20/10/2017 Home

LNG M TRIU VN
QUNG CHU

(Nguyn Duy Chnh)

DN NHP

Gii nghin cu c nhiu tranh bin Triu v con chu ng c nn lit k vo

mt trong nhng triu i trong quc s hay ch nn coi nh thi im m u cho mt
giai on ngoi thuc ko di hn 1000 nm? Chng ta vn cha c cu tr li chnh
xc v nhng b s ln ca nc ta nh i Vit S K triu L, Khm nh Vit S
triu Nguyn tuy c chp n nhng cc s thn khng coi l chnh thng.1 Th nhng
thi ngo ngh ca bn thn Triu i vi nh Hn cng nh ch bt khut ca
t tng L Gia lnh o mt cuc chin u chng xm lng sau ny, nn khng t
ngi trong chng ta vn coi nh Triu phn no i din cho tnh kh qut cng ca
dn tc. Nguyn Tri khi vit Bnh Ng i Co cng lit k h Triu nh mt triu
i ca Vit Nam:

... t Triu inh L Trn chi triu to ng quc, d Hn ng Tng Nguyn nhi cc
nhr phng . ...(... )

ngha l

... t cc triu i Triu, inh, L, Trn xy dng nc ta, cng vi Hn, ng, Tng,
Nguyn (ca Trung Hoa) mi bn mt phng lm cha t...

Tuy a vc ca thi k ny khc xa lnh th ca nc Vit hm nay, triu i nh

Triu cng nh nh Thc (An Dng Vng) vn c chp vo quc s, nn vic tm
hiu thi k t nhiu cng soi sng nhng sinh hot x hi trong thi k m ti liu
cn t i, m m.

Cho n nay, cc s gia vn cho rng vic du nhp mt s nh ch i Hn ch c

tin hnh trong thi Bc thuc, khi nc ta tr thnh mt phn lnh th ca h. Nhng
khm ph mi y cho thy lp lun ny khng ng vng m trong nhiu thin nin
k, mt nn vn minh ring bit tn ti vng ng Nam m a gii lan rng ti
c vng Hoa Nam. Nhng khc bit rt r rt ca vn minh phng Nam ngi xm,
i khn, n tru, nhum rng, i chn t ... v nhng tp qun bn a n nay cho
thy ngi Vit chng ta vn cn rt nhiu gn gi vi phng Nam hn l b ng ho
bi phng Bc. Trong khi vn minh Hoa H mang tnh khp kn ca mt i lc th nhng
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 1/10
20/10/2017 Home

dn tc tip gip vi bin c c nhiu sinh hot phng tng hn v vic trao i
a phng vi cc nn vn ho khc vn cn tip tc.

MT KHM PH BT NG

Nu ai c qua Tam Quc Ch u bit n ci tn Tn Quyn ( ), con th ca Tn

Kin, em ca Tn Sch, ngi c mnh danh l mt bic, ru ta, trong th tam phn
thin h k v anh lm cha t t Giang ng. Khi lm ch nc Ng (bao gm c
min nam Trung Hoa v min bc nc ta ngy nay), Tn Quyn nghe ni trong cc
ngi m ca h Triu tc Triu v con chu c nhiu bo vt nn sai tng l
L Du ( ) em qun xung Qung ng tm kim, tt c nhng ni nghi l lng m
h Triu u c o su t nht 3 thc (Tu). Cng cuc khai qut ly chu bu
ch thnh cng mt phn v qun Ng ch tm ra m ca Anh T ( ), chu gi
Triu bng ng c 2, ly c rt nhiu vt qu. Th nhng trong sut hai ngn nm
qua, m ca Triu v chu l Triu Mui u vn khng ai tm c.

Thng 8 nm 1980, trong khi tin hnh vic xy dng mt cng trnh pha bc g
Tng Cng (
), tnh Qung Chu ngi ta v tnh tm thy mt ngi m c m
sau ny mi bit rng chnh l m ca Triu Mui (
)3. Tng Cng l tn ca
mt ngn ni nh ch cao c 49.71 mt, chung quanh khai ph xy cao c t thp
nim 1970s. iu ng ngc nhin l khi o su vo ni n 20 thc ty, lc
mi gp ngi m ny, thnh th sut hn hai nghn nm khng ai bit n.
Vic tm ra ngi m c sch v tng thut nh sau:

Hm , mt chic my o t to ln lin tc o vo Tng Cng Sn, khot

su vo ni mt l hng ln. t nhin m my b xung mt tng , di ln
nn th phi ngng li xem xt, khng bit l vt g, tt c ng di chuyn my
sang o bn cnh nhng u u cng ton l phin, r rng l phn trn
ca mt ngi m . on cng nhn phi ngng li v bo co ln huyn
ch cp trn c nhn vin kho c n xem xt.

Sau khi tin hnh iu tra, cc nh nghin cu i n kt lun rng y l mt

ngi m c tc vo trong ni, pha nam c mt m o (ng hm) thng xo
vo di chng hn 20 mt, chn y t v tng chy di ti ca m.4

Theo Mch Anh Ho (Mai Yinghao -

), gim c danh d ca Vin Bo Tng
thnh ph Qung Chu5 trong bi tng trnh ti Hi Ngh Kho C ng Nam t ngy 9
n ngy 13 thng 3 nm 19956 t chc ti Hi Ngh Snh, i hc Hng Cng
th v c kinh nghim vi nhiu ln khai qut khc khng my thnh cng, thnh ph
Qung Chu quyt nh thc hin cng trnh ny bng cch c gi ngi m cho
c nguyn trng bng cch o ngang thay v o t trn xung theo li thng
thng v d nh s xy dng mt vin bo tng ngay ti y duy tr mt di tch
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 2/10
20/10/2017 Home

quan trng.7

Ngy 25 thng 8 cng tc khai qut ngi m ny thc s bt u. Vic m cnh ca

u tin cng gp kh khn. Khi xy ngi m ny, c nhn thc hin hai khung ca
cch nhau chng 10 mt theo mt ng hm thoai thoi. ng sau khung ca c
mt b phn, khi ca ng li s t ng tut ra khin cho vm ca sp xung. Ca
ng trc cng c mt c quan b mt khin cho ton kho c phi c ra mi vo
ng hm c.

Ngi m chnh c din tch chng 100 m2, bao gm 7 gian phng, trn cao 2 mt, chung
quanh tng u lt bng xanh, di sn lt g. Sau khi vo c m ri, cc nhn
vin kho c bt u cng vic thu dn cho sch s. Vic dn dp ng k nht l
nhng gian phng pha ty, l ni tng tr cc loi kh dng v chu bu, rt nhiu
tu tng ( chn theo ngi cht). Nghin cu k lng, i kho c quyt nh s
nm b ngay trn vn g phn loi ti ch.

Sau khi xc ht t ct trong cn phng chnh, ngi ta thy l ra du vt ca mt quan

ti g v mt hnh ngi. M ch c t trong mt b qun o bng ngc theo li
chn cc bc vng hu i Ty Hn8, ngang lng eo mi thanh kim bng st c
khm vng, thanh di nht l 1.46 mt. Trong nhng ngi m i Hn khai qut,
y l thanh kim thp di nht t trc ti nay. Trn u m ch c mc vng v
trang sc bng ngc, ch to kho lo, lt di t l ti dt bng t, ng ngc trai.
Chung quanh m ch cng vng vi rt nhiu mn khc c iu khc t m l
nhng mn ngc qu gi i Hn.

Trong khi mi ngi cn ang suy on khng bit ngi cht mc o ngc ny l ai
vo bui chiu ngy 22 thng 9 mt vic kh bt ng xy ra. Mt i vin trong nhm
kho c v tnh pht hin mt chic n vng, nm hnh rng cun, sng lp lnh t
khong gia ngc v bng ca m ch. Sau khi dng bn chi qut sch lp bi t
ng trn chic n, lt ngc li th thy di y khc bn ch Vn Hnh T
( ) theo li tiu trin Vic tm ra chic n vng ny cho php cc nh nghin
cu xc nh c ngi nm trong ngi m chnh l vua th hai nh Triu nc Nam Vit,
tn chnh l Triu

Mui, l chu gi Triu bng ng. Triu lm vua rt lu, sng th9 nn khi qua
i, con ng cht ri nn truyn ngi cho chu. Bn ch khc trn n cng t ra
nhiu cu hi, khng phi ch cho cc s gia Trung Hoa m cho c Vit Nam. Theo s
c, Triu xng nhng v sau thn phc nh Hn c phong l Nam Vit
Vng. Tuy nhin nu Triu Mui vn dng con du Vn th chng ta c th tin
rng Triu cng l ngi m u cho mt chnh sch ngoi giao ko di ti tn
ngy nay. l tuy thn phc v chp nhn c triu nh Trung Hoa phong vng
(lc ny l Nam Vit Vng, sau ny l An Nam quc vng ...) nhng ch trn hnh
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 3/10
20/10/2017 Home

thc, trn thc t cc vua nc ta vn t cho mnh l hong , ngang hng vi Trung
Hoa. Chnh v th nn Triu Mui s dng con du Vn hnh t.

B CC CA NGI M

Theo cc nh chuyn mn, ngi m c kin trc theo b cc tin triu hu tm10
(pha trc l triu nh, pha sau l cung in ca vua ), xy bng tng cng hn 750
phin sa nham ( ) bao gm tt c trc sau 7 gian phng. Vic c ni lm lng
(phch sn vi lng - ) khi phi p t bt u t thi Tn Hn nhng
ch tr thnh mt nh ch t i ng m thi.

T bn ngoi vo theo mt thng o thoai thoi i xung chng 10 thc th n ca

vo th nht. Thng o ny kin trc nh mt ng hnh vung di kt thc bng hai
cnh ca , trn ca c gn ph th ()) bng ng xanh c khc hnh u th. Qua
khi ca n phng ngoi (tin tht) gia, hai bn l hai phng ngang (ng nh tht
v ty nh tht). K l phng chnh m ch, hai bn c hai phng (ng trc, ty
trc) v sau cng l mt nh kho. B cc ca ton th ngi m theo hnh ch gip ()
c t theo hng u v phng bc, chn phng nam.

Phng trc (tin tht)

Trn tng ca phng trc v nhiu hnh dng hai mu en v cc biu tng vn
ho m nhiu loi ngi Trung Hoa hin nay vn cn s dng. Cn phng c ca
thng ra bn bn, ca pha nam tip vi li vo, ca pha bc vo phng m ch. Hai
ca ny c cnh ca bng cn hai ca hai bn sang phng pha ng, ty ch l hai
l trng m thi.

Phng hng (nh tht)

Hai phng pha ng v pha ty c cha nhiu loi ng kh, trong c cc loi
chung, khnh , nhc kh, binh kh v ngc kh. Ngoi ra cn mt ngi b chn theo
(tun tng).

Phng chnh

Phng chnh m ch cn gi l a cung vn d hnh vung tt c lt nhng li

khng c cc hnh v nh tin tht m u trn. Hai bn phi tri cng c hai
phng nh, c ca thng sang. ng sau phng ny c mt phng nh lm kho cha.

http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 4/10
20/10/2017 Home

Hnh 1: S m Triu Vn

Phng cha

Ngay sau phng xc m ch l mt nh kho (tr tng tht) cha thc phm. y
l phng nh nht trong by gian phng, hnh dng tng i vung vc. Tuy nh
nhng trong phng cht hng trm vt dng chng ln thnh nhiu tng bao gm
ng v snh s trong c cc loi nu n, ng thc n v bn ra. Nhng
ni niu di y cn vt tro than chng t nhng vt ny thng c s dng nu
n cho m ch, nay em chn theo ngi cht.

cho Triu Vn sinh hot, ngoi dng cn c rt nhiu loi thc phm, hu
ht cha trong cc loi ng v snh s. Trong hn 30 ng thy c cc loi
tht gia cm, gia sc, hi sn c gim nh nh sau: tht b, tht heo, tht g, sn
dng, c m, tm, ch, chn ra, s hn v c chp tng s gn 20 loi khc nhau.
Trong ba chic h snh, ngi ta cn tm thy khong 200 con chim s la11 cht
u, cht chn. Chim s l mt c sn t Qung ng, nh vy mn n ny c t
hn 2000 nm trc.

CC BO VT TRONG M

Theo tng kt s khi ngi ta lit k c hn 200 mn ngc kh, iu khc tinh m,
hn 500 mn thanh ng v nht l mt b o mc cho ngi cht bao gm nhiu
ming ngc khu vi nhau bng t. y l ti l ngc y ( ) sm nht m ngi
ta tm thy c Trung Hoa. Ngoi ra ngi ta cn kim c mt b thanh ng
ng chung (
)12 5 ci, mt b nu chung13 ( ) 14 ci, mt b cu dc
( )14 8 ci trn c khc Vn cu nin l nhng mn ng m ngi ta cng
tng tm thy trong cc ngi m i Hn khc. Trong m c tt c 23 chic n l s
lng nhiu nht trong nhng ngi m c trong chic n Vn Hnh T l n vng
ln nht kim thy i Hn.
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 5/10
20/10/2017 Home

Trong s 36 ci nh ng c 8 ci khc hai ch Phin Ngung (

), li c nhng vt
dng ngun gc t Ty v Phi Chu nh trang sc bng vng gn ht chu, hp
bng bc, ng voi, nh hng ... minh chng nc Nam Vit cch y 2000 nm c
bun bn v giao dch vi nhiu nc trn th gii bng ng thu.

Hnh t

Con du ny vung vc 3.1 cm, nm hnh rng cun, so vi cc n vng khc cng thi
c phn ln hn. Theo c tch, n i Hn c qui nh l mt tc (khong 2.2 cm),
xem ra nc Nam Vit khng tun theo qui tc ca Hn triu m c tiu chun ring.
Con du long trn n cun theo hnh ch S, ging vut nhe nanh trng rt hng trng,
khng c sng nhng hai tai to, thn c vy, phn dng cm trn bng nn cc
chuyn vin khng nh rng y l con du c dng hng ngy khi cn sinh tin
ch khng phi c c chn theo khi cht.

Nm n hnh con rng cng l mt cu hi ln v v th ca vua Vn . C nh qui

lut, mt khi thn phc Trung Hoa, vua cc phin thuc ch c phong vng, ng l
ra phi l Triu Vn Vng. n ca phin thuc i Hn lm bng ngc, nm hnh con
li h ( ), mt ng vt thn thoi, u rng nhng khng c sng, c bn chn m
ta thng gi l con ln. Nm 1968, ngi ta o c vng ph cn lng ca Hn
Cao T ti Thim Ty mt chic n lm bng bch ngc c khc Hong Hu Chi T
( ), nm hnh con ln. Chic n ny cc chuyn gia khng nh l ca L hu,
v Lu Bang. Vic c n nm hnh rng bng vng li ly hiu l Vn chng t t
chc hnh chnh v x hi nc Nam Vit hon ton c lp vi Trung Hoa. Ngoi ra,
vi nhng qui m ngi ta tm thy trong m m t nhiu nh mt triu nh thu nh,
chng ta c th cho rng nc Nam Vit thi tng t nh nh Tn, pha trn vi mt
s tp tc bn a ca vng Lnh Nam ch khng phi bt chc nh Hn nh trc y
vn lm tng.

Cng theo s sch ghi chp, cc vua nh Hn u khng xng khi cn sng. Nhng
tn gi nh Cao , Vn , V ... u l thu hiu ( ), do qun thn cn c
vo cng nghip ca tin vng ri truy phong nn n ca vua Hn khng h c cc
loi Cao T chi t, V chi t v cng khng chn theo khi qua i v triu nh
nh Hn c mt bo n gi l truyn quc t (
), c coi nh tn vt chnh thc
truyn ngi, lu gi i vua ny sang i vua khc. Nu v vua no khi cht c n chn
theo th l n c c khi lm chung theo ca ng s ch khng phi l n
dng khi cn sng.

Mt thc mc khc cng ng nu ln l theo s Trung Hoa, vua th hai ca triu i

nh Triu t Nam Vit vn chp l Triu H (), sao con du ny li c tn l
Triu Mui (), liu c g sai st hay khng? i vi ngi Vit chng ta c l y
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 6/10
20/10/2017 Home

l mt nghi vn ln nhng theo cc chuyn vin ngn ng ti Qung Chu th vo thi

Ty Hn, ngn ng vng Lnh Nam v trung nguyn hon ton khc hn, tn ca Triu
Mui chp trong s khng phi l tn chnh thc ghi trn giy t qua li m ch l ch
k m do li khai ca cc s thn c c n, khi v triu tu li vi Hn v
thng ch dng mt ch Hn tng t. Hin nay ti vng nam Trung Hoa, m mui
vn cn pht m ging nh h nn vic dng ch n ghi m ch kia khng phi l
chuyn ng ngc nhin.15

Ngoi con n Vn Hnh T ngi ta cn tm thy mt chic n vng c khc hai ch

thi t (). Chic n ny mt chiu 2.6 cm, mt chiu 2.4 cm khng vung hn.
Thi c ngi ta dng ln ln hai ch thi ( v ) cho nn chic n c l l ca
Triu Mui khi ng cha ln lm vua, ch mi l ngi c ch nh k nghip. Th
nhng y cng l mt nghi vn s hc v theo sch v con Triu l thi t Trng
Thu cht trc khi ng qua i, trn danh ngha Triu Mui ch l chu ni, khng th
c truyn v thi t, liu c phi l ca cha ng li hay chng?

Ngoi chic n thi t, ngi ta cng tm thy 4 chic n khc chn theo 4 ngi n
b trong c mt chic n c khc 4 ch Hu Phu Nhn T (). Chic n ny
vung vc 2.2 cm c c bng vng rng trong khi 3 chic cn li l ng m vng
khng gi l t m ch l n. Theo qui nh, ch n ca hong hu mi c gi l t,
nh vy mt trong bn ngi n b a v rt cao v vic xng h ca triu nh Nam
Vit khng theo cch thc nh Hn m theo phong tc ca dn a phng. T im
ny nhiu ngi xc nhn rng nh Triu sau hai i b Vit ho kh nhiu,
khng phi ch l mt bn sao ca triu nh phng bc na.

Cho n nay, nhng s gia Trung Hoa u c gng dng in l ca nh Hn gii

thch cc di ch trong m Triu Mui nn nhiu im cha r rng, bit u nu cc nh
kho c Vit Nam bc vo nghin cu rt c th a ra c mt vi p s v b
n cha tm thy.

http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 7/10
20/10/2017 Home

Hnh 2: n vng Vn Hnh T v ngc gic bi

bc

Hp bc hnh trn, chiu cao 12 cm, ng knh ch ln nht l 14.9 cm, nng 572.6
gram tm thy trong phng t quan ti m ch, trong hp c cha 10 hp nh ng
thuc vin. Theo s gim nh ca cc chuyn gia v ngh thut to hnh, cht liu v
ng nt trn hp th hp ny khng phi do ngi Trung Hoa ch to m c ngun
gc t quc c Ba T (550 TTL 330 TTL) cn dc hon c l l thuc do ngi
Rp bo ch16. Tnh nin k v thi gian tr v, Vn Triu Mui thn th khng
c trng kin, vic chn theo thuc men dng th gii bn kia khng phi l
chuyn l.
Ngoi chic hp ny, ngi ta cng tm thy mt s bng bc khc nh chu ra
(ty - ), chn ung ru (chi -?), kho ai (i cu - ) ... l dng hng ngy
ca Vit vng. Trong s 7 chic kho ai th c nm hnh dng khc nhau, u nhn,
u ra, u rng, u rn ... iu khc tinh vi p . Nhng i cu ny di 18.4 cm,
hnh cong, c gn bo thch tm thy trong phng quan ti ca m ch. Theo nhng
nh chuyn mn lng gi, nhng mn ny cho thy trnh k thut thi rt
cao. Kho ai dng eo kim, ao, ti tin hay n tn ... khng ch tht lng nh
ngy nay.

ng

Tng s cc ng trong m Triu Vn Triu Mui ln ti hn 500 mn, va a

dng, va tinh m mang nhiu tnh cht bn a ca vng Lnh Nam. Trong s ny
ngi ta nhn thy bao gm dng nh bp, n ung, tu kh, nhc kh, cc loi
dng trong xe c, thng nga ...

Ngi Trung Hoa phn bit kh chi li v nhng ng bng ng v khng phi
vt no c ba chn cng u gi l nh17. ng kh dng ng chia lm ba loi
khc nhau, ng n (food vessels) bao gm lch (), nh (), nghin (),

V nh ng c tt c 36 ci, bao gm ba kiu khc nhau ca ngi Hn, ngi S v

ngi Vit trong 9 ci c khc hai ch Phin Ngung () l nhng sn phm c
c ti kinh Nam Vit (nay thuc Qung Ty, Trung Hoa). c bit hn c c mt
nh ln kiu ngi Vit, cao 54.5 cm, trong nh c khc hai ch thi quan () l
chc quan chuyn v vic n ung thng ngy cho nh vua.

Bnh ng c 9 ci, mt ci nm vng () cao 37 cm, c di, bng phnh ra, ch no

http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 8/10
20/10/2017 Home

cng khm vng lp lnh l mt ngh phm c bit.

Ngoi ra cn c 9 ci thp ng () l mt trong nhng mn c trng ca dn

Vit. Trn mt chic thp ng cao 40.7 cm c mt vnh ai khc bn hnh thuyn
qun lin theo thn thnh mt hnh di lin tc, mi thuyn c 5 ngi i m lng
chim, i chn t, u thuyn c treo mt u ngi, u thuyn c cm hai l c cng
bng lng chim. Nm ngi trn thuyn mi ngi mt kiu, k th cm gim cho
thuyn, k th nh trng, k cm binh kh, c k li ang git ch th. Ngi ta gii
thch rng v t Qung Chu gip vi bin c nn thng phi i ph vi nhng k
th theo ng bin tin vo nn nhng hnh v miu t vic giao chin v tiu dit k
ch. Trong thuyn cng thy v cc loi hi sn nh ra, chim, c ... hnh thi sinh
ng, nt v sc bn chng t t ti mt trnh m thut cao. Nhng hnh
tng t nh nhng hnh chng ta kh quen thuc trn cc loi trng ng tm thy
min Bc nc ta.

Hnh 2: Mt vt bng ng trong m Triu Mui

Ngoi nhng mn k trn ngi ta cn tm thy 39 tm gng ng, ch to tinh xo,

c ni hnh rng, my, ni ..., ci ln nht ng knh 41 cm l knh ln nht tm thy
ti Trung Hoa i Ty Hn, coi nh quc bo. Trn knh ny c v ngi, vt bng
mu, khi tm thy vn cn cc mu xanh lc v trng, chnh gia c hai ngi ang u
kim, bn ngoi c 4 ngi khc ng xem, nt v sinh ng nh tht. Chung quanh
gng v bn trong cng c ng ln ni lin tc (lin h vn - ) v hnh my
cun (quyn vn vn - ). Cng c nhng tm gng gi l lc sn knh -
l kiu mu kh c o thi Chin Quc t thy trong i Hn18. Lc sn knh trong
m Triu Mui l c vt u tin o c mc d trong cc vin bo tng vn c trng by
http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 9/10
20/10/2017 Home

nhng knh tng t nhng l ca gia bo do t nhn gi c ch khng phi

chn di t.19

Cng nn ni thm, trong m Triu Mui ngi ta tm c mt s t hp knh

(). Nh chng ta bit gng l dng c soi mt, mt mn khng th
thiu ca ph n mi thi i. Khi cha ch c gng bng thu tinh, ngi ta c
gng bng ng ri mi cho nhn bng dng, nu khng th soi vo nc. Chic
gng ng thi xa bao gm hai mt, mt mt nhn, cn mt kia thng c trang tr
bng nhng hoa vn hay hnh iu th, c khoen buc vo tht lng. ng thi c
thng pha thic, tu theo nhiu t m cng hay mm, th to hay nhn nhi. Chnh v
cn p ng nhu cu mm d iu khc v cng d nh bng m soi nn ngi
Trung Hoa ngh ra cch c gng thnh hai mnh vi hai hp cht khc nhau cho hai
nhim v gi l t hp knh. Ngh c ng l mt tuyt ngh ca vng Lnh Nam nn
vic trong m c nhiu t hp knh tinh xo khng phi l chuyn l.

Ngoi nhng tm gng ng (), trong m cng c nhng bn ln va cha

nc ra, va soi mt gi l gim (), khi tm thy bn trong cn nhiu loi thc
phm nh tht heo, tht d, tht g, c, ra ... l nhng mn n thng dng thi .
Trong m cng c 11 ci l hng, np c ch thot hi. Hng liu vn d l sn phm
c o ca nc ta nht l cc tnh min Trung nn l hng bng ng cng l mt
sn phm c tnh a phng, ni ln k thut c ng ca phng nam c nhng nt
c sc m trung nguyn cha theo kp.

http://www.hungsuviet.us/lichsu/Langmotrieuvande.html 10/10