ZOM E R E D I T I E

juni 2006 / nummer 02 / jaargang 01



NOORWOORD
ie van de krant
Great Place to Live :: de tweede edit
geg even doo r aan stormend talent
ligt nu voor u. Vorm
nde re mensen.
van formaat, met bijdragen van bijzo
leid ersc hap , visie ont-
Filosofie, kunst, transparant
wikkeling en un-confe rence.

ft inzicht in een
Het verbeeldt de tijdgeest en gee
rgie mog elijk is in een complex
toekomst waarin syne
Inno vatie en voor uitg ang , met plezier.
belangenveld.
and e paden van
Lichtvoetig betreden wij de ongeba
maatschappelijke ontwikke ling .

ondernemers en
Met pioniers, met visionairs, met
Live ontw ikkelen we sa-
met u! Want Great Place to
e men sen zijn u reed s voorgegaan
men. Verschillend
t Place to Live
en ontmoetten elkaar op twee Grea
sam en concepten, of
bijeenkomsten, ontwerpen nu
gaan zeilen in de stor m.

. Om inspiratie te
Great Place to Live is uw platform
sen te ontm oeten die een
geven en te krijgen, men
pen op uw vraa gstu k. Om de zon-
ander licht wer
of om in contact te
dagmiddag mee door te brengen
stak eho lder s.
komen met nog onbekende
erking tussen
Great Place to Live is een samenw
t Plac e to Work en
Nieuwe Garde, Elvenstone, Grea
die met een tom eloze lust
Pentascope en iedereen
men de wer eld scho onh eid en vooruit-
tot onderne
gang geeft!
en? Wilt u iemand
Wilt u iets vragen? Wilt u iets zegg
e to Live bijeen-
ontmoeten? Of zelf een Great Plac
niet en stuur een e-mail
komst organiseren? Aarzel
foto: Bob Corporaal / reefscape.net

naar welcome@gr eatp lace tolive.nl

so let’s make it
The world is a Great Place to Live
together.

Dwarsverbanden in een
veranderende samenleving illustratie: jacky-o

We leven in een land waarin initiatieven
gebonden zijn aan regels en dat vin-
den we zowel prettig, overzichtelijk en
duidelijk als overdreven, chaotisch en
hinderlijk. Voor elke handeling lijkt wel
een voorschrift te bestaan, voor elke
vierkante meter ligt een stapel papier
klaar. Willen we onze verloren paarse
krokodil terug, dan kan dat alleen binnen
een voorgeschreven tijd en volgens een
bedachte procedure met dito formulie-
ren. Dat is helder, we weten waar we
aan toe zijn en het is hinderlijk, want we
zijn sterk afhankelijk van autoriteit, van
bureaucratie, om te krijgen wat we willen.
Dat gaat zeker op voor het ontplooien van
initiatieven die niet volgens geijkte wegen
verlopen. Als we iets nieuws willen
realiseren zullen we de juiste personen
mee moeten krijgen, de rekbaarheid van
regels moeten opzoeken en ons een weg
moeten zien te banen door aanvraagfor-
mulieren, contracten en procedures. Hoe
onmisbaar het vastleggen van afspraken
ook voor ons zijn in onze cultuur, we
laten initiatieven en creativiteit er sterk
door bepalen en indammen. Bedenk eens
hoeveel regels er vandaag door je hoofd
zijn gegaan sinds je bent opgestaan en in
hoeverre die regels jouw gedrag hebben
beïnvloed of je hebben laten afzien van
wat je eigenlijk zou willen. Het kan ook
anders.
Anders zoals bij de initiatiefnemers
van Great Place to Live: Nieuwe Garde,
Pentascope en Great Place to Work.
Uitgangspunten zijn het verbinden van
talrijke talenten van mensen, voorbij de
gevestigde orde denken en het mogelijk
maken van diepste wensen. Er zijn geen
verzoekprogramma’s, maar er is één
gemeenschappelijk doel: ruimte creëren
om de uitgangspunten mogelijk te maken.
Onder invloed van de steeds toenemende
mogelijkheden van huidige communicatie-
middelen nemen dit soort dwarsverban-
den enorm toe. In die zin is Great Place to
Live een teken van deze tijd.
Voorbeelden van het zulke momenten zijn
onder andere 8 Uur Overwerken (8UO), de
Creatieve Confrontatie, Salon voor Woorden,
Pecha Kucha en Great Place to Live. Neem
8 Uur Overwerken en Pecha Kucha. Bij 8UO
daagt Nieuwe Garde jonge creatieven uit
om op een vrijdag na hun werk acht uur
over te werken voor tien goede doelen, vijf
in Groningen en vijf in Rotterdam. Doel
is het bedenken van voorstellen om een
goed doel bekender te maken door middel
van een radiospot, een nieuw logo, een
poster, een actie of een complete cam-
pagne. Dat gebeurt in een ambiance met
muziek, een goed en verantwoord hapje
eten en onder begeleiding van mentoren.
Iedereen werkt vrijwillig mee en er wordt
ruimte en apparatuur ter beschikking
gesteld. Nieuwe Garde zorgt ervoor dat
mensen bij elkaar komen en biedt hen
een uitdaging, de rest doet iedereen zelf.
Het is ongelofelijk om mee te maken wat
er dan gebeurt. De betrokkenheid, het en-
thousiasme en de bereidwilligheid om met
anderen, die je misschien nooit eerder
hebt ontmoet, aan iets te werken is onge-
kend. Zoiets geldt ook voor Pecha Kucha,
zij het dat de betrokkenen meestal alleen
hun gang gaan in de presentaties, maar
wel allemaal het gevoel hebben aan iets
bijzonders mee te werken. Tijdens Pecha
Kucha presenteren tien tot vijftien mensen
hun idee, voorstel, muziekstuk, project
of bijzondere ervaring in twintig beelden
(in PowerPoint). Voor elk van die twintig
beelden hebben zij twintig seconden. Het
is komen overwaaien uit Japan en een
grote sensatie in Engeland, Zweden en
Oostenrijk, om maar een aantal landen te
noemen. Wat er ontstaat is een uiteenlo-
pende mengelmoes van creativiteit, die
zeer aanstekelijk werkt. Dat bezoekers
erdoor zijn geprikkeld, is bijvoorbeeld
gebleken door de opdracht die één van de
presentatoren heeft gekregen om illustra-
ties te gaan maken bij een project.
Het is altijd goed om als een schilder
afstand te nemen van je creatie en een
fenomeen te plaatsen in de context van
deze tijd en plaats. We leven in de tijd van
het neoliberalisme, waar marktwerking
de sleutel is. Het is aan de burger, de
consument, de persoonlijkheid om de
keuzes te maken die haar of zijn leven zo
prettig en comfortabel mogelijk maakt.
Jouw samenleving is maakbaar, dat soort
dingen. Dat schept ruimte voor dwars-
verbanden, door organisaties, disciplines,
rangen en standen heen. Iedereen wordt
zijn eigen ondernemer en moet putten
uit zijn of haar creativiteit om dingen voor
elkaar te krijgen, meerwaarde te creëren,
die in traditionele verhoudingen niet of
nauwelijks mogelijk zijn.
Klinkt het vaag? Tot op zekere hoogte. Het
is waar: je moet het eigenlijk meemaken
om te ervaren wat het is. Mensen die heb-
ben meegedaan aan 8 Uur Overwerken in
Rotterdam en in Groningen kunnen nu nog
vertellen welke enorme betrokkenheid en
enthousiasme de deelnemers lieten zien
en welke synergie dat opleverde. Diege-
nen die hun twintig beelden presenteer-
den bij Pecha Kucha en alle toeschouwers
kunnen verslag doen van de aanstekelijke
sfeer en ongeremde behoefte om te laten
zien wat je kan en wil. Wie meegedaan
heeft aan Great Place to Live weet hoe je
iets in elkaar kunt zetten als je uitgaat van
wat alle deelnemers het liefst willen doen.
Allemaal hebben ze een bijzondere avond
gehad en vaak komen er uit deze bij-
eenkomsten nieuwe opdrachten, nieuwe
samenwerkingsverbanden en vooral veel
ideeën. Schrijver dezes garandeert één
ding: je komt er rijker van terug dan dat je
gekomen bent. Tot ziens!
Simon Groen www.nieuwegarde.nl
simon@nieuwegarde.nl
Er zal een dag zijn
dat een adem,
die eens mijn mond verliet,
mijn mond weer binnengaat.
Die een reis heeft gemaakt
door vele monden en
weer wat woorden van liefde
met mijn lippen praat.
 
© Annedien Hoen

....Great Place to Live is voor mij Nederland anno 2006. En gelukkig zie ik dat.
Wim de Gelder, Burgemeester Bloemendaal
 

foto’s: John Stephen Lewis

I’m playing! Are you?

Great Place to Live haalt het positieve in mensen naar boven, legt ze in een ‘warm bad’ en bevordert het ‘schouderklopje-gevoel’.
Willemijn Phielix, aanstormend talent


Succesles
def tekst
mensen
proces gaat het er ook om andere
uit te wiss elen
te ontmoeten, ervaringen
en. Maa r volg ens
en op ideeën te kom
ij te
Zadelhoff is er in onze maatschapp
toch t.
succes weinig aandacht voor die zoek
De zoektocht naar de sleutel tot
tijde n. Max Her old nee mt ons
is van alle Creatieve klasse
naa r de succ esle ssen van staa lmag- op wijst
mee
ie en vast goe dgig ant De instelling waar Van Zadelhoff
naat Andrew Carneg komt sterk overeen met de gron dho uding
elho ff. De grot e man nen ha- a-
Cor van Zad die je aantreft bij men sen die dee l uitm
eit. Om
meren op het belang van creativit ken van wat de ‘cre atie ve klas se’ is gaan
ten man agers
die de ruimte te geven moe heten. Het concept is ontsproten
aan het
rder s’ wor den . En eige n-
‘netwerkbestuu brein van de Ame rika an Rich ard Flor ida
lijk opn ieuw naa r scho ol. tivit eit aan wijs t als
die de men selij ke crea
e econ o-
dé motor van de 21ste-eeuws
Succesvolle staalmagnaat mie. Volgens Florida is de noodzak
elijke
e Nap o-
Begin vorige eeuw drong de jong creativiteit prom inen t aan wez ig bij een
het fe-
leon Hill, schrijver van boeken over econ omi sche klas se van ontw erpe rs,
len van
nomeen ‘succes’, door tot de bure muzikanten, onderzoekers, onderne
mers
egie . Carn egie was de grot e of the
Andrew Carn en consultants. In zijn boe k ‘The rise
us-
baas van de Amerikaanse staalind crea tive clas s’ laat Flor ida zien hoe ‘cre-
met een
trie en de eerste man ter wereld atieve klasse’ de kurk is waar de
nieuwe
n van mee r dan 100 milj oen
eigen vermoge ‘creatieve economi e’ op drijf t. Inm iddels
egie toch
dollar. Hill wilde weten hoe Carn is het conc ept ‘cre atie ve klas se’ een
voor het
zo succesvol was geworden. Nog containerbegrip geworden waarond
er niet
draa ide Carn egie de rol-
interview begon, alleen kunstenaars , med iape rson eel en
‘succes’
len om en vroeg Hill wat hij onder vormgeve rs valle n, maa r ook inno vatie ve
antie aan
verstond. Hill dacht in eerste inst ondernemers, technici, wetensch
app ers
. Maar
de enorme bezittingen van Carnegie en ondernemende allochtonen.
l an-
de staalmagnaat gaf echter een hee
nieerde
dere definitie van succes. Hij defi Netwerk als broedplaats
iken wat je wilt
succes als ‘datgene bere De ideeën van Carnegie, Van Zad
elhoff en
te berok-
zónder op enigerlei wijze schade Florida zijn sym path iek en aan trek kelijk.
at gaf
kenen aan anderen.’ De staalmagna Toch zijn ze voor al bij hiër arch isch georga-
e waarde
hiermee aan dat waarde pas écht niseerde bedrijven en instellin gen nog ver
t en
is als zowel de leverancier, de klan te zoeken. Deze trad ition ele orga nisa ties
deel
andere stakeholders respectvol voor verwachten ouderwetse volgzaam
heid
die zin kun je
hebben van de transactie. In van hun med ewe rker s. In zo’n omgeving
wat
Carnegie als een voorloper zien van kunnen ondernemende ‘creatives’
niet
ordi g ‘ma atsc hap peli jk vera nt- l-
we tegenwo goed gedijen . Ond erne men de crea tieve
men.
woord ondernemen’ zijn gaan noe ling en voel en zich als een vis in het water
aal zijn
in organisaties die meer horizont
Mastermind georganiseerd en lijke n op een netw erk.
een
Maar Carnegie legde Hill ook nog Kenmer ken d voor een netw erk is de
ander principe uit dat wezenlijk was horizontaliteit van het proces. Een
harde,
Hij noe mde dit prin cipe
voor zijn succes. verticale structuu r zet dat spon tane , orga-
toe dat
‘mastermind’. Hij vertrouwde Hill nische netw erke n de voet dwa rs.
het
hij helemaal geen verstand had van
het in de mar kt zett en
maken van staal en Nieuw: netwerkbestuurders
een
daarvan. Zijn echte kwaliteit lag op Wat betekent dit alles voor het orga
ni-
aan
ander vlak. Hij was in staat mensen sere n en stur en? Ten eers te dat je een
en.
te sporen een ‘mastermind’ te vorm ‘netwerkbestuurder’ moet worden
. Een
keld e men sen om op een
Carnegie prik netwerkbestu urde r durf t inte ract ies en
ken
harmonieuze manier samen te wer processe n de ruim te te geve n. Dat wil
en
en doelen te bereiken. Mensen vorm zeggen dat je het samenkomen van
men-
waa rin zij volle dig
dan een echt team sen vorm geeft zond er de inho ude lijke
vormen
afgestemd zijn op en een eenheid uitkomsten te dicteren. Alleen zo
ontstaan
t Hill toen
met elkaar. ‘Is dat alles?’, moe mooie ideeën. Het nieuwe man age n wordt
ische
gezegd hebben. Met een licht iron procesmanagement in een netw erk. Het is
wel
blik antwoordde Carnegie: ‘Heb jij een ander vak en vere ist and ere vaar dig-
en sa-
eens twee mensen in harmonie help hed en dan de mee ste man age men toplei-
e groep?’.
menwerken? Laat staan een grot dingen ons aanleren. Procesvaardi
gheden
wee s Hill er fijnt jes op dat
De staalbaas en interactieve tech niek en zoal s team
ties
je zonder goede, harmonieuze rela syntegrity, future search en world
café zijn
t kun t boe ken .
geen enkel groots resultaa belangrijke steunpilaren voor nieu we
de
Wat Carnegie de jonge schrijver leer ‘netwerkbestuurder s’.
komt in
is dat succes binnen handbereik
and eren .
een open samenwerking met Anders kijken
van
Het open en duurzaam combineren Maar naast nieuwe vaardigheden,
vraagt
optreed t
elkaars kennis en ervaringen dat het netwerkb estu ren ook een and ere
t tot
als je werkelijk samenwerkt, leid kijk op de zaak. Om die blik te kan
telen
echte creativiteit en inno vatie . lling en voor
kunnen de volgende doe lste illustratie: mississippialigator
organisaties wor den geh ante erd:
Zielzoeken a la Cor van Zadelhoff
het dele n van
Ook tegenwoordig wordt -andere organisaties, de maatsch
appij en
ën
kennis en het uitwisselen van idee de aarde dienen;
ele
gezien als de schraag onder individu -oog hebben voor de ecologie, duurzaa
m-
at Cor van Za-
creativiteit. Vastgoedmagna heid en menselijkheid bij het mak en en
elen en
delhoff bijvoorbeeld wijst kennisd leveren van producten;
lute
ideeën uitwisselen aan als een abso -toegevoegde waarde creëren in
een duur-
mer-
voorwaarde voor succesvol onderne zame relatie met stakeholder s met wie je
ff zijn
schap. Eind 2005 laat Van Zadelho samenwerkt en kennis dee lt.
-
licht schijnen over het ondernemer
glan den
schap in een interview met ‘Haa Dit fundament van doelstellingen
omvat
anderen
Business’. Iemand die uitsluitend de formule voor succes van And rew Car-
volgens
nabootst en dat efficiënt doet, is negie en de ond erne men de gron dho uding
. Ken-
Van Zadelhoff nog geen ondernemer van Cor van Zad elho ff. Wer ken vanu it een
mer is
merkend voor een echte onderne dergelijke springplank van prin cipe s kan
manier
dat diegene juist een totaal andere leiden tot het duurzaam collectie
f succes
gt en
bedenkt, de noviteit ten uitvoer bren van het geh ele netw erk. De posi tieve
ens Van
alles er uithaalt wat er in zit. Volg maatschappelijke en ecologische
effecten
e’ zeld zaam . Hij raad t
Zadelhoff is die ‘driv zullen ver buiten het netw erk voel - en
‘Wat
ondernemers aan zich af te vragen zichtbaar zijn. Great Place to Live: home is where my trailer is...
te han-
vind ik leuk en wat kan ik?’ en dan
antw oord . In dat
delen naar het eerlijke Max Herold www.managementissues.com
max@managementissues.com

Nederland is een prachtig land waarin mensen hun idealen vormgeven met een overheid die hierop
inspeelt, zowel economisch en ruimtelijk als sociaal en spiritueel
Hans Leeflang, DG Programmateam Andere Overheid

Creatieve recombinatie
Steeds meer Nederlandse steden om-
armen het gedachtegoed van de Ameri-
kaanse innovatiegoeroe Richard Florida.
Om hun stad op te stoten in de vaart der
creatieven, wil men gebouwen en parken
aanleggen waar de creatieve klasse zich
thuisvoelt en briljante ideeën bedenkt.
Jurgen van der Heijden vraagt zich af of
dit wel de goede weg is.
Toevallige ontmoetingen
Dit keer loopt de foyer van theater De Vest
in Alkmaar snel leeg na de voorstelling.
Soms blijven we nog wel eens plakken
in het cafégedeelte. Wie spreek je dan,
behalve elkaar? Een groepje eigentijdse
romantische denkers zweert bij zulke
ontmoetingen van creatieve mensen in
foyers en andere ruimten. Ze geloven dat
de creative class juist daar de innovatieve
ideeën bedenkt waar onze economie
het van moet hebben. Daarom maken
de romantici plannen om steden zo te
herstructureren dat er voldoende ‘hang-
plekken’ zijn voor de creatieve klasse. In
dit vernieuwingsdenken draait het sterk
om elites en planologie. Het is ver verwij-
derd van de ideeën van Eric Abrahamson.
Abrahamson schreef een boek over de
creativiteit van de working class. Hij laat
zien hoe gewone mensen op hun werk-
plek tot innovaties komen door creative
recombination. Voor vernieuwing hoeft de
stad volgens Abrahamson helemaal niet
op de schop.
Memphis Manifesto
Laten we eerst eens kijken wie die roman-
tici eigenlijk zijn. De geestelijke vader is
de inmiddels wereldberoemde Richard
Florida. Hij schreef het alom geprezen
boek The Rise of the Creative Class. Een
vervolgproject is The Memphis Manifesto
dat hij ondertekende samen met een
groep van honderd creatives.The Memphis
Manifesto is een wonderlijk document. Om
te beginnen wordt de creatieve klasse
gedemocratiseerd. In tegenstelling tot
de elitaire creatieve klasse uit Florida’s
boek, kan nu iedereen lid zijn van die
scheppende groep. Toch komt de ‘oude’
creatieve klasse al snel weer om de hoek
kijken. Want net als in Florida’s eersteling,
zoekt het Manifest ook nu de creativiteit
weer in de hoek van de kunst, cultuur,
nachtleven, muziek, restaurants, artiesten,
ontwerpers, innovators, en ondernemers.
Om de aanwezige creativiteit werkelijk los
te maken, bedenken de ondertekenaars
tal van maatregelen.
We leven in de tussentijd. We bevinden
ons in een periode van onzekerheid en
onrust. Er wordt iets nieuws verwacht.
Dialoog biedt ons kansen om ons te
verbinden aan dat wat belangrijk is voor
het individu en de samenleving. De 21ste
eeuw is aan ons.
De verzorgingsstaat zoals wij die kenden,
ligt achter ons. Wij moeten in de tus-
sentijd leren voor onszelf te gaan zorgen.
Een mooi voorbeeld waarbij de politiek
vanuit deze gedachtegang handelt is de
Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsver-
mogen, de WIA. Bij de WIA staat ‘werken
naar vermogen’ centraal. Niet meer voor
altijd in de WAO bij arbeidsongeschiktheid, (externe sturing). Dit terwijl de
maar zelf een passende nieuwe loopbaan
creëren. Hierbij wordt aanspraak gemaakt tot begripvol besluiten. De tussent
op eigenheid, het initiatief en de verande- vraagt een dialoog om te ontdekken welke
ringsbereidheid van de mens.
Arnold Cornelis*, filosoof, beschrijft op
bijzondere wijze de onontkoombare ont-
wikkeling waar wij voor staan, namelijk
De stad naar je hand
Een van de meest in het oog springende
maatregelen die de romantici voorstel-
len is het ingrijpen in de fysieke ruimte.
Deze maatregel spreekt ook veel Neder-
landse bestuurders aan. De gedachte is
dat de creatieve klasse behoefte heeft
aan betaalbare ruimte, levendige buur-
ten, spiritualiteit, onderwijs, dichtheid,
publieke ruimte en ontmoetingsplaatsen,
zoals bibliotheken en winkelcentra. Om
een aantrekkelijke, creatieve atmosfeer
te scheppen stellen de Manifestschrijvers
voor te investeren in kunst en cultuur,
open en groene ruimte, levendige stads-
centra en centra voor onderwijs.
Men veronderstelt dat dit gemeenschap-
pen competitiever dan ooit zal maken. In
zo’n prikkelende omgeving waar de cre-
atieve klasse gek op is, krijgen ideeën de
kans uit te groeien tot werkelijke innova-
ties. De makers van het Manifest beschou-
wen het naar de hand zetten van de stad
als een investering in mensen. Maar als je
goed kijkt is het niet meer dan een voor-
stel te investeren in stenen en planten.
Plank mis
Nu wil ik best geloven dat investeringen
in de fysieke omgeving bewoners, pas-
santen en belevers tot creatieve hoog-
standjes kunnen brengen, ware het niet
dat studies aantonen dat de relatie tussen
de fysieke omgeving en het gedrag van
mensen moeilijk te voorspellen is. Hoewel
de stelling van het Manifest op zijn minst
aanvechtbaar is, wordt zij in Nederland
breed omarmd onder de noemer ‘crea-
tieve economie’. In dit adoptieproces is
er een nieuwe interpretatie van Florida’s
werk ontstaan. Om de economie in z’n
geheel te stimuleren met meer innovatie
pleit Florida ervoor de creatieve sector
beter te gebruiken en er meer in te inves-
teren. In Nederland heeft Florida’s brede
uitgangspunt een veel nauwere invulling
gekregen. We zien zijn denken vertaald in
een streven meer te investeren in de cre-
atieve sector zelf. Dus investeren in kunst
en cultuur zodat deze sector creatiever zal
worden. Hiermee slaan we Florida’s plank
totaal mis.
Innovatie is mensenwerk
Als je mensen wilt stimuleren hun ideeën
uit te werken is het investeren in stenen
en planten een stap in de verkeerde rich-
ting. Waarom theaters bouwen en parken
aanleggen voor de creatieve klasse, als
het gaat om mensen? En hoe kan het dat
die van externe naar interne sturing. De
‘zwijgzame’ mens, die vooral opvolgt wat
anderen hebben bedacht, ontwikkelt zich
in de tussentijd volgens zijn visie tot een
‘communicatief zelfsturend’ mens. Deze
geeft zelf richting aan de invulling van het
leven door de eigen vermogens te ont-
dekken en deze in te zetten ten behoeve
van de samenleving. Door verbinding te
maken met je eigen kracht is het mogelijk
je te verhouden tot de ander.
De bereidheid tot verandering richting
zelfsturing is niet bij iedereen even groot.
Zo zie ik minister Verdonk tijdens het de-
bat rond Hirsi Ali de wet heilig verklaren
meerder-
heid van de Tweede Kamer de wens heeft
ijd
waarden van belang zijn om vervolgens
op basis van die waarden met begrip te
besluiten. Dat is de weg waar Verdonk zes
weken de tijd voor heeft gekregen.
Great Place to Live is voor mij een buurt waar je met trots zegt: “Kijk, hier woon ik!”,
en die je stimuleert om nét iets meer te bereiken in deze maatschappij.
Martien Kromwijk, voorzitter raad van bestuur Woonbron, Rotterdam
de mens zelf over het hoofd gezien wordt?
Een mogelijke verklaring is dat het inspi-
rerende werk van Eric Abrahamson niet
op de boekenplank staat van de gemid-
delde stadsbestuurder. Abrahamson laat
zien hoe uit alledaagse samenwerking in-
novaties ontstaan door simpelweg gebruik
te maken wat je hebt. In plaats van hippe
en bruisende verzamelplekken gelooft
Abrahamson dat de tijd die mensen met
elkaar doorbrengen, een goede broed-
plaats is voor ideeën.
Samen sterk
Abrahamson laat ons zien dat mensen
niet op ideeën komen als ze elkaar tegen
het lijf lopen in het park of de kroeg. Idee-
ën ontstaan volgens Abrahamson wanneer
mensen problemen moeten oplossen. En
als je die lijn doortrekt is er niets mooiers
dan het gemodder op de werkvloer te zien
als een ultieme kraamkamer voor ideeën.
Geef mensen op de werkvloer daarom
de gelegenheid nog lastiger problemen
op te lossen dan ze nu al aanpakken. Het
mooie is dat mens en maatschappij dub-
Betoog voor een dialoog
Dialoog vraagt om oefening. Waar wij
voorheen vooral extern werden geleid,
wordt nu interne sturing gevraagd. Vragen
als: Wie ben ik?’ en: Wat kan ik?’ zijn
voor velen echter lastig te beantwoorden.
Daarbij is ook de onwetendheid groot. Wie
zijn al die anderen waartoe ik mij moet
verhouden? Door met elkaar in dialoog
te gaan is het mogelijk zelf antwoorden
te vinden op deze vragen. En dat geeft
kracht. Vanuit de kracht wordt het moge-
lijk om diversiteit te benutten in plaats van
deze als bedreiging te zien.
Ook ik stelde mijzelf de voorgaande vra-
gen. Ik heb het vermogen leerprocessen
te faciliteren én ik ben nieuwsgierig naar
de waarden van mijzelf én anderen. Daar-
om is stichting de Tussentijd opgericht,
die dialoog faciliteert voor mensen in de
maatschappij. Stichting de Tussentijd ver-
bindt professionals op vrijwillige basis aan
vragen rond dialoog van maatschappelijk

illustratie: Tijmen Visser
bel profiteren: de problemen krijgen een
oplossing en er ontstaan creatieve vonds-
ten. Het lijkt mij dan ook raadzaam deze
weg verder te onderzoeken in plaats van
grof geld te besteden aan duur vastgoed
voor de toevallige ontmoetingen van de
creatieve elite.
Jurgen van der Heijden
www.xpin.nl
G.M.A.vanderHeijden@uva.nl
Literatuur
-Eric Abrahamson (2004): Change Without Pain:
How Managers Can Overcome Initiative Overload,
Organizational Chaos and Employee Burnout, Harvard
Business School Press.
-Richard Florida (2002): The Rise of the Creative Class,
and how it’s transforming work, leisure, community
and everyday life, Basic Books.
-The Memphis Manifesto (2003),
zie www.memphisManifesto.com.
betrokken organisaties. Zo faciliteert de
Tussentijd dialoog in opdracht van een
gemeente met een project rond identiteit:
‘Is iedereen een kaaskop?’ Daarnaast zijn
er voorbereidingen rond het vormgeven
van een ‘Karavaan van dialoog’ door Ne-
derland. De Tussentijd werkt samen met
organisaties en verbindt. Want daar waar
verbindingen ontstaan, is energie.
Debbie Molhuizen www.lerenenfaciliteren.nl
debbie@lerenfaciliteren.nl
*
Cornelis, Arnold:
De logica van het gevoel. Filosofie van de stabiliteitsla-
gen in de cultuur als nesteling van de emoties (1998)
De vertraagde tijd. Revanche van de geest als filosofie
van de toekomst (1999).

De plastic haai
Ik zit op mijn kantoor. Ik kijk uit het raam
en zie een prachtige singel, huizen uit de
zeventiende eeuw en een kerk. Van de
rode uithangletters van de HEMA even
verderop zie ik alleen, fel oplichtend,
“HEM”. Richt ik mijn blik weer naar binnen
dan zie ik wat opbergbakken, standaard
kantoorspullen, printer, scanner, post-
bakjes, gekleurde watervaste stiften, een
verfomfaaid pak A4 papier, notitieblaadjes
en mijn Hipster PDA1 trouw aan mijn zijde,
onder handbereik.
Op mijn beeldscherm ligt een plastic haai,
gekocht bij een aquarium in Scheveningen.
Dat is mijn waakhaai op mijn venster naar
de wereld: een 17” monitor. Van die haai
heb ik twee dingen geleerd. Ten eerste:
er zijn haaien in de zee van zakendoen.
Waakzaamheid is en blijft geboden, hele-
maal voor mensen met een groot hart. Ten
tweede: een haai is een haai. Als je zonder
oordeel over het dierenrijk nadenkt, dan
beantwoordt de haai zijn innerlijke roep
om levensenergie. En die neemt nou
eenmaal allerlei vormen aan. Vissen,
zeehonden, mensen. Ik hoef dus zelf ook
geen scrupules te hebben over mijn meer
basale kanten; mijn behoefte aan levens-
energie in de vorm van geld bijvoorbeeld.
Of is geld alleen maar een gedachtestel-
sel; een paradigma? Wat het ook is, ‘lieve
mensen’ in combinatie met ‘geld’ blijkt
vaak een probleem te zijn. Helemaal als
je van plan bent wat te betekenen voor de
wereld. “Geld is gestolde vrijheid”, heb ik
wel eens gehoord. Ik geloof er niks van.
Nou ja, ik kan wel een ander soort activi-
teiten ontplooien omdat ik geld heb. Een
vliegticket naar een palmboom kopen. Nu
doe ik net alsof ik op vakantie ga van geld,
maar mijn eerste neiging is altijd ‘cadeau-
tjes kopen’. Voor iedereen. Zonder geld
geef ik trouwens ook cadeautjes: wijsheid,
schoonheid, dankbaarheid, vrolijkheid,
troost, vriendschap, hulp, liefde.
Dwaalt mijn blik verder dan zie ik een
uitgescheurd artikel genaamd “Slim-
mer in 7 dagen”2. Heeft mijn moeder me
opgestuurd, met een roze Post-it’je erop:
“Leuk om te doen!” Zo te zien moet ik nu
mijn tanden met mijn andere hand gaan
poetsen. Het schijnt helemaal niet zo
moeilijk te zijn om je IQ op te schroeven. Ik
weet niet of een hoger IQ mijn levensgeluk
gaat verhogen, maar leuk dat het kán.
Een mandje met bubbelenveloppen, een
als nèt iets te slonzige soldaten opgestel-
de rij gele ordners, een brandblusser, een
netwerkmanifesto3, een microfoonstan-
daard met condensatormicrofoon, opberg-
dozen, een boeddhabeeld, een gitaarkoffer
met mijn Martin, wat badges van congres-
sen, een map met visitekaartjes (met stof
erop, wat wil dat zeggen?), een foto van
Wim-Lex en Maxima (studentikoze kitsch,
nog bedankt Fenje!).
illustratie: google search ‘plastic haai’
Er komen mailtjes binnen. “Ik heb net je
website bekeken en ben geïnspireerd!”
Heerlijk om te krijgen. Ik denk vaak na
over de zelfstandige entiteit die zich op
basis van je bezigheden op het internet
vormt, terwijl je achter je computer in je
kantoor je ding doet. Er bestaan zo veel
illusies over hoe het is, moet zijn, om
iets op te bouwen, om tot vernieuwing
te komen, de paradigma’s van mensen
(proberen) open te breken en mensen
met elkaar te verbinden. In retrospectief
zie je alleen nog een concentraat van de
persoon. Niet de sleur. Niet de tussen-
doortjes. Niet de twijfels. Zelfs de mensen
die menselijkheid en authenticiteit
prediken doen mee aan de marketing van
mooie momenten. Aan de waarheid wordt
vaak zo lang subtiel geschaafd tot het te
pruimen is. Voor jezelf acceptabel, zodat
je er vrede mee kan hebben of misschien
zelfs trots op kunt zijn. Natuurlijk heb je
als communicator een verantwoordelijk-
heid. Je moet mensen niet vervelen met je
dingetjes. Maar toch.
Mensen verwachten vaak iets anders als
ze mij, na contact via het internet of din-
gen van me gelezen te hebben, in het echt
zien. “Ik verwachtte iemand die alles wel
eventjes met links deed.” Nog afgezien
van het incidentele linkshandige tanden-
poetsen om mijn IQ te verhogen... niet dus.
Ik zie er niet flitsend uit. Ik ben afwach-
tend. Ik ben een observator die meestal
later pas haar analyses deelt. Ik loop niet
met een sexy laptop rond, heb een heel
simpel mobieltje. Ik heb geen rats-klats-
quick-fix voor de noden van de wereld en
mijn verhaal, als ik gevraagd wordt wat ik
eigenlijk doe, is elke keer een beetje an-
ders en lukraak bij elkaar gezocht omdat
ik me overvraagd voel. Ik heb een elevator
pitch van niks. En blijkbaar doet dat er ook
niet echt toe. foto: Bob Corporaal / reefscape.net
Waarom is het dat mensen hun ver-
wachtingen op je projecteren? Je wilt je
verplaatsen in die ander, meevoelen, je
Great Place to Live on
idealen en dromen in de interactie inves-
teren en even hardop dromen, hardop je tmoeting
‘Wanderlust’ voelen en je levenservaring
delen in het spel van communicatie. Voel
toch wat ik bedoel, herken toch, resoneer
15 mei 2006
toch! Als ik luister naar iemand die me
raakt ervaar ik het. Een zender zonder
Even bekroop mij de gedachte dat
ontvanger is niks. Zinloos uitgezonden sommigen de definitie van een GPt
wilden nemen; dat wij als aanwez L in pacht
signalen die ad infinitum van de bron af igen meer bevoorrecht zouden zijn
afwezigen. Maar gelukkig onderst dan alle
reizen, nooit onderschept, nooit in staat eunde de vertrouwde praatomgevi
snelle nuancering. En ik bedacht ng een
betekenis te ontlenen aan het betekenis dat misschien juist de vraag “Wa
ik mij met GPtL verwant?” velen arom voel
delen. We hebben altijd dat klankbord van ons naar deze inspirerende bije
had getrokken. Ik kom niet meer enkomst
nodig; iemand die luistert. los van de EFQM visie waarin een
organisatie niet alleen succesvol excellente
is, maar vooral ook wil weten waa
zo is (en hoe dat zo blijft). Wiens róm dat
En daar, voor dat venstertje met die plas- inzicht was het ook weer, dat een
kige samenleving zich kenmerkt geluk-
tic haai er op, doe ik liefdevol mijn ding... door de hoop dat verbetering, hum
mogelijk is? anisering
Rotterdam, World Trade Centre,
Annedien Hoen www.annedienhoen.nl Digital Port. Voor het organiseren
vooral zeer menselijke GPtL bije van een
annedien@annedienhoen.nl enkomst kwam deze lokatie mij
wat paradoxaal over. Maar van beg op voorhand
in tot eind was het als een warm
onderdompeling in deze menigte bad, mijn
1
De Hipster PDA is een effectiviteits-systeem gemaakt van gelijkgestemden vol van hoo
name contactuele vermogens. In p en aange-
van A7 indexkaarten en een papierklem. Google maar. de knusse arena luisterden wij geb
Wims fantastische verhalen. We oeid naar
2
‘Get Smarter in a Week’, BBC op zaterdagavond kozen uit drie workshops: “Versne
stormen”, “Wat zou ik doen als ik ld Brain-
3
Kijk op NETWERKEN.BLOGSPOT.COM voor het God of een mindere god was?” en
manifestatie: Living Alone Together een LAT-
Netwerkmanifesto (mijn interpretatie). Daarin beantw
den wij - met headsets op, begelei oord-
d door prikkelende muziek en Nico
commentaarstem – behoorlijk pers ’s warme
oonlijke vragen via een digitaal stem
Ondanks, maar misschien wel dan kastje.
kzij de auditieve blokkades was ons
contact significant en leerzaam. visueel
Noor was de stralende, liefdevol
le verbindende schakel in het proc
mede dankzij de fluwelen revolutie es. En
voor onze smaakpapillen was de
lang als mocht. Als in een flow ken nazit zo
de dit ‘spontaniserende’ GPtL even
echt begin of einde. Zoals emergen t geen
tie hoort te zijn. De feedback op de
waarin de elektronica de dialoog mate
beperkt zou hebben vervaagde sne
lijk, want het warme water brengt l. Natuur-
ook de badkuip op de juiste tempera
tuur.
Cees Hoogendijk www.panoptics.org
ch@panoptics.org
Great Place to Live is voor mij ......... de belofte voor morgen
Great Place to Live is voor mij ......... de belofte voor morgen vandaag gerealiseerd
Great Place to Live is voor mij ......... een positieve blik op het einde van de dag en een goed begin voor morgen
Jos den Daas, bestuur Nieuwe Garde Rotterdam

Er zijn veranderingen op til
Er zijn veranderingen op til. Voel je ze
ook? Voel je de turbulentie? Zie je de
voorbeelden van mensen die uit het
systeem willen breken? Die vanuit liefde
en wijsheid zaken tot stand proberen te
brengen die duurzaam zijn? Als je goed
kijkt vind je ze.
Omkeringseffect
De filosoof Arnold Cornelis noemde het
‘het tijdperk van communicatieve zelf-
sturing’, Pine & Gilmore beschreven het
als ‘de beleveniseconomie’, Boswijk cs
hebben het over ‘betekenisvolle belevin-
gen’, Greenleaf noemt het ‘dienstbaar
leiderschap’, Herman Wijffels gebruikt
de metafoor van ‘stoplichtentijdperk’ naar
het ‘tijdperk van rotondes’, Beck heeft
een holistische kijk op de wereld, Lazlo
pleit om onszelf als onderdeel te zien van
de natuur in plaats van onszelf erbuiten
te plaatsen, de NRC had een artikel met
Wijffels getiteld De wereld moet op zijn kop
en Jenssen zet de piramide van Maslow
ondersteboven.
Het lijkt wel een omkeringseffect van
allerlei zaken. Hiërarchieën en systemen
worden ter discussie gesteld, wijs-
heid wedijvert met regels, liefde met
angst. Maar er is een soort collectief
(onder)bewustzijn dat stuurt. Cornelis
noemt dat de logica van het gevoel. Op ba-
sis van wat ons gevoel ons zegt leren we
bij. We proberen methodes en denkwijzen
uit waarmee we de complexe problemen
van vandaag te lijf kunnen gaan voor een
betere toekomst. Daarvoor is creativiteit
nodig en zoeken we naar andere middelen.
De creërende mens breekt los, of liever
leert bij. Hij leert dat het er geen oplos-
singen komen als hij blijft denken in het
systeem dat de problemen veroorzaakt
heeft.
In het paradigma van de nieuwe tijd krij-
gen we ook nieuwe communicatiemidde-
len tot onze beschikking: de nieuwe media.
Middelen waarmee we kunnen creëren, de
dialoog kunnen voeren, waarbij de mens
echt centraal kan komen te staan. Midde-
len die ons in staat stellen om bottom-up
bezig te zijn met onszelf en de (geïnteres-
seerde) anderen, in plaats van passend
binnen de nu overheersende top-down
structuren ons monddood van het ene
systeem naar het andere te slepen.
Die nieuwe media zorgen ervoor dat we
gehoord kunnen worden, dat we bij kun-
nen dragen aan een zinvollere context. Dit
soort middelen schieten als paddestoelen
uit de grond. Ik noem er een paar: we-
blogs, wiki’s, podcasts, screencasts,
videologs etc. In essentie hebben ze
allemaal gemeen dat het individu, zijn au-
thenticiteit en zijn passies centraal staan
en niet het systeem, de gevestigde orde,
de hiërarchie.
Wat houden die middelen in?
Ze starten allemaal bij passie, bij het
authentieke zelf. Bij het individu. Een
individu dat niet als egoïstisch middel-
punt centraal staat, maar een individu
dat verbonden wil zijn met anderen. Hij
wil creëren, gehoord worden, zijn passie
neerzetten en laten zien. Maar wat zijn dat
dan voor middelen?
Weblogs zijn eigenlijk gewoon dagboeken
die worden bijgehouden op internet en
toegankelijk zijn voor het publiek of juist
niet (omdat de blogger dat niet wil). De
blogger schrijft zijn stukjes op basis van
zijn passie, vanuit wat hij zelf ervaart,
vindt, denkt, voelt. Niet omdat het moet,
maar omdat hij dat wil. Hij kan schrijven
wat hij wil, wanneer hij wil. Ofwel hij cre-
ëert en doet aan zelfsturing.
Er is vertrouwen in autoriteiten, mensen nemen initiatief en de verantwoordelijkheid om écht een bijdrage te geven!

Een podcaster is eigenlijk een digitale dj. Welke trends zijn er? maar uitgaan van reguliere media, maar
Hij voegt dus geluid toe, of liever gebruikt En natuurlijk zullen er andere middelen ook van burgerlijke journalistiek. Niet
audio om zich te uiten, om bij zijn authen- komen die ons helpen bij die communi- meer alleen maar het organiseren van
tieke zelf te komen. Hij vertelt zijn ‘ver- catieve zelfsturing, bij ons persoonlijk reguliere conferenties maar het ont-
haal’ dus niet met tekst zoals een weblog- leiderschap, bij het de mens centraal staan van het per toeval samenkomen
ger, maar met behulp van audio. stellen, maar ze zullen allemaal passen van gepassioneerde mensen rondom
Screencasters vertellen hun verhaal met binnen de trends superconnected, always- een bepaald thema (een unconference).
video. Net zoals videologgers. Een screen- on en user in control (niet willen contro- Niet meer alleen maar een gladlopende
caster wil vaak iets laten zien of uitleggen, leren, maar vertrekkend vanuit jezelf). powerpoint presentatie over consume-
terwijl een videologger gewoon video wil Kunnen loslaten omdat je verbonden bent, rend publiek, maar ook een unpresenta-
creëren. in het netwerk zit. De lijntjes van het net- tion, waarbij de deelnemers (nee, geen
Wiki’s zijn lege documenten die je via in- werk lopen ook via jou, dus je kunt gerust publiek) bepalen wat er gebeurt en aan
ternet kunt delen en waar je gezamenlijk loslaten. Je bent letterlijk en figuurlijk co-creatie doen. We zijn zelf betrokken en
aan/mee kunt werken. Er zit geen struc- verbonden. Daar zorgen die nieuwe media verantwoordelijk. Niet alleen maar leven
tuur in, die moet je zelf bedenken. Door voor. Verbonden met heel veel mensen (zo volgens de regels, maar ook wijsheid
samen te werken ontstaat er als vanzelf je dat wilt). Waarmee je in ‘gesprek’ bent. toepassen met een menselijke maat.
een document met een structuur, e.d. Of En daardoor ontstaat een heel andere De kunst is om als drijfveer uit te gaan
juist niet. Ook hier dus weer zelfsturing en orde. Namelijk iedereen doet er toe en ie- van liefde en niet van angst. Want in mijn
het nemen van verantwoordelijkheid. dereen heeft de mogelijkheid tot inbreng. opinie zijn dat de twee drijfveren: liefde en
Je hoeft je niet meer af te vragen: “Zijn dit angst. En alle andere zijn er van afgeleid
Zijn mensen die die nieuwe media toepas- de juiste mensen waarmee ik verbonden of schakeringen. Inzet van nieuwe media
sen nerds of technici? ben?”, want anders was je wel verbonden is in de meeste gevallen het uitgaan van
Sommige wel, maar de meeste niet. De met andere mensen. Je hoeft je niet meer liefde. Want passie (in de goede gedaante)
meeste zien het als hulpmiddel voor het af te vragen of dit het juiste thema is waar zit daar dicht tegen aan.
delen van hun passie met anderen. Die je mee bezig bent, anders was er wel een
anderen worden steeds belangrijker ander thema. Immers het vertrekpunt
naarmate je aansluiting krijgt, geconnect is de authentieke mens zelf en niet een Hans Mestrum www.hansonexperience.com
raakt. Net zoals in de offline wereld. Blog- dominante samengeklonterde macht. www.screencasting.blogs.com
gen kun je dus ook doen om verbinding te Nieuwe media maken dus ook nieuwe www.tulip.com
krijgen. Ofwel connecting & sharing. denkwijzen mogelijk. Het niet meer alleen hmestrum@tulip.com
En daarbij is de kijkrichting steeds vanuit
de mens in relatie met de anderen. Daar-
bij verandert het internet razendsnel van
statisch archief waar je niets (of teveel) in
kunt vinden naar een realtime, ongoing
conversationstream. Een koffiekamer in
het groot? Een denktank zonder grenzen?
Allebei. Het was maar weer hoe jouw
kijkrichting is. Door te connecten met de
ander via internet ontstaat een fijnmazig
web van verzamelde kennis, ervaringen
en passies. Een oorverdovend lawaai van
massaal gefluister. Elke seconde komt er
een weblog, nee liever een stem bij. En
dat oorverdovend lawaai doet systemen
kantelen, hiërarchieën wankelen en zorgt
ervoor dat (collectieve) wijsheid exponen-
tieel groeit.
En zijn die webloggers en zo dan altijd
online?
Welnee. Ze zetten gewoon de middelen in
die hen het best uitkomen op een bepaald
moment. En daar horen ook nieuwe media
bij. Vraag aan een puber maar eens wat
hij of zij van MSN chat vindt. Een middel
dat niet meer weg te denken is. Is je zoon
of dochter altijd online? Welnee. Onze
kinderen zullen met de nieuwe media, het
anders omgaan met structuren, met het
co-creëren veel minder moeite hebben.
Ze worden er nu al in ondergedompeld.
Het zijn nu al media multitasking kids:
met mp3 speler in het oor, de gsm voor
sms bij de hand, zoekend op internet bij
een huiswerkopdracht en tegelijkertijd
chattend met vrienden. Kan dat? Ja, dat
kan. Is dat goed? Ja, dat is goed. Ze leren
dat problemen niet per definitie lineair
opgelost hoeven te worden en dat je van
alles kunt inzetten op allerlei momenten.
Ze laten het toeval gerust toe (“ha, XXX is
ook online, effe vragen”).
Mensen die nieuwe media inzetten,
krijgen een beetje datzelfde gevoel. Maar
ook van vrij zijn. Zelf aan het stuur zitten.
Gehoord mogen worden. Ertoe doen. Een
bijdrage kunnen leveren aan de context.
Kunnen zoeken naar de eigen authentici-
teit. Dat kan perfect met die nieuwe media.
En om je eigen authenticiteit te kunnen
(onder)zoeken leg je dingen vast. Om er
later naar te kijken, erop te kunnen reflec-
teren. Een soort lifecaching dus. Een soort
fotoalbum, maar dan anders. illustratie: Yke Schotten
In Great Places to Live voelen mensen zich op hun plek!
Marcel van Marrewijk, Great Place to Work institute


De Waarheid
De waarheid woont,
de waarheid is,
de waarheid is herkenbaar.
Stel je eens voor dat iedereen de waarheid weet?

De waarheid woont in oude stenen en in het

onbewaakte ogenblik,
In de ogen van de onbevangene, een kind, dat niet
weet
dat de waarheid de waarheid is,
Want, als je denkt de waarheid te vinden, zo, dat
het vastomlijnd is en je er een constructie omheen
kunt bouwen,
Dan heb je het mis, dan is de waarheid al weer
voorbij.

De waarheid wil ongrijpbaar blijven,

Net als ik.

Maar, hoe kun je een ongrijpbare waarheid

herkennen?
De herkenning is van jouw.
En dat is wat je ermee doet.
Dat maakt, dat de waarheid voor iedereen anders
is,
En zich aan iedereen anders openbaart.

Maar hoe kun je er dan over praten?

De herkenning die ondefinieerbaar is
en zo moeilijk in woorden te vatten.
Er zijn geen woorden voor de waarheid.

Je vervalt in termen als ‘ik voel’, ‘ik denk’,

of, ‘ik weet het zeker’,
maar je kan er nooit een ander mee overtuigen!

Dat maakt de waarheid breekbaar,

Maar voor jou een rotsvast vertrouwen.
‘alles van waarde is weerloos’, schreef Lucebert,
en misschien bedoelde hij dit.

En dat is het ongrijpbare, en toch kun je het delen,

Als je de herkenning deelt.
De vonk van het onbewaakte ogenblik,
Van het oplichtend moment.
En dan het lef (!) om er samen iets mee te doen.

Of liever, de wetenschap dat de herkenning de

waarheid is,
Voor ieder persoonlijk, je hoeft niet te weten.
Enkel het vertrouwen in elkaar dat je de vonk
van het oplichtend moment
Meeneemt in je verdere handelen en beslissingen,
Dan herken je elkaar.

Of liever, herken je de waarheid in elkaar,

Of, de waarheid van de ander.

Wat, als iedereen de waarheid zou herkennen?

foto: Ingmar Swalue
Dan is er werkelijk respect.

Quid est veritas?
Wat is de waarheid? Mijn kijk op ondernemerschap
Vir qui adest!
De man, de mens, die er is, die erbij is. Ondernemen betekent voor mij niets doen. Dit
klinkt tegenstrijdig, maar is het niet. Ik heb ge-
De herkenning van de waarheid, merkt dat als ik een mooi project ga uitdenken dat
Zo, dat je er sprakeloos van wordt. de uitvoering ervan al snel vastloopt. Een aanpak
Kun je de waarheid samen groter maken? die beter bij me past, is het volgen van je eigen
Ja! Door haar los te laten en te laten zegevieren. natuur. Net zoals een boom ook groot wordt, zit de
Vrijheid is liefde. groei er bij iedereen simpelweg in. Hier kun je je
bewust van zijn of niet, het gebeurt toch. De kunst
Noorderlicht, Altafulla is daarom om in één lijn met dit groeiproces te
Noorderlicht@zonnet.nl komen. En dat is verbazend eenvoudig, alhoewel
wat lastig in de uitvoering. Zeker als je het altijd
druk hebt.
Stilte. Niets doen. De rust in jezelf opzoeken en
waarnemen wat er om je heen gebeurt. Je zult
dan makkelijker zien dat bepaalde zaken al op je
pad liggen. Die hoef je dan alleen op te pakken en
aandacht te geven. Zoals een tuinier zorgt voor
bloemen, zorg jij voor de activiteiten binnen je
bedrijf. Het is wel van belang dat je inziet dat het
bedrijf jou gegeven is en dat het niet van jou is. Het
is deze vrije mentaliteit die maakt dat je alles voor
een optimale groei tegenkomt.
Vaker niets doen is daarom noodzakelijk. Ik heb net
drie dagen in een tent in een weiland gestaan. En
alles is me weer duidelijk!

Jorrit Timmermans www.theprojectnetwork.nl

jtimmermans@theprojectnetwork.nl

Speelt de klok spelletjes?
Soms kom je tijd te kort en soms heb je
tijd te veel. Speelt de klok soms spelle-
tjes? Is tijd een hard gegeven dat los van
onze beleving doortikt? In onze Westerse
samenleving laten we ons opjagen door
de klok met alle gevolgen vandien. Tjitske
Bruinenberg zoekt naar de rust die een
andere manier van tijd beleven ons kan
brengen.
Achteruit leven
Tijd is een wonderlijk iets. Als het om vrije
tijd gaat komen we tijd te kort. Moet je
wachten op iets, dan kan de tijd niet snel
genoeg gaan. De manier waarop je tegen
tijd aankijkt verandert met de jaren. Als
kind leef je in het nu. Als volwassene kijk
je naar de toekomst. Je denkt na over
vragen als: ‘Welke kant wil ik uit?’, ‘Wat
wordt mijn beroep?’ en ‘Waar ga ik wo-
nen?’. Met het voortschrijden van de jaren
wordt de toekomst kleiner en de herin-
neringen groter. Je zou kunnen zeggen dat
hoe ouder je wordt, hoe meer achteruit je
leeft. Dit zijn herkenbare gedachten die
voortkomen uit een Westerse, lineaire
beleving van verleden, heden en toekomst.
We leven weinig in het nu en veel in de
toekomst.
Tijd is stress
Die toekomst ligt alsmaar voor ons, klaar
om in te vullen met mooie plannen. Dat
besef geeft hoop en ruimte maar tegelij-
kertijd ook stress. Het leven is kort en we
willen nog zoveel doen. We hebben geen
tijd te verdoen. Als het om tijd gaat – om
het verstrijken en benutten daarvan – zie
je die druk ook in het bedrijfsleven. Tijd is
een kostbare productiefactor. Het produc-
tieproces moet alsmaar sneller. Reorgani-
saties voer je liefst vliegensvlug door. De
concurrentie rukt op. Stilstand is achter-
uitgang en tijd is geld.
Terug in de tijd
Toch hebben we niet altijd zo tegen tijd
aangekeken. Natuurlijk tikt de tijd al eeu-
wen gestaag door of weg. Maar vroeger
beleefde men de tijd anders. De tijd hing
samen met een dagritme. Men nam het
niet zo nauw met een seconde hier en
een minuutje daar. Met de komst van klok,
kalender en agenda werd dat langzaam
anders. We werden ons bewust van de
tijd en de kostbaarheid van verspilde
seconden. Het verleden leert ons dat je
ook anders met tijd om kunt gaan. En ook
niet-westerse culturen werpen een ander
licht op de tijd.
Go with the flow
De Indianen bijvoorbeeld kennen een
cyclische tijdbeleving. In die cyclische
beleving van tijd is er nauwelijks onder-
scheid tussen verleden, heden en toe-
komst. Indianen denken in seizoenen en
de cycli van zon en maan. De seizoenen
volgen elkaar op net als de reizen van de
hemellichamen. En bij elke periode die
ingeluid wordt begint alles weer opnieuw
en op dezelfde manier. De Indianen wor-
den niet geplaagd door jachtigheid. Want
waarom zou je je inspannen om veel te
verzamelen? Of om te willen veranderen?
Het volgende jaar en alle jaren daarna vol-
trekken zich precies zoals het jaar waarin
je leeft. In Afrikaanse culturen staat het
‘nu’ centraal. De tijdshorizon strekt niet
verder dan vandaag en morgen. Mensen
leven er bij de dag.
‘s Ochtens als ik wakker lig, niet kan slapen, lig te draaien, zie ik jou, voel ik jou, en wens telkens weer was
jij nu maar hier. Want jij maakt me blij, bij jou voel ik me vrij, daarom vraag ik jou of je bij me wilt zijn. Ik
voel dat jij het bent die mijn hart verwend, die mijn leven, mijn hartslag, mijn ritme ontstemt.
Victorio Raminez, v-l-latino@hotmail.com
Tijd en klimaat
Hoe komt het dat verschillende volkeren
er andere visies op tijd op na houden?
De evolutie en cultuurhistorie geven ons
denkrichtingen voor een antwoord. Tijds-
beleving heeft te maken met de omge-
ving waarin je je bevindt. In een tropisch
klimaat is er een overvloed aan vruchten
en planten. Het is er warm. Mensen die
in de tropen leven hebben eigenlijk geen
huis nodig. De natuur is hun buurtsuper.
Wanneer je weet dat de natuur je voedt en
de hemel je dak is, waarom zou je je dan
druk maken over volgende week of het
volgende jaar? Hoe anders ligt dat voor
volkeren die in de noordelijke streken wo-
nen. In koude seizoenen dragen de bomen
geen vrucht en moet je je wapenen tegen
de gure wind. Je hebt voorraden nodig om
de zomer te halen. Je moet bouwen en
verbouwen en passen en plannen. In een
gematigd of koud klimaat moet je verder
kijken dan je neus lang is.
Zorgen voor morgen
Onze voorvaderen waren dus gewend om
vandaag te werken voor morgen en over-
morgen. Ze ontdekten het mechanisme
van werken, sparen en belonen. En daar-
mee ook de waarde van tijd. Natuurlijk
moeten ook de bewoners van de warmere
delen van de aarde het hoofd bieden aan
de wisseling van de seizoenen. Voor vele
volkeren lag de oplossing in een noma-
disch bestaan. Nomaden reizen met de
seizoensopbrengsten mee: zaden en fruit
in de zomer en vlees en zuivel van het vee
in de winter. Het succes van een nomade
hangt af van de kennis over de wisseling
van de seizoenen en de vindplaats van
voedsel.
Tijd en levensbeschouwing
Tijdsbeleving heeft niet alleen met de om-
geving te maken, maar ook met levensbe-
schouwing. Voor veel volkeren is het leven
een oneindige cyclus van geboren worden
en sterven. Het idee van reïncarnatie haalt
de druk van de ketel. Je leeft immers met
het adagium er in dit leven het beste van
te maken. Maar als dat niet lukt, dan biedt
foto: Martine Stig
het volgende leven je nieuwe kansen. Voor
ons is zo’n eindeloze aaneenschakeling
van volgende levens moeilijk voorstelbaar
en zelfs beangstigend. In onze dominante
levensbeschouwing moet je het in dit le-
ven maken. Je wordt voor je inspanningen
beloond of gestraft in het hiernamaals.
Om maar geen tijd te verliezen, hebben
we klokken en kalenders ontwikkeld.
Ongelooflijke haast
In de Westerse culturen komen we tijd te
kort. Hoe komen we toch aan dat gevoel?
Ook sociaal psycholoog Geert Hofstede,
auteur van het beroemde boek ‘Allemaal
andersdenkenden’, worstelde met die
vraag. Hij ontdekte dat sommige volkeren
kampen met tijdgebrek en dat andere
volkeren veel meer ontspannen in het le-
ven staan. Om het verschil in tijdbeleving
te verklaren introduceert Hofstede het

begrip ‘onzekerheidsvermijding’. Stress
en gejaagdheid hebben te maken met
onzekerheidsvermijding.
Onzekerheidsvermijding
Onzekerheid treedt op in situaties waarin
er van alles kan gebeuren en je geen idee
hebt wat precies. Die onzekere toestand
ervaren we als onprettig. Daarom pro-
beren we onduidelijkheid weg te nemen
en risico’s te beperken. Hofstede noemt
dit ‘onzekerheidsvermijding’. Culturen
die onzekerheid mijden kenmerken zich
door structuur in organisaties en relaties.
Gebeurtenissen worden zo voorspelbaar.
Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en
Zweden zijn landen met een hoge onze-
kerheidsvermijding. Maar het vermijden
van onzekerheid heeft een schaduwzijde.
In een cultuur waar onzekerheid wordt
vermeden, ervaren mensen tijdsdruk en
stress. Er zijn regels en structuren waar
je je leven naar moet plooien. Culturen
met een lage onzekerheidsvermijding
zoals Griekenland, Portugal en België, zijn
stukken minder jachtig. Mensen verande-
ren er gemakkelijk van baan en ze houden
van activiteiten die niet strak geregeld zijn.
Hofstede plaatst Nederland in de catego-
rie landen met een redelijk hoge onzeker-
heidsvermijding.
Tijd de baas
Het werk van Hofstede verklaart hoe het
komt dat tijdsbeleving niet overal het-
zelfde is. Bovendien laat hij zien dat de
ervaring van tijdsdruk te maken heeft met
grip willen krijgen op gevoelens van onze-
kerheid. Welvarend als we zijn beschikken
we over uitgebreide mogelijkheden om
onze onzekerheidsgevoelens te dem-
pen. Maar tegelijkertijd wakkert dit onze
onzekerheid ook weer aan. Het rijke palet
aan keuzes die we kunnen maken werkt
besluiteloosheid in de hand. Omdat we
bang zijn de foute keuze te maken, stellen
we lastige beslissingen vaak uit. Geen
keuzes maken staat gelijk aan alles doen
en dat legt flink beslag op je tijd.
Kathedralen bouwen
Hoe kun je jezelf helpen die vicieuze cirkel
te doorbreken? Het helpt wanneer je
onder ogen ziet dat je onzekerheid kent en
daarom controle wilt. Wanneer je een punt
zet achter activiteiten die je louter en al-
leen doet om je onzekerheid te temperen,
ontstaat er ruimte voor het nieuwe dingen.
Wil je jezelf echt structureel verlossen
van de gesel van de kleine tijd, dan geeft
Johan Verstraeten je een goed perspectief.
In zijn boek ‘Leiderschap met hart en ziel’
breekt hij een lans voor de kathedralen-
bouwer. Het bouwen van een kathedraal
hield vroeger generaties lang duizenden
mensen aan het werk. Iedereen droeg zijn
steen bij zonder ooit het eindresultaat te
zien. Maar de bouwers waren verbonden
in en door het grote genoegen van het
gezamenlijke creatieproces.
Groter geheel
Wat deze vertelling ons leert is dat je het
individuele kunt ontstijgen en de grote
ruimte kunt zien. Je kunt in gedachten
het grote gezamenlijke proces instappen.
Dat proces duurt eeuwig en jij draagt jouw
steen bij. Wanneer je de grote lijn ziet
van verleden naar de toekomst ontstijg je
het heden. Alleen het nadenken hierover
bied je een heel nieuw perspectief op de
kortstondigheid van je leven.
Jitske Bruinenberg
jitske.bruinenberg@gmail.com
10
Nijkerk: Doe Normaal!
Op de overgang van de randstad naar de
Veluwe ligt de gemeente Nijkerk. Sinds
de fusie in 2000 met Hoevelaken bestaat
deze gemeente uit ongeveer 40.000 inwo-
ners. Aan het roer van de gemeentelijke
organisatie staat Menno Doeven, ge-
meentesecretaris, optimist en bevlogen
veranderaar. Ik sprak met hem over Great
Place to Live in Nijkerk.
Bij zijn aantreden vond Menno Doeven een
cultuur die zich onder andere kenmerkte
door het opstellen van dikke rapporten.
Ook de na de fusie ingehuurde advies-
bureaus deden hier vrolijk aan mee. ‘Als
eerste heb ik al die dikke rapporten
gelezen en er een eigen handzaam actie-
programma van gemaakt van nog geen
twintig pagina’s.’ Dit rapport met als titel
De kunst van het verbinden gaf richting aan
de organisatieontwikkeling en de ontwik-
keling van de medewerkers. Om aan te
geven dat het ernst was, zijn deze dikke
rapporten door de papierversnipperaar
gehaald. Natuurlijk nadat ik van de meest
markante stukken wel stiekem een kopie
had gemaakt,’ zegt Menno lachend.
Naast Menno is de wethouder Bedrijfsvoe-
ring sponsor van het project.
‘Ik was geïnteresseerd in het antwoord op
de vraag waarom de mensen bij de ge-
meente Nijkerk werken. Wat maakt dat je
je schaarse tijd aan de gemeente Nijkerk
geeft? Waarom werk je hier en niet ergens
anders? Aan de hand van de reacties zijn
we een verandertraject ingegaan dat zich
richtte op de gewenste cultuur. Daarvoor
hebben we een eigen cultuurscan ontwik-
keld en ook de medewerkertevredenheid
gemeten. Vervolgens hebben we geza-
menlijk acht kernwaarden gedefinieerd.’
Speciaal voor mij haalt Menno het A4’tje
met de kernwaarden van de muur van
zijn werkkamer en geeft me deze mee.
Bovenaan staat burgergericht. ‘Ja, natuur-
lijk staat ook de burger centraal,’ zegt
Menno. ‘Ik moet de eerste gemeente nog
tegenkomen die zegt dat de burger niet
centraal staat en je als organisatie niet
toegankelijk bent voor je burgers. Maar
wat betekent het nu echt?’ Om te bepalen
wat de kernwaarden voor Nijkerk beteke-
nen zijn cultuurteams aan de slag gegaan.
Per team zijn tien medewerkers met
elkaar en met de collega’s in gesprek ge-
gaan over wat burgergericht of slagvaardig
voor hen betekenen. Alle teams hebben
tijd en geld gekregen om dit traject vorm
te geven. ‘Aan het eind hebben we in de
hal van de dienst gemeentewerken een
cultuurmarkt georganiseerd. De cultuur-
teams konden daar met medewerkers in
gesprek over het eindresultaat van hun
kernwaarden. Iedereen was aanwezig en
de cultuurteams deden hun uiterste best
om via lokkertjes mensen naar hun stand
te krijgen.’ Ook nu blijft de gemeente Nij-
kerk werken aan de verdere ontwikkeling
van de kernwaarden en de cultuur. Door
de cultuurteams zijn medewerkers meer
verbonden met de organisatie en sluiten
hun normen en waarden aan bij die van de
organisatie.
De cultuurkerngroep die in dit traject
was opgezet, speelt vandaag de dag nog
steeds een rol bij de werving van leiding-
gevenden. Zo worden de cultuuraspecten
geborgd in de organisatie.
Menno’s doelstelling is om de kernwaar-
den in de werkprocessen verankerd te
krijgen. Daarnaast zijn kernwaarden dy-
namisch. Hierdoor zal regelmatig onder-
zoek naar trends en bewegingen een vast
item in Nijkerk zijn.
Wat zijn de veranderingen in de organi-
satie als gevolg van dit traject? ‘Commu-
nicatie heeft een centrale plek gekregen.
Mensen spreken elkaar makkelijker aan
op een positieve manier, we zijn een meer
open organisatie geworden waar samen-
werking centraal staat. Iedereen ervaart
het samenwerken als positief en merkt
dat daardoor de eigen resultaten beter
worden. We hebben daarom projectma-
tig werken afgeschaft,’ zegt Menno. ‘We
werken integraal en als er binnen het
ambitieniveau van de gemeente unieke
zaken worden uitgevoerd, worden de beste
mensen samen aan de klus gezet. Samen-
werken is ontdekt door de slimmerikken
en is gemeengoed geworden.’
Menno is van mening dat je met het ont-
dekken van kernwaarden beter bedrijfs-
matige synergie kan bereiken. Je past
dan als het ware de algemeen bekende
managementtools toe in de passende
en geldende culturele omgeving van je
organisatie.
In dat verband moet Menno denken aan
een anekdote die hij hoorde van theoloog
en communicatiewetenschapper Anne van
der Meijden. Die was bezig de bijbel te
vertalen in het dialect en had grote moeite
de tien geboden te vertalen. Dit omdat de
tekst ‘u zult niet...’ niet te vertalen was in
culturele gevoelswaarde van, in dit geval,
Twente. Uiteindelijk werd de vertaling:
Stelen? Dat doen we hier nooit.
Zo geldt voor Nijkerk: Samenwerken? Dat
doen we hier gewoon! anderen in hun waarde laten. Dit zijn de
Menno Doeven streeft naar een open cul-
tuur binnen zijn organisatie. Een cultuur
waarin medewerkers worden uitgenodigd
mee te doen met de ontwikkeling van de
organisatie en elkaar op te zoeken om zo
een betere dienstverlening voor de bur-
gers te realiseren. En daarbij is plezier in
het werk erg belangrijk. Want als mensen
met plezier hun werk doen, dan worden
dingen gerealiseerd. Zelf vindt Menno het
belangrijk om het goede uit de mensen
te halen. ‘Ik ben van plan een open mail
naar iedereen te sturen waarin ik vraag
wie in de toekomst leiding wil gaan geven.
De medewerkers die daarop reageren
nodig ik uit voor een gesprek en worden
ondersteund middels opleidingen. Dat ik
daarmee ook mensen opleid die wellicht
bij een andere organisatie gaan werken is
geen probleem. We halen toch ook goed
opgeleide mensen bij andere organisaties
weg.’ Dit is typisch een voorbeeld van de
positieve insteek van Menno. Zijn persoon-
lijke drive is, naast het goede uit mensen
halen, iets te betekenen in het openbaar
bestuur en voor de gemeenschap. ‘Din-
gen realiseren waar de burgers baat bij
hebben, daar krijg ik mijn kick van. Als
monopolist toch ervoor zorgen dat klanten
goed worden geholpen. Zo zal binnenkort
begonnen worden met een publiekswinkel.
De uitstraling en inrichting zullen mensen
nieuwsgierig maken binnen te komen
kijken. Ook als ze niets nodig hebben.’
Net als vorig jaar organiseert de ge-
meente Nijkerk het Doe Normaal Festival.
Of eigenlijk laat de gemeente het festival
door de burgers organiseren. Het is een
initiatief van de gemeenteraad. Via haar
website worden de burgers opgeroepen
ideeën in te dienen. Het college kiest dan
die voorstellen die passen in het festival.
Het Doe Normaal Festival is bedoeld om
aandacht te vragen voor de samenleving
en de manier waarop men daarin met
elkaar omgaat. Het festival is gericht op
de jongere inwoners van Nijkerk. Vorig
jaar werd op 20 augustus het eerste
festival georganiseerd. Jongeren konden
meedoen met een rapwedstrijd over de
normen en waarden van Nijkerk, een
optreden van Lange Frans en Baas B
meemaken en stadsregels bedenken die
aangeven wat de Nijkerkse samenleving
normaal zou moeten vinden.
Dit alles vertelt Menno Doeven na enig
doorvragen over wat de burgers van
Nijkerk merken van de veranderingen
die intern in de organisatie zichtbaar zijn
geworden. ‘Misschien zijn we inderdaad
te bescheiden met het uitventen van
de dingen die we goed doen, maar de
komende vier jaar gaan we echt de burger
centraal stellen. Dat betekent niet alleen
het Doe Normaal Festival, maar ook meer
bevoegdheden naar de wijken. Natuurlijk
blijft het college verantwoordelijk, maar
we gaan burgers meer betrekken bij de
projecten in hun wijk.’ Een cultuurmarkt
voor de medewerkers èn een Doe Nor-
maal Festival voor de burgers. De ingre-
diënten zijn gelijk. Met elkaar werken aan
een betere omgeving.
Om te voorkomen dat ik het beeld krijg
dat het alleen maar geweldig is in Nijkerk
begint Menno zijn verhaal direct te nuan-
ceren. ‘Uit onderzoek bij de burgers blijkt
dat we op bepaalde punten nog lang niet
goed genoeg presteren. Daarom is het
belangrijk eerst ons eigen huis op orde
te hebben zodat we de komende vier jaar
betere prestaties voor de burgers kunnen
leveren. Dat is raads- en collegebreed een
gemeende intentie. En ook niet iedereen
in de organisatie doet actief mee als het
gaat om de kernwaarden, maar ik zie
het aantal wel groeien en dat stemt me
tevreden.’
Doe Normaal, het is de lijfspreuk van Men-
no Doeven. Hard werken, en veel lachen
en relativeren. Uitgaan van het positieve
in de mens. Samen willen werken en
ingrediënten voor een Great Place to Live.
Gregory Mehciz www.pentascope.nl
mehciz@pentascope.nl
De acht kernwaarden van Nijkerk
burgergericht
integriteit
resultaatgericht
open communicatie
plezier in het werk
slagvaardig
verantwoordelijkheid
samenwerken
De drie stadsregels van Nijkerk
- Doe normaal, wees sociaal
- Al ben je nog zo goed gebekt, behandel
een ander met respect
- Groet, help elkaar en lach, zo bezorgen
we elkaar een leuke dag
Kijk voor meer informatie op
www.doenormaalnijkerk.nl

In dialoog, binnen en met het Gemeentehuis
De Verticale Dialoog, het constructieve
gesprek tussen beleidsproducenten en
beleidsconsumenten, kent een beschei-
den opmars in veelal grote organisaties
en instellingen. Een toenemend aantal
bestuurders ziet in dat de vaak nog in
de ivoren toren geformuleerde oekaze
beter kan wijken voor een aanpak waarin
concept-strategieën in een vroeg sta-
dium worden voorgelegd aan de lagere
echelons. Dit brengt met zich mee dat de
uiteindelijk vastgestelde strategie welis-
waar zal afwijken van het concept, maar
wel een breed draagvlak in de organisa-
tie geniet. Het is niet verwonderlijk dat
organisaties in de categorie Great Place
to Work zich vaak kenmerken door deze
open vorm van beleidscommunicatie. Wat
kan de Verticale Dialoog betekenen voor
de gemeente met het idee Great Place to
Live als leidraad?
Eén van de briljantste denkers van de
twintigste eeuw, kwantumfysicus en
filosoof David Bohm, is auteur van het
boek On Dialogue. Dat biedt ons het
inzicht dat een dialoog veel verder gaat
dan een goed gesprek en idealiter leidt tot
coherent denken van een groep mensen.
Cruciale voorwaarde voor dialoogvoering
is het zogenoemde ‘suspending’, het zich
inhouden om een standpunt in te nemen.
Dialoog in de zin van David Bohm cre-
ëert nieuwe betekenis die de bestaande
meningen overstijgt. Het is een volstrekt
waardevrije, agendaloze, open exercitie
zonder vooropgesteld doel. Het gesprek
zelf, hoewel misschien ingezet met een
voorstel en ondersteund met een agenda,
kan met goede begeleiding het dialoog-
karakter benaderen. De Verticale Dialoog
suggereert een dergelijk open gesprek
over beleidsvorming, zonder de door hië-
rarchie ingegeven machtsverhoudingen te
ontkennen.
De gemeente Rijswijk (ZH) gaf op 8
oktober 2005, voor de gelegenheid om-
gedoopt tot ‘Dag van de Toekomst’, het
startsein voor een stadsenquête, met als
doel de gemeentelijke toekomstvisie te
herijken. Op deze dag werden burgers
uitgenodigd tijdens rondritten te discus-
siëren over de plussen en minnen van
hun gemeente, waarna een enquête met
meerkeuzevragen werd gehouden. Daarna
werd het voorstel rond de herijking van
de toekomstvisie door de Gemeenteraad
vastgesteld.
Natuurlijk valt het gemeentebestuur te
prijzen voor haar overweging om de bur-
gers te betrekken in het nadenken over de
gezamenlijke toekomst. Was dit een Verti-
cale Dialoog? Nee. Er bestaat een gapend
verschil tussen enerzijds een enquête
houden, de resultaten daarvan middelen
en deze vervolgens (al dan niet) verwer-
ken in een bestuurlijk beslisdocument
- zoals in dit geval lijkt te zijn gebeurd - en
anderzijds een voorstel communiceren,
met het verzoek daarop te reageren,
daarmee tot een aangepast voorstel te
komen en dan nogmaals het draagvlak te
toetsen alvorens tot besluitvorming wordt
overgegaan.
Hoe zou dit beter kunnen? Belangrijk is
het om vast te stellen dat hier sprake
is van communicatie tussen de burgers
enerzijds en de gemeenteorganisatie
anderzijds. Deze organisatie is zelf een
gemeenschap met een bestuur en met
uitvoerende medewerkers. En vooral de
laatsten vormen de frontlinie die recht-
streeks in contact staat met de burgers.
Voor een succesvolle ‘externe’ (verticale)
dialoog, zo leert de ervaring binnen an-
dere organisaties, is eerst een succesvolle
interne verticale dialoog nodig. Als alle
linies binnen het gemeentehuis ‘op één
11
foto: Bob Corporaal / reefscape.net
lijn’ zitten, vergemakkelijkt dat de dialoog
met de burgers. Vanuit de optiek dat de
medewerkers op het gemeentehuis ook
burgers zijn, kun je stellen dat die dialoog
al in gang is gezet. Maar ook de burgerij
kun je zien als een organisatie, met de
nodige gelederen.
Hoe zorg je ervoor dat de dialoog niet
alleen met de burgerlijke frontlinie wordt
gevoerd, maar doorwerkt tot in alle ach-
terbannen? Drie nieuwe rolopvattingen
zijn cruciaal. De bestuurder (de leiding)
moet gaan inzien dat hij zijn machtspositie
kan aanwenden om diezelfde macht ook
aan anderen te gunnen en dat het vooral
zijn persoonlijke inspiratie is die anderen
de juiste richting geeft. De beleidsont-
wikkelaars (de scribenten) moeten zich
omvormen tot taalkunstenaars die voor
elk oor de juiste woorden en voor elk oog
de juiste beelden weten te vinden, zodat
beleid inzichtelijk wordt voor alle ge-
sprekspartners. En de communicatiedes-
kundigen moeten zichzelf opwaarderen
tot dialoogregisseurs. Nog te vaak zijn
communicatieafdelingen niet meer dan
informatieproducenten. Maar het zouden
juist de voorwaardenscheppers moeten
zijn van informatieuitwisseling.
Machtsdelende leiders, taalkunstenaars
en dialoogregisseurs. Drie kernfuncties
in de humanisering van de samenleving.
Humanisering in de zin van: net voldoende
wegblijven van sociaalcommunicatieve
extremen. Met een breed middengebied
waar vernieuwing mogelijk blijkt en blijft
en waar het draagvlak breed zal zijn. Waar
uiteindelijk geen scheidslijn meer bestaat
tussen de dialoog binnen het gemeente- NIEUW ROTTERDAM: eindelijk
huis en de dialoog met het gemeentehuis. heeft Nico Haasbroek zijn eigen
opiniemagazine! KOPEN DUS!!!!!!
Cees Hoogendijk www.panoptics.org www.nieuwrotterdam.com
ch@panoptics.org
12
‘an offer for friends’ / Maria Ikonomopoulou
Van Flauw naar Flow
Heel wat mensen vervelen zich helemaal
suf. U natuurlijk niet, maar anderen wel.
Debiteuren Crediteuren gebeurt ook in het
echt. The Office wordt niet alleen her-
haald op televisie. Je kunt het elke dag
meemaken. Bij de koffieautomaat, in de
rookcabine. Bij het praten over anderen,
over al die mensen die er niets van begrij-
pen. De directie, de manager, de collega’s
– die er niet bij zijn. Bij het je druk maken
over zaken die je eigenlijk niet aangaan
– andermans zaken. Er zijn volop mensen
die er alle tijd en energie voor hebben.
Vervelia’s, een onaangeboorde bron
van energie. En dan zijn er mensen die
juist nergens tijd en energie voor heb-
ben. Mensen die doodop zijn. Die de hele
dag lopen te draven, werk van anderen
overnemen, zich met iedereen bemoeien
en in de gaten houden of alles wel goed
gaat. Stresskippen, een uitgeputte bron
van energie.
Hoe ontstaat verveling? Het gaat over de
balans tussen willen en kunnen. Je gaat
je vervelen als je meer kunt dan je wilt.
Als je weinig mag van jezelf, jezelf weinig
toestaat. Als je bang bent voor uitdaging,
vernieuwing, verandering. Angst als rem-
mende factor. Je ziet het veel bij veertigers,
vooral mannen. Ze weten het allemaal
beter, maar durven het zelf niet te doen.
Zeg maar Flauwe Mannen. Remedie: ga
Wat moet je doen om
ge
Maria Ikonomopoulou is op dit mom
ent bezig met het voorbereiden van
dat in de lente van 2007 geprese
nteerd wordt. Onderdeel van het
van de vraag ‘Wat moet je doen om
gelukkig te zijn?’. De eerste reac
lang en boeiend gesprek wordt gen
oteerd met vermelding van de voor
de datum waarop het antwoord aan
haar is gegeven. Een bloemlezing
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Je moet zorgen dat je je met men
sen om-
ringd die je prettig vindt en je moe
t zorgen
dat ze dat weten.
Canis, 49 jaar (24-12-2004)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Just make some fun!
Canis, 49 jaar (8-3-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Ontspannen.
Canis, 49 jaar (11-3-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Spelen.
Lizan, 46 jaar (16-03-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Geen verwachtingen hebben.
Canis, 49 jaar (17-03-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Genieten van de kleine dingen iede
re dag.
Marilou, 49 jaar (19-03-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Ik kan je op dit moment geen antw
oord
geven op die vraag.
Richard, 33 jaar (10-04-2006)
een echte uitdaging aan. En dat is wat an-
ders dan een motor kopen of een vriendin
nemen! Hou op met die vrijblijvendheid.
Neem verantwoordelijkheid. Ga zelf eens
doen wat je een ander (je baas, je col-
lega’s, je kinderen etc) steeds aanraadt.
Neem de leiding, op z’n minst over je
eigen leven. Laat maar eens zien wat je
kunt!
Bij stress werkt het andersom: als je meer
wilt dan je kunt, dan raak je gestresst. Als
je heel veel moet van jezelf, jezelf de hele
dag opjaagt: nog meer, nog beter. Ook hier
is angst de remmende factor. Maar dan de
angst om het niet goed te doen, bang om
iets te missen. Je ziet het veel bij dertigers,
vooral vrouwen. Ze worstelen dagelijks
met alle rollen die ze willen spelen: ideale
moeder, partner, collega, vriendin, doch-
ter etc. Zeg maar Gestresste Vrouwen.
Maar ook bij mannen hoor! Mannen die
merken dat ze niet meer kunnen wat ze
‘vroeguh’ met gemak konden. En daar
soms ook boos over zijn. Remedie: hou
op zoveel te moeten. Van wie moet dat ei-
genlijk? Uiteindelijk toch van jezelf? Geef
toe dat je nu eenmaal niet alles (meer)
kunt en dat het misschien ook helemaal
niet nodig is. Kortom, minder ‘moeten’ en
meer ‘mogen’ - van jezelf. Een gezond
evenwicht tussen willen en kunnen levert
‘Flow’ op. Je kent het misschien wel: alles
Great Place to Live is voor mij:
1) leuke dingen met leuke mensen
2) doe normaal, wees jezelf
3) leven als God in Nederland
4) een nieuwe dag, nieuwe kansen
Jan Willem Wolff , visionair en management consultant
lukkig te zijn?
een nieuw werk Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
werk is het stellen Niet naar andere luisteren, je eige
n plan
tie van een meestal volgen, je moet kijken naar de ding
en
naam, leeftijd en zoals ze zijn en niet naar meer zoek
en.
: Je moet je onkunde kunnen acce
pteren,
maar ook je pracht.
Je moet van jezelf kunnen houden
Wat moet je doen om gelukkig te . Als je
zijn? in vrede met jezelf kan leven is het
Energie stopen in de mensen waa goed.
rvan je Arthur, 43 jaar (27-04-06)
houdt.
Canis, 49 jaar (12-04-06)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Jezelf zijn en dat volhouden.
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn? Noor, 33 jaar (27-04-06)
Goeie vrienden om je heen hebben
.
Carla, 48 jaar (14-04-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Oh! Dat is nou de tweede vraag van
Wat moet je doen om gelukkig te van-
zijn? daag waar ik geen antwoord op heb
Jezelf zijn. .
Gewoon je eigen ding doen en daa
Danny, 40 jaar (16-04-2006) r be-
wust van zijn.
Volledig opgaan in het nu, dit is het,
Wat moet je doen om gelukkig te in
zijn? volle bewustzijn. Reflectie hebben
Open zijn (voor het leven). is een
statement tegen naïviteit. Het is bela
Marieke, 40 jaar (15-04-06) ngrijk
om je eigen ding met plezier te blijv
en
doen in volle bewustzijn van de elle
Wat moet je doen om gelukkig te nde
zijn? van de hele wereld en niet in een
Dat weet ik niet zo zeker... staat van
onwetenheid.
Ik voel me in iedere geval gelukkig
omdat Constantin, 34 jaar (27-04-06)
ik doe wat bij me past.
Rick, 53 jaar (22-04-06)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Zorgen dat je niet alleen kijkt maa
Wat moet je doen om gelukkig te r dat je
zijn? ook ziet.
Doorzetten.
Giorgos, 32 jaar (8-5-2006)
Anton, 55 jaar (22-04-06)
Wat moet je doen om gelukkig te
Wat moet je doen om gelukkig te zijn?
zijn? Gezond zijn natuurlijk, voorzover
Niks doen. dat je
daar iets aan kan doen en
Leontine, 49 jaar (22-04-06)
zorgen dat je geen problemen heb
t!
Aspasia 78 jaar (11-5-2006)
Wat moet je doen om gelukkig te
zijn?
Geen relaties aangaan.
Maria Ikonomopoulou
Canis, 49 jaar (20-04-06)
www.mariaikonomopoulou.com
mikonomo@xs4all.nl
great place to live
lijkt vanzelf te gaan, het loopt op rolletjes.
En aan het eind van de dag ben je voldaan.
Moe maar tevreden.
Wat moet je hier mee in het Management
Development? Hoe kun je managers zover
krijgen dat ze gaan werken aan het vinden
van een balans tussen kunnen en willen,
bij zichzelf en bij hun medewerkers? Door
je te richten op het welbegrepen eigenbe-
lang van de manager. Want zowel verveel-
de mensen als gestresste mensen leveren
managers werk op. Verveelde mensen
vervelen anderen en houden hen van
het werk. Bovendien worden ze ook nog
vervelend. Uiteindelijk tegen de manager.
Gestresste mensen stressen anderen en
zorgen voor onrust. Bovendien gaan ze
zeuren en klagen. Of krijgen een burn out.
Ze eindigen bij de manager. Daar zit je als
manager toch niet op te wachten? Doe dat
dan ook niet! Geef Vervelia’s meer ruimte
en vrijheid, geef ze verantwoordelijkheid
en uitdaging. En doe met Stresskippen
het omgekeerde. Maar pas op, je krijgt het
een stuk minder druk als manager. Ben je
ineens om zes uur thuis. Vragen ze aan je:
‘Wat kom jij nou doen? Moet jij niet werken?
Lekker belangrijk zijn?’.
Met dank aan Harold Smits, www.a-life.nl
André Meiresonne
www.andremeiresonne.bloqspot.com
illustratie: jacky-o

eros zoekt zijn weg naar ons
gen en uit te nodigen om als een zalm
tegen de stroom in te zwemmen naar de
hoogste idealen.
Het universum bestaat uit trillende kos-
mische energie, die afhankelijk van plaats
en tijd, meer of minder etherisch is. De
energie kan veranderen in de elementen;
lucht, vuur, water en aarde. De kosmische
kracht wordt zo voor mensen beschikbaar.
Door gebruik te maken van ons specifiek
talent, het denkvermogen, kunnen we
deze krachten zo geraffineerd manipu-
leren dat de wereld maakbaar lijkt. We
kunnen wetenschappelijke topprestaties
leveren, we hebben de universele rechten
voor de mens opgesteld en streven naar
wereldvrede. Maar ook onze beperkingen
worden meteen zichtbaar. We kunnen
ons niet massaal verplaatsen (met een
vliegtuig of auto) zonder onze planeet te
beschadigen. Mensenrechten doen het
vooral goed op papier en wereldvrede wil-
len we alleen als wij de baas mogen zijn.
Eros raakt vervuild
Keuzevrijheid is, naast het denken, een
specifieke menselijk element. We kun-
nen kiezen tussen wereldvrede en voor
de zoveelste keer een oorlogsindustrie
opbouwen. We kunnen alles wat leeft als
gelijk beschouwen en dat niet in praktijk
brengen. We kiezen voor korte termijn
13
minkte, krankzinnig geworden, intensieve
menshouderij. Zijn oorspronkelijke kracht
misbruikt door derderangs entertainment,
reclame voor consumptieartikelen en door
genezers uit eigenbelang. Een slokje van
dit vervuilde elixer doet je hart samen
krimpen, alsof er een pijl door schiet; je
wordt verliefd. Afgestompt en verminkt
als we inmiddels zijn, denken we dat deze
persoonlijke liefde het mooiste is wat een
mens kan overkomen en helaas is dat
meestal ook zo.
De zuivere liefde
Verliefdheid doet ons verlangen naar
meer, naar beter, naar mooier. Het geeft
ons de kracht om het intellect aan de
kant te zetten en samen de bruine rivier
in te springen en tegen de stroom op te
zwemmen. Eros inspireert ons om, de
liefde te ervaren en de schoonheid te zien
in boven-persoonlijke zaken. We gaan de
schoonheid zien van nieuwe kunstvormen,
de schone rechtvaardigheid van eerlijke
verdeling. We gaan van zoveel mensen
houden, dat er een broederschap ontstaat
op basis van gelijkwaardigheid. We genie-
ten van de wetmatigheid achter perfecte
getallen (God’s eigen speelgoed red.). We
blijken in staat om fouten van onszelf toe
te geven en die van een ander te vergeven.
We beginnen langzaam te trillen op fre-
quenties die zo hoog zijn dat alles zuiver

Onvoorwaardelijke schoonheid oplossingen en denken de tijd te hebben.

Deze keuzevrijheid is door 2000 jaar chris-
tendom gecombineerd met het eenzijdig
wordt, zelfs de rivier.

Schoonheid is vormgegeven Liefde. Jouw

is een Great Place to live
Als we Onvoorwaardelijke Schoonheid
zien als een ver gelegen gebied of sfeer,
dan zijn de omliggende gebieden: Gena-
deloze Gerechtigheid, Eeuwige Broeder-
schap, Wiskundige Wetmatigheid, Barm-
hartige Verzoening en Kosmisch Inzicht.
Het geheel zou overstraald worden met
het Licht van Onbaatzuchtige Liefde, de
meest verheven kracht die we ons kunnen
voorstellen. Elke streek heeft zijn eigen
bekoring. Toegang is slechts te verkrij-
gen door haar met de grootste oprecht-
heid, een helder hart en met complete
zelfopoffering tegemoet te reden. Tussen
deze verheven sferen stroomt Eros, als
rivier, ontsprongen aan de zuiverste bron.
Stromend om ons te voeden met liefde, te
inspireren persoonlijke zaken te overstij-
ontwikkelen van het intellect, verhard tot
een klomp graniet; het dualisme. Fun-
damentalistisch zijn we alle menselijke
nuance extreem gaan opdelen in hemel
en hel, in goed en kwaad, arm en rijk
en tussen schoonheid en lelijkheid. Een
wanprestatie die de wereld maakt tot hoe
zij beleefd wordt.
De steeds breder en bruiner wordende
rivier Eros stroomt inmiddels traag,
vervuild en wijd vertakt door de ver-
partner of die partner die je deze zomer
zeker gaat ontmoeten, is een vorm van
persoonlijk liefde. Laat je inspireren door
Eros en zie de schoonheid in alles om je
heen als vorm van de liefde. Neem geen
genoegen met de laagste vorm van liefde,
ga alleen voor het allerhoogste; Onbaat-
zuchtige Liefde. Je weet dan inmiddels
dat het mooiste van liefde is om het door
te geven aan hen die liefde het meest
nodig hebben, dat zou je Onvoorwaardelijk
Schoonheid kunnen noemen.

Sis Josip www.sisjosip.nl

info@sisjosip.nl

edgar Nationaal Jongerencongres

varen
Benguerra ligt voor de kust van Mozambique, op ongeveer een uur
zee. Jarenla ng was het onbesch rijfelijk vredig. Er Op zaterdag 10 juni organiseert de Na- Waar? World Trade Center A’dam
over een soort Wadden
zwom eens een groep dolfijne n langs en er viel eens tionale Jeugdraad het Nationaal Jonge-
gebeurd e nooit iets. Er
paar vissen rencongres met als thema de ‘Toekomst Wanneer? Zaterdag 10 juni 09:30 – 18:30
een regenbui. De weinige bewoners visten op simpele manier een
soms zag je ’s nachts heel ver boven het vaste land van Nederland’. Een dag lang kan jij
uit de blauwe zee en heel
van de toenma lige burgero orlog. Als ik er ben, mei 2006, samen met 199 andere actieve jongeren Kosten? 10 euro (incl. lunch en borrel)
de lichtspo ormuni tie
dwaas, in de Afrikaa nse re- in het Amsterdamse World Trade Center
rommelt het er een beetje. Er is iets gaande. Een
dan wel een internat ionale hulpver lener, vond nadenken en spreken over verschillende Wie? 200 actieve jongeren
aliteit dus een regeringsleider
md moet worden . Het is nu een nationa al park. Er zijn thema’s als gezondheidszorg, onderwijs,
dat Benguerra bescher
visnette n uitgede eld. terrorisme, bestuurlijke kaart, media en Meedoen? Schrijf je nu in via
twee lodges, een vliegstrip en er werden veel te grote
begrip Europa. www.jeugdraad.nl/congres !!!
Daardoor gaat het te hard met de visvangst, zijn er toeristen zonder
ineens geld. In een bijna lege lodge spreek ik een aar- Wees er snel bij!!!
voor isolatie en is er
Zuid-Af rikaan met zijn hart op de goede plaats. Hij wil Gedurende de dag zullen verschillende
dige man. Het is een
en ze le- sprekers langs komen om ons toe te spre-
het tij keren. Hij probeert de bevolking op te leiden tot parkrangers
ls geslonk en visstand . Ze zeggen: ‘Wat lul je nou? ken of een inleiding te verzorgen bij één Het verslag zal online te vinden zijn op
ren omgaan met de inmidde
hadden en dit geen nationa al park was, hadden we geen van de workshops. Zo hebben inmiddels www.jeugdraad.nl/congres !
‘Toen we geen netten
plannen , werkt aan al toegezegd te komen minister Aart-Jan
gedoe en genoeg vis.’ De Zuid-Afrikaan maakt nieuwe
trekt zich de Geus (Sociale Zaken), de Amsterdamse Willemijn Phielix
een integrale economische visie, met kansen voor iedereen. Edgar
phielix@pentascope.nl

aan. Hij is een leuk slim jongetje van zeven en woont loco-burgemeester Lodewijk Asscher,
van de plannen weinig
gaan kamerleden Boris van der Ham, Jan de
in de duinen. Hij verleidt me om de krokodillen te zien. Zijn twee zusjes
uur lopen door een geweldi g landsch ap Vries en Aleid Wolfsen, voorzitter van de
mee. Twintig minuten lopen. Na drie
l gezien want die zijn er helema al niet. Ik ben moe en HBO-raad Doekle Terpstra de plv. Natio-
heb ik nog geen krokodi
van de schoonh eid van het eiland. Dan onderhan- naal Coordinator Terrorismebestrijding en
dorstig en onder de indruk
ort aldaar. bijvoorbeeld ook organisaties als de SER
delt hij over zijn fee, in mijn geval over 50.000 meticais, de muntso
door drie, dat is 25.000 voor mijn ene zusje en de Raad van State.
Hij rekent voor: ‘50.000 gedeeld
voor mijn andere. Dan heb ik zelf niets.’ Zijn ernstige blik vertelt dat
en 25.000
r uit mijn portem on- Aan het eind van de dag moet er een
dat niet kan. Er moet een oplossing komen, bij voorkeu
jongerenvisie over de toekomst zijn gefor-
naie. Ik lach en betaal.
bezig? De muleerd. Deze zal worden gepresenteerd
Drie mensen: de Zuid-Afrikaan, Edgar en ik. Wie is er het mafste
bedrog en onderne mer- aan het Kabinet en de schrijvers van de
Zuid-Afrikaan tussen tragiek en ideaal, Edgar tussen
ierighei d? De feiten zijn dat deze verkiezingsprogramma’s. Deze laatste
schap en ik tussen arrogantie en nieuwsg
een zullen aan het einde van de dag met el-
ontmoetingen er zijn, dat ze onontkoombaar zijn, dat de Zuid-Afrikaan
dat Edgar het zeker redt en zijn zusjes ook en ik een kaar in debat gaan. Voor ons een bijzon-
begeist ert leven leidt,
Moet dere gelegenheid om invloed te leveren op
leerzame reis heb gemaakt. Had ik niet naar Benguerra moeten gaan?
Moet de Zuid-Af rikaan maar in zijn eigen land de verkiezingsprogramma’s.
Edgar een opleiding doen?
staat.
gaan werken? Nee, het is goed zo. Dit is wat ons deze eeuw te doen
Ben jij actief bij een organisatie? Durf jij je
mening te geven over jouw toekomst? Wil
Eric de Groot www.dewetvanthomas.com
jij bij dit unieke congres zijn? Schrijf je dan
eric@dewetvanthomas.com
nu in!!! (vol=vol)

Great Place to Live: mensen uitdagen hun talent te gebruiken om stoere dingen te maken!
jacky-o, grafisch ontwerper
14

Stadhavens Rotterdam: onorthodoxe ontwikkeling

Na het faillissement van de Rotterdam-
sche Droogdok Maatschappij (RDM) heeft
een deel van de haven zijn functie verlo-
ren. Stadshavens Rotterdam N.V. werkt
er aan om dit gebied een nieuwe invul-
ling te geven. In de toekomst worden de
Stadshavens een bruisend gedeelte van
Rotterdam, waar ondernemers, creatieve
industrie, culturele evenementen en
woningbouw de ruimte krijgen.
Wie rondloopt in het gebied, waant zich
in een andere wereld. Het terrein heeft
brede kades, reusachtige loodsen, kranen
en poortgebouwen. Het waait er altijd
stevig. De oude directiekantoren (uit 1913)
tonen de oude rijkdom van de machtige
RDM. Prachtig gestuukte plafonds, ge-
brandschilderde ramen, houten vloeren
en ornamenten, allemaal in art déco stijl.
Achter de loodsen ligt Heijplaat, een kneu-
terig dorpje midden in het havengebied,
waar veel oud medewerkers van de RDM
wonen. Alles bij elkaar genoeg elementen
om de fantasie van stedenbouwkundigen,
ontwerpers, kunstenaars en ondernemers
te prikkelen.
In het ontwikkelingsproces vormen be-
staande gebouwen de basis. Als eerste
is het hoofdkantoor van de RDM her-
steld in haar oude glorie en huisvest nu
Stadshavens Rotterdam N.V. Onder de
naam Droogdok 17 werd het gebouw op
22 december 2005 opnieuw in gebruik
genomen.
Hogeschool Rotterdam en het Albeda Col-
lege vestigen zich op het terrein. Vanaf het
schooljaar 2007-2008 komen in de oude
machinefabriek technische opleidingen
voor VMBO, MBO en HBO. Sinds 12 mei
is in de Technologyloods testcentrum
Formula Zero B.V. (FZ) gehuisvest. For-
mula Zero ontwikkelt karts op waterstof
en brandstofcellen. Voor leerlingen
autotechniek, van het Albeda Collega op
het RDM terrein, is FZ de ideale stage-
plaats. Dit jaar worden op het RDM terrein
demonstraties gegeven met de eerste
modellen.
Voordat de studenten en de leerlingen
naar het RDM-terrein komen moet eerst
het openbaar vervoer verbeterd worden.
Nu is de reistijd met bus en metro drie
kwartier vanaf Rotterdam CS. In de toe-
komst komt er een Waterbus die binnen
kwartier van het centrum naar Heijplaat
vaart.
Stadshavens wil een impuls geven aan de
creatieve industrie. Zoals dat vaak gaat
vormen creatievelingen de voorhoede.
Kunstenaar Cor Kraat heeft al enige tijd
zijn atelier op het terrein en het decor-
bouwbedrijf Woestijn in Blik is ingetrok-
ken in de Timmerloods. Nu al is er kunst
te zien in de Stadshavens. Frans van der
Horst bouwde, op de kade bij het hoofd-
kantoor, het Stoelenhuis, een meters-
hoog bouwwerk helemaal opgetrokken
uit stoelen. Kunstenaar Ger Bout werkt
samen met leerlingen las-techniek van
het Albeda College aan een enorm stalen
beeld: de Visser, dat uiteindelijk op de
kade zal komen te staan.
Kantoren, scholen, ateliers, het klinkt
voor de hand liggend maar wat kan er
nog meer komen in dit gebied? Wat zou
nou echt een verrijking zijn voor de stad?
Onder de titel Unorthodocks werd een
ontwerpwedstrijd uitgeschreven voor het
meest innovatieve ontwerp voor een tijde-
lijke inrichting van de Dokhaven. Er kwa-
men 97 inzendingen van ontwerpteams.
De plannen variëren van flexibele parken,
verschuifbare inrichting, uitschuifbare
steigers, drijvende celvormige objecten,
een seniorenstad, campings, drijvende
wildwaterbanen, opvang voor rebelse
jongeren, filmstudio’s, drijvende bossen
tot een open podium aan de Maas.
Op 18 mei was de prijsuitreiking, De
eerste prijs ging naar Ilse Castermans,
Patrick Meijers, Steven Spanjersberg en
Willemijn van de Broek, voor hun ontwerp
‘Stadshaven – Stadskade – Stadsvloot’. “In
dit winnende plan wordt de Dokhaven
thuishaven voor een vloot gerestau-
reerde RDM-schepen die gebruikt worden
voor uiteenlopende stedelijke functies:
van “stadsdok” tot “schoonschip” en
“soepsloep”. Met een even eenvoudige als
doeltreffende vormgeving wordt het RDM-
gebied voorzien van een stoer, ‘Rotter-
dams’ beeld dat, als de Stadsvloot uitvaart,
ook in de rest van Rotterdam zichtbaar
wordt gemaakt”. Zo concludeerde de jury.
Wanneer deze plannen uitgevoerd worden, foto’s: www.unorthodocks.nl
staat nog niet vast. Wat wel zeker is dat De tentoonstelling Unorthodocks is nog te
het Stadshavengebied in de (nabije) toe- zien tot 10 juni in de Timmerloods op het
komst een hele bijzondere plek wordt voor RDM Terrein www.unorthodocks.nl,
wonen, werken en vermaak. www.stadshavensrotterdam.nl
Anne Wijnen
plekjes van Bos en Lommer
Nachtwandeling langs de groene
a.wijnen6@chello.nl

Een stad is meer dan

een verzamelplek
en. Een plek waar
20 juni 2006
van wegen en gebouw Groene Kaart van
nt tal loze Ter introductie van de
. Ied ere sta d ke lancering van de
mensen krioelen ten; rus- Bos en Lommer en de
kje s om van te ge nie Ka art van geheel Am-
groene ple zon de re digitale Groene
tige parkjes, unieke bo
me n, bij het stadsdeel in
t het sterdam, organiseert
dieren en insecten . Inn ova de rs is me ovaders op 20 juni
ucatie samenwerking met Inn
Amsterdams Na tuu r en Mi lie u Ed ng . De wandeling begint
ple kje s een nachtwandeli
Centrum begonnen al
dit soo rt en voert langs de
ng en . Als als de schemer invalt
met hun verhaal in ka art te bre s en Lommer.
ste rda m zal Bos mooiste plekjes van Bo
eerste stadsd ee l van Am
plekjes via een je ook een Groene
en Lommer haar mooie ge he el Wil je er bij zijn? Of wil
Groene Kaart publicer
en . Voo r ving, of gewoon
internet Kaart voor jouw omge
len de ple kje s via em contact op met
Amsterdam zul
ee n dig ita le, me er informatie? Ne
nl) op
(via www.amsterdam. jeroen@innovaders.nl.
art wo rde n gepubliceerd. baseerd op
intera cti eve ka
van ‘pr ofe ssi o- De Groene Kaart is ge
t all ee n
De tips komen nie www.greenmaps.org.
en, maar ook be-
nals’ zoals stadsecolog
geven hun favoriete
woners en bezoekers Jeroen Weijs www.innovaders.nl
plekjes aan ons do or. jeroen@innovaders.nl

illustratie: Yke Schotten

Great Place to Live is een plek, een verblijfplaats vol met activiteiten, sociale contacten en
enthousiasme dat als een warme deken om je heen hangt.
Hans Becker, directeur Humanitas Rotterdam

‘Bulls’ en het belang van reciprociteit
Tijdens een ‘googletocht’ op het internet
kwam ik de site www.greatplacetolive.com
tegen. Deze site is van een stadje in
Ontario, Belleville genaamd. In Nederland
zouden we waarschijnlijk ‘Schoonhoven’
zeggen. Het lijkt in Belleville goed toeven;
er is ballet, een golfbaan, een bioscoop en
er zijn mooie wandelpaden. Maar Bel-
leville huisvest ook een ijshockeyclub: de
Belleville Bulls. Onder het symbool van de
Bulls, een woeste stier, staat ‘the excite-
ment continues’. Je hoeft geen enorme
kenner te zijn om te weten dat het er bij
ijshockey hard en ruig aan toe kan gaan.
Belleville, een idyllisch stadje, en de Bulls
lijken in dat opzicht moeilijk samen te
gaan.
Hetzelfde contrast komt naar voren in
mijn onderzoek naar ondernemerschap.
Als bijna afgestudeerd antropoloog doe
ik onderzoek naar hoe ondernemers
omgaan met hun sociaal kapitaal. Een
belangrijke uitkomst is dat reciprociteit, of
wederkerigheid, de hoeksteen vormt van
het sociaal kapitaal van een ondernemer.
Het zet relaties in gang, het onderhoudt
relaties en recreëert ze. Veel onderne-
mers zijn, bewust of onbewust, bezig met
het opkrikken van het niveau van recipro-
citeit in hun netwerk. Dit proces begint
met het bekende visitekaartje. Hiermee
wordt bevestigd dat je een relatie wilt
aangaan met de ander. Je geeft een deel
van je identiteit aan de ander, door hem of
haar toegang te verlenen tot de poorten
van je netwerk. Deze relatie ontwikkelt
zich middels de uitwisseling van informa-
tie, het doorgeven van namen van net-
werkcontacten, het verlenen van advies,
het uitnodigen op netwerkbijeenkomsten
of reisjes, etc. In dit proces zijn onderne-
mers voortdurend op zoek naar horizonta-
le, informele relaties waarbinnen recipro-
citeit het beste floreert en men uiteindelijk
‘het meeste gedaan kan krijgen’.
Ondernemers vertonen hiermee sterke
overeenkomsten met het gedrag van
traditionele stamhoofden. De ‘materiële’
stroom van giften initieert en onderschrijft
in traditionele samenlevingen de sociale
relaties. Het uitwisselen van bijvoorbeeld
vrouwen, een mooie dans of de voor som-
migen bekende Kula-ring zorgt voor stabi-
liteit binnen en tussen sociale relaties en
creëert een samenleving waarin men kan
(over)leven.
Dezelfde wederzijdse afhankelijkheid die
voortvloeit uit reciprociteit binnen een
ondernemersnetwerk is dan ook ken-
merkend voor de economie als systeem
waarin de ene ondernemer ‘afhankelijk’ is
van andere ondernemers. Dit systeem uit
zich in de structurele dimensie van sociaal
kapitaal, in de netwerken en het voortdu-
rend netwerken. Het is verstandig om veel
aandacht te besteden aan de relationele
dimensie van je sociaal kapitaal, ofwel het
niveau van reciprociteit dat in je netwer-
15
foto: Bob Corporaal / reefscape.net
ken aanwezig is. Door hieraan te werken
breng je je netwerken op een ander niveau
en benut je ze beter.
Net als Belleville en de Bulls lijken reci-
prociteit (alias Belleville) en ondernemers
(alias de Bulls) echter soms moeilijk
samen te gaan. Zoals Miriam Notten
in de eerste editie van Great Place to
Live schrijft, is het van belang om inter-
menselijke relaties te ontwikkelen met,
logischerwijs, de mens als basis. Binnen
dergelijke horizontale relaties floreert
reciprociteit het beste. Veel ondernemers
die ik heb gesproken stellen echter het
zaken doen voorop. Dit zorgt ervoor dat
reciprociteit niet optimaal kan worden
benut. Het geven van een gift is een
persoonlijke actie. Wanneer niet de mens
maar juist het zaken doen voorop staat,
mist de ondernemer een kans. Teveel ge-
miste kansen zullen op de lange termijn,
om in termen van de Bulls te spreken,
ervoor zorgen dat ‘the excitement won’t
continue…’
Laurens Zaalberg
laurenszaalberg@hotmail.com
‘CURRENCY is about the freedom to sit
and read a book in the afternoon.
Paradoxically, the world’s capitol of taxi-
girls New York City, often leaves you no
time to do so. Reading in the afternoon is
more about Paris’
foto’s en tekst Currency / magazine Sico Carlier
16

ZOMER EDITIE
Hoofdredactie John Stephen Lewis
Noor Bongers www.earthmann.com
Noor.bongers@pentascope.nl (pagina 3)
Oplage 20.000 Voor Elvenstone
Eindredactie Mississippialigator Martijn Aslander
Edmée Tuyl voor Speechless mississippialigator@gmail.com Fanny Koerts
www.iamspeechless.com (pagina 4) Logo en ontwerp T-shirt
Perry Oostrum voor Pentascope Hendrik jan Grievink En Jan Willem Wolff namens zichzelf.
René Ritmeijer voor Pentascope Yke Schotten www.hendrikjangrievink.web-log.nl
www.ykeschotten.com Speciale dank gaat uit naar alle vaders en
Traffic en Productie (pagina 7, 14) Great Place to Live Team moeders die deze prachtkinderen hebben
Willemijn Phielix voor Pentascope Voor Pentascope groot gebracht ; ) Want Great Place to
Martine Stig Jeroen Blok Live, maken we samen!
Grafisch ontwerp www.motivegallery.nl Engbert Breuker
jacky-o (pagina 9) Carien van den Hoek welcome@greatplacetolive.nl
www.jacky-o.nl Leo Lamb
Ingmar Swalue at Solar Ronee Maasakkers
Illustraties en foto’s ingmarswalue@wanadoo.nl Erik Mandersloot
Bob Corporaal / Reefscape.net (pagina 8) Gregory Mehciz
www.reefscape.net Christy van den Putten
(pagina 2, 6, 11, 15) Tijmen Visser
Tijmen_visser@hotmail.com Voor Great Place to Work
Maria Ikonomopoulou (pagina 5) Marcel van Marrewijk
www.mariaikonomopoulou.com
(pagina 12) Cover Voor Nieuwe Garde
google search ‘palmbeach’ Jos den Daas
jacky-o Simon Groen
www.jacky-o.nl Drukkerij Armand Verspeek
(pagina 2, 12) Hazewinkelpers Groningen Lykle de Vries