Abdülbaki Gölpınarlı - Alevi Bektaşi Nefesleri - Remzi

ALEV - BEKTA
NEFESLER
AbdUlbki Glpnarl
REMZ KTABEV
n
*
, EV - BtrKT
N E F E S L E R I
'S
Halk Edebiyatmzn ok orijinal bir
blmn meydana getirmi olan
ALEV - BEKTA NEFESLER

arkiyat sahasnda gerek bir o to
rite olan ve eserleri, dou ve bat le
minde tannan
ABDLBK GLPINARLI
tarafndan toplanrken, bilhassa i -
riyet bakmndan en gzel, en o r iji
nal olmalarna dikkat edilmi, kem -
miyetten fazla keyfiyet gzetilmi,
ayn zamanda tarih boyunca Alevi
likle Bektaliin seyri ana hatlariy-
le tesbit edilmitir. Nefesler, lm bir
tasnife tbi tutulmu, Kendilerince
Kendileri, Diivzdch mm, Mersiye
ler, Birlik, Dcvriyelcr, Ballk, vii?j,
Ahlk ve nanlar, Erkndan Bahse
den iirler, Sz, Giyim-Kuam, Ak,
nanlar Tenkid, Kadn Dvas, R e
alite (Yaay Ak ve nsan Gr)
ve Mniler den ibret olmak zere
on alt blme ayrlm,
ALEV - BEKT NEFESLER

ni, orijinalitesini, bu zmre edebiya
tnn kuruluunu, bugnedek, vesi
kalara dayanarak inceliyen umum
bir nsz den baka bu on alt b
lmn her birine, o blmn hususi
yetlerini gsteren birer nsz eklen
mitir. Bylece,
ABDLBK GLPINARLI
XIV. yzyldan XX. yiizyladek gelip
geen, en kuvvetli yetmi dokuz Ale-
v-Bekt irinin 240 nefesini ve 43
mnisini, yani bu zmre edebiyat
nn 283 iirini bilgi lemine sunmu
tur.
Fiyat 25 Lira
ALEV-BEKT NEFESLER
Y K S E L E N M A T B A A S I
STANBUL 1963
A b d l b k i G l p n a r l
ALEV - BEKT
NEFESLER
STANBUL
REMZ KTABEV
93, Ankara Caddesi, 93
tf NDEKtLER
n - s z ........................................................................
Kendilerince k e n d ile r i........................................... 22
Dvzdeh m m ..................................................... 45
M ersiyeler................................................................... .......
B i r l i k ................................................................... 63
D e v riy e le r................................................................... 70
rana b a l l k ..........................................................83
v ................................................................... I 104
Ahlk ve in a n la r.....................................................126
Erkndan bahseden i i r l e r ....................................g
S z ..................................................................................
G i y i r n - k u a m ..........................................................174
A k ................................................................... ! 181
nanlar t e n k i d .....................................................203
Kadn d v a s ..........................................................238
Realite, yaay akve nsan gr . . . . 242
M n ile r ........................................................................264
l v e le r ........................................................................271
N o t a la r ........................................................................ 277
Metinde bulunmyan,notalarda olan nefesler . 301
Metinde geen l g a t l e r ...................................... 309
A l a m a ...................................................... 317
n d e k s ........................................................................ .....
B i b l i y o g r a f y a ......................................................... 345
ALEV - BEKTA EDEBYATI
XIII. yzyl, Anadoluda, Trk diliyle meydana gelen edebiyatn bir

dnm, bir ayrm devridir. Bu devirde yetien ve devirler aan byk
ir Yunus Emre, bir yandan ran edebiyatndan aldmz kelimelerle
rlm, aruzla meydana gelmi iirlerle, ada Sultan Veled gibi dvn
edebiyatn hazrlarken br yandan heceyle ve yabanc kelimelerden ka
narak olduka katksz bir trkeyle yazd iirlerle halk edebiyatna
tkenmez bir ilham kayna sunuyordu.
Yunusm adalarnda da, Yunus gibi z trkeyle, farsa ve arapa

kelime ve terkipler, har-neir halindeydi; onlar da dndklerini, sra
sna gre z Trke karlyla, srasna gre yabanc dillerdeki kar
lyla dile getiriyorlard. Fakat Yunusta stnlk, z trkedeydi, halk
duygusundayd, halka, halkn diliyle sylemedeydi.
X IV . yzyldan itibaren, dvn teknik ve estetiine dayanarak, yap

mack, uydurma bir dille ve aruzla meydana gelen edebiyatla halk ede
biyat, tamamiyle ayrld. Artk aydn zmrenin dili ve edebiyat, zevki
ve mzii, halkn dilinden, duygusundan, zevkinden ve sazyla kavaln
dan tamamiyle bakayd. Enderunla konaklarda, santur, tanbur, ud ve
kanun, muhayyel sevgilinin vuslatn, firkatini anlatmaya urayordu.
Medrese, mzik letlerine din bir boykot iln etmekle beraber aydn
zmrenin mziini benimsemi, yabanc bir dili kabul etmiti. Medrese
den yetien bliginler, meyle mahbub zlemini, yapmack dille sylemek
ten ekinmiyorlar, dvan edebiyatna metin, Enderun mziine gfte ha
zrlyorlard. Anadolu halkyla, alman lkelere yerletirilen Trklerden
meydana gelen Rumeli kylsyse bu yapmack dile tamamiyle yaban
cyd. Almaz dalar, g geilir beller, yazlarla ormanlar, turnalarla
yeil bal rdekler, yollar, yolculuklar, isyanlar ve ktlklar, mmkn
olduka hayat, grlebildii kadar tabiat, frsat bulunduka gerek vus
lat, eitli engellerle harm gibi yollar kesen ayrlk, hep halkn diliyle
halk irinin, anonim bestelerle inliyen saznda couyordu.
Zaman-zaman, halk irlerinden, dvan iirine zenen yar okur ya

zarlar kt; dvanlar, semler dzd/.. Dcvir-devir. dvan irlerinden,
bir fantezi olarak z Trkeyi aruzla yazanlar, dvan diliyle hece vez
nini deneyenler belirdi; hatt bz-bz, dvan irleri, sa duyularyla
bu yapmack dile deta isyan ettiler. Fakat snr, kesin olarak ayrlmt.
Yalnz bu iki zmrenin ortasnda, fakat iki zmrenin de dnda ka

lan, ayn zamanda iki zmreye de giren bir snf daha var: Tekkeciler.
Bunlar, kafalaryla, insn anlaylaryla, grleriyle, hele insana ve

insanla verdikleri kutsallkla medreseden ayrlmlard. Orda okunana,
dedi-kodu, bellenene, lzumsuz ve faydasz yk diyordu bu erenler. Fakat
tekke kurulup vakf salannca, sras geldike iktidara riyakrlk yap
yordu tekkeciler. Gnn kudreti de gerekten halk kucaklyan bu snfa
dayanarak halkn stnde nfuzunu kuvvetlendiriyordu. Kudretin mtte
fiki medrese, dman olan tekkeyle beraber, kudretin koruyucusu olmu
tu; tekke, medresenin varln ykmaya teebbs etmedike bu, byleydi.
Tekke, bir yandan halka dayanmadayd, bir yandansa vakf, onu, bu

ktleyi idare edenle, idarecinin menfaatiyle birletiriyordu. Tekkedeki
bu ikilik, aruzla, trenlere ballkla, aydnn mziine maya olula, ya
banc dil unsurlaryla kendini, prensipini, deta inkr ettirmedeydi; fakat
heceyle, rindlikle, halk havalarndaki anonim besteyle ve uur-alt z dil
dvsyla kendisini bulduruyordu ona.
*
Yzyllar boyunca yayan, gelien, bozulan, dzelen bir tekke daha
vard ki bu tekkelerin dnda kalyordu; bir tarikat daha vard ki br
tarkatleri kucaklyordu. Medrese, bu tekkeye, br tekkelerden daha
fazla dmand, hatt din dnda sayyordu onu. br tarkatler de onu
ho grmyorlard. Fakat gene de o tarkatlerden, buna, Bektlie gi
renler vard ve Bektler, Her tavladan boanan, bizim tavlada karar
klar diyorlard.
Bektliin de vakf vard. Fakat bu vakflarn pek az hkmete

aitti. Bunlar arasnda en nemlisi Hac Bekt tekkesiydi. Der tekke
lerin vakflarnn ou, Bektlie mensup zenginler taralndan salan
mt; hatt bzan bu vakflarn resm tescili bile yoktu. Vakfla gein-
miyen, bir tarlas, bir ba olup onunla ve ilvnm nezirleriyle geinen
tekkeler, ounluu meydana getiriyordu. Bu suretle hkmete, tam ola
rak balanmyan Bektlik, buna karlk. Yenieri ocana dayanma
dayd. XIII. yzylda, her snfn, yaam ve gemi, yahut da hayalden
domu erenlerden birini, kendisine pir saymas., Ftvvet temellerin
dendi. Osmanoullarmm ilk mmessilleri de Ftvvet yolundand. Bu
yzden ftvvetin, Seyf, yni K ll kolunun tekiltlanp disipline ba_-
lanmasmdan doan Yenieri oca da Gaziler Serdr Hac Bekta,
kendisine pir saymadayd. Hac Bekta, Baballar isynndan arta-kalan
-Btm topluluu evresine almay baarm bir erdi. Sonradan onun
adna kurulan ve kendisini pr tanyan Bektlik de, treninin temelini
Ftvvet yolundan almt.
Yenieriler, Bek t liin pirini, pr tanmakla Bektlerle prda olu

yorlard. Bu yzden ocakta, Hac Btekta vekili tannan bir baba bulunu
yordu ve bundan dolay da kendilerine Tife-i Bektiyn, Yenieri
aasna, aa-y Bektiyn deniyordu.
Yenierilerden Bekt tarkatine ve dier tarkatlere girenler vard.

Fakat her Yenieri, mutlaka Bekt deildi. Hac Bektam pr tann
mas, bir gelenein dile gelmesinden baka bir ey saylamaz. Fakat gene
de bu sembolik prdalk, Bektlerin nfuzunu kuvvetlendirmedeydi.
Yenieri isyanlarnda da Bektlerin, asker tarafn tutmalarn sala
madayd. Son isyanda bile Bekt babalar, mmet-i Muhammedden
o1an Sanca- eff altna gelsin arsn duymamlar, Yenieri olan
Kazgan- erf dibine gelsin arsna uyup teberlerini almlar, Etmey-
danna yrmlerdi.
Sonunda Yenierilerin oca sndrlm, Bektlik de hkmet ta

rafndan kaldrlm, altm yldan sonra yaplan tekkeler yklm, eski
leri, Bektlik geleneine giren, fakat hibir esasa dayanmyan Yesevlik
dolaysiyle Nakbend eyhlerine verilmiti. Bu arada bz babalarla der
viler aslmt, srlmt. Bu iler, bir yandan da jurnalcla yol a
mt. Hr fikirli, ileri grl kimselere Bektlik damgas vurularak
felketlere uratlrken bu ahlkszl geim vastas yapanlar, mal-mlk
sahibi olmutu.
Bektlik, bu tenkilden sonra bir mddet gizlendi. Hac Bekta tek

kesi, vakf yznden, ilerden beri bir kavga merkeziydi. Hac Bekta
soyundan geldiini syliyen eleb, mcerret dede babasn, mcerretler
de elebiyi, menfaatlerine engel gryordu. Bu sefer, orta-ycrde bir de
Nakbend eyh efendi kmt. Bektler, bzan eyhi Bekt yapyor
lar, bzan eyh, elebiyle, yahut mcerretlerle uyuuyor, fakat bu ,
birbirine zt kutuptan hibiri, menfaat mknatisinden uzaklaamyordu.
Bu hal, Cumhuriyetten sonra, tarkatlerin kaldrlmasna kadar srp
gitti.
*
Alevlie hibir zaman, bir arkat diyemeyiz. Tarkat deildir, nk
herhangi bir adam, Bektlii sever, bir babaya ba-vurur, kabul edi
lirse ihvn toplanr, husus bir trenle tarkate girer, Bekt olur. Bu
adama m uhib derler. Fakat hariten birisi, Alev olamaz. Alev olmak
iin mutlaka A lev babayla anadan, hi olmazsa Alev babadan gelmek
lzmdr. Yalnz unu da syliyelim ki Alevlerde, kendilerinden olm-
yanlardan kz almak yoktur, alan, dkn olur, yni yoldan km sa
ylr. Bu adamn, dknlkten kurtulmas, o kadnn, yola alnmasyla
mmkndr ve bu da pek zordur. Alev genci, ergenlik ama gelince
evli olmak ve kendisi de evlenmi bulunmak artiyle herhangi bir genci
seer, bu iki gen, dedeye ba-vururlar, husus bir trenle, filen yola
girmi saylrlar; karlar da kendileriyle beraber yola girmitir. Alevlik,
tarkat deildir; nk bir Bekt, kendi tbirlerince ikrar verir, soyu
nur, yni varln dergha verir, bir mddet, arakyesiyle hizmet eder.
Sonunda, kendisine ta giydirilir, dervi olur. Dervie, ya kendi isteiyle,
yahut kardelerin dileiyle, halfe tarafndan iczet verilir. O dervi, baba,
yni eyh olur, dervi ve muhib yetitirmeye salhiyet kazanr, yolunda
ilerlerse ve lzum grlrse halfe de olabilir. Halbuki Alev, dede, yni
Alev eyhi olamaz ve Alevlikte, bu mertebeye varlmak iin almas
gereken dervilik merhalesi yoktur. Dedeler, Alevlere gre seyyiddir,
yni Muhammed Peygamberin soyundandr; ocakzdedir, yni yaam,
yahut muhayyileden domu bir e&rnij nesinden gelmitir. Bakt o l
mak istiyen, diledii babaya ba-vurup ondan nasib alr, yni tarkate
girer. Halbuki Alev genci, ergenlik ama gelince, diledii bir dedeye
ba-vurup mushib kavline giremez. Babas, dedesi, atas, hangi ocan
talibiyse, yni hangi ocaa balysa o da mutlaka o ocan talibi olabilir.
Nitekim dedenin de talihleri muayyendir ve onlar da, tliblerinden ba
kalarn mushib kavline alamazlar. Dedeler de, tlibler gibi soy gder
ler. Dedelik, babadan oula, yalud ilenin byne kalr ve dedenin,
iczet almasna lzum yoktur.
Btn bu izhattan anlalyor ki Alevlik, bir tarkat deildir. Fa

kat bu yola, tam mnsyla mkemmel bir mezhep de diyemeyiz, nk
usl, fru, hibir vakit tesbit edilmi saylamaz. Alevlik, olsa-olsa,
iptidi bir mezheptir, yahud iptidi bir dindir. ,
Alevlikle Bektlik arasnda bir ayrlk buunmalUa beraber m
terek noktalar da pek oktur. A lyi T ann yerine koymak, hurfev bir
ekilde Oniki manu ve Alam a da da anlattmz gibi, Ondrt Ma-
smt tanmak, inanlarda, kkleri ok eski devirlere kan geleneklere
yer vermek, kadnlarn da itirk ettii sazl, ikili mahabbet meclisleri
kurmak, trende, ayn esas unsurlar kabul etmek, ayn dulan okumak,
balca birleme temelleridir. Hatt bu yzden Bektler, Y ol bir, srek
bin bir diyerek onlar ho grmlerdir, Pern Baba, sonradan bir
ata-sz gibi sylenegelen Srek olsun, rek olsun, Ehli Beyti sever
olsun szn sylemitir. Zten bu birlii, her iki zmrenin trenlerini
de, Ftvvet ehlinin trenlerinin mayalamas, salamtr.
Safavler, kurulu devrelerinden itibren, randa, tarkatlerin aley

hine hareekt ettikleri halde Ftvvet erbbn korumulard. Halk tuta
rak saltanat kuran eyh Safoullar, halkn ticret ve zenatla ura
an ksmn ve ok defa yerli ve ba-bozuk bir asker tifesi olmaktan
ziyde kaba-day ve anari unsuru hline gelen K ll snf ihml ede
mezlerdi. Ftvvet erbbn tutmalar, randa, Ftvvetin Seyf kolunu,
hm fedleri hline getirmiti. Anadolu ve Rumelideyse Ftvvet ehli,
aka Safavlerin propagandasn yapyordu. Ftih devrinde Seyyid Gayb
olu eyh Huseynin ve XVI. yzylda Seyyid Aleddin olu Seyyid Mu-
lammed-al-Razavnin 931de (1524) yazd Ftvvet-nme ler, bunun
en salam, iki delilidir. Bu propaganda, baarl son-ular vermiti. K
melideki Alevler bile, Anadoludakilcr gibi, Safavleri, mer metb tan
yorlar, glbanklerinde, onlar anyorlar, zaman-zaman, 3'er-yer, onlarn
adna isyanlar tertipliyorlard. Sras geldike ranla savaa giden Yeni
erilerin prdalar, yni Bektler, askere dayandklar iin ran taraf
tarln aka gsteremiyorlard ve onlarda, bu taraftarlk, umumlee-
memiti. Fakat onlarn da, ok defa, ss-i Zafer in dedii gibi, Trki
yede, ah klc salladklar vard (s. 202) ve bu hal, Safavlerin n
fuzlar, hatt saltanatlar, tarihe kartktan sonra da hayal bir ekilde
ssp gitti.
Tiik dvn edebiyat, Arapa ve Farsa szlerle rlm yabanc

bir dil uydurarak ran klsik edebiyatn taklitle geliirken halk irleri
de sazlariyle halkn dilini iirletiriyorlar, halkn duygularn dile geti
riyorlard.
XIII. yzyln ikinci yansnda ve XIV. yzyln ilk senelerinde byk

ir Yunus Emre, heceyle yazd iirlerle halk irlerine klavuzluk edi
yor, tkenmez bir ilham kayna hazrlyordu. Said Emre, eyholu Satu
gibi irler, bu r ilemekteydi.
Yunusun iirlerinde mistik karakter, byk irin insn gr ve

hayat akyle det grnmez bir hle geliyor, hatt o iirler, lyk bir
renge brnyordu. Fakat br irlerin iirlerinde din unsur, esas un
suru tekil etmedeydi.
XV. yzylda halk edebiyat, din ve lyk olmak zere iki ksma ay
rld. Hece iirleriyle Erefolu, Hac Bayram, Halveti ve Kaadir Yunus
lar, XVI. ve XTVII. yzyllarda Seyyid Seyfullah (Nzmolu) ve Msr-i
Niyz, dn-tasavvuf edebiyat, temsil ediyordu. Bu irler, aruzla yaz
dklar iirlerde, dvn edebiyatnn kudretli irleri arasna k atlam yor
lard. Fakat Yunus yolunda yrdkleri, onun edsiyle ve heceyle yaz
dklar zaman Yunus mu olabiliyorlard? Ne gezer? Ona en fazla yakla
anlar bile Yunusun altnda, gne karsmdaki yldza d
nyordu. Ancak bu irler, Yunus rn iliyorlar, onun, asrlar boyunca
srp giden tesirini belirtiyorlard.
Bu ksmdan baka, halk edebiyatnda, bir de Varlk Birlii inancn,

en ileri bir ekilde benimsiyen, dn ve mezhep kaytlarn tamamiyle y
kan, insn gr, en yaygn ve zl bir ekilde dile getiren, fakat duy
gudan ziyde bilgiye, aktan fazla manta dayanan Melm-Hamzav
edebiyatn adiyle ayrmamz icab eden bir zmre edebiyat var. Kayna,
gene Yunus olan bu edebiyat, X V I. yzylda, Kaygusuz Vizeli Aleddinle
kurulmutu.
Alev-Bckt edebiyat adn verdiimiz ziimre edebiyatnn kay

na da Yunus Emreydi. Bu da, tasavvufa dayanan halk edebiyatnn bir
koludur. Alev-Bckt edebiyatn, niin tasavvufa dayanan halk ede-
biytmdan ayr olarak ele alyoruz? Karakter bakmndan bu edebiyat, bu
kadar orijinaliteye sahip midir? Bu soruyu, derhal, evet diye cevaplan
drmamz gerekir.
Alev-Bekt edebiyat, bu zmrenin geleneklerini, inanlarn, ara

larnda sylene-gelen ata-szlerini, terimlerini ifadelendirir, azizlerini
ver, onlara it menkabeleri iirletirir, erkndan, yinden bahseder. Y al
nz bunlarla kalsayd bile yine orijinal bir edebiyat olurdu. Fakat bun
larla kalmaz. Alayl bir ed kullanarak Ortodoks inancn ineler, Tan
ryla akalar, zhidi talar, kzdrr. Bektlere atfedilen fkralardaki
esprileri, bu edebiyatta da buluruz. Alev-Bekt edebiyatnda, Varlk
Birliinin akislerini, yahut tasavvufa it hayal telkkileri, pek bulama
yz. Zten bu zmrenin tasavvufu, pek dtadr. Buna karlk A l sev
gisi, Oniki mam kutlay, dmanlarna dmanlk, Alv-Bekt ede
biyatnn esas unsurlarndan biridir ve Al, Alev-Bekt iirinde Tanr
lar.
Alev-Bekt edebiyatnda dnya sevgisi, yaaya ve dnya nimet

lerine ballk da nemli bir yer alr ve bu yzden, bu edebiyatta realite,
gerekten de canldr. Sras geldike bu edebiyatta tarih bile, dile gelir,
duyulan sevgi, yahut beslenen kin, heyecanl bir tarzda iir erevesine
girer.
Btn bu hususiyetler, Alev-Bekt edebiyatna, o kadar canl ka

rakterler vermitir ki mesleine, mezhebine tam bal b ir Bekt, aruzla
bile yazsa, dvn irlerinden bam-baka bir edaya sahib olur. X V I. yz
yln ilk yarsnda len Yenicevardarl Hayret, bu eit bir irdir ve
iirleriyle, szmze, kudretli deliller verir.
*
Kaynan Yunus Emrede bulan Alev-Bekt edebiyat, X IV . yz
ylda, Kaygusuz Abdalla kurulmutur. Dnya nimetlerine hasret eken,
esrara da fazla dkn olan bu kudretli ir, hasretlerini anlatrken det
srrealist bir ir kesilir. Nazmda olduu gibi nesirde de, gerekten ori
jinal bir kudret olan Kaygusuz Abdaldan sonra X V. yzylda, Haty
mahlasyla ve daha ok heceyle iirler yazan ah smail-i Safav, Alev-
Bekt edebiyatnn en didaktik iridir. Fakat kuvvetli duygusu, co
kun heyecan, zl inanc, didaktik iirlere bile canl bir iriyet vermi
tir. X V I. yzylda, tertipledii isyan son-ucunda Sivasta aslan P r Sul
tan Abdalsa bu edebiyatn en lirik iridir. Bulularndaki canllk, hayat
sevgisi ve nsan gr, en kudretli irlere bile nasib oLmyacak kadar
stndr. Pr Sultanm mensupalnndan Kul Himmet ve onun ada
Hseyn de, Pr Sultana yaklaan irlerdendir.
XVI.-X VII. yzyllardan sonra Alev-Bekt edebiyat, donuk bir hale

gelmi, sylenen szler, sylenmi, lerey, olup-bitmitir. Bu bakmdan
iirler, bir tekrardan ibarettir. Fakat X IX . yzylda, sosyal hayattaki de
iiklik, bu edebiyata da tesir etmi, Seyrn, bu deiiklii, bz kere
talamalarla, bz kere yeni bir grle tesbite muvaffak olmutur. A n
cak gerek Seyrnnin, gerek asrmzn en kuvvetli bir sanatkr olan
Neyzen T evfik K olayhnn iirleri, artk zmrev mhiyetten km du
rumdadr.
*
imdiye kadar, Alev-Bekt edebiyatndan rnekler verilmi, se
meler yaplmtr. Fakat bunlarn bir ksm, Dervi Rhullahm Bekt
Nefesleri gibi rastgele toplanm, araya, son devre Melmlerinden Vasf,
Hamzavlerden Olanlareyh brhim, onun halfesi Gayb Sunullah
gibi Bektlikle ilgisi olmyanlarn iirleri de girmitir. Sdeddin Nz-
hetin Bckt irleri ise, iirlerin gzelliinden ziyde, mrnde bir
kere, naslsa bir nefes sylemi olan, yahud adna bir nefes sylenmi
blunan btn irleri, bir araya toplamak amacn gtmtr.
Biz, bu antolojide, hereyden nce iirlerin gzelliini gzettik. i

irleri topaldktan sonra blmledik. Kendilerince Kendileri, Dvzdel
mm, Mersiyeler , Birlik, Devriyeler, rana Ballk, v, Ahlk ve
nanlar, Erkndan Bahseden iirler, Sz, Giyim-Kuam, Ak, nanlar
Tenkid, Kadn Dvs, nsan Gr, Mniler blmlerine ayrdk. Her
blme, ayr bir n-sz ekledik ve bu suretle o blmn zelliini be
lirttik.
Antolojiyi nasl hazrladmz da bu suretle belirttikten sonra, iir

lerini aldmz irler hakknda, alfabe srasyla ve ksaca bilgi veri
yoruz:
Abdal: Bu irin kim olduunu bilmiyoruz, ihtiml Pr Sultan Abdaldr.
Abdal Musa: Bektlerin rivyetine gre Hac Bektam amcas Haydar

A tann olu Haan Gazinin oludur, k Paa-zde, Abdal Mu
sann, Bursa fethine kartn, hatt bir savata, klah den
bir askere, bandaki sivri klh giydirdiini ve bu yzden Ye
nierilerin, Hac Bektaa nisbet id&i ettiklerini yazar.
Abdal Musann, Bursada bir mezar vardr, bu zta it bir
mezar ve tekke de Elmalya yakn Tekkekyndedir. Btn Alev
ve Bektler, Abdal Musann, bu kyde yattn kabul ederler.
Bektaliin ve Bekt edebiyatnn kurucularndan biri ve en
nemlisi olan Kaygusuz Abdal, iirlerinde, Abdal Musann dervii
olduunu syler ve bu iirlerden, onun, Elmal havlisinde ya
ad anlalr. Ayrca Abdal Musa adna yazlan Vilyet-n-
me de, onu, bu havzada yaatr.
Bu rivyetler karsnda, biri Bursada, br Elmalda yatan
iki Abdal Musa kabul edenler vardr. Fakat kaynaklarn, bir tek
AbdaJ Musadan baka bir dier Abdal Musaya iret bile etme
dikleri dnlrse Bursadaki mezarn, Bursa fethinde bulunmas
bakmndan, sflerde det olduu vehile bu ztn adna kurul
mu bir makam olduu, doruya en yakn bir ihtimal olarak ka
bul edilebilir.
Abdal Musann, Hac Bektala, soy bakmndan yaknl
olup olmad pheliyse de, adndan da anlald gibi bu azi
zin, Horasan erlerinden, yni Melmetlerden ve baballardan ol
duu, Gazi Erenlerle, mesel Geyikli Bahayla mnasebeti bulun
duu muhakkaktr. Bir iirinde de, kendisini Horasanllardan ola
rak tantr ve doum yerinin, ran Azerbaycanndaki H oy ka
sabas olduunu, Hac Bekta halfesi Hcm Sultana mensup bu
lunduunu syler. Yine k Paa-zdeden, onun, bir mddet
Hac Bekta tekkesinde oturduunu da anlyoruz.
Ali (D ervi): Osmanoullariyle Safavler arasndaki siyas rekabet za

mannda yaad, nefeslerinden anlalan bir Pr Ali vardr. Bu
ztn, ayn ir olmas ihtimli var.
A zb: Mehur Msr-i Niyzyi (lm. 1693), Limniye, srgne gtren

Mustafa avutur. Niyzye intisab etmi, 1729-30 da len Elvan
elebiden de Bekt babal almtr. Merdivenkyndeki ah-
kulu Sultan Bekt derghnda baba iken 1747 de lm, der
ghn bahesine gmlmtr. Niyz dvnn, batan-baa tah-
ms' etmitir ve bu eseri baslmtr. Aruzla ve heceyle yazd
iirlerden meydana gelen dvn, baslmamtr.
Azm: Hal tercemesine ve devrine it bir bilgimiz yoktur. iirlerinde,

Yunus tesiri grlmektedir.
Bal Sultan: Hac Bekta tekkesinde, ayr bir trbede yatan bu azizin,
trbe kapsnn stndeki kitbe, Hac Bekta olu Rasl Bal-
nin olu Hzr Bal olduuun gsteriyor. czetnmelerdeyse Mr-
sel Babann oludur. Mrsel Baba, Yusuf Balnm, Yusuf Bal,
Rasl Balnin, Rasl Bal, Hzr Lalanm, o da Hac Bektan
kz edindii Kadnck Anann ve zevci, dris Hocanm oludur.
Hac Bektam, Mevln ile ada olduu ve XIII. yzylda ya
ad dnlecek olursa trbe kitbesinin yanl olduu m ey
dana kar. Bektler tarafndan ikinci pr saylan, 1516 da len
ve Balm Sultan diye anlan bu zt, rivayete gre mcerredlii,
yni evlenmemeyi erkn olarak kurmutur.
Behll Dn: Hal tercemesine it birey bilmiyoruz.
Budal: Budal ve Kul Budal mahlslaryla iirleri olan bu irin de

kim olduunu bilmiyoruz.
Celli Baba: Bayburdun Tahsini kvndendir. X IX . yzyln ortalarn
da domu, 1915 te lmtr.
Cesr: 1827 de sa olduunu, kendisinin bir yazsndan anlyoruz. M ev

levi ve Bektdir.
Ccyhn: Erzurumludur. stanbulda, Yedikule Bekt Tekkesi eyhi

Haan Babaya intisab etmi, uzun bir mr srm, 1888 sula
rnda lmtr.
Dedemolu: Son yzyllarda yayan bir ir ola gerektir. Hal terce-

mesini bilemiyoruz.
Dertli: Geredeye bir saatlik mesafede bulunan aa nahiyesine tbi

ahneler kyndendir. Babas, Bayraktar Ali Aa adl bir k y
ldr. 1770 te domutur. Ad, brahimdir. stanbulda, Konya-
da bulunmu, Msra gitmi, Haymana aireti beylerinden lian
Beye ve Bolu beylerine hizmet etmi, Ankarada 1874 te lm
tr. Halk irleri arasnda byk bir hret kazanan Dertli, bil
hassa dvn irlerinin tesirine kaplmtr.
Dertli Kcm ter: Bu irin, bundan nceki Dertliden baka ve ondan da

ha eski bir ir olduunu sanyoruz
Derun Abdal: XVII. yzylda yaam bir Bekt olduunu sanyoruz.
Er Mustafa: Kul Mustafa mahlsyla iirleri bulunan ir olsa gerektir.
Fedy: Bu ir hakknda hibir bilgimiz yok.
Fenn: Mora Yeniehirlidir. Bekt ve Hurf olan bu zt, babalk alm

ve kendi evinde erkn yrtm, aruzla yazd iirlerde mu
vaffak olmu bir irdir. 1890 da lmtr.
Geda Muslu: Evliy elebi, halk irleri arasnda Ged M usluyu da

sayar. XVII. yzylda yayan ve Cezyirde bulunan Yenieri
irlerinden olduunu, bir nefesinden anlyoruz.
Gene Abdal: Hac Bekta Vilyet-nmesinde Gen Abdal adl bir der
viin, tam bir masal rnei olan seyahati, sevgisi, bandan geen
olaylar, uzun-uzadya anlatlr. XVI. yzylda, yayan ve Hac
Bekta tekkesine dedebaba olan Sersem Abdal (Sersem Ali Dede-
baba) da bir iirinde, Gene Abdal, Hac Bekta ve Sar Saltukla
beraber anar. htimal Hac Bekta devrinde, yahud ona yakn
alarda bu adla anlan bir Bekt zizi vardr. Bektlerce G
vene Abdal mahlsm tayan iirler, bu ztndr ve asl ad G
vene iken halk aznda Gene diye anla-gelmitir. Ancak, bu
mahls tayan iirin, dil bakmndan yeni olduunu da kaydet
memiz gerektir.
Gubr: Bu ir hakknda da bilgimiz yok.
Gvene Abdal: Gene Abdala baknz.
Hac Bekta: Hac Bekta mahlsm tayan iirlerin, Bektliin, ken

disine nisbet edildii Hac Bekta- V elye id olmasna ihtimal
yoktur. Hac Bektaa id, elimizde buulnan athiyenin dili,
bu iirlerdeki dilden tamamiyle ayrdr. Hac Bekta- Velnin
nefes evld saylan ve Idris Hocann soyundan gelen tane
Bekta elebi vardr. Bir tanesi, 1544 te elebilik makamna
geen ve 1580 de len, Zehr-n Yusuf Bal olu Bekta elebi
dir. kincisi, 1607 den 1632 tarihine kadar elebilik makamnda
bulunan Rasl Bal elebi olu Bekta elebidir. ncs, 1759
dan 1761 e kadar elebilik eden Bekta elebidir ve bu zt, Hac
Bekta kazsnda, kendisine it trbede yatar. Bu iirlerin, bu
Bekta elebiden hangisine id olduunu, kesin olarak sy
lememize imkn yoktur. Ancak dil bakmndan, zamanla ve elden
ele, dilden dile deiip yenilemesine ramen, hayli eski karak
teri korumas, ilk Bekta elebinin olmas ihtimalini kuvvet
lendirir.
Hakk: 1925-26 da, Yenieriliin kaldrlmas zerine, Hac Bekta ken

dilerine pr tanmalar yznden Bektlerin de krlmas ve Bek
tliin kaldrlmas, Bekt tekkelerinin Nakbendlere veril
mesi zerine bir at yazmas, bu halk irinin, X IX . yzylda
yaadn gsteriyor. Yazd at, kendisinin Hac Bektal ol
duunu da belirtmededir.
Hamd: Kim olduunu bilmiyoruz.

Harab: 1853 te domu, 1915 te lmtr. stanbulludur. Asl ad Ahmed
Ediptir. Bahriye ktiplerindendi. Tekad olan Edip Harab, evin
de, Bekt yini yapard. Bektler, babalk iczetnmesi olma
d halde babalk eden bu zta kzmakla beraber onun iirlerini
okumaktan da geri durmazlard. Hele onun:
K f u n hitb izhr olmadan
msrayla balyan nefesini bilmiyen Bekt yoktur diyebiliriz.
Edib Harab, aruzla ve heceyle gayet kolay iir sylerdi. Za

mannn edeb cereyanlarna da yabanc kalmam, fakat yeniyi
tutamam, dvn irleri safna katlarak yenileri knamt. iir
lerinde, Bekt edebiytnu bir karakteri olan alay, pek ak bir
surette grnr. Fakat artk bu edebiyatta, sylenmemi sz kal
mad iin Harab, pek ge gelmi ve sylenenleri, daha irce
ve gzel deil de, daha alaylca ve rahat syliyebilmitir. Kadn
dvasn da ele alan Harab, N aciye ve Zehra mahlslaryla
yazd iki nefeste, kadnn, hibir vakit erkekten aa olmad
n savunmutur. Alt yz sahifelik bir dvn vardr.
Haan Dede: Gerekten de pek yksek bir ir olan Haan Dedenin kim
olduunu bilemiyoruz. Alevlerin bir ksm, Keskinde yatan ve
Karpuzu Byk Haan Dede diye anlan azizin, bu Haan Dede
olduunu sylyorlar.
Erefolu al haberi
msrayla balyan iirini, Kaadiriyye tarikatini Anadoluda ya

yan, Hac Bayramn damad olan ve Erefolu mahlsm kulla
nan Erefzde Abdullh- Rmnin (lm. 1469):
Tecell evk- ddrn beni mest eyledi hayrn
lhsine ve bu lhdeki vnmesine karlk olarak yazd riv-

yet edilir. tne bestesi olan bu nefes dolaysyla onun, ancak
X V. yzylda yaam bir Bekt azizi olduunu anlyabiliyoruz.
Him Mustafa Baba; Celvet eyhlerindendir ve skdarda, ndiye-

deki tekkesinde eyhlik etmitir. Celvetlikten Him kolunu ku
ran bu zt, Melmlie de intisab etmi, hatt bir aralk kutupluk
dvsma kalkmtr. Ayn zamanda 1956-57 de, stanbulda len
ve Him Baba tekkesinin karsna gmlen Msr, Kasr-al-Ayn
eyhi Haan Babadan Bekt olan ve 1803 te len Abdlltif e
lebiden babalk ve halifelik iczeti alan Him Baba, drt yl
kadar Hac Bekta tekkesinde dedebabalk da yapm ve nihayet
1782-83 te lm, tekkesinin yanma gmlmtr. Dvn ve Ma-
kalt baslmtr.
Haty: 1486-87 de dodu. Asl ad smaildir. XIII.-X IV. yzyllarda ya-

yan, Halvetlikle Kalenderlii birletirerek Safaviyye-Erdeb-
liyye denen bir tarikat kuran eyh shak Safiyyeddinin soyun-
dandr. Gen yanda, Azerbaycandaki airetleri, etrafna top
layp irvan, Azerbaycan ve Irak lkelerini zaptetmi, zbek
Hann malb etmi ve ldrtmtr. Anadoluya gnderdii ha
lfelerle Alevelri elde etmeye muvaffak olmu, II. Bayezidin
zaafndan faydalanp dou illerine aknlar yapm, nihayet 1510
da Yavuz Selimle aldranda arpp bozguna uramtr. ah
smail, bundan sonra Avrupa hkmdarlaryla uyumaya al
m, 1517 de Papa X. Leon ve Kayser Maksilmiyanla birlemek
istemitir. Sonradan V. Kari, kendisiyle ittifak teklifinde bulun
mu, fakat bu birlik, bir tasavvur hlinde kalmtr.
1524 te Erdebil de len ah smail Haty mahlsyla ve
aruz ve heceyle yazd Trke iirlerde, mezhebinin propagan
dasn, baaryla yapmtr. Haty, gerekten de byk ve ili
bir irdir ve Alev-Bekt edebiyatnda esiz bir yeri vardr.
Hayreti: X V I. yzyl irlerindendir ve Mevlevi ir Ysuf Sne-kin

kardeidir. nce Glen olmu, sonra Bektlie intisab etmi
tir. Dvn baslmamtr. Gerekten de orijinal bulularyla, mert
ve serke edsiyle, ili ve zl sevgisiyle, Rumeli leventlerini,
yal boylarn, mahall hayat belirten, beer duygular ifade
eden iirleriyle stn ve esiz irlerden biri olduu muhakkak
tr. Hayatnn sonlarnda gzleri grmez olan Hayret, 1534 te,
memleketi olan Yenicevardarda lmtr.
Hseyn: X VII. yzylda yaadn, Pr Sultan Abdaln dervii Kul

Himmete sorusundan ve onun cevabndan anlyoruz. htimal bu
ir de, Pr Sultan mensuplarndandr. Elimizde az miktarda iiri
olmakla beraber P r Sultan derecesinde ve hi olmazsa ona ya
kn, gerek bir ir olduunu, bu iirle anlyoruz.
Hsn: 1892 de len ve Pern Dede Babadan babalk alm bulunan bir
Hsn Baba, bir de Kilitbahrda rd tekkesinde baba olan ve
rdden iczet alan Uk ve Bekt Hsn Baba vardr; bu
zt, 1923 te lmtr. Hsn mahlsl iirlerin, bu ikisinden biri
ne, yahut bir baka Hsnye id olduunu kesin olarak syli-
yemeyiz.
Kalender Abdal: Kanun Sleyman zamannda, byk bir isyan tertib

eden, nihayet resm Yenieri ordusu tarafndan malb edilip
1527 de ldrlen ve Bal Sultann kardei olan Kalender elebi
olsa gerektir. Bektler tarafndan ah Kalender, Gen Kalen
der, Civan Kalender diye anlan Kalender elebi, Bal Sultan
trbesinde gmldr. Aruz ve heceyle iirleri var.
Karaca Almed: Bu mahls tayan iirlerin, Bekt geleneine giren

Karaca Ahm ede id olup olmad, ok phelidir.
Kara Hanza: ok iyi bir ir olan Kara Hamzann, Cezyir leventle

rinden olduunu, bir nefesinden anlyoruz.
Kararsz Veli: Kim olduu hakknda bir bilgimiz yoktur.
Kasn: Kesriye Bekt tekkesinde bir Kasm Baba yatmaktadr. Yu-

nusa naziresi olan bir Molla Kasm da var. Bu mahls tayan
iirlerin bu ikisinden birine, yahut bir baka Kasma id olmas
ihtimali vardr.
Kasm: Otman Baba Kalenderlerindendir. Ancak Otman Baba dervi

leri, Bektler tarafndan temsil edildikten ve Otman Baba, bir
Bekt azizi tannp tekkesi, Bekt tekkesi olduktan sonra, yni
X V I. yzylda, yahut bundan daha sonra yaad muhakkaktr.
Kuvevtli bir hurfdir.
Kaygusuz Abdal: Birok iirlerinde, Abdal Musa dervii olduunu, ak

a syler. Bu bakmdan Kaygusuzun, XIV. yzylda yaadn,
nihayet X V. asrn ilk yllarnda ldn kabul etmek icab eder.
AntalyalI ve bir beyin olu olduu, Menkbnda yazldr. M
srdaki Bekt tekkesinin kurucusu saylr ve bu tekke, Bek-
tlerin, drt halfe makamndan biridir.
Alev-Bekt iirinin kurucusu sayabileceimiz Kaygusuz,
pek orijinaldir. Gayet rahat ve ter-temiz iirler syler. Bzan
cins temyl, ok defa da gzelim yemeklerin hasreti, ayn za
manda esrara dknlk, onun, birok iirlerini, det srrealist
bir renge boyar.
Nesri de iirlerinin edsm tar ve iirleri kadar kuvvetli ve
orijinaldir.
Kazak Abdal: Kaygusuz tarznda iirleri vardr. Orijinal bir ir olan

Kazak Abdaln ad, bir iirinden anladmz gibi Ahmettir. Bal
Sultann mensuplarndan olduunu, onu, btn hususiyetleriyle,
giyimiyle kuamyla, cezbesiyle, konuma, hatt yrme tarzyla
belirten bir iirinden anlyoruz.
Keml: X IX . yzylda yayan ve mrn gezmekle geiren bir Bek-

t iridir.
Koyunolu: Osmanoullaryla Safavlerin savalar devrinde, yni XVII.

yzylda yaadn sanyoruz.
Kul Himmet: Bir iirinden aka anlyoruz ki Kul Himmet, Pr Sultan

Abdaln dervilerindendir. Pr Sultan kadar orijinal, ili ve zl
bir irdir. XVII. yzylda yaamtr.
Kul Mustafa: ran-Osmanl siyas rekabeti devrinde yaadn, srgne

gittiini anlatan ve Teslim A bdaldan yardm istiyen bir iirin
den anlyoruz.
Kul Huseyn: Iiuseyn mahlasyla iirler yazan ve Kul Himmetle a

da olan ir olmas ihtimli vardr.
Kul Yusuf: Pr Sultan Abdal, bir iirinde Kul Yusuf adl bir azizden
bahseder. htiml Kul Yusuf, budur.
Lala Sultan: Azerbaycanda yaadn, lehesinden anlyoruz. htiml

smail Safav, yahut ah Tahmasb devrinde yaamtr.
Mihrb: Mihrb brhim Baba, Krm Hanzdelerindendir. Genliin

de bahriye snfna girmi, kolaalma kadar ykselmitir. s
tanbulda, Stlce Bekt tekkesinde Mnr Babaya intisab etmi,
ayn tekkede dervi olmu ve rehberlik hizmetinde bulunmu
tur. Ahmed Cemleddin elebiyle babalarn aras ald sra
larda stanbuldan, babalar tarafndan vekil edilerek Hac Bek-
taa gnderilmi, orada, Ahmed Cemleddin elebi tarafndan,
kendisine iczet verilerek baba yaplmtr. Ekseri zamann demle
ve cezbe leminde geiren ve birka kiiden baka kimseye nasip
vermiyen Mihrb, 1919 da, stanbulda veft etmitir.
Aruzla ve heceyle yazd iirler, gerekten de gzeldir. Mih
rb, bilhassa huruflie inanm bir Bekt babasdr.
Mirt: Iczetli hocalardan olan ve Hac Bekta Tekkesi eyhi Trb

Ali Dede Babadan (lm. 1839) nasib alan M irt, Kaleciklidir.
Sazyla yer yer gezer, muamm asar, irlerle boy lrd. i
irleri, gzelcedir.
Muhyiddn Abdal: Bekt irleri arasnda gerekten de orijinal ve ok

kuvvetli bir irdir. Huruf inancn, btn varlyla benimse
mitir. 1478 de len huruf ve Kalenderi, Otman Babaya baldr.
Otman Babann, dervilerinden Kk Abdal tarafndan yazlan
Vilyet-nme sinden de anlald vehile Bektlerle aras,
pek iyi deildir. Fakat sonradan Bektler, bu azizi, kendilerin
den saymlar ve tekkesi, bir Bekt tekkesi olmutur. Muhyid-
din Abdal, Fazlet-nme shibi Yem nnin, aka bildirdii
gibi 1495-96 da, Otman Baba tlipleri tarafndan kutup tannan
Akyazldan, 1516 da len Bal Sultandan bahsettiine gre bun
lardan sonra yaamtr. Her halde XVI. yzylda, nihyet XVII.
yzyln balarnda yaamtr.
Nc (Klsum Bac): Turhalaldr. amlca Bekt Tekkesi eyhi Nr

Babaya intisab etmitir. Fakat son zamanlarnda, HaJvetliin a-
bn kolundan gelen ve hliyle, Melmeti temsl eden Ftih tr-
bedr Ahmed Amie ulam ve Melmet neesine shib olmu
tur. 1928 de, stanbulda lmtr. iirlerinde, Varlk Birliinin
snrsz zevki vardr. Bz nefeslerinde Klsum, bz nefeslerinde
Nc mahlsm kullanmtr.
I
Necm: Mora Yeniehirli Fenn Babann kk kardeidir. Huruflii
temsil eden iirleri vardr. Melmet neesine de shiptir. Kar
deinden birka yl sonra lmtr.
Nesimi: X V . yzyln balarnda, inanc ve iirleri yznden, Halebde

derisi yzlerek ldrlen ve hurufliin kurucusu Fazlllhm
halfesi olan Seyyid Nesm olmasa gerektir. Essen K ul Ne-
sm mahlsl bz iirleri de var.
Neyzen Tevfik; Neyiyle, m eyiyle bir lem olan, iriyle insan ve in
sanl dile getiren, yanan, yaklan, knayan, knanan, bir vol
kan gibi pskren, kkriyen, bir deniz gibi coup ahlanan bu
mstesna ir, zmir M evlevi eyhi kir Dedeye intisb ederek
M evlevi olmu, stanbulda, Stlce Bekt eyhi Mnr Ba
baya intisab edip Bektlie girmi, fakat nihyet tarkatlerin
deil, mezheplerin ve dinlerin bile stne kmtr. 1953 Ocak
aynn yirm i sekizinci aramba gn, gnllere gmlen Ney-
zeni, Bekt irleri arasnda ammzn sebebi, onun bz iir
lerinde, Bekt edebiyatnn karakterlerinin bulunmasndan zi
yde, dim okuyan ve bir an bile kendi kendisini mlden geri
kalmyan bu m tefekkir insann dilinde, bu eskimi ve dilden
dile devrede-ede ypranm, haytiyetini kaybetmi konularn,
nasl canl, asr ve orijinal bir ifdeye brndn gstermek
tir.
Noks: Hakknda bir bilgimiz yoktur.
Perian Baba: Hac Haan Dede Babadan sonra bir mddet Hac Bekta
tekkesinde dedebabalk eden Konyal Perian Mehmet Dede Ba
ba, bu makamdan ayrldktan sonra bir mddet sayhatle vakit
geirmi, bundan sonra da Yedikuledeki Bekt tekkesinde otur
mu ve 1875 te, Hacbektata lm, oraya gmlmtr.
Pir Ali: Osmanoullaryla Safavlerin arasnn ak olduu devirlerde

ve ihtiml ah smailin malbiyetinden sonra yazd iir, ya-
ad a aklamadadr.
P ir Mehmet: Elimizde, pek az iirleri olan bu irin, Pir Sultan A b

daln olu olduunu, bir nefesinden anlyoruz. .
Pir Sultan Abdal: ah Tahmasb devrinde, Anadoluda bir isyan hare

ketinin bana geen v e Sivasta aslan Pir Sultan Abdal, Bekt
edebiyatnn en lirik ve orijinal iridir. Bulularndaki kudret,
ifdesindeki ililik, m evzlanndaki hayatiyet bakmndan bu
zmre eedbiyatmda ei yoktur desek, hi de yanlmam oluruz.
Rhi (B eybaba): M edrese tahsili grp iczetnme alan, kadlklarda

bulunan Rh, V. M uradla mnsebeti yznden zmire srl
m, oraya yerlemitir. zm irde Hazine avukatl yapan Rh
F. 2
Beybaba, konanda Bekt yini icr ederdi. stanbulda, Ru
melihisarndaki ehitlik Bekt Tekkesi eyhi, Halfe Abdn-
nfi Babadan iczet almtr. 1898 de zmirde veft eden Ruh,
yalnz irliiyle deil, esprileriyle de hret kazanm ve zmir-
de, bir irfn muhiti yapm bir irdir.
Sdk: 1897 de len bir Sdk Babadan baka bu mahls kullanan ir

lerin olduu da muhakkaktr.
Said Emre: Hac Bekta kavuan, onun Mekaalt m, Arapadan

Trkeye nesir olarak eviren ve Hac Bektatan sonra, halfesi,
Hacm Sultana intisab eden Said Emre, Hac Bekta Vilyet-
nm esine gre, AksaraylI Molla Sdeddindir. X III.-XIV. yz
ylda yayan ve Yunus Emrenin yolunu gden kudretli bir
irdir.
Seher Abdal: Aruzla yazd Helv v Nn adl mesneviden anlad

mza gre Battal Gaziyi pr tanyan Rum abdallarmdandr
( Fazlet-nme, basma ns. st. 1325-1327, s. 298-303). Bu bakm
dan, bu zt, X V I.-X V II. yzyllarda yayan bir ir olsa gerektir.
Selm: 1585 te len Zeyn Selm Mustafadan baka Msr-i Niyznin

aleyhinde bulunan ve 1629-30 da len ve Ksklya gmlen Se
lm A li vardr. Ayrca 1813 te, stanbulda len Nakbend, z
mirli Selm Mustafa vardr. evk- tarab makamndan bestele
nen naatiyle mehur olan bu ztn da dierleri gibi Bektlikle
ilgisi yoktur zannmdayz. Her halde bunlardan baka bir Bekt
Selm de olsa gerek.
Sersem Abdal: Kalender Sultann ldrlmesinden sonra Hac Bekta

tekkesi, yirmi yl bo kalm, 1551 de, vezirken vezirlii terk
edip Bal Sultana intisab etmi olan Sersem A li Baba, dergha
gelip mcerret babaln temsile balam, 1569-70 te lmtr.
Bektlerce Sersem Abdal mahlsm tayan iirler, bu ztndr.
Seyrn: 1807 de Everekte domutur. Babas, bir mahalle mescidinin

imamdr. Seyrn, medrese tahsili grm, Abdlmecid zamann
da stanbula gelmi, hecivleri yznden takibe uram, mem
leketine kamtr. Son demleri, cezbe leminde geen Seyrn,
1866 da lmtr.
Seyrnnin ok gzel b ir dili, btn insanlar kavryan be
er bir dnya gr, sosyal olaylar inceliyen keskin bir zeks
vardr. Son devirlerin en kudretli b ir halk iridir. Onun iirleri,
zmre erevesinden tammiyle tam, btn halka mal olmu
tur.
h: Bu ir hakknda hibir bilgimiz yok. Ancak, Bekt erknn

dan, hem de tam bir ekilde bahseden nefesi, bize, bu irin,
Bektliin kuruluundan sonra, yni hi olmazsa X V I. yz
ylda, hatt bu yzyln sonlarnda yaad hakknda bir fikir
verebiliyor.
eyholu Satu: Bir iiri. Yunus dvnna girmi olan bu ir hakknda

da hibir ey bilmiyoruz. Yalnz, kendi ifdesinden de anlyoruz
ki Yunustan sonra yaamtr, onun mensub olduu zmreden
dir; dil bakmndan da Yunusun andan ok uzak bir ada
yaamamtr.
r: Hac Bekta ve Bekta mahlsl iirleri de bulunan bir irin

dier b ir mahls da r dir diyenler vardr. Bektlere gre
r, Hac Bekt- V elnin mahlsdr. Bzlarma greyse
r ve Bekta mahlsl iirler, Bekt elebilerinden III.
Bekta elebinindir (Hac Bekta maddesine de baknz).
Teslim Abdal: Denizlide, bu ad tayan b ir merkat vardr. iirlerine

nazaran bu ir, Osmanoulalryla Safavlerin sava devirlerin
de yaamtr.
Trb: 1868 de, Hac Bekta tekkesi eyhi iken vefat eden Yanbollu
Trb A li Dedebabadr. Zamannda, halk irleri arasnda b
yk bir hret kazanm olan Trb, daha ziyade aruzla, fakat
gerekten de acemice, krk-dzen iirler yazmtr. Dvn ede
biyatnn tesiri altnda kalan ve bilhassa Fuzlye zenip onu
taklide kalkan bu irin dvn, baslmtr.
Vahdet: 1628-29 da Hac Bekta tekkesine eyh olup 1650 de len Di-
metokal Halil Vahdet Baba, elimizdeki iirlerine nazaran dvn
edebiyat teknik ve estetiini kabul etmekle beraber, mensub
olduu zmrenin btn hususiyetlerini, iirleriyle verebilen kuv
vetli bir irdir. Tercinden, 1569-70 te len Sersem A li Dede-
baba hayattayken Bektlie girdiini ve bu bakmdan da uzun
mrl olduunu anlyoruz.
Vei: Rumelide ve Smrknet kylerinden birinde Veli adl bir azizin

mezar var. Fakat bu zt hakknda hibir bilgimiz yok.
Veysel: Bz iirleri, toplu bir halde, yahut dergilerde, antolojilerde k

m olan bu m ve ada halk iri, ok zek, ok kudretli bir
irdir. Grt kimselerden, girdii muhitlerden, duyduu
modern iirlerden mteessir olan Veysel, bz iirlerinde, tama.-
miyle yenileebilmi, det bugnk iirden rnekler vermitir.
Vrn: Bektlere gre N ecefteki Bekt tekkesinde babalk etmi ve

ah Abbasla (saltanat: 1587-1628) grmtr. Yine Bekt
geleneine gre Vrn, lmemitir, srrolmu, yni gnn birin
de, ortadan kaybolmutur. imdi eseri bile kalmyan Necef, Bek
t derghnda, stnde tac bulunan bir stun, onun srrolduu
yer olarak ziyret edilirmi. Vrn, iirlerinde, A lnin Tanrl
n aka syler. Nusayr olduunu ifde eden iirlerine bakp
onu, bu mezhepten sananlar, tamamiyle yanlmlardr. Alev
inanlarndan biri, Hce Nasreddn Tsyi, A linin zamannda
yaam ve ona Tanr dedii iin birka kere ldrm, fakat Ali
tarafndan, yine acnarak birka kere diriltilmi ve son-ucu, ha
yatta braklm saymaktr (baknz, Ahmet Hzr ve Ali Hayder
basm Fazlet-nme, s. 133-140). Vrn, Nusayryim demekle,
ancak bu inan belirtmede ve A liyi, Tanr kabul ettiini sy
lemededir. Vrnnin byk bir dvn vardr. Bir de huruflie
it kk bir rislesi vardr. Bu risle, ta basmas ve hurufatla,
birka kere baslmtr. Hurufatla baslan nsha Nazm nesr-i
Vrn Baba baln tamakta ve dvnndan pek az iiri de
ihtiv etmektedir.
Yeksn: Bu ir hakknda, hibir bilgimiz yoktur.
Yunus Emre: X III.-XIV. yzyllarda yaamtr. Sivrihisarn Sarkyn-

dendir. Gelenee gre Hac Bektala grmtr. Hac Bekta,
onu, Tapduk Babaya gndermitir. Kendisi, Baba Tapduka men-
sub olduunu, birok iirinde syler. Bir iirinde de Tapdukun,
1307-1308 de, Giylanda ldrlen Barak Babanm, onun da Saru
Saltukun mrdi olduunu syler. Hac Bekta Vilyet-nmesi-
ne gre bu azizlerin de, Hac Bekta halfesidir.
Tarih kaynaklar, Yunusun ve arkadalarnn, Hac Bektan
da mensub olduu Baballar zmresinden olduunu aka gs
termektedir. Baballar zmresiyse, sonradan kurulan ve kuru
luunu, ancak XVI. yzylda tamamlyan Bektliin asldr. Bu
bakmdan Yunusu, Bekt irleri arasna aldk.
1320-1321 de lp Sarkye gmlen Yunus Emre, yalnz ya-

ad an deil, asrlar boyunca btn Trk edebiyatnn en
orijinal ve en kudretli, esiz bir iridir. Halk edebiyat, btn
zmre edebiyatlaryla tm olarak, ilham kaynan, Yunusta
bulmutur.
Zahm: ankrldr. 1787-88 de lmtr.
Zikr: Dilden dile gelen rivyetlere gre Zikr, X IX . yzylda yaam

tr. Ermeni olduu halde Bektalie girmi, dervi ve baba ol
mutur. stanbulda yaam ve bu ehirde lmtr.
Yunus Emre ve Taptuklar hakknda bulduumuz yeni ve pek mhim

bz bilgiler, kitabmzn sonuna eklenmitir. A. G.
KENDLERNCE KENDLER
Erdebl Ocana ve kendi ilerinden, seyyid, yni peygamber soyun

dan olduklarna inandklar ocaklara bal olan Alevlerle, ayn inanlar
benimsemekle beraber bir tarkati temsil eden Bektler, kendilerini,
en doru yolun yolcusu sayarlar. Alevlik, babadan oula, srp gider,
hriten birisi, bu yola giremez. Bektalikse hriten adam kazanr ve
br tarkatlere benzer. Herhangi bir ahs, Bekt olmak iin, birisi
nin delletiyle bir babaya, yni Bekt eyhine ba-vrur- ve muayyen
bir trenle tarkate alnr.
Bektler, kendi yollarn, en doru ve esasl bir yol sayarlar, on

iki tarkatin ba biziz derler. Yine aralarnda, On iki tavladan boa
nan, bizim tavlada karr eder sz, bir atalar-sz gibi sylene-gelmi-
tir. Alevlerse, Biz, suyu, kynamdan iiyoruz diye Muhammed soyun
dan nasib aldklarn, vnerek sylerler.
A lev ve Bektler, mezheplerinin, Cafer, yni Oniki mam tan

yan a kolu (tm m iyye - Isn-aeriyye) olduunu iddia ederler. Fakat
bu mezhebin uslnden, frundan haberleri bile yoktur.
Onlarca, Muhammed Peygambere isnd edilen ve mmetim, yakn

da yetmi ble ayrlacak; bu blklerin hepsi de cehennemdedir,
ancak biri kurtulmutur melindeki hadste anlan kurtulmu blk,
kendileridir. Bu inantan dolay da kendilerine Grh- Nc, yni
kurtulmu sr adn verirler.
Kendilerine olan inanlar, pek byktr. Bu inanc, eitli nefeslerle

anlatrlar. Bu blmde, kendilerinin azndan kendilerini dinliyeceksiniz.
Kim ne bilr bizi nice soydanuz
Ne zerrece oddan ne hod sudanuz
Bizim meftunumuz marifet syler

Biz Horasan mlkndeki boydanuz
Yedi deniz bizim kekiilmzde

Hacm umman ise biz de gldenz
Hzr lyas bizim yoldamzdur

Ne zerrece gnden ne hod aydanuz
Yedi tamu bize nevbalar oldu

Sekiz umak iindeki kydenz
Bizim zahmmza merhem bulunmaz

Biz kader okunda gizli yaydanuz
Turda Musa durup miinct eyler

Neslimizi sorar isen H oydanuz
Abdal Musa oldum geldim cihna

A rif anlar bizi nice soydanuz
3. beyitteki Hacm iin Alamaya baknz.

4. beyitteki Hzr ve lyas iin de Alamaya baknz.
7. beyitteki Musa ve Tur iin de Alama ya.
II
Biz Urum Abdallaryz

Maksudumuz yrdr bizim
Getik ziynet kabsmdan
Gencnemiz erdir bizim
Dim klarz biz zr

Harceyleriz elden var
Dost yoluna verdik seri
Mnkirimiz hrdr bizim
Ak blblyz teriz
Rh- Hakka yz tutarz
Mn gevherin satarz
Mridimiz vardr bizim
stivy gzler gzm

Sebalmesndir yzm
Enel-Hakk syler szm
Mircmz drdr bizim
Haber aldk muhkemttan

Gemeyiz zttan sfttan
Balm nihan syler Haktan
rdmz srdr bizim
4. beyitteki stiva, Sebalnesn, Enel-Hak ve Mira iin Alamaya baknz.
III
mam Cafer kullaryuz [*]

Sohbetimiz nihn olur
lmezden evvel lmz
Vasl- can olan can olur
Budur evvel budur hr

Bundadr mahabbet mihir
K fr her mezhepte kfr
Bunda kfr iman olur
Bunda kibr ile kin olmaz

Hem sen olup hem ben olmaz
dem ldrsen kan olmaz
Nefes ldrsen kan olur
mam kullar derilir

Erknda sohbet srlr
[*] Bu iir, M ankb-al-esrr Behcet-al-ahrr dadr.

Maher sorusu sorulur
Bunda l dvn olur
arben tahr iilir

Mkil hallolur seilir
Kan olan iten geilir
Erenler mrvet knolur [**]
mm kullar kul elhak

Derdine derman iste tak
yz altm alt urak
Sekizi usl-dn olur
ah Hatym der candaym

Hak dvnnda gndeyim
Sen sendesin ben bendeyim
Ne sen olur ne ben olur
Knolur: Kn olur (vezin yznden byle okunur).

iirin 6 . drtlndeki yz altm alt urak, Alevilerce, ylm gnle
rine ve bir inana gre bedendeki kemik, damar ve iliklerin saysna uygun
olarak tannan yz altm tarikat makamdr. Halfe, pr, mrid, rehber,
mushib, mrebb, in ve mereb duraklan, yolun esaslardr.
IV
Nc derler bir grha uradm

Hep biri birinin alm elini
Meknnz kanda dedim syledim
Mekn tutmu hakykatin ilini
Yklerin ll gevherden tutmular

Toplayban bir mizanda ekmiler
Dost bahesine mahabbet ekmiler
renigr bbnm dilini
Stleri kudret glnden alnm

Tamzl o krklardan alnm
Orucu tutulmu farz klnm
Hak etmemi o kuluna zulumu
Eer rif isen z gzle uzat
Tasdik k isen harfini gzet
Kavilini bala kendini dzet
Anlaygr malabbetin szunu
Akn erbetinden itim hk oldum

Kudretten donumu giydim pk oldum
Hem Hakka ulatm hem de Hak oldum
Ann iin rd etmem lm
Akn erbetinden ien ildir

Krklara nian gsteren sildr
ah Haty hizmetine kaildir
Mevlm esirgesin mmin kulunu
Bu iir, M ankb-al-esrr B ehcet-al-ahrr da kaytldr.
Eer tarkatten sul edersen

Murtaz A ldir pirimiz bizim
Gregeldiimiz siiregideriz
Krklardan ayrlm srmz bizim
Edepliyz kimesneye bakmayuz

Rz kapusundan tara kmayuz
Cennet cehennem korkusu ekmeyiiz
Bunda sorulmutur sorumuz bizim
Srr- Hakka gereklere ba kotuk

iy yerimiz yoktur krede pitik
Ne yoldan ne farzdan snnetten dtk
Erenler cemidir yerimiz bizim
Kazancmz meydana getiririz

Eksikliimiz varsa bitiririz
Aina mereb evindotururuz
Bine saylmtr birimiz bizim
Dervi Hatyim der gerek erenler
Onda piman olur bunda yerenler
Bin kana bir mrvet dedik erenler
Gerekler dndr darmz bizim
VI
Muhammed A linin aldm destini

Hak deyip tuttuum elden ayrlmam
Oniki mmm tuttum yolunu
Hak deyip tuttuum yoldan ayrlmam
Mridin nefesi Hak nefesidir

Szn tutmyan Hakkm nesidir
Mridin rzs Hak rzsdr
Mridin gittii yol da yolumdur

Gitme dediine giden zlimdir
Zhirde btnda Hud almdir
Hep erenler bir araya derilse

Cmle klara ksmet verilse
Aikre Hak gz ile grlse
ah Hatyim Hak bil tuttuun eli

Zhirde btnda Hak gre kulu
Gerek erenlerden aldm haberi
VII
Bu yolun tesi Haktr

Mrvet hey erenler mrvet
Bu yoldan zge yol yoktur
Yolda nefes ldrmezler
Yezid der kaldrmazlar
Mrvet deyeni vurmazlar
Ak oduna yanageldim
Pervneve dnegeldim
Bin kan ettim yine geldim
lm-i K urandr dilimiz

Srr- hakykat yolumuz
mam Caferin kuluyuz
ah Hatyim hale geldim

Hl iinde yola geldim
Eksikliyim dile geldim
4. drtlk iin Alamada Dvazdeh mam ve Oniki mam maddeelrin

baknz.
VIII
Karki karlca da grdn m

Buldurmu eyymn eriyip gider
Akan sulardan sen ibret aldn m
Yzn yerlere sryp gider
Kadirsin hey ulu ahm kadirsin

Her nereye baksam anda hazrsn
stmzde drt keli adrsn
Cmlemizi birden bryp gider
Sra sra gelen ol ulu kular

Srl olur yakmaz an gneler
Evvel ezel meyva veren aalar
Anlar da kalmayp ryp gider
Derindir deryamz bizim boylanmaz
Binbir kelm desem biri anlanmaz
Kii krarsz yulara balanmaz
Yular boynunda sryp gider
ah Hatyim syler sz znden

Dervilerin saknptr gznden
Olur olmaz mnkirlerin gznden
Esriyip gnlmz faryp gider
IX
Biz ezelden t ebed meydna gelmilerdeniz

h- merdn kna merdne gelmilerdeniz
Yazmaa Hakkm kelmullh- ntk erhini

Bu beynn ilmine K u rna gelmilerdeniz
Gayb-i mutlaktan tem-y ruh- zb in

Bu ehdet milkine seyrne gelmilerdeniz
Kinat sret-i rahmana tebdil eyleriz

Rh- Kudsn rhuyuz inna gelmilerdeniz
Bir muanber turrann kfrne menn dedik

Hakka teslm olmuuz mna gelmilerdeniz
Ski-i bki elinden mest olup imekteyiz

Katre mest olmuuz mestne gelmilerdeniz
Ey Haty d-i ekberdi' cemli dilberin

Biz bu d-i ekbere kurbna gelmilerdeniz
Erefolu al haberi
Blahe biz iz gl bizdedir
Biz h- merdan kuluyuz
Yetmi iki dil bizdedir
dem vardr cismi semiz
A lr abdest olmaz temiz
Halk dahleylemek nemiz
Bilcmle vebl bizdedir
Erlik midir eri yormak

Irak yoldan laber sormak
Cennetteki sekiz rmak
Akan cokun sel bizdedir
Ar vardr uup gezer

Teni tenden seip gezer
Zhid bizden kap gezer
Ar biziz bal bizdedir
Kimi sf kimi hac

Cmlemiz Hakka duac
Rasl-i ekremin tac
Aba hrka al bizdedir
Dervilerin kkeiyz
Tekkelerin ieiyz
Hlc Bekta keiyz
Edeb erkn yol bizdedir
Kuldur Haan Dedem kuldur

Mny syliyen dildir
Elif Hakka doru yoldur
Cim ararsan dal bizdedir
Bu nefesin son drtlndeki elif, cim, dal, Arab alfabesindeki harftir.

Elif, dz bir izgi olduu iin eskiler, bu harfi, sevgilinin boyuna benzetirler.
Cim, kvrk bir harftir, bunu, kvrlan saa ve yine iki bklm bir harf olan
dal da gamdan bklm boya benzetmilerdir. Ayn zamanda elif, ebced h e
sabnda 1, cim, 3, dal da 4 saysna karlktr, tu ta n 8 eder. Drt kirpik, iki
ka ve bir sa, yedi hattr, Kurnn ilk sresi olan Ftiha da yedi yettir.
Her biri, drt unsurdan, yni ate, hava, su ve topraktan m eydana gelmitir.
Drde arplrsa 28 eder ki Kurnm yazld Arap dilinde de 28 harf vardr.
Sa, ortadan ikiye ayrlnca yedi hat, sekiz olur. Drt unsura arplnca 32 eder.
Hurf mezhebini kuran Fazlllhn, mezhebin esaslarm ihtiv eden Cvi-
dn adl kitab Farsadr, yni 32 harften meydana gelmitir, buna irettir.
Rind- fniler bu dny-y fendan getiler
Zhid sorma arb- dil-gdan getiler
h in k eylediler ten libsin terkedip

Terk-i tecrd oldular tc kabadan getiler
ldler lmezden ndin yani kim layyoldular

Bu ten-i hkyi kodular semdan getiler
Bir nefes ey hce tat klmadlar zer in

Ehl-i tevhd oldular zerk u riyden getiler
Tlib-i h- hakykat oldular abdller

Hayreti el yudular her mcerdan getiler
Son beyitteki Abdller iin Alamadaki Abdl maddesine baknz.
X II
Bezm-i gamda dstum ben bende sanma niyem

Mihnet derd belnn ben de bir yoldaiyem
Can ile ba oynamakta yine iy Leyl-hrm

Ik meydnnda Mecnnun bu giin pdsiyem
Ik- dilber bir nefes benden nice olsun ciid

Gam beybnnda hem yolda hem kardaiyem
Zhid ltfet benim eydlm mazr tut

Mest-i km sanma kim meyhneler kalliyem
h hakkyn bugn iy Hayreti hayrn zr

Hnkal- k iinde ba auk Bekdiyem
X III
stnndr bizim iy dst beytullhmz

K nda gsterdi cemli nurunu Allhmz [*]
[*] K anda: Ki anda (vezin yznden).

Bu msfir-hne-i delirin der dvnn
Ah u hrrUa mzeyyen kld ahm hmz
Her ged bir pdha bende olmutur vel

Biz de Rm abdlyuz bizim A lrd ir hmz
Kabrimiz zre gelicek alan yoldalar

Yakmasn sizi bizim oddur biten her kahmz
Biz fakyriz meskenet topradr mesken bize

Biz gedyuz Hayret! derviliktir chmz
beyitteki Rm Abdalleri iin Alama ya baknz.
X IV
Seyran edip u lemi gezerken

Uradm grdm bir blk canlar
Cmlesinin erkn b ir yolu bir
Mevlm bir nurdan yaratm anlan
Cmle bir mride demiler bel

Tebihleri Allah Muhammed A l
Merebi Hseyn ismi Alev
Muhammed A lye kar yollar
Duraklar irfan bayle bostan

Silinmi kalbleri gmandan pastan
Cmlenin murad bir fidan dosttan
Ar gibi sadlar nleri
Srat mizan bunda gemiler

Varlk benlik kaFasn ykmlar
A l giymiler yas donundan kmar
Gece kadir gndz bayram gnleri
Cennet istemezler azm-i ddre

Ne korku ekerler tamuya nre
Secde klmaktan gemiler dvre
Ddre kar tutmular ynleri
Bir nefeste bir imama uymular
Birinin niyazn bine saymlar
Kaynayp da kaptan kaba konmular
ah Huseyn uruna akm kanlar
Kul Himmetim gereklerin bu meydan

zn kurtarmlar sft- erden
Hep imiler krklar itii meyden
Haber duymu dost ilinden canlan
Bu iir, M ankb-al-esrr B ehcet-al-ahrr da kaytldr.
XV
Dn gece seyrimde bir sara vardm

Niyaz ile kaplar alr
Lleli snbll ban grdm
Blbl ter gnce gller alr
Pazarnda gl alrlar satarlar

Koklaban can cana katarlar
Gerekleri bir kl ile yederler
Mminlere hlle donu biiiir
Dallarnda baharlar yazl

Yapraklar bir sraya dizili
Meeirler kurbanlar kuzulu
Canlar balanr kandan geilir
Gl kokusu Muhammedin teridir

Gnlii sf olanlar Hakkn yridir
ka makun bergzrdr
Sevdalar nasibler nurlar salr
Bu ar Kul Ilim m etim erenler a

Bu arda satarlar erenler var
Bu ann ad var gnl pazar
Engrlar ezilir meyler iilir
Biz Muhammed A l diyenlerdeniz
Derghna gider bu yollarmz
ol gzel A lyi sevenlerdeniz
Dvazdemam okur bu dillerimiz [*]
Biz mminiz mnfktan endik

Trb olduk topraklara dendik
Kemer-bestelerde kuak kuandk
Baldr A lye u bellerimiz
Biz mminiz kalbimizde kara yok

Bunda yoka avr demezler vara yok
Nasb olmu ayrla re yok
Meer harla ald gllerimiz
Biz de d aldk bizden uludan

hsan Muhammedden mrvet A lden
Katara balyz kal belden
Bata deil etekte ellerimiz
Musahibe candan balarmz var

inya gnl alarmz var
Dudulu kumrulu balarmz var
ah ah der de ter blbllerimiz
Kul Himmetim sen de katara dzel

Mahabbet mlknde hr ezel
Severim hm hsn ne gzel
Aynndadr daim hayallerimiz
[*] Dvazdemam: Dvazdeh mam (vezin yznden).

iirdeki Kcmer-beste, Mushib, Aina iin Alamaya baknz.
X VII
Bizi bu sevdaya salan

Kend cenb- Allahtr
Bu sevdaya meyil veren
i gc eyvallahtr
Eyvallah bilen kii
Her dem artar ak cuu
Rasln bindii ta
Hl durur muallktr
Bir szm vardr tutana

Er odur Haktan utana
Kul olmuuz Pir Sultana
Eii de kbleghtr
Er odur ki Haktan e
Desti dmnma dee
Benzemez aaya beye
Ali ah bir ulu ahtr
Dest dmeni salmanam

Cevhersiz gle dalmanam
Krklar sili Selmam
im gcm eydullahtr
Kul Himmetim okur yazar

u cihn eler gezer
Haktan bize oldu nazar
Bu bir srr- srrullahtr
kinci drtlkteki muallk ta hikyesi udur: Muhammed Peygamber, Mi

ra gecesi, bir anda, Mekkeden Kudse gitmi, orada peygamberlerin ruhla
rna imam olup iki rikat namaz kldrm, sonra bir taa ayan basm, ora
dan ge ykselmeye balam, ta da, ykselmeye balaynca Muhammed, eliyle
dur ya mbarek deyince muallkta kalm.
X V III
Arzulayp geldim devr-i demden

Ey gruh- nc size ak olsun
Nasihati byle aldm dedemden
Ey grul- nc size ak olsun
Szlerdedir gzel ahm yollar

Medh-i Haydar okur dim dilleri
Seherde alr gnce glleri
Kimse bilmez kimdir bizim ulumuz
Anlyamaz Yezid ksm dilimiz
Muhmmed A liye kar yolumuz
Nc gruhunun parlyor mh
Nciler olmutur srrn gh
Nuhun gemisine bindik biz dahi
Tlib olup ikrar veren kiimiz

Hayra tebdil olur her bir iimiz
Melek nindr her gidiimiz
Varam haber soram garip blble

Kokusunu syler her dem bu gle
Sersemin niyz heman bu yola
Giirh- nc iin Alamaya baknz.
X IX
Gel gnl mlkne bir nazar eyle

Mahabbet arzeder hallerimiz var
Ayni cemde bugn ak- yr ile
Hakka doru gider yollarmz var
Rehberim Muhammed mridim Al

Hacm ultan Onikmamm gl [*]
Gnller aynas ah Kzl Deli
Okuruz ismini dillerimiz var
Mminin K besi gnl evidir

Kudret hzinesi Hakkn yeridir
Prim cansz dvarlar yrtr
Balm Sultan gibi ballarmz var
[*] Onik-mam: Oniki mam (vezin yznden).

k olan akn yolundan anlar
Gerekler era sabahtan yanar
P ir meydandr bu a olan doyar
Susuzlar kandrr gllerimiz var
Krklar meclisinde Selman iinde

Katma Ana hr glman iinde
Ayn cemde bugn devran iinde
Derun Abdal gibi kullarmz var
Ayn- cem, Hacm Sultan, Kzl Deli, Balm Sultan ve Harklar meclisi
iin Alamaya baknz.
XX
Ser-emedir erenlere pirimiz

Ulumuz Muhammed A ldir bizim
Bel dediimiz yoldan dnmeyiz
Srdmz irfan yoluudr bizim
Ykmz gevherdir bakr satmayz

Doru yolu koyup eri gitmeyiz
Dvlara dp inad etmeyiz
Szmz ezelden belidir bizim
K o yiit siperin yzne tutar

Yahi ata biner kalgdr kar
Bahar eyyamnda bulank akar
Selimiz ummanlar selidir bizim
Canm biz mminler ile^ eleriz

Mnkirleri lnet ile talarz
Annn esridik biz serholanz
tiimiz kadeh doludur bizim
Mecnunlayn zler dada kalrsa

Leyllerin hacc tavaf klursa
lolu ismini sorar olursa
smimiz Kararsz V elidir bizim
Abdallm binasn sorarsan
Allah bir Muhammed A l Abdaldr
Hakykat ilminin asln ararsan
Cmle ululardan ulu Abdaldr
Ben bu Abdallktan gerye kalmam

Tuttum Abdall elden brakmam
Hem Hadce hem Ftma hem Selman
Kemer-bestclerin beli Abdaldr
Muhammed krklarda bir hayl grd

Ol hayl ne imi aslna erdi
Firdevs-i aldan ieri girdi
ten blbllerin dili Abdaldr
Muhammed krklara bel bes dedi

A lyi grnce Allah ,dost dedi
Hak Muhammed Abdal olmak istedi
Muhammed A lnin yolu Abdaldr
Dertli kemter anladn m hisab

Seyyid Battal Gazi Abdlvehhb
Hem doksan bin halfenin ahab [*]
Hnkr Hac Bekta Vel Abdaldr
[*] ahab: Sahibi.

Hadce, Ftma, Selman, Kemer-beste, Seyyid Battal Gazi, Abdlvehl
iin Alamaya baknz.
X X II
Bu zmre-i gl h kzlba desinler

Ol ski-i Kevser bular ayy desinler
Ho frka-i mnkir bize kall desinler
Ben fahrederim kim bana Bektai desinler
Dergh- A lnin bu da bir ta desinler
Cebreylemedi kimse bana kendim zendim

Mrid aradm bulmak iin kendimi kendim
Dnyda v ukbda ne bes var a efendim
Ben fahrederim kim bana Bekti desinler
Mnkir gibi kutt- tark olmyaym da

Chil-sfat adya reiiyk olmyaym da
Anlar gibi ln ire garyk olmyaym da
Rahmet A l evldna dmnna lnet

L net o Y ezdin din imnna lnet
Ikrrm inkr edenin cnna lnet
Bu rh- A l Zikri ki erkn- velden

db ile erkn ile rz- ezelden
Bu oldu bizim ksmetimiz kal beliden
X X III
Zincir kr eylemez bizlere sofu

Bin can ile bir cnne balyuz
Okuyup anladk emr-i mrufu
Hkm bki dil hne balyuz
L-mekndan f mekna gelmiz

Nice makamlarda mihmn olmuuz
Eynem tekin mevti bilmiz [*]
Klle men aleyh fn e balyuz [**]
Setik yrimizi ayrmzdan

Kimse vkf deil esrrmzdan
Dnmeyiz M irt ikrnmzdan
Hac Bekta pir sulte balyuz
[*] Nerde olursanz olun, lm, gelir atar size, hatt salamlatrlm
kalelerde bile olsanz (K urn, IV, 73).
[**] Yeryzndekilerin hepsi de lp gider (K urn, LV, 26).
menn deyben krr eyledik
Erenler bezmine l ekesine
Hakykat banda yetitik bittik
By aldk her glden iekesine
Sylesem mnamz smaz takrire

Esrr- noktamz gelmez tefsire
man ettik ikrar verdik bir pire
Er olduk er ile gerekesine
Vcd- Mutlaktr her yerde iyan

K rler zannederler ddr nilan
El-IIakku azharu mine ems iken [*]
Sofu ind eder eekesine
Mirt szlerim canl muamm

A rif olanlara olur hveyd
Elsiziz belsiziz dilsiziz amm
Gezeriz lemde erkekesine
Hak, Tanr, gneten daha aktr, daha meydandadr.
XXV
Krbn- cnd-i kn seyr-i Hakta bayuz

Dest-i Hayderden arb- Kevserin ayyyuz
h- kz bende-i l-i Ab ferryuz
Bir grh sultn- dehriz zmre-i Bektiyuz
L mekn iklimine azmedenin yoldayuz
Frz dny vii m fhya rabet etmeden

Gemiiz havf recdan dehre minnet etmeden
K evni seyrandr garez azm-i siyhat etmeden
Mest olup bezm-i elestten tze kldk humuz

Humuzdan cmle lem halkna mengumuz
Ddemiz Hakk grp Hakk iidir gumuz
Ey Selm bir nazarla hntay ahcr eden

Mnkire dav-y Hakk ta ile ihbr eden
Azm-i rha himmetiyle merkebin dvr eden
Son bentteki hntay ahcar etmek hikyesiyle duvar yrmek masal,

Hac Bekt- Vel Mankb nda (Vilyet-nm e) kaytl iki hikyedir. Hac
Bekta, bir gn kyllerden buday istemi, onlar da vermemiler, ta olsun
demi, budaylar ta olmu. Bir gn de, arslana binip bir ylan yular, baka
bir ylan da kam yapan ve bu suretle gelen bir ereni, bir kayaya binip onu
yrterek karlam.
XXVI
Pir dvnna uradm

Pirin dvn gldr gl
Oturmu kk sarayna
Taht- revn gldr gl
Glden terazi tutarlar

Gl alrlar gl satarlar
Gl ile gl tartarlar
ar pazan gldr gl
Kurusu gldr ya gl
Topra gldr ta gl
Has bahenin iindeki
Servi enar gldr gl
Glden deirmen dndrr

Gine glden gl vnr
Akar ark dner ark
Bendi pm an gldr gl
Gle gl Seyyid Nesml
Hakl nefesleri gldr
Hak oturur mihman canla
Cem-i canlar gldr gl
X X V II
Erenler ahtan gelirler

Al derler pirimize
Onikmam kullaryuz [*]
Mnkir ermez srrmza
Ate yanp kazan coar

Dalga gelir boydan aar
ulesi leme der
Bakn bizim nurumuza
Pirimiz krklar yediler

Bu yolu onlar kodular
Bize bylece dediler
Kan kanarsan srrmza
Baktk aslmz dem dir

Ksmetim veren Hudamdr
Halfeler pi-kademdir
Tac urdular serimize
Mrid mridine uydu

Erenler mansin duydu
Mnafklar nice kyd
T ektiler pirimize
Nesm sabakm piir

z n e malabbet dr
Bin bazergn gevher tar
Gnden gne armza
Onikmam: Oniki mam (vezin yznden).

Biz ki Rm Abdlyz her yerde var derghmz
Hnkah- k olur her dem ziyretghmz
Hc Bekt- Velnin erleri derler bize
Bende-i mukbilleriz srr- A ldir ahmz [*]
Terk-i tecrd fen olduumuzdur ltf- Hak

Grmz biz kendimiz pes menziline mstahak
Men aref srr rumzundan yr al bir sebak
Okuyup ilm-i lednn olagr ghmz
Onsekiz bin lemiz biz kintm aynyuz

Nsha-i sur vii kbr mmkintm aynyuz
Halkolunmu ne ki var ey-y ztu aynyuz
Nr ile pertev salur dnyda mihr- mhmz
Zhid bu ka slik k u sdklar

Nutk- Hak giiftra mlik k u sdklar
Srat ile h kezlik k u sdklar
rgrr maksd menzilgha l rhmz
y Cesr mbtcllar derd- ser bir bir eker

ille-i merdn- Riistem yydr ister eker
Gh olur inler dernum gh olur gamlar eker
Artar eksilmez gider bu nle zr hnz
[*] Seyyid Aldir olsa gerek.

M en aref, lm -i Iedm, Onsekiz bin lem, sha-i sur, Nsha-i Kbr,
Mmkint, Rstem iin Alamaya baknz.
X X IX
Sahr-y cedide yeni bir Mecnun

ntihb ettiler intihb oldum
Sahra benden ben de sahradan memnun
u var ki ne mmur ne harab oldum
Eski Mecnun gitti Leyl diyerek

Bamda bin trl sevd diyerek
Geldim bu leme Mevl diyerek
Kamu mecnunlara llbab oldum
Mihrb bu aka girelden beri

Yolunda can ba verelden beri
Cennet cemle erelden beri
eyh idim Mihrb imdi b oldum
DVZDEH MM
Muhammed Peygamberin veftndan sonra A linin halifeliini isti-

yenler ve onun etrafnda toplananlar olmutu. lk halfeden sonra
A li halfe olmu, nc halfe zamannda, hatt daha da nce Ali tara
fn tutanlara, taraftar anlamna gelen a ad veilmi, A linin, 661 de
ehd edilmesi zerine bunlar, byk olu Hasan halfe tanmlard. Ha
an, pek az bir mddet, kendisine uyanlar tarafndan halfe tannm,
am Valisi Muviye ile savam, fakat kendi taraftarlar arasnda kar
gaalklar km, nihayet bz artlarla Muviyeyle uzlamt. Bu art
larn biri de, Muviyenin lmnden sonra, halfenin, seimle tyin edil
mesiydi. Fakat Muviye, bu artlarn hibirini tutmam, lmnden nce,
yerine olu Y ezdi getirmiti. Hasanm salnda bile Muviyeye bat
etmiyen, A linin olu ve Hasanm kardei Huseyn, Y ezdin bat teklifini
reddetmi, Kfelilerin daveti zerine Iraka doru yola km, fakat Ker-
belda, Kfelilerle amllardan meydana gelen byk bir ordu tarafn
dan kuatlmt. Huseynin yannda, bir ksm seksen doksan yan ge
mi olan, bir ksm ise alt aylktan on sekiz yirmi yama kadar ocukluk
ve genlik anda bulunan yz kii vard. Kendisini ve yannda bulunan
kadnlarn ve akrabasn kuatan Yezd ordusuysa sava gn, amdan
gelen bin kiilik bir kuvvetle otuz iki bin kiiye varyordu. 680 de, Arab
aylarnn ilki olan M uharrem in onuncu gn bu yz kiilik kuvvet, otuz
iki bin kiiye, ikindiye kadar kar durmaya muvaffak oldu ve ikindi
st Huseyn, ehid edildi.
Huseynden sonra a n m bir ksm, A linin, dier olu Muham

med Hanefiyyeyi, bir ksm da, Huseynin olu A lyi, imm tand. Bun
dan sonra, imm tannan zt ldke a arasnda aykrlklar kt
ve bu mezhep, birok blklere ayrld. Bu blkler iinde en mehru
Isn-aeriyye = Onikiler bldr ve m m iyye denince bu blk
hatra gelir. Onikilerce altnc imam olan Cafer-al-Sdk, kendi hayatn
da, olu smaili imm tyin etmi, fakat smail, babasnn hayatnda
lmt. a n m bir ksm, smailden sonra olunu imm tanmt ki
bunlara sm liyye dendi. Bu yzden, Caferden sonra olu Msy
imm tanyan Onikiler frkas, Caferiyye diye de anlmaya balad.
Onikiler frkasnn tand Oniki imam, unlardr:

1. Aliyy-al-Murtaz (lm. 661),
2. Hasan-al-Mucteb (667),
3. Huseyn-al-ehd (680),
4. Huseyn olu A l Zeyn-al-bidn-al-Seccd (712),
5. A l olu Muhammed-al-Bkr (733),
6. Muhammed olu Cafer-al-Sdk (765),
7. Cafer olu Ms-l-Kzm (799),
8. Ms olu Aliyy-al-Rz (816),
9. Al olu Muhammed-al-Takyy-al-Cevd (826),
10. Muhammed olu Aliyy-al-Nakyy-al-Hd (868),
11. Al olu Hasan-al-Askeriyy-al-Zek (873),
12. Haan olu Muhammed-al-Mehd (?).
mmiyye, Onikinci imam, Muhammedi, Muhammed Peygam berin

hadslerinde ad geen ve son zamanlarda kp dnyay adaletle doldu
raca vdedilen Mehd olarak tanrlar. Onlarca 869 da, yahut 870 te do
an Muhammed, babasnn lmnden sonra gizlenmi, bu gizlilik 920
ylna kadar srmtr. Bu mddet zarfnda, birbiri ardnca drt kii,
m m la a arasnda elilik etmi, 920 de son elinin lmnden sonra
byk gilzilik devri (gaybet-i kbr) balamtr ve bu devrin sonunu
ancak Tanr bilir.
*
Alev ve Bektler, Oniki mm, a gibi tanmakla beraber onla

rn hal tercemelerinde, eitli uydurma eylere inanrlar. inde Oniki
immn adl geen iirlere Dvzdeh mm, yahud Alevlerin syleyi-
ince Dvazmam, yahut da ksaca Dvaz denir.
Ey candan sevdiim nr- penhn
Pirim cemlini gresim geldi
Kaldr nikabn ltfeyle lm
Prim cemlini gresim geldi
Bir ismi A ldir Hayder-i Kerrr

Haan hulkr-nz ol zt- envr
hn mm Huseyh mmine ddr
mm Zeynel-Ab Muhammed Bkr

Keremler kndr ol mam Cafer
Nola bir dem hsnn Kbesin gster
Kzm Rza Tak Nalt Asker

Mehd cmlemizin ulu serveri
Murdm isterim bilmezem gayr
Gvene Abdal gzel syledi halin

Erenler donatm feyz-i kemlin
Ey mamlar h gster cemlin
30
II
Muhammed A liyi candan sevenler

Yorulup yollarda kalmaz inallah
mam- Hasanm yzn grenler
Hseyinden mahrum olmaz inallah
Zeynel-bidinden bir dolu ien

Muhammed Bkrdan kaynayp coan
zn ile mam Cafere ulaan
Bundan zge yola sapmaz inallah
Msi-i Kzmdan gelen erenler

Can ba fed edip ddar grenler
mam- Rzya zehir verenler
Dvanda efat bulmaz inallah
Bir gn olur okuturlar defteri

ah olunun belindedir teberi
Uyanrsa Taky Naky Asker
Alan glmz solmaz inallah
ah Hatyim bu i bir gn bitere

zn katagr ulu katara
Mehdi evki bu cihan tutara
ah oluna sitem olmaz inallah
31
III
Dinleyin nefesim mevl canlar

Anmn okurum lnet Y ezde
Hasana Huseyne kasdetti anlar
Annn okurum lnet Yezde
A lnin sebbine takrir yazdlar

mm- Huseynin ban kestiler
Bunca mminlerin yayn yastlar
Gr anlar nittiler bunca fakiri

Zeynel-bidin de etti kr
Kirile bodular imm Bkr
Annn okurum lnet Y ezde
mam Cafer bir erkndr yrtt

An mevlden gayn kim tuttu
Ms-i Kzma kurun aktt
Annn okurum lnet Y ezde
Elindeki tasla auyu sundu
mam Rz iti hey Yezid dedi
Ol demde Y ezde lnet okudu
Anmiin okurum lnet Y ezde
mam- Takye mam Nakye

Auyu sundular hem Askerye
ok cefa kldlar mam M ehdye
Anmn okurum lnet Yezde
ah Haty szm ah klcdr

Yezid olanlar yzn evirir
Ey karde mamlar zuhura gelir
32
rv
Bendeyem men cn dilden pdhmdr A li

Gzlerim nru cihanda bedr mlmdr A li
Yoluna hk olduum hem doru rhmdr A li
Kbleghmdr Muhammed secdeghmdr A li
Men Hasen hulkurrznm b ir muhibb-i liyem

Hamd lilll kim hasetle kibr kinden hliyem
ah Huseyn-i Kerbelnm ba ak abdliyem
h Zeynel-bidn Bkr ile Caferi

Bilmiz anlardurur kim dn ile iman eri
Dim bu nutk vird et kalmyasm serseri
Msi-i Kzm her kim bildi oldu ehl-i Hak

h Ms-i Rzdan aldn ise bir sebak
Ten gzn giderip bunlara can gzyle bak
ah Takyy b N akynn kulu ol iy bahtyr

Bunlar sevenlere rahmet eder perverdgr
Mmin olan bu kelm yd eder ley nehr
Kbleghmdr Muhammed secdeghmdr Ali
Askerye asker olmak diler isen iy benm

Kl tevell hanedn- Ahm edi bulgl temm
Matmolsardr imamet Meldide beynel-enm
y Haty gaafil olma u bu dny fnidir

Her ne kim geldi vcda Hakkm ol mihmndr
E\ kelm vird edinmek mminin erkndr
33
Seher vakti ah kervan gidiyor

Ann katarndan ayrma bizi
Kanberi nnce katar yediyor
Muhammed A ldir cihan evveli

Bir Arap geliyor eli develi
Rmu ird eden Bekt- Vel
Gl kokusu Muhammedin teridir

Ah ettike karl dalar eridir
Hadce Ftma Hakkm yridir
Cebrail de kanadn anca

Rahmet suyun yeryzne sanca
Haan Huseyn crasndan iince
mam Zeynel bekler zindan iini

Umarm balar mcrim suunu
Bkr Cafer ykledince gn
Kzm Ms Rz Hakkm nurudur
Tak Nak Asker Mehd srrdr
Selmann yeninde deste gldr
Ann katarmdan ayrma bizi
Kul Himmetim aydur Mehdi nicoldu

Onikmamlarm taht nicoldu
Pirin eiine giden lacoldu
34
6. drtlkteki Selman ve gl, nerkis destesi iin Alam aya baknz.
VI
Her sabah tr kular ey zhid

Allah bir Muhammed A l diyerek
Blbl de gl in figana balar
Kblemizden ksmetimiz bolne

A r da iniler kudret balna
Veysel-Karan gitti Yem en iline
Dinliyelim gereklerin sesini

ekelim Oniki mam yasn
mam Haan iti au tasn
Tlibler ince elkten elenir

Miimin olan Hak yoluna dolanr
ahm Huseyn al kanlara bulanr
Zeynel yetmi iki pre blnd

Muhammed Bkra secde klnd
Cfers-Sdka erkn alnd
Gnl kuun kalb evinde yuvas
Serimize kt ahm hevs
Kzm Ms A l Rza dus
Tak ile Nak nr oldu gitti

Hasanl-Asker pr oldu gitti
Mehd maarada srr oldu gitti
Ivuran Mulammedin virdine dt

Drt kitap yazld drdne dt
Kul Himmet prinin derdine dt
35
2. drtlkteki Veyscl-Karan (veys-al-Karan) iin Alamaya baknz.

5. drtlkteki Erkn alnd ve son drtlkteki Drt kitap iin de A -
lama ya baknz.
VII
T ezelden yrin yzne bakp

Cemali ddr gren alar m
Yetiip bir mrid etein tutup
znden benlii ran alar m
A lye Muhammed geldi burhana

Hadce Ftma o ehl-i cana
Birleyip zn ulu meydana
Anlayp zatn bilen alar m
Sahip-zaman yakn yola gelirse

Hasanla Huseynin hakkn alrsa
Erenler deminden her ne gelirse
Ere erip Hakk gren alar m
Zeynerbidnin yzn grp

Muhammed Bkrn srnna erip
Cafer-i Sdkm drna durup
Yola krrm veren alar m
Msi-i Kzm m Turuna uup

mm- Rznm yurduna gp
Kfr kprsnden ileri geip
man deryasna dalan alar m
Taki Nakyi Askeryi bilen

Hak Muhammed ile Mehddir gelen
Her daim krklarn ceminde olan
Mahabbet tadn duyan alar m
Teslim Abdal daim yksek uar m

Erenlere teslim olan kaar m
D t kapudan krk kapudan geer mi
Bir olup birlie yeten alar m
36
VIII
Buldular ol b niandan ok nin Abdller

L mekn ilinde tuttular mekn Abdller
Sattlar bir yre cmle iki lem rahtn

Yasamadlar dkn ire diikn Abdller
tiler Fazl- lh emesinden b- Hzr

Ettiler kesb-i hayt-i Cvidn Abdller
Erdiler tahkyka taklidin ykp bnydn

Buldular vrnede gcnc-i nln Abdller
Dmeninden Ehl-i beyt-i Ahm edin olup ber

Oldular candan muhibb-i hnedn Abdller
Kerbelda can revn edenler in tene-Ieb

Ettiler gzyalarn b- revn Abdller
Bunda ol mesmm- rh- din Haan h kna
Ettiler n n- n-i can-sitn Abdller
Bezm-i maherde md oldur ki yarn ieler

Ski-i Kevser elinden n- cn Abdller
Hem tutup her dem Huseyn-ibn-i A lnin mtemin

Alap gzden dkerler bunda kan Abdller
Oldular Zeynel-bdn n ibd oldular

Cn dil milkinde h- eh-nin Abdller
Bkrm ser-tc edinip aya topran

in altun eylediler b giimn Abdller
Pey-rev olup prev edindiler n Caferi

Menzil-i maksuda erdiler hemn Abdller
Msi-i Kzm eiin edinip muhkem hisr

Buldular cnd-i havdisten mn Abdller
Ettiler ah- Horsnn aya tozunu

Cn dil emine khl-i Isfahan Abdller
eh Taky ile Takyin medhini blbiil gibi

Subh u m edindiler vird-i zeban Abdller
Oldular n Askernin askeri kimden ne gam

lemi seyreylesnler dmn Abdller
Var mdim kim doup bir gn gn mmnlerin

Ere devr-i Mehdi-i shib-zamn Abdller
Hayretyi gam ebinde koyasz lyk mdr

Olmyasz ol garibe mihribn Abdller
Siz erenlerden niyz oldur ki reddolunmaya

Eyledi meydanda n rh- revn Abdller
stemem lemde gayr meyvay
Dadma doyulmaz balmdr Ali
stemem eyay verseler dahi
Kokmazam siinbl gimdiir Ali
A limdir kadehim A limdir ie

A lim sahralarda morlu meneke
A lim dolu yedi iklim drt ke
A lim ski-Kevser dolumdur Ali
Ali vhid h- Rasl kibriy

mam Haan Huseyn h- Kerbel
mam Zeynel-Ab ol slib-liv
Bkld kametim dahmdr Ali
Muhammed Bkrdr tendeki canm

Cafers-Sdktr dinim imanm
Msi-i Kzmdr derde dermanm
Varlm kalmad malimdir Ali
Aliyyr-Rzdr l- Horasan
Tak ile Nak gsterdi burhan
Hasanl-Asker mh- drahan
Yokladm taliim falmdr Ali
Muhammed Mehddir shibz-zaman

Oniki mama kul oldum leman
Masm- pkndr envr- cihan
Esrr- Hudya alimdir Ali
Vrnyem dtm imdi derdine

Vcdum garkoldu ile bendine
Gnl sormaz oldu kendi kendine
Syler dehanmdan dilimdir Ali
Abdal Musa Sultan gazebe geldi
Fetheden Urumu yaratan meded
Cihan harb oldu insan az kald
Yine ferman senin elaman meded
Biz de sevenleriz A lnin soyun

Bizler de anarz Haan Hseyin
Zindanda vermisin Zeynelin payn
Bkr zindanda var eden meded
Yeti mam Cafer al elden bizi

Her dem arzumendiz isteriz sizi
Zlfekr att yuttu denizi
N ecef deryasn kurutan meded
Mridim Kzm Rizaya varalm

Derdimize derman anda grelim
Tak Nak Askerye erelim
Mehdyi marada srreden meded
Huseyn Gazi Kultan bellisin cansn

Niyazm kabl et mkilim kansn
Huseynovasnm gzcs sensin
Ayrma koyunu srden meded
mdat sizden ancak Urum erleri

Gaib erenleri Horasan piri
Muallkta tutan bb- Hayberi
Cengde Muhammede car eden meded
Balm Sultan gerek srr- A lsin

Mminlerin kanadsn kolusun
Prim Hnkr Hac Bekta Velsin
Cansz dvarlan yrten meded
Kul Huseynim aydur gnle demeyin

Giderip ykn alp ymayn
Srlarnz gnlnzden koymayn
M minin kalbinde yer eden meded
Muhibb-i Hnednm yveriyem
Adl-y bed-likanm hanceriyem
Hasen dnim imnm ah Huseyndir

Gulm- der-i pk-i Hayderyem
Tenim pike canm kurban szm hak

K i Zeynel-bidnin kemteriyem
Dn gn kbleghmdr cemli
Nazar-bz- Muhammed Bkryem
Ne varsa yerde gkte benden iste

Hakykat kn- ka Caferyem
Delilim Msi-i Kzm olaldan

Kamu klarn men serveriyem
Al Ms Rzdr pdhm
Kamer burcunda uak alteriyem
Mberrdr zm gird-i fefda

Taknin fazl ltfu mazhariyem
Nakdir hccet burhan elimde

Bihamdillh bu dem gamdan beryem
Alyktan elim ektim yzm ak

Ezelden bendegn- Askeryem
Eminim l fet ill menimdir

Bu dem Mehdi Muhammed enveriyem
Bu dem Elvan Efendi mridimdir

Balm Sultan nazariyle diriyem
Bu krklar bezmine teslim rzym

Erenler bendesi A zb fakyrem
Halk edebiyatnda at denen mersiye nevine Alev-Bekt ede
biyatnda da rastlyoruz. Ancak bu edebiyatta at, bilhassa mm Hu
seyn iin yazlagelmitir. Herhangi bir olay iin, yahut bir adamn l
m veya bana gelenler zerine at yakld yok gibidir. Verdiimiz
rneklerin ilki, ah Tahmasb lehine bir isyan tertipliyerek ayaklanan,
fakat malb olarak Sivasta aslan Pr Sultan iin, kz tarafndan, yahut
kznn azndan yazlm ok gzel ve ili bir attr. Son zamanlarda,
bir nshada bu atn, Pr Sultanm olu Pr Mehmede aid olarak kaytl
bulunduunu da grdk. Bu nshada nc drtlk:
Pir Sultan oluydum ben de Banazda
diye balyor ve son drtlkte mahls:
Pir Mehmedim aydr ey yce Gan
tarznda geiyor. Pr Mehmedin, birka nefesi daha var, bu bakmdan,

bu at, kzna deil, oluna it de olabilir.
kinci at, 1826 da II. Mahmudun, Yenierilii kaldrdktan sonra

Bekt tekkelerini kapatmas ve bu tarkati, kanun d saymas zerine
yazlmtr. Asl, pek uzun olan bu at, ancak tarih bir bilgi mahiye
tindedir.
ncs, mm Huseyne ve Kerbel savana ittir ve bu son ks

mn, bu zmre edebiyatnda, heceyle ve aruzla birok rnekleri vardr.
Dn gece seyrimde cotuydu dalar
Seyrim alar alar Pir Sultan dey
Gndz haylimde gece dmde
D de alar alar Pir Sultan dey
Uzundu usuldu dedemin boyu

Yldzdr yaylas Banazdr ky
Yaz bahar aynda bulanr suyu
Sular ala alar Pir Sultan dey
Pir Sultan kzydm ben de Banazda

Kanl ya akttm baharda yazda
Dedemi astlar kanl Sivasta
Dar aac alar Pir Sultan dey
Kemendimi attm dra dolat

Kfirlerin eli kana bulat
Koyun geldi kuzulan meleti
K olar da alar Pir Sultan dey
Pir Sultan Abdalm ey yce Gan

Daim yediimiz kudretin hn
Hakka teslim ettin ol irin can
Dostlarn alar Pir Sultan dey
41
II
Kavm-i Yezid yezitliin bildirdi

Yeti Allah y Muhammed y Al
Srgn edip her dervii ldrd
Eridi fakyrin yrei ya

Artt mnkirlerin kalbi fera
Yanmaz oldu trbelerin era
Trbelerin ykldn grdler

Yezdler ferah edip gldler
Her dervii bir diyara srdler
Dalgaland gnl durulmaz oldu

Gitti elden tlib grlmez oldu
Rehber ile mrid sorulmaz oldu
Sene bin iki yz krk iki aman

Dnyada bu fesad olmutur iyan
imden sonra srlmez oldu erkn
Hakky arr yaradan gan

Dertlilerin dertlerinin derman
Bundan sonra ok sreriz devran
42
III
Etmeyip h- Peyem berde hay Haktan hazeir

Kfiyn- b veflar nakz ahd etmi meer
Kurretl-ayn- Rasl eylemiler derbeder
Var ise gel htr- h- RasluIIh eer
Ey sab var Kerbel detinden eyle bir gzer

Ver bize ltfet Huseyn ibn-i A lden bir haber
Tenegna kl nazar bir katre s bulmu mudur

Glsitn- Ahmed-i Muhtr gr solmu mudur
Kerbel topra hep al kan ile dolmu mudur
Ol Huseyn-i Kerbely bak ehd olmu mudur
Krdlar m glbn-i h- Nebnin dlini

Kestiler mi ol Aliyyel-Murtaznn blini
Hi soran var m garbmn aceb ahvlini
Eyle tahkik hnedn- Ehl-i Beytin hlini

Gel yetimler hline rahmet Hudmn akna

Sdk-ul vad-l enn ol Mustafnn akna
Ftih-i Hayber Aliyyel-Murtazmn akna
K ffe-i ervh- pk-i enbiynn akna

Hazret-i Abbas ehd olmu m eyle cst c

Kavm-i Sfyn ordugh- ha etmi mi gl
Zaptna alm mdr nehr-i Frt ol ad
Verdiler mi bak yetmna aceb bir katre su

Zulm ile seddoldu mu rh- ehd-i Kerbel

kt m eflke dek l- ehd-i Kerbel .
Bak zevle erdi mi mh- ehd-i Kerbel
Hn ile lde mi h- ehd-i Kerbel

Masumn u mazlmn hep anda hurbn oldu mu

Dmen-i pk-i Sekine Zeyneb al kan oldu mu
Kasm u Leyl Zleyh hep pern oldu mu
Ehl-i Beyte bak esr-i I-i Mervn oldu mu
Ey sab var Kerbel detinden eyle b ir gzer

Bir haber yok mu Harb htan hayretteyiz
Alayp m seher ah dzah- firkatteyiz
Htr- n d pr hzn keder uzletteyiz
Pek harbz m tem-i can-sz ile mihnetteyiz

V er bize ltfet Huseyn ibn-i A lden bir haber
BRLK
Varlk birliini (Vahdet-i Vcud) benimsiyen sflere gre Tanr,

her eit kayttan mnezzeh, mutlak varlktr. Mutlak varlk, ztn bi
lince bu bilgide btn kinat, btn varlklar, bilgi suretleri eklinde
var olmutur ve kinat, bu bilgi suretlerinin tecellisinden baka bir ey
deildir.
Ancak bu izahtan u anlalmamaldr: Tanr, mutlak varlktr. Son

radan kendini bildi, bu bilgisinde de kinat, bilgi suretleri eklinde sbit
oldu, derken bu sbut, kinat meydana getirdi. , byle deildir. nk
Tanrnn, ztna rci olan bilgisi, ztiyle beraberdir. Elimizdeki bir eyi
sallarsak o ey, elimizle beraber sallanr amma, zt bakmndan elimiz,
o eyden evveldir. te Tanrnn zt da, zaman bakmndan deil, fakat
esas bakmndan evveldir. Mutlak varlk, her an, ztn bilir. Bu bilgide
de her an, kinat, bilgi suretleri eklinde sbit olur ve yine bu suretler,
her an, u lemdeki suretleri izhar eder. Bu yzden, kinatn da n ve
sonu yoktur; Tanrdan zuhuru bakmndan sonradan olma denir, yoksa
hibir vakit Tanr varken kinatn olmamasna imkn bulunamaz. Mut
lak varln bilgisinde kinat, her an sbit olur ve bu sbut varlklar
izhar eder. Zuhura gelen varlklar, bir an iinde zhir olurlar, bfr an
sonraki kinat, bir an ncekinden tamamiyle bakadr. u halde kinat
daima yeniden yeniye yaratlmadadr, tpk bir derenin ak gibi hani.
Su akp gider ve her an akan su, bakadr, giden geri gelmez, gelen ye
nidir. Yahud' elimize ucu yanm b ir denek alrz, saa sola, hzla sal
larz; grenler, yalnz ateten bir izgi grrler. te bu deime, her an
olageldiinden lemi duruyor grrz, halbuki eski lem, tamamiyle ge-
ip gtimitir, grdmz lem yepyeni bir lemdir.
Bu telkkinin ilk ksm, yni varlklarn, Tanr bilgisinde zuhur eden

bilgi suretlerinin de tecellisi olduu kanati, Efltun tarafndan ileri s
rlen ve Yeni-Efltuncular tarafndan ilenen ide nazariyesinden baka
bir ey deildir. kinci ksm, yni lemin her an yeniden yeniye yara
tl da Yunan felsefesindeki sayrret (olu) nazariyesinin ta kendisi
dir.
Varlk birliini, daha materyalist, fakat gene de mistik bir tarza d

ken sfler de vardr. Bunlara gre, varlklarn, Tanr bilgisindeki bilgi
suretlerinin tecellsi oluu, sze bile alnmaz. Onlarca mutlak varlkla
onun zuhuru olan varlklar, suyla buza benzer. Mutlak varlk, deta
donar, buz hline gelir, buz, erir, su hline dner. Aradaki fark, bu do-
nutan baka bir ey deildir. Yahut da varlklar, denizin dalgalarna,
kpklerine, habbelerine benzer. Onlarn okluu, yahut zuhuru, deni
zin birliine zarar vermez, onlarn bat da denizi azaltmaz.
*
Birlik telkkisi, Bektlerde, ok geri bir plndadr. Onlar, varlk
birliinin byle aprak nazariyeleriyle hi uramazlar. Bundan bah-
setseler bile pek madd bir ekilde bahsederler. Bu yzden, bu blme
alnacak iirler., Bekt edebiyatnda hemen hi yoktur. Yalnz, henz
Bektlik kurulmadan Hac Bektam prdalar tarafndan temsil edi
len Baballar zmresi, varlk birliinden bahsetmilerdir.
Ol kaadir-i kn feyekn ltfedici rahman benem
Kesmeden rzkn veren cmlelere sultan benem
Nutfecien dem yaratan yumurtadan ku treten

Kudret dilini syleten zikreyleten Sbhan benem
Kimini zhid eyliyen kimini fsk eyliyen

Ayplarn rtc ol dell ii burhan benem
Bir kuluna atlar verip avret mal iftler verip

Hem yok birinin bir pulu ol rahim ii rahman benem
Benem ebed benem baka ol kaadir hay mutlaka

Hzr ola yarn saka onu klan gufran benem
Drt trl nesneden hsl bilin benem ite delil

Od ile su toprakla yel lbnyad klan yezdan benem
Ete deri kemik atan ten perdelerini tutan

Kudret iim oktur benim hem zhir iyan benem
Hem batmam hem shirem hem evvelem hem hram

Hem ben oyam hem o benem hem ol kerm han benem
Yoktur arada terceman andaki sr bana iyan

Oldur bana veren lisan ol denize umman benem
Bu yeri g yaratan ar krsy durduran

Bin bir ad vardr Yunus ol shib-l K urn benem
44
II
Ngh yama eyledi k odu canmz

Hi kimse nitelikten vermez nianmz
F. 5
Nice nian vereler hangi yoldan soralar
n elden braktrd dn mnmz
Ne imana baktrr ne hod dine taptrr

Kendyle bile tutar ykt dkknmz
Verdi birlikten arab kld dkkn harab

Cmlesini terkettik ass ziyanmz
Nc ass var ne ziyan gelsin canna kyan

Cmlesinden geiben bulduk sultanmz
nki oldu bilelik kald nelik nitelik

Ayrlk sylemeye kemaz lisanmz
Yzbin lisana gelir yzbin can yolda kalr

Yiizbin gzler gremez bizim ceylnmz
Gzler nite griser kimse nite eriser

ki cihandan te kurdv sayvanmz
Grlm imdi bu kndan ne biter bu mdenden

Ayrlmayz birlikten bulduk meknmz
Said imdi yr var n bir oldu bu ikrar

Hi makamdan vermesin kimse nianmz
45
III
Zhir btn bir gerek birlik eri halinde

Dnya ahret bi radm sk erinin yolunda
Zhirini brakm kll btna bakm

Sft- ka akm varl k elinde
Ayrl unutmu birlik kendide bitmi

Varln garketmi yamur ile selinde
Kendi adn aytmaz kendiden kabul etmez
Bileliin unutmaz ayrlk yok yolunda
Dirliin ka yazar varlktan kll bzr

Yolun yoklua dzer yrr yok lu k ' ilinde
Bu klar mezhebi ayruk sz syler gibi

Cmle lem elebi her trl hallerinde
Said aydur z dirlik dost ile olsa birlik

Ayrlmaksz bilelik bulmu rzignnda
46
IV
Aydam gyne gyne halimi dne dne

Dtk kn oduna can gnl yana yana
Ne olduk bilimeziz bir yerde almazz

Aklmz deremeziz ne diyelim sorana
Akl can yav kldk ser-mest eyd olduk

Yzbin can fid kl d l ibzi bizden alana
K im ala bizi bizden srr ile ne szden

Meer ol kll czden bakmaz can cihana
Kim grdk kim diyelim kimi kime aydalm

Kimden kime varalm bu sevd baarana
Nedir neyi sevelim neden ne istiyelim

Nerden nere varalm olduk mest dvne
Yoktur ana sormaklk ne isteyip ermeklik

Ne varmaklk gelmeklik kend halin bilene
Biz hod evvel ezelden hayy-l kayym bulunduk

Meyi vef biz olduk nevmd mahrum kalana
Yrlk ire bartk kadimlie kartk
Koptuk tenden kavutuk Sade can olaa
47
Ezelden ben bu k bu milke tutageldim

Yr idim anda eksiz yine ol yre geldim
Bana ol yzn nuru grnd er yznden

Gnl gzn ap ol nuru gregeldim
Ol nru greliden kendzm unutmuam

yle tut Ms benem hcete Tra geldim
Bana Tr mnct durduum yerde gelir

Bu dem Byezid benem n gizli srra geldim
Ikn esritti beni Enel-Hak dedirtir u

Korku gitti gnlmden Masram dra geldim
Mansur kadelin aldm Mecnun glne daldm

n Hakk yan buldum u imdi nra geldim
Bunun bundan bylesi padiah iklimidir

Drt yanm ddar oldu ben bir ho yere geldim
Yerdeyken ge adm gkten yere ok yadm

dem donun donanp cevlnm sre geldim
Iktan dertli olana devrnm vardr benim

Ik sayrs olan erkndr sora geldim
Ezelden beri bunda sadet milkin bulduk

Hem ann iindeyim menzilim gregeldim
Bu srete geleli adm Said olal

Gizlendi padiahlk kulum kre geldim
Bu erh- fcleklcyin durmadan dnen benem
Ik elinden kadehi iiben kanan benem
Ar bizim seyrnmz kyamet bayrammz

Can gnl din iman krne veren benem
Tahtm yel gtrr yle muallk benim

Dv peri hkmnde milke Sleyman benem
Miskin Hallc- Mansur Ene3-Hak diye arr

Bile dra ekilip ol oda yanan benem
Halife oldum bindim ok trl hle dndm

Behll ile sinlerde ol kelle kran benem
Ahmed miraca ad doksanbin sz syleti

Okur nurdan gvercin karda duran benem
Msyle koyun gttm ok yl obanlk ettim

Ol aatan Msye anda balkyan benem
Bir zaman kuzu oldum au kattlar bana

Muhammedin nnde durp syiyen benem
Bir zaman Yusuf oldum bazergna kul oldum

Msra hkmeyleyiben ol sultan olan benem
Demir boz ata bindim deniz zre yrdm

Hzr ile hayat suyun iiben kanan benem
Bir zaman Halil oldum K beye bnyad urdum

Sonra sofra yayban ol hnda yenen benem
Bir zaman Yunus oldum cmle cihna doldm

eyholu Satu olup yine beliren benem
DEVRYELER
Varlk Birliine (Vahdet-i Vcud) inanan sflerce Tanr, mutlak var

lktr. Kinattaki btn varlklar, mutlak varln tecellsidir. Mutlak var
lk, hibir sfatla sfatlanamaz, hibir adla adlandrlamaz. Ona mutlak
bile denemez, nk mutlak olu da bir kayttr, halbuki o, her eit
kayttan mnezzehtir, ancak anlatabilmek iin mutlak varlk demek zo
rundayz.
Mutlak varln, zti iktizs, zuhur etmektir. Su, nasl boarsa, ate,
nasl yakarsa, k nasl etraf aydnlatrsa ve bouculuu sudan, yak
cl ateten, aydnlatmay ktan ayrmamza imkn yoksa mutlak var
lktan da zuhur etmeyi ayrmamza imkn yoktur. .
Mutlak varln, zuhura olan meyli, ayn zamanda bilgisidir ve bu

bilgide, btn varlk suretleri, bilgi suretleri eklinde belirmitir. Bu be
lirme, kinat izhar eder. Bu bakmdan kinat, bal bana var olmyan
suretlerden ibarettir ve herey, onun zuhurudur, fakat hibir ey, O
deildir.
Varlk birliini, biraz daha materyalist bir grle kabul eden sfler,
bu telkkiyi, yni, kinatn, Tanr bilgisinde beliren bilgi suretlerinin
zuhuru olduunu, gerek bakmndan yokluklardan ibaret olup mutlak
varln bilgisindeki bilgi suretlerinin var oluu fikrini bir yana atm
lardr. Onlara gre varlklar, deta dlagalara, katrelere, kpklere ben
zer, mutlka varlksa denizdir. Dalgalar, katreler, kpkler, denizden ayr
deildir, onlarn okluu, denizin birliine zarar vermez. Dalgalarn zu
huru, denizi fazlalandrmaz. bat, onu eksiltmez; nk denizden ayr
bir varl yoktur bunlarn ve bu bakmdan herey, odur, ondan baka
bir varlk yoktur.
lk nazariye, dorudan doruya Efltunla balyan ve Yeni-Efltun-
cularla gelien ide nazariyesinden domadr, ikinci nazariyeyse dn
yay inkr edemeyiin, dnya ve yaay sevgisinin, ilk nazariyeyi, madd
bir ekle bryiinden baka bir ey deildir.
Sflere gre btn varlklar, birer-birer, Tanrnn bir sfatna maz-

hardr, fakat insan, Tanrnn, mutlak varln, btn sfatlarna, yni z
tna mazhardr. u halde mutlak varln en olgun ve son zuuhru, insan
dr. Fakat mutlak varlk, insan suretinde tecelli edinciye kadar btn
varlklardan gemi, kinattan szlmtr ve insan, kinatn hulsas
dr.
Bu kinattan szlp geli nazariyesine devir nazariyesi denir. Bu

nun msbet ve gerek bir taraf vardr. nsan, bu varlk suretine gelme
den nce baba belinde ve ana rahminde birer katre mendir. Ana ve baba,
o menyi, yedikleri, itikleri eylerden meydana getirmilerdir. u halde
insan, men haline gelmeden evvel kinatta, dank bir haldeydi, her
zerresi, bir varlktayd. imdi bu gerek anlaya, eski alarn, inanlan
bir nazariyesi, Batlamyusun ve eski Yunan filozoflarnn varl tasnif
umdeleri karacaktr: Madde lemi, drt unsurdan, topraktan, sudan, ate
ten ve havadan meydana gelmitir. Bu drt unsur da, drt tabiatn, ku
ruluun, yaln, sslm, soukluun zuhurudur. Tabiatlarla unsurlar,
dokuz gn dnnden meydana gelir. Dokuz gle drt unsurdan dai
ma ocuk doar: Canszlar, bitkiler ve canllar.
insan, men halinde ana rahmine, baba beline gelmeden nce can- :
szlar, bitkiler ve canllar lemindedir. Ondan nce unsurlarda, tabiat
larda, daha nce de gklerdedir. Gklerden nceyse Tanr bilgisindeydi
ve Tanrnn bilgisi, ztna rci bir sfatt, mutlak varln, zt ktiz-
syd. Demek ki mutlak varln ztyla kaim olan bu sfattan nce de
insan, mutlak varlkt. Mutlak varlk, ztn bildi, bu bilgide kinatn
varl belirdi. Gkler, tabiatleri ve drt unsuru meydana getirdi. Adet '
.baba sayabileceimiz gklerle ana sayabileceimiz unsurlardan canszlar,
bitkiler ve canllar meydana geldi. Bir erkekle bir kadn, yedii itii
eylerle varln salad, kuvvetlendirdi. Yedii itii eyler, kan oldu,
et oldu, ya oldu, ilik oldu, kemik oldu, derken bu varln hulsas
szld, men oldu. ki su birleti, bir insan meydana geldi. Sfler,
mutlak varlktan insana kadar sren bu devrin, K urn'm bir yetine,
diledikleri gibi mna vererek vasat elli bin yl iinde olmakta bulundu-,
uu bile sylemilerdir (K urn, L X X , 4).
Devirden bahseden iirlere devriye ad verilir. ir, bu iirlerde,

kudreti yettii kadar, basit, yahut duygulu, ak veya gizli bir tarzda,
yahut da dokuz babadan, drt anadan, ocuktan bahsederek, babasn
ehvete getiren, kendisi olduu cihetle Anamn nikhn ben kydm...
gibi athiye tarznda da bu nazariyeyi anlatr; bu son ksm, Bektler-
den ziyade Melmlerde vardr.
*
D evriye den baka ona pek benziyen, hatt ilk bakta ayrd edi-
lemiyen bir eit iir daha vardr. ir, iirinde dem olur, Nh olur,
Ms olur, s olur. dem ile cennetten srlr, Nh ile Tfandan kurtu
lur, Zekeriyya ile biilir, bilmem hangi peygamberle seilir. Bu arada
gene de yamur olur, yaar, buu olur, ge aar. Derken smaile inen
ko olur, insandaki su olur. Olur, olur; fakat bu, devriye deildir,
tecellyi, hayalinde gezip getii lemleri, erip olduu eyleri anlatma
dadr. flerce her peygamber, bir sfata mazhardr. dem de arlk, Nhta
gayret, MSda cell, sda ceml sfat stndr. Muhammeddeyse b
tn bu sfatlarn tm vardr. Sanki peygamberler, kinattaki varlklar
dr da Muhammed, insandr. Sf, slknde, yni mnev yolculuun
da, bu mertebeleri aar, inanr ki o, bu peygamberlerin mazhariyetine
brnmededir. Zten oluu, bir dire saymtr onlar. Ortadan bir izgi
izildi mi dire, yukardan aaya, birbirine denk ve eid, iki paraya
ayrlr. Yukardaki nokta, mutlak varlktr. Hangi taraftansa, aaya doru
inerken dokuz gk, drt unsur, ocuk, bu kvsin, inie gre adland
noktalardr ve son nokta yukardan aaya izilen izginin, daireyi, aa
dan kestii noktadr. Bu nokta, tam mutlak varln karldr ve bu
noktann sahibi, insandr. Bu ini kavsinden sonra yukarya, mutlak var
la doru bir k kavsi vardr. Bu kaviste, mnev yolculua kan
insan, bilgisiyle .varlk birliini bilir, derken bilgisi gr hline gelir,
gr de kaybolur, olu hline varr, O olur ve mutlak varla, m
nev bir yolculua kavuur, ite bu eit iirler de, bu mnev yolculuu,
yukarya doru devri anlatr. Bu bakmdan, bunlar da devriyelerle ayn
blme koymak zorundayz. Zten bu ini ve k seyrini ifde eden iir
lerde, daima bir i-ie giri vardr. Nitekim bu blmdeki ilk be iirde
bu i-ie giri, ap-ak grnmededir.
Devri ve kltr bakmndan, Neyzenin iirlerindeyse devriye, ta-

mamiyle felsef bir mhiyet alyor. Fakat bu, yalnz Neyzene it. Baka
Bekt ve A lev irleri, hibir zaman bu kudreti gsterememilerdir.
Zten Neyzene de, Bekt iri diyemeyiz. Ancak M evlevi ve Bekt
olduundan ve bz iirlerinde Mevlevlerin emsleriyle Bektlere hs
olan neeyi gsterdiindendir ki biz de antolojimize, onun bz iirlerini
almak zorunda kaldk.
Teh grmen siz beni dost yzn grp geldim
Bki devlet rzigr dost ile srp geldim
Oldur syliyen dilde varlk dostundur kulda

Varlm hep ol ilde ben bunda gaip geldim
Bazergm mata ok destgrim stadm Hak

Ben ziyanm assya anda deirp geldim
Yedi gk yaratld k ile bnyad oldu

Topraa nazar kld aksrup durugeldim
Grdm yedi tamusun sekiz umak kamusun

Korkudan gnahm anda szdrup geldim
dem oldum dumadm nefsin boynun urmadm

Yanldm buday yedim cennetten kup geldim
Nh oldum tfan iin ok durutum din iin

Dinime gelmiyeni suya garkedp geldim
Yalan deildir szm bak yzme a gzn

Dahrtlmedi izim u yoldan urup geldim [*]
Eyyub oldum tenime cefa kldm canma

Sndm Sbhanma kurtlar doyurup geldim
Zkeriyya ben oldum katm aaca girdim

Kanm drt yana satm tepem dildirp geldim
Musayla Tra ktm binbir kelime kldm

Halyk ne olasm ben anda bilp geldim
s oldum kudretten behne bir avretten

nyet erdi Haktan l driltp geldim
Dahrtlmedi: Daha rtlmedi (vezin yznden byle okunuyor).

Circs oldum basldm Mansr oldum asldm
Hall pamuu gibi bunda atlup geldim
Muhammedi bir gece Hak okudu mirce

Serteser yce yce gkler seyredp geldim
Yalnz Sbhan idi peygambeler canyd

Yunus hod pinhan idi sret deirp geldim
50
II
Hak bizi yoktan var etti

kr yoktan vara geldim
Yedi kat Arta asl
Kandildeki nura geldim
Eyyub ile ten erittim

Ll mecan gevher tuttum
Vuslat ile ta arttm
Ben bu yolu sregeldim
Yunusla ummana daldm

Krk gn balk ile kaldm
Davudla demirci oldum
rse eki alageldim
Sahbelere uradm
Kudret lokmasn yedim
Er bir dedim Hak bir dedim
Bini sdm bire geldim
Ganimet ilen atldm

Ana rahmine yitildim
tbrahimloda atldm [*]
Glistanda nara geldim
t*] .. brahimlo d a : brahimle oda (vezin yznden byle okunuyor).

Bir muazzam byk arda
Nistersen bulunur varda [**]
Kapusu oniki yerde
stediim ara geldim
D altn ii gm
Suyu baldr eker yemi
Y er yer bedestan derilmi
Dilediim yere geldim
Deniz bldm as ile

Ge utum s ile
Tr danda Ms ile
Mnctta durageldim
Pir Sultan Abdal cokuna

Gel otur gnl kkne
Onikmmm akna [***]
Ben bu seri veregeldim
51
[**] Nistersen: Ne istersen (vezin yznden byle).

[***] Onikmamm: Oniki mamn (vezin yznden byle).
Bu iirin birinci drtlndeki kandil ve nur iin v blmndeki X.
iirin 3. drtlnn izahna, iirde geen peygamberler iin Alamaya baknz.
III
Cihan var olmadan ketm-i ademden

Hak ile birlikte yekda idim ben
Yaratt bu mlk nk o demden
Yaptm tasvirini nakka idim ben
Ansrdan bir libsa brndm

Nr bd b hkten grndm
Hayrl-bee ile dnyya geldim
dem ile bile bir ya dim ben
dem in sulbnden t olup geldim

Nh-i Neb oldum tfna daldm
Bir zaman bu mlke brahim oldum
Yaptm Beytullh ta tadm ben
smail grndm bir zaman ey can

shak Y akub Y suf oldum bir zaman
Eyyub geldim ok ardm el-aman '
Kurt yedi vcdum kan ya idim ben
Zekeriyy ile beni bitiler

Yahya ile kanm yere satlar
Bavud geldim ok yeime dtler
Mhr-i Sleyman ok tadm ben
Mbrek asy Msya verdim

Rhl-Kuds olup Meryeme erdim
Cmle evliyya ben rehber oldum
Muciz murg- eb-i huff idim ben
Sulb-i pederimden Ahmed-i Muhtr

Olup da cihana geldim aikr
A l ile ok takndm Zlfekar
Kul iken zt ile srd idim ben
Tefekkr eyledim ben kendi kendim

Mucize grmeden imna geldim
h- merdn ile Dldle bindim
Zlfekar balandm t tadm ben
Sekahum hamlinden iildi erbet

Kuruldu ayn-i cem ettik mahabbet
Meydana ald srr- hakykat
Aldm esrra srd idim ben
Hidyet eriti bize Allahtan

Biat ettik cmle Raslullhtan
Haber verdi bize seyri fillhtan
Selmn- pk ile yolda idim ben
kr matlbumu getirdim ele

Gl oldum feryd verdim blble
Cemolduk bir yere Ehl-i beyt ile
K rklar meydnnda ferr idim ben
ikrar verdik cmle dzldk yola
Srr f etmedik asla bir kula
Kerbelda mam Huseynle bile
Pk ettim dmeni gl tadm ben
u fen mlkne ok geldim gittim

Yamur olup yadm ot olup bittim
Urum diyrn ben ird ettim
Horasandan gelen Bekt idim ben
Ghi nebi ghi vel grndm

Ghi uslu ghi deli grndm
Ghi Ahmed ghi A l grndm
Kimse bilmez srrm kall idim ben
Hamd lilll imdi r dediler

Geldim gittim ztm hi bilmediler
Kimseler bu remzi fehmetmediler
Her gelen mahlka karda idim ben
52
IV
K urn yazlrken Ar- rahmnda

Sr kudret ktibi elinde idim
Kandil aslrken nr- mesknda
Blbl idim gnce glnde idim
Krklar Ar stne kurdular cemi

Mahabbet hakkoldu srdler demi
Balktan yaratt Mevl dem i
Ben ol zaman atam belinde idim
Yunus batn- lta dald zaman

K rk gn hem krk gece kald zaman
hm Zlfekar ald zaman
Hayber kalasmda kolunda idim
Yeksnyem buldum akm varsn
Mnkir mnfka vermem yansn
Bir kua seksen bin ehrin darsn
Tayn verilirken yannda idim
53
Bu iirin son drtlndeki k u -d an masal, udur: Tanr bir ku yarat

m, ona, seksen bin ehir dolusu d an vermi, bu darlar bitince leceksin de
mi. Ku, lmemek iin, bu darlan, azar aazr yiyerek kt kanaat geinmeye
balam. D anlar bitmeey balaynca yemini azaltm. Nihayet ayda bir, ylda
bir tane d a n yemeye balam. Sonuna tek dar kalnca alam, szlam, son
ucu dary yemi ve szlanarak can vermi.
Grdm yzmn sms

dem Safiyyullahtr bu
Kam gzmn imls
A l VeliyyuIIahtr bu [*]
Bildim bu cismimdir Tb
Aceb tur-y muamm
Cmle esmda msemm
Envr- ztullahtr bu
Kldm dem den teselsl

Doldu cihan lle siinbl
Bu glistanda bir blbl
Sad-y vahyullahtr bu
Her demde eylerim efgan

Cezbe-i ak oldu tufan
Flk-i vcdumda pinhan
Nh-i Neciyyullahtr bu
[v] Alevlerle Bektler, insann kalariyle gzlerinin ve burnunun, Arap

harfleriyle u ekilde ve karlkl bir ifte Al eklini gsterdiine inanrlar:
Bu tufandan oldum yan
Mn-y vahdet nmyan
Zibh ile nefsimi kurban
Hall Sahiyyullahtr bu
Varlm eyledim yama

Bu yamada buldum kimya
Tr- dilden geldi nida
Ms Kelmullahtr bu
Syledim bin bir kelm

Verdim Meryeme selm
Giydim kisve-i Melm
s-y Rhullahtr bu
Selmdan mest oldu Meryem

Rh-l Kudsleyim tevem
Oldum Muhammedle hemdem
Neb mmiyyullahtr bu
Pr elinden itima arab

Bu zevka ben oldum harab
Necm asln Ebt-trb
l- Veliyyullahtr bu
54
VI
lmlerle uralmaz demiler

Hikmetini bize soran olmad
Bu bir rya altbin yl grld
Uyanp da daha yoran olmad
Bilirsin ya dem nasl kovuldu

Hem ilk olu katlolundu bouldu
Sanki ile ekmek iin douldu
Bu belya kar duran olmad
dem ld dris gitti Nl geldi

Ltun ii baka Ysuf gzeldi
Hangi dinle bu krhne dzeldi
Hangi ahn milki viran olmad
Hangi kanun nizam kald temelli

Dinli dinsiz feylesof kelli felli
Gvenip de blisine besbelli
Alt taraf kartran olmad
Bir mecliste toplandlar enbiya

Hep erenler ululan evliya
nde Bekta ile pirim Mevln
Ben de gizli girdim duyan olmad
Her nebiye bir vel sordu sul

Uzamad dedi-kodu kyl kaal
Zannedersem dinliyordu Zl-cell
lerinde kad yoran olmad
Ms Tra s lra brnd

Eyyub hasta Y akub yasta grnd
Hepsine de hicran eli srnd
Halil gibi bir put kran olmad
Yusuf yapm Msrdayken saati

Sapl sapsz iler hl sanati
Sordu Zleyhya nedir hikmeti
Dedi senden sonra kuran olmad
Akl dedikleri bu yrtk yelken

Hava bekler kim bu rzgr eken
Sabah lk akamclk der iken
Aylmaa vakit zaman olmad
Hakkm birliinde yoktur ekkimiz

Bize hazr her noktadan tekimiz
Bekri Mustafayla kaldk ikimiz
nki bizden naml mihman olmad
Nh gemiden vapura dedi peki

Duman ttt att yelken krei
Hac Bekta bulut gibi dedi ki
Hangimizin ii duman olmad
A l deyip bir noktaya gittiler
Mevlnnn Neyzen'ine yettiler
Hepsi birden kalkp sem ettiler
Dediler ki byle devran olmad
55
VII
Farzediniz bin sene evvel ben

Geldim gittim dehre bir- insan idim
Fakat be bin sene nce yok iken
O srete bir sretle kn idim
Sretim ki bir esr ihtizaz

Ezeldir yoktan sret olamaz
Sevda oldum gezdim dillerde biraz
Son demlerde perdede mihman idim
Gnllerden gzellie akardm

Kim de olsam gamla yakar ykardm
Bir gzele bend olamaz bkardm
B hikmete kendim de hayran idim
Srr- vahdet eran sndrd

lh bir re rahme gnd rd
Bir neveden bak nelere dndrd
O lemde bile kahraman idim
Milyonlarla emsalimin iinde

Hak kazandm o ummann dibinde
Bin plnla bir beyzanm ininde
Muhitime kar hkmran idim
Mddet geldi u leme frladm

Genlik cotu bir ak ile parladm
Duydum bildim yazdm izdim zrladm
Hindistanda Budda Brahman idim
Benden evvel gelenleri dndm

Bir din vard nce taptm vndm
Zan tereddt birok gklerde dndm
Makbulne ben kendim burhan idim
Burhanm u ben var mym yok muyum

Evet varm insanm Hintli soyum
V e kendimde son bulduum Vinoyum
Bu suretle taptm yezdan idim
Taplmasam ben tapmazdm burada

nk srren farkmz yok arada
Yerde gkte denizlerde karada
O seyyahn teninde ben can idim
Bir lokmada yzbin ahsiyetim var

Kenz-i mahf l taayyn bu esrar
Bir nevede nasl etmitim karar
Bilirsin ya katrede umman idim
Sretteki ruhum tenim srette

Neyzen oldum vatan adl gurbette
Bir Azb- Mukaddes tim niyyette
Teraneler iinde giryn idim
. 56
iirin 6. drtlnden itibaren tamamiyle felsef bir ak var. Buda, Brah

ma, Vio, K enz-i Mahf, L-taayyn iin Alamaya baknz.
RAN A BA LILIK
Mslmanlk, Hicazdayken Muhammed Peygamberden sonra ancak

tima ve ktisad sebeplerle fikir ayrlklar gstermi, bu ayrlklar,
siyas mahiyette belirm eye balamt. Peygam berin veftmdan sonra,
yerine geecek, Mslmanlara em r olacak ztn kim olaca hakkmdaki
kanaat ihtilf, Mslmanlar, Mekkeliler, Medineliler diye ikiye ayr
mt. Medinelilerin birleem eyip ikiye blnmesi, Muhammedin hem-
erilerinin, yni Meklcelilerin stnln temin etmise de A liyi tabi
bir halfe aday gren Himoullar, yni Muhammedin akrabalar, da
ima halifelik hakknn, kendilerine id olduunu iddia etmilerdi. By-
lece Mslmanln, daha ilk devirlerinde bile A li taraftarlaryla bun
lara zd iki zmre meydana gelmiti.
Medinelilerle Mekkelilerin arasndaki rekabet, Mekkelilerin 'galebe

siyle ortadan kalkm, fakat Islmdan evvelki Himoullaryla mey-
yeoullar rekabeti srp gitmiti. nc halfe Osman, meyyeoulla-
nndand. Zamanndaki idare, hele meyyeoullarmdan olan valilerin ha
reketleri, halkta byk b ir honutsuzluk meydana getirmi, bu honut
suzluk, nihayet bir halk isyanyla sonulanmt, isyanda Osman, ehd
edilmi, Ali, zorla halfe yaplmt. Osmann ehdeti, Umeyyeoul-
larndan olan ve Mslmanlktan nce Mekke hegemonyasn temsil eden
Ab-Sfynm olu M uviyeye, byk bir frsat vermiti. mer zama
nnda ama vali tyin edilen, v e orda kendisine byk bir nfuz temin
eden Muviye, A liyi, Osman ldrenleri korumakla itham ediyor ve
nafileliini kabul etmiyordu. Peygamberin zevcelerinden birinin de ka
tld ilk isyan, A linin stnln ispat etti. Fakat artk Mslman
lkta i kavga balamt. kinci isyan, M uviyenin tertib ettii isyand
ve klla stn gelen Ali, evresinde toplananlarn fikir ayrl yzn
den alt oldu.
Bu sralardayd ki halifelie, btn Mslmanlarca zarur sanlan
hkmetme, bir ahs tarafndan idare edilme yetkisine kar ilk itiraz
duyuldu. Tmce kabul edilen ve tabi saylan fikirden dar ktklar
iin H aric denen bu zmre, Hkm, Tanrnndr, fert, topluma h
kim olamaz diyordu. Bunlar, Osman da tanmyorlard, A liyi de ve
Ali, bunlar alt ettiyse de fikir yrd. deolojilerini sistemletiremiyen
Hricler, anarist l evldyd. Mslmanlkta asl, felsef fikirleri be-
nimsiyen, zaman-zaman devrin ilclarma gre frkalara ayrlan mezheb,
A li oullarn tanyan, onlarn evresinde toplanan mezhepti. Bu mezhep
mensuplar, bilhassa meyyeoullar devrinde, gizli faaliyette bulunma
da, zaman-zaman ihtilller hazrlamadayd. Taraftar anlamna gelen a
adn alan bu mezhep, nihayet meyyeoullar saltanatn ykp Abbaso-
ullarnm halifeliini salad. Fakat Ali oullar, bu akraba saltanatn
gene kabul etmemiti.
a nm frkalar arasnda sn-aeriyye = Onikiler, Oniki mam,

on iki mukteda tanyanlar dan baka A li olu ;Huseynin olu A linin
torunu ve Muhammed-al-Bkrm olu Cafer-al-Sdktan (lm. 765)
sonra olu Ismli (lm. 750) imam tanyanlar da vard. Bunlar, din
hkmleri tevil edip K urnm btnna, iyzne eren kiiden, zhir
hkmlerin kalkacan kabul eylemedeydi. Bu yzden Btn adn
alan bu frka, zaman-zaman, yer-yer kanl ihtilller tertib ediyordu. B-
tmler, eski Yunan felsefesinden doan ve slm filozoflar tarafndan
temsil edilen Hukem meslek ini, pratik bir hle getirmiler, gizli te
kilt bu inanca gre dzenlemilerdi.
Btmlik, esrarl tekiltyla dier frkalara da tesir etmi, bilhassa

tasavvufun bnyelemesinde byk bir mil olmutur. Tarkatlerdeki
dereceler, kadnl, erkekli ve sazl meclisler, gizli yinler, inanlan remiz
ler, hatt giyim-kuamdaki zellikler, hep bu tesirle meydana gelmitir.
Bylece Btmlik, ister yedi imam tanyan a frkasndan olsun, ister
Onikiler frkasndan, hatt isterse Ortodoks inanlara balanm olsun
ve mensub olduu zmreyi, koyu Snn sansn, birok tarkatlerin inan
v e trenlerini yourup olduran mayadr. '
Tarih boyunca Btmler, trl adlarla anlmtr. amn Zeydiyye

frkas bilginlerinden olup XIV. yzylda Btmlik hakknda bir kitap
yazan Han olu Muhammed-al-Deylem Btmiyyeye, Bbeke nisbetle
B bekiyye dendiini, krmz elbise giydikleri iin Muhammere - K
zllar, krmz rengi kabul edenler diye anldklarm yazd gibi (Ka-
vidu Akaaidi l-i Muhammed; R. Strohmann basm, st. Devlet Mat.
1938, s. 6) bu tifenin, nur ve karanlk mebdelerine inanan mezhebin
kurucusu Mezdeke mensub olduunu ve bu yzden M ezdekiyye diye
anldn, Bbek-i Hurrem'ye nisbetle, bunlara Bbekiyye de dendi
ini, Bbek zamannda krmzlar giydiklerinden Muhammere adyla
adlandklarn da bildiriyor (s. 24-25). XI. yzyln ilk senelerinde, Ab-
Mansr Abd-al-Kaahir-al-Badd de, al-Fark bayn-al-Frak mda, Hur-
rem iyyeyle slm zamannda zuhur eden Hurremdniyyeye, Bbekiyye
ve M azyriyye dendiini ve her iki tifeye de Muhammere ad veril
diini syler (s. 251-252). Bu iki kaynaktan baka btn kaynaklarda,
ayn bilgiye rastlarz. Hulsa, Ssnler devrinde Zerdt dininin sapk
lar saylan ve Mslmanlk zamannda zuhur eden Btmlerin krmz
elbise kabul ettiklerini biliyoruz. Bu rengi kabulde, inandklar fikri, kan
dkerek yaymay, elde etmek istedikleri stnl, savala elde etmeye
almalar da mildir sanrz.
XIV. yzylda, ran Azerbaycanndaki Erdebil ehrini, kendisine

merkez yapan ve K alenderiyye tarkatiyle Halvetiyyeyi birletirerek
Erdebliyye yahut Safaviyye denen tarkati kuran eyh Safiyyddn
shak Erdeblnin (lm. 1334), on iki dilimli krmz ta giydiini, kay
naklar bildiriyor, hatt Mustakimzdeye gre Hac Bayram (lm. 1423
29), krmz tac ak uhaya, Kaadiriyyeden Erefiyye 'kolunu kuran da
mad Erefzdenin (lm. 1469), uhay keeye tebdil ettiini yazar (Ri-
sle-i Tciyye). Gene Mstakimzde, Pes krmz renkli kisve, huss,
destr olmaya, brk gibi, hn- Safaviyye ecdad Hayderiyye silsile
sinin muhtar olmala szleriyle krmz renkli tacn, ah smailin (lm.
1524) babas eyh Hayder (lm. 1488) tarafndan kabl edildiini bildi
riyor ki (ayn risle), bu suretle on iki dilimli krmz taca, neden Hay-
der tac dendiini de anlyoruz (Baknz: Walther Hinz - Tevfik By-
kolu: Uzun Haan ve eyh Cneyd; Trk Tarih Kurumu yaynlarn
dan, IV, seri No. 5, Ankara 1948, s. 65-66).
*
Btmlik, Anadoluda, bilhassa gebe Trkmen boylan arasnda. XIII.
yzyldan beri yaylmt. Baba shak (lm. 1240) kumandas altnda ter
tiplenen Baballar isyannda, Seluk ordusuna, kadnlarla beraber kar
duran Trkmenler, Babay bir peygamber, dinleri birletiren bir Mehd
tanyan Btnlerdi. Simavna Kads o-lu Bedreddin'in (lm. 1420) mai
yetindekiler, hatt XIII. yzyl balarnda Saru Saltuk Babayla Rumeli-
ye geenler ve XIV. yzyln ilk senelerinde Halil Ecenin maiyetinde
Karesi iline genler, hep -Btm inanlara sahib olanlard.
Siyas hkimiyeti elde etmek istiyen Erdebl oca mmessilleri, Ana

doludaki snr komusu beylikleri ypratp asl yuvasna ekildikten son
ra mezhep nfuzuyla Azerbaycan ve ran elde etmiler, irvan ilini
almlar, Grcleri haraca kesmilerdi. Artl? onlarn, batda en byk
rakypleri, kendi inanlarna zt bir inanc gden ve Anadolunun dar
btnln salyan Osmanoullaryd.
Safavler, randa, sn-aer (Cafe r) mezhebinin mrevvici ro

ln oynuyorlar, fakat Osmanoullar lkesini elde etmek iin oradaki
-Btm topluluklara kendilerini, bir Mehd mjdecisi, hatt bir Mehd,
b ir Tanr zuhru olarak tantyorlard. Anadoluya gnderilen halfeler,
Anadolu Btmlerine, Onikiler frkasnn din umdelerini retmiyorlard.
nk o vakit bu halk yn, pasif kalrd. Namaza balard, oru tu
tard, nihayet dinen vermeye mecbur olduu mal ve paray, rana yol
lard. Fakat mezhebi muktezs inancn alabildiine gizler, gizleme yolu
nu bulur, hayaldeki Mehdyi arr, onu keklerdi. Bu, Safavlerin siyase
tine uymyan bir eydi. Bundan dolaydr ki halfelr, Safav ahlarn,
bir imm, bir Mehd olarak tantyorlar, onlarn geleneklerini kuvvet
lendiriyorlar, onlardan grnyorlard. ah smailin olu Tahmasb (lm.
1576) zamannda, Bst adl birisi tarafndan yazlan Mankb-al-Esrr
Behet-al-Ahrr adl kitapta eyh Safiyyeddne isnden Alevliin farz
lar, snnetleri tesbit ediliyor, asl olmyan hurafeler, Ftvvet ehlinin
gelenekleri yazlyor, bu arada Tahmasbm, Muhammed Peygambere ka
dar soy eceresi kaydolunuyor,. ah smailin, Haty mahlsyla ve hece
vezniyle syledii Trke iirler, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet gibi aziz
lerin nefesleri yazlyor ve h Dahmaz pr h redifli, Oniki mm
da ven bir iirle ah Tahmasb, methediliyordu. Alevlerin, Byk Buy
ruk dedikleri bu kitaptan baka K k Buyruk dedikleri yirmi be
sahifelik bir baka risle de ayn mealdedir. Dergh- lde Seyyid A b-
dlbki Efendi hazretleri, evliyya muhib olan mminlere gnderdii
mektuptur baln tayan ve iinde Kitb- Mankb diye adland
rlan bu rislede, nice zamandr, geleceim diye vaidde bulunan ve bek
lenen hm, Zlfekarm ekip ceveln etmekte olduu, K arye ve ehir
de ge-nin ve he-n olan ay u iret eyler beyler ve gaziler e mj
deleniyor.
Essen Safavler, randa, din bilginlerince, eriata aykr saylan ta

savvufun iddetle aleyhinde bulunurken gene tasavvuf umdelere daya
nan, fakat kk, Ssnler devrinde olan ve bilhassa Abbasoullar za
mannda, tamamiyle -Btm bir teekkl hline gelen ve ayn zamanda
esnaf tekiltlandrarak bir kuvvet hline gelmi bulunan Ftvvet i
ve Ftvvet erbbm tutmak lzumunu duymulard. Bu yzdendir ki
Mankb-al-Esrr Behcet-al-Ahrr, konu bakmndan bir Ftvvet-
nme karakterini de tayor. Ftvvet ehlini tutmalar, hatt bu yolun
silhl snfn, hm ve hnednm fedaleri hline getirmeleri, Anado
ludaki Ftvvet ehlinin de kendilerine meyletmesini icab ettirmiti. Ger
ekten de daha Ftih Mehmed zamannda (1451-1481), Seyyid Gayb olu
eyh Huseynin yazd Ftvvet-nme, Ali ve Ehl-i beyt hakknda ar
inanlar ve ran erenleri hakknda hiirmetkr telkinleri ih tiv .etmekte
ve Erdebil sferinin propagandasn yapmaktadr. Bundan sonra, kendi
sini Bursada, fi kadlyla gizliyen Aleddin olu K eyyid Muham-
med-al-Huseyniyy-al-Razavnin, 1524 te yazd Ftvvet-nme yse Sa
fav propagandasn aka gsterir (bu iki kitab iin baknz; Abdlbki
Glpmarl: slm ve Trk illerinde Ftvvet tekilt ve kaynaklar; st.
niv. ktisat Fakltesi Mecmuas, cilt: XI, say: 1-4, st. 1952, s. 24-26,
37-38, 57-73).
*
On iki dilimli kzl t? giymeleri yznden Kzlba adn alan Ale-
vlerin, rana ball, Erdebil sflerinin, bir devlet hlinde rana h
kim olmalaryla balar. Daha X V. yzylda, Erdebil ocana uyanlarn
Hacca gitmediklerini, Biz diriye varrz, lye deil diyerek Erdebil e
gittiklerini biliyoruz (k Paazade, stanbul bas., s. 264-269). Yukarda
bildirdiimiz iki kitapla iki Ftvvet-nme, bu balln canl delille
ridir. Bizdeki bir Mankb-al-Esrr nshasnn sonundaki glbankte,
V e Erdebilde yatan eyh Sf (Saf) ve Sultan Haty pdhm ve sr
dkleri yollarn ve erknlarn, tevhidlerin ve ulu azm cem iyyetlerinin
zevki ve safsmm ve cmle tahta geen evldlarmm v em rid -i kmil
Sleymn- zaman hmzm dem .devleti ve dem devrn hrmeti
hakkyn geree h szleri, bilhassa dikkate deer. Kimin tarafndan
yazld belli olmamakla beraber Anadoluda yazld phesiz olan bu
nshadaki glbankte ad geen Sleyman,' Sleyman ah adyla 1667 de
ran tahtna geen ve 1694 te len II. Safdir. Grlyor ki Anadolu, hatt
toplu bir halde Rumelide bulunan, fakat ah smailin dedesi eyh C-
neydin etrafnda toplanan Bedreddin Sfleri dnlecek olursa Ru
meli Alevilerinin rana ve Erdebl ocana olan bu ballklar, Sa-
favlerin son devirlerine kadar srmtr. Bu ballk, bzan Zlka-
drludan Slenolu ve Atmaca (lm. 1526), yahut Hac Bekta olu ah
Kalender (lm. 1527), yahut da Pir Sultan Abdal (lm. 1524-1576, ah
Tahmasb zaman) gibi ran adna isyan edip alt olarak ldrlenleri ye
titirmi (baknz, Nianc Tarihi, st. 1279 Hicr, s. 252-254; Abdlbki
Glpmarl, Pertev Nail Boratav: Pir Sultan Abdal, Ankara niv. yayn
larndan, Ankara 1943), bzan da eitli vesilelerle ran lehine gizli faa
liyetlerle sonulanmtr. Bu son faaliyetler hakknda Devlet Arivinde
birok belgeler vardr. Mesel Ahyolu kadsna verilen bir hkmden
anlaldna gre Hatunili nahiyesindeki Alevlerin arasnda, randan
gelen birisi vardr (Mhimme: VII, 15 sefer 975-1567, Hkm: 98; Ahmet
Refik: Onaltmc Asrda Rfzlik ve Bektlik, st. Muallim Ahmet Halit
Kitabevi, 1932, s. 20-21). Mhimme VII de 2067 numaral ve 976 tarihli
(1568) bir hkmden de Amasya civrmdaki Alevler arasnda, yukar
cnipten, yni randan Sleyman Fakyh adl yir halfenin bulunduu
nu anlyoruz (ayn kitap, s. 26). 976 tarihli (1568) baka bir hkmde
rana balananlarn, birer thmet isnad edilerek ortadan kaldrlmas em-
redilmektedir (s. 27-28).
Kastamonu beyine ve Kre kadsna verilen bir hkmde, rana ba

kr verilmemesi, oradan gelenlere bir dirhem bile bakr satlmamas em-
redilmekte, bir baka hkmde, demir satlmamas, iddetle bildirilmede,
dier bir hkmde, ran elisine nezir verenlerin menedilmesi, hatt bu
eid adamlarn, harmlik, hrszlk ettiler, yol kestiler gibi bir isnatla
ve rana duyurmadan ldrlmeleri buyurulmada, bir dier hkmde
ayn ey tekrarlanmadadr. Devlet Arivinde, bu hususa it birok h
kmler vardr. Hatt bir hkmden anlyoruz ki Trabzon sancandaki
zamete tbi kylerden birinin halk, rana tbi olup asker toplam ve
Hzr eyh adl birine uyup isyan etmi, Hzr eyhin ldrlmesinden
sonra da kyller, mahsullerini devlete vermemekte srar etmilerdir. Bir
baka hkmden de Sivas sancandaki Smavnal tifesi, yni Bedred-
din Sfleri, h muhibleriyiz diyerek balarna kzlba tac kiymekte-
dirler (btn bu hkmlerin sretleri bizdedir).
Alevlerin bu ball, Safavlerin inkrazna kadar srmt. Bu h-
nednn yerine geenler, artk Anadoluyu elde etmek sevdasndan vaz
gemilerdi. Bundan odlay Anadoluya halfe gndermek, Anadoludan
nezir toplamak gibi eyler, tarihe mal olmutu. Fakat gene de -Btm
zmrelerin rana ball vard. Mesel, X IX . yzylda Haydar Baba
adl bir Bekt babasnn, ranla sk mnasebetini, III. Selim ve Alem
dar vakalarna kartn, rana gidip geldiini ve Yenieri ocanda, Dok-
sandokuz klasnda msafir olduunu, onlar isyna tevik ettiini ve ni
hayet zorla izle edildiini biliyoruz (Cevdet Paa Tarihi, Matbaa-i Os-
mniye, 1309, c. XII, s. 54-55). Ancak artk bu ba, yalnz mezhep birlii
bakmmdand ve bu da gn getike mezhep ve din balar gibi geveyip
gidiyordu.
A l smailim geldim
lemi seyrn eylerim
Zlfekar durmaz knnda
Gnde bin kea^ kan eylerim
Grrm dzen dzeni

Krarm yoldan azam
Yeni batan bu dzeni
Br kavm erkn eylerim
Binerim ol dldl at
Kimse bilmez bu sfat
Vilyeti kermeti
Tarkatte kn eylerim
Yrd vilyet lekeri [*]

Zuhr oldu meydan eri
Gzl olan gelsin beri
O cana burhan eylerim
ah Haty emrim kan [**]

Yokturr lekere san
Kayrmaz stller cam
Srr cana can eylerim
57
[] Yrd: Yrd (vezin yznden byle okunuyor).

[**] ah dilem: M ankb-al-Asrr Bahcat-al-Ahbr.
ir, bu iirinde, yapmak istedii eyleri anlatyor. Son drtlkteki st
ller, gnlleri alak tarikat mensuplar anlamna geliyor.
II
Allah Allah din gaziler [*]

Gaziler deyin ah menem
[*] Din: Deyin,

Kar durun secde kln
Umakta tuti kuuyam

A r leker er bayam
Men sfler yoldayam
Ne yerdekersen biterim [**]

Handa arsan yeterim
Sfler elin tutarm
Mansur ile dard^ idim

Halil ile narda idim
Msa ile Turda idim
Tahkyk ile ah tanun [***]

Nevruz edin aha yetn
Hey gaziler secde klun
Krmz taclu boz atlu

A r lekeri nisbetl
Yusuf Peygamber sfatlu
Hatyem al atluyam
Sz ekerden datluyam [****]
Murtaz A l zatluyam
58
[**] .Ne yerdekersen: Ne yerde ekersen (vezin yznden byle okunuyor).

[***] Tanun, yetn, klun: Tanyn, yetin, kln.
[****] Datluyam: Tatlym.
5. drtlkteki nevruz iin Alamaya baknz.
Hakykatin kilidini
Aana gazi dediler
Bu yolda can ile batan
Geene gazi dediler
Mrid inanmaz yalana

Rzk ile mala kalana
Dost meydannda lene
Gene gazi dediler
Gel ge rzk ile malndan

Nian gster z halinden
Ak kadehin dost elinden
ene gazi dediler
A l krmzyla donunu
Muhkem sakla hem dinini
mam yolunda kann
Saana gazi dediler
Bir haber diyeyim sana

it szm inan bana
Abdal aydur dosttan yana
Geene gazi dediler
59
ir, bu iirde, gazi, kime derler, onu anlatyor. ire gre gazi, hakikatin
kilidini aan, canla batan geen, dost meydannda, mnen lp gen, ak k a
dehini, dost elinden ien, mam yoluna kanlar saan, dostun bulunduu tarafa
gen kii gazi dir.
IV
Ak ilinde srdmz
Gereklerin srsdr
Lekerimiz eken mrid
Gereklerin birisidir
Yeryzne nazar salan
Dmlerin elin alan
Yeil sancak ekip gelen
Onikmam erisidir [*]
Ulu arlar bedestanlar

Ulular gz mestanlar
A l iekli glistanlar
Evliyalar korusudur
Gevher bulup almad

Kymetini bilmedii
Mnkir yola gelmedii
Kendi gnl burusudur
Koyunolu K urana bak

Mansur ipin boynuna tak
Nesm oldu Hakla Hak
Yzdkleri derisidir
60
[*] Oikmam: Oniki mam (vezin yznden byle okunuyor).

Son drtlkteki Mansur ve Nesm iin Alamaya baknz.
Trl kumalardan ykn tutmu

Grdm bir bazergn Yem enden gelir
Boz atl Hzr sarvan etmi
Doldurmu dolusun sunuyor ski

Yzbin haramiden hi olmaz korku
nci sedef ll gevherdir yk
Grdm bir bazergn Yemenden gelir
veys gibi ah devesin gderim

Yklettim kuma ara giderim
Mteri bulursam pazar ederim
Grdm bir bazergn Yemenden gelir
Ehl-i irfan ol gel eyleme inkr
Gerek k isen gel yaram sar
Ykiim ll gevher ah damgas var
Teslim Abdal can emanet-i Br

Ateten yeindir sitemin nar
ah dkknn am satar esrar
61
XII. yzyldan itibaren Btnler, Yemen lkesinde pek kuvvetlenmilerdi.

XIV. yzylda bu kuvvet azalmaya balam olmakla beraber Alevler arasnda
Yem en bir htra olarak kald. Pir Sultan Abdal, soyunun Yemenden geldi
ini, bir iirinde syler. Alevler arasnda Yemene verilen nemin sebeplerinden
biri de, Sffeyn savanda gelip Alye bat eden ve o gn ehid olan veys-l
Karannin Yemenli olmasdr. Sfler bu zta ve amcasna pek byk bir sayg
gstermiler ve hakknda birok menkabeler uydurmulardr. Bir baka sebep
de, Yemendeki Ben Hemdn kabilesinin Alnin davetiyle hep birden ve bir
gnde Mslman oluudur. Alamada veys maddesine de baknz.
VI
Drdmz bir araya srdler

Eri Teslim Abdal gel imdad eyle
Sordular da bol bol zahmet verdiler
Pekin olur gerek erin kuvveti

Her yerde okunur ismi yeti
Mmin kullarnn yz hrmeti
Eri Tesim Abdal gel imdad eyle
Bize lm gmleklerin giydirme

Srrmz yad olana dedirme
Aman mrvet katarndan ayrma
Gerekler yannda olmaz mdr

Umarm ki mdaray gidere
Prim dvndetme yzmz kara [* ]
Kul Mustafa sklet geldi stme

Mail oldum ala gzl dostuma
Gelip rakyp nittin dtn kastma
Eri Teslim Abdal gel indad eyle
62
[*] Dvandetme: Dvanda etme (vezin yznden byle okunuyor).

ir, bu iirde arkadayla srldn, soruya ekilip zahmetlere u
ratldklarn sylyor ve Teslim Abdaldan him m et istiyor.
VII
Osmanlu yanna kalr m sandun

Nice intikamlar alnsa gerek
Mehd kansa nicolur halin [*]
Heybetl ksleri alnsa gerek
Gazi Mehd bir gn Uruma kar

Yezid kafasn hem burcun ykar
Oniki mmm sancan eker
Krmz tac ile salnsa gerek
Sanma ki Osmanlu yanna kalur

Tanrnn arsln ah olu gelr
Darb ile elinden tahtn alur
Harabende erkn srlse gerek
Yezidi gze alm ol gzel ah

Muhammed A ldir ann yarda
A lim dnyaya gelrse bir dahi
iden Yezidler yerinse gerek
Bir gn bu dnyann sahibi gelr

Oniki mmn hakkn alur
Yezidler arada hem telef olur
Mminlerin hali sorulsa gerek
[*] Nicolur: Nice olur (vezin yznden byle okunuyor).

Pir A li der Mehdi gnl yata
Krmzdr donu yeil sanca
Dzelim koalm baheli ba
Yezidler aradan srlse gerek
63
Bu iir Safav-Osm anoullan savalarnda, Alevlerin duygularn, ok gzel

ve canl bir halde belirtmededir.
VIII
Yry eyledi Urum stne

Ali nesli gzel mam geliyor
nip temenn eyledim destine
Dolular adm-adm dadr

Tavlasnda kheylnlar baldr
Asln sorarsan ahm oludur
AJi nesli gzel mam geliyor
Tarlalar adm-adm izili

Rakybin elinden cier szl
Al yeil giyinmi kek gazili
Meydana kar grn-grn

Kimse bilmez evliyann srrn
K oca Haydar h- cihan torunu [*]
A li nesli gzel mam geliyor
Pir Sultan Abdalm grsem unlan

Yzm srsem boyun eip yalvar
Evvel batan Onikmam serveri [**]
A li nesli gzel mam geliyor
64
[*] ah Tahmasbdr.
[**] Onikmam: Oniki mam (vezin yznden byle okunuyor).
Hazret-i A lnin devri yrye
A l kim olduu bilinmelidir
Alay-alay gelen gaziler ile
mamlarn c alnmaldr
Kendin teslim eyle bir ser-emeye

Er odur ki yarn senden amya
Bir mnafk bir gaziye dmiye
Din akna kl alnmaldr
Yeryzn krmz talar brye

Mnafk olann bar eriye
Sahib-i zamnn emri yrye
Sultan kim olduu bilinmelidir
arrlar filn olu filna

Ne itibar Yezid kavli yalana
Klcn Artandr doru gelene
Ya ser verip ya ser alnmaldr
Pir Sultan Abdalm ey dede himmet

Kendine cevretme leme rahm et
stanbul ehrinde ol shib-devlet
Tc- devlet ile salnmaldr
65
eke-eke ben bu dertten lrm

Seversen A lyi deme yarama
A lnin yoluna serim veririm
A lnin yaras yr yarasdr

Buna merhem olmaz dil yarasdr
A lyi sevmiyen Hakkn nesidir
Bu yurt senin deil konar gersin
A lnin dolusun bir gn iersin
K rpe kuzulardan nasl geersin
Ilgt-lgt oldu akyor kanm

K em geldi ddra tliim benim
Benim derdim bana yeter hey canm
P ir Sultan Abdalm deftere yazar

Hilebaz yr ile olur mu pazar
Pir merhem almazsa yaralar azar
66
Bu iir, ran adna bir ayaklanma hazrlyan Pir Sultann, alt olduktan
sonra syledii iirlerden olsa gerektir.
XI
Hey gaziler mrvet kald m unda

Gzel aha giden yollar bu mudur
Gnlm arzu edip ekinir anda
Hnedna giden yollar b mudur
Yolumuz ap Hamadan Mardinden

Yand cier kebab oldu derdinden
Erzurumun Ksedam ardndan
Hanedandr yine ahm illeri

Taze alm tomurcak glleri
Sabah-sabah eser seher yelleri
Kayas ta yok dpdz ovalar

emim ya birbirini kovalar
Size derim hey gaziler aalar
Pir Sultan Abdal der coup gideriz
Couban haddinden ap gideriz
A y ile yldz eip gideriz
67
Bu iir, malbiyeti sralarnda rana kamak istedii zaman sylenmi olsa

gerektir.
X II
Karda grnen ne gzel yayla

Bir dem sremedim giderim byle
Ala gzl pirim sen himmet eyle
Ben de bu yayladan aha giderim
Eer gverben bostan olursam

u halkn diline destan olursam
Kara toprak senden stn olursam
Bir blk turnaya skn dediler

Yrekteki derdi dkn dediler
Yayladan tesi yakn dediler
Dost elinden dolu imi deliyim

st kan kpkl mee seliyim
Ben bir yol oluyum yol sefiliyim
Alnm abdestim aldrrlarsa

Klnm namazm kldrrlarsa
Sizde ah diyeni ldrrlerse
Pir Sultan Abdalm dnya durulmaz

Gitti giden mr geri dnlmez
Gzlerim de ah yolundan rlmaz
68
Bu iir de malb olduktan sonra rana kamak, istedii sralarda sylen

mitir.
5. drtlkteki alnm abdest, klnm namaz, Alev-Bekt telkkisini
gsterir. Onlarca tarkate girerken alnan abdest, tlib, ikrarn bozmadka
zulmaz. Namaz da, krr yininden ibrettir.
X III
Bu yl bu dalarn kar erimez

Eser bd- sab yel bozuk-bozuk
Trkmen kalkp yaylasna yrmez
Yklm airet il bozuk-bozuk
Kzl rmak gibi aladm aktm

El vurdum sinemin bendini yktm
Gl yzl ceranm bana ktm
Girdim bahesine gl bozuk-bozuk
Elim tutmaz gllerini dermee

Dilim tutmaz hasta halin sormaa
Drt cevabn mnsn vermee
Sazm dzen tutmaz tel bozuk-bozuk
Pir Sultanm yaradldm kul diye

Zlim paa elinden mi l diye
Dostum beni smarlam gel diye
Gideceim amma yol bozuk-bozuk
69
Bu iir de malbiyetinden sonra sylenmi olsa gerektir. Son drtlkteki

zalim paa, phe yok ki kendisini astran Hzr Paa dr.
Padiah katlime ferman dilese
Yine gemem ala gzlii ahmdan
Celltlar karmda satr bilese
Yine gemem ala "zl ahmdan
Onyedi yerimden vursalar yara

Cerrahlar derdime klsalar are
Kemendi bend ile ekseler dra
Yine gemem ala gzl almdan
Karadr kalar benzer kmre

Mnafklar zarar verdi mre
kellerim balasalar demire [*]
Yine gemem ala gzl almdan
Eer beni katsa kervan gne

Gtrseler Hindistana Maine
Urganm atsalar daraacma
Yine gemem ala gzl ahmdan
hr katlime ferman yazsalar

ksam teneire tabut dzseler
Kefenim biilse mezar kazsalar
Pir Sultan Abdalm derim vallahi

lsem terkeylemem piri billhi
Huzur- maherde dilerim h
70
Bu iir de malbiyetinden sonra sylenmitir.

[*] kellerim: ki ellerim (vezin yznden byle okunuyor).
XV
Kul olaym kalem tutan eline

Ktib ahvlimi aha byle yaz
ekerler ezeyim irin diline
Allah seversen ktip byle yaz

Dn gn ol aha eylerim niyaz
Umarm yklsn u kanl Sivas
Sivas illerinde zilim alnr

aml beller blk blk blnr
Ben dosttan ayrldm barm delinir
Mnafkm her dedii oluyor

Gl benzimiz sararban soluyor
Gidi Mervan d oluban glyor
Pir Sultan Abdalm hey Hzr Paa

Gr ki neler gelir sa olan baa
Hasret koydu bizi kavim kardaa
71
Bu iirin hapiste sylendii anlalyor.
XVI
Hzr Paa bizi berdar etmeden

Aln kaplar aha gidelim
Siyaset gnleri gelip yetmeden
Gnl kmak ister ahn kkne

Can boyanmak ister Ali mkne
Pirim A li Onikmam akna
Her nereye gitsem yolum dumandr
Bizi byle klan ahd amandr
Zincir boynum skt hayli zamandr
Yaz selleri gibi akar alarm

Haner aldm cierciim dalarm
Garip kaldm u arada alarm
Pir Sultanm aydur mrvetli alm

Yaram ba verdi szlar cierghm
Ara direk-direk ular hm
72
Bu iirin, hapisteyken yazld meydandadr.
X V II
Bize de Banazda Pir Sultan derler

Bizi kem kii de bellemesinler
Paa hademine tenbih eylesin
Kolum ekip elim balamasnlar
Huseyn Gazi Sultan binsin atma

Dayanlmaz arh- felek zatna
Bizden selm sylen ev klfetine
kp ile kar alamasnlar
Ala gzlm zlfn keleb eylesin

Dksn mal yzne nikab eylesin
A li Baba Haktan taleb eylesin
Bizi dar dibinde elemesinler
Surrum ilemedi kaddim bkld

Beyaz vcudumun bendi skld
nm sra krklar pirler ekildi
Dahi beyler bizi dillemesiner
Pir Sultan Abdalm cokun akarm
Akar-akar dost yoluna bakarm
Prim aldm seyrangha karm
Daha Yldzdan yaylamasnlar
73
Pir Sultann bu iiri, aslmak zere daraacm a gtrlrken syledii ri

vayet edilir.
2. drtlkteki Huseyn Gazi, ran kumandanlarndan biri olsa gerektir.
3. drtlkteki Ali Baba, rivyete gre Pir Sultanm mshibidir. Alam a
da Miishib maddesine baknz. .
v
Dvn edebiyatnda bir cer vastas, bir istismar vesilesi olan v,

halk edebiyatnda ya sevgiliye, yahut candan sevilen birisine kar iten
gelen duygunun ifadesidir ve bu yzden de samimdir. Alev-Bekt ede
biyatndaysa v;, bsbtn bir zellik gsterir. Bu zmrede vlenler,
azizlerdir. Bunlardan, geip gitmilerin hakknda yazlan vler, men-
kabev bir karakter tar. Aziz hakknda dilden-dile sylenen ve ou,
eski azizlere de isnad edilmi olan olaanst olaylar, saylp dklr.
Fakat bz kere de v, bu blmn IV. iirinde olduu gibi, devrini,
zmresini, hatt detleri, trenleri bile canl imajlarla belirtir; yahut V.
iirde olduu gibi vlen azizin, sz syleyiine, giyiniine, yryne,
yapt ie kadar btn hususiyetlerini gsterir; yahut da VII. iirde ol
duu gibi v, zlenen, sevilen bir dosta, bir sevgiliye, inan erevesi
iinde, iten, gnlden bir hasret, bir ak ifdesi hline gelir. Zten bu
edebiyatta, vlen, venden ayr, ondan byk ve ulu, eriilmez bir var
lk deildir; zlenen, istenen, grlen, sevilen, seviilen, ulalan, iten
duyulan, ite bulunan bir varlktr. Buna, VIII., IX. ve X . iirler, gzel
birer rnektir.
Haktan inen erbeti itik elhamd lillh
ol kudret denizini getik elhamd lillh
u karki dalar meeleri balan

Salk safalk ile atk elhamd lillh
Kuru idik ya olduk ayak idik ha olduk

Kanatlandk ku olduk utuk elhamd lillh
Vardmz illere ol safa gnllere

Baba Tapduk mnasn satk elhamd lillh
Beri gel baralm yad isen bilielim

Atmz eerlendi etik elhamd lillh
ndik Rumu kladk ok hayr er iledik

bahar oldu geri gtk elhamd lillh
Dirfilli pnar olduk irkildik rma olduk

Aktk denize dolduk tatk elhamd lillh
Tapdukun tapsmda kul olduk kapsnda

Yunus miskin i idik pitik elhamd lillh
74
Yunus Emre, bu iirde, bir yandan mensub olduu zmreyi, bir yandan ken
dini, bir yandan da eyhi Baba Tapduku vmededir. Bu iiri, mnev yolculu
unu bitirdikten, birok kiiyi uyandrdktan, gnllere klar satktan sonra
yazd muhakkaktr.
II
Evliyaya mnkirler Hak yoluna sidir

O yola si olan gnllerin pasdr
ektik bu k safsn t erince mauka

Zira ki o dost benim derdimin devasdr
Henz bu yer olmadan gkler yaratlmadan
Evliyalar vatan padiah kalasdr
Mevln Hudvendgr bize nazar klal

Onun grkl nazar gnller aynasdr
G iyiklinin ol Haan sz aytm kendiden

Kudret dilidir syler kendinin sz nesidir
Miskin ol bire miskin gide senden kibr kin

Rzigr gelir geer kime ne kalasdr
Okuyuban yazmadan yanlban azmadan

Yunus bu k szn kim bildi hilesidir
75
Bu iir, erenleri ven bir iirdir. 4. beyitte, Mevln Celleddin vlmede,

5. beyitteyse Giyikli Baba, yerilmededir. Alamada, Mevln ve Giyikli Baba
m addelerine de baknz.
III
Sal erdi mezzin geldi kamet eyledi

K bleye kars yzn tuttu niyet eyledi
Secdeye indi yzm ddr grd gzm

Dald aklm szm zihnimi mat eyledi
Unuttum namazm dosta tuttum yzm

Dost kendi mrvetinden bir iaret eyledi
Ne tat var ne salt ne zikir var ne tesbh

Bu be vakt namazm ka garet eyledi
ol benim secdeghm meer kim Tur dadr

M sleyin. gzlerim ho mnct eyledi
Bu kez yanld zlid estafirullah dedi

Gzlerim hatsna bin kefaret eyledi
Kanda haksam dopdolu Hac Bekt- Vel
Bu Said ann kulu oldu det eyledi
76
Said Emre. Vilyet-nm e ye (Hac Bekta Menkb) gre, namazda, Hac

Bektan kermetlerini grp kendinden gemi, sonra da bu iiri sylemitir.
Bu menkabenin, iirin konusundan m eydana geldii muhakkaktr.
IV
Beylerimiz elvan gln stne

Alar gelir ahm Abdal Musaya
Urum Abdallar postun enine
Balar gelir ahim Abdal Musaya
Urum Abdallar gelir dost dey

Enimizde aba hrka post dey
Hasteleri gelir derman istey
Salar gelir ahm Abdal Musaya
Hindden bazergnlar gelir yaymr

Pier lokmalar alar doyunur
Bunda klar gelir soyunur
Erler gelir ahm Abdal Musaya
Meydannda dara durmu gerekler

alnr ko kurbanlara baklar
Dnr kudm alr sancaklar
Tular gelir ahm Abdal Musaya
Her matem aynda kanlar saarlar

Uyandrp Hak eram yakarlar
Demine hu deyip glbang ekerler
Nurlar gelir ahm Abdal Musaya
Ikrndir ko yiidin yular

Muannidi eksem gelmez ileri
Akpm arm Yeilgln sular
alar gelir ahm Abdal Musaya
A lim alm Zlfekarm destine
Sallar durmaz Yezitlerin kasdma
Tmen-tmen Gene A linin stne
Srlar gelir ahm Abdal Musaya
Benim bir isteim vardr Kerim den

Mnkir bilmez evliyann srrndan
Kaygusuzam ayr dtm pirimden
Erler gelir ahm Abdal Musaya
77
Alev-Bekt edebiyatnn kurucularndan ve XV. yzyl irlerinden K ay-

gusuz Abdaln, mridi Abdal Musay ven ve zamanndaki gelenekleri, A bdal
larn detlerini, Abdal Musa tekkesinin nemini, canl imajlarla belirten bu
iiri, gerekten de esiz denecek kadar gzeldir.
Benim pirim Hac Bekta Veldir

Pirimin de piri Merdan A ldir
K eyyid A l srr- Sultan V eldir
Mrsel Dede olu Sultan Baldr
Gel erenler lokmasndan yer isen

Onikm am yolunu gder isen [*]
Sana derem sen de gerek er isen
Arslan gibi apl-apl yryen

Kepenein yerden yere sryen
Kendi nurun Hak nuruna bryen
Mekn etti nan-hnenin bucan

Bulutlara atar tutar nacan
Hem uyaran pirimizin ocan
[*] Onikmam: Oniki mam (vezin yznden byle okunuyor).

Kzl Deli Sultanmdan uyanan
Batan baa yeillere boyanan
Hem pirimin eiine dayanan
Mrsel Dede oiu Sultan Baldr
Er olanlar lokmasndan yer idi

Her szn rumuz ile der idi
phesiz bil an gerek er idi
Kazak Ahmed aydr rivyet ettim

yz altm eri ziyret ettim
Ba budur biliniz likyet ettim
78
Kazak Ahmed, bu iirinde, Bektaliin kuruluunda byk bir rol olan

ve Bektlerce ikinci pir saylan Bal Sultan vmektedir. Canl im ajlar ihtiva
eden bu iir de esiz iirlerdendir.
VI
Maden-i kn- kerem h- Necef

Her kime klsa nazar buldu eref
Murtazdr kif-i kcnz-l-uln

Hdi-i ilm-i lh men aref
Mazhar- Hak kenddr l ayn- zt

Bakasn z hikmetidir her taraf
Kim ki hemdem olmad irfn ile

Geti ann sohbeti mr telef
Can gdsm eyle tahsil iy gnl

Bulunur her gede b alef
Kazanan ahret azum dim

Verdi nakdin sifleye her dem selef
Kavl-i CaferIe Kalender yol varan
Oldurur h olu ferzend-i halef
79
Bal Sultann kardei olup Gen Kalender, Cvan Kalender, ah Kalender

diye de anlan ve tertib ettii bir isyanda malb olup ldrlen Kalender e
lebi, bu iirinde Alyi vmededir. 3. beyitte Alnin, Tanr mazhar olup ayn-
zt, yni Tanr ztnn ta kendisi olduunu syliyerek Al hakkndaki an te
lkkiyi bildirmededir.
VII
Gece gndz hayaline yanarm

Bir gece ryama gir Hac Bekta
Gnahkrm gnahmdan bizarm
zm dara ektim sor Hac Bekta
Yand bu garip ku nedir aresi

Yine tazelndi yrek yaresi
Onulmaz dertlere derman olas
Bu senin bendindir sar Hac Bekta
Derdimin derman yaramn ucu

Drt gruh mevcuttur grh- nc
BeMnd kemeri banda tac
Yznde balkyor nur Hac Bekta
Sdklarn sdk n renci

Pirlerin hem pri genlerin genci
Hem derya hem sadef hem dr hem inci
Hem umman hem rma gl Hac Bekta
Gh bulut olup ge aarsn

Gh yamur olup yere yaarsn
A y msn gn msn kandan doarsn
Ilgt-lgt eser yel Hac Bekta
Arnn yapt bala benzersin

u gurbet illerde gnlm elersin
Bend edip de ikrrna balarsm
Silin satt kul Hac Bekta
Derdimend Haty eyler niyz
Ulu pir katardan ayrmaz bizi
Bu maher gndr isteriz sizi
Muhammed nnde car Hac Bekta
- 80
Hac Bekta, kerametleriyle deil de iten gelen bir 'sevgiyle ve biraz da

tabi unsurlarla ven bu iir de pek gzel ve esiz bir v rneidir.
6. drtlkte u menkabeye iaret edilerek Hac Bektan Ali olduu b
lirtilmektedir: Bir tacir ifls ediyor. Gelip Muhammed Peygambere bavuru
yor. Muhammed, borlarn ve sermayeni Ali verir diyor. Tacir Kemirliymi.
Ali, bir anda onunla Kemire gidiyor. Orda, beni sat, ok para iste; bu, her
eyi yapar de, sonucu beni padiah satn alsn, sen de aldn parayla b o r
larn ver, sermayeni dz diyor. Padiah tarafndan satn alnan Ali, her yl
taan, bendini ykan bir nehre bent yapyor, bir ejderhay ldryor. Padiah
nc dileini de sylyor ve peygamberlik dvasna kalkan Muhammedi
getir diyor. Ali, bir demir kafes yaptrp iine giriyor. Muhammed benden kuv
vetlidir, eer bu demir kafesi ben krarsam o da krar deyip bir geriniyor, demir
Kafes parampara oluyor. Sonra Ali klcn ekip, ben onun halfesiyim, imana
gelin diyor. Kemir padiah btn Kemirlilerle Mslman oluyor (Yemn:
Fazlet-nme, Ali Hayder ve Ahmet Hzr basmas, st. Cihan Mat. 1327, s. 186
206).
VIII
Birlik makamnda bir gzel grdm

Leblerinin ekeri var kandi var
k ok imi aradm sordum
Nice bencileyin dedimendi var
Cemali geliyor hayalde dte

Canm smanda kandilde arta
Uzakta yaknda yeminde pte
Her nereye baksan A lim kendi var
Gh baheye girer glden grnr

Gh mna syleir dilden grnr
Gh gnl evinde mihman grnr
na trl-trlii fendi var
kr olsun bu sevdaya ulatm
Mahabbet ban gezdim dolatm
Oniki mamn cemine dtm
imdi boynumuzda ak kemendi var
Pir Sultanm sever byle dilberi

Bu cmle cihann yekt gheri
Kahrn ltfun eker isen gel beri
evdiimin nerde bir menendi var
81
Pir Sultan, bu iirinde, Alyi, daha ziyade reel unsurlarla ve deta bir
sevgiliyi ver gibi vmededir. Ayn zamanda Al, tasavvuftaki varlk birlii
inancnn bir merkezi de olmadadr.
IX
Hak naso eylese dergha varsam

Bir dem dvnnda dursam y A l
Eilsem dizine niyz eylesem
Yzm kademine srsem y Al
Yzm kademine srdm zaman

Zerrece gelmezdi gnlme gman
ahm dldlne bindiin zaman
nnce Kanberi olsam y A l
Kanber gibi hizmetinde gtrsen

Bir dem aladrsan bir dem gldrsen
ekip Zlfekar beni ldrsen
Elim eteinden kesmem y A l
Keser miyim eteinden elimi

Kabl ettim Hak yolunda lm
Doru srn erenlerin yolunu
Mmin kullarndan olsam y A l
M min olan neresinden bellidir

Hakk syler nefesinden bellidir
Erenler yolunun gnce gldr
Tomurcak gllerin dersem y A l
Pir Sultanm beni mihman gtr sen

Gtrsen de ayn ceme yetrsen
Dizini dizime vursan otursan
Doyunca yzne baksam y A l
82
Bu iirde de Al, zlenen, yanlan, hasreti ekilen ve vuslat umulan bir

sevgili gibi vlmededir. Dldl, Zlfekar ve Kanber iin Alamada, bu m ad-
deleer baknz.
Divane gnlmz gemez gzelden

Mihri yr eyledik senden y A l
Menim arzumanm serisin ezelden
Gitmez malabbetin candan y A l
Sen mritsin mrvet eyle akna

arnca imdad eyle dkne
Kerbelda yatan mam akna
nyet umarz senden y A l
Can dilden sevenlerin cansn

klarn medhetmede ansn
Noksana kalmazsn mrvet knsn
Geersin gnahtan kandan y A l
Nice yzbin yllar kandilde durdun

Atann belinden anadan geldin
Anmn bu halk gmana saldn
Binbir dondan ba gsterdin y Al
Tarikat iinde grnr yolun

Hakykat iinde sylenir halin
F. 8
stemem cenneti gster cemlin
Kul Himmet geince candan y A l
83
4. drtlkteki kandil, Alevlerin u inancn belirtiyor: Tanr bir melek ya

ratm, ona, sen kimsin, ben kimim diye sormu. Melek, sen sensin, ben de b e
nim diye cevap verince onu, kahr ve gazeb ateiyle yakm. Bundan sonra
yaratlan melekler de ayn sonuca uramlar. Cebril yaratlnca ona da bu
soru sorulmu, cevap verememi. Bir hayli uup gezmi. Derken bir gn gk
yznde bir kubbe grm. Almas iin dua etmi. Kubbe alnca bakm,
grm ki iinde, yars yeil, yars ak bir kandil asl. akn bir halde kandili
seyrederken ak nurdan, ben Alyim, yeil nurdan da hr zaman peygamberi,
ameamm olu Muhammeddir. Tanrnn sorusuna sen yaratcsn, ben kulunum
diye cevap ver sesi gelmi. Cebril soruya bu cevab vererek gazepten kurtulmu
ve bir gn, Muhamraedin huzurunda, Alye byk bir sayg gsterince Mu
hammed sebebini sormu, o da, bu hikyeyi anlatm ( Fazlet-nme, Ahmed
Hzr ve Ali Haydar basm, st. 1325-1327, Cihan Mat., s. 76-81).
XI
Dn gece seyrim iinde

Ben dedem A lyi grdm
Eildim niyaz eyledim
Dldln naln grdm
era yanar iede

Arslanlar gizli meede
Yedi iklim drt kede
Kanberi durur sanda
Salnur cennet banda
A l Ms Tur danda
Yce dalar boran cokun
Kul Himmet akna dkn
Cmle nebilerden stn
84
1. drtlkteki Dldl iin Alamaya baknz.
2. drtlkteki era: yanar iede msra iin Alamada, Kanun e-
ra maddesine, ayn drtln 3. msra iin Yedi iklim e baknz.
3. drtlk iin Ms maddesine baknz.
Akdeniz yakas Aydn illeri
Kular gider bizim Abdal Musaya
Cemlin grnce yrd dalar
Talar gider bizim Abdal Musaya
Katardan ayrlan turna srler

Her andka smklerim szlar
rili ufakl emlik kuzular
K olar gider bizim Abdal Musaya
Kaba Kaygusuzdan alm cehdini

Grdn m brahim Edhem vaktini
Padiahlar tac ile tahtn
Yoklar gider bizim Abdal Musaya
Velim ay dur drt derghtan evveli

SeydAI Abdal Musa Bekta- Vel [*]
ah Huseyn akna didemin seli
alar gider bizim Abdal Musaya
85
[*] SeydAl: Seyyid Ali (vezin yznden byle okunuyor).

3. drtlkteki brahim Edhcm iin Alam aya baknz.
4. drtlkte drt derghtan, Hac Bekta, Abdal Musa, Seyyid Ali ve Ker-
bel tekkelerinden bahsedilmektedir. Bu drt tekke halfe makamlardr. Bu
tekkelerdeki babalar, halfedir ve herhangi bir dervii, iczet vererek baba ya
pabilirler.
X III
Bize ser-leker olmaa

h- kerem A l gerek
Mriddir rehber olmaa
dem Akyazl gerek
lem deme kmaa

Ulu ateler cunmaa
Er verip leker ekmee
Yine Sultan Bal gerek
Muhyiddin dervi olmaa
lmezden ndin lmee
Bir kii nasb almaa
Edeb erkn yolu gerek
86
1. ve 2. drtlklerdeki Akyazl ve Bal Sultan iin Alamada bu madde

lere baknz.
X IV
Ala gzl Sultan Baba

Ululardan ulusun sen
Yedi iklim drt keye
Ara krse dolusun sen
Yzn gren yoksul baylur [*]

K firler imana gelir
Seni sevmiyenler nolur
ah- kerem A lsin sen
ahsn eksikli kulun

enler aylmaz dolun
nceden incedir yolun
Tamam gerek velsin sen
Doru szn yol klc

aldn iki blc
Dmler elin alc
Hakkn kudret elisin sen
Dehanmdan Kevser akar

Nazar kula Hak bakar
Kokun cmle lem kokar
Muhammedin glsn sen
Parlayp atein yanar

Cmllem ulene cunar [**]
[*] Baylur: Bay olur (vezin yznden byle okunuyor).

[**] CmFlem: Cmle lem (vezin yznden).
Susayanlar senden kanar
b- hayat glsn sen
Muhyiddin Abdal neylersin

Dipsiz denizler boylarsn
Ne bilirsin ne sylersin
Akln m var delisin sen
87
Bu iirde , vlen Sultan Baba, Otman Babadr. Bu maddeye baknz.
XV
TERC- BEND
Ba ekip burc- felekten yine nr- ezel

Dodu hurd-i keml-i ezel lem yezel
Menzil edindi meer lne-i burc- hameli
em-i bahtm uyarp eyledi ren zhali
Gn gibi ule salp leme ilm ameli
Alemi altna ald kamu nr ii zuleli
Bin gne dodu buulnmaz ann as bedeli
Doyurup hn- vilyt kermt dili
Bir nazarda klp sde nice kr eli
Hak eram uyarup eyledi izhr cel
Mazhar- nr- Neb mahzen-i esrr- Al

Pr-i erkn- tarikat Hac Bekt- Vel
Nokta-i nn- Neb nsha-i K urn oldu

B-i Bismillh ile sre-i Ralmn oldu
Ehl-i inkr olann kfrne mn oldu
eb-i zulmette gne tek meh-i rahn oldu
Rz- maherde dil mihr-i drahn oldu
Haste-dil cismine can derdine derman oldu
Fukar ehline ser-asker sultn oldu
Kaail-i kavl-i Makaalt- azzn oldu
Ftiha mm-i kitb yet-i Furkan oldu
Srr- prn- Acem h- Horsn oldu
Mazhar- nr- Neb mahzen-i esrr- A l
Pr-i erkn- tarkat Hac Bekt- Vel
Zbde-i nesl-i Muhammed gher-i r-i Hud

Hasen ile Hseyin srrn kld peyd
bid Bkr u Sdktan olup rh-nm
Ceddi n Kzm idi ibni A l Msa Rz
heh Tak ile Nak Askeridir rz- vegaa
Mehdi-i nutk u- beyan Fazl- Hud nr- hd
Ehl-i beytin ocan eyledi iinkim ihy
em-i Haktr ki verir hare dein nr u ziy
Nr- em-i frudal pertev-i mihr-i ill
Kayser-i Rm ann oldu eiinde ged
Mazhar- nr- Neb malzen-i esrr- A l

hr darb ile anndr elif tyg u tra

Ser r ile brt oldu dil hem dahi ka
Kutlu batr ki eker sikkesini k ile f
Ana kurbn olann yoluna bin cn ile ba
K r yzn nice grr aaalardan huff
Srr- Hakka eremezmi netekim akl- ma
Mnkirin kalbine yazlmad mhr-i Bekt
Siklte-i hiye lyk m ola her kara ta
F gyem be tu men gaafil gm-rh meb [*]
Gaafil olma gzn a eyleme gaflet karda
Mazhar- nr- Neb mahzen-i esrr- A l

Evliynn birisi bir gn olup re svr

Ylan kam edp eyledi ol azm-i diyr..
Lzm oldu ki ana karu ka pes Hnkr
Bindi bir taa hemin ol eh-i l-mkdr
Emredp dedi yr yrd ol demde dvar
Dedi canluyu yrtmeklik eendir iy yr
Hner oldur yrye cansz iken bir khsr
K fer-i mutlak olur her kim ederse inkr
Bunun emsli nice kld vilyet izhr
Binde birin demee bendede yoktur mkdr
[*] Ben sana apak syliyeyim, gaafil olma, yol yitirme; bundan sonraki
msra, tercemesidir.
Mazhar- nr- Nebi mahzen-i esrr- A l
Pr-i erkn- tarikat Hac Bekt- Vel
Yzbin ihls ile Oniki mmm kuluyuz

Vech-i Htemde olan nutk u kelmn kuluyuz
Ehl-i beyt ile olan srr- selmn kuluyuz
Fukar ire olan kavi-i peymn kuluyuz .
dem 'e secde eden rkn-i kyamn kuluyuz.
Tc- Rekt eker sanma avmn kuluyuz
Km sdklar abdl-makamm kuluyuz
ey u Hilli mevl-i izmm kuluyuz
Keminin kemteriyz yani gulmm kuluyuz
Yz srp dergeline l- enmm kuluyuz

Pr-i erkn- takat Hac Bekt- Vel
kane nefesi Vahdeti meydne ilet

Ik meydnn gzler eh-i merdne ilet
Yzn yerlere sr cnib-i dvne ilet
Bde-i k ile l yakl mestne ilet
smi Sersem A lidir miirid-i erkne ilet
Nice mrid nazar ekmel-i inse ilet
Y ani Sultan Ralnn nakdi olan kne ilet
Fukar ehline ser-asker olan cne ilet
Dergeh-i h- felek kadr melek-ne ilet
Ku dilin fehmedici zt- Siileymne ilet

88
Bu terc-i bend de Halil Vahdeti Dedebaba, Hac Bekt- Veliiyi v

mektedir. 3. bendde Hac Bektan soyu, 4. de Bektlerin gelenekleri, 5. de
Pirin kerametleri anlatlmakta, son bendde de Sersem Ali Dedebaba m ethe-
dilmededir.
MUHAMMES- MTEKERRR
Maden-i nr- nbvvet mazhar- nr- cel

oms-i eref lem-i gayb oldu ana mncel
bn-i Sultn- Necef ser-eme-i cmle vel
Kutb- slr- vilyet evliyann efdali
l-i Th l-i Ysn Hazret-i Seyyid Al
Server h- mevl ahmz Kzl Deli

Cedd-i pki pr-i erkn- Horsnm gli
B- medhinde ann filcmle uak blbli
Kalbimizde oldu ekfte mahabbet snbli
Reh-nm-y rh- Hayder pev-y evliy

eh-svr- taht- irad mefhar-i A l-i Ab
lim -i el fakru fahr trik-i tc u kab
Vris-i srr- Dvazdeh Ehl-i beyt-i Mustaf
Kif-i iln-i lednn h- milk-i e ciht

Bist het heft hattest an derin nak- sft [*]
S vii d iinde oldur nutkumuzda ayn- zt
rifne men aref ile verir b- hayt
Nr- em-i Mustaf ser-defter-i l-i Neb

Cm- can-bah- leb-i Hulkur-Rzdr merebi
ah Huseyn-i Kerbeldr atas cedd ebi
Y ani Zeynel-bidindir rh- Cafer mezhebi
Kuvvet-i kudsiyye-i Kzm Rzdr b kusr

ah Tak ile Naknin b- ryudur o n*
Askerdir hnedna shil-i ehl-i nr
Nakd-i srr- Mehdi-i shib-zaman kld zuhr
l-i Th l-i Ysn Hazret-i Seyyid A l
[*] O, bu sfatlarn naknda, u yzde grnen yirmisekiz harftir, yedi

hattr.
Tty-y dde-i dildir bize hk-i deri
Hk-i py hdim-i derghnn tc- seri
ciziz avnen len minhum acyib mazhar [*]
Kemter-i meddhdr Dervi Kaasm kemteri
l-i Th l-i Ysn Hazret-i Seyyid A l!
89
Bu iirde. Kzl Deli de denen Seyyid Ali Sultan vlmededir.

[*] Grlmemi, alacak eyler mazhandr, ciziz, bize yardm, onlardan.
X V II
Horasan ilinden duyuldu sesi

Muhib klara dt sevisi
Yedi bab ier alm trbesi
Eiii bekliyen cana akolsun
Kudretten banda elifi tac

Eiin bckiyen neylesin hacc
Marptan mara oynar klc
Klcn sallayan cana akolsun
Ol sultan yrtt yedi dalan

zld rdii kald salan
Trbe bahesinde cennet glleri
Gllerin deviren cana akolsun
Manptan mara ismin andrr

Niyaz eden klar kandrr
Baba deirmenin sola dndrr
Dermenin dndren cana akolsun
Abdal Musa derler pirimin ismi

Atee attlar yanmad cismi
Size niyaz eyler derdiment Hsn
Bu cemde bulunan cana akolsun
90
Bu iirde Bekt azizlerinden Abdal Musa vlmededir.

Cemolup erenler yerli yerine
Erler y Muhammed A l arr
Agh olup mridinin yoluna
Pirler y Muhammed A l arr
Nice k meydnna derilir

Erenlerin yol erkn srlr
Muhammed A lnin kadri bilinir
Diller y Muhammed Al arr
Pirimin evresi baheli balar

Kzl Deli ay mevcurup alar
r etrafnda h eker dalar
ller y Muhammed Al arr
Seyyid A l Sultan erler atas

Btnan ihta eylemi ns
Cr almet ile kudm sads
Grler y Muhammed A l arr
Gnller birlenir alr meydan

Hep yerli yerinde bunca muhibban
Erenler meclisi b ile bostan
Gller y Muhammed A l arr
Erenler cemolur Tanrdanda

lerle yediler krklar da anda
Kzl Deli ay akp coanda
alar y Muhammed A l arr
Erenlerin gzel yolu erkn

Yzler srer Hamd olur mihmm
Ylda bir kez gelir yayla seyran
Dalar y Muhammed A l arr
Vdi-i sevdya dtm pr gamm hm Al
Kimsesiz kaldm karanlk gnde gm-rhm A l
Dom uyor mihr-i mdim kmyor mlm Al
Gelmiyor mu guna bu h eyvhm Al
Merhamet et hlime her eye ghm A l

Var m senden baka syle ilticghm Al
R-siyhm pr gnhm yok yzm Peygambere

stemem bir trl gitmek byle rz- mahere
Eylerim belki tesdiif der iken bir rehbere
Dmm elsiz ayaksz stn- Haydere

Tuttuum rh- ekavetten hacl oldum hacl

em-i im nm kapand btman kaldm all
Hlimi ho grmemek de sence imdi mstahl
Nazra-i afvmda nki innehu eyn kall [*]

Var m senden baka syle ilticghm A l
Adet ldrmm sahb-y lI-i yrdan

Giymiim bir pirehen ki nescolunmu nrdan
Beldeki znnr- teslmiyyetimse mardan
ektiim gamsa saylmaz yrdan ayrdan
Merhamet et hlime her eye ghm Al

kmyor bir an cierden derd-i sevd haneri

Pene-i akn esri olduum gnden beri
T sveyd-y dilimde hecr-i yrin ahkari
Ol kadar yandm yakldm ki unuttum her yeri

[*] nnehu eyn kall: phe yok ki o pek az bir ey.

Cinnet-i sevd ile bir anda yaptm bin gnh
P-i em-i halkda oldum lacl r-siyh
Ta kardm det eytna giydirdim klh
Pek yazk oldu bahr- mrme ettim tebh

ok gnl krdm gcendirdim cvn pirden

Her naslsa sapt bir kerre yolum tedbrden
Geri dnmez mktez-y tliim takdirden
Himmetin hl deil lkin buna tesrden

Iktibs- feyz iin Mihr-i Mnirinden senin [*]

te ettim stn- akna vaz- cebn
Dergehinden bo evirmezsin beni kalbim emn
Daim alar yanar bir bendenim zr hazn
Merhamet et hlime ler eye ghm Al

Pene zed ehbz- lusnet gerdenemr ez kemn

Der dilem peyd ad angeh sad hezr h u enn
Mondeem b hod zi ll-i yr-i sevd-fern
n odem bdr kez men mrevend mn u dn [**]

Ahsen-i takvm-i hilkat Ievh-i ddrmdadr

Reg-i rahmet by- efkat varsa giilzrmdadr
Her hakykat mrifet esrr- srmdadr
Merhem-i zahm- dilim dest-i if-brndadr
[*] Bu msrdaki Mnr, Stlce Bekt dergh eyhi Mnir Baba

dr. Neyzen, Mnir Babadan nasib alm, yni ona intisab ederek Bekt o l
mutur.
[**] ri ve alc bir doana benziyen gzelliin, pusudan kp pene
urdu. O anda gnlmde yzbinlerce ah edi, inleyi zuhur etti. Sevgiler yara
tan sevgilinin duda yznden kendimden getim. Bu halden uyannca grdm
ki benden, din de gitmede, iman da.
Olmyanlar kif-i esrr- ders-i men aref

Anlamaz can vermiyen urunda ey h- Necef
Kinta nr- emsindir veren n eref
Tene-i sahb-y afvm defter-i isyan be kef
Merhamet et hlime her eye aghm A l

te benden yz evirdi inlar bsbtn

Bir ensim kalmad endeden baka bugn
Dest-grim Neyzen-i breyi bir dem dn
Nr- emin ol tmmeyn-i gzin ba in

Alev-Bektlerde ahlk, bakasna, hatt hibir canlya zarar ver
memek essna dayanr ve bu, birbirine bal umde hlinde, tlibe,
beline diye ksaltlarak ifde edilir. Yunus Emre, bu esas:
Elin tek, dilin pek, belin berk tut.
Canlar, yni tarikat mensuplan arasnda bu umde, Eline, diline,

beline diye ksaltlarak ifde edilir. Yunus Emre, bu esas:
Sen sana ne sanrsan ayrua da an san

Drt kitabn mnas budur eer vara
beytiyle ifadelendirdii gibi M irt de, bir nefesinde:
Elsiziz belsiziz dilsiziz amm

Gezriz lemde erkekesine
tarznda sylemitir (Kendilerine gre kendileri, iir: X X IV ).
umdenin ilki, mutlak olarak eliyle komad eyi, hatt sonra

dan yerine koymak ve demek artyle bile olsa almamaktr. Bu yz
den Alevler, terzinin daima hat edebileceini dnerek tartyla sa-
tlmyan eyleri satarlar. Bu yzden bz ehirlerde Alevlere, terzi
tutmazlar da denmitir.
kinci umdenin en nemli noktas, bilhassa mezhebe ve trenlere it

kendilerinden olmyana hibir ey sylememektir. Fakat i, yalnz bu
nunla kalmaz, gerek A lev ve Bkt, kendisine, kimseye sylememek
artyla sylenen hibir sz, hibir mnasebetle, hatt zor bile grse
hi kimseye sylemez.
nc umdeye, rz artyle riyet edilir; rzsz lokma yenmez.

Fakat gnl pazar, rz pazardr. Ancak bu szlerden, Alev ve Bekt-
lerde ahlk redet, yahut kaytszlk, yahut da mum sndrmek gibi
uydurma bir tren olduu sanlmamaldr. yle Alevler, yle Bekt-
ler vardr ki tarkate gireli yllar olmutur ve dnyadan gmelerine
birey kalmamtr da hl Benim abdestimde phem yok; aldm
abdesti bozmadm diye vnrler, telkynde kendilerine verilen t
leri bozmadklarn sylerler.
*
Alev ve Bektlerdeki inanlar iki blme ayrabiliriz. Birinci b
lm, tamamiyle beerdir. Varlk, benlik, gsteri, ululanmak, herkesi
hor grmek, nekeslik, iyilii baa kakmak, haddini bilmemek gibi ey
ler, tamamiyle ktdr ve tarkat ehline yaramaz. Tarkat ehli, eli ak,
gz toktur. yilii ktlkle deil, ktl iyilikle karlar. Kendisini,
herkesten aa grr. Kardelerinin hayrna koar, a doyurur, susuzu
kandrr, onlara can-ba verir. Bir zm tanesi bile ezilir de krk kiiye
sunulur. Bir lokma bile bin kiiye blnr, tarkat yolunda benlik-senlik
yoktur, dirlik-birlik vardr.
Namaz klnm, abdesti alnm, sorusu sorulmu, mzn tartlm

mmin, lmeden nce lmtr. Onun en birinci devi gnl almaktr.
Gerek hac, gnl yapmaktr. Gerek erlik, gnl e girmektir.
M min, suu affeder, ayb yaymaz, rter; grdn rter, grme

diini sylemez. Bu yolda nefesin de byk bir deeri vardr. Kan eden
balanr da nefes haklamyan, nefes ldren, balanmaz. Gerek er
lerin yolunda mihmanm da byk bir mevkii vardr. Mihman, Hzrdr,
A lidir, Haktr. Konuk gelen eve Tanr bereketi de gelir. Konuk gelmi-
yen evde betbereket bulunmaz.
Bu amel ahlkn, btn insanlar b ir grmek, hi kimseyi ayrd et

memek, herkese ve hereye ayn gzle, Hak nazaryla bakmak gibi dn
yay kucaklyan taraf da vardr. Fakat kendilerinden olmyanlara, kendi
tbirlerince zhide, zhire, yabancya ve Y ezide kar gsterilen nefretle
bu telkki, tamamiyle birbirine aykrdr, zttr. Bu bakmdan, herkesi bir
grmek, daha ziyade ilk devirlere ittir. Safav-Osmanoullar siyas re
kabeti, tevell ve teberry, yni Muhammedi ve soyunu sevmeyi, se
venleri sevmeyi, sevenleri sevenlere dost olmay ve sevmiyenleri, onlara
dmanlk edenleri sevmemeyi, onlar sevmiyenleri sevenlere dman ol
may, pek ileri ve ar bir tarza dkmtr. Bunun sonucu da Alev ve
Bektlerin, ilerine gmlmesine sebeb olmutur. Bundan dolaydr ki
Alev-Bekt edebiyatnda insanlarn birliinden bahseden irler, ya bu
rekabetten nceki devre it irlerdir, yahut da basit dncelerden, kr-
krne balanlan kantatlardan syrlm hr ve mesel Seyrn gibi
felsef dnceye ship irlerdir.
A lev ve Bektlerin ikinci eid inanlar, tamamiyle hurafelere da

yanr ve merkezini, A li tekil eder; Muhammed, ikinci plndadr. Mesel
Muhammed, bir gn krklarn cemine gider, kapy alar. Kimsin derler.
Peygamberim der. Buraya peygam ber smaz, hem bize lzumu da yok
derler. Meyus olup dnerken birisine rastlar. Onun dne uyup tekrar
gider. Kimsin denince fakyrim der. Kapy aarlar. eriye girince grr
ki, Ftma da dhil olmak zere otuz dokuz kii oturmakta, balar da
Ali. Muhammed, Ftmanm, bu erkeklerden kamayma tiraz eder. Biz
derler, bir canz; aramzda ayr gayr yok ki. Muhammed, dvya bur
han gerek deyince Ali, kolunu svar, krklarn birisi, A linin ah dama
rn neterle yarar. A liden kan aknca otuz sekizinden de kan akmaya
balar. Ayn zamanda, tavandan da kan damlar. Muhammed, bu nedir
diye sorunca birimiz darda, bu, onun kan derler. Derken Selman, dar
dan gelir. Getirdii bir tek zm tanesini ortaya atar. Muhammede, bunu
krkmza pay et derler. Muhammed arr. O srada Cebril, imdadna
yetiir. Cennetten bir tabak getirir, zm bu tabakta ez, hepsi isin der.
Muhammed, zm ezer, su kartrr, krklara sunar. Hepsi bir yudum
iip mest olur. Kalkarlar, sema balarlar. Muhammed de sem ederken
srtndan hrkas der. Bunu krk para yapp bellerine kuanrlar.
Bu eit masallarn hepsinde Ali, n plndadr. Ali, dem Peygam

berden, hatt dnya yaratlmadan nce vardr. Binbir adm biri, Haydar
dr. Ali, grnte kuldur, gerekte Tanr.
Alev-Bekt inanlarna hurflik akydeleri de karmtr. Fakat

bu akydelerden, hurflii iyice bilen, bu mezhebi benimsemi olan irfan
sahibi irler bahsetmilerdir.
Miskinlik ile gelsin kimde erlik vansa
Merdivenden itirler ykskten bakansa
Gnl yksekte gezer daima yoldan azar

D yzne o szar iinde ne vansa
Ak sakall bir koca hi bilmez ki hal nice

Emek yemesin hacca bir gnl ykansa
Gnl alabn taht alap gnle baht

ki cihan bedbaht kim gnl ykansa
Sar iitmez sz gece sanr gndz

K rdr mnkirin gz lem mnevverise
Az sz erin ykdr ok sz hayvan ykdr

Bilire bir sz yeter sende hner vansa
Sen sana ne sanrsan ayrua da an san

Drt kitabn mns budur eer vansa
Bildin gelenler gemi konanlar geri gm

Ik arabndan imi kim mn duyansa
Yunus yoldan rmasm yksek yerde durmasn

Sinle srat grmesin sevdii ddansa
93
II
Muhammed A linin kld dv

Y ok meydan deil var meydndr
Muhammed krklara niyz eyledi
A r meydan deil er meydndr
F. 9
Krklar zn bir araya koydular
Anlar cenzesin susuz yudular
Deveyi grdn m grdm dediler
rt elin etein sr meydndr
Gezdiin yerlerde ara bulasn

Sahb olup dim Kevser dolasn
Sakla srrn kim settr olasn
ek evir kendini kr meydndr
Ne diyeyim u erkn kurana

Y u f ekerler b meydanda yalana
yz altm merdiveni bilene
K r meydan deil gr meydndr
Abdal Musa aydur gerek er isen

A liyi sevene mulib yr isen
Hakkm ddrm grem der isen
Urgan boynunda dar meydndr
94 '
III
Sekahum srrn syleme sakn

Sakla kulum beni saklaym seni
Cevher-i ztn kefetme sakn
Elde ayanda dilde gznde

Hakkna rz ol her bir sznde
Canndan ieri kendi znde
Dizilmi katara gerekler pirler

Hakkn emri ile Hakka giderler
Hakykat srrn syleme derler
Gene Abdalm sakla sen seni sende

Hak seni saklasn can ile tende
Hak buyurdu ben endeyim sen bende
95
IV
Mminlik bahsin edenin

Hrs u nefsi l gerek
Hak sftm gzliyenin
Kldan ince yolu gerek
Kldan ince yol surettir

Sret dahi ibdettir
Dnya bir tatl lezzettir
undan geen deli gerek
Dil gerektir uyanmaa

Hak srrna boyanmaa
Kl kprde dayanmaa
Kula kudret eli gerek
Kudretin z eli sende

Can ka oynya tende
Hakka lyk azat bende
Hakkn azat kulu gerek
Azattr fendan geen

b- hayattan su ien
Zulmetin kapsn aan
Hzr-sfat vel gerek
Emir halfe derilen

Tlibe erkn srlen
Bin bir sfatta grnen
ah Haty A l gerek
Hakykat ire can isen
Y ol iinde hicaptan ge
Vhid ilen vhid olgl
Yr gayr hisaptan ge
Oku bu defteri gayr

Gel eyle hazrete seyri
Budur ehl olann hayr
Yr zge sevaptan ge
Oku bu defter-i ak
Gr ne pend etmi ol stad
Kelm- aktan al irad
Bu burhansz kitaptan ge
Grnce bir gnahkr can

Muhammed akna afvet
Al-sfat bir i ile
K i ltfeyle gazaptan ge
Ddr istiyene iy can

Uyku haramdr yle bil
Heme emi bdr ol
Yr ol tatlu candan ge
Harab-bddr bu dnya
Hezar yapsan bd olmaz
Ba artma gel iy rif
Bu bnyadsz haraptan ge
Keml ehliylen hemdem ol

Haty sen h tan
Ummagl habisten ihsan
O baludur o baptan ge
Doksan bin kelmn ba
Kanldr nefes ldren
Budur erenlerin a
Kanldr nefes ldren
Ktnn sz audur
Urur sinemi dadr
Kalbimiz Hakkn evidir
Kanldr nefes ldren
iyinin sz taldr
Daima gz yaldr
dem ldren suludur
Kanldr nefes ldren
K be yaptm Hall ilen

yet ilen delil ilen
Fakyr ilen zell ilen
Kanldr nefes ldren
Hatylm kendi halinde

Muhammed A l yolunda
Bu kelm geldi dilimde
Kanldr nefes ldren
98
VII
Krklar meydanna vardm

Gel ber hey can dediler
zzet ile selm verdim
Gel ite meydan dediler
Krklar bir yerde durdular

Otur dey yer verdiler
nme sofra yazdlar
El lokmaya sun dediler
Krklarn kalbi durudur
Gelenin kalbin ardr
Geliin kandan beridir
S yle sen kimsin dediler
Gir sema bile oyna

Silinsin pk olsun ayna
K rk yl kazanda dur kayna
Dahi iysin yan dediler
Grdn gzn ile

Sylem e sen szn ile
Andan sonra bizim ile
Olasn mihman dediler
Dme dnya mihnetine

Tlib ol Hak hazretine
b - Zemzem erbetine
Parman ban dediler
ah Hatym nedir hlin

Hakka kret kaldr elin
Gybetten kesegr dilin
Cmlemiz yeksan dediler
99 -
VIII
Gel gnl pirlerin nasihatini

Biz tutalm tutmyarada nemiz var
Canmza dostun mahabbetini
Biz katalm katmyanda nemiz var
Bize diyen bunu byle demitir

Bir lokmay bin can ile yemitir
Erler bize bir doru yol komutur
Biz gidelim gitmiyende nemiz var
Yine Hak endedir sen sana baka

Sen sana bakp da sen senden korka
hls ile niyazmz Hakka
Biz edelim etmiyende nemiz var
Gel Haty krrmz gdelim

Biz bizi grelim ili nidelim
Harap gnlleri mmur edelim
Biz edelim etmiyende nemiz var
100
IX
Btnmda dedi bana bir aziz

Mahabbetten geen Haktan da geer
Vermeyin nasibin kesin gdsm
Mahabbetten geen Hak'tan da geer
Mahabbet demi Hakka yaradr

Mahabbet etmiyen can mdrdr
Dnyda ahrette yz karadr
Gerek olan bir nefese inana

Canmz vermiiz kurban cnna
Lct olsun ikrarndan dnene
Mahabbetten geen Hak'tan da geer
Drt kap krk makam yetmi iki kat

Mahabbet dediin tecel-i zt
M mine miislime hayr nasihat
Mahabbet dediin haslar hasdr

Mahabbetolmyan Hakkm nesidir [*]
Sultan Hatynin Hak nefesidir
101
Mahabbetolmy a n : Mahabbeti olmyan (vezin yznden).

G el bir pre hidmet eyle
Emek zyi olmaz ola
Mrid etein muhkem tut
K lm selinden almaz ola [*]
Bir ii bitirmek gerek

Eksiin yitirmek gerek
Y r ile oturmak gerek
H ibir seme gymez ola
Bir soyu soylamak gerek

Bir a toylamak gerek
Bir dilden sylemek gerek
Feritehler bilmez ola
abuk bahri olmak gerek

Bir ummana dalmak gerek
Bir gevheri bulmak gerek
Hi sarraflar bilmez ola
G erek k olmak gerek

M akunu bulmak gerek
lm ezden n lmek gerek
Varp anda lmez ola
Bir ku olup umak gerek

Bu manyi semek gerek
Bir kadehten imek gerek
enler aylmaz ola
B ir baheye girmek gerek

Hup teferr klmak gerek
B ir gl koklamak gerek
Hergiz ol gl solmaz ola
Gel Haty sen ge otur

D vyi mniye yetr
[*] Kimselinden: Kimse elinden (vezin yznden).

Sohbetine bir er getr
Cana baa kalmaz ola
Bu iir, Yunusa naziredir ve M ankb-al-Esrr B ehcet-al-A hrr da ka

ytldr.
XI
Murtaz A lyi candan seversen

A gzn cann gafletten uyandr
Mshipsiz ile durma oturma
Bir iim suersen kll ziyandr [*]
rehber nnde iki bir olmu

Yalan gerek u meydanda duyulmu
Varlndan geen stat saylm
Hak bilir tesin aha yandr
Gittii yolun edebin saknan

Varln aldrr deip dokunan
Her cemiyette teberr okunan
A li srrn amma nsa diyendir
Can gz rtktr Hakk gremez

stdm yoluna doru varamaz
Cemiyette sulini veremez
Hli yoktur drt kpuda yayandr
ah Hatym yeri g yaradan

Ben aktan okudum bilmem karadan
Srn ksn hl bilmezi aradan
Mmin muslini al rengine boyandr
103
Bu iir de M ankb-al-Esrr B ehcet-al-Ahrr da tar.
[*] Suersen: Su iersen (vezin yznden).

Gnl ne durursun sen de varsana
Mrid-i kmile varmadan olmaz
Varp eiine yzn siirsene
Mridin istiyen kendi aray

Arayanlar buldu derde areyi
Yzbin okur ise aktan karay
Bu dnya durduka eer dursan da

On dnya dolusu kitap grsen de
Her harfine binbir mna versen de
Halil yapt K beyi oklu dell

Farzodu varmyanlar oldu mell
Muhammcde rehber oldu Cebrel
Haty sznn mnisin verdi

Y r ile ettii ahdine durdu
Cebrl Msya Hzra var dedi
104
Bu da M ankb da kaytl iirlerdendir.
XIII
Gnl evine bir karalt gelse

ol nefs bulutunun dalletidir
Kii yol bulmasa yabanda kalsa
Yaramaz huylarnn iddetidir
Ettii gnh eline alsa

Erenler cem'ine rorvete gelse.
Kii eksikliin znde bulsa
Dervilik miiminlik almetidir
Srp gereklerin izin izlemek
Makun milrini canda gizlemek
stat mezarnda edep gzlemek
Bel u gerein cennet ztdr
Zr cennet zttr cehennem sft

Hrsn nefsin ldr bulasn nect
Edeb staddurur ilim hakykat
renegr Hakkm sanaatdr
Miyan-beste olan stadsz olmaz

Rehber olmaynca bu yol bulunmaz
bir kimsedir ismi bilinmez
Mrebb farz muship snnetidir
Er Hak nazardr stad nazar

Gerek olan alr gevher pazar
Sreler derghtan mizan bozar
al dr bindii eytan atdr
Muhammed A l'dir A l Muhammed

Sevenin ivaz ddar mahabbet
Mrid-i kmile getir irdet
Ol Hakkn seyyid-i sadetidir
Nesline bel de MurtazA lnin

Blbl olasn cennet glnn
Can merd iyesidir k- A lnin
Ezelden bulumu nsiyetidir
Mrid de A ldir taryk ehline

Bilien buluur erer rahmine
Gel beri durursan diken zahmine
Blbl hod bu glenin lezzetidir
em-i blblleri sadlatran

Beni zlf teline dolatran
Kul Himmeti sevdaya ulatran
Yine gzel ahn inyetidir
105
Bu iir de M ankb-al-Esrr Behcet-al-Ahrr da kaytldr.

Aklm fikrim yr eyledim ben bana
t verdim deli gnl almad
B ir kilecii var alm eline
IKinyay iine koydum dolmad
Almas farz imi snnettir selm

Hak nurdan yaratm yaz dedi kalem
Bir iek yaratt ol rabbl-lem
A n kohulyan mahrum kalmad
Var bir pre eri serseri gezme

Gzet gzn nn yolundan azma
Deme bir dkkna ykn zme
Bunda ok bazergn ii kalmad
Genlik yaza benzer kocalk gze

Yreim baldr dertlerim taze
Boynun e de hizmet eyle stze
eytan benlik ile menzil almad
Kul Himmetin deste gl elinde

Daim zikreder Hakk dilinde
Bir gzel sevmiim Hakkm yolunda
Hayli gnlden zil olmad
106
XV
Mrid isen mkilimi haileyle

Neden hsl oldu gruh- Nc
Beni yasta gmada brakma syle
Evvel tatl nedir sonucu ac
Hak verir ksmetim benim gdam

Kesmezem dilimden Br Hudm
Yourmaztlan evvel Cibril dem i
Hem dem yoiken kim idi ha
Arif rif ile gnl katmadan
Hak tal bu dnyay yapmadan
Selman dahi ol krklara yetmeden
Ya kim idi krklardaki duac
nsan fehmeyleyip kendin bilmeden

Havva Ana gelip hmil olmadan
Artp da kalb evini silmeden
Kim idi gklerde dar eken bac
Ezelden beri srrullah sr idi

Vtminlerin kalbi dolu nur idi
I)
Ne kr ne ekici var idi
Neden hsl oldu Al klc
zn tasdik edip tevekkle gel

u dnya fnidir evvel ezel
Yz yiirmi drt bin nebiden evvel
Kim giydi bana ol nurdan tac
Kul Huscynim aydur evvel yandn

Hakka ikrar verdim kandn inandn
Kul Himmet kendini rif mi sandn
Di bana nerdedir dnyann ucu
107
' XVI
Hakkn gevherinden Arn nurundan

Andan hsl oldu grh- Nc
Hak sana bir evld ederse ihsan
Verince tatldr alnca ac
Deme rif bu szm bile mi

Mnkirler ne bilir srr- lemi
Yourmazdan evvel Cibril dem i
Ruhlar idi Hakla buluan hac
rif rif ile gnl katmadan

Krklar yn olup sem tutmadan
Selnan dahi ol krklara yetmeden
l idi krklardaki duac
ekilip giderken mira yolunda

Rastgelip de sekiz umak ilinde
Cennet evlerinde elma dalnda
Fatma Ana idi dar eken bac
Ben gnahkr kulum sylerim Allah

Nur rtl kara donlu Beytullah
Kr glbangdr ekiceyvallah
Andan hsl oldu A l klc
Gerek erenlerin incedir yolu

Sen seni sanmagl dvane deli
Yz yiirmi drt bin neb evveli
Fahr-i lem giydi ol nurlu tac
Kul Himmetim ay dur yeter bu szn

Syletme Huseynim aktr gzm
Bir sama baktm bir sol omuzum
Kmile yakndr dnyann ucu
108
X V II
Ey erenler aha kimse eremez

ahm Kanberine kul olmaynca
Kanberim deyenler Kanber olamaz
Edeb ile erkn yol olmaynca
Irakta arama vardr yakn

Gerek olan tlib bulur Hakkm
Sana ykletmezler yolun ykn
Yklenip kametin dal olmaynca
Cevahir yanmadan akn oduna

Kal olup varr m sultan katna
Seni mi okurlar tlib adna
Altun tek saranp al solmaynca
Mecnun olan dim gezer dostunda
Akn bdesini tutar destinde
Seni mi tarlar balar stnde
Mrid nazar edip hl olmaynca
Derdimend olmyan gnl pk olmaz

Al olmyanlar sne-k olmaz
Kul Himmet denip yere hk olmaz
^kdp gzyam sel olmaynca
109
X V III
Gl bittii yeri bilirim dersin

Bilir misin benlik eytana dt
Cevhir mdenin bulurum dersin
Cevahir bulanlar ummna dt
Ben A lyi grdm malbup anda

Selmanm ininde yolun sanda
Cennetten ieri firdevs banda
Blbl figan eyler giilene dt
Selmann ininde bir olan geldi

Destr- ah dedi eline ald
Muhammed terini gl ile sildi
O] zaman kokusu insana dt
Muhammedi gren canlar alad

Sel sel oldu emi ya alad
Cebrail Habibin belin balad
Krklarn ceminde erkna dt
Krklar geldi her iekten derdiler

Koklayban yzlerine srdler
Her destesin bir gzele verdiler
Gl Muhammed nerkis Selmana dt
Cennetin kapsn krklar atlar

Mahabbet tohumun yere satlar
Bir zm engr edip itiler
Size mescid bize meyhane dt
Kul Himmet stadm dilek diledi

Seyyah oldu u lemi eledi
Arafat danda bir k o meledi
smail nnce kurbana dt
110
X IX
Serseri girme meydna

k senden hl isterler
Kalllk ile urma dem
Tasdik ehli kaal isterler
Uyan gafletin hbndan

Isbt isterler btndan
Her ka sohbetinden
Erkn ile yol isterler
Erenler oynar utulmaz

Bu yola hile katlmaz
Bunda harmhre satlmaz
Ya gevher ya ll isterler
K l krk pre ederler

Birin yol tutup giderler
Dile nitibar ederler
Hl iinde hl isterler
Pir Sultan Abdal neylersin

Mkil halledip sylersin
A nsn iek yaylarsn
Yarn senden bal isterler
111
Bu iir, M ankb-al-Esrr B ehcet-al-Ahrr da kaytldr.

Safasma cefasna dayandm
Bu cefaya dayanmyan gelmesin
Rengine hem boyasna boyandm
Bu boyaya boyanmyan gelmesin
Rengine boyandm meyinden itim

Nice canlar ile ddar grtm
Mahabbet eyledim candan sevitim
IMahabbeti kfr sayan gelmesin
Mahabbet eyleyip yokla pirini

Yusun senin namus ile arn
Var bir gerek ile kl pazarn
Kldn pazardan ziyan gelmesin
Krklar bu meydana dner dediler

Evliyay yola yeder dediler
Dostunu dostundan keser dediler
Nefsaniyetine uyan gelmesin
P ir Sultanm aydur dnya fnidir

Krklarn sohebti ak mekndr
Kusura kalmyan kerem k n d r
Gnlde karas olan gelmesin
112
XXI
Asl Hak katnda bu bir dvadr

Benden sanemanet deme gniile [*]
Gnl almak trl derde devdr
Benden sanemanet deme gnle
Hak ile Hakolup oturamazsn

Bir gnl elalp gtremezsin [**]
[*] Sanemanet: Sana emanet (Vezin yznden byle okunuyor).

[**] Elalp: Ele alp (vezin yznden byle).
Sradr smcak onaramazsm
Benden sanemanei deme gnle
blise uyma gel yoldan azarsn

Kendin dmek iin kuyu kazarsn
Hak yapt evi niin bozarsn
K ulluk eden kullar tez olur azat

Elini yettii yere dek uzat
Pir Sultan Abdal'n nefesin gzet
113
X X II
Yine seyy oluban destime aklm teberi

Yine ben azm-i diyr etmeye kldm seferi
Dn gn h ederek yrimi buldum seheri
Mnkirin tama ben geri ki kurdum siperi
Tvbeler bir dal ben kimseye etmem kederi

Yr ey ziilf-i siyeli noktadan aldm haberi
Oluban ehl-i hicab kimseye halim diyemem

ekerim her ne olur khne bu alim giyemem
Vaizin pendini ben anlyamam belliyemem
Yri idrk edemem fark- ad eyliyemem
Tvbeler bir dah ben kimseye etmem kederi

Yr ey zlf-i siyeh noktadan aldm haberi
Varalm K be-i uaka tavf eyliyelim

Dem alp menzil edip devr-i arf eyliyelim
Silelim gnlmz su gibi sf eyliyelim
Oturup meclise yrn ile lf eyliyelim
Tvbeler bir dahi ben kimseye etmem kederi

Yr ey ziilf-i siyeh noktadan aldm haberi
Ederiz kr-i Hud fahr ile bulduk bu demi

Giderek arttrr ol Bri Hud mertebemi
Tarf- Hakta olagr bak nice eyler keremi
Varalm krklar ile eyliyelim ayni cemi

Yr ey ziilf-i siyeh noktadan aldm haberi
Her ne buldumsa gnl cmlesi demde imi

e cihet anlyamam y es ile mtemde imi
Seher Abdal da Hud hemdemidir demde imi
Derd ile mihnet ile yr ile bir cemde imi

Yr ey zli-i siyeh noktadan aldm haberi
114
X X III
Uyan ne yatarsn afak skld

Hep niyazlar kabl olur sabahta
Hakkn dvnna cmle dizildi
M minler maksudun bulur sabahta
Gnl pervneve yand tututu

Akm kazannda kaynad cotu
Seherde uyanan Hakla bulutu
Gafiller gaflette kalr sabahta
Kaddimiz dal olup iki bkld

Gzmn gevheri yere dkld
Dilberin hayali geldi dikildi
Derdimin derman gelir sabahta
Geri kim bilirim noksanm oktur

Hudnm indinde zerrece yoktur
Syliyene bakma syleten Haktr
Kmiller gnahn bilir sabahta
Sabahn hrmeti gelmez hisaba

Vasfn erheylesem smaz kitaba
Sersem A l ban koymu traba
Er Hak deyip secde klar sabahta
Hakka emir oldu dnyya geldim
Gzm atm mil oldum ol burca
A rif oldum Hak kelmn syledim
Elif kaddim dal yazmam ol burca
Gkte uan Cebraildir huridir

Bir gl vardr Muhammedin teridir
Pir kaps h- merdan A ldir
Elva-elvan nurlar kar ol burca
Konan bazergndr gen de hoca

Ne gndzm gndz ne gecem gece
Bir bur vardr cmle burlardan yce
Muhammed m irca gider ol burca
Hac Bekta aydur ben de gelmiem

Erenler bezminden paym almam
Meram K be ise gnl yapmam
Her gnlden bir yol gider ol burca
116
XXV
Muhammed A lye selm gnderdi

Oturduu postu pk etsin dedi
Miratan indikte yzn dnderdi
Yedii lokmay hak etsin dedi
al oturduun meydan art

Doru sr yolunu erkn yrt
K im i tlib olmu kimisi mrit
Birin tekine kat etsin dedi
Ayrlman krklardan dz ovas var

Anlarn stmzde duas var
K rk katar devede bir mayas var
Onu da ileri ek etsin dedi
Kurbanlk koyunu srden seme

A otur hricin sdn ime
Bozuk bir kprye urayp geme
Bozuksa temeli yk etsin dedi
Tlib olan rehberine gitmezse

Mridinin buyruunu tutmazsa
Varp Hak cemine meyil katmazsa
Yk saman yke k etsin dedi
Kul Budalam cehennemin atei

Rehbere baldr tlibin ba
Hile ile yola gitse bir kii
Onu cehenneme tk etsin dedi
117
XXVI
Blbl oldum glistanda akrm

Gl dalmda biten gl neme yetmez
Sleymanm ku dilini okurum
Bana talim olan dil neme yetmez
Ak kitabm atm okur yazarm

Hakka doru almtr nazarm
Neme gerek da ta gezerim
1 pirime giden yol neme yetmez
Dervi oldum pir etein tutarm

Hakka doru ekilmitir katarm
Bayku gibi garip garip terim
Issz virnede ul neme yetmez
u dnyann nolaca malmdur

Bu ilmin aslna eren limdir
Az yaa ok yaa sonu lmdr
Eski hrka ile al neme yetmez
Budalam srrna kimseler ermez
Tevekkl maln erteye koymaz
Kii ksmetinden ziyade yemez
Bana ksmet olan mal neme yetmez
118
X X V II
Hale nefesin inkr eyliyen tlb

blistir bu cemden srlsn gitsin
Hakkn dvannda yz karadr
Esfeldir defteri drlsn gitsin
Y ok ise kalbinde mahabbet sevi

Ykktr kalbinde Allahm evi
znden haberi omyan divi
Salver yabana yorulsun gitsin
Yalnz kafeste sakla bir kuu

Kiminle syleir olmasa ei
Gnahm meydana koymyan kii
Yzn esin de rlsm gitsin
Cann cellda teslim etmiyen

Rehberin gittii yola gitmiyen
Mridinin buyruunu tutrmyan
ktr yular krlsn gitsin
Budalam kudretin elidir elim

Hakka yan oldu btn ahvalim
Biz olalm mazlm onlar da zlim
A l dvanna srlsn gitsin
119
X X V III
Ol ilm-i hikmetten haber almyan

Gtrdler seni dra ne minnet
Gln goncesinin kadrin biimiyen
hr karr hra ne minnet
Frsat elde iken kurtar postunu

Fark edegr dmann dostunu
Bir gn brr kara toprak stn
Eziyet ekersin zra ne minnet
Deli gnl u ayardan farrsa

ikrar verip ikrarnda durursa
Eer senin meylin Hakka varrsa
annca yetiir zra ne minnet
Cahil ile meyil katma hoyrata

Gizli srlarn syleme yada
Tamunun atei oddan ziyade
Bana buz yaar kara ne minnet
Er Mustafam szn atma yabana

Yatacak yer gerek bu irin cana
Celdet meylini ver mh- tbna
Sen k olursan yra ne minnet
120
X X IX
nsan insan derler idi

nsan nedir imdi bildim
Can deyip sylerler idi
Bu can nedir imdi bildim
Kendznde buldu bulan

Bulmad darada kalan
Mminin kalbinde olan
man nedir imdi bildim
Takv ehlinin satt

Mminlerin ok att
Mnkirlerin ek ettii
Gman nedir imdi bildim
Bir kl krk yardklar
Birin kpr kurduklar
Erenler gsterdikleri
Erkn nedir imdi bildim
Sft ile zt olmuam

Kadr ile bert olmuam
Hak ile vuslat olmuam
Mihman nedir imdi bildim
Muhyiddin aydur Hak kaadir

Grnr her yerde hzr
yan nedir pinhan nedir
Nian nedir imdi bildim
121
XXX
Akolsun meydana gelip

Doru yolunca gidene
Aferin Hakk Hak bilip
Hl giyip gnl gdene
K f nun emrinde kn fekn

Hkmne ferman cmle can
Teslm-i drdr cihan
Hem yedilip hem yedene
A rif isen zn yokla

Tevekkl kapusun beke
Gene buldun ise pek sakla
Duyurmak olmaz ndna
Besleme gazeb atn

ekersin zulmtm
Tepele nefsin itini
Zarar gelmesin bedene
Gnln yksekten indir

r etme alaa kondur
A d&yur susuz kandr
bde borcun dene
Nazar rmayp doru bak

Doru gidene zevl yok
Rahmet eder yarlgar Hak
Hak iin kulluk edene
Gresin yrin yzn

pesin iki gzn
Hak yarlgar Hak skn
Hup dinleyip iidene
Muhyiddin Abdal akolsun

Srrn eller duymasm
Yemiin ndan yemesin
ayet yeyiben dadana
122
XXXI
beyr eber miirid rehber

Sundular Kevser el hamd lillh
Sofra A lnin himmet velnin

hret delinin el hamd lillh
Haktr Muhammed olmuuz mmet

Bulmuuz rifat el hamd lillh
Muhammed gldr prim blbldr

Cmlemiz kuldur el hamd lillh
Dosta mihmanz cmle bir canz

Ehl-i imanz el hamd lillh
Pire mahabbet can ile hizmet

Aka rifat el lamd lillh
Aslmz nurdur valetimiz surdur

Szmz budur el hamd lillh
Himin zikri el fakru fahr
Bu demin kr el hamd lillh
123
Bu nefes, Bektilerde, mahabbet meclislerinin, sonunda sylenir, bu nefes

ten sonra yemek yenirdi. lk msradaki beyr ve eber. Hrun Peygamberin
oullarnn adym. Muhammed, torunlarnn adlarn, bu adlarn Arapas olan
ve gzel, gzelcik anlamlarna geldii gibi eber ve beyr szleriyle ahenk
bakmndan da ayn olan Haan ve Huseyn koymu.
X X X II
Subh u m ey gnl ekelim glbang

Hayrlar fetholsun e-Ier defolsun
Niyaz et muradn gan Mevldan
Hayrlar fetholsun serler defolsun
Sahalm vaktinde durup duya

El kaldrp yzn evir semya
Yere yzler srp yalvar Mevlya
Hayrlar fetholsun erler defolsun
Leyle-i muzlimde k- nar

ar civarn alsa derd ile efkr
Sdk ile Oniki mma yalvar
kil ol hey karda uyma kall

Beyuhde yerlere dme savaa
Var traba yz sr Hac Bektaa
Bin bir ismin biri kaadiyel-hct

Andan hsl olur er trl nect
Pre yzler srp eyle mnct
Perian fetheyle hayra dehnn

Daima zikretsin Hakk zebnn
Eiine ba koy Balm Sultanm
Hayrlar fetloJsun erler defolsun
124
X X X III
Akn arsna drme tala

ster isen bende! bal kara gzlm
Mahabbet istersen semtime dola
stemezsen gamda ka kara gzlm
Er gerektir erin kadrin bilmeye

k gerek muk gln dermeye
Mevl kul keyfince meyva vermeye
Kaadir yaratmya dal kara gzlm
nsan dedikleri hep bir soyumu

Kudret lsnde hep bir boyumu
Gnl kimi sever gzel oyumu
Sen Haktan dilein al kara gzlm
Ykseklerde takn esme yel gibi

Bulandrma Seyrnyi sel gibi
Haddeden ekilmi demir tel gibi
ek beni barna al kara gzlm
125
X X X IV
Hak yoluna gidenlerin

As olsam ellerine
Er pir vasfn edenlerin
Kurban olsam dillerine
Torunuyuz bir dedenin

Tohumuyuz bir bedenin
Mnkir ile ceng edenin
Silh olsam bellerine
Bir stda olsam rak

Bir olurdu yakn rak
Kemiimi yapsa tarak
Yr zlfnn telleriae
Vcdumu kavursalar
Ynm yra evirseler
Harman gibi savursalar
Mahabbetin yellerine
Vakti kalmad durman

Kaldr Seyrn parman
Deryya akan rman
Katre olsam sellerine
126
XXXV
Allah deyip barma

Irak sanp arma
Hakk dilden ayrma
eytan gler bu hale
Hayl bir yerdesin

Sen arada perdesin
Hak sende sen nerdesin
Nedir cevap sule
Evvel hr oldur
Btn zhir oldur
Hzr nzr oldur
Kulak ver bu mele
Men arefte al sebak

Arifane hoa bak
Sana senden yakn Hak
Aldanma kyl kale
Kirpiin kan san
Yedi hat olmu niin
Mn-y ebced iin
Chiln dt dle
Byle yazm yaradan

Zt evinden anadan
Yedi hat var babadan
Eri ol sinn sle
Altsdr muteber
e cihetten al haber
Mafsallardan kl gzer
Derect- hille
Levh-i mahfuzdur yzn

An erheyler szn
rif bilir i yzn
Ndan der zevle
El K urn vel insan

Hadistir bu teveman
Szn bilmezse insan
Nice ersin kemle
K urndir szmz
Rahmanidir yzmz
Hakk grr gzmz
Aldanmayz hayle
b deyip deme
Secdegh ol leme
Hteme gel Hteme
Dndr yzn cemle
Mihrb cmle yt
Mtebih muhkemt
te destimde bert
Sun ey ski piyle
Gel durma gnl rhna erkn- A ldir
Ey can gzn a sdk ile burhn- A ldir
Pk eyle gnl K besini durma tavf et

Her ahsa nasb olmaz o dvn- A ldir
Kalbinde eer dodu ise ems-i hkykat

R efola o dem perde ki meydn- A ldir
Maksdun eer ryet-i ddr ise elhak

Ztnda o bir nokta-i irfn- A ldir
Takdis edegr sen de o Mihrb- elesti

Hest grnen lem-i imkn- A ldir
128
X X X V II
Fazl- Yezdan kint olmu grnmtr bana

Cvidn mmkint olmu grnmtr bana
S v d b- hayt olmu grnmtr bana
Hatt- menr iltift olmu grnmtr bana
Her sad bir essalt olmu grnmtr bana
Gnlmn yoktur eriki rh u fikrim mstakil

Bir alev itim ki ben ismi arb- Selsebl
Varlm bir te olmutur urum muzmahil
Sya secde eylerim ben nki kblem bir deil
Cmle ey ayn-i zt olmu grnmtr bana
Akmn bir nassdr gnlmdeki nass- cnun

Sarhoum bezm-i ezelden erganunum K f u Nn
Uramaz meyhneme peymneme rayb u zumun
Nz ile ref-i nikab ettike ahkm- uun
Srr- esm beyyint olmu grnmtr bana
Vdi-i hayretteyim ummn- acze dalmm
Ben bu sonsuzlukla ser-hadd-i fenda kalmm
Fazl- Yezdan devletinde fakr ile n salmm
Name-i ak- lhden iret almm
Her tecell Muhkemt olmu grnmtr bana
Cebr ile tatbyk eder Neyzen kader ahkmn

Hal diliyle syler ey cmle-i ifhmn
Hrz edindim skinin son cura-i ikramn
tiim gnden beri pr-i muganm camn
lm-i sr trreht olmu grnmtr bana
129
X X X V III
Zt- sultn- baka ya man lusrevi

Saz ve sz hengin etmi aka burln- kav
Ben ezel sermestiyim meydnm ar- mstev
Aksedince gnlme ems-i hakykat pertevi
Meyde Bekt grndm neyde oldum M evlevi
Nr- hsnn nr- akn emine pervane v-

mrm vakfeyledim birdir bana rnedh mezr
Varsa kalm srr- hilkatten yegne ydgr
ve-i ney neve-i mey etti gnlmde karr
G edince bezm-i vahdette rumz-i Binev i
Hubb-i Hayder bu tarykm hem sonu hem badr

Cavidn Mesnev msbh- ule-pdr
Sret-i mnda Hiinkreyn sr karddr
Merebim Moll-y Rm mezhebim Bektidir
T ezelden yand dilde bu er- mnev
Rite-i mrm rebb- cismimin evtrdr

Her rek-i can perde dest-i hecr bestegrdr
Zahm- snem lledir gzyalarn enhrdr
Hamse-i l-i Ab esrrnn glzrdr
Bu iki nrun tecellsi ile gnlm evi
Olmadm meftunu Neyzen rtbenin sm zerin
Z e v k i evki neyle m eydir rind-i zde-serin
Pest-i cdundan ekip kallviyi Peygamberin
Mazhar oldun feyzine Neyzen cenb- Hayderin
K ilk-i irfn- beynn yazd bu nazm- nevi
ERKNDAN BAHSEDEN RLER
Alev-Bekt edebiyatnda, erkndan bahseden iirler de vardr.

irler, bu eit iirlerde, tarkate nasl girildiini, tabi muhtasar, biraz re-
mizli ve biraz da irne bir tarzda anlatrlar .
Bu iirlerde, era uyarlmas, rehberin, tlibin boynuna t-bendi

takmas, meydandaki yry tarz, dra durulmas, drt kap selm,
dede veya babann nnde oturulup bir elle babann elinin, br elle
eteinin tutulmas, telkyn, erknn sonunda sunulan erbet, hsl b
tn erkn, yahut da Alevlerdeki Ayn- cem anlatlr. Bu iirler, bu
zmre edebiyatnn en zel iirleridir.
Erenler serveri h- Vilyet
Ald mminlerin elin eline
Hnedan dostuna eyler hidyet
Mmin olanlar eker yoluna
Eer bende isen h- Merdna

Ali gibi sne de kalma noksana
Bir talibi piir getir meydana
Ezel ebed al gelmeye diline
Nasihattir benden sana emanet

Sakn emanete etme hyanet
Yenilmek iilmek iin bu det
Verdi hak bdeyi mmin kuluna
Erenlerin gittiyollar gzle

Gzet bir hmilin izini izle
M min kardelerin aybn gizle
Girmek diler isen rahmet glne
Mride rehbere eyle itat

Zhirde btnda gzle sadkat
Muhammed A liden kald emanet
Bae donannca gller alna
Muhammed A li krklara katld

A linin varl ccme atld
Bir Yahudiye kul oldu satld
stek Hak olduu bundan biline
ah Hatym cennet kapsn atm

Cmerd olanlarn dolusun itim
Bahl olanlar ayrdm setim
Bahlden gayrisi cemde buluna
Tevelly mamlardan getrdm
Tavfm kabuldr abdal dediler
Krklar ile bir meydanda oturdum
Tavafn kabuldr abdal dediler
Hzr aidi elim Ara gtrd

Bir saatte Kerbelya yetrd
Ol demde melekler erbet getirdi
Gene Abdalla Hac Bekta geldiler

Sar Salt Rumeline saldlar
krclsun dertlere derman oldular
Tavfn kabuldr abdal dediler
Bayram geceleri cemler kurulur

Gkteki melekler sema gelr
Ol demde dilekler hep kabul olur
Sersem Abdal aydur bu yolum haktr

A lim srdr Muhammed dahi nurdur
Ak ile mahabbet sdk ile yardr
Tavafn kabuldr abdal dediler
132
III
Dn gece seyrimde btn yznden

Asl imam nesl-i A liyi grdm
Elif tac banda nikap yznde
Hnkr Hac Bekt V eliyi grdm
Geti seccdeye oturdu kendi

Cemli eminden eralar yand
ret eyledi K arAbdal sundu [*]
Bize Haktan gelen doluyu grdm
[*] KarAbdal: Kara Abdal (vezin yznden).

tim ol doluyu aklm yitirdim
Menzil gsterdiler getim oturdum
ndirdim kisvetim ikrar getirdim
Kemend ile bal belimi grdm
Mrid eteidir tutmutur destim

Bu idi murdn eriti kastm
Ben beni yitirdim serhoum mestim
smini vird eden dilimi grdm
Kalender yoluna komutur seri

kr kurban kestim grdm didr
Erenler serveri Horasan piri
Hnkr Hac Bekta V eliyi grdm
133
IV
Uyur idik uyardlar

Diriye saydlar bizi
Koyun olduk ses anladk
Srye saydlar bizi
Srlp kasaba gittik

Kanaray mesk ettik
Ddar defterine yettik
kr ho grdler bizi
Halimizi hal eyledik

Yolumuzu yol eyledik
Her iekten bal eyledik
Arya saydlar bizi
Hak dvanna dizildik

Pir defterine yazldk
Bal olduk erbet ezildik
Doluya saydlar bizi
Pir Sultanm Haydar unda
ok keramet var insanda
O cihanda bu cihanda
A liye saydlar bizi
134
Zhit hu demeyi inkr eyleme

Ya nin arr insan hu dey
Hu demenin asl nedir nedendir
Eyliyeyim sana beyan hu dey
Evvel hu hr hu Allahu ekber

Cemali eminden dodu bir gevher
Muhammed Mustafa ah mam Hayder
Oldu ol gevherden iyan hu dey
0 cevher eridi bir cua geldi

Tecell eriti u baa geldi
erh- felek anda cnbie geldi
Dem bu demdir drner devran hu dey
Muhammed Mustafa peygamber oldu

A l evliyya hem rehber oldu
ahm Cebraile hem rehber oldu
01 demde kuruldu erkn hu dey
Anlar k idi yr yre karu

Naz niyaz edip settre karu
Nice yzbin yllar ddre karu
Baktlar kaldlar hayran hu dey
Mustafa Murtaza bir idi anda

Erenler gizlidir ol l meknda
L fet okuyup karu duranda
Yedi kez ard sultan hu dey
Bir zm danesi ol ah elinde

Krklara sunard ksmet gnnde
Ol Habbullaha mira yolunda
eyullah eyledi Selman hu dey
Bir zm danesi getrd Selman

Krklar da ol demde oldular ryan
Muhammed erbetin iince iy can
Ski kadeh sundu mestan hu dey
Krklar ol erbetten iti mest oldu

Cmle evliyya A l st oldu
Setir-pu baland kemer-best oldu
Sema girdiler ryan hu dey
Krklarn birine neter uruldu

A kt kan varl sbt olundu
Anda Hak mevcutta mevcut grld
Huvallah ard irfan hu dey
Hu demenin asl byledir byle

Zhit ne szn var gel ber syle
mann tazele ehadet eyle
Gel sen de bu renge boyan hu dey
Kul Himmet bu meyden serho olal

Can gz tecelliye du olal
Ol Habbullaha medhu olal
Hayali gznde mihman hu dey
135
VI
Fatma Ana zn dra ekince

Gznden akan ya sel olmad m
Ah edip gz yan yere dknce
zm gveri de bal olmad m
zmn dalnda bir zm oldu

Muhammed kopard eline ald
zmn iinden bir iir kt
Ol zaman babnda kul olmad m
Selman geldi eyullahm istedi

A l Muhammedi grd dost dedi
Bu engr krklara olur has dedi
Engr ezilip de bal olmad m
Tevhid mumu kudretinden uyand

Tahkyk dervi bir krra dayand
Her biri bir trl renge boyand
Erler stadndan el almad m
Mansur olan ayrlmad dnndan

Er olanlar meylin kesmez yrinden
Muharomed nurundan A l srrndan
Uyanp da hli hl olmad m
Kul Himmet z karde gr bana oldu

km gl benzim sarard soldu
Muhammede rehber Cebrail oldu
Mminlere doru yol olmad m
' 136
VII
Erenlerin eiinde
Yaslanban yattm ben
Erenlere bel dedim
Sdk ile ikrar ettim ben
ahm da rehberim oldu

Heman kblem nurum oldu
Gan Otman prim oldu
Ann etein tututm ben
Enime giydim abay

Terkettim kamu kaby
Severim Sultan Babay
Can ile gnl kattm ben
Gller alr anda

Blbller ter banda
Ms ile Tur danda
Koyunu bile gttm ben
Hocamdan ben sebak aldm

Okudum sebakn bildim
staderdim stad oldum
G r ne stada erdim ben
Maksdum ddar eyledim

Gnlden nazar eyledim
Nakd ile pazar eyledim
Alana gevher sattm ben
Kadm i leyi neharm

Hayat u bd- seherim
Hem sadefim hem gherim
zge mdende buldum ben
Ben Muhammedin glym

Ehl-i kemlin kuluyum
Dost bann blblym
Cennet banda ttm ben
K im bilir k halinden
Syleeyim hal dilinden
Muhyiddnem ak elinden
U yine deli oldum ben
137
VIII
Kurbanlar tlamp glbng ekildi

Gaflet uykusundan uyanageldim
D rt kap sanca anda dikildi
ryan biryan olup meydana geldim
Evvel eiine koydum bam
eri aldlar dktm yam
Erenler yolunda gr savam
Can ba feda edip kurbana geldim
Ol demde uyand btn era

Rehberim boynuma bend etti ba
er adm ile attm aya
K o kurban dediler inanageldim
Drt kapu selmn verip aldlar

Pirim huzuruna ekip yettiler
El ele el Hakka olsun dediler
Henz msum olup cihana geldim
Pirim kulama eyledi telkyn

h- Vilyete olmuum yakn
Mezhebim Cafers-Sdk-ul metin
Allah dost eyvallah peymana geldim
zm darda yzm yerde durmuum

Muhammed A lye ikrar vermiim
Sekahm hamrini anda grmm
ip kana kana mestane geldim
Yolumuz Oniki mama kar

Mridim Muhammed Ahmed-i Muhtar
Rehberim A ldir ship-Ziilfekar
Kulundur ahiy dvana geldim
138
IX
Mecmaul-bahreyne vardm zaman

Hzr buldum candan gulm oldum
Lcdn ilmin bana eyledi ihsan
Srr- srrultahm tamm oldum
Hayat bn cna gd eyledim

Canm bam fed eyledim
ok kr ahdime vei eyledim
Salt- irfnn imm oldum
Can kula ile szm dinleyin

Ey erenler ehl-i Ilakka syleyin
Birleerek beni tavf eyleyin
nk l meknn makam oldum
Her bir tarkatten istf ettim

tark- Hudya iltica ettim
Ey Harb Hakka ktid ettim
kr Bektiyy-l Melm oldum
sz
Sflere gre sz, canldr; onun iin gerei sylemek, kt syle

memek gerektir. Nutuk haklamak, buyruk tutmak, sze uymak anla
mna gelir. Alev-Bektlerde szn, bundan da daha ileri bir deeri var
dr.
Huruflere gelince: Onlarca sz, harflerden meydana gelir, terkib le

mi olan kinata mukabildir. Szn asl, sestir, ses, btn varlklarda bil-
kuvve mevcuttur. ki ey, birbirine vurulunca fiile gelir. Hayvandan filen
de zuhur eder, insandaysa ses, sz halinde zuhur eder. Hsl, huuflerin
sze verdikleri deer, ekndi sistemleri dhilinde ve bsbtn baka bir
tarzdadr.
Sz piirip diyenin iini sa ede bir sz
K eleci bilen kiinin yzn a ede bir sz
Sz ola kese sava sz ola bitire ba

Sz ola aulu a bal ilen ya ede bir sz
Kelecilerin piirgil yaramazn agl

Szn us ile piirgil demegil aada bir sz
G el ah iy ehriyan szmz anal bri

Hezran gevher dnr kara topra ede bir sz
Kii bile sz demini demiye szn kemini

Bu cihan cehennemini sekiz uma ede bir sz
Yr yr yolun ile gafil olma bilin ile

K ey sakn key dilin ile canna da ede bir sz
Yunus imdi sz yatndan syle sz gayetinden

K ey sakn ol eh katndan seni ra ede bir sz
140
II
Szn bir syliyenin

Szn eder sa bir sz
P ir nefesin dinliyenin
Yzn eder a bir sz
Bir sz vardr halk iinde

Dahi sz var lulk iinde
Olmya ki dalk iinde
Diyesin arkada bir sz
Sz vardr kestirir ba
Sz vardr keser sava
Sz vardr aulu a
Bal ile ya eder bir sz
Szn yahi pisirgil

Yahs us ile drgil
Yaramazn cirgil
Canma olur da bir sz
Isterem greyim yri

Bu remzi anla) var
Hezran gevher dnr
Eder kara topra bir sz
ah Haty ytmdan
Szn syle z ztndan
Olmya kim pir katndan
Seni ede ra bir sz
141
Bu iir, Yunusa naziredir.

GYM - KUAM
-Btm zmrelerin, inanlar gibi giyinileri de birbirlerine pek

yaknd. lk defa yazl olarak, XV. yzyl ir ve nairlerinden Vhid,
Mankb- Hce-i cihn ve Netce-i cn adl kitabnda, Rm Abdallar,
Kalenderler, Hayderler, Cmler, Bektler, emsler, yni Mevlevle-
rin ems kolu gibi, Melmetlikten ayrlan Btn zmrelerin giyim ve
kuamlarn, inanlarn, greneklerini ve geleneklerini, yazl olarak ve
canl imajlarla bize aksettirmededir. Sonradan XVII. yzylda Celvet
eyhlerinden Karakazde mer (lm. 1637), bu kitab, sahibinin adn
bile anmadan kendisine mal ederek Nr-al-hd li men-ihted adyla
ve biraz daha stlahlara boarak yazm ve bu suretle ancak bu Btn
zmrelerin o asrda da mevcudiyetini bildirmitir. Kalkandelenli Fakyr
de (941 h. de sa) Risle-i T arft mda bu zmreler hakknda ksa bilgi
vermektedir.
Mankb- Hce-i cihan ve Netce-i cn dan anlyoruz ki Bekt

ler, on iki dilimli beyaz keeden, klh giymedeler, stne ehl-i beytin
adlarn yazmadalar, sakal, byk, ka ve salarn usturayla tra ettir-
medeler. Halbuki sonraki Bektler, sakal ve byklarn hi tra et
mezlerdi.
*
Alev-Bekt edebiyatnda, bz iirler, bu giyim-kuam hususiyet

lerini de gstermededir. Bu bakmdan biz, bu eit iirleri, ayr b ir b
lme aldk.
rneklerimizden ilkinde Kaygusuz, drt vuru anlamna gelen hr-

darb diye anlan bu sa, sakal, ka ve byk tran gayet gzel, ken
dine hs ve deta srrealist bir tarzda anlatmaktadr.
Ben bu aka deli
Bu sakal krkarm
Dost ile bilieli
Bu sakal krkarm
Ben krkarm o biter

imende blbl ter
Usta berber der yeter
Bu sakal krkarm
Aka olup mlzm

Bilindi cmle rzm
Gayr sakal ne lzm
Bu sakal krkarm
Ben alarm tanbura

Giyinirim tennure
Hak eram uyara
Bu sakal krkarm
Var m bunda bir hatam

Gayr gnlden atam
ok mu gelir bir tutam
Bu sakal krkarm
Ben gezerim yazda

Kuvvetim var bazuda
Ne iim var kazda [*]
Bu sakal krkarm
Kaba sakal istemem

Hep kesilse gam yemem
Hi ksa uzun demem
Bu sakal krkarm
Sakalmla bam
Bymla kam
[*] Kazda: Kadda.

Hak onara iimi
Bu sakal krkarm
Kaygusuz Abdal menem

Fart furtu bilmenem
Bir tyn koynanam
Bu sakal krkarm
142
II
Gamzeler trin atarsn bana ramiler gibi

Yktn a zlim gnl milkin harmler gibi
Abdi hm hidmetinde abd-i hs eyle beni

Bendenim lyk deildir grme mler gibi
Bir az nz kirimeyle kime versen selm

mrm lmez ol ebed dars-selmler gibi
Cura-i cm- mahabbet n eden Abdller

Hergiz aylmadlar hm mdmler gibi
h hakkyn Ilatbolun grelden Hayreti [*]

Ba auk abdl olmutur mmlcr gibi
143
Hatibolu, Hayretnin sevdii birisidir.
III
Pir elinden elifi tac urundum

Kubbesi Dvazdeh mam A lidir
Nasibim ol verdi andan yarndm
Her iki cihanda varm A lidir
L diyemez buna hem lim hoca
Gzlye bir olur dip kap baca
Aleme evk veren dn erte gece
Grr gzlerimde nurum A lidir
Tarikat dediler bir yol srdler

Getirdiler elimize verdiler
Mervanlar Zlfekarla krdlar
Yezidi katleden srim A lidir
Srdm tesin evlda yetirdim

Sohbetimde can terceman getirdim
Ann emri ile durdum oturdum
Gnlmde gayr yok vanm A lidir
Ak oduna ciercii dalym

Bo deilim bir ikrara balym
Abdal Pir Sultanm abdal oluyum
Adm Pir Muhammed pirim A lidir
144
IV
P-brehne kazak abdl fen fahr-i mezd

Fakr ile fahredeni dim ola fahri mezd
Cr darb ile baka milkne sultan geinr

Genc-i tecride miyan-bend ile palheng keld
Ik tennresini balan irdet beline

Rite-i erhdrr boynuna ber cism-i mezd
Ik ile dne dne sne kudmun alarak

San fen beleridr zmre-i ehl-i tecrd
Sinede erha ile tende olan dalar kim

Gl snblleridr ba- irdette bedd
Zhirin saklamaa elde daya muhkem

Nola ser-deste ile kendzn etse tehdd
Edemez ham teberi rkne bir dahi tra
Yaramaz marifete bin elik urulsa hadd
Besdr abdle ncmed nn kenetli kekl

Sek-i nefse yedre anda sefl ile tird
Bergzr oldu tarikatta yek bs- niyz

Oldu meydn- hakykatte niyaz tevhd
Pirler sikkesini sret edenler mahz

Sikke-i sf olamaz kalbidrr semm-i sefd
Nazar- ptr-i tarkatte kim o l m a z ryan

al ana yuf borusun mrididr dv-i and
Pend-i prn- tarikat kulaa drr-i Necef

Kutb- evld- A l kalbidrr verd-i verd
Hanedan dmenini sevme sakn iy r

Lnetullahi Yezden ve al li Yezd
145
Bizim tacmz sret

Sebal-mesn gsterir
Zr bu sebal-mesn
Seki-i inn gsterir
Giydiimiz hrka dahi

ektiimiz sikke dahi
Mescid ile Mekke dahi
Hep bu nian gsterir
M ekkenin tavf yedi

Meleke diye kim okudu
Kim dnyadan elin yudu
Ol cvidn gsterir
Grnen Hktir gznde
Syliyen Haktr sznde
nsann hatt yznde
Hatm-i K urn gsterir
nsandr Hakkn mazhan

Haktr insann azhan
Ll-i lebinin Kevseri
Hayat- cn gsterir
Hakka k olan kii

Hakla olur her bir ii
klarn gz ya
b- hayvn gsterir
Her kimin ki pktir z

Uyankdurur can gz
Muhyiddinin sz yz
erh beyn gsterir
146
VI
ol fen mlknn vefs yoktur

Konan gt nbet bizim yol bizim
Bels kazas mihneti oktur
Murad bizim istek bizim hl bizim
Muhammed dininin yoktur eriki

Olur lemlerin mlk maliki
Tarkimiz Hac Bekta tarki
Hrka bizim nemed bizim al bizim
Din Muhammed dini girdik gideriz

Tarkatte ikrarmz gderiz
Katarmz Hakka doru yederiz
Katar bizim yedek bizim mal bizim
Biz taneyiz tane gibi biteriz

Tebdil olup aslmza yeteriz
Ak ehliyiz glistanda teriz
Blbl bizim glzar bizim gl bizim
Geda Musl aydur niin lrz

Evvel hr asln byle biliriz
Biz geriz gh bu mlke geliriz
Meyyit bizim gtren biz sal bizim
AK
Tasavvuf inanc benimsiyenler, aka byk bir nem vermilerdir.

Onlarca, varlk birliine ulamak ve- vehimden doan bencilii, benlii,
yalanc varl yok etmek iin ak, en kestirme yoldur. Bilhassa Mel-
met yolunu tutanlarla Melmetten ayrlan tarikat mensuplar, ak n
plna almlardr.
Tasavvuf ehline gre ak iki trldr: Mecz ak, hakyk ak.
Mecaz, yni geici ak, herhangi bir insana kar duyulan sevgidir.
Ancak bu sevgide, ehvet duygusu yenilmelidir. Aksi takdirde ak, sner
ve istenen sonu, elde edilemez. Geici ak, ilerledike, seven kiinin
balar zlmeye balar. Artk onun gznde, dnya, ahret, mal, mlk,
hatt can bile kalmaz. Bu suretle ak, istenen hrriyete kavutu
rur ve benlikten kurtarr. k, aknda dorucuysa bu geici ak, onu,
gerek aka ulatrr. Gzel severken gzellii sevmeye, gzellii sever
ken de mutlak gzellik ve mutlak olgunluk olan, mutlak hayr ve mut
lak varlk bulunan Tanry sevmeye, onu her yerde grmeye balar. Bu
gr, nihayet olu hline gelir ve dilenen sonu, elde edilir. Bu yzden
sfler. mecaz, hakykatin kprsdr demilerdir.
Gerek ak, her zaman, yeryznde tek olarak bulunan ve Muham

med Peygamberin hakykatine mazhar olan kmil insana kar duyulan
ve beslenen sevgi ve ballktr. Kmil insan, btn insanlarn gz be
bei mesbesindedir. deta dnya bir kalptr, insansa rhu. Btn in
sanlar da kmil insana nisbetle kalptr, o, insanlarn rhudur. Kmil
insan sevmek, Tanry sevmektir. Onda tamamiyle yok olmaksa Tanryla
var olmak demektir.
Bektlerdeyse bu telkki, tamamiyle beer bir hal alr. rneklerde
de grlecei vehile Bekt-Alev irlerinin sevgisi, hemen hemen ta
mamiyle beerdir, tabidir ve onlar, duygularn, mistisizmin bulank per
desiyle perdelemeye lzum bile grmemilerdir.
Yrab bu ne derttir derman bulunmaz
Ya bu ne yaradr zahm belirmez
Benim garip gnlm ktan usanmaz

Varr ska der hi bana dnmez
Dner gnlm bana t verir ok

k olan gnl ktan usanmaz
Asili: ki cana kald k olmaz

Cann terketmiyen mauku bulmaz
Ik pazardr bu canlar satlr

Satarm canm hi kimse almaz
k bir kiidir bu dnya maln

hret korkusun bir pe saymaz
Bu dnya o hiretten ieri

km yeri var kimseler bilmez
k ld dey sal verirler

len hayvan olur klar lmez
Beyim rif isen var sen yoluna

Btnda balar yiter kanlar sorulmaz
Erenler meydan Artan uludur

Salarlar evgn topu belirmez
Erenler kaps mrvet kaps

Sdk ile gelenler mahrum dnlmez
Yunus bu tevhide garkoldu gitti

Geri gelmeklie akl derilmez
Bir ay grdm bu gece kamu aylardan yce
Eritti gnlm canm bilmezem hlim nice
Ol ayu ulesinden lem mnevver olur

Gnlmdeki era nur etti ulu hoca
Nur Muhammed nurudur Hallullah srrdr

Sanasn ki ald umaktan bir derie
Mdde bizi grmez gzne girsek bile

Gerekse yz kez varsn K beye ulu hacca
klarn sznden kan ya akar gznden

Blbller syleince nvbet gelmez drraca
K uraac niderler kesip oda yakarlar [*]

Her kim k olmad benzer kuru aaca
Yunusu en sn ovenler dahi svsn

Ik ile yola geldi yatalm erte gece
149
[*] Kur aac: Kuru aac (vezin yznden byle okunuyor).
III
Tatn yine deli gnl sular gibi alar msn

Aktn yine kanl yam yollarm balar msn
Nidem elim ermez yre bulunmaz derdime re

Oldum ilimden vre beni bunda eer misin
Yavkldm ben yolda onulmaz barmn ba

Gzlerimin kanl ya rmak olup alar msn
Ben toprak oldum yoluna sen ar gzetirsin

u karma gs geren ta barl dalar msu
Harami gibi yoluma arkn inen karl da
Ben yrimden ayr dtm sen yolumu balar msn
Karl dalarn banda salkm salkm olan bulut

San zp benim iin yan yan alar msn
Esridi Yunusun can yoldaym illerim kan

Yunus dte grd seni sayr msn salar msn
150
IV
y dost kn denizine girem gark olam yryeni

ki cihan meydan ola devrnm srem yryem
Gireni denize gark olam ne elif ne mim dal olam

Dost banda blbl olam gllerin derem yryem
Blbl oluban tem gnl olam ceset tutam

Bam elime alp yoluna verem yryem
Blbl oluban gidem iy nice gnller gdem

Yzm k ile dem-bedem topraa srem yryem
kr grdm ddrn itim vislin yrn

Bu senlik benlik arn terkini uram yryem
Yunustur k vresi breler bresi

endedir derdim resi dermanm soram yryem
151 -
Blbl ne yatarsn kalk figan eyle

rp tmenin zaman imdi
Krmz gl yeil yaprakta bitti
Devirip kokmann zaman imdi
Benim ahm geliinden bellidir
ki eli deste gnce glldr
Derununda ak olan bellidir
Mahabbet etmenin zaman imdi
Benim ahm gelir trl naz ile

Dili kalbi dolu nutk u sz ile
Gel gr u badeyi cevr sz ile
Doldurup imenin zaman imdi
KaracAlmed aydur demi sr doru

Eridi kalmad dalarn kar
ahm karsna alm Kanberi
Aka ak katmann zaman imdi
152
VI
Ey gnl kuu derler bahr imi mene ne

Bst- ay aceb rzgr imi mene ne
Diyorlar oldu deli Leyli zlfne Mecnun

Denlinde ol dahi bir b karr imi mene ne
Ahutt yaum devran baturd kanuma el

Rakyb elindeki dest-i nigr imi mene nc
Lebn zlline szdr dkendi m r-i azz

Hayt- Hzr eer pydr imi mene ne
Bu baht- bed ki menim var Hatyi ol hu

Gam ehline diyeler gam-gsr imi mene ne
153
VII
Aman hey erernler mrvvet sizden

kszem garibem ihsna geJdim
Bu yetim hlime merhamet eylen
Alayu alayu meydna geldim
ahn bahesinde bir garib blbl

Efkrm artmakta hlim pek mkl
Koparmadm asla kokladm bir gl
Kfir oldum ise imna geldim
kilik perdesi yoktur zmde

Birliktir muradm zm szmde
Gece gndz daim Hak niyzmda
Kbleghm h- Merdna geldim
Gnl ahinini saldm havaya

Akl sefinesin vermiem zaya
Yzm sregeldim ben hk-i pya
Server Muhammede Selmana geldim
Muhammed A lnin kulalrmdamm

l-i Ab nesl-i Hayderdenim
mm- Ca*ferin mezhebindenim
Derdmend Haty ihsna geldim
154
Bu nefsin ikinci drtlnde ir, bir sevgiliyi ancak pp kokladn,

fakat ona kem gzle bakmadn, bir ktlkte bulunmadn sylyor ve bu
da susa diyor, vazgetim bundan da.
4. drtlkteki Selmaa gelmek le 5. drtlkteki l-i Ab ve Caferi
mezhebi iin Alama ya baknz. -
VIII
Gzel k evrimizi
ekemezsin demedim mi
Bu bir rz lokmasdr
Yiyemezsin demedim mi
Yemiyenler kalr nr
Gzlerinden kanlar saar
Bu bir demdir gelir geer
Duyamazsn demedim mi
Bu dervilik bir dilektir
Bilene byk devlettir
Yensiz yakasz gmlektir
Giyemezsin demedim mi
Erelim A l srrna
kalm meydan yerine
Can ba Hak yoluna
Koyamazsn demedim mi
klar harabt olur

Hak katnda devletlolur
Mahabbet candan tatlolur
Koyamazsn demedim mi
Girelim A li nuruna
Duralm Mansur drma
Kfrmz iman yerine
Sayamazsn demedim mi
Pir Sultan aydur ahmz

Ara ular hnz
Chikmamdr rahimiz [*]
Uyamazsm demedim mi
155
*] Onikmam: Oniki mam (vezin yznden byle okunuyor).

Oniki mm iin Dvazdeh mam blmnn ilk izhma baknz.
IX
Derdim oktur kangsma yanaym

Yine tazelendi yrek yaras
Ben bu derde kanda derman bulaym
Meer dost elinden ola aresi
Benim uzun boylu serv narm

Yreime bir od dt yanarm
Kblem sensin yzm sana dnerim
Mihrabmdr kalarnn aras
Drl donlar giyer glden naziktir
Gel gl cevretme blble yazktr
ok hasretlik ektim banm eziktir
Gle gle gelir canlar presi
Ddr ile mahabbete doyulmaz

Mahabbetten kaan insan saylmaz
Mnkir flemekle era synmez
Tutuunca yanar akn ras
Pir Sultan Abdalm yksek uarsn

Selmsz sabahsz gelip geersin
Dilber mahabbetten niin kaarsn
Byle midir yolumuzun tresi
156
Gam elinden benim zlf siyahm

Peygn dedi sinem yaraland gel
Suna ban iin alatma beni
Bugn sevda candan araland gel
Gamdan hisar oldu meknm yurdum

itmez avazm dinlemez virdim
Bir deil be deil on deil derdim
Dmler ba verdi sraland gel
Hasretine vsl olam m byle

Mecnuna da bki deildir Leyl
lml dnyada gel hell eyle
Yklendi barhanem kiraland gel
Ne ekerse dertli sinem da olmaz

Gnler gelir geer m r o olmaz
Neterlidir yaralarm onulmaz
Gerdi evresi karaland gel
Pir Sultan Abdalm haftada ayda

Gnler gelir geer bulunmaz fayda
Gnl Hak arzular canm hayhayda
Topram stme krelendi gel
157
ir, bu nefesinde, mrnn sona geldiini sylyor ve sevgiliye bunu, ya

. nk dillerle anlatyor.
XI
k senin kya kya bakn

Karde mevlye benzet gzlerin
A klan ak oduna yakn
Karde m evlye benzer gzlerin
Bildim akm bildim shib-nazarsn

stekli k dilde yazarsn
A l hm dey dey gezersin
Karde mevlye benzer gzlerin
staddan m aldn sen bu kemli

Bakma deer dnynn mali
Ya mam soyusun ya nesi-i A l
Dervi olan hrka alr destine

Seher vakti urar yolu stne
K ym ayn kardeler A l dostuna
Dervi oldum ben okudum heceden

Diz kp dersimi aldm hocadan
Y a Him ya grh- ncden
Erenlerin yolu incedir ince

K annca alr halli halince
Pir Sultanm gezer Hakk bulunca
Yine bahar eyyam geldi gaziler
Serimi sevdaya salar durmayp
Deli gnl A li ahn arzular
Gzlerim kanl ya dolar durmayp
Deli gnl Hakka gel olma si

Hakka ulatrmaz nefsin havas
Gkyznde uan turnann sesi
Dertli cierciim deler durmayp
Seherde salnr bir servi dal

Yzn grenlerin hub olur fal
Ben alarm ill yrin hayli
emimin yan siler durmayp
Araan bulunmaz lebin emsali

A cep var m ola dostun hayali
klar feryatta blbl misali
Gzeller gl gibi gler durmayp
Pir Muhammed aydur muship yrn

Yardm etsin bize ol Veysel-Karan
Einden ayrlm bir aka ceran
Dalarn salnda seler durmayp
159
X III
Seyyah oldum u lemi gezerim

Bir dost bulamadm gn akam oldu
Kendi efknm ca okur yazarm
ki elim gitmez oldu yzmden

Ah ettike yalar gelir gzmden
Kusurumu grdm kendi zmden
Bozuk u dnyann temeli bozuk
Tkendi daneler kalmad azk
Yazktr u geen m re yazk
K ul Himmet stadm ummana dalam

Gidenler gelmedi bir haber alam
Abdal oldum a! giyindim bir zaman
160
X IV
T kal beldan sevdik sevitik

Bizimle eezl yardr mahabbet
stad nazarnda ikrar koputuk
Mmine kadm ikrardr mahabbet
Mahabbettir l ilahe illllh

Mahabbettir Muhammet! Aaslullh
Mahabbettir Aliyyn Veliyyullh
isim mnada birdir mahabbet
Allah bir Muhammed A lortasmda

Beytullah iinde Hak haznesinde
Kudret kandilinde ak sahrasnda
Cibrl grd nurdur mahabbet
Kudret kelmn syler Cebrl

Rza lokmasn sunar Mkl
Can cana ulatrr Azrl
srfl aznda surdur mahabbet
Mahabbet kadimdir insan iinde

Cnn severiz erkn iinde
K rklar meydannda irfan iinde
Erenler ceminde nardr mahabbet
Can cana mahabbet etse erkndr
Zra mahabbetin arzusu candr
Huplar meclisine erse cvandr
Rza yurdunda da pirdir mahabbet
Beri gel ey karda imn edersen

Hakkn deil gelme giimn edersen
Srrn tercemandr beyn edersen
Bu halkn iinde srdr mahabbet
Her demi bahardr bunda k olmaz

ter blblleri dilleri durmaz
Kokusu tkenmez rengi hem solmaz
Aceb bir b glzardr mahabbet
Mahabbet edenler nasibin alr

Mahabbet etmiyen yolda ne bulur
Ser eme Muhammed A lden gelir
Dalgas tkenmez gldr mahabbet
Mahabbettir yerin gn direi

Mahabbet edenin yanar era
ka beytullah mauk dura
Hak nazar ettii yerdir mahabbet
Mahabbettir Muhammedin cemli

Mahabbet edenin artar kemli
Hakk zikreyliyen blbln dali
Okunan K urnda kaaldir mahabbet
Huseyni sevmiyen ndn- ahmak

Oldurur hrici mutlak muhakkak
Oniki mamdr ser-tac elhak
Gayrlar ayr yrdr mahabbet
Varaka Glahtr irine Ferhat

Leyly gsterdi Mecnuna stat
Muhammed A lden kuruldu bnyat
T ezelden beri vardr mahabbet
Kul Himmet bu makam zge makamdr

Mahabbetin mhr Onikmamdr
Gzel ahu huzurunda tamamdr
Hakykatte vasl- yrdr mahabbet [*]
161
[*] Bu iir, M ankb-al-Esrr B ehcet-al-Ahrr da kaytldr.
XV
unda bir dilberin sallann da

Selviye benzettim dallar iinde
Dery kenarmda rmak yznde
Turnaya benzettim gller iinde
Hakka doru giden yolu basmazlar

Syletirler irin dili kesmezler
Gzel sevdi dey ekip asmazlar
Bir zaman sylenir diller iinde
Benim yrim geliinden bellidir

A k elleri deste deste glldr
Yrinden ayrlan nerden bellidir
Mell mahzun gezer iller iinde
Alma deli gnl alma eline

Cierciim ak oduna deline
Yrim al yeiller giyip salma
K o beni yataym allar iinde
Huseynyem aydur iim zar mola [*]

Ak kemendi boynumuzda dar mola
Benim yrim gibi gzel var m ola
Hakkm yaratt kullar iinde
162
[*] Zar m ola: Zar m ola (vezin yznden, byle okunuyor, br m sra-
iardakiler de byledir).
Anamdan ayrldm yamandr halim
dettir kn hali byPolur [*]
Yr aklm ald evirdi yolum
Mecnun dedikleri deli blolur
u akn atei barm yakt

Ah ile feryadm gklere kt
Gzlerimden ya yerine kan akt
Yaz bahar eyyam seli byPolur
Teslim Abdal ben bu yoldan dnmenem [**]

Pirimi dnyada elden salmanam
Devlet sofrasna elim sunmanam
Saadetl hnkr kulu bylolur
163
[*] Bylolur: Byle olur (vezin yznden byle okunuyor).

[**] Dnmenem, salmanam, sunmanam: Dnmem, salmam, sunmam.
X V II
u benim divane gnlm

Yine hubdan hba dt
Mah cemlin ulesinden
Dalgaland gle dt [*]
Kiminin meskeni klhan

Kim i dervi kimi sultan
Kim i yri ile mihman
Bu aynlk bana dt
[*] zel bestesi olan bu nefes, baka tarkatlerin mukabelelerinde de oku

nur ve her drtlkten sonra u msralar sylenirdi:
Ah ben nidem nidem nidcm

Yaralyam kime gidem
Ya hlim kime arzcdem.
K im i aka vermi deer
Kim isi boynunu eer
K im i atlas libas giyer
kr bize ab dt
Kul Yusufundur bu demler

Didemden akttm nemler
Benim ektiim sitemler
Dosttan bize caba dt
164
X V III
Dilberi grdm nz ile piylesini doller

Dehn irin sz ile mrifet ehl-i dil ler
Mahabbetinden can erir nutku mrdeye can verir

Azndan inci dklr rzs drr lT ler
Grdm ol lli kiraz ayardan gizlidir rz

Lebleri skker erezi meer duda bal ler
Payansz akn deryas menolmaz mevci dalgas

Zlfnn engi sevdas hayatndan ecel ler
b- revan olup akar urad bendi ykar

emi cier kann dker gzlerim ya sel ler
Erimi bahar a seyrangh hsn ba

All kzll yana cemliyle gl-gl ler
ahm gzel yzl ahtr yz gne aln mahtr

Can alur satar gm-rahtr rb-hor olmu mal ler
Kim ki kmil insan olur cismi ltifi candurur

nsan hkm revan yrr nice admda yol ler
Kimin kim kaddi dal deil bir aha z kul deil

Cahildir ii hal deil gnlnde kyl kal ler
Muhyiddin Abdalm durdum ben tahtal-kalaya vardm
Anda kssa-hn buldum dipsiz kileyle yel ler
165
X IX
Gel beni Alatma ahm

Ben sana kullar olaym
Gel bana ceyln baklm
Bir gonca blbln idim

Geldim dalnda tmeye
anma alatma dmez
Atm zlfn telinden

Zlfn ucu mah gibi
Kesip de yabana atma
Ey Nesimi can Nesm

u derdime bir are kl
Ezelden seni severim
166
XX
Uykudan uyanm ahin baklm

Dedim sarho musun syledi yok yok
A k elleri elvan elvan knal
Dedim bayram mdr syledi yok yok
Dedim ne glersin dedi nazmdr
Dedim kan mdr dedi gzmdr
Dedim ay m dodu dedi yzmdr
Dedim ver peyim syledi yok yok
Dedim aydnlk var dedi aynmda

Dedim gnahm ok dedi gnlmde
Dedim mehtap mdr dedi koynumda
Dedim ki greyim syledi yok yok
Dedim vatann m dedi ilimdir

Dedim blbl mdr dedi glmdr
Dedim Nesm ah dedi kulumdur
Dedim satar msn syledi yok yok
167
XXI
Knamayn aklm yitirdiime

Muk kn deleyler imi [*]
Mahitap gzleri atei gz
Yakar bu bendeyi kl eyler imi
Huplar' g urad da yol etti

Kimse bilmez elif kaddim dal etti
em-i mesti ddelerim sel etti
Beenir bir gzel gl eyler imi
Sular gibi akp-akp durulan

Meer ak atma binmez yorulan
Y usuf gibi Zilhasma sarlan
Satar kendzn kul yeler imi
V elim aydur yre kullar olurum

Y r el katmaz ise dertten lrm
Deleyler imi: Deli eyler imi (vezin yznden byle okunuyor).

ektiim ileyi ondan bilirim
Neylerse deme ol eyler imi
168
2. drtlkte ir, elif boyunun dal olduunu sylyor. Elif, Arab alfa
besinde ilk harftir, a, bz da o, e, , u ve i harflerinin yerine gelir. Arap ya
zsnda bu harf, yukardan aaya dz ve uzunca bir izgi eklinde yazlr. Dal,
gene ayn alfabede sekizinci harftir ve d harfine karlktr. ekil bakmndan,
yukardan aaya ve biraz saa doru eri bir kk izginin, ayn uzunlukta,
biraz aaya doru eri olarak sola kvrlp ekilmesinden m eydana gelir. D
van irleri, elifi boya, dal da boyun, bklmesine benzetmiler, bu benzeti,
halk irlerine de mal olmutur. 2. drtlk iin Alamaya baknz.
X X II
Ezel mestyim hup cemline

Nikap perdesini kaldr sultanm
Annn meyletmem dnya maline
Bize Hakkn ltfun buldur sultanm
Evvel bir katrcyken ummana daldm

Ansr bahrnda elenip kaldm
kr bu gnlde mihmn buldum
Elif Allah doru yoldur sultanm
b- hayt gelir cnan elinden

lm-i hikmet kefolunur dilinden
Blbl vazgeer mi gnce glnden
Destinle bir bde doldur sultanm
Felek ald sevdiceim elimden

Tufan oldu mimdeki selimden
Sleymanm kimse bilmez dilimden
Avazm ol yre bildir sultanm
ka sor mukunun yarasn

Hisb eder yerin gn arasn
Pirim ihsan eyle derdim resin
Noksn huplara kuldur sultanm
169
ir, 2. drtlkte, evvelce, lemden szlp gelen ve ata belinde, ana rah
minde bir katre olan varlnn, yel, ate, su ve toprak hallerine dtn ve
b hallerden sonra insanlk lemine geldiini, yni devri anlatyor (Devriyelerin
ilk izhna baknz).
3. drtlkteki b - hayat iin Alamada, bu maddeye baknz.
4. drtlkteki Sleyman iin de gene Alamada, Sleyman maddesini oku
yunuz.
X X III
Arz- hl eyledim ahlar ahma

K l derdime derman el-aman dedim
zm trab ettim ben derghna
Dahi birliine yok gman dedim
Kameti melektir simas huri

Uruna koymuum ben can seri
Bir ihsan eylersen tez eyle bari
Serde takat yoktur hal yaman dedim
Beni mecnun etti mahmur bak

Cier kebab ak oduna yak
Ruhum olup u bedene aku
Hem tez olur hem de pek nihan dedim
Kalar nizam kurmu kirpik terazi

Nur ile boyanm yzmn benzi
Lebin ekerinden ver bz bz
Kulundur Fedy ol zaman dedim
170
X X IV
Yr istedi bizden dr gibi szler

Tefekkr bahrine daldk bakalm
Vcudum mlkn gayet engine
Dmeni ikeste saldk bakalm
N ice dem firkatte aladk gldk

Dost ile dostluun kadrini bildik
Drdmz beimiz bir yere geldik
Bearet tabiini aldk bakalm
Y ol iinde yol var ince seilmez

Akl ile rehbersiz te geilmez
Dorusu bu bde susuz iilmez
evk ile dolusun aldk bakalm
Fenn gl ald bahede gnce

Ol elif kametli inceden ince
Mestetti bizleri bezme gelince
Ykldk yerlerde kaldk bakalm
171
3. drtlkteki rehber iin Alamada Rehber maddesine baknz.
XXV
Grnce aklm bamdan ald

Mahitap bakl cnne seyret
Dostumun ilinden bir hayl geldi
Huri mi melek mi glmne seyret
Kendini pek verme hev stne

Dertli olan gelir dev stne
Y er gk kurulmutur du stne
ncil Tevrat Zebur Furkane seyret
Okumu olanlar dersini aar

erheder K urnm mnasn aar
Kerem ler iyesi gnahtan geer
Haktan gelen ltf u ihsane seyret
Kim i intizarlk eker dostuna

Kim i avn alm gider destine
K im i taze konmu yurdun stne
Kim i g ykletmi kervane seyret
Hsnnin dalgas serden nlm az
Kahil olan Hakkn ddnn grmez
Kulun aybn yzne gelmez
Ayplar setreden settre seyret
172
XXVI
Cemlinden senin ey mah gark- bahr-i envrm

Senin hecrinle h eyvah nedm-i bezm-i ayrm
V
Tecell eylemi rahmn senin vechinde ey cnan

Huttundur bana K urn bihamdillh haberdrm
Dedim cismimdeki cansn dedin gnlmde mihmansn

Dedim b- devransn dedin kim fitnedir krm
Fergat eylemem senden ki akrebsin bana benden

Bu can ksa bile tenden seninle tahtel-estrm
Demim ihy eder her dem seni ey zde-i Meryem

Benim ol cevher-i akdem anmn kenz-i esrarm
Dem urdu bezm-i vahdetten zebnn drr-i hikmetten

arb- nb- vuslatten ne mestim ben ne hynm
Gnl n oldu mtk bana bir mey sun ey saki

K l ihsan devlet-i bki ki ben gayetle bmrm
Cihnn germ hem serdi deildir Klsumun derdi

Grh- Ncnin virdi A ldir h- ebrrm
173
2. beyitte Hurf inancm gryoruz, nszmzde ve inanlara ait iir

rin izahnda bu hususta bilgi verilmitir.
4. beyit, Kurnn LVI. sresinin 85. yetine telmih etmektedir.
5. beyit iin Alamada sa ve Meryem maddelerine baknz.
Bu iirin yazan olan Klsum Bac, Bekt olmakla beraber, hal terce-
mesinde de yazdmz gibi, abn eyhlerinden ve Melmet mmessillerinden,
Ftih trbedar Ahmed Amie intisab etmi olduundan dier iirleri gibi bu
iir de tasavvufun ileri grlerini belirtir.
NANLARI TENKD
Alev-Bekt edebiyatnn en zel karakteri, inanlar, alayl bir e

kilde tenkiddir. Zten zekdan doan bu istihza, Bekt fkralarnda da
grnr. Bekt, sras gelince Tanrya deil, inancnn merkezi ve mih
veri olan A liye bile atar, onu bile tenkid eder. nk varlna inan
d kudret, onca, korkulacak, ekinilecek, hatt taplacak bir kudret de
ildir; sevilecek, sras gelince nazlanlacak bir kudrettir; kulunun na
zn, sitemini eker, aykr szlerini bile ho grr. Bekt, ona sylen-
miyecek szleri bile syler, verilm iyecek vasflar bile vermekten e
kinmez.
Alev-Bekt, btn inanlar benimsemi olduu iin namaz, oru,

hac... gibi din kaytlardan kurtulmutur. O, yalnz kendi yolunun tre
nine baldr, hatt bz kere bu trenlere o kadar balanr ki dpedz
bir yobaz kesilir. Fakat bu tren ball baka, onca eriat, geree va
ran kiinin grne gre kapnn dnda kalan ve lemin nizam, ah
lkn dzeni iin konmu kanunlar tmdr. hiret de ona gre pek
korkun bir lem deildir. Zten Alev-Bektlerin ou, rhun, kalp
tan kalba geeceine inanr. Onlarca Allah, yaptn bozmaz, kurduu
nu ykmaz. Soru melekleri, kabir azb, Srt, Mizan, halk ktlkten
ekmek iin sylenmi korkutucu eylerdir ancak. Bu bakmdan Bekt,
Tanr her eyi bilirken v e su, murdarlarn murdaryken onun, ne diye
sularn tartacan, bakkal, aktar olmad halde traziyle ne ii oldu
unu sorar. Alev-Bekt edebiyatnda, din inanlar, alayl b ir tarzda
tenkid, t Yunus Emreden balar. Yunusun, aruzla ve mesnev tarzn
da yazd iirdeki konular, yllar boyunca, bu edebiyatta, eitli tarz
larda grnr, rneklerim izden X X V III. ve X X X . iirleri, Yunusa id
bulunan ve yine rneklerimizin X . iiri olan Mesnevsiyle karlatrr
sanz bunu, derhal ve apak krrsnz.
Alev-Bekt, bilgisiyle vnen ve incir ekirdei doldurmaz mese
lelerde lf ebelii yapan ham sofuya da alayc bir ekilde atar. Bilgi,
once b ir vastadr, bir gaye deildir ve bu vastayla insan, insanl
renir, bilmediini bilir, kendisini anlar. Bundan dolay bilgisine gvenen,
yaptn tutmyan, dini bir alm satm vastas sayan softa, onun iin
daima b ir knama amacdr; hele ikiye ve mzie dman olursa. Yunus,
rneklerimizden III. iirinde alt telli saz knayana att gibi yzyllar
sonra Dertli de X X X III. iirinde saza atan sofuya atar, ikiyi, hatt
esrar ven iirlerin ou, bu iptily ifde ettii gibi zhide atmak iin
yazldndan bu at keyfiyetini de belirtir.
Alev-Bekt edebiyatndaki tenkid, alayl bir tarzda, ahlk dkn

l de konu yapar ve gldrc b ir tarz alr. Kazak Abdaln, rnekle
rimizden X V . iiri, buna gzel ve canl bir rnektir.
A lev v e Bekta, sras gelince, kendi zmresini de talamaktan e
kinmez, yolun bozulduundan, yol erinin, yola uymadndan ikyet eder.
X X IX . iirde bunu aka grmekteyiz.
Zaman getike v e dnya gr, msbet bir ekil aldka Alev-

Bekt edebiyatndaki knama ve talama, devri, sosyal ve siyas dzeni
knamaya, zmreden yurda, hatt dnyaya yaylmaya balam ve artk
zmrevi mahiyetten tamamiyle kmtr. Vali, hkim, kad, mft k
nanmakta, dzensizlikler, yolsuzluklar, rvet, bu konu iine girmekte
dir.
Bir kez gnl yktn ise bu kldn namaz deil
Yetmi iki millet dahi elin yzn yumaz deil
Hanerenler geldi geti bunlar yurdu kald gt [*]

Pervaz urup Hakka utu hma kuudur kaz deil
Y ol odur ki doru vara gz odur ki Hakk gre

Er odur alakta dura yceden bakan gz deil
Doru yola gittin ise er etein tuttun ise

Bir hayr da ettin ise birine bindir az deil
Yunus bu szleri atar sanki bal yaa katar

Halka matalarn satar yk gevherdir tuz deil
174 ,
[*] Hanerenler: Hani erenler (vezin yznden).
II
lim ilim bilmektir ilim kendin bilmektir

Sen kendini bilmezsin bu nicl okumaktr
Okumaktan mna ne kii Hakk bilmektir

n okudun bilmedin ha bir kuru emektir
Okudum bildim dme ok tat kldm deme

Eri Hak bilmez isen abes yere yelmektir
Drt kitabn mnas bellidir bir elifte

Sen elifi bilmezsin bu nice okumaktr
Yiirm i dokuz hece okursun utan uca

Sen elif dersin hoca mnas ne demektir
Yunus Emre der hoca gerekse var bin hacca
Hepisinden iyice bir gnle girmektir
175
Sfilerce nokta, Mutlak Varlkm, ztm bilmesidir. Kalem, kda konunca

bir nokta olur, ekilince bir izgiden ibaret olan ve Arab alfabesinin ilk harfi
bulunan elif m eydana gelir. Elif de sflerce, Mutlak Varlkn bilgisinde beli
ren bilgi sretleri lemine karlktr ki bu sretler, kint izhr eder. 4. ve 5.
beyitlerde buna iret edilmektedir.
III
Ey kopuz ile ete asln nediirr ite

Sana sul sorarm aydvr bana ite
Aydur aslimdir aa koyun kirii bir ka

Gel iretim dinle ge akl koma belete
Aydurlar bana haram ben uruluk deilem

nki aslm msmldr ne var imi kirite
Bana kiri dediler ka giri dediler

Benim adm k verdi ben durmazam kolmata
adlk ile geldim ibu leme doldum

Mrvvetler dzldm kodular ibu dte
Aa deri derildi kiri ile bir oldu

Ik denizine dald behane yok bu ite
Mevln meclisinde saz ile iret oldu

rif manye dald n biledir ferite
Feriteyi anmaktan bilesin murat nedir

Gece gndz biledir senin ile her ite
Ol feritehler ad Kirmen Ktibindir

Yazmaktan usanmazlar ayrlmaz yazda kta
Birisi sa omzunda birisi sol omzunda

Birisi hayrn yazar birisi er cnbite
Ktlar tkenmez ne de mrekkepleri
Anmaz kalemleri kaimlerdir ol ite
Hem meyheye va n r hem puthneye girer

Bunlar saklarlar seni sen gafilsin bu ite
Yunus imdi Sbhan vasfeyle sen gnlde

A y n deil riften bu kopuz ile ete
176
Bu iirin 7. beytinden, Yunusun, genliinde, Mevlnn m meclislerinde

bulunduunu anlyoruz. Beyitte geen iret sznn, imdi kullanlan anlam
da olmadn, zevk, saf, nee ve sohbet anlamlarna geldiini de kaydedelim.
Netekim, eski farsa metinlerin ounda geen ve bizim de eski metinlerimize
giren iftar sz de oru amak anlamn vermez, bu szle yemek yemek kas-
dedilir.
IV
Bize ddar gerek dnya gerekmez

Bize mna gerek dva gerekmez
Bize Kadir gecesidir bu gece

K o erte olmasn seher gerekmez
Bize k erbetinden sun iy ski

Bize umada Kevser gerekmez
Badyalar dolu-dolu ielim biz

Biz esrik olmazz humar gerekmez
Yunus esriyben dt sokakta

arr Tapdukuna r gerekmez
177
Severim ben seni candan ieri

Yolum tmez bu erkndan ieri
Nereye bakar isem dopdolusun

Seni nerde koyam benden ieri
O bir dilberdir ki yoktur niam
Nin olur mu niandan ieri
Beni sorma bana bende deilem

Sretim bo gezer dondan ieri
Beni benden alana ermez elim

Kadem kim basa sultandan ieri
Tecellden nasb erdi kimine

Kimlinin maksdu bundan ieri
Kim e ddar dnnden ule dese

Onun u'lesi var gnden ieri
Senin kn beni benden almtr

Ne irin dert bu dermandan ieri
eriat tarikat yoldur varana

Hakykat mrifet andan ieri
Sleyman ku dilin bilir dediler

Sleyman var Sleymandan ieri
Unuttum din diyanet kald benden

Bu ne mezheb imi dinden ieri
Dnin terk edenin kfrdr ii

Bu ne kfrdr mandan ieri
Geer iken Yunus rastgeldi dosta

K i kald kapda andan ieri
178
VI
Ik imamdr bize gnl cemat

Dost yz kbledir dimdir salt
Dost yzn gricek irk yamaland

Annn kapuda kald eriat
Can secdeye vard dost mihrbmda
Yz yete koyuban eyler mnct
Derildi beimiz bir vakte geldi

Be blk oluban kim kla tat
Kimesne dinine hilf demeziz

Din tamam olcak doar mahabbet
Yarenler der bize art brakman

art ol kiiyedir olur hynet
Erenler nefesidir devletimiz

Onunla fitneden olduk selmet
Yunus yle esirdir ol kapda

D iler k i olmaya ebed zd
179
V II
Dn millet soransan klara din ne hcet

k kii harb olur k bilmez din diynet
klarn gnl gz mauk dapa gitti durur

A yrnk surette ne kalur kim klsar zhd tat
Tat klan umak iin din tutmyan tamu iin

Ol ikiden f n olur neye benzer bu iret
H er kim dostu sever ise dosttan yana gitmek gerek

i gc dost olcak cmle iten olur zat
Onun gibi maukanm haberini kim getire

Cebrl melek smaz yle olundu iaret
Soru hisah olmaysar dnya hiret koyana

Mnker Nekir ne sorar terk olcak cmle murat
H avf u reca gelmez ayruk varlk yokluk brakana

llm amel smaz anda ne terazi var ne srat
Ol kyamet pazarnda her bir kula ba kayus
Yunus sen klar ile hi grmiyesin kyamet
180
VIII
Gayrdr her milletten bu bizim milletimiz

Hi dinde bulunmad dn diynetimiz
Bu dn diyanette yetmi iki millette

Bu dnya ol ahrette ayrdr ytmz
Zhir suya banmadn el ayak deprenmedin

Ba scda inmedin klnur tatmz
Ne KTe v ne mecsid ne rk u ne scd

Hakk ile daim becid olur mnctmz
Gerek Kbeye varlm gerek mescide girlim

Gerek suya yunalm n bile illetimiz
Su ne kadar arda n yavuz filin senin

M eer bizi pak ede Haktan inyetimiz
Kim in szn kim bile akl ermez bu hle

Yarn anda bellola Mslman mrtedimiz [*]
Yunus cann yenile kim dostluun anla

Ik ile dinler isen bilesin kudretimiz
181
Bellola :Belli ola (vezin yznden).
IX
Hakykat erenleri er1 ile bilmediler

Hakykat dirliini riy dirilmediler
Hakykat bir denizdir eriattr gemisi
oklar girdi gemiye denize dalmadlar
oklar geldi kapuya kapuyu tuttu durur

eriye girben ne varn bilmediler
eriat olanlar bahsedip dva klur

Hakykat erenleri dvaya kalmadlar
Drt kitab erheden hakykatte sidir

Zr tefsir okuyup mnasn bilmediler
Yunus nefsini ldr bu yola geldin ise

Nefsin ldrmiyenler bu demi bulmadlar
182
Y ilh ger sul etsen bana

Cevabn ibudurur anda sana
Ben bana zulmeyledim ettim gnah

Neyledim nittim sana iy pdh
Gelmedin dedin hakma kem dey

Domadn dedin as dem dey
Sen ezelden beni si yazasn

Doldurasn leme vzesin
Ben beni dzdm m sen dzdn beni

Pr ayp ne getirdin iy gan
Gzm ap grdm zindn ii

Nefs hev pr dolu eytn ii
Habs iinde lmiyeyim dey a

Msml u murdar yedim bir iki ka
Nesne eksildi mi milkinden senin

Geti mi hkmm ya hkmnden senin
Rzkn yeyip seni a m kodum
Y a yeyip ynn muhta m kodum
K l gibi kpr gerersin ge dey

Gel seni sen tuzamdan se dey
Kl gibi kprden dem mi geer

Ya der ya dayanr yahut uar
Kullarm kpr yaparlar hayr iin

Hayr budur kim geerler seyr iin
T gerek bnyd muhkem ola ol

Ol geenler ayda u doru yol
Terazi korsun hevset dartmaa

Kasdedersin beni oda atmaa
Terazi ana gerek bakkal ola

Ya bazergn tcir attr ola
n gnak murdarlarn murdardr

Hazretinde yaramazlar kndr
Sen gerek ltf ile an rtesin

Pes ne hcet murdarap dartasn
Aydursun kim senoda uraym

irkin bir denk artk ise greyim
erri azatmak elinde hayr ok

Hayr iin etmek deil mi h a yn ok
Sen tem klarsn ben ho yanam

Ha lillh senden iy rabb-el enm
Sen basirsin hod bilirsin hlimi

Pes ne hcet dartasn amlimi
Gemedi mi intikamn ldrp

rtp gzme toprak doldurup
Hi Yunustan dedi mi sana ziyan
Sen bilirsin ikr v nihan
Bir avu topraa bunca kyl kaal

Neye gerek iy kerm-i zl-cell
183
XI
Ycelerden yce grdm erbapsn sen koca Tanr

lem okur kel mile sen okursun hece Tann
Erlii ile anlr filn olu filn dey

Anan yoktur baban yoktur sen benzersin .... Tanr
Kldan kpr yaratmsn gelsin kulum gesin dey

Hele biz yle duralm yiit isen ge e Tanr
Garip kulun yaratmsn derde mihnete katmsn

An leme atmsn sen kmsn uca Tanr
Kaygusuz Abdal yaradan, gel iegr u curadan

Kaldr perdeyi aradan gezelim bilece Tanr
184
X II
Dost senin yznden zge ben kble-i can bilmezem

Prin hsnn severim bir gayr iman bilmezem
Bana derler ki eytn senin yolunu azdnr

Ben u zerrak sflerden gayn bir eytan bilmezem
Sf-i sls nedendir hsne mnkir geindii

Ne aceb bel gelptr u ki ben Haktan bilmezem
nsn- kmil ki derler Mustafdr Murtazdr
Yani kim vardr cihanda ben gayr insan bilmezem
O h- hsnn kna zm viran klmam

Kaygusuz Abdaldr adm cbbe v kaftan bilmezem
185
X III
Esrar grdm bugn binmi gider bir ata

yle kim dervi olmu hergiz sylemez hat
Hzr donudur donu Hakka dorudur yn

yle cst eyler beni eriince gizl t
Krmz don giyinr yeil kubbe sarnur

Miskinlikten grnr iner alak sfta
Sfler bunu yerer bittii yeri sorar'

Gazel olmadan derer hissesi var kuvvete
Sf yemez haram der gizlice de grem der

Gelen yl ok derem der ister birazn sata
Bir kii kim ayktr yabanda bir o yoktur

Ann hi akl yoktur taneyleye bu ota
Bir kii kim hayrandr yer gk ana seyrandr

nsan deil hayvandr ban brye yata
Gel iy miskin Kaygusuz esrardan al tn

Bu klar otudur yemez verme her tata
186
Y am n yumru sylerim
Her szm kelek gibi
Ben vre gezerim
Sahrada leylek gibi
im kalp szm yalan

Ben deil adm filn
Bu halk insana derem
Szm gerek gibi
Ak kulan derilse
Aktan dane verilse
Uslm toya benzer
Avazm rdek gibi
Terketmedim benlii
Bilmedim insanl
Suretim dem vel
Her huyum eek gibi
Arifler sohbetinde
Mrifet syleseler
Ben de hemen dnmem
rerim kpek gibi
Geri Hakkm halkym

Mrifetsiz aylakm
Arifler sohbetinden
Kaarm rkek gibi
Bu mrifet ilminden
Haberim yok cahilim
Benden mna sorsalar
Szlerim srek gibi
Aklar can iinde

Aikr grd Hakk
itmenin mnas
Olmaya grmek gibi
Miskin Sary kydn

Kul oldun sen nefsine
Senin hrs u hevesin
Tuttu seni fak gibi
Eei saldm ayra
Otlayp karnn doyura
Grd d hayra
Yorann da a.....
Kyne sokma bed-huyu

Ykar harab eder ky
lsne meyyit suyu
Dkenin de a.....
Gammaz ile madrabazn

Bir de olup da yemezin
lrse meyyit namazn
Klann da a.....
Derince kazn kuyusun

nim inim inilesin
K efen dikmeye inesin
Verenin de a.....
Dadan tahta indirenin

Mezarma gtrenin
Talknn bitirenin
mamn da a.....
Kazak Abdal sz syledi

Cmle halk dahleyledi
Sorarlarsa kim syledi
Sorann da a.....
188
XVI
u dnynn tesine
Vardm diyen yalan syler
Batan baa safsm
Srdm diyen yalan syler
Ark kazarlar arkn arkn
Felek evirmede arkn
Bu dnyada mal mlkm
Vardr diyen yalan syler
K uraata olur gazel [*]

Kendi okur kendi yazar
Ahdi btn hsn gzel
Vardr diyen yalan syler
Avclar avlarlar bz
Hakka ederler niyaz
Dim be vakit namaz
Kldm diyen yalan syler
ah Hatym der varlmaz

Varlrsa da gelinmez
Rehbersiz bir yol alnmaz
Aldm diyen yalan syler
189
[*] Kuraata: Kuru aata (vezin yznden).
X V II
y lce sanma sen bizi hret esriyz

Ddr hakk k u mahabbet esriyz
Subh- saf gibi nice olsak gde-dil

Sdklaruz efendi sadkat esriyz
zdelik vilyetinin pdihhyuz

Biz hnedn- h- Vilyet esriyz
Ba emeziz ererse ge ba chilin

Arifleriz efendi zarfet esriyz
y Hayreti ayak tozu birka gedlaruz

Biz sanma bu fenda riyset esriyz
Gel ey hoca bize ilmini satma
Hak mihman olduu yeri bildin mi
El aybn grp gnaha batma
Felek dolabnda zr bildin mi
Evvel kapu eriattr girerler

Tarkatte gnce gller dererler
Canlar menziline anda ererler
Aceb menziline erebildin mi
eriat dildedir tarikat canda

Gnl dost evinde mihmandr anda
Bunca vellerin mekn anda
Hakykat ilinde seyri bildin mi
Kul Huseynim kemter nedir aresi

Ne kadardr Arn Krsn aras
Uyumuken yreimin yaras
Ey hoca szlattn sorabildin mi
191
X IX
Nesini sorarsn garip hlimin

oktan beri yatr hastadr gnl
Alm gurbete gemi ilinden
Abdala karm posttadr gnl
Kiiye acebdir mkilin anmak

Pervanenin ii odlara yanmak
etin olur imi dosttan ayrlmak
Karalar giyinmi yastadr gnl
Garib blbl tmez oldu balarda

Bir gl sunma mrvvet yok beylerde
At gitti yenemedim daiarda
Avcya karm ustadr gnl
Kul Mustafam syletmeyin deliyi
Prim Hnkr Hac Bekta Velyi
Dost elinden iirdiler doluyu
imdi sarho olmu tastadr gnl
192
XX
vvel ate pskrrken azmdan

imdilik pamuu yakamaz oldum
Tb fer kesildi iki gzmden
plii ineye takamaz oldum
ip iip asla bakmaz idim ben

Kimsenin hatrn ykmaz idim ben
Evvel meyhneden kmaz idim ben
Nedendir bugnler akamaz oldum
Diyr- gurbette elenip kaldm

mrm telef edip ryp kaldm
Kupkuru kaskat kuruyup kaldm
Ceyhnyim lkin akamaz oldum
193
XXI
Ormanda byyen adam azgn

arda pazarda insan beenmez
Medrese kakn softa bozgunu
Selm vermeye dervian beenmez
lemi taneder yanna varsan

Seni yanltr bir mesele sorsan
B ir cim kmaz eer karnn yarsan
Camiye gelir de erkn beenmez
lin kapsnda kul karda olan
Burnu smkl hem gz ya olan
Bayramdan bayrama bir tra olan
Berber dkknnda olan beenmez
Dalarda bayrda gezen bir yrk

Kim tmarl sipah kimi serblk
Bir elife dili dnmiyen hdk
ehristana gelir ezan beenmez
Yaz olunca yayla-yayla genler

Topuz korkusundan ehre kaanlar
Mee yapran kyp ienler
Rumeli bohas duhan beenmez
Bir ubuu vardr gayet kcek

Z u m- fsidince keyif srecek
K rk ana yok ayran iecek
Kahvede fafr fincan beenmez
Aslnda neslinde giymemi hre

gelmez elinden gitmez bir kre
Sand gmleksiz duran mekkre
Bedestana gelir kaftan beenmez
Kazak Abdal syler bu trl sz

Yourt ayran ile hallolmu z
Kyden ehre gelen bir kyl kz
nci yakut ister mercan beenmez
194
X X II
Drt dvar iinde olsa meknm

Tarasndan ese yel bana neyler
Yanmdaki sudan korku ekerim
Uzakta alyan sel bana neyler
Meknm balktr stadm Al
Muhammed nesline demiim beli
ekerim gayreti srerim yolu
Ben Haktan korkarm el bana neyler
Dnyada gerekler katara uydu

Ak ile mhabbet ikrarn bendi
Pirimden almm hayr glbangi
Harmili olan bel bana neyler
Teslim Abdal aydur gzler kanl ya

Aradm bulmadm bir sevdasz ba
Herkesin ameli kendine yolda
Haramzade olan kul bana neyler
195
X X III
Salma dil gemisin engine k

Erinler akna pyan bulunmaz
Her yerde kefetme srr- hakayk
A n fehmedecek bir can bulunmaz
Arifin halini tarif ne hacet

Efsane szlerden eyle feragat
Nerdedir bir gster shib-keramet
A l oktur h- merdan bulunmaz
Muhtef oldular lemde erler

Kymetsiz olmutur ilm hnerler
Her kime sorarsan rifiz derler
Baktm benden zge ndan bulunmaz
Trb cihanda olduk serseri

Fehmeden kalmad drr gevheri
Kimsenin kimseden yoktur haberi
Byle bir acayip seyran bulunmaz
Ana kz karnda hem kz evld
Evde bulunsa da elden saylr
Leylnn Mecnunu irin Ferhad
Yad yabanc daa belden saylr
Dada ini yoku dzden gayrisi

Ylda k bahar yaz gzden gayrisi
Kezzaplarda iki szden gayrisi
.... mzden kan yelden saylr
Vali hkim dahi domu anadan

Ksmet toplamaya gezer ey ndan
Bir susuz derede bir frtnadan
Urayp geici selden saylr
mrn var gecesi hem gndzleri

Tkenir mi ini yoku dzleri
Seyrnnin kaba deil szleri
Haddeden ekilmi telden saylr
197
XXV
Ski-i devrnn peymnesinden

Ne bir gn ne bde ne de cm kalr
Mecz ahlarn darphnesinden
Ne sikke ne tura ne de nm kalr
Muhkem kala yapm ehr-i Vidine

Gy muvenet etmi bu dine
Ne K be ne Mekke ne de Medine
N e Halep ne Msr ne de am kalr
Kul keyfince kudret meyvas bitmez

Kaadirin iine kudretler yetmez
Chilin meyvas kemle yetmez
Seyrnnin keyfi gibi ham kalr
Nice defterlerden ismim sildirdin
Gelmedi hi senden ses kara bahtm
Bahtn gemisinde yelken yok bildin
Durma lodos gibi es kara bahtm
Ahdettim bir gnce bulmamasna

Bulmadm aresin solmamasma
Bu derdinden iflh bulmamasna
Katiyen midi kes kara bahtm
lem ykcdr yoktur yapc

Kim i celld olmu kimi kapc
Ezel giymez idik mesti pabucu
Verdirdin ana mes kara bahtm
A r meclislerde sklmaz iken

Mengeneye versen bklmez iken
Seyrn arslana yklmaz iken
Dedirdin tilkiye bes kara bahtm
199
X X V II
Mahkeme meclisi icad olduu

eme-i rvetin akmaklndan
Kaza bel ile lem dolduu
Kazlarn kadya umaklndan
Selefin rvetle hccet yazmas

Halefin anlayp hkm bozmas
Yklan binann birden tozmas
Asl sermayenin topraklmdan
Asl sermye-i niybetleri

Emvl-i eytamdr ticaretleri
Dvet-i rvete icabetleri
Sdk ile gnlnn alaklndan
Blbln akdr dalda tt

obann stedir boyun bkt
Topran Hbili kabl ettii
phesiz yznn yumaklndan
Dnyadan ahrete gidip gelmemek

Olmasa iktiza eder lm emek
Balk batan kokar bunu bilmem ek
Seyrn gafilin ahmaklndan
200
X X V III
Y eri g ins cinni yarattn

Sen ey mimarba eyvanc msn
Ay gn arh burcu var ettin
Ey mekn sahibi rahanc msn
Denizleri sen yarattn kapaksz

Sular yrttn elsiz ayaksz
Yerleri temelsiz g direksiz
Durdurursun aceb isknc msn
Kullanrsn kanatszca rzgr

Krekle mi yaptn sen bu dalan
Ne yapp da ldrrsn salan
Can verip alrsn sen canc msn
Sekiz cennet yaptn sen dem iin

Adn byk bala onun suun
dem i cennetten kardn niin
B*uday nene lzm harmanc msn
Bir iken bin ettin kendi adn

Grmedim sen gibi i stadn
Yeertirsin kurutursun odunu
Sen bahvan msn ormanc msn
Cebraile perdaltmdan sylersin

nip Beytullaha kendin dinlersin
Bu ate-i cehennemi neylersin
Hamamn m var ya klhanc msn
Hafya ekilip seyrana durdun

Akl yetmezlerin akln urdun
Kldan ince kpr yaptn da kurdun
Akar suyun mu var bostanc msn
Bu klara bedel bu yaz yaptm

lkbahara kar bu gz yaptm
Mizan iki gz terazi yaptn
Bakkal msn yoksa dkknc msn
Kazanlarda katranlarn kaynarm

Y er altnda balklarn oynarm
On bu dyna kadar ejderhan varm
erbet mi satarsn ylanc msn
Esirci misin koydun cahime Arap

Hoca msn okur yazarsn kitap
Asln ktip midir grrsn hisap
htisabm m var yok hanc msn
Yz bin cehennemin korkmam birinden

Rahman ismi nzil deil mi senden
Gaffrz-znbtm demedin mi sen
A ffet gnahm yalanc msn
Beni affeylesen den mi andan

ahlar bile geer byle isyandan
Ne dklr ne eksilir haznenden
Affetsen olmaz m noksanc msn
anna der mi noksan grrsn

Her gnlde oturursun yrrsn
Bunca can alp gene verirsin
Gtrp getiren kervanc msn
Bilirsin ben kulum sen sultanmsm
Kalbde zikrim dilde tercemanmsm
Sen benim canmda can mihmanmsn
Gnlmn yrisin yabanc msn
Beni delil eyler kendin sylersin

erden Azm yle pazar eylersin
Ycelerden yce seyran eylersin
in seyran kendin seyranc msn
201
X X IX
Hasretin cierim biryan eyledi

Gzlerim yollar gel efendim gel
Kalkt gnl kuu cevln eyledi
Evvel sen hr sen gemezem senden

Bunca mahabbetin kar m candan
Kalkt g eyledi kevn mekndan
Urum sfleri bildiin at

Rakipler ok oldu pek hadden at
imdi gayret h- Merdana dt
Horasandan kalkt Hindi yararak

Kfirleri top top etti krarak
Cmlesine usl nizam vererek
Dedemolu Allah Allah diyelim

Gel nefsaniyeti elden koyalm
Emir buyruk Hakkn bize nidelim
Adem i balktan yourdun yaptn
Yapp da neylersin bundan sana ne
Halk ettin insan saldn cihana
Salp da neylersin bundan sana ne
Bakkal msn teraziyi neylersin

in gcn yoktur gnl elersin
Kulun gnahn tartp neylersin
Geiver suundan bundan sana ne
Katran kazann dkver gitsin

Mmin olan kullar didara yetsin
Emreyle ylana tamuyu yutsun
Sndr u atei bundan sana ne
Sefil dtm bu lemde narm

Kldan kpr yaratmsn geerim
ol kprden geemezsem uarm
Geir kullarn bundan sana ne
Behll Dnm aydur cennet yarattn

Nice kullarn cahime attn
Nicesin ate-i ak ile yaktn
Yakp da neylersin bundan sana ne
203
XXXI
klarz klarz elhak gedlarz

eydlarz fclek-zedeler mbtellarz
Biz baht ii taht- h ehenh neyleriz

lemde bir mahabbete kalm gedlarz
Tecrd ile Kalender ser-p birehneler

B neng nm b dil ii berk nevlanz
Derviler dey bizi dim ayaklaman
Biz dahi bal hsmza pdllarz
Fnileriz fen yolunun hksryz

Yoldalarz Gubri gibi hk-i plarz
204
X X X II
Bahar seli gibi dalar banda

G r nice duruldum nice bulandm
Bir drifadan boanm gibi
Sryp zinciri hayli dolandm
mrm helk ettim dchrin peinde

Yz bin ile vardr her bir iinde
Hicran ocanda ak ateinde
Cier-kebab oldum gr nice yandm
Gh sil gibi dtm yollarda

Gh sahralarda gh llerde
Bir ksmet arayp gurbet illerde
ok meakkat ektim ok yuvarlandm
Bktm o sofunun ibdetinden

Usandm mridin iczetinden
Getim o tekkenin kermetinden
ile-i felekten bezdim usandm
Himmeti bu imi bize pirlerin

Hizmetini ettim nice mirlerin
Hayli msellimin ok vezirlerin
Sayesinde bir Dertlilik kazandm
205
Telli sazdr bunun ad

Ne yet bilir ne kad
Bunu alan anlar kendi
eytan bnun neresinde
Venedikten gelir teli

A rd aacndan kolu
Be Allahn sersem kulu
eytan bunun neresinde
Abdest alsan aldn demez

Namaz klsan kldn demez
Kad gibi haram yemez
inde mi dnda m
Burgusunun banda m
Gsnn naknda m
Dut aacndan teknesi

Kiriten bal perdesi
Behey insann teresi
Dertli gibi sarkszdr

Aya da arkszdr
Boynuzu yok kavuksuzdur
206
X X X IV
Ev bark etmek iin tenli merei

Dzp komu idin tepir elei
u kavdan yaptm tecir terei
Dvan- Brye yadigr gtr
Elinle rdn cpr an

Khan eylediin kelem ban
u kabal bitiin sap oran
A l ulu T annya bergzar gtr
Yetim gmleini diken ineyi

Her gn yal verdiin topal inei
Ayran topladn u ak klei
Maher ynana sakla sar gtr
kot arpa kot avdar ekerdin

Kesmik ekmeine hasret ekerdin
Nmertlere a merde ekerdin
Szn- tekarr et iftihar gtr
le ksmet balsa bize pay tat

Yokluktan derdimiz deryalar at
Alkla uramak hayli savat
ektiin mihnetten h zar gtr
Yetim kalm idin emzik tavnda

Gamla karda idin genlik anda
Bir gl yeertmedin vuslat banda
Gnl yarasn beraber gtr
De ki kaadir Mevlm bize ilime

Dnyada szlyan yaray deme
Celli Bahadan sorma syleme
Bu dertli obandan bir selm gtr
207
B a y b u r t lu C e l l B a b a , b u iir i, k a r s n n l m z e r in e v e k a r s n a h it a
b e n s y le m i tir .
XXXV
Zhid yanama semt-i salta

ok girip ileyip ol yandan getim
Deime cenneti iki zekta
kisi de senin ben andan getim
Zlit dinin kaydn edeli zil
Hl-i hakykate olmuuz vsl
O kfr-i zlfne olal mil
Seyr-i ruh- dn imandan getim
Sf mahabbete nedir inadn

Daima dillerde sylenir adn
A l eer bir cansa benden muradn
Zahm gibi ben de bu candan getim
208
XXXVI
Gel gnl gidelim ak illerine

Muradn yr ise bir tane yeter
Fikreyle kldn amellerine
Hev-yi cehl ile efsne yeter
Meyl-i dnya klp gel olma bed-nam

Kim ald felekten muradnca km
lm var m yok mu hr- encam
Vakit geirmeye virane yeter
Trb zn py- ml eyle

Erenler yolunda kesb-i hl eyle
u fn dnyay bir hayl eyle
Gelip konan gt niane yeter
209
X X X V II
Anka meydan almaz bir umak ile

Meydan alan trb olur hk olur
Her can k olmaz mey imek ile
Aklarn sinesi de k olur
Aklk bir lem herkes, fark etmez
Fark etmiyen kii menzile gitmez
Cahile sylesem bin sz kr etmez
Kmilin sohbeti yeke yek olur
M min ol dvara klma secdeyi

Rabbim ayrd eder yoksulu bay
B ir gnle iki yapma saray
Hemi mamur hemi viran tek olur
Bir alya a vursan gl olmaz

Sarrafn elinde altn pul olmaz
Sadk der bu dnya kim seye kalmaz
Gerek olan don deiir pk olur
210
X X X V III
Ben ehd-i bdeyim dostlar demim yd eyleyin

Trbem i meyhne enkaziyle bnyd eyleyin
Gasl olunmaz m ile geri ehdn- gaz

M eyle yuyun siz beni bir mezheb cd eyleyin
K abrim e kandil iin bir khne sgar vakfedin

ule-i nr- arakla rhumu d eyleyin
Trbedr olsun bana bir pr-i mey-hor garb

Nezr-i serhon ile ol pre imdd eyleyin
Neyle meyle bir alay mahbb ile her dem gelin

Bezm -i Cem yinini kabrimde mutd eyleyin
Ydgr olsun bu nazmm evliy-y sgare

P er ap gitti Keml ardnca feryd eyleyin
Nice bir dadaa-i dehr ile berbd olalm
Yr meyhneye zhid biraz bd olalm
Serelim ge-i meyhneye bir eski hasr

Dest urup cm- Ceme gussadan zd olalm
Kzn pr-i muganm sen alp olunu ben

Byle bir din ulusu kfire dmd olalm
Haner tyg- gazeble gezelim ey Rh

Kanda bir var ise imez ana celld olalm
212
XL
K f nun hitab izhr olmadan

Biz bu kintm ibtidsyuz
Kimseler vsl- ddr olmadan
Ol kaabe kavseynni ev ednsyuz
Yok iken dem le Havv lemde

Hak ile Hak idik srr- mbhemde
Bir gececik mihman kaldk Meryemde
Hazret-i snm z babasyuz
Bize peder dedi tfl- Mesh

Rabbi erin dey ard Ms
Len tern deyen biz idik ana
Biz Tr- Seynnn tecellsyuz
Knt kenz remzinin olduk gh

Hakk al-yakyn grdk cemlullh
Ey hoca bizdedir srr- ilh
Biz Hac Bektn fukarsyuz
Zhid nmz nn fetahn

Harb kemteri serseri sanma
Bir kl krk yarar kmiliz amma
Pir Balm Sultanm budalasyuz
213
1. drtlkteki Kaabe kavseyni ev edn, Kurnn LIII. sresinin 9. ye

tinden alnmadr. Mirata Muhammed Peygamber, Cebraile iki ok kadar, hatt
daha da yakm olmu.
3. drtlkteki Rabbi ern ve Len tern szleri, Kurnm VII. sresi
nin 143. yetinden alnmadr. Ms, Rabbim demi, bana grn de sana baka
ym. Tanr da sen demi, beni hi gremezsin, yalnz daa bak, yerinde dura
bilirse grrsn. Rab, daa tecell edince Turda, param -para olmu, Ms
da yere ylm. yet, bunu anlatmadadr.
4. drtlkteki Knt kenz, kuts hads yni Kurnda olm yan Tanr sz
olarak rivyet edilen bir szn balangcdr. Tanr, Davud Peygambere, ben
demi, gizli bir defineydim, bilinmeyi istedim, sevdim, halk, beni bilsinler diye
halk ettim.
XLI
Hakk bilirdi viz isyn olmasayd

Fkh u farizinde noksan olmasayd
Doru yolu bulurdu Allaha kul olurdu

mnna musallat eytn olmasayd
Cesr-i srt gemek mmkin deildi asl

Eer kpn iinde kurbn olmasayd
Savm u salt gusl ab desti terk ederdi

Cennette hri glman seyrn olmasayd
Vizlerin dilinden herkes kard dinden

Erenlerin Harb erkn olmasayd
214
XL.II
Yamansn her zaman aldattn beni

Gh drdn gh kaldrdn felek
Mecnunusun diyerek Leyl peinden
Issz vdilere saldrdn felek
Sen rehbersin dedin ben ise krdm

Elimle bama ok orab rdm
Kendimi braktm lemi grdm
Hisapsz gnahlar aldrdn felek
ifadr dedin de zehir tattrdn

Genliin okunu boa attrdn
Krlerin yurdunda ayna sattrdn
kmaz sokaklara daldrdn felek
Barmad gnlm merd ile zenle

Ne bir i bilenle ne bo gezenle
Hicran kesinde bozuk dzenle
Neyzene her telden aldrdn felek
215
X L III
Ulu Tanrm akl ermez iine

Bin bir ismi Hakta pinhan edersin
irirsin sabrn peymanesini
Hikmetini sonra yan edersin
Gizlenirsin bir nvenin iinde

Ademin de eytann da cinin de
Her milletin ayr ayr dininde
irke kfre rayb burhan edersin
Ak olursun gnlmz yakarsn

Leyl olur karmza karsn
Rakyb olur canmz skarsn
Vuslatn bize hicran edersin
Bozuktur dzenin olmazsn akort

Tavana ka dersin tazya aport
Haham papas hoca ettike zart zurt
Alay eder gler isyan edersin
Sen indirdin yere u drt kitab
A y r ayr her birinin hisab
Her bir dinin sensin putu mihrab
Yalanma kendin iman edersin
Zertt olmu grnmsn atete

Brahmann Vinosusun gnete
Bir parlay parladn ki K ureyte
Mahbbunu zatna an edersin
Hem goncesin hem blblsn hem diken

Hem canansn hem de ileyi eken
Hikmetine defineler akken
Seyyah dervi olur selman edersin
Y ok olmadan var olmann yolu yok

Kendin gibi seni arayan pek ok
Hi armaz kaderden attn ok
Sevdiini aka nian edersin
ifti olur kzn haylarsn

A a olur hizmetkr paylarsn
Yersin gksn yllar gnler aylarsn
Asrlar toplar b ir an edersin
Grnrsn her velde delide

Mustfada Avram da Pandelide
Bir maymuncuk gibi her b ir kilide
Hem uyarsn hem .de bhtan edersin
Neve olur gizlenirsin arapta

Hell haram yazlrsn kitapta
Sevdlarla u inliyen dolapta
Sensin klar nln edersin
Zincir olur mecnunlar balarsn

Grr acr karsnda alarsn
Irmak olur dere tepe alarsn
Tfn olur dehri viran edersin
Bir ot idin kam oldun ney oldun

Feryadma karlk hey hey oldun
Su kk filiz asma zm mey oldun
Her katreni bana umman edersin
ban olur enselerde karsn

Yanar cann yine kendin skarsn
Kendin yapar kendin yakar ykarsn
Sigortadan ne kr ziyan edersin
Bir iraden dem yapar eei

Azlolurken batar ona dei
Gazebindir u felket imei
Her nereye aksan szan edersin
kmyan bir candan umut kesilmez

Rahmetinden zerre bile eksilmez
Gzmz senden bakas silmez
Gldrmeden nce giryan edersin
martrsn bir sonradan grmeyi

retirsin halka orab rm eyi
O alarken tam gznden srmeyi
Yakalarsn hapse ferman edersin
Zengin olur kasalar kitlersin

Fakir der garib ban bitlersin
Deri kemik beden bizi ciltlersin
Hicranlara canl dvan edersin
Serserinin dtm aknla meye

Nasl girdin elimdeki u neye
Hem seversin beni Neyzenim diye
Hem de sarho diye destan edersin
KADIN D VASI
Mslmanlk, muhitinde ve doduu cemieyt iinde, kadna bir hr

riyet ve yaay hakk vermiti. Araplarda, ilk ocuk kz olursa diri diri
gmmek detti. Mslmanlk, bu kt detle, iddetle savamt. Evvelce
eitli nikhlar vard. Bir kadnn birok erkekle mnsebette bulun-
bas, bir erkein birok kadn almas cizdi. Mslmanlk, bir kadnn,
tek bir erkee varmasn, bir erkein ancak drt kadn alabileceini ka
nunlatrd; bunda da adleti art kotu ve kadnlar arasnda adaleti g-
zetemiyecek kimsenin bir kadnla iktifa etmesinni hayrl olduunu bil
dirdi. K le ve criye messesesini dinletirmekle beraber bu messe-
senin kalkmas iin eitli esaslar buldu, yaplan slarm balanmas
iin kle ve criye zad edilmesini emretti, kle ve criye zad etmek,
en byk bir sevab olduunu syledi. Mirasta ve tanklkta kadna, er
kee nisbetle yari bir hak verdi. Fakat erkein, kadndan stn oldu
unu syliyerek kadm-erkek eitliini kabul etmedi. Hele kadnn, mm
kn olduu kadar erkee grnmemesi ve ziynetlerini gstermemesi em
rinin, sonradan Mslman hukukularn elinde ar bir ekilde iddet-
lenmsi, kadn drt duvar arasna kapad, yksk snf arasnda harem ha
yatn meydana getirdi.
Ortodoks Mslmanlkta, kadnn bu kapanna karlk sfler, Er

kekler gerekten de kadnlar stndr^ yetini, Erlik makamna gelmi
olanlar, bu makama eremiyenlerden stndr tarznda tevl ederek er
olan nice kadnlarn, o dereceye varmyan erkeklerden stn olduunu
sylemilerdir. Btn inanlar benimsiyenlerse biraz daha ileri gitmi
ler, mzikli ve ikili meclislere kadnlar da almlardr. Bektlik de
bu zmrelerden biridir.
Bektler, kadna, erkekle beraber trenlere girmek, ikili, mzikli

meclislere katlmak hakkn vermekle beraber gene de kadnn, meydana
rkekten sonra girmesi, Alevlerde, ayn- cemde kadnlarn, erkeklerin
arkasnda oturmalar gibi bz kaytlarla erkein stnln belirt
milerdir.
Son zamanda sosyal dvlardan biri olan kadn dvs da Alev-Bek-

t\edebiyatma girmi, fakat bu zmre edebiyatna ancak birka nefes
verebilmitir.
Ey erenler erler nasl ersiniz
Syleyin sizinle dvmz vardr
Baclara nin nks dersiniz
Bizim de Hazret-i Havvmz vardr
Bizi de halk eden Sbhan deil mi

Arslann diisi arslan deil mi
Syleyin makbl-i Rahman deil mi
mm Klsum Zeyneb Leylmz vardr
Naciye fakyre kemter bacdr

Muhammed A liye kuldur ncdir
Cmle erenlerin ba tacdr
te Ftmatz-Zehrmz vardr
217
mm Klsum, Zeyneb, Leyl ve Ftma iin Alamaya baknz.

Bu iir, Naciye adl birisi azndan, Edib Harb Baba tarafndan yazlmtr.
II
Y-Muhammed bize nks diyorlar

Nedendir erlerin bu hatlar
Ehl-i Beyte kar dkn olurlar
nk doru deil mddelan
Vlidemiz Havv, bac deil mi

Hadcetl-Kbr, bac deil mi
Ftmatz-Zehr, bac deil mi
K uranda bunlarn var senlan
Ezvc- thirt nks olur mu

Nks diyen erler Hakk bulur mu
B yle sz erlerden hi umulur mu
Kim dourdu bunca enbiylar
Abes bir ey halk etmemitir Hud
Nakl kabl etmeyiz asl
Baclar bytt ite essal
Bu dnyya gelmi evliylan
Sanmayn ki ersiz olmaz dnyy

Dnn bir kere Meryem Anay
Pedersiz dourdu koca say
Baclarn yoktur mdrlar
Ey erler biz sizden ziyde eriz

nk size candan hrmet ederiz
Gittiiniz yolda hep beraberiz
Etmeyiniz byle bo dvalar
Geri kyfete size uymayz

Hakykatte sizden geri kalmayz
Mlmunuz olsun erden saymayz
Bize nks diyen budalalar
Nkstan m geldi Ahm ed-i Muhtar

Nks-zde midir Hayder-i Kerrr
Ananza nks demeyin zinhar
Tesr eder size bed dualar
Zehrnn nutkunu gzel dinleyin

Ey erenler erler doru syleyin
Biz dourmadk m beyn eyleyin
Sizi ird eden bu babalar
218
Bu nefes de Zehra adna Edib Harb Baba tarafndan yazlmtr.

REALTE, Y A A Y I AKI
ve
NSAN GR
Alev-Bekt edebiyatnn bu blmndeki iirler, hemen hemen ta-

mmiyle lyk bir karaktere shiptir vc halk edebiyatiyle bir birlik gs
terir.
Bu blme alabileceimiz iirlerin banda lmden bahseden iirler

vardr ve hepsinde de ac bir gerek, fakat ili ve zl bir yaay sev
gisi ve yaaya, zlmez bir balan sezilir. Yunus Emrenin lmden
bahseden iiriyle (I.) Seyrnnin iiri (X X I.), buna en canl, en gerek,
fakat en ac ve en korkun birer rnektir.
Yaay sevgisi, iri yaad yurda v e dnyaya eker. Dalar, ya

zlar; bahar, iekler; idem, nerkis, k, kar; hsl tek szle tabiat, i-
irin vazgeemedii gzelim dnya, iirinin canl bir unsuru olur. Kay-
gusuzun bahar tasviri (IV .), Pir Sultanm, Yldz dana deyii (X IV .),
Dervi A linin nerkisi v (X IX .), bu eit iirlerdendir. Hele Husey-
n nin iirinde insan, sabahleyin nemlenen havasyla, klarn coup can
lanyla, tava gelen, canlanan, dinlenen yaylay duyar, yayla havasn
alr, orda yaar, sever, seviir ve evler gnce koyunlarm melemeleri,
yaylayla beraber okuyucunun da boynunu bker, iini szlatr (X V I.).
Bu eit iirler, bz kere, deta bir tarih olur, irin iirinde tarih dile
gelir, Cezyir yallarndan, Anadolu ezgisini, Yenieri balamasnn e
ini duyarz (X X .).
Bu zl dnya sevgisi, irde, dnyadan ayrlma kaygsn da can

landrr. Hseyn, bu kaygyla, yetmi yama geldiini, grp konutuu
dostlarn gittiini, ycesine kar yaan bir daa dndn syler, artk
Aer lokmadan lezzet almadn anlatr, evvelce avc bir kuken av avl-
ybcak kuu bile kalmadn belirtir, fakat gene de bir gzele vurgunlu
unu bildirir (X V II.), Muhyiddin Abdalsa kara sakala ak dtn sy
lerken dnyaya dikkat eder: Eskiler gitmiler, fakat yerine yeniler gel
mitir. Ekinler bitmitir, kara yer, yeermi, gvermitir. ir, bundan
bir 'teselli duyar, deta ihtiyarlkta olgun bir genlik hisseder, kr
lerde bulunur (X V III.).
Bu sevgi, ayn zamanda ire, bz defa gzelleri zleyi duygusunu

verir (IX .), bz kere ktlkleri gsterir, tenkidci bir kabiliyet ba
lar, iirleri, beer, hayat bir mahiyet alr. Mesel Kaygusuz, kt avrat
yle anlatr:
Boaznda akik, elinde kna, kolunda gm bilezik, ayanda mein

mes, fakat donunun skn dikmemi. Ocaa a koymu, unutmu,
kovay suya sarktm, brakm. Dizini dikmi, suratn asm, oturmu.
Bu eit karnn ii-gc, karnn iirmektir. Eik dibinde ier, bitleri
kanatlanr, uar. Bulan kpekler ykar, an kargalar kapar, hamu
runu danalar yer. Atsan atlmaz, satsan satlmaz (III.).
Bz da ir, elde edemedii, zledii eyleri ister; iiri, deta srre

alist bir karakter alr. Kaygusuz, bu zleyii belirtmede, olaanst bir
kudret gstermitir. Koyun bini anca onca srmek, beyzn satnca
da harcanmak gerektir. Elli iki teke derisi, pabucunun st derisi olur
ancak. Kazan, bin batman bakrdan olmal ki otuz yal d, iinde
pisin; irin ii, bunlar yeyince rahatlaacaktr. On sekiz kalnca yuf
kadan, irin tam gnlnce bir gevrek olur; on tekne hamur da sal
nnca gzel b ir rek yaplabilir (V I.). Esrara dkn olan Kaygusuz,
ah der, bir ba olsa, havas scak, souk olmasa, pireden incinmesek,
sivrisinek vzlamasa, kar, yamur yamasa, Dobruca ovasndan byk
yal rekler yesek, Akkirman yandan benzimiz aarsa, btn dnya
koyununu yahni yapsalar, gaziler helvas yaplsa, zlbiye halkalar gelse,
gller, evresi bal ya dolu palze kesilse, ya ovalar, suul eftalisi bol,
zml balar, baheler hline dnse (VII.)... Btn banlar, elde ede
medii, bulamad dnya nimetleridir; btn bunlar, hayl ettii, kur
duu eylerdir. Sonucu, uuralt, irde dile gelir; kaplumbaalar ka
natlanr, Ergene kprs susuzluktan bunalr, Edim e minresi su im eye
eilir. uval, ayrda gezer, seirdir, Allahnn danda bin balk k
lar. Leylek, koduk dourur, balk, st daln bimiye kavak aacna
kar. Kelebek, Manisa ovasna buday eker, sivrisinek, rgad olup bi
miye gr. Bir sinek, b ir devenin budunu, eker koparr... Zten Kay-
gusuzun, hemen btn iirlerinde bu ruh hlet, apak grnr. phe)
yok ki btn bunlarda, Kaygusuzun esrara dknlnn de tesiri var/
dr ve onun, kart bir kazdan bahseden iiri (V .), hele bu blmdeki VIII.
iiri, tam bu eit rlerdendir.
*
Alev-Bekt iirinde nsan gr de pek stn bir mevki tutar.
Kaygusuzun, bir baka Yunusla k Paann da ayn tarzda yazd
Dolap iiri (II.), dolaba sorusu, dolabn, ire cevab, ne kadar stn ve
insan dncelerle, ne kadar zl ve merhametli duygularla doludur. Ha-
tynin, am aac dilindn syledii iir de, bu eit iirlerin en gzel
lerindendir. am aac, renberlere yardmcdr, kan olur, yk eker.
iyle ip bkerler, okuyla dman ykarlar, kovasyla su ekerler. Onu,
bir dada bulurlar, etinden derisini yzerler, dilim dilim dilerler. Da
dan ovalara iner, aylara kprler olur. Cmilere direk, frnlara krek
olur (X .). Hele ayn irin, bir geyie hitb ve bu iirde, geyie:
Sana drim sana geyik erenler

Bize sevda sana dalga verenler
Dilerim Mevldan onmaz vuranlar
Kama benden kama avc deilim
deyii; en olgun, en yksek, en ili, en insanlar st insana, doru yol

gstericiye, ktlkten menediciye, gerei buldurucuya denebilecek olan
erenler szn, zararsz, msum, gzel ve yaama hakkna sahip bir
hayvancaza syleyii, bu nsan duygunun, gnlden kopuu deil de
nedir (X I.)?
Ayn ir, konuk hakkmdaki zmre inancn, XII. iirde ne gzel an

latmadadr. Kar k yaarken konuk gelince bahar yaz olmadadr. Tanr
konuu, Pir A ldir. Bir evde kahr olsa konuk gelmez. Konuk, arzulu
gnle Hzrdr.
Pir Sultanm, kylnn en gerek dostu olan kz ven nrinde:
Koumdan kouma gzlerin pn
msra bu gr, btn aklyla gelirten bir nrdir (X III.). Y ine Pir
Sultann, sar tanburasma hitb (X V .), amzn Alev irlerinden olan
k Veyselin, sazna syledii iire ne kadar benzer (X X II).
Teferrc eyleyivardm sabahn sinleri grdm
Karm kara topraa nazk bedenleri grdm
Kimi gamda kimi adman yatarlar sinnide pinhan

Boanm damar akar kan batm kefenleri grdm
Yklm sinleri dolmu hep evleri harab olmu

Kamu endieden kalm ne dvar halleri grdm
Yaylalar yaylamaz olmu klalar klamaz olmu

Bar tutmu sylemez olmu azda dilleri grdm
Kimisi zevk u irette kimi saz u berette

Kimi bel v mihnette dn olmu gnleri grdm
Soulmu ol kara gzler belirsiz olmu ay yzler

Kara topran altnda gl deren elleri grdm
Kimisi boynunu emi tenini topraa salm

Anasma ksp gitmi boynun buranlar grdm
Kimi zr klp alar zebaniler cann dalar

Tutumu sinleri oda kan ttnleri grdm
Yunus bunu kanda grd gelip bize haber verdi

Aklm vard bilim at netekim bunlar grdm
219
II
Sul ettim bugn ben bir dolba

Dedim niin srersin yzn ba
Neden barn deliktir gzlerin b

Dkersin gzlerinden ya trba
Karrn yok gece gndz dnersin

Sebep neydi satatn bu kaba
Elif kaddin bklm enge dnm
nilersin sadan dnm rebba
niltinden delindi dertli barm

Firakndan cier dnd kebba
Ne zulmetti sana bu erh-i gaddr

K i derdin deftere smaz hisba
Gznden kan revn olmu sehergh

Geceler varmadn bir lhza hba
Dulnndan senin yand dil-i zr

Yazlmaz erl-i derdin bir kitba
Sul oldu dolbm dndnden

Dolap ho dlenip geldi cevba
Dolb aydur ey emim er

Cevb iitmee agl kula
Geirmitim serdan gnlm ben

Yetirmitim serba hem duda
Yetimezdi boyumdu yetmi arn

Koamazd belimden er kuca
Gelirdi her taraftan trl kular

Budamda kurarlard ota
terdi tti v kumriyy drrc

Geirdim bir zaman bu resme a
Hev erdi meer dest-i kaderden

K i bir ahs eriip ald naca
Yklp yzmn stne dtm

Krld kalmad cismim dura
Dnp boynuma taktlar kemendi

Srttler dolandm her soka
Sokaklarda yatardm nice mddet
Gelen geen basarlard aya
Zekeriyy gibi biti beni de

Dolb iin dzettiler yara
Demir mhlar dokanp yreime

Kaz desti ile erhin oma
Dolb oldum dnerim dost deyiben

Gzm ya suar dim b ba
Felek kime sunarsa bir kak bal

Sonunda kusturur tas ile a
Sleymann srerken tahtn yel

Fen toprana erdi yata
Sikender de cihn gezdi K af Kaf

Dnp hkmeyledi srd yasa
Kan Kisr kan Husrev kan Sm

Bilinmez anlarn yurdu dura
ittim bu cevb n dolaptan

ekip el ettim lemden fer
Sabr seccdesin altma aldm

Tevekklden kuanuban kua
Szn iy Kaygusuz irfna syle

Ne bilsin ekeri dana buza
220
Eksik avratm kts

Dizini dikip oturur
inin kolayn bilmez
Yzn ykp oturur
Boaza takm akiki

Ama bulmaz kekii
Yeni donunun sk
Dizine takp oturur
Ayanda mein mesi

Kolunda gmn has
Soyunmaya elbisesi
Taraya bakp oturur
Yata yata karn ier

Eiin bamda ier
Bitler kanatlanm uar
Sirkeye bakp oturur
Eline yakm knay

Ocaa vurmu tavay
Suya batrm kovay
Akara bakp oturur
ocuklar oynar a
K pekler yur bula
Karga da kapm ka
Havaya bakp oturur
Baa balam emiri

Rencberler sever demiri
Danalar yemi hamn
Tekneye bakp oturur
Kaygusuz aydur atlmaz

Pazara eksen satlmaz
Soyunup koyna yatlmaz
Bir manda kp oturur
rv
Eriti bd- nevruz glsitne

Glistan vakti yetti kim uyne
Temmet yeryz cnbie geldi

Behite benzedi devr-i zemne
Glistan goncesin at donand

Divne oldu blbller divne
Yine smurga haber verdi hdhd

Otan bana konmu ahne
Gvercin ifti ile tegeldi

Dudak dudaa verdi cn cne
Kn hra olan kular aceb kim

Frk u derd ile geldi lisne
Yine blbl glistan arzu kld

Tutiye ekker bayku virne
Zih fasl- behar revnak- gl

Zih zevk u saf nm nine
Bezendi da u sahr nr- rahmet

Nihni nesneler geldi iyne
Eer bildinse ho Kaygusuz Abdal

Yzn hk eylegil pr cvne
222
Bir kaz aldm ben kardan

Boynu da uzun borudan
Krk abdal kann kurutan
Krk gn oldu kaynatrm kaynamaz
Sekizimiz odun eker
Dokuzumuz ate yakar
Kaz kaldrm ban bakar
K rk gn oldu kaynatrm kaynamaz
Kaza verdik birka aka

Eti kemiinden peke
Ne kazan kald ne kepe
Kaz deilmi be bu azm

K rk yl Kafdamda gezmi
Kanadn kuyruun dzm
Kaz koyduk bir ocaa

Utu gitti bir bucaa
Bu ne haldir lac aa
Kazmn kanad selki

Dii koyun emmi tilki
Nuh nebiden kalm belki
Kazmn kanad sar

Kemii etinden iri
Salk ile satma k an
Kazmn kanad ala

Var yr git gle gle
Bamza kalma bel
Suyuna biz saldk bulgur

Bulgur Allah dey kalgr
Be yrenler bu ne haldir
Kaygusuz Abdal nidelim

Ahd ile vef gdelim
Kaldrp postu gidelim
223
B u i i r d e k i d r t l k l e r i n s o n m s r l a n , 11 h e c e l id i r v e b y le c e b a l a n t m s -
r l a n , a s l m s r l a r d a n e r f a z la d r .
VI
Koyun bine yeteceiz srmee de yara olur

Be yzn satcaz harlanmaa gerek olur
Berktir erenler barsu bine saylur birisi

Elliki teke derisi pabucuma ycra olur [*]
Bin batmandan olsa kazan stager deil mi dzen

Hayranlk esince cana bengilik de gerek olur
On iki kazan ay yiirmi dokuz bay

Otuz yal diiy sonra iin fera olur
Doymaz isen yalvar Hakka nazar kl bucaa yke

On sekiz kalnca yuka tam gnlnce gevre olur
Kaygusuz Abdal bulunca gel otur pilv gelince

On tekne hamur salnca bir onan re olur
224
[*] E l l ik i: E lli ik i ( v e z in y z n d e n ) .
VII
Beng ile seyretmeye ah bize bir ba ola

Iss souk lmasa havas hub sa olsa
Pireden incinmesek kar u yamur olmasa

Sinek hey vzlamasa ana hem yasa olsa
Dobruca ovasmdan byk yal rekler
Akkirmanm yandan benzimiz hey a olsa
Cmle cihan koyunun semiz yahni etseler

Biz yemeye balasak engeller ra olsa
Gaziler helvasndan cihan dopdolu olsa

Zlbiye halkalar st dahi o olsa
Kanda bir gl vara badem palze olup

Bir yanndan di ursak evresi bal ya olsa
Dpdz bu ya ovalar her biri bo durmasa

Sulu eftalisi ok bin zml ba olsa
Kaygusuz Abdal otur kimin ye kimin gtr

Sfye koz kalmad Abdala kayma olsa
225
VIII
Kaplu kaplu baalar kanatlanm umaa

Kertenkele derilmi diler Krm gemee
K elebek ok yay alm ava ikra km

Donuzlan korkudur ayular ko m aa
Ergenenin kprs susuzluktan bunalm

Edim e menaresi eilmi su imee
Kazzza balta koydum erviin deremezem

uval ayrda gezer seirdben kamaa
Allahmn danda bin balk klam

Susuzluktan bunalm kanl ister gmee
Leylek koduk dourmu ovada zurna alar

Balk kavaa km st daln bimee
Kelebek buday ekmi Manisa ovasna
Sivrisinek derilmi rgad olup bimee
Bir sinek bir devenin ekmi budun koparm

Salmuban seirdir bir yr ister komaa
Bir aksack karnca krk batman tuz yklenmi

Gh yorgalar gh seker ehre gider satmaa
Donuz dn eylemi ayuya kzn vermi

Maymun snd getirmi kaftan gmlek bimee
Deve hamama girmi dana dellklk eder

Su sr natr olmu nvbet ister kmaa
Kaygusuzun szleri Hindistann kozlar

Bunca yalan syledin girer misin umaa
226
IX
Dedim ey dilber kulunum

Yr hey torlak der
Sen dahi yolunmamsn
Szlerin taslak der
Dedim ey dilber lebinden

Bir buse versen nola
Alnna sapan kayas
Ensene tokmak der
Sordum suum nedir benim

Halime klmaz nazar
Bu sz senin ne hakkndr
Syleme kstah der
Haline bak uluna bak

Bu dahi sevmi beni
Niyyet-l gaz deil mi
Dnben ahmak der
Yr hey dervi yoluna

Sende yoktur sm zer
Aklsz sersem zavall
Cimri v plak der
Serteser gezmi cihan

Kurt m tabanna
Borusu yann dver
Kaba tak tak der
Yata klhan buca

Yz gz is pas
Giydii eski kepenek
Etei sak sak der
Kauban kurtulamadm
ol torlan elinden
Her seher karma gelir
arr Hak Hak der
Ho gelir bu Kaygusuza
Bir kazan kuzlu pilv
Yz elli yalca rek
Ol dahi yumak der
227
Bu iir , s e k iz li o lm a k la b e r a b e r h e r d r t l k t e ik in c i m s r la r y e d ili, d r
d n c m s r la r a lt ld r .
Benim adm am aac

Gzel grnp dururum
Aalarn seyyahym
Emr sarnp dururum
Aa olur kklerim
Kendim fenadan saklarm
Tebih eker budaklarm
krm klp dururum
Rencberler de koar kan

ekilirler nl sonlu
Ben gibi yk eken var m
Urgan sannp dururum
im ile ip bkerler
Okumla dman ykarlar
Kovam ile su ekerler
Yunup arnp dururum
Beni bir dada ezerler

Etimden derim yzerler
Tahtama kalem yazarlar
Srete girip dururum
Dadan indim ovalara

Bergzar oldum beylere
Kprler oldum aylara
Gernip serinip dururum [*]
Hatyem oldum budak

Camilere oldum direk
Frnlara snge krek
Yanp tutuup dururum
228
G e r n ip : G e r in ip ( v e z in y z n d e n ) .
XI
miim bir dolu olmuum ayk

Dmm dalara olmuum geyik
Sana derim sana srmeli geyik
A v c deilim ki deni izine
Kaa kaa kanlar indi dizime
Srm eler mi ektin kmr gzne
Sana derim sana geyik erenler

Bize sevda sana dalga verenler
Dilerim M evldan onmaz vuranlar
A ydur ah Hatym uan kaandan

Zerrece korkmazz bu tatl candan
Gidip davcolma atana benden [*]
229
Dvacolm a: Dvac olma (vezin yznden).
X II
Y ine mihman geldi gnlm z oldu

Mihmanlar siz bize saf geldiniz
Kar k yaar iken bahar yaz oldu
Msfir ak kaps kilididir

Hzr, sahbenin gnce gldr
Tanr msfiri pirim A ldir
Bir evde kahr olsa msfir gelmez

arpmsa rpnsa ektii bitmez
arsa rsa b ir ere yetmez
Himmet eyle pirim msfir gele

Yavan yak yeyip yzmz gle
Byk kk an hep Hzr bile
Msafir gelirse ksmeti bile
Msafir Hzrdr arzulu dile
Haty urunu tut vergil ele
230
X III
Dadan ktr ktr hezen indirir

ndirir de atelere yandrr
Her evin devliin kz dndrr
renberler hoa grn kz
kzn damn alack yapn

Ya koman altnda kuruluk sepin
Koumdan kouma gzlerin pn
renberler hoa grn kz
Pir Sultanm der ki kaynar counca

Tekne hamur kalmaz ekmek piince
dem A tkzn ifte kounca [*]
renberler hoa tutun kz
231
dem A t k z n : d e m A t a k z n ( v e z in y z n d e n ) .
X IV
Gelmi iken bir habercik soraym

Niin gitmez Yldz da dumann
Gerek erenlere yzler sreyim
Alanda al krmz tan var

Ykseinde turnalardan ein var
Ben de bilmem ne tlihsiz ban var
Benim hm al krmz brnr
Dost yzn grmiyen dman bilinir
Ycesinden hm ili grnr
El ettiler turnalara kazlara

Dalar yeillendi dnd yazlara
idemler taknsn sylen kzlara
Ben de bildim u dalarn hsn

Gerek erenlerin nazarghsm
Abdal Pir Sultanm seyranghsn
232
XV
Ey benim sar tanburam

Sen ne iin inilersin
im oyuk derdim byk
Ben annin nilerim
Koluma taktlar perde

Urattlar bin bir derde
Aynicem gecesi nerde
Ben annin inilerim
Koluma taktlar teli

Sylettiler bin bir dili
Oldum aynicem blbl
B e n ' annin inilerim
Gsme tahta derler

Durmayp beni okarlar
Vurduka barm deerler
Ben annin inilerim
Gel benim sar tanburam
Dizler stnde yatran
Yine krld hatram
Ben annin inilerim
Sar tanburadr adm

Gklere kar ferydm
Pir Sultanmdr stadm
Ben annin inilerim
233
XVI
Salnuban dost iline giderken

Ne acayip yolu vardr yaylann
Selvi boylum gnce gln dererken
Alr blbl gl yaylann
Yayla senin gibi yayla nerdolur

Seni aryanlar nerede bulur
Pre pre olmu karlarn erir
Akar boz bulank seli yaylann
Nerkisin benefen kark biter

Dal da dal vermi ireyhan tter
Mehur kokularn leme yeter
Gl burcu burcu kokar yaylann
Her sabah her sabah hava nemlenir

Yaz gelince klarn canlanr
Sen yaylann can gelir dinlenir
Eser lgt lgt yeli yaylann
Huseynyem pervz urup uunca

Gzlerinden hasret kan ya dknce
Koyunlar meleir evler gnce
Issz kalr nolur hali yaylann
Hani benim ile lokma yiyenler
Halden bilir bir haldam kalmad
u dertli sineme merhem saracak
Derman olan bir yoldam kalmad
Kaddim hill oldu pirlik eriti

Fehimim kalmad tebdilim at
Ya da vard yetmi ile grt
Dayanp durmaya bam kalmad
Nice yerde ahbaplarm varidi

Esti seher yeli dedi eridi
Yceme kar yad akm fard
Tkendi cnbm cuum kalmad
Dkkn atm metm var armda

ler bazergnlar amda Urumda
Bir gzelin sevdas var serimde
Gayr huplar ile iim kalmad
Evvel alamm sonra glemem

Ekinim kalmad menzil alamam
Her lokmann lezzetini bilemem
Damam skld diim kalmad
Huseynyem aydur kendi zme

Iraklar yakn ettin gzme
Evvel ikr avla derdim bzma
imdi ikr avlar kuum kalmad
235
X V III
kr elhamd lillh
Kara sakal aard
Grdm dalar banda
Aarp kar yaard
Eski srld gitti
Geldi yenisi yetti
Ekilen yerden bitti
Y er yaard gerdi
Bitti yerin nebat

Gtrld zulmat [*]
Erdi Hzr hayat
Can bostanm suvard
Urdu can ba terkisin

ekmez lm korkusun
At gaflet uykusun
Gnl gzn uyard
Snbl nerkis benefe

k oldu bu nake
Bunlar Hakka yz tutup
Her dem boyun eerdi
Sultana erdi kuldan

k oldu gnlden
Muhyiddin can dilden
Erenleri severdi
236
G t r ld : G t r l d ( v e z in y z n d e n ) .
X IX
ieklerin ser-ferz cmlesinden al nerkis

Ban bahenin ehbz hsn pek d-bl nerkis
Sardr idemin donu arzulam ireyhan

Blbl sever glistan diler ki ala nerkis
Gl almyan bahede blbl de kald feryada

Karanfil ile yaylada hup alm vl nerkis
Ho severim ergavan fesleen canmn can
Arzulam yasemini lasretdrr gle nerkis
Dervi A lnin virdinde hayali kald derdinde

Yalnz dm yurdunda sunulmutur ele nerkis
237
XX
Gurbet ilde neler geldi bama

Cezayirin erenleri gel yeti
arram stadma pirime
Er Hak gerek erenlerim gel yeti
Gandir krklarn dolusun sunan

Pervaneler gibi odlara yanan
Zlfekar kuanp Dldle binen
Tanrnn arslan A l gel yeti
Otur deli gnl yerinde otur

Cmle erenleri gnlne getir
Urumu K rm bekleyip yatr
Cezayirin erenleri gel yeti
Durmaz deli gnl su gibi akar

Akn firakl barm yakar
Doksan bin Rum eri giilbangin eker
Hnkr Hac Bekta bize gel yeti
Evvelden gelenler ektiler cefa

Sonradan gelenler srdler safa
Allah birdir hak Muhammed Mustaf
lemlerin fahri bize gel yeti
Kara Hamza aydur damla kan imi

Yeil yaprak veren aa rm
Arlar krsler yerler gkler yrm
Hnkr Hac Bekta bize gel yeti
Can ipini ten ynnden
Saran kirman ular bir gn
Sulu yalnlar nnden
Alan gl solar bir gn
Gl dalnda diken yarar

Diken gle vermez zarar
Trb san batan tarar
Saaklarn yolar bir gn
Dnya olur bir gn harab

Ne blbl kalr ne gurab
Rzka sebeb olan trab
Gzlerine dolar bir gn
Kudret kounu koynuna [*]

Katm seyreder oynuna
Ecel kollarn boynuna
Habersizce dolar bir gn
A c tatl yenmez olur

Yalan gerek denmez olur
Ta arh ile dnmez olur
Hep kesilir sular bir gn
al Seyran durma saz

Hakka sen eyle niyaz
Sana secdesiz namaz
Ksmet olan klar bir gn
239
[*] Koynuna: Koyununa ( v e z in y z n d en ).
X X II
Ben gidersem sazm sen kal dnyada

Gizli srlarm aikr etme
Ll olsun dillerin syleme yda
Garip blbl gibi h zr etme
Gizli dertlerimi sana anlattm

altm sesimi sesine kattm
Bebe gibi kollarmda yaylattm
Hayl-i htr et beni unutma
Bahede dut iken bilmezdin saz

Blbl konar myd dalma bz
Hangi kutan aldn sen bu avaz
Syle dorusunu gel inkr etme
Benim her derdime ortak sen oldun

Alarsam aladn glersem gldn
Sazm bu szleri turnadan m aldm [*]
Pene vurup sar teli szlatma
A y geer yl geer uzarsa ara

Giyin kara libas yaslan dvara
Yanmdan gsnden alr yara
Y r gelmezse yaralarn elletme
Sen petek misali Veysel de ar

nleir ebraber yapardk bal
Ben bir insan olu sen bir dut dal
Ben babam sen ustan unutma
240
T u r n a d a n m a ld m : T u r n a d a n m a l d n ( v e z in y z n d e n ) .
Alev-Bekt edebiyatnda, halk edebiyatnn m ni nevine de rast
larz. rneklerde grld gibi bu mnilerde de, lyk halk edebiyat
nn mnilerinde olduu gibi cinas vardr. Ancak bu zmre edebiyatnn
mnileri, lyk halk edebiyatnda olduu gibi anonim deildir. Bir de
muayyen bir inanc, bir telkkiyi gstermek in yazldndan, bu m
nilerde sevgi, geri plndadr.
Alev-Bekt edebiyatndaki mnilerin bir hususiyeti de, bu drt

lklerin, birbirini tamamlamasdr. yle ki birinci mniden sonra gelen
ler, hep ayn anlatlacak eyi anlatr ve birbirine ulanr gider.
Hatym hl anda Hak gnl alanda
Bin K beden yerekdir Bir gnl al amda
*
Ya A l sen erigil Derdimin bol anda
*
Ben sulu yr gazepli Kalmam kolanda
*
Hatye tanmyan Nefesine kanmyan
Hac Bekta A ldir Yeziddir inanmyan
*
Hatym hl elinden Yanmam kaal elinden
Grdn shib deildir Verdiin al elinden
*
Sanem yine mi geldin Kadem basa m geldim
Doldurdun ac szlen imdi yasa m geldim
*
A sanem k sanem Zlf dolak sanem
Sen benden vazgeldinse Ben senden vazgelmenem
*
ardm sanem sanem Ses verdi menem menem
Dedim lebin kim emsin Dedi sen em gel sen em
*
Hatym can arkna Ehl-i irfan arkna
Marifetten su gelir Dklr can arkna
*
Haty iin der Gelip gidiin der
Dileme i lokmay Yerine diin der
MUHYDDN ABDAL
Asllarda asl nedir Usllerde usl nedir

eriat murdarn su yur Tarkatte gusl nedir
*
Tarikat gusl od ile Mrifet gusl bd ile
Hakykat gusl trabdr Bilen er oldu ad ile
*
A rif ol kiiye derler Zerrede gre gnei
Zerrede gne grmiyen Kaan temiz ola ii
*
A rif ol kiiye derler Katrede gre umman
Katrede umman grmiyen Kaan fchmede sultam
*
Dery-y muhit benem eriksiz vhid benem
On sekiz bin leme U geldim hid benem
*
Muhyiddinem bir szm Bir savtm bir vzm
aran hem iiden Cmlede gren gzm
*
Muhyiddinem iy ah ki lemin h
Ol kim nitsn neylesn Denize den Mh
*
Muhyiddinem Zuhali Terk ettim kyl kaali
zme bes edindim Bir lokma ile al
*
Muhyiddinem Mteri Cifeden oldum ar
Mal mlk neylerim hret fet ne eri
*
Muhyiddinem Mirrihi Temiz kldm kerihi
Kintm aynndan Okudum tevrhi
Muhyiddinem ki emsem Haktan gayr yok kimsem
n gelen Haktan gelir Hcetim deil em sem
*
Muhyiddinem Zhreyi Seyrederim sahray
Mande vhid krdm Katre ile bahray
*
Muhyiddinem Utarit Ey can kalbini ant
Uluya hidmet eyle Sen de bir hidmet yr et
*
Muhyiddinem Kameri Buldum zge tmar
Yrin lebinden itim Menem mest humr
*
G r bu yedi yldz Donanm hava yz
Hakk grr hak syler Haktr kn sz
*
Muhyiddinin hak sz Hakka dorudur z
nanmyan bu sze Yumulsun iki gz
*
Muhyiddinem b gam Deme ergrdm demi
Ered vechinde pinhan Sekiz bab yedi tamu
*
Muhyiddinem yek-bam Drt kirpik iki kam
Zlfn remzini bildim Yedi hat ile bam
*
Muhyiddinem derviem Hak yoluna girmiem
On sekiz bin lemi Bir zerrede grmem
*
Muhyiddinem te Hk ettim can ba
Y r iin kabl ettim Ayr att ta
*
Muhyiddinem gl bende Hakka doru yol bende
dem olu demim Yetmi iki dil bende
*
Muhyiddinem bil meni Bir gevherem al meni
Nc zmr esin denem Ol dvanda bul meni
Grl- Nc biziz Yolda duc biziz
Ddar tavafsyz Ezelden hac biziz
*
lenin dirisiyz Gevherin arsyuz
Ol Nc gruhunun Biz dahi birisiyz
*
Lala can lalasdr Cier can dolasdr
Lala der kabrim ste Gzel ah gelesidir
*
Tebriz'den etim H oya k oldum dal boya
Nmerd olsun ol kii Sevdiin elden koya
*
Bu gzler ya gzler Mey ski yal gzler
Sen Hakk elden salma Hak seni yahi gzler
*
rdei baz ldrr Eylemez tez ldrr
Ak ecel ldrmez Bir kt sz ldrr
KASM
Kasmyem yreli Barm yr yareli

Derdime em oldu yr Derghna vareli
*
Kasm yr yr ile Gerektir yr yarile [*]
Yiirm i sekiz iken Otuz iki yarile [**]
*
Kasm yarile yr Olagr yr ile yr
Zerreye gnl vermez Korkar ki darla yr
*
Kasm le bende Deildir mle bende
Gulm- l-i Ab Hrkaya le bende [***]
*
Kasm l elidir Ceddinin al elidir
l elini tutmuam Ced eli l elidir
241 283
t*] Alamada Bist het maddesine baknz.

[**] Ayn maddeye.
[***] l maddesine.
Bektliin, bir tarikat olarak kuruluundan nce yayan, fakat
AJ,ev-Bekt iirinin meydana geliinde, iirlerinin byk bir tesiri olan,
yalnz Alev-Bekt irlerine deil, bir yandan zhidne halk edebiy-
tiyle Melm-Hamzav edebiytma, bir yandan da l-din halk edebiy-
tma cokun ve tkenmez bir duygu, bir grg ve iir kayna sunan
byk ir Yunus Emreyle ilgili birka not eklemeyi uygun bulduk. Bu
bilgi krntlar, bir gazetede, hatt bir dergide yaynlansayd, istediimiz
deeri bulamyacakt. Yunus Emre ve Tasavvuf adl eserimizin basm
tamamlanmadan bunlar elde etseydik, o esere katmamz tabiydi; phe
yok ki o vakit bunlar, tam ve asl yerini bulmu olcakt. Ne re ki bun
lar, o eser basldktan sonra elde ettik [*]. Bu yzden, kitabmz iirle
riyle bezeyen Yunusa it bu bilgi krntlarn, bu kitapta veriyoruz. Y u
nus Emre ve Tasavvuf un, ilerde ikinci basm yaplrsa bu bilgiler, o
kitapta, asl yerini bulur.
stanbulda, Sleymaniye Ktphnesine mlhak Ftih Ktph-

nesinde, 4519 numarada kaytl, farsa, mensr Al Valad-al afyk va-1
Hfid-al Halyk adl bir eser var.
Kenar ve srt mein, mukavva ciltle ciltlenmi olan ve 310x210 cm.

ebdmda bulunan, yaz ksm, sahifelerin 240 x 160 cm. boyunda bir ye
rini kaplyan bu eser, nestlik andrr bir Seluk neshiyle yazlmtr.
Bata 1 b-2 b yapraklarnda fihrist var. Fihristin ilk sahifesine numara
konmam. Btn kitap, 296 yapraktr. Eski peygamberlerden, ran ah
larndan, Yunan filozoflarndan, Hazreti Peygamberden, Hulef-y Ri-
dnden, meyye ve Abbasoullariyle dier padiahlardan bahseden ve
Hutenli bir kaadnin torunu olup Nidede doan Kad Ahmed (1-b, 2-a)
tarafndan, tefsir, hads, siyer, kasas kitaplarndan devirilerek, derlenip
toplanm yazlardan alnarak meydana gelen bu kitapta, mellifin bizzat
duyduu ve grd olaylar da yer alr. 733 Zilhiccesinin on beinci gn,
yni Yunus Emrenin veftndan on yl sonra tamamlanm (295-b),
[*] Abdlbki Glpm arl: Yunus JEmre ve Tasavvuf; st. Remzi Kitabe
yi, 1961.
Nidede Hce Nzmeddin Ahmed ibni Aliyyi Nigdnin zviyesinde tell
edilmi (287-b), Alparslanolu Bierin olu Yusuf tarafndan Aksaray'
da, 741 Muharreminin on ikinci gn istinsah tamamlanmtr.
X III-X IV . yzyllarda, Anadolunun birok hussiyetlerini, byk bir

gereklikle bize veren bu kitapta, Anadolu Btmleri hakknda u satr-|
lan okuyoruz:
V e rkb- zenn ber zenn be talm-i duhter-i bls...
Trkesini yazalm:
blsin kznn retmesiyle, kadnlarn, kadnlarla mcmaas, ev

shibinin, kzn, karsn, kzkardeini konuuna, komusuna ve temiz
kiilere balamas tresi, bu toplumdan kalmtr. Bunlardan nce hi
kimse, byle bir ey bilmezdi. Anadoluda, hereyi mbah bilenlerden
ve Trk eyhlerinden bir toplum vardr; onlara Tapduklular derler.
Onlar da, bu treye uyarlar; konuklar hakknda bunu, adamlk bilirler,
ciz sayarlar. Efendimiz, bilginler padiah, kutluluklar kayna, Peygam
ber soyunun ncs... Mekkeli m illet ve Dn Nru, Tanr ona rahmet
etsin, onlarla bulunmu, birok alacak eyler grmtr, kullarna da
bunlar anlatmtr... (41-b. Fasl- Evvel der zikr-i Tavrh-i Enbiy
blmnde).
Mellif, gebelerin, Gkbroullarnn, lmin, Turgut boylarnn,

Loluva ilindeki Tahtaclarn (Heyme-ken- vilyet-i Loluva), bu ildeki
mdende alan ve kmrclkle geinenlerin, Nide civrmdaki halkn
Btn olduklarn, bunlarn iinden, sonradan ldrlen eyh brhim
adl birinin ktn, bunlarn birbirlerine, Tanrsz, ben her Bismillh-
tan korkmam, eytandan aa deilim ben, bir Mslman getir de secde
edeyim gibi lflarla hitb ettiklerini (288-a-284-b), Nide ve havli
sinde ibhaya kaail olan Melmet lerin pek ok olduunu da haber
veriyor (287-a).
Batan sonadek taranmas gereken bu kitapta, daha bu eit ve o de

virlerde Anadoluda yayan nl eylere, hatt ecerelerine it birok
bilgi var.
*
Biz Tapduklularm, yni Barak Baba mensuplarndan, Barakllardan

Baba Tapduku, kendilerine ser-eme tanyan zmrenin, byle b ir ka
nat shibi olduuna, byle ilerde bulunduklarna inanmyoruz; Yu-
nusun iirlerinde, bu eid ilere it kck bir telmih bile yok. Buna
benzer thmetler, dn ve bugn Alevlere, Bektlere de isnd edile-
gelmitir. Mslmanln esas inanlar bakmndan ve erate gre hak
larnda verilecek hkm ne olursa olsun, onlarda bu sylenen eyler yok
tur. Ancak bu kaytlar bize, Tapduklularm da Btn inanlar besledik-
| lerin ve bu hususta, devirlerindeki halk kanatini bildiriyor ki asl ehem
m iyetli olan da budur (Yunus Emre ve Tasavvuf adl kitabmzda, II. b-
' lm olan Yunusun mensub olduu zmre ksmna baknz; s. 17-50. Ayn
1 kitabn VIII. blm olan Yunusun sanat ve tefekkr blmnde,
157-203. sahifelere de baknz).
Yunus Emre ve Tasavvuf adl eserimizde, Yunusun merkadi-

nin, Sarkyde bulunduunda srar etmi ve bu hususta, Lmini Na-
fahat Tercem esine, akaayk- Numniyyeye, Hac Bekta Manakbna
(Vilyet-nme) dayanmtk (Baknz; s. 73-84). Bu srada Yunusun, Ka-
ramanda medfun olduuna dir sylentiler tzelendi .Derken, tmden
yalan ve uydurma bir kitaba dayananlar, Karamanda ldrld, oraya
gmld, gml olduu yerden karlp Sarkye gtrlerek oraya
defnedildii hakknda lflar ettiler. Asl dayandklar kitabn uydurma
olduunu ilerde ve kknden ispat edeceimiz iin bunun stnde dur
muyoruz. Burda, Yunusun merkadinin Sarkyde bulunduunu bildiren
bir baka vesikay akhyacaz:
Konya'da, saym zzet K oyunoluda, 401 sahifeden ibret olan ve M e-

fln mefln feln vezniyle yazlm bulunan bir kitap var. 25 x 15
ebdda, mklpl ve mein bir ciltle ciltlenmi olan, yaz ksm, sahi-
felerin 21 x 9 eb dmda bir yerini kaplyan, her sahifede 21 satr bulu
nan bu kitabn stnde, Kitb- M ahbbiyye yazs var. Fakat 390. sa
hifede m ellif:
Tamm oldu kitab minnet Hudya

Dokuzyz on nde men gedya
Hediyye tildi Hak elhamd lilll
P r etti feyzile men kulun Allh
Kitbm dn Mahbb- Mahbb
K odum fethetti Hak etmedi Mahcb
dediine gre asl ad, Mahbb- Mahbb dur.
Kt b ir nesihle, fligranl kda yazlm olan ve ketebesi bulun-

myan, fakat kdna, imlsna baklrsa nihyet X V -X V I. yzyllarda
istinsah edildii anlalan bu kitabn sonunda Musannif eyh-i fzl mr-
F. 18
id-i kmil Baba Ysuf ibni eyh Halil Baba ibni eyh Aleddn ibni
eyh brhm ibni eyh Cernleddn ibni eyh Safiyyeddn... satrlar
var ve ecere, dem Peygamberedek varyor (s. 400). 388. sahifedeki M-
nct m kenarna da, surhle Tazarru- mellif Baba Ysuf li nefsih ve
li siril Mslimn yazs yazlm. Bu iki kayda gre kitap, Baba Yu
sufundur. Baba Yusuf, Sicill-i Osmn ye gre 919 Hicride vefat etmi
tir (c. IV, s. 653; st. Matbaa-i mire, 1311). Osmanl Mellifleri, Baba
Yusufun, Rhuna rahmet terkibinin gsterdii 917 Hicride vefat etti
ini yazyor (c. I, s. 41, Matbaa-i mire, 1333).
Mahbb- M ahbbta, arz ettiimiz gibi, bu kitabn, Baba Yusuf

tarafndan tanzim ve telif edildii kaydedilmekle beraber Mnct ba
bnda:
Hocam eyholuna ltfun at kl

Dilein o kulun yrab rev kl (s. 34),
baka bir mnctm sonlarnda:
Urup eyholu yz eyler temenni

Dem-i vaslndan ettirme tedenni (s. 182)
becitlerinde; bunlardan baka:
Hele eyholunun iy hayy mennn

Zelil kulundur et derdine derman (s. 338),
Htimet-l Kitb babnda:
fetth u i vehhb u i rahmn

Zelil eyholuna sen eyle derman
ve:
Urup eyholu yz eyler temenni

Hocam evkmdan ettirme tedenni (s. 400)
beyitlerinde, m ellifin mahlsmm, eyholu olduu aka ve tereddt

sz olarak anlalmaktadr. Arz ettiimiz gibi 913 Hicride tanzim edildi
ini de gene kitaptan anlyoruz. Ayrca:
Halfe imdi Sultan Byeziddir

Hilim hulkyle lemde feriddir
beytiyle (s. 23), Sultan Byezd-i Vel zamnnda (886-918=1481-1512)
telf ettiini anlatyor:
Fetih edip gelip slmbolu ol

mn u emn ile ehr oldu mmur
beytiyle de Ftihten bahsediyor (s. 26).
Bu eyholu, tarih bakmndan, ne Germiyanl Emr Sleymann

nedmi olan v e Yldrm Bcyezd adna, 789 da Hurd-Nme yi yazan
eyholu olabilir (Osmnl Mlelifleri, II, s. 121-122), ne de Hm v
Hmyn adiyle hret bulan, fakat:
Hm eh syesidir nk ikbl
Hmyun oldu tli bedir fl
Glistn oldu k ehline grdm

Pes dn Glen-i Uak koydum
beyitlerinden asl adnn Glen-i Uak olduu anlalan mesnevinin

nzm eyholu Ceml olabilir (st. niv. Ktphnesi, Trke yazma
lar, No. 5680, 26-b). nk Ceml, eyholu mahlsn kullanmadktan
baka bu eserini:
Bu zb glene oldukda znet

Sekizyz elliye ermiti hicret
beytinden anlald gibi 850 Hicrde yazmtr (142-b). Bu tarihle 913

arasnda da tam altm yl vardr.
u halde, Mahbb- Mahbb nzm eyholu, ya Sivrihisarl Baba

Y usuftur (Baknz: Ynus Emre ve Tasavvuf, s. 119-121), yahut bundan
baka bir zattr. Mahbb- Mahbb daki iki kayda ve Sivrihisar:
Sebeb anmakdurur Sifrihisr

Sen medhetmee men bu diyr
Rivyet byledir eyh Hc Bayram

O sultan-yuh zl ltf nik nm
D er imi krklarn budur makam

Gzf grmen der imi bu makam
beyitleriyle medhettiine (s, 390-391) ve bilhassa Hac Bayram and
na ve hele:
Yetiti eyhimiz emsl-mahmid

Mb-i kutbul-aktab eyh Hmid
beytiyle Hac Bayramm eyhi Hmid-i Velden de bahsettiine bak

lrsa (s. 392), eyholu mahlas, Baba Y u su f umur.
*
Baba Yusuf, bu kitapta, gene Sivrihisar verken:
Azizlermi huss Ynus Emre

Edermi zhd uzlet uyup emre
Bu yerdedir bu zmrenin mezn

Merref eylemilerdir diyn
beyitlerini syliyerek Yunus Emrenin, Sivrihisarda, oraya bal Sar-

kyde yattn belirtiyor (s. 392) [*].
[*] Bu kitab bize gsteren ve faydalanmamz salyan aziz Koyunolu-

ya kranlarmza sunmay bir bor biliriz.
Msik sahasnda tevecchn kazandm bir arkada, Sayn Abdl-
bki Glpmarlnm hfzasnda, senelerce saklad bir msik hzinesi
bulunduunu, notaya alnrsa iirleriyle neredileceini syledi ve bu eser
leri notaya almam teklif etti.
Kendileriyle konutuk, yazmaya koyulduk. Haftada bir gn, tam yedi

ay, bu ile uratk.
Bu eserlerin, lhi, ark ve halk trkleriyle hibir ilgisi yok; eitsiz

zellikleri var. Usulleri, makamlar, nameleri bakmndan, hele iirle
ezginin kucaklamas ynnden insan artacak incelikler gstermede.
Ritm, arklardaki usullerle meydana geldii halde yry tarz, ar

kdan bsbtn ayr. Sonra bugn kulaklarmzn az duyduu dizilerden
olduu halde pek ekici, pek tabiilemi zel ekilleri var. Name, kulla
nlm, kullanlmam seslerden meydna geliyor; fakat istif gene ark
dan, trkden ayn, hatt bunlara aykr. Glpmarlnm anlattna gre
bu bestelerin arasnda -drt asrlk olanlar var; byle olmakla bera
ber bugnn duygusuna tam uygun.
Bu eserleri notaya alrken bendeki tesirlerinden de bahsetmek iste

rim. Eserler, bir topluma hitb etmede; ahslarn dncelerini, duygu
larn birletiriyor. Ak btn kuvvetiyle canlandryor. Syliyenlerin
kimisini alatyor, kimisine iten gelen bir evkle ah ektiriyor, sonunda
mestederek herkesi kendinden geiriyor.
te bu eserleri yazarken duyabildiklerim bunlar. Gerek inceliklerini

sayn okuyucularn idrkine brakr, notalarn tesbit ederken msikye
uymak ve eserlerin doruluunu korumak cihetinden bilerek yaptm
dzeltmeleri, yahut bilmiyerek yaptm yanllar aczime balamala
rn dilerim.
arl Hafz
Hseyin TOLAN
Notalarn sunduumuz nefeslerin, hangi sahifelerde olduunu nota
larn stlerine iret ettik. Yalnz bz nefeslerin, gfteleri metinde olma
d halde notalar var. Bunlar da notalar ksmnn sonunda veriyoruz.
SABA S. 2930
r& f 0 9 iu 0,1 K a^ be p.j
S 2E
fi: +
t
- t l * jw - * tw + m t !
i
:
i
P
n.
f -
^ ^gul biz ele c^ih Biz. h tn e r
ofo/? ku iu. yu-z yet
p
X dil (? iz deoA^fl. oUL hiz de cfp 1
I
i
GERDANYE S. 2930
E r e f o lu al ha be ri
.D y e k
f ' rrrnr
bah e bi z iz ' biz de dir Biz o h Mer
...
$ j c j L t r r\rg x ^ - .
dan ku lu yaz yetm ii ki dil biz de dir
-3 -F w~m W
m m1 m
KEK S. 3233
Sey ran e dip u d le mi
Raks
t Lr n c j
I 2
u
m m
S
ge zer kert zer ken
4 J ~3 r j ....t a t
d m g r dm b ir b l k can Io
A
^ J P~ Fi 0 m 0 M--- T
r& ~ r -J J- -T
t ra dm ' qr dm bir 16 lk car la
i :E
3
f~ p y |* f ~ p 1 J J . -J J-
THR S. 3839
Bu ziimre /e giif t h kz! b 41 desin
h* ^ y - r - f - r - r f j f 'f f T r r
%r ^
fer hm cl s h i heu ser bu laraj
P ---- i f^ ~ 0---- f ---- 0 ---- S - r B J ^ n

\*-J r _ p ...^ d j -
y ! desin le r y d e s in ler
- p ^ 1t > -------------- = p = --------------------- - *

. f . . m w
J ---------- T := n _ L z n
E ? : T *
TEBRZ S. 39
Zen cir kr eij e mez biz le re so
1 0 m f f- f A= a M m
^
| - - : T T L - -------- -------- d J j
A
B in ca ni e bir ca na />0 //
v mi P im f
-1 * - p p -----------ft J r r- a- p y - p - '
*T J - J '" f p j :
unz *. hu yuz hu
f c ^ - ^ - r i r ,r1 Jj = m
5
EV S. 73 74
Te h san mart siz b z dost yzun go riipgel dirn
3R
DYEK ^ t^rr/tfrrrrrrcfer-fc S
Bol k deo fel ru zi j r dost i lin tu tup gel dim
t w , . . r - , a [ j * r f r ii'>
t
UAK S. 7778
Kuran ya z> hrjcen Ar f rahmanda
Kuran yaz lir ken A r rahmanda s/r kudret h ti b"
i - , . - 1~J~r=t=- 0 S - 0 P fi . - Tl--
1"' ~a ~ J : IU CJ--
ln de i dim srkdrctkli hi <
?/// efe/ elim
1 ..._r p .
7
US? A K S. 78 7
Gr dm y z i mn si m s
.devr.
HND
d fa
^
7 - v f P ' 0 0- m 0 m 0 1 m---------------------------- r
* T m 1 V---------- 3 - = K - P ' .... ;
dem sa fiy yul laf tr bu
- f f r 9 0 9 l* m -0 m ' m---- J ^ ------ f -----

w sa
u f a i r i
A dem sa fiy yul lah tr, bu

--r-73->*-P m tp _ _ _ ---------------- y
w 1 1 r f m f _ _
- - - p r r j * i
#7 -
H SEYN S. 130 101

Kul o laym kalem Lutap e li ne k tib ah u
c r . - t P > * V - f w
$ * y LT 1
fi mi fiho b'yje yaz e ker ler e ' zejim rin di U
:c e fc-C -
l L ,- I L ^ , : r r 'r s ? r f ,t: t= tz
% ---------17-------- - = = - ------ - L . -
k iib ahua Itf mi' aftta, bu!e, f yaz g ze hm. / uy

/t f " " , m c _ fc: z > ; c i e : ^ h < | -F - 1 P 1?^
f r ' l T l J - L - 1 1[ _ [ d r f J
f da nm hey bir da nem bey hey
---- 0 s ----------------------- a ---- = : 1

^Wr ~ P~
f ^ fc l....
r ~)_ r - 9-: *
-------------------- ,
SAB S. 107108
Bey te
le ri miz el oan g ln
A YD IN
us f ne e fen dim
m 90 m
iz m
l ne
-4 -
S E S
J~3 J
acj lor ge lir dostpi rimAb dal M sa ya a
m-----=-*-#---- v *- r V g 0 0 r 0-*r f " p"|0 10

-
1 p --- h
nan fa hm M sa ya
i
m 0
r 11u cJ"H m ' a>~
m
NEVA S . 111 112
Bir H ki maka mm da bir gii z e l
iSEEEfrrlf r r rjLfl r r r r r r =
g er 'rn L eble r i n in s k ke r i 'uarkan di uar
.r r [ } \ f r 7 n l
A , h ak i m i a ra dm
r r r
a. ra dm but dum ni ce benci
jm derdi men di var

....... ....... ^ ......
h f ) 4*
t ^ r r r /
285
HCAZ S. 114
Dn ge ce sey rim i in de, Ben de dem
RA K i E 3E 7 . 0 "0---0
AKSAR 1
U y i yo rd u m y gr dm E il dim
i t n ------ s - t F ' - J - H -------- f - r f - J ----- - 1| J f* P * tip p-!

y . p f . . n -------- L j L - d --------
-m
ya z. eu le dm E /l dim n, y z ey /e drr,
...r - P r r f f - r ' r ... * -J

r
22^ - kL- U = 1 t
Otr/tf //j /?a //* // gr dm . I)l dit hjf/ na 7/ /7/ gr dm
A jf 1 1------g-fU --- ^ 0 ----- j-e "I "!

g > T p r / f ; * t j ?=-
12
ISFAHAN S. 121
Ho ra s a n i lin den du y u t du se
CEV RI H MO J
-p -fc E E
m m
S Mu h'b a sk '-a ra
~ j~ r
d t he ve si m> hib :l<
i
-r-H H h d b f
la ra d t he ve si
f a x r , zJ L/..T ~s=r J j -r j :
SAB S. 133 134
Krk lar mec li Si ne uor drn
R 4 K,$ Tf~P \) 0 m- ..... m

aksak L if
51?/ A<? ri hey can de d i fer gel be r hey can de d Ur-
* 0 m 0
$I
*?> a
/? /;Vn At/ j A ? ^<$ l'r iih r : (e meydan
*
& p f 'r r r | J j J -p r -r -ll
gir de di ler i lej ^ ^meydan gr de di 1er
$0 m 0
w m m.
m m
- 14
EV S. 145
Sa fa s na ce fa s na da yon
YUR UK
SEM
P

0---0
f ruf r'f r T e. f :
dm hu Bu ce fa ya da yan
^F-Tj-rir r
m yan qel me sin Bu ce f ya
L 'I T l -rtf - T 0 m-
i T T LC
yan m; yan ge? me srt
T ~ 1
* m
NHAVEND S. 151152
in san in san der ter i di
HfiiEHHEN y..J. -T p
tn san ne d/r rm d bil dim
LU U f m
n san ne d/r im di bil din
g . c = r t r j | _ j * f p *~~J
16
UAK S. 153154
,Sz/ dy /-i/ 5< h e r m r da reh h er
-....-----
h .... -
fihSAti 7? Fj._
" g ---
------
. |* # arh - |*-----
sun du la r keo 5r e/ igltt d /// //?

rg.... r = f . T f Tr r~ -
J r
--#------ :
%lrrJ ^ >
>
------
r p i c -T
5y/J c/ /<2r fijr e/ ham d /// //i
r -f-r r 1 r=F
=j ^ 3f p - -J
-J
W T
i '' 7
p 4 = != M t [
UAK S . 156 157
M j Jah de - yp ba gr ma
yekA ci '" w S
feulctn ou ler bu h le
p > - r
E E-TJ1r -T r_r-^~r r r
18
REHAV S . 158
Geldurma g nl r hna e r - A5 m A 1/
'yy j J J j* JM[vr r r t/i-p ^ J r* g

d r dir 2 Ey can gzn ct sd
7 ( ' 'L - Ih ' m * r , f |-p- m V
F - T * * J : 3 - a- ---------------- = = = & * -
T > '
k la b u r h m A l d ir 1 d ir 2
i f l ' J l II 1 - 1 * rf f l r l .T i H
1-^ p r - f r *
19
NECD HSEYN S. 163
Te uel la y t mam lar dan ge tir dim

RAKS' <

^ x r_ _r^____
aksak
S
ta va fin ka buldr ab dal de di lef
m P m
l

ta v fm ka bul dr 2b dal de di ter
r z ;r i------- : L-,^3^
1-----
# 1 1

-~f * H .* .
v u C / j S
$
20
NEVA S. 164165
U yu fi dik u yar di lan
m----- * ;
* f * H
NEVA
f o s - r ...R. ....... ).------------W------------- ,\
D rt ye soy clt lar bi zi Di n ye say
l* p a m
d hr- bi zt Di ri ye say d tar bi zi
I F
m f-."'T
tj ri n n nr in sa hu de yu
| m
y ni in a nr in san hu de yu
S m
22
UAK S. 186187
A mart hey e t en ler m ruuet siz
cuRcunAm j j j : s n = H ~ J j : >| |* ti ij
^den sa hw$ dan k s zem ye l mem

ma;
P 1 *-
o- ma na gel dim hu dit 2/j u
I nl
G ze/ ceu r m w e ke mestndeme d:m W
DYEK
hu lir rt z hk ma s dr yi ye mezs'n de mt dim m.
->-p[>p m m
s= E J--r H = M = l s ^ -r r
=
de me d imm deme derne di/T7mi y i ye mezsi efe me dim mi

j r > F~ kf m m - - p - p W " t* > Mb 'm - h----- :-- -------
$> u r r r -------1 j L .* . r e r J
24
TEBRZ S. 188189
Oerdm oktur han gi si ne ya no
- M --------- ...... . . . p - _ p
DYEK . *
E J 1 J
ym hu yi ne t ze hrt di
p
* | ^| f -* p j? . fH f '= e * *
-4 -
1 2 1
l uu
i - rek
I y re s/ hu f/ /'i/
i * = n ~ r -p m - --- 7 H
i? - r ^ - .

a) . a J
i--------------------------------
J .:-
GERDANYE S. 190
"k "senn* fa yc? kt ya ba k
r tr !L _ * _
F f= - P,_*Z
SEMA l j - - F-
3 ^ 11--------------------1
" ~n -ahoh ! ? A k rne u !t ye
iscgz
benzer gz !e rin me \v
-0 m T
n hen zer gz le rin

ye
26
GLZAR S. 207208
NIM
DYEK
z H " r f f . ? ' T ^ -r (------- K--- 1

a
? - r ' r C ~ = ^ = ------ 1 -------
(-'e yo lam t mez bu fir kandan i e ri

* - -~f>--------|i m

C/IILf J J J1
--- ----------- . ..
I - . , ' . . l *-* ^
KEK S. 207208
S ve y/m ben se *' nt _
71 * 4> L ut
| # t
Car dan i e r r r
r
fli M \) 0 y9 a P m f*
1

r yo //?? / mez
trr. :-K
er /</J cfo/7 <*r
I - i u * U T
yo A//77 7 w ez
S
bu er kn don / e r't
* mm J 1,1 m- J f |
EV HZ S. 233234
Kfu nun hi t b a hr ot ma dar.
29
HCAZ S. 258259
Ey be n im s a r ta n bu ra m 1 2
A f f r ? l * 4 - f f ' || f T f - 0 II 0 0
*
^4 ^ -1 r - > ^ * f =
ra m | sert ne i t n i n i cr ii t
E."' W J
-------- H ---------U s r ----------------------- h
i - U J 1 pJL
sen ne i n i n i C r S in
A
--3 -f --------- ----------------
,.B 0 __ I) # .
^
9 . j
1
1_' l
^ z z p
==
"
30
UAK S. 262
Cur het il de ne fer gel di

D , ---- 1 -
1 11 * - - - - t ; - ! --------- = -= ^ -* m ..
e7
ha $ rnaCeza yrin
----- 1 .. 0 -tr-v
pry
x y/ es l<hpi . 1 j
| sac'.-.'iJ 1
| r|
fczLdSiP'
r ?n ie ri gei hu
-Q<& 0 * L__------------ L fl. tl ** 0 ^ 0 _ ..... h .t:
NEVESER S. 301
51em y zil ne sal dt s y ' A U Mu iatn
SEMA
S
4-d
med sey fin ak edip gel d yj ne
l\!> T rt W~"0-. \ j-- r* t P^mW p *

l^hr. 1 ft / ......
11 Ii Mu harrmed [2 li A1u ham mtd '
- ........ . - - p - t y - p p >.l _ w |
> ' r ir j nJl1 -)
32
(Bu eserin bestegn, sayn Halil Canm kolleksiyonuna gre Hseyin Baba
adl biridir. Dier kyam zikri kabl eden tarikat erbab da okur.)
ARGH S. 302
Gel gel ya na Um ya hc gel gel ya na hm ya hu

a.__ 0.
NIM DYEK
ar
i
te s a ka y hay te i a ka
ZBH
EV S. 302
yana hm d te i a ka. a ka
a yorH tj i- 1... u = a - J U s -^ L IJ -
5 i. ' le Yerelim lfi j3, o,
g > v * p -
g p .._ k i-..L j.L r u l t U - L
* W j j j r f - 1 * * 0 J tu
s/rr ci handr MurLzagiindt /j iyan dr Mus ta ' fa Mus ta f
O f f f f f m . f m
^ m m * "B m m. J _
r
34
U AK S. 302303
Ce Un anlar lir o la hm Ve z deham le k la hm
ADIN' J m
Hu seyn'inlca nn a la hm te pek kel t ta lhlh
tF F * f r .v rp --.f p 1 i.: 1- ---------------1-----1" t"--F-- T-------- M[

. T l.- v ------------ !__Zi - - m t -J | f
HSEYN S. 303304
Gster cem lin $em i ni 'Al' tah At lh
=fc
DYEK u > r r r r r r ^
Al lh h yansvrt oda per v ne hr
M z
-r'C^rfTTF M
1 M5J, A lla h A lh h
d . ;'-
- a -hs k v 5!-------
rJ f :
#
^bd -0 w" i J . .
o t
J yt = j
per v ne fer Al lk Al lh Al //i T
A;
K
jSE?50-* \~-j
36
GERDANYE S. 303304
r, -s ter ct m tn $em V ni yan stn o da
/ t - - r ~ - r w -------- * k V -------
liyEK 1 V.
Ufe
4 i4 - y 1=1
'| U 1
per v ne ter per va ne ter devlet ~le i/
I me 0 --m-0 -
rrt a fi ko fem V ne har f y& ne lef

Mcdedsendenmede ' su!t mm A l hu
-f-fh * --- 0 0 M. ------1t M
UUVhK fc v = - U - X f e 2 3 5 ^
<?i? /w/77 g Ijs i nrrrt sej /r mm Ali hu
F f c = M - - .................
4 y S------- * J ------------ ------------ . r . - r =M
caz? / in de giz ca na mm fi U
Jr$ J2~.:------F--------M _ _ ---- M

j.
-i4 r T' - _P rB- *---
.......... ) ' tL -l U J U 'd d
- 38
KRDL t H CAZK AR S. 304 305

Sah-, Mer dn m t/ Zt
lt..> m m -f- - f f f r r p r p m * r r
/wna otr ter y/- ku (a t//r -
& k - t L r c~ r r - r1 - f1 --p -f---- (* ? = q

^>J 2----------------- !----- u - d -------Vi---- ------------- k . ----
------- k s 1
<4 j'/ Nil /e ni zin de
_________ ______ _----- S~ -JT ^

W
91
.. ----- =e*n^ ^ W-=^4-
EJ a s =l
H/r kz s lir Od de Ur
^ X = = ^ 7 7 ^ ^ ?L- r - * zr- - , . .. ------- -------f

vp
f -7 1r----1-*-- = B = ------
*~3=- aU _}
t A i I R S. 3 0 5
E y he n im dt v w ? 3i d n
v , - M *- *~~0 . 9~ V I.0
r j - r r - g
h in d i "i r r .........* 1
sstea j L . *-5
/
\lrr> ^ II 2 | Q a la ra d
r T n .H
M f T n
U ................. ^ ....................l k - f a
t n ya U n z n z
> m P 1,1 0 re--------------------- _ ------------- J j J

p . .f . | ^
. 1 1 : 'l _ f c
40
H SEYN S . 305 306
Bilmem ne hl ol du ba na sen ben miyim ben
dpvri --*r~9 p .r a n
H,NU' '^ N -U c - v - A l -* ^ ^ ^ u m'. -S|
se/> m -Sn can mohu oldu c nan ha kaa sen ben
^ a -=: V----t \ - U 0 0 ' * 0 + & *-rn~0-m 0 f ' > - - * f ----- -
rniuim ben sen irusin sen ben miyim ben sen m! iin
f. ...
i m - r t ? m 0 ' m 0 0- ^* - U
T 1 !_T<3 Pl* 0 J^-JJ-fl
) * * J * p f f * ..* 4
t ----
m
diK hu dir
m m
42
ACEM S. 306307
Sordum sa rt so n de ma de mg
R A K IS # * 0-0 0
*K 5 A K

561 /?/'/? benzin ne sa rt na sar n
M e
m t i---- r
se nin ben zin ne sa rt ne so rt
f-f-E-CJ-r V ----- f -
m' m . rt
Alem yzne sald ziy li Muhammed
Seyfin ak edip geldi yine li Muhammed
Mnkir ne bilir dn bilir li Muhammed
Fesalli al sdtin li Muhammed

V e salli al mridin h- Vilyet
Kemter kuluyam men A linin h- keremdir

Haan bamn tc Huseyn gzmde nemdir
mm- Zeynel-Ab Bkr mihr-i keremdir

mm- Cafer Sdk gibi olmaya irfn

mm- Msel Kzm gibi bir ulu sultan
Gne yzn grd dedi h- Horsn

Muhammed Taky gzlerine mihr ziydr

Aliyyn Naky syesi ol murg- hmdr
Haan Asker derdimize ayn- devdr

n Mehd zuhr ide nihan kalmya perde

Hricleri kesse gerek ty u teberle
Seyyid Nesm medhin okur m u seherde

Gel gel yanalm te-i ka
ule verelim te-i ka
Fahr-i Cihandr Mustaf

Gnden iyandr Murtaz
Ik ehli lmez Yerde rmez

Yanmyan bilmez te-i ka

Gnden iyandr Murtaz
Varm bitirdim Dosta getirdim

Getim oturdum te-i ka

Gnden iyandr Murtaz
Varn verenler Dosta gidenler

Yandm erenler te-i ka

Gnden iyandr Murtaz
Seyyid Nesm Terketti resmi

Yandrd cismi te-i ka

Gnden iyandr Murtaz
III
Gelin canlar bir olalm

Yezde hamle klalm
Huseynin kann alalm
Tevekkelt talllah [*]
[*] Tevekkelt alllahi yerine, halkn syledii gibi.

z ze balyalm
Sular gibi alyalm
Bir yry eyliyelim
Tevekkelt talllah
Pir Sultanm geldi cua

Mnkirlerin akl aa
Takdir olan gelir baa
Tevekkelt talllah
IV
Gster cemlin emini

Yansn oda pervneler
Devlet deil mi ka
emine kar yneler
Ey li ok al gzel
Yamaladn gnlm evin
Pek bala kn zencrin
Boanmasn dvneler
Mescid ile medreseyi

Ismarladk zhidlere
Hakka ibdet etmee
Y eter bize meyhneler
Men meye tvbe etmezem

Ayr elinden imezem
Kudret elinle sun bize
Dolu dolu peymneler
Bezm-i elestte bir kadeh

Sundu bize ol pdih [*]
Bir curasmdan mest olur
Nice yzbin mestneler
Bezm -i ezelde bir kadeh

Sundu bize dest-i lh (Nsha).
Cevr cef etmek ile
ems seni terkeylemez
Sen sanma kim klarn
H senden usneler
Meded senden meded sultnm Al

Glm glistnm seyrnm A l
Can iinde gizli cnnm A l
Aman y Muhammed meded y A l
Ne olur ok ise crm ile gnah

L taknat emrin okuruz her gh
Mahrum kalmam h szsiniz penh
Aman y Muhammed meded y Al
brhim Edhemin kendisi hayrn

Hakykat ehrinde bulur arayan
Muhammed yznden grnd cnan
Aman y Muhammed meded y A l
VI
h- Merdnn vz
Turna derler bir kutadr
Ass Nil denizinde
Hrkas bir dervitedir
Nil denizi derya oldu

Sarard gl benzim soldu
Bak arslanda kald
A linin darb katadr
zen gzel A lim zen

Var kendine bri yar kazan
Hayrn errini yazan
Sa yannda feritehtir
A lim etmezdi benlii
Gnlnde tutmaz kinlii
Zl-fekaarm keskinlii
Zerrecesi kltadr
Nerde Pir Sultanm nerde

zmz asl darda
Yem enden te bir yerde
Hl Dldl savatadr
VII
Ey benim dvne gnlm

Dalara dtm yalnz
Bu benim km yznden
Bir milek grdm yalnz
Dalar var dalardan yce

Can m dayanr bu gce
Derdimi gn gece
Bitmez sylesem yalnz
lm ayana varsam
Hayrl himmetin alsam
Kzl rmna dalsam
aiasam aksam yalnz
Pir Sultanm der erenler

Erlere nyz ederler
ler yediler erenler
Mrvete geldim yalnz
vn
Bilmem ne hl oldu bana

Sen ben misin ben sen miyem
Can mahvoldu cnan baka
Cismim cnan oldu benim

Kiiirm man oldu benim
Eski vanm noldu benim
Lht oldu hep kint

kt aradan miimkint
Bahreddin oldu b ciht
IX
btiddan yol sorarasn

Yol Muhammed A lnindir
Yetmiiki dil sorrasan
Dil Muhammed A lnindir
Gece olur gndz olur

Cmle lem dmdz olur
Gkte ka bin yldz olur
A y Muhammed A lnindir
Varma Yezdin yanna

Kokusu siner tenine
Lnet Yezdin huyuna
Can Muhammed A lnindir
Varma Yezd meclisine

Kulak urma bed sesine
Satr Yezd ensesine
S eyf Muhammed A lnindir
h Hatym haste inler

Cmle lem an dinler
Nr olmu leme doar
Gn Muhammed A lnindir
Sordum sar ideme

Senin benzin ne sar
Ne sorarsn hey dervi
Hak korkusun ekerim
Sordum sar ideme

Sen nerede klarsn
Y er altnda klarm
Sordum san ideme

Sende dervilik var m
Yzm yerdedir benim
Sordum san ideme

Sende kardelik var m
Cmle mahlk kardeim
Sordum san ideme

Senin boynun ne eri
Vatancm zlerim
P ir Sultnm erlerle
Yz dolu nurlarla
A k sakall pirlerle
idemde dervilik var
METNDE GEEN LGATLER
A Asr: Eserler. Bar tutm ak: Paslanmak.

Ab: 8u. Ass: Kr, fayda. Ban-ban, ben-beni: Rak-
A bd-i hs: Has kul. A: Yemek. rek (atf eki).
Ab- revan: Akan, yr k: Seven. Btn: te, grnmiyen.
yen su. kr: Ak. Batn: Karn, i.
Aceb: alacak. b: Fitne, kargaalk. Bay: Zengin.
Adb: Edepler. Atei: Ateli. Bazergn: Tcir.
Adem: Yokluk. vre: Ba bo. Bazu: Kol.
Ad: Dman. vz: Ses. Becit (Bi cid d in ): A da
Agh: Bilen, anlyan. Aytmak: Sylemek, h i- makll, alarak.
Az y n : Tkrk. tab etmek. Bed: Kt, fena.
Amak: Yksee kmak. Ayn: Gz, kaynak, e Bedel: E, karlk.
me. Bedestan: ar.
Au, a: Zehir.
Ayr: Gaynlar, yaban Ay: Yaamak, zevk, ge Bedd (olm a k ): Grn
clar. im. mek.
A hcr: Talar. Ayya: Daima ien. Bed-lika: Kt yzl.
Ahd: Sz vermek. Bedr: Dolunay.
Ahker: Ate koru. B Be kef: Avuta, elde.
Ahuttu: Aktt. B: le. Bele: Bedava, parasz.
Ali: Yok yoksuL Bac: Kzkarde (tarkat- Bel: Evet.
Aka, ake: Para. lerde kadnlara bac, Benm: nl.
Akdem: Daha eski, daha eyhin karsna ana ba Bend: Ba, kayt, ilgi.
evvel. c denir). Bende: Kul.
Akreb: Daha yakn. Bd: Yel, rzgr. Beng: Esrar.
Ala: El. Bde: arap, iki. Bengi: Esrarke.
Al: Daha yce, en yce. Bd- sab: Seher yeli. Bergzar: Hediye, arm a
Alef: Ot, ayr. Badya: Byk kadeh, an.
Al: Yce, yksek. sarak. Bes: Kfi, yeter.
Alil: Hasta, illetli Baban: Bac, bahvan. Beret: Mjde.
lim: Bilgin. Bahl: Nekes. Beyan etmek: Bildirmek,
Alma: Elma. B ah n : Bir nevi su kuu, sylemek.
Alde: Bulam. dalg. Beynel-enm : Halk ara
Amel: Yapmak, ilemek, Baka: Varlk, ebedlik. snda.
ibdet. Bki: .Kalan, lmiyen, Beyza: Rahimdeki kadn
Amenn: nanmak. Tanr. yumurtac.
Arif: Bilen, anlyan. Balkmak: Parlamak. Bezm: Meclis, dernek.
Arif n: Arifler. Brhne: Yk yeri. Bst: Yayg.
A rk n: Aykr, yol kesen. Br: Yaratan, bitiren, Biat etmek: El tutup uy
Arzuman: Dilek. gelitiren, Tanr. mak.
Bre: aresiz. C: Kaynay. Dere: Pencere.
Bi ham dillh: Tanrya Cura: Yudum. Derili: Toplu.
hamdolsun. Cnbi: Oynay, hare Derilmek: Bir araya gel
B karar: Kararsz. ket. mek.
Bilcmle: Hepsi, bir u- Cnd: Asker. Derun: .
urdan. Cvan: Gen. Derya: Deniz.
Bile: Beraber. Cz: Para. Dest: El.
Bilelik: Beraberlik. Dest-gh: Tezgh, elle
Bili: Bilgi. ilenen yer.
Bmr: Hasta. Dest-gr: Elden tutan,
B nian: Niansz, belir elebi: Nazik, edepli, ter
yardmc.
siz. biyeli (Mevlevi ve Bek-
Destan: Hikye.
Bzr: Usanm, bezgin. tlerde pir soyundan
Dev: l.
Burhan: Kesin delil. olanlara verilen sfat).
enar: nar. Devlik: dare, geim.
Buru: Buruntu, vakit va
eng: Telli ve kitara, Drahan: Parlyan.
kit gelen ar.
harpa benzer bir mzik Ddr: Yz, bulumak.
Bse: p.
By: Koku. aleti. Dde: Gz.
era, rak: Ik, mum. Dil: Gnl.
Bnyad klmak: Y ap
mak. eri: Asker. Dilber: Gnl alan sev
Brt: Byk. ervi: ya. gili.
eni: Gz. Dil-g: Gnl aan.
eme: Kaynak. Dnar: Gm para.
C Diyar: lke.
ete ( e-t ): Alt telli
-caz, -ceiz: -n ca -nce saz. Dv: eytan, dev.
yerine (kalcaz = ka evgrn: evgen, ucu e Dvne: Deli.
lnca, geliceiz = gelin ri bir denek (bununla Dolu: ki, iki kadehi.
ce). top, elinir ve hedefe Don: Elbise.
Ch: Yer, mevki. srlr. Bu oyuna tp Donuz: Domuz.
Cahil: Bilgisiz. evgn denir).
D: Koyunun yan ta
Cm: Kadeh. hr civar: Drt taraf.
raf.
Cnan: Dost, sevgili. iir: ekirdek.
Cnne: Cnan, sevgili. pr a: Rastgele ip Durumak: alp aba
Can-bah: Can balyan. ten rlen di bez. lamak.
Car: mdad, yardm. Dzah: Cehennem.
Cara yetmek: Yardmna D Diibl: ki kat stn.
komak. Diin: Gece.
Cebin: Aln. Dahi: Daha, artk. Dr: nci.
Cebr: Zorlamak. Dam: Ahr. Drrc: Tara kuu.
Ced: Ata. Dmn, dmen: Etek. D: Rya.
Celi: Grnen, ak. Deirmek: Deitirmek. Dvar: G.
Ceml: Gzellik, yz. Dehan: Az.
Cemolmak: Toplanmak. Dehr: Zaman.
E
Ceran: Ceyln. Dellk: Berber.
Ceset: Kalp, beden, v Dem: Soluk, nefes, kan, Ebed: nszlk.
cut. iki, zaman. Ebrr: Hayrl, iyi kiiler.
Cesr: Kpr. Dem be-dem : Vakitten Efdal: Daha stn.
Cevln: Dnp dolamak. vakite, her an. Efffan: Alay, ban.
Cinnet: Delilik. Der be-der: Dank. Efkr: Fikirler, dnce
Cd: Cmertlik. Derdmend: Dertli. ler.
Een: H afif, ehemmiyet Feriz: slm hukukun Gulm: Kul, kle.
siz. daki miras hkmleri Gulv: Hcum, an gi
Ehl-i dil: Gnl ehli, g bilgisi. di.
nl halinden anlar. Ferman: Buyruk. Gurab: Karga.
Ekmel: En olgun. Feriteh: Melek. Gusl: Ykanmak.
Eksikli: Sulu. Ferr: Deyen, sp G: Kulak.
Elhak: Gerekten. ren. Gftr: Sz, syleyi.
Elvan: Renkler. Ferzend: Oul. Glbn: Gl fidan.
Emlik kuzu: St emen Feth: Amak. Glsitan, glistan: Gl
kuzu. Feylesuf: Filozof. bahesi.
Emir sarnmak, rtnmek: Fkh: Mslmanlkta, Giilzar: Gl bahesi.
Yeil sark sarmak, ba muamelta ait hukuk Gn: Gndz.
rts rtnmek. hkmleri. Gman: phe.
Emzik ta: ocukluk, st Firkat: Ayrlk. Gm -rh: Yol kaybet
emme zaman. Flk: Gemi. mi.
Enbiya: Peygamberler.
Ende: Dnce. G H
Engr: zm.
Enis: Arkada. Gaffrz-znb: Gnah Hce: Tacir.
Envr: Nurlar, klar. lar tamamiyle rtp Hacl: Utanm.
Ergavan: Erguvan aac. balyan. Hd: Doru yolu gste
Erkn: Direkler, esaslar. Gh: Bz. ren.
Erte: Sabah. Gamgsr: Derd orta. Hk: Toprak.
Esrar: Srlar. Gamze: Bak. Hk: Topraa mensup.
Esrik: Sarho. Gargolmak: Batmak, b o H kezlik: Bunun gibi.
Ekfte: Alm. ulmak. Halayk: Yaratklar.
Emek: Gitmek, atla e Ganyk: Boulmu. Halef: Birinin yerine ge
kin olarak yol almak. Gaziler helvas: Pekmez en.
Eref: Daha erefli, y le, yahut balla veya e Hl: Issz, tenha.
ce. kerle yaplan un hel Hamd lillh: Allaha
Ey: Ey. vas. hamdolsun.
Ezel!: nszle mensup. Ged: Yoksul. Hamr: arap.
Gene: Hazine, define. Hn: Sofra.
Gencine: Hazine, define. Haner: Haner.
F
Gerdan: Dnen. Hne: Ev.
Fahretmek: vnmek. Gevher: nci, z, maya. Hnedan: Soy-sop, Mu-
Fn: Geici. -gl, -gil: Tekit eki. A- hammed soyu.
Farmak: Yorulmak, u - gl = mutlaka a, ver- Hm: Skt eden, s-
Fanm ak: Yorulmak, u- gil = mutlaka ver anla kin.
sanmak, zayflamak, mna gelir. Hat: Yaz.
vazgemek. Gkek: Gzel. Hr: Tiken.
Fark: nsann tepesi. Gnlek: Gmlek. Harab bd: Tamamiyle
Fsk: Ktlkte bulu Grkl: Gzel, ho. ykk.
nan. Gtrmek: Gidermek, i- Harmi: Hrsz, yol ke
Fasl, fasl: Mevsim, ay- zale etmek. sen.
r. Gynmek: ten olmak, Havf: Korkmak.
Fehmetmek: Anlamak. yanmak. Hay: Utanmak.
Fen: Yokluk. Gvermek: Gk olmak, Hayrl-beer: nsanlarn
Fend: Hle, dzen. olgunlamak. en hayrls (Muham-
Fergat: Vazgemek. Gufran: Sular rtmek. med Peygamber).
Hayy: Diri. izhr: Meydana kar ve K apudan Paa de
Hazer: ekinmek. mak. nen babakanla harici
Hecr: Ayrlk. ye ve bahriye vekilleri
Hemdem: Solukda, ar 1 nin giydikleri, st dar,
kada. alt geni, uzun ve b
bn: Oul.
Hemin: Derhal. yk bir kavuk. Bu m
btida: Balang,
Hemie: Daima. nasebetle iri ve byk
d : Bayram.
Hergiz: Asl. eylere denegelmitir.
fham : Anlatmak.
Hev: Hava, yel, istek. Kamu: Hep, hepsi, b
hata: Kaplamak.
Hezr: Bin, blbl. tn.
hls: zl, halis olmak.
Hezen: Direk, kiri, k htizaz: Titremek. Kn: Maden.
tk. Kand: eker.
hya: Diriltmek
Hnta: Buday. Kanda: Nerede.
lim, ilm: Bilgi.
Hrm: Salnmak. Kandan: Nereden.
ll: Ancak, yalnz.
Hm: fke. Kang: Hangi.
ltica: Kap snmak.
H icab: rt, perde. Kan: Hani, nerede.
ml: Yazdrmak, yaz,
Kanl: Kan.
Hidyet: Doru yolu gs yaz ekli.
Kaplubaa: Kaplumbaa.
termek. ntizr: Beklemek,
Kr: .
Hilkat: Yaratl. rd etmek: tiraz, dah
Krban: Kervan.
Hisar: Kale. letmek.
K if: Aan, bulan.
Hoca, hcc: Tacir, bilgin, rfan: Anlay. Kat: Yan, cihet.
ulu. rd: Doru yola gtr
Katre: Bir katre.
Hub: Gzel. mek.
Kav: anak m lek ya
Hud: Allah. y: Ey.
plmasna yaryan san
H uff: Yarasa. tyan: Ak, meydanda.
veya krmz balk.
Husrev: Padiahlar padi ye: Sahip, s. - Kav: Kuvvetli.
ah, byk padiah. Kavm: Kuvvetli.
H: Akl. K
Kavi, kavil: Sz.
Hftt: Balk. K aadi-l-hct: Hacetleri Kamu: Hep, hepsi, b
Hutt: Hatlar, izgiler. reva eden Tanr. tn.
Hd: Doru yolu buul. Kaadir: Gc yeter. Kayyum: Daima kullar
Hkmran: Hkm s Kaail: Syliyen, bir ii, nn iini gren, daima
ren. bir sz kabul eden. diri olan (T ann sfatla
Hiisn: Gzellik. Kaal: Sz. rndan).
Hyr: Akl banda, u - Kaamet: Boy. Kazzaz: tpi, ip ve ibri
yank. Kaba: Elbise, ste giyi im ren.
Hveyd: Beliren, gr len libas. Kelm: Sz.
nen. Kabal: Bedava, parasz. Keleci: Sz.
Kh: Ot. Kelem: Lahana.
Kh: Kk. Kem: Kt.
I
Khan etmek: Tarlay Keml: Olgunluk.
Ilgt lgt: H afif ve lk. srmek, ekmek. Kemend: p, kay.
Ikab: Azab etmek, Kad: Boy. Kemter: ok aa.
iktibas: Almak. Kadem : Ayak, uur. Kenz: Define.
Iktid: Uymak. Kadm: Eski, evveli yok, Kerem: Vermek, byk
Irgat: Ekip bimede c Tanr. lk.
retle alan. Kall: Dzenci, hilebaz. Kesmik ekmei: Klkl,
Irlmak: Ayrlmak. Kallvi: Eskiden sadr- samanl budaydan ya
Ik: Ak, sevgi. zam, resl kttab plm ekmek.
Ketm : Gizlemek. Leker: Asker. Mestne: Sarhoa.
Key: Pek, kat. Karanlk Mee seli: Hava akken
Leyle-i muzlim:
Kez: Defa, kere. gece. dalara, ormanlara ya
Klamak: K geirmek Libas: Elbise. an yamurdan m eyda
iin ovalara, da diple Lisan: Dil. na gelen ve birdenbire
rine inmek, kuytu yer Liv: Bayrak. iddetle ovay basp her
lerde oturmak. eyi srp gtren sel.
Kssa: Hikye. M Mevc: Dalga.
Kyl kaal: Dedi-kodu. Mey: arap, iki.
Kilk: Kalem. Man: Mnalar, sretle- Msbh: Ik, lmba,
Kimesne: Kimse. rin i yz. mum.
Kisb: Kazanmak. Mcer: Batan geen. Msml: Besmeleyle ke
Kisve: Elbise, giyim. M fh : Orda ne varsa silmi, temiz.
Komalc: Kucaklamak. (dnyadaki eyler). Mihr: Sevgi, gne.
Koduk: Eek yavrusu, s Marib: Bat. Mihrab: Camilerde, kb
pa. Mi, m ch: Ay. leye kar, oyuka ve i-
Kolma, kulma: Dzen Mahabbet: Sevgi. m amm durduu yer.
ci, yalanc, aldatc. Mahf: Gizli. Mihman: Konuk.
Kopuz: Azla alman, Mahlk: Yaratk. Mihriban: Merhametli.
yahut telli bir eit Mh-tb, m ch -t b: Ay- Mir: Bey.
mzik aleti. . Misl: rnek.
Kot: Buday, arpa ve di Mahzen: Hazine yeri. Mizan: Terazi.
er hububata ait bir lMaksud: Dilenen, istenen Muanber: Anberlemi,
. ey. simsiyah.
Koz: Ceviz. Mr: Ylan. Muannit: nat.
Kfiyan: Kfelier. Mark: Dou. Muazzam: ok byk,
Kre, kre: Ocak. Mauk: Sevgili, sevilen. ulu.
Kurretl-ayn: Gz bebe Mat : Mal mlk. Muciz: Mucize gsteren.
i, gz . Mat eylemek: Alt etmek. Mucize: Olaan st
Ks: Davul. Matlb: stenen. eyler.
Kutt- taryk: Yol ke Meddah: ven. Muhkem: Berk, kuvvetli.
sen. Medh: v. M uhtelif: eitli.
Kiihsr: Dalk. M efhar: vnlecek. Murdar: Pis, le.
Kl: Btn, tm. Meftun: Tutkun, k. Murg: Ku.
Klek: Buday lmeye, Mell: Elemli, hznl. Mdm: Gece iilen a
yahut ya koymaya Mene ne: Bana ne. rap, daima.
mahsus tahta kap. Menend (m n en d): Ben Miidm: Daima arab i-
Knbed: Kubbe. zer, eit. en.
Mengr: Kpe. Mdr: dare edi, ge
L Menur: Buyruk, yazl inme iin herkese, ona
L: Yok. ferman. gre muamele.
Ll: Krmz ve deerli Menzil: Durak. Mddea: Dva konusu.
bir ta, dudak. M enzilh: Durak yeri. Mtidde: Dvac.
Ln, lnet: Lnet etmek, Merdan: Erler, erkekler. Miinct: Tanrya gizlice
rahmetten uzaklatr Merdne: Erce, erkeke dua, yalvar.
mak. sine. M nafk: i d bir ol-
L ek: phesiz. Mesken: Ev, yurt, oturu myan, inanmad hal
Ltif: Ltfedici, ince. lan yer. de inanr grnen.
L yakl: Aklsz. Meskenet: Yoksulluk. Mnkir: nkr eden.
Leb: Dudak. Mest: Sarho. Mrde: l.
Mrvvet, mrvet: Erlik, Nur: Ik. Rasl-i ekrem: En byk
adamlk. N: Tatl. peygamber (M uham-
M sfir-hne: Konuk evi. Nbvvet: Peygamberlik. m ed).
Mstahl: Olmyacak ey. Nmyan: Grnen, g Re: Titreyi.
Mtak: zliyen, itiyak rnr. Rayb: phe.
eken. Nr: Yaylmak, dal Rebab: Hindistan cevizi
mak, lm, kyamet. nin ii oyulur, yars
N kesilir, stne deri ge
P rilir, kiri taklr. Bu
Nb: Hlis, ar duru. mzik aletine rebab de
Nacak: Byk balta. P-burehne: Yalnayak. nir ve bu alet, yayla a
Nr: aresiz. Pk: Temiz. lnr.
Nakd: Pein para, para. Pk etmek: Temizlemek. Rec Yalvarmak.
Nakka: Ressam. Palze: Pelte. Niastadan Ret : Kaldrmak.
Nak, nakj: Resim. yaplan ve dondurulan
Refik: Yolda, arkada.
Nakz: Bozmak. bir tatl.
Rel-nma, rh-niim a:
Nale: Alay. Pre pre: Para para.
Yol gsteren.
Nan-hne: Ekmek evi, Pyan: Son.
Rene: Zahmet, ac.
ekmek yaplan yer. Pydr: Duran.
Resm, resim: Tarz, tre.
Nr: Ate. Pek: Kat.
Revan: Giden, akan, h e
Ns: nsanlar. Pekin: Daha pek, daha
men, ruh.
Nass: Kesin hkm (do kuvvetli, kat, iddetli.
Penah: Snak. Revnak: Parlaklk.
m a).
Pertev: Ik. Rza: Rzlk.
Nazar: Bak.
R: Sakal.
Nazar klmak: Bakmak, Perverdgrr: Besliyen,
Tanr. Rite: plik.
himmet etmek.
Peyam: Haber. Riy: Gsteri, yalan,
Neb: Peygamber.
dzen.
Nedim: Arkada. Peygn: Okun ucundaki
Rub: Faiz.
Necat: Kurtulu. demir, temren.
R ub-hor: Faiz yiyen.
Nehar: Gndz. Peymne: Kadeh.
Ruh: Yanak, yz.
Neiik, nitelik: Keyfiyet. Pinhan: Gizli.
Rf-siyah: Yz kara.
Nesc: Dokumak, dokuma. Prehen, prhen: G m
Nesi: Soy. Rz: Gn.
lek.
Nesne: ey. Rzgr, rzigr: Zaman.
Pi: n.
Nev: Yeni. P-rev: nden giden, yol
Nevbahar: lkbahar. gsterici. S
Nevmd: mitsiz. Pv: nder.
Nice: Nasl. Saadet: Kutluluk.
P-ke: Armaan. Sdk: Gerek.
Nirr: Gzel, kna. Piyle: Kadeh.
Nihan: Gizli. Sdk-ul vad-l-em n:
Pr: Dolu.
Nihn: Gizlice. Vadini tutan ve emn
Nikab: rt. olan (Muhammed Pey
R gambere verilen lkap
Ni: ne, ac, yara.
Nian: Belirti, almet. Rabbl-enm : Halk ya lardan).
Nitmek: Ne etmek. ratp gelitiren, Tanr. Sa: Esen, shhatli.
Niyaz: Yalvar. Rh, reh: Yol. Sahb: arp, iki.
Niyyetl gaz: Sava n i Rahan: Parlyan. Shib-zuhr: Zuhur sa
yeti. Raht: Mal mlk. hibi.
Nutfc: Erliksuyu, meni. Rakyb: Engel. Sil: Dileyen, dilenci, so
Nutk: Konumak, sz. Rm: Oku. ran.
Ski: ilecek bir eyi su Settr: Fazlasiyle rten, eyh: htiyar, ulu, bir
nan. sular rtc Tanr. yolun by.
Slr: Ulu, reis. Seyir, seyr: Gitmek, bak if-br: ifal, ifa ve
Sal: Yama. mak, rya. ren.
Sal: Seslenmek, ar Seyran: Seyretmek, gez ikeste: Krk.
mak, iln etmek. mek. rin: Tatl.
Salt: Namaz. Sdk: Gereklik, doru ol: u.
Sls: Mrayi, hileci. luk. h: en, neeli, uygun,
Sam: Say, hesap. Sklet: Arlk. mlyim.
Sarraf: Para muamelesi Snd: Makas. ule: Ik, parlt.
yapan. Srren: Gizlice. ule-p: Ik ve parlt
Sarvan, sarvan: Srbn, Sim: Gm. saan.
deve katarn yeden, Sima: Yz, beniz. krne: kr iin ve
kervanba. Sin: Mezar. rilen ey.
Savm: Oru. Sine: Gs, gnl. n: Olaylar.
Sayru, sayr: Hasta. Sne-k: Gs, gnl
Sayvan: Syeban, glge yark, k. T
lik, ardak. Sret: Tabiat, huy. Tat: tat, ibadet et
Sebak: Ders, talim. Siyaset: ldrmek. mek.
Sefl: Krk dkk ey Soulmak: Donmak, feri Tabi: Davul.
ler, akl, testi para snmek. Tahtal-kala: Tahtakale.
lar. Synmek: Snmek. stanbulda bir semt.
Sefne: Gemi. Sulb: Ata beli. (Eskiden burada Arap-
Seirtmek: Komak. Suna: Gl rdei, gzel. lar otururmu, bekr o-
Sek: Kpek. Susn: Manda. dalar varm).
Seka: Saka, su veren. Sz: Yan. Tahtcl-estr: Perdeler
Selmek: Serbeste asp Sfle: Aalk, d, ba altnda.
gitmek, akmak, da ya ya. Taht- revan: Yryen
mac. Smk, snek: Kemik. taht.
Sem: Gkyz. Sngrc: Krek. Takrir: Anlatmak, bir e
Sem etmek: Mzikle Svr: Atl. yi bildiren kt.
oynamak, dnmek. Taleb: stemek.
Seme: akn. 9 Tamamet: Btn, tm.
Ser: Ba. b: Gen. Tamu: Cehennem.
-ser, -sar: stikbal eki dman: Neeli, sevinli. Tapu: Huzur.
(griser, olusar = gre h- cihan: Dnya pa Tapu klmak: Sayg gs
cek, olacak). diah. termek.
Serab: llerde, akis y ar: ehir. Trik: Terk eden, bra
znden grnen, fakat eb: Gece. kan.
gerekte olmyan sulu, efat: Yalvarp birinin Tasvir: Resim.
aal yer. suunu balatmak. Tebah: Yazk olmak, h i-
Ser-asker: Komutan. ek: phe. lenmek.
Ser-defter: Defterin ba ehbaz: ri doan kuu. Tebdil: Deitirmek.
nda gelen, ulu, byk. eh-siivr: yi binici. Teber: Balta (dervilerin
Ser-firz: Ba yce, e el: olak. kullandklar iki ucu
refli, ileri, ulu, yce. erha: Yark. sivri, iki yzl, yahut
Ser-leker: Komutan. em : Ik, mum. sapn bir yannda bulu
Ser-tc: Ba tac. ems: Gne. nan balta).
Setr: rtmek. eytn: eytanlar. Tebiir elek: Delik, yrtk
Server: Reis, babu. eyd: Deli. elek.
Tecell: Grnmek. Urum, Ru m diyan: Ana Yegne: Tek, bir tane.
Tecir terek: Kap kacak. dolu. Yekda: Teklik arkada,
Tefekkr: Dnmek. ryan: plak. tek dost.
Teferrc: Gezinme. Us: Akl. Yekt: Tek, bir, esiz.
Teh: Bo. Uslu: Akll. Yemin: Ant.
Tek: Gibi. Usul: Dzgn. Yermek: Knamak, aley
Tek: Rak, bir bardak i Ustager: Usta ii, mahir. hinde bulunmak.
ki. U: te, nah. Yetrmek: Getirmek.
Teke: Erkek kei. Uak: klar. Yazuk: Su, gnah, ek
Temaa: Seyir. Uzlet: Yalnz kal, yal sik.
Temenn etmek: ste nzlk. Yitmek: Kaybolmak.
mek. Yora-: Pabucun stne
Tenli merek: Islak, rutu gerilen deri.
betli dam, ahr. std: Usta. Yorgalamak: Yalpa vura
Terane: Ezgi, name. rak gitmek.
Tesbh: Tanry noksan V Yormak: Tbir etmek.
sfatlardan ar bilmek,
Vdl: Ova, iki da aras. Yn: Cihet.
Tanr adlarn anmak. Yumak: Ykamak.
Vahdet: Birlik.
Teselsl: Ulamak, ulan Yz ykmak: Somurtmak.
Vhid: Bir.
mak, ardnca, biteviye.
Vkf olm ak: Anlamak.
Tene: Susuz, susam.
Vl: Yksek. Z
Tenegn: Teneler, su
Vris: Miras. Zde: Domu, oul.
suzlar.
Vebl: Su, gnah. Zhid: Kaba sofu.
Tene-leb: Duda susu,
Vech: Yz.
susam. Zhir: Dta, grnen.
Vega: Sava. Zahm, zahn: Yara.
Tevem : kiz.
Ve: Benzeti eki, gibi. Zr: Alay, inleyi.
Tevhid: Tanry birle
Vuslat: Bulumak. Zt, zad: .
mek, bir bilmek.
Ty: Kl. Zeban: Dil.
Y
Tlamafe, tklanmak: Zer: Altn.
Kesmek, kesilmek. Yad: Yabanc, el. Zb: Gzel.
Torlak: Acemi, toy, h - Yd: Anmak, an. Zibh: Kesmek.
nersiz. Yahi: yi. Zih: Beenmek eki (ne
Toylamak: Ziyafet ver Yl ( b l): Boy pos, kol de yerine kullanlr).
mek, doyurmak. kanad. Zikr, zikir: Anmak, Tan
Turre: ne den salar. Yaman: Kt, fena. r adlarn, boyuna sy
Tty: Gze ekilen ve Yr: Dost, sevgili. lemek.
gr kuvvetlendiren Yrn: Dostlar. Ziynet: Bezek.
bir il, bir eit srme. Yarak: Silh, alet, ie Zulel: Glgeler.
Trab: Toprak. yaryan ey. Zulmet: Karanlk.
Tretmek: oaltmak. Yasanmak: Yaslanmak. Zunun: Zanlar.
Tiirreht: Sama sapan Yan yan: Sulu sepken. Ziibde: Hulsa, z.
szler. Yavan yak: Ne yemek Zll: Hlis.
varsa, katksz. Zlbiye: Niastadan ya
Yavklmak: Kaybetmek. plan tatl.
U
Yavvarmak: Kaybolmak. Zl-cell: Ululuk ss,
Umak: Cennet. Yaylamak: Yaylaya git Tanr.
Ulm: Bilgiler. mek, yaylada oturmak. Ziilf: Sa.
Umman: Engin deniz. Yaz: Ova, ayrlk. Zmre: Snf, fkra.
AILAMA
A maya kmlar, karanlklar lkesine

dalmlar, Hzrla lyas, bu suyun kay
Abbas (ib n -i A li). Alinin oullarndan nan bulup imiler, fakat skendere
ve mam Hasnala Huseynin baba bir, haber vermemilerdir. Hzr ve lyas
ana ayr, kardelerindendir. Abu-1- sadr. Hzr, karada, lyas da deniz
Fadl knyesiyle mehurdur. Pek yiit de, yardma muhta olanlara eriir.
olan Abbas, Kerbelda mam Huseyn Ylda bir kere, Hdrellez (Hzr-lyas,
ile beraber bulunmu ve ehid edil yaz mevsiminin ilk gn) gecesi, bir
mitir. Frat kysnda ayr bir trbesi gl aacnn dibinde buluurlar.
vardr.
A b- Hzr ( b- Hzr). b- hayat. Ben
Abdal, Abdln- Rm, Rm Abdallar. gisu.
X III.-XVIL yzyllarda Anadolu ve
Rumelide bulunan -Btm bir der dem. Tevrata ve Kurna gre, yer
vi zmresi. Bunlar, salarm, sakalla yznde yaratlan ilk insan ve ilk pey
rn, byklarn ve kalarn usturayla gamber. Tanr, demi, balktan ya
tra ettirirler, toplu bir halde gezer ratm, ona, ruhundan ruh frm
lerdi. Ayrca abdal, dervi anlamna tr. Sonra, ona bir de Havv adl e
da kullanlmtr. Bundan baka, s- halk etmitir. Her ikisi de cennette
flerin inannda yedi, yahut krk ere yaamaktayken Tanr, meleklere, -
ne de abdl, budal denir. ler dem e secde etmelerini buyurmu, b
maddesine de baknz. tn melekler secde etmiler, yalnz cin
cinsinden olan eytan secde etmemi
Abdlvehhb. Seyyid Battalla beraber tir. Allah, eytan cennetten srm,
savat sylenen ve onun sava ar demle Havvya da, bir aacn ye
kada olduu rivayet edilen bir er. Si miinden baka her eyi yemelerini
vasta bu zata ait bir mezar vardr. emretmi, eytan, nce Havvy al
datm, yememeleri emredilen m eyva-
b- hayt. enin lmediine inanlan dan yemiler. Bunun zerine Tann,
bir su. Trkede bengisu derler. Y u ikisini de cennetten karm. Uzun
nan m itolojisinde bulunan dirilik su mddet ayn yaamlar. Sonra sular
yu, Kurnda da geer. XVIII. sre balanm, bulumular. Soy sop sa
nin (a l-K h f) 60. yetinden itibaren, hibi olmular. demin oullarndan
Musann, arkadaiyle, iki denizin ka Kabil, yine kadn yznden Hbili
vutuu yere vard ve oradaki bir ldrm ve bu suretle yeryznde ilk
kaynaktan abdest alan arkadann kan dklm. Tevratta, demle Hav-
elinden, kzarm bala su dam layn vnn yaadklar cennet, Adendedir,
ca baln canlanp denize atld an meyvasm yememeleri emredilen aa,
latlmaktadr. Halk rivayetlerinde H hayr, erri bili aacdr, eytan yeri
zr, lyas ve skender, b- hayat ara ne de ylan vardr. Kurnda, bu aa,
ebedlik aacdr (XX, 120). Rivayet olu, kardelii ve damad. Drdnc
lerdeyse budaydr. halife.
Ahm ed-i Muhtar. Muhtar, seilmi an l-i Ab. Peygamber in, absmn altna
lamna gelir ve Muhammed Peygam alp dua ettii kiiler. Muhammed d
b e rin lkaplarndandr. Ahmed, Mu hil, Ali, Alinin zevcesi ve Muhamme-
hammed Peygamberin addr ve bu din kz Ftma, torunlar Haan ve
ad, Kurnda geer (LXI, 6). Huseyn.
Akl- ma. Eskilere gre akl, zat iti l-i Th. Th, Muhammed Peygam
bariyle m addeden mcerred, fili b a b e rd ir (K urn, XX. sre). l-i Th,
kmndan bedene taallk eden bir cev Muhammed soyu demektir.
herdir. Sfler, akl, hret ilerini ted
k. Seven anlamna gelir. Bekta
bir ve tasarruf ederse ak l- mad,
likte, tarkate girmek istiyen kiiye
dnya geimine taallk ederse akl-
k denir.
maa derler.
Akyazl. 1478 de len Otman Baba ab n. Yzge anlamna gelir. M ana-
dallar tarafndan kutub tannan ve kb-al-E srr B ehcet-al-Ahrr da,
1495 te hret bulan brahim -i sni n hakknda bir bahis vardr. nlk,
(Yem n: Fazlet-nme, Ahmed Hzr ihvandan iki kiinni, birbirleriyle can
Ve Ali Hayder tab, st. 1325-1327, s. kardei olmalardr.
83). Bektler, Akyazly kendilerin Avam. Tarkate girmemi kiiler.
den sayarlar ve rak imeyi, bu zatn
Ayn-al-yakyn. Sflere gre bilgi, bil
Bektlie soktuunu sylerler.
mek, grmek ve olm ak mertebelerine
l-i Ysn. Ysn, Kurnn XXXVI. ayrlr. Birisinin, bir eyi bilmesi, ilm -
sresinin addr ve Muhammed de al-yakyn dir. Bilgisini gr haline
mektir. l-i Ysn, Muhammed soyu getirmesi, ayn-al-yakyn dir. Bilgi,
anlamna gelir. olu haline gelirse hakk-al-yakyn
Ansr. Yunan felsefesinden gelen bir denir.
kanaate gre madde lemi, drt basit Ayn-i cem . Varlk birliine inananlara
unsurdan meydana gelmitir: Toprak, gre cem , her eyi Tann zuhuru
su, yel, ate. bilmek ve bu bilgiyi olu haline ge
Ar. Sedir, taht ve tedbir, hkm ve tirmektir. Cem, topluluk anlamna ge
tasarruf anlamlarna gelir. Kur nm lir ve tefrika, fark karldr. Ale
birok yerlerinde, Tanr arndan bah v ve Bektlerin yinine ayn -i cem,
sedilir. Sflere gre ar, her eyin ayn -a l-cem denir, fakat halk dilin
m add varldr, bedeni ve cesedidir. de bu sz ayn-i Cem tarzna gir
Ayn zamanda ar, insandr, insann mitir. Bu sz, yn -i Cem sznden
gnldr. gelse gerektir.
stn. Kap eii anlamna gelir. Ta Azb- Mukaddes. Kutlanm azp. 1953
savvufta byk tekkeye stn denir. te vefat eden byk m tefekkir Ney
zen Tevfikin kitabnn ad ( Hazrl -
l (-i Nebi, -i R asl). Soy sop, Mu yan: hsan Ada, st. 1949).
hammed Peygamberin, kz Ftmayla
kardelii, amcasnn olu ve dam a Azrl (zrl). Can alan melek.
d Aliden gelen soyu. Soyu, Muham
m ed Peygamberin dedesi, Abdl-M ut- B
talibe kan herkes.
B -i Bismillah. Besmelenin b si. Ali
Ali. Peygamberin amcas Ebu-Tlibin nin, Tevrat, ncil ve Zeburda ne var
sa Kurnda var. Kurnda olan, lk il miyim demektir. Tanr, demin
sre olan Ftihada, Ftihada olan, belinden, soyunun ruhlarm izhar et
ilk yet olan Besmelede, Besmelede mi, onlara, Ben sizin rabbiniz deil
olan, ilk harfi olan b de, b de olan, m iyim demi, onlar da Bel, yni
altndaki noktada var, b nin altn evet demiler (K urn, VII, 172). S-
daki nokta da benim dedii rivayet fler, zaman kabul etmediklerinden,
edilmitir. Sflerce nokta, mutlak onlarca, herkesin istidad, daima o ki
varln, ztn bilmesidir. Kalem, k iye bu hitab etmede, o da istidadna
da konunca, nce bir nokta m eyda uymakla tasdik etmededir.
na gelir. ekilince harfler yazlr. u
halde harfler, noktann yaylmasndan Birlik (Vahdet). Hereyi Tanr zuhuru
m eydana gelmektedir. Btn varlklar bilmek.
da mutlak varln zuhurudur. Bist het. Yirmi sekiz. Hurflerce,
Bal Sultan (Hzr Bal, Baln Sultan). insann yznde, yedi kara hat var
Bektsler tarafndan ikinci pir tan dr: Drt kirpik, iki ka, bir sa. Her
nan Hzr Bal. Bu zat, Hac Bektam biri, drt unsurdan (bk. Ansr) m ey
kz edindii Kadnck Anann (Ft- dana geldiinden bu yedi hat, yirmi
m a Nuriye) olu Hzr Lala olu R a- sekiz eder. Ar ab alfabesindeki yirmi
sul Bal olu Yusuf Balnm olu Mr- sekiz harfe karlktr. Sa ortadan
sel Babann oludur. ecerelerde so ikiye ayrlrsa bu yedi hat sekiz eder,
yu, yukarda kaydettiimiz gibidir ve unsurlara darbedilince otuz iki eder.
1516 da lmtr. Fakat, Hac Bekta- Farsadaki harflere karlktr. Kur-
taki trbenin stnde. Hac Bekta n, yirmi sekiz harften, Hurf mez
olu Rasul Balnm olu Hzr Bal o l hebinin kurucusu Fazlullahn Cvi-
duuna dair bir kitabe vardr ve 925 dn , otuz iki harften meydana gel
(1519) tarihini tamaktadr. mitir.
Btn, t yz, i. Dinin iyz. Tanr Bud. En byk olgunluu tamamiyel

adlarndan. yoklukta bulan bir din kurucusu.
Battal Gazi. E m evler zamnnda Ana Budal. Bedeller, abdl. Tanr erlerin
doluya geip savaan bir Arap kah den yedi, yahut krk kii (lere bk.).
raman. Muhammed soyundan olduu
sylenir, yaay destanlamstr. F- Burc- Hamel. Koyun burcu. Gkte, k o
tvvet ehliniin seyf, yni kll kolu yuna benzetilen bir yldz kmesi. G
ve -Btn zmreler, bu zat benim ne, bu burca girince geceyle gndz,
semilerdir. bir olur ve ilkbahar mevsimi girer
(bk. Nevruz).
Behll (Bhlfl). Gayet nkteli szler
syliyen bir meczup. Abbasoullann- Brahma. Buda dininden nce, Hindis
dan Hrnrredin kardei olduu tanda yaylm olan ve insanlar ara
sylenir. snda snf fark gzeten bir din.
Baka. Bki olu, kal, varlk. Fen, y Binev. Dinle anlamna gelir ve byk
ni yokluk karldr. Fen, kulun, mtefekkir Mevln Celleddin, Mes-
Tanrda yok oluu, Baka, T an n yar nevsine bu szle balar.
liiyle var oluudur.
Beytullah. Tanr evi, Kbe. Sflere g C
re gnl. Cafer mezhebi. anm en yaygn mez
Bezm-i Elest. Elest meclisi. Elest, de hebi. On iki imam tanyan bu mez
hep, altnc imam Cafer-al-Sdkn Hac (Bekta Vilyet-nm esinde, Hac
reyini kabul eder. Bekta'n, krk gn, her gn bir ko
yun yemek artyla ileye girdii ve
Cvidan. 1394 te Alnca kalesinde ld
buna ile- merdan dedii kaytl
rlen ve Hurf mezhebinin kurucusu
dr.
olan Fazlullahm yazd kitabn ad.
har almet. Drt almet. Bektler-
Cebrl, Cebreil, Cibril. Peygamberlere de halifeye verilen sancak, tu, mum
Tanr buyruklarn getiren melein ve makas.
ad. Meleklerin en byklerinden.
har darb. Drt vuru. Abdallarla K a-
Cem (Cem d). Eski H ind-ran dininde lenderlerde ve eski Bektlerde, sa,
gn olu ve gz olan gne. Son sakal, byk ve kalar usturayla tra
radan rann m itolojik tarihine bir etmek.
hkmdar olark girmitir. arap, bu
hkmdarn zamannda kefedilm i
D
tir.
Dal. Arab alfabesinde sekizinci harf.
Cem (cem ), (bk. A yn-i cem ).
Trkede d harfine karlktr ve
Cevher. Eskilere gre ztiyle kaim olan sadan sola doru bkk bir ekilde
eye cevher denir. Araz ise cevherle dir. Eskiler, dertten bklm boyu,
durur. Mesel insan, bir arazdr, akl bu harfe benzetmilerdir.
sa cevherdir.
Dr. Adam asmaya mahsus aa. Alev
Cezbe. T a n n nm, kulu kendisine ekii, ve Bektlerde, meydan denen ve
kendinden gei. ayn-i cem yaplan odann orta yeri.
Burada sz verilir, su sylenir.
Circs. Bir peygamber. Rivayete gre
bu peygamberi yetmi kere ldrm Dariis-selm. Esenlik evi. Mekkede,
ler, yetmi kere dirilmi. Kbenin bulunduu alana girilen ka
plardan birinin ad. Badada da bu
_ _ ad verilegelmitir.
arh- felek. Gk. Eskiler, yeryznde- Davud. Sleyman Peygamberin babas.
ki olaylar, yldzlarn durumundan Musevlere gre bir hkmdar olan
meydana gelir sanrlard. Onlarca yl Davud, Kurnda peygamber olarak
dzlar, dnyann etrafnda dnen gk anlr.
lerin cirimleriydi. Bu yzden halk, fe
lekten, yni gkten ikyet edegelmi- Dede. Alev eyhlerine, Mevlev dervi
tir. lerine, Hurf eyhlerine verilen l
kap.
elik. Bekt ve Mevlevlerde, sulu
yu, ihvn huzurunda dvmek iin kul Dem. Soluk, zaman, kan anlamlarna
gelir. Rakya da dem denir. Ayn za
lanlan sopa.
manda Demine hu, herhangi bir
eng. Yunanllarn harpna benziyen erenin zamanna, o zamann hak ve
bir alg. gerekliine dellet eden bir terimdir
ve glbankler, yni tertiplenmi dua
ile-i merdan. Erlerin ilesi. ile, ihle
lar, bu szle biter.
krk gn demektir. Derviler, tenha
bir yerde krk gn, az yemek, az i Dergh. Kap eii anlamna gelen bu
mek, az uyumak artyle ibdette bu sz, tekke demektir, dervilerin to p
lunurlar. Buna ile ve erbain derler. lant yerlerine denir.
Dervi. Eik, kap eii anlamna gelir. rakilerin de iki yz, yz... bin sa
Terim olarak tasavvuf yoluna girmi ylarn gsterdii kabul edilmi, bu
kimseye derler. suretle Ebced hisab diye bir ey
icad olunmutur. nemli olaylara, bil
Devran. Zamann dn. Dervilerin hassa lmlere, bz terkipler, szler,
mukabele dedikleri trenleri. yahut vezinli msralar bulunarak bu
szlerdeki harflerin tutarlar, o yl
Drt kap. Dervilere ve bilhassa Bt
gstermitir. Hurfler de, Ebced h i-
n temaylleri benimsemi olanlarna
sabmdan hayli faydalanmlardr.
gre dinin d yz, erattir, i yz
hakykattir. eratten hakykate giden Ebt-Trb. Toprak babas. Muham
mnev yola tarikat derler. Hakykate med Peygamber, bir gn Aliyi, yerde
eren kiinin eratle hakykati birleti yatm, topraklara bulanm grp,
rebilmesine m rifet denir. Bu drt Kalk ey toprak babas demi, bu su
esasa, drt kap denmitir. Tarikat retle bu sz, Alinin lkaplarndan biri
trenlerinde, dervii, eyhe gtren olmutur. Sfler, bu szde eitli an
rehber, bu drt kapya selm vererek lamlar bulurlar.
gtrr.
Eflk. Gkler. Sfler, slm filozofla
Drt kitap. Musaya inen Tevrat, s-
rnn, Yunan inanndan alp slm !-
ya inen ncil, Davudun kitab olan
letirdikleri bir telkkiye uyarak do
Zebur ve Muhammed Peygamberin
kuz kat g, m addenin asl, babas,
kitab olan Kurn.
unsurlar da anas sayarlar. Kitabm
Dldl. Muhammed Peygamber tara zn, Devriyeler blmnn n-sz-
fndan Aliye verilmi olan ak katr. ne ve bu Alama da arh- felek
Dvazdeh tmam. Kitabn bu blm maddesine baknz.
nn n-szne baknz.
Ehl-i beyt. Ev halk anlamna gelen bu
kelime, Muhammed Peygamber de d
E hil olduu halde, kardelii, am cas-
nn olu ve damad Ali ile kz ve Ali
Ebced. Arab alfabesinin, harflerin bir
nin zevcesi Ftmaya, oullan Haan
birine benzerlii bakmndan bir sra
ve Huseynle soylarna denir. M uham-
lanmas olduu gibi bir de birka
m edin btn soyu da E hl-i beyt sa
harfle yaplan ve anlam olmyan ter
ylr. Al maddesine de baknz.
kiplerden meydana gelmi tertibi var
dr. Bu ikinci tertib, Ebced terki El-fakru fahri. Muhammed Peygambe
biyle balar ve yedi terkipte biter. rin, Yokluk, yoksulluk, benim rv-
Ebced, a, b, c, d harflerini gsterir. dm eydir, br peygamberlere,
Anlam olmyan, fakat terkip bakm n bununla vnrm dedii rivyet
dan Hind dilleri alfabelerinin terti edilmitir. Sfler, bu szdeki yokluu,
binden doduu anlalan bu para vehimden domu olan, gerekte b u -
lara, eitli mna verenler, hat bu lunmyan varlktan, benlikten, benci
terkiplerin Adem Peygambere vahiy likten kurtulmak tarznda tevil der
yoluyla indiini syliyenler bile o l ler.
mutur. Ebced terkibiyle balyan bu
terkiplerdeki harflerin her birine, sa Elifi ta*. Elif, Arab alfabesinin ilk har
y bakmndan bir deer verilmi ve fidir ve yukardan aaya ekilmi dz
batan itibaren on harfin, srasyla bir izgi tarzndadr. Elifi tac, yuka
bir, iki, ... on* sonraki harflerin, rya doru sivrilen ve ensizi een ikt
yirmi, otuz, krk... yz, bunlardan son para keeden dikilm i sivri bir k -
v. n
lhtr. Alt taraf drt paradr. Hora- rial series, Muhammed ibni Abdl-
san elif tac da tpk buna benzer, V ahhb- Kazvn tashih ve haiyele
yalnz yeil keedendir, st de drt riyle, c. I, 1329 h. 1914, s. 45). Alev-
paradan m eydana gelir, aynca st lerin bu sopasnn da ayn olduunda
leri sivri, drt para da, kubbe denen ve totem cilikten geldiinde hi phe
st ksmn stne eklenmitir, bu su yoktur.
retle on iki paradan meydana gel Eyvallah. arlnca cevap, bir eye te
mitir. ekkr, hatt yemin yerinde kullan
Elvan Efendi. 1674 te len Huseyn e lan bu szn asl, iy vallahi, yahut
lebi oludur. Yozgat ve Krehir dahi da Trke iyi vallahi olsa gerektir.
linde kendisine ve Kl Abdala ait Eyyb. sril oullar peygamberlerin-
vakfla idare edilen zviyede (kk dendir. Ailesi felketlere uram, ba
tekke) eyhlik etmi, 1729 da lm, bahesi mahvolmu, srleri tken
tekkesindeki trbeye gmlmtr. mi, nihayet hastalklara uram, ri-
vyete gre vcudu yara bere iinde
Em r-i marf. rfe uygun, doru ve iyi
kalm, yaralarna kurt dm, fakat
ey emretmek. Buna Emr bil-m arf
btn bu dertlere kredip sabreyle-
denir ve ktl yapmamay buyur
dii iin Tanr, onu yeniden yer-yurt
mak anlamna gelen Nehy an-il mn-
ve aile sahibi etmi, iyiletirmitir.
ker le beraber kullanlr.
Ezvc- thirt. Temiz zevceler. Mi-
Enel-Hak. Ben Tanrym demektir. X.
ham med Peygamberin zevcelerine ve
yzylda Badatta yayan mehur
rilen lkap.
sf H useyn-ibn-al-M ansr-al-H allc-
al-Bayzv, eriata aykr szler sy
F
ledii ve bu iddiada bulunduu iin
aslarak ldrlm, cesedi yaklm Fahr, fahlr. vnmek. Dervilerin, ba
tr. larna giydikleri ve tac dedikleri k-
lha fahr da denir.
Eren, erenler. Gerek s m n a eren, ula
anlar. Evliy sznn Trke karl Ftma. Muhammed Peygamberin kz,
dr. Derviler, birbirlerine ve eyh Alinin zevcesi, Haan, Huseyn, Zey-
lerine byle hitab ederler. neb ve mm-i Klsmun analar.
Inn fetahn. Gerekten de biz atk Zehr, lkabdr.
anlamna gelir. Kurnm XLVIII. s
Fatiha. A, balang anlamlarna ge
resi olan ve Feth sresi diye amlan
lir ve Kurnm ilk sresinin addr.
sre, Greekten de biz, sana apak bir
fetih ve zafer verdik, fetih yolunu a Fazl- Yezdan. Hurf mezhebinin ku
tk diye balar. rucusu (Cvidan maddesine baknz).
Erkn. Alevlerde, yin esnasnda de Firdevs. Bahe anlamna gelir, cenne
denin, taliplerin srtlarna vurarak tin vasf olduu gibi sekiz cennetin bi
onlar kutlad sopa, Kayn aacn rinin de addr.
dan kesilen, dz ve iki metre kadar Furkan. Gerekle asl olm yan ayrd
uzun olan bu sopaya, Taryk, Ser- eden. Kurnn bir ad da Furkandr.
deste, Evliya gibi adlar da verilir. C-
veyn, Cilan-g tarihinde, Uygur
G
larn yaratl efsanesini anlattktan
sonra evlerinde, kayn aacndan bir G ayb-i mutlak. Mutlak varln zt.
sopa bulunduunu ve bunu kutlu say Her trl sfat ve kayttan mnezzeh
dklarm syler (E. F. W. Gibb, Memo- varlk. Mutlak olarak bilinmiyen lem.
fJazi. Savata dman, ldren. k ya Hac, yapana H ac denir. Sf-
Paazde, Rm diyarnn, yni Ana lerce gerek Kbe, gnldr ve gnl,
dolunun erenlerini drt ksma ayr Kbeden stndr.
madadr: Rm abdallar, Rm gazile
ri, Rm ahileri, Rm baclar. Rm Hac Bekt- Veli. XIII. yzylda ya-
gazileri, Ftvvet ehlinin Seyf kolu yan ve Mevln Celleddinle ada
dur, yni rind de denen ve mrleri bulunan bir aziz. Baba lyas halifesi
ni saavla geiren ksmdr. Baba shakm hs halifesi olup Ba
ballarn arta kalanlarm bir araya
Gene Abdal. Hac Bekta V ilyet-n- toplam aya m uvaffak olmutur.
mesine gre Hac Bektam dervile
rinden biri. Sersem Abdal mahlsn Hacm Sultan. Asl ad Hacdr. Hac
tayan bir nefeste ad geer. Eer bu Bakta halifelerindendir. Mezar Uak
Sersem Abdal, 1551 de, ilk dede baba tadr.
olarak Hac Bekta tekkesine geen ve
1569-70 te len Sersem Ali Dedeba- Hadcet-al-Kbr. Muhammed Peygem-
berin ilk zevcesidir.
baysa Gene Abdaln, bu zamandan
nce yaam olmas icab eder. G
Hak. Gerek anlamna gelen bu sz, s
vene Abdal adl bir Bekt irinin flere gre Tanr adlanndandr.
birka nefesi var. Bektler, bu i
rin, Gene Abdal olduunu sylerler. Hakykat. Drt kap ya baknz.
Ghnan. Cennette, inananlara hizmet Hakk-al-yakyn. A yn-al-yakyne bak
edecek olanlar. nz.
Giyikli Baba. eyh A bu-l-V ef tarka- Halfe. Birinin yerine geen. Bekt-
tinden ve Baba lyas mritlerinden- lerde drdnc ve son derece. T a n y-
dir. Bursa fethinde bulunmutur. Y u kate girmek istiyene k denir. A-
nus Emrenin bir iirinden, adnn Ha klk, tarikat derecelerinden deildir.
an olduunu anlyoruz. Nasib alan, yni tarikate giren kiiye
Glbang. Blbl sesi demektir. Tertip m uhib, tarikate ikrar verip nce
lenmi olan ve yce sesle okunan du arakyyeyle hizmet eden ve sonra,
kendisine tac verilen muhibbe der
alara denir.
vi, muhip ve dervi yetitirme ic-
G rh-i Nci. Kurtulmu topluluk. Mu zetini alan ve tacnn stne sark a
hammed Peygamberin, mmetim yet rabilen dervie baba derler. Baba,
mi ble ayrlacak, hepsi de ce bir bakasn baba yapamaz. Baba
hennemdedir, ancak bir bl cen yapmak salhiyeti, halfe ye ittir.
netliktir, kurtulmutur dedii syle
Hallullah. Tanr dostu. brahim Pey
nir. Alev-Bektler, bu kurtulmu
gamberin lkab (brahim maddesine
bln, kendileri olduunu iddia e-
baknz).
d erler.
Hnkah. Byk tekke (Astn maddesi
H ne de baknz).
Hac. Zengin olan ve shhatte bulunan Hrici. Da, darya it. Mslmanlk
Mslmanm, yol emniyeti de varsa, taki esas mezheplerden biri. Drdnc
mrnde bir kere Mekkeye gidip Ms halfe lAi zamannda, Aliyi de, d
lm anlarn kblesi olan Kbeyi zi man olan Eb-Sfyan olu Muviye-
yaret etmesi ve orada muayyen tre yi de tanmayp Hkm, ancak Tan
ni yapmas gerekir. Bu treni yapm a rnndr diyneler. Bu mezheb, ana fi
kir bakmndan ileri bir hamle gster t-
mise de kullarn yaptklar ileri, an
brahim. sril oullan peygamberle
cak Tanrnn yaptrdna inanp kul
rinden. Keldnler hkm dan Nemrud
da ihtiyar ve irade kabul etmedii ba
(Nmrd) zamannda yayan bu pey
kmndan pek geri bir duruma d
gamber, onlarn putlarn, bir baltay
m, hele kendilerinden olmyanlar
la krm ve bu yzden, atee atlarak
Mslman saymay, onu, iine gm
yaklmak cezasna arptm lm tr. Fa
mtr. Zaman getike btn yeni
kat Tann, atei sndrm, brahim
likleri reddeden, Mslmanln ilk
kurtulmutur. T an n dostu anlamna
devirlerindeki kanunlara bal kalan
gelen Hallullah lkabyla anlan
Haricler, l oullar halinde kalm
bu peygamber, ayn zamanda konuu
lar, yalnz daima ilk karakterleri olan
pek sevdii ve pek cm erd olduu iin,
anaristlii koruyabilmilerdir.
T an n cm erdi anlamna gelen Sa-
Him. Him oullan. Him, Mu- hiyyullah lkabyla da anlr.
hammed Peygamberin drdnc de
brahim Edhem. Edhem olu brahim.
desidir.
Belhlidir. VIII. yzylda yaamtr.
Htemn-nebiyyln. Peygamberlerin so Belh padiahnn olu olduu halde
nuncusu. Muhammed Peygamber. saltanat terk edip dervilik yolunu
tutan bu zatn hayatyla Buda hik
Havv. dem Peygamberin zevcesi (A-
yesini karlatranlar vardr.
dem maddesine baknz).
Haydar. Arslan anlamna gelir. Alinin dris. Adem oullanndan bir peygam
bir addr. berdir. lk olarak insanlara, derilerden
elbise bien ve giydiren bu peygam
Hayder. XIII. yzyldan XVII. yzyla
bermi. Yldz bilgisini bildii ve in
kadar Anadolu ve Rumelide bulunan
sanlara rettii de rivayet edilmitir.
-Btn bir zmre. Bunlar, bykla
rna dokunmazlar, sa, sakal ve kala ki cihan. Dnya ve hiret.
rn usturayla tra ettirirlerdi. kilik. T an n ile yaratklan ayn grf.
Varlk birliine inanmay.
Hyder-i Kerrr. Ali. Kerrr, dn e-d -
ne, geriye ekilip ileriye atla-atla sa lm -i tedn. T an n tarafndan verilen
vaan anlamna gelir. bilgi. Mus Peygamber, bu bilgiyi el
de etmek iin Hzr Peygamberi ara
Hrka. Dervilerin giydikleri, yakasz, m, bulmu. Bu olay, Kurnn XVIII.
n ak, kollu bir st kostm. sresinin 60-82. yetlerinde anlatlr.
Hzr. Musa Peygamber zamannda ya lm-al-yakyn. Ayn-al-yakyn madde

am bir peygamber, yahut eren (Ab- sine baknz.
hayt maddesine baknz).
mmiyye. ann en yaygn mezhebi.
H. O anlamna gelir. Sflere gre mmeti, mezhebin esas olarak kabul
Tanr adlarndandr ve Tannnn en ettiklerinden mmiyye, altnc -
byk addr. mam Cafer-al-Sdkm reyiyle amel
ettiklerinden Caferiyye, on iki i-
Hlle donu. Cennet libaslar. mam kabul ettiklerinden snft a-
Hr, hr. Cennette mminlere yerile riyye denir (Cafer mezhebi madde*
cek kzlar, kz. Gzel. sine da baknz).
mml. mmiyye mezhebinden olan,
Httseyn ovas. orum ilin tbi Alaca
(Hseyin Gazi). s. Adna Hristiyanlk dini kurulan
peygamber. Tanr rhundan gebe ka cesinde indiini (XCVII. sre), dier
lan Meryemin oludur. lleri diril bir yerde de Kurnn, Ramazanda
tir, krlerin gzn aar, hastalar inmi olduunu syler (I, 185). Bu ba
iyiletirilmi. Yahudiler tarafndan kmdan Kadir gecesi, Ramazan iin
armha gerilerek ldrlm, Hris- dedir ve bu ayn, on beinden sonraki
tiyanlara gre nc gn dirilip tek gecelerin biridir. O gece ibdet,
ge amtr. Mslmanlara greyse bin ay ibdetten stndr. Sflere
s ldrlmemi, ona ihanet eden, s gre Kadir gecesi, kulun, Tanr tecel
sanlarak armha gerilmi, s, diri- lisine urad gecedir.
diri ge amtr. Kafda. Eskilere gre dnyay epe
shak. brahim Peygamberin oludur. evre kuatm olan yksek ve geit
Tevrata gre Tanr, brahimi sna vermez dalar. Yine eskilere gre bu
mak iin shak kurban etmesini bu dalann ardnda devler, periler ve e j
yurmu, brahim, onu kurban edecei derhlar vardr. smi var, cismi yok
srada gkten bir ko inmi ve shaka Zmrdankann yuvas da bu da
karlk, bu kou kesmesi emredilmi dadr.
tir. Kurna gre kurban edilmek is K f u nn. Arab alfabesinden iki harf.
tenen shak deildir, br olu sma Bu iki harf, alfabemizdeki k ve n
ildir. harflerine karlktr ve kn diye
skender. ran zapteden mehur Ma okunur. Kn, ol demektir ve yarad
kedonyalI Filipin olu Byk sken l izah eder. Fakat Sflerden, kf
harfini erkek, nun harfini de kadn
der.
olarak tevil edenler de vardr.
Istiv. Dorulmak, azmetmek, kararla
Kaal bel. Evet dediler anlamna ge
mak, stn olmak, beraber ve eid o l
lir (Bezm -i Elest maddesine baknz).
mak gibi anlam lan vardr. Hurfler
ce insann ortasndan getii farz edi Kanber. Alinin azatl klesi. Emevler
len ve bedeni ikiye blen hat. nsan, devrinde Haccc tarafndan Kfede
san ortadan ikiye aynrsa istiv ile ldrlmtr.
yedi hat, sekiz olur ve yirmi sekiz hat,
Kanun era. Bekt meydannda, i-
otuz ikiye kar (Bist het m adde
inde zeytinya yanan ve ya bulu
sine baknz).
nan ksmda oluk ve fitil bu
K lunan, ekseriyetle kapa, Bekt tac
eklinde yaplm olan ayakl bir kan
Kbe. Mslmanlarn kblesi olan ve
dil.
Mekkede bulunan Mescit. Sflerce
gerek Kbe, gnldr (Hac m adde- Kara Abdal. Hac Bekta trbesinin ka
sien baknz). psnda gml bir Kara Baba var
dr. Bu zat, 1628 de len ve Ak Abdul
Kaabe kavseyn. Kurnm LIII. sresi lah Babann yerine geen Kara Halil
nin 7-9. yetlerinde, Muhammed Pey- Dedebabadr. Kalender mahlsm ta
gamberin, Miratan dnerken, Ceb- yan bir iirde K ara Abdal ad ge
rl adl melei grd ve aralarn mektedir. Bu Kalenderin, 1526-27 de
daki mesafenin iki ok kadar, hatt da ldrlen Hac Bekta olu Kalender
ha da yakn olduu anlatlr. Sfler- elebi olduu kabul edilirse Kara A b
ce bu yaknlk, Hak, yni Tannyla daln, yukarda sylediimiz Kara Ba
halk, yni kinat arasndadr. ba olmasna imkn yoktur.
Kadr gecesi (kadir). Kurn, Muham Kasm. Kerbelda on bir yanda ehid
med Peygambere, Kurnn, Kadir ge olmutur. mam Hasanm oludur.
K avm -i Sfyan. Muviyenin babas, A - ya ait kerametler, geicidir ve onlara
h-Sryandr. Kavm -i Sfyan ve Sf- hibir nem verilmez, bilgiye ait ke
yn, Muhammed evldnn dman rametler, kalan kerametlerdir.
la n anlamna gelir.
Kesret. okluk. Varlk birliine inan-
Kayser. Roma imparatorlarna verilen myanlarn her eye varlk vermeleri.
lkap.
Kevser. Kurnn CVIII. sresinin ad.
Kekiil, kekl. Hindistan cevizinin bir Kevser, pek ok soy-sop anlamna gel
taraf kesilip ii oyularak yaplr. Ba dii gibi Peygamber buyruklarna g
krdan, pirinten, hatt gmten ya re cennette, Muhammed Peygambere
plmlar da vardr. ki yanndan, bir it bir havuzun ismidir. Rivyete g
halka ile bir zincire baldr. Dervi re bu havuzun boyu, Hicazla Yemen,
bu zincirden tutar ve istememek ar eni, Adenle San aras kadardr, k
tyla uzatr. ine ne konursa, o gn, ysnda eit-eit mcevherlerden,
ne toplamsa dergha getirir, ortaya yldzlar kadar kadeh vardr; suyu,
dker, ihvn tarafndan mtereken baldan tatl, kardan souktur; bu ha
yenir, harcanr. vuzun sksi, Alidir. Sfler, Kevseri,
Muhammedin feyzi olarak tevl eder
Kefaret. Yaplan bir sua karlk, ba
ler.
lanmak iin yaplan ey. Mesel
yemininde durmyan, on yoksulu d o Kble. bdet ederken dnlen yer
yurur. Kudreti varken oru tutmyan, (K be ve Hac maddelerine baknz).
bir kle zad eder, altm gn oru
tutar, yahut altm yoksulu, bir gn Krlkar. ler maddesine baknz).
de, yahut da bir yoksulu altm gn Kssa-hn. Masal, hikye okuyan. Med
doyurur ve yedii gn yerine bir gn dah.
oru tutar.
Kek. Yeni ve gen dervi.
Kemer-beste. Beline kemer kuanm
olan. Alinin, on yedi oluna kemer Kutb, kutub. Deirmen tann m ili an
balam, her birine Tanr adlarndan lamna gelir. Sflere gre her an, yer
bir ad telkyn etmi olduu rivayet yznde, Muhammed Peygamberin
edilmitir. Bunlara Kem er-beste de srrna vris olan birisi vardr. K i
nir. natta ne oluyorsa, kutbun eliyle olur.
leme kutbun neesi hkimdir. Ku
Kepenek. Arab absma benzer. Kolsuz, tup, btn insanlarn gzbebei m e
n ak, yakasz ve dvme keeden sabesindedir.
yaplan uzun bir st giyimi. -Btm
Kudm. ifte nra. Mzikte, bununla
zmrelerin kepenek giydikelrini, eski
usl tutulur.
kaynaklardan reniyoruz. XV. yzy
ln balarnda Halepte derisi yzle Khl-i Isfahan. Isfahan srmesi.
rek ldrlen Nesmnin Farsa, XVI.
yzylda stanbulda len Dukakinz- Krsi. Kurnda, I. srenin 255. ye
de Ahmet Beyin Trke ve kepenek tinde, Tanrmn, gklerle yeryzn
redifli birer iiri vardr. kaplyan bir krsisi olduu anlatlr.
Eskilere gre dokuzuncu kat gk, b
Keramet. Erenlerden meydana gelen o- tn lemi kaplamtr. Bu gn i ta
laan st eyler. Sfler, kermeti, rafna krsi, d tarafna ar diyenler
dnyaya ait, bilgiye aid olmak zere olmutur. Ayn zamanda krsi yi,
ikiye ayrrlar ve keram et-i kevniy- Tanr bilgisi olarak tevil edenler var
ye, keram et-i ilmiyye derler. Dnya dr.
L rine maher derler. Sflerin bir ks
mna nazaran maher, ana rahmidir.
L fet ill Ali l seyfe ill Ztilfekar.
Aliden baka er yok, onun klc Zl- Makaalt. Hac Bektan Arapa yaz
fekardan baka kl yok. Cebrl ta d kitabn ad. Asl, bugn m eydan
rafndan sylendii rivyet edilmitir. da yoksa da XIII.-XIV. yzylda Sai
Emre tarafndan nesir, XV. yzylda
L mekn. Meknszlk lemi. Hatibolu tarafndan nazm olarak
Trkeye evrilmitir.
L taayyn. Tanrnm mutlak varlk
lemi. Man-sret. Bir eyin iyzne, zt
na, gereine mn, grnen ekli
Leyl. Huseynin kz. ne, rengine, tarzna sret derelr.
Leyl-Mecnun. Mecnun, K ays-i mir Mansr. 922 de, eriata aykr fikirleri
adl bir Araptr. Leyl adl bir kza ve szleri yznden Badatta aslan
k olmu, dalara dm, deli an Mansr olu H useyn-al-Hallc- B ay-
lamna Mecnun diye anlmaya bala zav.
mtr. Bu ak hikyesi, ran ve Trk
irlerinden bzlar tarafndan ya Matem ay. Alinin olu ve Muhamme-
zlmtr. din torunu mm Huseynin ehid e-
dildii Muharrem ay.
Ondrt m asum. sn-aeriyye frkas,
Muhammed Peygamberle kz Ft- Mehd. Kitabmzn Dvazdeh mam
m aya ve on iki imama, on drt m - blmnn n-szne baknz.
sum derler. Alev-Bektler, msum
kelimesinin anlamn, halkn anlad Men aref. Muhammed Peygamberin,
gibi kk, ergenlik am a girmemi kendini bilen, Rabbini de bilir anla
tarznda anlamlar, bu yzden, on iki mna gelen m en arife nefsehu fakad
imamn, ergenlik ama girmeden e- arife rabbehu dedii rivayet edilmi
hid edilmi olduu rivayet edilen on tir.
drt erkek oluna, on drt msum Mesih, Mesh. s Peygambere, ok
demilerdir. Bu rivyet edilen ocuk gezdii, yahut suyla vaftiz edildii
larn birou, ensb kitaplarnda yok iin bu lkap verilmitir.
tur ve uydurmadr.
Mesnevi. ark-slm edebiyatnda tek
Lt. brahim Peygamber devrinde ya- nik bir tarz. Her beytin msralar ka
yan ve onun dinine uymu oan bir fiyelidir. Bir beytin, baka bir beyitle
peygamber. Kavmi, erkeklerle mna kafiye bakm ndan ball yoktur.
sebette bulunduundan, Tanr tara Mevln Celleddnin, bu tarzda yaz
fndan ehirleri yere geirilerek yok d alt ciltlik eserin ad.
edilmitir.
Mereb. Su iilecek yer. Alevlerde iki
kiinin birbiriyle gayet sk dost olu
M
u, merepliktir. Bunlar, birbirlerine
Mahabbet. Sevgi. Alev-Bektlerde, ka merep derler.
dnl, mzikli, ikili sohbet m eclisleri
Mevl. Kleler, kullar. iddetli rk
ne mahabbet denir.
bir siyaset gden Emevler, Arab o l-
Maher. Toplant yeri. Mslman inan myanlara bu ad takmlard. Bu su
cnda kyamet kopacak, sonra sr f- retle ranlIlarla Trkler, Emevlerin
rlecek, herkes dirilecek, arast m ey dman olduklar Muhammed soyuna
dannda otplancaktr. Bu toplant ye taraftar k e f i l m i l e r ve m evl sz
n, Muhammed soyunun kullan anla oullarn, Msrdan karm, tutsak
mna alarak bu szle iftihar etmiler lktan kurtarmtr.
dir.
Mushib. Birbiriyle konuan anlamna
Mevln. Efendimiz, ulumuz anlamna gelir. Alevlerde, ergenlik ana gelen
gelir. Bilginlere verilen bu lkap, XIII. iki erkek, birbirini beenip beraberce
yzylda yayan byk ir ve mte tarkate girenler. Bunlar, birbirlerine
fekkir, Belhli Muhammed Celleddne mushib olurlar. Alevlikte mus-
verilmi ve ondan sonra bu lkap an hiplik, esas arttr. Bektlikte mu-
lnca ancak o byk mtefekkir akla shiplik varsa da art deildir.
gelir olmutur.
M hr-i Sleyman. Sleyman Peygam
Meydan. Bekt ve Mevlevlerde, yin berin parmanda, kanda Tanrmn
yaplan odaya denir. en byk ad kazlm olan bir yzk
varm, buna M hr-i Sleyman der
Mkl. Mslmanlarca, rzk datan ve
ler. Musevlerde, karlkl ve birbirini
yamur yadran melek.
kesen .iki genden m eydana gelen e
Mizan. Terazi. Mslmanlk inancnda kildir.
Tanr, kyametten sonra halk dirilte Mmin, Mslim. man eden, inanan ve
cek, herkesin sevaplariyla gnahlar Mslman olan. Alevlerde, erkeklere
m zanda tartlacak, sevaplar ar ge mmin, kadnlara mslim denir.
lenler, cennete gidecek, gnahlar ar
Mmkint. Eskilerce varlklar, e ay
gelenler, cehenneme atlacaklardr.
rlr: Olabilen ve olmamas da caiz bu
Miyan-bend. Bel ba. Alev ve Bekt- lunan, mutlaka varl icab eden, o l
lerde dervi olann beline bir evre, masna imkn bulunmyan. Olmas da
yahud o akam kesilen kurbann y caiz, olmamas da caiz olan eylere
nnden bklm ip (ty-bend) ba mmkin derler. Hepsine birden m m
lanr. Buna m iyan-bend de denir. kint denir. Varl mutlaka lzm
olan, T an n dr. Vehimden doan bz
M onl-y Rm, Rmi. Mevlnya veri eyler de vardr ki olmasna imkn
len lkap. yoktur. Varl mutlaka lzm olan v-
cib, olmasna imkn bulunmyan da
Muhkemt. Kurnda, hkm kesin a- mmtenidir.
yetlere denir. Hurflerce, Kurnda
harflerle balyan sreler vardr. Bu Mnker, Nekr. Kabirde lye dinini,
harflerin, tekrarlananlar atlnca on imann, kitabn, peygamberini sora
drt harf kalr. Bu on drt harf, okun cak iki melek.
duu gibi yazlrsa on harf daha Mrid. rd eden, doru yolu gt
meydana kar. Bu on yedi harfe ren. eyh, ulu.
M uhkem t derler. Geri kalan h arf-
lereyse Mtebiht, yni anlam lan
N
eitli ve benzerli eyler denir.
Nasb. Pay, ksmet. Bektlerde tar
Murtaz. Rz edilmi, T ann rzsn
kate girme treni. Nasib almak, nasip
alm. Alinin lkab.
vermek.
Ms. sril oullarnn peygamberi ve
Nazar. Bak. Sfler, mridin bak
kurtancs, Msevliin kurucusu. Bu
na byk bir nem verirler ve bak
peygamberin kitabna Tevrat denir.
n, insana cezbe verdiine inanrlar.
Tevrata gre Ms, Tr danda Tan-
n tecellsine mazhar olmu, sril Neb. Haber veren, peygamber. Neb,
bir baka peygamberin dinine uyar. Rhl-Kuds. Kutlu rh. Hristiyan
eriat, yni din sahibi peygambere larca Tanr kudreti. Kurn, Rhl-
rasl denir. Kuds, Cebrl olarak kabul eder.
Neciyyullah. Tanr tarafndan kurtarl Rhullah. s Peygambere verilen l

m olan. Nh Peygamberin lkab kap.
(Nh maddesine baknz). Rstem. Eski H ind-ran dininde bir
mbud. ranm m itolojik tarihinde
Nevruz. Yeni gn anlamna gelir. G
mill bir kahraman.
nein, koyun burcuna girdii gn. lk
baharn ilk gn. O gn, Zertt d i
nince en byk bayramdr. lerde de S
bugn, byk bir bayramdr. Alev-
Safiyyullah. T a n n nn en temiz kulu.
Bektler, Nevruzu, Alinin doum
dem Peygamberin lkab (Adem
gn olarak kabul ederler.
maddesine baknz).
Nh. Ademden sonra gelen bir pey
Sahbe. Muhammed Peygamberi gren
gamber. nsanlar, bu peygamberi din
ler, onunla konuanlar, o saken Ms
lememiler, o da ilenmi, Tanr, gk
lman babadan vcuda gelenler.
ten yamur yadrm, yerden sular
fkrtm, tfn olmu, Nhun yap Shib-nazar. Nazar sahibi (Nazar m ad
t gemiye binenler kurtulmu, onu desine baknz).
tammyanlarm hepsi boulmu.
Shib-zaman. Zamann sahibi, Mehd.
Nsha-i kbr, Nsha-i sura. Byk On ikinci imm (kitabmzn Dvaz-
nsha, kk nsha. Sflere gre b deh mm blmnn n-szne ba
yk nsha insandr, kk nshaysa knz).
kinattr. nk insan, kinatn hu
lsasdr ve kinattan, szlp gelmi Sahiyyullah. Tanr cmerdi (brahim
tir. nsanda ne varsa kinatta vardr maddesine baknz.
(kitabmzn Devriyeler blmnn
n-szn de okuyunuz). Ski-i Kevser. Kevser skisi (Kevser
maddesine baknz).
P Seb -al-mesni. Tekrarlanan yedi yet.

Kurnn ilk sresi olan ve yedi yet
Pir. htiyar, byk, ulu. Tarikat kuru ten ibaret bulunan Ftiha sresi.
cularna verilen ad.
Sekine. mm Huseynin kz. Kerbel
vakasnda bulunmutur.
R
Selman etmek. Dervilerde, nefsi ldr
Rasl. Nebr maddesine baknz. mek iin kekl alarak halktan para
vesire istemek.
Rehber. Yol gsteren. Tarkatlerde, ta
rkate girme treninde tarkate. gire Selmn- Fris. Muhammedin sahbe-
cek adam eyhe gtren kiiye denir. sinden ve Alinin dostlarndan biri.
Muhammed, bunun hakknda, Sel
Rh. Canllarn yaayn saladna man, bizden, eh l-i beyttendir demi
inanlan ve ne olduu hakknda kesin tir. Uzun bir mr srm ve III. ha
bir sz sylenemiyen. m addeden ayr lfe Osman zamannda Medayinde l
olduu kabl edilen nesne. mtr.
Ser-eme. Kaynak ba. Tarkatlerde, - _
byk eyh. Pr, pr mmessili.
h- Horasan. Horasan padiah, se
Srat. Y ol anlamna gelir. Mslman kizinci imm A liyy-al-R zdr. Bu
inancnda cehennemin stne geril imm, Horasanda, Ts ehrinde ya
mi kldan ince, kltan keskin bir tar. Bu ehre imdi, M ehed-i Mu
kprdr; gnahllar ve inanm yan- kaddes denir (kitabmzn Dvazdeh
lar, bu kprden geerken cehenneme mm blmnn n-szne bak
decekler, inananlar, geip cennete nz).
gireceklerdir. Kurban bayramnda ke
h- merdan. Erlerin padiah. Alinin
silen kurbann srtna binip geilecei
bir lkabdr.
kanaati de vardr.
h- Necef. Necef padiah. Ali, Ba
Sikke. Almet, damga anlamlarna ge
dat yaknnda Necef ehrinde yatmak
lir ve tarkat erbbmn giydikleri k-
tadr. Bu mnasebetle Aliye bu lkap
lha denir.
verilmitir.
Si v d. Otuz iki (Bist het m adde
sine baknz). arben tahr. Temiz arap. Kurann
LXXVI. sresi olan al-D ehr sre
Sr. Boynuz, boynuzdan yaplma boru. sinin 21. yetinde cennette, inanan
srfl adl melek, bu boruyu fliye- lara, tertemiz arap verilecei anla
cek, btn canllar lecek, ikinci defa tlmaktadr.
fleyiinde hepsi dirilecek ve arast
meydannda toplanacak. ehdet lemi. Gzle grnen lem,
dnya, kinat.
Sret-i Rahman. Her suu balyan
Tanrnn sreti. Tevratta, T a n n nn, eh-i merdan. h- merdan maddesi
insan, kendi sreti zere yaratt ka ne baknz.
ytldr. Bu anlamda bir peygamber
e ciht. Alt cihet. n, art, sa, sol
buyruu da rivayet edilegelmitir. S-
yukar, aa. Eskilere gre her varl
flere ve bilhassa Hurflere gre rah
n bu alt ciheti vardr.
man sreti, insandr.
Sbhan. Noksan sfatlardan ar Tanr. T
Sleyman. srl oullarnn padiahla Tac. Baa giyilen klh. Tarkat ehli
rndan ve Davudun olu. Kularn nin, tarkatini, inancn, inan esas
dillerini bilirmi, yel, emrine uyar, larn gsteren ve ok defa dvlm
tahtm tarm. Sleyman, Tevrata keeden veya ynden yaplan, rlen,
gre bir padiahtr, Kurn a gre pey dikilen klaha denir.
gamber.
Tanrda. Edim e krnda, Otman Ba
Sre-i Rahm. Kurnn LV. sresi. hann yatt yer.
Sveyd. Eskilere gre anlayn, tek Teberr. iada, Muhammed soyuna

szle bugn beynin yapt anlalan dman olanlara, onlar sevenlere, se
ilerin merkezi kalbdir ve bilhassa venleri sevenlere dman olmak ir.
kalbin ortasnda olduu sanlan kara
Tennre. Ocaklk, hizmet elbisesi. K ol
bir noktadr. Bu noktaya sveyd
suz, yakasz, n, gbee kadar ak,
denir. Sveyd, kalbin ortasndaki
etekleri geni bir giyim.
kandan m eydana gelen bir yanl an
laytan ibarettir. Terceman. Kurban. Tertiplenmi ve o
u manzum olan ve muayyen iler i ylan eren, yerine geer. Onun yerine
lenirken okunan dua ve senlar. Yedilerden biri alnr, Yedilerden bo
kalan yere K rklardan, onlardan bo
Tevell. iada, Muhammedi ve soyunu kalan yere de yzlerden biri alnr.
sevenleri sevmek, onlara dost olanla yzlerden bo kalan yere de halkn
ra dost olmak in. istidatl birisi alnarak say dolduru
Tevrat. A hd-i Atyk de denir. Ms- lur. Kinat, bu erenlerle idare edilir.
ya ve Ms dininden gelen peygam mm Kiilsm. Alinin ve Ftmam n
berlere ait kitap ve kitaplarn tm. kzdr. Kerbel vakasnda bulunmu
tur.
U
mm-I-Kitab. Kitabn anas, esas,
Ukb. Ahiret. temeli. Kurnn ilk sresi olan F-
Usl-i din. Dinin esaslar, temelleri. tihaya verilen addr. Hurflere gre
Bunlara inanmyan, o dinin inancn kadndr.
kabul etmemi saylr. Mslmanlkta, veys-al-Karn. Tbinden, yni Mu-
Tanry bir bilmek, peygamberlie ve hammed Peygambere ulaamayp sa-
hirete, yni lmden sonra dirilip hbeye ulaanlardandr. Yem enlidir.
dnyada yaplanlarn karln gr Ali zamannda Yemenden Medineye
meye inanmak, dinin temelleridir. gelirken, yolda, Sffeynde, Ali ile Mu-
viyenin savana rastlam ve o gn,
Aliye bat edip savaa girmi ve e-
ler. Sflere gre, mutlak varlk olan hid olmutur. Hakknda, birok asl
T a n n nn, ilk ve ztnn iktizs olan olmyan eyler uydurulmutur.
sfat, kendisini bilmesidir. Bu bilgiye
Hakykat-i Muhammediyye de der V
ler. Bu lemde, btn varlklar sbit
Vahy, vahiy. Tanr tarafndan, pey
olmu, bu sbut, kinat m eydana ge
gamberlere buyruk gelmesi. nanca
tirmitir. Tanrnn bu ilk sfatna, her
gre, bu buyruklar, Cebrl denen
an, dnyada bir kii sahiptir. Bu tek
melek getirir.
kiiye kutub derler (bu maddeye b a
knz). Btn varlk lemi, deta bir Veli. Dost, yardmc, ship ve mutasar
kalptr, can insandr. Kutba gre de rf anlamlarna gelir. Tanrya ulam
btn insanlar kalptr, rhu insandr. kiilere denir (Eren, erenler m adde
Btn lem, kutba tbidir, kutub, iin sine baknz).
den gelene tbidir. Kutba en yakn,
iki kii vardr. Bunlara, kendilerine Veliyyullh. Tanr dostu.
uyulan iki kii anlamna gelen m - Veysel-Karn. Veysel Karan de derler
mn derler. Mn bakmndan bun (veys-al-Karn maddesine baknz).
larn biri, sa tarafta m m - yem n),
br sol taraftadr (m m - yesr). Vilyet. Kudret, tasarruf, hkm, emir,
Kalb, sol tarafta olduu iin kutub dostluk gibi anlamlara gelir. ia ya
lnce, yerine sol taraftaki geer (S- gre Peygamberin, Tanrdan ald
veyd maddesine baknz). Kutupla bu hkmleri, mmetine bildirmesi pey
iki erene ler denir. Bunlardan gamberlik (nbvvet, rislet) tir, o
sonra erenlerden yedi kii, bunlara en hkmlere gre, insanlar arasnda
yakn erenlerdir. Yedilerden sonra krk hkm srmesi, o emirleri yerine ge
kii, Krklar dan sonra yz eren tirmesi, yni bir devlet kurmas, vi
gelir. Kutub lnce sol tarafnda sa lyet tir. lmnden sonra peygam
berlik biter, fakat vilyet, Tanr em Ynns. Tevratta ad geen bir pey
riyle ve kendisinin birdirmesiyle biri gamber. Bu peygamber, kavminin
sine kalr. Peygamberden sonra vil inanmaymdan bezmi, deniz kys
yet, Aliye kalmtr. na kam, kendisini bir balk yutmu,
baln karnnda T a n n ya yalvarm,
Vird. Tarkatlerde, muayyen zam anlar kavmi de, gelen azp bulutunu grp
da okunmak zere tertib edilmi du tvbe etmi, sonunda kavmi balan
ve senlar. m, balk da Ynusu kusmu, Ynus
tekrar yeryzne km. Ynus kssa
Vino. Brahma dininde bir mbut. Ha s, Kur nda da geer.
yat koruyan ve treten Tanr.
Ysuf. srloullarndan ve Yakub
Peygamberin babas. Yakubun on iki
olu varm. Bunlarn iinde Ysuf,
_ Y pek gzelmi ve Y akub, onu pek se
vermi. Kardeleri, Ysufu kskanp
bir battal kuyuya atyorlar, sonra da
Yahya. srloullar peygamberlerin bir kervan tarfndan karldn du
den ve s ile ada olan bu zt, za yup klemizdi diye satyorlar. Kervan
manndaki hkmdar tarafndan l- ba, Ysufu Msr a gtrp maliye
drtlmtr. ilerine bakan mire satyor. Bu ztn
kars Zelha (halk dilinde Zilha), Y
Yakub. srloullar peygamberlerin suf a k oluyor ve Ysuf bu yzden
den ve Ysufun babas. zindana atlyor. Zindanda yedi yl
kalan Ysuf, Msr hkmdarnn bir
Yediler. ler maddesine baknz. ryasn yorarak hapisten kyor ve
maliye ilerine memur oluyor. Yedi
Yedi iklim. Eskilerce dnyann bilinen yl ktlk oluyor, evvelce Ysuf, zahire
ksmlar, yedi iklime ayrlmt. Bu biriktirdiinden civardaki halk skn
yzden drt ke, yedi iklim szle tya dyor. Onlara yardm karl
rine ok rastlanr. nda hayvanlarn, topraklarn Fira
vun adna ald gibi kendilerini de Fi-
ravun a kle yapyor. Babas, anas ve
Yedi tamu. Cehennemin yedi, cennetin
kardeleri de kendisine ba vurarak
sekiz olduu rivyet edilmitir.
buday istiyorlar, onlar, kendisini ta
ntp Msrda yerletiriyor. srloul-
T etm i iki dil. Yetmi iki milletin dili lar, bu suretle Msrda yerleiyorlar.
(G rh-i Nc maddesine baknz).
Yezid, Yezid. Yezid, Emev saltanatn Z

kuran Muviyenin oludur. Muham
med Peygamberin torunu mm Hu- Zhir. Grnen. Tanr adlarndan. D
seyn, Yezidin hkmdarl zamann anlamna da geldiinden Bektler,
da ve nun emriyle, maiyetindekilerle kendilerinden olmyan kiilere zhir
beraber ehid edilmitir. Alevler, sn- derler.
nlere yezid derler ve bu ad, um um -
letirirler. Yezd, Yezide mensup de Zt. z, i. Tanrnm ztndan bahse
mektir. Ayrca eytan, Muviyeyi, dilemez. O, sfatlaryla bilinebilir.
Yezidi kutlyan mezhebe de Yezd
m ezhebi denir. Zebr. Dvdun kitab. Bu kitapta h -
km ve kanun yoktur, lhlerden Zeyneb. Alinin byk kz. Kerbel va
meydana gelmi bir kitaptr. kasnda bulunmutur.
Zlfekar. Muhammed tarafndan Aliye
Zekeriyy. srl oullan peygam berle verilen kl. Ucunun, iki atal olduu
rinden biridir. nanm yanlar, bir aa rivayet edilmitir.
kovuuna sman bu peygamberi, a-
ala beraber, testereyle ikiye bim ek Zbeyde. m m Huseynin kzlarndan
suretiyle ldrmlerdir. biri.
nszde, iirlerde ve Alamada geen husus adlar
(Mezhep, soy-boy ve airet adlar dhildir)
A 224, 233, 235, 317, 319, 167, 169, 176, 177, 178,
321, 324, 329. 187, 188, 190, 192, 193,
Abbas (ibni Al). 61, 317.
Aaa-yi Bektiyn. 3. 202, 203, 221, 240, 256,
Abbas (ah). 20.
Ahmed (Muhammed Pey- 262, 266, 304, 305, 306,
Abbasoullar. 84, 86, 271,
gambere de bk.). 50, 318, 321, 322, 323, 324,
319.
53, 60, 76, 77, 169, 241, 325, 326, 327, 328, 329,
Abdal. 8, 91.
318. 330, 331, 332, 333.
A bd-al-K aahir-al-B ad-
Ahmed Am (Ftih tr- li (Dervi) 9, 242, 262.
d. 85.
bedr). 16, 202. l-i Ab. 40, 159, 187,
Abdller (Rum Abdallar
Ahmed Bey (Dukakinz- 318.
na da bk.). 31, 38, 49,
de).326. Ali Aa (Bayraktar). 10.
53, 54, 64, 163, 218, 320.
Ahmed Cemleddin ele A l-al Rz (m m ). 46,
Abdal Musa. 8, 9, 14, 23,
bi. 15. 47, 48, 49, 51, 52, 53, 55,
56, 107, 108, 115, 121, 130.
Ahyolu Kads. 87. 56, 57, 118, 120, 330.
bid (Al Zeyn-al bidn.
Ak Abdullah Baba. 325. Ali Baba. 102, 103.
mm. Bu maddeye de
bk.). 118. Akyazl (brhm -i Sn). l-i Mervan. 61.
Abdlbki Efendi (Sey- 16, 115, 318. l-i Neb ( l-i Rasl).
yid). 86. l ( l-i Neb, l-i Rasl 318, 321.
Abdlltif elebi. 12-13. maddelerine de bk.). Al oullar. 84.
Abdlmecid (Sultan). 18. 318, 321. Alian Bey. 10.
Abdl-Muttalib. 318. Al (IV. H alfe). 5, 7, 20, l-i Th. 120, 121, 318.
Abdlvehhb (Gazi). 38, 27, 32, 34, 35, 36, 37, 38, l-i Ysn. 120, 121, 318.
317. 39, 42, 43, 45, 46, 47, 49, Aliyy-al Naky (m m ).
Abdnnfi Baba. 18. 50, 51, 52, 55, 56, 59, 60, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 54,
Abu-1 Fadl (Abbas ibni 61, 76, 77, 78, 81, 83, 84, 55, 56, 57, 118, 120, 301.
mm Al. Abbas m ad 87, 89, 90, 93, 94, 95, 96, Al Zeyn-al bidn (-
desine de bk.). 317, 97, 101, 108, 110, 111, m m ). 46, 47, 48, 49,
Abu-1 Vef (eyh). 323. 112, 113, 114, 115, 116, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57,
Ab-Sfyn. 83, 323, 326. 117, 118, 119, 120, 121, 120, 301.
Abu-Tlib. 318. 122, 123, 124, 125, 128, Alemdar (Mustafa Paa).
dem (Peygamber). 35, 129, 131, 133, 137, 139. 88.
42, 72, 73, 75, 77, 78, 79, 142, 143, 148, 150, 153. Alev, Alevlik Alevler.
119, 128, 140, 141, 211, 158, 162, 163, 165, 166, 4, 5, 12, 13, 20, 22, 32,
46, 72, 86, 87, 88, 93, 95, Bedreddin (Smavnakad- Circs (Peygamber). 74,
115, 126, 161, 233, 320, s olu). 85. 320.
322, 327, 332. Bedreddin Sfleri. 87. Cneyd (eyh). 87.
Alev-Bekt. 6, 7, 14, 58, Behll (Bhll). 69, 319. Ctiveyn. 322.
78, 99, 104, 108, 126, 127, Behll Dn. 9, 227.
128, 161, 171, 174, 182, Bekri Mustafa. 80. _ D
203, 204, 238, 239, 242, Bekta elebi. 11, 19.
244, 265, 271, 323, 327, Bekt elebi (Rasl Bal Dvud (Peygam ber). 76,
328, 329. olu). 11. 234, 320, 321, 330, 332.
Arap, Araplar. 238. Bekt elebi ( Zehr-n Dedemolu. 10, 226.
k Paa. 244. Yusuf Bal olu). 11. Dertli (brhim ). 10, 204,
k Paa-zde. 8, 323. Bekt, Bektler, Bek 228, 229.
Atmaca. 87. talik. 2, 3, 4, 5, 6, 7. Dertli Kemter. 10.
Azb (Mustafa avu). 9, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, Derun Abdal. 10, 37.
57. 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, Dimetoka. 19.
Azmi. 9, 226. 22, 31, 38, 39, 40, 41, 43, Dn Nru (Nreddn).
Azrl. 192. 46, 58, 64, 72, 109, 119, 272.
121, 154,159, 170, 174, Dvazdeh mm (Oniki
182, 202,203, 238, 239, mma da bk.). 45, 46,
271, 273,318, 320, 323, 120, 176, 188, 321, 327,
B
325, 328,329, 332. 329.
Baballar. 3, 9, 85, 323. Ben Hemdn. 93.
Baba lyas. 323. Beytullah (K be). 142, _ E
Baba shak. 85, 323. 225, 319. Ebt-Trb (Ali. mm).
Baba Yusuf (ibni eyh Bst. 86. 79, 321.
Halil Baba ibni eyh Bolu beyleri. 10. Efltun. 63, 71.
Aleddin ibni eyh b- Brahma. 81, 236, 319, 332. Ehl-i Beyt. 53, 61, 76, 37,
rhim ibni eyh Cem- Budal (K u l). 9, 149, 150. 118, 119, 120, 174, 240,
leddin ibni eyh Safiy- Budda. 81,319. 321, 329.
yeddin). 274, 276. Elvan elebi. 9, 57, 321.
Bbek. 84, 85. C Emevler. 319, 325, 327,
Bbekiyye. 84, 85. 332.
Cafer (-a l Sdk. m m ). Erdebil Sfleri. 87.
Bahreddin. 306. 24, 28, 45, 46, 47, 48, 49, Ermeni. 21.
Bal Sultan (Balm Sul 50, 51, 53, 54, 55, 56, 57, Er Mustafa (K ul). 10,
tan. Hzr Bal). 9, 14, 110, 118, 120, 169, 187, 151.
15, 16, 18, 24, 36, 56, 57, 301, 320, 324. Erefiyye. 85.
108, 109, 115, 119, 155,
Cafer. 22, 46, 86, 319. Erefolu, Erefzde. 6,
234, 319.
Cmler. 174. 12, 29, 85.
Barak Baba. 20, 272. Erefzde Abdullah- R
Cebrl. 50, 114, 128, 138,
Barakllar. 272. m (Erefolu ya bk.).
140, 141, 143, 148, 165,
Btn, Btnler, Btm - Evliy elebi. 10.
167, 192, 209, 225, 234,
lik. 84, 85, 86, 93, 174, Eyyub (Peygamber) 73,
320, 325, 327, 329, 331.
203, 238, 272, 273, 321. 76, 80, 322.
Batlamyus. 71. Cell Baba. 10, 230.
Ezvc- Thirt. 240, 322.
Battal Gazi. 18, 38, 317, Celvet. 12, 174.
319. Cem Cemd. 233, 320. F
Byezd ( -i Bstm). 68. Ceml (eyholu). 275.
Byezd II. (Sultan). 13, Cesr. 10, 43. F ahr-i Alem (Muhammed
274, 275. Ceyhn. 10, 219. Peygam ber). 142.
Fakyr. 174. Habbullah (Muhammed Him. 190, 324.
Ftih (Sultan Mehmed). Peygamber). 166. Himoullar. 83, 324.
5, 87, 275. Hac Bayram. 6, 85, 275, Haty (ah smaile de
Fatma (Ftm a). 37, 38, 276. bk.). 13, 25, 26, 27, 28,
50, 52, 128, 142, 166, 240, Hac Betk. 3, 9, 11, 19, 29, 48, 49, 50, 86, 89, 90,
318, 322, 327, 331. 20, 21, 30, 38, 41, 43, 50, 111, 130, 131, 132, 133,
Pazl- Hud (Fazlllah a 56, 64, 77, 80, 87, 107, 134, 135, 136, 137, 138,
da bk.). 118. 108, 110, 111, 115, 117, 162, 173, 186, 187, 217,
Fazl- lh (Fazlllal, 118, 119, 148, 154, 163, 244, 255,256, 257, 266,
Fazl- Yezdn maddele 164, 179, 219, 233, 266, 306.
rine de bk.). 53, 158, 319, 320, 323, 327. Htem (al Nebiyyn. Mu
159. Hcm Sultan. 9, 18, 36, hammed Peygamber. Bu
Fazl- Yezdn (Fazlllah 37, 323. maddeye de bk.). 157.
maddesine de bk.). 158, Hadce. 38, 50, 52, 240. Hatbolu. 176.
159, 322. Hakk. 11, 60. Havv Ana. 141, 233, 240,
Fazlllah (- Hurf). 16, Hall (brhim Peygam 317.
30, 320, 322. ber). 69, 79, 80, 90, 133, Hayder (eyh). 85, 95.
Fedy. 10, 200. 138, 184, 323, 324. Hayder (-i Kerrr. Alye
Fenn. 10, 200, 201. Halil Ece. 85. de bk.). 40,120,47,125,
Ferhat. 193, 222. Halil Vahdeti Dsdebaba. 159, 165, 241, 324.
Filip (MakedonyalI). 325. 19, 119. Haydar Ata. 8.
Firavun. 332. Halvet. 13. Haydar Baba. 88.
Ftvvet. 3, 5, 86, 87, 323. Hamd. 11, 122. Hayder. 57, 85, 174, 187.
Hmid ( -i Vel. eyh). Haymana areti. 10.
G 276. Hayret. 7, 13, 31. 32, 84,
Hnedn (E hl-i Beyte de 176, 217.
G ani ah, Sultan Baba b.). 57, 97, 162, 178. Hayrl-beer (Muhammed
(Otman Baba. Bu m ad Harb (Edib Ahmed). 12, Peygambere de bk.). 75.
deye de bk.j. 168. 62, 170, 233, 234. Hristiyan, Hristiyanlk,
Gayb (Sunullah). 8. Hric. 84, 149, 193, 323, lar. 324, 325.
Ged Muslu. 10, 180. 324. Hzr. 23, 65, 69, 92, 127,
Gene Abdal (Gvene Ab Hrun (Peygamber). 154. 131, 138, 159, 169, 186,
dal). 11, 47, 130, 163, Hrnrred. 319. 244, 257, 261, 317, 324.
323. Haan (Dedebaba. Hoca). Hzr Lala. 9, 319.
Geyikli Baba (Haan). 9, 17. Hzr Paa. 99, 101.
106, 323. Haan (m m ). 45, 46,47, Hzr eyh. 88.
Gkbroullar. 272. 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, Hintli. 82.
Gubr. 11, 228. 56, 57, 118, 120, 301, 317, Horasan erenleri, Hora
Glah. 193. 318, 321, 322. sanllar. 9.
Glen. 13. Hasan-al Asker (m m ). Horasan Pri (Hac Bek-
46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, ta da bk.). 56, 164.
Grcler. 86.
G rh- Nc. 22, 25, 110, 53, 54, 55, 56, 57, 118, Hudvendgr (Mevlnya
120, 301. bk.).
140, 141, 190, 202, 269,
Haan Baba. 10. Hulef-y Ridn. 271.
323, 332.
Haan Baba. 12. Hurf, Hurfler, Hurf-
Haan Dede (Karpuzub- lik. 10, 16, 20, 128, 171,
H 320, 325, 328.
yk?). 12.
Habb (Muhammed Pey Haan Gazi. 8. Huseyn (m m ). 33, 45,
gam ber). 143. Him (Mustafa Baba). 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52,
Hbil. 224. 12, 13, 154. 54, 55, 56, 57, 58, 60, 61,
62, 77, 84, 118, 120, 193, 75, 79, 80, 202, 233, 321, Kara Hamza. 14, 262.
301, 302, 317, 318, 321, 324, 327, 329. Kararsz Veli. 14, 37.
322, 326, 327, 332. shak (Peygamber). 76, Kari (V.). 13.
Huseyn (eyh. Seyyid 325. Kasm. 14.
Gayb olu). 5, 87. shak Safiyeddin (eyh). K avm -i Sfyn. 61, 326.
Huseyn elebi. 322. 13, 85, 86. Kaygusuz (Vizeli Aled-
Huseyn Gazi (Seyyid Bat- skender. 317, 325. din). 6.
talm babas). 56, 324. sml (m m Caferin Kaygusuz Abdal. 7, 8, 14,
Huseyn Gazi Sultan (ran olu). 45, 84. 15, 108, 115, 174, 176, 213,
kum andanlarndan?). sml (Peygamber). 72, 214, 242, 243, 244, 247,
102, 103. 145, 325. 248, 249, 250, 251, 252,
Hseyn. 13, 194, 242, 259. m il-i Safav (ah). 7, 253, 254.
Hseyn (mm Huseyne 15, 85, 86, 87, 89. Kayser-i Rm. 118, 326.
mensub). 32. Kays-i miri (Mecnna
smliyye. 46.
Hseyn. 7. da bk.). 327.
srfl. 192. Kazak Abdal (Ahm ed).
Husrev. 247. sriloullan. 322, 324, 15, 109, 204, 216, 220.
Hnkr (Hac Bekta da 328, 330, 332, 333.
bk.). 118, 195. Keldnler. 324.
zzet Koyunolu. 273, 276.
Hnkreyn (Mevln ve Keml. 15, 232.
Hac Bekt). 159. Kemer-beste. 166, 326.
K
Hsn. 13, 14, 121, 202. Kemir pdih. 111.
Kaabil. 317. Kl Abdal. 322.
I Kaadir, Kaadiriyye. 12, Krklar. 26, 33, 35, 37, 38,
85. 42, 53, 76, 77, 102, 129,
Iklar. 227. Kaasm (Dervi). 121. 130, 133, 134, 141, 142.
Kaasm (ibni Haan). 61, 143, 145, 147, 148, 162,
325. 163, 165, 167, 192, 262,
Kaasm (M olla?). 14. 326, 331.
brahim (Peygamber. Ha-
Kad Ahmed. 271. Kskl. 18.
ll. Hallullah). 74, 75,
323, 325. Kadnck Ana (FtmaKzlba. 38.
brhim (Olanlar eyhi). Nriye). 9, 319. Kzl Deli. 36, 109, 120,
8. Kalender Abdal (elebi. 121.
brhim Edhem. --5, 304, ah Kalender, Gen Kirmen Ktibn. 206.
324, Kalender, Civan Kalen Kisr (K isr). 247.
dris (Peygamber). 79, der). 14, 87, 110, 164, Kfeliler. 45.
324. 325. Kul Himmet. 7, 13, 15,
bls (eytan). 80. Kalenderi, Kalenderlik, 33, 34, 35, 51, 52, 86, 114,
dris Hoca. 9, 11. Kalenderler. 13, 14, 16,. 139, 140, 141, 142, 143,
lmin boyu. 272. 85, 174, 227. 145, 166, 167, 193.
lyas. 23, 317. Kanber. 50, 112, 113, 114, Kul Huseyn. 56, 141, 142,
mmeyn (Haan ve Hu 142, 186, 325. 218.
seyn) . 125. Kara Abdal. 163, 325. Kul Mustafa. 15, 94, 219.
mm kullar. 24, 25. Kara Baba (Kara Abdala Kul Nesm. 16.
mmiyye - sn-aeriyye. da bk.). 325. Kul Ysuf. 196.
22, 45, 84, 324, 327. Karaca Ahmet. 14, 186. Kk Abdal. 16.
mamlar. 163. Kara Halil Baba (Kara Kfiyan (Kfelilere de
ranlIlar. 327. Abdal ve Kara Baba bk.). 60.
rd. 13. maddelerine de bk.). Klsm (B ac). 202.
s (s. Peygamber). 73, 325. Koyunolu. 15, 92.
L Mihrb (Ibrhim Baba). 26, 61, 90, 109, 139, 165,
15, 16, 157. 214, 302, 328.
Lala Sultan. 15, 269.
Mkl. 192, 328. Mustaf (Muhammede de
Lmi. 273.
Mirt. 39, 40, 126. bk.). 61, 120, 165, 214,
Leyl. 61, 240, 327. Miyan-beste. 139, 328. 262, 302.
Leyl (Leyl). 31, 37, 43, Muviye. 83, 323, 326, 331, M oll-y Rm (Mevln.
186, 193, 222, 235, 327. 332. Bu maddeye de bk.).
Leon (X. Papa). 13. Muhammed (-a l Bkr). 159, 328.
Lt (Peygamber). 79,
46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, Ms (Peygamber). 23,
327.
54, 55, 56, 57, 58, 84, 118, 68, 69, 72, 73, 75, 76, 80,
Mahmud II. (Sultan). 58. 301. 106, 114, 138, 168, 233,
Maksilmiyn (Kayser). 13. Muhammed (Peygamber). 234, 317, 321, 324, 328,
Mansr (Huseyn ibni 3, 22, 27, 32, 33, 34, 35, 331.
Mansr(Huseyn ibni Man- 36, 37, 38, 45, 46, 47, 49, Ms-al Kzm (m m ).
sr-al Hallc-al Bayz- 50, 51, 52, 56, 59, 60, 69, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 53,
v). 68, 74, 90, 92, 188, 72, 74, 79, 83, 86, 94, 111, 54, 55, 56, 57, 118, 120.
327. 114, 116, 117, 118, 119, Msevler. 320, 328.
Masm- Pkn (Ondrt 120, 122, 123, 127, 128, Mnir Baba. 15, 17, 124.
Masma bk.). 129, 132, 133, 138, 139, Mnker-Nekr. 209, 328.
Mazyriyye. 85. 148, 153, 154, 162, 163,
Mecnun. 31, 37, 43, 68, 69, Mrsel Baba (Dede). 9,
165, 166, 167, 168, 169,
186, 193, 195, 222, 235, 198, 301, 302, 326.
179, 181, 184, 187, 192,
327. Mstakimzde (Sadeddin
193, 221, 234, 240, 262,
Sleyman). 85.
Medneliler (Ansr). 83. 301, 304, 306, 318, 319,
Mekkeliler (Muhcirler). 321, 322, 323, 324, 325,
83. 326, 327, 328, 329, 330, N
Melmetler. 9, 174, 272. 331, 332, 333. Nc (Klsum Bac). 16.
Melm. 170. Muhammed-al Mehd (- Naciye (Harab). 12, 240.
M elm -i Hamzav. 6, 8, m m ). 46, 47, 48, 49, Nakbend. 4, 11, 18.
12, 72. 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, Nasreddn-i Ts (Hce).
Mesh (s Peygamber. 57, 118, 120, 301, 327. 20 .
Bu maddeye de bk.). M uhammed-al-Razav Neb (Muhammed). 61,
233, 327. (Seyyid Aleddin olu). 117, 118, 119, 120.
Mehed-i Mukaddes(Ts). 5, 87. Neciyyullah (Nuh Pey-
330. M uhammed-al Deylem. gambere de bk.). 329.
Mervanlar (Kendilerinden 84.
Necm. 16.
olm yanlar). 177. Muhammed Hanefiyye.
Nemrd (Numrd). 324.
Meryem. 79, 202, 233, 240, 45.
Nesm. 16, 42, 92, 197,
241, 325. Muhammed-al Takyy (-
Mevl (Ehl-i Beyti se m m ). 46, 47, 48, 49, 198, 301, 302, 326.
venler). 119, 120, 190, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, Neyzen (Tevfik Kolayl).
327. 118, 120, 301. 7, 17, 72, 81, 82, 125, 159,
Mevln (Celleddin). 9. Muhammed ibni Abdl- 160, 235, 237, 318.
80, 81, 106, 206, 207, 323, Vehhb- Kazvn. 322. Nizameddin Ahmed (ibni
327, 328. Muhammere. 84, 85. Aliyy-i Nigd). 272.
Mevlev, Mevlevler. 10, Muhyiddin Abdal. 16, 116, Noksn. 17, 197.
13, 17, 159, 174, 320, 328. 117, 152, 153, 168, 179, Nuh (Peygamber). 36, 72,
Mezdek. 85. 197, 243, 261, 267, 268. 73, 75, 78, 79, 80, 250, 329.
Mezdekiyye. 85. Murad (Sultan V.) 17. Nuri Baba. 16.
Msr-i Niyz. 6, 9, 18. Murtaz (Alye de bk.). Nusayri. 20.
O Rasl-i Ekrem (Muham Selm. 18, 41.
m ede de bk.). 30, 35. Selm Ali. 18.
Ondrt Masm: 5, 55, Rasl-i Kibriy (Muham Selm Mustafa (Zeyn).
327. med Peygambere de 18.
Oniki mam. 5, 7, 22, 27, bk.). 55 Selim (Yavuz). 13.
28, 36, 42, 46, 51, 55, 75, Rh (Beybaba). 17, 233 Selim III. (Sultan). 88.
86, 92, 94, 95, 101, 108, Rhullah (Dervi). 7.
Selmn. 35, 38, 51, 76,
112, 154, 169, 193, 319, Rhullah (s Peygam
128, 141, 142, 143, 166,
324, 327. bere de bk.). 329. 167, 187, 329.
Osman (III. halfe). 83, Rhul-Kuds (Cebrle Sersem Abdal (Sersem Ali
84. de bk.). 79, 329.
Osmanoullan, Osmanl. Rum Abdallar. 18, 23, Dedebaba). 11, 18, 36,
119, 163, 323.
9, 15, 19, 86, 94, 95. 32, 43, 119, 317, 320, 323.
Otman Baba. 14, 16, 116, Rum Ahleri. 323. Sersem Ali Dedebaba. 20,
117, 167, 318, 330. 147.
Rum Baclar. 323. Seyfullah (Seyyid. Nizm-
Rum Gazleri. 323. olu). 6.
Rum, Urum Erleri, Eren
Seyrn. 7, 18, 19, 128,
leri. 56. 155, 156, 222. 223, 224,
mer (II. halfe). 83.
Rstem. 43.
mer (Karakazde. 242, 263.
eyh). 174. Seyyid Ali Sultan. 108,
S
zbek Han. 13. 120, 121, 122.
Sdeddin Nzhet. 8. Smavnal Tifesi (Bed-
P Sdk (Baba). 18, 232. reddin Sflerine de
Safavler. 5, 9, 15, 17, 19, bk.). 88.
Perian Dedebaba. 13, 86, 87, 88, 95. Sultan Baba (Otm ana da
154. Safaviyye-Erdebliyye. 13, bk.). 116, 117.
Peygamber (Muhammede 85. Sultn- N ecef (h-l Ne-
de bk.). 22, 60, 83, 123, Saf (II. ah. Sleymn- cef ve Al ye de bk.).
271, 324, 331, 332. Safav). 87. 120.
Pr Ali. 9, 17, 95, 244. Safiyyullah (Adem Pey Sultan Veled. 1.
Prn- Acem. 117. gambere de bk.). 329. Slenolu. 87.
Sleyman (Emr. Germ i-
Pr Mehmed. 17, 58, 177. Sahbe. 329.
yanl). 275.
Pir Sultan Abdal. 7, 8,13, Shib-Zam n (Muham-
m ed-al Mehdye de Sleyman (K anun). 14.
15, 35, 59, 75, 86, 87, 93,
bk.). 52, 54, 55, 96, 329 Sleyman (Peygamber)
95, 96, 97, 98, 99, 100,
101, 102, 103, 112, 113, Sahiyyullah (brhim ve 69, 76, 149, 199, 200, 208.
144, 145, 146, 165, 177: Hall maddelerine de 320, 328, 330.
Sleyman Fakyh. 88.
188, 189, 190, 242, 244, bk.). 324, 329.
257, 258, 259, 303, 305, Said Emre. 6, 18, 66, 67,
306. 68, 107, 327. _
Pir Sultan kz. 58. Sm. 247.
Sary (Kaygusuz Abdal. ah dil (sm l-i Safav.
Bu maddeye de bk.). Bu maddeye de bk.).
R 89.
215).
Saru Saltuk Baba. 20-21, abn. 202.
Rfzlik. 88.
Rasl (M uhamm ed). 60. 85, 163. fi (Mezhebi). 87.
Raslullah (Muhammed Ssnler. 85, 86. ah (Al. Bu maddeye de
Peygamber). 76. Seher Abdal. 18, 147. bk.). 31, 79, 93, 94, 97,
Rasl Bal. 9, 319. Sekne. 61, 329. 98, 99, 100, 101, 102, 133,
192, 143, 167, 258, 264, Tahtaclar. 272. Yediler. 42, 331, 332.
305. Tapduk (Baba). 20, 105, Yeksn. 20, 78.
h. 19, 169. 207, 272. Yemn. 16.
h- Horsan (Al-al R- Tapduklular. 21, 272, 273. Yenieri. 3, 5, 8, 10, 11,
zya da bak.). 54, 55, : Teslim Abdal. 15, 53, 93, 14, 58, 88, 242.
117, 301, 330. 94, 195, 221. Yeni Efltuncular. 64, 71.
h- Kerbel (Husey. Turgut Boyu. 272. Yezid (Muviyenin olu.
mma da bk.). 55. Trb Ali Dedebaba. 16, Alev olm yan). 28, 36,
h- Kevser (Al. mm a 221, 231. 39, 45, 48, 49, 59, 60, 94,
d a b k .). 54,55. Trk. 1, 327. 95, 96, 108, 127, 177, 178,
h- Merdan (Alye de Trkmen. 85, 99. 266, 302, 306, 332.
bk.). 29, 35, 76, 119, Yezd mezhebi. 332.
148, 162, 187, 221, 226, _ U Yunus (Peygamber). 74,
304, 330. 77, 332.
Urum Sfleri. 226. Yunus Emre. 1, 5, 6, 7, 9,
h- Necef (A l). 109,
Uky. 13. 14, 18, 19, 21, 69, 74, 105,
125, 330.
Uygurlar. 322. 126, 129, 172, 173, 183,
h- Vilyet (Al). 162,
169, 217, 301. 184, 185, 203, 204, 205,
_ t)
kir Dede. 17. 206, 207, 208, 209, 210,
ahkulu Sultan. 9. ler. 317, 319, 326, 331, 213, 242, 244, 245, 271,
eber (mm Haan. Bu 332. 273, 276, 323, 327.
maddeye de bk.). 153. meyyeoullar. 83, 84, Yunuslar (Halveti v e K a a -
ems (-iT e b rz ). 159. 271. dir). 6.
ems. 304. mm Klsm. 240, 322, Ysuf (Alparslanolu Bi
emsler. 72, 174. 331. er olu). 272.
eyholu (Baba Yusuf). veys-al Karn (Veysel- Ysuf (Peygamber). 9,
274, 276. Karn, Veyselkaran). 76, 79, 80, 90, 198, 332^
eyh Safoullar. 5. 51, 52, 92, 93, 191, 331. Ysuf Bal. 9, 319.
eyholu Satu. 6, 19, 69. Ysuf Sne-k. 13.
V
a (mmiyyeye de bk.).
z
45, 46, 84, 329, 330, 331. Vahdet (Halil Vahdetye
-Btm. 3, 85, 86, 174, Zde-i Meryem (s ya da
de bk.). 119.
317, 319, 326. bk.). 202.
Vhid. 174.
airetleri. 13. Zahm. 21, 231.
Varaka. 193.
r. 19, 77, 178. Zehra (Harb). 12, 241.
Vasf. 8.
r-i Hud (Alye de bk.). Veli. 20,115, 198. Zekeriyy (Peygam ber).
118. 72, 73, 247, 333.
Veysel (Ak). 20, 244,
rin. 193, 222. Zertt. 85, 236, 329.
264.
t (Peygamber). 75. Zeydiyye. 84.
Vrn. 20, 55.
tibeyr (mm Huseyn. Bu Vino. 82, 236, 332. Zeyneb. 61, 240, 322, 333.
maddeye de bk.). 153. Zeynel-Ab: Al Zeyn-al
bidne bk.
Y
Zikr. 21, 39.
T
Yahudi. 162, 325. Zubeyde. 333.
T ife-i Bektiyn (Yeni- Yahy (Peygamber). 76, Zleyh. 61.
eriye de bk.). 3. 332. Zleyh (Msr azizinin
Tahmasb (ah). 15, 17,, Yakub (Peygamber). 76, kars). 80, 198, 332.
58, 86. 80, 332. Zlhadrlu (Aireti). 87.
A D
Aden. 326. Denizli. 19. Irak. 13.

Ahyolu. 87. Dobruca. 252. Isfahan. 326.
Akdeniz. 115.
Akkirman. 252. E
Akpnar. 107.
Edirne. 243, 252, 330. ndiye. 12.
Aksaray (K onya). 18, 272.
Elmal. 8. ran. 1, 5, 8, 15, 85, 86,
Alaca. 324.
Erdebil. 13, 22, 85, 87. 87, 88, 97, 99, 103, 271,
Alnca, Alncak. 320.
Ergene. 252. 325, 327.
Amasya. 88.
Erzurum. 10, 97. stanbul. 10, 11, 12, 36,
Anadolu. 1, 5, 85, 86, 87,
Everek. 18. 17, 18, 96, 275, 326.
88, 242, 272, 317, 324.
zmir. 17, 18.
Ankara. 10.
Antalya. 14. F
Arafat Da. 144. K
Avrupa. 13. Frat. 61, 317.
Kbe. 36, 69, 133, 138,
Aydm. 115. 146, 148, 184, 222, 266,
Azerbaycan. 9, 13, 15, 85, G
319, 320, 323, 325.
86, 87. Giyln. 20. Kafda. 250, 325.
Kalecik. 16.
B
H Karaman. 273.
Badat. 322, 327, 330. Karanlklar diyar. 317.
Hac Bekt (kazas, tek Karesi. 85.
Banaz. 58, 59, 102.
kesi). 2, 11, 13, 15, 17, Kasr-al Ayn (Msr). 12.
Bayburt. 10, 230.
18, 19, 319, 323. Kastamonu. 88.
Belh. 324, 328.
Bursa. 8, 87, 323. Halep. 16, 222, 326. Kerbel. 45, 49, 63, 58,
Hama. 97. 60, 61, 62, 77, 113, 115,
C Htnili. 87. 163, 317, 329, 331, 333.
Keskin. 12.
Cezyir. 10, 14, 242, 262. Hayber. 56, 61, 77.
Kesriye. 14.
Hicaz. 83, 326. Kemir. 111.
Hind-ran. 320, 329. Krm. 15, 252.
aa Nahiyesi. 10. Hindistan. 81, 100, 107, Krehir. 322.
aldran. 13. 226, 253, 319, 321. Kzldeli ay. 122.
amlbel. 101. Horasan. 23, 77, 120, 121, Kzlrmak. 99.
amlca. 16. 226, 330. Kilitbahir. 13.
ankr. 21. Hoy. 9, 23, 269. Kfe. 45, 325.
orum. 324. Huseynovas. 56, 324. Kuds. 35.
Konya. 10, 273. Rumeli. 2, 5, 13, 85, 87, 78, 80, 90, 106, 114, 168,
Kseda. 97. 163, 324. 233, 328.
Rumelihisar. 18.
L U
S
Limni. 9. Uak. 323.
San. 326.
Loluva. 272.
Sarky. 20, 21, 273, 276.
-
Sffeyn. 93, 331.
M
Sinirkend. 20. skdar. 12.
Makedonya. 325. Sivas. 7, 58, 59, 88, 101.
Manisa. 243, 253. Sivrihisar. 20, 275. V
Mardin. 97. Stlce. 15, 17, 125.
Medayin. 329. Venedik. 229.
Medine. 222, 331. - Vidin. 222.
Mekke. 35, 178, 222, 272, ahneler Ky. 10.
320, 323. am. 45, 83, 222, 260. Y
Merdivenky. 9. ehitlik. 18. Yanbolu. 19.
Msr. 10, 69, 80, 222, 328, irvan. 86.
Yedikule. 10, 17.
332.
T Yemen. 51, 92, 93, 305,
Mora Yeniehiri. 10, 16.
326, 331.
Tahsini (ky). 10. Yenicevardar. 7, 13.
N Taht-al Kala (Tahtakale. Yeil Gl. 107.
Necef. 20, 56, 330. stanbulda bir semt). Yldzda. 103, 242, 257,
Nide. 271, 272. 197. 258.
Tanrda. 122, 330. Yldz yaylas. 59.
Tebriz. 269. Yozgat. 322.
R
Tekkeky. 8. Yukar cnib (iller. ran
Rm (Urum diyar). 50, Trhala. 16. Azerbaycan). 88.
56, 77, 94, 95, 105, 260, Trabzon. 88. Yunan. 64, 71, 84, 271,
262, 323. Tur (D a). 23,68,73,75, 317, 318, 321.
BBLYOGRAFYA
1. Abdal Ms Vilyet- (Sadeddin Nzhet: Trk irleri; C. I, Ab

Nmesi. dal Ms Mad. 2. 166-169) .*
2. Abdlbki Glpmarl. Kaygusuz - Vizeli Aleddin (st. Remzi K i-
tabevi; 1932).
3. Abdlbki Glpnarl ve Pir Sultan Abdal (Ankara niversitesi Ya
Pertev Nail Boratav ynlarndan; 1943).
4. Abdlbki Glpmarl Yunus mu Yalan Sylyor, yoksa Oratoryo
mu? (Ym Mec. Say 2, st. 1946).
5. Yunus Emre Dvn (st. Ahmet Halit Kita-
bevi, 1-2, 2-3. 1943-1948).
6. slm-Tiirk llerinde Ftvvet Tekilt ve
Kaynaklar (st. ktisat Fakltesi Mec. 11.
cilt. Ekim-Temmuz, 1950, No. 14).
7. Mevlndan Sonra Mevlevlik (st. nklp
Kitabevi, 1953).
8. eyh Seyyid Gayb olu eyh Seyyid Hu
seynin Ftvvet-Nmesi (ktisat Fakltesi
Mecmuas; No. 1-4. Ekim 1955 - Temmuz
1956).
9. Vilyet-Nme. Mankb- Hac Bekt- V el
(st. nklp Kitabevi, 1958).
10 . Mevln Celleddin (st. nklp Kitabevi;
III. basm, 1959).
11. Yunus Emre ve Tasavvuf (st. Remzi Kita
bevi, 1961).
12. A bdl-K aahir-i Ba Al-Fark Bayn-al Firak (Msr, 1328-1910).
dd (Ab-Mansr)
13. Adnan Erzi stanbul Ktphanelerinden Notlar ve Ve
sikalar (Belleten. Trk Tarih Kurumu. Cilt
X IV , Say 53. Ocak 1950).
14. Ahmed (Dukakinzde) Dvan (st. niv. Trke Yaz. 802).
15. Ahmed Adnan Saygm Yunus Emre, Oratoryo (Ankara, Mill Ei
tim Basmevi, 1946).
16. Ahmed ky (k Tevrh-i l-i Osman (kpaa-zde T ri
Paazde) hi. l Beyin otlariyle. st. Matbaa-i mire,
1332. Friedrich Giese basm, Leipzig, 1929).
17. Ahmcd Nigdi (Kad) Al-VaIad-al afyk v&-l Hafd-al Halyk (st
Sleymniye Ktphnesi; Ftih K. 4519).
Farsa.
18. Ahmed Refik Onaltmc Asrda Rfzlik ve Bektlik (st
Ahmed Halit Kitabevi; 1932). Trke.
19. Ahmed R ifat (Seyyid. Mirt-al Makaasd f D ef-al Mafsid (st.
Hac) brhim Efendi Mat. 1293).
20. Ak Paa Garib-Nme (Bu esere dhil olmyan ve ese
rin sonuna yazlan iirleri. Kitap Rif Yel
kencideki ba, sonu eksik mecmayla st.
niv. K. Trke Yaz. 121).
21. Azb Dvan (st. Rz Mat. 1284).
22. Dvan (st. niv. K. Trke Yaz. 2822).
23. Babakanlk Arivi.
24. Bst - Mankb-al Asrr Bahcat-al Ahrr (Bizdeki
yazma. 1017 de yazlm nshadan istinsah
ettiimiz nsha. X VII. yzylda yazlm bir
baka ve farkl nsha).
25. Burhan (Dervi. Abdal) - Hacm Sultan Vilyet-Nmesi (Bizdeki yaz ).
26. Cemli (eyholu) - Glen-i Uak (st. niv. Ktphanesi;
Trke yaz. 5680).
27. Cevdet Paa - Cevdet Trihi; XII. cilt (st. Matbaa-i Os
maniye; 1309). Trke.
28. Cvey (M elik-i At. - Trh-i Cihan-g (Muhammed ibni Abdl-
Aleddin) vahhb- Kazvn tashih ve hiyeleriyle. E.
F.W.G. bb. Memorial. c. I, 1329-1914). Fars
a.
29. Dertli - Dvan (st. Ta basmas).
30. Esad - ss-i Zafer (st. Matbaa-i mire, 1243).
31. Eref olu (Erefzde - Dvan (st. niv. K. Trk. Yaz. 2933).
Abdllh- Rm)
32. Fakyr ( Kalkandelenli) - Tarft (st. niv. K. Trke Yaz. 3051).
33. Fazlullh- Hurf - Cvidan-Nme-i K ebr (st. niv. K. Fars
a Yaz. No. 875).
34. Fenni - Dvan (Bizdeki kendi el yazmas).
35. Harb (Edib. Baba) - iirler, (Dr. Veli Behet Kurdoluya ait
mecma).
36. Him Baba (sk - Dvan (st. 1252).
darl. Celvet)
Dvan (st. niv. K. Trke Yaz. 782).
S8. bni Bibi (Nasireddin Tavrh-i I-i Seluk (st. Millet K. Emr,
Yahya-bni Muham
934. M. Th. Houtsma basm. Leide, E. J.
med)
Brill - 1902).
39. Kadimi (Baba. Ali R Alev-Bekt Nefes ve iirleri (st. Bele
za e)
diye Ktphnesi; orta boy; No. 131. Byk
bir gayretle toplanan ve iinde birok yan
llar olmakla beraber cidd bir alma mah
sul olan bu yazma mecmua, 1849 sahifedir
ve 1956 ylnda, Kadmnin Bursada l
mnden sonra vakfedilmitir).
40. Kk Abdal Vilyet-Nme-i Otna Baba. Vilyet-Nme-i
h (Ankara, Marif K. A 5, 3/4).
41. Mecd akaayk Tercemesi (Matbaa-i mire, 1269)
42. Mecma (K ronolojik trihleri muhtevi. st. Beyazt
K. 7912). -
43. Minorsky The Poetry o f Shah sml I. (School o f Ori-
ental and African Studies; University of
London) 1942. Cilt 10, cz 4.
44. Mhammed-al Radavi Ftvvet-Nme (931 Saferinde mellif ta
(eyh. Seyyid. Seyyid
rafndan yazlan nshadan istinsah edilen ve
Aledinolu)
Kitap Sayn Rif Yelkenciye id olan ns
ha).
45. Muhammed ibu-al Kavdu Akaaidi l Muhammed (R. Stroth-
Hasan-al Daylami
mann basm; st. Devlet Mat. 1938).
46. Mstakimzde (S ~ Risle-i Tciyye (Bizdeki yazma).
deddi Sleyman)
47. Nccm Dvan (Bizdeki el yazmas).
48. Nesimi (Seyyid) Dvan (st. 1260).
49. Nianc Melmed Paa Nianc Tarihi (st. 1279).
50. Niyzi-i Msr Dvan (Msr, Bulak - 1254. st. 1235, 1275)
51. mer (Karakazde. Nr-al Hd Li Man Iktad (st. Tasvr-i Ef
eyh) kr Mat. 1286).
52. Rhullah (Dervi) Bekta Nefesleri (st. 1340).
53. Sa'deddin (Molla. Said Makaalt- Hac Bekt Tercemesi (st. Be
Emre) yazt K. 464).
54. Sadeddin Nzhet Er sun Bektai irleri (st. Devlet Mat. 1930).
55. eyhoiu (Baba Ysuf) Kitb- Mahbb- Mahbb (zzet Koyunolu-
da. Manzum). Trke.
56. Thir (Bursal.) Osmanl Mellifleri (4 cilt. st. Matbaa-
m ire, 1333-1334).
57. Trb (Ali Dcdebaba) Dvan (st. Tophne-i mire Mat. 1294).
58. Vahid Mankb- Hce-i Cihan ve Netce-i Can
(st. niv. K. Trke Yaz. 9504).
59. VSrn Nazm- Nesr-i Vrn Baba (Kahire - Ta
basmas; 1290).
60. VValter Hmz Uzun Haan ve eyh Cneyd (Trkeye e
viren: Tevfik Bykolu. Trk Tarih Kuru
mu Yaym. 17, Seri No. 5. Ankara - 1948).
fil. Yemn Fazlet-Nme (Ahmed Hzr ve A li Haydar
basm; st. 1325-327). Trke. Manzum.
Olanca dikkatimize ramen bz yanllar olmutur;
zr dileriz. Ltfen yanllarn dorultulmasn! dileriz.
S a hife Satr Y a n l D o ru
4 29 eernin erenin
10 25 G e d a G ed
16 22 Turhala Trhala
. 21 Not: 1 Taptuklar T apduklular
37 6 Katma Fatma
53 25 can kan
54 17 T aky N a k y
56 17 Kultan Sultan
71 1 Efltun Efltun
75 22 be>e beer
87 7 K e y y id S e y y d
98 21 mee m eje
108 14 K e y y id S e y y id
109 21 g n l gnl
110 14 tazelndi tazelendi
122 16 Cfir fir
126 4 -6 um d e hlinde... umde, talibe E lin tek,
d ilin pek, be lin berk
tut d iy e te lk yn e d i
lir (Besinci sah'* kacak)
139 3 m ezarn da nazarnda
162 7 sne sen
162 15 h m ilin km ilin
192 14 A e s lu ll h R aslullh
2 00 22 a k a k
204 3 once onca
228 2 p d ja h la rz pfidjlarz
230 10 tekan* tekrar
238 10 e tm esinn e tm esinin
238 22 ka d n la r ka d nlardan
271 1 L V E L E K L V E L E R
317 4 H a sn a 'a H asan'la
323 40 A A li
Sa hife 168, satr 18 d e buldum , n sh a fark olarak bittim dir.

YUNUS EMRE
ve
TASAVVUF
Bu kitapta XIII.-XIV. yzyllarda
Anadolunun ktisad, tima, fikr
durumu incelenmi, byk ir ve
mtefekkir Yunus Emrenin mensub
olduu zmre, tasavvuftaki rol, d il
deki zellikleri, sanat ve yzyllar
boyunca tesiri, bilhassa Alev-Bekt-
, Melm-Hamzav edebiyatnn ku
ruluundaki kudreti, belgelere d aya
nlarak belirtilmi, bylece
YUNUS EMRE
zaman ve mekn erevesi iinde
gerek yziyle gsterilmitir. Yunu
sun dvnn ve Yunus yolunu gden
irlerin iirleriyle Barak Baba at-
hiyesinin erhini de ihtiva eden ve
REMZ KTABEV
tarafndan yaynlanan bu byk ve
lm eserin yazar
ABDLBK GLPINARLI
bu eseriyle Trk edebiyatnda, Yu
nus evresinde toplanan, dalga-dal-
ga yzyllara vuran tasavvuf nee-
sini lm bir tarzda incelemi, dile
getirmitir. Yazar, pek yaknda,
ALEVLK ve BEKTALK
adl byk eseriyle, fikir hayatmz
da yzyllar sresince canl ve esasl
tesirleri grlen bu meslei de, btn
akliyle ilim lemine sunacaktr.
F iy a t fOOLira
Remzi Krabevi

Abdülbaki Gölpınarlı - Alevi Bektaşi Nefesleri - Remzi

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Abdülbaki Gölpınarlı - Alevi Bektaşi Nefesleri - Remzi

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ALEV - BEKTA

ALEV - BEKTA NEFESLER

ALEV - BEKT NEFESLER

XIII. yzyl, Anadoluda, Trk diliyle meydana gelen edebiyatn bir

Yunusm adalarnda da, Yunus gibi z trkeyle, farsa ve arapa

X IV . yzyldan itibaren, dvn teknik ve estetiine dayanarak, yap

Zaman-zaman, halk irlerinden, dvan iirine zenen yar okur ya

Yalnz bu iki zmrenin ortasnda, fakat iki zmrenin de dnda ka

Bunlar, kafalaryla, insn anlaylaryla, grleriyle, hele insana ve

Tekke, bir yandan halka dayanmadayd, bir yandansa vakf, onu, bu

Bektliin de vakf vard. Fakat bu vakflarn pek az hkmete

Yenieriler, Bek t liin pirini, pr tanmakla Bektlerle prda olu

Yenierilerden Bekt tarkatine ve dier tarkatlere girenler vard.

Sonunda Yenierilerin oca sndrlm, Bektlik de hkmet ta

Bektlik, bu tenkilden sonra bir mddet gizlendi. Hac Bekta tek

Btn bu izhattan anlalyor ki Alevlik, bir tarkat deildir. Fa

Safavler, kurulu devrelerinden itibren, randa, tarkatlerin aley

Tiik dvn edebiyat, Arapa ve Farsa szlerle rlm yabanc

XIII. yzyln ikinci yansnda ve XIV. yzyln ilk senelerinde byk

Yunusun iirlerinde mistik karakter, byk irin insn gr ve

Bu ksmdan baka, halk edebiyatnda, bir de Varlk Birlii inancn,

Alev-Bckt edebiyat adn verdiimiz ziimre edebiyatnn kay

Alev-Bekt edebiyat, bu zmrenin geleneklerini, inanlarn, ara

Alev-Bekt edebiyatnda dnya sevgisi, yaaya ve dnya nimet

Btn bu hususiyetler, Alev-Bekt edebiyatna, o kadar canl ka

XVI.-X VII. yzyllardan sonra Alev-Bekt edebiyat, donuk bir hale

Biz, bu antolojide, hereyden nce iirlerin gzelliini gzettik. i

Antolojiyi nasl hazrladmz da bu suretle belirttikten sonra, iir

Abdal: Bu irin kim olduunu bilmiyoruz, ihtiml Pr Sultan Abdaldr.

Abdal Musa: Bektlerin rivyetine gre Hac Bektam amcas Haydar

Ali (D ervi): Osmanoullariyle Safavler arasndaki siyas rekabet za

A zb: Mehur Msr-i Niyzyi (lm. 1693), Limniye, srgne gtren

Azm: Hal tercemesine ve devrine it bir bilgimiz yoktur. iirlerinde,

Behll Dn: Hal tercemesine it birey bilmiyoruz.

Budal: Budal ve Kul Budal mahlslaryla iirleri olan bu irin de

Cesr: 1827 de sa olduunu, kendisinin bir yazsndan anlyoruz. M ev

Ccyhn: Erzurumludur. stanbulda, Yedikule Bekt Tekkesi eyhi

Dedemolu: Son yzyllarda yayan bir ir ola gerektir. Hal terce-

Dertli: Geredeye bir saatlik mesafede bulunan aa nahiyesine tbi

Dertli Kcm ter: Bu irin, bundan nceki Dertliden baka ve ondan da

Derun Abdal: XVII. yzylda yaam bir Bekt olduunu sanyoruz.

Er Mustafa: Kul Mustafa mahlsyla iirleri bulunan ir olsa gerektir.

Fedy: Bu ir hakknda hibir bilgimiz yok.

Fenn: Mora Yeniehirlidir. Bekt ve Hurf olan bu zt, babalk alm

Geda Muslu: Evliy elebi, halk irleri arasnda Ged M usluyu da

Gubr: Bu ir hakknda da bilgimiz yok.

Gvene Abdal: Gene Abdala baknz.

Hac Bekta: Hac Bekta mahlsm tayan iirlerin, Bektliin, ken

Hakk: 1925-26 da, Yenieriliin kaldrlmas zerine, Hac Bekta ken

Hamd: Kim olduunu bilmiyoruz.

K f u n hitb izhr olmadan

msrayla balyan nefesini bilmiyen Bekt yoktur diyebiliriz.

Edib Harab, aruzla ve heceyle gayet kolay iir sylerdi. Za

msrayla balyan iirini, Kaadiriyye tarikatini Anadoluda ya

Tecell evk- ddrn beni mest eyledi hayrn

lhsine ve bu lhdeki vnmesine karlk olarak yazd riv-

Him Mustafa Baba; Celvet eyhlerindendir ve skdarda, ndiye-

Haty: 1486-87 de dodu. Asl ad smaildir. XIII.-X IV. yzyllarda ya-

Hayreti: X V I. yzyl irlerindendir ve Mevlevi ir Ysuf Sne-kin

Hseyn: X VII. yzylda yaadn, Pr Sultan Abdaln dervii Kul

Kalender Abdal: Kanun Sleyman zamannda, byk bir isyan tertib

Karaca Almed: Bu mahls tayan iirlerin, Bekt geleneine giren

Kara Hanza: ok iyi bir ir olan Kara Hamzann, Cezyir leventle

Kararsz Veli: Kim olduu hakknda bir bilgimiz yoktur.