BCH

CNG T
Bch Cng T v gnh ht Hunh K

(Ngi nh ca Bch Cng t trc y tng lp rp ht

Hunh K bn cnh)
L ngi c ng thi v cng l bn b vi Hc Cng t Trn Trinh Huy Bc Liu,
Bch Cng t L Cng Phc hay cn gi l George Phc, l con trai ca c ph
L Cng Sng, ngi lng iu Ha, tnh M Tho, nay thuc phng 3, TP M Tho,
tnh Tin Giang cng ni ting khng km.
c ph Sng l ngi gc min Trung, khong thp nin 1880 vo lm qun trng
Chu Thnh, sau lm qun trng Ch Go v nh c ti y. L mt trong nhng ngi
c th lc trong vng thi by gi, c ph Sng tng i din cho tnh M Tho i d hi
ch bn Php v Bch Cng t c i du hc ti Php vo nm 1909. iu ny trong
iu C H Kim thi tp in nm 1909 c nhc ti.
V n l ngi m ci lng, nm 1926 Bch Cng t kt hp vi ng Nguyn Ngc
Cng lp gnh ht Phc Cng (tn ghp ca 2 ngi) v quy t nhiu o kp ni
ting thi by gi nh Nm Ph, Tm Danh, Tm Mo Nhng ch chng mt nm sau
th Bch Cng t tch ra v lp gnh Hunh K vi s tham gia ca cc ngh s: Phng
H, Ba Vn, Nm Ph, Tm Du, Nm Thin, Ba Thu, Ba ng, Chn Mm, Nm Kit,
Hai S, Hai N, T B, T Hlnne
Theo nhi u ti liu th y l gnh ci lng c quy m ln vng lc tnh Nam k
v khng thua g gnh thy Nm T ang ni danh lc by gi. Trong thi gian ny, Bch
Cng t cho xy dng rp ht cng vi tn Hunh K, bn cnh ngi nh ca ng ti M
Tho lm ni gnh ht biu din thng xuyn. n khi Bch Cng t b st nghip th
c ngi nh v rp ht u bn li cho ng L Ngc Chiu, l ngi giu c vng Ch
Go. V vy rp ht c i tn thnh rp L Ngc. Khong nm 1963, ng Chiu bn
li rp ht cho ngi khc v i tn thnh rp Vin Trng, n thp nin 1980 li c
i tn thnh rp M Tho. Rp ht hin vn cn trn ng inh B Lnh, TP M Tho,
nhng b b hoang t nhiu nm nay. Ring cn nh th sau nm 1975 c s dng
lm tr s UBND phng, hin nay l tr s Phng Vn ha Thng tin v Th thao M
Tho.
Cha thy ai ni chnh xc Bch Cng t b st nghip v l do g, ch bit rng ng
tiu tn rt nhiu tin v s nghip ci lng. Chng hn nh thi nhng gnh ht
khc u i bng ghe cho th Bch Cng t li sm mt lc ti 3 chic ghe c gn my
dng ch o kp i lu din v c trang b nh l du thuyn. Theo m t th chic
i u ch Bch Cng t c lu, pha trc c ct c v treo c vng, biu tng ca gnh
Hunh K. o kp th i chic th hai, c ngn thnh nhiu phng, nhiu ca s, c
bp n, ch v sinh Chic th ba th ch thy n, nhn vin phc v v c mt i
bng.
Mi khi gnh ht i ti u, Bch Cng t cho o kp ln b ng xp hng v bt tay x
giao vi chnh quyn s ti. Sau th ht, c ca on ht c ko ln v Bch Cng t
mc sng lc ra a ln tri n lin my pht! Trong lc o kp lo chun b cho m
din th i bng thi u giao hu vi i bng ca a phng, nhm thu ht khn gi ti
i xem ht.
V cho d th ng hay thua, i bn cng c chiu i v mi xem ht. Nh lu din
bng ghe nn thi d nhng vng ch qu xa xi nh Vnh Kim, Ba Da, Ci Thia
u c gnh ht ti. c bit trong hi k ca ngh s Ba Vn cng c nhc ti vic ny.
ng xem Bch Cng t nh ngi n, v c cng ng gp, to iu kin cho sn khu
ci lng pht trin.

(Rp M Tho hin nay)

V tung n khch nht ca gnh Hunh K l Git mu chung tnh, do Nm Thin
ng vai V ng S v Phng H vai Bch Thu H n su vo lng ngi dn lc
tnh thi . Khng ch li du n trong lng ngi dn min sng nc, gnh Hunh
K ca Bch Cng t cn thu ht c khn gi Si Gn. Trong hi k Ni tri trong nh
n mu, ngh s By Nhiu vit: n 3 gi chiu th v cc hng ca gnh
Hu nh K u ht. Nhiu ngi tht vng n bui ti mua cho c v m
mai. n nm 1930, do nh hng cuc khng hong kinh t th gii, i sng ngi
dn ht sc kh khn, nhiu gnh ci lng buc phi gii tn, trong c gnh Hunh
K. Khong 5 nm sau, Bch Cng t cho ti lp li nhng khng gy c ting vang. V
vy ng cho gii th, chm dt s nghip theo ci lng.
V trong giai on , nhng ngi nh Bch Cng t, nh thy Nm T (ngi nhp
cng vt liu t Php v t chc lp rp v kinh doanh my ht a thi ) c cng ln
trong vic pht trin ci lng Nam B.
Cui i
Lc cn h ng thnh, Bch cng t tng tuyn b ng s khng bao gi nh v ngi
khc. Nu c st nghip th ng s li xe hi ra Vng Tu v chy thng xung bin kt
liu cuc i. Nhiu ngi cho rng gi l n chi nhng thc ra Bch Cng t cng ch
lo cho gnh ht. Mc d vy ng cng vi Cng t Bc Liu li kh nhiu giai thoi.
Vng Hng Sn, trong hi k 50 nm m ht ca mnh cng vit: Ti c nhiu cm tnh
ring i vi Cu T.
Sau khi chia tay v i Phng H, Bch cng t ngy cng ln su vo nghin ngp. Ti
sn ln lt bn ht, ngi ta thy ng lang thang vn ng Thng (sau l vnTao
n). Mc cho cn nghin v i kht hnh h, ng khng h nga tay xin x hay nh v
ai.Sau ng c mt ngi thn mang v chm sc. l ng Nguyn Ngc Phi, mt
in ch t ch go, con trai mt ngi bn thn ca ng L Cng Sng, b ca Bch
cng t.
Cui nm 1949, Nguyn Ngc Phi a Bch cng t v v chm sc ti gia nh ng th
trn Ch Go. Nhng v hu qu ca nghin ngp, Bch cng t mt u nm 1950.
Theo ng Trng Ngc Tng th sau khi thnh danh, n ngh s Phng H nh li
nhng ngi tng l n nhn trc y nh thy tung, o din, b b tin ra xy m
m cho nhiu ngi. Trong c vic ci tng m c ph L Cng Sng v 2 ngi con
ca b vi Bch Cng t a v Si Gn. Ring m Bch Cng t th vn cn ti Ch
Go.
(Theo Wikpdia)
* * * * *
Bch Cng T v C Ba Tr
C u T Phc George gp c Ba Tr ln u khi n nh D T ng-L c bc. Ch
ny cng c cc c gi hng sang hay lui ti, nn cc cng t, con nh giu ti lui dp du.
Cc cng t y nh bi cu vui, n thua khng cn bit, ch cn i lng sn gi p. Gp
c Ba Tr ln u, xinh p nh tin, khng nhng cu T Phc George m lin m cu
Ba Qui, ni danh Hc Cng t, cng ang thm thung. H khng c c ch ghen tng
trc mt, nhng c nhng cch tung tin trc mt ngi khc, chng t mnh l
ngi ho hoa. Trong bi Cc cuc i ngoi hng Nam K th trc in trong sch
Nam K Lc Tnh tp I, chng ti c k li giai thoi hai cu cng t v tranh nhau ting
n to xi ln, v mun ly le vi gi p, nn mt cu (Ba Qui) t t giy Ngu (5
ng) cho cu T lm tin l, nay min ni thm. Trong bi y, chng ti cng nhc qua
nhng nt i cng v cuc i n chi ca cu T Phc George. Trong bi ny chng
ti s ni t m, nhiu giai thoi hn do chnh ngi nh ca cu T Phc George thut
li. Cng trong bi trc, theo li c Nguyn Vn Vc, cng t Phc George l con ng
c-Ph Mu, ng thi lm ch trn C lao Rng, trc ch M Tho, nay gia nh cho
bit, thn ph cu T tn l L Cng Sng.
B v chnh ca ng c-Ph Sng l ngi thuc dng di c Trng Vnh K, tc
thn mu cu T. ng c-Ph Sng c mt ngi v th, chnh l ch rut ca ba ng
Thi Minh Pht, Thi Minh t v Thi Minh Kim. Khi gi cu T qua Php du hc, b
v th c gi km cu em ca mnh l ng Thi Minh Pht. Lc bn Ty, ng Pht sing
nng hc hnh, u T Ti i, v nh lm C-mi, ri thng lm Huyn, v sau cng lm
c-Ph S ti dinh Thng c Nam K. ng Thi Minh Pht con nh ngho, nh b ch
c nhan sc, nn c anh r chu chung, gip cc em. V sau, ng Pht ci mt
ngi v qu G Cng, con ng huyn u, c nh ln ti ch M Tho.
Trong khi , cu T Phc George ham chi, ti ng y ch la c cc nh hng, tim
khiu v, nn khng c bng cp g ngoi bng cpnhy m! K v vai v, cu T
Phc George ku ng Pht bng cu, nhng v c hai ng trang la, v ng Pht em ca
ngi k mu nn coi nh bn b. Lc hc bn Ty, cu T cng t ra ho hip vi bn
b. Ai tng thiu c n cu sn sng gip .
V l , chi vi bn b, ai cng knh n cu. Sau 1945, ng Thi Minh Pht t quan,
qua Php sinh sng mi mt gn y. Ngi cung cp ti liu cho chng ti l b Thi
K.C., con ng Thi Minh t trc lm qun l nh thuc ty, gi ng Thi Minh Pht
bng bc v b th tht ca ng c-Ph Sng bng c rut. Cu T Phc George theo
nh ng b Thi K.C., sinh nm 1901 v mt trong thp nin 1950, nhng khng nh r
nm no. V tng t, cu T Phc George cao ln, trng tro, p trai, cho nn ngi
i gn cho cu m danh Bch Cng T phn bit vi cu cng t Ba Qui, con ng
hi ng Trn Trinh Bch l Hc Cng T v c nc da hi ngm en. Nghe ngi nh
k li rng khi v nc, cu T khng t bng cp g ht, nn thn ph l ng c-
Ph Sng tc gin. Khi xy nh, ng c ph bt cu gnh h cho th lm nh. Cu T
gin lm nhng khng dm ci cha.
Sau khi thn ph mt, li gia sn kch s, cu T mc tnh n chi, xi ph, v cu
khng lm ra tin, v cng khng bit gi tr ng tin. H cha m lm tin d, con ci xi
ph. cng nh l nh lut. C ngi tng thiu n xin cu mn g, cu cng cho,
khng bao gi t chi. Ra ng ti t, k hu ngi h, v s rn rn. Thm ch mt ln
c gnh ht Phc Cng qua Php nm 1931, cu tnh nguyn qua hng dn. Cu
em theo mt ngi u bp nu cho cu ba n tra m thi. Do tip xc vi nhiu
hng tr thc, qu tc bn u Chu, nn cu T n chi c tc phong ca mt nh qu tc
ng ngha.
Theo l i ngi thn ca gia nh tit l, trong thi gian gn hai nm du lch v n chi
bn Php (1931-32), cu T c mt ngi tnh qu tc, l Princesse Olga, ngi thuc
dng di Nga Hong Nicolai II. Lc y dn n chi qu tc, gi cu l ng Hong x
Galles (Prince de Galles), l tc hiu ca Thi t Charles sau ny. Trong ln gnh
Phc Cng qua Php biu din ra mt khn gi Php v Vit kiu vi cc v: Phng
Nghi nh, X n Bng Qy Phi, v T Tng. Sau gnh ht Phc Cng
cn n din ti hi ch Vincennes, By Nhiu, danh ti s 1 ng cp vi o Nm Ph
ang hi sng chi. Mi v ht ch din mt mn tiu biu c khn gi Php Vit rt
hoan nghinh.
Paris, mi ng y cu T u mc mt b khc nhau. C khi cu mc habit hay
smoking. Lc no Phc George cng i nn Flcher, ngm x-g, tay cm ba-ton bng
g mun bt vng. Ma lnh cu c thm o khoc ngoi. Hng ngy, cu v nhm bn ch
n ung ti cc nh hng danh ting vo bui ti, cn bui tra n ti khch sn do ngi
bp cu a t Vit Nam sang nu. Cu cng c mt thng xuyn ti nh hng Table des
Mandarins. Nhng m i d hi, cu hay khoc tay ngi tnh l cng cha Olga n cc
hp m Palermo khu Montmartre hay khu Saint Germain des Prs, khu Champs
lyse.
B n ngi Vit Paris ca cu T Phc George l Trng Vnh ng, con ca
Trng Vnh Tng, chu ni c Trng Vnh K, sau l Chnh n Hi Phng; Trn
Lm ng, sinh vin; Chu Mu, ngi thuc nhm Hong Tch Chu, mt thanh nin ho
hoa, ti hoa, n chi ng mc nh ngh ct may cc b ng mt thi (habit,
smoking) .. Chu Mu hc ngh may ct vi gio s James York, v ng lm th ph ct
may cho mt hiu may danh ting Versailles. Mi ngy cu T Phc George l mt
nh qu tc khc nhau. Khi l b tc, khi cng tc, khi hu tc.. v nhng m d hi,
cu T tht s l mt ng hong, cng cng cha Olga, cy inh ca nhng bui tic tng
sang trng. Mt bui chiu, cu T Phc George khoc tay Olga i ngang nh hng Coq
dOr, mt s thanh nin Php tr tui xn xao:
- Cho ng hong!
Trong 18 thng n chi u Chu, ng hong x Galles, cu T Phc George c mt
lch trnh hng cc lc th khp ni trn t Php.
Cc thng ma H, c u T cng cc bn li xe xung pha Nam, ngh h ti cc thnh
ph bin danh ting nh Canne, Nice nm ven b a Trung Hi. C khi cao hng, cu
T cng Olga vt rng Pyrnes qua Ty Ban Nha xem u b, hoc khiu v. Ban ngy
cu T tm bin, ngi du thuyn cu c. V m, cu v nhm bn b c mt ti cc hp
m sang trng. Ma ng, sau khi hng trn vn l Ging Sinh ti Paris, cu T thng
a Olga i trt tuyt ni Alpes, v n cc khu du lch, th thao ma ng. Cn lch
trnh n chi hng ngy trong gia nh k li t m, nhng cng tham kho thm ti liu
trong quyn My chng trai th htrc ca c Dng Thiu Thanh, mt ngi
trong nhm bn cu T, c bit:
- Cu T Phc George n tra ti phng ring trong khch sn, nhng thc n chnh
ngi u bp ca cu a t Si Gn qua nu.
- Kho ng 4 gi chiu, c nhm cu T n hp bn ti mt qun c-ph khu
Montmartre. Ti y, ch nh hng k sn hai bn di, tri thm n cu T.
- T 5 gi chiu, c nhm ko nhau i tr v cho ti 7, 8 gi ti.
- n mt nh hng quen thuc dng cm ti, thng l Tables des Mandarins, ri i
khiu v cho n 1 g khuya.
- n khuya xong, v khch sn thay (smoking hoc habit) ri la c n cc hp m
cho ti sng.
- Khong 6 gi sng, n im tm nh, thng l mn Soupe doignons.
- n xong, c nhm xung chi rng Boulogne cho thuyn, gii lao dng sc, ri
v htel ng n 2, 3 gi tra thc dy. Sau cu T ra vn hoa i bch b, th khng
kh trong lnh v lm vi ng tc th dc
Nm 1932, cu T v S i Gn lp gnh ht Hunh K, tng lu din khp min lc
tnh. C ln cu T a gnh ht ra H Ni trnh din, c cc bn cng nhm n chi
bn Ty lc trc tip n trng th nh mt ng hong. Hi cc i in ch thng
i ghe bu, sang lm l can, nhng ring cu T c sm mt chic du thuyn lm ch cho
ban tham mu gnh ht Hunh K, u tc trc di sng, trc ch M Tho.
Vo th p nin 1930, H Ni c phong tro i mi bo ch do nhm Hong Tch
Chu t Php v, gy nh hng ln lao. Nhm ny mang c k thut lm bo, ci tin li
hnh vn, cch mng l li lm bo c k, m ra mt thi i mi trong lng bo Bc H.
Tic thay Hong Tch Chu cht sm (34 tui), nn d nh v hoi bo ca tp on
Hong Tch Chu tan r. Vi bn trong tp on ny tch ra, lp nhm Dn Mi. H lp
Cu lc b Dn Mi, ban kch Dn Mi din cc v kch: Kim Sinh , Nng Ngha
T Thy , i Thiu Nin Trong hot ng ca nhm Dn Mi, c Cu Lc B
15 l ni bt hn c. Ti sao li gi l Cu Lc B 15?
Cu L c B 15 l mt nhm gm 15 thnh vin c chung mt quan nim, th vui, gii
tr v mt mc ch v v li c nhn. y l mt t chc phi chnh tr. C k khi nhn
vo thnh vin ca Cu Lc B 15, gm c na Php, na Vit d lun cho rng Cu Lc
B 15 l cng c, l m mu ca thc dn thi hnh ng li Php Vit hu m
thi gian thc dn ang n lc cao.
Th t ra, Cu Lc B 15 l mt tp hp ca cc thanh nin hc thc theo Ty phng
(trng Albert Sarraut, hay du hc Php), c a v cao trong x hi, c tin nhiu nh bit
lm n, tnh tnh ho phng, ci m, dn ch. Phn ln nhng thanh nin trc y
u c mt hoi bo mun lm vic ch li cho t nc, qu hong, nhng khi v nc,
va chm vi thc t, h thy mng c y xa vi, kh thc hin. tm li thot, h kt
hp vi nhau cng n chi, gii tr tiu khin theo kiu Ty phng. Cc thnh vin
ngi Php ca Cu Lc B 15 khng quan tm n chnh tr. H l nhng thnh phn tr
nhng c s nghip. Ni h thng lui ti l xm Khm Thin, nh hng Taverne Royal,
khch sn Mtropole, nh hng cm Tu Asia Ch nhn khch sn Mtropole, Jean tnh
nguyn dnh cho Cu Lc B 15 mt phng danh d c bit lm ni nhm hp v mt
phng thng hng n tip cc bn khch qu phng xa. Nhng thnh vin ngi
Php nh De Flers, Paul Leroy, Ren Pierre Hornet, l nhng ch ngn hng, k s, bc s,
sinh vin .. Cn pha ngi Vit gm cc ng Chu Mu (thng gia, Trng Vnh ng
(chnh n), nh Mnh Trit (ch n in Gia Lm), ng Phc Thng (k s, sau ny
lm B trng trong chnh ph H Ch Minh).
C m t iu l th l trong ni quy kt np, Cu lc b khng chp nhn cc quan li,
cc tn Ty thc dn bn x v nhng ngi ny c thi u c khng ph hp vi tn
ch ca Cu lc b. L mt thanh nin ho hoa, sng bn Php nhiu nm phong lu nh
ngh may ct u phc, ng mt cho gii thng lu, Chu Mu ni danh l mt cng t
x Bc. Anh l ngi hot ng hng hi, em li lung sinh kh mi cho Cu lc b. Chu
Mu thng n mc theo kiu dn qu tc Anh, cng tc, b tc Php, i nn da
gang, i giy ng, cm d, o nhung en khoc ngoi. i vi dn H Thnh vo nm
1930 1 mt iu mi m n lp d!
Ni qua l i t chc Cu Lc B 15 chng ta thy s khc bit trong cung cch n
chi ca thanh nin Bc H vi cc cng t Nam K. Thanh nin min Bc n chi sang
trng phi l ngi tr thc, c s nghip, hay chi th vui tp th (chi Golf, picnic)
trong khi cc cng t Bc Liu ca Nam K ch tm th vui c nhn, tung tin rt ph
phm, c bc, ht thuc phin, l nhng th vui sa o. Ni nh vy khng c ngha l
thanh nin n chi min Bc khng c bc, hay thuc phin. H n chi c phong thi ca
gii qu tc, xa ri ngi bnh dn, v lng qun cuc sng kh khn ca lp ngi ngho
kh. Chu Mu l ban thn ca cu T Phc George trong thi gian Php. Ln ny ra
Bc cng vi ban Phc Cng, cu T c Cu Lc B 15 n tip cc k trng th.
Khch s n Mtropole ca Jean, thnh vin cu lc b, tnh nguyn dnh ring cho cu
T mt cn phng danh d m khng ly tin v ngng m danh ting cu T. Nm y l
nm 1932, c ba bin c quan trng min Bc ng ghi nh:
- Gnh ht Phc Cng lu din H Ni Hi Phng.
- Kch mch (Hi ch Bch Yn ti H Ni.
- Ch phin trong vn Bch tho
- Gnh ht Phc Cng l mt i ban vi cc ti danh thng thng nh Nm Ph,
By Nhiu, T Anh, Nm Chu tng i lu din khp Nam Trung Bc, v tng em
chung i nh x ngi tn Paris, gy mt ting vang ln. Khn gi Php d khng hiu
ting Vit, nhng cng hiu i cng ngha nhng mn trnh din, nht l nim vn
ha Vit Nam. Ra tn H Ni ln u, gnh ht Phc Cng lm xn xao d lun t
Thng Long c. C o Nm Ph p lng ly nh mt n hong! By Nhiu, T Anh,
Nm Chu, mi ngi mt nt ring, li trong lng khn gi nhng hnh nh p,
ging ca mi rt kh qun Cc nh tai mt t Bc nh triu ph Bch Thi Bi, gia nh
Bch Thi Tng, Bch Thi Tam tip h nh khch qu v thn tnh nh n ngi b con
xa mi v. Cc v y thng em xe nh n rc o kp Ci lng min Nam i n
cm cc nh hng sang trng nht. Ln ny ra Bc, By Nhiu c Chu Mu tng mt b
habit mc, xut hin trn sn khu trong v o ngi qun t lm cho khn gi ngc
nhin thch th v cng. Ci mi ca cu Vng c min Nam, ging h m bun ca min
Trung, v ging ngm th ro rt ca min Bc l nhng c sn vn ha ca Vit Nam rt
ng c gi gn.
 - K ch mch (hi ch Bch Yn) l mt sng kin ca thc dn Php, mun cho dn
chng H Thnh bt ngt ngt v khng kh chnh tr mi xy ra (Cuc khi ngha m
mu ca Vit Nam Quc Dn ng), va lm tr vui cho dn thnh ph va gy qu x
hi. Mun t im cho Ch phin thm hng sc, cc ngh vin Hi ng Thnh ph H
Ni c sng kin mi hoa khi Bach Yn vo ban t chc, i din cho gii ph n. C
Bch Yn khng i din cho ai c v chc hoa khi y cng ch l danh t ca my ng
ngh khen tng c (Dng Thiu Thanh). Mun bit cuc thi hoa hu u tin c t
chc vo nm no, v ti u, chng ti xin lc thut li theo mt t bo c ng
hng c nim . Ngy nay cc cuc thi hoa hu tr nn ph thng, nhng nu cc c c
ngi hi bn cuc thi hoa hu ln u tin ca nc ta t chc u, ti chc nhiu v s
lng tng.
Ra H N i ln ny, cu T Phc George l thng khch ca nhm Cu lc b 15 v
l ci inh ca nhng d hi tic tng trn t Bc. Ti u cu T cng c nhng bn
b n tip trong khung cnh sang trong nh mt ng hong. Hi , cc ngi p, cc
cng t Bc Liu ni danh i u cng c v s theo bo v nh cc nhn vt quan trng
ca chnh ph lm garde corps. Ring cu T Phc George c n vi v s, lc no
cng theo cu bo v, sn sng n thua i vi nhng ai mun knh chng vi
cu, nh Puncher ngi Phi lai sau, v s Kid Demsey. Ring cu Ba Qui, c Batandier
lnh Ty ca Trung on thuc a lm b h, cn c Ba Pho tc Josphinc L Ngc c v
s Antoine Cng, tng h o vn nhiu v s trn cc v i lc tnh. Ngoi cc v s, i
u cu T cng c gia nhn sai vt bi bp.
Ni n cc giai thoi ca cu T Phc George, ngi ta thng nghe k li rng,
nm (1933) cu T Phc George dn gnh ht Hunh K t M Tho i lu din min
Ty, v gh tai ch Sc Trng, c dn theo mt ngi Php lm h v. Trong vai tr
garde corps cho cu T, hn lun lun eo khu sng lc hiu Browning 6 mm 35 k k
bn hng rt oai v. Sng sm hm , cu T t cm li chic xe th thao hiu Fiat, ch
ban tham mu gnh ht n n sng ti mt nh hng ng i Ngi Sc Trng. Chic
xe cu T u khng st l, b mt tn cnh st hch dch a phng sn si, i bin pht.
L mt ngi lch s ho hoa, cu T nhn nhn mnh c li nhng tn cn v ngi Php
lai y c v tc gin. Tn cnh st vn bin giy pht vi thi hng hch, lm cho v s
cu T ni nng bn chi th. Thy vy tn cnh st sng s, thch :
- My my c sng, dm bn tao khng?
Ngi cn v cu T phn trn:
- B con c bc coi, ti khng chc anh ta, nu anh ta thch ti, ti bn !
- My gii bn con . . c tao n!
Khng d n c, tn v s cu T lin rt sng bn mt pht cht cha. Tn cnh st
ng qu trn vng mu trc s kinh hi ca mi ngi. Sau , ngi cn v n s cnh
st np mnh. Nghe u ch my nm sau nh cu T vn ng xin, nn anh ta c tr t
do v tr thnh v s cho cu T n nm 1945. Khi Php tr li chim Nam K, ngi
cn v y tr thnh Cnh st trng mt qun G Cng! iu k trn y chng t
nhng ngi gn gi, phc v cu T bo v danh d cu T ht mnh, khng mun ai
xm phm n uy danh ca cu.
Trng hp c Ba Tr cng c mt ngi thn tn, khi no ra ng cng i cp k
vi c, c sai bo, hay bng xch c cho c. Ngi l mt c Xm lai, gc gc
 Tn Khnh tnh Th Du Mt. C c thn ph dy mn v Thiu Lm gia truyn.
Mt hm c Ba Tr v ngi xm y i ch Cu ng Lnh mua . Mt ngi lnh gc
(local garde) ngi ta quen gi m-t, hay ph-lt, cm gy, khng mang sng. Nghe ni
hi trc hn c i lnh cho Php bn Ty, nn khi hi hng c chnh ph thuc a
ban nhiu c n. Hn t ra hng hch, chc gho n h, con gi, n hng quyt, ai i
tin, hn chi, hay nh. Xut thn t dn anh ch nng dn t hc, hn l mng v lm
phch v mnh c cng trng vi Ty. Khi thy c Ba Tr l ngi n b p v c xm
i ngang qua, hn nhn trn trn. Ri khng dn c cn hiu sc hn ht hm hi:
- Ny c, i u m coi lch s qu h?
- ng n ni cho ng hong, khng c php chc gho phu n.
- C ni sao? Ti mun bp v c mt ci c khng?
Ni r i, hn bc ti hai tay nh m c bp nh hoa. Bt ng, c xm li li, ly
th, tht mnh vo ngi lnh. Hn ku ln ci ri ng xung bt tnh. Thin h
xm li coi rt ng. C Ba Tr mc c, lin ko tay c gi ln xe ko, i mt nc, b
mc tn lnh y nm sng soi di l.
Lc ny c Ba Tr tr thnh ngi tnh ca bc s n. ng n mn nh ring, lp
phng nh, xy t uyn ng vi c nh chim lm ca ring. Nhng c Ba Tr li nga
quen ng c, c rnh ri mit mi trong cc sng bc, ri gp cu T Phc George
trong khi c thua sch ti. Dp , cu T mi r c nn i min Ty chi mt chuyn cho
gii bun, v tm sng khc g li. Lc ny cu Ba Qi cng quen c vi c Ba, nn
cng ngm tranh ginh ngi p vi nhau. Chic xe sport Fiat ca cu T ch c Ba Tr
thng xung Cn Th v ngh ti khch sn Htel de LOuest ca nh t sn Trn c
Ngha, nm trn i l Delanoue, dn chng a phng cng gi l ng Kinh lp v
ni y thng t chc ht me lu. ng Trn c Ngha l mt ngi giu c ti Cn
Th, tng kinh doanh nhiu ngnh nh nh in, xe , phng ng v lp gnh ht Trn
c.
Vo khch s n, cu T i tm cho mt, ci chic c r ht xon tri gi 3000 ng thi
trn bn, bc v phng tm. Bn ra thy c B Tr eo chic c r vo ngn tay
va ci va ni.
- Anh T coi va ngn tay em qu n!
- Va th eo lun di, anh cho em .
Trong khi , cng t Ba Qui cng ang theo t m du c Ba Tr. Khi thy chic xe
cu T u trc khch sn, cu Ba Qui lin ln lu kim. Chm mt cu T ang hn c
Ba Tr, cu Ba Qui khng t ra kh chu hay ghen tng g c. Hai bn tay bt mt mng,
t ra cao thng v qu phi. My hm sau, v Si Gn, cu Ba Qui dn c Ba Tr n
tim bn ht xon danh ting trn lu thng x Charner, mua cho c Ba Tr chic nhn
ht xon ln gp i chic ca cu T.
(Ha Honh)
* * * * *
Bch Cng T v c By Phng H
T nm 13 tui, c By Phng H bt u vo ngh ca ht, tr thnh o chnh ca
gnh Ti ng Ban, kim tin nui m Th nhng hng nhan a trun, cuc i c
khng c mi tnh no trn vn.

GS Trn Vn Kh chc mng c By Phng H

trong l mng th 98 tui ca c
Ngay t nhng nm u n vi Ti ng Ban, sc p ca c lm ngn ng hai
ngi thy, mt ngi dy ca v mt ngi dy din: Hunh Th Trung v Nm Chu.
Khi Nm Chu ang m mi tnh cm cha kp ni ra th Hunh Th Trung tuyn b ci
c Phng H. Nm Chu tht tnh ra i. C By Phng H sng vi Hunh Th Trung c
mt ngi con ri chia tay v khng chu ni ngi chng sut ngy ngi trong qun ru,
nhng chuyn ngoi tnh, nhng trn n roi.
Khi Nm Chu ang lu lc vi mt on ci lng ngoi Bc, c tin c By Phng
H thi chng v chuyn qua
on khc. ng tr v, t m gnh ht Trn c vi hy vng ni li tnh xa. Nhng
tnh thm mt ln l chuyn. C By Phng H lm v ca Bch cng t v lp gnh
ht Hunh K.
Tr thnh b bu
B ch cng t tc L Cng Phc, cn gi l George Phc, con trai ca c ph x
M Tho L Cng Sng sau khi chim c tri tim ca c By Phng H b ra nm
trm ng tr n hoc , chuc c ra khi gnh Trn c, lp gnh Hunh K
hoc lm ch gnh. Thi y, giao thng cch tr, cc gnh ht lu din phi thu ghe
ln vn chuyn sn khu, cng nhn v o kp. Bch cng t trang b cho Hunh K
bn chic ghe chi, ba chic ch c, o kp v cng nhn, mt chic dnh ring cho
o chnh kim ch bu Phng H vi y tin nghi nh mt to lu i di ng.
C ti n bc, c phng tin, c By Phng H chiu m nhng o kp ni danh;
Hunh K thng lnh ngh thut sn khu ci lng khp Nam k lc tnh. Nhng ch
c by nm, Bch cng t sa vo con ng n chi sa o, bao nhiu tin ca ng nm
vo sng bc, tim ht, gi t. Hunh K suy sp, o kp ln lt b i, c By m hai
a con au m cng vi bn chic ghe chi nm chi vi di ch cu ng Lnh. Trong
cnh khn cng, mt ngi quen gip c m con i tm chng th gp Bch cng t ang
vui sng vi mt c gi khc, mt giai nhn ni ting tn l Marie Anne Nh khch sn
Minh Tn. ng khng quan tm n con m li trch mng c thiu lch s, lm nh th l
mt mt ng vi bn gi ca mnh. C nut nc mt ra v. Ri c hai a con ln lt
cht trn tay c trong cnh khng tin chy cha, c nh phi chia tay vi Bch cng t
lm li cuc i.
Ngi chng th ba ca c By Phng H l kin trc s Hong Phi, con trai mt quan
huyn G Cng, cng l bn thn vi Bch cng t.
Sau nm 1945, Bch cng t va b ph sn, va nghin ngp , va lm bnh ngt
ngho khng tin chy cha. Ngh n tnh xa ngha c, c By xin php chng em ng
v nui dng trong nh ti s 3 ng Ng Tng Chu, Si Gn. Nm 1950, Bch cng
t qua i trong cnh khng c t chn. C By li xin php chng a ng v an
ngh trn t nh chng G Cng, v nh ngi con ring ca chng trng coi m.
Hi v sao c chia tay vi ng Hong Phi, c khng ni. C ch ni l mt ngi tr
thc v t t.
Chuyn tnh bun v p

Phng H, Thanh Nga, Nm Chu trong v V v tnh ca son gi Nm Chu trn

sn khu Thanh Minh Thanh Nga nm 1958. nh: Hunh Cng Minh
V i ngh s Nm Chu, c By cho rng l mt chuyn tnh bun v p, c chp
chn, chp chn nh con l chuyn sut su mi nm. Nm 1953, ngu nhin c v
Nm Chu u qun tr li gnh Trn c. V Mc Qu Anh a ngi v ca Phng
H Nm Chu thnh i bn din n s mt ca sn khu ci lng. C cm nhn
l tnh yu, c hai trt cn tnh yu cho nhau qua vai din, nhng iu kht khao m
cha bao gi c ni vi nhau. Nhng khi bc ra pha sau bc mn nhung th c cm
nhn c nh mt chng nh mt vui, chng nh c cht hn ghen ca ngh s Kim Cc,
bn c, cng l v ca ngh s Nm Chu.
Bi t la gn rm ri s chy. C ri gnh Trn c, lng l ra i bo v hnh phc
ca bn mnh. C hiu tnh yu ca ngh s Nm Chu i vi c cng ngy cng su
nng. ng vit nhng v tung N du, Men ru hng tnh, Sn khu v khuya nh
gi gm, gii by, nh hn trch s lnh lng, bc bo ca c. Ngy ngh s Nm
Chu hp hi, c chy nh in, l lt trn tng bc cu thang trong bnh vin. Bt chp
s c mt ca mi ngi, c m chm ly ng, c go tht: Khoan, anh khoan hy i, anh
hy nghe em ni ri mi yn lng ra i, em bit anh hn em, nhng em khng phi l k
v tnh, em lm nh vy l em hy sinh v hnh phc ca gia nh anh, v v con anh. Anh
bit khng, ti gi pht ny em vn yu anh
 Ch ng, con, v c nhng ngi tnh cng ln lt i v bn kia th gii. Theo thuyt
gio ca nh Pht, khi ta sng, ci g ta cho th ci chnh l ti sn, li vi ta. Phi
chng, nhng th qu gi m c cho, chnh l nhng vai din, nhng mn sinh m
c nhc cng o to lm nn mt th h ci lng vng son, vang bng mt thi.
Mt ngi cha ngh s, mt ngha trang ngh s vi bn trm ngi m v gn bn trm b
hi ct, C nh ngi t nguyn i trc v sau, nu ko thi gian n tui 98 ny lm
iu , lm cho trn tnh trn ngha vi th h mnh v c th h chu con.Phi, tt c
nhng g m c cho, tt c v ang li vi c, by gi v mi mi.
(V c Danh)
* * * * *
Bch Cng T v Hc Cng T (Cng t Bc Liu)
M t ln, on Hunh K cng c By Phng H v Bc Liu biu din, Bch cng t
mi Hc cng t n xem. ang xem, Bch cng t mc thuc ht, v lm rt t giy
con cng (T 5 ng thi ), Bch cng t cui xung tm kim. Hc cng t thy vy
hi:
- Ch kim g vy?
- Ti ki m t con cng.
Hc cng t mm ci ni:
- ti t uc cho ch kim.
Ni ri Hc cng t mc t giy bc b l (T 100 ng) chm la soi cho Bch cng t
kim. B mt v qu nng, vn tung, Bch cng t mi ni:
-Toa chi moa mt c au qu. By gi nu toa ngon, toa vi moa cn mi ngi k u
xanh, ri ly tin nu, ai si trc ngi y thng?
- Hc Cng T p Ch cng vy na ka! y d, Ch mun chi h? c, vy ti
chi cho ch cht lun!
T i hm sau, Hc cng t cho tri thm t ngoi cng vo tn thm nh c mi
thc cho mt gia nhn cm uc soi ng, nghinh n phi on ca Bch cng t.
Cuc thi c t chc i snh nh ln ca Trn gia. La ca tin giy th rt km nhit,
ch chy nh, v th h nu ch rt lu trong s cng thng ca rt nhiu ngi chng kin.
Trn ai cng rn m hi ht, nht l nhng ngi trong gia nh h Trn. Cui cng, ni
ch Bch cng t si trc, Hc cng t nh thua cuc. Nhng Ba Huy tuyn b rng
ng ta thua trong danh d.
(Nguyn Thin)