Elen Guliyev

Adan Zye
FOREX
analizler uygulamalar stratejiler

I
SK
YAYINLARI

BA
2.
 99

FNANS PYASALARI
KYE AYRILIR

1. Sermaye (Fon) Piyasalar

Hisse senetleri
Bono senetleri
irket ve hazine tahvilleri

Hisse senedi yatrmn cazip klan nedenler:

Hisseden alnan kr paylar
irket ynetimine katlm imkn
Speklatif kazan frsatlar

2. Para Piyasalar
Uluslararas Bankaclk Ana Kote Dviz Kuru Fiyatlar (Forex)
Repo-ters repo ilemleri

Forex ilemlerini cazip klan nedenler:

5/24 piyasa eriimi
Elektronik ilem platformu
ift ynl ilem imkn
Kaldral avantaj ile kk teminatlarla yksek hacimli ilem yapma frsat
Dk maliyet

www.investaz.com.tr
 99

FOREX PYASASI
FX Piyasas; (Foreign Exchange Market veya Forex) bankalardan arac kurumlara, finans kurulularndan
bireysel yatrmclara kadar piyasadaki birok katlmc tarafndan nceden belirlenmi artlarda (fiyat,
zaman, hacim) gerekletirilen dviz alm-satm ilemlerinin toplamn ifade eder. FX piyasasnn genel
katlmclar arasnda zel bankalar, merkez bankalar, dviz borsalar, uluslararas ticaret yapan irketler
ve yatrm fonlar bulunur.

Forex piyasasnda gerekletirilen ilemlerde en ok kullanlan para birimlerinin banda ABD Dolar
(USD), Euro (EUR), Japon Yeni (JPY), svire Frang (CHF) ve ngiliz Sterlini (GBP) gelmektedir.

1998 ylnda 1.982 trilyon ABD Dolarna ulaan kresel dviz alm-satm ilemleri, yani Forex piyasasnn
gnlk ilem hacmi gnmzde 4 trilyon dolara kadar kmtr. En byk ilem hacimleri ngiltere,
ABD ve Almanya piyasalarnda gereklemektedir. Toplam ilemlerin %70i ABD Dolar ile yaplmak-
tadr. Gnmzde toplam FX ilemlerinin %11i elektronik ortamda verilen arac kurum hizmetleriyle
gerekletirilmektedir.

Forex, 4 blgesel piyasay birletirir; Asya, Avrupa, Amerika ve Avustralya. FX ilemleri hafta ii her i
gn, gnn 24 saati boyunca gerekletirilir. Farkl saat dilimlerindeki blgelerde ilem yapan
yatrmclar sayesinde, FX piyasas emirlerini gerekletirmeye hazr yatrmclar her zaman bulunur.
Forex piyasasnda nispeten dk hacim sadece gece saat 24.00 ve 04.00 arasnda grlr.
Bu durgunluk akam TS (Trkiye saati ile) saat 24.00te New York borsasnda seansn kapan ve TS
04.00ten itibaren Tokyo borsasnda ilemlerin balamasyla ilgilidir

FX piyasas katlmclar; merkez bankalar, dviz borsalar, yatrm fonlar, uluslararas ticaret irketleri,
arac kurumlar ve zel ahslardr.

Forex piyasas karakteristii yznden hem piyasaya yeni giren, hem de profesyonel yatrmclar iin
caziptir.

Forex likit bir piyasadr. Piyasada gnlk toplam ilem hacmi ok byktr ve bu sayede ykl hacim-
lerde ilem yapabilirsiniz.

Forex tm yatrmclarn katlabilecei bir piyasadr. Bu piyasada gnn 24 saati boyunca istediiniz
zaman ilem yapabilirsiniz ve piyasada oluan herhangi bir gelimeye hemen tepki gstermek zorunda
deilsiniz.

Piyasaya online katlabilir ve hesabnz ynetebilirsiniz. FX piyasalarnda ilemler internet zerinden

bilgisayar, telefon ve tablet kullanlarak gerekletirilebilir. FX ilemleri gelecee ynelik belirli bir vade
ve fiyat zerinden gerekletirilebilir, bu da Forex katlmclarna ilemlerini nceden planlayabilme
imkn verir.

Uygun yatrm miktaryla ilem yaplr. Forex piyasasnda kaldra kullanarak yatrdnz anapara
miktarndan birka kat byk hacimde ilemler gerekletirebilirsiniz. stelik bu ilemlerin size tek
maliyeti dviz kurunun al/sat fiyatlar arasndaki fark olacaktr.

www.investaz.com.tr
Dviz fiyatlar her yerde ayndr. Piyasann yksek likidite zellii sayesinde ayn anda dnyann farkl
yerlerinde FX ilemleri tek fiyatla gerekletirilir. Halbuki vadeli ilem (futures) borsalar ve buna benzer
birok piyasada ayn fiyatla sadece snrl miktarlarda alm-satm yapabilirsiniz.

Fiyat hareketleri tahmin edilebilir. Dviz fiyatlarndaki deiimler zaman iinde belirli bir trend izer
ve bu trend deiimlerini istenilen zaman aralklarnda inceleyebilirsiniz. Her dviz kurunu farkl faktrl-
er etkiler, bu yzden her dviz grafii kendine zel bir izgi izler. Bundan yararlanarak, yatrmclar, farkl
dviz kurlarnn fiyat deiimine gre kr etme frsat yakalayabilirler.

Deutsche Bank, Barclays Bank, Union Bank of Switzerland, City Bank, Chase Manhattan Bank, Standard
Chartered Bank gibi dev bankalar bu piyasada milyarlarca dolarlk ilemler gerekletirir. Spot piyasa
ilemleri dorudan dviz alm-satm ilemleridir ve bu eit ilemlerde teslimat (valr) tarihi ilemin
yapld tarihten bir sonraki igndr. 1998 yl verilerine gre Forexte gerekletirilen tm FX ilem-
lerinin %40 spot piyasalarda hayata geirilmitir.

Bankalar arasnda FX ilemleri genel olarak byk hacimlerle yaplr. Ama daha az yatrm imknna
sahip Forex katlmclar da kaldra etkisini kullanarak FX piyasasndaki frsatlardan yararlanabilir.
Kaldral ilem imknyla hizmet veren arac kurum mteriden FX ilemlerinin teminat olarak belli
miktarda yatrm yapmalarn ister ve bunun karlnda mteri yatrm miktarndan 40-50 hatta bazen
100 kat daha fazla hacimlerde ilem gerekletirme frsat yakalar. Bu eit ilemlerde tm risk mteri-
nin yatrd parayla karlanr, dolaysyla mterinin ileme yatrd para, arac kurumun kaldra ilemi
iin sigorta teminatdr.

FX piyasalaryla ilgili piyasa takip platformlar; Reuters, Dow Jones, CQG, Bloomberg, Tenfore vb. haber
ajanslardr.

www.investaz.com.tr
 99

KALDIRALI LEM
Arac kurumlarn araclk faaliyetleri sayesinde kk ve orta hacimde yatrma sahip olanlarn da Forex
piyasasna katlabilmesi mmkn olmutur. Dnyann birok yerinden 2-3 bin dolarlk yatrmla girilen
FX piyasasnda arac kurumlarn araclyla bu miktarn birka kat hacminde ilem yaplabilir.

rnein: 10.000 dolarlk yatrm miktarna uygulanan 1:100lk kaldra oran 1 milyon dolara kadar
ilem yapma imkn tanr. Dier bir ifadeyle, mteri toplam ilem hacminin sadece %1i ile FX ilemini
gerekletirebilir. Arac kurumlarn araclk faaliyetleri kapsamnda kaldra eklenerek gerekletirilen
FX ilemleri kaldral ilem (margin trading) olarak adlandrlr.

Kaldral ilem; arac kurumlarn uygulad ve mterinin FX ilemi iin verdii emirlere uygun ekilde
gerekletirilen ilemlerde oluabilecek herhangi bir risk ihtimalini karlamay amalar. Bu sistem, olas
risklere kar teminat olarak tutulan ana yatrm miktarnn kimi zaman 20, kimi zaman 100 kat kadar
yksek hacimde ilem yaplmasna imkn tanr.

Mteri kaldra kullanarak yatrd teminat sayesinde hesapta bulunan miktarn zerinde ilem yapa-
bilme hakk kazanr. Arac kurumla szleme imzaladktan sonra mteri kaldra kullanarak ilem yapa-
bilir.

Mterinin yapt ilemlerden doabilecek zarara kar arac kurum mteri hesabndan bir miktar
paray teminat olarak ayrr. Teminat olarak ayrlan para miktar mteriye sunulan kaldra oranna ve
yaplan ilem hacmine baldr.

rnein: Mteri 500.000 dolarlk FX ilemi yapmay dnyorsa 1:100 kaldra kullanarak FX hesabn
da ilem teminat olarak sadece 500.000/100 = 5000 dolar ayrmaldr. Eer mteri 1:50 kaldra
kullanyorsa o zaman FX hesabnda ilem teminat olarak 500.000/50 = 10.000 dolar ayrmaldr.

Dviz alm-satm sonucunda mteri zarara urarsa toplam zarar mterinin teminat olarak ayrd
miktardan der. Tersine, ilemden kr salanmsa toplam kr mterinin hesabna geer.

Kaldral ilem sisteminin nemli artlarndan biri zarar eden pozisyonlar zamannda kapatabilmektir.
FX piyasasnda herhangi bir para biriminin dier para birimleri karsnda fiyatn %2den fazla kaybet-
mesi nadiren grlr. Bu nedenle eer ilemler analiz edilerek yaplrsa, yatrm miktarnn tamamndan
zarar edilmesi pratik olarak mmkn deildir.

Yaplan ilemlerden oluabilecek zarar mterinin hesap miktarn ayorsa, arac kurum mteriye ek
uyar yapmadan pozisyonu zararda olsa bile kapatabilir.

FX piyasasnda uygulanan kaldral ilem sistemi hem byk yatrmclar, hem de kk yatrm
miktaryla alanlar iin cazip artlar salar. Dier finans piyasalarnda yatrm frsatlar bu kadar kolay
deildir.

rnein: ABD Hazine Tahvilleri ok gvenli ve sabit kazan salayan (yllk ortalama %3) bir yatrm
arac olmasna ramen bu piyasada yatrm yapabilmek iin ok yksek bir alt snr belirlenmitir ve
yatrmn uzun vadeli planlanmas gerekir. irketlere ait hisse senetlerine yaplan yatrmlarn

www.investaz.com.tr
kr oran da bu irketlerin yllk bilanolar ve dier yatrmclarn bu irketlerin hisse senetlerine gster
dii taleple balantldr. FX piyasasndaysa yukarda anlattmz kstlamalar yoktur. Dolaysyla herkes
dnyann her yerinden piyasaya katlabilir, dviz fiyat hareketleri tahminlerine gre serbest olarak
alm-satm yapabilir ve en nemlisi ilem hacminin sadece %1-3 hacminde paray hesabnda teminat
olarak ayrabilir.

www.investaz.com.tr
 99

DVZ KURLARI
Dviz kuru iki lkenin para birimlerinin birbirlerine kar deerlerini ifade eder. Herhangi bir dviz
trnn fiyat, o dvize olan arz ve talep seviyesine uygun olarak serbest ekilde veya sz konusu
dvizin ait olduu lkenin merkez bankasnn piyasadan para satn alarak ya da yine piyasaya para
satarak yapt mdahaleler erevesinde belirlenebilir.

Uluslararas piyasalarda her para biriminin genel kabul grm bir sembol vardr. Baz para birimleri-
nin sembolleri aada belirtilmitir:

Bu sembollerden yola karak her dviz kurunun ayrca bir sembol oluur. Her dviz kuru sembol
6 karakter ierir. lk karakter dviz iftinin birini, dier karakter dviz iftinin dierini ifade eder.
rnein Euronun Amerikan Dolarna oran EUR/USD (veya EURUSD) olarak adlandrlr.

Forexin Temel Kavramlar

FX ilemlerinde ayr ayr dviz kurlarna fiyat veren ve bu dviz kurlaryla ilem yapan piyasa katlmcs-
na piyasa yapc (market maker) denir. Dnya bankalarnn yaklak %20si piyasa ilemlerinde piyasa
yapc rol stlenmitir. Finansal piyasalarda gerekletirilen toplam ilemlerin yaklak %60 bu banka-
lar gibi piyasa yapclar tarafndan gerekletirilmektedir.
Ticari ilemlerini dvizin piyasada belirlenen deeri zerinden gerekletiren katlmclara piyasa
kullancs (market user) denir.

Dviz kuru ve bununla ilgili fiyat yazm yledir:

USD/CHF = 1.3450/60 (veya 1.3450 - 1.3460)

Bu tr yazmlar svire Frang karlnda ABD Dolarn 1.3460 fiyatyla alabileceinizi ve 1.3450 fiyatyla
satabileceinizi ifade eder. Ayn ekilde piyasa deyiminde 1.3450 deeri Sat (Bid), 1.3460 deeri Al
(Ask) fiyat olarak adlandrlr. Pip deeri dviz fiyatnda grlen en kk deiim orandr.

rnein: Dviz fiyatnn 1.3450den 1.3455e ykselii 5 piplik bir deiimi ifade eder.

Ancak baz uygulamalarda noktadan sonra 4 deil 5 basamak bulunur. Bu durumlarda 5. basamak tik,
point veya puan isimlerini alr.

www.investaz.com.tr
 rnein: Dviz fiyatnn 1.34528den 1.34572ye ykselii puan cinsinden 44 puan, pip cinsinden ise
4.4 piplik bir ykselii ifade eder.

Spread alm ve satm fiyatlar arasndaki farktr: 1.3460 - 1.3450 = 10 pip.

FX ilemlerinde standart banka spreadi 5 pipten 10 pipe kadar deiebilir.

Big Figure (Byk Rakam) fiyatlarn 100 piplik deiimidir.

rnein: 1.3460tan 1.3560a vs.

Hedge (Korunma) farkl dviz kurlaryla pozisyon alarak zarar risklerinden korunma sistemidir.

Trkiyede Forexin Geliimi:

Yakn tarihimizin yksek enflasyon dnemlerinde hane halklar olarak, TLnin hzl deer kayplarna
kar gelirlerimizi ve tasarruflarmz korumak iin altn ve dvize youn ilgi gsterdik. Fiziki ve
kaldrasz olarak gerekletirdiimiz altn ve dviz ilemlerinin FX olarak adlandrldn belki de ou-
muz bilmiyorduk. Ancak enerji, zaman, yksek maliyet ve saklama kusurlarna ramen FX ilemleri
sosyo-ekonomik kimliimizde nemli bir yer edindi.

zellikle 21. yzylda hzla artan teknolojik gelimelere paralel olarak finansal enstrman olan FX ile
tantk. lk zamanlar snrl talep gren FX piyasas, ksa zamanda politika yapclarn kaytsz kalamaya-
ca ciddi rakamlara ulat. Bylece 31.08.2011 tarihinde FX piyasas Sermaye Piyasas Kurulunun (SPK)
dzenleme ve denetleme yetkisiyle baz standart kriterlere baland. Yatrmclarn teminatlar ise
Takasbank gvencesine alnd. 2011den itibaren FX hizmeti yalnzca SPK lisansl arac kurumlarda
alan SPK lisansna sahip personelle verilmektedir. 2014 Ocak ay itibaryla Trkiyede FX piyasas ilem
hacmi 250 milyar Dolar tutarna yaklamtr.

www.investaz.com.tr
 99

ANALZ YNTEMLER
Analiz yntemleri Temel Analiz ve Teknik Analiz olarak iki ana balk altnda incelenebilir.

Temel analiz FX piyasasn etkileyen ekonomik ve siyasi faktrlerin analizini ifade eder. Bu tr faktrlere
ABD Merkez Bankasnn (FED) izledii para politikasn, ABD Ticaret Bakanl tarafndan srekli yaym-
lanmakta olan makroekonomik gstergeleri ve raporlar, politika yapclarnn ve dier yetkililerin
aklamalarn rnek gsterebiliriz. Temel analizin genel amac makroekonomik faktrler ve bu
faktrlerin dviz fiyatlarna etkisini analiz ve tahmin edebilmektir. Temel analiz yaptnzda dnyadaki
ekonomik ve siyasi olaylar gndeminizde olur.

Teknik analiz gemiteki fiyat deiimlerini inceleyerek mevcut piyasa durumunu analiz etme
yntemidir. Teknik analizin ana arac belli zaman periyodlarnda fiyat hareketlerini yanstan grafiklerdir.
Teknik analiz; iinde bulunulan zamanda piyasadaki hareketleri daha doru deerlendirmeye ve birok
gstergeye dayanarak gelecekteki fiyat hareketlerinin ynn tahmin etmeye imkn verir. Teknik
analiz genel olarak aadaki varsaym zerinde kurulmutur:

Pratikte tm piyasa analiz yntemleri ayn temellere dayanr. Her analiz ynteminin genel amac fiyat
deiiminin zelliini aratrmaktr.

www.investaz.com.tr
 99

TEMEL ANALZ
Forex piyasasnda baarl ilem yapmak istiyorsanz uluslararas finans piyasalarnn durumu, mevcut
fiyat eilimleri, dviz fiyatlar deiimini etkileyen makroekonomik gstergelerin karakteristii
konusunda bilgili olmanz gerekir. Deiik etkenler dviz fiyat hareketlerini her ne kadar etkilese de
sonuta fiyat temel faktrler, dolaysyla lkenin ekonomik durum gstergeleri belirler. eitli ekono-
mik teoriler bu tr temel faktrleri, ekonomik kalknma veya kriz dnemlerine gre bu faktrlerin dviz
fiyatlarna etkisini aratrr. Finansal piyasalarla ilgili gerek zamanl bilgi veren Bloomberg ya da Reuters
gibi haber ajanslar ise, dviz piyasalarnn aktif katlmc lkelerinin ekonomik durumlarna ilikin
gstergelerini yaymlar.

Temel ekonomik verileri yorumlayarak, para birimlerinin veya paritelerin gelecekteki hareketlerini
nceden tahmin edebilmek temel analizin ana becerisidir. FX fiyat hareketlerinin dier analiz yntemi-
yse sadece fiyat grafikleri ve bunlarla ilgili farkl matematik indikatrlerin analizini ifade eder.
lkenin ekonomik durumuyla ilgili aadaki gstergeler FX fiyatlarn etkiler:

Ekonomik durum gstergeleri (Gayri Safi Yurtii Hasla, sanayi retimi hacmi vs.)
Cari ilemler dengesi ve yabanc hammadde ihtiyalar
piyasada toplam para miktarnn art hz
Enflasyon oran ve gelecekte enflasyon artyla ilgili tahmin edilen oranlar
Faiz oranlar
Cari demeler dengesi ve lke parasna uluslararas gven seviyesi
FX piyasalarnda speklatif ilem hacimleri
Dier uluslararas finans piyasalarndaki gelimeler

rnein: Hisse senedi (fon) piyasalar, mal veya emtia piyasalar vs.

FX ilemlerinin en nemli ve zor taraf piyasada dviz fiyat trendini etkileyen faktrlerin analizidir. FX
fiyatlarnda oluan ani art ve dler ksa zamanda byk gelir kazanma frsat verdii gibi byk
lde zarara da yol aabilir. Bu yzden piyasada fiyat hareketi ynnn doru ekilde belirlenmesi,
olaylarn doru deerlendirilmesi ve tm bunlarn yan sra ihtimal ve beklentilerin tarafsz ekilde
analiz edilmesi ok nemlidir. FX yatrmlarnz ancak o zaman baarl olabilir. FX piyasasn hem
tmyle, hem de ayr ayr FX fiyat hareketlerini zel olarak etkileyebilen ok sayda etken vardr.

Temel analiz sayesinde, mali ve ekonomik olaylara ilikin eitli haberler, ayr ayr lke veya blgelerin
ekonomik hayatnda yaanan deiimler renilir ve bu deiimlerin FX fiyatlarna etkisi tahmin edilir.
FX fiyat hareketlerinin analizinde dnya finans piyasalarnn mevcut durumu, piyasa yapc irketlerin
faaliyetleri, devletin yrtt ekonomik siyaset, siyasi deiimler, gelecee ynelik ihtimal ve yorum-
larn analizi byk nem tar. Temel analiz piyasa analizinin en nemli ve zor blmdr. nk farkl
temel faktrler fiyatlar farkl zamanda farkl ekilde etkiler, bazen ok nemli bir temel faktr piyasaya
etki etmeyebilir. Temel analiz yaparken, lkeleraras ilikileri karakterize eden dviz kur deiimleri,
dviz eitlerinin gemi fiyat deiimleri renilmeli, ekonomik nlemlerin neticeleri incelenmeli ve
ilk bakta birbiriyle asla ilgisi olmayan olaylarn karlkl etki ihtimalleri aratrlmaldr. Doru ekilde
temel analiz iin sadece bilgi yetmez, tecrbe de byk nem tar.

Piyasa hareketlerini etkileyen temel faktrler iki adan analiz edilir:

Resmi faiz oranlarna etkisi

lkenin ekonomik geliimine etkisi

www.investaz.com.tr
 99

FOREX ETKLEYEN
TEMEL FAKTRLER
FX piyasalarnda fiyat hareketlerini etkileyen temel faktrler genel olarak drt gruba ayrlr:

1. Ekonomi
2. Siyaset
3. Tahmin ve aklamalar
4. ngrlemeyen ani gelimeler

Olaslna gre haberler iki gruba ayrlr:

Tesadfi ve beklenmedik haberler - ou zaman siyasi ve doal afetlerle ilgili haberlerdir (siyasi
dengesizlik, savalar, doal afetler,) nadiren ekonomik deiimlerle ilgili olabilir.

htimal verilen ve beklenilen haberler - ou zaman ekonomik haberlerdir, nadiren siyasi

deiimlerle ilgili olabilir.

Ekonomik faktrler ve bunlarn FX piyasasna etkisi: Her dvizin deeri bu dvizin yerel para birimi
olarak kullanld lkenin ekonomik durumuyla ilgilidir ve baz ekonomik nlemler alnarak dviz fiyat
belli dzeyde tutulabilir.

FX piyasalarna etkisi asndan ekonomik faktrler aadaki gruplara ayrlr:

lkenin ekonomik durumuyla ilgili bilgiler

Ticari anlamalar
Merkez bankalarnn toplantlar
Para-kredi siyasetindeki deimeler
G7 lkeleri veya dier bu tip lkeler grubu toplantlar
Merkez bankas bakanlar ya da szcleri, devlet adamlar, nl speklatr ya da yorumcularn
piyasann gidiatna ilikin aklamalar, uygulanan ekonomik programda veya lkenin ekono
mik durumunda oluan deiimler ve bununla ilgili tahminler
Piyasaya yaplan parasal mdahaleler
dnyasndaki engeller
Speklatif ilemler

www.investaz.com.tr
 99

MERKEZ BANKALARI VE
PYASA ETKLER
Merkez bankalar lkelerde politika yapc bir kurum olarak para politikasna dair hedefleri oluturan ve
bu hedeflere ulamak iin uygun politika aralarn kullanmaya yetkili kurululardr.

Merkez bankalar ekonomiye para arz ve ak piyasa ilemleriyle mdahale ederek hedefler iin opti-
mal politikay uygular ve fiyat istikrarn oluturur.

Para politikas en genel ifadeyle genilemeci para politikas ve daraltc para politikas olarak ifade
edilir. Genilemeci politikalar para arznn artrlmas ve/veya faizlerin drlmesi ile borlanma mali-
yetlerini ve yatrm maliyetlerini azaltarak ekonominin snmasn hedefler. Daraltc politikalar ise para
arznn kslmas ve/veya faizlerin ykseltilmesi ile borlanma ve yatrm maliyetlerini ykselterek fazla
snm ekonominin soumasn hedefler. Ekonominin snmas daha ok enflasyona, soumas ise
deflasyona atfta bulunan ifadelerdir. Ancak gncel uygulanan para politikas aralar daha eitlidir ve
her politika aracnda yaplan deiiklik piyasalar farkl ekillerde ve farkl ynde etkiler.

www.investaz.com.tr
 99

TEKNK ANALZ
Teknik Analizin Temeli
Teknik analiz ekonomik aratrmalara deil, matematik hesaplamalara dayanarak gelecek fiyat deiim-
lerini tahmin etme yntemidir. lk olarak bu yntem hisse senedi ve vadeli ilem borsalarnda krl ilem
stratejileri gelitirmek amacyla yaplan aratrmalara yardmc yntem olarak dnlmtr. Teknik
analizi bir btn olarak oluturan ayr ayr analiz metodlar deiik zamanlarda retilmi ve 1970lerde
ortak felsefe, aksiyom ve prensiplere dayanarak ayn teoride toplanmtr.

Teknik analiz gemiteki fiyat deiimlerini yanstan grafiklere dayanarak gelecek fiyat hareketlerini
tahmin etme yntemidir.

Fiyat hareketleri piyasay etkileyebilecek tm ekonomik, siyasi, psikolojik ve dier faktrleri

dikkate alr.

Pratik uygulamada teknik analiz yaparken unlara dikkat edilir:

1. Fiyat hareketleri piyasay etkileyebilecek tm faktrleri dikkate alr. Fiyat deiimlerini etkileyebi
lecek tm faktrler (ekonomik, siyasi, psikolojik) daha nceden dikkate alnm ve fiyat grafiklerine
yansmtr. Baka bir deyile, fiyat, piyasay etkileyebilecek tm faktrleri yanstan gstergedir.

2. Fiyatlar her zaman belli ynde deiir. Bu tez tm teknik analiz yntemlerinin oluturulmasnda
byk nem tar. Teknik analizin ana amac ilemlerde kr etme maksadyla gelecekteki fiyat
deiimlerinin (piyasa eilimi veya trend) ynn nceden tahmin edebilmektir.

Teknik analiz yaklamnn temelinde Dow Teorisi yer alr. Bu teoriye gre fiyat deiimleri piyasa
da eit eilim oluturabilir. Art eilimi olduu zaman fiyat deiimlerindeki bir sonraki zirve
ve dip noktalar ncekine gre daha yksekte gerekleir. D eiliminde ise fiyat deiimlerinin
bir sonraki zirve ve dip noktalar ncekine gre daha aadadr. Piyasa eilimi (trend) kavramnn
bu ekilde belirlenmesi teknik analiz yaparken byk nem tar. eit ana eilim (trend) vardr
art (boasal bull) eilimi (fiyat deiimleri art ynndedir), d (aysal bear) eilimi (fiyat
deiimleri d ynndedir) ve yatay eilim (fiyat deiimleri neredeyse ayn dzeyi korur). Her
eilim dneminde de fiyatlar sadece tek ynde deimez. Dolaysyla, ana eilime daha ksa
vadede baklrsa belli bir ynde ok sayda fiyat art ve d grlebilir.

3. Gemi kendini yeniler. Piyasada oluan hareketlerin ve teknik analizin insan psikolojisiyle yakn
ilikisi vardr. Neredeyse bir yzyldan bu yana incelenen fiyat grafikleri, grafikler zerinde belli
formasyonlarn ortaya ktn gstermektedir. Oluan bu formasyonlar, piyasann ay ya da
boa psikolojisini ortaya koyar. Gemite iyi sonular veren bu formasyonlarn gelecekte de iyi
sonular verecei kabul edilir. nk bu formasyonlar aslnda, hi deimeme eiliminde olan
insan psikolojisinden kaynaklanr. Gelecein anlalmasnn anahtar gemii incelemekten geer.
Gelecek gemiin yinelenmesidir.

www.investaz.com.tr
 Teknik analizle gelecek piyasa durumunun tahmini, piyasa katlmclarnn ilem stratejileri
gelitirmesinde nemli yer tutar. Teknik analiz zerinden oluturulan tahminlere dayanarak ileme
balama zaman ve yaplacak ilem hacmi dorultusunda kararlar alnr.

Fiyat deiimlerinin tahmini FX piyasas yatrmclarnn ilem ncesi salam yatrm kararlar
almalarna yardm eder.
(C. Morphy)

Temel ve teknik analiz yntemlerinin doru ekilde kullanm, piyasa katlmcsnn gelecek fiyat
deiimi ynn gvenilir ekilde tahmin etmesine, taktik beceri ve disiplinse efektif ilem kararlar
almasna yardm eder.

Aksi ynde kesin bir dn sinyali meydana gelmedii srece, piyasa eilimini korur. Piyasada fiyat
deiimine neden olan faktrler etkisini korumaya alr. Mevcut eilim sonunu belirlemek bir hayli
zordur. Ama fiyat grafiinde diren ve destek seviyelerinin belirlenmesi, trend izgisinin ortalama
gstergesinin analizi, eilim sonunu tahmin etmeye yardm edebilir.

www.investaz.com.tr
 99

GRAFK ANALZ YNTEM

Fiyat Deiiminin Ana Kural
1. Piyasada mevcut trend byk ihtimalle hareketine devam eder.
2. Trendi oluturan etkenler zayflamad srece fiyat hareketleri ayn yne devam eder.

Genel Fiyat Grafii eitleri

izgisel Grafikler:
izgisel grafiklerde sadece belirli zaman aralklarndaki kapan fiyatlar gsterilir. Ksa vadeli dnemle-
rde gerekleen hareketleri izlemek amacyla kullanlmas tavsiye edilir.

ubuk Grafikler:
ubuk grafiinde (barlar) fiyat hareketlenmelerinin belli zaman periyodu iindeki en yksek (maksi-
mum) ve en dk (minimum) deeri ile seilen zaman diliminin al fiyat (ubuun sol tarafndaki
yatay izgi) ve se zaman diliminin kapan fiyat (sa taraftaki yatay izgi) gsterilir. Be dakikalk ve
daha uzun vadeli dnemlerde gerekleen hareketlerin izlenmesi iin tavsiye edilir.

www.investaz.com.tr
Mum Grafikler:

ubuk grafiklerine benzer.

Hacim Grafikler:

www.investaz.com.tr
 99

GRAFK ETLER
Fiyat deiimlerinin en basit analiz yntemi grafik analiz yntemidir. Birka eit fiyat grafii vardr. Tm
fiyat grafiklerinin ortak zellii dikey eksende fiyat deiimlerinin, yatay eksendeyse zamann gster-
ilmesidir.

Grafik eitleri
Anlk Grafik (Tick Bar):

Anlk grafikte fiyat deiimlerinin her yeni kota deeri grlr. Dier fiyat grafiklerinden farkl olarak bu
grafiklerde zaman deikeni yoktur. Anlk grafikte her yeni fiyat deiimi dikey eksen boyunca aa ve
yukar izgiler eklinde ifade edilir. Aktif piyasalarda belirli zaman dilimlerinde daha ok sayda fiyat
deiim izgileri grlr. Durgun piyasalarda ise bunun tam tersi olarak daha az sayda deiim izgisi
grlr.

izgisel Grafikler (Line Chart):

izgisel grafikler bir zaman diliminde gerekleen kapan fiyatlarn gsterir. Basit bir yapya sahip
olduu iin daha ok uzun vadeli eilimleri gstermeye yarar ve ksa vadeli analizlerde pek kullanlmaz.
Mesela, izgi grafikleri belli bir zaman dilimi iindeki aa ve yukar ynl fiyat oynamalarn yanstmaz
ve bu yzden ksa vadeli analizlerde yetersiz kalabilir. izgi grafikleri ou zaman yardmc indikatr
gstergeleri izimleri iin kullanlr.

www.investaz.com.tr
ubuk Grafikleri (Bar Chart):

Piyasa katlmclarnn en sk kulland grafik analiz aracdr. ubuk grafikleri belli bir zaman diliminde
oluan tm fiyat deiim zelliklerini yanstr.

Zaman dilimindeki fiyatlarn deiim zelliini daha ayrntl yanstmasna ramen ubuk grafiklerinin
yetersiz kald noktalar da vardr. Mesela, ubuun yanstt belirli bir zaman diliminde baz fiyatlar
ubuk zerindeki fiyat aralnn dnda gereklemi olabilir. Ya da piyasada toplam ilem hacmi
ubuun olutuu sre iinde deiebilir. Bunlar da dikkate alnrsa her bir zaman dilimine uygun
ubuk zel kalnla sahip olmaldr ama bu tarz ekillendirmeler fiyat grafiini ok karmak hale getire-
bilir ve analizi zorlatrr.

Mum Grafikleri (Candle Stick):

Bu grafik tr ubuk grafiine benzer. Grafik iziminde kapan fiyat, al fiyatndan daha bykse
mumun ii bo, kapan fiyat al fiyatndan veya bir nceki gnn kapan fiyatndan daha kkse,
mumun ii dolu olarak resmedilir.

www.investaz.com.tr
Diren ve Destek izgileri:

Fiyat deiimlerinin kramad tavan noktalarndan izilen izgi, trendin diren izgisi (resistance - res)
olarak adlandrlr. Fiyat deiimlerinin kramad taban noktalarndan izilen izgiyse destek trend
izgisi (support - sup) olarak nitelendirilir. ubuk grafiklerinde diren veya destek izgileri ubuun
zirve veya dip noktalarndan izilir. Diren ve destek izgilerinin belirlenmesi alm-satm ilemlerinin
planlanabilmesi, olas fiyat deiim ynnn nceden tahmini ve piyasadaki durumun daha belirgin
ekilde grlebilmesi asndan ok nemlidir.

Trend Kanal:

ki paralel izgiden (diren ve destek) oluan trend kanal fiyatlarn optimum deiim koridorunu
gsterir. Kanal yn piyasada mevcut eilim ynn gsterir. Art eilimi olduu zaman trend kanal
artan yne, d eilimine geildii zaman ise azalan yne doru hareket eder. Fiyat deiimlerinde
belirli bir yn olmad srece trend kanal yatay dzeyde grlr.

www.investaz.com.tr
Trend Dn Formasyonlar:
Piyasalar her zaman izledii yn deitirmeye baladnda bu rnlerin hacimlerinde ve fiyatlarnda
da gzle grlr deiiklikler olumaya balar. Teknik analiz dahilinde bu yn deitirmelere ilikin
doruluu zamanla kabul edilmi grafiklere formasyon denir. Hibir formasyon %100 gvenilir
olmasa da, formasyonlarn bazlar trendin tersine dnn ya da devamn iaret eder. Trend dn
formasyonlar, hem den hem de ykselen trendlerin banda ortaya kar.

kili Zirve ve kili Dip (Double Top):

Omuz-Ba-Omuz (Head & Shoulders):

Trendin aksi yne dndn gsterir, ykselen veya alalan trendlerin sonunda ortaya kabilir.
Boyun izgisinin krlmas mevcut eilime aksi ynde gl eilimin balayaca sinyalini verir. Boyun
izgisi krldktan sonra fiyatlar ounlukla batan boyun izgisine kadar olan mesafe kadar der.

www.investaz.com.tr
Grafik formasyonlarn zellikleri:

D trendlerinde oluan Ters Omuz-Ba-Omuz formasyonu ykseli trendine girileceinin

erken uyarsdr. Formasyonun sa omuz seviyesi sol omuz seviyesine oranla daha yksek
teyse sinyalin gc artar.

Art trendlerinde oluan Omuz-Ba-Omuz formasyonunda sa omuz seviyesi sol omuz sevi
yesine ramen daha aa dzeydeyse d ynnde trend sinyali daha gldr.

lem hacmi Omuz-Ba-Omuz formasyonunun en nemli gstergesidir.

www.investaz.com.tr
 99

MATEMATK
ANALZ YNTEM
Teknik indikatrler - fiyat deiimi veya piyasada ilem hacminin art ve dlerine gre hesaplanan
matematiksel fonksiyonlardr. Teknik indikatrler iki gruba ayrlr:

Eilimi takip eden indikatrler - eilim ynn onaylar.

Osilatrler - bu gstergelere dayanarak trendin iinde dzeltme seviyeleri tahmin edilir.

statistik Gstergeler
statistik gstergeler fiyat deiimi dnemlerinde ar d ve ykseli noktalarn bertaraf eder. Bu
indikatrler standart matematiksel forml ve ihtimaller teorisi kullanlarak hesaplanr.

Hareketli Ortalama (Moving Averages):

zellikleri:
Analiz edilen periyod ne kadar uzunsa o kadar ksa sreli hareketli ortalama seilmelidir. Gnlk
grafiklerde kullanlan ortalama sre 89, haftalk grafiklerdeyse 21 gnden byk olmamaldr.
Sre ne kadar ksa seilirse indikatr o kadar hassas olur ve fiyat deiimlerine o kadar
abuk tepki verir.
Sre ok byk seilmise indikatr ok sayda yanl sinyal verebilir.
Uzun srede hesaplanan hareketli ortalama genel olarak fiyat deiiminin arkasnda kalr.
Yatay trende geildiinde ou zaman uzun sreli indikatr kullanlr.

Hareketli ortalama basit bir yapya sahiptir ve bu nedenle piyasa katlmclarnn sk kulland teknik
aralar arasnda yer alr. Hareketli ortalama bir dviz iftinin belirlenmi sre iindeki fiyat deiimleri-
nin ortalamasn ifade eder.

Hareketli ortalamalar eilimin genel ynn gsterir. Bu indikatrlerin tek eksik taraf fiyat deiimlerini
yakalayamamasdr. Hareketli ortalama aadaki formlle hesaplanr:

www.investaz.com.tr
MA = (Pn + Pn-1 + ... + P1 ) / n

MA : Hareketli Ortalama
P n , P n-1 ,:, P1 : seilen sre iinde kapan fiyat
P1 : son zaman dilimindeki kapan fiyat
n : ortalamann hesapland gn says

Moving MA9 ve MA14 izgilerinin kesimesi mevcut eilimin sona erdiinin erken sinyalidir.

MA1 :9
MA2 : 14
9 v e 14 : zaman periyodlar

Bu indikatrlerin tek eksiklii sistemsel olarak ge sinyal vermeleridir.

Hareketli ortalamalarn stn taraf trend ynn belirleyebilmeleridir. Bunun yan sra indikatr izgisi
trendin destek veya diren izgisi olarak da kullanlabilir. ndikatr izgisi fiyat deiimlerinin ardnca
ilerlemeye balar. Genel olarak iki eit hareketli ortalama kullanlr: ksa sreli ve uzun sreli. Sre ne
kadar byk seilmise ortalama fiyat deiimlerine kar o kadar hassastr, sre ne kadar uzun seilm-
ise ortalama hassasiyeti yine o kadar azdr. Ayn anda iki ve daha ok hareketli ortalama kullanlmas da
uygulanan bir yntemdir.
Fiyatlar ortalamann zerinde veya altnda olduu srece trendin devam edecei ihtimali daha yksek-
tir.

Bolinger Bantlar

ndikatr fiyat deiimi ortalamasnn yan sra belirli bir zaman dilimindeki standart sapmalar da
dikkate alr.

Standart sapma rasgele dalgalanmalarn ortalama izgiden uzaklama lsdr. Bolinger bantlar
izgili bir takmdan oluur: ortalama izgi ve bu izgi kenarlarndan geen alt ve st sapma izgileri.
Bolinger bantlarnn daralmas mevcut trende aksi ynde dzeltme hareketinin grleceinin erken
sinyalini verir. Bolinger bantlar fiyat deiimini saran iki izgiden oluur.

Bolinger bantlarna dayal ilem kararlar yalnzca fiyatlar alt veya st bant krdnda alnr. Fiyat
dalgalanmalar Bolinger bantlar arasnda kalmaya devam ederse piyasann ynne ilikin kesin sinyal
belirlemek mmkn deildir. Fiyatlar bant izgilerini krdnda eilimin gelecekteki yn deiimiyle
ilgili sinyal verir.

www.investaz.com.tr
 99

OSLATRLER
Osilatrler eilimi takip eden indikatrlere gre daha zor bir yapya sahiptir. Osilatr piyasada alclarn
veya satclarn ounlukta olduunu gsteren, iki u deerin arasnda meydana gelen indikatrdr.
Osilatr kullanmnda temel ama mevcut trendin konsolide zamann tahmin edebilmektir. Osilatrler
genel olarak grafik uyumsuzluu durumlarnda doru ilem sinyalleri verirler. Osilatrn deeri st
seviyeye yaklarsa piyasa alclara boulmutur, alt seviyeye yaklarsa piyasa satclara boulmutur.

Osilatrler analiz yaplan zaman dilimindeki fiyat deiimlerini tahmin etmeye yardm eder;
Bir yandan kk fiyat dalgalanmalarn bertaraf etmeye imkn verir ama dier yandan uzun
zaman diliminde trendin izlenmesini zorlatrr.

rnein: Saatlik srede ilem yapld zaman osilatr gstergesinin ksa periyodu olarak 1 saat, uzun
periyodu olarak 1 gn seilir. Bu durumda mevcut fiyatla dier gnlerdeki fiyat seviyesi arasndaki fark
grmek mmkn deildir.

Art ynnde trendlere uyguland zaman osilatr indikatrleri daha etkin olur. Piyasann art
ynn tekzip eden sat sinyalleri ou zaman yanl olur.

Forex Alm-Satm Sinyalleri:

Osilatr analizlerinden yararlanmann muhtemelen en deerli yolu uyumsuzluklar gzlemektir. Art

trendleri olutuunda indikatr izgisi 0 seviyesini yukar doru krarsa al sinyali verir. Bunun tam tersi,
d trendlerinde izgi 0 seviyesini aa doru krarsa sat sinyali verir. Mevcut trende aksi ynde
ilem sinyali, indikatr izgisinin ar alm veya ar satm blgelerinden dnmesidir.

RSI:

RSI (Relative Strength Index) Greceli G Endeksidir. Welles Wilder tarafndan 1978 ylnda gelitir-
ilmitir. Gnmzde piyasa katlmclarnn en sk kulland teknik gstergedir. Bir momentum izgisi-
nin belirlenmesindeki en temel sorun belirli bir zaman dilimindeki baz deerlerde grlen keskin art
ya da dlerdir. Bu keskin hareketler momentum izgisinin ani deiimine neden olabilir. RSI bu
deiimleri en aza indirecek dzletirme ilemini gerekletirir. Konsolide piyasalarda iyi sonu veren
ve en sk kullanlan osilatrlerden biridir.

RSI = 100 - (100/(1 + RS))

RS = AUn/ADn

www.investaz.com.tr
Momentum:

Momentum osilatr analizleri iinde en sk kullanlan gstergedir. Bu indikatr belli zaman diliminde
fiyatlarn deiim hzn ler.

Momentum = c x 100 / n

c : son kapan fiyat

n : gn says

Momentum grafii 100 ekseni etrafnda dalgalanr. ndikatr erisinin 100 seviyesini aadan yukarya
doru kesmesi al ynl eilim, yukardan aaya doru kesmesi ise sat ynl eilim olduunu
gsterir. 120 ve 80 seviyeleri ise ar alm ve ar satm blgelerini temsil eder. Eer indikatr 120 seviye-
sini yukardan aaya kesmise sat, 80 seviyesini aadan yukarya doru kesmise al sinyali verdii
kabul edilir.

MACD - Hareketli Ortalamalarn Uyumu / Uyumsuzluu:

MACD iki farkl hareketli ortalama arasndaki ilikiyi gsteren ve piyasa katlmclarnn sk kulland orta
vadeli indikatrlerdendir. lk olarak Gerald Appel tarafndan kefedilmitir. MACD iki farkl ssel ortala-
ma (EMA) arasndaki farkla hesaplanr ve 0 dzeyi evresinde dalgalanan iki izgiden oluur. MACD
analizi yaplrken standart osilatr analizi yntemleri uygulanr.

Ksa periyodlu ssel ortalama (12 gnlk) deerinden uzun periyodlu ssel ortalama (26 gnlk) deeri
klr ve rasgele fiyat dalgalanmalarnn bertaraf edilmesi amacyla bu forml birka defa tekrar hesap-
lanr:

MACD = EMA (9) [A] ,

A = EMA (12) [i] - EMA(26) [i];
i .................... mevcut fiyat deeri

www.investaz.com.tr
Parabolik izgileri ve Analiz Yntemleri (Parabolik Stop and Reversal):

1976 ylnda Welles Wilder tarafndan oluturulmutur. Stop and Reverse (Dur ve Geri Dn) szckleri-
nin ba harflerinden oluturulan SAR gstergesi ilk balarda bir gstergeden ok alm-satm sistemi
olarak gelitirilmi olmas nedeniyle piyasa oyuncusuna bir pozisyonu kapattnda yeni bir pozisyon
atrtarak srekli ilem yaptrr.

Parabolik indikatr kullanmnda genel ama ana trend ynnde veya piyasalarda dzeltme hare-
ketleri yaand dnemlerde ilem gren pozisyondan en uygun zamanda k noktalarnn belirlen-
mesidir. Gnlk zaman periyodunda pozisyondan kma zaman aadaki formlle hesaplanr:

StopTomorrow = StopToday + AF (EPToday - StopToday)

StopToday : formln uyguland gnn kapan fiyat

StopTomorrow : yarn iin kapan fiyat
EPToday : indikatrn hesapland gnn en yksek ve en dk fiyat seviyeleri
(ekstrem fiyatlar)
AF : hzlanma faktr olarak isimlendirilir. Wilders bu deeri 0.02 olarak
belirlemitir. Bu deer artrlrsa indikatr piyasay daha yakndan, drlrse
daha uzaktan izler. Hzlanma faktr aadaki formlle hesaplanr:

AF = 0.20 + n 0.02

n : baklan dnemde fiyat grafiinde oluan her yeni zirve ve dip noktalar saysdr.

www.investaz.com.tr
Awesome Osilatr

Bu osilatr grafikteki en son 34 ve 5 fiyat ubuunu karlatrarak piyasada mevcut itici gc tayin
eder. Gsterge grafii 0 ekseni etrafnda aa ve yukar doru uzayan yeil ve krmz mum sralamasn-
dan oluur. Yukar ynl seyir piyasada itici gcn giderek arttn, aa ynl seyir ise azaldn
gsterir.

Awesome osilatr genel olarak 3 alm ve 3 sat sinyali verir. Awesome sinyallerinin belirli eilime sahip
piyasalarda daha tutarl sonular verdii grlmektedir. Bu gstergeden daha verimli ekilde yararlan-
mann tek yolu Fractal ve Alligator sinyallerini gzlemektir.

www.investaz.com.tr
 Not: Piyasada sert trendler olutuu zaman osilatr sinyalleri ok dikkatli kullanlmaldr.
Bu dnemlerde indikatr izgisinde oluan yanl sinyaller trendin gleneceine iaret eder.

Trend ykseli ynnde hareket ettiinde osilatr izgisi ou zaman 0 seviyesi zerinde, trend d
ynne girdiinde ise osilatr izgisi ounlukla 0 seviyesi altnda belirlenir.

www.investaz.com.tr
 99

ELLIOT DALGA TEORS

Dalga teorisi, Ralph Nelson Elliotun kitle hareketlerinin tekrar eden dalga formasyonlar incelenerek
ngrlebileceiyle ilgili kefidir. Aratrmalarn hisse senedi piyasas aralar zerine kuran R.N. Elliot
evreni oluturan tm sistemler gibi, piyasa hareketlerinin de doa yasalar dorultusunda ve belirli
snrlar iinde hareket ettiini kabul etmi ve bu aratrmalarna dayanarak Elliot piyasa analizinin rasyo-
nel sistemini gelitirmitir.

Genel Prensipler

Dalga teorisine gre piyasa her ne yapyorsa belli bir nedenle yapmakta ve her geliim kendinden
sonraki deiimleri etkileyebilecek nemli verileri oluturmaktadr. Yatrmc verdii her ilem kararnda
daha nceki ve mevcut ilemlerden etkilenir ve her ilemin kendisi de bir sonraki faaliyeti tevik eder.
Bu tr bir karmak iliki insann doal yapsyla alakaldr. Piyasadaki geliimler belli bir zaman diliminde
belirli bir formasyon oluturur. Bu tr formasyonlarn zamanla tekrarlanabilme zellii gelecek
deiimleri nceden tahmin edebilme frsat verir.

Piyasa kendi zelliklerine sahiptir. Burada deiimler birok kiinin dnd gibi her zaman ayn
ynde olmaz. Geliimler srekli bir ritmi de takip etmez. Ama ayn zamanda fiyat deiimleri her zaman
net bir yapsal dzeni de korur. Bu dzen dalga dzenidir. Dalgalar belli yne sahip hareket formasyon-
lardr. Baka bir deyile, dalgalar evreni oluturan doal yasalar ieren en mkemmel hareket mod-
elleridir.

Be Dalga Modeli

Piyasada her trl fiyat deiimleri sonda 5 dalgadan oluan resim izer. Bu dalgalardan 1, 3, ve 5 raka-
mlaryla iaretlenmi olan ana hareket ynnde geliir. Bu dalgalarn arasna iki aksi hareket dalgas
(countertrend interruptions) girer. Bu dalgalar 2 ve 4 rakamlaryla iaretlenir ve adndan da anlald
gibi ana harekete aksi ynde geliirler. Hareket ve aksi hareket dalgalar birlikte bir dalga formasyonunu
olutururlar.

www.investaz.com.tr
Dalga Biimleri
Her dalga iki ynde geliebilir: hareket (motive) ve dzeltme (corrective). Hareket dalgalar be dalgal,
dzeltme dalgalarysa dalgal formasyonlardr. Hareket dalgalar be dalgal yapya sahiptir ve ana
trend geliimini onaylad iin ykselen dalgalar veya itici dalgalar olarak da adlandrlrlar. Dalga
kuram iindeki 1, 3 ve 5 dalgalar hareket dalgalardr. 2 ve 4 dalgalar trende aksi ynde hareket ederler
ve 1 ve 3 dalgalarn dzelttikleri iin dzeltme dalgalar olarak adlandrlrlar. Be dalga hareketi tama-
mlandktan sonra dalga dzeltme balar. Bu dzeltme dalgalar a, b ve c harfleriyle gsterilirler.

Ana trend ynndeki 5 dalgalk bir hareketi her zaman (A), (B), (C) eklinde 3 dalgalk bir dzeltme
takip edecektir.

Kural: Dzeltme dalgalar 5 dalgal yapya sahip olamazlar. Eer art ynndeki ana trende aksi
ynde 5 dalgal dzeltme grlyorsa kesin olarak syleyebiliriz ki bu 3 dalgal (A) (B) (C) dzeltme
hareketinin ilk formasyonudur. Baka bir ifadeyle, d devam edecektir. Bir sre sonra (B) dalgas
olutuu zaman ksa bir kalk grlebilir, ama 3 dalgal bu formasyon da tamamlandktan sonra
yeniden d balayacaktr. Dzeltme formasyonu iinde 5 dalgal kalk olumusa bu gzlenen
sre iindeki st formasyonun tamamlandna ve piyasann art ynnde yeni eilime girdiine
iarettir. Bu nedenle bahsi geen 5 dalgal kalk yeni eilimin 1. dalgas olabilir.

Dalga zellikleri

1. Dalga:
1. dalgalarn yaklak yars, ana srecin bir parasdr ve ounlukla ok basklanm seviyelerden bir
sramadan baka bir ey deildir. 1. dalgalar 5 dalgann genellikle en ksa olandr. Bu ilk dalgalar bazen
zellikle ana taban formasyonlarndan sonra ortaya karlarsa, ok dinamik olabilirler.

2. Dalga:
2. dalgalar 1. dalgann btnnn kazandrdnn genellikle byk ounluunu ya da tmn geri
alr. ou zaman 2. dalgalar 1. dalgann taban seviyesine ulamadan sona erer.

3. Dalga:
3. dalga, genellikle ana trend ynndeki 5 dalga iinde en uzun ve en dinamik olandr. 1. dalgann
tepesinin geilmesi, klasik gei olarak tanmlanr ve Dow Teorisindeki alm sinyalinin ifadesidir.
Gerekte, btn trend takipisi teknik sistemler, boa piyasasna bu noktadan girerler. Bu dalga srasn-
da genellikle ilem hacmi ok artm olur ve fiyat boluklar daha grlr bir haldedir. 3. dalga hibir
zaman 5 dalgalk hareketin en ksas olamaz. Bu dnemde, temel veriler de iyilemeye balar.

4. Dalga:
4. dalga genellikle kompleks bir modeldir. 4. dalga, 2. dalgada olduu gibi bir dzeltme ya da erteleme
aamasdr fakat yaps ynyle 2. dalgadan ounlukla ayrlr. genler, genellikle 4. dalga srasnda
ortaya kar.

www.investaz.com.tr
 Kural: Elliot analizlerinin nde gelen kurallarndan biri 4. dalga tabannn hibir zaman 1. dalga
tavann rtememesidir.

5. Dalga:
3. dalgaya gre daha az dinamiktir. 5. dalga srasnda birok teknik gsterge fiyat hareketinin gerisinde
kalmaya balar. Muhtemel bir piyasa zirvesinin uyarcs olarak, deiik osilatrlerin negatif uyumsuzluk
gstermeleri de bu dnem iinde grlr.

A Dalgas:
Piyasada A dalgasnn olutuunu gsteren kantlardan en nemlileri ana eilimi dzeltme ynnde 5
dalgal formasyonun ortaya kmas ve dzeltme ynnde ilem hacimlerinin giderek artmasdr.

B Dalgas:
Yeni aa trendden yukarya doru olan hareketler, genellikle dk ilem hacmiyle gerekleirler ve
ounlukla sat yapmak iin son frsat olurlar. Dzeltmenin tipine bal olarak, yukar hareket, nceki
yksek deerleri deneyebilir (ikili bir zirve oluturarak) ya da yeniden geriye dnmeden nce eski
yksek deerlerini bile bazen geebilir.

C Dalgas:
C dalgas, yukar trendin bitmi olduu konusunda geriye ok az kuku brakr. Yine, dzeltme hareketi-
nin tipine bal olarak bilinen her cins satm sinyallerini ortaya karacak ekilde, A dalgasnn tabannn
aalarna doru ilerler. Bazen 4. dalgann ve A dalgasnn tabanndan bir trend izgisi izerek, bize
tandk olan tepedeki bir ba ve omuzlar modelini ortaya karabiliriz.

Dalga Kuramnn en zor yanlarndan biri btnsel evrim iinde piyasann nerede olduunu, dolaysy-
la mevcut fiyat deiimlerinin hangi dalga formasyonunu oluturduunu belirleyebilmektir. ncelikle
piyasada yeni dalga olutuu zaman bunun hangi formasyona ait olduunu belirlemek biraz zordur.
Bunun nedeni formasyon oluumunun belirli fiyat seviyesi veya zaman periyoduna bal olmamasdr.
Dalga formasyonu zaman ve fiyatn ek lde etkiledii bir fonksiyondur. Piyasann hangi formasyon
iine girdii bu formasyonun i ve kenar dalga dizilimlerine gre belirlenir.

Byle bir nispilik gerek piyasa artlarnda dalga teorisi kullanmn matematiksel deil, daha ok
entelektel bir ie evirmektedir. Dalga teorisi uygulamalarnda her zaman btnsel evrim iinde
piyasann bulunduu net dalga formasyonlarn bulmaya gerek yoktur. Doru fiyat tahminleri iin belli
bir zaman dilimindeki dalga formasyonlarn belirleyebilmek yeterlidir.

www.investaz.com.tr
 99

FIBONACCI SAYILARI
Fibonacci Serisi

Ad ortaan en byk matematikileri arasnda geen talyan Leonardo Fibonacci, yaad devirde
kitap yazmtr ve bunlardan en nls Liber Abaccidir (Abaka Hesaplamalar kitab). Kitapta
karlalan bir problemin zmnde gnmzde Fibonacci serisi olarak bilinen 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21,
34, 55, 89, 144 ve sonsuza dek eklinde sralanan rakamlar dizisi kullanmnn olabilirlii anlatlmaktadr.
Bu problem aadaki gibidir:

Drt yan evrili bir yere konulmu bir ift tavann 1 ay sonra yeni bir ift tavan yavrulad, her yeni
iftin erginlemesi iin de 1 ay gerektii varsaylrsa bir yl sonra tavan nfusu kaa ykselir?

Ralph Elliot Doal kanunlar kitabnda sz ettii doadaki hareketlerden ilham aldn, hatta insan
faaliyetlerinin bile buna uygun gelitiini iddia ettii yeni teorinin matematiksel taban olarak 13. yzyl-
da yaam Fibonaccinin rakamsal dizilimini ele alm ve onun erefine bu sralamay Fibonacci
sralamas olarak isimlendirmitir. Fibonacci serisindeki her say kendisinden nce gelen saylarla
matematiksel olarak balantldr.

Seride yer alan her say kendinden nce gelen iki saynn toplam eklinde ilerler.

rnein: 3 + 5 = 8; 5 + 8 = 13 vb.

Seride drdnc olarak yer alan saydan sonra gelen her sayy kendinden sonra gelen sayya blerek
ilerlersek sonu 0,618 rakamna giderek yaklaacaktr.

rnein: 1: 1 = 1; 1: 2 = 0,5; 2: 3 = 0,67; 3: 5 = 0,6; 5: 8 = 0,625; 8: 13 = 0,615; 13: 21 = 0,619 vb.

Dizilim iinde her sayy kendinden nce gelen sayya blerek ilerlersek ulaacamz sonu 1,615
rakamna srekli yaklaacaktr (saylar tersine blersek sonu 0,618 rakamna yaklaacaktr).

rnein: 13: 8 = 1,625; 21: 13 = 1,615; 34: 21 = 1,619

www.investaz.com.tr
Sray geniletirsek oranlama sonucunun 0,618 veya 1,618 saylarna yaklat grlr. Dizilim iindeki
her sayy kendinden 2 rakam nce gelen sayya blerek ilerlersek sonu 2,618, her sayy kendinden
2 rakam sonra gelen sayya blerek ilerlersek sonu 0,382 rakamna giderek yaklaacaktr.

rnein: 13: 34 = 0,382; 34: 13 = 2,615

Fibonacci saylaryla ilgili daha birok ilgin hesaplama vardr. Fibonacci bu say dizilerini aslnda
yeniden kefetmitir. Antik Yunan ve Msrl matematikiler 1,618 ya da 0,618 orann Fibonacciden nce
biliyordu. Oran, altn oran ya da altn ortalama olarak biliniyordu. Bu saylar mzikte, sanatta, mimaride
ve biyolojide kullanlmt. Yunanllar altn ortalamay Parthenon tapnann yapmnda kullanmlard.
Msrllar, altn oran Gize Piramidinin yapmnda kullandlar. Orann zellikleri nl matematiki
Pisagor, filozof Platon ya da dier adyla Eflatun ve Rnesans dneminin en nl sanatlarndan Leon-
ardo da Vinci tarafndan da biliniyordu.

Finansal piyasalarda da Fibonacci dizilimindeki rakamsal oranlamalarn ie yarad grlmektedir. yle

ki, oranlar hem k dalgalarnda hem de dzeltme (corrective) dalgalarnda fiyat hedeflerini bulmaya
yardm eder. lk hareket ardndan gelen dzeltme sonras oluan yeni hareket kendinden nceki hare-
ket dalgasnn 1.618 katna kadar uzayabilir.

Sonu:

Ykseli eilimi 8 dalgadan oluan bir yapdr: 5 hareket ve 3 dzeltme dalgas.

5 dalgann tamamlanmasyla oluan bir evrim bir sonraki daha byk evrimin ilk dalgasdr.
Dzeltme hareketleri her zaman 3 dalgadan oluur.
Basit dzeltmeler 2 gruba blnr: zigzaglar 5-3-5 ve yass (flat) dzeltmeler 3-3-5.
gen formasyonlar genelde 4. dalgada oluur. B dalgasnda da genler grlebilir.
Her dalga kendinden daha byk dereceli dalgalarn bir i parasdr ve ayn ekilde kendisi de
isel yapya sahiptir.
Bazen ana trend ynnde hareket dalgalarndan herhangi biri uzayabilir. Bu olduu zaman
dier iki hareket dalgas da zaman ve uzunluk itibaryla birbirine eit uzunlukta olur.
Elliot Dalga Kuramnn matematik temelini Fibonacci tarafndan kefedilmi say dizisi oluturur.
Eilimi oluturan dalga says Fibonacci dizilimindeki saylarla uyum salar.
Fibonacci oranlar hem hareket hem de dzeltme dalgalarnda fiyat hedeflerini bulmakta
yardmc olur. Dzeltme analizlerinde en ok kullanlan saylar, %61,8 (%62ye yuvarlanr), %38,2
(%38e yuvarlanr) ve %50dir.
Rakamlar dizisine dayanarak syleyebiliriz ki piyasada dalga evrimleri birbirini tamamen ayn
ekilde tekrarlamaz.
Art eilimlerindeki 4. dalga 1. dalgay rtemez.
Elliot dalga teorisine gre dalga kuram temel blmden oluur: dalga biimi, dalga
sralamas ve zaman.

Fibonacci serileri Forex piyasasna aadaki ekilde uygulanr:

Tahminsel analiz yntemine gre piyasada ana hareket ve dzeltme ynndeki tm fiyat deiim-
leri rakamlarla ifade edildiinde her zaman altn oran kuralna uyum salamaldr:

www.investaz.com.tr
 1,618; 2,618; 4,236 (ana hareket ynnde grlen oranlar)
0,618; 0,382; 0,236 (dzeltme ynnde grlen oranlar)

Oranlar hem hareket dalgalarnda (k dalgalarnda) hem de dzeltme dalgalarnda fiyat hedeflerini
bulmaya yardmc olur. Fibonacci serisinin piyasa uygulamalarn en basit ekilde konsolide seviyeleri
(retracement) hesaplamalarnda grebiliriz. yle ki, dalga teorisine gre fiyatlar uzun zaman hep ayn
dzeyde dolaamaz. Her hareketi kar ynde bir dzeltme tamamlar. Gl ve uzun sreli bir trendde
bu daha net grlebilir. Gl bir trendde, minimum geri ekilme genellikle %38 civarndadr. Daha
zayf bir trendde, maksimum geri ekilme yzdesi ounlukla %62dir.

Geri ekilmelerin en az %33 ile %38,2 (Fibonacci says 0,382) arasnda grlecei ve en ok %61,8
civarnda gerekleecei kabul edilir. ounlukla konsolide dalgalar kendinden nceki hareketin
%38,2si kadar dzeltme yapar ve bu gerek piyasa katlmclar arasnda Elliot Teorisinin daha yaygn
olduunu bir kez daha ispatlar. Piyasa katlmclarnn ounluu dzeltme hareketlerini bu seviyelerde
bekler ve byle de olur.

Dzeltme dalgalarnn zaman ve oransal analizinde Fibonacci dizilimi kullanm dzeltme ayann
tespit edilmesini daha da kolaylatrr. stelik bu saylar teknik analizi daha ekici klar. Fibonacci serisine
bal rakamsal oranlamalar hem alt hem de st dalga evrimlerinde ayn verimlilikle kolayca
kullanlabilir.

Altn Oran

Sradaki ilk saydan sonraki her sayy kendinden sonra yer alan sayya blerek ilerlersek sonu 0,618
saysna, kendinden nce gelen sayya blerek ilerlersek sonu 1,618 saysna yaklaacaktr. Ayn ekilde
dizilim iindeki her sayy kendinden iki sra sonra gelen sayya blerek ilerlersek sonu 0,382 saysna,
her sayy kendisinden iki sra nde gelen sayya blersek sonu 2,618 saysna yaklaacaktr. 1,618
(veya 0,618) oran altn oran olarak adlandrlr.

www.investaz.com.tr
 99

DALGALAR ARASINDA
ORANSAL LK
Hareket Dalgalar Arasndaki Fibonacci Oranlar

Uzayan bir 3. dalga sonrasnda oluacak 5. dalga boyu itibaryla 1. dalgaya eit veya bu dalgann 0,618
kat olacaktr. Herhangi bir evrimin 3 itki dalgas arasndaki ilikilerde 1,618 ve 2,618 Fibonacci oran-
larnn olduka net altn grebiliriz (aksi oranlarda ise uygun ekilde 0,618 ve 0,382 oranlarn
grrz). Kk ya da byk trend seviyelerine bal olmadan itki dalgalar arasndaki bu oranlamalar
hep ayn sonular verir. evrimin uzayan dalgas 5. dalgaysa, o zaman boyu itibaryla 5. dalga, 1. dalga
tabanndan 3. dalga tavanna kadar olan mesafenin 1,618 kat kadar gerekleecektir. 5. dalgalarda 0,382
ve 0,618 Fibonacci oranlar bu dalgalarn uzayan dalga olmad durumlarda grlebilir. Nadiren
grlen 1. dalga uzantlarnda 3. dalga tabanndan 5. dalga tavanna kadar olan mesafe 1. dalgann 0,618
kat olacaktr.

zerinde durduumuz hususlar toparlarsak aadaki sonulara varrz:

1. dalga evrimin uzayan dalgas olmad srece 4. dalga 5 dalgal bir ana evrimi altn oranda
iki blgeye ayrr.
Bu durumda eer uzayan dalga 5. dalgaysa oran 0,382, 5. dalga uzayan dalga deilse oran 0,618
Fibonacci saysna eit olacaktr. 4. dalga iinde setiimiz denge noktasna gre bu oranlar
deiebilir. Bu nedenle 5. dalga sonunu net olarak belirleyebilmek iin 4. dalga tavann doru
ekilde tespit etmeliyiz.

Dzeltme Dalgalar Arasndaki Fibonacci Oranlar

Zigzag dzeltme formasyonlarnda C dalgas ou zaman boyu itibaryla A dalgasna eit olur. Ama
bazen bu dalgalar arasndaki oranlarda 1,618 veya 0,618 oranlar da grlebilir. kili zigzaglarda da durum
ayndr.

Yass dzeltmelerde A, B ve C dalgalar yaklak olarak ayn boyda grlr. Uzayan yass dzeltmelerde
ise C dalgas A dalgasnn 1,618 kat olacaktr. Nadiren C dalgas A dalgasnn 2,618 kat kadar uzayabilir.
Uzayan yass dzeltmelerdeki B dalgas ise A dalgasnn 1,236 veya 1,382 kat olacaktr.

www.investaz.com.tr
genlerde en az iki kere art arda gelen dalgalarn boy nispetleri 0,618 orann korur. Dier bir ifadeyle
alalan veya ykselen genlerde isel dalgalar arasnda iliki yledir: = 0,618, c = 0,618a veya
d = 0,618b. Ayrlan genlerde isel dalga nispetleri 1,618 orann korumaktadr. kili ve l dzeltme
kombinasyonlarnda Fibonacci oranlar kombinasyonu oluturan modeller arasnda korunmaktadr.
ncelikle lnn isel formasyonlarndan biri gen olduu zaman bu isel modeller arasndaki
karlkl oran 0,618e eit olacaktr. Son olarak, dzeltme formasyonlarnda 4. dalgayla 2. dalga boylar
itibaryla ou zaman birbirine eit veya Fibonacci saylar eit bir oransal iliki iindedir. Grld gibi
Fibonacci analizi fiyat grafiinde hareketin devamn tahmin edebilmenin yan sra, geri al seviyelerini
tespit etmekte de nemli lde etkilidir.

www.investaz.com.tr
 99

PYASADA FIBONACCI
ORANLARI
Birok canl ve cansz varlkta olduu gibi finansal piyasalarda da doann bir kanunu olan altn oran
hep karmza kar. Oransal analiz yntemine dayanarak piyasann varabilecei gelecek fiyat seviyeleri-
ni nceden belirlemek sonuta byk fayda verebilir. Eer piyasa nceden tahmin ettiiniz Fibonacci
seviyesinden geri dnyorsa yatrm sinyalleriniz etkisini iki kat artrm olur: Bu doru oransal analiz
yaptnz ispatlamann yan sra, kurduunuz dalga evriminizin de gereki olduunu bir kez daha
dorular. Eer tespit ettiiniz seviye krlrsa yeni hedef bir sonraki Fibonacci seviyesi olacaktr. Dier
taraftan, bu durumlarda nceden kurduunuz dalga evriminizdeki sralamay da bir kez daha gzden
geirmeniz gerekir. Oransal tahminlerinizdeki yanllk muhtemelen iki sebepten kaynaklanr: ya piyasa
nceden belirlenmi Fibonacci seviyesini krarak yeni hedefe doru ilerleme eilimine girmi ya da
dalga evriminizi doru kurmamsnzdr. Bylece Fibonacci oranlar hatalarnz nceden telafi etmek-
te de yardmc olabilir. Bu tarz bir analiz yntemi finans piyasalarnda yatrmclar beklenmedik srpri-
zlerden korur.

Dalga evrimi indeki Fibonacci Oranlar

Herhangi bir zaman dilimi iinde belli bir fiyat grafii blgesinde ok sayda Fibonacci balants bula-
biliriz. Hedeflediimiz nokta farkl seviyelerdeki dalga ilikileri dorultusunda birden fazla Fibonacci
oranyla dorulanabiliyorsa yatrm sinyali etkinliini artrm olur. rnein; hedef noktamz en st
dalga seviyesindeki 2. dalgann 1. dalgay 0,618 kat kadar geri ald blgeye denk geliyorsa, bu noktada
dzeltme evrimindeki a dalgasnn 1,618 kat kadar uzayan c dalgas bitiyorsa ve yine bu noktada c
dalgasnn isel yapsn oluturan 5. dalga 1. dalgayla eitleniyorsa, bulduumuz hedef noktada
mevcut eilimin tamamlanaca ve piyasann yeni eilime girecei muhtemeldir.

Aadaki ekilde belli koridor iinde gelien ideal bir Elliot dalga evrimi grlmektedir.
evrimi oluturan dalgalar arasndaki oransal ilikiyi de ekilde grebiliriz.

www.investaz.com.tr
Grld gibi finansal piyasalarda da doann bir kanunu olan altn oran korunmakta ve bundan
kaynaklanan Fibonacci Oranlar net ekilde almaktadr. Fibonacci say serisine dayanan Oransal
Analiz yntemlerini, htimaller Teorisinin ana kurallarn da ele alarak etkin bir ekilde finans piyasalar-
na uygulamak mmkndr. Altn oranlar doada olduu gibi finans piyasalarnda da her zaman farkl
ekillerde karmza kar. Bu farkllklar daha doru analiz edebilmek ve ok sayda oransal ilikinin
aklmz kartrmamas iin oransal analiz sonularn htimaller Teorisi kurallaryla karlatrarak uygula-
mak gerekir. Oransal analiz ilkeleri, Fibonacci saylar ve ilikilerinin finansal piyasa davranlarnda da
kendilerini ispat ettiini bir kez daha dorulamaktadr. Fibonaccinin say serisine dayanan oransal
analiz her zaman Elliot Dalga Teorisi ana kurallar ile uyumludur. Doru oransal analiz yapabilmek iin
Elliot Dalga Teorisinin mantn anlamak gerekir:

a. Dalga teorisi piyasa hareketlerini net bir ekilde yorumlar.

b. Herhangi bir evrim iindeki toplam dalga says Fibonacci say serisi iinde bulunur.

c. Oransal analiz Fibonacci say serisine dayanr.

d. Fibonaccinin say serisine dayanan oransal analiz piyasa hareketlerinde net bir ekilde
dorulanmaktadr.

www.investaz.com.tr
 99

YATIRIM YNETM
Forex Yatrm Sonularnn Analizi

Doru ekilde piyasa analizi ve ilemin zamanlamas, dviz alm-satm stratejisinin nceden planlan-
mas Forexde baarl olmann nemli unsurlardr. Bunun yan sra pozisyon aldnz zaman psikolojik
durumunuz ve kiisel dnceleriniz ilem karar verme yeteneklerinizi nemli lde etkiler. Bu
nedenle i dnyanz incelemekte fayda vardr.

Baar ve baarszlklar incelemeden, kr ve zarar istatistiklerini karlatrmadan FX ilemlerinde

krnz artrmanz mmkn deildir.

Forex dviz piyasasnda eitli ve birbirinden farkl analiz yntemleri vardr ve piyasa katlmcs yapt
ilemlerden baar salayabilmek iin kendini bu ynde daima gelitirmelidir. Forexde ilem yapld
zaman en azndan aadaki 4 temel kurala sadk kalnmaldr:

Ekonomik gstergeler, olaylar ve piyasann bu etkenlere tepkisi dikkate alnmaldr.

Doru yanl tm teknik ve indikatr analizi sinyallerine dikkat edilmeli ve bunlarn bir istatistii
tutulmaldr.
Belirsiz yne sahip tm fiyat hareketlenmeleri dikkate alnmaldr.
Yatrm karar verirken duygu ve dnceler dikkate alnmaldr.

Piyasa olaylarn ve yatrmc kitlesinin bu olaylara tepkisini incelemeden baar ve hatalarn nedenini
bulmak ok zordur. FX ileminde bu sistemin korunmas bir sre sonra mevcut piyasa durumunu daha
abuk deerlendirmeye ve doru karar verme becerilerini gelitirmeye imkn salar. Uzun sre iinde
analizin yukarda belirtilen yntemler kullanlarak gerekletirilmesi yatrmcya kendi stratejisine uygun
etkin sinyaller gelitirme imkn verebilir. Sonu yeni bir yatrm sinyali oluturulmasn salamasa bile
ileme bu ynde bir yaklam tarz piyasay daha iten ve doru alglama yetenei kazandrr.

Piyasa etkenleriyle ilgili notlarn tekrar tekrar analizi doru yatrm karar verebilme ihtimalini daha da
artrr. Daha nceki olaylarn kefedilen yeni gerekler dorultusundaki tecrbelerden faydalanlarak
tekrar analiz edilmesi daha abuk ve etkin aratrma becerilerini gelitirir. Bu analiz yntemi piyasa faali-
yetinin ilk aamalarnda ok byk nem tar.

www.investaz.com.tr
 99

FX LEMLERNN
PSKOLOJK YNLER
Piyasada Pozisyon Alrken Oluan Duygular

Finans piyasalarndaki deiimleri daha iyi anlayabilmek iin her eyden nce insan psikolojisini incele-
memiz gerekir. Gnlk hayatmzda duyduumuz endie, panik ya da korku gibi hisler sert piyasa
koullarnda adeta beyaz kt zerine dklen mrekkep gibidir. Her insana ait duygular, korku, ag-
zllk, umut vs. yksek tempoya sahip piyasa ilemleri esnasnda byk nem tar. Zayf ve kendine
ok gvenen, agzl ve tembel gibi psikolojik zellikler tayan ve bu duygularn hkim olduu insan-
larn piyasada baarszla urayaca muhtemeldir. Kendini iyi tanma ve imknlarn bilme, isel
duygularna hkim olma yatrmcy iflas etme tehlikesinden kurtarr. Buraya psikolojik durum ve kitle
psikolojisinin doru analizini de eklersek yatrmlarda baar ansn byk oranda artrabiliriz.

Hrs Duygusu

Hrs duygusu nemli lde az olan yatrmclar, aslnda o piyasa koullarnda rahatlkla yapabilece-
klerinden daha az ilem yapacak ve bu nedenle de ok sayda frsat karacaklardr. Bu tr insanlarn
daha sakin olduklarnda frsat karma gibi bir dezavantajlarnn olmayaca baka ilerde almalar
tavsiye edilir. Hrs duygusu gereinden olduka fazla olan yatrmclar ise mmkn olduunca ok
ilem yapmaya alrlar ve kendilerini yerli yersiz riske sokarlar. Byle bir kiilik yapsna sahipseniz FX
ilemleri yerine ans oyunlar oynamanz daha uygun olur. Hrs duygusu yatrmcy ncelikle daha sk
pozisyon almaya motive eder. ki tr motivasyon vardr:

Rasyonel motivasyon - Genellikle ilk pozisyon ncesi gen yatrmclarda, hatta bazen
profesyonel traderlarda da grlr.
Gayri rasyonel motivasyon - Bu motivasyon tipi bazen oyun tutkusu olarak da adlandrlr.
Neredeyse tm piyasa oyuncularnda bu his hkimdir ama bazlar bu duyguyu kontrol altnda
tutabilirken, bazlar tam anlamyla hislerinin klesi olur. Byleleri er ya da ge iflasa mahkm
dur. Pozisyona hrs duygusunun etkisi altnda girdiinizi ileride karnza kacak olan sinyalle
rden anlayabilirsiniz.
Eer yatrmc ald pozisyonla ilgili bakalarnn neler dndn soruyorsa.
Eer yatrmc ilemlerini bakalaryla tartyorsa.
Eer yatrmc nceden belirlenmi faaliyet planna sahip deilse.

Tm bunlar yatrmcnn akl deil oyun tutkusunun etkisi altnda pozisyon aldn gsterir. Bu tr
yanl hislerden kurtulmann tek yolu piyasada faaliyet plannn nceden hazrlanmasdr.

Umut ve Tahminler

Pozisyon almaya tevik eden dier bir nemli faktr kazan umududur. nsanlar doal olarak her ie
kazan umuduyla girer. Ama bu duygu gereinden fazla olduunda kendi becerilerinizi gerein
zerinde deerlendirir, gereki analiz yeteneinizi kaybeder ve mevcut risk zerine doru karar
almam olursunuz. Gerekleri umutlarnzn ve hrs duygunuzun nnde tutmalsnz. Ar umut yeni
balayan yatrmclar iflasa srkler.

www.investaz.com.tr
Aadaki durumlarda umut duygusu yatrmclar daha ok etkiler:

Pozisyon alrken. Finans piyasalarnda insanlar ilem yapmaya yalnz menfaat kazanma
umudu tevik eder.
Pozisyon zarara gidiyorsa. Bu durumlarda piyasann istediiniz yne dneceiyle ilgili
umutlanrsnz.

Umut gerek bir etki haline dnnceye kadar aamadan geer:

1. Pozisyon az zarardaysa umut duygusu kanlmazdr ve eer doru ekilde kullanlrsa krl
hizmet edebilir (eer tahminlerinizden eminseniz ve nceden tasarlanm net faaliyet planna
sahipseniz).
2. Zararn giderek artt durumlarda umut duygusu zirveye ular. Bu durumlarda yatrmc
duygularyla gerekleri kartrmaya balar ve aradaki fark kontrolde tutmak iyice zorlar. Byle
durumlardan kmann tek yolu, tm zararl pozisyonlar kapatmak veya belli sre piyasa
deiimlerini hi izlememektir.
3. Zararn nemli lde artt nc aamada umut duygusu giderek pimanla dnr.
Birok katlmcya bu his tandk gelecektir, sanki her ey pozisyonunuzun aleyhine gibi bir fikir
oluur. Umut duygusunun bu son aamasn yanl yola sapmadan yaamay becermi katlmc
kendini artk baarl bir yatrmc sayabilir. Pozisyon durumuyla ilgili giderek korku duygusunun
olumas umudun son aamaya girdiine iarettir.

Korku

Korku duygusu pozisyon zarar grd zamanlarda oluur. Korku baz yatrmclar fel eder, zarar
zamannda durdurulmaz ve iflas oluur. Kimileri ise korku duygusunun etkisi altnda yeteri kadar analiz
edilmemi yatrm kararlar alr, yeni pozisyonlara girer ve bylece zararlarn biraz daha artrm olurlar.

Kritik durumlarda elini kolunu sallayp piyasadaki olumsuz gelimelerin umutlar nasl yok ettiini
seyretmek yerine bir eyler yapmak daha mantkldr. Ama bu durumlarda verilen her karar salam
manta dayanmal, atlan her adm nceden belirlenmi plana uygun gerekletirilmeli ve panie
kaplmamaldr.

Yatrm Faaliyetinin Psikoanalizi

Farz edelim yatrmcya iki seim sunuyoruz:

%100 ihtimalle 85.000$ kazanma ans,

%85 ihtimalle 100.000$ kazanma ans ve %15 ihtimalle pozisyonu sfr kazanla kapatmak.

Olaslk hesab yaplrsa iki durumda da potansiyel kazan ihtimali ayndr - $85.000. Ama yatrmclarn
byk ounluu ilk seimi tercih eder.

Baka bir duruma bakalm:

%100 ihtimalle 85.000$ zarar etme ihtimali,

%85 ihtimalle 100.000$ zarar etme ihtimali ve %15 ihtimalle pozisyonu sfr zararla kapatmak.

Bu durumda da gerek zarar ihtimali ayndr. 85.000$ ama bu kez yatrmclarn byk ounluu ikinci
seenei seer.
www.investaz.com.tr
Herhangi bir tehlike ihtimalinin olmad durumlarda insanlar risk almaya korkar, ama byk tehlike
grlen durumlarda risk alr ve umut ederler.

ou zaman piyasada aadaki durumlar oluur:

Diyelim ki, piyasada eilim art ynndedir ve al yapan taraf 85.000$ kr etmektedir.
Bu durumda al yapan kimse risk stlenmeden pozisyonu kapatr (nc tarafa satar) ve
krn gerekletirir. nc tarafn bu pozisyondan kr etme ihtimalinin %85, kaybetme
ihtimalinin %15 olduunu varsayalm.
Eilime sat ynnde girmi katlmc pozisyonunda 85.000$ zarar grmektedir ve durumun
istedii yne deiecei umuduyla bekler.
Fiyatlar yeni zirveler olutururken nc taraf %85lik ihtimali gerekletirmi olur, sat
ynne girmi katlmcda ise zarar bir hayli artm olur.
Fiyatlar aksi ynde de deiebilirdi ve nc tarafn %15 ihtimalini dorulayabilirdi. Ama bu
durumda nc tarafn doru stop-loss kullanarak zarar snrlama ans vardr.
Peki ama burada bahsedilen nc taraf kimdir? Bu profesyonel piyasa katlmcs veya
traderdr. O, baarl katlmcnn krn kaybetme korkusunu ve zarardaki katlmcnn umut
duygusunu profesyonelce kullanm ve az riskle kr etmitir. Sonuca baklrsa piyasada her
zaman profesyonel traderlar alanla satan arasnda araclk yapar ve %85 ihtimalle menfaat
kazanrlar.

Piyasa katlmclarnn zayf ynleri profesyonel traderlar iin kazan kaynadr.

Piyasaya daha yeni giren katlmclarn byk ounluu sk sk ama az miktarlarla kr elde eder, buna
karlk daha ge ama byk hacimlerde kaybederler. Sonuta zarar kr sfrlar, hatta stne bile kar.
Yatrmc faaliyetinin psikoanalizinde genel ama zarara yol aabilecek psikolojik yetersizlikleri ortaya
karmak ve bunlardan korunabilmektir.

www.investaz.com.tr
YATIRIM HERKESN HAKKI
Elen Guliyev - Uluslararas Piyasalarda 15 yllk Trading deneyimi olan bir yatrmcdr.
Kitabn 1. Basks 2007 ylnda Trkiyede ilk Trke Forex kitab olarak baslm ve
piyasada reglasyon dnemi ncesi rnek olarak kullanlm ve sevilmitir. 2. Bask,
piyasadaki Trke kaynakl Forex kitab eksikliinin giderilmesi amacyla yeniden
yorumlanm ve sadeletirilerek baslmtr.

Yazar ayn zamanda InvestAZ nvanl Uluslar aras Finans irketlerinin kurucusu ve
Ynetim Kurulu Bakandr. Bu kitap, dnyann en byk borsasna dnm gnlk
5 tirilyon dolar ilem hacmi ile Forex (FOReign EXchange), yani dviz piyasalarnn
temel bilgilerini, uygulamalarn ve stratejilerini okuyucularna sade dille anlatmaya
almaktadr.

Bu kitapla, DVZ PYASALARI UZMANLIIna

ilk admnz atabilirsiniz.

Adan Zye FOREX size dviz piyasalarnda yaanan savalarn mantn ve felsefesini
anlatacak, bu konunun kendisine gre kurallarnn ve kimyasnn olduunu
gsterecektir.

Kitapta deinilen nemli konular.

Forex Piyasalar
Temel Analiz
Teknik Analiz
Elliot Analizi
Para Ynetimidir
YAYINLARI