Sex Và Triều Đại - Tạ Chí Đại Trường

20/10/2017 Sex V Triu i
vietmessenger.com
T Ch i Trng
Sex V Triu i
s vit c mt quyn (III)
Sex V Triu i
Sm mai ln ni hi ch,
Gp thng phi gi n em ra. Em van n cng chng tha...
(Ca dao)
Mng mt thng ging (1501), vua v Ty Kinh, cm cc quan

khng c sai qun c ch v con, i theo, ba bi tnh dc...
(Ton th, XIV, 23b)
Sex, hiu nh l gii tnh lin h vi dc tnh khng thng thy trong sch s. Vn c th thy n ng lm vua, n b lm hong hu, th phi - vi vi b
ngang ngc nhy ln gh rng tr nc khin n ng tc ti gn cho cc b th tn xu xa. Gii tnh ghi y l iu khng th trnh n, nhng c s quan
hiu rng khng cn bn n v l ng nhin ca s phn bit phi tnh. Ri li vn c y, cc quan th n khut cc cung phc v ni cung hay ra mt ln t triu
http://vietmessenger.com/books/?action=print&title=sexvatrieudai&page=all&prev=1 1/26
20/10/2017 Sex V Triu i
ng, c n tung honh gia chn ba qun, nhng cng phi ni n v y l mt t chc x hi, tuy l ring cho mt tng cp nh cao. Vn c y cc on
vn phm bnh nhng ng vua m m tu sc, dm lon... Tuy nhin cc li cao ngo ny ca s thn li ch nhm mc ch bin minh cho mt l thuyt s hc
thin v o l chnh tr c dy d t cc bc thy Khng nho, cng xa ci gc cng nghing v mt tinh thn nghim tc thanh gio, xa ri n mc khinh ght
mt sinh hot c bn nht ca con ngi vn l u mi ca s tn ti, pht trin, iu m nhng ngi i din Thnh gio ny vn thc hin thng xuyn, v
dn chng di quyn h li a ln thnh tn gio, hay t ra l mt tn ngng su m trong tm hn vi nhng bng c vt cht khng th chi ci.
Sex v cc cp bc nho thn
Mun tm tnh cht gii tnh trn tri, hay c lin h vi dc tnh trong s Vit phi i ngc dng thi gian ca ti liu cn gi li qua bao sa i ca ngi sau.
iu ny th khng phi ch l chuyn ca Vit Nam - i Vit. Bi v khng c Vit Nho m ch c nho-Vit hc ca ngi Trung Quc, ca Khng Nho. (Cho d
mun theo ng Kim nh nh c trong, ngoi nc hin nay ngi ta cng ang bt chc che giu mt nim t ti vn kip, th "Vit nho" ca thi Vim g
cng khng phi l ca tp hp ngi ch cn mt tn gi li c trong lch s c i l Lc Vit, c ng vua gc "Man Lo" h inh lm vic "i nht thng" - ch
ca Phm Cng Tr 1665, c cc vua gc Trung Quc h L, Trn, H, gc Mng h L, Nguyn - khng k ng Quang Trung Nguyn Hu hnh nh cng c mu
Thng Ty nguyn trong ngi.) Nho Gio qua cc l thuyt gia triu Tng mang tnh cch thanh gio gay gt, khai trin t c s nghi l thch dng cho qun
quyn, c tuyn dng trong cc triu Minh Thanh. N c mt thi gian di tc ng su xa trn cc nho thn Vit Nam v i vo s sch.
Tuy nhin Trung Quc khng phi ch c Nho Gio nn c s ca h thi Tam Hong Ng cn c chuyn rng giao phi ri tinh kh trc sn chu, vn khc i
Hn cn c hnh b N Oa v ng Phc Hi qun ui vo nhau, o gia nh Ct Hng, mt thi lm huyn lnh Cu Lu Giao Ch, ch r phng cch thi hnh
tnh dc thnh tin thnh... Nho Gio li cng khng phi l Tng Nho cho nn ng Khng T ngay c khi bn v o tr nc cng khng phi ch ni chuyn tn
ti, cng thng mng lung. M rt c th. B v v nng Nam T, ng cng bit than "Ta cha thy ai hiu chnh nh hiu sc", nhng trong o T gia trc giai
on Tr quc, Bnh thin h, ng c dn cch x tr cho ngi n ng a th ca thi i ng: "Ngi thip d c gi, nu cha ti 50 tui th cng nn gn gi 5
m mt ln." (L k, dn theo Reay Tannahill, Sex in History, New York 1982, trang 184. Bn dch ca Nguyn Tn Nhan: Kinh L, Nxb. Vn hc 1998 khng c cu
ny, c l v dch gi lc b nguyn bn rt nhiu.) khng phi l chuyn ring t trong phng kn, bi v nu khng gi yn gia o, nu c xy ra xo xo th
hng xm bit chuyn, mt mt, lm sao thi hnh vic cng, lm sao ly c lng tin cy ca vua cha?
Nho gia Vit khng bit c chuyn . H c hun luyn theo mt thin hng khc nn khng th tin rng c thc tnh dc trong cu ni ca bc Vn th S
biu. Ch trong tinh thn phe pha h mi sng sut ln khi cng kch o Pht: "Khuyn thin trng dm, con ai thng T mng Tm?" Cn th h vn nghe n
cu "Th trung hu n nhan nh ngc" nhng c coi nh mt li khuyn khch hc vn thanh cao m khng thy hm s dng hnh nh sex ca ngi xa, lc
cha b nhng li gio hun v "l" che lp. Cng nh khi h knh cn qu ly Hong , lt ti m gi theo kiu "bo tt" hc c ca vua Thanh, cng c th
tng tng nhng g thm kn trong cung tht nhng c xng tng bc Con (ca ng, b) Tri ( ra) theo kiu "ni dy m khng phi dy." Ch c ng vua mi
ch ra s tht khng ai dm ni , v c lt ra ngoi, c lu truyn li hu th th khng phi qua tai, qua ming ca ngi trong nc, ngi trong nc. Gi nh
ng c ng Ty Chaigneau gip vic cho Nguyn nh, gi ng con lai tn c khng di tn qua Php vit hi k th hu th khng bit Gia Long dy cho cu b
bi hc sinh l u i nh th no. V ngi Vit ngy nay hnh din c ng vua, trc c ngi nc M, bit s gio dc sinh l cho tr con quan trng l
dng no: N c c lm o ln c mt thc h!
Nh bit, quyn Ton th l do tp hp s quan nhiu i vit nn. Phn ca s quan thi L Trung hng kh khc, buc L Qu n phi ch bai. Thi L s
c ng vua ngy nay c coi l "nh chnh tr ti nng, nh vn ho li lc, nh th ln" (tiu mc trong quyn sch k nim 500 mt ca L Thnh Tng, xut bn
nm 1998), tr mt li m-ngang ca ng Trn Quc Vng, nhng ngy xa ng s quan V Qunh ch c th ni m h v cn bnh "x hi" ca ng hong ,
mt phn chc v e s li ni khng thanh tao, phn khc v vp phi kh nng kin thc y t ca thi i. Trc ng mt th h, s quan Ng S Lin, di quyn
ca ng vua lun lun cao thnh gio, dn li sch s c, quyt nh "l nhc... chng c iu g sai m khng sa i" (Biu dng sch), cho nn xo b
nhiu ghi chp ca ngi trc tuy khng th no tc sch, ch v ngi trong qu kh khng sng nh thi ng, i theo mt l tng chng bao gi t c
ca tng lp ng. S cch bit thy rt r khi so snh Ton th vi i Vit s lc, quyn sch tuy cng ca nho thn nhng l ngi ca thi i v trc, lc
h vn ch l gia thn gia mt t nc c sinh hot khng g mu thun hn nn chnh gio h theo ui, nn ch nh bm bng than van (L Qut).
20/10/2017 Sex V Triu i
Chng u trong Ton th thy c on vn ny:
"(Nm t t, 1185) Kin Ninh Vng l Long ch c sut quan lnh hn 12 000 ngi i nh bn Sn Lo sch Linh bo th trn La Ao. Qun ko n ng
thn Gia, Long ch bt gi ht c (ngi ). Bn inh V ku than mt cch thm thit. Ngi i theo l Nguyn a Cm thy bn inh V b bt lm t, khoi
ch bn la mng nhc m v i vo ming bn inh V. Ging r Lo c tnh hung hn bn cn m hnh ca a Cm. a Cm dng tay nh, inh V so mt c
mm. a Cm cng ng xung t gn cht. Do Long ch mi sai cc quan chc lm con c g khp mm bn inh V, xong, dng gy nh cht ri em phi
kh tht ca bn y". (Chp gn nguyn vn trong bn i Vit s lc do Nguyn Gia Tng dch, TP. H Ch Minh 1993, tr. 226.)
Hnh nh y l on vn c nht trong s c c nhc n b phn sex m Ng S Lin lc b c l v "th vng" nh ng cho bit khi bin tp sch xa.
on vn pht biu bng ch Hn nn ta khng bit ngi xa gi nhng ci l g - c l cng gn gn nh ngi nay vi cht m ng tt phi thay i theo thi
gian. Tuy nhin vi mt cht cn st li , ta cng c dp ngh rng nu i Vit s k ca L Vn Hu hay cc Thc lc ca inh, L cn nguyn vn chc s
cung cp cho ta nhng cung cch x tr tuy th l nhng rt st tht vi i sng hng ngy ca ngi xa nh th.
Ging c v ging ci trn triu nh
Trn tt nh quyn bnh ca nc Vit ch c mt ngi n b c s ta cho l xng "vng": Trng Trc. "Vua nc/dn Vit" (Vit in u linh tp, 1329)
li ch c vua Trn phong l "Phu nhn" ch v cc ng khng cng nhn c vua n b. Trc Trn c mt c b lm k lt ng cho dng h nhng cng b n
trnh ch "vng". Chng ta ngi i nay vn khng th tranh lun c g nhiu hn. Chng ti tng nhc n cc du vt rt nhiu trong thi c s v vai tr
ni bt ca ngi ph n Vit nm gi ging mi truyn thng. Tuy nhin li cng bit rng vic cm quyn tht s l ca ngi n ng thuc dng n ch khng
phi l n b. C l, theo vi thi gian, t chc x hi phc tp hn, nht l tri qua ngn nm thuc tr, ngi ch t mang vng hiu ca h thng qun quyn
Bc phng khng th l n b tuy s ghm gi ca thi tc a phng vn cn gi li cho h mt a v cao trong x hi m vi thi gian cng phi thu hp dn.
T uy lc truyn thng chuyn qua sc mnh ca gii tnh
Chnh v nhn ra s nu ko ca truyn thng ni trn m chng ta khng ly lm l nh cc s quan nho thn v vic cc ng vua inh, L v vi ng vua L lp
nhiu hong hu. "Hong hu" ch l mt cch gi thun tin cho s quan khi phi ni v v cc ng vua. ng, ch l v cc ng inh B Lnh, L Hon, L Cng
Un..., gin d c th m thi. Tuy nhin vn c iu ni thm v cc b v ny vi vai tr khut lp nhng khng che giu ht s tht lch s bn di cc danh hiu
vng gi vay mn ca h.
Ta ch n mt s hong hu c ch "quc" km theo: Kiu Quc, C Quc ca inh Tin Hong, Trnh Quc ca L i Hnh, T Quc ca L Thi T. Hn
khng phi cc b vn c tn cng m, mang ngha xa l khc nhau nhng do s din dch ca s quan, to ra s ng m bt buc. Sau ngn nm Bc
thuc, ngi th lnh xng vng th cc b v phi c gi vi tn trang trng ca tng lp thng lu Trung Quc. Tr b Ca ng cn c dng Di Lo gc
nh ca inh, tn cc b khc u nghe rt ku: an Gia, Trinh Minh, i Thng/Thnh Minh (Dng Hu), Phng Cn Ch L, Thun Thnh Minh o. Vy th ch
Quc trn ch c ngha l "nc", cc b trn l i din ca mt "nc". Cc ng vua c tn hiu ch Hn di dng dc, cc b v c tn sang c, hn l do cc
quan hc ch Hn/nho (hay chnh ngi Hn nh trng hp Hng Hin ca L Hon) t ra. H tng ghi chp s kin ca triu i da theo cc bin ng
tng t phng Bc: Cuc tranh chp gia Ng Xng Vn v inh B Lnh vi trung gian inh Lin c dng nh chuyn gia Hng V v Lu Bang, chuyn
L Hon cp ngi inh ch l kt qu ng nhin ca thi i, t ngi nm qun binh, vy m c din t nh cuc binh bin Trn Kiu ca Triu Khung Dn
ly ngi nh Hu Chu. thc bt chc cho c ngang tm vi ngi cai tr c khin cho ci cng ngoi ca kinh Hoa L mang tn mt bin i ca Trung
Quc, ca ng Quan, ni thay v c quan qun b lu y canh chng sa mc, li c ngi y t (honh) tc Phc hu tn Thch, ng gia tri nm thy
sao ri vo ming, nhn dp tr v nh chnh, lin lm vic th nghch tng l hon thnh thin mnh trao. Nhng cuc phn tranh sau khi thnh phn
quc ng phng Nam sp cng to nn nhng lnh cha a phng m hnh tng Thp nh s qun khng phi ch c 12 ngi, cho ta thy tnh
cht manh mn ca n. Ng Quyn xng vng trn phn t h c, phi coi l nc, nc H. Nh inh c tn nc c ghi li l i C Vit nhng
20/10/2017 Sex V Triu i
cn lu du tn ca triu trc khi phong cho ng lnh cha L Lng mt vng i Chu m quyn hnh ng hong khng vi ti, l "i Chu, Cu Chn
quc dch s", ngha gin d l "ng quan phng mnh coi t i Chu, Cu Chn ca nc (h)". Tht ra y l ng vua nh, cng nh v s vua nh khc
chim quyn trn thn xc tan r ca cu ph h. Tnh cht lin minh khu vc ca thi k hu thuc a thy r vi trng hp Dng nh/Din Ngh v Kiu
Cng Tin, Ng Quyn, vi Trn Lm v inh B Lnh, v cc lin h hn nhn m inh Tin Hong dng vi Ng Nht Khnh, vi em Trn Lm. Ta bit c nh
L p dng lin h hn nhn ly vy cnh l nh ti liu ghi li di do hn nhng iu khng phi khng tng xy ra v trc. Cc b c coi l hong
hu ngang nhau c nguyn nhn hn l t nhng th gia ngang nga quyn hnh trong vng, nhng tp hp a vc hoc cng t xng l "quc", hoc c nng
cp l "nc" ngang tm vi pha thng gia. V s quan thi i cng li c mt mu hnh phng Bc chnh danh cho s s: lch s Xun Thu Chin Quc
vi cc "nc" tranh ginh nhau trn quyn bnh tt nh m khng mt s gin on giao tip bn di, y l ca thi cu thuc a.
Quan nim v s i khng tp on trong tnh cch chin tranh khu vc t nhiu g cng cho thy ri rt hnh thc xung t b lc, trong t binh n c coi nh
l chin li phm, th hin ni vic L Hon s dng cc ngi v ln nh, cc ngi hu cn, ca k ca cha Chm sau trn chin 982. V cng chnh trong tm
thc thi i m cc b v "Di" c quyn "tay hm cha kho" mt khu vc nh di i L tip theo ngay sau , cn nhng a tr sinh ra, vn thng b rung
b vo thi gian sau, lc ny li c cng nhn chnh thc, ng nhin hng quyn li nh cc anh em khc m khc ri theo kh nng ring, cp c
chnh quyn, ni nghip cha d vi sinh hot khc l khin cho s quan y vo a v ti nhn ca lch s:
l trng hp L Ngo Triu ta bn ti.
S s dng n t binh ca phe chin thng ng nhin l c tnh cht p buc nhng cng c th thy l iu bnh thng. Trng hp gp phn khng nh M
l c bit. L Thi Tng l "the right man in the wrong place". ng hp tp khng lng c tm cm ca k thy cnh nc mt nh tan cn s s trc mt, v
cn c sng nc thun tin bn cnh t binh, ch nu ng t t a v Thng Long, an tr cung Ngn Hn xy xong th M hn cng nh B cha Lm, B
cha Dt Lnh no c chia phn rung ca ng hong in ch, s thu la rung, trng coi quan n t trng du nui tm, an hng phc mi, khng cn
phi to ra mt ci cht bt c k t lm hong s ng vua ca mt thi ln ln thn ngi, phi xy miu n cu xin tha th. Cc nho thn v sau cng ch l
lm vic ph ho, tn tng ngi cht theo quan im ca mnh hc c, va t l c s thng thi va vt vt uy tn ca ng qun vng vn cha tng
sng nh mnh tng.
Sinh hot ring t cung nh tuy khng by t nhng ta thy c s biu l tnh dc trong cc tn cung in. B qua cc tn sang c th ta thy "cung" ch l
"phng", "in" ch l "nh" hiu nhng din bin bn trong m khng ngc nhin. L c cc in Phong Lu, T Hoa, Bng Lai, Cc Lc, v ch nm ng c
gi l Trng Xun. Cc danh xng cng ngh khin ta ng rng ngi t tn lu i Vn m L Hon khoe vi Tng Co, hn c ch lin h vi chuyn
"my ma". L Thi T cho m ca Phi Long thng vi cung Nghnh Xun, c ngha l con rng cao cp s i qua ca y hng th vui chn gi, cng nh tt
phi nm chung vi cung n nn mt ch ca nhng ngi ny c tn l Long Thu (nn sa ch "thu" ca bn chnh thnh: Con-Rng-mi-mt-thip-i), cng
tn vi in Long Thu c ging rnh r: "lm ch cho vua ng ngh", ci cung c xy cng vi cung Thu Hoa cho cng mc ch m khi ni ny xong th c
vic khnh thnh trang trng, i x, ban thng, trong khi s quan khng h ni n cuc khnh thnh no khc. L Nhn Tng th c cung Hp Hoan (1089) m s
quan khng cn phi gii thch cng dng ca n, cn chng ta th c th hiu ngay.
V L c cht i khc. L dn lu vong, L khng c c s bn th Hoa L nn phi da vo binh lc v h thng tn gio c sn m ph v truyn thng. Vn
cn cc b v mang chc "hong hu" nhng chen vo l mt phn bit cp bc, cho b v mang tn Lp Gio ng trn ht vi quy ch xe kiu v y phc khc
hn nhng ngi kia. S di v gn gi tr qun qu nh, vi th ph i La c c thi tc sinh hot thuc a hn l quen thuc hn so vi thi hang ng
Hoa L , em li t tn cho triu mi hn, nn li c s i thay. L Cng Un c ba b hong hu mi m ngha loi b nhng ngi c nm trong ghi chp "li
lp ba hong hu" v tn mi u bng ca hong hu T Quc. Nc by gi ch c mt, v v th tn gio ph tr phi theo b Lp Gio tt xung sau cng. T
y, nh hng vo triu chnh ca ngi ph n i Vit khng da vo truyn thng c na m i theo quy trnh chung nht ca nhn loi cc thi trung c, l s
dng m mu ca ging ci chen chc trong mt cung nh phc tp, nhiu th bc nhng cng d o ln.
iu thy ngay trong i th hai ca nh L. L Thi Tng vn lp 7 hong hu nhng c mt h thng cung nh (1041) hp vi tnh hnh mi trong c thm
nhiu v nh khc chng loi (nh ngi h o Chn ng ty bc 1033), v hn ng khng cha cc n t binh Chm tp hp vo cung Ngn Hn 1046 - ci
20/10/2017 Sex V Triu i
tn c ngha ca mt s xa cch ng t m nay li c tip cn chung ch. Cho nn v tr "hong hu" thy l bnh thng trong qu kh nay c thm du vt
ca s thin lch u i. Ton th khng ni g hn, chuyn nm 1035 "lp ngi thip yu (khng r tn) lm Thin Cm Hong hu, phong Hong t Nht Trung
lm Phng Cn Vng". Tuy nhin chng ta li thy rng tn hiu ca b c dng lm mt phn nin hiu ca vua sau trn thng Chim Thnh (Thin Cm
Thnh V) v c tin gia ngy nay cn gi c cc ng tin c ch "thin cm", "(phng) cn vng". Phng Cn Vng ch ng sau Thi t Nht Tn (Thnh
Tng sau ny) v tng cm qun nh gic (1043), gi kinh thnh khi c vua v thi t cng xut chinh (1037). Ri ng mt tm dng, gy thc mc hu l cho
ngi sau, v nu ng cht bnh thng th t cng phi c ghi chp cn thn nh nhng ngi t c tm quan trng hn ng nhiu. Ch bit Cng cha Ngc
Kiu (1042-1113), con ng, cn c s ghi li l lm con nui Thnh Tng, c Thn Tng phong l Ni s.
H thng cung nh c th bc ca L thnh hnh, tuy cn chng chnh nn khin pht sinh nhiu mu thun trong vic th tp, th hin bng nhng cuc m
mu hoc phn khng v lc. Thn Li lm lon trong hai nm 1140-41, c s quan cho l "t xng" con ca ngi thip khng c Nhn Tng tha nhn
nhng c th l ng nh co vi nh Tng, v nu ta xt theo kh nng tp hp binh lc c nhiu ngi theo ca ng. Tri li, Thin Lc con ngi thip yu
ca Thn Tng li sut c ln ngi nu khng c cng mt lc c ba b phu nhn tranh u theo kiu va hi l, va lm p lc tnh cm vi ng vua ch cn cht
hi tn, i di chiu.
Ci ca p lc phi tnh trong cung cm khin cho uy lc dng n ngy xa ang ly lt trong triu L, li c dp tn ti trong s kn ca chim ot quyn
hnh. Vic cu b 3 tui Thin T (Anh Tng) ln ngi lm ni bt vai tr nhng ngi bn ngoi h trn chnh trng. M Thn Tng h (+1145), b ni ca
ng vua b con, em em l Anh V vo nm quyn. Thong v trc ta thy c nhng ngi h trong c Thin m ngi ta on l tc gi S
k, ngi c lnh i bo cho cha m rut vic Thn Tng ln ngi, chng t du vt lin h b con. Anh V c ting xu vi s quan nho thn nhng cng tch
vi triu i cng khng b ph nhn cng vi bia cn li ngy nay gip cho s gia K. W. Taylor thm mt bi nghin cu. ("Voices Within and Without: Tales
from Stone and Paper about Anh V (1114-1159)" trong Essays into Vietnamese Past, Cornell University 1995, 59-80.) V sau li c mt b (Chiu Linh) Thi
hu khc ( Thu Chu +1190) ph tr cho mt An Di/Thun (+1188) l em trai, ln nm quyn. n cui i cng thy xut hin nhiu ngi h ni chm
theo vi s suy tn ca triu i. iu ta ch y l vic Anh V t thng vi L Thi hu (Cm Thnh, v Thn Tng) khin xy ra mt m mu trit h bt
thnh dn n mt suy lun c th xa hn v x hi, hnh lut thi y. Tnh cht t thng, cung cch chm lo g ti cho tnh nhn ca b thi hu khin ta thy c
mt cht g bnh thng th nhn trong sinh hot ng thi. Nh mi tnh nhn m mt khc, b thi hu bung rm tr nc thay ng vua nh, em vng bc t
lt phe o chnh, vn ng phn r phe ny (trng hp i vi m D Mng), uyn chuyn lm theo lut nc lt ngc th c thua thnh thng, to nn mt
k tch trong chnh trng cng nh tnh trng. Cng bnh thng i vi thi i, nh trng hp mt ng quan khc, Thiu s Mc Hin Tch t thng vi Thi
hu Thu Chu m cc quan u n trnh. Chuyn ghi chp trong i Vit s lc vo nm 1189, c gy cho ta thc mc v thi im (Mc Hin Tch trng
tuyn k thi nm 1086, khng th hin din vo nm 1189, cha k cn lm vic quy ph ni cung, v cn c s ghi b vua y vo nm 1190 sau khi Thi hu
mt) nhng c th xy ra vo mt lc no . Ch c Thi t Long Xng i qu gii hn mi gy tai ho cho mnh.
Ton th chp rng "(Thi t) Long Xng thng dm vi cung phi, vua khng n bt ti cht" nn ph lm th nhn v bt giam. Chuyn ny th cng tng xy ra
nc lm gng mu cho i Vit: Trung Quc. Tuy nhin, VSL (trang 215) c chi tit l hn:
"Long Xng c tnh hiu sc. trong cung c cung phi no c vua yu qu, Long Xng cng u t thng c. Nh vua rt ght s v l y. B Nguyn phi l
T th c vua yu, Hong hu ghen bn sai Long Xng ln lt n t tnh gy s ng vc cho nh vua, mun rng T th t b vua i x nht nho i. T
th c tnh thc tu vua. Vua gin bn ph Long Xng."
Nh vy c ngha l trong cung vua, ngi ta kh d dng t tnh, t quan triu vi m vua, n thi t vi cc "d" ca mnh, ng vua c bit cng lm ng tr phi
ng n "cc cng". Cho nn ta khng ly lm l v chuyn i Trn. V y l bt u t trong dn chng, d xy ra nh ho ph.
T bo trng ca inh Khung Lin n cy ct cha Gim
S quan nho thn trong khi h bt tuyn dng thnh gio gt hn nhng s kin xy ra tri vi thc h ca mnh. Ngi sau bit c nhng mnh vn ri
20/10/2017 Sex V Triu i
rc l nh s v tnh ca cc ng hay ch v lp sn chuyn ho m cc ng ph ln khng che lp c ht qu kh.
Kho c hc Vit Nam ngy nay o c cc ct khc kinh ca inh Khung Lin dng nm 973 v ca cc nm sau . Kinh khc c ng H Vn Tn
kho st k cng (H Vn Tn, "T mt ct kinh Pht nm 973 va pht hin Hoa L", v "Ct kinh Pht thi inh th hai Hoa L" trong Theo du cc vn ho
c, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni 1998, tr. 786-832). ng cho bit kinh (bi ch) khc trn hai lot ct tuy c khc nhau mt t nhng ch l mt bn vi mc ch cu
th ca Mt Tng. ng cng ch r tnh cht khc nhau ca Mt Tng v Thin Tng, ngnh Pht vn thng c coi l ch o Vit Nam nhng qua bng
chng cc ct kinh ny th li t ra c lin h mt thit vi nhau. Tuy nhin s thng thi ca ng vn b nhng ngi "nghim tc" che chn nn ta c th chen vo
mt vi suy ngh thng tc hn.
Ct kinh c hng ch " Tnh Hi Qun Tit s ... Nam Vit Vng" thm bng c xc nhn cho ghi du nm gip t km theo, l ct khc nm 973, nm Lin c
vua Tng phong tc trn. Nam Vit Vng l tc trong nc (986), chc tc trong ngoi c cho Lin khc kinh cu th mong hng ph qu lu di. Nhng
lot kinh trng th hai th r rng l du hiu n nn cu th v git ngi, li git mt t ca Pht, i c nh Noa Tng Noa / Hng Lang, nn hn phi
c khc trong hoc sau nm 979. Kinh v ch ca Mt Tng, vn qua tay thin s Trung Quc, ch l ch (m li l n ng), khng th cho ta bit sinh hot i
theo cc bi y nh th no. c im ca phn ln cc h phi t tng n , trong c Pht Gio, l nm s mu tm Gii thot bng suy tng, trong khi
Mt Gio li nhm vo hnh ng (Reay Tannahill, sd, tr. 222-223), nh ng H Vn Tn thy h "ch trng n cc nghi l tn gio thn b." Nhng khng hn v
h "tip cn vi o Gio (Trung Hoa)" - t ra l i vi nhng ngi theo Mt Tng i Vit m du vt li khin ta phi hoi nghi.
iu c bng c trong truyn Man Nng ca Lnh Nam chch qui, quyn sch c thi im xut hin cui Trn, tng ng vi VSL, ngha l khng b rng
buc v tnh cch thanh gio nh khi ta phi so snh vi tc phm ca Ng S Lin. Mt chng minh khc l V Qunh khi phng theo truyn c vit Tn nh
Lnh nam chch qui (Bi Vn Nguyn dch thut, ch thch, dn nhp, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni 1993, tr. 149) dn xp cnh cha chin theo tnh cch nam
n ring bit, hp vi phong kh Nho hc ca Hu L, iu khng xy ra trc lc "sa mi". Song c hai bn u c phn v nh s n bit thut k l "lm
php ng/nhy mt chn" v khi bc ngang qua bng Man Nng ang ng th khin c gi th thai. a im din tin ca truyn vn c coi l vng cha
Du ngy nay, ni pht xut ca mt dng Thin Tng c tn l Nam Phng. Tn , nh s n , tnh cht th thai thn b trong truyn tch cho ta thy tnh
cht Mt Gio ca n y m nt hn nhng g lu li trong sch v t Mt Tng Trung Hoa. Khng phi ch c dng o trng lm php h phong hon
v, phc h ging long, bay trn khng, i di nc, hay khc kinh trng ghi bi ch la ni cu th tng dng cho ng vua Thin Tr xa... Nghi l ca Mt
Gio n din tin trong cnh ung ru, nhai tht, n c, iu m Mt Tng Pht ca Min in thi hnh khin cho phi Tiu tha y ly lm cn c cng kch
tnh cht t o ca i th tuy khng bit rng nhng ngi ny coi lc th nh l th cn bi p ch khng phi xua ui, trnh xa. S i L "gii trng,
tnh x cng khai ung ru, n tht, thin phng th 'gian dm' vi nhau" khng i n m D Mng t co (1198). Nghi l Mt Gio n c hnh ng giao hp
nh chng tch t c s ho hp ca tiu ng v i Ng (v tr). V th cu thn ch linh nghim nht, thng c s dng nht: n ma ni bt di hng / Om
mani padme hum, c ngha theo tn Vit l "Thanh tnh: thn, khu, ," nhng nguyn gc li mang hnh thc tnh dc l "chu bu nm trong hoa sen" - mt cch
ni thanh tao hn ca cu: "ci lingam nm trong ci yoni". (Reay Tannahill, sd, tr. 223-225).
Chng ta khng bit h phi (Thin Tng) Nam Phng chu nh hng Mt Gio n nh ni trn trong chng mc no, nhng cha Du cn gi li n nay
hn cu ma ca L Trn H gi l Thch Quang Pht, "c dng mt sinh thc kh nam" nh xc nhn ca ngi quan st, v cha cn c tn cha Dn (Rn),
ngha l tng gi mt ci yoni no . Hn nh "ci nm tay" chng th no l"ci nghin " ca s gia nho thn, np di danh hiu Pht Php Vn
trong Ton th, nhng chng ta bit c ch danh nh s tranh chp ngi v hong gia H Nguyn Trng v H Hn Thng qua cu th thch ca H
Qu Li vo u 1400. Ci yoni tng nm trn trng ng. V trong dn gian cn c tc th n nng, rc sinh thc kh nam n, biu din hnh ng giao hp, qua
mt thi k thanh ty x hi ch ngha, cn ti hin l hi Tr Trm (lp y?) trong nm 2001, m mn l Mt lm vic tnh giao tht s cho trai gi lng Dc M,
huyn Lm Thao, tnh Ph Th, di s chng kin ca phng vin ngoi quc quay phim lm ti liu. (Tin ca nguyt san Khi hnh, California, s 55, thng 5-
2001, trang 3). Xa tut v pha nam, trong u thp nin 1970, mt ngi Phan Thit cn nh trc 1945, hng nm ngi Chm thng t v mt khu vc ng
trng bn ngoi thnh ph t thn, vi nghi l nh tr Trm trn. Bnh dy c dng mt ci yoni m cu v: Trc Ph c tic bnh dy, Bn h ming bn ny
chy m, nh mt hnh tng v hnh ng fellatio c trong ngn ng thng tc. V tp hp "bn trn nui ming" c v chng t ngi ta bit v k-gian /
anal intercourse. Nhng ngi chp bi ch la ni cho inh Lin hn l c chng kin nhng l hi tng t trong th k X ca h.
20/10/2017 Sex V Triu i
L Thnh Tng em b linga yoni ca Chm v trong trn 1069 (t Thu Vn, bc Qung Tr?), tuy hnh ng mang ngha thu phc thn linh k chin bi nhng li
khng cho ta thy l d ng vi tc th B Cha X, bi v h L t B lm ch n Vin Khu (1154), ni vn theo ngha gc ca n l ch th ng Thin, cha
ca vua, nh Vit in u linh tp cn ghi. S tip nhn khng gy thc mc chng t trong cc phong tng ca i Trn tip theo: 1285 a K Nguyn Qun / B
Cha X, 1313 ng Thin Ho Dc / Theo o Tri Sinh Si Ny N, v 1288 Nguyn Trung / Vn Thng Cng Xuyn Sut (nu ta loi b ngha chuyn ho che
lp ca ch Hn s dng m tr v vi ngha en ca hnh tng c th, nh ta nhn thy ngha trong cc tc phong Qu ngh, Cng chnh cho thn Cao
L.) Cc cha gc th thn Po Yan Dari Chm, vo thi k "bc tin" v sau, di lt tng hp ca B Cha X, xut hin Min Bc hoc di tn th l m
chnh xc: B Banh / B anh, B Cha Nga, hoc di tn chuyn ho n tng, nm hoc nho: cha B , Nh Nng, Thin Phc (Nguyn Quang Hng ch bin,
Vn khc Hn Nm Vit Nam, H Ni 1993, tr. 248 / bia 1620, tr. 332 / bia 1622, tr. 474 / bia 1562). Tt c chng t mt sinh hot cng l rt nghim chnh v ci
ging trong sut lch s Vit.
Li thy hai trng hp cha bnh him mun trong i ng vua Thnh Tng v ng sau. Chng ti da vo truyn thuyt cho ti ngy nay v mt s h ca s
quan m cho rng (Thn, ngi v t Vit) thi , cc ng php s ngh rng c th s dng thn xc mnh lm phng tin cha bnh. Khng hn l mt s
li dng nhng l mt tin tng kiu ca Mt Gio em vo hnh ng. cp cao trn triu nh th c mt ng s thc th (T o Hnh) v mt ng gin tip lm
vic truyn t (i in, s cha Thnh Cha dy cho Nguyn Bng.) a im cha, tn Cnh ng Bng ca nn nhn cn li ngy nay chng t mt phn s
tht. C hai thy php u lm cng mt vic cha bnh l "ln vo nh tm" (nh T Vinh, cha T o Hnh, ln vo ch ca cung nhn), hn v th m s quan
ghi l "vic b pht gic". Thnh Tng gin sai chm Nguyn Bng, nhng Sng Hin Hu l chuyn v mch. iu c k Thin uyn tp anh i Trn,
chng t ngi ng thi tng in tr theo mt l thuyt khng cho l chuyn ghi li c ngha "li dng by b".
Cho nn, L Nhn Tng, ch nhn ci mukhalinga Vit Hn, nm trong sinh hot ca thi i, hn l khng c phn ng ph nhn khi bit rng bn thn cao qu con-
Tri c xng tng gia chn triu nh ca mnh li ng thi cng nm trong con cu kia. ng hong - in ch cn chm cht rung nng, gn nh
khng b st mt ma cy gt, mt khu vc cung cp li tc ca mnh, bit xy cu qua sng ni lin trang tri bao la, tnh chuyn tn tin tiu pha c khi sp
nhm mt, bung xui hai tay, cch sng nh th ca con ngi tuy c thi th cho nm tt nh x hi, nht nh l khng ph nhn m cn chia x vi nhng
tin tng ca ngi dn di quyn mnh. Cho nn ng cho xy thp cha linga, cu k n gn 6 nm (1088-1094), nm 1105 li xy thm ba thp ni y
na, tnh cht trn trng i vi thn vt ny tht khng th chi ci. S quan L Vn Hu (1274) c thy m khng gi "cy ct cha Gim" nh ngi ngy nay,
cy tr chm rng xy dng gn trm nm trc, m ng ly hnh nh ci no sa ch cao qu ca thnh Khng che lp thc t "th tc" ca ci linga ng
cn bit ngha ch xc. Cng nh cc ng vua Trn ca ng.
Trn n - con gi nh h Trn
Sinh hot tnh dc ca ngi h Trn thng b cc s quan i sau ch trch. Vi ng vua (Thi Tng) th ch trch nh nhng: "Chn bung the cng c iu h
thn", cn c trn o l: "B lun thng, m mi dm lon". Nhng vi ng quan (Trn Th ) th li chi mng "thi ch ln" c tung ra nh h m c
khng th tht ra ht vi vua. Tuy nhin cc chng nhn ng thi th li khng c thi hng h y. L Vn Hu ch ch gin tip v cc cch tung h xng tng,
L Tc khng ni mt li v sinh hot gia tc pha ch. Hai ngi kia l th h ca dng h cm quyn khng ni lm g, nhng H Nguyn Trng i khng, t ra
cng thuc dng h "cp ngi", th m trong hi k Nam ng mng lc, ng ny cng khng nhc n iu gi l s dm lon ca h Trn nh ngi sau.
Phan Phu Tin (1455) tha cho ngi th nht (ThiTng) l "m mi dm ton... u tu cho D Tng" sau ny. Nhng s quan ch ni cho sng ming ch
Trn Cnh ly ch du l do s sp t p buc ca Trn Th v b m v Linh T, nguyn Trn n - con gi h Trn. ng trn i nhng thy "vua u th
cung in (xy) ", nn phi tr v. Sinh hot phng khong, bung lung l ca c ngi h Trn, ca ngi ng thi ch khng phi do Thi Tng khi
xng.
Hy cho rng Trn Quc Tun cp Cng cha Thin Thnh, con Thi Tng, em con ch ca mnh, l mun ph gia nh k lm tan r nh mnh, trc khi c
nghe li tri phi bo th ca cha. Tuy nhin khi Thi Tng g con cho ngi cng thn tc gn (c th l em rut) th r rng l iu bnh thng ca thi i, s
quan khng xoi mi ra thy l lon lun. Li thm, xt cung cch t nhin ca Quc Tun ln vo ni c gi ha hn ang gia nh ngi v hn phu, th ta
20/10/2017 Sex V Triu i
thy c s thun tho gia i bn, c s ng ca c gi, ng thi cng thy c s ngang bng ca con trai h Trn nh kiu ng hong t Trn Duy ln ra
ngoi cung nh nhau, n cp (1254) - hn khng phi v thiu tin m ch v nhu cu tung honh, chng t s dng cm ca mnh. Lin h thn tc trong hn
nhn h Trn do cng chng cho, kh c th xc nh cch xng h vi nhau theo cch ta thng dng ngy nay. Cho nn ta khng quan tm v vic Trn
Hong (Thnh Tng sau ny) ly em gi Trn Quc Tun, m ch ch rng cu thi t mi c lm vua, ly v (thng 8 m lch) vi thng (thng 11) l c con
ngay! l chng tch sinh hot tnh dc mnh ca con gi h Trn m ngi cn lu li nhiu bng c hn v c thi sng i dn d l: Trn th / Trn Nh nng
- Hu Hu / Thin Cc Cng cha / Linh T Thi hu, mt lot tn vi a v cng lc cng cao cng cng tch vi dng h cng su dy khin cho s quan kh tnh
phi quay li xng tng.
Ni nhiu v b cha ny l VSL m mt tn, suy ra c s xuyn sut cc ti liu, l Thin Cc Cng cha (+1259). Ton th tuy chp s lc v thi nhiu
nhng chuyn tip L Trn nhng cng cho ta thy tn b vo lc thnh lp xong triu i mi. H cho bit sau khi L Hu Tng t t th b b "ging lm Thin Cc
Cng cha, g cho Trn Th ..." (1226) Tuy tn tc ny xut hin mun sau ti liu ca VSL nhng li l khi u cho s gia dng theo kiu hi c, v lc h
Trn cha lm vua th khng th c danh hiu "cng cha" c. Tc gi VSL chc s dng n theo thi quen i Trn l thi gian s quan sinh sng, nh Trn
Th dng ch "cng cha" khi ni vi ngi khc v v mnh. VSL cn gi l "C Hai h Trn". Trn L cn mt ngi con gi na c gi l "C Ba h
Trn" g cho Nguyn ng (1215) rng buc ngi ny khi thng ng vi Nguyn Nn, n khi ngi ny b t trn (cht ngay sau ) li g cho on Vn
Li (1218), mt ngi con ca on Thng th lnh ca h thng h on Hng Chu. V cc th bc ny m ta kh chp nhn Trn T Khnh (+1223) l "anh"
ca Trn th theo Ton th, v c ngi anh c l Trn Tha (cha Trn Cnh / Thi Tng). Tuy nhin nu xp Trn T Khnh sau c C Ba, th tui ng ta c th
l qu nh so vi nhng hot ng chnh tr v qun s vn c tc ng rt ln trong vic gy uy th h Trn, dn n vic chim ngi m Trn Th ch l ngi
k tc. Chng ta ch i s gii quyt rnh r, v by gi tr li vi C Hai.
Li phi thy VSL khng bao gi lin kt C Hai v Cng cha Thin Cc: C Hai h Trn i vi Hong t Sm (Hu Tng sau ny), cn Cng cha Thin Cc ch
xut hin trong nhng chuyn thng dm hp dn vi ngi khc m thi. Nhng khng th v s tch bit ny v v Thin Cc c dn trong i L m c th cho
rng Thin Cc l mt cng cha ca L. Nh Trn kh kiu ngo nn khng th ly tn hiu mt cng cha L phong cho b v ng Trn Th y quyn uy v l
m v ca Thi Tng, ngi khng chu gi B l Cng cha m phong cho chc Quc mu, c "xe kiu, m o, qun hu u ngang vi hong hu." iu tr ngi
khc l trong chuyn thng dm vi T Trung T/T (6l.1211) th sch c ni r chng c l Quan ni hu Vng Thng. Ta phi g ri iu ny, cng l dp ni
kt C Hai vi Cng cha Thin Cc tt nhin l cng khng c hon ho, nh nhiu vn khc. C mt Quan ni hu Vng Thng tn Lng Chu "xa
xi him tr..." nh li m D Mng can Hu Tng khi ng vua mun dn gia nh ln y trnh Trn T Khnh, tuy rng cui cng ng vn c mt ni y (u
1214). Lng Chu trong tranh chp cng thng i ch. Thng Ging l. 1212, inh Khi nh Lng Chu, cp cc ti vt trong nh Cng cha Thin Cc ri ko
i. iu ny c v nh chng t c mt Thin Cc khc bit vi C Hai h Trn, nhng cng c th gii thch l mt cch ghi s vic hi c ca s gia v s hin
din ca Hu Tng v Trn th Lng Chu v sau. Bi v chuyn T Trung T thng dm vi Thin Cc li xy ra Gia Lm, ni ny r rng l cch xa Lng
Chu, kh th lin kt vi Quan ni hu Vng Thng, m li gn vi Thng Long ca C Hai ang lm nguyn phi ni y hn, v c cng tng trong nh T
Trung T trc kia. Chuyn Phm Du thng dm vi Thin Cc xy ra khong thi gian C Hai ly Vng t Sm (thng 7l. 1209), v iu ny l ng ch :
Phm Du bn bu vi Thin Cc, l hn qun tnh, b v b thuyn ln b lin b hai tng bt a cho Vng t Sm git i. Khng phi ngu nhin m k ngoi
tnh b bt li c dn gii v cho ng chng b mc sng. L Tc (An Nam ch lc, Hu 1961, 222) cho bit trc "hi gn y", lc cha c chuyn chuc tin
th mng th ngi chng c t chuyn git cht gian phu. Tn Vng Thng cng c th hiu theo ngha khc. l ch theo li ngy nay, vit thng, ch s
tn xng : "Vng thng" ch Vng t Sm, lc by gi c h Trn b Vng t Thm, tn l Thng Vng. S ni kt "Vng thng" vi Quan ni hu
Vng Thng Lng Chu l lm lc ca s gia, hay ca ngi sau chp li sch. Nh th ta gn nh ni kt c Cng cha Thin Cc v C Hai h Trn
trong thi cha vinh hin, cn y qu kh bung lung, phng tng nh nhng ngi con gi, con trai khc ca thi i.
ni, VSL khng cha nhng chi tit s sng, thng tc nh chuyn Nguyn T (1212) , mt tng ngang nga tung honh thi i, nh trn b trng tn, v
ngh, hn 10 ngy "v lm l n nm vi n b nn kh c pht ln m cht"! ng cu T Trung T khng cha c c chu nn ban m ln vo nh, b git ri
cng c chu Trn T Khnh chn ct t t. C Hai h Trn "c nhan sc" (s quan nhc li nhn nh ca Vng t Sm), ly chng tuy thuc dng hong phi,
c c ni ngi Tri, nhng lc by gi ch l ngi long ong, nn c khng qun nhn sang k khc. on vn ca VSL k li khng th tc nhng y hp dn,
m rng li cho dng tng tng: "Nh vua (Cao Tng) sai Phm Du n l Hng hun luyn qun s sp nh ngi Thun Lu. Bit n lc dn Hng i
n m Phm Du cn cng vi Cng cha Thin Cc t thng, khng ng qua khi gi pht y th sai hn vi ngi Hng ri. Phm Du bn ln thuyn theo
20/10/2017 Sex V Triu i
ng sng m i n bn C Chu mi dng li, ri theo ng b n x A Co thuc vng Ma Lng th b ngi Bc Giang l Nguyn Nu v Nguyn Ni bt
a cho Vng t Sm git i." Mt chuyn phiu lu tnh i y hp dn m thiu ngi khai thc thnh trng thin tiu thuyt hoc phim nh by gi!
Khc do u ca C Hai h Trn khin ta khng ly lm l vi sinh hot tnh dc ca ngi h Trn v sau. An Sinh Vng Trn Liu nhn nc lt cho thuyn
vo cung h L hip dm cung phi tin triu (1238), tuy vn b pht cho phi php nhng cung L Thin y li c i tn l Thng Xun, t r mt m nh thch
th ca ton dng h mi va sang c, c dp thnh hnh. ni chuyn Trn Quc Tun. ni chuyn Thi t Trn Hong (Thnh Tng). Hy k thm chuyn
Trn Khnh D v Cng cha Thin Thu, v Hng V Vng Trn (Quc?) Nghin. Nhn Tng tuy tr ti sai nh cht nhng dn khng cho cht, v "gian phu"
tip tc lm tng, ngang tng. Chuyn bung lung ca nh h Trn khng giy k ht. n nh anh h (Khc Chung) c mon men lm h Trn m
cng "kt" vi gi h Trn, v vua Chm, tuy c b dn chnh thng chi mng phi trnh n, nhng rt cc ch khi cht i mi b tr th trn ci xc!
iu ng ch l s ch ng ca nhng ngi con gi h Trn trn vic tm ngi phi hp gia s o p ca tnh th. Ci ego n ng ca h Trn khng phi
khng mnh. Trn Du Tng nh Chim, t thn xng ti, b i tng can ngn, lin ch: "Ngi tht l n b" ri sai ly o n b mc cho! Nhng b Thin
Cc mt thi tung honh trn tnh trng, chuyn sc xung ng ca mnh vo vic qun c. "Khi... kinh thnh tht th, Linh T Hong Giang, gi gn hong
thi t, cung phi, cng cha v v con cc tng soi thot khi gic cp, li khm xt thuyn cc nh cha giu qun kh u a dng vo vic qun." (Ng S
Lin). n cui i, vai tr n ng ht ni bt, cn thm tn t na, th hnh tung ca cc b li hin hin r rt nh vo thi dng h cn l dn d. Hong hu ca
Ph (+1388), nm 1393 i chi h Ty vi Trn Nguyn Uyn (+1395), b Ngh Tng em g cho em Uyn l Trn Nguyn Hng (+1399) lm nhc, rt li
trong bin lon Minh (1406) thy cng vi Trn Nguyn Ch chy ra Sn. ng T Trn Nguyn n thy th nc nghing nga, h gi kt thn vi h H ni
ln cng khin cho c Thi bt chc cha, c thai vi anh dy hc s ti b trn, khng bit c phi t sinh ra i cng thn Nguyn Tri sau ny ca triu
L hay khng.
Nhng ni bt nht l Cng cha Thin Ninh (tn Bch Tha, Ngc Tha), con Minh Tng (+1357), ly chng nm 1342, trong bin lon 1370 thy c hai con ln
m mu git Dng Nht L, khng thnh. Con cht, m cht, Thin Ninh ng vai tr tch cc trong vic lt Dng Nht L, xi ng anh Trn Ph lng khng,
nht nht: "Anh phi i i (trnh nn)! Em s em bn gia n dp n cho!" Vi cng phc nghip cho h Trn, b c i tn l Quc Hinh / Hng-thm-ca-nc,
vi tc phong Lng Quc Thi trng cng cha. Tuy nhin li cng ging b t Thin Cc, b khng thy thc mc v kha cnh sinh hot tnh dc ca mnh. C
cu em Hong , v danh y Tru Canh cu khi cht ui lc 3 tui, "chm" cha sao m b lit dng, Thin Ninh lin chu ly thn mnh cha bnh. Chuyn k
l nm 1351, lc cu vua 15 tui ly v t hai nm trc, cn b ch th c g chng chn nm trc na. S quan cn thn ghi li bi thuc, chc l
dnh cho ngi sau, v thy rng "qu nhin cng hiu": "Git a b con trai, ly mt ho vi dng khi thch (?) m ung ri thng dm vi ch hay em rut ca
mnh th s hiu nghim". Khng bit cc ng vua sau c dng hay khng nhng cng lao Tru Canh khin ng khi cht khi mc ti thng dm vi cung n, cn
c mi cha bnh khi Minh Tng hp hi 1357. Hn Tru Canh khng phi ch cha bnh bng bi thuc m cn bng ngn t dn d, ng tc lm gng v s
ghi rng ng ta "ra vo cung cm hay dng nhng cu k l, nhng k qu quyt huyn hoc D Hong". S quan nh L cn thy con chu Tru Canh ni
nghip nh trong i mnh, trong lc dn gian ngy nay th thch th ring vi bi thuc ca Tru Canh m chc l khng th thc hin c, nn chuyn qua chuyn
truyn k v anh nng dn ng nghch tm c loi dy tho b mng, vt sui no , qung vo th cng dng cn tho ra th ht hiu nghim!
Cao sinh hot tnh dc bung th ca nh h Trn tp trung vo chuyn Trn D Tng, nn khng ly lm l l ny sinh truyn H Li ca Lnh Nam chch
qui, ghi li di i ng vua ny, cn c c thi im rnh r "Thiu Phong th su" (1346).
Truyn ni v mt chng trai sinh t s phi hp gia ngi trn v mt v thn, mt chuyn thn ln lt cp v vin quan i s vng nh, sinh ra mt cu b en
xu nhng nh L ng Tn lm php nn c c ging ht m mt lng ngi. D Tng m Qun cha A Kim m khng c tho mn mi bo Li i d
bu xu, v Li thnh cng. Cc nhn vt, tr D Tng, u c dng lch s nhng khng r rng. ng S Dinh, vin quan i s c v b thn hip, ngi lng Ma
La, gp li ging nh tn ca ng thm hoa ng Ma La vo i Thi Tng (1241). Huy T Hong hu ging nh c nh t tn hiu mt b phi ca Anh Tng:
Huy T. V Minh Uy Vng, ngi git Li, nh l o ngc ca con L Thi Tng: Uy Minh Vng L Hong m vai tr trn nhm Ngh An hng v nam khin
ng cn c th xa hn, v d nh Bnh nh. A Kim ch l tn tng trng ca dng cnh vng l ngc, cng nh Li l tr hnh dng en a ca nhn vt
chnh.
20/10/2017 Sex V Triu i
Tuy nhin nu loi b nhng thm tht, ta thy truyn c mt ct li tht, ng lu , nht l vi tnh hnh kh nng nho s ng thi, r rng h cha sc vit
c mt "tiu thuyt" ca sng to m ch l t v t "nhng chuyn gp nht... lm lt ting vang chuyn n" theo con ng chc l thnh cng hn H
Tng Thc ch v gn vi ngun thng tin hn m thi. D Tng m ngi tn tht l chuyn-thng ca h Trn. Dch gi L Hu Mc da vo thi gian xy ra
truyn tch, v lm lc vi i sng ca anh D Tng, Cung Tc Vng Trn Nguyn Dc, ly ngi con ht sinh ra Dng Nht L sau c ni ngi, m on
nh nin i ra i ca Lnh Nam chch qui (Si Gn, Khai tr xb. 1961, tr. 15.) ng cho l chuyn ca D Tng ch khng phi ca ngi anh nn xp t s
tht st sao t chuyn i thng qua sch v tm ra lun chng cho mnh. V phn chng ta chng tm cch kt ti ngi xa, nhng s kin Nguyn Dc cp
v t tay ngi chng h Dng cng c L Tc ni v mt ng vua khc cp v ha hn ca ngi (tng i tht bi). Tn vua khng c ni r, tn ngi
ph n ch nh c t qu qun (Vn Xun phi), nhng L Tc hng Nguyn t 1285 th hn l chuyn xy trc i Trn D Tng gn mt th k (An Nam ch
lc, tr. 238). Nhng truyn H Li, ta li thy nhiu tnh tit, tm cm thi i hn cc dng s kh khan, ng thi truyn cng h m cho nhng suy on bt
ng hn.
Trc ht l hnh dng nhn vt, c t l "da tht en nh mc", en "nhng da lng nh m", c c tin ng Tn khen "p lm" trc khi tip sc thm
ging ht tuyt vi ngoi tnh cht thng minh mn tip khc. "en" y r rng l da en theo ging ch khng phi v giang nng! i Trn c rt nhiu giao
tip vi hi o dn c mu da sm hn ngi Vit, vy th vic c mt ngi con lai nh th khng phi l iu l. Thi L Trung hng c ngi ly li bun ngoi
quc sinh con en m chc v s din con Rng chu Tin ngi ta cho b ta mi n sau hai nm xa chng mi sinh con! Li lc ln ln c vo hu trong
cung D Tng. Pha tri Ty, triu nh ngi Rp c rt nhiu n l da en "lm lon" hu cung nh cn truyn li trong Ngn l mt m, huyn thoi v
kh nng tnh dc ca ngi da en c khp ni, cho nn cung nh h Trn thm mt Li cng khng l mi. Vy phi ch n s "sng i" ca vua i vi
"tn khch" Li. "Vua thng bo triu rng nu ai c thy Li gian phm con gi nh ai, bt n n y th vua thng tin mt ngn quan, nu git n th
phi bi thng mt vn quan. i chi u vua cng thng cho n i theo." Tuy s quan khen bi thuc ca Tru Canh, nhng chc l khng "cng hiu" lm v rt
cc D Tng khng c con, lc cht i phi Dng Nht L ln thay. Vy th Li trong triu, vi nhng iu ghi li "nh nhng" kia, chng t l mt "boy friend"
ca D Tng, iu thy rt nhiu thi C Hi Lp, cng nh trong ch Hn "on t" (ct ng tay o), t tch Hn Ai (6-1 tCn.) phi ct ng tay o ca mnh
mi tri dy c m khng lm kinh ng ngi yu-trai (ng Hin) ang ng m mt nm ln (Hn th, ng Hin truyn). Nhu cu sex ngi b lit dng
cng thy ng Trong, thi cha cui i Nguyn. L Qu n ghi li (Ph bin tp lc, bn dch H Ni 1964, tr. 65): "(Nguyn Phc Thun) tui tr thch chi bi
ma ht, c bnh khng gn n b c, sai ngi con ht yu dm lon vi cung n lm vui". Ng rng s ri lon dc tnh ca Phc Thun c mm mng
t cha ca ng: V Vng Nguyn Phc Khot cho gi con trai l con gi, con gi l con trai, nhng du hiu pha n khng thy, ch r rt l pha nam nh, cng
L Qu n cho bit Nguyn Phc Hiu (con trai trng) c gi l c m, cn Phc Dng (chu) c gi l Ch Dng. Phc Khot c 15 con trai, khng k
con gi, nh vy khng th l "bt lc", nhng s vic i-ging nh th t ra ng c khuynh hng ng tnh trong ngi. "Ngi con ht yu" ca Phc Thun,
trng hp Trn D Tng l H Li. Li khng phi ch l trng hp ng tnh m l lng tnh.
C l him c trng hp vn chng sex trong sch xa nh y. "Ging phng vnh (ca Li) nh a gi ct trng, nh my bay nc chy lm cho ai cng
thch nghe, n n b con gi cng thch nghe hn." Qun cha A Kim "nghe ting ht Li... vo von nh tit iu Qun thin... t th lng" lin cho vo chu
hu. "Thanh m thu c trong ngoi, Qun cha v th cm ng mi thnh bnh ut kt, dn d n ba bn thng bnh cng nng thm... Mt hm Li m vo
hu bnh... Qun cha khng ngn c tnh dc mi bo Li rng: 'T ngy my vo y, v ging ht ca my m ta thnh bnh'. Ri cng Li giao thng,
bnh dn dn bt."
H Trn chm dt vai tr lch s ca mnh, vi ci ui ngn ngi ca h H cng l ng kt lun c mt giai on s nc Vit t thi c lp. Mt giai on mi
s bt u vi s khch ng ca mt thi thuc tr na.
Khi Thnh gio ln ngi.
Sex V Triu i
20/10/2017 Sex V Triu i
GING C V GING CI TRN TRIU NH
Khi Thnh gio ln ngi
R rng t triu (Hu) L, nht l t L Thnh Tng (1460-1497), thc h Nho gio c chp nhn l chnh thng t trn tt nh quyn hnh - t ra l trn i
th v l thuyt, hng dn t chc chnh tr v cch hnh x c nhn.
Cng cuc ci cch l nhc din tin trong s ging co gia bo th v i thay, nm c trong quan im ca hai phe i nghch vi i din l Lng ng v
Nguyn Tri nhng cn bn vn l "phng theo quy ch ca nh Minh" ng thi. T chc hc hnh thi c nht nhim, thng xuyn hn thi trc em
nhng nguyn tc Nho i vo tng lp dn chng rng ri hn. Cho nn nhng gng tit ngha, nhng vic trng tr cc quan dn khng theo "l" cng c ghi
nhn nhiu hn.
V go ca Nguyn Vn iu l tit ph c cp bng vng (1456). Ngi ta truy tng c nhng nhn vt trong qu kh: L Th Lin (ghi c c tn h), v Tc
v Lng Thin Tch i H, c nhan sc, go chng sm, khng con, vy, c biu dng (1437). Trong lc th Quc t gim sinh L T Dc d d v c,
v l ca ngi khc (mc cng cc ti khc) lin b x chm. Hn lm vin i ch V Vn Ph thng dm vi m v, tuy b tin chuc ti nhng vn phi i y,
bt thng khc vi trng hp Trng nguyn "Ln" Nguyn Nghiu T (1448) vn c cn khoa bng, lm quan triu nh. Ngay n ngi c tn trong bin ngch
cng thn (1429) nh L Th m vn b hc ti (u 1435) "ang c quc tang li ly v l... khng theo l, php". B Dng Hu c ngi chung vi hai ng
chng inh Tin Hong v L i Hnh, nay phi di di. n ng vua Hng Quc t c Ng S Lin ch bin cng b ch mt ngi ch v ham n ung, vui chi.
Quy ch L ca Khng T rt gt gao trong vic phn bit giao tip trai, gi. Nam n khng c ngi ln ln vi nhau, khng treo qun o cng ch, khng dng
chung khn lc, khng trao vt g tn tay... Nu c trao, ngi n phi cm mt ci thng, khng c thng th hai bn ngi xung t vt xung t ri mi nhn ca
nhau. (Kinh L, Nguyn Tn Nhan trch dch, Nxb. Vn hc 1999, tr. 41, 135). Nguyn tc "trai gi khng c tm chung" c ra trong "24 iu gio hun"
ca thi Hng c. Chc l bt chc ca i Vit nn vi th k sau , mt gio phi Tin Lnh M, Gio phi Shakers cng ch trng nam n n ring, lm l
ring, khng c bt tay nhau, c n ngn cm tnh dc na. Ch v gio ch " M Lee" ca gio phi ny mng thy mnh tr li Vn a ng, gp cnh ng
Aam b v giao hp t vic , pht sinh mun i phin lu kh i cho nhn loi. (Reay Tannahill, tr. 187). Thnh Tng li mun vn l gio n c cc dn
tc thiu s nn sc ch 1470 cng nhc n vic tr ti nhng ngi Man ly v c, v l ca anh em cht ri, cho l phm n lun thng o l (nh khi mng
chi vua Chim) m khng bit rng l tc l thng ca h. V chc Thnh Tng cng khng bit rng ngay trn vng quyn lc trc tip ca ng, ngi dn
cng ch quan tm n mt na ca mt trong 24 iu gio hun kia. Nh vn Chu T cn thy gn qu ng, ph n vn tm trung v c ln cu b Chu Vn
Bnh (ln i coi) bt qu tang ng thy kh knh ca mnh cng lng vng gn !
L Thnh Tng mng chi bn man di mi r nhng cng khng ng con chu mnh lc tht th cng lm vo vng lon lun nh ai. L Thn Tng Duy K (1607-
1662) l chu ngoi Trnh Tng, chu gi Trnh Trng bng cu, th m phi chu lm r ng ny, li ly b v c 4 con ca ng bc h L Tr b Trng giam trong
ngc, hnh ng b triu thn can ngn, nhng trc s th b p bc nh ch c th ngm ngi than van! Ch v h Trnh trong th khng th cp ngi L th
con chu lm hong hu, lm vua thay mnh. Tnh cht tng tranh ca cc dng h ln ng thi khin h dng nhn vt n lm th kt giao, ho hp tm thi,
khng k g n li Thnh dy. Nguyn Hong khi v Nam (1600), con chu lm tin t Bc, thy cha , bn g con gi cho Trnh Trng, ngha l ngi
ng-cu tr thnh cha v! Loi incest v nhu cu chnh tr nh th l chuyn thng thng ca khp ni, khng ring g i Vit.
i sng vn khng phi ch l chuyn ca sch v nh thong thy trong cc trng hp b trng tr, lm c ho hp ho gii k trn. Ci ngh xa nh tri
t, u tin ca nhn loi (trc ngh thy thuc) cng c ghi li cn thn vo i L, thi ng vua ni nghip cha, thy khng cn sa i g nhiu v coi l
t n tt nh ca vn minh. u nm mi (1501), Hin Tng v Ty Kinh thm qu cha t t, ra lnh cm cc quan khng c mang theo v con, , "ba
bi tnh dc". Ch "n k" ca Ton th c cc s quan Nguyn th k XIX sa thnh "n nhc" va cho hp vi th gi tng lp thanh cao ca mnh, va
khi tht knh di mt ng qun vng sp bung li Chu ph. Mt ch dng ngn ngi khng cho ta hiu nhiu v sinh hot thng tc ca nhn loi nhng
20/10/2017 Sex V Triu i
cng cho ta thy ra mt t chc, lng lo hay cht ch th khng r, nhng vn l mt t chc cung ng sinh hot tnh dc cho ngi c quyn th, tin bc i theo
vi thi thnh tr, an bnh tng i ca L Thnh Tng.
T chc cung ng tnh dc pht trin rt a tp mu hnh Trung Quc ca i Vit vo thi Tng, Nguyn, Minh - cng lc vi L. t Hng Chu ni danh ca
Tng c cc hoa tht, cp bc thp nht, do nh nc qun l, dnh cho lnh trng, thu th v c dn ngho tm vui. "Gi" y l chin li phm t nc bi
trn, l v con t phm, lu y. cp bc gia l tu gia, i lc do B Cng qun l, dnh cho quan chc, ni c "cn vui sut sng trn ci thu m" vi gi
p, ru ngon chuc trong chn bc, vi cao lng m v, thp n mu, pht sinh ra t ng thanh/hng lu thm cho M tp hp "red light district" khi theo lu
dn tm qu kim Ni Vng C (San Francisco) vo cui th k XIX. cp bc cao nht, bo tr do qu quan, c ph, vn ngh s l mt lot tn: ca tht, ca k tht,
tr gia, m khch lng chi khi mi bc qua ca phi b vi quan tin ra mt vi "chn tr tm hoa", ri ln lu tn thm vi quan vi chung ru, thy mt
ngi p dnh cho chn la, ri cm ru, ri ca ma, mi tit mc tri qua l nghi l, l tin tung "trm nghn mt trn ci nh khng" nhng cng xng ng
vi cao lng m v, khung cnh ngi p la l gm vc chiu i, trong cn phng c si m ma ng, bu nc lm mt ma h. (Reay Tannahill, tr. 191-
193). C Kiu than "thanh lu hai lt" nhng chc ln u y gp Thc Sinh, sau mi h gi "mt xanh" vi T Hi thanh lu thc s.
i Vit khng thy nh nc bao cp hay t chc vi nhn dn cng lm cng vic ny. C mt kha cnh ca mt t chc khng ln n cp bc trung ng
nhng khu vc hnh chnh thp gy nn tai ting di mt vua quan thm nhun kinh sch. T khi nh thnh lp cui th k XV, t chc Ht ca nh vi tng
nhm chuyn nghip nhn th lao t lng x c sinh hot , c th mua bn, trao i sinh hot ny kim li hay lm phng tin cho lng x gii quyt tng
thiu trong vic quan. Cc t chc ny c khi m rng tm hot ng theo vi s thnh lp cc gio phng, nhng tnh cht cp thp ca chng khin cho sinh
hot cc thnh phn khng xa ri np sng phng tng t nhin thng nht, khc vi s cu thc triu nh mun c. l u mi ca s khinh mit "xng ca
v loi" m nhng ngi d bt mn vi quan nim trn cng khng th ph nhn nhng bng c cn xut hin mi n ngy nay. o vi kp, o chnh vi bu
gnh, vi chc quyn a phng, c khi tr thnh mt tng lp mi dm khng chuyn nghip, khut lp m vn c trong sinh hot x hi thng c m t l
thanh cao di ngi bt ca s thn.
Cc du vt y phi nh cc bin lon mi by t ra di ngi bt ca nhng nho s nhn dp thot c s km thc ca "cng thng o l" sng bung th
- tuy theo l thng cng trnh n bng vn t hoa m. sng Hng khng phi i ti thc dn Php mi c, v cc bi Nam bnh, Nam ai i theo cc cu h
mi y, tuy khng chng c v thi im nhng r rng l xut hin t rt lu. Nguyn Du thng thc ting n ca ngi ca k thnh Thng Long, cng vi
m qun tng Ty Sn chc l h hc mm theo vi ting nhc li ca. Sao li c th ngh rng "cm gi" ny ch ht lm vui cho tc gi Truyn Kiu m lc khc
khng lm vic nh ngi k n bn Tm Dng xa kia? Ngi ca nh th gia ny khng gi t Thnh Khng mt thi gian lu di th hn khng bit n "Nc
v lu, mu mo g", khng th vit nhng cu nh: "R rng trong ngc trng ng, Dy dy sn c mt to thin nhin" c. Thi s ngm ngha, trm tr ri cu
th vt ra nh mt th orgasme qua thi t, mt th khoi tr c gii thot ca k phi chu p mnh trong km thc lu ngy. Trc ng mt cht, nho s v bin
n Nh Hu Nguyn Gia Thiu t cnh n i "Bng dng lng bng mi chp chng", theo cch ni khc vi ca bnh dn "Gp thng vua phi gi n em
cung n ra". nhng ni c cc "Hng Hng, Tuyt Tuyt mi ngy no cn cha bit ci chi chi" va cho thy mt tnh trng mi dm tr em v pha ch cha, m
cng t r khuynh hng a thch tr em cc nh nho i tm th vui ngoi vn th. Chnh t ni ny cng ny ra thm cnh gia nh nh ca Tn Nguyn Khc
Hiu, hay cc chuyn chnh tr ln lao vi trng hp Th tng tng lai Trn Trng Kim v i ht o chung vi ngi thn Nht b Php vy bt (Dng B
Trc), nn phi ln trn ri thnh nh chnh tr ng ngo trong thi i ch cn n qun chng, m mu, bo lc. (Dn chng t Hong Vn Ch).
ni nh nc i Vit khng dnh dng g n t chc mi dm. Dn chin bi c ban cho cc quan c cng v lm n, v con t phm, k c v con cc cu
cng thn (nh trng hp v i t L St), ban cho quan ng chc. L Tng Dc nh thng Uy Mc ri "s dng" phi tn ca ng ny cng c th coi l
mt trng hp chim ot chin li phm. Tuy nhin r rng l c t chc mi dm trong dn chng nh thy trn. iu ny khng trnh khi v t chc
thng nghip tuy b chn p nhng vn pht trin vi cc chng tch t rt xa. "Ch ng" khng phi ch xut hin vi Trn m phn thnh c trong thi Bc
thuc. Cao Bin mua chuc thn Long / bng cch tc tng ng, ri quay tr li lm ba ym trn p khng c, nh chu thua "tr v Bc". Thi L Thi
Tng, "ch ng m rng thm, huyn no tp np", i Trn uy th ch ln ln cng vi tc phong ca vua, nn ngi ng thi thy "la chy ba ln thiu
chng ht" (th Trn Quang Khi, bn dch Vit in u linh tp). Vua L mun di n i ch khc vn khng xong, ch v thn l tng trng cho sinh hot thng
mi. Ch ng ngi, sinh hot phn thnh nn Trn mun chm ngi "ph bng nh nc" th chng cng em ra x y (1283). Bc pht trin mi ca L
hn l lm mt ci tn Bng Rng mang tnh cch phong thu ri rt ca ng o Gio m thay vo cho hp vi thi i Tng, Nguyn, l ng thn c th ca
20/10/2017 Sex V Triu i
thng nghip, thn Bch M Balaha, cn ti by gi. Th th tuy khng c nh Trung Quc, nhng i Vit cng c mt b phn thng nhn khut lp di
mt nho s m vn thng trc, ko theo sinh hot ring i vi tin bc rng rnh, trong c sinh hot gi. Cc ng quan ca L Hin Tng i v Ty Kinh hn l
mang ngun cung cp t ch ng ny.
Di khng theo L th vua vic g phi bn tm. Quan nh Nguyn Lnh ly em gi Mc ng Dung sau khi c n 10 v l th vua tam cung lc vin l chuyn i
thng. Cho nn s thn li c dp ch cc ng vua say m tu sc. Vn bit s suy sp ca mt triu i nhn di mt s gia v sau l do nhiu nguyn nhn
khc su xa hn, nhng vi thi i m quyn bnh tp trung vo mt gia nh, c cc nguyn tc o l lm nn tng cho s an nguy ca t nc th hnh kim
ca mt ng vua cng c phn gp vo s o ln chnh tnh.
L xut thn t t trng ph o, r rng vo nhng ngy u ca triu i vn mang du vt c. nh nhau va xong th c lnh cho cc u mc tr v qu c
ginh li rung t b ln chim. Quan xut thn t y t (inh L 1368-1449, Nguyn X 1397-1465, Trng Li), t ch t ln lm b phn ca ch nc, coi y
l dp thanh ton hn th, ging nh t lc cn tranh ginh xo rung, b mng. Tm nm sau khi Minh v nc (1434), T khng L Ngn sai bt ti theo gic
(lc trc) ca mt ngi cng lng tr th vic tranh rung vi gia n ca mnh m c ni "vi li bt knh" (quen ming c tng nh hi cn chung cy cuc
c!) i t L St ni: "Nay bn ta c quyn th m th hn ngi lng th lm th no chng c? Sau ny l ta ht quyn th ri ch l con chu ta gnh chu
tai ho th on sao?" Ngn qut rng: "Con chu n cn bit gy on, con chu ta li khng bit tr th hay sao?" Cu chuyn cho ta thy mt ngi nm quyn
cha t tin ngi v ca mnh (L St), ngi khc (L Ngn) tuy lm v gn guc nhng vn x tr nh hi cha mang quyn tc, cng khng tin s vng vng
trong hin ti c th ko di. Con chu cng thn t tp git ngi gia ch (1449). i ng vua chu Nhn Tng cn chng li sn trc nh (1449). ng ny b
git (1460) c l chiu hn. ng vua con Thi Tng cn cm cung bn chim m thn t quen vi sinh hot Thng Long sang c, phi dng th ch trch (1435).
Khng trch c iu v ng ln ngi khng theo php ca Khng Nho m chc l theo vi truyn thng a phng: em c th k ngi anh. Khng phi v
T T, con trng ca L Li "ngng cung, by b(?)" nn b trut ph m t lc u (1429) T T c phong Quc vng th Nguyn Long (Thi Tng) c
phong l Hong thi t. Mu thun ca v th ph o c v hong mi gy nn nhng ri lon cung nh cng vi nhng mu thun khc lm nn nhng bin
ng bui u L s.
Ni tnh gia tht ca Quc/Qun vng T T c chuyn ngi v l b rung b c va mt Hong Nguyn , mt ng ph o khc Lng Sn, cng l mt
nguyn nhn khi lon ca ng ny. T chc cung nh cha quy c rng buc nn ng vua th hai (Thi Tng) c b v ln quy ph tht d. S quan cho l
b Dng Th B "lng lon kiu cng" v c con c phong Thi t nhng hn vi nguyn nhn khc, v c chuyn vua "nn nhn bao dung" v b b ging chc
vn "hn hc trong lng khng king n g c" - tt c nhng triu chng vin dn u l ca tnh trng xung t ghen tung tt nh m khun php "l gio" t ra
cha sc rng buc b v. Hai thng sau khi b v (ging lm th nhn), vua "ra lnh-ch tuyn con gi p cc huyn". Th m bn mnh vua c L nghi
hc s Nguyn Th L, "ngi rt p, vn chng rt hay... ngy m hu bn cnh", ba nm sau (1442) s gy nn ci cht ca ng vua 19 tui. S quan ghi gn
gh m nhiu :"Vua thc sut m vi Nguyn Th L ri bng." S quan th k XIX, li vn thi quen che qun vng, tuyt i trnh ni chuyn tnh dc, nn
chuyn qua vic Thi Tng "mc chng st rt (?!)", Th L vo hu, chng vua lm phin (!) g nhng vn b ti th qun, gy v cho ng chng gi Nguyn Tri.
T c gt b danh hiu "ngi hin" thin h gn cho Nguyn Tri v "Tri nu l ngi hin th sm liu rt lui, n nu tung tch... (tri li) th lng cho v lm vic
hoang dm, v lim s... (nn) ci v tru di cng l do Tri chuc ly." ng vua khng-th-c-con ny chc khng ch n mt chi tit khc ca Ton th: "Thng 9
ngy 9, git bn hon quan inh Phc, inh Thng v khi Nguyn Tri sp b hnh hnh, c ni l hi khng nghe li ca Thng v Phc."
Vi s kin ny, th theo T c, Nguyn Tri cn t hn l khng phi "hin gi" na. Nhng hy xt theo tnh cch mt mu thn ni danh, ca Nguyn Tri,
ngi thy c tnh th ng thi ca chnh mnh, phi chn la ng li thot thn m kt qu tn hi cho bn thn, cho gia tc khng phi l do ng km ci.
S xung t sau chin tranh gia Trn c v L mi, gia truyn thng tng tc Thng Long v sc mnh ph o Lam Sn khng phi l iu tng tng m
ngi tn vinh tinh thn on kt dn tc thi by gi c th cho l chuyn vu khng xu xa. S quan L ch ni chuyn git Trn Nguyn Hn, Phm Vn Xo
"ngi Kinh l" bn l nhng s kin khc, nhng nh trnh n li ca vua, ti cho cc nnh thn cng l mt ch du ca s xung t khng nm trong tnh
cch c nhn m c dng tp th.
V tng sc lt chnh quyn mi b git, nhng c th bung tha cho vn thn khng nguy him m vn phi cn thit cho vic tr nc vn nm trong tay
cc v tng Lam Sn ch c mi mt quyt nh l "git". Trong vic x t 7 tn n trm v thnh nin (1435), Nguyn Tri ni chuyn nhn ngha, dn Kinh Th ,
20/10/2017 Sex V Triu i
T Truyn lin b cc i t L St, L Ngn n, ni di: "ng c nhn ngha c th cm ho ngi c thnh thin, xin giao chng phin ng cm ho cho."
Nguyn Tri gp xung t vi Lng ng trong vic ch nh m o, nhc l mi cho dng h cm quyn t lu vn ch bit mc kh m tru hi th. (Quan ti
ng L Tng Dc +1516 cn c ci kh y!) Quan vn gc Lam Sn cng vy: Ngn quan, thi s Bi Th Hanh cng vi ng L b th lang gc o s lm l git
vn sng cu mt tri, b ng Hanh Pht, hc tr ca Nguyn Mng Tun ("ngi ti s" theo Phan Phu Tin), bi bc tu vi vua l khng nn s dng "bn m
dng, bi ton" lm mt th thng triu nh. Cng chnh ng Hanh Pht xin b li ht r ren ca Thanh Ho, v khi Bi Th Hanh b ging th Ng S Lin "Kinh l"
ghi l "mi ngi rt khoi ch". Vn quan cp di c th chu lun lt n nhn thot thn nhng cng thn Nguyn Tri tt thy th mnh kh hn nhiu. Mun
thot c, ng phi vn dng cng sc nhiu hn. V th vi c mu s, ng cho Th L vo cung tm thanh th tn bn trong. Li cc hon quan can ngn
khng lm ng co li m cn nh ch du rng mu nh ca ng c c s vng chc hn: Vua 17, 18 tui con nt ham sc th "v" ng, ln tui hn, lo luyn hn,
cng d x mi c th hn ch sao! Khng thy b Th L xi c vua ging chc ng i cng thn inh L "cng" ca L Thi T l g! Vy th Nguyn Tri
khng "hin", l "th d" nhng ch v khng vt qua c tnh th, khng th no ngn tr cn "thng m phong" ca L Nguyn Long Thi Tng m mc v
y thi. Khng phi ch Thi Tng m Hin Tng c v cng cht cng nguyn c: "Thng 5, ngy 23 (1504), vua v ham n sc b bnh nng", v ngy hm sau th
bng. C v cn nhanh hn ci cht ca Nguyn T cui L qua Trn.
Tnh th ghen tung trong cung cm cng thy di i L Thnh Tng tuy khng xy ra mt v Nghi Dn khc. Khng c chuyn lch s lp li nhng vn c din
bin c khi dn n nhng tnh th th v hn nhiu. S quan V Qunh, ngi chng ng thi, ni r: "Trng Lc Hong hu b giam cung khc, n khi vua
m nng mi c n hu bnh, bn giu thuc c trong tay m s n ch l, bnh vua do vy mi cng thm nng." Nh nho t li nhng vn nhiu . Thnh
Tng khng cht v v bi v nu tht nh vy th tuyt dng Nguyn c Trung, c ngi cho l t ng Bo i nhiu thng trm trong tnh th y xui ngc
ngy nay. Nhng ci ghen ca b hong th thy r. Ghen thy qua s kin "b giam cung khc", ghen thy qua li on m ca s quan. Nhng quan trng i
vi chng ta hn, l cn bnh ca nh vua.
Vua b thng khng phi v chinh chin. nh Chim Thnh khi hon, vua thy c m, con n rc, "thay o, ln thuyn ri v hnh in," lnh ln. Ma ng,
thng 11l. (1496), "vua khng kho", cn gng lm th khoe rng "D L (Bch), (Ph), u (Dng Tu), T (ng Pha) sng li v tt lm ni, ch c Ta lm
c". Th m ch hn hai thng sau, vua m nng mt ngy ri bng, "gm thn, n thn u bin mt", ch cn li bi th v mi hoi nghi ngi sau khng dm
ni. Thi t ln ngi, cho bit vua cha b bnh phong thng. "Phong thng" theo cch hiu thng thng, v ca c y sinh ngy xa, l ch hin trng bnh l li, ci
hi. Vua khng b chin thng nh ni, m s quan li c li mo u l vua mc bnh nng "v nhiu phi tn qu", vy th Thnh Tng mc "bnh x hi".
Vua b l li ch , hay khp mnh my v giang mai thi k cui?
C Ai Cp bit n bnh giang mai. Trung Quc chm hn, mi n th k VII, VIII mi bt u bit vi cn "bnh x hi" l do giao hp m ra. u th k XVI, y
hc Minh nhn ra bnh giang mai v cnh gic dn chng v vic giao hp vi gi lng chi (Reay Tannahill, tr. 193). Y gii Ty phng trc khi bit n loi
khng sinh, cha bnh giang mai bng hp cht arsenic, y gii ng cng cha bng thch tn (arsenic). Thi Y vin i L dng v m tin c thch tn cha
cho Thnh Tng chng? V th mi c ghi nhn Trng Lc Hong hu bi "thuc c" (thch tn) cho vua?
Vn t ra l Thnh Tng mc bnh (c th l) giang mai t u? ng vua khng cn i ra ngoi dn gian tm th vui, m bt con gi vo cung cho mnh hng.
M n cc quan chn cho vua hn phi lnh ln, "tinh khit". C mt ngun cung cp gi phc tp hn: cc t binh, v hn chc chn hin din nhiu, l t binh
Chm. Thi L s thng nghip rng nh ta ni, nhng khng n mc pht trin theo phn tp si ni bn ngoi. Hnh nh s co li ca nh Minh cng c
nh hng n cch ng x vi ngi ngoi quc ca L. Cc quan gng gnh mua bn ch nhng lc i s Trung Quc, v L b s thn Thin triu p mua hng
cao gi, cn ngi hi o, ngi lc a pha ty vn thng b t chi. Trong lc th s giao tip vi vng hi o, vi bn ngoi ca Chim Thnh c lin h t
rt xa trong khi chung vn ho n, ri Hi Gio. Thu th vn l tc nhn chuyn bnh x hi ca mi thi i, ni chn. Tt nhin n t binh Chm ca L Thnh
Tng cng khng phi l th ng-ng, nhng trong bin ng nc mt nh tan, sao khi c ngi sa sy trong bung th? - v vn cn sc p cho ng vua
ch ti. Ngi p li l tc nhn thu ht bnh nhiu hn ngi xu. Lp t binh Chm 1471 hai nm sau khi Thnh Tng mt (1497) cn c thy "thn vng"
L a chung th trong thi gian cn sng, sao khng c ngi lt vo mt xanh ng vua? Thi gian t sau 1471 n khi ng mt l di cho s bnh v pht
trin n "l li" cui cng, a ng vua sng gi nht i Vit v ni yn ngh.
Cn bnh ca ng vua thi thnh tr c tc ng g n s tn t sau ? Tt nhin khng c cch no tm chng c s quan. Chng ta ch bit rng ng sng kh
20/10/2017 Sex V Triu i
lu nn con ng (Hin Tng) ln ngi kh mun, v sau i ng ny th c du hiu lch lc tnh dc trong dng h. Chng ta khng bn nhiu n cc ng Vua Qu
(Uy Mc ), Vua Ln (Tng Dc ), bi v cc danh hiu kia mang du hiu phe pha r rt khi ta i chiu vi li xng tng ca cc s thn di i nhng
ng vua "bt xng" ny. ni, hnh nh nguyn nhn cht cp thi ca Hin Tng l v truy hoan. Ngi con trng tn Tun, theo xc nhn chnh thc (Sc ch
1499) th "thch mc o n b, b thuc c c m", ni theo ngn ng thng thng ngy nay, l "li ci". C l chi tit "b thuc c c m" mi l nguyn nhn
chnh ca quyt nh Hin Tng khng chu phong Thi t cho ng. Bi v s bt thng v gii tnh phng ng ch gy s t m, ngc nhin, cng lm l ch
trch ch khng b coi l ti li nh di nh hng Thin Cha Gio ca u Ty. T khi pht trin bt nh hng thn quyn ca L ri, th Trn cng ch n cc
hin tng l ca con ngi, nh khi s quan ghi chp (1300) vic ngi l Hng sinh con trai hai u (frres siamois), vic con gi Ngh An bin thnh con trai
(1351). Kh c th suy on thm chi tit v trng hp th hai ny nhng khi khai trin lut php ph bin hn th hn quan chc nh L cng gp cc trng hp
k l v gii tnh, v d nh chuyn ngi ph n s dng ci clitoris qu-kh ca mnh lm tnh vi bn gi!
Ngi ch bn dch Ton th dn L Qu n cho bit thm chi tit v An Vng Tun. ng l ngi thng minh hc rng, sc lc hn ngi, nhng tnh ngang
bng, thch mc o ph n, hi nh v khng c nh , em thuc u c m. Chuyn vin v sexologie hn c suy on hn chng ta vi nhng chi tit ny.
Ngi thng ch cho rng tnh cht v sc lc, tr thng minh cng l nhng yu t c tnh mnh, i khng vi tnh n tim tng trong ngi ng. Kt qu a n
vic b thuc c m l s chng i vi nhng un nn ngi con theo tr tng bnh thng ca ngi m, trong hn khng thiu nhng li ch riu, rn e.
Nhng l c tnh thin bm, hay ni vi s thng cm nh ca ngy nay, l do s to ging bt ton m trong mt chng mc c th sa cha c th nh
hng khun kh x hi s mang li kt qu i thay. Sng trong khun kh ca mt quan nim nam n rnh r th v lu v di, khi ln ln, qua thm nhun ca
kinh sch hc c, An Vng Tun tr li nh mi con ngi khc. C tnh n bin mt, hay b nhn chm trong su kn m ngi ng thi khng thy, hay
khng quan tm ti na. Li L Qu n lm ni s h h ca mt ngi thy c k tr v vi Chnh gio "sa b nt c, th m rt hiu". Nhng khi s gia v tnh
dng ngn t kinh sch "gi mnh kn o" chng t thm s c thng ca o l, th ng thi cng cho chng ta hiu c ni kh tm ca mt con ngi lc
loi vi gii tnh xc nh vn c t trong cn bn m phi b n p, nn su.
Bnh v tnh dc nh ca T c c ngi sau bit r v ng phi nui n 3 ngi k nghip (m ai cng u cht thm theo vi ri lon ngoi xm). By ti
th d ni hn, tuy cng khng nhiu li. l Tng Phc m (+1799), ngi xung t vi B a Lc, ng tng "s sng... tng c tt ngm (?), khng gn n
b nn khng c con."(i Nam lit truyn, tp 2, tr. 160-161). ng b lit dng hay nh L Vn Duyt?
G mi gy trong triu nh, trn sn nh: vinh quang v

kh nhc ca gii tnh n Vit
Chng ta thy cung nh triu L cn vng vt tnh cht quyn uy truyn thng ca ph n trn t Vit. Khi ng vua yu th th iu y hin ra tuy vn b khut
lp di ngi bt ca s thn nho s. S quan cho rng Thi hu Lan, m ca Nhn Tng, "dm" cht b chnh cung c. Nhng s thn cng thy khi Nhn
Tng ln ngi th b Dng Thi Hu "bung rm cng nghe chnh s", c phe phi ng hong l Thi s L o Thnh. Nguyn tc trng th c dng Nho Gio
y nu sc mnh thuyt phc th lm sao b m rut Lan vi cu b vua 6 tui, vy cnh lm cuc o chnh cung nh vi gn c trm ngi b git, d
s quan ch k ra nhng ngi ph n? i Anh Tng c ng cu Anh V tung honh, ngi b s quan Ton th di dng k l ti li trong lc k vit vn bia li
khng li tn tng. (K. W. Taylor, "Voices Within and Without: Tales from Stone and Paper about Anh V (1114-1159)", Essays into Vietnamese Past, Cornell
1995, pp. 59-80). i Cao Tng tip theo cng c ng An Di/Thun c v nh b ng T Hin Thnh chia quyn, nhng ng Taylor li thy rng vin thi u
cng trc ca s quan ny cng l ngi dnh lu n phe h m! Ni tm li, qua tm ro che chn ch ngha ca s quan, ta vn thy quyn uy ca cc ng cu
vua trn triu nh, du hiu ca truyn thng u th thuc v dng m.
L c i khc theo tnh hnh l thuyt tr nc p dng ph bin, su xa hn, nhng vi thc t vng vu tnh cm v mt s trng hp tnh c ca l thuyt Nho m
phe ngoi vn cn chen c vo quyn bnh tr nc. Vi Nho Gio ng tr, ngy nay ngi ta vn cn v ra nhng thm cnh c tht ca ngi ph n ng.
Hy c mt phn nh li khinh mit ca phe cm quyn khi xt i vua trc: "Nhn Tng mi ln hai tui sm ni ngi vua, Thi hu Nguyn th l g mi gy
sm... Vua n b mt qung bung rm ngi chn thm khu, bn h ngoi lng tham, khoc lc honh hnh khp ci... nh Vn Lo, Xng L lng nh qu
qui..." (Trung hng k, i Quang Thun; chng ti nhn mnh). Ngi ta tng phe ngoi khng th c mt di triu ng vua ny, nhng ng s quan V Qunh
20/10/2017 Sex V Triu i
sau khi khng tic li ca tng Thnh Tng, li thy l c dp khen tip s vic "(vua) dng h m lm vic duyt xt ( ch) r o khoanh tay m trong nc c
yn n". Mu thun khng phi ch do s nnh nt ca s thn m l do l thuyt em ng dng vo thc t lm ny sinh phc tp.
L thuyt Nho vn dnh mt a v trang trng cho ngi ph n, tt nhin trc ht l trong gia nh, nhng khng khi lan ra ngoi x hi, iu nh nho thng c
sc ngn chn bng nhng li cnh co m vn khng hiu qu. L k tuy dnh phn u th cho pha n ng nhng v mi lin h tng quan nam n rt cn thit
cho s vng bn ca th ch nn khng th b qua s trng i ngi ph n khi rng buc h vo bn phn. Qua cc phn nghi thc ca hn nhn, ta thy r
iu : "Hn l hon tt... c du bi kin cc bc tn trng... C du c ban ru ngt... xung lm cm r o ph n thun tng... Sng sm hm sau
cha m lm cm i con du... Cha m n xong i xung bc pha ty trc, c du xung bc pha ng sau, c l t nay c du l ngi thay mt m chng lo
vic nh... Nghi l chp nhn con du xong... c ngha l con du c t cch thay th m chng... Ph n c thun tng th trong nh mi ho hp, nh c
ho hp th sau mi lu di. Cho nn bc thnh vng coi trng iu y lm vy." (Bn dch dn, tr. 364. Chng ti nhn mnh).
a v "con g mi gy" ca ph n trong gia nh Nho Gio l do li Thnh dy "c t cch thay th m chng" . ngha tng thm, l "ch gia nh". Gia nh
ca vua cng l gia nh. Cho nn vua cn tr th b thi hu "bung rm ph chnh", tht ra c th ngi ngay gia triu ng bn vic nc. L thuyt mi em
vo i Vit gp c s ng iu vi truyn thng c. B thi hu mnh m ch th c th thnh L Hu ca Hn, T Hi ca Thanh, mnh hn na th xng
, i quc hiu l Chu, ngang nhin tuyn la hai chng trai h Trng vo hu h, tr th cho phn na nhn loi b p bc, nh V Tc Thin ca ng.
Vit Nam cha c ai xng nhng b "Nguyn th g mi gy sm (vua ln hai, ngha l b thi hu cha qu tui teen!)" kia chm mt lot quan, trong c
cng thn ca ng cha chng! B T D th theo mt ngun tin, bo c ng con hong chn Dc c ln ni ngi tuy T c khng bng lng ng con
nui "v hnh". (Nguyn c Xun gii thiu, "Khc tiu ng - Hi k H Ngi", Nghin cu Hu, tp 2, 2001, tr. 182.) S kin mt nc na sau th k XIX khng
phi bt u t y nhng cng l dp cho bin chuyn thm phn ri rm hn.
S c n trong cung cm khin xy ra v n M ng (+1849) thng dm vi m m s trng pht vn l theo lut php Nho Gio nhng cng khng trnh
khi ting xu cho Minh Mng, trong li n v con chu Hong t Cnh thot thn trn sang Cao Min, t nhiu g cng gy nn s phng v pha Nam K c
ng Tng trn khng my thun tho vi nh vua. V Hong t Cnh cng mang h Tng, mt h qu hin, c khi c ban cho mt b hong khc h (trng hp
H th +1716, v Nguyn Phc Ch), c nhiu ngi ly vua cha, nh mt ngi n b khc gy nn s ri lon anh em, ch chu tranh ginh gi, lc Nguyn
cn l cha.
Trong triu nh, b thi hu cn phi chu nhiu p lc phe phi ch ngoi dn gian, gia nh d sao cng l mt n v c phn ring bit, nn ngi ph n qua
giai on lm du kh nhc, mt khi tr thnh m chng th l cha t vi m ngi di quyn. Tuy b ngoi khng ln chng, nhng vi tnh trng cc b kinh
doanh nui chng, ng chng lm quan vi s lng cm ci, ch c danh v, th quyn tr thnh th lc c th vi s lm ng v bt lc ca ng nam nhi. Trong
ci harem nh va tm vi i gia nh Vit, b v gi l ngi ban pht n hu tnh dc cho cc b v l ca quan. Cng ng c nhn H Ngi (bd, tr. 187) k
chuyn b ni ng Phan Khi lm chnh tht cho ng n st c n ba b v l, b no i ngang trc mt B cng vng tay ci u l php. "Ba b y c nh ring
gn , lm n kh, con u pht () t...Mi ngy b n chia phin cho cc b kia vo hu... Cc b y u trn di 50 tui, m b n (gn 70) vn bo: ?m
nay con Ba v hu ng ln... m mai con Bn...?" Cho nn, khng ly lm l vi chng nhn Min Bc ngy nay k chuyn b v c ng L Dun ch thn la
chn ngi hu m ng Tng b th! Hi k kia khng cho bit b C nh h Phan lc tr c ghen tung n mc hnh h cc b v nh nh tng xy ra m
nh bin chuyn 1945, cc con b b da vo thc giai cp ca thi mi tm cch bc l, hay khng.
Tt nhin l vi m dn chng cy cuc bnh thng th tnh trng mt v mt chng l cn bn, bi v l gin d l h khng sc nui thm mt gia nh th hai.
Nhng iu cng khng chng t c s "chnh chuyn" ca ph n hay s "trung thnh" ca pha nam. S phn cng trong vic ng ng khin cho ngi
ph n c mt chng mc ngang hng vi nam gii - cha k trng hp ngi v chy ch bun bn xui ngc, nm quyn kinh t trong gia nh nh ni.
Xm lng cn nhiu b c, ng rm. V th ngi ph n kh nng thch : "ng n ch th b n nem." Chng ta cng khng nhc li cc l tit phn thc
k. Ch bit rng sinh hot thng trc ca x hi tng lp ng khng thiu ch cho s phng tng ca ngi c v, c chng hay khng. V iu th khng c
ng thnh c hay mi no ngn chn c.
Tuy nhin li cng khng c ngha l s k th gii tnh khng cn na. N li tng thm v c s phi hp ca thnh kin trong qu kh n su vo tm tnh nhn
20/10/2017 Sex V Triu i
loi, cng thm vi l gio mi. Hin tng kinh nguyt l iu gh s, gy cm k khp ni (Reay Tannahill, tr. 43, 66), cng c Vit Nam: " i qun n b!"
" n mu qu, n qun (c mu) qu!" Ng S Lin ch: "N sc lm hi ngi ta qu lm. Th L ch l mt ngi n b thi, Thi Tng yu n m phi cht,
Nguyn Tri ly n m c nh b dit. khng phng m c ?" cng vi cc truyn, tung tch em li hnh nh v con c K H li tinh, con V Hu lng lon...
trong u c dn chng bnh thng v s khinh mit "n b i khng khi ngn c". S phn xt thin lch ny thy tng thm trong tng quan sex i vi cc
tp hp thiu s.
Tht ra th s phn bit a s, thiu s khng phi ch bi ngun gc chng tc m cn v trnh pht trin ca tp hp, uy th chnh tr ca ngi cm u phe
nhm na. inh lm vic "i nht thng" xong, khi mt ngi th tp on ca h tr thnh "man lo" ngi cm quyn mi x tht phi kh, bt lm n l xy
thnh. L, nu nh Minh bi th cng ch l mt th Phan Liu lu bu, cui cng b L git trong s tranh ginh quyn lc, v s gia ngy nay n o mng chi.
L thng nn t t trng ni ni rng tr v nghnh ngang trn t Thng Long ca h Trn qu hin. Nguyn ng b Ph Xun / Hu, b li ngi cng x
vi ng t Nguyn Kim cn l "mng" n ngy nay. Tt c, rt li, ch cn l mt tp hp "ngi ni ting Vit" (ch ca ng K.W. Taylor) c trnh pht trin cao
hn v c s tip xc rng ln hn nhng tp hp trong ba rng hc ni m h khng trnh khi git chc, ln chim, giao tip, c khi tn trn ging ng.
L Qu n nhc n vic bun n l "man" trn t Gia nh, khng bit g thm v sinh hot "trong nh" ca cc in ch kia, nhng hin nhin l lm sao trnh
khi c nhng dng ging lu li m v chng c iu kin lu gi chng tch nn ta khng c cc hu du kiu ca ng Tng thng Jefferson, trn t Vit? Ch th
Vit Gia nh cng khin cho mt b phn lai khc tr thnh Vit: lp ngi Trung Hoa Min b gi mt cch khinh mit "u g t vt" li c th lc kinh t, v ch
yu vn ta ang bn l, mang dng v sex thu ht. Trong tnh hnh giao tip chung ng th tng lp di ca x hi v nhu cu sinh l c th vt qua c s
khc bit chng tc. C ly lm l chng, nu ta thy con chu ngi t dn Hng Nguyn th k XVII sng t Kontum ngy nay, c ngi "tc qun" nh Nguyn
Hu? Trong cuc chin va qua, dn "Vit" tip xc vi ngi Thng ngy nay thng xuyn, st sao hn. m lnh trng th l ca cc thnh th Min Nam c
dp bit gi Thng ch v ng tc lm tnh ca h. Cc cn b ba cng c rng cng tai, nghin rng ngi gia nng cho rui tru cn lm mt th initiation
hi nhp, v hc ngn ng a phng n lu thng qua mt chin dch Phng Hong, ngy nay tuy vn khng ln ting, nhng chc vn cn gi nhng k
nim trong ba rng, trn nh gc. Bi v, li vn phi nhc, iu khng trnh khi, tuy l ni ra th s mt tnh cht thn thnh ca "cuc chin tranh chnh ngha
ca dn tc". Nhng ngi dn di di sau 1975 (dn Ty, Nng n B ng, Thi Bnh vo Bnh Dng, Sng B, H Nam Ninh vo Bo Lc, Thun Hi, ngi
trn vng Gia Lai, Kontum...) chc trn ngp v s ng Vit, hn khng c c hi giao tip thn mt vi ngi bn th. Xa v pha bc, li l chuyn ca cc ng
quan ty ta ln vng ngi Thi c ch nhn em v con "chiu i". (Chng nhn ring bit ca k ny l mt nhn vt trong i gia nh, tuy ng lo li di g
ni vi thng b l mnh tng c th hng ci phc y!) Ngi lnh Ty tin thc th ti nghip b "nhn dn" mng: "My khng c... hay sao?" nhng cc cn
b th "bit ht". Tuy nhin vi tng lp trn, v cng khai, th s k th gii tnh trong tng quan a s thiu s vn khng trnh khi. Ch tch H Ch Minh ch v
"Cc ch B Chnh tr ni Bc khng ly v c li hn", nn khng p ng c yu cu ca c cn b t ngn nm vn vt b tng Nguyn Sn ch "lp
kp!" Th l ngi ta phi i tm mt c Th cho Bc, dn n vic git ngi cng khai gia Th , v khin ng B trng Cng an phi cho ngi ln tn rng
ni Cao Bng ui tn git tuyt cho phi tang. u phi i n tn i L s mi c chuyn oan khut!
Nh nho li ci
Nho s Vit t lc mun l, v tr thnh tng lp tr thc truyn thng, phi chu hai p lc chnh: p lc t tnh cht tng lp xut thn ca mnh v p lc t kin
thc ngoi lai thu nhn. Hai iu y khin to nn tnh cht cc sn phm c cho ra i, cng lc vi nhng cung cch ng x trong tnh th c p lc nng n t
bn trn v s trng rng qun chng ng iu l thuyt pha di.
Nhc li, di h thng cai tr bng tng tc ca L, Trn, nho s?ch l "gia thn", ci tn c xc nhn bi ng ch Trn. V kiu ngo vi kinh sch hc c, loi
kinh sch t Nc ln a ti vn c bn cht c tn t cn bn, nhng li c ng dng qua nhng thn xc mang a v thp km a phng, nn cc s
quan tha h mng chi ngi vng mt m n trnh ngi ng thi, nn Chu An lm Tht trm s m khi c trao quyn li git mnh, lm cao n trnh. Khng
iu g chng t r hn khi thy ngi c quyn - v vo ci th ng dng hc v hnh nh H Qu Li, ch mt nho s: "Bit my ch m (dm) ni chuyn Hn,
ng!" Vi Hu L, khi kinh sch ph bin rng ri hn vi tnh cht tuyn la qua thi c u n hn, c h thng hn th nho s tuy phn tp hn nhng vn
khng thy a v mnh i khc c th t i thay. L Thnh Tng vn i vo m quan - nh Hn Cao T xa, vn mng sn st nho thn, sai git ngi - ri
20/10/2017 Sex V Triu i
phn tnh, t ph.
Nhng nho s li xut thn t m dn chng khng nhng m mt vi li Thnh dy m li cn c li sng thng trc khng cn g xa hn: s biu l dc tnh
l thng trc, bnh thng, nhng iu m nho s li khng c ni, khng c ch din t. Hy c li nhng bi th vn ch Hn b rng buc t trong lc
luyn tp thi c m h cha thot ni d em ra th tc, ngm vnh ring t. Vng km to ca ch Hn vi ni dung c hc tp khin h ch c th tri ni
trong cc so ng khng dnh lu g ti cuc sng thc ca h, cuc sng gn lin vi nhng suy ngh bng ngn t bn x, th m li cha c hnh thc biu hin:
ch vit. C gng tm ra mt dng ch th quc ng y cng cn b rng buc bng ch Hn vay mn. Tuy nhin, c cn hn khng, v th vn t Nm cng
phi tri qua mt thi gian di thnh hnh. Ta c th bt u vi bi th ca chng im Li Lnh Nam chch qui v th quc ng ca Nguyn Tri, Nguyn
Bnh Khim thy chng ng hnh thnh gp ghnh nh th no. Hai ch "song vit" lm kh ngi nghin cu ngy nay chc cng phi lm cc nhc ngi
xa khng t. Ch n khi lon lc tip theo lm gim bt p lc kinh sch, ng thi vi ng tin thn bng khoa c tuy vn cn u n theo li nhn tun nhng
khng cn l li duy nht dn n quyn tc, sang giu, ch quc ng nm mi pht trin theo vi tin ln ng c ca m ngi t hc (nho). Lon lc, v
tng cng lm quan c; Trnh cn tay chn nhiu nn hon quan cng chng cn hc lm. Giao thng m rng, thng nhn tuy khng c s quan h m
cho mt li m vn hin din trn bia lu truyn hu th, k chuyn lm cha, xy nh, m ch... c khi em tin gip cho lng x thanh ton vic quan. Cho nn
th k XVIII, nht l na sau, thy s phn tp ca sch v ch nm khin cho cha Trnh i din chnh gio thy a v ch thnh hin lung lay, phi ln ting
ngn cm. ng Trong c bit hn v t nhiu thot ra ngoi p lc ca kinh sch nn t th k XVII c nhng truyn th nm c tn tc gi, trc c min Bc
vi Trinh th, Tr cc vi vn t khc khuu, khng thy ai nhn l ch nhn.
Th l cc nho s c phng tin t by tm tnh ca mnh dn tri hn, thnh thc hn. Tt nhin lc ny khng th c mt th vn chng c nhn ch ngha xut
hin i Vit, ni mt th ch chnh tr cn km hm con ngi theo vi mt c s o l em t phng Bc cng lc cng khc nghit. Ngi ta phi ln lt nu
hnh, "np bng n b": Tn cung n on Bi Cng vn, Cung on ngm khc. Nh nho khi mn li n tr thnh li ci. S bin hnh, d trong tm tng, v
v thc, cng c nguyn nhn t s nn ca quyn lc chnh tr, ca o l gay gt bp mm con ngi. (Dn ci to tng ngc nhin khi thy cc anh b
i ngoe nguy tay chn.) Dng hnh mn (lm ngi n) phi hp vi s mm yu tm tnh, cho s gi trang ca nho thn che mt c quyn lc bn trn.
V th l i Vit c mt thnh phn vn chng li ci.
Lc s khi, v cng c th v kh nng tc gi, s gi trang cn l nt vng v. Ngi cung n ca n Nh Hu l r chn tng v bin:
Giang tay mun dt t hng,

Bc mnh mun p tiu phng m ra!
v k chuyn m tn hn say sa, to bo nh nim hoan lc ca chng trai Nguyn Gia Thiu ngh m nh ht c u. Nhng c l khng ai gi gi trong vn
th thnh cng hn Phan Huy ch.
Th k XVIII, XIX, theo vi chung, cng l lc xut hin cc n s di hi trn thi vn n Vit. Ngi ta ni n on Th im vi bn dch Chinh ph ngm,
Cng cha Ngc Hn vi Ai t vn, v H Xun Hng vi nhng bi th y dc tnh to bo... V tt c u nh nhng huyn thoi pht sinh t thnh kin n
gin ho gii tnh.
Vi nng cng cha khng b lc loi nh ngi xa (Mt i t bit cung vua, C v u na t H ngn nm) nh c ng Quang Trung uy v trm tri, nn L
Ngc Hn cng d c thng cm l lm bi vn di khc ng chng anh hng. Khng c g sai hn. Cng ging nh bo L b vn l ca L Thng Kit, Hch
tng s l ca Trn Quc Tun (tuy chc ng cng c lic qua), hay vi chuyn ng i, bo Ton tp Mi in ly tc quyn vi lng n phm ln theo
tiu chun s Tng n, l ca ng cu Tng b th, cu C vn vy. Khng c bng chng theo kiu "all rights reserved" th ta hy theo s nghi ng hu l ca ng
Hong Xun Hn m cho rng Ai t vn l ca danh s Phan Huy ch lm ra. Bi v n ging (ci ny l ca tui!) vi trng hp bn dch Chinh ph ngm khc
thng cho l ca on Th im.
Bng lng hay khng bng lng th chng ta l ngi ca thi i ngy nay, trc khi c bng chng khc nh , chng ta phi theo xc nh ca ng Hong Xun
20/10/2017 Sex V Triu i
Hn v Nguyn Vn Xun. Tht ra th ngoi bng c rnh rnh kiu hng ch "Tc gi gi bn quyn" khng tm u ra, nhng ngi bnh vc n quyn cng c
bng c. Thng thng, kh c th tin ai khng phi l n b m vit c nhng cu:
Nghe trc c ng vng Thang, V.

Cng nghip nhiu tui th thm cao,
M nay o vi c o.
Gip dn dng nc xit bao cng trnh.
(Chc c th tm ra nhng cu mm hn, nhng ngi vit khng c bn vn trong tay, nh ly li trong quyn sch c vy.)
Hay:
Qun a chng rui ln ng,

Liu Dng bit thip on trng ny chng?
...
Du chng theo lp my a,
Thip nhn rng ni ngn ng ni nh.
Tuy nhin loi chng c trn li l da trn thnh kin v s phn bit rch ri gii tnh, rch ri v phng din sinh l v quan im o l Nho vi s phn bit r
rng v bn phn, tm cm. Chng ta cng mun b on Th im l tc gi bn dch thng dng kia nhng khng th, hay cha th, ci li chng c ca ng
Hong Xun Hn. Dng l lun c th ng sut mt tin trnh bt u bng ci sai nhng khng th ci i c chng c cn bn. Vn l tr li vi ci ng
ban u v tm cch gii thch sao li c s (ta tng l) ngc ngo kia. Bn vn c tc gi th ch tm nguyn nhn chnh t thn tc gi. Li ngm khc
nhun nhuyn ging n b th phi hiu l, t ra lc vit nn cu th, tm tnh Phan Huy ch chuyn ho thnh n b. l ti ring ca Phan Huy ch, nhng
cng l kt qu ca gio dc Nho dn p con ngi ng, pht l trong thi k uy th thnh gio sa st, c mt anh dng di thng nhn (Nguyn Hu Chnh) ch
"nh nho ni khoc", cng lc vi s dn sn nhun nhuyn cho cch pht biu tm tnh bng ngn t bn x.
Phan Huy ch ch np bng mt nhn vt tng tng, v cn gi li li ca tng lp sang c ca ng, nhng nhng ngi sau ng li np bng mt nhn vt c
tht: H Xun Hng, tho mn mt n c c tht, lu di, ph bin trong dn chng. V iu ny th li phi i n khi Nho Gio tn t, khoa c bi b ci
ging b nn lu ngy, ni ln. (Xem o Thi Tn, H Xun Hng - Tiu s - Vn bn - Tin trnh huyn thoi ho, Nxb. Hi nh vn, H Ni 1999. Ch cc
nm xut hin loi th ny.)
Nh nho ch i ging tm tnh, khc vi mt loi ng liu khc, thay i th xc m c khi tm tnh, th cht cn nguyn l n ng: cc hon quan.
Sex V Triu i
GING GIA: TI I v QUYN LC
Hon quan l ch mt tng lp quan chc ti i nm trong cung nh Trung Quc v cc nc chung nh hng: Vit Nam, Triu Tin. "Hon" c ngha l thin.
20/10/2017 Sex V Triu i
Thin l mt hnh pht, trc khi c tnh trng vt b thin c em ra s dng. iu ny c v nh chng minh tnh cht u th n ng trong mi t chc x hi
loi ngi. Ngi c quyn lc thin k tht th hn bo v ging ci ca mnh, trng pht k kia s dng ci quyn ca ging c m mnh c hng.
Hnh lut ca x Assyrie (1450-1250 tCn., khong vng Irak ngy nay) cho php ngi chng bt gp v ngoi tnh th c quyn hoc git c hai hoc ct mi v v
thin tnh ch. Trung Quc c lut thin k phm ti hnh s, gi l "cung hnh". Quan chc b thin ni danh l tc gi S k, T M Thin (145- khong 90 tCn.) b
a vo "tm tht" v ti bnh L Lng hng Hung N. Hnh lut ca ngi Do Thi c cch dng p nt hoc ct b b phn sinh dc. nh hng truyn n
Kinh Thnh, cho rng nhng ngi y "khng xng ng ng vo hng ng dn Cha" (Deuteronomy). C l mt phn v vy m gio hi Thin Cha thng
khng dng ngi thin (tr trong mt dn ng ca b Gio hong Leo XIII bi b nm 1878). (Reay Tannahill, tr.146-254). Tuy nhin cc quan quyn, vua cha li
thy ngi nam mt kh nng sinh dc l phng tin hiu qu gi gn gia nh mnh, cn thit n ni khi khng c cung cp nhu cu th bt dn thuc
quc, dn bi trn kim ngi in th nh Darius i vi dn Assyrie, nh Minh i vi Trn, H (1395, 1407).
...Th ngng, th trng, th khng ci y
T chc vn pht xut t Trung Quc nn ngoi ch hon quan, thi gim, trong s sch ta cn gp cc tn ni quan ch chc trch chung bn trong cung nh:
ngi o xanh/thanh sam ch quy ch y phc, trung quan, trung quyn ch tnh trng l lng ca ci ging, cng o l m khng phi l thuyn quyn, n b con
gi thc s. Chc phn ti i hu h khin ngi ta mn tnh cch ng m ca ch din ra c mt v cu i trong ch c tnh cch ch thc ca loi
ngi mt kh nng lm lon cung nh v phng din sinh l vua an tm cai tr thn dn: th khng ci-y. Trong thc t th hon quan khng phi ch l ngi
b thin m ng cn l k bm sinh thiu phng tin sinh dc, nhng k c gi l c "n cung" nh trng hp L Vn Duyt. (C th Tng Phc m cng vy
nu ta bm vo ch ca s quan c dng l "tt ngm" ch khng phi l "bnh" - nhng ng ny khng phi k hu trong cung cm). V nh s thy, c du
hiu nhng ngi c gi l "thi gim" u L khng hn l "hon" quan.
Nhng thng thng, hon quan l k b hay c thin vo hu h trong cung cm. Ca cung l "ca vng" do hon quan trng coi nn chc danh ny c tn l
Hong mn lnh. Hu h cung nh dn n nhng c n cho bn thn v c gia nh. Cho nn ngay t i L c chiu cm t hon (1162). C Hi Lp, o
Chios c chuyn vin thin ngi ri em bn cho nh quyn qu. Cung cm vua cha Hi Gio c hng by tm trm n l da en b hon, hu h cc b. Hon
quan ni danh nht trong lch s Vit l L Thng Kit, "khi cn t tui v v mt ti p c sung lm Hong mn chi hu." S quan chp chuyn nm 1105, khi
L Thng Kit cht, m n trnh ch ngha b thin trong chc tc nu ra trong lc Phan Huy Ch v sau dng ch "t thin" trong khng phi khng ngm
c ngha h thp t cch ca ng (Lch triu hin chng loi ch - Nhn vt ch, H. 1992, tr. 308.)
ngha cao qu ca vic hu h Con Tri nm trong tn quyn sch c ng Kim Dung kim hip ho m lp ngi Min Nam nhng nm 60 ca th k va
qua ai cng nghe tn, c iu khng bit l sch ch phng cch thin an ton: Qu hoa bo in. Lm Bnh Chi, Nhc Bt Qun, T Lnh Thin, Dng Gio
ch... ai cng phi qua ci cu "gi dao chm phng mt ci" mi c th bt u tp luyn v ngh tuyt lun, v chc chn s tr thnh v lm minh ch. Ch c
iu bt tin l cc bc anh hng ci th ny sau ru rng sch, ting ni eo o, chy xa v, hay nh Dng Gio ch v ngh cao cng hn th ru r trong
phng kn an thu, m trai. Qu hoa bo in l "sch bu khun thc ca hoa qu". Vua l mt tri hoa qu xoay quanh theo, mang tn khc: hng dng.
Lng qu mt d hng hng. ngha ca hon quan cng tng t. Mt linh mc qua Trung Quc, vit v cc mt sinh hot khng thng c ni ra, trong
c c chuyn v Ci bang gn gn nh th ng Kim Dung lm m thanh nin Vit. Tn sch m theo li latinh nhng d nhn ra, v tm hnh km theo cho thy
"chuyn gia" m R. Tannahill bit ngi La M gi l "barbers", lm tht gn ("shave") (LM. ?, ?, Bibliothque Payot, 1949, 1950?).
vng qu min nam Trung trc 1945 vn thng c nhng ngi n ng lm ngh i do thin g trng, ch, heo. Ting rao "thin heo, thin... y" c khi km
theo ting ng tiu thi lm cho ch chy theo sa vang c xm lng, v sn sinh ra cu mng: "Mt nh thng thin...!" H dng l ngh, ngh v mui bi ln
vt m cm mu, v xong! i khi va mi lun tay di bng, g ku "t" mt ting, ln quay ra. Cng c lc vi ngy sau con heo mi cht. Khng h g, ri ro
ca khoa gii phu lc no cng c. Th thin-ngi hn c chuyn mn cao cp hn, tuy ta khng nghe ni n. Ngi La M cn li cho i mt loi dng c
thin hon ho, dn sch c hai phn. Ngi b thin nm ngh ni c si m, khng c gi my, v th ta mi thy T M Thin th pht m c gi l gi vo
"tm tht" (nh nui tm). Trn Nhn Tng i do, thy ngi trong mng, bo hon vo hu, t tn l Phm ng Mng (1254). (Hnh trng ngi ny c
20/10/2017 Sex V Triu i
chp sai c v ging nh ca Mc Hin Tch i L, v thy ng ta cn sng n hn mt trm nm sau, cui i Minh Tng, i cht th thn cho vua, 1357). S ghi
rng tin cho thin ln n 400 quan. l mt s tin kh ln, v L Tc cho bit (An Nam ch lc, tr. 222), chc l cng thi vi ng ("i gn y", Tc hng
Nguyn nm 1285), gian phu b bt gp mun khi b git phi np 300 quan chuc mng. So snh ra th thy vic thin c v khng bo m thnh cng cho lm!
V l tp tc truyn t Trung Quc nn chc hon quan Vit cng i x tng t vi "bo vt" h phi chia la. Mt thuyt cho rng tu s th N thn phn thc
Syble La M, sau khi t thin lin cm bo vt chy tung ngoi ng cho n khi mt ui mi nm qua ca s mt ngi nh gn y. Nhng thng thng
hn, l h kim mt ch chn theo nghi l. Ngi Trung Hoa li gi gn tht k trong mt hp kn, trn k, ch ngy cht chn theo cho thn xc trn vn. Mi n
cui th k XIX, hon quan cn phi em trnh din cho Trng thi gim lm bng c trong nhng dp thng thng.
Th l hu... th mang ci y
Thng thng, khi ni n ngi hu h trong cung l ngi ta ngh ngay n ngi b thin. Sai lm t bn ngoi dn chng vn cng l do s quan m ra. Ph
bnh chuyn Gin nh nghe li "ni nhn" git cng thn (1409), Ng S Lin ni r l "hon quan". Ch "ni th" cng mang li cng mt lm lc. T hi
khng cho thy c ch "th" no ngha l hon quan c. "Ngi trong nh", "ngi hu cn" u c s gia cho hiu l "ngi b thin" trong lc thc t khng phi
lc no cng nh vy. S gi Tng Co thy L Hon nh n ngi hu, ui ra, cho phc chc, nhng ngi ny khng phi lc no cng b thin. Tc Honh
Phc Hu ca Thch i inh ch c ngha l "quan n bc". Cho nn, li cng nh chuyn "cn cu", ch c s quan trc Ng S Lin mi "thc th" hn ch
r nh th no l hon quan:
"Ma ng (nm 1184), sch T Nng, sch Trnh, sch M lm phn, vua sai quan Thi ph l Vng Nhn T nh dp. Vng Nhn T sai ngi trong chu
l Phm Phm ng gi ni i ng Trng, Trng Nhn v Phm ng gi lng (sch?) Bi, on Tng ng gi Kh Lo. Ri Vng Nhn T nh thng vo
hai sch ng Bi v Vn M m san bng i. Lc tin qun n tri La Ao th b r Lo nh ln, quan qun thua to. Vng Nhn T chy v ni An Ci th b cng
hm ch bn ly v b ging r Lo m cht. Bn Sn Lo ni vi nhau rng: ?Ngy nay c mt ngi n b b ta m cht? rt cuc mi bit l Vng Nhn
T. Tm ring trong khong m lch trn ni th c ci thy y. Vng Nhn T l hon quan nn ging ngi n b." (i Vit s lc, tr. 222).
T "thi gim" cng gy nn lm ln nh vy. Tn thn Bch M Thi Gim l t cch hiu thng thng khi dn chng Vit gn cho mt hnh tng con nga
Balaha. Nhng tht l sai lm khi nhn vo mt s quan chc i L trong chin tranh chng Minh, lan qua bui u xy dng triu i. Cc "thi gim" L Kh, L
Khuyn, L Chng, L Nguyn c nhc trong cc nm 1426, 1427, 1428. Sau chin tranh, cc cng thn c ban quc tnh h L c vy cnh ng gia
Thng Long ca h Trn. n khi ch ng chn vng, L tr li h c cho con chu cc cng thn, nh ta thy c h gc ca vi ngi. Kh h Trnh, sau
ny c tn trong nhng ngi tn Bang C (Nhn Tng) ln ngi, nh Chim (1446), cui cng b git (1451), hnh trng nh nhng ngi khc trong s tranh
chp ca cc nhm thn tc gip L Li. L Khuyn c l l Thi gim Khuyn, ngi c lnh sot nh L Ngn nm 1537. Vn bit rng thi gim / hon
quan cm qun c (chnh v l hon quan thn tn mi cm qun nh L Thng Kit, Vng Nhn T ni trn) nhng xt cc chc phong cho nhng "thi gim"
ca L th khng c ngha g v nhim v ca hon quan c. Nm 1434, L Khuyn lm Nhp ni Thi u, vn kim Hi Ty o ch v qun s Thi gim. Nm
1439, Trnh Kh c chc rt ln: Hnh qun tng qun coi cc vic qun ca Xa k v, qun lnh (kim) Thit t hu dc thnh qun, thi gim ng tin lc qun, coi
cc i Ng tin v s, Ng tin trung qun! R rng y "gim" ch c ngha l trng coi, kim tra xem xt. Vn khin ta phi xt n gc ca chc tc v thc
t ca gia nh h L t trng, c hai lin h trong mt tnh trng tip nhn vn ho i Vit.
Khi u, chc Thi gim khng phi xut pht t cc triu i Hn Trung Quc m ca mt triu ngoi tc chu nh hng Hn: Liu l nc u tin t hai chc
Thi gim v Thiu gim. Bt chc theo cng l mt nc ngoi tc, vo cai tr hn Trung nguyn: Nguyn. Triu Minh ca dn Hn c chc Chng n Thi
gim ca Ni quan, li l mt triu m ni quan c quyn th ln lt t trong ra ngoi, cho nn thi gim tr thnh ng ngha vi ni quan / hon quan. Xt cc
nhn vt "thi gim" ca L ni trn, ta thy h thuc thnh phn gc gc l nhng y t ca L Li vn nhan nhn trong triu. Trnh Kh v L Khuyn c xp
vo bc cng thn hng 5, trong cng hng l Nguyn X, ngi trng coi n ch sn ca L Li. Chc tc ca L (cng thn hng 1) sau khi thnh cng
(1434) cng cn chng t tnh cch y t nh th: in tin kim im, ng Thi gim ni gim, ni ngoi ch dch. i c L/ Khuyn lm vic lc sot
nh L Ngn nh ni, b i tip theo ch: "nh ch khn gi mnh". Cng Trung hng k ca Thnh Tng ch L "khng bit mt ch!" Lm ng t trng th
20/10/2017 Sex V Triu i
y t khng cn phi thin nn nhng "thi gim" ni trn khng phi l hon quan. C th ngh rng tuy i Minh, ngang vi L, thng dng t thi gim c
ngha l hon quan, nhng t chc triu i gip h L ph o va xung ng, cc nho s Trn H vn hc sch xa, cha up to date, nn vn dng tn quan
chc c. iu ny cng l hp vi thc trng ca ng ch L mi m khng lm ngng cc ngi ng chc. Tt nhin l vi s pht trin triu i s c nhng
hon quan thc th, tuy ta khng th no bit r trong s ni quan ca L ai l ngi ng c "chnh danh".
Ni quan thc th cng khng phi ton l ngi b/c thin. C nhng ngi nh c s bt ton ca c quan sinh dc m c tuyn vo cung. T qun L Vn
Duyt l mt. Chng ti khng r bn ch Hn l g m ngi dch i Nam lit truyn (Q. 22) cho bit ng "sinh ra khng di", cn li loan truyn trong dn chng
th phn bit r hai phn ca c quan sinh dc, nn cho rng ng ch thiu phn chnh, b thu nh, theo li ni kn o l c "n cung". Chng nhn ngoi quc
ng thi John Crawford (1822) nghe c "ting ni hi nh v du nh mt ph n", v chng ta th nhn bc tranh Lng ng Gia nh cng thy nc da
mai mi m on ha theo iu hiu. V l ngi ca thi i gn, nn ta ngh ting n ng c b phn sinh dc nh l iu xc tht.
Vua cha dng ngi c khuyt tt vo cung khi cn phi thin th cng tin, nhng khi c k moi mc ra th li git mnh. Triu Cn Long (1736-1796), T tng
xung t vi hon quan, lin tu vi Hong : "Cc hon quan tuy b ct nhng lu ngy c th mc ra li. Thn nghe chuyn tng xy ra trong triu Minh, v
pht sinh nhng chuyn xu xa trong cung cm, nn phng ti pht, xin em cc hon quan ra kim tra ct li." Hong tuy thng nghe li cn thn hn
quan triu nhng trong trng hp ny th phi chn la "entre le meilleur et le pire", gia y t v "v", nn cho lnh thi hnh ngay. Kt qu ng t tng tha h
"ct" v c hon quan cht v v kim tra ny. R. Tannahill, dn theo ngi khc, k nh trn v ng rng khng c chuyn "mc li" m ch c chuyn v nhng
mnh u tha ui tho ca cc th hon ch tm lm ly nng sut, khng k nn cn st m thi. Nhng chng ti nh c trong mt quyn Truyn Tu mng
th l chuyn ct cc ng c n cung c chn vo hu t lc nh, ngha l chuyn mc li (ln theo tui) l iu t nhin, v trong truyn c chi tit ng
trng Thi gim ra, ct bng dao tre!
Theo quan nim truyn dng, hon quan phi c con ni di t tng, th cng mnh sau khi cht i. Th l h phi nui con nui, hoc t ngi xa l c chn
la, hoc ngay b con thn thuc. Hon quan Phm Bnh Di b L Cao Tng git (1209) cng lc vi con l Phm Ph. Hong Ng Phc (1713-1776) ca Trnh
Sm c con l Hong Ngc Bo. L Vn Duyt ly chu gi bng bc lm con tha t, nui L Vn Khi (B Vn Khi, Nguyn Hu Khi) gc l ngi Nng ca t
binh t min Bc. Vinh hin ca hai lp ngi ni nhau cng c m kh nhc cng khng cha khi phi tht th.
Quyn lc y t
Hon quan trc tin l phc v trong cung cm, trong gia nh nh vua. Chnh v vai tr m h b khinh mit nhng cng chnh nh m h c quyn uy.
Vi mt t chc quyn bnh cn nh th ngi ch t phi tin k thn thuc trc ht, trong c tay chn trong nh. ng h g tn Tun kia nu khng chu hon
th khng th nu danh trong s sch vi tn L Thng Kit c. Trn Thi Tng mun trao chc Hnh khin (iu hnh vic nc, c lc, c ngi nh T
tng) cho Phm ng Mng nhng bo phi thin, v triu mi cn vng tc l c ca L, buc ngi c trao quyn phi l hon quan. Cho nn, khi t chc
chnh quyn phc tp hn, cn c nho s vo lm vic trong cc snh, hnh, vin ca chnh ph vo thng 4l. 1267, s quan Ton th coi vic b nhim ln t vo
a ht ca hon quan nh th l mt thay i trng i. Nhng ngay c khi cn phi c mt t chc ngoi quan to rng quyn hnh trong phm vi c lnh th th
hon quan l ngi gn gi vua, trung tm quyn bnh, vn gi v th ng k, c khi khuynh o c triu nh.
Tt nhin v tr gn vua l li th nhng tnh cch ring ca hon quan, nm trong s bt ton ca c th - v nh hng ny ra t s bt ton , khng phi l
khng quan trng trong s pht sinh nhng cung cch hnh x vt thng, qui g na, ca hon quan. Trc nht, tm tnh ca hon quan cng nm trong tm
tnh ca ngi b thin ni chung. Tm nm sau khi b thin, T M Thin cn cm thy au n: "Mi khi ngh n mi nhc th m hi cn thm t c lng o.
Ti ch ng c lm k canh ca phng cho n b, tt hn l nn vo n tn sn cng ni thm..." S bt ton khin cho ngi ngoi nhn hon quan nh
mt khi tht d dng, c b mt bun thm. Chc l cho d t nguyn, h cng mang mi bt mn vi h thng chnh tr x hi khin cho h phi thit thi trong
mt kha cnh sng. Trong h thng phng ng th h lun lun b lp nho s ganh ght, khinh mit. Hn lm inh Cng Vin chi khm, vit chiu khng a cho
hon quan L Tng Gio chun b trc ng ny li s dt nt trc triu ng (1288). S quan nho hc xa c mi ln t bt xung l ch hon quan dt
20/10/2017 Sex V Triu i
nt, ngay c khi c dp khen th cng ch nhn theo v tr y t ca h m thi. Phan Phu Tin phn xt v nhng ngi theo h H lin quan n vic mt nc, tuy
c khen v nhng gng t tit nhng vn hi ti b Trn theo H, l "phng c gip nhau", l "n lc ca ai cht v ngi y (tuy) l ngha m khng bit ngi y
l bt ngha"... Ch c cc hon quan l c khng hi ti th ch mi: "Ng Min, Nguyn Lnh, Kiu Biu vn l k hon quan, ci cht ca h l iu nn lm".
V hon quan "vn l" y t nn ch c ng s quan ny nhn tm mc tng quan ch t ngn hn: Lc k n trao qua ch mi th ch cn bit ch mi l
.
Mt tn khc ca L Thng Kit cho ta thm mt gi v a v ca hon quan. ng Hong Xun Hn trong L Thng Kit, khi i chiu vi sch Trung Quc,
thy ng danh tng ca L cng c gi tn khc l L Thng Ct. Do cch phin m qua mt th ch khng th st vi m vn bn x nn kh c th bit tn
no l ng nhng ta hy on ra theo cung cch bnh thng. Ch "thng"/"thng" gn cn, thng c thy phin m cho ch "thng". V n khng phi lc
no cng c ngha khinh mit. Nguyn nh gi tng Ty Sn l "thng Sm", "thng Hng" nhng bia rung i Trn ch ch t hn l theo ting gi thng tc
ng thi, cng nh "thng" ngy nay cn c ngha thn mt l khc. Vi ch "ct" th ta c cu chuyn tranh chp binh quyn cng i L v V Ct, V i
(chuyn nm 1150)... Ngay ch "Kit" cng c th t "Ct" m ra nh trong chuyn nm 1189 (i Vit S Lc, tr. 229): Vua sai quan ln trong triu x v kin
Mc Hin Tch (chc v b t co t thng vi Thi hu), quan s, b ngi i ch: "Ng Ph quc (gip nc). l "lan (ln), L quan l "kch" (kt/ct). Vy th
Thng Kit / Thng Ct c th l "thng Ct". ng Hong Xun Hn cho bit Thng Kit l tn "t", dn bia Nh B S on tn t c t lc xut thn, hiu mt
cch khc, l lc vo cung, lm hon quan. T "thng Ct" l mt th nickname trong cung gi ng danh tng tng lai n nh ngy nay trong dn gian cn gi
"thng B", "thng Cu"..., c v cn d nghe hn tn ca m n Trn Quc Tun l "Voi rng", "Ch sn / Cng cc".
V nh ni, cch nhn ca x hi bn ngoi nh th cng vi s bt ton ca thn xc khng phi khng nh hng n hnh vi ca hon quan, nht l khi h
vo v th c th to rng quyn hnh, d l quyn hnh np bng qun vng, ch . Ngi b thin T M Thin c b p ni nhc mt danh tit bng nhng
trang S k i. S quan Nguyn ghi rng: (L Vn Duyt) nm 14, 15 tui thng t than th rng "sinh i lon, khng dng c trng i tng, chp cng
danh vo sch s, khng phi l trng phu." Khng hn l nguyn vn li ng, nhng ng l ca mt ngi mun vt khi bn thn. Ch vng triu
ca Trung Hoa, i Vit c rt nhiu dn chng v s lng hnh ca hon quan. Triu Cao lm vic ph lp trong triu Tn. Hon quan lng hnh nhiu nht l di
triu Minh. Theo qun nh h H, cng nh trong cc cuc hnh qun cc ni khc, c mt ng tng binh l c mt hon quan theo km gi: Tng binh Trng
Ph i c Ni quan M K bo co hnh vi gi l m mu vy cnh nn b vua Minh rt v (1417), Ni quan L Lng i theo Tng binh L Bn (1426), gi thnh
ng n pht cui vi Tng binh Vng Thng. Ni quan Sn Th, ngi c ghi l Thi gim, bt voi Qung Ninh nm 1418, c mt di di trong cuc
chin.
S xung t gia nho thn v hon quan c lc i n ch khi hi ing ngi nh trong cu chuyn xy ra di triu Cn Long k. Tuy nhin s khinh mit ca
nho thn cng dn n phn ng ca hon quan khi thy nhng ngi kia c thnh kin qu qut, khng hiu c l l bnh thng. Trong cuc tranh chp v l nhc
gia nhm Nguyn Tri v Lng ng (1437), Tham ngh Nguyn Liu ch hon quan khng kh nng, khng hiu php xa (nh ca Chu Cng), php nay
(nh ca nh Minh), nn lm sai lch c. Lng ng, vi quan im ngy nay th chc l lm theo "tinh thn dn tc c sng to" ch bin, nn nhn nhn xin dnh
quyn quyt nh cho vua. Nguyn Liu s Thi Tng nghe li, lin phn khng trc: "T xa n nay cha bao gi c cnh hon quan ph hoi thin h nh th
ny." Th l tranh chp c nhn tr thnh tp th. inh Thng t trong bc ra mng: "Hon quan lm g m ph hoi thin h? Nu ph hoi thin h th chm u
ngi trc". ng vn quan a s hay ch, h hn v thot khi b chm u, nhng mang ch thch vo mt, nhng ngy tn nm chu xa hn phi n hn v
cn cng ngnh bo v Thnh gio ca mnh. Cng nn lu rng inh Thng l ngi c lng can ngn Nguyn Tri ch em Th L vo cung lm vy cnh,
hnh ng khin ng thi gim ny cht (1442) theo ng Hnh khin i th trong cuc tranh ci trn.
Gim ban ca Trnh
Nhng hon quan ni bt trong lch s Vit l vo thi L Trung hng, c bit v c vua cn c cha, nn c hn hai lp hon quan, trong ngi ca L
khng ng k nhng ngi ca Trnh li rt cn thit cho gia nh, c th ni l ng vai tr kh quan trng gi gn cho nh cha c vng vng.
Trnh xut thn l tng soi nn nm binh quyn trong tay, thuc h tun theo, ng nhin c ln lm cha. Nhng h phi np bng vua, vi danh ngha "ph
20/10/2017 Sex V Triu i
L" v phi lu v danh ngha y, cha k v thc t c nhng phe phi khc cng mun ginh git, t m dn cng ni lon n h Nguyn cng ngnh mt
phng ng Trong. Nho s c hc Kinh sch tuy phc v Trnh theo cm o nhng vn hng v ng vua L b nhn. S quan ni tip Ton th vn cc
vua L lm u. H S Dng (tin s 1652) vit Trung hng lc ghi chuyn L Cp b Trnh Tng git (1572) v ph L ch khng phi v ganh ght vi Trnh
Tng nh trong Ton th, b s chnh thc, k. Tinh thn khng phi ch c nhng nhn vt khoa bng. Trnh Tc (lm cha t 1657-1674) mun ph v
hnh thc tn qun, nhn ngy nguyn n, nh bt cc quan mc triu phc chu vua, c mang nguyn phm phc y sang chu mnh. V Duy Ch lm t tng
(1669), vn b ng liu ch l t chn li thuc m ra, nhng vn ln ting can ngn v cho l "tri vi ch c", khc vi truyn thng "nh Cha... mt nim tn
phc hong gia". Tuy nm 1673, Trnh Tc di vic nc vo bn ph mnh, nhng lon kiu binh ngay nm sau chng t l quyn cha vn cn lung lay. S
khinh mit hon quan thy r trong trc tc tuy xut hin v sau nhng ca mt ngi trong dng h phc v Trnh L: Phan Huy Ch vi Lch triu hin chng
loi ch. ng ny k cc danh nhn u l cc nho s, tng gia vn thn. Khng th loi tr L Thng Kit, Hong Ng Phc nhng thm ch "t thin" t r s
cu cnh. V v c l khng bit (hay trnh n?) L Thng Kit cn c ghi vi tn L Thng Ct nn trong truyn L o Thnh, tc gi tha h k ti hon quan:
"L Thng Ct l chc ng t, cy c thng yu, bn ch vo vic chnh". y ta gp c mt danh xng khc ch hon quan l "ng t", ch ny khng
thy c trong T hi, chc Phan Huy Ch mn t chuyn "on t" (ct ng tay o) m ch ra.
Ngay bn trong gia nh, Trnh vn khng yn tm. Hnh nh Trnh xut thn t vng thng du Thanh Ho cng thuc cc nhm "thiu s" hot ng ni bt theo
s hng khi ca nhm Mng Lam Sn. iu chc chn l gia ph h Trnh khng giu s thp km ca ng t Trnh Kim vn tng i n trm. ng ny c bn
thn n mc hi sinh gip nhau lm c nhng vic nguy him, l mt ngi gc Chm. (Hu Ngc - Nguyn c Hin, "Gc tch cc cha Trnh v mt bc th nm
ca Trnh Kim", La Sn Yn H Hong Xun Hn, tp II, H. 1998, tr. 649-669). V ng t dn n dng vua Nguyn sang c, lc cng chu g con cho mt tn
trm. Tt c chng c u ni ln mt mc sn sn nh nhau ca cc dng h cm quyn v sau ca nc Vit, khng c dng g nh cc nho gia Thng Long,
Hu cao ting rao ging theo truyn thng tn ph. V th, ring v h Trnh, cc "th t", "cng t" anh em ch chu tranh ginh a v ca nhau khng nhn nhng
cht no, v ngi thng git ngi bi cng khng nh tay thng xt. x tr chuyn gia nh th trc ht Trnh s dng y t ring: Trnh Tng dng "ni
gim" Bi S Lm gii quyt Trnh Xun, "sai ngi cht chn cho cht"; vo cui i, Trnh Sm giao Th t Trnh Cn cho Hong nh Bo, chu / con nui hon
quan Hong Ng Phc chm sc. Ri cng mt mc nh th, Trnh em ngi trong nh x tr vic nc. Nm 1603, cha yn v ng Kinh, Trnh Tng
dng Chng cung gim Bi S Lm tra xt tng Nguyn Khi v ng c m mu phn lon. Nm 1683, trong vic tip nhn t binh Mc do Thanh trao tr, Thng
th V Duy on cng vi hon quan Thn c Ti i theo, mang cng vn vi tn Ti ng u y nh s nm trc. ng thng th khng chu nhc lm quan
triu m thua tn y t nn gn c ci, rt cc b Trnh Cn bi chc, ly ngi khc thay th vi quan chc ln hn, Bi tng (T tng) Nguyn Quai, qua bin
gii gii quyt cng vic - tt nhin cng vn vn tn hon quan ng u. C ci ui hi l trong cu chuyn tip nhn t binh ny: S b b quan Thanh i hi
l, ng nh Tng, chc sc nh trong on, phi i np bc, lc v triu nh tic tin, bt ging chc, nhng tha cho t tng vi l do "b bnh khng d vo
vic giao np", trong lc khng nhc g n vai tr ca ng trng on hon quan c. (Cng mc, tp II, H. 1998, tr. 350). iu ny cng tht d bin minh, rng
vic x l kia l ca triu nh, php nc, hon quan ch l "ngi trong nh", khng phi chu trch nhim !
iu ng ch khc l c nhng ni gim gc thiu s gip Trung Hoa trong ph Trnh. V s quan Ton th coi thng ni gim nn ta khng thy r ngun gc
qu qun ca cc ng ny, nhng s quan Nguyn vi nhiu ch thch khin ta bit vi iu thch th. Cng vi nhiu hon quan gc vng ng bng h Phm
(Xun nh), Nguyn (nh Hun), L (Trung Ngha)... cng c ngi h Hong nh Hong Cng K (+1745). Tt nhin h Hong phc v Trnh L c rt nhiu
ngi gc trung chu nhng Hong l h ln trong cc nhm thiu s ty nam Trung Quc k cn i Vit m ngy nay c gi chung l "Choang", c khu t tr
ring Qung Ty. Hong c l pht sinh t quan nim Trung Quc ca cc tc on mun ln lm lnh cha: hong, mu vng, ca hong , Hong . Trong s
tranh ginh nh hng, L Trn dng nhiu h Hong trong vic giao tip vi Trung Quc cng nh phi kh nhc x l v vic h nghing ng lc theo phe ny,
lc phe khc trong th i ph vi Thin triu. Th t Hong Vn ng cai qun m ng T Long c cung cch nh t tin xa i ca h (1779). V c nhng
hon quan cng gc gc nh th ni bt nht trong ph Cha, theo mt cung cch phc v khng thng thy ca nhng ngi quen "khun php". Hong Cng
Ph (Bc Giang) nm quyn di thi Trnh Giang (1729-1740), Hong Ng Phc (Yn Dng, Lng Sn) tung honh cui i Trnh nn li nhiu chi tit ng lu
. Phan Huy Ch cho bit Hong Ng Phc "t thin", nhng ng h Hong dn tc Nng khc c lm nh vy khng?
Chuyn bt u t thng 2l. 1743 khi ng hon quan Hong Ng Phc vn ch loanh quanh ln qun trong Hnh phin ca Trnh, bng ny ra mun chi tri, em
dng cho Trnh Doanh 12 iu binh php dp bin lon ang xy ra khp ni. Cng tng ch l lo kim cht n hu, khng ng Cha tng tht c ngi ti
n danh m lu nay khng c bit nn cho php ng hon quan ra trn chng vi tay Qun He Nguyn Hu Cu kit hit ng thi. Nn chp nguyn vn ca
20/10/2017 Sex V Triu i
s quan Nguyn thy khi u ca mt danh tng: "(Hong) Ng Phc mi c nghe mnh lnh, rt ly lm lo, v t trc cha tng i chin trn bao gi. C
ngi khch khuyn: ?Nn vay mt vn quan tin cng m ly nhng tay trng s.? Ng Phc ni: ?Nay vay tin cng, mt ngy kia bt phi np tr, th ly tin
u m tr c?? Khch ni: ?Tc ng c cu: Tng v ti, s bt lai, ngha l ngi lm tng m khng c ca th khng bao gi dng s tm n. Nu ng tht
lng theo k ca ti th nhng trng s u ht sc vi ng, quyt thng c ch, t y s c va sang va giu, c lo g ci mn tin vn quan? Nu nh ra
vp vp n ch khng th ni c th cn ai trch c mn n y vo u c na?" (Cng mc, tr. 563-564). Cu chuyn cho thy ci liu lnh lu manh trong
thc t ca mt anh thng bun: Phi c ca mi c quyn lc, c quyn lc th tm ra tin rt d, l khng c tin th vi cht d danh ca tng soi, cng
khng ai dm i n! Nhng iu ng ch l, Hong Ng Phc, chc thuc sc tc Nng nn d quen thn vn k ng li bun Con Tri kia. Chng ta cng c
th on l cng sc tc, mt ng hon quan khc sng gn hn th k trc: Hong Nhn Dng. ng hon quan c Trnh Trng yu qu, cho i h Trnh, ly tn
l Trnh Lm, nhng rt li b git (1652) v "kiu ngo cn d... mu ni lon". on l gc Nng (Cng mc khng c ch v gc gc ngi ny) v thy s thn
L k ti "vng trm nui ngi c t thut". Khng r hon quan Trnh L l ngi b thin hay c n cung, nhng s vic c ngi thiu s trong cung Trnh chng
t ngun cung cp ng bng khng cho nhu cu. Thm na, s thin i n mc thn thit ngay t thi gian dng nghip vng vng ng Kinh nh th
cng c th l do s tng ng v ngun gc thiu s ca chnh h Trnh m ra. Hon quan Nng thi mi khi nghip Trung hng cha kp thch ng (c th l t
c pha ngi ch Trnh) nn b git, nhng hn mt th k sau Hong Ng Phc bit phi hp s uyn chuyn lun lt vi kh nng phc v ni bt trong triu
chnh h Trnh.
Vai tr hon quan ca Trnh ni bt nht t khi Trnh Giang lm cha (1729-1740) t ra gim ban (4l. 1739) ngang hng vi vn, v ban ng thi. Li cng v s
l ca nho thn vit ra nn ta khng thy chi tit t chc: "Theo ch c, cc quan ch c hai ban vn v v. n nay bn hon quan lng quyn, (Trnh) Giang mi
t thm gim ban. H lnh: ai thi kho trng cch s c trao cho quan chc. Cc quan ly lm h thn nhng khng ai dm ni." (Cng mc, II, tr. 503). Nm
quyn chnh l ng Nng Hong Cng Ph, trc tin cng c s n nh bn trong vi vic Trnh Giang git hon quan B Phm (1734), ri dm pha git
Trng Nhung (1736), ng-cu ca Giang, thuc phe nghch. Tip theo, Ph tm cch gii to s c lp bng cch xi Trnh m khoa thi ngay trong ph Cha (1736),
ly ring Trnh Tu, ngi trong h, trng nguyn, ng ny vo lm t tng (6l. 1739) "k trong ngi ngoi xng ho vi nhau", to mi lin kt vn, gim
ban. Hong Cng Ph c v cn nhiu toan tnh to ln hn, v tng nui Nguyn Tuyn, mt lnh t ca cuc lon Ninh X. Hon quan Trnh khng lc lng
nh ca Minh nn chnh bin cung nh n ra vi s lin kt ca vn quan v phe ngoi nh cha (u nm 1740). Hong Cng Ph b trn, nhm th h b dit tr,
vn quan c v c th nhng khng c lu. H Trnh vn cn hon quan, nn ch ba thng sau khi cm quyn, thy cn ngi chng Nguyn Tuyn, thay Hong
Cng Ph b trn, Trnh Doanh b nhim Hong Cng K lm Thng lnh chinh ty i tng qun khin cho T c phi la ln: "Trnh Doanh cng khng phi l
ngi c tri thc" (?). Trnh Doanh khng th lm g hn nh khi ng tht bi trong vic trao cho vn quan iu hnh ti chnh, thu kho vo gia nm 1741: Vn
quan mun nm quyn kim sot tin bc t trong tay hon quan nn xin cho tp trung v b H, tc l ca chnh ph. Trnh Doanh b nhim L Hu Kiu trng
coi, nhng "quyn ln lt vo bn tn thn lu, b H cng ch bit c con s ho m thi [v] th khng bao lu li bi b." (Cng mc, cc nm trn).
Uy th hon quan ln thm khi Hong Ng Phc ln m tm c kh nng ca mnh tr thnh "vin tng ni ting trong mt i" (Cng mc). "Ng Phc lm
tng nghim chnh chc chn. Khi c vic th quyt on, i vi ai cng c lng trung tn. Khi hnh qun th chung k lut, gi vng s thn trng m khng cu
may. Hiu lnh li nghim minh, khng th cu cnh xin tha. ng nh ng dp ty, cng danh rc r, l bc i tng c cng lao danh vng. Nh nc cy
da nhiu vo ng." Nghe Phan Huy Ch ca tng nh th (Lch triu..., II, tr. 359), chng ta thy tht qu xa thi ng hon quan vn k khch thng. Nhiu ni
tn lm phc thn v danh tng "c phi hng trong cung miu ca Cha" ny, k c vic lm sc thn gi thi M ca bn cho Vit kiu lng tm c. S
xa ghi rt nhiu cng lao nh trn ca ng, trong c lun vic chim Ph Xun, iu khin cho ng Trn Thng phi cht di tay Gia Long ch v dm
lit k ng vo danh sch phong thn.
Nhng trc ht, Hong Ng Phc l ti ca Trnh, ch v phi khen nn Phan Huy Ch l i chuyn phc v ni cung, v d nh khi cng vi Trnh Sm giam, git
thi t Duy V (1769, 1772). Lp cng trong v ny thy thm c tn hon quan Phm Huy nh. Vai tr hon quan trn chnh trng Trnh khng gim i v gim ban
b loi b m cn tng thm vi nhu cu cng c dng h nh Cha. "Hong Ng Phc v m Xun Vc b ng nng nhau, v th ngi ngoi bn tn xn
xao. Ng Phc xin Trnh Doanh t lnh cm nghim ngt kho ming mi ngi nhng khng sao cm ch c." (Cng mc, II, tr. 654). Hon quan cm qun,
nht l li thng trn, nn vn quan theo ha cng l thng. L Qu n cng vi hon quan Phm Huy nh lm cho ni in vua L vng ngt t 1773. Cng L
Qu n vi hon quan Chu Xun Hn i kim tra m ng T Long i hi l 3000 lng bc (1779). Cho nn c g l l khi Trnh Khi mun chun b o chnh
(1780) li hi vay 1000 lng ca Chu Xun Hn! Hong Ng Phc khi nn danh phn hn phi t ci thm mnh lc nh chuyn xa kia tng lo khng tr ni
20/10/2017 Sex V Triu i
n.
Nhng ri lon v ni cung ng Trong khng thy c vai tr ni bt ca hon quan. C l l do tnh hnh pht trin y khin cho nhng mu thun khng co li
trong ni b; cc ngun li khai thc vi thng nhn khin cho ai t nhiu cng c phn, khi tranh ginh gay gt. n triu Nguyn th chin trn bao nhiu nm
t hn uy tn quyn lc nm ngoi vi cung nh - L Vn Duyt l tng, d l tng khuyt tt, ch khng phi l hon quan na. Quyn vua li xuyn sut
vng vng, khng cn n vy cnh ngay t cung cm, nh li T c nhn nh v i th dng h mnh pha bc: "H Trnh gian ngoan ln quyn, s ngi
ngoi toan tnh n thn, cho nn phn nhiu dng hon quan lm tai mt m qun bng i rng ci t hon quan, cui cng s i n ch nhiu vic, khng th
ngn cn c (Cng mc, tr. 549). Hon quan Nguyn khng th no nho nhoe, ch c th tr li a v n thn, c lm vic g b p s thiu thn ca mnh
th ch c th tm cm gic lc cng b phi i, v hu vua, hay mua gip chui gi-hng cho cc b trc khi c th t hng dng c cc "bookstores" ca M m
thi.
Aug. 11/02
nh chnh: "Sex v triu i", Vn hc s 195, thng 7/2002, trang 4, dng 9 t di ln: lon dm, xin c lon lun; trang 15, dng 6: ng ni, xin c ng cha.
Nhn tin cng nn thm rng, trong dn gian, bnh dng/giang mai cn c tn bnh tim la, hn t tn nc Tim(Xim) La, ngha l cng c th thm chng c
rng loi bnh phong tnh ny truyn n Vit Nam theo ng bin, t pha nam, khng phi nh li loan truyn bnh xut pht t giao tnh ca Dng Qu phi
v Mai Uyn (?)

Sex Và Triều Đại - Tạ Chí Đại Trường

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Sex Và Triều Đại - Tạ Chí Đại Trường

Enviado por

Direitos autorais:

20/10/2017 Sex V Triu i

s vit c mt quyn (III)

Mng mt thng ging (1501), vua v Ty Kinh, cm cc quan

(Ton th, XIV, 23b)

Sex v cc cp bc nho thn

Chng u trong Ton th thy c on vn ny:

Ging c v ging ci trn triu nh

T uy lc truyn thng chuyn qua sc mnh ca gii tnh

l trng hp L Ngo Triu ta bn ti.

T bo trng ca inh Khung Lin n cy ct cha Gim

rc l nh s v tnh ca cc ng hay ch v lp sn chuyn ho m cc ng ph ln khng che lp c ht qu kh.

Trn n - con gi nh h Trn

Khi Thnh gio ln ngi.

s vit c mt quyn (III)

GING C V GING CI TRN TRIU NH

Khi Thnh gio ln ngi

G mi gy trong triu nh, trn sn nh: vinh quang v

phn tnh, t ph.

Giang tay mun dt t hng,

Nghe trc c ng vng Thang, V.

Qun a chng rui ln ng,

s vit c mt quyn (III)

GING GIA: TI I v QUYN LC

...Th ngng, th trng, th khng ci y

Gim ban ca Trnh

Você também pode gostar