Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
GENELKURMAY BAKANLII
ANKARA
ATATRKTEN ANEKDOTLAR
1
NDEKLER
indekiler ....................................................................................................... 1
ATATRKn t ve Uyarlar ..................................................................... 4
Neden ATATRK?......................................................................................... 5
lmez Bu Vatan ............................................................................................. 6
Ankaray Neden Bakent Yaptm? ................................................................ 7
Ya Kabiliyetsiz Bir Milletin Banda Olsaydm! .............................................. 8
Neler Yaplmaz? ............................................................................................ 9
Mustafa Kemal Paa ile Sylei..................................................................... 10
Aradaki Fark................................................................................................... 12
O Gelecei Plnlamt .................................................................................. 14
ATATRK ve Uygarlk ................................................................................... 15
ATATRK Kendisine Suikast Yapacak Adamla Kar Karya ..................... 16
Bir Gn ATATRK Gizlice Kkten Kat...................................................... 18
Ky Aasnn Silhl .................................................................................... 22
ATATRK, anakkale ehitleri ve anakkalede len Dman
Muharipleri ..................................................................................................... 23
ATATRKn Devletilik Anlay .................................................................. 25
Baretmen.................................................................................................. 25
Mustafa Kemal ve Doa Sevgisi .................................................................... 27
ATATRK ve Macera .................................................................................... 28
erefimle lmeye Hazrm............................................................................. 29
Kamsz Ynetim .......................................................................................... 30
ATATRKe Hakaret Eden Kyl .................................................................. 31
Geleneksel Dostluk Yoktur ............................................................................ 32
Devlet ve Brokrasi........................................................................................ 33
Bu Milletvekili Ayrcaln Hi de Beenmedim............................................. 34
Arada Hibir Fark Tanmayacaksn ............................................................... 35
ATATRKn Demokrasi Anlay ................................................................ 36
Soramazdn.................................................................................................... 38
ATATRKn Yarg Kararna Saygs .......................................................... 38
ATATRK ve Milletlerin Mutluluu ................................................................ 39
Pepe Ali.......................................................................................................... 40
ATATRK ve Bar ........................................................................................ 42
Reit Galipin Kafa Tutmas ........................................................................... 43
ATATRK ve Adalet ...................................................................................... 43
Bu Bayra Yerden Kaldrnz ........................................................................ 45
Bayrak inenmez......................................................................................... 45
Ne Diyorsun? ................................................................................................. 46
Bir Kar Sakal ............................................................................................... 47
te Benim Neslim Bunlar............................................................................... 48
ATATRKn Millete Gveni.......................................................................... 49
ATATRKn Eitlik Anlay ......................................................................... 50
ATATRK ve zgrlk .................................................................................. 51
ATATRK ve Trk Kadn.............................................................................. 52
Sat Kadn, ATATRK ve Kadn Haklar........................................................ 53
ATATRKn Liklik Anlay......................................................................... 54
Softalar ve ATATRK .................................................................................... 55
ATATRK Hayatta En Hakik Mrit limdir. Szn Nerede
Syledi? ......................................................................................................... 57
Yine Tepeler, Yine ldrrm ....................................................................... 57
ATATRKe Gre Hogrnn Snr ............................................................ 58
ATATRK ve Dnyadaki Mslmanlarn Geri Kal..................................... 59
tiraf Ederim ki Dmanlarmz ok alyor ................................................ 60
2
ATATRKn Din Hakknda Fikri................................................................... 61
ATATRKn Devrimcilik Anlay ................................................................. 62
Genelgeyle nklp Olmaz!............................................................................. 63
Ay.............................................................................................................. 64
Bir Hatra ........................................................................................................ 65
O, Yalnzla Teslim Olmad .......................................................................... 67
Bulunur........................................................................................................... 68
zr Dileme ................................................................................................... 69
Sylediini Yapard ........................................................................................ 70
ATATRK Reformlar 1919 Ylnda Tasarlamt .......................................... 71
Psikologdu...................................................................................................... 72
Fikir Danma ................................................................................................. 73
ATATRK ve Yeni Trk Harfleri Seferberlii ................................................. 74
Neden Genlik? ............................................................................................. 75
Balama ve Hogr................................................................................... 76
Trkiyeye Kin Yakmaz................................................................................ 77
ATATRKn Milliyetilik Anlay.................................................................. 78
zmir Yolunda ................................................................................................. 80
te Ben Anadolu Zaferini Bunlarla Kazandm ............................................... 81
Sen Gre Bilir misin? ................................................................................... 82
Hacer Nine ..................................................................................................... 83
ATATRK ve Annesi ..................................................................................... 84
ngiliz Kralna Verilen Ziyafet ......................................................................... 85
lmeyi Tercih Ederiz...................................................................................... 86
Generalle Asker Birdir.................................................................................... 87
Kuvay Milliye Neye Yarar?............................................................................ 88
Trk Askeri .................................................................................................... 89
Vatan Elden Giderse...................................................................................... 90
Bir de Onbam Grsn ................................................................................. 91
Dmandan Kalmaz.................................................................................... 92
Mustafa Kemal Paa ve Yunan Kuvvetleri Komutan Trikopis ...................... 93
te Trk Askeri Budur ................................................................................... 94
Mustafa Kemal Hakik Bir Trk Milliyetisi di ................................................ 95
Krk Asrlk Trk Yurdu................................................................................... 97
imdi Konuabiliriz......................................................................................... 98
Hatay Meselesi .............................................................................................. 99
Gemi Olsun Kral Hazretleri ......................................................................100
Yola Devam Edecekler ................................................................................101
ATATRKn Halklk Anlay ...................................................................102
Sevgisini Kaybetmekte Ne Anlam Var? ......................................................102
ATATRKten Bir Vefa rnei.....................................................................103
Hangi an, Hangi eref? ............................................................................105
Douundaki Olaanstlk........................................................................106
Millet Adamyd.............................................................................................107
ATATRKn Cokun Tezahrler Hakknda Bir Yargs..............................108
ATATRK ve Mill Birlik ...............................................................................109
Vatan in .....................................................................................................110
Bu Millet O Kadar Zengin Deil....................................................................111
Babasnn Tarlas .........................................................................................112
ATATRK ve Nbeti ..................................................................................113
Anadoluyu Dinlediniz mi? ...........................................................................115
ATATRKe Bir Kylnn Yant..................................................................115
Sultan Bac...................................................................................................117
3
ATATRKN T VE UYARILARI
Ben, manev miras olarak hibir ayet, hibir dogma, hibir donmu ve
kalplam kural brakmyorum. Benim manev mirasm ilim ve akldr.
Benden sonrakiler, bizim amak zorunda olduumuz etin ve kkl zorluklar
karsnda, belki gayelere tamamen eremediimizi, fakat asla taviz (dn)
vermediimizi, akl ve ilmi rehber edindiimizi tasdik edeceklerdir. Zaman
sratle ilerliyor, milletlerin, toplumlarn, kiilerin mutluluk ve mutsuzluk
anlaylar bile deiiyor. Byle bir dnyada, asla deimeyecek hkmler
getirdiini iddia etmek, akln ve ilmin geliimini inkr etmek olur.
4
Benim Trk milleti iin yapmak istediklerim ve baarmaya altklarm
ortadadr. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen
zerinde akl ve ilim rehberliini kabul ederlerse, manev miraslarm
olurlar.1
NEDEN ATATRK?
-En tannm Trkler, yabanc isimler tayorlar. bni Sina gibi, Elbiruni
gibi... Bu yabanc isimlerin karsnda, bunlarn Trk olduklarn kantlamamz
gerekiyor ve kantlamak iin de urap duruyoruz. Buna son vereceim ve bu
ie kendi admla balyorum!
1
Atatrklk (Birinci Kitap); Gnkur. ATASE Bakanl Yaynlar, Ankara,
1983, s. 283-289.
2
Kemal Arburnu, Atatrkten Anlar, stanbul, 1969, s. 60.
5
LMEZ BU VATAN
ATATRK byle bir zamanda yer yer ayaklanan Trk halkna nder
oldu; Ankarada Byk Millet Meclisini kurdu. Bir gn Mecliste syledii
nutkunu, air Mithat Cemalin bir manzumesinin u son beyti ile bitirdi:
6
snmez bir ateti. Bu kuvvet ve atei, her frsatta milletin her ferdine
alamakta esiz bir ustalk gsterirdi.3
3
Niyazi Ahmet Banolu, Nkte ve Fkralarla Atatrk, stanbul, 1981, s. 89-90.
7
hline getiren gcn dnyaya bir kere daha gstermek istedim. Bir gn
gelecek u orak tarlalar, yeil aalarn evirdii villalarn arasndan uzanan
yeil sahalar asfaltlarla bezenecek. Hem bunu hepimiz greceiz. O kadar
yaknda olacak .4
1937 ylnda bir Eyll akam, on arkada iki sandala binerek Floryada
geziyorlard. Bir aralk deniz kknden bir sandaln kendilerine doru
geldiini fark ettiler. Herkes grlty kesmiti. ATAmzn gr, ayn zamanda
mfik sesi duyuldu:
4
Muzaffer Erendil; lgin Olaylar ve Anekdotlarla Atatrk, Ankara, 1988, s.
158.
8
Genler hep bir azdan btn millet gibi kendilerinin de minnettar
olduklar bu gzel vatann gzelliklerinden onun sayesinde yararlandklarn
tekrar tekrar syleyince, ATATRK yine:
-ocuklar, der, ben bu inklb sizin babanzla, daynzla, ananzla
velhasl btn vatandalarnzla yaptm. Bu sizin hakknz. Ancak, gryorum
ki, bana kar gveniniz ok kuvvetli. Size bir soru soracam: Kabiliyetsiz bir
milletin banda bulunsaydm, bu inklb yapabilir miydim?...
lerinden Sadi adnda biri atlr:
-ATAm, der, siz kabiliyetsiz bir milletin bana gelemezdiniz. nk,
kabiliyetsiz milletten byle ef kmaz!...
ATA heyecanla ayaa kalkarak bu gencin elini skar ve:
-Bunu sylemenizi bekliyordum, der.5
NELER YAPILMAZ?
5
Banolu; s. 516-517.
9
oturanlar selmlad. Mustafa Kemal Paa, ta yan bana kadar geldii hlde
heybetli duruunu kaybetmeyen bu ihtiyarn hatrn soruyor, o da gvdesine
yaraan derin ve gr sesiyle teekkr ediyordu.
-Hayr Paam, ukurova cennet gibi bir yer. Bir eken yz biiyor. Allah
millete zeval vermesin. Bize tarla da verdiler, ayr da. Hamd olsun uaklar da
alkandrlar. Deil ukurova gibi bir yerden, tatan bile ekmeklerini
karrlar. Geimimiz padiahta bile yoktu. ok rahattk. Yalnz son gnlerde
iittim ki stanbuldaki rz krklar bizim Erzurumu Ermenilere vereceklermi.
Geldim ki greyim, bu namertler kimin maln kime veriyorlar?
Cevat Dursunolu6
6
Arburnu, Kemal (Der.); Atatrk, Anekdotlar-Anlar, 1960, s. 137-138.
10
baarya ulaacan nceden grmtr. Aadaki anekdot da ATATRKn
ileri grlln ve ngr yeteneini yanstmaktadr:
-Bitti Paam.
-Siz gene de byle bir soru sormu olunuz, ben de cevabm vereyim, fakat
yazmamak artyla.
-Nasl Paam.
11
tehlikesi birletirdi. imdi o eski rekabet braktklar yerden tekrar balayacaktr.
talyann da ba dertte. Onlar da her an bir i karklk yaayabilirler. Sonuta,
Anadoluda balayacak bir mill direnile hibiri mcadele edecek durumda deildir.
Byle bir mcadelenin tam srasdr.
-Paam, mill direni... Gzel, ama neyle? Hangi askerle, hangi silhla, hangi
parayla? Malesef Paam, kupkuru bir lden farksz oldu bu gzel vatanmz.
-yle grnr Refii Cevat Bey, yle grnr. Ama lden bir hayat karmak
lzmdr. l sanlan bu lemde sakl ve kuvvetli hayat vardr. O, Trk milletidir.
Eksik olan ey tekilttr. Bu tekilt organize edilebilirse vatan da millet de kurtulur.
ARADAK FARK
7
Sadi Borak; Atatrkn stanbuldaki Hayat, Kuleli Dergisi, 1996/1, s. 1-2.
12
gideceklerine inanyordu. Yani, kurtuluu teslimiyette gryor ve silhl bir
mcadeleyi asla dnmyordu. Asl korkusu silhl mcadeleye
bavurulacak olursa tahtn da elden gidecei endiesiydi. Kurtulu Savan
isyan hareketi olarak grmesinin nedeni de buydu. Milletine ve kendine gveni
olmayan Padiahtan farkl bir tavr da beklenemezdi. Aadaki anekdotta da
bu gerein alt izilmektedir:
Padiahn sanda mini bir masa zerinde gzel ciltlenmi kalnca bir
kitap, bir Osmanl tarihi vard. Pencereden Boaz, Boazn mavi sularnda
birbirine paralel dizilmi ve toplarn saraya evirmi olan dman sava
gemileri grnyordu.
-Tarihe geti!...
ATATRK yantlad:
Vahdettin:
13
ATATRK de devleti kurtarmak istiyordu; fakat dmanlara yaranmakla
deil, milletin bitmez tkenmez hrriyet ve istikll akn, cesaret ve fedakrlk
duygularn harekete geirerek...
O GELECE PLNLAMITI
8
Banolu; s. 86-87.
14
imdi bu genlerin hemen hepsi ayn okullarda okudular. Ayn
koullarda ya da yakn bydler. Yllardr ayn konular konuuyor,
paylayor, tartyorlar. Ama yine de, Zbeyde Hanmn sorularyla ayn
anlama gelen sorular var onlarn da iinde, bazen dayanamayp
akladklar!...
-Yeni bir ynetim biimi, yeni bir ordu, yeni bir toplum, diyor.
Nezihe Araz9
ATATRK VE UYGARLIK
9
Nezihe Araz; Mustafa Kemalin Ankaras, stanbul, 1994, s. 77-78.
15
ulusumuzun yolunu aydnlatt gibi, ulusumuzu uygarlk yolunda geri
koymaya alan dnce sahiplerine de bir uyar nitelii tamaktadr. Trk
ulusu bir btn olarak aadaki szlerin anlamn idrak edip onun gereini
yapt gn hi phesiz uygarlk leminde rakipsiz olacaktr. Bundan phe
duyanlar bilmelidir ki kendi yeteneklerini tanmayan ve kendisine gveni
olmayanlardr:
10
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 353-355.
16
yaammz sorguladmzda hepimizin, Keke duygularmla hareket edip
de u hatalar yapmasaydm. diyebileceimiz pek ok olay vardr.
-Evet! dedi.
-Hayr!
11
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 30-31
17
BR GN ATATRK GZLCE KKTEN KATI
Yzyllar, Trk halk ierisinde en ok Trk kylsnn ezilmiliine
tanklk etmitir. Trkiyenin gerek sahibi ve efendisi, gerek retici olan
kyldr diyen ATATRK, kylnn ihmal edilmiliini bir trl
kabullenememitir. Yaplm olan hakszlklar 1 Mart 1922de Byk Millet
Meclisinde yapt bir konumada yle dile getirmitir:
Efendiler!... Yedi yzyldan beri dnyann eitli lkelerine gndererek
kanlarn akttmz, kemiklerini topraklarnda braktmz ve yedi yzyldan
beri emeklerini ellerinden alp savurduumuz ve buna karlk her zaman
aalama ve alaltma ile karlk verdiimiz ve bunca zveri ve balarna
kar iyilik bilmezlik, kstahlk ve zorbalkla uak durumuna indirmek
istediimiz bu soylu sahibin nnde byk bir utan ve saygyla gerek
durumumuzu alalm.
Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren ATATRK bu szlerinin takipisi
olmutur. Devletin her kurua muhta olduu kurulu dneminde devlet
btesinin yarsn oluturan aar vergisini kaldrarak kyly vergi yknden
kurtarm, rnek iftlikler kurmak, ucuz kredi vermek, tohum datmak,
retime ynelik eitimi kylnn ayana gtrmek gibi hizmetlerle de
yzyllarn hakszlklarn biraz olsun gidermek iin almtr. Mesaj
deitirilmeden ksaltmalar yaplarak verilen aadaki anekdot; Trk
kylsnn gemiteki durumunu ve ATATRKn bu konudaki bak asn
yanstan dndrc bir rnektir:
Yl 1936
ATATRK, Selnik gnlerinde ocukluk arkada olan Nuri Conker ile
birlikte bir gn kkten gizlice bir otomobille ayrlr.
Yolda, otomobilin tentesini de atlar. Gzel bir eyll sonu akam;
sonbaharn tadn kararak, ekmeceye doru gidiyorlard. Hava lkt,
grnt gzeldi ve her ey dzeninde iliyordu.
Birden ATATRKn gzleri akam gnei altnda ift sren bir kylye
takld. Yal bir adamd bu. Ama sapann sapna iyice yapm, topraklar
yava yava deviriyordu. Fakat iftin bir yannda kz, bir yannda merkep
vard. Eit glerle ekilmedii iin sapan yalpa vuruyordu. ATATRK ofre:
-Dur!... dedi.
ndiler. ift sren kyl yoldan uzak deildi. ATATRK elini arka cebine
gtrp sigara tabakasn kard; sonra kylye seslendi:
-Kolay gelsin aa!...
Kyl bu sese ban evirmeden karlk verdi:
-Eyvallah, eyvallah...
ATATRK, batan seslendi:
18
-Atein var m, atein?
Bu kez kyl sesten yana dnd. ATATRK elindeki yanmam
sigaray gsteriyordu...
-Tiryakisin bey galiba? Tiryaki, tiryakinin hlinden anlamal...
-Eh... Kirbiti unutmuuz da...
ATATRK bir sigara uzatt, kyl de akma akp fitili ateledi. Tatl
bir yank kokusu tten fitilden sigaralar yaktlar. ATATRK:
-ler nasl aa? dedi. Bu yl mahsulden yznz gld m?
Kyl isteksiz isteksiz konutu:
-Tanrnn gcne gitmesin ama bey, bu yl yufkayd mahsl. Kabahatin
ac bizde, ac yukarda! -Parmayla gkyzn gsteriyordu -Biz ge
davrandk, yukars da rahmeti esirgedi, byle ite...
-Bakyorum, sapann bir yannda kz, bir yannda merkep koulu.
kzn yok mu senin?
-Var olmasna var ya, hdrellezde vergi memurlar sattlar...
-Hi vergi memuru kylnn retim aracn satar m? Olmaz byle ey!
Muhtara ikyet etseydin...
Kyl gld:
-Muhtar banda deel miydi memurun a bey?
ATATRK dudaklarn kemirerek konutu:
-Sen de kaymakama gitseydin!
Kyl iyice gld:
-Sen de benle gnl m eyleyon beyim, kaymakamn habar olmadan
bizim buralarda ku bile umaz. Geti o eski devirler. imcik ATATRKmz
var bamzda!
ATATRK konumay srdrd.
E peki stanbul urackta... Gideydin valiye anlataydn derdini... Onun ii
bu deil mi?...
-Brak u sagari allsen, biz onun buralardan ok gelip getiini grdk.
Yakasna yapsak, acep derdimizi duyurabilir miyiz?
ATATRK iyice giyinmiti! Ama kylnn konumas da ok houna
gidiyordu. Sordu:
-Adn ne senin aa?...
-Halil... Kylk yerde sorsan, Halil Aa derler...
Peki Halil Aa, bu senin iin beni baya meraklandrd. Benim
bildiime gre, bir iftinin retim arac elinden alnmaz. Sen aldlar diyorsun...
19
Hadi, kaymakam yle, vali byle diyelim, e peki bir Bavekil smet Paa var
bilir misin?...
-Bilmez olunur mu beyim!...
-Tamam yleyse, hemen her hafta stanbula geliyor, Florya Kkne
iniyor. Kk de urackta... Bir gn kapda bekleseydin de derdini dkseydin
ona... Her hlde aresini bulurdu.
Sen benim konumamdan holatn, gnl eyliyon galim. Ama bak inci
tutalm gittim vardm; beni o kapya komazlar ya...
Tutalm kodular koskoca smet Paamza gstertmezler ya!
Tut ki gsterdiler, ya ona hlimi nasl yanacam hele; o saarn saar,
hi iitmez canm!
-E peki, bakalm bu dediime ne bulacaksn! Demin, ATATRKmz
var bamzda dedin ya...O da koca yaz urackta oturup duruyor. Gitseydin,
ksaydn nne, anlatsaydn hlini. O da seni yzst brakacak deildi ya!...
Kyl iyice keyiflenmi, keh keh glyor, karsndakinin bilmezliine
acm gibi bakyordu:
-Sen ne diyon bey?... Mustafa Kemal Paa ATATRKmzn yzn
grmek iin peygamber gc gerek... Temin dedik ya, tut ki grdk, yiyip
imekten, iinden, gcnden ban kaldrp bizim kzmzn arkasndan m
seyirtecek?...
ATATRK kylnn omzuna elini koyarak:
-Senden holandm Halil Aa, dedi. Bir gn kyne de gelir, bir ayrann
ierim. Ak yrekli bir vatandasn. Ama yine de sana sylyorum, hakkn
kimsede brakma, ara!...
Dnp arabaya bindiler. Halil Aa, onlar uurluyordu:
-Meraklanma beyim, evellallah he kimse bizim hakkmza el
dediremez. Devlet borcudur, denecek!... Ekime ge davranmn gk
rahmetini esirgemi, dinler mi devlet baba?... Hell olsun!...
Otomobil hareket etti. Bir sre gittiler, sonra ATATRK Nuri Conkere.
-Bir uygun yerden dnelim, tad kat bu iin! dedi. Dndler. ATATRK
susuyor, dnyor, sigara stne sigara yakyordu. Yznde ince bir keder
vard.
-Yahu ocuk, u Halil Aann vergi borcundan kzn satmz,
merkeple ift sryor; hl da devlet baba diyor. Ne mbarek millet bu
millet!...
ATATRK yavere:
-imdi, dedi, stanbulda ne kadar bakan, milletvekili varsa, bunlarn
hepsini telefonla bulacaksn! Bu akam kendilerini yemee bekliyorum. Ayrca
Vali Muhittin stnda ile, Bavekil smet Paay bul, onlara da haber ver.
20
Yaver odadan kt. ATATRK Nuri Conkere dnd:
-Beri bak Nuri!... imdi sen de bizim ktmz araba ile kp o Halil
Aay bulacaksn. Ona benim kim olduumu syleme. Tccar, zengin bir
adam falan dersin. Seni sevdi, sana kz alverecek diye bir eyler syle,
kandr. Kukulandrmadan al gel buraya.
O akam ATATRKn sofrasnda Babakan smet nn, bakanlar,
milletvekilleri, stanbul Valisi Muhittin stnda yirmi be kii kadardlar.
ATATRK bir ara:
-Bu akam soframza Efendimiz gelecek dedi. Kendisine nasl
davranacanz grmek isterim!...
Halil Aa kapdan grnnce. ATATRK ayaa kalkt. Kalkmas ile
btn sofra gr diye ayaa kalktlar. ATATRK:
-Ho geldin Halil Aa! dedi. Sonra masadakilere dnp tantt. te
beklediimiz efendimiz!
Conker, Halil Aay ATATRKn sa bana oturttu, kendisi de ayrlan
sandalyeye geti. ATATRK sofradakilere, o gn kkten Conkerle birlikte
nasl ktn, Halil Aay, bir yannda kz, bir yannda merkeple ift
srerken nasl grdn sigara yakmak bahanesiyle nasl kendisiyle
konutuunu ayrntl bir biimde anlattktan sonra:
-Efendimizin hlini grdnz beyler? Devlet size byle davransa, ne
yaparsnz?
Mbarek millet bu, adam millet! imdi onun karsnda adam olmak
bize dyor.
Sofrada kesin bir sessizlik vard. Gzler ATATRKe dnmt.
-Halil Aann kzn satp retimi aksatan kanunu ya biz yaptk, ya da
bizim yaptmz kanun yanl yorumlanarak Halil Aann kzn satyor.
kisi de bence bir... Byle bir kanun yaptysak, memleket karlarna aykrdr,
nasl yaparz? Eer yaptmz kanun byle yorumlanyorsa hkmet nasl bir
ynetim iindedir? Sonra unutmayn ki, olay stanbulda geiyor. Bunun Van
var. Bitlisi var. Ky bucak ilesi var, acaba oralarda neler oluyor? Bu ark iyi
dnmyor beyefendiler!
Biz cumhuriyeti ss olsun diye yapmadk; halktan yana bir idare kurmak
iin yaptk. Hkmetin mfettileri var, valileri var, kaymakamlar var, bunlar
Halil Aann kzn vergi borcundan satyorlar. Yaptklarnn ne demek
olduunu elbette bilmeleri gerekli... Bunlar, size hibir ey sylemiyor, Halil
Aann kzn satp vergi gelirini ikin gstermeye alyorlar!...
Ne demektir bu?
21
Biz cumhuriyeti anlatamamz beyler, bundan bu kyor!12
KY AASININ SLHLII
XIX. yzyla kadar toplumlarn hayatnda daha ok din deerlerin
belirleyici olmas nedeniyle ulus bilincinin nemli bir yeri olmamtr. Bu
nedenle birok ulus kendi dilini, inan sisteminin doup gelitii toplumun dili
yararna ihmal etmitir. Ayn ihmali Trk kltr deerlerinden uzaklam olan
Osmanl ynetici ve aydnlar da gstermilerdir. Trkenin yok olmas
pahasna lkede Arapann bilim, Farsann edebiyat dili olarak
kullanlmasna izin verip nclk etmilerdir. Bu durum bir taraftan eitimin
yaygnlamasn nleyip halkn cehaletine neden olmu, dier taraftan kendi
halkndan kopuk, onun deerlerinden uzaklam, Arap kltrnn rn
olmayan her eyi kfr kabul eden, Arapn kendisini de dilini de kutsal gren
bir aydn tipinin domasna neden olmutur.
Arapnkini Arapa, Aceminkini Aceme geri verirsek, bize uzun kollu bir
Buhara hrkasndan baka bir ey kalmaz.
Trkn ana yurttan ayrld zaman dil varln uzun kollu bir hrkaya
benzetenlerin bu mantk zavalllna ATATRK acrd. O, Trkn her eyine
inand gibi dilinin de yeterliine, enginliine sonsuz bir inan beslerdi.
Tarihin akn oradan oraya evirmi, yer yer bunca uygarlk ocaklar kurmu
bir ulusun dili bu denli yoksul olabilir mi idi? diye soruyor ve szn aa
12
smet Bozda; Atatrkn Fikir Sofras, Tekin Yayn Evi, stanbul, 1999, s.
23-45.
22
yukar yle tamamlyordu: "Araplarla tanncaya dek Trkn devlet,
hkmet, hukuk, adalet gibi uygar kavramlara; eref, namus, insaf, vicdan gibi
yksek duygulara birer ad vermemi olmas dnlebilir mi? Belli ki her
ulusta grld zere Trkn de tarihte gaflet anlar olmu, birok
varlklarna ve bu arada diline de bakmaz olmutur. Biz imdi ulusal
benliimize kavutuumuz gibi z dilimize de kavuacaz.
13
Mehmet Ali Aakay; Atatrkten 20 An, Ankara, 1972, s. 13-15.
23
diyeceksin. Mehmetik antnn banda, btn yeteneinle konuacaksn.
Burada rahat ve huzur iinde yatnz, diyeceksin. Siz olmasaydnz, siz
gslerinizi elik kalelere siper etmeseydiniz, bu boaz alr, stanbul igal
edilir, vatan topraklar istilya urard, diyeceksin.
24
syletmektedir. Yurtta bar, cihanda bar... ATATRKn bu szn dnya
milletleri arasnda dmanln unutulmasndan ald nasl belli!14
14
Erendil; s. 85-86.
15
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 109.
25
BARETMEN
16
Banolu; s. 92-93.
26
MUSTAFA KEMAL VE DOA SEVGS
27
anlattrmak istediimde, o gnk program denetilerinden biri, Mustafa
Kemal alamaz. gibi ac bir gerekeyle, metinden o paragraf kartt.
Nezihe Araz 17
ATATRK VE MACERA
17
Araz; s. 13-16.
28
Byle bir hareket btn Avrupay aleyhimize birlemeye sevk eder.
Byk bir mcadele iyi bir biimde sona erdi. Tehlikeli bir maceraya
atlamam.
Yirmi kii kadar vardk. ATATRK, etrafnda baz kiilerle birlikte geldi.
Kede bir sandalye vard. Selm verip oraya oturdular ve bize memleketin
kurtulu yolu hakknda hibir ekilde unutamayacam u aklamada
bulundular:
18
Arburnu; Atatrkten Anlar, s. 195.
29
hayatm, hibir zaman milletimizden stn grmedim ve grmeyeceim. Her
an memleket iin erefimle lmeye hazrm.19
KAMISIZ YNETM
19
Banolu; s. 370-371.
30
Yanlarna yaverlerini de aldlar. Hep birlikte tramvaya gittik. Bir
srcden baka kimse yoktu. ATATRK srcnn yanna yaklap sordu:
-Biz grmedik...
-Ben de senin gibi bir idareciyim. Ben de yz binlerce insan idare ettim.
Onlar lme giden yola seve seve sevk ettim. Fakat bir tanesine bile kam
kullanmadm.20
20
Hadi Besleyici; Atamz Atatrk, Dilek Yaynevi, Ankara 1980, s. 88-89.
31
sahip olmalar gerektii ynndeki dncelerini yanstmas asndan
nemlidir:
ATATRK sordu:
-Hayr...
-Ben Trablusta iken imitim. Pek berbat ey. Kyl bana az kfretmi.
Siz bunun iin mahkemeye vereceinize, ona insan gibi sigara imeyi
salaynz.
21
Hilmi Yceba; Atatrkn Nkteleri-Fkralar-Hatralar, stanbul, 1983, s.
87-88.
32
atmalarnn belirlediinin farknda olduu iindir ki Trk ulusunun
kurtuluunu Ya istikll ya lmde grmtr. te iki ynetici arasndaki fark:
Birinin dnya gereklerinden uzakl devletin paralanmasn hazrlarken,
dierinin gerekilii yeni bir devletin gl temeller zerinde douunu
salamtr. Aadaki diyalog ATATRKn devletler aras ilikilere ynelik
dncelerini yanstan gzel rneklerden birisidir:
-Sen syle bakalm tarih hocas... deyince hemen ayaa kalkarak yant
verdim:
DEVLET VE BROKRAS
22
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 137.
33
ilerinden alkonularak, cretsiz olarak zorla altrlrlard. Her ne kadar bu
uygulama devletin resm anlay olmasa da .yneticilerin ynetme anlaynn
bir paras olmutu.
-Vali bey, dedi, Corve nedir bilir misiniz? yle ise ben syleyeyim:
Angarya demektir. Ve unu da bilmeniz lzm ki, hibir vatanda kanunsuz
olarak toplayamaz, onu almaya zorlayamazsnz. Cumhuriyette angarya
diye bir ey yoktur.
Muzaffer Kl23
23
age.; s. 219-220.
34
kalknmann yolunu aar. Aksi durum tembellii yaygnlatrarak toplumu
yoksullua ve geri kalmla mahkm eder.
Bir sre sonra, her eyden habersiz olan kondktr, ATAnn bulunduu
kompartmana geliyor. Kafileyi grnce ekilmek istiyor. ATA hemen
sesleniyor:
ATA hayretle:
24
Banolu; s. 375.
35
ARADA HBR FARK TANIMAYACAKSIN
F. Rfk Atay25
25
Besleyici; s. 100-101.
36
zgrlklerden doan bunalmlar ne derece byk olursa olsun baskdan
doan sahte gvenlikten daha tehlikeli deildir. szyle de dnce
zgrlnn toplumun gvenlii asndan gerekli olduuna iaret etmitir.
Aadaki anekdot ATATRKn bu konudaki yaklamn gstermesi
asndan nemlidir:
37
yararlanacaz, demi ve Srr Beye de ayn suretle cevap verilmesini fakat
ona telefon etmeye gerek olmayp grd zaman sylemesini emretmiti.
SORAMAZDIN
Vedat Tr27
26
Kl Ali; stikll Mahkemesi Hatralar, stanbul, 1955, s. 97-98.
27
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 82.
38
ATATRKN YARGI KARARINA SAYGISI
28
Aakay; s. 32-33.
39
gre bir lkenin huzur ve bar ierisinde yaayabilmesi ancak dnyada
barn salanmasyla mmkndr. Dnya barna hizmet etmek ayn
zamanda kendi barn iin de almaktr. Kavgann ortasndaki bir insann
huzurlu olabileceini dnmek nasl ki mmkn deilse, barn egemen
olmad bir dnyada da bir lkenin huzurlu olmas mmkn deildir. Bara
katknn nemini vurgulamas asndan ATATRKn aadaki szleri son
derece nemlidir:
Btn insanlk lemi bir vcut ve bir milleti de bu vcudun organ kabul
etmek gerekir. Bir vcudun parmann ucundaki acdan dier organlar
etkilenir. 29
PEPE AL
29
Erendil; s. 84.
40
etmek adna bu duygunun kullanlmasnn, sevgiyi ve dostluu kirlettiine
inanrd. O, nderliini kiilerin zel sorunlarn zme noktasnda deil, tm
halkn sorunlarn zme noktasnda adna yarar bir tarzda kullanmtr.
Doru, ahlak ve insan olan anlay da budur. ATATRKn kara
dayanmayan dostlua verdii deeri yanstmas bakmndan aadaki
anekdot ilgin bir rnektir:
-Ali, dedi. Yine bana eski gnleri hatrlattn. Sa ol, din kal Ali!
Ali atld:
41
ki ay sonra ATATRKten Gllceli Pepe Aliye imdi evinin duvarnda
asl bulunan mektup geliyor. Mektupta ATATRK diyor ki:
Ali
Musa Ata 30
ATATRK VE BARI
30
Arburnu; Atatrkten Anlar, s. 102-103.
31
Ruen Eref naydn; Atatrk zleyi, Kltr Bakanl Yay., Ankara,
1981, s.18.
42
Bar milletleri refah ve mutlulua eritiren en iyi yoldur. Fakat bu
kavram, bir defa ele geirilince devaml bir zen ve dikkatli her milletin ayr
ayr hazrln gerektirir.
32
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 377-381.
43
-Cumhurbakan hazretleri kendileri varm gibi sofrann devamn rica
ediyorlar.
ATATRK VE ADALET
ATATRK:
ATATRK:
33
Banolu; s. 227-228.
44
Gen Adliye mfettii srar eder.
Mfetti:
Beni ahit gster. Onda yeni deliller var diye iddia et. Ben mahkemeye
gelir ahitlik ederim. der.34
34
Hseyin Yldrm (Der.); Atatrk Anlamak, Ankara, 1998, s. 54.
45
-Bu korkun manzara btn insanl utandrabilir. Ama bu, meru bir
vatan savunmasnn doal sonucudur. Fakat Trkler baka milletlerin
vatanlarna ayn eyi yapmayacaklardr. Bizi buna zorladlar.
Muzaffer Kl35
BAYRAK NENMEZ
NE DYORSUN?
35
Besleyici; s. 113-114.
36
Arif Hikmet Par M. Agah nen; s. 106.
46
yargsz infaz diye tanmlanan hukuk d uygulamalarn yaplmasn doru
bulmamtr. Gerek Kurtulu Sava dneminde gerekse Cumhuriyet
dneminde ada bir devlet adam sorumluluu ile hareket ederek lkede
yasalarn stnl ilkesini yerletirmeye almtr. Kuralszl ve yasa
tanmazl kahramanlk gibi karlayan her trl anlayn karsnda
olmutur. Aadaki anekdot bu yaklamn gzel bir rneidir:
Cevat Dursunolu37
BR KARI SAKAL
37
Arburnu; Atatrkten Anlar, s. 308-309.
47
ATATRK, bilime ve bilgeye sayg duyar, lkesi ve insanlk yararna
retenleri takdir ederdi. O Trk kltrnn sevgi ve hogr pnarndan
beslenmi olan dnceleriyle bilge insanlara hep saygyla yaklamtr.
Aadaki anekdot onun bu gzel anlayn yanstan dndrc bir
rnektir:
Tarihi Ahmet Refik, bir sre nce bir tartma nedeniyle ATATRKle
aralarnda meydana gelen gerginliin, yakn evresindekiler arasnda bir
dedikodu konusu yapldn biliyordu.
38
Arif Hikmet Par - M. Agah.nen (Yay.haz.); Atatrk Anlamak, stanbul,
1981, s. 100.
48
arasndaki sevgi bann ne kadar gl ve iten olduunu yanstmas
bakmndan olduka gzel bir rnektir:
Fethiye Kngl39
39
Besleyici; s. 99-100.
49
ATATRKN MLLETE GVEN
40
Falih Rfk Atay; ankaya, stanbul, 1969, s. 318.
50
deil hizmetlerine gre deerlendirir. ATATRK yaam boyunca insanlar bu
esasa gre deerlendirmi, grevini sorumluluk bilinciyle yrten insanlar
hem takdir etmi, hem de onlara sayg duymutur.
ATATRK VE ZGRLK
41
Said Terziolu; Yazlmayan Ynleriyle K. Atatrk, stanbul, 1963, s. 43.
51
Bir millette onurun, saygnln, namusun ve insanln meydana
gelebilmesi ve devam ettirilebilmesi, mutlaka o milletin zgrlk ve
bamszlna sahip olmasyla mmkndr.
Bir toplum, bir millet erkek ve kadn denilen iki cins insandan oluur.
Mmkn mdr ki, bir kitlenin bir parasn ilerletelim. Dierini grmezlikten
gelelim de kitlenin tm ilerlemeye olanak bulabilsin? Mmkn mdr ki, bir
toplumun yars topraklara zincirlerle bal kaldka dier ksm gklere
ykselebilsin? phe yok, ilerleme admlar iki cins tarafndan beraber,
42
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 177-181.
52
arkadaa atlmak ve ilerleme ve yenileme sahasna birlikte kesin aamalar
yaptrmak lzmdr. Byle olursa inklp baarl olur. Memnuniyetle
grmekteyiz ki, bugnk gidiimiz gerek ihtiyalara yaklamaktadr. Herhlde
daha cesur olmak gerei aktr.
43
age.; 331-335.
53
Bir souk ayran ier misiniz? dedi.
Ne zaman dodun?
Nasl olur?
Daha sonra Sat Kadn Byk Millet Meclisine giren ilk kadn
milletvekili olarak grmekteyiz.44
44
Terziolu; s. 22-23.
54
Liklik, bireyin inan zgrlnn tannmas ve bu zgrln
korunmasdr. Dinsel inancndan dolay bireyin ayrcalkl davranlarla
karlamamasdr. Yasalar nnde bireylerin dinsel farkllklar gdlmeksizin
eit olmasdr. Liklik kartlarnn tahamml edemedikleri gerek, likliin
inan zgrln herkes iin ngrmesidir. ATATRKn liklie ilikin
aadaki szleri bu gereklerin ifadesidir:
SOFTALAR VE ATATRK
45
Atatrklk (Birinci Kitap); s111.
55
gstermitir. Ahlk cinsellie indirgeyerek hem slmiyete hem de Trk ahlk
anlayna ktlk eden yobazlara kar, ATATRKn tavr ve davranlarn
yanstmas bakmndan aadaki anekdot mesaj niteliindedir:
-Mazhar Mfit.
-arn onu!...
56
-Fakat onlar niin ayr sralara oturttunuz? Siz kendinize mi
gvenemiyorsunuz, yoksa Trk kadnnn faziletine mi? Bir daha yle ayrlk
grmeyeyim! Anlald m?
NEREDE SYLED?
Efendiler,
Dnyada her ey iin, medeniyet iin, hayat iin, baar iin en hakik
rehber ilimdir, fendir. lim ve fennin dnda rehber aramak gaflettir, cahilliktir,
doru yoldan sapmaktr. Yalnz ilmin ve fennin yaadmz her dakikadaki
safhalarnn geliimini anlamak ve ilerlemelerini zamannda takip etmek
arttr. Bin, iki bin, binlerce yl nceki ilim ve fen dilinin izdii kurallar, u
kadar bin yl sonra bugn aynen uygulamaya kalkmak elbette ilim ve fennin
iinde bulunmak demek deildir. ok mesut bir duygu ile anlyorum ki hitap
ettiklerim bu gerekleri anlamlardr. Mutluluum artyor. retmenlerimiz,
eitim ve retiminden sorumlu olduklar yeni nesli, gerein klaryla
46
Yldrm; s. 77-78.
57
donatlm bir ekilde yetitireceklerine sz vermilerdir. Bu hepimiz iin onur
verici bir durumdur.47
47
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 63.
48
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 162.
58
toplumlardan olan insanlar bu dnceleri kendi toplumlar ile ilikilendirip
bunlarn kendi toplumlar iin sylenmi olacan dnebilirler. Ayn gerek
Trk ulusu iin daha fazla geerlidir. Trk ulusunun ihtiyac olan mesajlar
yoruma ihtiya gstermeyecek tarzda ak ve gereki olarak bu dncelerin
ierisindedir. Trk halkna den grev, ATATRKn aadaki szleriyle
iaret ettii saduyu ve gerekilii yaam felsefesi hline getirmektir:
49
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 385.
59
Efendiler! Yalnz biz eziyet grmedik, btn Mslmanlar eziyet grd ve
esir oldu, dmanlar bizi esaret zinciri altnda brakmak istediler, fakat
milletimizin karar ve onuru bu zincirleri paralad, istikllini elde etti. slm
topluluunun uram olduu eziyet ve sefaletin elbette birok sorumlular
vardr. slm lemi din gerekler dairesinde Allahn emrini yapm olsayd, bu
sonularla kar karya kalmazd. Allahn emri ok almaktr. Kabul ederim
ki, dmanlarmz ok alyor. Biz de onlardan fazla almak zorundayz.
almak demek, bouna yorulmak, terlemek deildir. Zamann gereklerine
gre ilim ve fenden ve her trl meden icatlardan en yksek derecede
yararlanmak mecburidir.
Hepimiz kabul etmek zorundayz ki, bu konudaki hatalarmz ok
byktr. Sizin de anladnz ve imdi belirttiiniz zere, Trkiye Byk Millet
Meclisi Hkmeti en yasal ve en uygun bir ekilde kurulmutur. Dinimizin
istedii almak sayesindedir ki, buuk senelik az bir sre iinde ok
nemli sonu elde edilmitir. Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, ok iyi
bilirsiniz ki eski Babli Hkmeti deildir, eski Osmanl Devleti deildir. Onlar
artk tarihe karmtr.
Dmanlarmz Osmanl Devletini ykarak ana unsur olan Trk milletini
de yok etmek istiyorlard. Halbuki Trk milleti yeni bir iman ve kesin bir mill
karar ile yeni bir devlet kurmutur. Bu devletin dayand esaslar Tam stikll
ve Kaytsz artsz Mill Hkimiyet den ibarettir. Millet bu hkimiyetin bir
zerresinden vaz gemeyecektir; gzn amtr.
Bizim dinimiz milletimize deersiz, tembel ve alak olmay tlemez.
Tam tersine Allah da Peygamber de insanlarn ve milletlerin izzet ve erefini
korumalarn emrediyor. Her yerde olduu gibi buradaki grme ve
ilikilerden de anladm ki, millet, hkimiyetini koruma konusunda byk bir
karar ve g gstermektedir. Gerei gren ve anlayan milletimiz elbette,
bundan sonra candan ve gnlden alacak, rahatlk ve mutlulua sahip
olacaktr.50
50
ATATRKn Sylev ve Demeleri; ATATRK Aratrma Merkezi, Ankara
2006, s. 459.
60
Efendiler; yalnz biz zulm grmedik, btn slam dnyas zulm grd
ve esaret altnda kald, dmanlar bizi esaret zinciri altnda brakmak istediler,
fakat milletimizin azmi bu zincirleri paralad, bamszln elde etti.
Mslmanlarn karlat zulm ve sefaletin elbette birok sebebi vardr.
slam alemi, Allahn emrini yerine getirmi olsayd bu sorunlarla
karlamazd. Allahn emri ok almaktr. tiraf ederim ki dmanlarmz
ok alyor. Biz de onlardan daha ok almaya mecburuz. almak
bouna yorulmak, terlemek demek deildir. Zamann gereklerine gre ilim, fen
ve uygarln nimetlerinden azami derecede yararlanmak zorunludur. Hepimiz
itirafa mecburuz ki bu konudaki hatalarmz ok byktr. Sizin de anladnz
ve imdi kabul ettiiniz gibi Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti yasal bir
ekilde kurulmutur. Dinimizin talep ettii alma sayesindedir ki buuk
senelik az bir sre ierisinde ok nemli sonular elde edilmitir. Trkiye
Byk Millet Meclisi Hkmeti, pekala bilirsiniz ki, eski Osmanl Hkmeti
deildir. Eski Osmanl Devleti deildir. Onlar artk tarihe karmtr.
Dmanlarmz Osmanl Devletini ykarak devletin kurucusu olan Trk
milletini de yok etmek istiyorlard. Hlbuki Trk milleti byk bir azim ile yeni
bir devlet kurmutur. Bu devletin dayand ilkeler, tam bamszlk ve
kaytsz artsz mill egemenlikten ibarettir. Millet, bu egemenlikten bir
zerresini feda etmeyecektir; gzn amtr. Bizim dinimiz, milletimize hor
grlmeyi ve tembellii tavsiye etmez. Aksine Allah da Peygamber de
insanlarn ve milletlerin ereflerini korumalarn emrediyor. Her yerde olduu
gibi buradaki grmeden de anladm ki millet, egemenliini koruma
konusunda byk bir azim gstermektedir. Gerei gren ve anlayan
milletimiz elbette bundan sonra candan ve gnlden alacak, mutlulua
ulaacaktr.
61
binaya dokunulmaz, tamir de edilmez. Ancak zamanla atlaklar derinleecek
ve salam temeller stnde yeni bir bina kurmak gerei doacaktr.
Asaf lbay51
51
Banolu; s. 258-259.
62
Biz, byk bir devrim yaptk. Memleketi bir adan alp yeni bir aa
gtrdk. Birok eski kurumlar yktk. Bunlarn binlerce taraftar vardr. Frsat
beklediklerini unutmamak lzm. En ileri demokrasilerde bile rejimi korumak
iin sert nlemlere bavurulmutur. Bize gelince, devrimi koruyacak nlemlere
daha ok muhtacz.
Her yeni devrime kar bir tepki olacaktr. Bu olmayacak bir ey deildir.
Bunu beklemek lzmdr. Mutlaka, ok yaknda olacak bir eydir. Herhangi bir
ekil veya ynde olabilir. Kamuoyunu yalan yanl saptrmalarna
kaptrmamak, aydnlatmak lzmdr.52
52
Atatrklk (Birinci Kitap); s.115-119.
63
boynunu bkt; bir eyler sylemek istedi. ATA, ihtiyarn phesini grnce,
tekrar sordu:
-Padiah bilir.
Bir anda dona kalan kaymakamn imdadna yetimek ister gibi gen
yaz ileri ktibi ne atld. Ve grevini baarm insanlara zg bir
arballkla:
AY
53
Yceba; s. 169-170.
64
deiimler konusundaki yaklamnn ne kadar salkl ve isabetli olduunu
gstermesi asndan aadaki anekdot fikir vericidir:
-Demek be yl dndnz?
-Evet!
- ay! dedi.
BR HATIRA
Konya Valisi zzet Bey, bugn Vali Kona olarak kullanlmakta olan
kkte ATATRK onuruna bir ziyafet vermi, yemee Konya milletvekilleri de
54
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 192.
65
davet edilmiti. Yemekte Mill Mcadeleden sz almt. Tatl bir sohbet
vard ve ATATRK ok neelenmiti. Bu esnada milletvekillerinden Refik Bey
(Refik Koraltan) ATATRKe hitaben; Her eyi yapan sensin, btn
varlmz sana borluyuz; sen olmasaydn, baka hi kimse, hibir ey
yapamazd. Allah seni bamzdan eksik etmesin... dedi.
66
Sonra sofradakilere dnd:
Mustafa Kemalin sadk emir eri Ali avuun Byk Taarruz gecesiyle
ilgili olarak anlattklarn gazeteci-yazar Nezihe Arazn kendi yorumlaryla
dinleyelim:
55
Mehmet nder; Atatrk Konyada, Ankara, 1989, s. 100-101.
67
Ne demiti Halide Edip Hanm, hani o zafer gecesi kararghta ay
ierken: Kazandnz, her ey bitti. Artk biraz dinlenmeniz lzm. demiti.
Mustafa Kemal de ona ne yant vermiti:
Hayr bitmedi. Asl sava imdi balyor Halide Onba, imdi birbirimizi
yiyeceiz. demiti.
BULUNUR
56
Araz; s. 85.
68
Bir gn Byk Millet Meclisinde vatann kurtulmas iin neler yaplmas
gerektii hakknda heyecanl konumalar yaplyordu. Milletvekillerinden biri,
szlerini byk vatan airi Namk Kemalin u beyiti ile bitirdi:
ZR DLEME
57
Banolu; s. 88-89.
69
Bu kez de onaylar Mevlnann zerinde topland. Mesneviden paralar
okundu. Mevlnann edeb dehas vld.
ATATRK sordu:
-Mevlna babadr... Neden oluna ayaa kalksn... Ve onun
kendisinden byk olduunu ifade etsin?
Yant verilemedi.
ATATRK o zaman unlar syledi:
-ok basit dnyorsunuz. Mevlnann tabutunu Sultan Velede
ayaa kaldran, Trk dehasdr. Mevlna mesnevisini Farsa yazm... Trk
dilinin bir edeb yapt meydana getirmeye yetmediini anlamtr. Oysa ki
Sultan Veled, yaptlarnda Trkeyi de en gzel anlatm tarzlaryla
kullanmtr. Daha az sanat olmasna ramen Trk, onu babasndan stn
saymtr.
Efendiler, bu sylence sadece Trk dehasnn, Mevlnann
Mesnevisini Farsa yazmasna kar bir tepkisidir. Mevlna dehasnn Trk
dilinden zr dilemesidir.58
SYLEDN YAPARDI
-Yaplr!
58
Arif Hikmet Par M. Agah nen; s. 120-122.
70
-yi ama, bunun iin para lzm... O da yok?
-Bulunur!...
-Olsun, yenilir!...
Sreyya da ben de :
59
Banolu; s. 87.
71
Paa bundan sonra:
72
-Bu Mazhar Mfit yok mu?... Kendisine Erzurumda tesettr kalkacak,
apka giyilecek, Ltin harfleri kabul edilecek dediim ve bunlar not etmesini
sylediim zaman defterini koltuunun altna alm ve bana hayalperest
olduumu sylemiti. dedi.60
PSKOLOGDU
Trk ulusu, nder kabul ettii insanlarn izinde her eyini feda
edebilecek, yenilie ak, alkan ve onurlu bir ulustur. ATATRKn
nderliinde, tarifi yaplamayacak imknszlklar iinde kazanlan Bamszlk
Sava ve sonrasnda kurulan ada Trkiye Cumhuriyeti bunun kantdr.
Duygular ve akl kar gruplarnca smrlmemi olan her Trk yurtta,
kimliinin temel zelliklerinden olan vatan, ulus ve bayrak sevgisiyle devlete
hizmeti eref bilmitir.
-Bir milletin yzde onu-yirmisi okuma yazma bilir de, yzde sekseni-
doksan bilmezse ayptr. Bu millet utanmaldr. Ama Trk milleti utanmak iin
yaratlm bir millet deildir. ftihar etmek iin yaratlm, anl erefli bir
millettir. Tarihi batan baa iftiharla dolu bir millettir. Okuma yazma
bilmeyenlerin okluu, onun hatas deildir. Hata, Trkn karakterini
anlamayarak kafasn birtakm zincirlerle saranlardadr. Artk gemiin bu
hatalarn kknden temizlemek zamanndayz. Hatalar dzelteceiz. Bu
konuda btn vatandalarn abasn isterim. En fazla, bir iki sene iinde,
btn Trk toplumu yeni harfleri renmelidir, renecektir. Millet, kafasyla
olduu gibi, yazsyla da uygar dnyann yannda bulunduunu gsterecektir!
deyince, halk, kendisini kucaklamak, barna basmak isteyen bir cokunlukla
alklarken, heyecandan alaanlar bile grlmt.
60
Erendil; s. 29-30.
73
Oradan Bykadaya gitmilerdi. Yat Kulbnde, prl prl klar iinde,
krta krta srtan frakl, smokinli, tuvaletli bay, bayanlarla karlanca, bir an
durmu, yanndakilere:
FKR DANIMA
61
Banolu; s. 120-121.
62
age.;s. 7-8.
74
ATATRK VE YEN TRK HARFLER SEFERBERL
Vatandalar, Arkadalar!
Bu millet utanmak iin yaratlm bir millet deildir; iftihar etmek iin
yaratlm, tarihini iftiharla doldurmu bir millettir. Fakat milletin yzde sekseni
okuma yazma bilmiyorsa bu hata bizde deildir. Trkn karakterini
anlamayarak kafasn birtakm zincirlerle saranlardadr. Artk gemiin
hatalarn kknden temizlemek zamanndayz. Hatalar dzelteceiz,
hatalarn dzeltilmesinde btn vatandalarn abasn isterim. Sonuta bir
sene, iki sene iinde btn Trk toplumu yeni harfleri reneceklerdir.
Milletimiz yazsyla, kafasyla uygar dnyann yannda olduunu gsterecektir.
Eskiden bunun bin katn kendi kklerinde gizli gizli ierek her trl
ahlkszl, zevk ve sefa hline getiren ve bunu da halktan gizleyen
sahtekrlar vard. Ben sahtekr deilim, milletimin erefine iiyorum.63
63
Erendil; s. 72.
75
NEDEN GENLK?
Sizler, yani yeni Trkiyenin gen evltlar, yorulsanz dahi beni takip
edeceksiniz... Dinlenmemek zere yrmee karar verenler asla ve asla
yorulmazlar. Trk genlii gayeye, bizim yksek idealimize durmadan
yorulmadan yryecektir.64
BAILAMA VE HOGR
64
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 337-341.
76
gibi dnmeyeni yok etmek iin harcadndan gerek ihtiyalar sahipsiz
kalmtr.
Sonradan yanna , Konya milletvekili General Ali Fuat geldi. Arka tarafta
uzaktaki bir masada da General Refet oturuyordu. nder, birdenbire ban
evirdi. Masasna General Refeti card. Ve birden, dans, nee iinde, sesi
ykseldi. Mzik de durdu.
77
-lkemiz iyi, gzel ve dorudur... yi ve gzelsiz, doru olmaz... Daima,
her zaman, her yerde iyi, gzel ve dorunun birlikte olmasdr. Her zaman ve
her yerde balama...
Vala Nureddin65
TRKYEYE KN YAKIMAZ
Aradan yllar getikten sonra ayn okula ATATRK gelmi, ayn renci
bu kez, dman generaline vermedii ayn el iini ATATRKe armaan
etmek zere uzatm ve heyecanla yle demiti:
65
Arburnu; Atatrkten Anlar, s.117-118.
78
reddetmekle dman ellerinde bir pm bile grmek istemediimi
sylemitim. u dakikada iimden gelen bir istek ve sevgiyle armaanm
kabul etmenizi rica ediyorum.
Biz yle milliyetileriz ki, bizimle i birlii yapan btn milletlere hrmet
eder ve sayg duyarz. Onlarn milliyetlerinin btn gereklerini tanrz. Bizim
milliyetperverliimiz her hlde bencil ve gururlu bir milliyetperverlik deildir.
66
Banolu; s. 342-343.
79
Dnyann bize sayg gstermesini istiyorsak, nce bizim kendi
benliimize ve milliyetimize bu saygy hissen, fikren, fiilen btn davran ve
hareketlerimizle gsterelim; bilelim ki mill benliini bulamayan milletler baka
milletlerin avdr.
ZMR YOLUNDA
67
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 83-85.
80
Tam yanlarna vardmz srada, bir nakliye konvoyu gememize engel
oldu. Otomobil durdu. ATATRK istedii bir sigaray yakmak zere
gzlklerini kaldrd. O srada otomobilin yaknna sokulan sakall bir ihtiyar,
koynundan muamba rengini alm buruuk bir kt kard. nce kd,
sonra dikkatle ATATRK' szd. Yine kda yine ATATRKe bakt. Bu
hareketi nc defa tekrarladktan sonra, imdi hatrladka tylerimi
rperten bir sesle:
-Bu sensin! dedi.
Ve arkasn dnerek, kyllere Allah yerde grm gibi bir mmin
heyecanyla bard.
-Mustafa Kemal! dedi... Mustafa Kemal!...
Bu feryad duyanlarn nasl birbirine kartn tasavvur edemezsiniz.
Biz btn gayretimize ramen onlarn birbirini ineyerek otomobile
dolmalarna engel olamadk. nk onlar, uurun dna tam bir sevgiden
kuvvet alyorlard. ATATRKn yzn, ellerini pyorlar, izmesinin tozlarn
srme gibi gzlerine ekiyorlard.
Salih Bozok68
TE BEN ANADOLU ZAFERN BUNLARLA KAZANDIM
-Her ey...
68
Arburnu; Atatrkten Anlar; s. 164-165.
81
-Mesel...
-lrm...
Efe, ATAs iin gerekten seve seve cann verebilirdi. Fakat ATAs
cana kyacak myd?
69
Yldrm; s. 36-37.
82
SEN GRE BLR MSN?
-Atam, dedi. Senin srtn yedi dvel yere getiremedi. Bir Mehmet mi bu
ii baarr?
Tahsin Uzer70
70
Arburnu; Atatrkten Anlar, s. 104.
83
HACER NNE
-Nine, ne istiyorsun?
-O dediin kim?
84
-Gazi Paa.
Aka Gndz71
ATATRK VE ANNES
Gzm Paann yaz masasnn zerinde asl duran gzel bir Trk
hanmnn portresine iliti.Ne gzel yz! diye haykrdm. Paa gze arpan
bir gururla Anam... dedi. Onu grmenin byk zevkine varabilir miyim ?
dedim. ok hastadr. Doktorlar gece gndz yanndadrlar. Heyhat,
korkuyorum artk iyi olmayacak. Sonra merdivenden kp hastann dairesine
gittik. Kendisini bir divan zerinde yastklara dayanm oturuyor grnce
atm. lk nce onun lme bu kadar yakn olduuna inanmak gt.
71
Yceba; s. 75-76.
85
Bana heyecanla teekkr etti ve dedi ki:
Sofraya hep Trk garsonlar hizmet etmekte idi. Bunlardan bir tanesi
heyecanlanarak, elindeki byk bir tabakla birdenbire yere yuvarland.
Yemekler de hallara dald. Misafirler utanlarndan kpkrmz kesildiler.
Fakat ATATRK krala eilerek:
72
Arburnu, Atatrkten Anlar, s. 120-121.
86
-Bu millete her eyi rettim, fakat uakl retemedim, dedi.
73
Banolu; s. 188-189.
87
-Teekkr ederim, tarihimizi okumu, bizi renmisiniz. Fakat, unu
bilmenizi isterdim ki biz emperyalist penesine den bir ku gibi yava yava
aalk bir lme mahkm olmaktansa babalarmzn oullar olarak vurua
vurua lmeyi tercih ediyoruz.
Trk ulusu, zor anlarnda yediden yetmiine el ele gnl gnle verip
birok engeli amasn bilmitir. Akln gsterdii doru, Trk ulusunun zor
anlarnn dnda da el ele gnl gnle olmasdr. Asker ocanda bunu
yaamlarnda iz brakrcasna baarmaktadrlar. Asker ocandaki komutan ve
Mehmetik sevgisi ylesine gl ylesine uzun mrl ki; bu sevgi, iirlere,
trklere, yklere ve masallara konu oluturarak lmsz bir kltre
dnmtr.
Vatan grevini yapm her Trk insannn iki ansndan birisini mutlaka
askerlik anlar oluturur. O ne gzel bir ocak ki ondan kopmak mmkn
olmuyor. Askerliini yapmayana kz verilmez. ve Askerliini yapmayan
adam saylmaz. szleri Anadoluda atasz hline gelmitir. Bu szlerin
mutlak doruluuna katlmak mmkn deilse de, asker ocana verilen
deeri yanstmas asndan nemlidir. Aadaki anekdotta ATATRK,
komutan-Mehmetik dayanmasnn nemine dikkat ekmektedir:
Daha sonra, Maviler tarafna ait bir tank birliinin yapt hcum
srasnda Pembelerden bir askerin anszn siperinden frlayarak tanklardan
birinin stne sradna ve ofryle mcadeleye baladna tank oldular.
O zaman yaknda bulunanlara, evvelce grd generalin fedakrl ile bu
askerin gsterdii cesaretin birbirine denk olduunu beyan ederek, yle
dediler:
74
Atay; ankaya, s. 198-199.
88
Biz Mill Mcadelede btn Trk milleti bu ekilde altk. Byle
kahraman generaller, subaylar ve askerlere dayanarak sava kazandk.
Onlar var olduka kimse vatanmza gz dikemez!...75
75
Banolu;, s. 385.
89
TRK ASKER
Bu zaferi kazanan ben deilim. Bunu asl, tel rgleri hie sayarak
atlayan, sava meydannda can veren, yaralanan, kendini esirgemeden
dmann zerine atlarak Akdeniz yolunu Trk snglerine aan kahraman
askerler kazanmtr. Ne yazk ki onlarn her birinin adn Kocatepe srtlarna
yazmak mmkn deildir. Fakat hepsinin ortak bir ad vardr: Trk askeri.
76
Besleyici; s. 103-104.
77
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 120.
90
VATAN ELDEN GDERSE
ATATRKn hizmetini basit fakat temiz ruhlu, fedakr bir Trk genci
yapyordu. Bu delikanlnn babas gizli ve sk sk geliyor; oluna:
-Etme, eyleme; evine dn; bugn yarn ehir baslacak; Mustafa Kemal
ve arkadalar yakalanacak. Onlar her eyi gze almlar; sen aileni dn,
diyordu.
-Babam!...
-Ne istiyor?
Delikanl her eyi anlatt. O zaman ATATRK, ona doru biraz daha
ilerledi; elini omzuna koydu ve dedi ki:
91
-Hizmetinden memnunum, fakat baba hakk byktr. Mademki raz
olmuyor, git! Git, fakat babana syle ki, vatan elden giderse evldn ne nemi
kalr?78
BR DE ONBAIM GRSN
-Dur. Kimsin?
ATA gld:
78
Banolu; s. 87-88.
79
Besleyici; s. 116.
92
DMANDAN KAILMAZ
-Nereye gidiyorsunuz?
-Efendim, dman...
-Nerede?
-te
-Dmandan kalmaz.
-Kurunumuz kalmad.
-Yat...
93
Dman askerleri, karlarnda atee hazr Trk kuvvetlerini grnce
sindiler ve atee baladlar. Zaman kazanlmt. Mustafa Kemal yanndaki
subay gerideki birliklere haberci gnderdi. Yetien Mehmetikler dman
pskrtt.80
-urada bir tmeniniz vard. Niin onu uraya almadnz? Filn yerdeki
kuvvetlerinizi faln yere sevk etseydiniz daha iyi olmaz myd? gibi baz
eletiriler yapm, Trikopis:
-Ben yle hareket etmek iin emir verdim. Fakat (yanndaki kolordu
komutann gstererek) bu yapamad, demi.
80
Age; s. 116-117.
94
Bu grmeler olurken esir komutan yavaa yannda bulunan
subaylarmzdan birine:
Yurdumuzu gezin grn, nerede bir yeillik var, neresi nak nak
ilenmi biliniz ki ya oras Mehmetiin klasdr ya da oraya Mehmetiin eli
demitir. Sanmayn ki o gzellikler nceden kalma; tamam Mehmetiin
zeksnn, zevkinin, emeinin ve vatan sevgisinin rndr. Mehmetiin
ayak bast her toprak paras onun geliiyle vatanlamtr. hmalden dolay
oraklam olan vatan paralar onunla hayat bulmutur.
O srada Von Sanderse bir azizlik yapmak aklma geldi. Erin yanna
sokularak:
81
Erendil; s. 43.
95
-Ne kof eymisin sen, dedim. Dikkat etsene, seni yere yuvarlayan
adam bizden deildi. Ne diye kar durmadn. imdi yeniden yanna gelirse
sk dur. Gcn yetiyorsa bir kakma da sen ona vur, dedim.
Sonra da Von Sanderse dnerek:
-Sizin gsz sandnz er, bo bulunduu iin yere yklm. Trk
askeri amir karsnda dnyann en uysal askeri olur. Kendisine syledim:
Hele gelsin bak, bir daha beni yere ykabilir mi?, diyor.
Von Sanders askerlerle akalamasn severdi. Glerek ayn askerin
yanna geldi. Fakat eliyle dokunur dokunmaz, o gsz askerden gsne
yle bir kakma yedi ki, derhl srt st yuvarland. Von Sanders, Mehmetiin
kar koymasna kzmam, bilkis Trk askerine kar olan hayranl
artmt. O kadar ki yerden kalknca ilk ii Trk askerinin elini skmak oldu.
ATATRK:
-te Trk askeri budur! diyerek szlerini bitirmiti.
Mustafa Kemal samim bir Trk milliyetisi idi. Bunun canl rneine Yafada
ahit oldum. Cumhuriyet dneminde ankayada birka defa da ayrntlaryla
kendisinden dinledim.
82
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 120-121.
96
Mustafa Kemal, 5 nci Orduda Arap rkndan olan askerlere zel muamele
yapldn ve Anadolu ocuklarndan stn tutulduklarn grdke zlyordu.
Osmanlln telkin ettii bu aalk duygusundan ne zaman kurtulacaz?
diyordu. Ayn strab ben de duyuyordum... Yafada Mustafa Kemalin blnde
alaydan yetimi, Makedonya Trklerinden yal bir yzba vard. Yzba
Anadolulu kta avularna kt davranyor, yeni Arap erlere kar ise gereinden
fazla tolerans gsteriyordu. Onlarn azarlanmasna, hrpalanmasna gnl raz
olmuyordu.
Mustafa Kemal, bir hafta on gn nce geen bir olay yle anlatt:
Dayanamadm.
-Evet, ok fena hakaret ettiniz, buna hakknz yok, bu erlerin bal bulunduu
Arap kavmi birok bakmdan yce olabilir, fakat senin de benim de Mfitin de ve
avuun da mensup olduumuz rkn da byk ve asil bir millet olduu, asla inkr
edilemez bir gerektir.
97
Mustafa Kemalin, Trk Tarih Kurumunu kurmasnn en byk nedeni bu asil
dncede aranmaldr. ATATRK, Trk milletinin asaletine, byklne btn
Trklerin inanmasn ve bunu iftiharla savunmasn hayat boyunca ama edinmitir,
milletine:
Yar yolda karalar giymi bir kadn kalabal gze arpt; sonra onlarn
arasndan ikier levha tayan drt gen kz kt; ATATRKn nnde
durdular. Arkalarndan bir kz daha grnd ve nne geti. Hkrklar, iniltiler
ve yalvarlarla dolu bir nutuk sylemeye balad. Bu gen kzn kiiliinde
henz tutsak bulunan skenderunla Antakyann Trk olan btn halk: Bizi
de kurtar! diye yalvaryordu.
83
Ali Fuat Cebesoy; Snf Arkadam Atatrk, stanbul, 1981, s. 98-100.
98
ayakta durmak, birliklerin geidini izlemek gibi olaanst bir dayankllk
gsterdi. Hatay kurtuldu, fakat ATATRK yitirdik.
MD KONUABLRZ
Rasim zden85
HATAY MESELES
84
Arif Hikmet Par M. Agah nen; s. 83-84.
85
Yceba; s. 60.
99
Cumhuriyeti ATATRK dneminde dnyann en saygn ve dostluu en fazla
aranan lkesi konumuna gelmitir. Aadaki anekdot ATATRKn Trk
ulusuna, Trk ulusunun da ATAsna olan gvenini yanstmas asndan
gzel bir rnektir:
86
Yldrm; s. 55.
100
yaptn dnen Yugoslav kralna, Yunanllarn bana gelen felketi iaret
ederek yle bir bilgelikle ders vermitir ki kral syleyip syleyeceine sanrm
bin piman olmutur:
Hayr!
87
Cemal Kutay; Atatrk Olmasayd?, Aksay Yaynevi, stanbul, 1998, s. 123.
101
ATATRK zgrlne ve yurduna tecavz edilen Trk ulusunu
kurtarmak hususunda kendisine den sorumluluklar yerine getirmek
amacyla Anadolu yolculuuna kmtr. Trk ulusunun aclar ruhunda
sorumluluktan yanardalar oluturduundan hibir engel onu bu mcadeleden
bir an olsun geri evirememitir. Mcadelesi uruna lm bile gze alacak
kadar bilinli bir kararlla sahip oluu insan bir duygu olan korkunun onda,
yok olmasn salamtr. Sivas Kongresi ncesi yaanan aadaki olay
bunun ak bir gstergesidir:
88
Arif Hikmet Par M. Agah nen; s. 70-71.
102
Bizim grmz -ki halklktr- kuvvetin, gcn, egemenliin,
ynetimin dorudan doruya halka verilmesidir, halkn elinde
bulundurulmasdr. phe yok ki bu dnyada en geerli anlaytr.
Bir gn ankaya yresinde bir kyl evine gitmitik. Evde ihtiyar bir
kyl kars ile oturuyordu. Bize ikram edilen kahveleri ierken ATATRK
bana kyl ile konumam syledi. Kylye ilk aklma geleni sordum:
-Ben grmedim ama, her hafta Hac Bayram Camii erifinde cuma
namaz klarm. Ta gbeine kadar sakallar varm. Melek gibi, nur yzl,
peygamber gibi mbarek bir ihtiyarm...
89
Atatrklk (Birinci Kitap); s. 93-95.
103
Glmemi zor tutarak ATATRKn gen ve tral yzne baktm. O,
kalarn atarak kendisini tantmamam emretti. Dar ktmz zaman da
gld ve:
Salih Bozok 90
Mustafa Kemal Anadoluya getikten sonra bir Ermeni rgt ile ilgisi
olduu iddiasyla neciyan tutuklayp Maltaya srerler. Tm servetine el
konulur.
ATATRK 1927de ilk kez stanbula gelmitir. Bu neciyan iin iyi bir
frsattr. Hem dostunu grmek, hem de urad hakszl anlatmak iin
doruca Dolmabahe Sarayna gider. lgili memura bavurur:
90
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 13-14.
104
-Ben Gazi hazretlerini grmek istiyorum.
-Sen kimsin?
-Kim bu kz?
Kz cevap verir:
-Nerede baban?
91
Besleyici; s. 65-66.
105
HANG AN, HANG EREF?
1923, Uak...
Damar Arkolu92
92
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 68-69.
106
DOUUNDAK OLAANSTLK
MLLET ADAMIYDI
93
Besleyici; s. 117-118.
107
vatan urunda lmeyi ereflerin en ycesi saymtr.19 Mays 1919da
Kurtulu Mcadelesini balatmak zere Anadoluya ayak basan ATATRKn
elindeki en byk g kayna Trk ulusunun bu zelliiydi.
- Var ol hoca!.. Ama, unu da bil ki, ben de senin gibiyim... Ben de,
milletin hibir arzusunu, hibir istediini, hayatm pahasna da olsa,
yapmamazlk edemem!... diyebilmiti.94
94
Banolu; s. 73-74.
108
kendisini adamtr. Skntlara, zorluklara, ihanetlere aldrmadan,
umutsuzlua dmeden alarak milletini karanlktan aydnla karmtr.
Trk milletinin ATATRK sevmesinin anahtar Millete efendilik yoktur,
hizmet vardr. Bu millete hizmet eden onun efendisi olur. sznde gizlidir.
Aadaki anekdot ATATRKn bu anlayn yanstmas asndan gzel bir
rnektir:
95
Sadi Borak; Bilinmeyen Ynleriyle Atatrk, stanbul, 1966, s. 81-82.
109
ATATRK VE MLL BRLK
Bir elin nesi var iki elin sesi var. atasznn iaret ettii gerek,
birlikten g doduudur. Yaam ve tarih aile ierisine atlan nifakn aileyi,
ulus iine atlan nifakn ise ulusu yok ettiini ok kez gstermitir. Tarihte bu
aclar belki de en fazla yaam olan Trk ulusudur. Bunun iindir ki
ATATRK; mill birlik ve btnl milletin varolu nedenlerinden biri olarak
grp zerinde nemle durmutur. O, 23 Mart 1923te Afyonda halkla yapt
konumada bu konuyu yle dile getirmitir:
Yurttalarm,
Yurttalarm,
VATAN N
96
Erendil; s. 64.
110
lm aclarn bile bastrmaktadr. Aadaki anekdot bu sevgiyi bir nebze
olsun yanstmaktadr:
Sanki hasta deil, rahat bir uykudan yeni kalkm gibiydi. Elimdeki
dosyann ne olduunu sordu:
-Ufukta, yeni bir dnya savann bulutlar var. Acele edin. Bunlarn
ou ordu ve halk ihtiyalar iin art olan tesisler, Allah muvaffak etsin, acele
edin, dedi.
Celal Bayar97
97
Kutay; s. 90-91.
111
BU MLLET O KADAR ZENGN DEL
Bir tarihte ATATRK Ege vapuru ile Mersine gitmi. Dnte vapur
Fethiyede durmu. Kasabada halk enlik yaparken, gemilerden de havai
fiekler atlyormu. Kendisine elik eden Zafer torpidosunda bulunan
ATATRK, donanmann enliklerini seyrederken, kumandanlardan biri, Zafer
torpidosu kumandanna bir torpil atmasn sylemi.
Torpido kumandan:
-Hay hay efendim, demi, yalnz bir torpilin deeri elli bir liradr.
BABASININ TARLASI
Trk milletinin bir ferdi olmaktan sonsuz gurur duyan ATATRK, Trk
insannn zeksn ve alkanln hep takdir etmitir. Hangi ortamda olursa
olsun karlat insanlarn dncelerini dikkatle dinler ve onlara hogryle
yaklard. O, dnce ve yaklamlaryla Trk insannn zeksnn geliimine
engel olmak isteyenlere ve onlarn bu yndeki tavr ve dncelerine daima
kar olmutur.
98
Erendil; s. 143.
112
Bir gn bir kyl ATATRKn Orman iftlii snrlar iindeki bir tarlay,
kendi tarlasym gibi sryordu. Onu grdler. Uyardlar, dinletemediler.
Bunun zerine ATATRKe sylediler.
-Burada ne yapyorsun?
-Tarlay sryorum.
-Deildir.
-Kimindir?
-ATATRKndr!...
-yi ama, sen bakasna ait bir topran ona sorulmadan ve izin
alnmadan srlp ekilemeyeceini bilmiyor musun?
113
-Haklsn! diyerek uzaklat...99
ATATRK VE NBET
99
Banolu; s. 99-100.
114
-Peki sen benim Mustafa Kemal olduumu biliyorsun da hl neden
yasak, diyorsun?...
Kamil Nomris100
ANADOLUYU DNLEDNZ M?
Trk milletinin bana gelmi olan felketlerin nedenlerini iyi tehis eden
ATATRK, att ve ataca her adm halkn kararna dayandrmay ilke
edinmitir. Bamszlk Savann en kritik anlarnda acil karar durumlarnda
bile biroklarnca zaman kayb olarak deerlendirilmesine karn ulusu temsil
yetkisine sahip BMM karar olmadan hareket etmemitir. Kulland her yetkiyi
ulustan almtr.
100
Besleyici; s. 97-98.
115
aryor; Amerikan, ngiliz himayesinden dem vuruluyordu. Bir aralk, Mustafa
Kemal Paaya da ne dndn sordular. ATATRK, u ksa yant verdi:
Melih Sert101
101
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar-Anlar, s. 232.
116
ATATRK, Mersine yapt seyahatlerden birinde, ehirde grd
byk binalar iaret ederek sormu:
-Bu kk kimin?
-Kirkorun...
-Yargonun...
-Ya u?
-Salomonun...
SULTAN BACI
102
Yceba; s. 55-56.
117
Merdivenlerin yarsn indii srada bir kucak sar iekle bir kyl kadnnn
nefes nefese, srarcasna merdivenleri ktn grdk.
Gazi Mustafa Kemal durdu, kyl kadn yanna kadar kt. Anlatlamaz
bir hayranlkla onun gzlerine tutuldu ve bir sre bu dalgnlk iinde yerinden
kmldanamad, sonra bir ana sesindeki sevecenlik ve zlemle:
-Ah benim akr olum! Yolunu bir deli gibi bekledim. Sana bu iekleri
tarlamdan yoldum. E ban! O sar salarn peyim... Bu benim adam,
umduumu ok grme...
Gen komutann yzne bir huzur ve sevin yayld, ban ona doru
edi. Kyl kadn bu sar ba, barndaki sar ieklerin zerine bastrd.
Koklad, pt. Sonra da sar fulyalar ayann altna sererek:
-Adam yerini buldu, koca yiit, tuttuun altn, klcn keskin olsun; her
muradn yerine gelsin, dedi.
103
Arburnu; Atatrk, Anekdotlar, Anlar, s. 41-42.
118
KAYNAKLAR
AAKAY, Mehmet Ali; ATATRKten 20 An, Trk Dil Kurumu, Ankara, 1972.
ARAZ, Nezihe; Mustafa Kemalin Ankaras, Dnya Yaynlar, stanbul, 1994.
ARIBURNU, Kemal (Der.); ATATRK, Anekdotlar-Anlar, Ayyldz Yaynlar, Ankara 1960.
ARIBURNU, Kemal; ATATRKten Anlar, Trkiye Bankas Yaynlar, stanbul, 1969.
ATATRKn Sylev ve Demeleri; ATATRK Aratrma Merkezi, Ankara 2006.
Atatrklk (Birinci Kitap); Gnkur. ATASE Bakanl Yaynlar, Ankara, 1983.
ATAY, Falih Rfk; ankaya, Doan Karde Basmevi, stanbul, 1969.
BANOLU, Niyazi Ahmet; Nkte ve Fkralarla ATATRK, nklap Kitapevi, stanbul, 1981.
BESLEYC, Hadi; Atamz ATATRK, Dilek Yaynevi, Ankara 1980.
BORAK, Sadi; ATATRKn stanbuldaki Hayat, Kuleli Dergisi, 1996/1.
BORAK, Sadi; Bilinmeyen Ynleriyle ATATRK, Kitaplk Yaynlar, stanbul, 1966.
BOZDA, smet; ATATRKn Fikir Sofras, Tekin Yayn Evi, stanbul, 1999.
CEBESOY, Ali Fuat; Snf Arkadam ATATRK, nklap ve Aka Yaynlar, stanbul, 1981.
ERENDL, Muzaffer; lgin Olaylar ve Anekdotlarla ATATRK, Genelkurmay Yaynlar,
Ankara, 1988.
KILI, Ali; stikll Mahkemesi Hatralar, Sel Yaynlar, stanbul, 1955.
KUTAY, Cemal; Atatrk Olmasayd?, Aksay Yaynevi, stanbul, 1998.
NDER, Mehmet; ATATRK Konyada, ATATRK Aratrma Merkezi, Ankara, 1989.
PAR, Arif Hikmet NEN, M. Agah. (Yay.haz.); ATATRK Anlamak, stanbul, 1981.
TERZOLU, Said; Yazlmayan Ynleriyle K. ATATRK, Ak Kitabevi, stanbul, 1963.
NAYDIN, Ruen Eref; ATATRK zleyi, Kltr Bakanl Yay., Ankara, 1981.
YILDIRIM, Hseyin (Der.); Atatrk Anlamak, Dz.K.K. Basmevi, Ankara, 1998.
YCEBA, Hilmi; ATATRKn Nkteleri-Fkralar-Hatralar, Kltr Kitabevi, stanbul, 1983.
119