayvu por rupi ikuaiague gui ojepeapa r. 18 Hae gui juu mbyte

rupi omoa mbyre rami ikuai vae ma ayvu oendu avi, 19 te ko yvy re

mbaemo ikuai vae re openave vy, perta, opa margua ojou porve vy
noendu potavei r ayvu. Hae rami vy ndaiai. 20 Hae r yvy pora rupi

omoa mbyre rami ikuai vae ma ayvu oendu vy ojopy r, hia por r
guive trinta, sessenta, cem pete-te gui.

Lucas8.1618
21Hae
gui aipoei avi:
Tataendy ndau nhamoendy vy jajaoi r ri ajaka py, hae e vy tupa
gury r ri nhamo? Any, imoiny oaty py ae r jaupi imoiny. 22 Mbaeta

ndoexa ukai pyre ojekuaapa r, hae onhomi mbyre oikuaa ukapaa r.


23 Ijapyxa oendu agu o vae toendu hei.

24 Hae kuery pe aipoeive ju:


Peikuaa pota por ayvu pendu vae re. Mbaeta joupe pejapoague
rami ae r ojapoa pendevy, ojapoave r guive. 25 Mbaeta mbaemo

oguereko vae pe omeave r. Hae r oguereko e vae gui ma


oipeapaa r oguereko reii merami vaekue.k

Mbaemo ray re ombojojaague


26 Aipoei
avi:
Nhanderuete poakaa py oiko r yvy re ava mbaemo raygue
onhot vae rami. 27 Mbaeta oke r pyvy, hae r ra py ovy r. Hae

ramia ja haygue henho hae yvate r mar rami paa oikuaa e re.
28 Yvy ae ojapo r hia agu rami. Jypyi ma henho, hae gui ipoty, hae

gui ma hay omony r hia. 29 Hia ijajupa ma ramo ojayaa r kyxe py,

mbaeta ova ma omono agu.

Mateus13.31,32, Lucas13.18,19
30 Aipoeive
ju:
Mar ramigua ndau Nhanderuete poakaa py oiko vae reve joo
ramigua? Mbae nunga re ndau haeve ambojoja agu? 31 Mostarda ray

re haeve, mbaeta haygue ikuai vae gui ruxvei vae r nhanhot.


32 Hae gui nhanhot ma rire yvate r, mbaemo nhanhot vae hae javi

gui tuvixave r guive. Hak voi tuvixa ramo guyrai oveve vae ou vy
kuaray py ojapo r guaityr.

4.25 Mateus13.1015; Lucas8.18; Tiago1.2225


k
Marcos4,5 1660

Mateus13.34,35
33 Heta
ayvu haekue ramigua omombeu hae kuery pe mbaemo
re ombojoja vy, ojapyxaka vae kuery oendu kuaa peve. 34 Hae rami

avi mbaemo re ombojoja e re ndaijayvui hae kuery pe. Hae r


guemimboe kuery pe ma omombeu porve kuerei r hae kuery aeia py.

Mateus8.2327; Lucas8.2225
35 Hae
vae ra kaarui Jesus aipoei hae kuery pe:
Jaaxa yupa rovaigua re hei. 36 Hae ramo heta vae kuery

omondoukapa ma vy ogueraa Jesus kano py oague reve ae. Hae r


amboae kuery ma kano mboae py oo hakykue.
37 Hae gui ou yvytu at ramo kano re yai ojeapi-api. Hae ramo

kano py yy tyny ta ma. 38 Hae r Jesus ma kano revi katy oke oupy

akngyta ry. Hae ramo omomy vy aipoei:


Oremboea, ndee nerepenai vae tyy nhamanomba taa re?
39 Hae ramo ovy vy ijayvu at yvytu hae yai pe. Hae vy aipoei:

Epytuu, ekyrir ke hei. Hae ramove yvytu opytuu, yai


okyrirmba guive.
40 Hae gui ma aipoei:

Mbae re tu gu rami pekyjepa? Mbae re tu no pejeroviaa? hei.


41 Hae ramo hae kuery onhemondyipa vy joupe-upe ju aipoei:

Mar ramigua tu pevae ava, yvytu hae ye voi onhe rendu agu?

Mateus8.2833; Lucas8.2634

5  Hae
rire yupa rovaigua re ova Gerasa pygua kuery yvy re.
1
2 Oguejy
ramove yvyra rupa o vae gui ovaex ouvy pete ava nhe
vai onhemondea vae. 3 Hae vae ma itakua rupi tema oiko. Ne corrente

py te avave rei nomombytaai. 4 Mbaeta ojopya vy ipy rupi corrente py


ojokuaa te omondo kuerei r, ipy jokoa ferro guigua voi omondopa.


Avave rei ndaipoakaai hexe. 5 Pyt nhav hae ra pukukue re ojapukai

oikovy itakua rupi, yvyty ry guive. Onheungapa rei oikovy ita re.
6 Hae gui ma mombyry gui oexa Jesus. Hae vy onha ouvy vy omboete.

7 Ojapukai reve aipoei:

Nhanderuete Yvate ete vae Ray Jesus, mbae tu ndee rereko xereve?
Nhanderuete rery rupi ajerure xemoingo axy e agu hei, 8 mbaeta

nhe vai pe Jesus aipoei ae ma: Ejepea ke upe vae ava gui.
9 Hae gui Jesus oporandu:

Mar rami tu nderery?


Ombovai:
Xerery ma Heta vae, mbaeta heta orekuai hei. 10 Hae vy ojerure

hae vae yvy gui oipea e agu.


1661 Marcos5

11Haei
py heta ikuai poryko yvyty ry okaruaty py. 12 Hae ramo nhe

vai kuery aipoei Jesus pe:


Oremondouka rgue poryko kuerya katy hae kuery re ju ro agu
hei. 13 Hae ramo Jesus omondouka. Hae gui nhe vai kuery ojepea

vy poryko re ju onhemonde. Dois mil poryko rndau ikuai. Hae gui


poryko kuery onhemondyipa vy yvy guy katy onha ojeoivy, hae yy py
hoapa vy oyupa.
14 Poryko re opena vae kuery onhamba jogueravy tet katy, hae

mbaety rupi ikuai vae kuery pe guive omombeu agu.

Mateus8.34; Lucas8.3539
Hae ramo hae pygua kuery oupa oexa agu oiko vaekue. 15 Jesus

oa py hae kuery ova vy oexa ava anha kuery onhemondeague vae


onhemonde hae hiarandua o por ju ramo. Hae rami vy ndaekorvei
rei okuapy. 16 Hae nunga hexaare kuery omombeupa ava anha

onhemondea vae re oiko vaekue, hae poryko re guive. 17 Hae rami vy

Jesus pe ojerure okuapy hae kuery rekoa gui ojepea agu.


18 Hae ramo kano py Jesus o ramo ava anha onhemondeague vae

ojerure hupive oo agu. 19 Hae rami te Jesus ndogueraai. Hae vy aipoei:


Tereo ndero katy, hae neretar kuery pe emombeu Senhor


nemboaxya rupi ojapo vaekue hae javi hei.
20 Hae ramo oo vy Decpolis tet rupi omboypy omombeu agu ixupe

Jesus ojapo vaekue hae javi. Hae ramo onhemondyi pav.

Mateus9.18,19; Lucas8.4042
21Yy
rovaigua re kano py Jesus oo ju ramo heta ete ojeoi avi ye
rembe re oa katy. 22 Ova avi pete ava Jairo hery vae, onhemboeaty

pygua ruvixa. Hae vae ma oexa Jesus vyve guenapy re o henonde.


23 Hae vy ojerure ete:

Xerajyi omano raii ma oupy. Eju ke hexe epoko, okuera vy oikove


nho agu hei. 24 Hae ramo Jesus oo hexeve.

Mateus9.2022; Lucas8.4348
Heta vae kuery omboty rei ojeoivy hupive.
25 Oiko avi pete kunha doze maet re ma gueko re riae oiko vae.

26 Poropoanoa kuery opa mar oguereko vaekue, hae kuery pe kunha


vae mbaemo oguereko vaekue hae javi ma ome te ndokuerai. Hae


rami rgue py ndaeveive tema ovy. 27 Jesus mbaemo ojapo oikovya

omombeua r kunha vae oendu vy hakykue gui ou. Heta vae mbyte gui
opoko ijao re, 28 mbaeta aipoei vy: Ijao re rive apoko te akuera r

hei. 29 Hae ramove imbaeaxy opytuu vyvoi, guete re oendu ombaeaxy


gui okuera ma raea.


Marcos5,6 1662

30 Hae
gui Jesus oikuaa vyvoi ixugui ipoakaa o r. Hae vy heta
mbyte pyve ojere vy oporandu:
Mavae tu xere opoko?
31 Hae ramo hemimboe kuery ombovai:

Mbae re tu teta nemboty rei vaeri Mavae tu xere opoko? re?


32 Hae gui Jesus oyvry rupi oma hoamy, mavae pa hexe opoko

vaekue oexa agu. 33 Hae ramo kunha vae ma okueraague oikuaa vy


okyje vaeri oryryipa reve ou. Henonde guenapy re o vy omombeu


oiko vaekue. 34 Hae ramo aipoei:

Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo por ke, tanembaeaxyve


eme.

Mateus9.2326; Lucas8.4956
35 Jesus
ijayvu teri hoamy reve amongue ou onhemboeaty pygua
ruvixa ro gui. Hae vy tuu pe aipoei okuapy:
Nderajy omano ma. Mbaer tu remoangeko teri poromboea?
36 Hae r Jesus ma hae nunga ayvu re nopenai. Hae vy onhemboeaty

pygua ruvixa pe aipoei:


Enhemondyi eme, ejerovia tema hei. 37 Avave rei ndogueraai

ngupive, Pedro, Tiago hae tyvy Joo e vy.


38 Onhemboeaty pygua ruvixa ro py Jesus ova vy oendu opa mar

onhendu vae, ojaeo hae hax-ax vae guive. 39 Hae oike vy aipoei:

Mbae re tu opa mar penhendu pejaeo vy? Kunhai nomanoi, oke


rima hei. 40 Hae ramo ojojai rei okuapy. Hae gui omo ukapa ma rire

kunhai vae ituia py ogueroike tuu, ixy hae ngupive ogueraa vaekue.
41 Ipo re ojopy vy aipoei:

Talit cumi hei, Kunhai, evy ke, heia. 42 Hae ramove kunhai

vae opu vy oguata. Doze maet ma oguereko. Hae ramo onhemondyi


pav. 43 Hae r Jesus aipoei avave rei pe omombeu e agu. Hae gui

omongaru uka kunhai vae.

Mateus13.5358; Lucas4.1630

6  Hae
gui Jesus guekoa katy oo guemimboe kuery reve. 2 Sbado
1

ova ramo nhomboe onhemboeaty py.


Nhomboe r heta oendu vy onhemondyipa, hae vy aipoei:
Magui ndau hae rami oikuaa? Mbaexa tu hae ramigua arandu
ixupe omea? Mbaexa ndau mbaemo por ojapo opo py? 3 Pevae e ri

ndau oo apoa, hae Maria memby, Tiago rykey, Jos, Judas hae Simo
rykey? Hae apy nhanembyte rupi e teve ikuai heindy kuery? hei
okuapy. Hae vy ndojou pori.l

6.3 Joo1.11
l
1663 Marcos6

4 Hae
ramo Jesus aipoei:
Ne peteve profeta ndaipoi hekoa pygua kuery ae omova por
vaer hei. 5 Hae rami r hae py ndaevei mbaeve ojapo agu

opoakaa rupi. Mbovyi re opo omo vy omonguera mbaeaxy gui. 6 Hae

kuery ndojeroviaia oexa vy onhemondyi. Hae rami vy tekoa hae katy


rai-raii o vae rupi oo nhomboe agu.

Mateus10.515; Lucas9.16
7Doze
guemimboe kuery Jesus oeno vy ombopoaka nhe vai re. Hae
vy mok-moko omondouka. 8 Hae kuery pe aipoei:

Mbaeve peraa eme tape rupi peguataa rupi, pete popoka e vy, ne
mbojape, voko, ne perta ndaevei. 9 Pendepy regua pemo agu haeve

te peraa eme moko kamixa. 10 Hae gui pete oo py pevaa py ae r


pepyta hae

Você também pode gostar