Você está na página 1de 28

----------.

- ---~----~--~--

EJERCICIOS DE EJERCICIOS DE
~S;;;
INTAXIS LATINA
SINTAXIS LATINA
Coordinacin" subordinadn

Selecciolludo8 por el Dr. Alberto


J. Vaccaro; tillll a r de I.a t n e n
111 Facu lla d de F ilosofa y Le lra ~
de la Universidad de Buenos Ai
rea, e n la F acu lta1 de Huma n i
dades y Ciencias de la E(luCIICioll Seleccionados por el doctor
tic la Uui vcn idml Nacional de <ALBERTO J. VACCARO
La P lata y en 1(( Universid ad Na
ciOIlUJ del Sur ; titu lar interino de
Li te rat ura Clsica en la Univeni
dad Nacional del Sur; jefe del
De pa rta mento de Fi lologa (Ic lit
Uni versidad Nacional (le La Plala.

--
~
EDITORIAL
COlUMBA
COLECCIN
MAR JNICO 10 EDITORIAL
COLUMBA
COLECCIN
~WI JNI CO 10

EJERCICIOS DE SINTAXIS
LATINA
Coordinacin y subordinacin

Seleccionados por el Dr. ALBERTO J. VACCARO,


de las universidades nacionales de Buenos Aires,
de La Plata y del Sur

10

COLECCiN MAR JNICO


COLECCIN MAR JNICO
Director: Dr. Alberto J . Vaccaro

l. CATULa, Poemas (seleccin), al cuidado del Prof. Antonio


Camarero. INDICE
2. CtSAR, Guerra de las Calias, libro 11, al cuidado del Pro!.
Alfredo J. Schroeder. P g.
3 . TrBuLO, Elegas (seleccin). al cuidado del Dr. Gerardo
H. Pags. Advertencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4. SALUSTIO, Guerra de Yugu.rta (seleccin). al cuidado de
Sinopsis sintctica ........ 6
la Profesora Esther L. Paglialunga, Abreviaturas de autores u obras annimas em-
5. HORAClO, Epstolas, libro I (seleccin), al cuidado del Dr. pleados ......... 16
Alberto J. Vaccaro.
6. ApULEYO, Las metamorfosis o el asno de oro (seleccin), ORACIONES INDEPENDIENTES O
a l cuidado del Pro!. J os A. N. Rasquin. PRINCIPALES .............. . 17
7. VIRGILIO, Enema, libro IV, al cuidado del Pro. Claudia
Soria. ENUNCIATIVAS O ASEVERATIVAS 17
8. HORACIO, Odas (seleccin), al cuidado de la Profesora
Mara Luisa Acua, INTERROGATIVAS DIRECTAS 18
9. LoNCO, Dafnis y Clae (seleccin), al cuidado de la Parciales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
ProCesora Elva Pino de Arata. Totales ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 18
10. EjeTcicios de sintaxis latina (Coordinacin y subordina - Compuestas o disyuntivas . . . . . . .. . . . . . . 19
cin), seleccionados por el Dr. Alberto J . Vaccaro.
VOLITIVAS 20
Imperativas 20
Afirmativas 20
IMPRESO Y EDITADO EN LA ARGENTINA
Negativas 20
Queda hecho el depsito que previene la ley nmero 11.723. Desiderativas 21
Copyright by Columba S.A.C.EJ,J.F.A.. Buenos Aires, 1971. Exhortativas 21

3
ADVERBIALES O CIRCUNSTANCIALES 38
COORDINACIN 22
Comparativas .. . . . .. . .. . . . .. . ... .. .. .. 38
COPULATIVA 22 Condicionales ... .. .. . 38
DISYUNTIVA . . .... . . . .. . .. . . . ....... . .. . 23 Clases de perodos . . ...... . ..... .. . ........ 38
ADVERSATIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . 23
Uso de conjunciones... . . ... . . . . .. . . ..
Concesivas . .. . . . ................ . . . . . ....
39
40
CAUSAL O DECLARATIVA 24 En indicativo ..... .. .. . .. .. ... 40
ILATIVA O CONCLUSIVA 24 En indicativo o subj untivo . .. .. ... . . ...... . 41
En subjuntivo. . ............... 42
Telnporalcs ........ . ....... . ..... . . . . . .. . .... 43
SUBORDINACIN (dbil-fuerte.doble) .. .. ... . ... 26
En indicativo .... . . ... . . ....... . . . .. . . . .. . . 43
En indicativo o subjuntivo .... . . . . . . . 44
CORRELA CION DE TIEMPOS (consecutio tempo- Con CtLm . .. . ..... . . .. . . 45
rum ) .. . . ...................................... 28
Causales . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 46
INFINITIVO . . .............. . . ....... . .. . 28 Consecutivas .... . ... . .. . . . . ... . .. . . .. . .. . .. . . 47
29 Afirmativas . ...... . ... . . . . ... .. . ..... . . . 47
SUBJ UNTIVO Negativas .... . ...... . ... . ...... . . . ... . .... . 48
Finales ....... . . . ..... 49
PROPOSICIONES SUBORDINADAS ..... . 31
Proposiciones . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 49
SUSTANTIVAS O COMPLETIVAS 31 Expresiones equivalentes ....... . . . . . ...... . 49
S ubjetivas ..... . . .. ... . ... . .. . 31
Objetivas . . ... . . . ...... ... . . ... .. .... . . . 32 D ISCURSO INDIRECTO (oratio obliqua) . . ... . . . 51
Interrogativas indirectas ..... . .. .. . ... . "33
ADJETIVAS O DE RELATIVO 34
P,ropias .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Impropias .. . ..................... 35
Sin antecedente .. . ........... . .. ... . ... . 36
A parentes . .. .. .... 36
'Prolpticas . . . .. . ... ......... 37
5
4

L
Advertencia ORACIONES INDEPENDIENTES O PRINCIPALES
Existen diversas clasificaciones de oraciones princi- 1. Enunciativas o aseverat ivas
pales o independientes y de proposiciones subordinadas,
y como no es posible atenerse a todas en conjunto, sino A. Reales o categricas (indicativo).
echar mano solamente de una de ellas, se ha puesto B. Potenciales (presente o pretrito perfecto de
en funcin una que aparenta ser la ms adecuada a la subjuntivo).
ndole de la lengua y a la fina lidad didctica de este C. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuamperfec-
tomito. to de subj.).
Dc cualqu ier manera, el profesor podr indicar al
alumno todas las discrepancias que estime necesarias 2. Interrogativas indirectas
y hacer sobre la marcha las enmiendas, adiciones o Segn el sentido:
supresiones que juzgue convenientes.
A. Reales o categricas (indicativo).
B. Potenciales (presente o pretrito perfecto de
Sinopsis sinh.ctica subjuntivo).
C. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuamper-
A los efectos de facilitar el manejo de los ejercICIOS, fecto de subj.) .
sobre todo si el estudiante 10 hace solo, se sintetizan a
continuacin conocimienls de sintaxis sobre cuya base Segn e l alcance de la interrogacin:
se ha desarrollado la serie de ejercicios. A. Parciales (pronombre o adverbio interrogativo).
B. Totales
J. Simples
a. Propias (-ne o ninguna seal interroga-
tiva) .
6 7
b. Retricas. B. Correlativa
De respuesta afirmativa (nonne). 1. Afirmativa (et . . . et; cum . .. tum; non solum
De respuesta negativa (num). . .. sed etiam).
n. Compuestas o disyuntivas 11. Negativa (nec ... nec; neque . .. neque).
a. Afirmativas (utrum ... an; -ne ... an; .. . an;
.. . -ne ). . . . ..... . 2. Disyuntiva
b. Afirmativa seguida de negativa (utrnm ...
an n<m; utrum . .. necne; -ne ... an non; A. Simple (aut, vel, -ve).
-ne . .. necne) . B. Correlativa (aut .. .aut; v el . . .vel).
3. Adversativa (sed, at, autem, tamen, vera, verum,
3. Volitivas etc.) .
A. Imperativas 4. Causal o declarativa (nam, enim, namque, etenim ) .
1. Afirmativas (imperativo) 5. Ilativa o cOllclusiva (i gitur, ergo, itaque, etc.) .
n. Negativas (imperativo; presente o pretrito
perfecto de subjuntivo; ndH ms infinitivo;
cave ms subordinada en subjuntivo). SUBORDINACIN
B. Desiderativas (subjuntivo) 1. Dbil (sustantivas con quod declarativo; adjetivas
l . P otenciales (presente o pretrito perfecto) . propias; adverbiales excepto consecutivas y finales).
n. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam. 2. Fuerte (sustantivas excepto con quod declarativo;
perfecto) .
adverbiales consecutivas y finales) .
C. Exhortativas (1' persona plural del presente de 3. Doble (adjetivas impropias; doble matiz adverbial:
subjuntivo) . comparativo-condicional, temporalcausal , etc.).

COORDINACIN CORREIJACIN DE TIEMPOS

1. Copu'la!i\'a
1. Infinitivo
A. Presente (contemporaneidad).
A. Simple
1. Afirmativa (e t, ac, atque, -que ) . B. Perfecto (anterioridad).
II. Negativa (n ec, neque). C. Futuro (posterioridad).

8 9
2. Subj untivo UI. Dependientes de verbos de temer e impedir
A. Dependiente de tiempo primario (subjuntivo; afirmativas: ne; negativas: ut
o ne non ) .
I. Presente (contemporaneidad) . IV. Dependientes de verbos de duda o prohibi-
II. Pretrito perfecto (anterioridad). cin negativos (subjuntivo con quin o quo-
!II. Presente perilrastico (posterioridad). minus).
V . Con quod declarativo (indicativo o subjun-
B. Dependiente de tiempo secundario tivo) .
I. Pretrito imperfecto (contemporaneidad ) . C. In terr ogativas indirectas (subjuntivo; eventual-
II. Pretrito pluscuamperfecto (anterioridad) . mente, indicativo) 1.
11I. Pretrito imperfecto perirstico (posterio r. Parciales.
ridad). JI. Totales
a. Simples.
b. Compuestas o disyu ntivas.
PROPOSICIONES SUBORDINADAS
2. Ad jetivas o de relativo
1. Sustantivas o cOlnJllctivas A. P ropias (indicativo o subjuntivo).
A. Subjetivas B. I mpropias (subjuntivo).
I. Construccin general (infinitivo). I. Consecutivas.
ll. Dependientes dc verbos de suceder, temer, 11. Condicionales.
negativos de duda o prohibicin (subjun- IlI. Concesivas.
tivo). IV. Causales.
V. F inales.
111. Con quod declarativo (indicativo o subjun-
tivo). C. Sin antecedente
1. Subjetivas.
B. Obj etivas 11. Objetivas.
1. Dependientes de verbos de la expresin y D. Aparentes.
los sentidos (infinitivo). E. P rolpticas o anticipadas.
1I. Dependientes de verbos de voluntad, ruego,
esfuerzo (subjuntivo; afirmativas: ut, nega- I Se emplean los mismos pronombres, adverbios y partculas
tivas: ne ) . interrogativas correspondientes a las oraciones interrogati-
vas directas, excepto noone, que es poco frecuent e.
10 11

..
3. Adverbiales V. Con etsi, tametsi, etiamsi
a. Hecho real (indicativo) .
A. Comparativas lb. Hecho posible o irreal (subjuntivo ) .
I. Reales (indicativo ) .
VI. Con Hcet (subjuntivo).
n. Potenciales (presente o pretrito perfecto D. Temporales
de subjuntivo).
J. Con 11bi, ut, quando (indicativo) .
III. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam-
perfecto de subjuntivo ) . 11. Con ubi pnmum, ut pnmum, simu~ ac, etc.
IV. Condicionales (subjuntivo). (indicativo) .
III. Con quoties, quotiescumque (indicativo) .
B. Condicionales IV. Con postquam , posteaquam (indicativo).
1. Reales (indicativo) . V. Con antequam, priusquam
n. Potenciales (presente de subju ntivo). a. Hecho real (indicativo).
111. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam- b. Hecho posible, irreal, inseguro o incum-
perfecto de subj untivo). plido (subjuntivo).
IV. Perodos combinados (real-potencial; poten- VI. Con dum, donec, quoad
cial-real ; irreal-real). a. Tiempo (indicativo).
V. Uso de conjunciones b. Finalidad (subjuntivo).
a. Afirmativas (si) . VII. Con cum
b. Negativas (ni, nei, nisi). a. "Cuando" (indicativo o subju ntivo).
c. Adversativas (quodsi, sin). b. "Siempre que" (indicativo).
d. Restrictivas (dum, modo, dummodo) . c. "Como" (pretrito imperfecto o plus-
e. Disyuntivas (seu ... seu, sive .. . sive) . cuamperfecto de subjuntivo) .
C. Concesivas E. Causales
1. Con quamquam (indicativo). 1. Con quod, quia, quoniam, quando, quando-
n. Can quamvis quidem
a. Hecho real (indicativo) . a. Opinin propia (indicativo).
b. Hecho posible o irrea l (subjuntivo). b. Opinin ajena (subjuntivo) .
111. Can ut (subjuntivo ). 11. Con cum (indicativo, o presente o pretrito
IV. Con Cltm (subjuntivo). perfecto de subjuntivo).

12 13
F. Consecutivas (presente, pretrito imperfecto o 6. Pronombres posesivos
perfecto de subjuntivo; afirmativas: ut, negati- r. Primera persona (suus).
vas: ut non, negativas dependientes de negati- Ir. Segunda persona (suus o genitivo de 1S).
vas: quin o quominus). 7. Hic, iste (is, ille).
G. Finales 8. Nunc (tum).
I. Proposiciones (subjuntivo; afirmativas: ut,
negativas: ne, con palabra comparativa:
q1Ul) .
II. Expresiones equivalentes
a. Participio futuro.
b. Gerundio o gerundivo (en acusativo con
ad; en genitivo con causa o gratiaj en da-
tivo) .
c. Supino (acusativo).

DISCURSO INDIRECTO

l. Enunciativas (infinitivo).
2. Interrogativas directas
I. Propias (subjuntivo).
Il. Retricas (infinitivo).
3. Volitivas (subjuntivo).
4. Subordinadas
l. Construccin general (subjuntivo).
II. Construccin eventual (indicativo).
III . Sustantivas que van en infinitivo en el discurso
directo (infinitivo).
5. Pronombres personales
r. Primera persona (reflexivo).
II. Segunda persona (tercera persona).

14 15
Abrev iaturas de autores u obras annim as empIcados
Aet.: El Etna. Nep.: Cornelio Nepote.
Apul.: Apuleyo . Ov.: Ovidio.
August.: San Agustn. P etr.: P etronio.
Avian. : Aviano. Phoen.: El Fnix. ORACIONES INDEPENDIENTES O P RINCIPALES
Caes.: Csar. Pl.: P lauto .
Calp.: Calpurnio Sieulo. Plin.: Plinio el J oven.
Catul. : Catulo. Prop.: Propercio.
ENUNCIATIVAS O ASEVERATIVAS
Cie.: Cicern. P s. Cat.: Pseudo Catn.
Eleg. Maec.: Elegas a Sal.: Salustio.
Mecenas. Sen. : Sneca. 1. Minus est gravis Appia tardis (Hor., S., l 5, 6).
Cel.: Aulo Celio. Stat.: Estacio. 2. Pallor utrasque fecerat horrendas aspectu (Hor., S .,
Hor.: Horacio. Suet.: Suetonio. I 8, 25-26) .
luv.: J uvenal. Tac.: Tcito. 3. Dein Micipsa filius regnum solus obtinuit (SaL , lug. ,
Laus, Pis.: Elogio de Pisn.. Ter.: Terencio. V 6).
Liv.: Tito Livio. Tib.: Tibulo.
4. Ille labitu r et labetur in omne volubilis aevum (Hor.,
Lucr.: Lucrecio. Var.: Varrn.
Ep. , I 2, 42-43) .
Nemes.: Nemesiano. Verg.: Virgilio.
5. Nec tamen hoc ultra te doluisse velim (Eleg. Maec.,
II 16).
6. Neque maius aliud neque praestabilius invenias
(Sal. , lug., I 2).
7. Non negaverim actatum a quibusdam (Suet., Ves p.,
I 7) .
8. P antomimi ehorum, non pa tris familiac triclinium
erederes (Petr., XXXI 7).
9. Ego vero eam sen ten tia m dixissem, patres conseripti
(Cle., Phi!., I 13).
10. VelIem adesset M. Antonius (C ie., Phil., l 16) .

16 17
1
INTERROGATIVAS DIRECTAS 5. Parumne eampis atque Neptuno super (usum est
Latini sanguinis? (Hor., Epod ., VII 3-4).
Parciales 6. Si velim nominare homines, qui aut non minoris
aut etiam pluris emerint, nonne possunt? (Cie.,
1. O crudelis Alexi, nihil mea carmina curas? (Verg., VeT ., IV 14).
Ecl., 11 6). 7. Num, preeor, informis videor tibi? (Calp., Ect., 11 84).
2. Quem aJienum fidum invenies, si tuis hostis fueris? 8. Num te, eum haee pro salute rei publieae tanta ges-
(SaL, f ug., X 5). sisses, forlunae tuae, num amplitudinis, num c1ari-
3. A, Corydon, Corydon! quae te dementia cepit? (Verg., tatis, num gloriae paenitebat? (Ce., Phil., I 33).
Ecl., 11 69). 9. Nonne res declarat fuisse totum illud voluntarium?
4. Qua usque tandem abuterc, Catilina, patientia nos- (Cie., Tuse., III 64).
tra ? (Cic., Cati!., I 1). 10. -Num videntur eonvenire haec nuptUs? - Non opi-
5. Quis me scribere pIures aut citius passit versus? nor (Ter., An., 366).
(Hor., S., I 9, 23-24) .
6. Arma quis hace timeat? quis non eat obvius illis? Compuestas o disyuntivas
(Ov., Am., 1 6, 39).
7. Vbi piem Pietatem? (PI., As., 506). 1. Vtrum defendis malitiam an nequitiam an utrumque
8. Tum tu quid egisses? (Cie., Pltil., II 88). simul? (Gel. , VI 11, 9).
9. Quis, porro, praeter pericul um horridi et ignati roa- 2. Quid tibi visa Chios, notaque Lesbos? Maiora mi-
ris, Germaniam peteret? (Tac., Ger., II 2). norane fama? (Hor., Ep., I 11, 1 Y 3).
10. Quid ' igitur hune paucorum annorum accessio iuva- 3. Cedimus an subitum luetando aeeendimus ignem?
re potuisset? (Cie., Amic., 11). (Ov., Am., I 2, 9) .
4. Quid faciat? Repetatne domum et regalia tecta an
lateat silvis? (Ov., Met., 111 204-205).
Totales 5. Sed utrum tu masne an remina es? (PI., Rud., 104).
6. Solusne aberam an non saepe minus frequentes fuis-
1. Nullane habes vi tia? (Hor. , S., I 3,20). tis, an ea res agebatur ut etiam aegrotos deferri
2. De reliquis rei publieae malis lieetne dieere? (Cie. oporteret? (Cie., Phil., I ll).
Phi!., I 14). 7. Vtrum voltis patri Flaeeo lieuisse ncene? (Ce.,
3. Tune meam potuisti euram tangere? (Prop., II 34, Fi<1c., 59).
9-10) . 8. Sunt haee tua yerba neene? (Ce., Tusc ., UI 41).
4. Ideireone nos populus Romanus eonsules fecit? (Ce., 9. Sed isne est 'Quem quaero an non? (Ter., Plt., 852).
Phi/., I 14) . 10. Videon Cliniam an non? (Ter., Heaut., 405).

lB 19
VOLITIVAS Desiderat ivas
1. Tibi sueerescant iuvenes bis Caesare digni et tra
Imperativas dant porro Caesaris usque genus (Eleg. Maee., 11
29-30) .
!Afirmativas 2. Dieat, si quis vult, qua de re disputari velit (Ce.,
Ttlse ., IV 8).
1. Genus ipsum prius cognoscite, iudices (Cie., Ver. ,
IV 1). 3. Quod det, amatorem 1agitet ante suum! (Ov., Am.,
2. Ocmonstro vitia; tollite (Cie., Phil., 1 26). 18, 68).
4. Quod, o patrona virgo, plus uno maneat perenne
3. Nunc cefcr arma domum (5tat., Theb., IV 339), saeclo (Ca tul., 1 9.10).
4. Hie age pampinea mecum requiesce sub umbra 5. Interfusa nitentis vites aequora Cyeladas (Hor.,
(Nemes., IV 46). CaTm., I 14, 19-20).
5. Tityre, coge pecus (Verg., Ecl., lIT 20). 6. Atque utinam posses uni mihi bella videri! (Tib.,
IV 13, 5).
Negativas 7. Vtinam metiora vderes! (Ov ., Met. , XI 288).
1. Tu quoque, saeve puer, niveum nc perde colorem 8. Vtinam, patres eonseripti, Kalendis Sextilibus adesse
(Nemes. , IV 44). potuissem! (Cie., Phi!., I 14).
2. Ne te civilibus insere bellis (Ov., Met., III 116-117). 9. Sapientia mea utinam digna esset opinione vestra
nostroque eognomine! (Cie., Sen., 5).
3. Nec miscr vive (Ca tul., VIII 10). 10. Vtinam igitur istam ealliditatem homnibus di ne
4. Ne temere facias (Ter., An., 205). dedissent! (Ce., N.D., III 75).
5. Si Bona Fortuna veniat, nc intromiseris (Pl. , Aul.,
lOO). Exhortativas
6. Tu nc quaesieris qucrn mihi, quem tibi linem di de-
derint (Hor. , Carm., 1 11 , 1_2). 1. Videam us quanta ista pecunia fuerit (Ce., VeT .,
7. Molestus nc sis nune am (PI., Mos., 74). IV 12).
2. Communem hune ergo populum paribusque rega
8. Contra verbosos noH contendere verbis (Ps. Cat.,
mus auspiciis (Verg. , A., IV 102103).
I 10).
3. Cedamus (Ov" Am., I 2, 10).
9. Cave nune iam oculos a meis oeulis quoquam demo 4. Vivamus, mea Lesbia, atque amemus rumoresque
veas tuos (Ter., Ad., 170). senum severiorum omnes unius aestimemus assis
10. Hie nolite exspeetare dum ego haee crimina agam
ostiatim (Cie. , Ver. , IV 48).
(Catu l., V 1-3) .
5. Eamus nune intro (PI., CUT., 365) .
20 21
DISYUNTIVA

1. Invenias magis naturae industriam hominum quam


vim aut tempus deesse (Sal., lug., I 2).
2. Excute poste seram aut ego iam ferroque ignique
paratior ipse, quem face sustineo, tecta superba pe-
tam (Ov., Am., I 6, 5658).
COORDINACIN 3. Ex ingenio suo quisque demat vel addat lidem (Tac.,
Ger. , III 4) .
4. Quare quis tandem me reprehendat aut quis mihi
COPULATIVA iure suscenseat? (Cic. , Arch., 13).
5. Nec tamen adfirmaverim nullam Germaniae venam
1. Mali culices ranaeque palustres avertunt somnos argentum aurumve gignere (Tac. , Ger., V 3).
(Hor., S., 1 5, 14-15). 6. Ergo aut adulta vitium .propagine altas maritat po-
2. Auctoritatem eius summo studio secuti sumus eique pulos, aut in reducta valle mugientium prospectat
amplissimis verbis per senatus consu1tum gratias egi. errantes g reges (Hor., Epod. , Il 9-12).
mus (Ce" Phi't., 1 3). 7. Tune nos in ancipiti periculo constituti vel oppri-
3. MUte leves spes et certamina divitiarum (Hor., Ep., mendi nostri vel deserendi socii remedium e re nata
I 5, 8). validum comminiscimus (Apul., Met., IV 11).
4. Non casus nee fortuita conglobatio turmam aut eu- 8. Quare aut hendecasyIlabos treeentos expecta aut
neum facit (Tac., Ger" VII 3). mihi linteum remitte (Catul., XII 10-11).
9. Aut Alconis habes laudes aut iurgia Codri (Verg.,
5. Exim, sartitus Mricam, integerrime nee sine magna
EcL., V 11).
dignatione administravit (Suet., Vesp., IV 5).
10. Amores aut metuet dulces aut experietur amaros
6. Nec calamis solum aequiperas, sed VQce magistrum (Verg., EcL., III 109-110).
(Verg., Ecl., V 48).
7. Otium et reges prius et beatas perdidit ul"bes (Catu!.,
LI 15-16). ADVERSATIVA
8. Nec enim sperabam id nee praestare poteram (Cie.,
Phil., I 10). 1. Omnem autem sennonem tribuimus non Tithono
9. Quae neque confirmare argumentis neque refellere sed M. Catoni seni (Cie., Sen., 3).
in animo est (Tac ., Ger" III 4). 2. Necdum illis labra admovi, sed condita servo (Verg.,
lO. Nec te requiret nec rogabit invitam (Catul., VIII 13) . EcL., III 43).
22 23
3. Dixerit quispiam tuam tolerabiliorem senectutem 2. Ego experiri volui an tata familia cantaret, itaque
videri, id autem non posse multis contingere (Cie. , potionem poposci (Petr., XXXI 5) .
Sen., 8). 3. Atqui si nDles sanus, curres hydropicus (Hor., Ep.,
4. Nec sese a gremio iUius movebat, sed ad solam do- 1 2, 33-34),
mina m usque pipiabat (CatuL, III 8-10). 4. Quare maximas gratias et ago et habeo Pisoni (Cic.
5. Erant aenea duo praeterea signa non maxima, ve- Phil., 1 15).
rum eximia venustate, virginali habitu atque ves- 5. Vnde igitur potius incipiam q uam ah ea civitate?
titu (Cic., Ver., IV 5). (Ce. , Ver. , IV 3).

CAUS'''i, O DECLARATIVA

1. Non enim verbi neque criminis augendi eausa com-


plector omnia (Cje., Ver. , IV 2) . "
2. Tantum ne noceas, dum vis prodesse, videto. Nam
spes est animi nostra timare minar (Ov., Tr. , 1 1,
101-102) .
3. Nam et ipsa solitudo iam mihi bonamfiduciam tri-
buebat (ApuL, Met., IV 1).
4. Coguntur enim non pignoribus, sed eorum de quo-
rum honore agitur gratia (Cie., PhiL., 1 12).
5. Sedulus hospes paene macros arsit dum turdos ver-
sat in igni; nam vaga per veterem dilapso flamma
eulinam Vulcano summum properabat lambere tec-
tum (Hor., S., I 5, 71-74) .

ILATIVA O CONCLUSIVA

1. Vltima cena tuo sit, precor, illa viro. Ergo ego dilec-
tam tantum conviva puellam aspiciam? (Ov. , Am.,
14,2-4).

24 25
8. Hac tanta celebritate famae cum esset iam absentibus
notus, Romam venit Mario eonsule et Catulo (Cie.,
Areh., 5).
9. Nune dicis aliquid quod ad rem pertineat (Cie.,
S. Rose., 52).
10. Quaerendum est Heius iste num aes alienum habue
rit (Cie., Ver., IV 11).
SUBORDINACIN

Dbil-fuerte-doble

1. Si quid est in me ingenii. iudices, A. Licinius fruc-


tum a me repetere prope SUQ iure debet (Cie.,
Arch., 1) .
2. Sed prius quam huiusce madi rei initium expedio,
pauca supra repetam (Sal., rug., V '3).
3. ruvat me haee praeclara nomina artificum quae sU
ad caelum ferunt Verris aestimatione sic concidisse
(Cie., Ver" IV 12),
4. Iugurtham in praetorium abduxit ibique secreto
monuit ut potius publice quam privatim amicitiam
populi Romani coleret (Sal., 1ug., VIII 2).
5. Quaeso a vobis ut in hac causa mihi detis hane ve-
niam (Cie., Arch., 3).
6. Fuisse apud eos et Herculem memorant (Tac., Gcr"
III 1).
7. Vt gaudet insitiva decerpens pira, cerlantem et uvam
purpurae, qua muneretur te, Priape, et te, pater
Silvane, tutor finium! (Hor., Epod., II 19-22).

26 27
SUBJ UNTIVO

L Quid sit pulchrum, q uid turpe, quid utile, quid non,


plani us ae melius Ch rysippo et Crantore dicit (Hor.,
Ep. , I 2, 3-4).
2. Sed tamen iste deus qui sit da, Tityre, nobis (Verg.,
CORRELACION DE TIEMPOS Ecl., I 18).
3. Sed tamen, ut teeum lieeat, Cerinthe, vagari, ipsa
(Consecutio temporum) ego per montes retia torta feram (Tib. , IV 3, 11-12).
4. Argentum et aurum propitiine an irati di negave-
. INFINITIVO rint dubito (Tac ., GeT., V 3).
, , ' 5. Statim scietis cui dederitis beneficium (Petr.,
~"""1....f.x1'Vl"s 1 el"'"
1. llle se negat pecumam repetere (Cic., Ver., IV 17). XXXI 2) .
2. Consules designati negabant se audere in senatum
venire (Ce., Phil. , 1 6).
'J 6. Cur ita erediderim, nisi quid te distinet, audi (Hor .,
Ep. , I 2, 5) .
3. Si quaeret quid agam, die multa et pulchra minan-
tem vivere nec recte nec suaviter (Hor., Ep., 1 8, .1 7. Videamus quid adum sit Brundisi (Ce., Att., IX 5).
8. Res quidem tanta est ut tropaeis et monumentis tuis
3-4) . adlatura finero sit aetas (Cic., MaTe., 11).
4. An ruri censes te esse? (Pl. , Mos., 7). 9. P aratum iam esse dicito unde argentum sit futu-
5. Abs te nihil rectius factum esse dico (Ce., Ver., rum (Pl. , PeT. , 302).
IV 37).
10. Quid sit futurum eras fuge quaerere (Hor ., Carm.}
6. Vlixen quidam opinantur lango illo et fabuloso
1 9, I~).
errare in hune Oceanum delatum adiisse Germaniae
t erras (Tac. , Ger., III 3). 11. Quanti auctoritas eius haberetur ignorabas? (Ce.,
7. Iuppiter supremus summis opibus atque industriis Ver ., IV 19).
me perisse cupit (Pl.. Mos., 348-349). 12. Veritus sum ne meus repentinus ad meas necessa-
8. Se instructurn et paratum ad urbem venturum esse rios adventus suspicionis aliquid adferret (Cic., Phit.,
minitatur (Ce., PhH" III 1) . I
17).
9. Initium sena tus cogendi fore videbatur (Cie., P hiZ .,
I 6).
'1 13. Comitum conventus, strepitus. clamor mulierum re-
cer e ut ante tempus exirem foras (Ter., H ec., 35-36).
10. Horno amentissime, putasti impetraturum (esse) 14. Tibi se laetissima compsit, staret ut ante tuos cons-
te? (Cie. , V eT., IV 19). J picienda focos (Tib. , IV 6, 3-4).

28 29
15. Quemadmodum ratiocinari didicisset diligenter cu-
riosus pictor cum inscriptione reddiderat (Petr.,
XXIX 4).
16. Ex eo primum eognovi quae Kalendis Sextilibus in
senatu fuisset L. Pisonis oratio (Cie., PhiL., I 10).
17. Nimis metuebam male ne abisses (Pl, Ps. , 912).
18. Litterae tuae non solum quid Romae, sed etiam quid
in re publica, neque solum quid fieret, verum etiam PROPOSICIONES SUBORDINADAS
quid futurum esset indieabant (Cic., Att., II 11).
19. Exspectabant homines quidnam acturus esset (Cic.,
Ver.} II 127). SUSTANTIVAS O COMPLETIVAS
20. Non dubitabam quin te ille aut Dyrraehii aut in istis
locis uspiam visurus esset (Cie., Att., 1 17,2 ) . Subjetivas
1. Non te formonsae deeuit servare puellae limina (Ov.,
Am., I 6, 63-64).
2. Pisces natare oportet (Petr., XXXIX 2).
3. Tibi me est aequum parere (Verg., Ecl., V 4).
4. Non dubium est quin uxorem nolit filius (Ter., An.,
172) .
5. Itaque de vestro delicto confiteamini necesse est
(Cie., Lig., 2).
6. Accidit ut una nocte omnes Hermae deieerentur
(Nep., Ale., 111 2).
7. Cavendum vera (est) ne etiam in graves inimicitias
convertant se amicitiae (Ce., Amic., 78).
8. Quid prodest quod me ipse animo non spernis?
(Verg., Ecl., !II 74).
9. Fama est quod geminum profundens simia partum
dividat in varias pignora nata vices (Avian., XXXV
1-2) .
10. Iuvat hoc, Cerinthe, quod uror (Tib., IV 5, 5).

30 31
Objetivas trocinio partae videbantur indicare (Apul., Met.,
IV 1) .
l. Sic aeeepimus nu llum in Sicilia fu gitivorum bellum 14. In hoc su mus sapientes, quod naturam optuman du-
fui sse (Cie., Ver. , V 5). eem sequimur eique paremus (Cic, Sen., 5) .
2. Rebar enim am me prorsus exanimatum ae debilem 15. Adicite ad haec quod foedus aequum deditis (Liv.,
mereri eausariam missionem (Apul. , Met., IV 4). XXIII 5, 9).
3. Aliter enim nostri negant posse se salvos esse (Cie.,
Pllil., I 20). Interrogativas indirectas
4. Semper aliquid mali facit ut homines aut nascantur
aut pereant (Petr., XXXIX 13). 1. Desino quaerere eur emeris (Cie., VeT., IV 10) .
5. Optavi quotiens ne nox tibi cedere vellet! (Ov" Am., 2. De universa philosophia, quanto opere et expetenda
113,27) . esset et eolenda satis dictum est in Hortensia (Cie.,
6. Vt horridis utrurnque verberes latus, Auster, me- Thsc ., 1Il 6).
mento lueHbus (Hor., Epod., X 3-4) . 3. Me rogi tas quid agas? (Pl., Mos., 368).
7. Perseveravit metuens De vicinus et praevalen s hos- 4. Qui seis an tibi istuc eveniat prius quam rnihi? (PL,
tis instaret ultro eedentibus (Suet., Tia., XVI 3). Mas. , 58).
8. An verebare ne non -putaremu s natura te potuisse 5. Forsitan expectes an in alta P ala ta missum scan-
tam improbum evadere, ni si aeeessisset etiam disci- dere te iubeam Caesareamque domum (Ov., Tr., 1
'PUna? (Cie., PhiLo, 11 18) . 1, 69-70).
9. Omnes labores te excipere video; timeo ut sustineas 6. Dubito num idem tibi suadere quod mihi debeam
(Cie., Fa.m., XIV 2, 3) . (Plin., Ep., VI 27, 1).
10. Nec deprecor quin sie existimetis (Apul, Fl., IX 9) . 7. P arthi transierint necne, praeter te, video dubitare
neminem (Cic. , Fam., II 17, 3).
11. NOn equidem dubito quin haee el eetera fi ant (Ov.,
Tr., IV 3, 27) . 8. Nec dicere posses laude pedum formaene bono prae-
stantior esset (Ov., Met., X 562-563 ) .
12. Nee aetas impedit quomil).us et eeterarum rerum et
in prirnis agri colendi studia teneamus (Cic::-Se., 9. Neseit vitane {ruatur an sit apud manes (Ov., Met.,
60) . I 1 585-586).
13. Nam et rebus eos quibusdam dorso meo depromptis 10. Quid refert dictis ignoseat Mucius an non ? (Iuv. ,
munera'banlur et seeretis gannitibus quod essent la- 1 154).

32 33
ADJETIVAS O DE RELATIVO Impropias

P ropias 1. Neque vero tam remisso ae languido animo quisquam


omnium fuit qui ea nocte conquieverit (Caes., Civ.,
1. Abite illue unde malum pedem attulistis (Ca tu!., 1 21, 5).
XIV 21-22). 2. Nisi tuus modo unus fitius , quem quidem ego amem
alius nemo est (Pl., Cist., 370). ,
2. Contingam certe qUQ Heet iUa pede (Ov., Tr., 1 1,
16) .
3. Nam muJam quidem nullam habet quae non ex ona-
gro nata sit (Petr., XXXVIII 4).
3. Ex aliis negotiis quae ingenio exercentur, in primis 4. Nam ipsa Messana, quae situ, moenibus, portuque
magno usui est memoria rerum gestarum (Sa1., lug. , ornata sit, ab his rebus, quibus iste delectatur, sane
IV 1). vacua atque nuda est (Cic., Ver. , IV 3).
4. Ea quae parvis in rebus accidere paterant provide- 5. Hi miserrimo ae patientissimo exercitui Caesaris
bant (Cic., Ver., IV 9). luxuriem obieiebant, eui semper omnia ad necessa-
rium usum defuissent (Caes., Civ., III 96, 2).
5. Cum Agamemnone ad ianuam pervenimus, in cuius
6. Tu non adfuisti, qui diligentissime semper llum diem
poste libellus erat cum hac inscriptione fixus (Petr., et illud munus solitus esses obire (Cie., Amic., 7) .
XXVIII 6).
7. Neeesse est, qui fortis sit, eundem esse magni animi
6. Ecce quidam iuvenes adveni unt aHi, quos ncunetan- (Cie., Tusc., III 15) .
ter adaeque latrones arbitrarere (Apul., Met ., IV 8) . 8. Numquam igitur digne satis laudari philosophia po-
7. ManDo tres filios adsignant e quorum nominibus terit, cui qui pareat omne tempus aetatis sine moles-
proximi Deeano Ingaevones, medii Herminones, ee- tia possit degere (Cic., Sen., 2).
teri Istaevones vocentur (Tae., Ger., II 3). 9. Haee et innumerabilia ex eodem genere qui videat,
8. Fortiter et ferrum saevos patiemur et ignis, sit modo non ne eogatur confiteri deos esse? (Cie., N. D., II 12).
libertas quae velit ira loqui (Prop., 1 1, 26-27). 10. Non exercitus neque thesauri praesidia regni sunt,
verum amici, quos neque armis eogcre neque auro
9. Quae tandem eivitas fuit quae deberet? (Cie., Ver., parare queas (Sal , I ug., X 4).
V 53). 11. Pascite taurum , iam eornu petat et pedibus qui spar-
10. Memini stine me ante diem XII Kalendas Novembres gat harenam (Verg. , Ecl., III 86-87) .
dicere in sena tu fore in armis certo die, qui dies fu - 12. Nam eum inter cetera prodigia Mausoleum derepen-
turus esset ante diem VI Ka!. Novembres, C. Man- te patuisset et steBa crinita in caeto apparuisset,
Hum? (Cie., Catil., I 7) . alterum ad Iuniam Calvinam e gente Augusti per-

3< 35
tinere dieebat, alterum ad Parthorum regem qui ut Diodorum ad se voearet ae poseeret (Cie. Ver.
eapillatus esset (Suet., Vesp .. XXIII 8). IV 38). ' ,
13. Instane quam quaeris ego amieae meae dedi quae 2. Quae eontentio divina et humana euneta per.miscuit
eduearet eam pro filiola sua (Pl., Cist., 570-571). (Sal., Jug., V 2).
14. Haud paravero quod avarus ut Chremes terra pre- 3. Venit Heraeleam. Quae eum esset eivitas aequissimo
mam (Hor., Epod., 1 32-33). iure ae foedere, adseribi se in eam eivitatem voluit
15. Sunt, quos tuearis, amiei (Ov., Rem., 151). (Cie., Areh., 6).
4. Est enim gloria solida quaedam res et expressa, non
adumbrata. Quae quia recte faetorum plerumque eo-
Sin antecedente
mes est, non est bonis viris repudian da (Cie., Tusc.,
1. Neve lituraruffi pudeat. Qui viderit illas, de laerimis 111 3). ),
faetas sentiat esse meis (Ov., Tr. , 1 1, 13-14). 5. Nonne etiam alio ineredibili seelere hoe seelus eu-
2. Qui videret equum Troianum introduetum, urhem mulasti? Quod ego praetermitto et faeile patior sile-
eaptam diceret (Cic., Ver., IV 5,2 ). ri (Cie., Cati"t., 1 14).
3. Qui in morbo sunt, sani non sunt, et omnium insi-
pientium animi in morbo sunt (Cie., Tusc ., 111 9).
4. Qui nqlet fieri desidiosus, amet! (Ov., Am., 1 9, 46). .Prolpticas
5. Qui Bavium non odit, amet tua earmina, Mevi
1. Qui mihi te, Cerin1Jhe, dies dedit, hie mihi sanetus
(Verg., Eol., 111 90).
atque inter festos semper habendus erit (Tib., IV
6. Non dieo fortasse -etiam quod sentio (Cie., Tusc., 1 5, 1-2).
12). 2. Qui eupit aut metuit, iuvat illum sie domus et res
7. Quae iussi nuntiato (Pl., Per. , 196) .
ut lippum pictae tabulae (Hor., Ep. , 2, 51-52).
8. Defendat quod quisque sentit (Cie., Tuse., IV 7) .
3. Quas meruit, poenas iam dedit illud opus (Ov. , Tr. ,
9. Cur quae la.edunt oeulum festinas demere? (Hor.,
1 1, 68).
Ep., 1 2, 37-38) . 4. Qui fortis est, idem est fidens (Cie. , Tusc ., 111 14).
10. Numquam laborant quem ad modum probent quod
dicunt (Cie., FLac., 10). 5. Qui autem omnia bona a se ipsi petunt, iis nihil ma-
lum po test videri (Cie., Sen., 4).

Aparentes

1. Quod iste ubi audivit, sie eupiditate inflammatus


est non solum inspiciendi, verum etiam auferendi,
36 37
ADVERBIALES O CIRCUNSTANCIALES 2. Est quadam proclire tenus, si non datur ultra (Hor.,
Ep., 1 1, 32).
Comparativas 3. Haec si attuleris, venuste noster, cena bis bene
(Catul., XIII 6-7).
1. Id de imperatore Romano, quantum postea eventu 4. An, si quis atro dente me petiverit, inultus ut Clebo
paruit, praedictum Iudaei ad se trahentes rebella- puer? (Hor., Epod. , VI 15.16). .
runt (Suet., V esp" IV 10). 5. Negent, si possunt (Ce., VeT" IV 19).
2. Verum haec tantum alias inter caput extulit urbes 6. Qui si eruditius videbitur disputare, attribuito lit
IC)uantum lenta solent inter viburna cupressi (Verg., teris Graecis (Ce., Sen., 3).
Ec/., 1 24.25) . 7. Quid mihi sit bani, si mentar? (Pl.. Mos., 370).
3. Tam gratum est mihi quam ferunt pueUae pernici
aureolam fuisse malum (Catul., II b, 1-2).
8. Quid non proclames, in corpore iudicis ista si vi
deas? (luv., Ir 75-76).
4. Cneus Lentulus Marcellinus dissuasit, sicut ipsum
dicere audistis (Cic., Ver. , IV 53). 9. Si cuneta velim breviter decurrere possim (LatLS
5. Neque id facio , ut forsitan quibusdam videar, simu- Pis., 18).
latione (Cic., Fam. , 1 8, 2). 10. Servasset, nisi iam perisse falso renuntiatum esset
6. Cur misereare potius quam feras opem, si id {acere (Suet., Vesp. , XV 3).
possis? (Cic., Tu-sc., IV 56). 11. Si nostr oblita taceret, sana esset (Catul. , LXXXIII
7. Iam mallem Cef1berum metueres quam ista tam in- 3.4) .
considerate diceres (Cic. , Tusc., 1 12) . 12. Quod si spissa foret, solido si staret in omni nulla
8. Eius !iliam ille amare coepit perdite prope iam ut daret miranda sui spectacula tellus, pigraque et in
pro uxore haberet (Ter., Heaut. , 97-98). pondus conferta immobilis esset (Aet., 155157),
9. Cuius sermone ita tum cupide fruehar, quasi 1am 13. At bene si quaeras, Fortunae crimen in illo, non
divinarem id quod. evenit (Cic., Sen., 12). scelus invenies (Ov" Met., 111 141-142),
10. Sic eas exponam, quasi agatur res, non quasi narre- 14, Neque sustineri poterant, ni extraordinariae cohor-
tur (Cic., Tusc., 1 8). tes se obiecissent (Liv., VII 7, 9) .
15. Quid igitur timeam, si aut non miser post mortem
Condicionales aut beatus etiam futurus sum? (Cic., Sen., 67),
Clases de perodos Uso de conjunciones
1. Ille mi par esse deo videtur, ille, si fas est, superare 1. Nei te plus oculis meis amarem, iucundissime Calve,
divos (Catu!., LI }.2) . munere isto odissem te (Catul., XIV }3).

38 39
2. At mihi perpetuo patria tellure carendum est, ni 3. Ipse ctiam roetus non est morbi admdum similis,
fuerit laesi moUior ira dei (Ov., Tr., 1 5, 83-84) . quamquam aegritudini est finitimus (Ce., Tusc. ,
3. Nam nisi tu amisisses, numquam reeepissem (Ce. , III 23) .
Sen., 11). 4. Quamquam maiora parantur, hue adverte animum
4. Quod si forte alios iam nune suspiret amores, tune (Stal., Theb. , III 523524 ) .
preeor midos, sanete, relinque focos (Tib. , IV 5, 5. Quamquam erant pauci, quoquo modo res se habe-
11-12) . bat, pugnare tamen se velle cJamabant (Cie. , Ver.,
5. Sin tu, quod te iam dudum hortor, exieris, exhau- V 89).
rietur ex urbe tuorum comitum magna et perniciosa
sentina rei publicae (Cic., Catl., 1 12).
6. Decretum est pati, dum illum modo habeam mecum En indicativo o subjuntivo
(Ter. , Heaut. , 465-466). 1. Quamvis crudis holeribus, adfatim himen ventrem
7. Cedere loco, dummodo rursus instes, consilii quam sagino (Apul., Met., IV 1) ..
formidinis arbitrantur (Tac., Ger., VI 6) .
2. Quamvis tacet Hcrmogencs, cantor tamen atque op-
8. Nec desunt animi, veniat modo fortior aetas (Sta1.,
tumus est modulator (Hor., S. , 1 3, 129-130).
Theb. , IV 253) .
3. Nec, liceat quamvis, sana fuisse velit (Tib. , IV 6, 18).
9. Vrit seu Tyria voluit procedere palla: urit, seu ni-
vea candida vcste venit (Tib., IV 2, 11-12) . 4. Quamvis multa meis cxiret victima sacptis, pinguis
10. Sive ego marmorci respexi summa theatri , eligis e et ingratae premeretur caseus urbi, non urnquam
multis unde dolere velis, eandida seu tacita vidit me gravis aere domum mihi dextra redibat (Verg.,
femina vultu , in vultu tacitas arguis esse notas (Ov. , Ecl., I 33-35).
Am., II 7, 3-6). 5. Tametsi lex est de pecuniis repetundis, ille se negat
pecuniam repetere, quam ereptam non tanto opere
desiderat (Ce., Ver ., IV 17).
6. Terra etsi aliquanto specie diHert, in universum ta-
Co ncesivas men aut silvis horrida aut paludbus foeda est (Tac .,
Ger., V 1).
En indicativo 7. Bonos viros sequar, etiamsi ruent (Ce., Att., VII
1. Qui quamquam saevit pariter rabieque fameque , 7, 7).
aerior est rabie (Ov., Met ., X I 369-370). 8. Dein etsi maxime magus forem, t amen ostendam ne-
2. P er me tibi obstiti, quamquam videbam perniciem que causam ullarn neque occasionem fuissc ut me
meam eum magna ealamitate rei publieae esse con- in aliquo maleficio experirentur (ApuJ., ApoL,
iunctam (Cie. , Ca tU., 1 11). XXVIII 4).

40 41
9. Etsi taceas, palam id quidem est: res ipsa testis est 9. Tune veniat licet ad casses, inlaesus abibit (Tib.,
(PI., Aul., 421). IV3,17).
10. Atque equidem filium, tum etiamsi nolit, cogam 10. Ipse lieet sperare vetes, sperabimus aeque (Ov., TT.,
(Ter., Ad., 851). IIl , 145).

En subjuntivo Tempora les


1. Vt titulo careas, ipso noscere colore (Ov., TT. , I 1, 61).
En indicativo
2. Vt desint vires, tamen est laudanda voluntas (Ov.,
Pont. , III 4, 79). 1. Tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber est
quando pluit (Pl., Capt., 336).
3. Haec suadeo, qui ut non omnis peritissimus sim belli, 2. Vbi rem rescivi, coepi non humanitus neque ut
cum Romanis certe bellare bonis malisque meis di~ animum deeuit aegrotum adulescentuli tractare (Ter,.
dici (Liv., XXXVI 7, 20). Heaut., 99-101).
4. Sed nimirum hoc maxume est exprimendum cum 3. Messanam ut quisque nostrum venerat, haec visere
constet aegritudinem vetustate tolli, hane vim non solebat (Cic ., VeT., IV 5).
esse in die positam, sed in cogitatione diuturna 4. Nobis, cum semel occidit brevis lux, nox est per
(Clc., Tusc. , III 74). petua una dormienda (Ca tu!' V 5-6).
5. Iusiurandum dabitur, indignis cum egomet sim ac 5. Vt primum provinciam attigit, proximas quoque
ceptus modis (Ter., Ad., 165-166). convertit in se (Suet., Vesp. , IV 12).
6. Ecce sub occiduas versae iam noctis habenas astro-
6. Hc et bella gerebat ut adulescens cum plane gran rumque obitus, ubi primum maxima Tethys impu-
dis esset (Cic., Sen. , 10). lit Eoo cunctantem Hyperiona ponto, iroa fla gella-
7. Licet superbus ambules pecunia, fortuna non mutat tis, signum lugubre malorum, panderibus trepidavit
genus (Hor., Epod., IV 5-6). humus, motusque Cithaeron antiquas dedit ire nives
8. Rebellione trium principum et caede incertum diu (Stat., TI<.b., III 33-38).
et quasi vagum imperium suscepit firmavitque tan- 7. Quotiescumque haras subulcus purgat, totiens ha-
dem gens F1avia, obscura illa quidem ae sine ullis renam inicere oportet (Var., R., JI 4, 15).
maiorum imaglnibus, sed tamen rei publicae nequa- 8. Denique, quotienseumque me petisti, per me tibi
quaro paenitenda, constet licet Domitianum cupidi. obstiti (Cic., Catil., 1 11).
tatis ac saevitiae merito paenas luisse (Suet., Vesp., 9. Cur, malum, patronum quaeram, postquam !item
1 1). perdidi? (PI., Vid., 62).

42 43
10. Posteaquam tantam multitudinem collegerat emble- Con CtLm
matum, ut ne unum quidem cuiquam reliquisset,
instituit oHicinam Syracusis in regia maximam 1. Naso legendus eral tum cum didicistis amare (Ov.,
(Cic., Ver., IV 54). Rem., 71).
2. Mihi iam tato furor hic non deficit anno, cum tamen
En indicativo o subjuntivo adversos cogor habere deos (Prop., 1 1, 7-8) .
3. Nos interim errare coepimus cum subito videmus
1. Numquam ecastor hodie scibis prius quam ex te senem calvum (Pelr., xxvrr 1).
audivero (PI., Pe-r., 219). 4. Cum tu, Lydia , Telephi cervicem roseam, cerea
2. Ego autem non commemini, ante quam sum natus, Telephi laudas bracchia , vae, meum Iervens difficili
me miserum (Cic., Tu.sc., 1 13). hile tumet iecur (Hor., Cann., 1 13, 1-4).
3. Romanus, clamare prius undiquc orto quam satis 5. Fulsere quondam candidi tibi soles, cum ventitabas
cerneret, se circumvenlum esse sensit (Liv., xxrr 4). quo pueJla ducebat (Catut, VIII 3-4).
4. Vespasianus natus est in Sabinis ultra Reate vico 6. Cum subit illius tristissima noctis mago, qua mihi
modico quinquennio ante quam Augustus excede- supremum tempus in urbe fuit, cum repeto noctem,
rel (Suet., Vesp., II 1). qua tal mihi cara reliqui, labitur ex oculis nunc
5. Reflecte gressum, dum licet, teque eripe (Sen., quoque gutta meis (Ov., Tr., 1 3, 1.4).
Thy., 427). 7. Cum te Praeneste Kalendis ipsis Novembribus oc-
6. Stabat adhuc, donec transmissa morte per artus la- cupaturum nocturno impetu esse confideres, sensis-
bitur (Stat., Theb. , II 627-628). tin illam coloniam meo iussu meis praesidiis, custo-
diis, vigiliis csse munitam? (Cic. , CatiL., 1 S).
7. Quoad potuit, Iortissime rcstitit (Caes., CaL, IV
12, 5). 8. Memini domi in hemicyclio seden tem , ut solebat,
cum et ego essem una et pauci admodum familiares,
8. Senior vertebat solitam vomere fessus humum, do- in eum sermonem illum incidere (Cic., Amic., 2).
nce deposito per prata !iceret aratro molliter herboso 9. Peregrinatione Achaica nler comites Neronis cum
procubuisse toro (Avian., XXXVI 7-10). cantante ea aut discederet saepius aut praesens ob-
9. Ne forte, duro publicis mandatis serviat, de privatis dormisceret, gravissimam contraxit offensam (Suet.,
iniuriis reticeat (Cic., Ver., IV 15). Vesp., IV 8).
10. Ego in contione ero et tempus, quoad omnia instruc- 10. Praecipua sub Domitiano miseriarum pars erat vi-
ta sint, loquendo altcrcandoque traham (Liv .. XXIV dere et aspici. cum suspiria nostra subscriberentur
38, 6). (Tac., Ag., XLV 3).
44 45
Causa les Consecutivas

1. Quin, quia puleher erit, poscet sine munere noctem? Afirmativas


(Ov., Am., 1 8, 67). 1. Tua enirn cautio nostra cautio est ut, si in alterutro
2. Laetor quod sine me devia rura eolis (Prop., II peeeandum sit, maUm videri nimis tmidus quam
19, 2). parum prudens (Cie., Marc., 21).
3. Quoniam duobus superioribus de _morte et de dolore 2. Hastas gerunt, angusto et brcvi ferro , sed ita aeri et
dietum est tertius dies disputationis hoe tertium vo- ad usuro hahili, ut eodem telo, prout ratio poscit,
lumen effi~iet (Cie., T1LSC., nI 6). vel eomminus vel erninus pugnent (Tae., Ger., VI I).
3. Chreme, tantumne ah re tua est oti tibi aliena ut
4. Id omitto, quando vobis ita plaeet (Sal., I ug., CX 7).
cures ea quae nihil ad te attinent? (Ter., Heaut.,
5. Tiberium quidam Fundis natum existimaverunt se- 75-76) .
euti levem eoniecturam, quod materna eius avia 4. Adeone me delirare censes ut ista esse eredam?
Fundana fuerit (Suet., Tib., V 1). (Cie., Tusc., 1 10) . '
6. Milites vero palam inter se loquebantur, quoniam 5. In tantam claritudinem brevi pervenerat ut nostris
talis oeeasio vietoriae dimitteretur (Caes., Civ., 1 vehementer earus, Numantinis maxumo terrori esset
72,4) . (Sal., l ug., VII 4).
6. Quod ubi iste audivit, usque eo eommotus est ut sine
7. Bene enim maiores aeeubitionem epularem amieo- ulla dubitatione insanire omn ibus ae furere videretur
rum, quia vitae eoniunetionem haber et, eonvivium (Cie., Ver., IV 39).
nominaverunt (Cie. , Sen., 45). 7. Fuit ista quondam in hae republiea virtus ut viri
8. Nam ut hie la tu rus hoe sit, si ipsam rem ut siet res- fortes aerioribus suppliciis civem pernieiosum quam
civerit, non edepol clam me est, eum hoe quod levius aeerbissimum hostem coereerent (Cie., Cat'H., 1 3).
cst tam animo rato tuUt (Ter. , Hec., 567-568). 8. Aviae m emoriam tanto opere dilexit, ut sollemnibus
ae festis diebus pocillo quoque eius argenteo potare
9. Perfieiam profecto ut hune A. Licinium non modo perseveraverit (Suet., Vesp., TI 2).
non segregandum. eum sit eivis, a numero civium , 9. Huius amissi reeens vu lnus epicedio proseeutus sum
verum etiam , si non esset, putetis aseiseendum fuisse adeo festinanter ut exeusandam habuerim affectibus
(Cie. , Areh., 4). tuis eeleritatem (Stat., Silv., n, epist., 8 10).
10. Quae curn ita sint, Catilina, perge quo coepisti (Cie., 10. Sic intimus arsi, ut nihil ulterius tulerim (Calp.,
CatH., 1 10). Ecl., lIT 28-29).

47
Negativas Finales

1. Quot ego tuas petitiones, ita eonieetas ut vitari pos Proposiciones


se non viderentur, parva quadam declinatione et, ut 1. Suseepto igitur civiH bello ae ducibus copiisque in
aiunt, corpore eCfugi! (Ce., Catil. , 1 15). Italiam praemissis interim Alexandriam transiit, ut
2. Simultates contra nullas tam graves exeepit unquam, claustra ;Aegypti optineret (Suet., Vesp., VlI 1).
ut non oeeasione oblata libens deponeret (Suet., Jul., 2. Cedo soleas mihi, ut arma capiam (PI., Mos., 384).
LXXIII 1). 3. Quibus duohus morbis, ut omittam alios, aegritudine
et cupiditate, qui tandem possunt in eorpore esse
3. Tanta erat enim auetoritas et vetustas illius religio- graviores? (Cic., Tusc., III 5).
nis ut, eum iIIue rent, non ad aedem Cereris, sed 4. Nam scio quibus viribus opus sit ut persuadeatur
ad ipsam Cererem proficisci viderentur (Cie., Ver., superbis quanta sit virtus humilitatis (August.,
IV 108). C.D., 1, Prae!., 2).
4. Nemo adeo ferus est ut non miteseere possit (Hor., 5. Saepe etiam senior, ne nos cantare pigeret, laetus
Ep., I 1, 39). Phoebea dixisti carmen avena (Nemes., 1 62-63).
5. Tantum cibi et potionis adhihendum est ut refician- 6. De quo nihil dieo, ne videar defuncti testis occasio
tur vires, non opprimantur (Cie., Sen., 36). ne mentiri (Stat., Sirv., 1, epist., 31-32).
7. Petatur ultro, ne quiescentem petat (Sen., Tlty., 201).
6. Numquam tam male est Siculis, quin aliquid faeete 8. Turres binorum tabulatorum excitabat quo como
et commode dieant (Cie., Ver. , IV 95) . modiu s ab impetu navium incendisque defenderet
7. Nego in Sicilia tota, tam locupleti. tam vetere (Caes., Civ., 1 25, 10).
provincia, tot oppidis, tot familiis tam copiosis, 9. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum mur.
ullum argenteum vas, ullum Corinthium aut De- mur, obiectis ad os scutis, quo plenior et gravior
liacum fuisse, ullam gemmam aut margaritam quin vox repercussu intumescat (Tac., Ger., III 2).
conquisierit, inspexerit, abstulerit (Cie., VeT., IV 1). la. Creditur eUam proeuratorum rapacissimum quemo
8. Numquam unum intermittit diem quin semper ve- que ad ampliora otfida ex industria solitus promo-
niat (Ter., Ad., 293-294). vere, quo locupletiores tl1l0X eondemnaret (Suet.,
9. Nullum unquam hostem fudit, quin eastris quoque Vesp., XVI 4) .
exueret (Suet., lul. , LX 2).
10. Non ea res me deterruit, .quominus, posteaquam in Expresiones equivalentes
ltaliam venisti , Htteras ad te mitterem (Cic., Fam. , 1. Evolat ad patrias jam reditura domus (Phoen., 116).
VI 22) . 2. Incidat in saevas diripienda feras (Tib., IV 3, 22).
48 49
3. Omnibus haee ad visendum patebant eotidie (Cie.,
Ver., IV 5).
4. Tu non solum ad neglegendas leges et quaestiones
verum etiam ad everlendas pcrfringendasque valuis-
ti (Cje., Catil., I 18).
5. Proximis Nonis eum in hortos D. Bruti auguris eom-
mentandi causa, ut adsolet, venissemus, tu non ad-
fui sti (Cie., Amic., 7). DISCURSO INDIRECTO
6. Legatos ad Caesarem sui purgandi gratia mithmt
(Caes., GaL., VII 43, 2). (Oratio obliqua)
7. Ponendaeque domo quaerenda est arca primum
(Hor ., Ep., I 10, 13). 1. Divulgato Domiti consilio, milites qui erant Corfini
8. Vrbi eondendae loeum elegerunt (Liv., V 54, 4). primo vesperi secessionem faciunt atque ita inter se
9. Ruc psi potum vcnient per prata iuvenci (Verg. , per tribunos militum eenturionesque atque honestis-
Ed., VII 11). simos sul generis conloquuntur: " Obsideri se a
lO. Oratum ierunt dearn, ut sibi esset propitia (PL, Caesare; opera munitionesque prope esse perfectas;
Poen., 1134) . ducem suum Domitium, cuius spe atquc fiducia
perunanserint, proieetis omnibus fugae eonsilium ca
pere; debere se suae salutis rationem habere"
(Caes., Civ., 1 20, 1-2).
2. Haee ego de forma respondissem. Praeterea: "Lieere
etiam philosophis esse voltu Iiberali; Pytha goram,
qui primum se esse philosophum nuncuparit, eum
sui saeeuli excellentissima forma fuisse; item Ze-
nonem illum antiquum Velia oriundum, qui primus
omnium sollertissimo artificio ... ambifariam dissol.
verit, eum quoque Zenonem longe decorissimum
fuisse, ut Plato autumat; itemque multas philosophos
ab ore honestissimos memoriae prodi, qui gratiam
corporis morum honestamentis ornaverint" (Apul.,
ApoL., LV 5-6)_
3. Petit ab utroque "quoniam Pompei mandata ad se
detulerint, ne graventur sua quoque ad eum postu-

50 5L
lata deferre, si parvo labore magnas controversias
toJIere atque omnem ltaliam metu liberare possint. oh eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut
ipsos despiceret. Se ita a patribus maioribusque suis
Sibi semper primam fuisse dignitatem vitaque po-- didicisse, ut magis virtute quam dolo contenderent
tiorem. Doluisse se quod populi Romani beneficiurn aut insidiis niterentur" (Caes., Gal., 1 13, 3.6).
sibi per contumeliam ab inimicis extorqueretur, 5. Docet "Se nullum extraordinarium honorem appe-
ereptoque semenstri imperio, in urbem retrahere tisse. sed exspectato legitimo tempore consulatus eo
tur, cuius absentis rationem haberi proximis comi fuisse contentum quod omnibus civibus pateret. La.
tiis populus iussisset. Tamen hane iaeturam honoris tum ab X tribunis plebis. contradicen ti bus inimicis,
sui rei publieae causa aequo animo tulisse; cum lit- Catone vero acerrime repugnante et pristina con-
teras ad senatum miserit ut omnes ab exercitibus suetudine dicendi mora dies extrahente ut sui ratio
discederent ne id quidem impetravisse. Tota Italia absentis haberetur. i-pso consuJe Pompeio; qui si
dilectus haberi , retineri legiones II qua e ab se simu- improbasset, cur ferri passus esset? Et si probasset,
Iatione Parthici belli sin t abductae, civitatem esse cur se ut populi beneficio prohibuisset?" (Caes.,
in armis. Quonam haec omnia nisi ad suam perni- Civ., 1 32, 23).
ciem pertinere? Sed tamen ad omnia se descendere
paratum atque omnia pati rei publieae causa. Pro-
ficiseatur Pompeius in suas provincias ipsi exercitus
dimittant, discedant in Italia omnes 'ab armis, me-
tus e civitate to113tur, libera comitia atque omnis
r es publica senatui populoque Romano permittatur.
Haec quo racilius certisque conditionibus fiant et
iure iurando sanciantur, aut ipse propius accedat
aut se patiatur accedere; fore uti per conloquia om-
nes controversiae componantur" (Caes, Civ., 1 9).
4. Is ita cum Caesare egit: "Si pacem populus Roma-
nus cum Helvctiis faceret, in eam partem ituros
atque ibi futuros Helvetios ubi eos Caesar consti-
tuisset atque esse voluisset; si n bello persequi per-
severaret, reminisceretur et veteris incommodi po-
puli Romani et pristinae virtutis Helvetiorum. Quod
improviso unum pagum adoTtus esset, cum qui !lu-
men transissent suis auxilium ferre non possent, ne

52
53

Você também pode gostar