Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
- ---~----~--~--
EJERCICIOS DE EJERCICIOS DE
~S;;;
INTAXIS LATINA
SINTAXIS LATINA
Coordinacin" subordinadn
--
~
EDITORIAL
COlUMBA
COLECCIN
MAR JNICO 10 EDITORIAL
COLUMBA
COLECCIN
~WI JNI CO 10
EJERCICIOS DE SINTAXIS
LATINA
Coordinacin y subordinacin
10
3
ADVERBIALES O CIRCUNSTANCIALES 38
COORDINACIN 22
Comparativas .. . . . .. . .. . . . .. . ... .. .. .. 38
COPULATIVA 22 Condicionales ... .. .. . 38
DISYUNTIVA . . .... . . . .. . .. . . . ....... . .. . 23 Clases de perodos . . ...... . ..... .. . ........ 38
ADVERSATIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . 23
Uso de conjunciones... . . ... . . . . .. . . ..
Concesivas . .. . . . ................ . . . . . ....
39
40
CAUSAL O DECLARATIVA 24 En indicativo ..... .. .. . .. .. ... 40
ILATIVA O CONCLUSIVA 24 En indicativo o subj untivo . .. .. ... . . ...... . 41
En subjuntivo. . ............... 42
Telnporalcs ........ . ....... . ..... . . . . . .. . .... 43
SUBORDINACIN (dbil-fuerte.doble) .. .. ... . ... 26
En indicativo .... . . ... . . ....... . . . .. . . . .. . . 43
En indicativo o subjuntivo .... . . . . . . . 44
CORRELA CION DE TIEMPOS (consecutio tempo- Con CtLm . .. . ..... . . .. . . 45
rum ) .. . . ...................................... 28
Causales . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 46
INFINITIVO . . .............. . . ....... . .. . 28 Consecutivas .... . ... . .. . . . . ... . .. . . .. . .. . .. . . 47
29 Afirmativas . ...... . ... . . . . ... .. . ..... . . . 47
SUBJ UNTIVO Negativas .... . ...... . ... . ...... . . . ... . .... . 48
Finales ....... . . . ..... 49
PROPOSICIONES SUBORDINADAS ..... . 31
Proposiciones . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 49
SUSTANTIVAS O COMPLETIVAS 31 Expresiones equivalentes ....... . . . . . ...... . 49
S ubjetivas ..... . . .. ... . ... . .. . 31
Objetivas . . ... . . . ...... ... . . ... .. .... . . . 32 D ISCURSO INDIRECTO (oratio obliqua) . . ... . . . 51
Interrogativas indirectas ..... . .. .. . ... . "33
ADJETIVAS O DE RELATIVO 34
P,ropias .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Impropias .. . ..................... 35
Sin antecedente .. . ........... . .. ... . ... . 36
A parentes . .. .. .... 36
'Prolpticas . . . .. . ... ......... 37
5
4
L
Advertencia ORACIONES INDEPENDIENTES O PRINCIPALES
Existen diversas clasificaciones de oraciones princi- 1. Enunciativas o aseverat ivas
pales o independientes y de proposiciones subordinadas,
y como no es posible atenerse a todas en conjunto, sino A. Reales o categricas (indicativo).
echar mano solamente de una de ellas, se ha puesto B. Potenciales (presente o pretrito perfecto de
en funcin una que aparenta ser la ms adecuada a la subjuntivo).
ndole de la lengua y a la fina lidad didctica de este C. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuamperfec-
tomito. to de subj.).
Dc cualqu ier manera, el profesor podr indicar al
alumno todas las discrepancias que estime necesarias 2. Interrogativas indirectas
y hacer sobre la marcha las enmiendas, adiciones o Segn el sentido:
supresiones que juzgue convenientes.
A. Reales o categricas (indicativo).
B. Potenciales (presente o pretrito perfecto de
Sinopsis sinh.ctica subjuntivo).
C. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuamper-
A los efectos de facilitar el manejo de los ejercICIOS, fecto de subj.) .
sobre todo si el estudiante 10 hace solo, se sintetizan a
continuacin conocimienls de sintaxis sobre cuya base Segn e l alcance de la interrogacin:
se ha desarrollado la serie de ejercicios. A. Parciales (pronombre o adverbio interrogativo).
B. Totales
J. Simples
a. Propias (-ne o ninguna seal interroga-
tiva) .
6 7
b. Retricas. B. Correlativa
De respuesta afirmativa (nonne). 1. Afirmativa (et . . . et; cum . .. tum; non solum
De respuesta negativa (num). . .. sed etiam).
n. Compuestas o disyuntivas 11. Negativa (nec ... nec; neque . .. neque).
a. Afirmativas (utrum ... an; -ne ... an; .. . an;
.. . -ne ). . . . ..... . 2. Disyuntiva
b. Afirmativa seguida de negativa (utrnm ...
an n<m; utrum . .. necne; -ne ... an non; A. Simple (aut, vel, -ve).
-ne . .. necne) . B. Correlativa (aut .. .aut; v el . . .vel).
3. Adversativa (sed, at, autem, tamen, vera, verum,
3. Volitivas etc.) .
A. Imperativas 4. Causal o declarativa (nam, enim, namque, etenim ) .
1. Afirmativas (imperativo) 5. Ilativa o cOllclusiva (i gitur, ergo, itaque, etc.) .
n. Negativas (imperativo; presente o pretrito
perfecto de subjuntivo; ndH ms infinitivo;
cave ms subordinada en subjuntivo). SUBORDINACIN
B. Desiderativas (subjuntivo) 1. Dbil (sustantivas con quod declarativo; adjetivas
l . P otenciales (presente o pretrito perfecto) . propias; adverbiales excepto consecutivas y finales).
n. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam. 2. Fuerte (sustantivas excepto con quod declarativo;
perfecto) .
adverbiales consecutivas y finales) .
C. Exhortativas (1' persona plural del presente de 3. Doble (adjetivas impropias; doble matiz adverbial:
subjuntivo) . comparativo-condicional, temporalcausal , etc.).
1. Copu'la!i\'a
1. Infinitivo
A. Presente (contemporaneidad).
A. Simple
1. Afirmativa (e t, ac, atque, -que ) . B. Perfecto (anterioridad).
II. Negativa (n ec, neque). C. Futuro (posterioridad).
8 9
2. Subj untivo UI. Dependientes de verbos de temer e impedir
A. Dependiente de tiempo primario (subjuntivo; afirmativas: ne; negativas: ut
o ne non ) .
I. Presente (contemporaneidad) . IV. Dependientes de verbos de duda o prohibi-
II. Pretrito perfecto (anterioridad). cin negativos (subjuntivo con quin o quo-
!II. Presente perilrastico (posterioridad). minus).
V . Con quod declarativo (indicativo o subjun-
B. Dependiente de tiempo secundario tivo) .
I. Pretrito imperfecto (contemporaneidad ) . C. In terr ogativas indirectas (subjuntivo; eventual-
II. Pretrito pluscuamperfecto (anterioridad) . mente, indicativo) 1.
11I. Pretrito imperfecto perirstico (posterio r. Parciales.
ridad). JI. Totales
a. Simples.
b. Compuestas o disyu ntivas.
PROPOSICIONES SUBORDINADAS
2. Ad jetivas o de relativo
1. Sustantivas o cOlnJllctivas A. P ropias (indicativo o subjuntivo).
A. Subjetivas B. I mpropias (subjuntivo).
I. Construccin general (infinitivo). I. Consecutivas.
ll. Dependientes dc verbos de suceder, temer, 11. Condicionales.
negativos de duda o prohibicin (subjun- IlI. Concesivas.
tivo). IV. Causales.
V. F inales.
111. Con quod declarativo (indicativo o subjun-
tivo). C. Sin antecedente
1. Subjetivas.
B. Obj etivas 11. Objetivas.
1. Dependientes de verbos de la expresin y D. Aparentes.
los sentidos (infinitivo). E. P rolpticas o anticipadas.
1I. Dependientes de verbos de voluntad, ruego,
esfuerzo (subjuntivo; afirmativas: ut, nega- I Se emplean los mismos pronombres, adverbios y partculas
tivas: ne ) . interrogativas correspondientes a las oraciones interrogati-
vas directas, excepto noone, que es poco frecuent e.
10 11
..
3. Adverbiales V. Con etsi, tametsi, etiamsi
a. Hecho real (indicativo) .
A. Comparativas lb. Hecho posible o irreal (subjuntivo ) .
I. Reales (indicativo ) .
VI. Con Hcet (subjuntivo).
n. Potenciales (presente o pretrito perfecto D. Temporales
de subjuntivo).
J. Con 11bi, ut, quando (indicativo) .
III. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam-
perfecto de subjuntivo ) . 11. Con ubi pnmum, ut pnmum, simu~ ac, etc.
IV. Condicionales (subjuntivo). (indicativo) .
III. Con quoties, quotiescumque (indicativo) .
B. Condicionales IV. Con postquam , posteaquam (indicativo).
1. Reales (indicativo) . V. Con antequam, priusquam
n. Potenciales (presente de subju ntivo). a. Hecho real (indicativo).
111. Irreales (pretrito imperfecto o pluscuam- b. Hecho posible, irreal, inseguro o incum-
perfecto de subj untivo). plido (subjuntivo).
IV. Perodos combinados (real-potencial; poten- VI. Con dum, donec, quoad
cial-real ; irreal-real). a. Tiempo (indicativo).
V. Uso de conjunciones b. Finalidad (subjuntivo).
a. Afirmativas (si) . VII. Con cum
b. Negativas (ni, nei, nisi). a. "Cuando" (indicativo o subju ntivo).
c. Adversativas (quodsi, sin). b. "Siempre que" (indicativo).
d. Restrictivas (dum, modo, dummodo) . c. "Como" (pretrito imperfecto o plus-
e. Disyuntivas (seu ... seu, sive .. . sive) . cuamperfecto de subjuntivo) .
C. Concesivas E. Causales
1. Con quamquam (indicativo). 1. Con quod, quia, quoniam, quando, quando-
n. Can quamvis quidem
a. Hecho real (indicativo) . a. Opinin propia (indicativo).
b. Hecho posible o irrea l (subjuntivo). b. Opinin ajena (subjuntivo) .
111. Can ut (subjuntivo ). 11. Con cum (indicativo, o presente o pretrito
IV. Con Cltm (subjuntivo). perfecto de subjuntivo).
12 13
F. Consecutivas (presente, pretrito imperfecto o 6. Pronombres posesivos
perfecto de subjuntivo; afirmativas: ut, negati- r. Primera persona (suus).
vas: ut non, negativas dependientes de negati- Ir. Segunda persona (suus o genitivo de 1S).
vas: quin o quominus). 7. Hic, iste (is, ille).
G. Finales 8. Nunc (tum).
I. Proposiciones (subjuntivo; afirmativas: ut,
negativas: ne, con palabra comparativa:
q1Ul) .
II. Expresiones equivalentes
a. Participio futuro.
b. Gerundio o gerundivo (en acusativo con
ad; en genitivo con causa o gratiaj en da-
tivo) .
c. Supino (acusativo).
DISCURSO INDIRECTO
l. Enunciativas (infinitivo).
2. Interrogativas directas
I. Propias (subjuntivo).
Il. Retricas (infinitivo).
3. Volitivas (subjuntivo).
4. Subordinadas
l. Construccin general (subjuntivo).
II. Construccin eventual (indicativo).
III . Sustantivas que van en infinitivo en el discurso
directo (infinitivo).
5. Pronombres personales
r. Primera persona (reflexivo).
II. Segunda persona (tercera persona).
14 15
Abrev iaturas de autores u obras annim as empIcados
Aet.: El Etna. Nep.: Cornelio Nepote.
Apul.: Apuleyo . Ov.: Ovidio.
August.: San Agustn. P etr.: P etronio.
Avian. : Aviano. Phoen.: El Fnix. ORACIONES INDEPENDIENTES O P RINCIPALES
Caes.: Csar. Pl.: P lauto .
Calp.: Calpurnio Sieulo. Plin.: Plinio el J oven.
Catul. : Catulo. Prop.: Propercio.
ENUNCIATIVAS O ASEVERATIVAS
Cie.: Cicern. P s. Cat.: Pseudo Catn.
Eleg. Maec.: Elegas a Sal.: Salustio.
Mecenas. Sen. : Sneca. 1. Minus est gravis Appia tardis (Hor., S., l 5, 6).
Cel.: Aulo Celio. Stat.: Estacio. 2. Pallor utrasque fecerat horrendas aspectu (Hor., S .,
Hor.: Horacio. Suet.: Suetonio. I 8, 25-26) .
luv.: J uvenal. Tac.: Tcito. 3. Dein Micipsa filius regnum solus obtinuit (SaL , lug. ,
Laus, Pis.: Elogio de Pisn.. Ter.: Terencio. V 6).
Liv.: Tito Livio. Tib.: Tibulo.
4. Ille labitu r et labetur in omne volubilis aevum (Hor.,
Lucr.: Lucrecio. Var.: Varrn.
Ep. , I 2, 42-43) .
Nemes.: Nemesiano. Verg.: Virgilio.
5. Nec tamen hoc ultra te doluisse velim (Eleg. Maec.,
II 16).
6. Neque maius aliud neque praestabilius invenias
(Sal. , lug., I 2).
7. Non negaverim actatum a quibusdam (Suet., Ves p.,
I 7) .
8. P antomimi ehorum, non pa tris familiac triclinium
erederes (Petr., XXXI 7).
9. Ego vero eam sen ten tia m dixissem, patres conseripti
(Cle., Phi!., I 13).
10. VelIem adesset M. Antonius (C ie., Phil., l 16) .
16 17
1
INTERROGATIVAS DIRECTAS 5. Parumne eampis atque Neptuno super (usum est
Latini sanguinis? (Hor., Epod ., VII 3-4).
Parciales 6. Si velim nominare homines, qui aut non minoris
aut etiam pluris emerint, nonne possunt? (Cie.,
1. O crudelis Alexi, nihil mea carmina curas? (Verg., VeT ., IV 14).
Ecl., 11 6). 7. Num, preeor, informis videor tibi? (Calp., Ect., 11 84).
2. Quem aJienum fidum invenies, si tuis hostis fueris? 8. Num te, eum haee pro salute rei publieae tanta ges-
(SaL, f ug., X 5). sisses, forlunae tuae, num amplitudinis, num c1ari-
3. A, Corydon, Corydon! quae te dementia cepit? (Verg., tatis, num gloriae paenitebat? (Ce., Phil., I 33).
Ecl., 11 69). 9. Nonne res declarat fuisse totum illud voluntarium?
4. Qua usque tandem abuterc, Catilina, patientia nos- (Cie., Tuse., III 64).
tra ? (Cic., Cati!., I 1). 10. -Num videntur eonvenire haec nuptUs? - Non opi-
5. Quis me scribere pIures aut citius passit versus? nor (Ter., An., 366).
(Hor., S., I 9, 23-24) .
6. Arma quis hace timeat? quis non eat obvius illis? Compuestas o disyuntivas
(Ov., Am., 1 6, 39).
7. Vbi piem Pietatem? (PI., As., 506). 1. Vtrum defendis malitiam an nequitiam an utrumque
8. Tum tu quid egisses? (Cie., Pltil., II 88). simul? (Gel. , VI 11, 9).
9. Quis, porro, praeter pericul um horridi et ignati roa- 2. Quid tibi visa Chios, notaque Lesbos? Maiora mi-
ris, Germaniam peteret? (Tac., Ger., II 2). norane fama? (Hor., Ep., I 11, 1 Y 3).
10. Quid ' igitur hune paucorum annorum accessio iuva- 3. Cedimus an subitum luetando aeeendimus ignem?
re potuisset? (Cie., Amic., 11). (Ov., Am., I 2, 9) .
4. Quid faciat? Repetatne domum et regalia tecta an
lateat silvis? (Ov., Met., 111 204-205).
Totales 5. Sed utrum tu masne an remina es? (PI., Rud., 104).
6. Solusne aberam an non saepe minus frequentes fuis-
1. Nullane habes vi tia? (Hor. , S., I 3,20). tis, an ea res agebatur ut etiam aegrotos deferri
2. De reliquis rei publieae malis lieetne dieere? (Cie. oporteret? (Cie., Phil., I ll).
Phi!., I 14). 7. Vtrum voltis patri Flaeeo lieuisse ncene? (Ce.,
3. Tune meam potuisti euram tangere? (Prop., II 34, Fi<1c., 59).
9-10) . 8. Sunt haee tua yerba neene? (Ce., Tusc ., UI 41).
4. Ideireone nos populus Romanus eonsules fecit? (Ce., 9. Sed isne est 'Quem quaero an non? (Ter., Plt., 852).
Phi/., I 14) . 10. Videon Cliniam an non? (Ter., Heaut., 405).
lB 19
VOLITIVAS Desiderat ivas
1. Tibi sueerescant iuvenes bis Caesare digni et tra
Imperativas dant porro Caesaris usque genus (Eleg. Maee., 11
29-30) .
!Afirmativas 2. Dieat, si quis vult, qua de re disputari velit (Ce.,
Ttlse ., IV 8).
1. Genus ipsum prius cognoscite, iudices (Cie., Ver. ,
IV 1). 3. Quod det, amatorem 1agitet ante suum! (Ov., Am.,
2. Ocmonstro vitia; tollite (Cie., Phil., 1 26). 18, 68).
4. Quod, o patrona virgo, plus uno maneat perenne
3. Nunc cefcr arma domum (5tat., Theb., IV 339), saeclo (Ca tul., 1 9.10).
4. Hie age pampinea mecum requiesce sub umbra 5. Interfusa nitentis vites aequora Cyeladas (Hor.,
(Nemes., IV 46). CaTm., I 14, 19-20).
5. Tityre, coge pecus (Verg., Ecl., lIT 20). 6. Atque utinam posses uni mihi bella videri! (Tib.,
IV 13, 5).
Negativas 7. Vtinam metiora vderes! (Ov ., Met. , XI 288).
1. Tu quoque, saeve puer, niveum nc perde colorem 8. Vtinam, patres eonseripti, Kalendis Sextilibus adesse
(Nemes. , IV 44). potuissem! (Cie., Phi!., I 14).
2. Ne te civilibus insere bellis (Ov., Met., III 116-117). 9. Sapientia mea utinam digna esset opinione vestra
nostroque eognomine! (Cie., Sen., 5).
3. Nec miscr vive (Ca tul., VIII 10). 10. Vtinam igitur istam ealliditatem homnibus di ne
4. Ne temere facias (Ter., An., 205). dedissent! (Ce., N.D., III 75).
5. Si Bona Fortuna veniat, nc intromiseris (Pl. , Aul.,
lOO). Exhortativas
6. Tu nc quaesieris qucrn mihi, quem tibi linem di de-
derint (Hor. , Carm., 1 11 , 1_2). 1. Videam us quanta ista pecunia fuerit (Ce., VeT .,
7. Molestus nc sis nune am (PI., Mos., 74). IV 12).
2. Communem hune ergo populum paribusque rega
8. Contra verbosos noH contendere verbis (Ps. Cat.,
mus auspiciis (Verg. , A., IV 102103).
I 10).
3. Cedamus (Ov" Am., I 2, 10).
9. Cave nune iam oculos a meis oeulis quoquam demo 4. Vivamus, mea Lesbia, atque amemus rumoresque
veas tuos (Ter., Ad., 170). senum severiorum omnes unius aestimemus assis
10. Hie nolite exspeetare dum ego haee crimina agam
ostiatim (Cie. , Ver. , IV 48).
(Catu l., V 1-3) .
5. Eamus nune intro (PI., CUT., 365) .
20 21
DISYUNTIVA
CAUS'''i, O DECLARATIVA
ILATIVA O CONCLUSIVA
1. Vltima cena tuo sit, precor, illa viro. Ergo ego dilec-
tam tantum conviva puellam aspiciam? (Ov. , Am.,
14,2-4).
24 25
8. Hac tanta celebritate famae cum esset iam absentibus
notus, Romam venit Mario eonsule et Catulo (Cie.,
Areh., 5).
9. Nune dicis aliquid quod ad rem pertineat (Cie.,
S. Rose., 52).
10. Quaerendum est Heius iste num aes alienum habue
rit (Cie., Ver., IV 11).
SUBORDINACIN
Dbil-fuerte-doble
26 27
SUBJ UNTIVO
28 29
15. Quemadmodum ratiocinari didicisset diligenter cu-
riosus pictor cum inscriptione reddiderat (Petr.,
XXIX 4).
16. Ex eo primum eognovi quae Kalendis Sextilibus in
senatu fuisset L. Pisonis oratio (Cie., PhiL., I 10).
17. Nimis metuebam male ne abisses (Pl, Ps. , 912).
18. Litterae tuae non solum quid Romae, sed etiam quid
in re publica, neque solum quid fieret, verum etiam PROPOSICIONES SUBORDINADAS
quid futurum esset indieabant (Cic., Att., II 11).
19. Exspectabant homines quidnam acturus esset (Cic.,
Ver.} II 127). SUSTANTIVAS O COMPLETIVAS
20. Non dubitabam quin te ille aut Dyrraehii aut in istis
locis uspiam visurus esset (Cie., Att., 1 17,2 ) . Subjetivas
1. Non te formonsae deeuit servare puellae limina (Ov.,
Am., I 6, 63-64).
2. Pisces natare oportet (Petr., XXXIX 2).
3. Tibi me est aequum parere (Verg., Ecl., V 4).
4. Non dubium est quin uxorem nolit filius (Ter., An.,
172) .
5. Itaque de vestro delicto confiteamini necesse est
(Cie., Lig., 2).
6. Accidit ut una nocte omnes Hermae deieerentur
(Nep., Ale., 111 2).
7. Cavendum vera (est) ne etiam in graves inimicitias
convertant se amicitiae (Ce., Amic., 78).
8. Quid prodest quod me ipse animo non spernis?
(Verg., Ecl., !II 74).
9. Fama est quod geminum profundens simia partum
dividat in varias pignora nata vices (Avian., XXXV
1-2) .
10. Iuvat hoc, Cerinthe, quod uror (Tib., IV 5, 5).
30 31
Objetivas trocinio partae videbantur indicare (Apul., Met.,
IV 1) .
l. Sic aeeepimus nu llum in Sicilia fu gitivorum bellum 14. In hoc su mus sapientes, quod naturam optuman du-
fui sse (Cie., Ver. , V 5). eem sequimur eique paremus (Cic, Sen., 5) .
2. Rebar enim am me prorsus exanimatum ae debilem 15. Adicite ad haec quod foedus aequum deditis (Liv.,
mereri eausariam missionem (Apul. , Met., IV 4). XXIII 5, 9).
3. Aliter enim nostri negant posse se salvos esse (Cie.,
Pllil., I 20). Interrogativas indirectas
4. Semper aliquid mali facit ut homines aut nascantur
aut pereant (Petr., XXXIX 13). 1. Desino quaerere eur emeris (Cie., VeT., IV 10) .
5. Optavi quotiens ne nox tibi cedere vellet! (Ov" Am., 2. De universa philosophia, quanto opere et expetenda
113,27) . esset et eolenda satis dictum est in Hortensia (Cie.,
6. Vt horridis utrurnque verberes latus, Auster, me- Thsc ., 1Il 6).
mento lueHbus (Hor., Epod., X 3-4) . 3. Me rogi tas quid agas? (Pl., Mos., 368).
7. Perseveravit metuens De vicinus et praevalen s hos- 4. Qui seis an tibi istuc eveniat prius quam rnihi? (PL,
tis instaret ultro eedentibus (Suet., Tia., XVI 3). Mas. , 58).
8. An verebare ne non -putaremu s natura te potuisse 5. Forsitan expectes an in alta P ala ta missum scan-
tam improbum evadere, ni si aeeessisset etiam disci- dere te iubeam Caesareamque domum (Ov., Tr., 1
'PUna? (Cie., PhiLo, 11 18) . 1, 69-70).
9. Omnes labores te excipere video; timeo ut sustineas 6. Dubito num idem tibi suadere quod mihi debeam
(Cie., Fa.m., XIV 2, 3) . (Plin., Ep., VI 27, 1).
10. Nec deprecor quin sie existimetis (Apul, Fl., IX 9) . 7. P arthi transierint necne, praeter te, video dubitare
neminem (Cic. , Fam., II 17, 3).
11. NOn equidem dubito quin haee el eetera fi ant (Ov.,
Tr., IV 3, 27) . 8. Nec dicere posses laude pedum formaene bono prae-
stantior esset (Ov., Met., X 562-563 ) .
12. Nee aetas impedit quomil).us et eeterarum rerum et
in prirnis agri colendi studia teneamus (Cic::-Se., 9. Neseit vitane {ruatur an sit apud manes (Ov., Met.,
60) . I 1 585-586).
13. Nam et rebus eos quibusdam dorso meo depromptis 10. Quid refert dictis ignoseat Mucius an non ? (Iuv. ,
munera'banlur et seeretis gannitibus quod essent la- 1 154).
32 33
ADJETIVAS O DE RELATIVO Impropias
3< 35
tinere dieebat, alterum ad Parthorum regem qui ut Diodorum ad se voearet ae poseeret (Cie. Ver.
eapillatus esset (Suet., Vesp .. XXIII 8). IV 38). ' ,
13. Instane quam quaeris ego amieae meae dedi quae 2. Quae eontentio divina et humana euneta per.miscuit
eduearet eam pro filiola sua (Pl., Cist., 570-571). (Sal., Jug., V 2).
14. Haud paravero quod avarus ut Chremes terra pre- 3. Venit Heraeleam. Quae eum esset eivitas aequissimo
mam (Hor., Epod., 1 32-33). iure ae foedere, adseribi se in eam eivitatem voluit
15. Sunt, quos tuearis, amiei (Ov., Rem., 151). (Cie., Areh., 6).
4. Est enim gloria solida quaedam res et expressa, non
adumbrata. Quae quia recte faetorum plerumque eo-
Sin antecedente
mes est, non est bonis viris repudian da (Cie., Tusc.,
1. Neve lituraruffi pudeat. Qui viderit illas, de laerimis 111 3). ),
faetas sentiat esse meis (Ov., Tr. , 1 1, 13-14). 5. Nonne etiam alio ineredibili seelere hoe seelus eu-
2. Qui videret equum Troianum introduetum, urhem mulasti? Quod ego praetermitto et faeile patior sile-
eaptam diceret (Cic., Ver., IV 5,2 ). ri (Cie., Cati"t., 1 14).
3. Qui in morbo sunt, sani non sunt, et omnium insi-
pientium animi in morbo sunt (Cie., Tusc ., 111 9).
4. Qui nqlet fieri desidiosus, amet! (Ov., Am., 1 9, 46). .Prolpticas
5. Qui Bavium non odit, amet tua earmina, Mevi
1. Qui mihi te, Cerin1Jhe, dies dedit, hie mihi sanetus
(Verg., Eol., 111 90).
atque inter festos semper habendus erit (Tib., IV
6. Non dieo fortasse -etiam quod sentio (Cie., Tusc., 1 5, 1-2).
12). 2. Qui eupit aut metuit, iuvat illum sie domus et res
7. Quae iussi nuntiato (Pl., Per. , 196) .
ut lippum pictae tabulae (Hor., Ep. , 2, 51-52).
8. Defendat quod quisque sentit (Cie., Tuse., IV 7) .
3. Quas meruit, poenas iam dedit illud opus (Ov. , Tr. ,
9. Cur quae la.edunt oeulum festinas demere? (Hor.,
1 1, 68).
Ep., 1 2, 37-38) . 4. Qui fortis est, idem est fidens (Cie. , Tusc ., 111 14).
10. Numquam laborant quem ad modum probent quod
dicunt (Cie., FLac., 10). 5. Qui autem omnia bona a se ipsi petunt, iis nihil ma-
lum po test videri (Cie., Sen., 4).
Aparentes
38 39
2. At mihi perpetuo patria tellure carendum est, ni 3. Ipse ctiam roetus non est morbi admdum similis,
fuerit laesi moUior ira dei (Ov., Tr., 1 5, 83-84) . quamquam aegritudini est finitimus (Ce., Tusc. ,
3. Nam nisi tu amisisses, numquam reeepissem (Ce. , III 23) .
Sen., 11). 4. Quamquam maiora parantur, hue adverte animum
4. Quod si forte alios iam nune suspiret amores, tune (Stal., Theb. , III 523524 ) .
preeor midos, sanete, relinque focos (Tib. , IV 5, 5. Quamquam erant pauci, quoquo modo res se habe-
11-12) . bat, pugnare tamen se velle cJamabant (Cie. , Ver.,
5. Sin tu, quod te iam dudum hortor, exieris, exhau- V 89).
rietur ex urbe tuorum comitum magna et perniciosa
sentina rei publicae (Cic., Catl., 1 12).
6. Decretum est pati, dum illum modo habeam mecum En indicativo o subjuntivo
(Ter. , Heaut. , 465-466). 1. Quamvis crudis holeribus, adfatim himen ventrem
7. Cedere loco, dummodo rursus instes, consilii quam sagino (Apul., Met., IV 1) ..
formidinis arbitrantur (Tac., Ger., VI 6) .
2. Quamvis tacet Hcrmogencs, cantor tamen atque op-
8. Nec desunt animi, veniat modo fortior aetas (Sta1.,
tumus est modulator (Hor., S. , 1 3, 129-130).
Theb. , IV 253) .
3. Nec, liceat quamvis, sana fuisse velit (Tib. , IV 6, 18).
9. Vrit seu Tyria voluit procedere palla: urit, seu ni-
vea candida vcste venit (Tib., IV 2, 11-12) . 4. Quamvis multa meis cxiret victima sacptis, pinguis
10. Sive ego marmorci respexi summa theatri , eligis e et ingratae premeretur caseus urbi, non urnquam
multis unde dolere velis, eandida seu tacita vidit me gravis aere domum mihi dextra redibat (Verg.,
femina vultu , in vultu tacitas arguis esse notas (Ov. , Ecl., I 33-35).
Am., II 7, 3-6). 5. Tametsi lex est de pecuniis repetundis, ille se negat
pecuniam repetere, quam ereptam non tanto opere
desiderat (Ce., Ver ., IV 17).
6. Terra etsi aliquanto specie diHert, in universum ta-
Co ncesivas men aut silvis horrida aut paludbus foeda est (Tac .,
Ger., V 1).
En indicativo 7. Bonos viros sequar, etiamsi ruent (Ce., Att., VII
1. Qui quamquam saevit pariter rabieque fameque , 7, 7).
aerior est rabie (Ov., Met ., X I 369-370). 8. Dein etsi maxime magus forem, t amen ostendam ne-
2. P er me tibi obstiti, quamquam videbam perniciem que causam ullarn neque occasionem fuissc ut me
meam eum magna ealamitate rei publieae esse con- in aliquo maleficio experirentur (ApuJ., ApoL,
iunctam (Cie. , Ca tU., 1 11). XXVIII 4).
40 41
9. Etsi taceas, palam id quidem est: res ipsa testis est 9. Tune veniat licet ad casses, inlaesus abibit (Tib.,
(PI., Aul., 421). IV3,17).
10. Atque equidem filium, tum etiamsi nolit, cogam 10. Ipse lieet sperare vetes, sperabimus aeque (Ov., TT.,
(Ter., Ad., 851). IIl , 145).
42 43
10. Posteaquam tantam multitudinem collegerat emble- Con CtLm
matum, ut ne unum quidem cuiquam reliquisset,
instituit oHicinam Syracusis in regia maximam 1. Naso legendus eral tum cum didicistis amare (Ov.,
(Cic., Ver., IV 54). Rem., 71).
2. Mihi iam tato furor hic non deficit anno, cum tamen
En indicativo o subjuntivo adversos cogor habere deos (Prop., 1 1, 7-8) .
3. Nos interim errare coepimus cum subito videmus
1. Numquam ecastor hodie scibis prius quam ex te senem calvum (Pelr., xxvrr 1).
audivero (PI., Pe-r., 219). 4. Cum tu, Lydia , Telephi cervicem roseam, cerea
2. Ego autem non commemini, ante quam sum natus, Telephi laudas bracchia , vae, meum Iervens difficili
me miserum (Cic., Tu.sc., 1 13). hile tumet iecur (Hor., Cann., 1 13, 1-4).
3. Romanus, clamare prius undiquc orto quam satis 5. Fulsere quondam candidi tibi soles, cum ventitabas
cerneret, se circumvenlum esse sensit (Liv., xxrr 4). quo pueJla ducebat (Catut, VIII 3-4).
4. Vespasianus natus est in Sabinis ultra Reate vico 6. Cum subit illius tristissima noctis mago, qua mihi
modico quinquennio ante quam Augustus excede- supremum tempus in urbe fuit, cum repeto noctem,
rel (Suet., Vesp., II 1). qua tal mihi cara reliqui, labitur ex oculis nunc
5. Reflecte gressum, dum licet, teque eripe (Sen., quoque gutta meis (Ov., Tr., 1 3, 1.4).
Thy., 427). 7. Cum te Praeneste Kalendis ipsis Novembribus oc-
6. Stabat adhuc, donec transmissa morte per artus la- cupaturum nocturno impetu esse confideres, sensis-
bitur (Stat., Theb. , II 627-628). tin illam coloniam meo iussu meis praesidiis, custo-
diis, vigiliis csse munitam? (Cic. , CatiL., 1 S).
7. Quoad potuit, Iortissime rcstitit (Caes., CaL, IV
12, 5). 8. Memini domi in hemicyclio seden tem , ut solebat,
cum et ego essem una et pauci admodum familiares,
8. Senior vertebat solitam vomere fessus humum, do- in eum sermonem illum incidere (Cic., Amic., 2).
nce deposito per prata !iceret aratro molliter herboso 9. Peregrinatione Achaica nler comites Neronis cum
procubuisse toro (Avian., XXXVI 7-10). cantante ea aut discederet saepius aut praesens ob-
9. Ne forte, duro publicis mandatis serviat, de privatis dormisceret, gravissimam contraxit offensam (Suet.,
iniuriis reticeat (Cic., Ver., IV 15). Vesp., IV 8).
10. Ego in contione ero et tempus, quoad omnia instruc- 10. Praecipua sub Domitiano miseriarum pars erat vi-
ta sint, loquendo altcrcandoque traham (Liv .. XXIV dere et aspici. cum suspiria nostra subscriberentur
38, 6). (Tac., Ag., XLV 3).
44 45
Causa les Consecutivas
47
Negativas Finales
50 5L
lata deferre, si parvo labore magnas controversias
toJIere atque omnem ltaliam metu liberare possint. oh eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut
ipsos despiceret. Se ita a patribus maioribusque suis
Sibi semper primam fuisse dignitatem vitaque po-- didicisse, ut magis virtute quam dolo contenderent
tiorem. Doluisse se quod populi Romani beneficiurn aut insidiis niterentur" (Caes., Gal., 1 13, 3.6).
sibi per contumeliam ab inimicis extorqueretur, 5. Docet "Se nullum extraordinarium honorem appe-
ereptoque semenstri imperio, in urbem retrahere tisse. sed exspectato legitimo tempore consulatus eo
tur, cuius absentis rationem haberi proximis comi fuisse contentum quod omnibus civibus pateret. La.
tiis populus iussisset. Tamen hane iaeturam honoris tum ab X tribunis plebis. contradicen ti bus inimicis,
sui rei publieae causa aequo animo tulisse; cum lit- Catone vero acerrime repugnante et pristina con-
teras ad senatum miserit ut omnes ab exercitibus suetudine dicendi mora dies extrahente ut sui ratio
discederent ne id quidem impetravisse. Tota Italia absentis haberetur. i-pso consuJe Pompeio; qui si
dilectus haberi , retineri legiones II qua e ab se simu- improbasset, cur ferri passus esset? Et si probasset,
Iatione Parthici belli sin t abductae, civitatem esse cur se ut populi beneficio prohibuisset?" (Caes.,
in armis. Quonam haec omnia nisi ad suam perni- Civ., 1 32, 23).
ciem pertinere? Sed tamen ad omnia se descendere
paratum atque omnia pati rei publieae causa. Pro-
ficiseatur Pompeius in suas provincias ipsi exercitus
dimittant, discedant in Italia omnes 'ab armis, me-
tus e civitate to113tur, libera comitia atque omnis
r es publica senatui populoque Romano permittatur.
Haec quo racilius certisque conditionibus fiant et
iure iurando sanciantur, aut ipse propius accedat
aut se patiatur accedere; fore uti per conloquia om-
nes controversiae componantur" (Caes, Civ., 1 9).
4. Is ita cum Caesare egit: "Si pacem populus Roma-
nus cum Helvctiis faceret, in eam partem ituros
atque ibi futuros Helvetios ubi eos Caesar consti-
tuisset atque esse voluisset; si n bello persequi per-
severaret, reminisceretur et veteris incommodi po-
puli Romani et pristinae virtutis Helvetiorum. Quod
improviso unum pagum adoTtus esset, cum qui !lu-
men transissent suis auxilium ferre non possent, ne
52
53