Talambuhay ng 10

Manunulat sa Larangan ng
Panitikang Filipino
at
Kathang-Isip at Di
Kathang-Isip

Ipinasa ni: LorenaLuz T. Dantis

BSE IV - FILIPINO
Ipinasa kay: Gng. Monina S. Romero
 Joey Arrogante

Joey Arrogante Si Jose JoeyArrogante po ay isang manunulat at propesor sa ating

unibersidad. Isa siyasa tinuturing na dalubhasa sa pagaaral n gating wika. Maraming propesor
dinang humahanga sa kanya. Sa kasamaang palad sumakabilang buhay na siyanoong isang taon.
Ilan sa mga sinulat niyang libro ay ang mga sumusunod, Panitikang pilipino : antolohiya angga"t
alat ang dagat at isang haliging asin : dalawang noselang Siyam na hampas sa likod ng mesiyas
siyam na monologo sa isang dula&etorika : masining na pagpapahayagMapanuring pag'aaral ng
panitikang Filipino(Kakayahan sa pakikipagtalastasan: Pinaunlad na pagbasa at pagsulat.

Zeus Salazar

Si Dr. Zeus Atayza Salazar ay itinuturing Ama ng Bagong Histograpiyang Pilipino.

Ipinanganak siya na panganay mula sa pitong magkakapatid sa Tiwi, Albay noong Abril 29,
1934 mula kayla Ireneo Salazar at Luz Salazar. Mula sa kanyang pag-aaral, at samakatuwid na
pagtuturo sa Europa siya ay natuto na makapagsalita ang 10 na wika, at nakakapgsulat sa wikang
Filipino, Bicolano, Ingles, Espanol, Pranses, Aleman, Italyano, Ruso, at Malayo.
Itinatag niya ang ADHIKA, Inc. at ang Sangguni ng BAKAS, Inc. Mas kilala siya sa
kanyang pag-aaral ukol sa Pantayong Pananaw.
Si Salazar ay nagtapos ng kolehiyo bilang summa cum laude sa Unibersidad ng Pilipinas
sa ilalim ng B.A. Kasaysayan. Nakamit niya ang kanyang Ph.D. sa Etnolohiya o
Antropolohiyang Kultural sa Sorboone Unibersidad ng Paris at nakatanggap ng pinkamataas na
karangalan (Tres Bien) sa panahon ng kanyang pag-aaral.Siya rin ay naging tagapangulo sa
Departamento ng Kasaysayan (U.P. Diliman, 1989-1991) at naging dekano rin sa Kolehiyo ng
Agham Panlipunan at Pilosopiya (U.P. Diliman, 1991-1994).
 Patrocinio V. Villafuerte

Si Patrocinio V. Villafuerte o mas kilala bilang Pat Villafuerte ay pinanganak noong

Mayo Pito, Isang libot syam na daan apat na put walo. Si Pat Villafuerte ay isang sikat na
manunulat noong 1992. Siya ang nag sulat ng ang pinagmulan ng Bohol may anim na anak. Si
Patrocinio ang pangalan ng panganay niya ay si Marie M. Villafuerte at ang iba ay sina Ella,
Anna, Jose, Clark,at si Brayan. Villafuerte ay nagtapos ng Bachelor of Science in Elementary
Education at sya ay nakakuha ng Graduate Certificate Master of Arts in Teaching sa
Philippine Normal College (PNU). At nakumpleto nya ang akademiko sa mga kailangan sa Ed.
D. at Ph. D. at sya ang nag-sulat ng isang daan at apat na put limang Pilipinong libro sa lahat ng
antas.
Sya ang unang nakatanggap ng Genoveva Edroza Matute at nakatanggap din sya ng
dalawang Presidential Awards in Malacanang. at dalawang Teacher of the Year Awards at
Multi-awarded winner of Carlos Palanca Memorial Awards for Literature at sampung Gawad
Surian Gantimpalang Collantes, at sya ay National Awardee, PNU Alumni Association at sa
Komisyon ng Wikang Filipino at nakatanggap din sya ng Ninoy Aquino Foundation Citation.
ay sya din ay naparangalan din sya ng Philixers at higit sa lahat ay Naparangalan na ng
Kapisanan ng mga Propesor sa Pilipino (KAPPIL).
Virgilio Almario

Si Virgilio Almario ay isinilang sa San Miguel, Bulacan noong Marso 9, 1944 at kilala sa
taguring Rio Alma. Lumaki siya sa isang komunidad ng magsasaka sa panahon ng pag-aalsa
ng Hukbo ng Bayan Laban sa Hapon (HUKBALAHAP) noong dekada singkuwenta. Siya ay
isang makata, kritiko, tagasalin, editor, guro at tagapamahalang pangkultura ng Pilipinas.
Nagsimula ang buhay niya bilang makata noong kumuha siya ng ilang yunit sa kursong
edukasyon sa University of the East noong 1963. Naging malawak ang kaalaman tungkol sa
panulaan sa daigdig, lalong-lalo na sa makabagong panulaan. Ang saklaw ng kanyang mga paksa
ay ang kalikasan, pag-ibig at mga problemang pangkasalukuyan. Ang kanyang katanyagan
bilang tagapagsalin ng mga tula, dula at nobela, lalo na ng mga akda ni Jose Rizal tulad ng Noli
Me Tangere at El Filibusterismo (1999) ay nagkamit ng gantimpalang Best Translation of Rizal
as novels. Nakatanggap din siya ng parangal at pagkilala mula sa ibat ibang prestihiyosong
institusyon tulad ng Palanca Awards, , Ten Outstanding Young Men Award for literature
(TOYM), at Southeast Asia Write Award mula sa Bangkok, Thailand. Nagtamo ng gantimpala
mula sa Cultural Center of the Philippines at naging Makata ng Taon ng Komisyon ng Wikang
Filipino. Hinirang din na Outstanding Citizen ng Dangal ng Lipi Award at Gantimpalang
Quezon. Itinampok siya sa Orden ng mga Pambansang Alagad ng Sining para sa Literatura
noong 2003.
Bukod sa mga nilikha niyang tula, dula, nobela at iba pa, si Virgilio Almario ay isa ring
tanyag at premyadong akda ng mga panitikang pambata. Pinangunahan niya ang isang proyekto
noong 1977 para sa Nutrition Center of the Philippines na naglalayong palawigin ang panitikang
pambata. Dito umusbong ang kasalukuyang kilalang aklat Adarna, ang kauna-unahang aklat
pambata para sa kabataang Pilipino.
Lualhati Bautista

Si Lualhati Bautista ay isang bantog na babaeng Pilipinong manunulat. Kadalasan, ang

mga akda niya ay nasa anyong nobela o maikling kwento, pero nakalikha na rin siya ng ilang
akdang-pampelikula.
inanganak si Lualhati Bautista sa Tondo, Manila noong Disyembre 2, 1945. Nagtapos
siya sa Emilio Jacinto Elementary School noong 1958, at sa Torres High School noong 1962.
Naging journalism major siya sa Lyceum of the Philippines, ngunit nag-drop out bago man niya
matapos ang kanyang unang taon.
Ilan sa mga nobela niya ang: Gapo, Dekada '70, at Bata, Bata, Pa'no Ka Ginawa? na
nakapagpanalo sa kanya ng Palanca Award ng tatlong beses: noong 1980, 1983, at 1984.
Nakatanggap din siya ng dalawang Palanca Award para sa dalawa sa kanyang mga maikling
kwento: Tatlong Kuwento ng Buhay ni Juan Candelabra (unang gantimpala, 1982) at Buwan,
Buwan, Hulugan mo Ako ng Sundang (pangatlong gantimpala, 1983). Noong 1984, ang kanyang
script para sa Bulaklak ng City Jail ay nagwagi bilang Best Story-Best Screenplay sa Metro
Manila Film Festival, Film Academy Awards, at Star Awards.
 Jose Corazon de Jesus

Si Jose Corazon de Jesus ay isinilang sa Sta. Cruz , Manila noong Nobyembre 22, 1896 na
anak nina Vicente de Jesus, ang unang direktor ng kagawaran ng kalusugan ng pamahalaang
Amerikano sa Pilipinas, at Susana Cruz ng Pampanga. Bininyagan siyang Jose Cecilio de Jesus
ngunit pinalitan niya ang celio ng Corazon (puso sa Espaol) dahil iyon daw ang tumutugma sa
kanyang katauhan.

Lumaki si De Jesus sa bayan ng kanyang ama, sa Santa Maria, Bulacan. Nag-aral siya sa
nasirang Liceo de Manila kung saan siya nagtapos noong 1915. Ang una niyang tula na nailimbag
ay ang Pangungulila na lumabas noong 1913 sa nasirang Ang Mithi noong siya ay 17 taong gulang.
Sino nga ba ang asawa niya?

Noong 1918, nakuha niya ang kanyang batsilyer ng batas mula sa nasirang Academia de
Vera ngunit hindi niya pinagpatuloy ang kanyang pagiging abogado dahil abala na siya sa pagsulat
ng isang kolum ng mga tula sa pahayagang Tagalog na Tuliba. Ang kolum ay tinawag na Buhay
Cavite na isinulat niya sa pangalang-pluma na Huseng Batute. Sa pamamagitan ng kanyang kolum,
pinuna ni De Jesus ang lipunan sa ilalim ng mga mananakop na Amerikano at pinalaganap niya
ang mithiin ng kasarinlan ng Pilipinas na noo'y isang commonwealth sa ilalim ng pamahalaang
Estados Unidos.

May mga 4,000 tula siyang naisulat sa kanyang kolum na Buhay Cavite. Sumulat din siya
ng mga 800 kolum na pinamagatang Ang Lagot na Bagting. Paborito niyang pangalang-pluma ang
Huseng Batute ngunit sumulat din siya sa ilalim ng mga pangalang Pusong Hapis, Paruparu, Pepito
Matimtiman, Mahirap Dahong Kusa, Paruparong Alitaptap, Amado Viterbi, Elyas, Anastacio
Salagubang at Tubig Lily'

Noong Marso 28, 1924, si De Jesus ay isa sa mga pangunahing manunulat sa Tagalog na
nagpulong sa Instituto de Mujeres sa Tondo, Manila upang pagusapan ang pagdiriwang ng
kaarawan ng makatang Tagalog na si Francisco Balagtas sa Abril 2. Ang pulong ay tinawag at
pinamunuan ng manunulat na Rosa Sevilla. Napagpasyahan ng mga manunulat na magpalabas ng
tradisyonal na duplo, o isinadulang debate sa tula na uso noong araw ngunit nalalaos na noong
mga 1920. Pinalitan nila ang porma ng duplo at binansagan itong balagtasan para kay Balagtas.

May tatlong pares ng mga makata na sumali sa unang balagtasan na ginanap noong Abril
6, 1924 sa Instituto de Mujeres, na itinatag ni Sevilla. Naging matagumpay ang balagtasan at
nakagiliwan ng mga manonood ang pares nina De Jesus at Florentino Collantes.
 Sumikat ng lubusan ang balagtasan at ito ay naging karaniwang palabas sa mga
pinakamalaki at pinakamahal na teatro sa Maynila hanggang noong dekada ng 1950. Pinagtapat
sina De Jesus at Collantes at ginawa silang magkaribal at nagtakda ng isang tagisan ng galing
noong Oktubre 18, 1925 sa Olympic Stadium. Si De Jesus ang nanalo ng tagisan na iyon at
binansagan siyang Hari ng Balagtasan. Hinawakan niya ang titulo hanggang mamatay siya noong
1932.

Sikat na si De Jesus bilang Huseng Batute sa buong Pilipinas noong inanyayahan siyang
umarte sa pelikulang Oriental Blood. Kasama niya ang mga bantog na aktres ng panahong iyon
(Atang dela Rama at Maria Santos). Kasama rin sa kast ang kanyang anak na si Juliano de Jesus,
na naging aktor sa ilang mga pelikulang Pilipino.

Ngunit nagkasakit si Huseng Batute habang ginagawa ang pelikula at lumala ang kanyang
sakit hanggang siya ay mamatay noong Mayo 26, 1932. Iniwan niya ang kanyang asawang si
Asuncion Lacdan de Jesus at mga anak Teresa, Jose Jr. at Rogelio.

Noong siya ay mamatay, binigay ng pamilya niya ang kanyang puso sa isang museo ng
pamahalaan kung saan ito itinago hanggang ilibing ito sa libingan ng kanyang ina. Inilibing siya
sa ilalim ng dagat sa Visayas, alinsunod sa kagustuhan niyang nakatala sa kanyang mga tulang
Isang Malalim na Dagat at Ang Visayas.

Graciano Lopez Jaena

Si Graciano Lopez Jaena ay tinatawag na Prinsipe ng Mananalumpating Tagalog. Kasama

sina Jose Rizal at Marcelo H. del Pilar, binuo nila ang triumvirate ng Kilusang Propaganda.

Ipinanganak siya noong 18 Disyembre 1856 sa Jaro, Iloilo at supling nina Placido Lopez
ar Maria Jacob Jaena. Sa gulang na anim, sumailalim siya sa pagtuturo ni Padre Francisco Jayne
ng Colegio Provincial ng Jaro.

Dukha ang mga magulang nang isilang si Graciano Lopez Jaena sa Jaro, Iloilo, noong
Disyembre 18, 1856. Ang ina niya, si Mara Jacoba Jaena, ay isang mananahi lamang habang ang
ama, si Plcido Lpez, ay hamak na tagakumpuni ng kahit ano na lamang. Subalit nagkapag-aral
nang kaunti si Placido samantalang lubhang matimtiman si Jacoba kaya tatag sa pag-aaral at sa
pagsamba ang tinubuan ni Graciano.

Sa gulang na anim na taon, nang ipadala ng mga magulang kay Fray Francisco Jayme, na
noon ay nagtuturo sa Colegio Provincial de Jaro, upang maturuan. Personal na tinuruan ni Padre
Francisco Jayme si Graciano. Agad napansin ng frayle ang dunong ni Graciano at ang galing
niyang magsalita.

Noong 1870, nag-aral siya ng Teyolohiya at Pilosopya sa seminaryo ng San Vicente. Labag
sa nais ng ina, hangad ni Graciano na maging manggagamot (medico, physician). Nang sa wakas
ay pumayag ang mga magulang, tinangka niyang pumasok sa Universidad de Santo Tomas sa
Manila subalit tinanggihan siya. Hindi kasi siya nakatapos ng Bachiller en Artes na hindi itinuro
sa seminario sa Jaro. Sa halip, ayon sa payo sa kanya, sa ospital ng San Juan de Dios siya nagsilbi
bilang turuan (apprentice) ng mga manggagamot duon. Hindi pa tapos ang pag-aaral ni Graciano
nang naubos ang tustos ng dukhang mga magulang, at napilitan siyang bumalik sa Iloilo. Ginamit
niya kung ano na lamang ang natutunan, nanggamot sa mga barrio at baranggay sa pali-paligid.

Sa kanyang mga namasdan, lalong sumidhi ang puot niya sa lupit ng pag-api ng mga frayle
sa mga tao. Nuong 1874, nang 18 taon gulang lamang, nakainitan na siya ng mga frayle dahil sa
sinulat niyang Fray Botod, prayleng bundat na matakaw at mahilig sa babae. Sabi niya na "Lagi
nang banggit ang Dios at Mahal na Birhen samantalang panay ang daya at pagsamantala sa mga
tao.

Hindi ito nalathala kailanman subalit maraming sipi (copias, copies) ang umikot-ikot sa
Visayas. Lalong napuot ang mga frayle kay Graciano nang patuloy siyang kumalampag (campaa,
campaign) ng katarungan para sa mga tao. Talagang nagpahamak siya nang patayin ng Espaol na
alcalde ng Pototan ang ilang bilanggong katutubo. Pinilit, tumanggi si Graciano na ipahayag na
natural ang pagkamatay ng mga bilanggo. Nagsimula siyang tumanggap ng babala na papatayin
siya ng mga frayle. Nuon siya tumakas sa Espaa.

Noong Pebrero 15, 1889, inilunsad nila sa Barcelona ang pahayagang "La Solidaridad".
Ang pahayagan niyang ito ay sumikat nang husto. Marami sa kanyang mga artikulo ay nailathala
sa iba't ibang pahayagan. Ginamit na sandata ni Lopez-Jaena ang kanyang panulat upang ipaglaban
ang makatao at makatarungang karapatan ng mga Pilipino sa ilalim ng pamahalaang Kastila.

Namatay si Lopez-Jaena sa sakit na tuberculosis sa edad na 40 sa Madrid, Espanya.

Epifanio De Los Santos

Si Epifanio de los Santos ay isang manananggol, mamamahayag, mananalaysay

(historian), musikero, pintor, kritiko, manunulat, pilosopo ("philosopher") at masugid na kolektor
ng mga antique.
 Isinilang siya sa bayan ng Malabon noong Abril 7, 1871. Kaisa-isang anak ng mayamang
hasyendero na si Escolastico de los Santos at Antonina Cristobal, isang kolehiyala na mahusay
tumugtog ng piyano at alpa. Pagkatapos tapusin ang kanyang mga unang taon ng pagaaral sa ilalim
ng isang pribadong guro na si Jose A. Flores, nagpatuloy siya ng pag-aaral sa Ateneo de Manila.
Maliban sa mga araling akademiko sa Ateneo, ay nag-aral din siya ng musika at pagpipinta na
nanguna sa mga gantimpala. Tinapos niya sa Ateneo ang Bachiller en Artes ng may pinakamataas
na parangal na summa cum laude at pagkatapos ay kumuha ng Law sa Unibersidad ng Santo
Tomas. Nanguna siya sa pagsusulit ng Ktt. Hukuman.

Masugid siyang mambabasa ng iba't ibang babasahing pampanitikan lalung-lalo na ng mga

nobelang sinulat ni Juan Valera, isang manunulat na Kastila at may-akda ng isang nobela ng pag-
ibig na kanyang kinalugdan, ang Pepita Jimenez. Dahil sa mahilig siyang magbasa, nagkaroon siya
ng malaking koleksiyon ng mga aklat sa Sining at Panitikan. Sa katunayan, ang unang palapag ng
kanyang tirahan sa Magallanes, Intramuros ay nagmistulang laybrari at museo na naging tagpuan
ng kanyang mga kaibigan na may hilig din sa Sining at pagsusulat tulad nina Cecilio Apostol,
Fernando Ma. Guerrero, Rafael Palma, Jaime de Veyra at Clemente Zulueta. Isa rin siyang
dalubwika natutuhan niya ang mga wikang dayuhan tulad ng Latin, Griyego, Kastila at Pranses.
Siya ang naging unang Pilipinong naging kasapi ng Spanish Royal Academia sa Madrid at
nakilalang unang Academician ng bansa.

Itinatag ni Don Panyong (tawag sa kanya) at ng kanyang kaibigang si Clemente Zulueta

ang pahayagang La Libertad sa Malabon. Naging editor din siya ng unang rebolusyonarong
pahayagang La Independencia. Sa pagsusulat sa pahayagang ito ay ginamit niya ang sagisag na G.
Solon.
Naging District Attorney siya ng San Isidro, Nueva Ecija at doon din siya naging Kalihim
Panlalawigan. Noong 1902 nahalal siyang Gobernador ng Nueva Ecija at naulit ng 1904.
Pagkatapos ng dalawang taon ay hinirang siyang miyembro ng Philippine Commission para sa St.
Louis Exposition. Naglakbay siya sa iba't ibang bansa tulad ng Pransya, Inglatera, Espanya, Italya
at iba pang mga bansa sa Europa upang bumisita sa mga aklatan at museo at mamili ng mga aklat
para sa kanyang koleksyon sa sariling aklatan.

Noong 1906, nahirang siyang piscal ng dalawang lalawigan - Bulakan at at Bataan. Noong
1918, hinirang siya ni Gobernador Heneral Francis Burton Harrison na Technical Director ng
Philippine Census. At noong Mayo 16, 1925 itinalaga siya ni Gobernador Heneral Leonard Wood
bilang Direktor ng Kawanihan ng Biblioteka at Museo bilang kapalit ni Dr. Trinidad Parde de
Tavera na binawian ng buhay.

Dalawang beses nag-asawa si Don Panyong. Ang kanyang unang asawa ay si Donya Ursula
Paez ng Malabon at ang pangalawa ay si Margarita Toralba ng Malolos. Ang isa niyang anak sa
kanyang unang asawa ang nagmana sa kanya ng mahilig sa kasaysayan at pananaliksik. Nakilala
siya bilang mahusay na manunulat ng kasaysayan, talambuhay at kolektor tulad ni Don Panyong.

Kung si Don Panyong ay di nakilalang tagapagsalita (speaker) siya naman ay nakakitaan

ng kagalingan sa panunulat na umani pa ng papuri sa ibang bansa. Ang unang nalathalang sinulat
ni Don Panyong ay ang Algo de Prosa (1909) isang koleksiyonng mga sanaysay at maikling
kuwento. Ilan pa sa kanyang mga sinulat ay Literatura Tagala (1911), El Teatro Tagalo (1911),
Nuestra Literatura (1913), El Proceso del Dr. Jose Rizal (1914), at Folklore Musical de Filipinas
(1920).

Sinulat din niya ang mga talambuhay nina Dr. Trinidad Pardo de Tavera, Marcelo H. del
Pilar, Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, at Ignacio Villamor. Ang kanyang salin sa Kastila mula
sa Tagalog ng Florante at Laura ni Balagtas ay itinuring na isang klasiko sa panitikang Pilipino.
Isa ring mahusay na musikero si Don Panyong. Mahusay siyang tumugtog ng piyano at gitara. Sa
kanyang panahon ay tatlo lamang ang kinikilalang mahusay sa pagtugtog ng gitara sa buong
Pilipinas -isa si Don Panyong at ang dalawa niyang kasama ay si Hen. Fernando Canon, isang
rebolusyonaryo, at si Guillermo Tolentino, kilalang iskultor. Inihambing siya ng musikong editor
na si Griffith kay Segovia ng Espanya sa natatanging talento niya sa paggitara.

Mahusay din siya sa pagpipinta, lamang ay hindi niya ito nabigyan ng panahon upang ang
kanyang kakayahan ay lalo pang pagyamanin at paunlarin.

Binawian ng buhay si Don Panyong noong Abril 28, 1928 sa Maynila sa eded na 57 dahil
sa atake sa utak (cerebral attack). Bilang paggalang sa kanyang kontribusyon sa sining at kultura,
ang Highway 54 na nagdudugtog sa Lungsod ng Caloocan hanggang Lungsod ng Pasay ay
ipinangalang Abenida Epifanio de los Santos o kilala bilang EDSA.

Jose Palma

Si Jose Palma ay isang makata at sundalong Pilipino. Siya ay naging tanyag sa pagsulat
niya ng Filipinas, na naging titik ng pambansang awit ng Pilipinas.

Siya ay isinilang sa Tondo, Maynila noong ika-6 ng Hunyo, 1876. Siya ay kapatid ni Rafael
Palma na naging pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas. Ang kanilang mga magulang ay sina
Hermogenes Palma at Hilaria Velasquez. Nakatagpo ni Jose Palma noong nag-aaral siya sa Ateneo
Municipal de Manila, si Gregorio del Pilar na naging pinakabatang heneral ng mga hukbong
manghihimagsik. Kahit bata pa sa Ateneo Municipal, si Jose Palma ay kumatha ng mga lirikong
tula at pinahanga ang marami sa pamamagitan ng pagpapalimbag ng isang aklat ng mga tula noong
siyay labimpitong taong gulang pa lamang. Ayon sa kanyang kapatid na si Dr. Rafael Palma, si
Jose ay tahimik at mahiyain subalit emosyonal at romantiko.

Ang kanyang pag-aaral ay naantala nang maganap ang Unang Sigaw sa Balintawak noong
Agosto, 1896. Dahil sa pag-ibig sa bayan ay sumama siya sa pangkat ni Koronel Rosendo Limon
at nakipaglaban sa ilalim ni Heneral Servillano Aquino.
 Noong ikalawang bahagi ng labanan sa pakikipaglaban sa mga Amerikano para makamit
ang kalayaan ay nakasama siya sa editorial staff ng noo'y popular na pahayagang La
Independencia. Dito niya napatunayan na higit siyang isang manunulat kaysa isang kawal.

Sumama sa himagsikan noong itoy maging laban sa mga Amerikano. Ngunit kahit taglay
niya ang damdamin at sigla ng paghihimagsik, ang mahina niyang katawan ay hindi mailaban sa
higpit at hirap ng buhay sundalo, kayat ginugol niya ang kaniyang panahon sa panlilimbag sa mga
kawal na manghihimagsik sa pamamagitan ng kaniyang mga kuniman.

Nakilala siya sa kanyang tulang Filipinas na siyang pinaghanguan ng mga titik na inilapat
sa tugtuging nilikha ni Julian Felipe bilang tugon sa kahilingan ni Heneral Emilio Aguinaldo kay
Julian Felipe na gumawa si Felipe ng isang tugtuging martsa. Ang ambag niya sa panitikang
Pilipino, ang mga titik ng Pambansang Awit ng Pilipinas, sa Kastila. Sinusulat niya ang mga titik
na ito habang ang pulutong ng kawal na kinabibilangan niya ay nakahimpil sa Bautista,
Pangasinan. Ang Filipinas na sinulat ni Palma noong buwan ng Agosto, 1899, ay nalimbag sa
unang pagkakataon sa pahayagang La Independencia noong Setyembre, 1899. Ang mga letra ni
Palma ay bihira nang awitin ngayon sapagkat ang salin sa Ingles at Tagalog ang siyang lalong
gamitin. Ang isa sa mga pinaka-madamdaming tula ni Jose Palma ay ang tulang De Mi Jardin
(Mula sa Aking Hardin).

Ang iba pang mga tulang makabayan ni Palma na nasulat ay Rizal en la Capilla, Al Album
Muerto, Filipinas Por Rizal Al Martir Filipino at La Ultima Vision.

Ang kanyang talambuhay na sinulat niya sa anyo ng tula ay may pamagat na Iluciones
Marcitas (1893). Sa tulang ito ay idinaing niya nang paulit-ulit ang matindi niyang pagdaramdam
sa kaisa-isang babaing kanyang minahal na si Florentina Arellano.

Ang mga kundiman ni Jose Palma ay punung-puno ng damdamin ng pag-ibig. Pagkatapos

ng Digmaang Pilipino-Amerikano noong 1902 ay nagpatuloy siya sa pagsusulat. Ito ang naging
hanapbuhay niya. Nagkaroon siya ng pitak na Vida Manileija sa pahayagang El Renacimiento.
Sumulat din siya ng mga tula at artikulo sa mga pahayagang El Comercio, La Moda Filipina, La
Patria, La Union, at Revista Catolica.

Ang kanyang mga tulang madamdamin na sa ngayon ay mahalagang bahagi ng ating

panitikan ay tinipon at ipinalimbag ng kanyang kapatid na si Dr. Rafael Palma. Ang kanyang mga
tula, tinipon sa isang aklat na pinamagatang Melancolicas (Mga Panimdim) ay inilathala ng
kanyang kapatid ng panahon na ng Amerikano.

Maaga siyang binawian ng buhay sa edad na 30 noong Pebrero 12, 1903.

 Liwayway A. Arceo

Si Liwayway A. Arceo ay ipinanganak sa Manila noong ika 30 ng Enero 1924 mula sa

kilalang pamilya ng mga manunulat.

Nagsulat siya ng ilang nobela kabilang dito ang Canal de la Reian at Titser. Mayroon din
siyang mga koleksiyon ng maiikling kuwento tulad ng "Ang Mag-Anak na Cruz, Mga Maria, Mga
Eva at "Maybahay, Anak at iba pa". Ang kanyang kuwentong "Uhaw ang Tigang na Lupa" ay
nanalo ng ikalawang gantimpala sa Pinakamabuting Maikling Likha noong 1943.
Si Liwayway Arceo ay kilala rin bilang isa sSi Liwayway A. Arceo ay ipinanganak sa Manila
noong ika 30 ng Enero 1924 mula sa kilalang pamilya ng mga manunulat.

Nagsulat siya ng ilang nobela kabilang dito ang Canal de la Reian at Titser. Mayroon din
siyang mga koleksiyon ng maiikling kuwento tulad ng "Ang Mag-Anak na Cruz, Mga Maria, Mga
Eva at "Maybahay, Anak at iba pa". Ang kanyang kuwentong "Uhaw ang Tigang na Lupa" ay
nanalo ng ikalawang gantimpala sa Pinakamabuting Maikling Likha noong 1943
Si Liwayway Arceo ay kilala rin bilang isa sa pinakaunang nagsulat ng soap opera para sa radyo.
Ang kanyang dramang "Ilaw ng Tahanan" ay inere sa DZRH, DZMP at DZPI mula Marso 1949
hanggang Hulyo 1958. Ilan pa sa kanyang mga naisulat na script ay ang Dely Magpayo, Ang Tangi
kong Pag-Ibig at Kasaysayan ng mga Liham ni Tiya Dely. Siya rin ang bumuo ng Lovingly Yours,
Helen na inere noong 1978. Bukod dito, sumulat din siya ng ilang script sa telebisyon ang
Sangandaan at Damdamin na parehong tinagkilik ng publiko.

Ilan sa kanyang mga napalunan ay ang Carlos Palanca Memorial Award para sa isang
maikling kuwento sa Filipino noong 1962, Gawad CCO for Literature Award noong 1993, honoris
causa Doctorate in Humane Letters mula sa Unibersidad ng Pilipinas noong 1991, Catholic
Authors Award noong 1990 at Gawad Balagtas Life Achievement for Fiction noong 1998. Ang
kanyang huling natanggap ay ang National Centennial Commission Award para sa kanyang mga
kontribusyon sa larangan ng Panitikang Pilipino.

Namatay siya noong 1999 sa edad na 75a pinakaunang nagsulat ng soap opera para sa
radyo. Ang kanyang dramang "Ilaw ng Tahanan" ay inere sa DZRH, DZMP at DZPI mula Marso
1949 hanggang Hulyo 1958. Ilan pa sa kanyang mga naisulat na script ay ang Dely Magpayo, Ang
Tangi kong Pag-Ibig at Kasaysayan ng mga Liham ni Tiya Dely. Siya rin ang bumuo ng Lovingly
Yours, Helen na inere noong 1978. Bukod dito, sumulat din siya ng ilang script sa telebisyon ang
Sangandaan at Damdamin na parehong tinagkilik ng publiko. Ilan sa kanyang mga napalunan ay
ang Carlos Palanca Memorial Award para sa isang maikling kuwento sa Filipino noong 1962,
Gawad CCO for Literature Award noong 1993, honoris causa Doctorate in Humane Letters mula
sa Unibersidad ng Pilipinas noong 1991, Catholic Authors Award noong 1990 at Gawad Balagtas
Life Achievement for Fiction noong 1998. Ang kanyang huling natanggap ay ang National
Centennial Commission Award para sa kanyang mga kontribusyon sa larangan ng Panitikang
Pilipino.

Kathang Isip
Alamat ng Pinya
Noong unang panahon ay may isang napakagandang prinsesa, kaya siya ay tinawag na
Mariang Maganda. Ang kanilang kaharian ay malapit sa isang maliit na gubat na kung saan ay
malayang nakakapamasyal ang mayuming kagandahan. Ang gubat ay puno ng iba't ibang
magaganda, makukulay, at mababangong mga halamang namumulaklak. Nakagawian na ng
prinsesang mamitas at mamasyal sa tila bang perpekting hardin para lamang sa isang prinsesang
katulad niya.
Isang araw sa kanyang pamamasyal ay may nakilala siyang isang bagong mukha. Isang
makisig na binata na halos kaedad din ng magandang prinsesa. May kakaibang naramdaman ang
prinsesa sa makisig na binata na iyon. Lingid sa kaalaman ng prinsesa gayundin ang nararamdaman
ng bagong kakilala sa kanya.
Nagpakilala ang binata bilang isang prinsipe ng isang malayo at kaibang kaharian. Araw-
araw nagkita at nagkasama ang dalawa sa kagubatan hanggang sa magtapat ang prinsipe sa dalaga
ng kanyang pag-ibig na malugod namang tinanggap ng prinsesa dahil sa parehas nitong
nararamdaman.
Habang sila ay magkasamang namamsyal sa kagubatan ay nagpasya silang magulayaw sa
ilalim ng mabangong halaman na madalas ipagmalaaki ng prinsesa. "Hindi maipagkakailang
maganda ang bulaklak ng halamang ito Mariang Maganda, ngunit higit na mas maganda at
mabango ang mga halaman at bulaklak sa aming kaharian." sambit ng prinsipe habang hinahaplos
ang pisngi ng iniirog. "Bakit, saan ba ang iyong kaharian?" malambing na tugon ng prinsesa. "Ang
aming kaharian ay hindi kayang marating ng taong may katawang lupa." ang mahiwagang
pagsagot ng prinsipeng tila ba mag agam-agam.
"Bakit hindi?" ang natigilang pagtatanong ni Mariang Maganda habang pinagmamasdan ang
malungkot na mukha ng prinsipeng kanyang iniibig. "Kailangan ko ng bumalik sa aming kaharian
dahil kung hindi ay hindi na tayo muling magkikita pa. Nais sana kitang isama subalit hindi talaga
maari ang mga kagaya ninyo sa aming kaharian. Paalam na irog."
"Nais ko sanang magkita tayong muli dito sa halamanang ito mamayang gabi. Hihintayin kita."
pagtangis ng prinsesang nalulungkot sa paglisan ng kanyang minamahal.
"Sisikapin ko, irog." pangako ng prinsipe kay Mariang maganda. Nang gabi ngang iyon ay hinintay
ni Mariang Maganda ang kanyang iniirog. Bago pa man maghatinggabi ay dumating nga ang
prinsipe at lubos na nalugod ang nag-aalalang prinsesa. Magkahawak kamay silang namasyal sa
gubat ng magagandang halaman na ang buwan at mga bituin ang tumatanglaw sa kanilang
dinadaanan. Kung anu ano ang kanilang pinag-usapan hanggang sa bigla na lang napabalikwas
ang prinsipe na tila ba may ttumawag sa kanya.
"Kailangan ko ng lumisan mahal ko. Hindi ako maaring abutan ng hatinggabi, kapag hindi ako
umalis ngayon ay hindi na ako makakabalik pa sa amin. Iyong pakakatandaan na ikaw lamang ang
aking iniibig." at ginawaran ng isang matamis na halik ang labi ng naguguluhang si Mariang
Maganda.
Hindi ma tanggap na malisan sa kanyang iniibig ay mahigpit nyang hinawakan ang kamay
ng prinsipe. Pilt mang hinila ng prinsipe ang kamay ay di nito magawang makawala sa
pagkakahawak ng prinsesa. Sa kanilang paghihilahan ay bigla na lamang naglaho na parang bula
ang prinsipe ngunit naiwan sa kamay ng prinsesa ang dalawang putol na kamay ng prinsipe. Sa
takot ay napabalikwas ang prinsesa at tinungo ang isang malapit na hukay. Doon itinapon at
ibinaon ni Mariang Maganda ang mahiwagang kamay ng kanyang tinawag na irog.
Muling nagbalik ang prinsesa sa kagubatan matapos ng ilang araw para makita lamang na
may kakibang halaman na tumubo kung saan niya ibinaon ang mahiwagang kamay ng prinsipe.
Malalapad ang mga dahon ng halaman na ito at walng mga sanga. Matapos ng ilang araw ito ay
namulaklak. Araw-araw na bumalik ang prinsesa sa kagubatan hanggang ang bulaklak ay
napalitang ng bynga. Ang bunga ng kakaibang halaman at tila ba kamay na nag-iimbita. Ito na ang
kauna-unahang saging.

Di Kathang-isip

Ang Kahalagahan ng Edukasyon (Tagalog na Sanaysay)

Ang pagkakaroon ng isang mataas at matibay na edukasyon ay isang saligan upang mabago
ang takbo ng isang lipunan tungo sa pagkakaroon ng isang masaganang ekonomiya. Mataas na
edukasyon na hindi lamang binubuhay ng mga aklat o mga bagay na natutunan sa ating mga
university at paaralan. Bagaman, kasama ito sa mga pangunahing elemento upang magkaroon ng
sapat na edukasyon, ang praktikal na edukasyon na nakabase sa ating araw-araw na pamumuhay
ang siya pa ring dapat na piliting maabot. Matibay ang isang edukasyon kung ito ay pinagsamang
katalinuhan bunga ng mga pormal na pag-aaral tungkol sa Mathematics, Science, English at mga
bagay na tungkol naman sa buhay at kung paano mabuhay ng maayos.
Ang edukasyon ang nagiging daan tungo sa isang matagumpay na hinaharap ng isang
bansa. Kung wala nito, at kung ang mga mamamayan ng isang lipunan ay hindi magkakaroon ng
isang matibay at matatag na pundasyon ng edukasyon, magiging mahirap para sa kanila na abutin
ang pag-unlad. Marapat lamang na maintindihan na ang edukasyon ay siyang magdadala sa kanila
sa kanilang mga inaasam na mga mithiin.
Ang unang layunin ng edukasyon ay upang magkaroon ng kaalaman sa mga bagay-bagay
at impormasyon sa kasalukuyan, sa hinaharap at sa kinabukasan. Ito ang nagsisilbing mekanismo
na humuhubog sa isipan, damdamin at pakikisalamuha sa kapwa ng isang tao. Ito rin ang dahilan
ng mga mabubuti at magagandang pangyayari sa ating mundo at ginagalawang kapaligiran.
Ang edukasyon ay kailangan ng ating mga kabataan sapagkat ito ang kanilang magiging
sandata sa buhay sa kanilang kinabukasan. Ang kanilang kabataan ang siyang estado kung saan
nila hinahasa ang kanilang mga kaisipan at damdamin sa mga bagay na kailangan nila sa kanilang
pagtanda. Ang edukasyon ay mahalaga sapagkat ito ang nagiging daan sa isang tao upang
magkaroon ng mga kaalaman tungkol sa kanyang buhay, pagkatao at komunidad na ginagalawan.
Ito ang naghuhubog ng mga kaisipan tungo sa isang matagumpay na mundo na kailangan ng bawat
isa upang lubusang mapakinabangan ang daigdig at malaman ang mga layunin nito.
Ang kabataan ay nararapat lamang na magkaroon ng sapat na edukasyon sa pamamagitan
ng kanilang karanasan at pormal na programa na nakukuha sa mga paaralan. Ito ang kanilang
magiging armas upang maharap nila ang mga bagay na kaakibat ng kanilang magiging
kinabukasan. At dahil sila ang ating pag-asa, nararapat lamang na ibigay natin sa kanila ang lahat
ng edukasyon na kailangan nila upang maabot nila ang mga pangarap na nais nilang matupad.
2011 Mga Sanaysay sa Filipino.