PROJEKTY
Podwjny woltomierz i amperomierz
Podwjny woltomierz
iamperomierz
Prezentowane urzdzenie
pozwala na rwnoczesny pomiar
dwch napi i prdw staych.
Wyniki pomiarw prezentowane
s w czytelny sposb na
wywietlaczu ciekokrystalicznym.
Rekomendacje: projekt polecany
twrcom zasilaczy, adowarek
i innych rde napicia staego.
Podczas projektowania urzdzenia przy-
jto nastpujce zaoenia:
tanie i niekopotliwe w zdobyciu
podzespoy,
pomiar napicia z zakresu: 010 V DC
lub 0100VDC,
pomiar natenia prdu z zakresu
01Alub 010ADC,
zmiana zakresu niewymagajca ingeren-
cji wprogram zawarty wmikrokontrole-
rze,
pomiary z uyciem wsplnego punktu
odniesienia, brak izolacji galwanicznej
midzy poszczeglnymi wejciami;
brak koniecznoci kalibrowania,
szeroki zakres napicia zasilania:
830VDC,
niewielkie gabaryty oraz nieskompliko-
wany sposb mocowania w obudowie
np. zasilacza,
natychmiastowa praca po wczeniu za-
silania.
Zasada dziaania
Schemat proponowanego rozwizania
pokazano na rysunku 1. Sercem urzdzenia
jest mikrokontroler ATmega8. Wybr zosta
podyktowany jego popularnoci, dostatecz-
n liczb linii wejcia/wyjcia oraz obecno-
ci zintegrowanego przetwornika A/C opa-
rametrach wystarczajcych do tego zastoso-
wania. W mikrokontrolerze umieszczonym
wobudowie DIP-28 przetwornik ma 6 wej
orozdzielczoci 10 bitw.
Wrejestrze ADMUX jest wpisywany nu-
mer wejcia, zktrego jest pobierane napi-
cie mierzone. Za jego pomoc jest rwnie
wskazywane rdo napicia odniesienia.
Do wyboru s: wewntrzne rdo 2,56V, ze- wustalaniu kolejnego kroku: jeeli napicie
wntrzne (doczane do pinu AREF) lub na-
picie zasilajce mikrokontroler. Wrejestrze
ADCSRA ustawia si pozostae parametry
pracy przetwornika, takie jak:
ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 3/2013
stopie podziau systemowego zega- Wofercie AVT*
ra (do poprawnej pracy ADC wymaga
taktowania o czstotliwoci z zakresu
50200kHz),
sposb pracy (cige aktualizowanie da-
nych wyjciowych tzw. Free Running
Mode lub konwersja na danie, po usta-
wieniu odpowiedniego bitu),
sposb sygnalizowania zakoczenia
przetwarzania (emitowanie przerwania
wstrzymujcego prac programu lub
ustawienie odpowiedniej flagi w reje-
strze),
metoda prezentacji danych (rejestr wyj-
ciowy ma pojemno 28 bitw, za
przechowywane dane 10 bitw; mog
one zajmowa bity najstarsze lub naj-
modsze).
Zchwil rozpoczcia pomiaru, aktualna
warto napicia wychodzcego zmultiplek-
sera jest zatrzaskiwana w komparatorze.
Ukad sterujcy zarzdza wbudowanym
przetwornikiem A/C: podaje na drugie wej-
cie komparatora poow napicia odniesie-
nia i sprawdza, czy jest ono za niskie, czy
za wysokie wstosunku do mierzonego. Od-
czytany bit zostaje zapisany i bierze udzia
byo za wysokie, naley odj napicia re-
ferencyjnego; jeeli za mae doda. Tak zo-
staje odczytany drugi bit. Sytuacja powtarza
si, a do wykorzystania wszystkich 10 bi-
AVT
5386
AVT-5386 A AVT-5386 B
AVT-5386 UK
Podstawowe informacje:
Pytka dwustronna o wymiarach 87 mm74 mm.
Napicie zasilajce: 830 V DC, pobr prdu
zaleny od wywietlacza LCD.
Mikrokontroler ATmega8.
Jednoczesny pomiar dwch napi i dwch prdw
w zakresach: 0100 V i 010 A.
Pomiary przy uyciu wsplnego punktu odniesienia.
Moliwo elastycznego konfigurowania zakresw
pomiarowych.
Dodatkowe materiay na CD/FTP:
ftp://ep.com.pl, user: 63048, pass: 632vmey5
wzory pytek PCB
karty katalogowe i noty aplikacyjne elementw
oznaczonych w Wykazie elementw kolorem
czerwonym
Projekty pokrewne na CD/FTP:
(wymienione artykuy s w caoci dostpne na CD)
AVT-5339 Woltomierz cyfrowy (EP 4/2012)
AVT-5333 Multimetr panelowy (EP 3/2012)
AVT-5300 VMOD Uniwersalny miernik napicia
(EP 7/2011)
AVT-5233 3-kanaowy woltomierz (EP 5/2010)
AVT-5182 Wielokanaowy rejestrator napi
(EP 4/2009)
AVT-2857 Modu woltomierza/amperomierza
(EdW 3/2008)
AVT-5086 Programowany 4-kanaowy komparator/
woltomierz (EP 11/2002)
AVT-2270 Modu miliwoltomierza (EdW 3/1998)
AVT-2126 Modu woltomierza na LCD (EdW 3/1997)
AVT-2004 Woltomierz do moduowego zestawu
pomiarowego (EdW 1-1996)
AVT-266 Woltomierz 4,5 cyfry (EP 9/1995)
* Uwaga:
Zestawy AVT mog wystpowa w nastpujcych wersjach:
AVT xxxx UK to zaprogramowany ukad. Tylko i wycznie. Bez elemen-
AVT xxxx A
tw dodatkowych.
pytka drukowana PCB (lub pytki drukowane, jeli w opi-
AVT xxxx A+
sie wyranie zaznaczono), bez elementw dodatkowych.
pytka drukowana i zaprogramowany ukad (czyli pocze-
AVT xxxx B
nie wersji A i wersji UK) bez elementw dodatkowych.
pytka drukowana (lub pytki) oraz komplet elementw
wymieniony w zaczniku pdf
AVT xxxx C to nic innego jak zmontowany zestaw B, czyli elementy
wlutowane w PCB. Naley mie na uwadze, e o ile
nie zaznaczono wyranie w opisie, zestaw ten nie ma
obudowy ani elementw dodatkowych, ktre nie zostay
wymienione w zaczniku pdf
AVT xxxx CD oprogramowanie (nieczsto spotykana wersja, lecz jeli
wystpuje, to niezbdne oprogramowanie mona cign,
klikajc w link umieszczony w opisie kitu)
Nie kady zestaw AVT wystpuje we wszystkich wersjach! Kada wersja
ma zaczony ten sam plik pdf! Podczas skadania zamwienia upewnij
si, ktr wersj zamawiasz! (UK, A, A+, B lub C). http://sklep.avt.pl
27
PROJEKTY

tw. Kady krok to coraz lepsze przyblienie
wyniku konwersji do wartoci rzeczywistej.
Z tego te powodu, najwiksz moliw do cakowaniem, ktry mierzy warto redni
oczytania wartoci z przetwornika o roz-
dzielczoci 10 bitw jest 1023:
Taka metoda przetwarzania napi na
posta cyfrow jest tania i stosunkowo nie-
kopotliwa w implementacji, za to posiada
wad charakterystyczn dla wszystkich
przetwornikw kompensacyjnych: mie-
rzy warto napicia zatrzyman w jednej
chwili, przez co nie jest odporny na zak-
cenia. Wad t w znacznym stopniu likwi- LM385-2,5V. Wzalenoci od wersji, ma ono
duje uycie przetwornika z podwjnym dokadno 1,5% lub 3%, co jest wystarcza-
jce w tym zastosowaniu. Poniewa ukad
wokrelonym odcinku czasu. Jest to jednak wcza si do obwodu identycznie jak diod
metoda wolniejsza i znacznie bardziej Zenera, ogranicznik prdu pyncego przez
skomplikowana. t ga stanowi dwa poczone rwnolegle
rdo napicia referencyjnego rezystory drabinki RN1.
wbudowane w mikrokontroler ma bardzo Wejcia przetwornika A/C s podatne na
duy rozrzut od nominalnej wartoci wyno- uszkodzenie: nie zaleca si podawania na nie
szcej 2,56V. S to odchyki sigajce kilku- napi innych, ni te z przedziau GND
set miliwoltw. Aby mc si nim posugiwa, Vcc. Dlatego zostay one zabezpieczone, ka-
konieczna byaby kalibracja. By oszczdzi de oddzielnym obwodem skadajcym si
sobie zwizanych zni problemw, uyto ze- zdwch szybkich diod krzemowych iopor-
wntrznego rda napicia odniesienia typu nika ograniczajcego pyncy przez nie prd.

Rysunek 1. Schemat ideowy podwjnego amperomierza/woltomierza

28 ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 3/2013


Rysunek 2. Trzy warianty funkcjonowania
ukadu zabezpieczajcego wejcie ADC.
cieka zielona to napicie bezpieczne dla
mikrokontrolera
Zasada dziaania jest widoczna na rysunku
2. Grna sytuacja wystpi podczas normalnej
pracy; rodkowa (otwiera si grna dioda)
przy zbyt wysokim napiciu wejciowym,
za dolna (po otwarciu diody dolnej) po po-
daniu na wejcie napicia ujemnego. Na ry-
sunku zaoono, e diody s idealne, co nie
ma wikszego znaczenia dla analizy pracy
obwodu.
Stabilizowanego napicia 5 V dla mi-
krokontrolera dostarcza scalony stabilizator
US1 typu 7805, ktry do poprawnego dziaa-
nia wymaga minimum 3 V spadku napicia
na nim. Z tego powodu, minimalna warto
napicia zasilajcego ukad to 8 V. Konden-
sator C4 wraz z rezystorem R1 zapewniaj
utrzymanie nki RESET mikrokontrolera na
poziomie niskim przez uamek sekundy od
podania napicia zasilania. Znacznie zmniej-
sza to ryzyko wystpienia bdu podczas ini-
cjalizacji programu, o ktry nietrudno przy
narastajcym napiciu zasilania.
Pytka wyposaona jest w cztery zespo-
y 2-pinowych zworek JP1JP4. Su one zakresu przetwarzania przetwornika A/C
ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 3/2013
Rysunek 3. Ukad cieek ielementw na pytce
Tabela 1. Wartoci rezystorw i konfiguracja zworek w odniesieniu do zakresu
pomiarowego
Numery
Wej- Numer
Wielko Zcza rezysto-
cie zworki
rw
R2 +
U1 J2 JP4
R3
Napicie
U2 J3 JP3 R5+R6
I1 J4+J5 JP1 R8
Prd
I2 J6+J7 JP2 R10
wyborowi danego zakresu pomiarowego
w danym kanale. Nki procesora do nich
prowadzce, jak ite niewykorzystane, zosta-
y podcignite do potencjau +5 V poprzez
rezystory 4,7 kV. Zapobiega to gromadzeniu
si na nich adunkw statycznych mogcych
zakci dziaanie ukadu. Do mikrokontro-
lera doczono wywietlacz alfanumeryczny
o organizacji 216 znakw ze sterownikiem
zgodnym z HD44780. Przedstawiane s na
nim wyniki pomiarw lub przekroczenie wy-
branego zakresu. Potencjometrem P1 jest re-
gulowany kontrast wywietlacza, za rezystor
R13 ogranicza prd pyncy przez diody pod-
wietlajce (jeeli wywietlacz ma podwie-
tlenie). Zcze J8 przeznaczone jest do progra-
mowania US3 bez koniecznoci wyjmowania
go zpodstawki.
Ostatnim fragmentem wymagajcym
omwienia jest ukad dwch dzielnikw
oporowych oraz dwch bocznikw do po-
miaru natenia prdu. Wszystkie one maj
wsplny punkt odniesienia, jakim jest masa
ukadu. Ztego wynika, e pomiar prdu do- towane zcze pokazano na fotografii 4.
konywany jest od strony masy, nie za, jak
przyzwyczajenie wskazuje, od strony plu-
sa. Nie ma to jednak znaczenia, gdy Ipra-
wo Kirchoffa gwarantuje, e obie uzyskane
wartoci byyby identyczne. Zkolei dzielniki
R2+R3 i R5+R6 dziel napicie wejciowe
(010 V lub 0100 V) w stosunku, odpo-
wiednio: 1:3 lub 1:39, dostosowujc je do
Podwjny woltomierz i amperomierz
Stan
Wartoci rezystorw
zworki
10 V: 40,2 kV+121 kV (1%)
Naoona
lub 47 kV+150 kV (5%)
100 V: 23,7 kV+909 kV (1%)
Zdjta
lub 24 kV+910 kV (5%)
1 A: 1 V Naoona
10 A: 0,1 V Zdjta
(02,5V). Wzczach sucych do pomia-
ru prdu zaciski poczono rwnolegle, aby
byy zdolne przenie prd rzdu 10A. Kon-
densatory ceramiczne C6C9 zapobiegaj
przedostawaniu si ewentualnych zaburze
na wejcia przetwornika A/C.
Monta iuruchomienie
Ukad zmontowano na jednostron-
nej pytce drukowanej o wymiarach ok.
87mm74mm. Jej schemat montaowy za-
mieszczono na rysunku 3. Wpierwszej kolej-
noci naley przylutowa zcze dla wywie-
tlacza LCD. Jest ono umiejscowione, wprze-
ciwiestwie do pozostaych podzespow,
po stronie cieek. By unikn ewentualnego
roztopienia si plastikowej oprawki goldpi-
nw, na czas lutowania mona na nie naoy
analogiczne zcze eskie. Szpilki naley
wetkn w pytk na dogodn do lutowania
gboko, nastpnie przylutowa jedn po
rodku, wypoziomowa dopiero wtedy luto-
wa kolejne, zaczynajc od skrajnych. Przylu-
Dalszy monta przeprowadzany jest
typowo, od elementw najniszych do naj-
wyszych, pamitajc o dwch zworkach
znajdujcych si pod podstawk mikrokon-
trolera. Zawczasu trzeba zatroszczy si rw-
nie o wlutowanie odpowiednich wartoci
rezystorw biorcych udzia w pomiarach.
Po zmontowaniu, woeniu mikrokontrolera
ATmega8 w podstawk i zaprogramowaniu
29
PROJEKTY
Fotografia 4. Widok prawidowo przylutowanego zcza dla wywietlacza LCD
Fotografia 5. Ekran dziaajcego urzdzenia
go, ustawi naley kontrast wywietlacza
przy uyciu potencjometru P1. Ustawienia
tzw. fusebitw s fabryczne i nie wymagaj
zmiany.
Nastpnym krokiem jest poinformowa-
nie ukadu programowalnego o wybranych
przez nas zakresach pomiarowych, zgodnie
ztabel1. Dokonuje si to poprzez naoenie granic swojego dziaania; 1023 to maksymal-
lub zdjcie zworek zgoldpinw JP1JP4.
Wartoci rezystorw wdzielnikach opo-
rowych s proponowane mona je rwnie
dobra samemu. Trzeba jedynie pamita
o dopasowaniu napi wejciowych, tj.
10 V lub 100 V do zastosowanego napicia
odniesienia, czyli 2,5 V. Im dokadniejsze
rezystory zostan zastosowane iim bardziej
stosunki ich wartoci bd odpowiada obli-
czonemu, tym lepszej dokadnoci pomiaru
mona si spodziewa. Oczywicie, nie ma
przeciwwskaza, by zamiast jednego zrezy-
storw w dzielniku zamontowa potencjo-
metr iprzeprowadzi kalibracj.
Przy napiciu zasilania przekraczajcym
15V, na ukad US1 warto zaoy may radia- ki, ktre maj wpyw na wynik pomiaru:
tor, szczeglnie wtedy, gdy wywietlacz ma
podwietlanie. Rezystory R7 i R8, zwaszcza
przy cigym pomiarze prdw zblionych do
maksymalnych, warto jest wlutowa kilka mi-
limetrw ponad pytk, by miay zapewnione
dostateczne chodzenie. Zalecane jest uycie
piciowatowych rezystorw, ze wzgldu na
wytrzymao na udary prdowe.
www.sklep.avt.pl
30
Ekran pracujcego ukadu pomiarowe-
go przedstawia fotografia 5. Grny wiersz
zawiera wyniki pomiarw kolejno U1 i I1;
dolny U2 oraz I2.
Moliwe jest wystpienie sytuacji, wkt-
rej mierzona warto przekroczy ustawiony
zakres. Przetwornik A/C nie moe rozszerzy
na liczba, jak mona zniego odczyta. Dla-
tego jej wystpienie jest przez ukad trakto-
wane jako domniemane przekroczenie zakre-
su. By o tym poinformowa, na jej miejscu
na wywietlaczu pojawi si napis OVER!.
Dzieje si to kosztem niewielkiego jego zaw-
enia ojeden najmniej znaczcy bit.
Oniepewnoci pomiaru
Przyroda jest tak skonstruowana, e nie
pozwala zmierzy jakiejkolwiek wartoci
cigej (napicie, temperatura) przy uyciu
systemw cyfrowych, nie popeniajc przy
tym bdu. Dochodzi do tego tolerancja uy-
tych podzespow. Przeanalizujmy skadni-
pomiaru prdu nie przekracza 8,3%, za na-
dokadno samego przetwornika A/C.
Firma Atmel podaje, e jest nie gorsza
ni 2LSB, co dla przetwornika 10-bito-
wego daje:
bd kwantyzacji. Wynik pomiaru jest
przedziaem, w ktrym znajduje si
oznaczonych w wykazie elementw kolorem czerwonym
Na CD: karty katalogowe i noty aplikacyjne elementw
Wykaz elementw
Rezystory:
R1, R4, R7, R9: 47 kV
R2, R5: 40,2 kV/0,6 W1% (opis wtekcie)
R3, R6: 121 kV/0,6 W1% (opis wtekcie)
R8, R10: 0,1 V/5 W(opis wtekcie)
R11, R12: 4,7 kV
R13: 47 V
RN1, RN2: drabinka 84,7 kV
P1: 47 kV (pot. montaowy, lecy)
Kondensatory:
C1: 470 mF/35 V
C2, C3, C5C9, C11: 100 nF
C4, C10: 100 mF/16 V
Pprzewodniki:
D1D8: 1N4148
US1: 7805
US2: LM385-2,5V
US3: ATMEGA8
Inne:
J1J7: ARK2/5 mm
J8: goldpin 5 pin
J9: goldpin 16-pin mski + eski
JP1JP4: goldpin 2 pin + ew. zworka
Podstawka DIP-28
Wywietlacz LCD 216 zgodny zHD44780
mierzona warto im wiksza rozdziel-
czo, tym przedziay te s wsze. Za-
kadajc najgorszy moliwy przypadek,
czyli warto rzeczywista jest wpoowie
wyznaczonego przedziau:
dokadno rda napicia referencyj-
nego. Tolerancja jego wykonania prze-
nosi si liniowo na wynik pomiaru. Nota
katalogowa ukadu LM385 podaje 1,5%
lub 3%, wzalenoci od wersji.
bd wynikajcy z tolerancji uytych rezy-
storw. Wprzypadku pomiaru prdu, rzecz
jest prosta: 5% tolerancji wykonania rezy-
stora (takie zastosowano w modelu) daje
5% bdu wyniku. Bardziej si komplikuje
przy pomiarze napicia, gdzie udzia bierze
dzielnik rezystorowy. Wzr wyraajcy bd
wzgldny podziau napicia ma posta:
(dla dzielnika na wejciu U1). Po podsta-
wieniu wartoci itolerancji ze schematu,
uzyskuje si wynik ok. 1,5%.
Sumujc powysze skadniki, niepewno
picia 4,8%. S to wartoci skrajne, gdy roz-
patrywano najgorszy moliwy przypadek. Nie-
pewno mona zredukowa, stosujc rdo
napicia odniesienia olepszej dokadnoci ire-
zystory omniejszej tolerancji. Pominito bdy
wynikajce zzaokrglenia operacji zmiennopo-
zycyjnych, dryftu temperaturowego etc.
Micha Kurzela, EP
ELEKTRONIKA PRAKTYCZNA 3/2013