Explorar E-books
Categorias
Explorar Audiolivros
Categorias
Explorar Revistas
Categorias
Explorar Documentos
Categorias
Polcia Comunitria
5a Edio
Braslia, 2013
Presidente da Repblica
Dilma Vana Rousseff
Ministro da Justia
Jos Eduardo Martins Cardozo
5a Edio
Braslia, 2013
VENDA PROIBIDA
permitida a reproduo de dados e informaes contidos nesta publicao,
desde que citada a fonte.
Edio e Organizao
Mrcio Jlio da Silva Mattos - Cap PMDF
Moiss Silva da Silva - Ten PMTO
Adriana Ruver - Sd PMRS
Eduardo Baslio - Sd PMMT
Capa
Mrcio Dequiqui de Assis Borges - SD QPPMC PMDF
Informaes:
2013. Ministrio da Justia
Secretaria Nacional de Segurana Pblica - SENASP
Esplanada dos Ministrios, Bloco T, Sala 508
70.064-900 | Braslia-DF
363.23
B823c Brasil. Secretaria Nacional de Segurana Pblica.
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria / Secretaria Nacio-
nal de Segurana Pblica. 5. ed. Braslia: Ministrio da Justia, 2013.
504p. : il.
DISCIPLINA I
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
2. Conflito 23
DISCIPLINA II
Polcia Comunitria e Sociedade
9. Coleta de Informaes 73
15. Implantao 76
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 11
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
DISCIPLINA III
Teorias sobre Polcia Comunitria
2. A Importncia da Polcia 85
7. Comunidade 90
8. Segurana 90
14. Como a Polcia de Investigao pode agir como Polcia Comunitria 102
DISCIPLINA IV
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Ministrio da
12 Justia
Sumrio
DISCIPLINA V
Direitos Humanos
1. Apresentao 218
6. Concluso 257
DISCIPLINA VI
Mediao e demais Meios de Resoluo Pacfica de Conflitos
7. Procedimento Operacional Padro para Aplicao das ADRs nos Conflitos Inter-
pessoais 278
DISCIPLINA VII
Mobilizao e Estruturao Comunitria
3. Polcia 285
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 13
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
12. Atividades que podero ser desenvolvidas na Comunidade, como forma de Par-
ticipao Social na Preveno e Preparao da Comunidade 300
DISCIPLINA VIII
Estruturao dos Conselhos Comunitrios
1. Introduo 320
DISCIPLINA IX
Gesto pela Qualidade na Segurana Pblica
1. Introduo 370
Ministrio da
14 Justia
Sumrio
DISCIPLINA X
Gesto de Projetos
1. Apresentao 400
DISCIPLINA XI
Teoria e Prtica do Ensino: Formao de Multiplicadores do Curso Nacional de Polcia
Comunitria
1. Introduo 456
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 15
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Referncias Bibliogrficas
1. DISCIPLINA I 486
2. DISCIPLINA II 486
4. DISCIPLINA IV 488
5. DISCIPLINA V 488
6. DISCIPLINA VI 488
9. DISCIPLINA IX 491
Ministrio da
16 Justia
Sumrio
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 17
DISCIPLINA I
Relaes Interpessoais, Conflitos
e as Formas de Interveno
Organizao e Sistematizao
John Done
Ministrio da
20 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
HOMEM
Dotado de
Precisa conhecer-se porque
Razo Emoo estimulado e tem percepo
do outro. Deve levar em con-
Como Ser, um uni-
Ao Reao ta a relatividade das coisas,
verso em si mesmo
porque precisa analisar para
Acertos Erros decidir, necessitando equili-
brar razo e emoo.
Contexto Social
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 21
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
22 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
2. Conflito
As pessoas representam o somatrio de suas experincias de vida
ento, natural que tenham divergncias de percepes e ideias, que
no relacionamento so antagnicas e transformando-se, muitas ve-
zes, numa situao conflitiva, podendo ser leve ou profunda, fato
comum, inevitvel e necessrio na existncia de um grupo.
Dependendo como o conflito tratado, a intensidade, o cenrio
e sua evoluo, ele pode trazer consequncias positivas, tais como a
busca de novas solues para um problema, o estmulo e a curiosi-
dade para vencer desafios, assim como pode, como consequncia ne-
gativa provocar destruio em vrios sentidos, enfim pode provocar
mudanas nas pessoas, nos grupos e na sociedade.
Ao lidar com o conflito necessitamos compreender sua dinmica
e suas variveis, ou seja, ter o maior nmero de informaes, as per-
cepes e o papel social das pessoas envolvidas no conflito.
Como papel social, temos: a posio no grupo e o status social, o
que designa o modelo de comportamento que caracteriza o lugar do
indivduo no grupo ou organizao, o que se espera de quem ocupa
uma determinada posio com determinado status.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 23
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
24 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 25
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
26 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 27
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
28 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
2 SILVA, Jorge da. Controle da Criminalidade e Segurana Pblica na Nova Ordem Constitu-
cional. Rio de Janeiro: Forense, 1990. p.146.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 29
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
30 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 31
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
32 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
4. Importncia da hierarquia e da
Disciplina na Polcia Comunitria
No h como acreditar, que seja possvel fazer a Polcia funcionar
sem que haja hierarquia e disciplina.
O profissional mais leigo h de perceber que no existe organiza-
o social sem hierarquia e disciplina: o filho obedece ao pai; o caixa
de banco obedece ao gerente, que obedece ao diretor. Se inverter-
mos o processo, ningum se entender. Ao superior se d o grau da
competncia em decidir sobre determinado assunto e em determi-
nado momento; ao subordinado (sem demrito nenhum) o direito
de cumprir a ordem. Todos os profissionais em algum momento so
superiores ou subordinados. O cargo superior deve ser algo a alme-
jar, e no a odiar.
A hierarquia e a disciplina no podem ser confundidas com pu-
nio e recompensa. So princpios que possibilitam a ligao entre
mundos, para que a Polcia continue viva e atuante, sem discre-
pncias nos relacionamentos, buscando valorizar o profissional de
polcia nas suas diversas funes.
Viver com a hierarquia e disciplina deve ser algo natural e harm-
nico, visto que possibilita uma convivncia salutar entre chefes e su-
bordinados (diferente de superiores e inferiores), e no algo que se-
para pessoas e distancia profissionais pela arrogncia e destempero.
Autocracia no o mesmo que autoritarismo. Autocracia o
exerccio da imposio, com justia na relao. Autoritarismo a
autocracia de forma exagerada, na qual o chefe magoa, fere a auto-
-estima do subordinado, ferindo-o na sua dignidade.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 33
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ressalta Camargo4:
4 CAMARGO, Carlos Alberto de. Cidadania e Autoridade. SP: PMESP: Fora Policial, 1997, p.12.
Ministrio da
34 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 35
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
36 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 37
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
38 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 39
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
40 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 41
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
42 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 43
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
(autor desconhecido)
Ministrio da
44 Justia
Disciplina 1
Relaes Interpessoais, Conflitos e as Formas de Interveno
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 45
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
metro era preciso e exato. Sentiram-se ento como uma equipe capaz
de produzir mveis de qualidade e uma grande alegria tomou conta
de todos pela oportunidade de trabalhar juntos.
O mesmo ocorre com os seres humanos. Basta observar e com-
provar. Quando uma pessoa busca defeitos em outra, a situao
torna-se tensa e negativa. Ao contrrio, quando se busca com since-
ridade os pontos fortes dos outros, florescem as melhores conquistas
humanas. fcil encontrar defeitos, qualquer um pode faz-lo. Mas
encontrar qualidades... Isto para os sbios!!!
Apresentamos as dinmicas de grupo do Tungo-Tungo e a dos
Elos com o objetivo de auxiliar a necessidade de trabalhar o respei-
to s diferenas individuais e a integrao e interao do grupo nas
aes de polcia comunitria.
Pincel;
Caneta;
Ministrio da
46 Justia
Anotaes
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 47
DISCIPLINA II
Polcia Comunitria e
Sociedade
Organizao e Sistematizao
Ministrio da
50 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 51
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
2 Ibid, Ibid.
Ministrio da
52 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
3 MCNEL, Willian H. A Onda Crescente de Violncia Urbana. Braudel Papers, So Paulo, n.07,
p.01, mai/jun. 1994.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 53
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
4 SANVITO, Wilson Luiz. O Culto a Violncia no Mundo Moderno. Jornal da Tarde, SP, 31 jan.
1998. Caderno de Sbado, p.09.
5 CAMARGO, Carlos Alberto de. Polcia , Sociedade e Criminalidade. Folha de So Paulo. SP, 20
abr, 1998. p. 02.
Ministrio da
54 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Aristteles
6 GIDDENS, Anthony. Sociologia Uma Breve Porm Crtica. Rio de Janeiro: ZAHAR,1997.
p.35.
7 Op. Cit. p.34.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 55
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
56 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 57
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
58 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
zelo deve ser cuidada. Isso vale para governantes e para a populao em
geral.
Ainda14:
13 WILHEIM, Jorge. Projeto So Paulo: Propostas para a Melhoria da Vida Urbana. RJ: Paz e
Terra,1982.p.63.
14 Op. Cit. p.83.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 59
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
15 CATHALA, Fernand. Polcia: Mito ou Realidade. So Paulo: Mestre Jou. 1973. p.86.
Ministrio da
60 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 61
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
62 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 63
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
64 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 65
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
66 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
7.2. A Comunidade
19 PEDROSO FILHO, Otvio Ferreira. Polcia Comunitria. SP: PMESP, CAO-II/95, Monogra-
fia.1995, p.117.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 67
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
68 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Nos ltimos anos, est havendo uma corrida crescente dos poderes p-
blicos municipais, muitas vezes pressionados pela populao que desco
nhece as leis, para a criao de guardas municipais, como se fossem a
soluo para os problemas da criminalidade. Na verdade, depois de
instaladas as guardas, alguns municpios acabam verificando que no
foram resolvidos os seus problemas de segurana. O municpio tem a
responsabilidade maior de cuidar das misses no campo da sade, sa-
neamento e assistncia social, principalmente na rea da criana e do
adolescente, buscando atividades para que no venham a delinquir. Sem
dvida, o crescimento das guardas municipais, mostra o grau de inse-
gurana psicolgica que est vivendo o povo do Estado de So Paulo e
tambm de outras regies mais urbanizadas do pas.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 69
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
70 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 71
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
72 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 73
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
9. Coleta de Informaes
Devero ser verificados os problemas da rea por onde vamos
passar a operar com a polcia comunitria. Quais so os problemas
que realmente afligem aquela rea, caractersticas fsicas e peculiares
que no devem ser consideradas por extenso a toda cidade, quais
delitos so praticados, quem os pratica, se os jovens tm ou no tem-
po ocioso, empregos, etc.
Os obstculos fsicos naturais, ndice de ocorrncias, populao
existente, efetivo, viaturas; especialidades possveis de vinculao
quela rea especfica, tais como: ronda escolar, projeto vida e outros.
Tipos de apoio para a rea como um todo nos Postos 24 horas,
Foras Tticas, para misses especiais na rea como grandes jogos,
desapropriaes, invases de terras e etc., verificando ainda os poli-
ciais militares que esto integrados na comunidade de escolas, asso-
ciaes, clubes, etc.
Ministrio da
74 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Organismos Comunitrios; e
Imprensa.
Reunio geral, envolvendo os seis grupos, para lanamento da
Polcia Comunitria. Posteriormente, reunies especficas nas reas
das futuras Bases, nos bairros.
Instruir o pblico sobre o histrico da Polcia Comunitria e a
maneira como melhor poderia atender s necessidades da comuni-
dade. Fornecer aos cidados as informaes que foram coletadas.
Obter informaes sobre opinies dos problemas existentes. Crit-
rios que devero ser utilizados durante a seleo das rondas. Crono-
grama experimental para deslocar o esforo da Polcia Comunitria
da fase de planejamento para a implantao.
bom o futuro Comandante de Base j levar uma minuta de pro-
posta experimental para discusso inicial.
Procura de um local para reunio, atentando para os detalhes que
podem resultar no sucesso ou fracasso da reunio, observando:
Nmero de participantes;
Acomodaes;
Estacionamento com Segurana; -Acessvel a todos;
Transporte fcil;
Conforto;
Acstica;
Iluminao e outros.
Para definio da data da reunio, deve ser analisada a facilidade
para o comparecimento, sendo evitados dias de grandes eventos na
cidade, decises esportivas, etc. A data e o horrio da reunio pode-
ro variar de acordo com as caractersticas locais.
A reunio no deve afetar o horrio das refeies ou de descanso.
Utilizar todos os meios possveis para sensibilizar as pessoas a
participarem da reunio, acionando o jornal do bairro ou at panfle-
tos em contas mensais.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 75
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
76 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 77
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
15. Implantao
Aps a identificao das reas de aceitao comum e de discor-
dncia, possvel fazer um esforo para incorporar as reas de con-
cordncia no intuito de que os pontos importantes da iniciativa da
Polcia Comunitria sejam aceitveis para todos os grupos. Os gru-
pos no iro necessariamente concordar em todas as reas, mas have-
r em geral, suficientes reas comuns para possibilitar a cooperao.
Muitos grupos ficaro inspirados e esclarecidos para aprender
quantas reas existem de concordncia, que primeira vista, podem
no ter estado aparentes. Em geral, haver concordncia nas metas
principais, tais como a necessidade de controle do crime e da desor-
dem, bem como de uma comunicao mais positiva e eficiente, e de
cooperao entre os grupos. As reas de consenso podem diminuir
medida que comeam a ser identificadas as tcnicas especficas de
resoluo de problemas e passam a ser sugeridas por cada grupo al-
ternativas para a implantao. Isto no ser um problema grave, por-
que se tiverem sido seguidos os princpios da teoria do patrocnio
normativo (postula que a maioria das pessoas tem boa vontade e
iro cooperar com as outras para a construo de um consenso) e da
teoria social crtica (procura responder porque as pessoas se juntam
para corrigir e superar os obstculos). Fundamenta-se em trs ideias
centrais:
Esclarecimento: sobre circunstncias para pleitear mudanas;
Poder: agir para melhorar as suas condies; e
Emancipao: Podem atingir a liberao atravs da reflexo e
da ao social.
Prevalecer uma atmosfera de cooperao e ficar facilitado o
compromisso. Todos os grupos sentiro que tm uma participao
de consenso no processo de resoluo de problemas.
Ministrio da
78 Justia
Disciplina 2
Polcia Comunitria e Sociedade
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 79
Curso Nacional de Multiplicador de Policiamento Comunitrio
Coordenao;
Mudanas.
Ministrio da
80 Justia
Anotaes
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 81
DISCIPLINA III
Teorias sobre
Polcia Comunitria
Ministrio da
84 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
2. A Importncia da Polcia
A importncia da polcia pode ser resumida na clebre afirmativa
de Honor de Balzac: os governos passam, as sociedades morrem,
a polcia eterna. Na verdade, no h sociedade nem Estado dis-
sociados de polcia, pois, pelas suas prprias origens, ela emana da
organizao social, sendo essencial sua manuteno.
Desde que o homem concebeu a ideia de Governo ou de um po-
der que suplantasse a dos indivduos, para promover o bem-estar e
a segurana dos grupos sociais, a atividade de polcia surgiu como
decorrncia natural. A prtica policial to velha quanto a prtica
da justia; pois, polcia , em essncia e por extenso, justia. Leal1,
ao analisar o gnese do poder e do dever de polcia, afirma que a
necessidade de regular a coexistncia dos homens na sociedade deu
origem ao poder de polcia.
O professor Macarel2 define polcia como a prtica de todos os
meios de ordem de segurana e de tranquilidade pblica. A polcia
um meio de conservao para a sociedade.
O Desembargador Antnio de Paula3 entende que a Polcia pode
ser definida como a organizao destinada a prevenir e reprimir de-
litos, garantindo assim a ordem pblica, a liberdade e a segurana
individual.
Afirma ser a Polcia a manifestao mais perfeita do poder pbli-
co inerente ao Estado, cujo fim assegurar a prpria estabilidade e
proteger a ordem social.
Com propriedade, o Desembargador do Tribunal de Justia do
Estado de So Paulo, Lioy4, descreve:
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 85
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
5 DALLARI, Dalmo de Abreu in; O Papel Da Polcia No Regime Democrtico. SP: Mageart 1996,
p.33.
Ministrio da
86 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 87
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
88 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 89
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
7. Comunidade
Para no correr o risco de definies ou conceitos unilaterais, pre-
ferimos apresentar alguns traos que caracterizam uma comunidade:
Forte solidariedade social;
Aproximao dos homens e mulheres em frequentes relacio-
namentos interpessoais;
A discusso e solues de problemas comuns; e,
O sentido de organizao possibilitando uma vida social du-
rvel. Durkheim observa que a solidariedade forte aproxima
os homens.
Ministrio da
90 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
8. Segurana
Jorge Wilheim diz que a segurana do indivduo envolve:
O reconhecimento do seu papel na sociedade;
A auto-estima e a auto-sustentao;
Clareza dos valores morais que lhe permitam distinguir o bem
do mal;
O sentimento de que no ser perseguido por preconceito ra-
cial, religioso ou de outra natureza;
A expectativa de que no ser vtima de agresso fsica, moral
ou de seu patrimnio;
A possibilidade de viver num clima de solidariedade e de
esperana.
Trojanowicz6 faz uma definio clara do que Polcia Comunit
ria: uma filosofia e estratgia organizacional que proporciona uma
nova parceria entre a populao e a polcia. Baseia-se na premissa
de que tanto a polcia quanto a comunidade devem trabalhar juntas
para identificar, priorizar e resolver problemas contemporneos tais
como crime, drogas, medo do crime, desordens fsicas e morais, e
em geral a decadncia do bairro, com o objetivo de melhorar a qua-
lidade geral da vida na rea.
Na prtica, Polcia Comunitria (como filosofia de trabalho) di-
fere do policiamento comunitrio (ao de policiar junto a comu-
nidade). Aquela deve ser interpretada como filosofia organizacional
indistinta a todos os rgos de Policia, esta pertinente s aes efeti-
vas com a comunidade.
A ideia central da Polcia Comunitria reside na possibilidade de
propiciar uma aproximao dos profissionais de segurana junto
comunidade onde atua, como um mdico, um advogado local; ou
um comerciante da esquina; enfim, dar caracterstica humana ao
profissional de polcia, e no apenas um nmero de telefone ou uma
instalao fsica referencial. Para isto realiza um amplo trabalho sis-
temtico, planejado e detalhado.
Segundo Wadman7:
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 91
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Um servio policial que se aproxime das pessoas, com nome e cara bem
definidos, com um comportamento regulado pela frequncia pblica
cotidiana, submetido, portanto, s regras de convivncia cidad, pode
parecer um ovo de Colombo (algo difcil, mas no ). A proposta de Pol-
cia Comunitria oferece uma resposta to simples que parece irreal: per-
sonalize a polcia, faa dela uma presena tambm comum.
Segundo Ferreira12 :
8 FERNANDES, Rubem Csar. in: Policiamento Comunitrio: Como Comear. RJ: POLICIALERJ,
1994. p.10.
9 FERREIRA, Carlos Adelmar. Implementao da Polcia Comunitria Projeto para uma Orga-
nizao em Mudana. SP: POLICIALESP, CSP-II/95, Monografia. p. 56.
10 Ibid, Ibid. p.56.
11 Ibid,Ibid. p.57.
12 Ibid,Ibid,p.58.
Ministrio da
92 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Argumenta Murphy13:
Segundo Carvalho15,
13 MURPHY, Patrick V. in: Grupo de Trabalho para Implantao da Polcia Comunitria. SP: PO-
LICIALESP/ Conselho Geral da Comunidade, 1993. p.03.
14 SILVA, Jorge da. Controle da Criminalidade e Segurana Pblica na Nova Ordem Constitu-
cional. RJ: Forense,1990,p.117.
15 CARVALHO, Glauber da Silva. Policiamento Comunitrio Origens. SP: POLICIALESP, Aposti-
la, 1998. p.49.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 93
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Segundo Trojanowicz16,
Ministrio da
94 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 95
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
96 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 97
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
98 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 99
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
100 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 101
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
102 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 103
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
104 Justia
Disciplina 3
Teorias sobre Polcia Comunitria
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 105
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
106 Justia
Anotaes
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 107
DISCIPLINA IV
Polcia Comunitria Comparada
e Troca de Experincias
Organizao e Sistematizao
1.1. Os EUA
Com base em estudos realizados recentemente, verificou-se que
com o advento do automvel, o policial foi se afastando paulatina-
mente de um convvio mais estreito com as pessoas. Abrigado contra
intempries, patrulhando ligeiramente ruas e logradouros, sem ob-
servar detalhes e sem colher informaes preciosas, o policial passou
muito mais a reprimir do que a prevenir delitos. Assim, a ao poli-
cial estava vinculada ao atendimento rpido (tempo-resposta).
Em diversas experincias realizadas em cidades americanas,
constatou-se que o aumento ou diminuio dos recursos policiais,
tanto humanos quanto tecnolgicos, no influenciava decisivamente
na queda dos ndices de criminalidade e mesmo na melhora da sen-
sao de segurana pela populao. A tcnica criada na dcada de
70, conhecida como tempo resposta (tempo que uma patrulha, de-
pois de acionada pelo rdio, demorava para chegar ao local do fato)
mostrou-se insuficiente para prevenir a criminalidade, determinan-
do, ao contrrio, um aumento no nmero de ocorrncias atendidas
pela polcia.
Assim, mesmo sendo um pas adiantado e rico, os EUA levaram
cerca de 40 anos para se aperceberem das necessidades de mudanas,
pois a polcia era vista tambm como um dos principais instrumen-
tos polticos do Governo.
A partir de 1992 com os fatos havidos em Los Angeles, em vir-
tude da excessiva violncia policial, e a alta corrupo das Polcias,
com destaque para Nova Iorque, o governo Bill Clinton, destinou
Ministrio da
110 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 111
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
JAMES TRAUB
The New York Times Magazine
Ministrio da
112 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
rei urbano. Mas Butts uma das mais importantes figuras negras de
Nova York e, sob a maioria dos aspectos, membro dessa entidade
amorfa conhecida como elite liberal. Portanto, sua convico de que
o prefeito levou ordem, paz, lei cidade fala com eloquncia da
evoluo da opinio nos crculos liberais.
Eles precisaro mostrar que entendem como o mundo mudou
profunda-mente desde 1993, mas sem indispor o vasto segmento do
Partido Democrata que ainda v cascos fendidos dentro das reluzen-
tes sandlias pretas de Giuliani.
Valores burgueses Pode-se argumentar que os nova-iorquinos
fizeram as pazes com os valores burgueses sobre os quais o prefeito
prega sempre: Se vocs no acentuarem o respeito s outras pessoas,
a cidade desmorona; meu pai tinha a sabedoria de perceber que
todo trabalho faz sentido; etc. Poucos anos atrs, o crtico cultu-
ral John Leonard escreveu que Giuliani havia submetido a cidade ao
treinamento da obedincia.
Na verdade, nada dessa boa conduta hiperblica parece muito
duradoura. Tem-se a impresso de que os garotos vo comear a
atirar apagadores assim que o professor sair da sala. No entanto, se
os nova-iorquinos no se tornaram to obedientes quanto o prefeito
gostaria, aceitam trocar energias vitais por prosperidade e paz.
Veja-se por exemplo no que a Times Square se tornou. Com sex
shops e vida urbana agitada, a Times Square era o smbolo espalha-
fatoso da festana liberal. Agora ela cedeu lugar Disney e mega-
loja Virgin, a um cinema de 25 telas e a restaurantes temticos que
evocam o estado de esprito da cidade que eles substituram. Foi evi-
dentemente a prosperidade econmica que tornou possvel a nova
Times Square, mas foi a campanha do prefeito pela qualidade de vida
que tornou o local adequado instalao de empresas.
Essa nova Times Square o emblema da Nova York de Giuliani,
segura, limpa, familiar; o prefeito presidiu euforicamente o baile de
ano-novo.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 113
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
114 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
1.2. Canad
A Polcia Comunitria no Canad teve seus primeiros passos h
aproximadamente 20 anos, quando o descrdito na instituio poli-
cial obrigou as autoridades e a populao a adotarem providncias
para a reverso do quadro de insatisfao.
A implantao durou 8 anos e demandou medidas de natureza
administrativa, operacional, mas principalmente a mudana na filo-
sofia de trabalho com nova educao de todos os policiais.
Base territorial
As cidades so divididas em distritos policiais e os distritos em
pequenas vizinhanas. Transmite-se populao a ideia de que a
polcia est sempre perto. Em muitos bairros o policial circula de
bicicleta.
O Policial deve conhecer as pessoas e todos os problemas do bair-
ro. A populao e as empresas fazem parceria com a Polcia, doam
prdios e equipamentos, fora o aperfeioamento dos servios. A di-
viso territorial est ligada a questes geogrficas e aos tipos de cri-
mes em determinadas regies. Quando uma modalidade criminosa
chama a ateno, os policiais fazem curso a respeito e so treinados
a enfrentar e solucionar os problemas resultantes da ao criminosa
detectada. Na sua ronda o policial visita casa e empresas e demons-
tra estar trabalhando por prazer. Quando um problema identifica-
do, o municpio, a populao e a polcia se unem para solucion-lo
imediatamente. Exemplo: em um bairro notou-se que os orelhes
(telefones) tradicionais, serviam para esconder drogas. A populao
informou a polcia e em menos de 30 dias todas as cabinas telef-
nicas foram envidraadas ficando transparentes, o que impedia a
ocultao das drogas. Outras providncias que demonstram a parti-
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 115
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
116 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 117
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
1.3. Japo
Possuindo caractersticas de um Estado moderno, com um alto
grau de participao social, muito diferente do modelo brasileiro,
o Japo possui um sistema de policiamento fardado baseado na es-
trutura da Polcia Nacional Japonesa. Desenvolve um dos processos
mais antigos de policiamento comunitrio no mundo (criado em
1879), montado numa ampla rede de postos policiais, num total de
15.000 em todo o pas, denominados Kobans e Chuzaishos.
Para se ter uma avaliao da importncia dada ao sistema de
policiamento comunitrio fardado no Japo, a partir de 1998 o efeti-
vo policial passou a contar com 263.600 pessoas , sendo:
Agncia Nacional de Polcia com 7.600 pessoas (1.400 poli-
ciais; 900 Guardas Imperial e 5.300 funcionrios civis).
47 Provncias ( como se fossem Estados ) com 256.000 pessoas
(226.000 policiais e 30.000 funcionrios civis).
Dos 226.000 policiais, cerca de 40% esto destinados ao policia-
mento comunitrio fardado, sendo que, destes, 65% esto prestando
servios nos Kobans e Chuzaishos, 20% no policiamento motoriza-
do e 15% no servio administrativo do Sistema, incluindo o staff de
comando, sistema de atendimento e despacho de viaturas para ocor-
rncias e comunicao como um todo.
Ministrio da
118 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 119
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
120 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 121
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
122 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 123
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Ministrio da
124 Justia
Disciplina 4
Polcia Comunitria Comparada e Troca de Experincias
1.6.1. Argentina
Arturo Antonio Corbetti
Polcia Federal Argentina
Foi implantada uma Poltica Criminal baseada na sistematizao
de dados das casas e dos cidados de regies de maior incidncia,
onde se comeou a desenvolver atividades policiais para erradicar o
crime dessas localidades. medida que se recebem as comunicaes
e informaes sobre os fatos trazidos pelo comunidade, aumentam-
-se o policiamento motorizado e vrios tipos de patrulha. A comu-
nidade contribui com os dados a respeito dos prprios fatos e outras
modalidades delituosas que se repetem continuamente. Aps, com
ajuda da comunidade, a polcia efetua a priso dos autores.
Outra poltica adotada refere-se ao apoio psicolgico e sanitrio.
Quando algum ferido por ato criminoso, a polcia coloca dispo-
sio mdicos e psiclogos da Instituio. Estes orientam a pessoa a
respeito da ocorrncia e emitem um relatrio sobre a pessoa.
Secretaria Nacional de
Segurana Pblica 125
Curso Nacional de Multiplicador de Polcia Comunitria
Foi iniciada uma poltica interna com policiais sobre sua partici-
pao dentro e fora da Instituio. Conscientizao sobre sua impor-
tncia e de sua profisso.
Foi criado um pr