Uluslararasi Hakemli̇ Müzi̇k Araştirmalari Dergi̇si̇

ULUSLARARASI HAKEML MZK ARATIRMALARI DERGS
INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF MUSIC RESEARCHES

Eyll Ekim Kasm - Aralk 2014 Say: 02 Cilt: 01 Yaz K
September - October - November - December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Summer Winter
ww.uhmadergisi.com
ISSN: 2148-8223
I
NDEKLER
TAHTACI/ALEV KLTREL BELLENN POPLER KLTR VE KRESELLEME EKSENNDE

AKTARIMINDA MZN ROL 1-17 POP MZKTE YOZLAMA SORUNU 57-69
Serap AKDENZ Ali Murat KIRIK, Murat KORKMAZ
TRK MZ ETM VEREN DEVLET MZK SEKTR ALIANLARININ E KARI TUTUM

KONSERVATUVARLARINDA RTM SAZ ETM 18-28 ALGILARININ UYGULAMALI BR RNE 70-88
Cemal ZKIZILTA Murat KORKMAZ, Michael KUYUCU
POPLER KLTR BALAMINDA SEM GSTERS RUSYADA SOVYET DNEMNDEN GNMZE

VE SEMAZEN PROFL 29-56 ETNOMZKOLOJ ve FOLKLOR ANLAYII 89-100
Hlya UZUN Banu MUSTAN DNMEZ, Vefa TERZOLU
II
BA EDTR
Mustafa NER UZUN TEKNK EDTR
Burhan MADEN
BA EDTR YARDIMCISI
Dilek GKTRK CARY KAPAK TASARIM
GENEL YAYIN YNETMEN Ozan KARABA
Murat KORKMAZ
YAYIN KURULU
DERG LETM VE SEKRETERYASI Mustafa USLU
Ali Serdar YCEL Dilek GKTRK CARY
Murat KORKMAZ
LETM VE MEDYA ALAN EDTRLER Gken ARAS
Ali Murat KIRIK Glsemin HAZER
Michael KUYUCU Krad GLBEYAZ
NGLZCE DL EDTR Tue TUNA
Gken ARAS Mustafa NER UZUN
Ali Serdar YCEL
TRKE DL EDTR Glten HERGNER
Glsemin HAZER etin YAMAN
Yavuz TAKIRAN
BATI MZ ALAN EDTR Hlya UZUN
Dilek GKTRK CARY Ganire HSEYNOVA
SAHNE SANATLARI ALAN EDTR Hseyin YALTIRIK
Tue TUNA Nuriye Esra KINIKLI
Ozan Evrim TUNCA
TRK HALK MZ ALAN EDTR Reyhan ALTINAY
Mustafa NER UZUN
YNETM KURULU
TRK SANAT MZ ALAN EDTR Murat KORKMAZ
Hlya UZUN Mustafa USLU
MZKOLOJ / MZK TARH Dilek GKTRK CARY
Ganire HSEYNOVA Mustafa NER UZUN
Fatma TEZEL AHN
ETNOMZKOLOJ ALAN EDTR Adalet KANDIR
Hseyin YALTIRIK Gken ARAS
Glsemin HAZER
MZK ETM ALAN EDTR etin YAMAN
Dilek GKTRK CARY Glten HERGNER
Mustafa USLU Hlya UZUN
HALK BLM ALAN EDTR Michael KUYUCU
Reyhan ALTINAY Mustafa TALAS
Nurhayat ELEB
HALK DANSLARI ALAN EDTR Krad GLBEYAZ
Krad GLBEYAZ Ali Serdar YCEL
Ali Murat KIRIK
TEOR VE KOMPOZSYON ALAN EDTR Blent KILI
Nuriye Esra KINIKLI Emine DEMRAY
MZK PSKOMETR ALAN EDTR Arzu ZYREK
Ozan Evrim TUNCA Av. Onur BAYKAN
Av. Blent YILMAZ
III
DER DERGLERMZ
1. BESLENME ARATIRMALARI http://www.dbhadergisi.com

2. KADIN HASTALIKLARI VE JNEKOLOJ http://www.jacsdergisi.com
3. ORTOPED TRAVMATOLOJ http://www.otshdergisi.com
4. PAZARLAMA VE PAZAR ARATIRMALARI http://www.uhpadergisi.com
5. MHENDSLK VE FEN BLMLER http://www.hmfdergisi.com
6. KTSAT VE EKONOM YNETM http://www.iibdergisi.com
7. MULTDSPLNER SOSYAL BLMLER http://www.uhbabdergisi.com
8. SPOR SALIK TIP BLMLER http://www.sstbdergisi.com
9. EDEBYAT VE LETM ARATIRMALARI http://www.uhedergisi.com
10. OKUL NCES ETM ARATIRMALARI http://www.aceddergisi.com
11. HEMRELK http://www.khsdergisi.com
12. MMARLIK VE TASARIM http://www.mtddergisi.com
13. PSKYATR VE PSKOLOJ ARATIRMALARI http://www.uhpdergisi.com
14. EKONOM YNETM VE ARATIRMALARI http://www.uheyadergisi.com
IV
Do. Dr. Mustafa NER UZUN
Editr
Deerli Bilim nsanlar.,
Dergimizin bu saysnda yine sizlerle bulumaktan mutluluk duyuyoruz. Bu saymzda 6 deerli alma-
ya yer vermi bulunmaktayz. Bu almalar bizlerle paylaan deerli aratrmac ve yazarlarmza teekkr
ederiz. Dergimiz bu say itibariyle ISO 9001-2008 & 12879 Belge No ISO 14001-2004 12880 Belge No
ve Marka Patent belgelerini alarak yayn hayatna devam etmektedir. Dergi ve dier dergilerimizde yaynlanan
ve baslan tm makaleler Kalite Ynetim, evre Ynetim Sistemi ve Marka Tescil ile Patenti alarak Fikri Snai
Haklar Kanunu erevesinde tm yetkilerini salamz olmaktadr. Trkiyede bir ilk olan bu almalar do-
rultusunda dergi ve dergilerimiz artk uluslararas ILAC ile eitim ynetim kalitesi akreditasyon almalarna
da balamtr. ILAC n talebi dorultusunda dergi ve dergilerimiz bir yl boyunca izlenecek ve eitim ynetim
kalitesini salad an itibariyle uluslararas akreditasyon belgesini almaya hak kazanacaktr. Bu gelimeler
konusunda bizleri destekleyen tm kurum ve kurululara ayrca teekkr ediyorum. Dergimiz ve dier dergi-
lerimizde grev alan hakem, bilim, editrler, yayn, danma, iletiim ve ynetim kurulu yelerimize sonsuz
kran ve sayglarm sunuyorum. Deerli okurlar, deerli yazarlar artk dergimizdeki tm yaynlarnz marka
patentli olarak gvence altna alnmtr. Her trl haklarnz fikri snai haklar kanunu erevesinde Trkiye
ve dnya lkelerinde koruma altnda olup her trl maddi ve manevi haklarnz hukuki gvence ile temin
edilmitir. Yine dergi ve dier dergilerimiz ile ilgili farkl belgelendirme ve almalara devam edilmektedir.
imdiden tm bilim ve aratrmaclarmza hayrlar getirmesini diliyoruz. Bu saymzda bizleri destekleyen
ve yaynlarn sayya kazandrlmas konusunda destek olan deerli hakem kurulu yelerimiz ile say hakem-
lerimize de ayrca teekkrlerimi sunuyorum. Bir sonraki saymz Nisan 2015 Tarihinde sistemdeki yerini
alacaktr. Sayg, sevgi ve esenlikler diliyorum.
(Dergimizde etik kurul raporu gerektiren her trl almada yazar(lar) editrle ve derginin siste-
mine yayn yklerken gerekli etik kurul rapor bilgilerini girmekle ykmldr. Hibir koul ve artlarda
oluan ya da oluacak bir sorunda problemde dergimiz, yayn kurulu, imtiyaz sahibi, yaz ileri, hakem
ve bilim kurullar sorumluluk kabul etmez. Yazar(lar) bu bilgiyi dergiye yazl olarak vermekle ykmldr.
Bu konuda tm sorumluluk yazar(lar) a aittir).
V
Basn Yayn Kanunun 5187 gereince basl eserler yoluyla ilenen fiillerden doan maddi ve manevi
zarar m-13-14 kapsamnda dergimizde yaynlanan yaynlarn ierii ve hukuki sorumluluu tek tarafl olarak
yazar(lar) a aittir. Dergimiz, ynetim, hakem, editr, bilim ve imtiyaz sahibi bu ykmllkleri kabul etmez.
Dergimizde bilimsel ierikli, literatre katk yapan, bilimsel anlamda deer ifade eden almalar kabul edilir
ve yaynlanr. Bunun dnda siyasi, politik, hukuki ve ticari ierikli fikri snai haklar kanununa aykrlk ieren
yaynlara yer verilmez. Olas bir olumsuzluk durumunda yazar(lar) doabilecek her trl maddi ve manevi
zarar peinen kabul etmi ve yklenmitir. Bu nedenle ikinci nc ve dier ahs ile kurumlar konusunda
dergimiz ynetimi ve kurullar hibir sorumluluu kabul etmez. Bu ynde dergimiz ve kurullar zerinde bir
hukuki yaptrm uygulanmas sz konusu olamaz. Eserlerin ierii ve mevcut durumu yazar(lar) ait olup
dergimiz bu yaynlarn sadece yaynlanmas ve literatre kazandrlmas aamasnda grev stlenmitir. Tm
okuyucu, kamuoyu ve takipilerine ilanen duyurulur.
VI
Distinguished Scientists.,
We are so glad to meet you again in this volume of our journal. We have included a total of 6 valuable
articles in this volume. We express our thanks to valuable researchers and authors who shared these papers
with us. Our journal has received the certificates of ISO 9001-2008 & Certificate No 12879 ISO 14001-
2004 Certificate No 12880 and Trademark Patent by this volume and continues its publication. All the
articles published in this and all of our other journals are certified with Quality Management, Environmental
Management and Trademark and Patent Registration and fully authorized within the framework of Intellec-
tual Property Rights. All the articles published in this and all of our other journals are certified with Quality
Management, Environmental Management and Trademark and Patent Registration and fully authorized within
the framework of Intellectual Property Rights. We extend our thanks to all institutions and organizations that
supported us concerning these developments. We extend our deepest regards and gratitude to referees, editors,
and members of publication board, advisory board, communication and executive boards of our journals.
Dear readers and authors, from now on all your publications in our journal are guaranteed with trademark
and patent. All of your rights are protected both in Turkey and all over the world within the framework of
intellectual property rights and all kinds of your physical and moral rights are provided with legal assurance.
Relevant efforts with different certifications for our journals go on. We hope that these efforts will yield fruitful
results for all scientists and researchers. I also extend my thanks to distinguished members of referee board
and referees of this volume who supported us regarding the publication. Our next volume will be uploaded
to the system in April 2015. With respect and welfare.
(In any kind of study requiring ethical board report in our journal, author(s) is/are obliged to enter the
data of necessary ethical board report while uploading their publication in editorship and journal system.
Our journal, publication board, grant holder, editorial office, referee and science boards do not undertake
any responsibility for a problem to occur under any circumstances and conditions. Author(s) is/are obliged
to give this information to journal in written. All liability in this issue belongs to author(s)).
VII
As per the 5187 of Press Law, material and emotional damage arising from the actions via published
works, the content and legal responsibility of the publications published in our journal within the scope of
m-13-14 unilaterally belong to author(s). Our journal, executive board, referees, editor, science board and
publisher dont accept these obligations. The scientifically valuable papers with scientific content which
contribute to literature are accepted and published in our journal. Apart from this, the papers with political,
legal and commercial content which are against the intellectual property rights are not accepted. in case of
a possible negative situation, author(s) is/are regarded as accepting and undertaking all kinds of possible
material and emotional damage beforehand. Therefore, our journals management and other boards dont
accept any responsibility regarding the second, third and other persons and institutions under any condition.
in this sense, a legal sanction on our journal and its boards is out of question. The content and the current
status of the papers belong to author(s) and our journal only takes part in the publication of these papers
and contribution to literature. Respectfully announced to all readers, public and followers by publication.
VIII
International Refereed Journal of Music Researches
September-October - November - December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Summer Winter
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
GR Tahtaclar, Ege ve Akdeniz blgelerinde yaayan

ve atalarnn geimlerini aa ileri ile uraarak
Anadoluda yzyllar boyunca birok topluluk ve
kazanmalarndan dolay Tahtac olarak anlan
uygarln bir arada yaamas sonucunda, farkl
Alevi topluluklardr. Shanklandn(1999: 22) da
kltrlerin etkileimi, deiimi ve dnm sz
vurgulad zere, 1970lerin balarnda ortaya
konusu olmutur. Dolaysyla kltrel yaamdaki
kan sanayileme ve modernleme dnemine
bu srelerin dini inan ve ibadetlere de yansmas kadar krsal blgelerde yaamlarn srdrmek
kanlmaz bir hal almtr. Orta Asyadan Anadoluya zorunda kalan dier Alevi topluluklar gibi,
g eden Alevi topluluklar da Maniheizm, Animizm, Tahtaclar da o zamana kadar dalk blgelerde
Budizm gibi birok farkl dinin harmanlanmas gebe bir ekilde yaamlarn srdrmekteydiler.
sonucunda hepsinin sentezi olarak adlandrlabilecek 1970lerin banda kente g etmeye balayarak,
inan sistemlerini oluturmulardr (ener, 2003; yine kendi topluluklar ile birlikte, birbirlerine
Erol 2010; Melikoff 2007). Bunun sonucunda yakn semtlerde yaamaya balamlardr. Dier
kltrel ve inan sistemleriyle kimi zamana ayran, bir deyile, artk gemiteki ie dnk yaplarndan
kimi zaman da benzeen farkl Alevi topluluklar syrlan Tahtaclar, kamusal alanda varlklarn
ortaya kmtr. Bu varyasyonlar olumlu bir gstermeye balamlar ve farkl i alanlarnda
ayrcalk olarak alglayan Alevi topluluklar, alarak geimlerini salamaya balamlardr.
iselletirdikleri bu durumu sylemsel zeminde
de yol bir, srek bin bir deyii ile vurgularlar. Yaplan alan almas sonucunda, zmir Tahtaclarnn
Bu inan sisteminin odak noktasn Hz. Aliye ehirle iletiimlerini koparmam olmakla birlikte,
olan ballk ve sevgi olutururken, dini inan ve ehir merkezinden uzak yerleim birimlerinde
pratiklerindeki farkllklarn da kendi aidiyetlerinin yaamay setikleri ve daha ie dnk bir yaam
bir sonucu olarak kabul ederler. srdrdkleri tespit edilmitir. rnein Karabalar
ilesine bal Uzundere semti, zmir-eme
Dier bir deyile, Alevilik ats altnda buluarak otoban zerinde yer alr. zmir-Seferihisar yolu
birliklerine, daha gvenli bir aidiyet yaratma zerinde Urla ile Seferihisar arasndaki Bademler
gereksinimi sonucunda kendilerini Sra, Tahtac, Ky, zmirin Bayndr lesine bal Yakapnar
Nalc, vb. olarak adlandrarak da farkllklarna Ky, zmirin Kemalpaa lesine bal narky,
vurgu yaparlar (Erol, 2010: 41). Soukpnar ve Yukar Kzlca Ky, Bayrakl
lesine bal eski ad Gdelen olan Doanay
TAHTACILAR KMDR1?
Mahallesi ve zmirin en eski Tahtac ky olan
1 Tahtaclarn etnik kkenine ilikin bilgi iin bkz. Bornovaya bal Naldken Mahallesi de zmirin
Murat Kk, Horasandan zmir Kylarna Alevi
Trkmenler Cemaat- Tahtacyan, 2.Bask, Horasan mail Grkem. Ankara, 2000; Faruk Smer, Aaeri-
Yaynlar, stanbul, 2009; Baha Said, Trkiyede ler, Ankara, 1962; Yusuf Ziya Yrkan, Anadoluda
Alevi- Bektai-Ahi ve Nusayri Zmreleri, Haz: s- Aleviler ve Tahtaclar, stanbul, 2006.
2
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
merkezine uzak yerleim birimleridir. Buna istisna ayn anlamda kullanlan iki kavramdr. Bu makalede
tekil eden durum ise, Tahtaclarn iki ocandan etnomzikoloji disiplininin gerei olarak kltr
biri Yanyatr Ocann merkezi olan ve ehir incelenecei iin, kltrel kimlik kavramnn
merkezinde yer alan Narldere semtinin sadece kullanm tercih edilmitir.
Yukar Ky denen blmnde Tahtaclarn Ortak bir corafyada, ortak idealler etrafnda
sadece bir mahallede yaamas, semtin dier toplanm, ortak tarihe ve ortak gelecee ynelik
mahallelerinin kentselleme srecinden etkilenerek, birliktelikle oluan ortak kltr, o ulusun kltrel
byk apartmanlardan oluan ve Snni kesimin kimliini oluturur (Mora, 2008:5). Erol kolektif
yaad bir blge olmasdr. kimlii bir grubun teki gruplardan farkl olduunu
ortaya koyma ve bunu uygulama talebi olarak
Kltr, Kltrel Kimlik, Kltrel Bellek tanmlar (2009:223). Bylece toplumlarn kendi
Kltr, bir toplumun gelenek, grenek, sanat, ortak dilleri, inanlar, ortak deerleri ve kltrel
dnce yaps, tarihsel birikim ve sosyal kurumlar aidiyetleri o toplumun kltrel kimliklerini
gibi varlklarnn tmn kapsayan ve bireyler oluturur. Dier bir deyile; topluluklarn ortak
arasnda duyu ve dn birliini salayan, ortak kltrel deerlerini, yaantlarn etkileimler
maddi ve manevi deerler btndr. Dolaysyla sonucunda birbirlerine aktararak kolektif anlamlar
toplumun benliini oluturan bu ortak deerler, oluturmalar ile aidiyet duygular pekiir ve kltrel
o toplumun dier toplumlarn kimliklerinden kimlikleri oluur. Kltrel kimlikler var olma
nasl ve nerede ayrldnn ve benzetiinin kadar bir olma meselesidir. Gemie olduu
bilgisini verir.2 kadar gelecee de aittirler; Tarihleri vardr, bir
yerden gelir ve tarihsel olan her ey gibi srekli
Kimlik, bireyin kendi hakkndaki belirli grleri, dnme maruz kalrlar.3
duygular, arzular, yetenek ve snrllklarn, ilgi Bellek, ortaya karlmas, canl tutulmas ve
ve ilgisizlikleri ile hakim davran biimlerini gelecee aktarlmas bir plan dahilinde gerekleen bir
alglamas ve yorumlamas (Yldz, 2006: 87-127), olgudur (Demir, 2012: 187). Bir kiinin gemiini
yaad toplum iinde kendini dier kiiler iinde hatrlamas sonucunda ancak geleceini yaratmas
tanmlama abasdr. Dier bir deyile, bireyin ve kiisel belleini oluturmas sz konusu olaca
ben kimim? sorusuna verdii yanttr. Psikoloji gibi, toplumlarn da ancak gemiini hatrlamas
disiplininde kiisel ynyle dikkat eken kimlik suretiyle, kltrel kimliklerini gelecek nesillere
kavramnn, Antropoloji ve Sosyolojide kolektif tamalar ve kltrel belleklerini oluturmalar sz
ya da kltrel gibi sfatlar sz konusudur. konusu olacaktr. Dier bir deyile; Ayn kltrel
Kolektif kimlik ve kltrel kimlik kavramlar kimlie sahip olan kiiler, iinde yaadklar
2 (http://www.kulturelbellek.com/kultur-nedir- 3 (http://www.kaffed.org/bilgi-belge/diaspora/
kultur-tanimi-ve-kulturun-ozellikleri/ ). item/277-kulturel-kimlik-ve-diaspora.html).
3
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
toplum iinde hem kendi yaantlarn, hem ibadetlerini yerine getirebildikleri mekanlar
de toplumun yeleri tarafndan anlatlan ve sayesinde kimliklerini ve aidiyetlerini garanti
nemli kabul edilen deerlerine sahip ktklar
altna almak isterler. Yahudilerin ibadet etmek
lde, ait olduklar kltrel kimlii oluturan
unsurlarn unutulmasn engelleyerek yeni nesillere iin Havraya, Snnilerin camiye gitmeleri gibi,
aktarabilirler. Bu durumda belli bir kltrel Alevilerin de ibadetlerini yerine getirmek zere
kimlik ats altnda buluan topluluk yelerinin cem evlerine gitmeleri, mekanlarn topluluklarn
anlaml kabul ettikleri ortak bellek olan kltrel
ortak inan ve ibadetlerinin srdrlmesinde ve
bellek devreye girer. Topluluklar kendilerine ait
ritellerin, kurallarn, yasaklarn, ksacas kendi aidiyetlerinin pekitirilmesindeki nemini vurgular.
deerler btnnn srekliliini ve yeni nesle Tahtaclarn da biri Aydnn Germencik ilesinin
aktarmn kltrel bellekleri sayesinde salarlar. Kzlcapnar Kynde Emiroullar (Hacemirli
Bu aktarm yaparken de bellein en nemli
Oca),dieri ise zmir Narldere kynde
unsuru olan hatrlama kltrnden faydalanrlar.
Sosyal sorumluluun devamn amalayarak bir Yanyatroullar (Yanyatr Oca, Yannyatr
toplulua ait olan hatrlama kltr, topluluk ruhu Oca)4 olmak zere iki ocaklar vardr. Yanyatr
veren bellekle ilikilidir ve neyi unutmamamz Ocann piri Durhasan Dedenin olu Hzr
gerekir? sorusuna odakldr (Assmann, 2001: 34).
Dede tarafndan 1874 ylnda ina ettirilen zmir
Toplumlarn tarihlerinde byk nem tayan
olaylar, savalar, zaferler, yenilgiler her zaman Narldere Yukar Ky mevkiindeki cem evi
belleklerde tazeliini korur ve hatrlanr. Alevi Yanyatrolu Ocann Durhasan Dededen
kltrel belleinin en ok hatrlanan olay, Hz. sonra ikinci kutsal Yanyatr Oca olarak kabul
Hseyinin ve Ehl-i Beyt soyundan gelen yetmi
edilir. 2002 ylnda restore edilmeye balanan bu
iki kiinin Medineye giderken Kerbelada
Muaviye ve yandalar tarafndan susuz braklarak cem evi 2007 ylnda bir mzeye dntrlerek
ldrlmesidir. Dolaysyla Alevi ibadetinin Narldere Kltr Evi(Tarihi Cem evi)5 ad altnda
en nemli esi olan cemlerde, dedenin szl ziyarete almtr.
aktarmlar ile zakirlerin deyi ve semahlarnn
4 Ayrntl bilgi iin bkz. lhan Ersoy; Serap Akde-
en nemli hatrlama figrdr. niz, zmir Tahtaclarnn Mzik Pratiklerinin nce-
Hatrlamaya ilikin en nemli unsurlardan biri de lenmesi, Yaymlanmam Proje, Ege niversitesi
Bilimsel Aratrma Projesi (Proje No:10 DTMK-
mekanlardr. nk Assmannn da vurgulad 002), zmir, 2012.
gibi bellein mekana ihtiyac vardr (2001: 5 Ayrntl bilgi iin bkz. lhan Ersoy; Serap Akde-
niz, zmir Tahtaclar Ekseninde Kltrel Kimliin
43). Topluluklar, iselletirdikleri duygularn fade Arac Olarak Semahlar, Alevilik Aratrmala-
ve ortak deerlerini yaayabildikleri, inan ve r Dergisi, Say:4, 2012.
4
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
Narldere Kltr Evi (Tarihi Cem evi)
zmir Tahtaclarnn Muharrem aynda her gece belleklerini gen nesle aktardklar Tarihi cem evi,
bir araya gelerek Tahtac deyi ve semahlarn Tahtac inan, kltr ve yaamna ilikin birok
syledikleri, Aure gnlerinde nnde aure unsuru barndrr.
yaparak, Tahtac kltrel kimliklerini ve kltrel
5
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
Narldere Kltr Evi(Tarihi Cem evi)nde aure etkinlii. (9-1-2010)
6
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
Alevi toplumunda kutsal mekanlarn ziyaretleri larn dnld ve Trke dualarn (glbank)
ve takvimsel dnglerde kutsal liderleri anma okunduu Alevi ritelidir(Akdeniz, 2011: 12).
gnleri atalarnn isimlerini taze tutarak, onla-
Dolaysyla zakirlerin cemlerde seslendirdikleri
ra ilikin olaylarn hatrlanmas ve gen nesle
deyi ve semahlar, topluluun birlik, beraberliini
hatrlatlmas Alevi kltrel belleinin srekli-
pekitiren, kltrel bellek sayesinde hatrlanarak,
liinde nemli rol oynar. Anadolu Alevilerinin
gen kuaklara aktarlmasn salayan en nemli
daha younlukta katlm salad Abdal Musa
ara olarak karmza kar.
Anma Etkinlikleri ve Hac Bekta Veli Anma
Etkinlikleri gibi, Tahtaclar da her yl austos Alevi toplumunda cem (ritel)ii olarak deer-
aynda dzenlenen Madran Baba enliklerine lendirilen mziklerin dnda, Alevi derneklerinin
katlarak dini liderlerinin trbelerini ziyaret ederler. ve cem evlerinin etkinlik ve anma gnlerinde
Bylece kkenlerini hatrlayarak, kimliklerini yer alan mzikler de cem(ritel) d olarak
onaylar ve kltrel belleklerini tazelemi olurlar. tanmlanabilir. Dolayyla Tahtac mziini de
Ayrca yaplan alan almalar sonucunda, zmir cem ii ve cem d olarak deerlendirmek
Tahtaclarnn Hdrellez ve Nevruzda aile byk- ihtiyac doar.
lerinin mezarlarnn banda toplanarak, onlar iin
hayrl adn verdikleri yiyecekleri datarak, 2009-2010 yllar arasnda zmir Tahtaclarnn
kltrel belleklerini hafzalarnda canl tutma mziklerini saptamak zere yaplan proje al-
abas iinde olduklarn sylemek mmkndr. masnda, zmirde yaayan Tahtaclardan sadece
Doanay Mahallesinde yaayan Ali Ekber Ate
TAHTACI/ALEV KLTREL BELLE- Dede tarafndan belli bir rutine bal olmakszn
NN AKTARIMINDA MZN ROL cemler yapld saptanmtr. Kapal toplum
Alevi inan ve kltrnn en nemli ibadet olma zelliini gnmzde de korumaya alan
ekli olan cem; Ocak sistemine gre peygamber Tahtaclarda ceme girmenin n koulu, Alevilik
soyundan geldiine inanlan dedeler tarafndan yoluna girmi ikrarl bir Tahtac olmak olduu
yrtlen, ibadetle beraber toplumsal sorunlarn da iin, dedenin izni alnamam, cem(ritel) ii
zme kavutuu, kadn ve erkeklerden oluan mzik pratikleri saptanamamtr. Dolaysyla,
topluluk yelerinin katlmyla, genellikle Cuma bu blmde zmir Tahtaclarnn cem(ritel)
akamlar (perembeyi cumaya balayan akam) d mzik pratiklerine ilikin bulgular, Tahtac/
yaplan, Hz. Muhammedin Miratan dnte Alevi kltrel belleinin aktarm balamnda
Krklar Meclisine urayarak orada yaad ele alnacaktr.
olaylarn canlandrld, On iki hizmet grevinin
yerine getirildii, balama alnarak, deyi, dvaz
imam, mersiye ve tevhitlerin okunduu, semah-
7
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
zmir Tahtaclarnn Mzik Pratikleri Tahtaclar yeni alan dernek ats altnda bir
araya geldikten sonra, zmirdeki Tahtac ky
2007 ylnda Tahtac topluluklarnn kurumsal
ve semtlerine de dernein ubeleri almtr.
bir yap altnda toplanarak, Tahtac inan ve
alma sresince zmir Bademler, Uzundere,
kltrnn yaatlmas amacyla, Bademler
Doanay, Kemelpaa ilesi narky dernek
Tahtacs Yolcu Bilgin nderliinde, merkezi
al etkinlikleri ve 2009da Adana Ceyhan
zmir Konakta bulunan Tahtac Kltr, Eitim,
Durhasan Dede Kynde, Durhasan Dedenin
Kalknma ve Dayanma Dernei kurulmutur6.
trbesinin nnde, 2010da Hac Emir Oca
6 Ayrntl bilgi iin bkz. lhan Ersoy; Serap Akde- Merkezi Aydn Kzlcapnar Kynde, Tahtac
niz, zmir Tahtaclarnn Mzik Pratiklerinin nce-
lenmesi, Yaymlanmam Proje, Ege niversitesi aidiyetinin pekitirilmesi amacyla Tahtac en-
Bilimsel Aratrma Projesi (Proje No:10 DTMK- likleri dzenlenmitir.
002), zmir, 2012.
Tahtac Kltr, Eitim, Kalknma ve Dayanma Dernei zmir Bayndr Yakapnar

ubesinin Al Etkinlii. (29-5-2010)
8
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
Adana Ceyhan Durhasan Dede Kynde, Tahtaclarn Piri Durhasan Dedenin Trbesinin
nnde Yaplan Tahtac enlii. (2-5-2009)
Tahtac Kltr, Eitim, Kalknma ve Dayanma ada bir Alevi Dedesi grnm sergilemek-
Dernekleri ubelerinin al etkinlikleri ve Tahtac tedir. Dolaysyla Livingston (1999:66)un yok
enliklerinde yer alan mzikler, Tahtac kltrel olmakta olduuna inanlan ya da tamamen ge-
kimliinin vurgulanarak, kltrel belleinin gen mie ait olduu dnlen bir mzik geleneini
nesle aktarlmasnda nemli bir role sahiptir. yeniden eski haline getirme ve koruma amac
T Devlet Trk Mzii Konservatuvar mezu- tayan herhangi bir toplumsal hareket olarak
nu, Trk Halk Mzii sanats Yolcu Bilgin, tanmlad mzik uyannn, Tahtac toplumu
bu etkinliklerde yapt konumalarla Tahtac zerindeki yansmas ortaya karken, Yolcu Bil-
toplumunun inan, ibadet, toplumsal ve kltrel gin de bu toplumsal harekette Tahtac kltrel
yaamlarna ilikin bir eitici grevini stlenerek kimliinin yeniden inasnn en nemli aktr
9
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
olarak dikkati eker. Ayn zamanda Kemalpaa Alevi mziinin uyan nderlerinin seslendirdik-
narky Tahtaclarndan Evren Erol, Ceren leri deyi, trk ve semahlar da tercih ederler.
Demirkol, Tokat Alevisi olup Yolcu Bilginin Bununla birlikte krsalda yaayarak medya ve
ynettii zmir Belediyesi solistlerinden Gonca mzik endstrisinden daha uzak yaayan Hasan
zdemir ve Kemalpaa Yukar Kzlca Tahtac- Atalan ise, balamas eliinde seslendirdii d-
larndan Hasan Atalan da etkinliklerde seslendir- vaz imam ve nefeslerinde kulland szel yap
dikleri deyi, nefes ve semahlar ile Tahtac/ Alevi ile Tahtac/Alevi inancna, yaamna ve kltrel
szl kltrnn aktarmnda, Tahtac mziinin kimliine ilikin bilgiyi aktararak Tahtac kltrel
yeniden gndeme gelmesinde, dier bir deyile belleinin pekitirilmesinde nemli rol oynayan
tahtac mziinin uyannda etkin rol oynayan bir sazandardr7.
uyan nderleridir.
Hasan Atalan 23 ubat 2010da Yukar Kzlcada-
Tahtac mziinde deyi yerine nefes kavram ki Tahtac Hdrellez kutlamasnda seslendirdii
dikkati eker. Mutlaka alg eliinde Tahtac nefesinde Adana Ceyhanda trbesi bulunan
inan biimini, duygu ve dncesini, edep-erkan Tahtaclarn piri Durhasan Dededen yola ka-
ve ahlakn, Tahtac bireysel ve toplumsal yapsn rak, zmire kadar olan birok Tahtac yerleim
aktaran iirsel yapya sahip nefesler, yresel ve yerini ve zmir Tahtaclarnn yerleim yerlerini
yaln ezgileriyle dikkat eker (Peken, 2005:108). de anarak, Tahtac kltrel yaamna ve inancna
Yolcu Bilgin, Evren Erol, Gonca zdemir, ilikin bilgiyi aktarr;
Ceren Demirkol gibi kentsel ortamda yaayan 7 Alevi mziinde balama alp, deyi ve semahlar
seslendiren kiiye zakir denir. Tahtaclarn ise
mzisyenler, Tahtac semah ve nefeslerinin yann- zakir yerine sazandar sylemini tercih ettikleri
da Arif Sa, Sabahat Akkiraz, Musa Erolu gibi saptanmtr.
DURHASAN DEDEDEN DE HMMET ALINCA

TOROS YAYLASINDA KALIR TAHTACI
YAYLA YAYLA DA TEKKE KYE VARINCA
ABDAL MUSADAN DA HMMET ALIR TAHTACI
DA DA DOLAIR DA SZNDEN DNMEZ

SERN VERR DE SIRRINI VERMEZ
ERKANI YOLUNU YARIDA KOYMAZ
AK LE YOLUNDA YRR TAHTACI
ATE YAKAR ISINIR DALAR BAINDA
10
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
KEND SIRLARINI SAKLAR DNDE

BAL DKLR DE EKMENDEN AINDAN
KEND YAIYLA PER TAHTACI
TOROS DAI, MADRAN DAI, DUR DAI

MAHMUT DAI DA, NF DAI, KAZ DAI
NARLIDERE BADEMLERDEN AAI
YRYP GELR DE GELR TAHTACI
NARLIDERE BADEMLERDEN AAI
DOLANI DOLANI GELR TAHTACI
CAN YARENM BENM YURDUM GKDELEN

HMMET ALIR DA HER DORU HER DORU GELEN
HER YAYLAYI KENDSNE YURT EDNEN
ERENLER YOLUNDA YRR TAHTACI
Hasan Atalan Alevi kltrel belleinin byk levini yerine getirir. Bylece grup hem tarihini
bir acyla hatrlanan Kerbela Olayndan dolay, hatrlar, hem de kkenine ait hatrlama figrlerini
Hazreti Fatmann yaad aclar dile getirdii belleinde canlandrarak kimliinden emin olur
nefesinde Alevi kltrel belleini hatrlatma i- (Assmann, 2001:56).
YAIN YRMALTI OKUDUM DUYDUM

YASINI BARIMDA SENNLE DUYDUM
HEM ALADIM HEM DE DOLDUM
HASAN HSEYNNE DOYDUN MU ANAM?
MAM HASANINA YREK DAYANMAZ

HANG ANA BU ACIYA SIZLANMAZ
DEL DVANEYM KALBM DAYANMAZ
DOLU DAITIP DA SEMAHA DURDUN
11
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
BUNCA NSANLIIN ANASI OLDUN

MEKKE MEDNEDE OLMU DA YURDUN
BR KEDE GZL GZL ALARSIN

CANLARIN N YREN DALARSIN
BR GN GELR CANLARINA DOYARSIN

CAN YARENM SIZILDIYOR YREM

ANA HASRETNDE SENDE EREYM
SEN STE K BU CANIMI VEREYM
BTN CANLARINA DOYDUN MU ANAM?
Alevi inancnn temelini oluturan ve cemlerde kantlamak iin kolunu kesmesiyle hepsinin kolu
dedelerin szl aktarmlar ile sklkla vurgulanan, kanar. Hz. Muhammed onlarn otuz dokuz kii
Hz. Muhammedin Miratan dnerken rastlad olduklarn fark etmesi zerine, Krklar Selmann
ve birlikte ibadet ettiine inanlan Krklar Meclisi biraz sonra geleceini sylerler. Tam bu srada
miti, Alevi mziinde de byk nem tar ve Selman kolu kanayarak ieri girer. Selman an-
zakirlerin aktarmlaryla sklkla tekrarlanarak cak bir zm tanesi getirebildii iin, Krklar
hatrlanmas salanr; Bu mite gre Hz. Muham- Hz. Muhammedden bu zm tanesini hepsine
med Cebraille birlikte kt Miratan dnerken bltrmesini isterler. O da zm tanesini eliyle
Krklara rastlar. Krklar Hz. Muhammede kim bir kaseye skar ve suyla kartrarak hepsine
olduunu sorduunda Hz. Muhammed peygamber paylatrr. zm suyunu imeleriyle birlikte
olduunu syleyince, Krklar peygamberliini kendilerinden geerek semah dnmeye balarlar.
kendi mmetine yapmasn syler. Krklar kim Bu srada Hz. Muhammedin bandaki pounun
olduunu srarla sorduunda Hz. Muhammed yere dmesiyle, Krklar onu krk paraya blerler
yetimim, fakirim, kszm diye cevap vermesi ve bellerine kemerbest olarak takarlar. Semah
ile peygamberi ieriye alrlar. Hz. Muhammed dnerken krk kii artk tek vcut olmutur. Krk
Krklara siz kimsiniz? deyince, biz Krklarz kiinin dnd bu semaha Krklar Semah
ve krkmz biriz derler. Hz. Alinin bu sylemi ad verilir. Alevi/Tahtac inancnda dedelerin
12
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
sklkla anlatt Krklar Meclisi miti, dedelerin olsun, sr olsun hakka teslim olsun. Aye Fatma
glbankad verilen Trke dualarnn da en da efaatiniz olsun. Muhammed Ali Krklar Se-
nemli blmn oluturur. 26 Eyll 2009da mahna kaydetsin. Gerein demine h, mmine
Doanay Tahtac Derneinin alnda, Ali
ya Ali (Ali Ekber Atele Grme:26-9-2009).
Ekber Dedenin dnlen semahlardan sonra
seslendirdii hayrlda da8 Krklar Meclisi ve Gerek cemlerde dedelerin szl anlatmlaryla,
Krklar Semah hatrlatlarak, bu mitin szl gerekse zakirlerin seslendirdikleri deyilerde
kltr yoluyla aktarld ve kltrel bellein
Alevi/Tahtac inancnda byk nem tayan ve
pekitirildiini sylemek mmkndr;
sklkla hatrlatlan bu mit efsaneye dntrlr.
Bismiah, Allah Allah, Allah Allah. Semahlarnz Hasan Atalan da ayn etkinlikte syledii nefeste
saf olsun, gnahlarnz af olsun. Semahlarnz nur
Krklar Meclisini anlatrken, bir yandan da Tah-
8 Anadolu Alevilerinde dedelerin cemlerde seslen-
dirdikleri Trke duaya glbank ad verilirken, tac erenlerini hatrlatma ilevini yerine getirir;
Tahtaclarda hayrl syleminin tercih edildii
saptanmtr.
DNYADAN EL EKTM ERKANDIR M

YAZ BAHAR AYINDA DA DUMANDIR BAIM
BEREKET DOLU TOPRAIN TAIN
DERN SIRLARINA ERDM O GECE
DEM DEVRAN GRDM KAYNAYIP COTUM

ATIM ENGELLER ENGNE DTM
KIRKLAR DOLUSUNU SUNDULAR TM
ATAL BABAYA DA GRDM O GECE
KURBANLAR TILANDI ERKAN YRD

MADRAN BABAYI DA DUMAN BRD
TOPLANDI BACILAR AL YEL GYND
FATMA ANA NURUNU GRDM O GECE
13
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
ULU KILAR GRM TOPAM KURUMU

TRBESN YABAN OTLAR BRM
MADRAN BABA ULULARDAN ULUYMU
ONLARIN YATAINDA YATTIM O GECE
AH HATAYIM GRDM MUHABBET DEMNDE

KESLR KURBANLAR GNN BRNDE
ALINDI ERKANLAR AL YOLUNDA
ONLARIN SIRRINA ERDM O GECE
Alevi inancnn en nemli erenleri Hz. Ali ve imamlar, Tahtac mzik kltrnn merkezi fi-
grlerindendir. Hasan Atalann 23 ubat 2010da
On ki mamlarn9 isimlerinin anld dvaz
Yukar Kzlcadaki Tahtac Hdrellez kutlamasnda
9 Ayrntl bilgi iin bkz. Rza Zelyut, Trk Alevilii:
Anadolu Aleviliinin Kltrel Kkeni, Kripto
seslendirdii on iki imamlarn isimlerinin anld
Kitaplar, Ankara, 2009. dvaz imam da bu duruma rnek tekil eder;
GLLER ALAMIYOR DA BLBLLER TMEZ

AH-I MERDAN10 DA EHT DT O GECE
OCAI YANMAZ DA BACASI TTMEZ
FATMA ANAM DA HASTA DT O GECE
MAM HASANIN DA ZEHR OLDU BADES

MAM HSEYNN DE H GEMYOR YARASI
MAM ZEYNEL DE YREMN PARES
MAM BAKIR DA ZINDAN OLDU O GECE
FIRAT SUYU DA ABBASINI AIRIR

KASIM YOLA BAKAR DA KARDAINI AIRIR
AL EKBERM OTLAMILAR DA DVNR
MAM CAFER DE DARA DURDU O GECE
10 ah- Merdan Ali Alevilerin lideridir.( http://www.cemvakfi.org.tr/prof-dr-huseyin-bal/alevi-onderleri-hz-ali-
yolun-kurucusu-sah-i-merdan-ali/).
14
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
MUSAY-I KAZIM DA KARALARI BALADI

MAM RIZA DA HORASANDA ALADI
MAM TAK DE KURBANLARI TILADI
MAM NAK DE YOLA DT O GECE
CAN YARENMDE DE SORUVERN BALARA

HASANL ASKERYLE DE EREYM CANLARA
GRD SIR OLDU DA KOCA KOCA DALARA
MAM MEHD DE SIRRA ERD O GECE
Tahtac sazandar Hasan Atalan seslendirdii bu olmann bile ceme girmek iin yeterli olma-
dvaz imamda, Alevi inan ve ibadetinin tarihsel yacan savunmaktadr.
nem tayan karakterlerini hatrlatarak, mzikte
2. almalar sresince Tahtac enlik ve dernek
kullanlan szel yapnn kltrel bellein iletil-
al etkinliklerinden ve Tahtac sazandarlarla
mesindeki nemini bir kez daha vurgulamaktadr.
yaplan grmelerden, Tahtac mziklerine
SONU ilikin bulgular Tahtac kltrel kimliinin
sreklilii ve kltrel belleinin aktarlmas
zmir Doanay, Uzundere, Bademler, Doanay,
balamnda deerlendirmek mmkndr;
Narldere ve Kemalpaa ilesinin Yukar Kzlca
Kynde yaplan alan almalarnda Tahtaclarn Tahtac Kltr, Eitim, Kalknma ve
kltrel belleklerinin sreklilii ve yeni nesle Dayanma Derneklerinin ube allar,
aktarlmasnda, Tahtac mziklerindeki szel Hdrellez ve Tahtac enlikleri zmir Tah-
yapnn rolne ilikin u bulgular saptanmtr; taclarnn en nemli mzik pratiklerinin
banda gelir. Yeni dernek allarnda
1. zmirde yaplan alan almalarnda kentsel
dernek bakan Yolcu Bilginin nder-
yaamn zorluklar, dede-talip ilikisinin sr-
liinde Tahtac/Alevi inan ve ibadetine
drlmemesi gibi sebeplerden dolay, belli bir
ilikin bilgiler aktarlrken, onun syledii
rutinde cemlerin yaplmad gzlemlenmitir.
Tahtac mziklerine dier sazandarlarn
Sadece Doanay Mahallesinde yaayan Ali
da katlmyla, sz unsuruyla, Tahtac
Ekber Ate Dede zaman zaman yrtt
kltrel bellei hatrlanr ve yeni nesle
cemlerde, Aleviliin esas felsefesi Eline,
aktarlr.
beline diline sahip olmak zere sz vermi,
ikrarl, Alevileri ceme alabileceini, Tahtac Tahtac mziinde Tahtac inan ve ibadetini,
yaam biimini yresel ezgilerle anlatan
15
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
nefesler, Tahtac mziinde nemli bir yer AL EKBER ATE (Tahtac dedesi) ile Grme:26-
tutar. Yol bir srek bin bir deyiinde de 9-2009-Doanay Mahallesi
vurguland gibi, inan, ibadet ve kltrel
ASSMANN, J., (2001). Kltrel Bellek: Eski
yaamlaryla dier Alevi topluluklarndan
Yksek Kltrlerde Yaz, Hatrlama ve Politik
ayrlan Tahtaclarn, mzikleri ile de ken-
dilerine zg bir yapya sahip olduklar Kimlik, ev: Aye Tekin, stanbul
tespit edilmitir. BAL, H.,(2004). Alevi slam Yolu, Cem Vakf
Tahtac sazandarlarn seslendirdikleri Yaynlar, stanbul. (http://www.cemvakfi.
nefes ve dvaz imamlar, Alevi/Tahtac org.tr/prof-dr-huseyin-bal/alevi-onderleri-
inan ve ibadetinin merkezini oluturan hz-ali-yolun-kurucusu-sah-i-merdan-ali/).
Kerbela Olay, Krklar Meclisi miti ve Eriim:21-12-2014
On iki imamlar hatrlatmann yansra,
DEMR,S., (2012). Kltrel Bellek, Gelenek
Tahtac erenleri, kltrel yaam, inan
ve Halk Bilimi Mzeleri, Mill Folklor, Yl
ve ibadetlerine ilikin bilgiyi de iinde
24, Say 95.(http://www. millifolklor. com)
barndrr. Sonu olarak; Tahtac/Alevi
kltrel kimliinin srekliliinde Tahtac Eriim :20-12-2014
mziklerinin nemli bir rol oynadn, EROL, A., ( 2009). Kltrel Kimlik Balamnda
Tahtac mziklerinde kullanlan szel yap Popler Mzik, Popler Mzii Anlamak,
ile kltrel bellein yaatlma, hatrlatlma 3.Bask, Balam Yaynclk, stanbul
ve gen nesle aktarlma ilevinin yerine
getirildiini sylemek yerinde olacaktr. EROL, A., (2010). Alevi Kimliini Dias-
porada Mzakere Etmek: Toronto Alevi
KAYNAKLAR
Gmenlerinin fade Kltr Pratikleri,
AKDENZ, S., (2011). Alevi Mzik Uyan Ba- Trk Kltr ve Hac Bekta Veli Dergisi,
lamnda zmir Yamanlar Alevi Gmenlerinin Say:56
Mzik Pratikleri, Yaymlanmam Doktora
Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Gzel Sanatlar ERSOY, ; AKDENZ, S., (2012). zmir Tahta-
Enstits, zmir clarnn Mzik Pratiklerinin ncelenmesi,
Yaymlanmam Proje, Ege niversitesi
ALEV NDERLER: HZ. AL (Yolun Kurucusu Bilimsel Aratrma Projesi (Proje No:10
ah- Merdan Ali) (http://www.cemvakfi.
DTMK-002). zmir
org.tr/prof-dr-huseyin-bal/alevi-onderleri-
hz-ali-yolun-kurucusu-sah-i-merdan-ali/). ERSOY, ; AKDENZ, S., (2012). zmir Tahtac-
Eriim:22-12-2014 lar Ekseninde Kltrel Kimliin fade Arac
16
ID:10 K:08
www.uhmadergisi.com
Olarak Semahlar, Alevilik Aratrmalar SAD, B.,(2000). Trkiyede Alevi- Bektai-Ahi

Dergisi, Say:4 ve Nusayri Zmreleri, Haz: smail Grkem,
Ankara
HUVAJ, N.,(2005). Kltrel Kimlik ve Diaspora.
(http://www.kaffed.org/bilgi-belge/diaspo- SHANKLAND, D.,(1999). Antropoloji ve
ra/item/277-kulturel-kimlik-ve-diaspora. Etnisite: Yeni Alevi Hareketinde
html)Eriim:20-12-2014
Etnografyann Yeri, Alevi Kimlii, Ed: T. Ols-
KK, M., (2009). Horasandan zmir Kyla- son, E. zdalga, C. Raudvere, ev. Bilge
rna Alevi Trkmenler Cemaat- Tahtacyan, Kurt Torun/Hayati Torun, Tarih Vakf Yurt
2. Bask, stanbul Yaynlar, stanbul
KLTR NEDR, KLTRN TANIMLARI SMER, F., (1962). Aaeriler, Ankara

(http://www.kulturelbellek.com/kultur-nedir-
ENER,C., (2003). amanizm: Trkler in
kultur-tanimi-ve-kulturun-ozellikleri/) Eri-
slamiyetten nceki Dini, 13. Bask, Etik
im:21-12-2014
Yaynlar, stanbul
LIVINGSTON, T. E.,(1999). Music Revivals:
YILDIZ, M.,(2006). Benlik-Kavram ve Benliin
Towards a General Theory [Mzik
Geliiminde Dinin Rol http://www.
Uyan: Genel Bir Teoriye Doru], Jour-
angelfire.com/psy/muratyldz/benlik.htm
nal of The Society for Ethnomusicology,
Yaynland Yer: Dokuz Eyll niversitesi
Volume 43, Number 68
lahiyat Fakltesi Dergisi,Say, 23, zmir.
MELKOFF, I., (2007). Krklarn Ceminde, Eriim: 25-3-2011
ev. Turan Alptekin, Demos Yaynlar,
YRKAN, Y.Z., (2006). Anadoluda Aleviler
stanbul
ve Tahtaclar, stanbul
MORA, N., (2008). Medya ve kltrel kimlik/
ZELYUT, R.,(2009). Trk Alevilii: Anadolu
Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi [Balan-
Aleviliinin Kltrel Kkeni, Kripto Ki-
tda]. 5: 1. http://insanbilimleri.com Eriim:
taplar, Ankara
20-12-2014
PEKEN, G., (2005). Anadolu Tahtaclarnda

lm ve lm Nefesi. Alevi Bektai Mzik
Kltr Sempozyumu, Ankara
17
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
GR sayesinde birleir ve yrr. Bir eserin ritim yaps

incelenerek formu belirlenebilir. Hareketlerin
Geleneksel Trk Mzikleri, ierisinde birok kl-
ve saylarn dili ritimdir. Dolaysyla bir ritim
trel yapy barndran geni corafyann bizlere
saz eitimcisi ve yorumcusunun da iyi yetimi
mirasdr. Dolaysyla yerel unsurlar tayan birok
olmas gerekmektedir. Ald eitim sadece usul
alg, seslendirme biemleri balamnda farkl
vurmaktan ibaret olmamaldr. Kendi kltrn
tavrsal uygulamalar da beraberinde getirmitir
yaatan geleneksel icrann yannda, mziin
Bu alglar balangta usta-rak ilikisi (mek
her platformunda icrada bulunabilecek ve bunu
sistemi) ile retilirken gnmzde Konserva-
evrensel bir dille anlatabilecek donanma sahip
tuarlarn Trk Mzii ile ilgili birimlerinde yz
yze ve nota metinleri araclyla verilmektedir. olmaldr. Bu balamda ritim alglarnn eitimi
Bu eitimde, yntem ve planlama asnda pek nemlidir.
ok eksiklik grlmektedir. Bu eksikliklerin en almann birinci blmnde mzik ve alg
sk yer ald alanlarn banda mzikal yapy eitiminin nemine ksaca deinilmitir. kinci
oluturan en temel elerden birisi olan ritim blmde Devlet Trk Mzii Konservatuarla-
eitimi ve icras gelmektedir. rnn blm ve ana sanat dallarna gre olutu-
Ritim, kitaplara smayacak kadar geni bir rulan tabloda ritim alglar dersinin yer ald
kavramdr. nk kainattaki her ey ritimle olu- niversiteler tespit edilmitir. Bu niversitelerin
ur, ritimle sonsuzlua doru devam eder. Genel Klasik Trk Mzii, Trk Sanat Mzii ve Trk
Anlamda Ritim; Evrenin dinamizminden ileri Halk Mzii ile ilgili birimlerinde ritim alglar
gelen ve dzenli aralklarla devam eden her trl derslerinin ierikleri incelenerek bu derslerin
hareketliliktir (Terzi, 1992:56). rnein; dnyann ierikleri ve uygulamalar ele alnmtr. Sonu
dn, mevsimlerin olumas, gnein hareketi, ve neriler blmnde ise veriler sonucu ortaya
gece ve gndzn olumasndaki muhteem dzen kan problemlere uygun zm nerilerinden
belirli ritmik hareketlerle salanmaktadr. nsan sz edilmitir.
yaamndaki dzeni ve devamll salayan kalp
1. ALGI ETM
ise vcudun her hareketine elik edecek ritmi
yakalar. Ksacas hayatn her annda ritimsel bir Eitim, bireyin kurall renme yoluyla istendik
dzen sz konusudur. Bu derece nemli olan davranlar gstermesini hedefleyen bir sreci
ritim konusu elbette mzikte de adeta lokomo- iermektedir. Mzik eitimi, alanda yetenei
tif gibidir. Ritim, mziin zaman boyutunu tespit edilmi olan kiilere mzikle ilgi davra-
dzenleyerek seslerin sresini belirler. Ritmik nlar kazandrmay ngrr.(Uzun, 2011:79).
dzen, mzik eserinin btn elerini birletirici Dolaysyla istendik davranlarn oluturulmas
zelliktedir (Say, 2005:158). Bir orkestra ritim iin uygulanan eitimin planl, programl ve
19
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
metotlu olmas gerekmektedir. alg eitimi ise eitiminin hedeflenen noktaya ulaabilmesi,
mzik eitiminin nemli bir parasdr. Dolay- rencinin eitiminin balangcndan sonuna
syla mesleki anlamda enstrman yorumcusu ve kadar kendisinden beklenilen davranlarn plan-
akademisyeni olacak kiinin bu konuda alaca lanmas ve bunlarn kontrol edilmesi ile mmkn
eitim de olduka nemlidir. alg alma youn olabilmektedir(Uzun, 2011:79).
aba ve konsantrasyon gerektiren fiziksel ve
Bugnn enstrman yorumcusu, geleneksel yoru-
zihinsel bir eylemdir. alg almak iin gereken
mun yannda bu slubu kaybetmeden enstrmann
istendik davranlar kiinin bedensel koordinasyon,
btn teknik olanaklarn kullanmal, gelitirici
zamanlama, becerilerinin gelimesine bal olarak
metodik almalar yapmal, yeni almalar ve
aama kaydeder. Bu davran ve becerilerin kazan-
teknikleri takip etmeli, hem gelenekseli hem de
drlp gelitirilmesinde izlenecek yolu belirleyen
a ifade edecek dzeyde olmaldr. Ancak bu
algnn teknik olanaklarna gre dzenlenmi
yolla, Devlet Konservatuarlarnn Trk Mzii
alg metotlar, ett ve egzersizleri byk nem
eitimi veren birimlerinde ritim alglarnn
tamaktadr. Gerekli temel bilgiler, alma yollar
eitiminin ilevsel olmas salanabilir.
ve tekniklerin aktarld metotlar, hem renme
hem de kazanlan davranlar gelitirme olana 2. DEVLET KONSERVATUARLARININ
sunan ett ve egzersizler, hazrlandklar veya TRK MZ ETM VEREN BRM-
dzenlendikleri dnemin mziksel zelliklerine LERNDE RTM ALGILARI ETM
gre farkllklar gstermektedirler. Zorluk sevi- DERSLERNN NCELENMES
yelerine gre de eitlilik ieren metot, ett ve
Ritim algs derslerine deinmeden nce Trk
egzersiz kitaplar eitim sreci ierisinde yap-
Mziinde yer alan ritim alglarn belirtmek
lan etkinliklerin temel retim materyalleridir.
gerekmektedir. Oray Yay, Klasik Trk Mziinde
(zimen, Burubatur 2012:186-187). Bu adan
Sre erisinde Kullanlan Vurmal alglar ve
baktmzda gnmzde alg eitimi konusundaki
Kullanm Yerleri adl yksek lisans tezinde,
eksikliklerin banda metot eksiklii gelmektedir.
Ethem Ruhi ngr ve inuen Tanrkorurun
Bu eksiklik beraberinde eitimdeki kaliteyi ve
snflandrmasndan yola karak vurmal alglar
sistematiklii de olumsuz etkilemektedir.alg
yeniden u ekilde snflandrmtr (Yay, 2010:18):
20
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
TAHTA ZLL DERL FIRINLANMI

VURMALILAR VURMALILAR VURMALILAR VURMALILAR
Kak Parmak Zili Ks Cam Bardaklar
alpare (engi
Zilli Maa Davul Kaseler
ubuu)
Zil (Halile) Def Fincanlar
avgan Darbuka
Mazhar (Bendir)
Kudm
Atn Emnalar ise Trk Hak Mzii ve Na-

zariyat kitabnda ritim alglarn u ekilde
snflandrmtr (Emnalar, 1998:98-107).
TRK HALK MZ RTM ALGILARI
A) VURMALI ALGILAR B) ARPMALI ALGILAR

1)BAGETL 2)BAGETL 1)METAL 2)TAHTA
(SOPALI) (SOPASIZ) ARPMALI ARPMALI
OLANLAR OLANLAR ALGILAR ALGILAR
a)Davul a)Darbuka a)Kak a)Zil
b)Debildek b)Def (Tef) b)alpara b)Zilli Maa
c)Koz c)Leen-Bakra
d)Koltuk Davulu
Aadaki tabloda Trk Mzii Eitimi verilen ders kaynaklarna ulalamayan niversiteler ise
Devlet Konservatuvarlar blm ve ana sanat bo braklarak belirtilmitir.
dallar ile birlikte listelenmitir. Buna bal olarak
Tablolarda Yer Alan Ksaltmalar:
da hangi niversitelerde ritim alglar eitiminin
olduu, hangi alglarn ve ders kaynaklarnn THM: Trk Halk Mzii
kullanld belirtilerek alt tablolar oluturul-
TSM: Trk Sanat Mzii
mutur. Bu tespitler yaplrken niversitelerin
internet sitelerinde yer alan ders ierikleri ta- THO: Trk Halk Oyunlar
ranmtr. Ders ierikleri internet sitelerinde yer
ASD: Ana Sanat Dal
almayan niversitelerin ieriklerine ise grme
ve email yoluyla ulalmtr. Ders ierikleri ve GTM: Geleneksel Trk Mzii
21
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
ANA RTM
NVERSTE ADI BLM SANAT ALGILARI ENSTRMAN
DALI DERS ADI DERS KAYNAKLARI
ALGI BLM
VURMALI Kudm,Asma Davul,Def

MZK TEORS ALGILAR Bendir,Kenar
BLM
MZKOLOJ VURMALI
Kudm,Bendir
BLM ALGILAR
STANBUL TEKNK KOMPOZSYON

NVERSTES TRK BLM
MUSKS DEVLET
KONSERVATUARI MZK
TEKNOLOJLER
BLM
SES ETM
BLM
TRK HALK
OYUN RTM Asma Davul,Koltuk
OYUNLARI
BLGS Davulu
BLM
THM ASD
TEMEL
BLMLER TSM ASD M.Hurit Ungay - Trk
BLM RTM Kudm,Bendir,Def,Daire Musikisinde Usuller ve
Kudm
SES ETM

BLM
Muzaffer Sarszen -
Trk Halk Musikisi
TRK HALK Usulleri,
RTM
EGE NVERSTES OYUNLARI Asma Davul,Bendir,Doli Tarkan Erkan - Trk
BLGS
DEVLET TRK MZ BLM Halk Oyunlarndan
KONSERVATUVARI rnekler,
Ritim Dersi Notlar
Muzaffer Sarszen -
Trk Halk Musikisi
Usulleri,
Hseyin Tehrani
ALGI YAPIM RTM - Tombek Metodu-
Bendir
BLM UYGULAMA Dmbelek,
M.Ragp Gazimihal
- Trk Vurmal
alglar,
Ritim Dersi Notlar
TEMEL THM ASD
BLMLER
BLM TSM ASD
SES ETM THM ASD

GAZANTEP
NVERSTES TRK BLM TSM ASD
MUSKS DEVLET
KONSERVATUVARI TRK HALK
RTM !!! ERE
OYUNLARI Asma Davul
BLGS ULAILAMADI !!!
BLM
MZKOLOJ

BLM
22
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
TEMEL YILMAZ, Kerem

BLMLER Cenk, ERDOAN,
BLM ASM DAVUL - Umut, Mevcut Asma
SAKARYA Asma Davul,Kudm Davul Notasyonlarna
KUDM
NVERSTES Eletirisel Bak ve
DEVLET TRK MZ neriler,
KONSERVATUARI BLM Ritim Dersi Notlar
smail Hakk zkan
TRK HALK - Trk Musikisi
OYUNLARI ASMA DAVUL Asma Davul Nazariyat ve Usulleri
BLM
TSM ASD !!! ERE
SELUK MESLEK SAZI Kudm
GELENEKSEL ULAILAMADI !!!
NVERSTES DLEK
TRK MZ
SABANCI DEVLET THM ASD
BLM !!! BLMLER KURULMA AAMASINDADIR !!!
KONSERVATUVARI
THO ASD
TEMEL M.Hurit Ungay - Trk

BLMLER Musikisinde Usuller ve
TRK SANAT ASD Kudm,
MZ Kudm,Bendir,Daire,Def
smail Hakk zkan
BLM SES - Trk Musikisi
ETM
Nazariyat ve Usulleri
ASD
AFYON KOCATEPE ENSTRMAN
NVERSTES ALGI
DEVLET ETM
KONSERVATUVARI TRK HALK ASD !!! 2014-2015 ETM
MZ Vumal alglar RETM YILINDA
BLM SES AILMITIR !!!
ETM
ASD
TRK HALK
OYUNLARI
BLM !!! BLM KURULMA AAMASINDADIR !!!
TEMEL
BLMLER
BLM
DCLE NVERSTES
SES ETM
DEVLET
BLM
KONSERVATUVARI
TRK HALK
Asma Davul,Koltuk !!! ERE
OYUNLARI RTM SAZ
Davulu ULAILAMADI !!!
BLM
TEMEL
BLMLER
FIRAT NVERSTES BLM
DEVLET
KONSERVATUVARI TRK HALK
OYUNLARI
BLM !!! BLM KURULMA AAMASINDADIR !!!
AKDENZ TSM ASD
GELENEKSEL
NVERSTES
TRK MZ THM ASD
ANTALYA DEVLET
BLM
KONSERVATUVARI
TSM ASD
KAFKAS
GELENEKSEL
NVERSTES THM ASD
TRK MZ
DEVLET
BLM THO ASD RTM !!! 2014-2015 ETM RETM YILINDA
KONSERVATUARI
BLGS AILMITIR !!!
23
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
KOCAEL
NVERSTES TRK MZ
THM ASD
DEVLET BLM
KONSERVATUVARI
ALGI ETM ALGI !!! ERE
Kudm,Daire,Def,Bendir
BLM ETM ULAILAMADI !!!
GAZ NVERSTES
SES ETM
TRK MZ DEVLET
BLM
KONSERVATUVARI
BESTECLK

BLM
SAMSUN ONDOKUZ
MAYIS NVERSTES !!! 2014-2015 ETM ETM YILINDA FAALYETE
MZK BLM GTM ASD
DEVLET GEMTR!!!
KONSERVATUVARI
ULUDA
TRK
NVERSTES !!! 2014-2015 ETM ETM YILINDA FAALYETE
MZK BLM MZ
DEVLET GEMTR!!!
ASD
KONSERVATUVARI
YILDIRIM BEYAZIT
TRK DN
NVERSTES TRK TRK MZ
MUSKS
MUSKS DEVLET BLM
ASD
KONSERVATUVARI
ORDU NVERSTES GELENEKSEL TSM ASD
MZK DEVLET TRK MZ
KONSERVATUVARI BLM THM ASD
NDE NVERSTES
TRK MUSKS TRK MZ
!!! 2014-2015 ETM ETM YILINDA FAALYETE GEMTR!!!
DEVLET BLM
KONSERVATUVARI
SONU VE NERLER sisteminin halen arlkl olarak kullanld

grlmektedir. Ders ieriklerinde seslendirme
*Devlet Konservatuarlarnn Trk Mzii eitimi
teknikleri, egzersizler, el ve parmak ettleri gibi
veren blm ve ana sanat dallar ile mesleki ritim
nemli konulara hemen hemen hi yer verilme-
alglar eitiminin yaygn ve sistematik olarak
dii gzlenmitir. Bu konuda yaplan yaynlar
yaplmad grlmektedir. Bu nedenle birok
(metot, tez, kitap...) yok denecek kadar azdr.
niversitede vurma alglar ile yetenek snavn
Dolaysyla ritim konusu ve vurma alglar ala-
kazanan adaylar maalesef baka enstrmanlara
nnda akademisyen ve yorumcu yetimemekte-
ynlendirilmektedir. Bu da bu rencilerin farkl
dir. Oysa ki bugnn enstrman yorumcusu ve
enstrman icrasnda problemler yaamalarna,
eitmeni, geleneksel icrann yannda, bu temel
motivasyonlarnn ve dolaysyla baarlarnn
yapy kaybetmeden enstrmann btn teknik
dmesi, mezuniyetlerinin uzamasna yol a-
olanaklarn kullanmal, geliime dnk metodik
maktadr.
almalar yapmal, yeni almalar ve teknikleri
*Devlet Trk Mzii Konservatuarlarnn ritim takip etmeli, an olanaklarndan faydalanarak
algs derslerinin ieriine bakldnda mek hem geleneksel mziini hem de enstrmann
24
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
yerelden ulusala ulusaldan evrensele aktarabil- Bu kaynaklar incelendiinde; Hseyin Tehraniye

melidir. Bu nedenle ncelikle ritim kavramnn ait - Tombek Metodu- Dmbelek dnda me-
ok iyi kavranmas ve ona ait unsurlarn ok iyi todun yer almad grlmektedir. Ayrca tmbek
retilmesi gerekmektedir. Bir ritim saz icrac- (dmbelek) algsnn da derslerde kullanlmad
snn seslendirme teknii, usul ve form bilgisi, saptanmtr. Temel ritim bilgisi ve usul bilgisi
metronoma ball, ton karma becerisi ve asndan bu kaynaklar ele aldmzda hemen
yorumlama gibi konularda iyi yetimi olmas hemen ilk yazlan kaynaklar olduu, bu kaynakla-
gerekmektedir. Doru bir temel oluturulmadan rn stne yeni almalarn snrl sayda olduu,
hi bir algnn yorumlanmas salkl olma- bunlarn da eitimciler ve yorumcular tarafndan
maktadr. Bir enstrman yorumcusu ne kadar takip edilmedii tespit edilmitir. Ayrca, retim
elemanlarnn kulland kendi ders notlarnn da
salam temele sahip olur ve doru ynlendirilir
sistematiklik ve yeterlilik asndan ne derece
ise alanna da o kadar hakim olur.
etkili olduu da ayr bir tartma konusudur. te
* Devlet Konservatuarlarna bal Trk Mzii yandan kudm saz notasyonu ve seslendirme
eitimi verilen birimlerinde yer alan ritim ders- yntemiyle metin haline getirilen, bu alandaki
lerinin yrtlmesinde kullanlan kaynaklardan tek ritim algs olarak dier alglardan farkl
ulalabilinenler aada belirtilmitir: deerlendirilmelidir. Yaplan kaynak taramala-
r sonucu tespit edilen, ritim eitimi ve icras
-M.Hurit Ungay - Trk Musikisinde Usuller
konusunda faydal olabilecek yeni ve gncel
ve Kudm (1981),
almalar u ekildedir:
-smail Hakk zkan - Trk Musikisi Nazariyat
-Ferhat Uzunba - Trk Dnyasnda Kullanlan
ve Usulleri (1987), Geleneksel diofon ve Membranofon Vurmal
-Muzaffer Sarszen - Trk Halk Musikisi alglar ve Koltuk Davulu Notasyon rnei
Usulleri (1962), (Yksek Lisans Tezi, 2012),
-Hseyin Tehrani - Tombek Metodu-Dmbelek -Mustafa ahin - Trk Halk Oyunlarna Gre
(1997), Asma Davulun ncelenmesi (Sanatta Yeterlik
Tezi),
-Tarkan Erkan - Trk Halk Oyunlarndan r-
-Bortan Olda - Trk Mziinde Varolan Usul-
nekler(2008),
lere Gre Asma Davul alm Metodu (Yksek
- M.Ragp Gazimihal - Trk Vurmal alglar Lisans Tezi, 2000),
(Trk Depki alglar 1975),
-Kerem Cenk Ylmaz, Umut Erdoan - Mevcut
-Dersi veren akademisyenlerin ders notlar. Asma Davul Notasyonlarna Eletirisel Bak ve
25
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
neriler, I.Uluslar Aras Trk Halk Oyunlar *Geleneksel Trk Mziinde yreye ve forma
Kongresi, Malatya, 2012. gre deiiklik gsteren birok ritim algs
bulunmaktadr. Trk Mzii eitimi veren kon-
-Mslm Akdemir - Bendir algsnn Profes-
servatuarlara bakldnda asma davul, bendir,
yonel Performansna Ynelik Metodolojik Bir
koltuk davulu, kudm, daire dndaki alglarn
Yaklam (Sanatta Yeterlilik Tezi 2011),
yer almad grlmektedir.
-Esra Karakol - Msrl Ahmet: Toprak Darbuka
Sonu olarak Trk Mzii eitimi veren Devlet
Teknii ve cra Analizi (Doktora Tezi, 2011),
Konservatuarlarnn ritim bilgisi ve vurma alglar
-Kaan ehirkahyasolu - Trk Mziinde alanndaki eitimi genel olarak usul retmek ve
Vurmal alg Olarak Darbukann Yeri ve cras uygulatmaktan te deildir. Bunlarn yan sra bu
(Yksek Lisans Tezi, 2006), alanda renci, yorumcu ve dolaysyla akademis-
yen yetimemektedir. Usta-rak ilikisi ile sre
-Cihangir Terzi - Trk Halk Mzii Metrik Yap-
gelen bu miras kalc ve sistematik hale getirerek
snn Tespit ve Tasnifinde Karlalan Problemler
ve gelitirerek ada platformlara tanmaldr.
ve zm Yollar, (Sanatta Yeterlik Tezi 1992),
KAYNAKA
-Cemil Demir Sipahi - Tartm Bilim/Ritmoloji,
(www.musikidergisi.net) EMNALAR A., (1998). Trk Halk Mzii
ve Nazariyat, Ege niversitesi Basmevi
-Okan Murat ztrk - Arif Sa stadn Da- (Birinci Basm), zmir
vullar alnrken almas Vesilesiyle Anadolu
Mziinde Usuller (www.turkuler.com, 2005), SARISZEN, M., (1962). Trk Halk Mzii
Usulleri, Resimli Posta Matbaas, Ankara
-Adnan Atalay - Mzik Eitiminde l Grup-
lamalar ve Tanmlamalarna Yeni Bir Bak SAY, A., (2005). Mzik Ansiklopedisi, Cilt 3,
Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, Ankara
(www.mzikeitimcileri.net, 2009)
TERZ, C., (1992). Trk Halk Mzii Metrik
*Gnmzdeki Trk Mzii orkestralarna bakl-
Yapsnn Tespit ve Tasnifinde Karlalan
dnda, Dounun ve batnn alt yap enstrmanlar
Problemler ve zm Yollar, Sanatta
ve vurma alglarndan faydalanldn grl-
Yeterlik Tezi, stanbul Teknik niversitesi
mektedir. Dolaysyla ileyi, metot almalar
Sosyal Bilimler Enstits
ve disiplin asndan faydalanlabilinecek ritim
alglarnn da incelenmesi ve takip edilmesinin YAY, O., (2010). Klasik Trk Mziinde S-
gerektii kanlmazdr. re erisinde Kullanlan Vurmal alglar
26
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
ve Kullanm Yerleri, Yksek Lisans Tezi, *Temel Bilimler Blm, Trk Sanat Mzii
stanbul Ana Sanat Dal Ders erikleri:
UZUN, M.O., (2011). Mey Metodu, Dinar http://ebys.ege.edu.tr/ogrenci/ebp/organizasyon.

Belediyesi Katklaryla, Afyonkarahisar aspx?kultur=tr-TR&Mod=1&ustbirim=17&
birim=5&altbirim=-1&program=2792&org
anizasyonId=199&mufredatTurId=932004
nternet Kaynaklar (Eriim Tarihi: 30.09.2014)
ZMEN A.-BURUBATUR M., (2012). *alg Yapm Blm Ders erikleri

Eitim Faklteleri Mzik Eitimi Ana Bi-
http://ebys.ege.edu.tr/ogrenci/ebp/organizasyon.
lim Dallarnda Birinci Snf 1. ve 2. Yaryl
aspx?kultur=tr-TR&Mod=1&ustbirim=17&
Viyolonsel Eitiminde En ok Kullanlan
Metot Ett ve Egzersizler,
anizasyonId=200&mufredatTurId=932001
http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/ (Eriim Tarihi: 30.09.2014)
viewFile/96/80 (Eriim Tarihi: 12.10.2014)
2) Sakarya niversitesi Devlet Konservatuvar
ZTRK, O.M., (2005). Arif Sa stadn
*Temel Bilimler Blm Ders erikleri:
Davullar alnrken almas Vesilesiyle
Anadolu Mziinde Usuller, www.turkuler. http://www.tbb.sakarya.edu.tr/tr/7036/ebs_bo-
com.(Eriim Tarihi: 01.10.2014) lum_lisans (Eriim Tarihi: 30.09.2014)
niversitelerin Bologna Srecindeki Ders- *Trk Halk Oyunlar Blm Ders erikleri:
leri ve eriklerinin ncelendii nternet
http://www.thob.sakarya.edu.tr/tr/7086/ebs_bo-
Kaynaklar
lum_lisans (Eriim Tarihi: 30.09.2014)
1) Ege niversitesi Devlet Trk Mzii Kon-
*Trk Mzii Blm Ders erikleri:
servatuar
http://www.tmb.sakarya.edu.tr/tr/7111/ebs_bo-
*Trk Halk Oyunlar Blm Ders erikleri:
lum_lisans (Eriim Tarihi: 30.09.2014)
http://ebys.ege.edu.tr/ogrenci/ebp/organizasyon.
3) Afyon Kocatepe niversitesi Devlet Konser-
aspx?kultur=tr TR&Mod=1&ustbirim=17&
vatuvar
anizasyonId=201&mufredatTurId=932001 *Trk Sanat Mzii Blm, Temel Bilimler ve
(Eriim Tarihi: 30.09.2014) Ses Eitimi Ana Sanat Dal Ders erikleri:
27
ID:11 K:08
www.uhmadergisi.com
http://obs.aku.edu.tr/oibs/bologna/dersler.aspx 5) stanbul Teknik niversitesi Trk Musikisi

(Eriim Tarihi: 01.10.2014) Devlet Konservatuar Ders Planlar:
4) Dicle niversitesi Devlet Konservatuvar Trk http://www.sis.itu.edu.tr/tr/dersplan/index.

Halk Oyunlar Ders erikleri: php?fakulte=KO (Eriim Tarihi: 15.10.2014)
http://obs.dicle.edu.tr/oibs/bologna/dersler.aspx
(Eriim Tarihi: 01.10.2014)
28
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Giri ile sem yapan niversite rencileriyle birebir

grmeler yaplm ve konuyla ilgili neler nasl
Popler kltr almalar 21. yy. dan itibaren
yapldna dair bilgiler alnmtr.
sadece dnyada deil, lkemizde de nemli bir
ivme kazanarak, zellikle toplumbilimleri alannda, Mevlevliin ok nemli bir zikri olan semnn
gemile gelecek arasndaki kltrel kprlerin geleneksel ve gnmzdeki uygulamalarnn
kurulmasnda ilevsel bir rol stlenmitir. Kresel incelenmesine gemeden nce makalede ne
an getirilerinden en fazla etkilenen yerel, kan gsteri ve popler kltr kavramlar
geleneksel, dinsel vb. kltrel unsurlar popler zerinde durulmaya allacaktr.
kltrn birer nesnesi konumuna dnrken;
Gsteri Kavram
dier ynyle de gsteri kavramnn odanda
yer alan yeni yorumlarla karmza kmaya de- Kavramlar, toplumsal bilimlerde ne kan de-
vam etmektedir. Bu balamda, 13. yy.da Hz. ikenlerdir. Gsteri kelimesinin Trke Szlkte
Mevlnnn ahsnda hayat bulan Mevlevlik birka anlam vardr: 1. lgi, dikkat ekmek iin,
gelenei de gnmzde hlen eb-i Ars bir topluluk nnde gsterilen beceri veya oyun.
gibi geleneksel dinsel uygulamalar tasavvuf 2. Bir istek ya da kar grn, halkn ilgisini
boyutuyla yaamakta iken, dier taraftan gsteri ekecek biimde sanatsal, topluca ve aka
eksenli uygulamalarda, ritelin dnda baka bir yaplmas. 3. Sinema veya tiyatroda film, oyun
ilev ile yaatlmakta olduu gzlenmektedir. gsterme ii. 4. birinin bir topluluun kendi duy-
gusunu gsteren sz veya davran, tezahrat;
lkemizde son yllarda yaygnlaan bir uygu- gsteri yapmak 1. topluluk nnde bir beceri
lama olarak slmi dn gelenekleri bata veya oyunu sergilemek; 2. Dncelerini halka
olmak zere eitli yerel, blgesel, ulusal yayn ve yetkililere duyurmak iin bir araya gelerek
kurulularndaki mzikli sohbet programlar, eylemde bulunmak (Trke Szlk 2009; 784).
hatta kimi turistik elence meknlarnda Mevlev Bu tanmlardan da anlalaca gibi, gsterinin
mzik ve dans pratiklerinin ritel d gsteri yaplabilmesi iin izleyici kitlesine ihtiya vardr.
niteliinde kullanlmas; bu gelenein popler zleyicilerin olmad bir gsterinin olmas ok
kltrn nesnesi olarak yeni bir yola girdiinin da mmkn deildir. Ayrca izleyici kendisinin
de ak kantdr. ilgi duyduu ve gittii yerde hoa vakit geirme
amacn tarken, gsteriyi yapan kiiler de gs-
Bu almada Mevlevlik tarihi genel olarak in-
terilerini bir topluluk nnde yapp, sergiledikleri
celenmeye allm, sem gsterisi olgusu ve
eyin topluluun beenisini salamak gibi bir
semzen profili incelemelerinde Afyonkarahisar
dnceye sahip olurlar.
ehri odak olarak alnmtr. Ayrca Afyonkarahisarda
yaayan Mevlevler, muhibbanlar, sem eitmenleri Popler Kltr Kavram
30
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Popler kltr kavram bir btn olarak kulla- anlamna gelmektedir. Bu tanma Stuart Hall,
nlsa da aslnda hem popler hem de kltr ticari tanm diyor. kinci tanm ise, kayna 18.
kavramlar anlam bakmndan ayr ayr nem iki yzylda Herdere kadar gtrlen antropolojik
farkl kavramdr. Bu nedenle ncelikle popler tanma yakn ve halka ait anlamna geliyor. Stuart
ve kltr kavramlar, daha sonra da popler Hall, halkn yapt ve yapm olduu her eyi
kltr kavram ele alnacak, Trkedeki karlnn kapsamaya alt iin bu tanma betimleyici
ne anlama geldii, popler olan bir eyin neden tanm diyor (zbek 1994: 81).
popler olduu gibi sorulara yant aranacaktr.
Poplerin dilbilimsel temelinin, ge ortaa
Popler kavram Latincedir ve poplaristen dnemindeki halkn anlamndan, bugnk
treyerek halka ait anlamna gelen hem huku- egemen birok kii tarafndan sevilen veya se-
ki hem de siyasal bir terimdir (Erol 2009: 42). ilen anlamna gelmesi sivil toplumun evrimine
Poplerin dil bilimsel temeli ve tanmlamas karlk gsterilir. Burjuva demokrasilerinin yk-
ge-ortaa dnemindeki halkn anlamndan, selmesiyle, bu demokrasilerin seim zgrlne/
bugnk egemen birok kii tarafndan sevilen bamszlna dayanan meruluk iddiasyla ve
veya seilen anlamna gelmi ve bu kavramsal bunun siyasal alanda ifadesi olan seim sreciyle
evrim sivil toplumun evrimine karlk gstermi- birlikte, popler terimine yeni ifade biimleri
tir. Burjuva demokrasilerinin ykselmesiyle ve yklenir. Popler kltr konusunda nemli a-
bu demokrasilerin popler seim zgrlne/ lmalar olan Herder, popler kltr kavramn
bamszlna dayanan meruluk iddiasyla ve eitilmilerin kltr kavramna kart olarak
bunun siyasal alandaki ifadesi olan seim sre- kullanyor. Ona gre, Rnesans sonras dnyada
ciyle birlikte popler teriminin belli bir anlam organik topluma yakan nitelikler yalnzca
ortaya srlr (Erdoan - Alemdar 2005; 2930). halka ait kltrde bulunuyor (Erol 2009: 42).
rnein 16. yyda popler hkmet terimi, halk
tarafndan kurulan ve yrtlen bir siyasal sistem Poplerde vurgu genel olarak halktr, yani
anlamna gelirdi. Ama ayn zamanda, aa (low) insan topluluklarnn beenileri, davranlar,
ya da deersiz (base) anlam da vard. Sonradan yaam biimleridir. Dolaysyla halkn kltr-
hkim olan yaygnca tercih edilen ya da ok nn bakalar tarafndan halk iin retilmesine
beenileni ifade eden modern anlamlarn ieri- ve halkn kendileri iin endstriyel koullarda
inde, beenilmek iin hesapl bir aba gstermeyi retilen rnlerle ilikisine, yani yeniden retim
de barndrmtr (Erol 2009: 42). aamas olan anlamlandrma srecindeki edilgen
ve etken konumun incelenmesidir.
Poplerin gnmzde kullanld biimiyle iki
temel tanm vardr. Hkim olan birinci tanmn- Sosyal/kltrel antropolojinin en nemli kavram
da popler yaygn olarak beenilen, tketilen olmasna karn, antropolojinin kavramlar iinde
31
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
en g olan kltr kavramdr. Bu zorluk klt- Dier kltr tanmlarndan bir kan yle sra-
rn ok farkl alan ve balamlarda kullanlyor layabiliriz: 1970li yllarda ngilterede ada
olmasndan kaynaklanr. Kltr uygarlk, eitim, Kltrel almalar Merkezi bnyesinde akademik
gzel sanatlarla eanlaml kullanlabildii gibi, almalarna balayan Fiske, Kltr yaayan,
etimolojik kkeni itibariyle retme/yetitirme canl bir sretir: Yalnz kendi iinden geliip
karlna da indirgenebilen bir kavramdr boy atabilir, dardan ya da yukardan dayat-
(Emirolu-Aydn 2003: 521). lamaz diye tanmlamaktadr (Fiske 1991: 35).
18. yzyl sonundan itibaren balayan kltr Antropolojinin kurucusu Edward Taylora gre
tanmlarnda nce estetik mkemmellik n plana kltr bilgiyi, inanc, sanat, ahlak, hukuku,
kmtr. Mattheew Arnoldn kltr tanm dn- rf ve bir toplumun yesi olarak insann elde
yada dnlen ve sylenenlerin en iyisini temsil ettii adetleri ve yetenekleri kapsayan karmak
eder. Bu tanm, kltr fikirle eleyen ve ayn bir btndr. 1871 ylnda Taylorca yaplan bu
zamanda yksek kltr-alak kltr terimleriyle tanm bugn dahi pek ok antropolog tarafndan
ifadesini bulan sekinci bir kltr tanmdr. Dier benimsenmitir (Erol 2009: 24, Marshall 2005:
kltr tanm ise betimleyici ve etnografiktir, ayn 442). Bunun yan sra kltr kavramnn bilim
zamanda da antropolojiye kaynakl eder. Buna insanlar tarafndan yaplmakta olan tanmlar
gre kltr, bir yaam tarzdr. R. Willimsn her geen gn artmaktadr. Szgelimi kltr,
terimleriyle kltr, yalnzca sanat ve renimde insanolunun yaratt ve yapt her eydir
deil ama ayn zamanda kurumlarda ve sradan ya da kltr insann iinde doduu yerdir
gnlk davranta bile anlam ve deerler ifade
tanmlar, kltrel antropoloji disiplininden
eden belirli bir yaam tarzna iaret ediyor.
yansyan ve kltrn anlamn ksa ve youn bir
(zbek 1994: 75).
biimde aktarmay hedefleyen ifade aralardr
Kltr elerini tarif ve tasvir eden, zmleyen, (Erol 2009: 25).
listeleyen, kaydeden, inceleyen ve kltr-toplum
Poplerin ngilizcede dilsel orijini orta alarda
balantsn, niin? sorusu sorarak irdeleyen
halkn (folk balamnda halkn, people anla-
bir tavr karmza kmaktadr. Bu grte bir
mnda halkn deil) anlamnda kullanmyla balar
kltr tanm yapan aratrmaclar, yarglama deil
kaydetme ve anlamlandrma yanlsdrlar. Ray ve gnmzde ounluk tarafndan sevilen ve
Brownen deyiiyle kltr dinamik, deiken, seilen anlamna kullanlr. Bu balamda popler
yanstc, geni ve kitlelere mal olmu olarak kltr halkn kltr anlamndan gnmzde
tanmlamak isterler.1 ounluk tarafndan sevilen ve seilen kltr
anlamna doru bir dnme uramtr (Er-
1 (Krtun, Popler Kltr Aratrmalar http://www.
kulturad.org/images/goc_kirtunc_konusma.html) doan - Alemdar 2005: 33).
32
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Popler kltr aslnda evremizdeki tm yaamdr. tr ile popler kltr arasndaki fark, birincinin
Sosyal antropolog Traube, popler kltr kav- yabanc (Batl olmayan) tekiyi, ikincisinin
ramnn arkeolojisi ve etimolojisi bakmndan, ise, yerli (Batly) tekiyi ifade etmesidir
tarihsel balamda hem folk kltr ile hem (ahin 2007: 26).
de kitle kltr ile ilikili olduunu belirtir
Popler kltr ve kitle kltr kavramlarnn ne
(Aktaran ahin 2007: 26).
kmasn salayan ve popler szcnn sosyal
Alemdar ve Korkmaza gre popler kavram bilimler alanna ilikin yaznda eitli anlamlara
(2005: 33), halk, nfusun byk ounluu, sahip olan tanmlar, iki grupta toplanabilir. Birinci
halk\ounluk iin, halk\ounluk tarafndan gruptaki tanmlamalara gre popler, yaygn ola-
terimlerini iine alr; Dolaysyla, kavramn ilk rak beenilen, tketilen anlamna gelmektedir.
bakta verdii anlama gre popler kltr belli Bu tanm sosyal bilimciler tarafndan, tketilen
bir gurubun rn deildir, belli bir gurubun eylerden reticilerin kazan elde etmesi ynyle,
sahipliini iermez: Poplerdir, yani herkesin ticari tanm olarak da adlandrlmaktadr (zbek
olmasa bile hemen herkesindir. Kavram kitle 1994: 84; ahin 2007: 40).
kltr, folklor, ii snf kltr ve alt gruplarn
kltr ile artc derecede akr. Kavram ayn Kitle kltr kavram kitle toplumu kavram ile
zamanda din, edebiyat, danslar, bilimkurgu, kor- bitiik bir kavramdr. Batl kapitalist toplumlarn
ku filmleri, folk Trkleri\arklar, krsal\kyl 19. yzyln sonundan itibaren, atomlam birey-
gazelleri ve gfteleri gibi geni alan kaplar. lerden oluan trde bir toplum haline geldiini
varsayan bu kavram, toplumsal grup ve snflarn
Az nce yukarda da verildii gibi, popler kl- varln yok sayan bir kurama dayanmaktadr.
trn 18. yzyln sonunda zihinlerde belirmeye Bylelikle kitle kltr kavramn kullananlar,
baladn vurgulayan Traube, bu kullanmda ounlukla modern toplumlarda tek bir kltr
kavramn, krsal kesim insannn gsteri kl-
olduunu varsaymaktadrlar (zbek 1994: 89).
trn tanmladn Herderin almasndan
yola karak ortaya koymutur. Herder, halkn Kitle teriminin toplumsal dncede hem olumsuz
bu kltrn, eitimli yksek snflarn klt- hem de olumlu anlamlar bulunmaktadr. Olumsuz
rnden ayrt etmek amacyla ve popler kltre anlamlar kuru kalabal ya da gruhu dile
de akldlk, duygusallk ve ortaklamaclk getirecek ekilde kullanlmasndan kaynaklanmak-
gibi entelektellerin kendilerinde olmadn tadr. Kitle bu yaklamla ounlukla kltr, zek
dndkleri baz anlamlar yklemilerdir. Bu hatta ussallk noksanl anlamna gelmektedir.
anlamda kltr snflamasnn ortaya koyduu Olumlu anlam ise zellikle sosyalist gelenek
yksek kltr alak kltr ayrmnn farkl bir iinde, ortaklaa amalar iin bir araya gelerek
versiyonu olarak deerlendirilebilecek ilkel kl- rgtlenmi ii snfnn dayanmasn ve gcn
33
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
dile getirmektedir. Ancak gnmzde kitle ya boyunca olduka kabul gren bir kavram olan
da kitlesel szcklerinin bu gelenek dnda da kitle toplumu, teknolojik determinizm pers-
olumlu anlamda kullanld grlr. Szgelimi pektifinden tanmlanabilmitir (Erol 2009: 28).
eitli sivil toplum kurulular iin kimi zaman
Popler kltr almalarnda birok almalar
demokratik kitle rgtleri bal kullanlr
yapm ve bugn de hala onlarn almalarndan
(Erol 2009: 25).
yararlandmz iki okulun adndan sz etmemiz
ngilizce bir szck olarak kitlenin szlkteki yerinde olacaktr. Bu okullar 1923te Frankfurt
karlklar, kitle kelimesinin kullanm alanlar niversitesi bnyesinde kurulan yar zerk bir
farklln da aka gsterir. Szlklerde mass aratrma blm ile kurumlaan, Frankfurt
(kitle) kelimesinin para, top, ktle, kle, yn, Okulu2 ve 1964 ylnda ngilterede Birmingham
kme, okluk, hacim anlamlar yklenmekte ve niversitesinde ada Kltrel almalar
farkl alanlardaki kullanmlarndan kaynaklanan
Merkezi almalar ile kurulan Birmingham
rneklere yer verilmektedir (Erol 2009: 26).
Okuludur3.
Kitle kltr kavramn kullanan kuramclara
Popler kltr incelemeleri ve deerlendirmeleri,
gre halk, insanlarn aralarndaki iletiim ve
kltr rnlerinin estetik deerlerini tartmak,
etkileim ilikisinin gevedii hatta zlmeye
onlarn kaliteli mi, kalitesiz mi olduunu sor-
balad durumlarda artk kitleye dnr. Vur-
gulamak yerine, bir kltr rnnn hangi g
gu dnmdr. Dntren ise kapitalizmdir.
dengeleri iinde olduunu ve geni toplumsal
Atomlam bireylerden oluan kalabalklar artk
erevede yerinin ne olduunu irdelemeyi he-
kitledir. Sonucunda modernizmin en byk
icat olan birey, artk kitle insan, iinde on- deflemektedir. Ayrca popler kltr incelemesi
larn bulunduu toplum ise kitle toplumudur. yaparken gzden karlmamas gereken en
nk burada insanlar (halk) edilgen, ilgisiz ve nemli soru niin, nasl gibi sorulardr.4 nk
atomize bir ekilde oalan isel olarak aptal, 2 Frankfurt Okulunun temsilcileri arasnda en
nemli iki isim, Max Horkheimer ve Thedor W.
dengesiz ve kolay etkilenebilir olarak saylr. Adornodur. Bu okul popler kltr yerine kitle
Geleneksel sadakat, ba ve ortaklklar zlmek- kltr kavramn kullanarak, Popler kltr a-
te, ak ve seik kar ve grleri temsil eden lmalarn eletirerek, sanatta ve kltr almala-
rnda sekinci bir taraf olmulardr.
gruplar yok olmakta ve iindeki insanlar tpk 3 Birmingham Okulu Frankfurt Okuluna kar
rettikleri rn gibi tkenmektedir. Sanayileme, eletirel almalar yaparak popler kltr al-
malarn desteklemi ve kitle kltr kavram
kentleme ve modernleme srelerinde ortaya yerine popler kltr kavramn kullanmlar-
kan kitle toplumu, bu kuramsal yaklama gre dr. Bu okulun ncleri ise Stuart Hall, Raymond
Willimsdr.
pazara, rgtlere ve teknolojiye bamldr. Hatta 4 (Krtun, http://www.kulturad.org/images/goc_kir-
19. yzyln sonlarndan 20. yzyln ilk yars tunc_konusma.html).
34
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
biraz nce de belirtildii gibi hangisinin doru, Tasavvufi anlamda konuyla ilgili aratrmaclar
hangisinin yanl olduuna aratrmacnn kendisi tarafndan semnn eitli tanmlar yaplmtr,
karar vermez, sadece neyi nasl, neden yaptn bu tanmlardan bazlar yledir: Abdlbaki Gl-
renmeye alr. Bu nedenlerle de bu alma- pnarl; Sema ve sima, lgatte iitmek, gzel
da kullanlan kavram popler kltr kavramdr ve iyi hreti, anl duymak anlamlarna gelir.
ve popler kltr aratrmaclarnn izledii yol Terim olarak, musiki namelerini dinlemeye,
incelenmeye allmtr. dinlerken vecde gelip harekette bulunmaya,
kendinden gemeye, oynayp dnmeye den-
Sem
mitir. (Glpnarl 2006: 59). Yine Glpnarl
Sem kelimesinin anlamn tasavvuf ve tasavvuf ayn kitapta semnn nasl yapldna dair u
olmayan olmak zere ikiye ayrmak doru ola- tanm yapmtr: musikiye uyup sadan sola,
caktr. Semnn tasavvufi olmayan Trke anlam, hrkalysa, sa eliyle hrkasnn yakasn tutup
gk, gkyz, hatta kadn ad olarak akrmza gsn aarak, sol eliyle, bel hizasnda hrkann
kar; oysa sem Arapada sem kknden gelen sa yann almamas iin tutarak, tennureliyse
ve iiti, iitme, duyma, dinleme, kulak verme kollarn aarak dnmektir (Glpnarl 2006: 50).
anlamlarnda tretilmitir ve duyma, iitme Benzer tanmla Top, semy yle tanmlar; ritim
olarak tanmlanr. ve mzik eliinde yaplan, sadan sola, kalbin
etrafnda ark atp dnerek icra edilen bir nevi
Tasavvuf boyutuna baktmzda sem, Arapada nafile ibadettir. badet iin dnmenin veya dans
olduu gibi duyma, iitme anlamlarndan yola etmenin nedenini ise yle aklar; Hareket ve
klarak, Mevlevi dervilerinin ilahi sesleri dnme, varlklarn var olma sebeplerinin banda
iitip raks ederek kendinden geme hali olarak gelenidir. Kinat da, tabiat da dnmededir. Dn-
aklanmtr. Tasavvufta iitilen ilahi ses, her- ya dnmede, aylar, yldzlar dnmede, atomlar
hangi bir ses olabilecei gibi daha ok musiki elektronlar dnmede, sem etmedeler (Top
olarak tanmlanmtr. nk Tanry seven ve 2007: 81). Mevlevilikte yaplan sem, toplu olarak
ona k olan kiilerin iittikleri her seste Tanry yaplabildii gibi tek bana da yaplabilir. Buna
iitmesi, manevi olarak kendini yakn hissetmesi gre Can sem hakknda unlar syler; Sem
de semdr. Bu ekilde yani manevi lezzetleri kiinin o anki vecd haliyle ilgilidir. Dnerek sem
tadarak ruhunun comas ve kendinden geme eden Tanrya yakn olmay hedefler. Bu dn
hali de vecd olarak tanmlanr. Sleyman yalnz bedenle yaplan dn deildir. Gnlle,
Uluda vecdin musiki ile tanmlanmasn yle ruhla, akla, imanla, maddi ve manevi btn
ifade eder Vecd, semdan evvel rastlanmayan varl ile yaplan dntr. Bu dnte Hakk
manevi hallere i lemde tesadf etme demektir k, mevhum varlndan, kendi benliinden
(Uluda 1976: 305). kurtulur, Allahda yok olur. (Can, 2003:264).
35
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Sem, Mevlev tarikat iinde derghtaki bir Sem renen cana ilk gn 9 ark attrlr. Bundan
dededen renilir ve sem renmeye sem sonra da kabiliyetine gre 18, 27, 36 yani 9un
karmak denir, ayrca sem renen Mevlev katlar olarak fazlalatrlr (Glpnarl 2006-b-:
derviine semzen denir. Sem reniminin 119). ark atmay ve kol amay renen semzen,
gelenekteki uygulamas yledir: Mevlevlie iviyi brakr, buna ividen inme denir (Arpagu
giren can, eyh tarafndan sikkesi tekbirlendikten
2009: 233).
sonra dedelerden birisi ile sem yapmay renir.
Bu dede, o can alr matbaha5, matbahta bulunan Semzen, sem yapmasn ve yrmesini -
ivili tahtann yanna giderler. Bu tahta, bir kiinin rendikten sonra tennureyle sem ettirilir. Bunun
rahatlkla zerinde durabilecei byklkte olup, nedeni de sem yaparken tennureyi amasn,
tam ortasna aklm sar pirinten, parma eyhin nnden hzla gemesini ve selam banda
kesmeyecek tarzda yuvarlak, przsz, bir ivi durmasn renmektir (Glpnarl 2006-b-: 356).
vardr; ivinin etraf biraz ukurdur. Sem me- Semy renen semzen sem kartm olur,
kedenin ayaklar plaktr ve abdestlidir. Dede,
bundan sonra da kabiliyetine ve istidadna gre
nce kendisi, nasl sem edileceini tarif eder,
Mesnevi dersi alr, ney flemeyi renir, yin
gsterir, sonra da yere kapanp ivi ile grr6,
ve nat mekeder, usul renir, bu arada Mevlevi
iviyle grtkten sonra eline tuz alr ve tahtaya
adb ve erknn da renmi olur. Bu bakmdan
serper. ivili tahtaya serilen tuzun iki anlam
vardr; birincisi tuz ayann daha iyi kaymasn Mevlevhaneler, birer enstitdr, niversitedir.
salar; ikincisi ise ayan pimesine engel olur. yin ve nat mekeden, ney flemeyi, kudm
Sol ayann baparmakla orta parman iviye vurmay belleyen, usta olunca mutrba alnr
koyar, ivi iki parman arasna gelir ve sabitlenir, (Glpnarl 2006-b-: 120). Yaplan bu aklamalara
buna iviye kmak denir. Sem srasnda sol gre sem mek sresini 40 gn olduu fakat bu
ayaa direk, sa ayaa ark derler. Semzen bu srenin almayla deiebilecei de belirtmitir (
iviye karak sem almalarna balar. Glpnarl 2006-b-:120121; Arpagu 2009: 237).
Sem mekinde semy renen can, ilk zamanlar Mevlevlerde sem, ak ve cezbe oluturmak ve
kollarn sa ste gelmek ve ellerle parmaklar ak ruhlar dinlendirmek iin yaplan bir raks olduu
olmak ve parmak ular omuzlar biraz gemek iin Mevlev tarikatnda zikir, sem ile yaplr ve
zere apraz bir ekilde gsne koymaktadr.
manevi eitimin en nemli aamas olduu iin
5 Matbah: Mevlevilikte hem yemeklerin hem de Mevlev derviinin sem renmesi arttr. Gele-
ruhlarn pitii yer, mutfak.
6 Grmek: Mevleviler canl cansz her eyin bir nee bakldnda sem renmek ok incelikli
deeri olduunu ve kendilerine hizmet ettiini
bir yoldur, bu yolda hem bedenin hem de ruhun
dnerek, her bir eyay perek alrlar ve perek
verirler, buna grme ad verilir. terbiye edildii grlr.
36
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Mevln, emsin geliiyle sem yapmaya balar koyulmaya balanmtr. te bundan sonra zaman
ve semy bir uyan olarak grerek, bu uyann iinde ekillenmeye balayan sema ritelinin tam
gllk glistanlk bir yerde uykuya daldktan sonraki olarak gnmzdeki gibi icrasnn 16. Yzylda
uyan olduunu syler (Glpnarl 1999: 217). Afyonkarahisarda yaayan ve Mevlnnn 7.
Ayrca Mevln semy yle tarif eder: Eref-i Kuak torunu olan Sultan Divani zamannda ya-
mahlukt olan insann tm dnyalk istek ve arzu- plm ve sem, belirli kurallar ierisine alndktan
larndan syrlp tm hcrelerinde Yce Yaradan sonra da ilk olarak Sultan Divaninin risalesinde
hissederek dnmesidir, Allah zikirdir. 7arlan anlatlmtr. Bundan sonra ise Mevlev tekkelerinde
toplantlarda vecde gelip semya balad gibi, yaplan sem trenlemitir (Glpnarl 2006-b-:
yolda yrrken de duyduu bir sesten etkilenip, 90). Yaplacak sem trenlerinin semhanelerde
sem eder, bu nedenle Mevlnnn bulunduu yaplmas, 3 defa dnlen Devr-i Veledi, ayin-i
hemen her ortamda semnn da varlndan sz erif eliinde yaplan semnn 4 selam olarak
edilir. Sadece mutluluunda deil zldnde de icra edilmesi, semnn renme ekli, mzikle-
semya snr hatta emsin gidiiyle duyduu rinin belirlenmesi ve mukabele8 srasnda, post,
znt ylesine byktr ki, 3 gn 3 gece sem hatt- istiva9 gibi birok konular nem kazanm
yapar (Eflaki 2006: 220221). Mevln cenaze ve uygulamaya konulmutur.
trenlerinde de vecde gelince sem ettii iin
Yzyllar boyu Mevlevhanelerde semnn yannda
onun yolundan gidenler bunu bir gelenek haline
musiki, ney, edebiyat, hat ve gibi konularda eitim
getirmilerdir (Glpnarl 2006: 85). Bu durum-
verilerek, haftada bir kez tekke ve derghlarn
dan memnun olmayanlar Mevlnya evvelce
semahanelerinde mukabeleler dzenlenmitir.
cenazenin nnde mezzinler, hafzlar giderdi,
imdi hanendeler, sazendeler gidiyor deyince 1925 ylnda tekke ve zaviyelerin kapanmas ile
Mevlnda onlara evet, cenaze nnde giden eyhlik kurumu artk yasal olarak sona ermitir. Bu
mezzin ve hafzlar, lnn Mslman olduuna durum belli bir tarikata ait ve yaamn yzyllardr
ahadet ederler. Sazende ve hanendelerse onun dini kurallar erevesinde devam ettirmi kiiler
Mslmanlndan fazla bir de k olduuna iin son derece zc olmutur. Bu tarihten sonra
ahadette bulunurlar demitir (Glpnarl 1999: Mevlevlik, toplumdaki yerini iyice kaybetmitir.
216). Mevlevhanelerin kapatlmasyla beraber herkes
8 Mukabele: Karlama. Mevlev likte sem trenine
Mevlnnn vefatndan sonra olu Sultan Veled
adn veren olay, eyh postunun hemen nnde
zamannda Mevlevlik bir tarikat olarak kurulmu iki semazenin kar karya gelir ve birbirlerinin
ve tarikatn ekillenmesi iin de bir takm kurallar gzlerinin iine bakarak ayn anda eilerek selam
verirler yani ba keserler.
7 (imekler 2014: http://www.aljazeera.com.tr/ 9 Hatt- stiva: Semhaneyi iki yarm daireye blen,
gorus/mevlana-ve-mevlevilik-sadece-sema-degil- semhanenin giri kaps ile tam kardaki krmz
manevi-bir-yoldur). post arasnda var olduu kabul edilen bir izgi.
37
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
kendi iine kapanm, kimi Mevlev bulunduu Bu alnan kararla Konyada 17 Aralk 1950 tari-
yerden g etmi, kimi Mevlevler de yasak hinde ilk defa eb-i Ars treni yaplmtr. 1950
olduu iin kendi adap ve erknlarn gizli gizli ylndan itibaren de daha ok Afyonkarahisar ve
evlerinde yapmaya devam etmilerdir. Yaplan stanbuldan gelen mutrb12 heyeti ve semzenler
grmelerden de anlald gibi sem, evlerde tarafndan ihtifaller dzenlenmitir, nk o tarih-
gizli yaplan adap ve erknlarn banda gel- lerde Konyada sem icra edecek bir ekip henz
mektedir. Ya kendi ocuklarna ya da tandklar yoktur (Ilgar 2002: 189). Konyada ihtifalleri
komu ocuklarna sem derslerini evlerde gizlice yapacak kiilerin olmamas, Mevlnnn da gen
vererek unutulmamas salanmtr. kuaklar tarafndan unutulmasn salamtr.
Bununla ilgili olarak Afyonkarahisarda yaayan
Sem Trenlerinin Yeniden Balamas ve
Kemal Alpergl, Zahit Sagun ve hsan Sami Doan
Gnmzde Gsteri Niteliine Dnmesi
gibi, o dnemi yaayan kaynak kiilerle yaplan
1925 ylndan sonra yaklak olarak 20 yl boyunca grmelerde, Konyaya ihtifaller iin gittikleri
Mevlny anma trenleri yaplmam, Konya zaman Konya halknn kendilerine buna m
Mevln Trbesinin mze olmas haricinde hi- geldiniz? Nesi var bunun? gibi szler sylemesi,
bir etkinlik dzenlenmemitir, hatta Mevln ve Mevlny tanmamas Afyonkarahisardan giden
Mevlevlik, Konya halk dhil hemen her yerde mutrb heyeti ve semzenleri bir hayli zmtr
unutulmaya balamtr. (Uzun 2012: 187).
Konyada yaplan ilk ihtifaller10 konusunda baz

kaynaklar 1943 yln gsterirken (Tarhan 2007:
186), baz kaynaklar ise 1946 yln gstermekte-
dir11. htifaller 1950den nce Konya Halkevinde,
Mevlny ve Mevlevilii anlatan konumalarla
kk anma trenleri gibi dzenlenmitir. Bu t-
renlerin sonunda da bazen ney ile yaplan kk
taksim ile anma treni sona ermitir. T.B.M.M.
nin 4 Mart 1950 tarihinde ald kararla Sanat
deeri olan ve Trk byklerine ait trbelerin
almas kabul edilerek, trbeler iin klavuz
kitaplar yaynlanmtr (Bursalolu 2000: 82).
10 htifal: Byk bir kalabalk nnde yaplan anma

treni
11 zcan, http://semzen.net/sp.php?id=71&page_ 12 Mutrb: mutrip: Mevlev dergahnda hanendeler,
id=1&menu_id=id15. sazendeler ve ayinhanlara verilen genel isim.
38
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Fotoraf No: 1:1950 Ylnda Konyadaki Sem Trenine Katlan Ekip: Kemal Bayk, Meh-
met Bayraa, Fehmi Bayraa, Ulvi Bayraa, Bekir Gm, Hasan Sanl, Abidin elebi, Edip
Ali Bak, Cemal Altnine, Rza Sar, Yahya Tekin Dede ve Murat elebi ztorun. (Yusuf
lgar Arivi.)
Bu tarihten sonra sem trenleri derghlar ve nitelii kazanmaya balamtr. Mukabele veya
tekkeler gibi dini meknlar yerine o tarihlerden ihtifal ad verilen bu trenler sekler alanlara
itibaren spor salonlar, halk evleri, halk eitim tannca ad da srayla Sem gsterisi, Sem
merkezleri, orduevleri ve sinema salonlar gibi Treni ve son zamanlarda da Sem yin-i
sekler alanlarda yaplarak bir nevi gsteri erif olarak deitirilmitir.
39
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Fotoraf No: 2 :1960L Yllarda Sekler Meknlarda Yaplan Sem Treni.

(Yusuf lgar Arivi.)
Sem yin-i erif ismin kullanlmaya balanma- kelime gsteri kullanlm. Ama artk sem
snn daha doru olduunu syleyen Uluslararas yin-i erif deniyor.
Mevln Vakf Bakan Vekili ve Mevlnnn 22.
1950 ylndan sonra sadece Konyada deil, Af-
Kuak torunu olan Esin elebi Bayru, nceleri bu
yonkarahisar, stanbul ve daha birok ehirde sem
trenin ismi konusunda kararsz kaldklarn ve
neden gsteri olarak yazldn yle anlatyor trenleri dzenlenmeye balanr. Fakat ncelikle
(Esin elebi Bayru ile 28 Mays 2010 tarihinde bu trenlerde yer alan mutrb heyeti ve semazen-
yaplan grme): ler gelenekteki gibi tekke ve derghlarda yetien
dier bir deyile Mevlev kltr alarak yetien
Hz. Mevlnnn Hakka yrd gn olan
kiiler deildir. Bununla birlikte sem trenleri
17 Aralk konferanslarla, bilgilenme asndan
de zaten sekler meknlarda yaplmaya balanr.
balam, derken musiki ilave edilmi, derken
sem, ona da are olarak turistik amal sem almann odak ehri olan Afyonkarahisarda da
denmi. imdi turistik amal olunca, bulduklar 19501970 yllar arasnda her yl dzenli olarak
40
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
sem trenleri dzenlenerek, halka ak ve cret- Afyonkarahisar sem ekibinin 1967 ylnda Antalya
siz olarak yaplmtr. Trenler, 1950li yllarda Film Festivaline arlmas, dini bir ritel olan
Konyaya giden mutrb heyeti ve semzenler semnn dinsel mekanlardan sekler mekanlara
tarafndan gereklemitir. Afyonkarahisarda tanmas asndan nemli bir gelimedir (.
yaplan bu trenler byk ilgi grr ve ehir d- Sami Doan 2009).
ndan da gelen teklifler de kabul edilir. zellikle
Fotoraf No: 3 :2 Haziran 1967 Tarihinde Antalya Festivaline Katlan Afyonkarahisar

Sem Ekibi. (Yusuf lgar Arivi.)
19701999 yllar arasnda Afyonkarahisarda Trk Tasavvuf Musikini Aratrma Merkezi

sadece birka defa sem trenleri dzenlenmitir. ve Sem Topluluu kurulur (lgar 2002: 198),
En son ise, 19 Aralk 1970teki Anma Program 2002 ylna kadar devam eder. Yurt iinde ve
Afyonkarahisar Musiki Cemiyeti ve Afyonkarahisar yurt dnda birok Tasavvuf mzii ve sem
Turizm Derneinin ibirlii ile gereklemitir. gsterilerinde bulunur, hatta 2001 ylnda ine
kadar giderek ve in seddinde sem gsterisi
Afyon Kocatepe niversitesinin Rektr tarafn-
yapmlardr.
dan 27 Ekim 1999 ylnda niversite bnyesinde
41
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Afyonkarahisarn yllar sonra kendi iinden

kard ilk semazenleri olurlar.
2002 ylndan itibaren Afyonkarahisarda sem

programlar gerek niversite de alan resmi
olmayan sem kurslar gerekse alan kurslarda
sem rendikten sonra darda zel sem ders-
leri veren kiiler tarafndan retilmeye balanr.
Sem renmeye de ilgi gittike artar, nk sem
dn, davet, festival, allar gibi yerlerde ilgi
eken bir unsur olarak ortaya kar. Dolaysyla
Fotoraf No: 413*: Mart 2001 AK Sem mtedeyyin insanlarn dzenlemi olduu zel
davetlerde, dnlerde, gecelerde vb yerlerde
Ekibi in Seddinde.
semya yer verilmesi, dinsel kimlii vurgulayan
Bu topluluk, 1970 ylndan beri kendi semazenleri bir unsur olarak kabul edilir. Yaplan aratrmalar
ve mutrb heyetiyle anma trenleri yapamayan ve grmeler sonucunda Afyonkarahisarda
Afyonkarahisar iin nemli bir gelimedir. zellikle 20042005 ylndan itibaren semnn
nk bundan sonra niversitenin destei ile grnrl artar. Fakat bu kez de semnn re-
hem kendi semazenlerini yetitirecek, hem de tilmesinden renen kiilere kadar Mevlevi adap
mutrb heyetini oluturacaktr. Semzenler, Be- ve erknna uygun olmayan gelimeler yaand
den Eitimi Blmne alnan hocalar tarafndan ve gelenekteki uygulan ekli ile gnmzdeki
yetitirilerek, mutrb heyeti de 2000 ylnda alan uygulan arasnda birok farklar grlr.
Konservatuvar hocalar tarafndan oluturularak
Mevlev semsnn gelenekteki uygulamasna
almalara balanr. Sem almalar Afyonka-
baktmzda, yukarda da belirtildii gibi nemli
rahisardaki tm genlere aktr, hem niversite
anlamlar ve incelikleri olduunu gryoruz. G-
rencileri hem de Afyonkarahisarl genler bu
nmzde de semy gelenekteki ekli ile renen
almalara katlarak sem renmeye balarlar. ve sem yapan, bir baka ifadeyle, otantisitesini
Yaplan grmelerden varlan tespitlere gre korumaya alanlar olmasna karn, semy
sem renmek iin bu almalara ncelikle ticari ama iin kullananlarn olduu da yaplan
Afyonkarahisarda yaayan Mevlev ailesinin aratrmalardan anlalmaktadr. Bu nedenle son
ocuklar gelir ve 2-3 aylk sem eitiminden yllarda bu ritel farkl yerlerde ve farkl amalarla
sonra da semazen olarak niversitenin kurduu yaplmaya balanm, sonucunda da sem yapanlar
sem topluluunda sem yapmaya balayarak, tarafndan, semy niin farkl yerlerde yaptklarna
13 * Fotoraf: AK Haber Blteni, say 15 ilikin eitli sylemler ortaya kmtr. Fakat
42
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
yaplan bu sylemler aslnda bir eit kendilerini ine), z (essential), drst (honest), samimi
de ifade etmektedir. yle ki, Mevlevi terbiyesi (sincere) gibi terimlerdir (Erol 2009: 204).
alm kiiler dnler, festivaller, zel gecelerde
Otantisite geleneksel kavray ile dnldnde,
neden sem yaptklarn Mevlevlii tantmak
gemite yaanlan baz kltrel deerlerin, gn-
ya da seyircilerin Mevlnya ve Mevlevlie
mzde devam ettirilmesi ile ilgili bir sylemdir,
olan ilgisini arttrmak iin sem yapyorum,
dier bir ifadeyle gemile ilikili bir kavramdr,
veya sadece mtedeyyin bir topluluk nnde
gemie vurgu yapar, gemii zler veya arzu eder.
sem yapyorum, ikili yerlerde kesinlikle sem
Otantiklik ya da otantisite geleneksel tanmlamasyla
yapmyorum gibi szlerle ifade etmilerdir. Oysa
gemiteki bir eyin aslna uygunluuna ilikin
Mevlevi terbiyesi almam, ticari bir ama iin bir iddiadr. Yaad modern dnyann iinde,
sem renen ve yapan kiiler ise aka sem znden ayr kalan kii, aray iine girer ve
pratiini ikili ikisiz yerler fark etmez sadece bu araylar, otantisite sylemi ile gerekletirir.
ticari kazan iin yapyorum eklinde ifade nk yaamnda deiim sz konusudur. De-
etmektedirler(Uzun 2012: 196). iim ise modernleme ile doru orantl olarak
Farkl yerlerde ve zamanlarda sem pratiinin ve geliir. Dolaysyla modernleme yani deiim ile
dini uygulamalarn yaplmas, modernlemenin otantisite arasnda bir kartlk olusa da, gemie
getirdii elence kltrne kar bir nevi kar duyduu zlemi, modern yaam ierisinde uygu-
durma gibi dnlebilir. Bu durum ise ge- layarak, otantisiteyi gnmzde yaatmaya alr.
mie duyulan bir zlem olarak adlandrlr. Bir Bu durumda otantisite her ne kadar gemie ait
ifade kltrnn otantik olup olmadna ilikin olsa da, gemiin bugnde somutlanmas, belli
tartmalara bakldnda, ncelikle otantiklik/ biimler almas, korunmas, canlandrlmas ile
aslnda bugne ait bir mesele olarak karmza
otantisite denilen meselenin ne olduunu ksaca
kar. Bu nedenle otantisiteyi, kltrel rnlerin
kavramamz gerekir.
gnmze yansmas ve pratik yaamda uygula-
Otantisite veya otantiklik kelimesi Trkede ge- n ile verili ve deimeyen bir ey olarak deil,
nellikle zgnlk, sahihlik veya sahicilik bantsal ve rastlantsal nitelikleriyle bir sre
anlamna gelmektedir. Modernliin insanlar olarak kavramsallatrmak doru olacaktr (Erol
srkledii srgn veya diaspora alglarnn hepsi 2009: 206). Bylece otantisite kavram, hem
modernlikle birlikte gndeme gelen daha st bir gemie ynelik bir kltr, miras, kabul ederek
sylemin ke talarn olutururlar ki, bu sylem korumak ve yaatmaya almakla ilgili olduu
de shilik veya sahihlik (authenticity) sylemidir. kadar, hem de gemiini inkr edip kolektif ya
Otantisite terimine yaknlk gsteren baz terimler da kiisel deneyimin almas/andrlmas olarak
vardr ki onlar da; gerek (real), hakiki (genu- karmza kmaktadr.
43
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Sem Gsterisi kendilerini dier insanlarn elence, kutlama vb

etkinliklerinden ayrtrmak ve modernleen
Yukarda ksaca anlatlan otantisite kavramndan
(deien) kimlik dnmlerini yanstmas iin
sonra Mevlev semsnn gnmzdeki uygu-
semya yer vermeye balamlar, bu erevede
lanma ekline ve sem yapan kiilerin genel
ortaya kan bir arza ise sz edilen balamlarda
olarak profiline baktmzda otantisitesinden
sem renen kiiler yant vermeye balamlardr.
uzaklatn ve gnmzde farkl bir anlay
Bu ise artk semy bir gsteriye bir icraya
kazandn grmekteyiz.
dolaysyla da bir popler kltr fenomenine
Gnmzde sem pratiini yerel, ulusal ve kresel dntrmeye balamtr. Bylece eitli orga-
etkinlik trleri iinde grmek artk alldk bir nizasyonlarda, az sayda semzen ile birden
durumdur. Gerek mtedeyyin, gerekse mtedeyyin ok gsteri yapabilme durumu ortaya km,
olmayan insanlarn dzenledii organizasyonlarda yani, nce ilahiler eliinde sem yapan bir ki-
farkllk yaratmak iin sem pratiini semesi, iyi daha sonra halk oyunlar ekibinde grmek
Afyonkarahisar yerelinde de gzlenmektedir. mmkn olmutur.
2000li yllardan itibaren ve zellikle 20042005
2000li yllarn ikinci yarsndan itibaren artmaya
yllarnda Afyonkarahisarda yaanan Mevlev
kmaya balayan dinsel oluumlarn etkisiyle
uyan, sem gsterilerinin folklorlama olarak
ve 2007 ylnda Mevln Celaleddin Ruminin
yorumlanabilecek bir dneminin balamasna
800nc Doum Yldnm nedeniyle UNESCO
da iarettir. Semnn dinsel ritelden uzaklap,
tarafndan korunmaya alnan Mevlev sems ve
sekler meknlarda grnrlk kazanmaya bala-
mzii hakknda yaynlanan genelge ile Mevlev
masyla birlikte, Mevlev kltr ile yetimemi
sems ve mzii koruma altna almaya all-
kiilerin yukarda da belirtildii gibi halk oyunlar
mtr. Bu erevede Mevlev sems bir dzen
renir gibi, ticari ya da zel ilgi olarak semy
iine alnmaya allmsa da, semnn eitli
renmeye balad tespit edilmitir. eitli
etkinliklerde yaplmasna engel olunamamtr.
halk oyunlar dernekleri tarafndan verilen sem
Gzlemler Afyonkarahisarda yapld iin bura-
eitimi, doal olarak semnn folklorlamakta
da oluan etkinlik trlerinden hareketle rnekler
olduu argmanlarna zemin oluturmutur.
verilecektir.
Buralardaki eitimin dzeyi ve ierii tart-
malar bir yana, bunun yan sra, bu tr kurslar Sem daha ok dnlerde, snnet dnlerin-
kanalyla ya da baka yollardan sem renen de, kandillerde, otellerde farkl organizasyonlar
kiilerin sekler ortamlarda sem performanslar ierisinde ve Trk gecelerinde, Ramazan elence
yapmaya balamalar, meseleyi popler kltr paket programlar ierisinde, havaalanlarnda,
ekseninde dnmeyi gerekli klmtr. Baka bir hatta defilelerde, al-veri merkezlerinde ve
deyile popler kltrn etkisinde kalan insanlarn Belediyelerce dzenlenen alanlarda veya mahal-
44
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
lelerde yaplmaktadr. Kna gecelerinde de sema Gnmzde mtedeyyin, dindar ya da muhafazakr

gsterisinin yapld grmeciler tarafndan olarak tanmlanan ya da kendilerini yle tanm-
belirtilmitir (Ali hsan Aksu, 16.10.2009 tarihinde layan insanlarn yaptklar dnlere Dini D-
yaplan grme). Yukarda belirtilen yerlerde ve n, slmi Dn veya Kuranl Dn
programlarda yaplan sem gsterileri yaklak ad verilmektedir. Bu dnler, sekler yaamda
8 dakika ile 12 dakika arasnda deimektedir.
kendilerine yer bulan, ancak dini yaam tarzn
Genelde CD den alnan bu ilahilerin, halkn
benimseyen, ayn zamanda bu erevede dn
kulanda olan ilahiler olmasna zen gsterilir ki,
yaparak, gelen muhafazakr kesimin iftetelli
ama izleyen kitleyi skmamaktr. Mzisyenler ve
sem yapanlar arasnda alnan ilahilerin iinde oynamak gibi skntya sokulmayan dnlerdir.
en nemlisi ve bilineni Segh Niyaz lahisidir. Anlatlan bu uygulamalarn yerine dnler,
Gftesinin Sultan Velede ait olduu belirtilen, Kuran- Kerim okunup, ilahilerin seslendirilip,
bestecisi bilinmeyen bu ilahi, sema gsterilerinin tasavvuf mziinden rnekler verilerek ve grsel
en ok tercih edilen ilahilerinden birisidir. Segh anlamda da semya yer verilerek gerekletiril-
Niyaz lahisi hem Mevlev ayinlerinin sonunda mektedir. Seilen meknlar ise, drt-be yldzl
alnmasyla, hem de szlerinin herkes tarafndan oteller veya dn salonlar olabildii gibi maddi
bilinmesiyle de poplerlik kazanmtr. imknlarna gre evinin n de olabilmektedir
Afyonkarahisar da Afen Organizasyon irketinin (Uzun 2012: 246).
sahibi olan Hakan en (35) ile yaplan grmede
ncelikle 10.10.2012 tarihli Hrriyet gazetesinde
enin verdii bilgiler, yukarda izilen ereveyi
dini dnlerin yaplmasyla ilgili bir ke yaz-
destekler niteliktedir. Afyonkarahisarda nemli
sndan yola klarak rnek vermek mmkndr.
oranda zengin kesiminin varlna dikkat eken
en, 5 yldzl termal otellerde ve normal dn Hrriyet gazetesi ke yazar Vahap Munyar,
salonlarnda dn yapan ailelerin zellikle ta- kesinde zengin bir iadamnn olunun raan
savvuf mzii ile birlikte semzen de istediini Sarayndaki dnnde buna benzer uygulamala-
vurgulamtr. Dn sahiplerinin sadece yerel rn yapldn, Nikh semzen ve duayla kyd,
kiilerle deil, baka ehirlerden de buraya sem dn Ebru Gnde ve Alian konseriyle yapt
ekibi ardklarn belirtir (Hakan en ile 27 bal ile anlatmtr. Yazsnda dnn resmi
Austos 2011 tarihinde yaplan grme). nikh ile baladn ve nikhtan sonra yeni evli
Afyonkarahisarda yaplan sem pratikleri, d- iftin bulunduu platformun iki yanna semzenler
nlerde ve ramazan etkinliklerinde olmak zere karak sem etttiini belirten Munyar, yazsnda
iki ekilde incelenmi, her iki etkinlikte ortak nikhta alkol verilmediini, hemen sonrasndaki
uygulamalar olduu gzlenmitir. yemekte alkoln serbest olduunu ve dnn
45
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Ebru Gnde ve Alian konserleriyle devam

ettiini de kesinde belirtmitir.14
Tm Trkiyede olduu gibi Afyonkarahisarda da

bu tr dnler yaplmaktadr. Afyonkarahisarda
izlenen dini dnlerde alkol servisi yoktur, fakat
haremlik-selamlk uygulamas da yoktur. Ba ak
ve son derece k misafirler ile moday takip eden
tesettrl misafirlerin ayn masay paylat da
grlr. Dini dnler ve benzeri toplantlarda Fotoraf No 5*: Dnde Sahne Alan 1
Semzen (Hlya Uzun Arivi)
elenceyi salamak amacyla bavurulan orga-
nizasyon irketleri vardr. Bu irketler tarafndan
sahnelenen gsteriler paket programlar olabildii
gibi fazla cret verildii takdirde kadroda gsteri
yapan kiilerin saylar ve yaplan etkinlikler de
deiebilmektedir. rnein, dn sahibinin
isteine gre semzen says 1 il 4-5 arasnda
deiebilmektedir, bu biraz da dn sahibinin
maddi durumuna da baldr (Fotoraf 5-6).
Genel olarak paket program ierisinde tasavvuf
Fotoraf 6*: Dnde Sahne Alan 4
mzii, sem gsterisi, Trk Sanat mzii, eitli Semzen (Hlya Uzun Arivi)
halk oyunlar (ege yresi erkek ve kadn oyunlar,
Mtedeyyin insanlarn sekler meknlarda
auk-mauk, kolbast ve roman oyunlar da yer gerekletirdikleri dnler genellikle Kuran-
almaktadr), gibi gsteriler bulunur. Kerim okunarak balar ve ardnda dua edilir,
14 http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/21661620.
daha sonra tasavvuf mzii ve sem gsteri-
asp. lerinin yaplr. Dn popler hale getirmek
46
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
iinde TSM arklarnn veya THM trklerinin Ramazan Elenceleri, Ramazan enlikleri
seslendirilmesi, palyao, halk oyunlar, auk- veya Ramazan Etkinlikleri gibi adlar altnda
mauk gsterileri de dne poplerlik katan yaplan elenceler iin bu almada etkinlik
unsurlardr, asln sylemek gerekirse Mevlev kelimesi kullanlacaktr.
sems gsterisi de bu unsurlarn en nemlilerin-
Afyonkarahisarda 2010 yl ramazan aynda
den biri saylmaldr. Zira dier sekler kkene
oteller, al-veri merkezleri ile Belediyenin
sahip elence unsurlarn (sekler arklar, halk
dzenledii ramazan etkinlikleri incelenmitir.
oyunlar vb) yannda kullanlan sem gsterisi,
nk ad geen yerlerde yaplan etkinlikler ya
dn sahibi ve misafirlerinin giyimleri, iletiim
her gn ya da hafta sonlar olmak zere dzenli
tarzlar vb unsurlarla birlikte slmi bir yaam
olarak yaplm, dzenlenen bu etkinliklerde
tarz tercihlerine dorudan ya da dolayl olarak
sahnelenen gsterilerin sralanmasnda da zaman
gnderme yapan bir kod olarak anlalmaldr.
zaman farkllklar olduu tespit edilmitir.
Dolaysyla dinsel ve dinsel olmayan etkinlik
trlerinin ard ardna sunulmas, slm, bir Genelde hazrlanan seyirlik oyunlar, dnlerde
yaam tarz olarak benimseyen insanlarn farkl de olduu gibi, sem gsterisi, halk oyunlar,
modernlik anlaylarn ifade ettii gibi sem auk-mauk, sihirbaz gsterisi, sandalye kapma
gsterisinin de bu program iinde yer almas yar, ocuklar iin karagz-hacivat, kzlardan
duysallk ve grselliin yannda dnlere dini oluan halk oyunlar ekipleri tarafndan sah-
bir trensellik kazandrmaktadrlar. nelenir. Her gsteri yaklak 10 dakika ile 15
dakika arasnda deien srelerden olumutur.
Belli gn, hafta ve aylarda da dzenli olarak
Genel olarak ramazan etkinlikleri iftar saatine
sem gsterileri yaplmaktadr. Ramazan ay
denk getirilerek otellerde tasavvuf mzii ile
bunlardan biridir en nemlilerindendir. nk
balarken, al-veri merkezleri veya belediyenin
Trkiyede olduu gibi Afyonkarahisarda da
dzenledii etkinliklerde sem ile balamaktadr.
Ramazan aynn Mslmanlar asndan byk
Bunu halk oyunlar, sihirbaz gsterileri veya farkl
nemi vardr. Cokuyla kutlanan ramazan aynda
elence amal (sandalye kapma yarmas gibi)
insanlar btn gn oru tuttuklar iin teravih
etkinlikler izlemektedir.
namazndan sonra genellikle dar karlar ve
eitli elencelerin dzenlendii yerlerde vakit Otellerde iftardan yaklak 15 dakika nce ba-
geirirler. Bu nedenle de eitli kurumlar, al layan tasavvuf mzii, iftara kadar devam eder,
veri merkezleri, belediyeler, oteller, restoranlarda iftardan 15 dakika sonra da yani insanlar orularn
teravih namazndan sonra balayan ve sahura atktan sonra da sem gsterisine balanr. Sem
kadar devam eden eitli elenceler dzenle- gsterilerinin genellikle programn balarnda yer
nerek, ramazann cokuyla kutlanmas salanr. ald grlmtr. Semdan sonra da srayla halk
47
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
oyunlar ve dier seyirlik oyunlarn gsterilerine Geleneksel olarak yaplan Mevlev semsnn tam
devam edilir. ritellerine baktmzda yedi blmden (Nt,
Kudm -ol- emri, ney taksimi, Sultan Veled
Al veri merkezlerinde de gsterilere genellikle
Devri, sem 4 selam, ar duas, dua ve fatiha)
sem ile balanr, buralarda seyirciler ayakta gste-
meydana geldiini gryoruz. Oysa gnmzde
rileri seyrettii iin tasavvuf mziine yer verilmez.
popler kltrn bir sonucu olarak eitli elen-
Ayrca yaplacak gsteriler anonsla mterilere
celer iinde yaplan sem gsterilerinde byle
duyurularak, gsteri alanna izleyici ekilmeye
blmlerin olmad, yaplan alan almalarndan
allr. rnein, biraz sonra hacvat-karagz anlalmtr. Biraz nce verilen blmlerden
gsterisi balayacaktr denilerek, kk ocuklu sadece sem yaplmakta, dier blmler hem
ailelerin alana toplanmas salanmaya allr. zaman asndan ve hem de dier sahnelenecek
programlar dnlerek ve en nemlisi ho
vakit geirmeye gelen izleyiciyi skmamak iin
uygulanmamaktadr.
Semnn gsteri olarak sergilendii yerler tabi

ki dnler ve ramazan etkinlikleri ile snrl
deildir, tasavvuf mzii konserleri ile ilahilerin
seslendirilmesi srasnda semzenler dans olarak
da sahnede yerini almaktadr. Tasavvuf mzii
Fotoraf 7: Al-Veri Merkezinde Ramazan konserlerinin tamamnda olmayp bir iki ilahiye
Etkinliklerinde Sem (Hlya Uzun Arivi) elik amal sem gsterileri halkn cokusunu
arttrmay hedeflemektedir. Kliplerde veya tele-
Sem, ar yapda olduu iin gsterilerin banda vizyon programlarnda seslendirilen ilahilerde de
yaplr, bu durum bir konser srasnda nce ar sanatya elik eden semzenler, grsellik olarak
eserlerin, konserin sonuna doru neeli eserlerin dini etkiyi arttrmay amalamaktadr.
icra edilmesi gibi dnlebilinir. Fakat ayn
organizasyon irketi ile anlaan farkl yerlerde, Semazen Profili
gsteri sralar deiiklik gsterir. Dier bir ifadeyle Mevlevlik bir tarikat olarak kurumsallatktan
otellerde sem gsterisi yapan kiiler rnein bir sonra, tarikata giriten itibaren birok kurallara
al veri merkezinde de sem yapacaksa, sem balanr, sem renmek de bu kurallar iinde
yapan kiilerin zerlerini deitirip dier tarafa yerini alr. Sem, Mevlevhanelerde ilesini ve
gitmeleri zaman alacandan burada sem gsterisi tasavvufi terbiyesini ikmal etmi olan dedelerden
gecenin ilerleyen zamanlarnda yaplmaktadr. usta bir semzenden renilirdi. Sem renmek,
48
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Mevlevhanelerde ile karmaya gelen her can15n dklar, namaznda niyaznda olan ve drst, ar
hakkdr. Sem karacak olan can ile dedesi, bal kiilere sem retmeyi tercih etmilerdir.
ncelikle abdestini alrlar ve matbahn nne
Meliha elebinin babas ve amcas olan Afyon-
geldiklerinde ba keserler ve matbaha girmeden
karahisar elebilerinden Arif ve Hsrev elebi
nce de eii perlerdi (Top 2007: 95). Dede ha-
kardeler 1925 ylndan sonra manevi olarak
reketi tarif ederek ve kendisi de bizzat gstererek
postta oturmular ve gelenei evlerde devam
yaptrr, olmad zaman da kusurlarn sylerdi
ettirmiledir. Kk yata sema yapmaya balayan
(Arpagu 2009: 235). Btn hareketler Mek
1953 doumlu Bekir Alpergl, Hsrev elebinin
Tahtas denilen, kare eklinde bir tahta ki sem
evine gittiini ve orada bulunan ivili tahtada
tahtas da denmitir, bu tahtann zerinde plak
kendisine ve elebi ailesinden baka ocuklara
ayakla yaplan egzersizlerle balard (Yndemli
da sema rettiini anlatmtr (Bekir Alpergl
2007: 251). Belli bir disiplin ierisinde ve uzun
ile 30.06.2009 tarihinde yaplan grme). Babas
almalardan sonra sem etmeyi renen can,
tarafndan da evde Mevlev kltrn alarak b-
aslnda bu sre zarfnda manevi olarak da tarikatta
yyen ve Mevlev ayinlerine kan Bekir Alpergl,
ilerlemi kabul edilirdi.
10 yanda Konyada yaplan sema trenlerine
Mevlevhanelerde verilen eitim, 1925 ylnda ocuk semazen olarak katlmtr.
kan tekke ve zaviye kanununa kadar yukarda
Bu dnemde evlerde yetien semzenler Mevlev
ksaca anlatlmaya alld gibi devam etmi-
mzii ve kltr iinde bulunarak, yaamlarn
tir. Bu tarihten sonra ise manevi eitim evlere
devam ettirirler. Ayn ekilde byyen bir dier
kapanm, Mevlev ve muhibban aileler ocuk-
isimse Konya Tasavvuf ve sem Topluluunda 50
larna manevi eitimi, gizlice evlerde vermeye
yldr sem yaptn syleyen ve postniin olarak
balayarak devam salanmaya allmtr.
grev yapan 1946 doumlu Mustafa Holattr.
Afyonkarahisarda Mevlnnn 22. gbek to-
Sayn Holat babas tarafndan sem derslerine
runlarndan Meliha elebinin evinde yaplan bir
ynlendirilmi, dergh ve tekkeler kapatlmadan
grmede de bu konu dorulanmtr (Meliha
nce dergh adab gren Ali Karadadan sem
elebi ile 6.04.2009 tarihinde yaplan grme).
dersleri aldrmtr (Mustafa Holat ile 02.02.2010
Sadece kendi ocuklarna deil, komularnn
tarihinde yaplan grme)
ocuklar da Mevlevi adap ve erknna gre
yetitirilmi ve sem renmek isteyen genler Gnmzde sem renen kiilere bakldnda
aratrldktan sonra sem eitimi verilmitir. Her iki farkl profilin ortaya kt grlr. Birincisi,
isteyene sem retmek yerine bildikleri, tan- gelenei bilerek sem renen sadece beden olarak
15 Mevlevilikte dergha gelerek, ile karmak
deil bilgi olarak da Mevlevlii ve slam dinini
isteyen kiilere can ad verilir. bilenler; ikincisi de Mevlevlik hakknda hibir
49
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
bilgiye sahip olmayan ve ayn zamanda semy verildiini ilanlarnda belirtmemilerdir. Ancak
danssal bir e olarak kabul edenlerdir. bildikleri ve gvendikleri kiilere veya bu konuya
merakl kiilere sem eitimi verdiklerini ya da
lk olarak gnmzde Mevlev kltr ile yetien
kendilerini teklif ettiklerini syleyerek, unlar
ve sem yapan kiiler, gelenekte olduu gibi
sylemilerdir; bylece sem yapmann ne
sem renmek isteyenlerin ncelikle dindar
anlama geldiini, Mevlevliin ne olduunu az
olmas gerektii konusunda birleirler. Sem -
ok bilen ya da renmeye alan kiiler burada
renmek isteyenlerin Mevlevlik ile ilgili bilgileri
yetimeye balyor.
renip, yaamlarn ona gre devam ettirmeleri
ksaca manevi terbiyeye sahip olmalar nemlidir. Ayn ekilde Mevlevi kltr iinde yetien
Sem aslnda kiinin Tanrya olan akn ifade grmecilerimden Ahmet Eymr de semy
etmenin en youn halidir. Bu nedenle sem herkese retmediini ve semnn her yerde
almasna gelirken ncelikle abdest alnmas yaplmasnn doru olmadn belirtmitir. Fakat
gerektiini belirten Semzen Engin Kk (57), semy ilk rendii yllarda maddi kazan iin
sem tahtasna abdestsiz klmayacann altn dnlerde ve eitli yerlerde sem yaptn, iyi
izer (Engin Kk ile 21 Haziran 2011 tarihinde para kazanmasna ramen, semdan ald paralar
yaplan grme). bir trl biriktiremediini, bir ekilde harcanp
gittiini de szlerine eklemitir (Ahmet Eymr
Mevlev gelenei iinde yetien grmecilerimden
ile 16.10.2009 tarihinde yaplan grme).
Bahadr Okyar ve Bekir t de (Bahadr Okyar
ve Bekir t ile 23.08. 2010 tarihinde yaplan Dier taraftan sem eitiminin farkl kurumlarda
grme), gnmzde sem renecek kiileri ve yerlerde retilmeye balanmas ile farkl bir
setiklerini, her isteyene sem retmeyecekleri semzen grubu kar karya kalmaktayz. Bu
gibi kimseyi semya zorlamayarak gelenei devam konuda AK BESYO blm hocalarndan Ali
ettirmeye altklarn ifade etmilerdir. Okyar hsan Aksu, Can Kay, Muharrem Korkankorkmaz
belki bir dnde sem yapacak kiinin bile ile grmeler yaplarak bilgi alnmtr. Bu kiiler
kiiliinin nemine dikkat ekip, yle demitir: Beden Eitimi Blmnde farkl dallarda eitim
Mesela inancna gvendiimiz insanlar var, en verirken kendilerini ayn zamanda dans olarak
azndan yle syleyeyim, baz arkadalar gibi tanmlamlardr. Afyonkarahisara gelmeden nce
iip semya kmyorlar, ya da sem yaptktan eitli derneklerde halk oyunu oynamlar ve bu
sonra gidip alkol almyorlar. Ayn zamanda dernekteki hocalar tarafndan sem renmilerdir.
Afyonkarahisarda halk oyunlar ile modern Aslnda Mevlevlik ve sem konusunda hibir
danslarn eitiminin yannda, alg ve resim bilgiye sahip olmadklarn, bilerek ve isteyerek
kursu veren bir sanat evinin kurucularndan olan sem renmediklerini, halk oyunlar derneindeki
Bahadr Okyar ve Bekir t, sem eitiminin hocalar tarafndan sem rendikleri takdirde
50
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
yurt dna kabileceklerini ve maddi adan rendikleri sorulmu, kendileri de yle anlat-
da kendilerine gelir salayaca sylendii iin mtr (Gkhan Ayaz-lker alar ile 16.08.2010
sem rendiklerini ifade etmilerdir. nk Trk tarihinde yaplan grme):
kltrn tantmak amacyla kurulan, yurt ii ve
Bizim kklkten beri halk oyunlarna merakm
yurt dnda gsterilerde bulunan eitli gruplar,
vard. Halk oyunlarn hobi olarak yapyoruz,
dernekler ve ekipler, tantm amal olarak
lisede de katlmtk. niversiteye girdiimizde
semy da programlarna almlardr.
buradaki halk oyunlarna katlmay dnyorduk
Sem yapmay bu amala renen BESYO zaten, ailemiz de istiyordu. Hani biz buraya srf
Blm hocalar bugn de kendi rencilerinin sem renelim diye gelmedik zaten o zaman sem
ayn ekilde sem renmelerini salam, belli da yoktu. Zeybee merakmz vard, buraya tek
bir eitimden sonra rencileriyle programlara zeybek renmeye gelmitik aslnda. Ama hoca
giderek, hem belli bir cret almalar salanm tek zeybekle olmayacak dedi, btn yreler
hem de beraber yurt dna giderek szlerini oynanacak dedi. Bizde peki dedik ve imdi
yerine getirmilerdir. de btn yreleri oynuyoruz. Arkasndan ite
bu dnlerde, snnet dnlerinde semzen
Afyonkarahisarda mtedeyyin insanlarn dn, talebi ok oldu, daha sonra da sem renmeye
snnet ve eitli etkinliklerinde grsel amal ve baladk.
dinsel kimlii n plana karan bir kod olarak
sem gsterisini istemeleri yaklak olarak 2005 Ayrca Mevlevliin ne olduu, bu konuyla ilgili
ylndan sonradr. Beden Eitimi Blm hoca- bir bilgisi olup olmad ve niin sem yapmay
larndan Muharrem Korkankorkmaz bu konuda rendii gibi sorulara ise; biz bu konuda hi-
unlar sylemitir (Muharrem Korkankorkmaz bir ey bilmiyoruz, Mevlevlikle de bir ilgimiz
ile 16.08.2010 tarihinde yaplan grme): Bun- yok, sadece Mslman bir aileden geliyoruz,
sadece dnmeyi rendik, dnyoruz, harl-
dan yaklak 56 yl nce bizden sem gsterisi
mz karyoruz, ivili tahtaya da kmadk,
yapp yapamayacamz soruldu. Bizde yaparz,
olduumuz yerde sem yapmay rendik diye
dedik ve rencilerimizi altrmaya baladk.
yant vermilerdir. Tennureyi abdest almadan ve
5-10 gn gibi ksa bir eitimden sonra Ondan
pmeden giydiklerini ve sadece her ark atta
sonra da yaptmz her ite bizde sem gsterisi
Allah adn sylediklerini ifade etmilerdir. Bu
de istendi.
bilgilerin dnda hibir bilgiye sahip olmayan ve
AK BESYO blm hocalar tarafndan sem aslnda bu bilgileri renmenin de kendileri iin
renen ve eitli yerlerde sem yapan Gkhan gerekli olmadn dnen renciler, memle-
Ayaz (22) ve lker alar (23) ile yaplan g- ketlerine dndklerinde gerekmedike sem
rmede de, kendilerine nasl ve neden sem yapmayacaklarn da belirtmilerdir.
51
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Geleneine baktmzda sem renme srecinin

yaklak ay srd belirtilir. Oysa gnmzde
on gn iinde sem yapmay renip programlara
kan rencilerin semy bir hafta veya on gn gibi
bir srede rendii ve ihtiyatan dolay programlara
kt tespit edilmitir. Hatta ramazan elenceleri
ad altnda semya kan bir niversite rencisi,
sem srasnda dnerken dengesini kaybetmi,
daha fazla dnememi, mziin devam etmesine
ramen durarak kendine gelmeye alm, biraz
dinlendikten sonra da arkadana katlarak tekrar Fotoraf 9: Ramazan Etkinliklerinde Otu-
dnmeye devam etmitir (Fotoraf 8). Kendisiyle ran Semzenler (Hlya Uzun Arivi)
daha sonra yaplan grmede sadece on gn nce Sem icras modern yaam iinde popler kltr
dnmeye baladn o nedenle bann dnd- olarak benzer elence ya da gsteriler iinde yer
n ifade etmitir. Yine ayn grupta sem yapan alnca, dn sahipleri de kendi snfsal konumlar
kiiler, bir otelde yaplan ramazan etkinliklerinde iinde ok cret demeden, farkl snflardaki
sahneye geldiklerinde ilahinin banda alnan insanlarn elence etkinliklerini dnerek,
taksimde oturarak taksimin bitmesini beklemiler, semya da etkinliklerinde yer vermilerdir. Bu
ilahi balaynca kalkp dnmlerdir. Byle bir durum ise, Mevlevlik ile bilgisi-ilgisi olmayan
uygulamann olmad sem yininde bunu niye ve sem yapan kiilerin ksa srede oalmasna
yaptklar sorulduunda da, net bir yant vereme- ve semzen yetimesine ve mekn, ortam ne
milerdir (Fotoraf 9). olursa olsun sem yaplmasna neden olmutur.
Sonu
Mevlev sems popler kltrn iinde yerini

alm, zengin fakir demeden, belli bir gre sahip
olan mtedeyyin insanlarn kabul ettii bir elence
iine girmitir. Dnlerinde veya herhangi bir
dini adan nemli gnde (kandil gibi) yapacaklar
toplantda Kuran veya mevlit okumann yan sra
sem gsterilerini de izlemek bu kiiler iin dini
Fotoraf 8: Ramazan Etkinliklerinde Ba adan olumlu bir davran gibi grnmektedir.
Dnd in Durmak Zorunda Kalan nk Mevln zamanndan beri nemini koruyan
Semzen (Hlya Uzun Arivi) ve gnmze kadar gelen sem, 1950 ylndan
52
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
itibaren zikirden ok turistik ve grselden ibaret kazan elde etmesi ve halk oyunlar renir gibi
bir len havasna girmitir. Dolaysyla popler semy renmeye balamas, zellikle Afyonka-
kltr ierisindeki Mevlev sems izleyenler iin rahisar rneinde grld zere, sem pratiinin
ne anlama geldiini bilinmese bile, grsel ve iitsel bir popler kltr fenomenine dnmesinin en
adan zevk alnan bir ov olarak daha ok talep nemli amillerinden bir olmutur.
edilmeye balanmtr. Bylece Mevlevi sems
eitli halk oyunlar dernekleri tarafndan sem
ve Mevlev musikisi bileenlerinin sadece belli
eitimi verilmesi, semnn folklorlamakta olduu
kurulular, pratikler ya da belli keleri tutmu
eletirilerine yol amtr. Gerek Afyonkarahisarda
bilirkiilerin yrtt bir ey olmaktan km,
gerekse baka ehirlerde halk oyunlar derneklerinde
popler kltr ierisinde -ki buna gnlk yaam
verilen sem eitimi sonucunda sem renen
da diyebiliriz- dnde, bayramda, snnette de
kiilerin, sekler ortamlarda sem performanslar
sem gsterileri bir genilik kazanarak, semazenlik
yapmaya balamalar ise, semy bir gsteriye
bir tr para kazanlacak meslek olarak karmza
bir icraya dolaysyla da bir popler kltr
kmtr. Ayrca dini bir ritel olan sem, seyirlik
fenomenine dntrmtr. Bu yzden sem,
bir unsura dntrlp, yaplmas gereken kurallar
gelenekten gelmeyen kiilerce danssal bir e
yerine getirilmediinden (Kuran- Kerim ve Nt
olarak tanmlanmaya bile balamtr.
okunmas, kudm vurulmas, neyin seslendirilii,
Sultan Veled devri, yin-i erif eliinde drt Yurt ii ve yurt dnda tantm amal organizas-
selm, post duas, glbank gibi) iindeki anlam yonlarda Trk kltrnn eitliliini tantrken
boaltlarak kaybolmutur. Mevlev semsn da yapmalarndaki nedenini,
tantm amal olarak deerlendiren ve biz
Bu kadar ok yaygn bir hale gelmesiyle de
kk bir sunum yapyoruz, esas kayna bunun
sem yapacak semazenlerin hzla oalmas da
Konyada gibi bir savunma ile karmza k-
kanlmaz olmutur. Bunun sonucunda da ehil
maktadrlar. Sre darl yznden veya oradaki
olmayan kiiler tarafndan sem eitiminin veril-
etkinliin kk bir paras olmas yznden de 10
mesi, sem renecek olan kiilerin de semnn
veya 12 dakikalk tantc programlar yapyoruz
sadece dnmeden ibaret bir dans olduunu ve
diyerek de yaptklar ii merulatrmaktadrlar.
bunu yaptklar takdirde hem ticari anlamda
hem de yer grme gibi eitli ekillerde dlle- Mevlev semsnn yerel, ulusal ve uluslararas
rin kendilerini beklediini bilmeleri, bu kiileri alanda farkl sekler meknlarda yaplmas ile
semya ynlendirmektedir. Dolaysyla semnn semnn be on gn gibi ksa srede renilip
dinsel ritelden uzaklap, sekler meknlarda sahnede icra edilmesi, yine Afyonkarahisar r-
grnrlk kazanmaya balamasyla birlikte, neinde tespit edildii zere, sem eitim-retim
Mevlev kltr ile yetimemi kiilerin ticari modelindeki en nemli dnmlerden biridir.
53
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
Dnlerde, festivallerde vb farkl elence unsur- r. Gr.) ile grme: 16 Ekim 2009, AK
lar iinde yer alan sem gsterileri, dn sahibi Konservatuar
ve misafirlerinin giyimleri, iletiim tarzlar vb
ARPAGU, S., (2009). Mevlevlikte Manevi
unsurlarla birlikte slmi bir yaam tarz tercih-
Eitim, Vefa Yaynlar, stanbul
lerine dorudan ya da dolayl olarak gnderme
yapan bir kod haline gelmitir. Bu Afyonka- BAHADIR OKYAR, (Semazen) ile grme:
rahisar zelinde ayrntlaryla gzlemlenmitir. 23 Austos 2010, Ritim Mzik Evi
Dinsel ve dinsel olmayan etkinlik trlerinin ard
ardna sunulmas, slm; bir yaam tarz olarak BEKR ALPERGL, (Semazen) ile grme:
benimseyen insanlarn oklu/farkl/alternatif 30.Haziran 2009, Evinde
modernleme dinamiklerini yanstan nemli bir BEKR T, (Semzen) ile grme: 18.Eyll
mercek olmutur. 2009, Ritim Mzik Evi
Mevlev sems, Mevlev tarikatnn en nemli bir
BURSALIOLU, N., (2000). Afyonkarahisar
paras olmasna ramen, btn Trkiyeye mal
Mutasavvflar ve Din Bilginleri, Tarl Ofset
edilmi, btn kltr rnleri ierisinde kullanl-
Matbaas, Denizli
mtr. Dolaysyla devletin tarikatlar yasaklam
olmasna ramen Trkiyenin kltrel bir miras, CAN KAY, (AK Beden Eitimi Blm retim
gelenei olarak Mevlevlii ve semsn gsterme Grevlisi) ile grme: 29 Haziran 2009,
amacyla popler kltrdeki kullanlma amac AK Konservatuar
birbiriyle rtmektedir. Sonucunda da hem halk,
CAN, ., (2003). Mevln hayat-ahsiyeti-fikir-
hem de piyasa bunu iselletirmi ve uygulamtr.
leri, tken Yaynlar, kinci Basm, stanbul
Arz ve talep olduu srece bunu engellemek da
sanrm pek mmkn grnmemektedir. EFLAK, A., (2006). Ariflerin Menkbeleri,
KAYNAKLAR Kabalc Yaynevi, stanbul
AHMET EYMR (Konservatuar rencisi, EMROLU, K. AYDIN, S., (2003). Antropoloji

Semazen) ile grme: 16 Ekim 2009, K Szl, Bilim ve Sanat Yaynlar, Ankara
Konservatuar ENGN KK (Semzen) ile grme: 21
ALEMDAR, K., ERDOAN, ., (2005). Popler Haziran 2011, Adnan Saygun Kltr Mer-
Kltr ve letiim, mit Yaynclk, Ankara kezinde, zmir
AL HSAN AKSU (Afyonkarahisar Kocatepe EROL, A., (2009). Mzik zerine Dnmek,
niversitesinin Beden Eitimi Blmnde Balam Yaynclk, stanbul
54
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
ESN ELEB BAYRU (Mevlnnn 22. Gbek http://www.kulturad.org/images/goc_kirtunc_ko-

Torunu) ile grme: 28 Mays 2010, AK, nusma.html
Atatrk Kltr Merkezi
MARSHALL, G., (2005). Sosyoloji Szl, ev.
GKHAN AYAZ (niversite rencisi) ile g- Osman Aknyay, Derya Kmrc, Bilim ve
rme: 16 Austos 2010, AK Konservatuar Sanat Yaynlar, kinci Basm, Ankara
GLPINARLI, A., (1999). Mevln Celaleddin MELHA ELEB (Mevlnnn 22. Gbek
Torunu) ile grme: 16 Nisan 2009, Evinde
Hayat, Eserleri, Felsefesi, nklp Yaynevi,
stanbul MUHARREM KORKANKORKMAZ (AK
Beden Eitimi Blm retim Grevlisi)
______, (2006) Mevlev db ve Erkn, nklp
ile grme: 16 Austos 2010, Beden Ei-
Yaynevi, stanbul
timi Blm
______, (2006-b-) Mevlndan Sonra Mevlevlik,
MUSTAFA HOLAT (Kltr ve Turizm Bakanl
stanbul. nklp Yaynevi, stanbul
Gzel Sanatlar Genel Mdrl, Konya
HAKAN EN (Organizasyon sahibi) ile grme: Trk Tasavvuf Mzii ve Sema Topluluu
27 Austos 2011, en Arganizasyon irketi Postniini) ile grme: 02 ubat 2010,
Konya Mevln Kltr Merkezi
HSAN SAM DOAN (Neyzen) ile grme:
ZBEK, M., (1994). Popler Kltr ve Orhan
8 Haziran 2009, Evinde
Gencebay Arabeski, letiim Yaynlar, stanbul
LGAR, Y.,(2002). Sultan Dvn ve Afyonkarahisarda
ZCAN M., Kronolojik Olarak Mevln htifal-
Mevlevlik, Afyon Kocatepe nivertsitesi
leri, http://semzen.net/sp.php?id=71&page_
Yayn No: 42. Afyon.
id=1&menu_id=id15.
LKER ALAR (niversite rencisi) ile g-
AHN, Y., (2008). Trkiyede Din-Seklerleme
rme: 16 Austos 2010, AK Konservatuar likisi, (Yksek Lisans Tezi), Sakarya ni-
JOHN, F., (1999). Popler Kltr Anlamak versitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Sosyoloji
(ev. Sleyman rvan), Ark Yaynlar, Ankara Ana Bilim Dal,
KEMAL ALPERGL (Kudmzen) le grme: MEKLER, N., (2014). Mevln ve Mevlevilik

Sadece Sem Deil, Manevi Bir Yoldur, Al
27 Haziran 2009, Ba evi
Jazeera Trk Dergi, http://www.aljazeera.
KIRTUN, A.L., (2010). Popler Kltr Ara- com.tr/gorus/mevlana-ve-mevlevilik-sadece-
trmalar. sema-degil-manevi-bir-yoldur,
55
ID:12 K:08
www.uhmadergisi.com
TARHAN, A., (2007). Mevln Aratrmalar UZUN, H., (2012). slami Uyan, oklu Modern-
Dergisi, Yl:1, Say:1. Seluk niversitesi lik ve Popler Kltr Balamnda Mevlev
Mevln Aratrma ve Uygulama Merkezi, Semsnn Dnm: Afyonkarahisar rnek
Konya Olay, (Doktora Tezi), Dokuz Eyll ni-
versitesi, Gzel Sanatlar Enstits, Mzik
TDK; Trke Szlk,( 2009) Atatrk Kltr, Dil
Bilimleri Anabilim Dal, zmir
ve Tarih Yksek Kurumu Yaynlar, Onuncu
Basm, Ankara YNDEML, F., (2007). Mevlev likte Sema
ve Muski, Nve Kltr Merkezi, stanbul
TOP, H.H., (2007) Mevlev Usl ve db,
tken Yaynlar, stanbul ZEK ERMUMCU (Semazen, Ressam) ile g-
rme: 23 Ocak 2012, Ktahya Dnenler
ULUDA, S., (1976). slm Asndan Musiki ve
Mevlevhanesi
Sem, rfan Yaynevi, Birinci Basm, stanbul
ZAHT SAGUN (Kudmzen) ile grme: 01
Haziran 2009 nci Optik
http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/21661620.
asp
56
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
1. GR durumlardan nasibini almtr. Sanatsal alanlarn

en banda da byklnden ve poplerliinden
Kltr, nesilden nesile aktarlan bir miras duru-
tr mzik gelmektedir. Kreselleme mzik
mundadr. Bu miras birike birike toplumsal bir
dnyasn da batan aa etkilemi ve mzik
hal almaktadr. Toplumsallama, kltrn gerek
dnyasnda bir takm kirliliklere meydana gelmitir.
anlamda aktiflemesiyle mmkndr. Kltr
olmadan toplumsallama olgusunun ortaya k- Mzik kltrel yozlamadan olduka etkilenmi;
mas olduka zordur. Toplumun mihenk ta olan bu nedenle mzikte eitimin rol artmtr.
kltr kitleleri de bir arada tutmaktadr. Tarihin bu Kresellemenin en byk silah kapitalizm olmu-
noktadaki rol de yadsnamaz derecede byk- tur. Kapitalizm popler kltrn de en etkili silah
tr. Kltr kelimesi Trkeye Latince kkenli olmutur. Bu sistemin temelinde ticari kar elde
cultura szcnden girmitir. Literatrde kltr etme arzusu yatmaktadr. Kapitalizm para odakl
zerine farkl tanmlar grebilmek mmkndr.
olduu iin ahlaksal amalar bulunmamaktadr.
Kltr szc; ekin ekme, yetitirme anlamna
Kapitalizm tketim kltrnn olumasn da
gelmektedir. Nitekim kltr tpk bir tohum gibi
salam, bylece bireyler kitle iletiim aralarnn
ekilerek kk vermektedir. Genel bir ifadeyle
da etkisiyle mal ve hizmetleri satn almaya y-
kltr; Belirli bir toplumda ya da toplulukta
nelmilerdir. Dolaysyla tketim kavram sadece
yetien insanlarn rendikleri beceri, dil, inan,
ihtiya duyulan mallar deil; ayn zamanda arzu
davran ve alkanlklarmzdr. Kltr insanlarn
edilen rnleri elde etmeye ynelik bir duruma
doduklar ve bydkleri yere, blgeye, lkeye
gelmitir (Bocock, 2005: 12-15). Kapitalizm her
gre deiiklik gstermektedir. Toplumlarn bir-
geen gn etkisini arttrmakta ve dnya genelin-
ounun gelenekleri, grenekleri ve hayat tarzlar
deki roln farkl boyutlara tamaktadr. Mzik
birbirini asla tutmamaktadr (Temel Britannica ,
1993: 172). de kapitalizmle dorudan ilintilidir.
Kitle iletiim aralarnn olmad dnemlerde Kapitalizm birok noktada yozlamaya neden
yozlamadan sz edilmeyecek sistemde oluan olduu gibi kltrde de yozlamaya neden olmak-
kltrel sreler, kitle iletiim aralarnn o- tadr. Bu almada mzik kltrnn yozlamas
almasyla birlikte yozlama srecine girmitir. detayl bir ekilde irdelenecektir. Bununla birlikte;
Kresellemenin snrlar kaldrmas kltrn Mzik kltr nedir?, Yozlama nedir?,
tahribatna yol amtr. Kreselleme beraberinde Mzikte yozlama nasl oluyor? gibi sorulara
her ne kadar olumlu zellikler getirse de bir takm cevaplar aranacaktr. Mzik sektr de kapitaliz-
olumsuz zellikleri de bnyesinde barndrmaya min bir uzants durumuna gelmitir. Bu nedenle
balamtr. Kreselleme ile birlikte birok kl- mzikte poplarite n plana km; ardndan
trel alan tahribata uramtr. Sanat da bu tarz bu sanat dalnda da yozlama alenen grlmeye
58
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
balamtr. Tabiri caizse mzik kltr basitliin mzikte yozlamaya dair bilgiler toplanm ve
glgesinde, sln dibinde yzmektedir. detayl bir ekilde incelenmitir. Elde edilen
bulgular neticesinde mzikte yozlamann nasl
Mzik ise hzn, sevin, mutluluk, fke vb.
biteceine ve nleneceine dair karmlarda
gibi duygularn ifade edilmesini salamakta,
bulunulmutur.
farkl kltrlerin tannmasnda yaygn olarak
kullanlmaktadr. Ayn zamanda mzik sosyolo- 2. DNYAYI ETKS ALTINA ALAN POP-
jik ve kltrel adan iletiim kurma noktasnda LER KLTR ve POP MZK OLGUSU
bilimsel ve kltrel bir kaynak durumundadr
Popler kltr yaygn kltr olarak da adland-
(Babacan, 2011: 137). Mzik ayn zamanda sesin
rlmakta ve giderek dnyay etkisi altna almak-
ve sessizliin belirli bir zaman periyodunda ifade
tadr. Dier bir deyile halka ait kltr eklinde
edildii sanatsal yn ar basan bir formdur.
Gnmzde bireyler kapitalizmin adeta klesi de ifade edilebilmektedir. Bilim ve sanat kendi
durumuna gelmilerdir. Basitlik ve kolaya ka- iinde ar ve adal bir dil kullanrken, popler
kapitalizmin geliim gstermesini salayan kltr sade bir dili tercih etmektedir. Bu sade-
dier unsurlardr. Sanat, kltr ve mzik de bu letirme almalarnn sebebinin poplerletirme
durumdan olumsuz bir ekilde etkilenmekte ve olduunu syleyebilmek mmkndr. Popler-
mzikte tahribat meydana gelmektedir. Dier bir letirmedeki asl ama ise herkesin anlayaca
ifadeyle sanat topluma unutturulmaya almak- bir dil kullanmaktr.
tadr. Mzik sanattan uzaklatka basitlemi ve Popler kltr zerine almalarn srdren
sradanlamtr. Oysa sanat basitlii ve sradanl aratrmaclar ortak bir tanmlama zerinde hem
kaldramamaktadr. Sanat sanat yapan ey de bu- fikir olamamlardr. Bu nedenle popler kltr
dur. Basitlik ve sradanlk onun doasnda yoktur.
tek bir tanmla ifade edebilmek mmkn deildir.
Bundan tr vahi kapitalizm sanat bitirmekte,
Popler kltre ynelik yaplan tanmlar aada
mzik ise yozlamaktadr. Bu yozlamann dier
belirtilmitir (Alemdar ve Erdoan, 1994: 151):
sanat dallarn da etkileyeceini sylemek pek de
yanl olmayacaktr. Bu durumun nne gemenin Geni tanmyla popler kltr; szler, deyiler,
en iyi yolu eitimdir. Sanatsal eitim, kltrel resimler, nesneler ve btn eserlerdir. Sekin bir
yozlamann da nne gemektedir. kitleye ynelik olmayan ve genel olarak kitle
iletiim aralaryla iletilen yaam eleridir.
Yntem
Popler kltr; orta snfa ait bir kltrdr.
Bu aratrmada literatr taramas metodu kullanl-
m ve aratrma boyunca akademik kaynaklardan Nfusun byk bir ounluuna seslenebilen
yararlanlmtr. Elde edilen kaynaklar araclyla ve bu nfus tarafndan faydalanlan eserlerdir.
59
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
Halkn kltr, deer yarglar, davranlar bir aratr. Popler kltr mziin bu ilevini
ve elence biimlerinin tmdr. ldrmeye almaktadr. Bu da mzikte popler
ancak niteliksiz ilerin kmasna sebep olmaktadr.
Geni tanmyla popler kltr; szler, deyiler,
Mziin duygusal ilevleri mevcuttur. nsann
resimler, nesneler ve btn eserlerdir. Sekin bir
iinde gizledii duygular dar kartmaktadr.
kitleye ynelik olmayan ve genel olarak kitle
Ancak tek ii bu deildir. Mzik daha nce de
iletiim aralaryla iletilen yaam eleridir.
sylediimiz gibi kltrel bir sanattr. Sanatn en
nsal Oskay (1998: 156) da popler kltrn byk grevi kendine hizmet etmek olmaldr.
kendine zg bir yapya sahip olduunu be- Fakat popler kltr bu durumu engellemektedir.
lirtmitir. Ona gre popler kltr, bir yandan
Popler mzik sanatsal mzikten devirme yollarla
bireyleri var olan sisteme sk skya balarken,
elde edilmi bir mzik trdr. Yozlam kltrn
dier taraftan da sisteme kar bakaldrlar dile
sembolik bir ifadesidir. Bu adan baktmzda
getirmek ister gibidir. Popler kltrn tketim
popler mziin sanatsallktan ne derece geride
boyutuna iaret eden Oskay, bu olgunun var olan
olduunu grebilmek mmkndr. Bundan tr
sistemi kesinlikle tehdit etmeyecek bir dozda
popler mzik sanata hizmet etmez. Onun hizmet
verildiini ifade etmitir.
ettii alan kitleleri uyutmaktr. Bu ekilde egemen
Popler kltr sradan bir yaam farkl bir glerin iktidarnn srmesini amalamaktadr.
perspektifle sunmaktadr. Aslnda alk olunann Popler mzik herkesin anlayabilecei tarzda icra
farkl bir sunumudur. nk popler kltrle edilen bir mzik trdr. Herhangi bir sanatsal ya
sunulan kendi evremizdir, i dnyamzdr. Pop da ahlaki bir ama gtmemektedir. Bundan tr
mzik ise poplerliin mziin iinde erimesiyle sanattan ziyadesiyle uzaktr. Bu ekilde popler
olumutur. Poplerlik mziin iinde eriyerek kltre bal olarak kmtr. Ayn zamanda ka-
sanat geri plana itmi ve mzii basitletirmitir. pitalizmin bir sonucudur. Popler mzik ksaca
Pop mziin tek amac elendirmek ve bireyi pop mzik olarak ifade edilmektedir.
kendinden geirmektir. Bylelikle dnmeyen
Gnmzde popler kltrn en nemli tay-
ve dnme potansiyelini kullanmayan bir kitle
clarndan biri de mziktir. Elence sektrnn
oluturma amalanmtr. nk birey ne kadar
vazgeilmez unsuru olan mzik politika, medya,
az dnrse o kadar az eletirel bir perspektifle
reklam, teknoloji, sinema vb. birok alanla
olaylara bakacaktr.
dirsek temasndadr. Teknolojinin geliim gs-
Popler kltrn amac dnmeyi unutturarak termesiyle birlikte mzie hemen hemen her
para kazanmaktr. Kapitalizmin en byk ilev- aygttan ulaabilmek mmkn olmutur. Popler
lerinden birisi de budur. Mzikte de bu plan ayn mzik kullancnn kontrol altndadr. Mzik
ekilde uygulanmaktadr. Ancak, mzik sanatsal tekrar tekrar dinlenebildii iin kitleler tarafndan
60
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
youn ilgi grmekte, zellikle de tanabilir aygt- Popler kltr denildii vakit hemen hemen
lardan rahatlkla takip edilebilmektedir. Teknoloji birok kimse iin negatif ve kmseyici bir
ann iinde olduumuz bu gnlerde mzik anlam akla gelmektedir. Bunun farkl sebepleri
kitleleri kontrol gcne sahip olmakta ve nemli olduu bir gerektir; nk popler kltr elitist
bir iletiim arac durumuna gelmektedir (Lull, deildir. Sekinci taraf bulunmamaktadr. Bundan
2000: 39). Fakat popler mzii tamamen kt mtevellit geni kitlelerin benimsedii bir olgu-
olarak atfetmek doru deildir. Popler kltrn nun aalk olduu dnlmektedir. Bu durum
yerinde kullanlmas duygularn aa kmasna Trkiyede de kendisini gstermekte ve entelektel
yardmc olmaktadr. nk duygularn ifadesi evrelerce popler kltr reddedilmektedir. Hatta
insansal bir ihtiyatr. arabesk mziin aydn kesimler tarafndan aa-
lanmas bunun canl kantdr. Popler kltrn
Sanatn deerinin maddiyatla llmesi pek de
dlanmasndaki dier bir neden de insanlarn bu
etik deildir. Ancak popler kltr bunu t- kltre baml bir hale gelmesidir. Yani popler
lemektedir. Onun herhangi bir kaygs yoktur. kltr yaratanlarn, insanlar bask altna ald
Popler kltr iin nemli olan metann satlmas dncesi de hkim bir grtr. Bu gre gre
ve kitlelere ulatrlmasdr. Metann satlmas ve popler kltr insanlar uyuturmakta ve onlar
de kar getirmesi hedeflenmektedir. Bu dnya pasifize etmektedir (rmeci, 2008: 7-8). Popler
ierisinde kar getirmeyen eyler yok olmaya kltrn en temel zellii ise phesiz ki, geni
mahkmdurlar. Bu da kapitalizmin bir sonu- kitleler tarafndan benimsenmesi, tketilmesi ve
cudur. Popler kltr ara olarak kendi ortaya gelien iletiim teknolojileri ile beraber kanaat
koyduu ve halk arasnda merulam aralar nderleri tarafndan ekillendirilmesidir.
kullanmaktadr. Bunlar paraya dntrmeyi
Popler kltr sanatta etkisini gstererek toplumun
amalamaktadr. Kapitalizmin vahi ruhu bu
bir takm katmanlarn yok edebilmektedir. Bu
ileyii salamaktadr. Bu ekilde ksr bir dng
adan baktmzda sanatn kltrel yaamda ne
oluturup maddiyat elde etmektedir.
derece nemli olduu ak bir ekilde grlebil-
Popler kltr ile kiiler renemedikleri eyleri mektedir. Kltrel yaam sanat da iine alarak
hzl bir ekilde kavrayabilmektedirler. Dolay- bymektedir. Sanatn en temel dallarndan biri
syla popler kltre eletirel bir bak asyla de srekli vurguland gibi mziktir. Mzik,
yaklamak gerekmektedir. Popler kltr ou kltr oluturan temel etmenlerden sadece bir
zaman dnme potansiyelini bireylerin elinden tanesidir. Mziin geri plana atlmas neticesinde
almakta ve sanatsal geliimi zedeleyebilmektedir. toplumsal zlme yaanmaktadr. Toplumsal
Kltrn zarar grmesi ise toplumsal zlmeleri zlme ise beraberinde bir takm sorunlar
beraberinde getirmektedir. meydana getirmektedir. Popler kltr duygusal
61
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
olarak ykcdr, bunun sebebi bu mzik trnn nk zevkleri, beenileri tekdze hale getirme
sahte hazlar salamasdr. Ayn zamanda popler potansiyeline sahiptir. Sradan insanlar daha
kltrde iddet, seks, cinsellik youn bir ekilde kolay bir ekilde etkisi altna alan popler kltr
kullanlmakta ve bireylerin gereklikle bulumas gerek Trkiyeyi gerekse de dnyay derinden
engellenmektedir. Popler kltr sahte hazlarla etkilemi bir burumdadr. Popler kltr gndelik
birlikte bireyleri yabanla, yoksullua itmekte- yaamn farkl bir uyarlamasdr. nk elde ne
dir. Yavanlk ve yabanlk bireylerin gerekleri varsa onunla yetinme sanat popler kltr olarak
grmesini engelledii iin ykm ve yozlama da adlandrlmaktadr. Ksacas popler kltr;
meydana gelmektedir. Popler kltr rnleriyle spontane, snrl ve benzeik bir yapya sahiptir
birlikte bireylerin yksek kltre katlma ans (zkan, 2006: 34).
tamamen ortadan kalkmaktadr (ncirliolu, 2007:
Kreselleme beraberinde spontanelii olutur-
53). Popler kltr ayn zamanda bir alg ope-
mu, standart bir dnya dzenine doru elikili
rasyonu yaratmakta ve bu operasyonu kitaplarla,
bir yol ortaya koymutur. Gnmzde her eyi
dergilerle, dizilerle, elence programlaryla birlikte
tekdzelie uyarlam ve farkl kltrlerin giderek
gerekletirmektedir. Bylelikle bireylerin zihin
yok olmasna neden olmutur. Snrlar ortadan
dnyalar ynlendirilmektedir. Popler kltrn
kaldrm; zevkleri, beenileri tekdze bir hale
kolaycla itmesi, bireyi sla itebilmekte ve
getirmitir. te kresellemenin srr burada yat-
yozlamay meydana getirebilmektedir.
maktadr. Hemen hemen her lkeye belli modeller
Bir rnn popler kltrn alanna girebilmesi dayatlmaktadr. Bu dayatma sonusuz kalrsa
iin basit ve s olmas yeterlidir. Popler kltr ambargolarla karlk verilmektedir. Mzik de bu
rnlerine kolay bir ekilde ulalmaktadr. Popler sistemde grevini yerine getirmektedir. Mzie
kltr, poplerliini sradanl ile oluturmaktadr. ok fazla nem verilmektedir; nk mzik
Gnmzdeki mzik gruplar ve yaplan arklarn kltrel adan en etkili aralardan bir tanesidir.
birouna bakldnda bu slk grlebilmektedir. Mzik araclyla toplumlarn alglar deiiklie
Sanatsallktan uzak bu yapt ve gruplar gndelik urayabilmekte ve istenilen, dnmeyen insan
hayatta sklkla karmza kmaktadr. prototipi karlabilmektedir.
Popler kltr gncel yapya bir bakaldr, Popler kltrn bir uzants olan popler mzik;
bir isyan eklinde gereklemektedir. Dier bir evde, fabrikada, ofiste, ite ksacas hemen
ifadeyle popler kltrde gelip geici zevkler yer hemen her ortamda rahatlkla dinlenebilmektedir.
almaktadr. Pragmatist bir uygulamann kltr Popler mzik eserleri birbirini ou zaman tek-
olmaktan teye gidememektedir. Popler kltr rarlamakta ve retkenlikten uzak bir izgi ortaya
sradan insanlar daha ok etkilemekte ve Ameri- koymaktadr. Gnmzdeki modern insann
kan tarz insan yetitirmeye yardmc olmaktadr. skntlar, sorunlar, gerginlikleri popler kltr
62
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
rnleriyle geici olarak dindirilebilmektedir. eklinde tanmlanmaktadr. Mzik sektrnn de

Ksacas popler kltr bireyin arzularn tatmin ideolojik bir alt yaps bulunmaktadr. Popler
edebilmektedir (aan, 2003: 206). Mzik bu mziin dou sebebinin bir dier nedeni de
noktada arzular doyurucu bir nitelie sahiptir. budur. Pop mziin douu popler kltrle bir-
Fakat bu ilemi gerekletirirken z niteliklerini likte meydana gelmitir. Popler mzik herkesin
kaybetmekte ve yozlama sorunuyla kar karya anlayabildii herhangi sanatsal kaygs olmayan
kalmaktadr. Kullan-at sistemi ierisinde mzik mzik trdr. Bundan tr ok fazla bir deer
sanatsal kaygdan giderek uzaklamakta, bylece tamamaktadr. Popler mzik bir afyon etkisi
zihinsel bulanklk meydana gelmektedir. Zihin- vermekte ve dnmeye sevk etmemektedir. D-
sel bulanklk, bireysel dnya grlerinin de nmeye sevk etmedii gibi var olan dnmeyi
deimesini salayabilmektedir. Bu durum kimi de durdurmay amalamaktadr. Dnen insan
zaman olumlu, kimi zaman da olumsuz sonu-
harcama yapmad iin kapitalist dnce bu
lar dourabilmektedir. Ksacas birey, var olan
durumu tasvip etmemektedir. Kapitalist dnya
toplumsal dzene ikna edilmeye allmaktadr.
dnen bir toplum yapsn onaylamamaktadr.
3. MZKTE YOZLAMA VE TEK TP
Trkiyede de popler kltr ve popler mzik
BREY OLUUMU
kitle iletiim aralar araclyla egemen glere
Gnmzde mzik popler kltre bal bir hizmet etmektedir. Bylece bireylerin dnme
ekilde kirlenme ve yozlama sorunuyla kar sistemleri kuatma altna alnmaktadr. Trkiyede
karyadr. Popler mzik de kar elde etme arzusu popler mzik ve popler kltr daha ok get-
zerine kurulmakla birlikte dorudan kltr tolarda retilmektedir. Gndelik hayatn getii
etkilemektedir. Mzik araclyla kltrel yoz- meknlar arasnda kahveler, bakkallar, pazar
lama salanmakta ve ayn tr mzik zevki olan yerleri, kasap-manavlar, mezarlklar vb. yer
tek tip insan olumaktadr. Bu durum beraberinde almaktadr (zkan, 2006: 33). Mzik ok byk
birok sorunu da getirmektedir. bir kltrel ara olduundan dolay kltrel yoz-
Mzikteki yozlama sorununa deinmeden nce lamaya frsat vermektedir.. Bu alg operasyonu ile
yozlama kelimesini irdelemek yolunda olacaktr. kiilerin zihin dnyalar deitirilmek istenmek-
Trk Dil Kurumu szlnde (TDK, 1988: 2465) tedir. Dnen insan prototipinden dnmeyen
yozlama; zndeki iyi nitelikleri birtakm insan tipi oluturulmaya allmaktadr. Bundan
d etkenlerle zamanla yitirmek, soysuzlamak, tr mzik, popler kltrn ve kapitalizmin
doasndaki iyi niteliklerisonradan yitirmek, ok etkili bir silah olmutur. Ayn anda birok
tereddi etmek. Manevi anlamda deer yarglarn, kiiye hitap edebilmekte ve onlarn duygularn,
zeliklerini venitelikleriniyitirmek, bozulmak hislerini deitirebilmektedir.
63
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
Mzik ile amalanan toplumlarn zihin dnya- geni kitlelerin beenisine sunulduu iin hedef
larn yeniden ina etmektir. Zihin dnyalarnn kitlenin genilemesi amalanmaktadr.
yeniden ina edilmesi egemen glerin istedii
Gnmzde mzik bir meta gibi alnp satlmak-
bir durumdur. Popler kltr ve pop mzik
tadr. Kapitalizm mzii kendi karlar urunda
sayesinden toplumun geni kesimine ok daha
yozlatrmaktadr. Bu durum sanatsal kaybolu-
rahat bir ekilde ulalmaktadr. nk mzik top-
lara sebebiyet vermektedir. Sanatn yok olmas
lumlarn kltrlerini tama ve aktarmadaki etkili
kltrel yozlamaya yol amaktadr. Ancak u
aralarndan birisidir. Mzik sesler yardmyla,
unutulmamaldr ki mzik bir meta deildir.
ritimlerle oluturulmaktadr. Ritimler yardmyla
Sanatsal hibir unsur meta deildir. Sanatsal
ahenkli sesler retilmektedir. Mzik ayn zaman
rnlere deer biilemez, para elde etmek iin
toplumsal bir hatrat olma zelliini tamaktadr. kullanlamaz. Sanatn ticari kayg ile retilmesi
nk mzik de nesilden nesile aktarlabilmektedir. iinde yaanlan topluma ve kltre byk bir
Bunun sebebi kltrel bir olgu olmasdr. Mzik saygszlktr. Mziin yozlamasnda kapitalizmin
ayn zamanda sanatsal bir zevk aracdr. Sanatsal ve kresellemenin etkisinde bulunan kitle iletiim
kayglar gder. Sanatsal ihtiyalardan domutur. aralar nemli rol oynamaktadr. Yazl basn,
Toplumlarn bilgilerini ve sanatsal birok zellii radyo ve televizyon bu kitle iletiim aralarnn
tamaktadr. Geliigzel deil, zeldir, biriciktir. banda gelmektedir.
Sz yazarnn ve bestecisinin zevki uyarlamalar
ile oluturulmutur. Yazld dnemin zihniyet Kitle iletiim aralar her geen gn popler
yapsn da ou zaman yanstmaktadr. kltre daha fazla hizmet etmektedir. Bu ekilde
sanata ve sanatya deer verilmeden sadece kar
Popler mzik zerine farkl tartmalar yapl- elde etme ve pazarlama amacyla mzik eserleri
maktadr. Ancak popler mzik sanlann aksine oluturulmaktadr. Mziin gelii gzel bir ekilde
her verileni alan kitleye deil, daha ok kendi icra edilmesi sanatsal kalitenin dmesine neden
estetik beenisi dorultusunda hareket eden ke- olmaktadr. zellikle bilgisayar ve internetin hzl
sime sunulmaktadr. Pop mzik daha gncel, bir ekilde geliim gstermesi, popler mziin
daha elenceye dnk ve herkes tarafndan yaygnlamasn salam; dnyadaki pop mzik
anlalan bir mzik eidi olarak bilinmektedir. akmlar Trkiyedeki yeni nesil mzisyenleri de
Nitekim gnmzde genler pop mzie youn o lde etkilemitir. nceleri yabanc bestelere
ilgi gstermektedir. Trkiyede 1950li yllardan Trke sz yazma eklinde ortaya kan bu akm,
itibaren geliim gstermeye balayan popler gnmzde yerini hafif bat mzii ile Trk halk
mzik; pazarlanabilir unsurlarla, yani metalarla mziinin kaynat yeni ve zgn bestelere
uraan bir popler kltr rn, tketim kltr brakmtr (ifti, 2010: 155). Radyolarda ger-
metasdr (ifti, 2010: 153-154). Pop mzik ekletirilen mzik programlar da sanatsal kayg
64
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
gtmemektedir. Hzl bir ekilde kitleye ulamak dnyasnda farkl farkl mzisyenler ortaya k-
ve var olan kitleyi elendirmek amalanmaktadr. makta ve bu isimler sabun kp gibi bir anda
ortadan kaybolmaktadr. Bylelikle sanattan uzak
Televizyon popler kltrn nemli bir arac
bir yap oluturulmakta ve alg operasyonlar
durumuna gelmitir. Televizyon araclyla
meydana getirilmektedir. Sanatsal deer tamayan
topluma kolay bir ekilde ulalabilmekte ve alg
rnlerin ortaya karlmas yapay bir sanat algs
operasyonlar gerekletirilebilmektedir. Hem
oluturmakta ve pop mzik bu temel zerinde
gze hem de kulaa hitap eden bir kitle iletiim
ykselmektedir. Ayn ekilde televizyonlardaki
arac olan televizyon insanlar cezbedebilme zel-
ses yarmalarnda da mzikten ziyade reyting
liine sahiptir. Bu kitle iletiim arac kullanlarak
arzusu n plana kmaktadr. Reyting elde etme
zihin dnyalar deitirilebilmektedir. Televizyon
arzusu ise sanatn zn bozmakta ve mzii
araclyla tketim temelli bir toplum yaps
yozlatrmaktadr. Bununla birlikte mziin
oluturulmakta ve bylelikle kapitalizm gcn
internet ve mobil aralarla istenilen noktadan
arttrmaktadr.
istenilen zaman dilimi ierisinde dinlenebilmesi
Kltr zerine nemli aratrmalar olan Adorno, daha vasfsz yaptlarn ortaya kmasn salam
kapitalist toplumlarda mziin retim ve tketim ve mp3lerin cretsiz bir ekilde yasal olmayan
ilikilerini belirlediini ifade etmitir. Ayrca yollarla indirilmesi albm satlarn durma nok-
mziin kapitalist sre tarafndan zmsenmesi tasna getirmitir.
neticesinde bu sanat dal giderek rasyonel bir hal
Nitelii veya tr ne olursa olsun btn sanat
almtr. Ona gre radyo, televizyon, sinema gibi
dallarnda btnln korunabilmesi adna
propaganda amac tayan kitle iletiim aralar-
nem arz eden iki temel unsur bulunmaktadr.
nn varl nedeniyle mziksel pratik egemenlik
Bunlardan biri ierik, dieri ise biimdir. Bu
altna alnm ve bireysel mzik retiminin
durum mzik iin de geerlidir. Mzik, biim
devam edebilmesi gittike zorlamtr. nk
ve ieriin kurgulanmasyla birlikte ortaya k-
mzik hayatn z olmakla birlikte elikileri
maktadr. Tm sanat dallarnda biim ve ekil
ve atmalar da bnyesinde barndrmaktadr.
sanatnn tasarlad form ierisinde ortaya
Mzik yabanclamay da beraberinde getirmekte
kmaktadr. Bir mzik eserinin anlalabilmesi
ve ortak bilinci ortadan kaldrmaktadr (Oskay,
adna o eserin sonuna kadar dinlenebilmesi ge-
1995: 33-43).
rekmektedir. Keza edebiyatta ise eserin sonuna
Gerek Trkiyede, gerekse dnyada retilen kadar okunmas anlalrlk adna byk nem arz
mzik eserlerinin birou popler kltre hizmet etmektedir (Cangal 2004: 9). Mziin kar elde
etmektedir. Bu sayede ticari kar elde edilme etme arzusuyla icra edilmesi sanatn kirlenmesine
amalanmaktadr. Hemen hemen her gn sanat ve yozlamasna neden olmaktadr. Buna ek ola-
65
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
rak toplumun bilinsiz bir ekilde hareket etmesi mzik kresellemenin de etkisiyle kendi doa-
ve bilgi dzeyinin dkl yapay sanatn fark snn dna kmtr. Ritimler basitletirilmi ve
edilememesine neden olmaktadr. Bu noktada kalplar sradanlatrlmtr. arklar birbirini tekrar
doru bir mzik eitiminin oluturulmas ve etmekte ve popler kltre hizmet etmektedir.
programlanmas sanatn ve mziin geliimine Mziin basit bir yapya dnmesi ise tekdze
katk salayacaktr. szlerin ortaya kmasna neden olmutur. Birbirine
benzer kalplarn kullanlmas evrensel deerlerin
4. KRESELLEME SRECNDE MZ-
yitirilmesine neden olmu ve vasat mzik eserleri
N ROL VE NEM
ortaya kmaya balamtr. Btn arklarda
Kreselleme geride kalan 20.yzyln son ey- aa yukar ayn kalplar kullanlmaktadr. Bu
reinde ortaya km ve bu yzyla damgasn da mzie verilen deeri gstermektedir. Ayn
vurmu nemli bir kavramdr. Kreselleme, kimi kalplarn kullanlmas basit eserlerin ortaya
kaynaklarda globalleme ya da globalizasyon bi- karlmasnn yannda orijinal eser verememe
iminde de kullanlabilmektedir. Kresellemeye gibi bir durumlarla sanat dnyasn kar karya
ynelik kesin bir tanm yapabilmek mmkn brakmtr.
deildir. Genel bir ifadeyle kreselleme; yerel-
Mziin yozlamas ve kreselleme srecinde
evrensel spektrumunda her iki yne doru ilerleyen
zarar grmesinin en temel nedenlerinden bir
bir sreci tarif etmekte, statik bir yapdan ziyade
tanesi gereken eitim imknnn salanamama-
son derece dinamik ve deiken bir kavramdr.
sdr. Alnan mzik eitiminde teori ve pratik eit
Tanmdan da anlalaca zere; kreselleme
derecede verilmediinden sistemsizlik sorunu
dnyann hemen hemen her kesinde var olan
ortaya kmaktadr. Trkiyede mzik eitimi
bir olgudur (Bayar, 2008: 25-26). Kreselleme
istenen dzeyde deildir. nk mzik eitimi
etkisini mzik zerinde de hissettirmi ve mzik
verilen okullarda dahi yetimi retim eleman
zarar grerek zn yitirmeye balamtr. Kre-
sknts yaanmaktadr (Solmaz, 2009: 4). Eitim
sellemenin varlyla n plana kan pop mzik
eksikliiyle birlikte mzikteki fikir yok olmutur.
kltrel deerlerin kaybna da neden olmutur.
nsan dnmeye iten kalplarn ii boaltlmtr.
Bu blmde bu konu irdelenecek, mziin hangi
Basit eserler konulmaya balanmtr. Derinlii
deerlerini kaybettii, bu deerleri tekrar nasl
olmayan melodiler kullanlm ve bu melodiler
kazanaca gibi konular zerinde durulacaktr.
kalplamtr. Sanat ve sanatya verilen deer
Gnmzde mziin sanatsal boyutu ortadan de o denli dmtr.
kalkmtr. Sradan szlerle tekdze bir yap
Kresellemenin sunmu olduu her trl unsur
oluturulmaya allmaktadr. Dnsel cmleleri
mziin ktye gittiinin birer ispatdr. Mzik
eserlerde grebilmek olduka zordur. Ksacas
kreselleme ve popler kltrn varl nede-
66
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
niyle adeta kendisini yok etmektedir. Kullan birikimi olmayan toplumlar hep geri gitmi ve
at psikolojisi mzie hkim olmakta ve zgn asla ilerleyememilerdir. lerleyemedikleri iin
anlay yok olmaktadr. Pop mziin youn bir hep arka planda kalmlar, dnya medeniyet
ekilde dinleniyor olmas onun kymetli olduu sahnesine kamamlardr.
anlamna gelmemektedir. Deerli olan gizli,
Mzik ve kreselleme arasnda da kuvvetli bir ba
zgn ve eriilmesi zor bir yapya sahiptir. Pop
bulunmaktadr. Kreselleme gnmzde olumlu
mzie kolay bir elilde ulalabildii iin gi-
sonular dourmu olsa da birok olumsuz olguyu
derek deer kaybetmektedir. Sanat iin nemli
da beraberinde getirmitir. Kreselleme toplumun
olan biricikliktir. zgnln yitirilmesinin en
dnme kapasitesini drm ve bireyi adeta
temel sebeplerinden bir tanesi de kreselleme
bir kle durumuna getirmitir. Dnme potan-
olgusudur. Kreselleme srecinin hemen hemen
siyelini kaybeden birey ise kapitalizmin klesi
her safhasnda mzikte oluturulmak istenen
olmu ve maddiyat n plana kmtr. Nitekim
ekillendirmeler kitle iletiim aralaryla gerek-
kreselleme olgusuna eletirel bir perspektifle
letirilmektedir. Bu ve benzer nedenlerle birlikte
yaklamak kavramn daha iyi analiz edilmesini
mzikte olumsuz deiimler yaanm; bylelikle
salamaktadr.
pop mzik halkn beenisinden ok halka da-
yatlan bir olgu durumuna gelmitir (Yndem, Kreselleme mzii ve kltr olumsuz ynde
2013: 1049). Kltr ve mzik arasndaki derin etkilemektedir. Gelinen nokta itibariyle kltr
iliki gnden gne deiiklik gstermektedir. Pop tabiri caizse can ekimektedir. Bu durum
mzik; karamsarlk, znt, ak, ihtiras, coku, kendini sanatta da gstermitir. Sanatsal alanlar
elence gibi unsurlar dinleyicilere rahatlkla kresellemenin kurban olmulardr. Mzik ise bu
sunabilmektedir. Bu nedenle kresellemenin sanatsal alanlarn banda gelmektedir. Mzikteki
mzik zerindeki olumsuz etkilerini krabilmek estetik kayg geri plana itilmi ve sanatsal zellikler
adna eitime nem verilmelidir. kaybolmutur. Bu durumun oluumunda popler
kltrn rol olduka byk olmu ve kltrel
5. SONU ve NERLER
yap yozlama sorunuyla kar karya kalmtr.
Kltr, nesilden nesle aktarlan milli bir mirastr. Kltrel yozlamann ve mzikteki kirlenmenin
Bu mirasn korunmamas ve kaybedilmesi duru- nne geebilmek iin eitime ynelik admlar
munda toplumsal bozulmalar meydana gelecektir. atlmas gerekmektedir. Eitime verilen nem
nk kltr, toplumu bir arada tutan bir yapya arttka yozlama problemi ortadan kalkacaktr.
sahiptir. Herkesi ortak paydada birletirebilmek- Bununla birlikte sivil toplum kurulularnn halk
tedir. Ortak kltr oluturamam topluluklar yok bilinlendirmesi gerekmektedir. nk halkn
olmaya mahkmdurlar. Dolaysyla kltr ve bilinlenmesiyle birlikte kltrel yozlama sorunu
toplumsal ilerleme doru orantldr. Kltrel ortadan kaldrlabilecektir. Sanatlarn popler
67
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
kltre ynelik eletirel bir tavr taknmalar daha atlmaldr. Kltrel birikimin arttrlmas adna
nitelikli eserlerin ortaya kmasn salayacaktr. kk yalarda gerekli eitim verilmeli ve maddi
u unutulmamaldr ki bir eserin youn bir talep imknlar arttrlmaldr. Gerekirse mzik derslerinin
almas, o eserin ok iyi olduu anlamna gelme- saatleri arttrlmal, kltr-sanat arlkl dersler
melidir. Popler kltre eletirel bir bak asyla mfredatlara eklenmelidir. Mzik eitimine gereken
yaklalmas toplumsal bozulmann ve kltrel nem verildii takdirde pop mzik daha da iyi
yozlamasnn da nne geecektir.
anlalacak ve kltrel yozlama sorunu ortadan
Kapitalizmin vahi yapsna ramen sanatlarn kalkarak, topluma ait olan unsurlar nesilden nesle
dik durmas ve kendi zgnlklerini yitirmemesi daha rahat bir ekilde aktarlabilecektir.
gerekmektedir. nk sanat biricik ve zgn ol-
KAYNAKA
duu mddete deer kazanacaktr. Sanatlarn
her zaman sanatlarnn arkalarnda durmalar ALEMDAR, K. ve ERDOAN, ., (1994). Popler
gerekmektedir. nk sanat ayn zamanda Kltr ve letiim, Ankara: mit Yaynlar
iinde yaad toplumu bilinlendiren kiidir.
BABACAN, E., (2011). niversite rencileri-
Sanattaki, mzikteki yozlama ve kirlenmenin nin Mzik Beenilerinin Farkl Deikenler
nne geilebilmesi adna daha ilkokul yllarnda Asndan ncelenmesi, II. Ulusal Hisarl
sanatsal derslere arlk verilmesi gerekmektedir.
Ahmet Sempozyumu, ss.137-150
Derslerin ierisine sanatn yerletirilmesi yeni nes-
lin sanatsal bir bak as kazanmasna yardmc BAYAR, F., (2008). Kreselleme Kavram ve
olacaktr. nk sanatsal estetik ve sanat bilinci Kreselleme Srecinde Trkiye, Uluslararas
kk yalarda verilirse gelecek adna umut Ekonomik Sorunlar Dergisi, 32.Say
tekrardan grnecektir. Ksacas toplum hibir
BOCOCK, R., (2005). Tketim, (ev: rem
suretle sanattan uzaklatrlmamaldr. En nemli
Kutluk), Ankara: Dost Yaynlar
sanat dallarndan biri de mzik olduu iin hi
phesiz kk yata verilecek mzik eitiminin CANGAL, N., (2004). Mzik Formlar, Ankara:
sanata yapaca katk olduka byk olacaktr. Arkada Yaynevi
Sanatsal geliim beraberinde kltrel birikimin
artmasn da salayacak, bylece kreselleme ve AAN, K. (2003)., Popler Kltr ve Sanat,
yozlamann olumsuz boyutlar ortadan kalkacaktr. Ankara: Altn Kre Yaynlar
Mzik ve kltr arasnda sk bir ba bulunmak- FT, E. (2010). Popler Kltr, Popler
tadr. Bu nedenle kltr ikinci plana atlmamal Mzik Ve Mzik Eitimi, Erzincan Eitim
ve kltre ynelik admlar devlet tarafndan Fakltesi Dergisi, Cilt: 12, Say: 2
68
ID:09 K:15
www.uhmadergisi.com
NCRLOLU, E., (2007). Popler Kltr ve TEMEL BRTANNCA, (1993). Cilt 11, stanbul:
Yksek Kltr, stanbul: Yap Kredi Yaynlar Hrriyet Gazetesi Yaynlar
LULL, J., (2000). Popler Mzik ve letiim TRKDL KURUMU(1988). Trke Szlk
(ev: Turgut bla), stanbul: ivi Yazlar 2 (AJ), Ankara: Trk Dil KurumuYaynlar
OSKAY, ., (1995). Mzik ve Yabanclama: SOLMAZ, P. B., (2009). Popler Kltrn Mzik
Aristo, Huizinga ve Adorno Asndan bir Eitimine Etkisi zerine Bir Deerlendir-
n alma, stanbul: Der Yaynlar me, 8.Ulusal Mzik Eitimi Sempozyumu
Bildiri Kitab
OSKAY, ., (1998). Ykanmak stemeyen o-
cuklar Olalm, stanbul: YKY YNDEM, S., (2013). Mzikte Yozlamaya
Kresellemenin Etkisi The Journal of
RMEC, O., (2008). Popler Kltr, Ankara:
Academic Social Science Studies, Volume:6,
Elips Kitap
Issue:2, p. 1043-1051
ZKAN, H.H., (2006). Popler Kltr Ve Eitim,
Kastamonu Eitim Dergisi, Cilt:14, No:1,
ss.29-38
69
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
GR lojik sorunlar, hukuksal yaptrmlar, fiziki artlar

ve en nemlisi sektrn kendi iinde bulunduu
Her alanda olduu gibi mzik alannda yaanan
olumsuzluk tm mzik alanlarnn problemlerle
olumsuzluklarda artk vazgeilmez bir gerektir.
savamasna neden olmaktadr. Ortaya kan bu
Gnmzde mzik sektr alanlarnn yaad
problemlerin zmnde yetersiz kalan bireyler
birok olumsuzluklarn banda ie kar tutum ve
farkl sorunlarla yzlemek onlar bertaraf etmek
motivasyon azalmas ynndeki sorunlar gste-
iin asl yapmak zorunda olduu iinde baarszlk
rebiliriz. Yaplan birok aratrma ve almada
ve performans kaybna uramaktadr.
da durum bu ekilde ifade edilmektedir. zellikle
kltrel ilikiler, sosyal ve beeri ilikiler asndan , bir kiinin yaamn devam ettirmesi iin
mzik faktr bireylerin bir araya gelmesinde ya gerekli olan ekonomik kazancn elde edilmesin-
da farkl alveri ierisinde olmasna ciddi katk de temel bir ileve sahiptir (Ak, 2010: 31).
salamaktadr. Bunlarn banda birok toplum ve gelecek hayat birbiriyle paralel bir yap
bireyinin bir araya gelmesine katk salayan ierisindedir. Yaplan tanmda da grld gibi
mzik kulplerini gsterebiliriz. Ayrca bunlara ekonomik kazan ancak allarak elde edilebilen
paralel olarak gnmzde etkinliini kaybetmesine bir deerdir. Bu durumda bireyin retmesi ve
ramen gazino ve mzikhol olarak adlandrlan kazanmas gerekir.
mekanlardan bahsedilebilir. Bu mekanlarda grev Mzik sektrn bir btn olarak deerlendirdi-
yapan mzik sektr alanlarnn yaad birok imizde aslnda byk bir rgt yapsna sahip
farkl olumsuzluk onlarn i ve performans kayb olduunu syleyebiliriz. nk birbirine bal
yaamasna neden oluturduu gibi sosyo-kltrel hareket eden btnn tm halkalar aslnda bu
adan da olumsuzluklar meydana getirmektedir. rgtn faaliyetlerini gerekletirmesinde nemli
Sektr alanlarn aslnda bir rgt eklinde bir etkiye sahiptir. rgtlerin sreklilii, baars,
dnebiliriz. nk birden fazla enstrmann bir kendi sosyal yaplar ierisindeki faaliyetleri ancak
araya gelerek koro oluturmas, farkl konularda etkin iletiim, huzur, iyi ynlendirme, tatmin olma
teknik yap ile dier alanlarda alan mzik ele- ve alg boyutu ile yakndan ilikilidir (Dnmez
manlarn genel adan ele alabiliriz. Bu durum ve Korkmaz, 2011: 183).
aslnda sektrn bir btn olduu ve bu btnn
LTERATR ARATIRMASI
her bir parasnn olmas zorunluluunu ortaya
karmasdr. Mevcut olmas gereken paralarn Baar btn ierisinde yaratlan nemli bir
birisinin eksiklii dier paralarn pasiflemesi ve deerdir. Ortaya kan baarda bu btnn en
etkinliini ortadan kaldrmaktadr. Oysaki bugn nemli deerleri rgt yeleridir. Bu durum
yaanan mzik sektr sorunlarna baktmzda rgtn baarsn ve srekliliini artrr. Kendi
rgt ii iletiim bata olmak zere, gelir, psiko- iinde dengeli ve bilinli gelitirilen ilikiler
71
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
rgt yapsn ve baarsn devaml klar. rgt yetenek ve snrlarn zorlayarak srdrmektedir
bu sayede belirledii hedefler ile amalara daha (Ikhan, 1999: 43).
hzl ular (Sabuncuolu ve Tuz, 2001:11).
Ikhana gre de iin nevi ya da ierii fark
Gnmzde ekonomik, sosyal ve teknolojik edilmeyecek ekilde bireylerin hangi ii yaparsa
evredeki deiimlere bal olarak bilgi deneyim, yapsn kendi yetenek ve snrlar erevesinde
yetenek ve gelime potansiyeli ile iletmenin kt baarl olabileceine vurgu yaplmaktadr. Bu
kayna durumuna gelen insan faktrne yne- tanmdan da anlald gibi mzik sektr yaps
ierisinde yaanan olumsuzluklar bireyin baars,
lik yeni yaklam ve hedeflere ihtiya vardr
performans ve verimliliini olduka derinden
(Doan, 1997: 53).
etkilemektedir. nk ortaya kan bir olumsuzluk
Doana gre evresel deiimin nemi olduka beraberinde baarszl, motivasyon kaybn ve
fazla. nk evrede yaanan deiimler kii sorunlar getirmektedir.
ve kurumlarn farkllk yaamasna da neden
Mzik sektr bata olmak zere gzel sanatlarn
olmaktadr. Gnmzde bu durum mzik sektr
birok alannda alan bireyler zellikle duygu-
yaps ve alanlar iinde geerli bir kavramdr. sal zeka ynnden zengindirler. nk ortaya
Bireyin iinden veya dndan gelen, ou zaman kan i bireyin ya da kiinin duygu durumu ile
bireyde gerilime ve kntye yol aan, modern paralellik gstermektedir.
toplumun hastal olarak kabul edilen stres; Duygusal zeka ve tkenmilik arasnda bir iliki
bireyin bir ihtiyacndan vazgemesine ya da bir olduu sonucuna varlan bir aratrmada, bireylerin
tepkide bulunmasna zorlayc bir g olarak duygusal tkenmilik yaamas i performans,
bireyin psikolojik durumu zerinde nemli bir sosyo-kltrel hayat, kiiler aras iliki, baar,
etki gstermektedir (Kaya ve di., 2014: 235). tutum ve davranlar zerinde ciddi olumsuzluk-
lar yarattn ortaya koymutur. Bu aratrmada
Kaya ve arkadalar tarafndan yaplan aratr-
zellikle yaplan istatistiksel aratrma bulgularnda
madan elde edilen bulgulara bakldnda stres
duygusal zeka ve tkenmilik arasnda anlaml bir
ve strese neden olan faktrlerin i verimlilii iliki olduu saptanmtr (Ak Stl, 2013: 57).
bata olmak zere birok psikolojik sorunun
yaanmasna neden olduuna iaret edilmektedir. Ayrca yine ayn almada alanlarn aylk
gelir miktarlar ile duygusal zeka tkenmilii
Mzik sektr alanlarnda bu durum olduka
arasndaki ilikiye baklm ve istatistiksel an-
fazla yaanan bir olaydr.
lamda bir farkllk grlmemitir. Oysaki farkl
Gnmzde bireyler hangi ii yaparlarsa yaplan aratrmalarda kiinin gelir azalmas i
yapsnlar, yaamlarnn byk bir ksmn kendi motivasyon ve performansna yansmakta mutsuz-
72
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
luk hissini ortaya karmaktadr. Stl (2013)n duyduklar sayg ve deer iin verimlilii bata
aratrmasnda ise yine gece ve gndz alma olmak zere performans artracaktr (Baysal ve
durumu arasnda bir tkenmilik ve motivasyon Tekarslan, 1996;Quarstein ve di., 1992).
farkllamasna rastlanmtr.
Yksek i doyumuna sahip iletme ve organizas-
alanlarn gece-gndz alma durumu ve yonlarda alanlarn ie kar tutum ve ball
duygusal zeka ve tkenmilik leinin alt boyutlar artacaktr. Bu durum i devir hzn artracak ve
arasnda; tkenmilik leinin duyarszlama alt kalite verimlilik seviyesini ykseltecektir. Fakat
boyutunda farkllk saptanmtr. Sadece gndz bunun tam tersi bir srete ise olaylar aksine ha-
ve gece-gndz karma alanlar arasndaki reket edecektir. nk i doyumu salayamayan
ilikiye baktnda duyarszlama gece-gndz birey iine kar tutum ve algda sorun yaayacak
(karma) alanlarda daha yksek kmtr. Gr- verimlilik ve performans decektir (Gannon ve
dmz gibi karma alma dzeni, kiinin uyku Noon, 1971; Romzek, 1989; Leck ve Saunders,
dzeninin farkl olmas duyarszlamay olumsuz 1992; Saunders, 1992).
etkilemitir (Ak Stl, 2013: 57).
Yksek moral ve motivasyon ancak doyuma
Mzik sektr dediimizde akla ilk gelen gece ulam alanlardan salanabilir. Moral ve
hayatdr. nk genelde bu sektr alanlar gece motivasyon eksiklii bireylerin ve iletmelerin
daha youn bir alma hayat ierisindedir. Yuka- verimliliklerini olumsuz ynde etkileyecek ama-
rdaki yaplan aratrma ve tanmlara bakldnda lara ulamada zaman, performans ve en nemlisi
gece yaplan almalarda alanlarn duygusal rgt ii sorunlarn yaanmasna neden olacaktr.
ve motivasyon anlamnda bir kayba uradna (Schoderbekvd.,1991: 380).
iaret edilmektedir. Ayrca yaplan i ve bu iin
verimliliinde en nemli faktrlerin banda
bireye kazandrdklar iin kalitesi, verimlilii,
alanlarda moral ve motivasyon olgusunun
performans ve doyumu zerinde olumlu ya da
yksek olmasdr. nk bu iki kavram birbiriyle
olumsuz etkiler dourmaktadr.
paralellik gsterdii gibi i verimlilii bata olmak
Mzik ve dier sektr alanlarnn iyerindeki zere alanlarn ie kar tutum ve algs ze-
uyumu bata verimlilii olumlu ynde etkileyecek rinde de nemli etiklere meydana getirmektedir
ve dier alanlarnda ayn uyumu salamas du- (enatalar,1978: 300)
rumunda dier ekip yeleriyle birlikte hedeflenen
Birok aratrma ve yaplan almaya bakldnda
amaca hzla ulalm olacaktr (Heller, 2002).
i doyumuna ulam alanlarda sosyo-kltrel
Her alanda ve sektrde olduu gibi mzik sektr boyut ile birlikte moral ykseklii, performans
alanlar da ekonomik ve psikolojik ynden bir art, verimlilik, stresten uzaklama, endieli ve
doyuma ulamaldr. Bu ekilde yaptklar ie kar ikayet edici durumlardan syrlma, devamllk,
73
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
ie kar sayg, iten kalarda azalma ve kendine Mzik sektr alanlarnn en ok ikayeti ol-
zgven olgusunun yksek olduu grlmektedir. duu sorunlarn banda adil cretlendirmememin
Yine birok aratrma zellikle mzik sektr yaratlmamas, yksek tempolu i yapma, alma
ierisinde faaliyet gsteren organlarn yaps srelerinin deikenlii, emir kademe zincirinin
ierisinde yer alan alanlarda ciddi anlamda farkllk gstermesi, rekabet ortamnn yaratlmas,
moral ve motivasyon kayb yaand, bu nedenle ucuz i gc yaratlmaya msait olmas, ekip ii
sayg unsurlarnn ortadan kaldrlmas ve stres
ortaya kan rnlerde kalite azalmas, ie kar
olgularnn younluu alanlar bata mutsuz
tutumda azalma, algda bozulma, erce unsurlar
ve performansta azalmaya neden olmaktadr
ile olan ilikilerde sorunlar yaanmas ve bireylerin
(Oshagbemi,2000: 219).
psikolojik knt ierisinde olduu gereine
iaret edilmektedir (Davis, 1981; Yammarino Yaplan yine baz almalara bakldnda i
ve Dubunsky,1987; Aksu vd., 2002; Kim,2002; devir oranlarnn ve verimliliinin alanlarda
Lee,2006). i doyumu ile paralellik gsterdii ynndeki
bulgulardr. zellikle i doyumunun azalmas,
Tatmin edilmeyen ya da talep olunan deerlerin i devir oranlarnda azalmaya neden olurken, ie
yaratlmamas sonucu ortaya kan en nemli so- gelmeme, ii ya da grevi nemsememe, iten
runlarn banda alanlarda i doyum boyutunda ayrlma isteinin artmas ve alanda ciddi psi-
azalmaya neden olduu bilinmektedir. Tatmin kolojik mutsuzluk unsurlarnn ortaya kmasna
edilmeyen duygular ya da ihtiyalar beraberinde neden olur (Poon,2004: 325).
verimde azalma, performans kayb ve ie kar Tm dnya toplumlarnda olduu gibi Trkiye
saygda azalmaya neden olur (Chacko, 1983: 165). asndan da mzik sektr artk hayatn bir gerei
Kamu banka alanlarna ynelik yaplan bir ve en nemlisi vaz geilmezleri arasndadr. Bu
sektr ierisinde yaanan olumsuzluklar medya
aratrmada zellikle gelir ve zel salanan im-
aracl ile toplumsal alg zerinde de olumsuz
kanlarn azalmas ie kar tutum ve davranta
durum meydana getirmektedir. Ortaya kan bu
olumsuz sonular dourduu ynnde bulgular
sorunlar nedeniyle toplumda sektre kar bak
ortaya karmtr. alanlarn zel sigorta talepleri,
as olumsuzlamakta ve sektr ierisinde bulunan
cret art, makul cretlendirme, sosyal adalet, bireylerin mevcut yaps olumlu ya da olumsuz
alma ortam atmosferi ve ynetim kavramlar- hale gelmektedir. Ksaca saygnlk kavram ya
nn olumsuzluu beraberinde ie kar doyumda tam salanmakta ya da hi salanamamaktadr.
azalma, motivasyon azalmas, performans kayb zellikle son yllarda yaanan medyatik geli-
ve iten uzaklama gibi durumlarn ortaya ktn meler bunun en nemli gstergeleri arasndadr.
gstermektedir (Thakur,2007: 64). Topluma mal olmu sanat kimlii ile medya
74
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
tarafndan yanstlan grntler maalesef sektr Mzik sektr ierisinde cinsiyet farkllklar
alanlarna kar bak asn olumsu hale da sorun yaanmasnda en nemli etkenlerden
getirmektedir. nk toplum bu bireyleri model birisini oluturmaktadr. Bu aratrmann bulgular
olarak kabul etmekte yapt ve yapaca birok arasnda yer alan kadn erkek boyutu sektr ieri-
ilevi kendisi adna yapmaya hazr beklemektedir. sinde nemli bir etkiye sahiptir. nk sektrn
Ortaya kan bu sorunlar toplumun dier bireyle- ierisindeki kadn vokallerin erkek vokallere gre
rini de olumsuz hale getirdii gibi farkl ynlere daha etkili ve saygn olduu, erkek alanlarn
de itmektedir. Bunlarn en nemli sorunlarnn ise daha geri planda perde arkasnda kald
banda uyuturucu kullanm, alkol, gece hayat gzlenmitir.
ve zel hayat ilikileri eklinde ifade edilebilir. Ayrca sektr ierisindeki yer ve konum sava
Aslnda toplumun birer bireyi mzik sektr al- da alanlarn farkllamasna neden olduu
anlar iinde bulunduklar ortam ve ortaya kan gibi yaplan iin kalitesi bata olmak zere
stres ile psikolojik sorunlara bal olarak kimlik performans ve verimliimi olumsuz ynde
ve yaplarnda deiime uramaktadr. Saygn- etkilemektedir.
lk kavram yerini nemsizletirerek toplumsal
Ama, Kapsam Ve Yntem
yanlgya dntrmektedir (Davis,1988: 100).
Bu aratrma mzik sektr alanlarnn yap-
Yine bir nemli sorun olarak sektr ierisindeki
tklar i ve mesleklerine kar tutum alglarnn
maddi doyum boyutudur. Beklenti ve yaanlan
uygulamal olarak incelenmesi eklindedir.
lks hayat maalesef sektr alanlarnn maddi
Aratrma kapsamnda farkl mzik dallarnda
beklentisini yksek klmaktadr. Ayrca bu sektr
alan bireylerin mzik alanna ynelik duyduu
ierisindeki bireyleri iki grup altnda toplamakta
rahatszlk, psikolojik sorunlar, beklentileri, ie
mmkndr. nk bir alt grup birde st grup kar motivasyon ile performanslarna etki eden
olarak nitelendireceimiz sektr alanlarnn olumsuzluklarn belirlenerek zm nerilerinin
gelir dalmnda ciddi farkllklar gzlenmektedir. sunulmasdr. Uygulamal olarak gerekletirilen bu
Ya ok yksek bir gelire sahip grup ve bireyler aratrma, Trkiye evreni stanbul, zmir, Bursa,
topluluu, ya da ok az gelirle alt grup ierisinde Ankara illeri rneklemidir. Aratrmaya (N=387)
kendini kendi iinde kabul etme sorunu yaayan mzik sektr alan katlmtr. Katlmclara
bireyler topluluu. te bu durumda ortaya kan ynelik 5li likert lekli iki blmden oluan
sorun mzik sektr alanlarn mutsuz, ie kar bir anket uygulanmtr. Katlmclarn tamam
tutum ve alg sorunu ile en nemlisi performans rast gele seilmi, hazrlanan anket katlmclara
sorununun yaanmasna katk salamaktadr (Saal sosyal medya Facebook, Mail ve Elden
ve Knight,1988: 304). datlmtr.
75
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Verilerin Analizi UYGULAMA VE ANALZLER
Basit Rassal yntem ile yaplan bu aratrmadan Tablo 1: Gvenirlilik Analizi

elde edilen veriler SPSS istatistik 18 program Cronbachs Alpha Madde says
ile analiz edilmitir. Yaplan analiz sonucunda ,783 29
Cronbachs Alpha kat says olarak 0.783 deeri
elde edilmitir. Farkl analiz teknikleri kullanla- Gvenilirlik analizi sonucunda Alpha = 0,873
rak geniletilen alma sonunda mzik sektr olmasndan dolay 29 faktrn ok yksek
alanlarnda yaanan sorunlara ynelik ie kar gvenilirlik dzeyinde olduunu syleyebiliriz.
tutum ve algda azalma, motivasyon ve performans
verimliliinde d yaadklar saptanmtr.
Tablo 2. Demografik statistikler
Stun N
Frekans %
1. CNSYETNZ Kadn 221 57%
Erkek 166 43%
2. MEDEN DURUMUNUZ? Evli 215 56%
Bekar 149 39%
Dier 23 6%
3. OCUUNUZ VAR MI var ise KA Yok 50 13%
OCUUNUZ VAR?
1 189 49%
2 74 19%
3 39 10%
3+ 35 9%
4. KA YILDIR ALIMA HAYATI 1-3 24 6%
ERSNDESNZ?
4-6 51 13%
7-9 32 8%
10-12 86 22%
13-15 113 29%
16-20 65 17%
21+ 16 4%
76
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
5. ETM DURUMUNUZ NEDR? Okuryazar 110 28%

lkretim 177 46%
Lise 67 17%
Yksekokul-niversite 18 5%
Yksek lisans-Doktora 15 4%
6. MESLENZ - GREVNZ NEDR? Ses asistan 42 11%
Enstrman kullancs 82 21%
Teknik personel 31 8%
Kumanda personeli 92 24%
Ses sanats 94 24%
Sahne dzenlemesi ve 31 8%
dekor sorumlusu
Dier 15 4%
7. GELRNZ NEDR? 501-1000 95 25%
1001-2500 161 42%
2501-3500 86 22%
3501+ 45 12%
8. SOSYAL GVENCENZ VAR MI? Evet 176 45%
Hayr 211 55%
9. ZEL SALIK SGORTASINDAN Evet 56 14%
FAYDALANIYOR MUSUNUZ?
Hayr 331 86%
10. HERHANG BR PSKOLOJK SORUN Evet 325 84%
YAADINIZ MI?
Hayr 62 16%
11. BELRL ARALIKLARLA FZKSEL ve Evet 54 14%
DUYU DUYMA KONTROLLER YAPTIRIYOR
Hayr 333 86%
MUSUNUZ?
12. AAIDAK MADDELERDEN HANGLERN Sigara 54 14%
SREKL KULLANIYORSUNUZ?
Alkol 50 13%
Antideprasan ilalar 15 4%
Alkol+Sigara 268 69%
13. SAHNEDE YA DA YKSEK SESL Evet 16 4%
ORTAMLARDA SESN ZOLE EDLMES N
Hayr 371 96%
KULAKLIK TIKACI KULLANIYOR MUSUNUZ?
77
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
14. NZ ve MESLENZ LE LGL SOSYAL Evet 314 81%

ALEV SORUNLARINIZ OLUYOR MU?
Hayr 73 19%
15. SOSYAL MEDYA KANALLARINI Facebook 97 25%
KULLANIYOR MUSUNUZ. KULLANIYORSANIZ
Twitter 66 17%
HANGLERN KULLANIYORSUNUZ?
Youtube 8 2%
Hepsi 216 56%
16. GELECENZ LE LGL KAYGILARINIZ Evet 368 95%
OLUYOR MU?
Hayr 19 5%
17. YAPTIINIZ ve GREVNZ NEDENYLE Evet 357 92%
ENZ LE OCUKLARINIZ KONUSUNDA
Hayr 30 8%
LETM SORUNLARINIZ OLUYOR MU?
18. YAPTIINIZ YAPMAK ZORUNDA Evet 328 85%
OLDUUNUZU DNYOR MUSUNUZ?
Hayr 59 15%
19. GEREKTE HAKKETNZ GELR ve DER Evet 48 12%
SOSYAL HAKLARDAN TAM ANLAMIYLA FAYDA
Hayr 339 88%
SALADIINIZI DNYOR MUSUNUZ?
20. ALITIINIZ BU SEKTRDE YAPMAK ve Evet 92 24%
BU ALANDA MKANI YARATMAYA ALIAN
Hayr 295 76%
YAKINLARINIZ LE SZE MRACAAT EDENLERE
BU ALANDA YAPMALARINI TAVSYE EDER
MSNZ?
21. SZCE BU SEKTR ALIILACAK ve NDE Evet 36 9%
OLUNACAK BR SEKTR MDR?
Hayr 351 91%
22. SEKTRDE GENELLKLE AKADEMK Evet 42 11%
ETM ALAN ve ALANINDA ETML
Hayr 345 89%
NSANLAR MI BULUNMAKTA?
23. MZK SEKTR ve ALANIYLA LGL Medyatik fayda 177 46%
OLARAK BAZI TELEVZYON KANALLARINDA salamak
YAPILAN OUK LE FARKLI YA GRUBUNDAK
Maddi kayg 122 32%
KATILIMCILARIN ALANA GRMELERNE VEYA
KAZANDIRMALARINA YNELK PROGRAMLAR Toplumsal sorunlar 10 3%
N NE DNYORSUNUZ?
Sanal bir dnya 25 6%
yaratmak
Psikolojik ve 16 4%
sosyokltrel sorunlu
bireyleri topluma
sokmak
Faydal projeler 37 10%
78
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
24. MZK SEKTRNDE ALIAN ve Evet 41 11%

STHDAN OLANLARIN TAMAMI YA DA BR
Hayr 346 89%
KISMI HAKEKT YERE GEREKTE DONANIM
LE HAKETT NM GELMTR?
25. UANDA TRKYE ve FARKLI DNYA Evet 40 10%
LKELERNDEK MZK SANATILARININ
Hayr 347 90%
GEREKTEN BULUNDUKLARI YER
HAKEDEREK GELDN KABUL
EDEBLRMYZ?
Faktr Analizi 1. Sektr koullar savamay zorunlu klyor
29 Madde ile yaplan faktr analizi sonucunda 2. Sektre ynelik dzenleyici uygulamalarn
toplam 3 faktr belirlenmitir. Bu faktrler sra- olmas gerekiyor
syla aadaki gibidir; 3. Yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel
sorunlar yayorum
Tablo 3. Rotated Component Matrixa
Component
1 2 3
Sektr koullar savamay zorunlu klyor ,593
Sektre ynelik dzenleyici uygulamalarn olmas gerekiyor ,879
79
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com

Yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel sorunlar yayorum ,700
Yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel sorunlar yayorum -,589
Yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel sorunlar yayorum -,420
leri Analizler uygulamalarn olmas gerekir ve yaptm i

nedeniyle psikolojik ve fiziksel sorunlar ya-
H0: Cinsiyet faktrler zerinde etkili bir dei-
yorum faktrlerinde farklla sebep olmazken,
ken deildir.
sektr koullar savamaya zorluyor faktrnde
Yaplan bamsz rneklem t-testi sonularna farklla sebep olabilmektedir.
gre; Cinsiyet, sektre ynelik dzenleyici
80
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Tablo 4. Independent Samples Test
Levenes Test
for Equality
of Variances t-test for Equality of Means
95% Confidence Interval of
Sig.
the Difference
(2-tai- Mean Diffe- Std. Error
F Sig. t df led) rence Difference Lower Upper
1. Sektr Equal ,077 ,782 -2,977 383 ,003 -,30350350 ,10194727 -,50394989 -,10305710
koullar vari-
savamay ances
zorunlu k- assu-
lyor med
Equal -2,971 350,561 ,003 -,30350350 ,10216534 -,50443760 -,10256939
varian-
ces not
assu-
med
2. Sek- Equal ,599 ,439 -1,810 383 ,071 -,18588609 ,10268171 -,38777653 ,01600436
tre ynelik vari-
dzenleyici ances
uygulama- assu-
larn olmas med
gerekiyor
Equal -1,800 345,416 ,073 -,18588609 ,10328731 -,38903731 ,01726514
varian-
ces not
assu-
med
3. Yap- Equal ,530 ,467 -,686 383 ,493 -,07069398 ,10305680 -,27332191 ,13193395
tm i vari-
nedeniyle ances
psikolojik assu-
ve fiziksel med
sorunlar ya-
yorum
Equal -,694 367,796 ,488 -,07069398 ,10179575 -,27086869 ,12948074
varian-
ces not
assu-
med
H0: Eitim faktrler zerinde etkili bir deiken deildir.
Yaplan Anova testi sonularna gre; Eitim, leyici uygulamalarn olmas gerekir ve yaptm i
sektr koullar savamaya zorluyor faktrnde nedeniyle psikolojik ve fiziksel sorunlar yayorum
farklla sebep olmazken, sektre ynelik dzen- faktrlerinde farklla sebep olabilmektedir.
81
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Tablo 5. Anova Sonular

Sum of Mean
Squares df Square F Sig.
1. Sektr koullar savamay Between Groups 2,106 4 ,527 ,524 ,718
zorunlu klyor Within Groups 381,894 380 1,005
Total 384,000 384
2. Sektre ynelik dzenleyici Between Groups 16,464 4 4,116 4,256 ,002
uygulamalarn olmas gerekiyor Within Groups 367,536 380 ,967
Total 384,000 384
3. Yaptm i nedeniyle Between Groups 17,861 4 4,465 4,634 ,001
psikolojik ve fiziksel sorunlar
yayorum
Within Groups 366,139 380 ,964
Total 384,000 384
H0: alma sresi faktrler zerinde etkili bir larn olmas gerekir faktrnde farklla sebep
deiken deildir. olmazken, sektr koullar savamaya zorluyor
ve yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel
Yaplan Anova testi sonularna gre; alma
sorunlar yayorum faktrlerinde farklla sebep
sresi, sektre ynelik dzenleyici uygulama-
olabilmektedir.

Sum of Mean
1. Sektr koullar Between Groups 15,412 6 2,569 2,634 ,016
savamay zorunlu klyor Within Groups 368,588 378 ,975
Total 384,000 384
2. Sektre ynelik Between Groups 6,804 6 1,134 1,136 ,340
dzenleyici uygulamalarn Within Groups 377,196 378 ,998
olmas gerekiyor Total 384,000 384
psikolojik ve fiziksel
sorunlar yayorum
Total 384,000 384
H0: Meslek faktrler zerinde etkili bir dei- Yaplan Anova testi sonularna gre; meslek,
ken deildir. btn faktrlerde farklla sebep olabilmektedir.
82
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Sum of Mean
savamay zorunlu klyor
Total 384,000 384
2. Sektre Between Groups 13,846 6 2,308 2,357 ,030
ynelik dzenleyici
uygulamalarn olmas
gerekiyor Total 384,000 384
3. Yaptm i Between Groups 16,078 6 2,680 2,753 ,012
nedeniyle psikolojik
ve fiziksel sorunlar
yayorum
Total 384,000 384
H0: Psikolojik sorun yaama faktrler zerinde sektre ynelik dzenleyici uygulamalarn olmas
etkili bir deiken deildir. gerekir ve yaptm i nedeniyle psikolojik ve
fiziksel sorunlar yayorum faktrlerinde farklla
Yaplan Anova testi sonularna gre; psikolojik
sebep olabilmektedir.
sorunlar yaama, sektr koullar savamaya
zorluyor faktrnde farklla sebep olmazken,
83
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Sum of Mean
savamay zorunlu klyor
Total 384,000 384
2. Sektre ynelik Between Groups 16,618 1 16,618 17,324 ,000
dzenleyici uygulamalarn
olmas gerekiyor
Total 384,000 384
psikolojik ve fiziksel
sorunlar yayorum
Total 384,000 384
H0: Eitim durumu meslek zerinde etkili bir olduu belirlenmitir. Meslektekilerin eitim
deiken deildir. seviyelerinin dk olduu ve akademik eitim
almadan bu ii yaptklar belirlenmitir.
Yaplan Anova testi sonularna gre; eitim
durumunun, meslek zerinde etkili bir faktr
Tablo 9. Meslek Grev Eitim Durumu Anova Karlatrma
Sum of Mean
Between Groups 35,890 4 8,972 3,370 ,010
Within Groups 1016,901 382 2,662
Total 1052,791 386
H0: Cinsiyet kazanlan gelir zerinde etkili bir d belirlenmitir. Sektrdekilerin tamam cret
deiken deildir. adaletsizlii yaamaktadr. Bunun da i performans
ve verimlilii zerinde etkisi byktr.
Yaplan Anova testi sonularna gre; cinsiyetin,
kazanlan gelir zerinde etkili bir deiken olma-
84
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
Tablo 10. Gelir ve Sosyal Haklara Ynelik Anova Karlatrmas
Sum of Mean
Between Groups ,458 1 ,458 4,240 ,040
Total 42,047 386
H0: Sektr ierisinde yaananlar sosyal hayat Yaplan Anova testi sonularna gre; cinsiyetin,
ve ailevi ilikileri olumsuz ynde etkileme- ailevi sorun yaama ile ilikili olmad belirlen-
mektedir. mitir. Katlmclarn tamam ailevi ve sosyal
sorunlar yaamaktadr.
Tablo 11. Independent Samples Test
17. YAPTIINIZ ve GREVNZ NEDENYLE

ENZ LE OCUKLARINIZ KONUSUNDA
LETM SORUNLARINIZ OLUYOR MU?
Equal variances Equal variances not
assumed assumed
Levenes Test F ,751
for Equality of
Sig. ,387
Variances
t-test for t -,434 -,429
Equality of
Means
df 385 341,477
Sig. (2-tailed) ,665 ,668
Mean Difference -,01194 -,01194
Std. Error Difference ,02753 ,02781
95% Confidence Lower -,06607 -,06664
Interval of the
Difference
Upper ,04219 ,04276
85
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
SONU VE DEERLENDRME KAYNAKLAR
Yaplan faktr analizi sonucu 3 faktr belir- AIK, N.A., (2010). alanlarn Doyumunu
lenmitir. Etkileyen Bireysel ve rgtsel Faktrler
ile Sonularna likin Kavramsal Bir De-
1. Sektr koullar savamay zorunlu klyor
erlendirme, Trk dare Dergisi, Say:467
2. Sektre ynelik dzenleyici uygulamalarn Haziran ss.31-51
olmas gerekiyor
AK STL, S., (2013). Salk alanlarnda
3. Yaptm i nedeniyle psikolojik ve fiziksel Duygusal Zek ve Tkenmilik likisi, Bey-
sorunlar yayorum kent niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Sektr koullar savamay zorunlu klyor Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, stanbul,
faktr; cinsiyet, alma sresi ve meslek ss.1-84
deikenlerine gre deimektedir.
AKSU, G., ACUNER, A., TABAK, R., (2002).
Sektre ynelik dzenleyici uygulamalarn Salk Bakanl Merkez ve Tara Tekilat
olmas gerekir faktr; eitim, meslek, psi- Yneticilerinin Doyumuna Ynelik Bir
kolojik sorun yaama deikenlerine gre Aratrma (Ankara rnei) Ankara ni-
deimektedir. versitesi Tp Fakltesi Mecmuas, Cilt: 55,
Say: 4:2
Yaptm i sebebiyle psikolojik ve fiziksel
sorunlar yayorum faktr; eitim, alma BAYSAL, A.C., TEKARSLAN, E., (1996). Dav-
sresi, meslek ve psikolojik sorun yaama ran Bilimleri, 2. Bask, stanbul
deikenlerine gre deimektedir.
CHACKO, T.I., (1983). Job And Life Satisfacti-
Meslektekilerin eitim seviyelerinin dk on, A Causal Analysis of Their Relationship,
olduu ve akademik eitim almadan bu ii Academy of Management Journal, 26 (1),
yaptklar belirlenmitir. pp.163-169
Sektrdekilerin tamam cret adaletsizlii DAVIS, K., (1981). Human Behavior at Work,
yaamaktadr. Bunun da i performans ve
Organization Behavior, 6 th Ed., Mc Graw
verimlilii zerinde etkisi byktr.
Hill. New York
Katlmclarn tamam ailevi ve sosyal sorunlar
DAVIS, K., (1988). letmelerde nsan Davran/
yaamaktadr.
rgtsel Davran. eviri. Kemal Tosun. ..
letme Fakltesi, stanbul, p.100
86
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
DOAN, S., (1997). nsan Kaynaklar Potansiye- LECK, J.D., SAUNDERS, D.M., (1992).
lini Arttrmada letmeleri Etkinlie Gtren Hirschmans Loyalty: Attitude or Behavi-
Yol: rgt Kltr, Amme daresi Dergisi, or?, Employee Responsibilities and Rights
Cilt:30, Say: 4 Aralk ss.53-74 Journal, (5): 3: pp.219-230
DNMEZ, B., KORKMAZ, M., (2011). rgt LEE, J., (2006). Impact of Family Relationships
Kltr rgt klim ve Etkileimleri, IIB on Attitudes of The Second Generation in
International Refereed Academic Social Family Business, Family Bus, Review, (19):
3: pp.175-19
Sciences Journal, Say:2 Cilt:1 ss.169-186
OSHAGBEMI, T., (2000). Is Length Of Service
GANNON, M.J., NOON, J.P., (1971). Managements
Related To The Level Of Job Satisfaction?,
Critical Deficiency: Executives Unaware of
International Journal Of Social Economics,
Applicable Research, Business Horizons,
27 (3), pp. 213226
(14): pp.49-56
POON, J.M.L., (2004). Effects Of Performance
HELLER, D., JUDGE, T.A., WATSON, D.,
Appraisal Politics On Job Satisfaction And
(2002). The Confounding Role of Persona-
lity and Trait Affectivity in the Relationship Turnover ntention, Personel Review, Vol.
between Job and Life Satisfaction, Journal of 33, No.3, p.325
Organizational Behavior, (23), pp.815-835 ROMZEK, B.S., (1989). Personal Consequences
of Employee Commitment, Academy of
IIKHAN, V., (1999). Sosyal Hizmet ve Salk
Alannda Grev Yapan Yneticileri Etkileyen Management Journal, 32 (3), pp.649661
Stres Faktrleri, Amme daresi Dergisi,
SABUNCUOLU, Z., & TUZ, M., (2001).
Cilt: 32, Say:2, Haziran ss.43-57
rgtsel Psikoloji, Ezgi Yaynlar, Bursa,
KAYA, M.F., DEERLYURT, M., AYDOMU, ss.11-12
M.S., AKSU, R., TRKMEN, E., (2014). SCHODERBEK, P.P., COSIER, R.A., APLIN,
Corafya retmen Adaylarnn Stres Kay- J.C., (1991). Management, Harcourt Brace
naklar, Turkish Studies, Vol:9/1 ss.235-257 Jovanovich Publishers, USA
KIM, S., (2002). Organizational Support of Career SAUNDERS, D.M., (1992). Introduction to
Development and Job Satisfaction, Review Research on Hirschmans Exit, Voice and
of Public Personnel Administration, (22): Loyalty Model, Employee Responsibilities
4: pp.279-294 and Rights Journal, (5): 3: pp.187-190
87
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
SAAL, F.A., KNIGHT, P.A., (1988). Industrial QUARSTEIN, V.A., MCAFEE, B.R., GLASS-
and Organisational Psychology. Science and MAN, M., (1992). The situational Occurrences
Practica Brooks/Cole Publisher p.304 Theory of Job Satisfaction, Human Relations,
45, pp.859-873
THAKUR, M., (2007). Job Satisfaction n Banking:
A Study Of Private And Public Sector Banks, YAMMARINO, F.J., DUBINSKY, A.J., (1987).
The Icfai Journal Of Bank Management, Vol. On Job Satisfaction: Its the Relationships That
6, No. 4, pp.60-68 Count, The Journal of Risk and Insurance,
Vol. 54, No. 4 (Dec., 1987) pp.804-809
88
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
EK 1. Kullanlan anket ve lek Deer Yzdeleri (%)
Kesinlikle Olduka Biraz ok az Hi

katlyorum katlyorum katlyorum katlyorum katlmyorum

Yaptm i nedeniyle srekli sorunlar
yayorum. 4% 20% 22% 32% 22%
yeri alma koullar fiziksel anlamda
sorun yaamama neden oluturmaktadr. 3% 14% 51% 26% 7%
Fiziksel alma iin kullandmz takm
alet ve edevatn ergonomik zellikler
asndan yetersiz olmas i performans ile
verimliliini olumsuz etkilemektedir. 10% 38% 31% 13% 8%
Kalc fiziksel salk sorunlar yaadm. 15% 32% 32% 13% 7%
Bulunduum ortamdaki yksek ses
nedeniyle duyma kayb ve denge sorunu
yayorum. 15% 30% 32% 19% 5%
Sosyal aktivitelerim dzensiz. Kendimi
toplumdan bir birey olarak grmyorum. 8% 25% 37% 20% 10%
Yaptm ii sayg duymuyorum. 7% 31% 33% 21% 8%
Sektr ierisinde her konuda ve alanda
byk bir dengesizlik var. 11% 25% 40% 19% 5%
Sk sk ba arlarm oluyor. 10% 34% 28% 20% 9%
ve mesai arkadalarmla srekli sorunlar
yayorum. 16% 28% 29% 21% 5%
Sektr ierisindeki eitim kalitesi nedeniyle
ortaya kan sorunlar yaplan iin kalitesini
drmekte ve kaos ortam yaratmaktadr. 10% 20% 34% 22% 15%
Mesleimizi icra etmekten ok finansal
kayglarmzla urayoruz. 9% 32% 31% 21% 8%
Kamusal denetim olmadndan kendimiz
ve geleceimizi gvende hissetmiyoruz. 16% 31% 29% 17% 7%
Sektr ierisinde srekli bir yer kapma
sava var. Bu durum bizleri iimizi
yapmaktan ok farkl sorunlarla savamaya
ve mcadele etmeye itiyor. 10% 34% 33% 18% 4%
Bulunduumuz sektrn dnyas dardan
grld gibi l l renklerden deil
byk sorunlardan olumakta. 12% 28% 38% 16% 6%
inde bulunduumuz sektre ynelik
hukuki uygulamalar ve yaptrmlar
bulunmuyor. 11% 28% 34% 22% 4%
89
ID:08 K:15
www.uhmadergisi.com
gvenlii, ynetmelii, alma koullar

her geen gn daha da ekilmez bir hal
alyor. 6% 30% 36% 23% 4%
Nedenini bilmediim bir korku
ierisindeyim. Bu durum iime kar
saygm ve verimliliimi olumsuz ynde
etkiliyor. 9% 30% 36% 22% 3%
Fikri ve snai haklar kanununun yaptrmlar
sadece szde kalyor. Uygulama konusunda
bir yaptrm sz konusu deil. 16% 28% 31% 18% 7%
En fazla emein smrld ve
retenlerin rnlerinin gasp edildii bir
sektr halinde. 6% 33% 33% 18% 10%
retenlerin en nemli haklarndan birisi
olan telif haklarnn reticiyi korumad
bu nedenle kalitesiz ve sradan rnlerin
piyasaya girmesi olduka kolaylayor. 13% 27% 34% 18% 8%
Mahalle anlay ile ynetilen bir sektr.
Bu durum sektr ierisinde alanlarn
birbirine sayg duymasn deil birbiriyle
savamasn zorunlu klyor. 11% 35% 28% 15% 10%
Gece hayat ierisinde olmaktan, kendini
bilmeyen bireylerin baz kullandklar
maddeler nedeniyle ortaya kard
sorunlar nedeniyle yaptm ie kar
saygm azald. 13% 27% 35% 21% 3%
Hayat daha zor yayorum gibi
hissediyorum. nk ben mzik sektrnde
alyorum. 12% 29% 35% 19% 5%
Her an kendime biz zarar gelecek gibi gard
halinde bulunuyorum. 10% 34% 33% 18% 5%
Sektr bir rulet ark gibi iliyor. Kime ne
zaman ne olacann bilinmesi imkansz
gibi grnyor. 14% 29% 35% 16% 5%
Hayata kar savamak mzik sektr
ierisindeki oluan sorunlarla savamaktan
daha kolay geliyor. 9% 34% 33% 14% 10%
Medya tarafndan topluma gsterilen
sektrn gerek yz ile grnen yz
arasnda ciddi bir yanlg ve farkllk var. 15% 31% 28% 20% 7%
Bu sektr ierisinde bulunmaktan dolay
mutsuzum. Bu durum performans ve
verimliliimiz azaltyor. Farkl bir sektr
ierisinde bulunsam daha fazla retim
yapacam dnyorum. 16% 29% 31% 18% 6%
90
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
GR bazl yerel deerleri kaybolma endiesine kar

bir nlem olarak derleme, toplama, arivleme
Rusyada Sovyet dneminden bugne kadarki
eilimi olarak aklanabilir. Vasilenko da ayn
etnomzikoloji ve folklor yaklamlarn inceleyen
biimde yerel mzik incelemelerinin 19. Yzylda
bu almada, Sovyet ve Post Sovyet Dnemi
Avrupa lkelerindeki k amacn ikiye ayrr:
etnomzikolojisi ve folklorunun durumu, Rus
Biri ulusun kendi mziklerini (folklore), dieri
kltr politikalar balamnda ele alnacaktr. a-
lmann ilk blmnde, 1917 Ekim Devriminin ise Avrupa d mzikleri (social antropology)
oluturduu Rus kltr politikas balamndaki incelemesi biimindedir (Vasilenko, 2006: 810).
etnomzikoloji ve folklor, ikinci blmnde ise lkinin ortaya kmas, Avrupada ve Dnyada
Unifikasyon1 Dnemi sonras etnik ve dinsel ulusuluk hareketleriyle, dierinin ortaya kmas
milliyetiliklerin ve ayrmlarn nemsendii, ise, Avrupann ve A.B.D.nin kolonyalist politi-
Sovyet Rusyasndaki etnomzikoloji ve folklor kalar sonucu farkl kltrler ierisine szabilmesi
ele alnacaktr. Ayrca bu iki disiplin, A.B.D. ve adna oluturulmutur2.
Avrupadaki ekollerden fark ve bu ekollerle ortak almada Rusyann seilmesinin zel bir ne-
noktalar ynyle ele alnacaktr.
deni vardr. Bilindii gibi etnomzikoloji, ilkin
almada Rus etnomzikolojisine ve folklo- Avrupada kan, ABDde olgunlaan ve tm
runa bir arada yaklalmasnn temel nedeni; dnyaya yaylmaya balam bir bilim trdr:
yaklam farkllklarna karn her iki alann da Almanyada balatlan Avrupa d mzik kl-
yntem ve teknik konusunda ortak bir potaya trlerine ynelik aratrmalar, 1930lu yllarda
sahip olmas ve tarihsel mzikolojiyle karla- Nazizmin ykselmesiyle A.B.D.ye tand.
trldnda etnomzikoloji ve folklorun birbirine Almanyadaki ses arivleri A.B.D. ye tand;
daha yakn alanlar oluudur. Etnomzikoloji ve orada eitli etnomzikolojik kurumlar kuruldu;
folklor, arlkl olarak endstrileme dnemi etnomzikolojide yeni akmlar ortaya kt. By-
ncesi mzik kltr, yerel nitelikli mzikler lelikle etnomzikoloji, bilim olarak ilk Avrupada
ve mziin kltrel boyutu ile ilgili noktalara ortaya ktysa da, daha ok Amerikada geliti
odaklanrlar ve alan almas, gzlem, grme (Vasilenko, 2006: 1112). Dolaysyla etnom-
ve derleme yntemlerini kullanarak ilerlerler. zikolojinin Almanyadaki, dier Avrupa lkele-
Farkl olduklar nokta ise, etnomzikolojinin
2 Etnomzikoloji, antropolojiyle karde bir disiplin-
modernlememi/ yabanl kltrleri nesnel bir dir. Dolaysyla etnomzikoloji disiplininin ilevi
yaklamla ele almas; folklorun ise daha ok ulus ve amac da antropolojininkiyle paraleldir. Ant-
ropolojinin kolonyalist hedeflerinin Sudan, Hin-
1 Unifikasyon Dnemi, arlk Dnemi Rusyasn- distan, Fiji, Nijerya, Kuzey Rodezya, Afrika gibi
dan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliine ge- farkl blgelerdeki grnm, editrlnn Talal
i (Ekim Devrimi) ve Rusyann tek at altnda Asadn yapt Antropoloji ve Smrgecilik adl
bilemesi anlamnda kullanlmaktadr. almada, detayl olarak incelenmitir (2008).
92
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
rindeki ve ABDdeki rnekleri zerine birok farkllklarn ortadan kalkmasn ve tek bir g
akademik tartma gerekletirilirken, Rusyaya olarak tanmlanmasn salayan politik bir yn
ok fazla odaklanlmamtr. Bu odaklan(a) olarak felsefeyi, bilimi ve sanat belirlemiti. Bu
mama durumuna olan en nemli etkenlerden ideolojik ereveye uygun olarak, tek bir Sovyet
biri de dildir. Tahmin edilecei gibi Rus dili ulusu ve bu ulusun tek sosyalist ve gereki sanatnn
ve alfabesi, ngilizce kadar yaygn deildir. olmas gerektii, Stalin iktidar kltr politikalar
Ancak arlk, Komnizm ve Dnya Savalar bakan ve Sovyet ideolojisinin kurucularndan
gibi nemli dnem ve devrimlere damgasn olan A. Jdanov tarafndan bir dogma olarak ileri
vuran ve devasa snrlara ve ekonomik-politik srmt. Jdanov, eitli kongre ve toplantlarda,
gce sahip olan Rusyann kltr politikalar sanatn sosyalist ideolojinin hizmetinde olma
ve bu politikalarla paralel giden etnomzikoloji zorunluluunun altn izmi, Ekim Devrimine
ve folklor yaklamnn, tartlmaya deer birer ve sonraki olaylara farkl bak alar yanstan
vaka olduu gerektir. zgr eserleri, sosyalist dnceye dman, anti-
devrimsel burjuva ii olarak nitelemi, Sosyalist
BULGULAR ve YORUM
sanatnn gereki ve toplumu eitmeye ynelik
1. 1917 Ekim Devriminin deolojik Yaps ve olmas gerektiini savunmutur (Jdanov, 1996:
Kltr Politikas erisinde Etnomzikoloji ve 1365). Jdanovun bu dogmas dna kan sa-
Folklorun Yeri natsal rnekler, iddetli eletiriye maruz kalm
ve yaygnlamas engellenmitir.
Ekim 1917den sonra Bolevik iktidarn srdr-
d etnisite ve kltr politikalar araclyla bir Vasilenkoya gre smrlen halklarn etnik
taraftan sanat ve bilim alanlarndaki ifade zgr- zellikleri, kltr ve sanat, Batl etnologlar iin
lkleri hayli kstlanyor, dier taraftan deiik bir nevi terra incognita4yd. Ayn zamanda,
etnik topluluklarn kltrel zellikleri ve etnik smrgelerdeki etnolojik aratrmalarda kk
eitlilii grmezden geliniyordu. Monolit, karde, ilkel toplum gibi bak alar uzun
yani tek devlet eklinde dnlen Sovyet Sos- sre devam etmitir (Vasilenko, 2006: 10).
yalist Cumhuriyetler Birliinde tm halklar ve 1928de Stalin tarafndan Marksizm kartlarna
etnik gruplar, sosyalist olmayan evveliyatlarn
ve yeniden yaplandrma eklinde tercme edi-
(yani etnik kimliklerini) kendi ilkel gemilerinde len bu (ekonomik) reformlar, belli safhalar ge-
brakarak, sosyalist geleceklerini yazyor, tek irmi ve Sovyetler Birliinin dalmas ile son
bulmutur(Abdullayev N., Elma F.: 2009, 74).
lkenin tek ulusu olmann kaderini yayorlard. Gorbaovun Sovyetler Birliinde Glastnost ve
Perestroika ad altnda yrtt reform politika-
Sovyetler Birliinden Perestroika3 dnemine snn zemini 1980li yllarn ilk yarsnda olumu-
kadarki unifikasyon, yani tek izgi durumu, tm tur (Abdullayev N., Elma F., 2009, 71).
4 (Lat.)Bilinmeyen,kefedilmemi,smrlmeye
3 Glastnost ve Perestroika Trkeye aklk ak toprak.
93
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
kar alan sava srasnda etnoloji, dier bilim 1920li30lu yllar, Sovyet Cumhuriyetlerinin
dallar gibi konusunu, amacn ve metotlarn ye- devlet snrlarn belirleme noktasnda, Bole-
niden gzden geirmek durumunda kald; nk viklerin etnolojik bilgilere muhta olduklar bir
etnoloji, Marksist teoriyi yanstan bir bilim dal dnemdi. Stalin dneminde ise etnoloji bilimi,
olarak deil, burjuva dzeninden kalma bir bilim nerdeyse burjuvaya ait bir disiplin olarak grlerek
dal olarak grlyordu. Anti-Marksist konular, marjinalletirilmiti. Etnoloji, hi bir zaman ge-
kurumlar ve fikirler ile mcadele srerken mzeler mii inceleyen bir bilim olarak dnlmemesine
ve bilimsel aratrma kurumlar kapatlyor, eski karn zellikle Stalin dneminden Perestroika
kuak etnoloji reticileri takip ediliyordu (Slez- Dnemine kadar eski uygarlklar ve zellikle
kin, 1993: 117). Ksa srede etnoloji, Marksizmin ilkel, Marksizm ncesi toplumlar aratran bir
tarihsel evrimini yanstan disiplinler arasnda bilim olarak tantlmaya balad:
yerini ald; konular ise ilkel toplumdan sosyalist Sovyet Birlii ve Dou blou lkelerinde
topluma gei biimleri, milli sosyalist kltrn Marksist-Leninist ideolojinin yaygnlamas ile
ina edili yollar, sosyal snflarn oluumu gibi hemen her bilim dal, bu ideolojinin bir uzants
Marks ve Engels tarafndan ne srlen konular olarak alglanm, bilimler ne srlen bu ideoloji
erevesinde belirleniyordu. Sovyet etnolojisi, dorultusunda ya gelitirilmi ya da gerileyip yok
yava yava ilkel feodal dzeni inceleyen ve olmutur. Bu anlamda, folklor ve etnoloji gibi
bu dzenin evrimsel aamalarn gzlemleyen, bilim disiplinleri (tarih, sosyoloji, kltroloji,
snflarn oluumu ve evrim sreci iinde manevi felsefe ile beraber) ideolojik baskya maruz kal-
kalntlarn yerini ve roln ele alan bir bilim m, ierikleri ise ideolojinin gndemine gre
ekline getirilirdi (Slezkin, 1993: 120). yeniden gzden geirilmitir (Slezkin, 1993: 113).
Ekim devriminin ilk yllarnda, endstriyel gelii- Etnomzikloji ve folklora gelince; P. aykovski,
min dnda kalan halklarn yaantsn inceleyen M. Balakirev ve birok Rus Besteci, halk mziini
etnoloji, Marksist ideoloji ile elimiyordu; nk derlenmesi ve incelemesi gereken balca kaynak
Marksist teorideki snf mcadelesi, ilkel toplumda olarak grmese de, bir hammadde olarak algla-
sz konusu deildi. stelik etnolojinin Marksist maktayd; ancak 19. yyn sonlarnda Rusyada
teoriye adapte edilmesini isteyen komnist bilim gerekleen Panslavist toplum hareketinin geli-
adamlarnn says gittike oalyordu. Sonradan mesi ile halk sanatna ve zellikle halk mziine
Sovyet aratrma enstitlerinin ve niversitelerin bak deiti. Panslavist grlerinin yaygn-
retim programlarnda sosyal bilim disiplinlerinin lamas, entelektel kesimin Rus halk mziine
kaldrlmasna ve yerine Marksist teoriye adapte olan ilgisini artrd (Tsvetkova, 2011: http://www.
edilen gncel siyasi teorilerin yerletirilmesine dissercat.com/content/nasledie-me-pyatnitskogo-
yeil k yaklmt (Slezkin, 1993: 113117) . v-kontekste-sovremennoi-etnomuzykologii). Rus
94
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
halk mziine artan bu ilgi, blgedeki yerel Sanat Tarihi Enstits Ky Sanatlar Blm
mziklerin, tpk dier yerel kltr eleri gibi gibi kurumlar tarafndan ynetilmeye balad
Slavist ideolojinin nemli bir harc olmasndan (Vasilenko, 2006: 20).
ileri gelmekteydi. Dolaysyla bu dnemde halk
sanatn aratran yeni kurumlar olumaya ba- Fransz etnomzikolog Laurent Aubertn szleri
lad. En bata Rus Corafyas Topluluu olmak ile etnomzikoloji, ncelikle metodu ile daha
zere, Moskova Arkeoloji Topluluu, Mzik ve dorusu metotlarn eitlilii ile ortaya kan bir
Etnografi Komisyonu, Kazan niversitesi hima- bilimdir (Aubert, 2008: 91). Sovyet Dnemi
yesindeki Arkeoloji, Tarih ve Etnografi Topluluu etnomzikoloji ve folklor anlay ve metodu da,
gibi kurumlar faaliyete geti. Bu dnemde Rus sz konusu dnemin siyasi ideolojisi erevesinde
blgelerinin ounda halk mziine ve etnom- oluuyordu. Marksist-Leninist ideolojinin baskn
zikoloji ve folklor aratrmalarna ilgi gittike olduu 20li, 30lu, 40l yllarda, Sovyetler
artt. Voronej eyaletinde, etnografik aratrmalarla Birliinde etnoloji ve folklorun neyi inceledii
nn uzun yllara yaym olan M. Pyatnitskiy ve sorusunun yant asndan bir karmaa vard,
kurduu Rus halk mzii korosu, Devrim ncesi nk Devrim Dnemi, etnoloji gibi etnom-
Rusyasnda folklor aratrmalarnn gelindii zikolojinin de en nemli zelliini yok etmeye
noktay iaret etmektedir.5 alt. Bu bilimlerle ilgili temel zellik, etnisite,
Karlatrmal mzikolojinin (etnomzikoloji- din ve kltre biimini veren dier alanlar ze-
nin ilk hali) yaygnlamas ile Rusyada, dnya rine derin bir analiz ve sorgulama yapmak idi.
mzik kltrne Avrupa merkezli bak alar Oysa Sovyet Dneminde halk bilimi, dnem
ortadan kalkt ve etnomzikolojiyle ilgili yeni ideolojisine uygun olarak katmanlatrlmtr:
yaklam yntemlerinin uygulanmas mmkn 1. i snfnn halk sanat 2. lkel topluluk-
oldu (Vasilenko, 2006: 10). Sovyet Rusyas, larn kltr. Sovyetler Birliinde bu iki ayr
ideolojisi gerei uluslararas sanat mziini disiplinden ilki folklor, ikincisi etnografi ismini
mziksel hiyerarinin en st noktasna koysa da, tayordu. Folklor, Batdaki gibi sadece szl
Ekim Devrimi Dnemi srecinde etnomzikoloji (edebiyat) ifade olarak deil, geni ii kitlelerin
almalar devam etti. 1917den nceki etnografik sesli (mzik) veya grsel (tiyatro, koreografi)
aratrmalar, Rus Corafya Topluluu tarafndan aktivitelerinin toplamn inceleyen bir bilim
desteklenmise de, 1917 Ekim Devriminden
olarak grlmekteydi. Bu adan Sovyet folklor
sonra Moskova Mzikolojisi, Devlet Enstits
disiplinin ierii, baz Bat tanmlamalarndan
Etnografi Blm, Leningrad (St. Petersburg)
daha geni kapsaml olarak ina edildi. Etnografi
5 (Tsvetkova, 2011: http://www.dissercat.com/
ise, daha ok endstriyel geliim gerilii yaayan,
content/nasledie-me-pyatnitskogo-v-kontekste-
sovremennoi-etnomuzykologii). okuma yazma bilmeyen toplumlarn kltrel
95
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
yapsn incelemeye ynelik bir bilim olarak ele Eletirisi ve dieri de Mzik Etnolojisiydi. 1928
alnyordu (Gusev, 1966: 1114). ylnda bu eitim programnda SSCB Halk M-
zikleri, Blgesel Mzik Etnolojisi, Rus Halk
Etnomzikolojinin 20li yllardaki durumunu
Mzii, alglar Tarihi, Ses Kaydetme ve
ele alan G. Lobkova, Zadai Sovremennoy Et-
Notalama Teknikleri gibi dersler ilenmekteydi.
nomuzkologii i Programma Podgotovki Spets-
alistov (ada Etnomzikolojinin Hedefleri ve Asafyev, mzik etnolojisinin genel etnoloji, sos-
Etnomzikoloji Kadrolarnn Hazrlanmas) adl yoloji ve tarih ile i ie retilmesi taraftaryd.
yazsnda, 1929 ylna kadarki etnomzikolojinin K.Sach karlatrmal mzikolojisini iyi bilen
tarihesine ksaca deinmektedir. 1860 ylndan Asafyev, dnyadaki eitli mzik pratiklerinin
beri halk mziinin bal bana aratrlmas ge- ilgili toplumlarn kltrel zellikleri erevesinde
reken bir alan olup olmad hakknda Rusyada incelenmesine ynelik nemli admlar atmt.
polemiklerin srdn vurgular. O dnemde Rus Mzikoloji disiplini ierisinde mzik sosyolojisi,
halk mziinin tek bana incelenmesi taraftar karlatrmal mzikoloji ve mzik estetii gibi
olan V. Odoyevski, bu konuda yaplan hatalarn alanlarn yer almasn ngryordu. Bununla
halk ezgilerine genel mzikolojik birikim ile birlikte V. Asafyev, E. Gippius, H. Kunarev gibi
yaklamaktan kaynaklandn savunarak, kon- mzikologlarla Rusya ve dier Sovyet lkelerine
servatuarlarda halk mzii blmlerinin almas etnomzikoloji seferleri gerekletirmi ve nemli
gereini savundu. 1925 ylnda ise K. Kvitka, aratrmalar yapmlard (a.g.e.).
geleneksel mziin profesyonel yazl mzik ile
Sovyet ideolojisi, konservatuarlarn mfredat-
paralel olarak gelitiini, profesyonel mziinin
larna kadar yaygnlatrlarak, etnomzikoloji
ilkel mziin gelimemi hali olmadn savun-
metotlarn retilmesinde etkili bir engel olu-
mutu. Lobkova, Sovyet Rusya mzikbiliminin
nemli ismi Boris Asafiyevin etnomzikoloji turuyordu. yle ki Sovyet mzikbiliminde, Bat
biliminin yaygnlamasnda nemli rol oyna- Avrupada olgunlaan yazl ifade formlarnn
dn altn izer. Petrograd (Sankt-Petesburg) (bestecilik) dna pek klmamt. Bestecilik
Sanat Tarihi Enstitsnde 1919dan beri B. ve yazl eserler, Sovyet mzikologlar iin sa-
Asafyev, etnomzikoloji bilimini desteklemekte natsal ifadenin en yksek ve incelenmeye deer
olup eitim kurumlarnda Mzik Etnografisine tek mziksel fenomeni idi. Sovyet mzikolojisi,
Giri, Halk Enstrmantal Mzii gibi dersler Bat Avrupa bestecilik geleneinin uygulanmas
vermekteydi. 1925te ise Asafyev, Leningrad dnda, uzun yllar pek ok konuyu gz ard
Konservatuvarnn Mzik Bilimi blmn etti. Sovyet mzikolojisi, ilkel mzik kltrleri
kurup, bana geti. Burada, drt mesleki dal nota zerinde herhangi bir eser ulatrmad
kuruldu: Mzik Teorisi, Mzik Tarihi, Mzik iin, bu kltrleri aratrma konusu yapmann
96
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
manasz olduu dncesi ile hareket ediyordu ve siyasi gc ynnden hafife alnamayacak
(Vasilenko, 2006: 21). bir devletti. Komnist rejimin, geni topraklar
olan bir ulusu bir arada tutabilecei har ise,
Sovyet mzikolojisinin dier nemli noktas
dinsel nitelikli olamazd. Bu ulusal harcn bir
ise, mzikologlarn aratrmalar iin Sovyetler
aya komnist ideoloji ve bu ideolojinin totaliter
Birliindeki lkelerin mzik kltrlerini tercih
tutumu, dier aya ise dinsel deil ama etnik bir
etmekti. Avrupa ve A.B.D. etnomzikologlar,
temele dayanmakta olan Pan-Slavizmdir. Dola-
Yakn ve Uzak Dou, Hindistan, Afrika ve Latin
ysyla bu byk topraklar bir arada tutabilmek
Amerikann mzik kltrlerini ele alrken, Sov-
iin Rusyann dardaki topraklar zerinde bir
yet etnomzikologlar Sovyetler Birlii ve Dou
smrge kurmaktan ok, evvela kendi iindeki
Blou snrlar ile yetinerek, kendi Dou (Orta
Slavik ya da Slavik olmayan unsurlar tanyarak
Asya, Kafkaslar vs.) mzik kltrleri ile ilgilen-
zerlerinde etnik ve kltrel zmleme yapmas
meyi tercih etti. Dolaysyla Rus mzikologlar,
gerekmektedir. Dolaysyla ok byk topraklar
kendi Dou Mzikbilim alann oluturdular.
Dou mzikbilimi iinde hem Dou lkelerinin olan Rusyann kendi iindeki unsurlar ve kendine
bestecilik ekolleri, hem de o lkelerin geleneksel komu unsurlar daha iyi tanyabilmesi adna Ekim
mzikleri yer alyordu. Bu konuda yaplan al- Devriminden bugne kadarki etnmzikoloji
malar geleneksel mziklerin notaya alnmasn, ve folklor politikas, da deil ie dnk bir
bu ezgilerin besteciler tarafndan oksesli dzen- politika olmutur.
lenmesini ve eski Dou mzikbilimi kitaplarnn Halk ezgilerini, dnemin teknolojik donanm
Rusaya evrilmesini kapsyordu. Bu almalarda asndan yoksun bir durumda olan Sovyet Rus-
. Hacbeyovun, H. Kunarevun, K. Kvitkann ya artlarnda derleyen kiiler, Avrupa notasyon
ve S. Galitskayann katklar nemliydi. Bunun sistemini kullanarak notaya alyordu. Batda
yannda, Sovyetler Birliindeki ideolojik bask ve fonograf yaygnlamken, Sovyet etnomziko-
materyalist dnya grnden dolay etnomzi- loglar Batllara gre bu teknolojiden daha ge
koloji aratrmalarnda Asya ve Dou kltrlerin faydalanabildikleri iin aratrma alannda sadece
dini boyutlar (dinsel tren mzikleri, sufi sanat kt, kalem ve konservatuarlarda retilen tam-
vb.), tamamen konu dnda braklmt.6 pere sistemin notasyon kurallarn kullanabildiler.
Sergeevann vurgulad, Sovyetler Birliinin Dolaysyla bilindik notasyon teknii ile yazlan
kendisi iin bitii Dou mzikolojisi misyonunun geleneksel mzikler, blgesel mzik kltrlerinin
politik nedenleri bulunmaktadr. Bilindii gibi kulland ses sistemlerinden ve mzikal yapdan
dnemin Sovyetler Birlii snrlar, ekonomisi kaynaklanan orijinal durumlar yanstamamaktayd
6 (Sergeeva, 2013: http://www.musigi-dunya.az/
ve bylelikle her kltre zg farkl ses sistemleri
new/read_magazine.asp?id=1287). gz ard edilmekteydi. Bazen de, belirli bir mzik
97
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
kltrne zg ses sisteminden kaynaklanan ve Sovyet lkelerinin bamszlklarn kazanmasyla

derleyen kiinin kaytlarnda prz olarak alg- birlikte etnomzikoloji, mzikolojinin dier dal-
lanan durumlar dzeltiliyor, kalplam akademik lar arasnda layk olduu yeri tekrar bulmutur:
eitim birikimi ile ezgilere mdahale ediliyordu. Sovyet Etnografisinden Rus Etnolojisine Giden
Yol makalesinde eko, 80li yllardan bu yana
zetle Sovyet Rusyasnda etnomzikolojinin
Rusyada etnik faktrn nemi arttka, etnolo-
geliimi Batya gre olduka yavat. nk
jinin rolnn ve inter-disipliner pozisyonunun
komnist ideoloji asndan bu disiplinin metotlar
yeniden gz nnde bulundurmaya baladn ve
ve inceledii konulardaki burjuva etkilerinin
dile getirir (eko, 2005: 8). Post Sovyet toplu-
gl olmas nedeniyle yllarca etnomzikolo-
munda 80lerden itibaren insanlarn kendilerinin
jinin konularndaki belirsizliin srmesine gz
ve dier topluluklarn etnik kklerine artan ilgisi
yumularak, gerek ihtiyalar grmezden gelinmi,
sonucu etnoloji, yeniden ihtiya duyulan popler
disiplinin geliimi engellenmiti. Sovyet dnemin-
bir bilim olarak grlmeye balar; bir taraftan
deki etnomzikologlarn saysnn az olmas, zayf
toplumdaki etnik ve kltrel meselelerle ilgili
donanm ve maruz kald ideolojik basklara
meraklar tatmin eder, dier taraftan ise gittike
karn etnomzikoloji, konservatuar ierisindeki
artan etnik atmalarn tahminleri ve raporlar
mzikoloji disiplinleri arasnda kendine zel bir
ile ilgili bilgilendirme grevini stlenir.
yer bulmay baard.
Bilindii gibi Sovyet Rusyas, etnik ve dinsel
2. Bugnn Rusyasnda
kimlik temeline deil, komnist ideoloji temeli-
Etnomzikoloji ve Folklor Anlay ne dayanmaktayd. Dolaysyla Sovyet Rusyas
Dneminde yzyla yakn bir sre (20. yy.
Seksenli yllara kadar Rusyada, folklorun yalnz-
boyunca), etnik ve dinsel kimlikler yok olma-
ca halk sazlar eliindeki geleneksel kostml
sa da uyumutur. Bu nifikasyon dneminde
koro ve koreografi gsterisi kalbndan ibaret
nemsenmeyen ve uyuyan kimlikler, Sovyetler
olduuna dair bir alg bulunmaktayd. Sovyet
Birliinin dalmasndan sonra tekrar uyana
Rusyann destei ile tm dnyay gezen folklor
gemi, bu durum da etnoloji ve dolaysyla
topluluklar, bata Rusya olmak zere belirli
etnomzikoloji disiplinlerinin daha fazla reva
Sovyet lkelerinin geleneksel kostmleri ve
bulmasn salamtr. Artk farkl kltrel
mziklerini, Sovyet folkloru adyla dnyaya
kimliklere sahip olan bireyler, devletin ideolojik
tantt. Bu faaliyet, ayn zamanda Sovyet Rus-
basksndan kurtularak, milliyeti dogmalarnn
yasnn bir propagandasyd. Bu propaganda
dorultusunda hareket etmeye balad. Baka bir
faaliyetleri, alan aratrmalarn ciddi anlamda
deyile Sovyet halklar, SSBCnin dalmndan
engelliyor, disiplinin gelimesini durduruyordu.
sonra byk bir sosyo-kltrel boluk ierisine
Ancak Sovyetler Birliinin dalmas ve eski
98
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
dm, bu boluu dinsel ve etnik milliyetilik etnomzikoloji blmleri etnomzikolog,

yoluyla doldurmaya almtr. folklor mzikolou, retmen ve folklor
grubunun sanat ynetmeni gibi alanlarda kadro
Sovyet Dneminde halklarn birletirici figrn
hazrlamaktadrlar. Bu kurumlarda eer genel
nasl Komnist Devlet oluturduysa, Post Sovyet
mzikoloji ve ierdii nazari ve pratik bilgiler
Dneminde halklarn birletirici figrn o-
etnomzikologlar iin bir temel oluturuyorsa,
unlukla din ve etnik milliyetilik oluturmutur.
etnoloji, etnografi, etnisite tarihi, filoloji gibi
Bu noktada etnoloji, tarihle beraber toplumun
disiplinler ise onlarda etnomzikoloji konularnda
bilgilenmesinde nemli bir rol oynamaktadr.
geni inter-disipliner bak as gelitirmektedir.7
Etnoloji ve tarih disiplinleri, ou zaman Rus
ulus-devlet kavramnn belirlenmesi problemine Rus etnomzikolojisinin bugne gelmesine ola-
younlamtr. Tek Rus milleti kavramnn nak salayan, Sovyet kkenli aratrmaclardan
gittike ypranmas ile sonulanan tarihi olaylar, bahsederken, yetmili yllarn ortasnda Moskova
zaman zaman gndeme Rus mparatorluu dlerini Konservatuarnn, dnemin ideolojisi gerei
de beraberinde getirdi. Fakat bugnk snrlar mzikbiliminin bestecilik kavram zerinde
itibariyle 17.075.400 kmlik bir yzlmne younlamasna karn, bugn mzik kltrbi-
ve 144 milyonluk nfusa sahip olan lkenin lim grubunun faaliyetlerini vurgulamak gerekir.
%75inden fazlasn oluturan Rus Ortodoks Bu aratrmaclar, mzik kltr bilimci Civani
poplasyonun yan sra Rusya, pek ok etnik Mihailov (19381995) etrafnda birletiler. Bu
topluluu da iinde barndrr (lyas, Hasknac: grubun aratrmaclar sadece Rusyaya deil Asya,
2003, 1-2). Dolaysyla Rusya Federasyonu, tek Avrupa, Amerika ve Afrika lkelerine etnografik
ulus-devlet fikrinin hsrana uradnn farkndadr. seferler dzenlemeyi baardlar. Bu grup, eitli
Bu gerek ile yaamay renen Rusya Federas- uluslararas etnomzikoloji sempozyumlarnda
yonu etnolojiyi, Rus kklerini kuvvetlendirme Rusyay temsil etmi, toplad nemli ses ve
ve lkenin barndrd farkl etnisiteleri tanma nota rneklerini Moskova Konservatuarnn -
ve kucaklama hedefine hizmet eden en nemli rencileri ile paylam, bylelikle etnomzikoloji
disiplin olarak grmektedir denilebilir. alann 19911995 yllar arasnda Dnya Mzik
Bu konunun, etnomzikolojinin bugnk durumuna Kltrleri ad altnda gelitirmitir (Vasilenko,
katks da vardr. yle ki bugnn Rusyasnda 2006: 21).
eitli yksek mzik retim kurumlarnda (Kon- Rus mzikbiliminde ilk olarak Mihaylovun,
servatuar ve Mzik Akademileri) etnomziko- dnyann farkl mzik geleneklerine ve ifade
loji blmleri almaktadr. Bugn Moskova, sistemlerine kltrolojik yaklamn rn
St-Peterburg, Voronej, Kazan, Petrozavodsk,
7 (Lobkova, 2013: http://www.musigi-dunya.az/
Vologodsk gibi konservatuar ve niversitelerin new/read_magazine.asp?id=1287 )
99
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
at bilinmektedir. Bundan byle Rus etnom- bugnk aratrmalar, Hint ve in mzikleri, s-

zikolojisinde belirli bir blgenin mzik gelenei, lam lkelerinin mzik gelenekleri gibi konulardr.
o blgedeki kltrel birikiminin bir ifadesi ve Ayn zamanda Rusyann Dou blgelerindeki
sonucu olarak ele alnmaya balad. Seksenli mzik kltrleri de aratrmalarn merkezinde
yllara doru St. Petesburg Konservatuarnda bulunmaktadr.9
mzik folkloru gibi alana ilikin eitim prog-
SONU
ram gelitirilmitir. Folklor zerine aratrmac
kadrosu yetitirme ynnden, bu programn Sovyet Rusyasna ait etnomzikoloji ve folklorun
rol nemliydi. Rusyann eitli blgelerine en byk sknts, yaklam ve bak darlyd.
etnografik seferler dzenlenip, nemli bir ses Baka bir deyile komnist ideoloji, Rusyay
kayt fonu olumutu. 1989 ylnda St-Peterburg birok alanda kalkndrabilmiken, etnomzikolojik
Konservatuarnda Mzik Etnografisi blm perspektife ket vurmutu. Sovyet mzikbilimci-
ald. 2002 den itibaren ise etnomzikoloji lerin uzun yllar konservatuar ats altndaki dar
artk bal bana bir disiplin haline geldi.8 ihtisaslamas, Rus etnomzikolojisinin temel
sorunuydu. Batda ise etnomzikologlar, ni-
Sovyetler Birliinin yklmas ile Sovyet Etno-
versitelerde tarih, dilbilim, antropoloji, psikoloji
mzikolojisi, Dou Mzikbilimi olarak nemli
gibi disiplinlerle bilimsel bir yaknlk ierisinde
gelimeler kaydetti. Moskova ve Novosibirsk
yetiiyordu. Dolaysyla Batl etnomzikologlar,
Konservatuvarlarnda iki nemli Dou Mzikbilim
kendi alanlarndaki konularda daha donanml ve
ekol olutu. lki, Bat mzii tarihi blmnn
geni bir erevede bakabiliyorlard.
tarihsel ve kltrolojik yaklam ile ne kar.
Burada Civani Mihailovun tarafndan Rusyada lerleyen dnemlerde, zellikle Post Sovyet d-
yaygnlatrd mzie nsanolunun dnyay neminde etnomzikolojinin farkl disiplinlerin
kefetme srecindeki beeri bir ara olarak bakl- kesime noktasnda bulunduu gerei kabul
mas fikrinin zerinde durulmaktadr... Bunun edilerek kltrel ve inter-disipliner bir yaklam
yan sra kltrolojik yaklam, ... mzik kl- gelitirilmitir. Bu yaklam, halen Sovyet yaps-
trn, iindeki kompleks ilikilendirmelerinin nn var olduu yllarda kltroloji adn tayan
eitlilii ile beraber tek bir sistem olarak ne bir aratrma metodu olarak ortaya karmtr
srlmekteydi. Novosibirsk Konservatuarnn ve yaygnlamas, Rus etnomzikolojisinin en
Etnoloji Blm ise, etnomzikolojinin nazari nemli baarlarndan biri olmutur.
konular zerinde younlamaktayd ve kendi
Etnomzikoloji ve folklor alannda eitli ulusal
corafik konumu gerei daha ok Uzak Dou
ve uluslararas sempozyum ve panellere ev sa-
mziklerini incelemekteydi. Dou mzikbiliminin
8 (Lobkova, 2013: http://www.musigi-dunya.az/ 9 (Sergeeva, 2013: http://www.musigi-dunya.az/
new/read_magazine.asp?id=1287) new/read magazine.asp?id=1287).
100
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
hipliini yapan bugnn Rusyas, kendi etnik Bununla birlikte son srete, yani yeniden ya-
kklerini sorgulamak, nota ve ses kaytlarndan planma (perestroika) dnemiyle birlikte, Rus
oluan zengin bir ariv oluturmak, etnomzikolog etnomzikolojisi, uluslararas etnomzikoloji
kadrolar yetitirmek, kendi topraklarnn etnik seferlerini iyiden iyiye artrmtr.
potansiyelini tanyarak kendi kltrel zenginliini
KAYNAKA
ortaya koymak gibi hedefler belirlemitir. Bugnn
Rusyasnda etnomzikoloji, 70 yllk ideolojik ASAD, T., (2008). Antropoloji ve Smrgecilik,
sansr ve konu kstlamasn geride brakarak, dnya ev. A. Karnca, Ankara: topya Yaynlar
mziklerine yaklamnda modern teknolojiler ve
ABDULLAYEV, N., ELMA F., (2009). Sovyetler
aratrma metotlarndan genie faydalanan bir
Birliinde Reform Srecinin Balangc ve
bilim dal olarak grnrlk kazanmtr.
Gorbaov Dnemi, Kafkas niversitesi,
Ancak Rus etnomzikolojisini A.B.D. etnom- ..B.F. Dergisi, No: 26, Bak, Azerbaycan
zikolojisinden ayran en temel nokta, Ruslarn (71-87)
geni topraklarnn iinde bulunan farkl unsur-
AUBERT, L., (2010). LEtnomusicologie Au-
larn, Rusyann birincil dzeydeki aratrma
jourdhui, Mzik ve Kreselleme Sem-
konusu olmasdr. 2009 ylnda Sant-Petersburg
pozyum Bildiri zetleri, Paris, LHarmattan
Konservatuarnda dzenlenmi olan Ulusal
(8792)
Etnomzikoloji: Bilim Tarihi, Aratrma Yn-
temleri, Geliim Perspektifleri balkl Ulus- BAUMANN, G., (2006). ok Kltrllk Bil-
lararas Bilimsel Sempozyumunun zetlerine mecesi: Ulusal, Etnik ve Dinsel Kimlikleri
bakldnda, Rus etnomzikolojisinin Sibiryann Yeniden Dnmek, Ankara: Dost Yaynevi
etnik eitliliinin ve oradaki halklarn mzik
EKO, S., (2005). Ot Sovetskoy Etnografii k
formlarnn incelenmesi zerinde durduu ne
Rossiyskoy Etnologii (Sovyet Etnografisinden
kar. Ayrca, Rusya Folklor ve Etnografi Atlas
Rus Etnolojisine Giden Yol), Etnografieskoe
nn oluturulmas, audio ve video kaynakla-
Obozrenie, Say 2, (710)
rnn arivlenmesi, etnomzikoloji blmlerin
yaygnlatrlmas, halk mziinin otantik icra GUSEV, V., (1966). Folklor: storiya Termina
formlarnn korunmas gibi konular sempozyu- i Evo Sovremennoe znaenie (Folklor:
mun ana hatlarn oluturmaktadr. (Valevskaya, Kavramn tarihesi ve Bugnk Anlam),
Mehmetsova vd., 2010: 15). Genel olarak Rus Sovremennaya Etnografiya, Say 2, (421)
etnomzikolojisinin odak konular Sibirya, Orta
LYAS, A. , HASKINACI, ., (2003). Rusya
Asya, Kafkaslar ve Trkiye halk mzikleri, halk
lke Etd, stanbul: stanbul Ticaret Odas
oyunlar ve merasimler olarak tanmlanabilir.
Yaynlar
101
ID:07 K:13
www.uhmadergisi.com
JDANOV, A., (1996). Edebiyat, Mzik ve Felsefe TSVETKOVA, E., (2011). Nasledie M.E. Pyatnits-
zerine, stanbul: Kaynak Yaynlar kovo v Kontekste Sovremennoy Etnomuz-
kologii (ada Etnomzikoloji erevesinde
LOBKOVA, G., (2010). Zadai Sovremennoy
M.E. Pyatnitskiy Miras), Moskova Devlet
Etnomzikologii i Programma Podgotovki
Konservatuar, 2011, (www.dissercat.com/
Spetsalistov (ada Etnomzikolojinin
content/nasledie-me-pyatnitskogo-v-kontekste-
Hedefleri ve Etnomzikoloji Kadrolarnn
sovremennoi-etnomuzykologii, 31.03.2014)
Hazrlanmas), Harmony Uluslararas Mzik
ve Kltr Dergisi, No 9, (http://harmony. VALEVSKAYA, E., MEHNETSOVA, K, POD-
musigi-dunya.az , 16.02.2014) REZOVA, S., (2010). Oteestvennaya
Etnomuzkologiya : Istoriya Nauki, Metod
SERGEEVA, T., (2013). Rossiyskoye Muzkal-
ssledovaniya, Perspektiv Razvitiya, MU-
noye Vostokovedenie: Na Puti Stanobleniya
SICUS, 2010, No 2 (15)
(Rus Dou Mzikbilimi: Oluum Yolunda),
Harmony Uluslararas Mzik ve Kltr VASILENKO, E., (2006). storiya i Teoriya
Dergisi, No 12, ( http://harmony.musigi- Muzki: Zvuk/Muzka Sisteme Kultur
dunya.az , 23.04.2014) (Mzik Tarihi ve Teorisi: Kltr Sisteminde
Ses/Mzik Kavram), Rusya Halklar Dostluu
SLEZKN, Y., (1993). Sovetskaya Etnografiya
niversitesi, Ders notlar (821)
v Nokdaune (Darbe Yemi Sovyet Etnog-
rafisi), Etnografieskoe Obozrenie, Say
2, (113124)
102
Atakent Mah. Akasya 1 Evleri C2/23 Blok K:4 D:17 Halkal Kkekmece stanbul
Web: www.uhmadergisi.com
Mail: dilekgokturk@karabuk.edu.tr
103

Uluslararasi Hakemli̇ Müzi̇k Araştirmalari Dergi̇si̇

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Uluslararasi Hakemli̇ Müzi̇k Araştirmalari Dergi̇si̇

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ULUSLARARASI HAKEML MZK ARATIRMALARI DERGS

INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF MUSIC RESEARCHES

TAHTACI/ALEV KLTREL BELLENN POPLER KLTR VE KRESELLEME EKSENNDE

TRK MZ ETM VEREN DEVLET MZK SEKTR ALIANLARININ E KARI TUTUM

POPLER KLTR BALAMINDA SEM GSTERS RUSYADA SOVYET DNEMNDEN GNMZE

1. BESLENME ARATIRMALARI http://www.dbhadergisi.com

Deerli Bilim nsanlar.,

GR Tahtaclar, Ege ve Akdeniz blgelerinde yaayan

Narldere Kltr Evi (Tarihi Cem evi)

Narldere Kltr Evi(Tarihi Cem evi)nde aure etkinlii. (9-1-2010)

Tahtac Kltr, Eitim, Kalknma ve Dayanma Dernei zmir Bayndr Yakapnar

DURHASAN DEDEDEN DE HMMET ALINCA

DA DA DOLAIR DA SZNDEN DNMEZ

KEND SIRLARINI SAKLAR DNDE

TOROS DAI, MADRAN DAI, DUR DAI

CAN YARENM BENM YURDUM GKDELEN

YAIN YRMALTI OKUDUM DUYDUM

MAM HASANINA YREK DAYANMAZ

BUNCA NSANLIIN ANASI OLDUN

BR KEDE GZL GZL ALARSIN

BR GN GELR CANLARINA DOYARSIN

CAN YARENM SIZILDIYOR YREM

DNYADAN EL EKTM ERKANDIR M

DEM DEVRAN GRDM KAYNAYIP COTUM

KURBANLAR TILANDI ERKAN YRD

ULU KILAR GRM TOPAM KURUMU

AH HATAYIM GRDM MUHABBET DEMNDE

GLLER ALAMIYOR DA BLBLLER TMEZ

MAM HASANIN DA ZEHR OLDU BADES

FIRAT SUYU DA ABBASINI AIRIR

MUSAY-I KAZIM DA KARALARI BALADI

CAN YARENMDE DE SORUVERN BALARA

Olarak Semahlar, Alevilik Aratrmalar SAD, B.,(2000). Trkiyede Alevi- Bektai-Ahi

KLTR NEDR, KLTRN TANIMLARI SMER, F., (1962). Aaeriler, Ankara

PEKEN, G., (2005). Anadolu Tahtaclarnda

GR sayesinde birleir ve yrr. Bir eserin ritim yaps

TAHTA ZLL DERL FIRINLANMI

Atn Emnalar ise Trk Hak Mzii ve Na-

TRK HALK MZ RTM ALGILARI

A) VURMALI ALGILAR B) ARPMALI ALGILAR

SES ETM THM ASD

TEMEL YILMAZ, Kerem

TEMEL M.Hurit Ungay - Trk

SONU VE NERLER sisteminin halen arlkl olarak kullanld

yerelden ulusala ulusaldan evrensele aktarabil- Bu kaynaklar incelendiinde; Hseyin Tehraniye

UZUN, M.O., (2011). Mey Metodu, Dinar http://ebys.ege.edu.tr/ogrenci/ebp/organizasyon.

ZMEN A.-BURUBATUR M., (2012). *alg Yapm Blm Ders erikleri

http://obs.aku.edu.tr/oibs/bologna/dersler.aspx 5) stanbul Teknik niversitesi Trk Musikisi

4) Dicle niversitesi Devlet Konservatuvar Trk http://www.sis.itu.edu.tr/tr/dersplan/index.

Giri ile sem yapan niversite rencileriyle birebir

Konyada yaplan ilk ihtifaller10 konusunda baz

10 htifal: Byk bir kalabalk nnde yaplan anma

Fotoraf No: 2 :1960L Yllarda Sekler Meknlarda Yaplan Sem Treni.

Fotoraf No: 3 :2 Haziran 1967 Tarihinde Antalya Festivaline Katlan Afyonkarahisar

19701999 yllar arasnda Afyonkarahisarda Trk Tasavvuf Musikini Aratrma Merkezi

Afyonkarahisarn yllar sonra kendi iinden

2002 ylndan itibaren Afyonkarahisarda sem

Sem Gsterisi kendilerini dier insanlarn elence, kutlama vb

lelerde yaplmaktadr. Kna gecelerinde de sema Gnmzde mtedeyyin, dindar ya da muhafazakr

Ebru Gnde ve Alian konserleriyle devam

Tm Trkiyede olduu gibi Afyonkarahisarda da

Semnn gsteri olarak sergilendii yerler tabi

Geleneine baktmzda sem renme srecinin

Mevlev sems popler kltrn iinde yerini