.

r
ICONES SYMBOLIC^
P.D.CHRISTOFORI GIARD^C;
CLER.REG. 5. PAVLI
ELOGIIS
ILLVSTRAm
ILLV^srRlSSlUO
lOANNI BAPTISTA
TROTTOPRASIDI^
ETMG.CON5ILIARIO
DI CATi5.
 D. Elifeus Tiirrianus Congregationis Cler. Reg. S.PauIi
in Capitiilo Generali Prsefes

Cim Opufculum injcriptum , Icones Symbolic^ BibliothecA sAlexandrin^ , k

T.DXhriHojforo Ciarda Congregationis noflrA Theologo compofttum , duo
eiufdem Congrcgationts eruditi t/V/, quibu^ idcommifmHS ,recognouerint
atq; in lucem edi pojfe probauennt , facultatem concedimus , yt typis man"
deturjfi Superioribm yquibus idcompetitiita placuerit Inquorum fidem
.

has manunoHra fubfcriptas 3 figilloq; nojiro munitdsdedimm MedioLdie

i},Maij. i6i^,

D Elifeus Tnrrianus Prsefes l

IMPRIMATVR.
Fr. Paulus Maria Ritius de Garrexio Sac. Theol.Le(5i:. &
Prouicarius SandiOfficij Mediolani *

Hier.SeptalaCan.Ord.Poenit, pro Ill.^^^Card. Archiep.

Y- Saccus pro Excellentifs. Senatu *

 MO O
I L L. D. D. CO L.

lO- BAPTIST^ TROTTO

MAGISTRATVS ORDINARII REGIO,
ET INTEGERRIMO PRAESIDI.

CHATEM 5 feu DaEliliothecam in^

uemmm Pr^jcs IUuJiriJJtmenon illum
Pj/rrhi,ne^i "vero illam Pompeijj fed
magni alte/m^&^regij prorfm animi,
ilium quidem fuo natura ingenio c^-
lauerat i hunc *vero ars fua indufria
perfecit , in ill') A^Iufas omnes fuis de^
coras pleclris^medium Afollinem cum
Cythara yidijpsi in hoc liheralium dfcipUnarum Icones Sym^
holiccus elegantijjime piciasnon inuitus fpcBes . nam Dacliclio"
thecam affnitas nominis in ^ibliothecam facile mutauit,
IUam enim ^ero, qu<e fuerat ^egis J/ftthrtdatis ^ in Capitolio
^omame Magnifccnti-.t Pompeiiis dicauit:hanc autem^^quam
fuis parauerat Jludijs , Cbaritum Prccfd inCollegioAlexan--
drino Clericis 2{egulariUis S, Pauli tui amantijftmis deuouit.
Confieuerunt gcmm^ Principibis maximis Dacidiothcc fa~ j

picmtjjimis horninil?tis dicari hccc fcu gcmma jfeu fit Dacii-

3 ^

iiotheca ^omnihus decaufts dehuit tuo ifjfgnirijac pn^muniri

nominc^Bihliothecd, fi enim gemmayquod aliudfcrinium tuo
fapicntijftmo pCLlore mhilitu^ fn DactHiothcca^quam aliam

^ ^ opem
gemmdm tud mente emdht/pma pretiojtoremexoptet? nam^
qu J/fedioUm nata , dicitur nihilo-nhms o^lexandrinaj >/-
dicem Jibi parare nemmcm illo aptiorem potuit y quem e cla^
rijjimo ftipite zA.exandria gemiit , Atedio anum e Senatorio
^plenum iUiu^ ardoris ,
penere fujcepit animi^ a quo fuam &
magnitudmem Alexander inuenit porro Integerrimi Pr^Jidii
olim eiufdem magiftratm e fipientijjrmo ftlio ncptis "Biklio^
theca an potuit melins coihcari in matnmonium honoris ^uam ,

ei donaretur 3 qni non multos poH amos eiufdem Pr^eftdis

ft
& ^virtutiyCp* dignitati fuccejjit? quodf -^fufas gratijfimo
hofpitio exceptas ab Herodoto litteris confgnatum eft; illibe-t
ralitcr faceret quis forte crederet Iconil?i4 Symbolicis adi^
^f
tum fore difficilem ad eum Pr^Jidem y eius in animo libera"

les difcipUn^ domicilium Jibi .tternum iam pridem delegerunt*

JUa tantum reliqua eft duLitatio , ne minus idcirco grata Jit
quia mittitur ah egenis pupiilis Sed^ o Dulcem prouidentiam
ieterni numinis , dum te <vnum ex amplijjimo ordine delegi^

mus ^cui hanc ^iUiothecam mitteremas /m pupillorum^^^fi.

duarum parentcm beata nefcio qua forte incidimus,
^namobrem neaue ^ietas^neqi humanitas^qnce du<e in te

Jingulares prorf^^^^ admirabiles funt ,precibus a nobis diu-

tius fatigand^* <vtemmilla,^el nuUa euocata oratione pupiL

lorum y&^vidu^ defenftoni ; ita h^c liberalium difciplinarwn

'yfcniemi choro^^^ Agmini benignior occurret . Vale ,

Tu^t Dom^natioms

ferui humiUimt

H^recks Melcl.ioris MalattfliB

Pupiiii.

AD
 A D
CANDIDVM LECTOREM^
ABES, Candide Leaor , breui hoc
opere 3 tanquam Homeri nunc libera-
lium difciplinaru fimul conclufas Ico-
ncsSymbolicas^Elogia^explicationes.
H^E quidempoftremae longiorioratio-
ne fcientiarum:>& artium natura men-
tibusexprimunt; media breui^rijfed
tamen grandiori flylo eandem animis
innuunt ; primse vero illae variaj& mul-
tiplici figurarum fupelledlile oculis pc-
ne fubi jciunt Quamobrem Icones Sy mbolicas fic intuere , vC
.

in his taquam cxleftibus in fpeculis emicantem pulcherrimam

facultatum vim & fplendorem contempleris Elogia fic lege
, .

vt earundcm Maeiiatem non fublimiter expreflam ( nulla

enim, verborum magnitudinefatisexprimi nunquam poffct)
fed minus demifle adumbratam recorderis Explicationes ea
.

percurre , quo funt animo propofitGe. Illud enim hac in re mcu.

fuit confilium, vt li minus cum Aquilis volitarem altiuSj ne fal-
tcm cum cortis auibus prorfushumifcrpercm. Vcrumitamc
attoIJerem Iconum Symbolicarum explicatione, vtmedium,&
proinde regiumitcrtenerem. Nam, quiadhocvfq, tempusres
Symbolicas littcris confignarunt,hi omnes,non tam vcrborum
fpleiidori , quam rerum fhiduifre pulchritudini videntur Mihi.

enim vcro, dum has e^plicationes-in-lttf^ft*^ vtero coneiperem,

tam ornamenti , quam rei exornanda? deledus arrifit Sempcr
.

cnim iudicaui hominis effe & fuo , Sc alieno ingenio abutcntis >
ita fuas cogitationes , licetpraeclarillimas , fcriptis mandarc, vi
adeaslegendasnulla voluptate Led:orem inuitarct. Ncq; ta-
men ilLorum authorum natio florentillima mihi efl omnino
amic^:
amica^quos nimia florum cupiditas afrudibus auertit. Qui
fua fcriptione cedtos aemulantur, vt confpiratione gratiflima
flores frui^ibus dccorem , frugcs floribus honorem concilient
illos cgo non foUim mihi legendos prse alij s deligoifed^vt idem
alij efficiant^proviribus contendo.
Cseterum 5 quas iQgis y explicationeSjaboriiu^ funt ; non mo-
do^vtartis Poeticse Magifter prjrceperat, iionum in annum
prcifx;fcd ne quidem nonum in menfcm dilat^,cum tamen
nouem Lun^e curfibus maturitatcm humanis partibus afferri
fciamus , Abortum prouocarunt Sacra Congregationis noftrx
comitia qux hoc anno Mediolani in Collegio Sandi Barnabe
,

habita funt Cum enim fcircm rationi , ac lidei eam Iegem,&

.

confuetudinem accefffe , vr quilitterarum magifterium profi-

tenturComitiorum tempore aliqiiaingenij fignificatione gra-
tificarentur patribus , qui ad illa ex omnibus locis confluxere
nec haberem quid inoculis confpeduqiillorum dignumipfis
flatuerem , ad hunc me Portum contuli
Intellexeram Alexandrin^ Bibliothecse , celeberrim^ illius,
& antiquiflimae , quse AlexandriiE incendio perijt.herediSjnunc
quidem nomine5& fpCjaliquando etiam(opinor)ipfa re, munus
plane regiumab Illuftriflimo Don Carolo Boffiofadumhuic
noflro Collegio Alexandrino vchementifl^me omnibus gra-
tuiu effe multitudo varietas, deledus , oido , fimilis omnium
.

ornatus y pulchritudo voluminum , qu^e in illa continentur , fa-

cile pcrfliadebant. Adiedti duo maximiglobi, Terrse alter,
altcr C^li^dc Sandifnmorum, Sapientiffimorumque virorum
Tabukejquorum infignes animse in ijfdem libris loquuntur,
dubitationcm omnem aufcrebant
Huc ego vixoculoscorporis, multoq; magisillosanimi Sa-
picntise cupidosinflexi., cum libcralium difciplinarum Icones
Symbolica? in ipf us Bibliotheca: fcrinijs cxpr. ffv , ijs me voci-
bustacitc compellarunt. Qi^as vides coloribus piiftas, varijs
infignibus decoras in hac medica animorum cfScina vigilcs
cxcubare: illar nos fumusFih^T numinis, c^rlo dclapfa^, inge-
niorum Cukrices LIBERALES DISCIPLINAE.
Huc nos eius munificentifljmaliberalitas attraxit,Qui fui pe-
^oris honeflifiimum Templum nobis femper apertiflimum cff^
voluit Ca:temm , vti maximc laudabiics cos reddimus , quos
.

nofiris
noflrls muncribus cumulamus^ ita noflras dignltatis cmb lemata
a tc vcllcmus cxplicari , vt laudatae nofccrcmur magis , amare-
muruc. Nam rllud pollicemur te relaturum plusornamcnti,
quam coUaturum
Dctrcdandi oncris caufas affcrrentijdifficultatem tantre pro-
uincite jingcnij tcnuitatcm^inconcinnitatcm ftyli , anguftiaj
temporisfubingrcfllr illico refponderunti fu.x libcralitati ame
notaminuri,qui dubitarcm,nc fingulae preflo efTcnt ad fuas
ipfarum laudcs brcuitcr explicandas .
Excufantcm itcrum , quod ij fint hominum morcs , vt curio-
fius inquirant in alienis librisquod vitupcrcnt, quam quid lau-
dcnt^acrioculorumfupcrcilio rcdargucrunt, quod hominum
iudiciaquamipfarumplurisfacerem. Nobis cnimMagiflris,
& Ducibus nihil prorfus timcndum . tardum efl alas;
ingcniojfi
finaridum : audorcm Caballini fontispcdemadmoucbimus.
Deniq; tuum crga nos fludium oflendiffe , fatis phine opcri tuo
feciffc cfl
. Itaq, his confdijs impulfus Quadragcfima ineuntc
has cxplicationcs apparaui,poene mediafufepi^quindccim a
Pafchatis dicbus confcci, &
publice recitandas curaui . Publi-
cus omnium fapor, qui cafdem audicre , cocgit, vt eorundem
votisj&poflulationibus refponderem, c[ui me omncs rogarunt,
vtquasfemelauribusbibiffcnt non fine voluptatc illas oculis
fa:pius pcrlcgcndas , ac dcguflandas tranfmittcrcm. fcci fat
cito^magis autcm,quam fatmale. Veriim gratificandiahjs
cupiditas, fi quje inefl culpa , vcniam promcrctur. alienam
enimquifquisvohiptatcm,&voIuntatcmfu3e gloricantcponit,
isprofcdo, fi minus laudem obtinctjiuflamfaltem vitupera-
tioncmeffugit..
 Erraia Jic corrlgc

pjig,(5.poIlfbercntpropelliccrent . 22. alteramproaltera.accultoprb

occnlto . 40. pertiis pro pecftiis 41. clariiim pro claiiiiim. rcliquam
.

prorelinquam. 42.magiil:ruipromagiftri. 47. cfleproeft. ^S.por-

tenumproportcntum . yz.oppofitumpro appcfitum . ys.quopro
qua. 8p. hinprohinc .p2.C2elatapro celata. pj. faltitandas pro
faltitandum. 96. tuse pro {\\x. 100. njentiuntur pro metiuntur.
150. extitproextitit. ido.defendiprodefcendi. i/o.fuccinta pro
fuccinda. 180. diutinapro diuina. iii.oculusprooculi. ii^.per-
ficiunt pro patefaciunt . 118. effcdiuis pro effc6ricis. emulatrix
proamulatrix. 120. introituprointeritu. 124. fornicem innixam^
cxptam , perfedam j pro innixum Cieptum , perfedum 1 ^j.Iauda-
.

tur i acum 3 pro laudatura ^ cum 1 2;s>. recludamue pro recludantue.

xjj.respretentuspropreteritas. "
LIBERALIVM
DISCIPLIN AR VM
ICONES SYMBOLIC..

7> 2(^0 L V S I 0.

Vm omnls de fcientia , & virtute do-

drina hominibus eft vtilis, tiim longe
omnium maxime Imaginum fymboli-
carum Inuentrix, & Architeda , cuius
l^j
beneficio animus e caelo in hanc ob-
' fcurifTiinam corporis fpecu depreflus,
fuisq; in avf^ionibusminifterio fenfuum addidus, virtu-
tum5& fcientiarum pulchritudinem, & formam ab omni
licet materia fecretam, coloribus tamen adumbratam fi
minus perfede expreflam intuendo in amorem5<5l' illa-
,

rum cupjdiratem vehementius excitatur. Amorenim

cognitionem, tamquam parentcm amplexatur fuam ,
cuijnifi per intimam coniund:icnem,puIchrum^(?N bo-
num nubant pulcherrimam amoris prolem in cuiuf-
,

piam mente nunquam procreant. Quid autem, auta

natura pulchrius fidum aut ab immortali Deo con-
,

ceffum melius ipfis virtutibuS;^ fcientijs ? qu.x fi ocu^is,

A vt
 2 JLlieraUum Dlfaprmarum
vt rcs alia^^ccrnerentur, profedo tam admirabiles fui
amores in omnium cordibus gignerent , vt fpretis vo--
luptaribusjdominandi libidine negledajextindadiui-
tiarum cupiditatc ad illarum proLecutionera omnes con-
uolarent. Nunc aurem fcicnriorj rerum cognofcenda-
rum Dominj^.ac Regina?5 agendarum vero ludices, &
Arbitr.^,quamquam eius fint naturre , vt fua luce^non
minora folum aftra,verum ipfum etiam Solem in con-
tentionem addudx inumbrarent mens nihilominus hu-
:

mana domicilio corporis inclufa , nodu.x perfimilis,

immenfum fplendorem haud poteft irretortis occulis
fuftinere. Ell enim mens oculus animi. Itaque, que-
madmodumignis, fi craffioris huius materi^ paftu ala-
tur,a nobis videtur fin fuam in patriampurior remea-
,

rit omnem effugit fua puritate oculorum aciem

j ita_, :

prorfus nobiliftim^ artes, & difcipHna: abftrad.^ fenfi-

bus^ quo funt in fe clariores/eo anobis minus cogno-
fcuntur, concret^ autem ratione aliqua,^ praccellenti
colorum temperamento noftris mentibus accomodat^,
faciliusj m.elius , clarius fufpiciuntur . Quod fi vna_,
omnium fapientiffimoru virorum confpiratione5& fuf-
fragio amari minime id poteft 5quod,aut ratione, aut
fenfu aliquo non cognofcitur, cognofciautemfeniibus
nihil poteft,quod non fit veluti corpus^nihil intelligi
niente fic depreifa quod non habeat corporis fimili-
,

tudinem quis eft, qui fatis iritimet quantum ijs de-

; ,

beamus, qui dum icientias ipfas,'^^ artes praeclarifllmas

,

imaginibus exprefferuntjillud iiint af]'ecuti non modo,

,

vt illas cognofceremus, fed vtoculis quodammodo in-

tueremur, verfaremurfimul, atq; cum ipiispxne fami-
liariter varijs de rebus colloqueremur.
Bene
 Iconcs Syrnifolicx ^
- Benede facrarum lireraium monumcntis merirus cll
Moyfes qui illas primus a Deo acccpic 6^ tabulis con-
,
,

fignatas adomnempofteritatem tranfmific. Magiftrum

fententiarum omnis Theologorum fchola ad cselumj,
vfq-, fuftoUic quod ante alios omnes dodrinam c^Io
5

fubmiflam ad feueriorcm difputationis methodum re-

uocarit. Nam fapientifllmis
legum iatoribus, diuinos
honores a populis decretos varijs ]cgimus,quod fuas
vrbes mehoribus temperarint inftitutis Quis enirrL^ .

ignoret Socratemjeam potiflimum ob caufam, fapien-

tifTimum virorum Apollinis oraculo declaratum quod ^

princepse cxlophilofophiam euocafle crederetur^ Vc

interim omittam ^fculapium medicie artis inuentore,
quem tamquam numen antiquitas omnis venerata eft :

QuoinhonoreChyrurgorumparensChyron, qui etiam

huic arti nomen dcdit.ab omnibus femper habituseft ?
Te vero , Euclides , principem fuum profitentur Mathe-
matici : fuum ducem Aftrologi Ptolomxe vocant
te , ,

tibi adhxrent vni & Geometr^e^^Sc Cofmographi Nam :

Architeclos, nontam imitatoresfuos, quam laudatores

habet Vitruuius. Nihil dicam,Poefis,quemadmodum
conditores tuos Deorum filios nuncuparis Quid cnim .

efl^e ad laudcm oratorix facultatis illuftrius potcft , qua,

vt Demetrio Phalareo eloquenti^e profeflori fupratre-

centas fexagintaftatuas Athenienfes foli excirarint? lani

hiftoriaj^^v hiftorixfororeruditiodici vix poteft,quibns

iaudationum generibus fuos parentes fuerint profequu-
t<T. omncs deniq^quotquotvnquam poft liberalium dl-
fciplinarum inuentum genuSjaut illas cogitationeani.
mi fixcunda apud fe concepere, conccptas^in orbcni_.
inuexere, auc alieno ex capite nafcentibus funt obfte-
A 1 tricati,
 4 Dtfciplirjarum Lthcralium
tricati^aut natas iua induilria educarunt, educatasme-
liorem ad formam prouexcrunt ampliflimam fuorum^
,

laborum mercedcm , ac pracmium , nominis immorta-

litatem retulerunt.
At enim Dotfcrina! fyaTibolic.i! magiftri, qui has ipfas-
facultates pri^ftantifrimts oculi'; potius, quam animis
fubijciendo, fdmiliaresJllas, & quadam ratione dome-
fticas hominibus eftecerunt , foliomnium fraudabun-
tur debito laudis pr.Tconio ? mihi vero quemadmo- ,

dum nulla alia videtur^aut ad dodrinam aptior^aut ele-

gantior ad fuauitatem , aut ad perturbationem validior,
hac ipfa^quaelconesfymbolicas expreffit :ita,quiprimi
artem hanc excogitarunt , non illos cum earumderrL^
difciplinarum primisauccoribus confero, fed ipfi rerura
omnium molitori , ac opifici Deo fimillimos iudico.
Viguerunt ante omnium f^culorum memoriam^vi-
gent, vigebuntq^ femper in mente numinis opulentiil
fima fili.^ eiufdem pulcherrim.^ virtutes, neqj tameiu
a matre vllo modo diftindxjfapientia^bonitasjviscun-
(fborum effetrix , pulchritudo , iuftitia , dignitas , ac reli-i

qu.T eiufmodi plurima? Qu^t nofcerentur,amarenturue

.

plurimum ^dignilTimx omnes erant tamen vt prx ni- : ,

mia fui generis claritudine intelligi ita prorfus igno- :

ratx nulla poterant ratione amari . Quid hic facerec

earundem parens Deus? pati vt tam illuftres fili^ ab
,

omni hominum notitia penitus feiunda: a^ternum pror-

fus occulta: fuamet in luce delirefcerent; haud videba-
tur dccorum. eas vero in adfpevflum oculosq; morta- ,

lium adducere qui poterac id fieri , cum illinc diuina-

rum virtutum prircellens fulgor, hinc noftrorum inge-
niorum craffior hebctudo vehcmentius officcrer?
Dixit^
 Icones SymboliCit %
5
Dixit^ac vnius prolatione Verbi quot elementajac
in elemcntis, quot rerum genera quot in terris qua-
,

drupedum fpecieSj quot formas pifcium inaquisiquoc

in aere volucrum difcrimina^quot in fphiera ignis pro-
digia^quot in cdo ftellas, Sc lumina ^ tot quafi perfe-
dionum fuarum Icones fymbolicas femel , ac fimul ,

deliiieauitjetfinxit^ck in hac orbis Bibliotheca, nifima-

lis Theatro contemplandas hominibus propofuit.

Eant nunc mortales , querantur modo , negent , fi

poiTuntjaditum fibi ad rerum diuinarum coiitemplatio-
ncm facillimum paterc ,
quando res omneSjquiE fenfu
bus percipiuntur, illarum funt imagineSj& quamquam
imperfecla? , quarunrtamen adfped:u5& contentione>
earumdem dignitas conijci fatispoffit.
Mihicrediteyratione haud abfimili, hofpites,& quafi
peregrin.-^ in hominum ccetibus artes,& fcientia^ verfa-
t.Tfuiffent. Ncmoillas pauci etiam nomine illas
facie,
nouiHent memoratum
: fa?pius,repetitumq; nunc phi-
lofophia: nomen, iam eruditionis , aliarumq, difcipli-
narum fed vix prolatum tamquam vmbra euanuiffet,
, ,

neq; quifpiarnapud fenotitiamillarum retinuiffet, prce-

tereruditos, fi tamenhoceruditi homines ipfi adequuti
fuiflent^nifi c^kflehoc inftitutum fymbolicarum ima-
ginum,pra.'ftantiffimam illarum naturam clarius expri-
mendo in oculis, animifq-, omnium defixiffet, fuauita-
temq-, oftendendo ad earum beneuolentiam, ac ftudiu,
vel imperitos pertraxiffet.Quid enimert,per c^litum,
hominumq; fidem, quod harum optimarumfacultatum
vim dcmonftret validius, fuauius recreet comm(HRMt ,

vchemctius hocipfov/u Iconum fymbolicarum doclif-

fimo^ eodemqj pleniffmic cruditionis?
Ccetera
 S LiherdliumDlfci^lindrum
C^tera probationiim momenta jqux pofTiint affcrri,
& numero multajnec virtute quidem funt infirmajta-
nien acutiffima ingenia > vt intelligantur , requirunt:
at Icones fymbolic^ occurrunt ipfe contempiantibus,
ac oculis intuentium fe fe ingerunt^per hos autem^fe
animis infinuant, declarant,qu.^ nam fint , antequam
perquirantur^hancq; fuam ipfirumhumaniratemadeo
prudenter temperant, vt imperitis tantum perfonatce ,
reliquis vel mediocriter eruditis , operto vultu? omni
perfona exut^ videantur. Quanta porro voluptate id
efFiciant , ipfa fi loqucretur fuauicas^ oratione fua haud
affequeretur*
Primum enim habet hoc omnis imago,^ fimilitudo,
feu verbis effidla, feu coloribus exprelfa, vt auditores
plurimum, fpCLiatoresq; deled:et. Uaq-, fapientiilimos
PoetaSj& Oratores , quorum illud munus, ac inftitu-
tum eft 5 vt m oratione fuauitarem vtilitati admifceant,
Poeticis fcEpius , ac oratorijs imaginibus vfos reperi-
mus Deinde maximus voluptati cumulus accedit,cum
.

eft alicuius imago rei^aut perfonx, quc"e a nobis maxi-

me dilisatur. Tunc enimouemadmodum vicaria fun-
^iturtacite illius munere^quse abeftjacfiadcffet. Po-
ftremo^nifi vis h^ec fimulachris maxima indita eflet, vt
animos intuentium ad eorum pollicerent amorem , &
imitationem, quos exprimuntran Grcxci^an Romani,
omnium populorum fapientilFmi publicascedes ^priua-
tasq; virorum pra^ftantiflimorum imaginibus comple-
uiffent? an etiamnumPrincipes viri filiarum fuarum_.,
quas habent nubiles, tabulas diligcnter elaboratas ad
ad alios Principes tranfmittercnt ?
Hicigiturlaudare verear illorum confilium,qui has
artium,
 Icones SymholiCit .
y
artium5&: fclcntiarnmlconcs fymbolIcasprimiomniLim
confinxerunt. Quid enim in illis defideres ,
quod fi

haberent; appolitas crederes ad oftendendam CcTleftium

virginum pritftantiam , ad obledandos fpc(5i;antium_a
animos, ad mentes omnium defiderio , ac tianmiis ea-
rumdcm incendendas ? An vim probationis? qune funt
veluti elingues nunti^, mur^ interpretes , teftes vero
omai iide5<!k audoritatedigniffimsc? An voluptatisele-
gantiam ? quod vnquam perfpicillum, quod fpeculum
vnquam^ quis aicus in nubc rorida effid-us tanta cum
intuentium voluptate Solem expreffit, quanta fymbo-
lic^ imagincsj perfpicillis clariorcs^nitidiores fpeculis,
fioridioreslride^fcientiaru formas elesantiffimas often-
dunt? An dcniq-, pcrturbandorum affeduum gratiam ?

aurea:catenuh^5quis ex ore Herculis proflucntes dicc-

bantur hominum5& aurcs,& animos vincire^ac poft fe
vindos trahcre , fi cum Iconum gratla conferantur ,

nullius momenti in hac trahcndi arteiudiccntur.

Intellcxcre arcanum hoc ab ipfius nafcentis mundi
origine prifci homines fapientifllmijaqui-
illius fccculi

bus primumhiccfformandarum imaginum vfus proflu-

xit 5 atq; cundorum f^culorum intcruallis labentibus
per omnium pazne audorum nationes peruagatus ad
hanc vfq; noftram a^tatem dimanauit. (^iis enim iri-,
mcmoria vetuftatis ita pcregrinaturjqui duas illasrae-
'
morabiles columnas^latcritiam altcram aduerfus v:ni_.
ignisjalteram marmoream aduerfus impetus aquarum
excitatas olim non audicrit;, aut lcgerit,in quibus di-
fciplina! omnes cffidx , ac fculpta: poftcris fuperftites
tranfmittcrcntur?
Nam ab illis pr^claramHycrogliphycorum do^flri-

nam;,
 8 Difdprmaru m Ltheralitim
namjquam nos tantopcre admiramiir.^gyptijmutuati
funt quorum infiftenres veiligijs Gr^ci , nullam plane
.

artem, ac difciplinam reliquerunt , quam imaginibus

fymbolicis non decorarint. Quod enim lapidis , auc
metalli genus eftjin quo illi fcientiarum formas non_.
expreflerint ? Qu^ fpecies coloris , quam in ijfdem_.
effingendis omiferint? Res erat^qux non vulgaremfa-
peret eruditionemjfingularem maieftatem prxfeferret,
compleretincredibili voluptate. Cernere Gntcas ciui-
amico circum-
tates liberali fub ci^Io^feraci folo, falo
fufas 5 plenifTimas fignorum imaginum , tabularum in
,

quibus virtutum , & fcientiarum decor ^ quamquam_*

pidus^ac fidus adeo emicaret, vt ignes caftifllmos in
omnium oculosjperq; oculos in animos omnium iacu-
laretur^quibus inflammarentuf ad illarum cultum^quas
ex Iconum adfpedu pulcherrimas coniecifient
Vtrum igitur fapienter illos fecilfe, an imprudenrer
arbitramur? fi imprudenter 6 fapienti^ nomen infi-
:

niens,6 demens philofophia^o leges imperit^^o fcien-

t\x omnes ignar.x , quce feclatores fuos in re tam clara,
tamturpiter allucinari pafl'^ fuifientv, fin vero pruden-
dicamus illud etiam, quod
tiffime illos egifl^e : mi^
fequitur, admittamus oportet tanto illuftriori laude
,

honeftandumeffeharumlconum Audorem.quanto hec

fymbola omnibus,quL^ circumferuntur, nobiliora,atq;
omni exparteabfolutiora funt.qu^dum percurrimus,
fauete Iinguis5& animis.nam Icones non prius vifas
Mufarum Alumni dodiffimis, eruditiftimisq-, viris bre-
uiter explanando in mentem reuocamus.

NVME-
 NVM E R V S.

T e florentifrimis nobilium dirciplinariim or-

dinibus^cur fupra decem fex tantum delecta*
_ _ funt? quiahcTpotiffimum '\\\x funt , qux ho-
minum vitx & fuftincndx , & regendx^ & prouehendx
nonvtilesnonmodo;verum etiam neceflari^ commum
fententia exiftimantur. Finis autem in omni deledu
quis nefciat ^ pr^^^cipue rationem haberi folere ? De-
ligit Imperator milites ad peculiare certamen deligit :

magifterdifcipulos adliterariam exercitationem De- .

ligitRexoratores ad legationem illuftrem ; Anexom-

nibus vnufquisq; illos non deligit^ quos obeundis mu-
neribus aptiores cernit ? cum igitur^qucmadmodum Im-
peratori vi^^oria^magiftro fcientia, Regi gloria:ita_^
Bibliothecx Alexandrin.T Conditori propofira fuerit
pij^ac litterarij hominis fufficiQns vita , metam ab il-
lo recle tadam fuifl^e opinari debemus,fi has prcT alijs
omnibus dum accepitj, Religiofis, ac eruditis viuendi
rationibus fatis plane fecit. Reliquum hoc loco ,
eft

fingula vt fmgulis conferamus ; ex hac enim conten-

tione facilius perfpicietur 5 an fibi vniuerfa rclpon-
deant.
Primum facris litterari js vir initiatus, fi Platonis ma-
gifterio edocTtus inteliigit, primum Deo, deinde rationi,
ac xquitati,tum fibijpoftremo cxtcris hcminibus f^-^
natum effe^ad horum omniumofficiorum debitumper-
folucndum nihil hic deefl^e prorfus comperict . .

Rcs diuinxjtum qucc ad veram fidem. tum ciux ad

caftam Rcligionem^purumq; fanciiflimr numinis cultum
B fpeiflanr.
 10 Uiheralturn D'ifciplinarum
fpcdant^non cognofcefida' folLim, fcd explicand.x la^
tiusetiam^acf^pius ab inimicis defendendx? Prarfto
adfuntduse c^Icftes Matronx,an Virgincs? facra Scri-
ptura,& facra Theologia illa mater , harc filiajdiuinior
,

alterajaltera paulohumaniQr^qua: aureo diuina:reue-

lationis filo^inter varios huius vit.^ errores,^ amba-
ges ca:ca regant fidcliffimc veftigia>donec vitto Sata-
na^jcarnisq; Minotauro, fdicior Thefeo^Hon Athenas
redeat vidotjfed in Cflum triumphator afcendat
Suum cuique5& , (5c facris Principibus,
fa^cularibus
ac omnibus hominibus reddendumc" NonhuicinDel-
phos, vt oraculum confulat, enauigandum hic duse ca- :

ftiores SybillxcxIeftilumineafBatc^e^lex Cmilis>6c lex

Canonica pro confulentium bono veriffimc omnibus
refpondent Nunc obfcuritas natutwX' ad ingenij excrci-
.

tationem illuftranda: nuncre(5tamoru.,& optiraaviuen-

di ratio , fibi , alijsque prxfcribenda? quid opus eft ,

aut cum flammarumjqu.x e Vefuuio erumpunt,

Plinio,
miracula curiofius perfcrutari aut cum Platone, non_^
,

fine ingentibus periculis in ^gyptum, in Siciliam fx-

pius nauigare? cum hineanaturali, indeamorali Phi-
lofophia pleniffime omnia doccantur. atqui perfe(5cum
hominis bonum quam fapienter , tam vere aflerebat
Diogenes mentem fanam fano corpore : quid fi ho-
in
fpite incolumi domiciliumruinas minarecur? Nequ^
perfugium hoc defiderari voluit, qui artem medicam,
& Chyrurgiam hunc in numerum cooptauit, quas cu-
randis, & feruandis corponbus Deus humanifsime pr^
fecit
lam vero C^Ii, terrarq; cognitio , fi abfit, diflici!e_^
vidctur j quin tUis in adiionibus^ Nicix Athenienfium
Ducis
 Icon SymhoUca 1 1

Ducis5& Thaletis Aftrologi turpifTimos cafus Imiceris,

quorum ille^ cum
Syracufas obrideret , laborante luna,
Deosindignariarbitratus, re infeda inglorius receflic;
hic cum e cx\o feruaretjin foueam ob oculos pofitam
inf^Iiciter prolapfus eft laudandus igitur Aftrologix
.

& Geographi.^ occurfus^quarum illa nos cxli^h.xc vera

terrse fpedatores efficiat
Hic ne fub dio, & vt ait Venufinus/ub loue frigido
perno^emus infdiciscuiufdamjVftroiogi monetinfpe-
rata mors^^qui, cum fpedandorum fyderum ingentide-
fiderio teneretur , in aperta planitie folus morabatur.
Aquila , qu^ tunc forte teftudinem vnguibus in fublime
elatam tenebat, faxum diu fpeculata, ad quod illam_*
dimittendo,magno cum impetu frangeret^ fummi ver-
ticis os caluum , album rata lapidem , ob lapidis, quam
prctferebat fimilitudinemjtanta vi^^ tamfecuredemi-
fit 5 vt idu caput Aftrologi percufterit, fregerit, in va-

rias partes difcerpferit Quare merito inter alias facul-

.

tates Mathematica etiam figurarum^&numerorumMa-

giftra 5 5c ^dificiorum Pr^fcs Architedura fedem fibi
vindicarunr.
-^gre ferunt extremo poene fe loco feruarl Rhetori-
ca,& Poefis, atq; illas producunt rationes,^ caufas,
ob quas , licet artes fint , proximos honores fcientijs
nihilomninus ambiant.
Cui bono,inquiunr,maximarum5& pulcherrimarum^
rerum notitia pecius veluti ^rariumcomplere^nifijcum
rcs tulerit^in priuatas^ publicasq; vtilitates poffisnon
fine gloria erogare? Nos ilL'^ fumusjNos^qu.xnoftro-
rum ornamientorum fplendoribus fcientias omnes 5c ,

artes illuftramusi Nosres omnesftyIoprofequimur,pe-

B z dcftris
 12 Ltherdmm Dlfciflmarum honSymlol,
akcra, altera vcro equeftris, amb^ nobiles, 5c
clcitiis

honeftiJTlmx facultates. Nam Hiftoria^& eruditio,poft

nos fubingrelfe idciico funt, illaj vt memorabilium^
exemplorum copia mater e(lct prudentice, lumen vitx,
pr.xfidium eloquentix, hirc^vt leitlfllmorum verborum,
ac rerum mundum non tam muliebrem^quam virilem
vbique locorum nobis fuppeditaret . Subftitere foris
alirejoci anguftias indignat.x , ac eximi.-c liberalitatis
. olcum ftetit ,
quoniam illi , quo caperetur , vas
defuit. At nunc, prodomusanguftijs angu- .

fte hofpitamini }sA\xix cum domus '-,

augufta fuerit , templurru^,

in quo priefideatis >

auguftiffimum .

efto.

SACRA
 ; SACRA VOCOR SCRIPTVRA .

. SIMPLEX NOMEN5MVLTIPLEX OMEN .

; SCRIPTA^NON NATA .

. VIRTVTVM LITERAjVlTlORVM LITVRA, .

. A DEO EXARATA, NON AB HOMINE IN VENTA, .

. FILIA NVMINIS3 MATER LVMINIS, .

. COLVMBAPVRIORjPVLCHRIORCOLVMBA .

NORMA FIDEI,SPEI REGVLA^BENEVOLENTIAE FORMA

QVI SEGETEM GRATIAE, QVI MESSEM GLORIAE.

. CVPIS COLLIGERE ,

. ME LEGE .
 XVi IL e

yi : ATA

y fiO'

X^A^. i.

TA/IDTOTHDHa 10,
 M
S A C R A
SCRIPTVRA
yJE prima tempore, vtilitate piima..,
prima dignitate omniu artium^ck fcien-
tiarum efi eadem iure Principem ,5; in
:

hac Bibliotheca fedem, & in oratione

noftra locum fibi merito vindicat Sa-
cra Scriptura. Namfi exAratipoetx
ethnici fententia ab loue mufarum initia funt; cert^
nobis^qui diuiniori fumus colluftrati lumine, vt agen-
dijta etiam dicendi ab ea facultate, qua: diuina tota
eft funt capienda hodie primordia .
,

H^c igitur^fi vocis ac lingux donaretur vfu^ita-

,

profedo loqueretur. Quid me taciti, ac h.Trentes in-

tuemini? Virginem e Ci^Io demiifam, Ccxleftis form;^,
verum ingenuce, modefto, fimpliciq-, habitu 5 non flucn-
ti^ac vndanti finu^ad mamillas prcrcint^am^Iibrorum
niagna volumina pedibus conculcantemjlxua quidcm
libellum^ dextera vero regentem calamum, aptatis di-
gitis in morem fcribentis^caput eximium diuinis circum-
quaque redimitum fulgoribus attollentem, capillis in-
comptis,ac finelege effufis, fublatis in C^Ium oculis^
ere(flis auribiss ad fecreta murmura diuinioris columbie?
Hic nifi quifpiam indecorum exiftimct a profanis audo-
ribus ad res facras exornandas verborum elegantirm_^
lege
 14 Sdcr< Scnftur^
lege repetundarumtransferre^illa^ne^ verbamihi lu-
bentifTime vfurparem 5 quibus matri Spartanx Virginis
os^ac habitum gerenti apud Virgiliu inprimo refpondit.

c^uAtn te memorem Vtrgo? namf, haud tihl yultus

Mortalis^nec 'vox hominem fonat o Dea certcj
i

^umtnU an foror j an Diuini fanguinh 'vna?

Sh felix no/irumt^; leues qu^cunqi lahorepn,
,

Bt quo ful? delo tandem y quil?Hs ortis in oris

laElemur 3 doceas ignari hommumq\ locorumqi.
, j

Erramus , yento huc, C^ 'vajiis fluElihm aSii ,

A4ulta tiii ante aras noflra cadet hojlia dextra.

Quienimhominum genusab eaciuitate diuitiarum,

in qua collocatumab initiofueratjCxpulfum^ &inhanc
serumnarum patriam miferrime detrufumreminifcitur;
haud inficiabitur, cascumnoftri exilijgenus^necT fuga
poft euerfam Troiam3& incenfam, ac maris iadatione
redte declarari

Hf c enim vero^vt Venere caftior5&: pulchriorjita etia

humanior blande mihi videtur his verbis fubtexere
Haud quidem meum genus mentiar, haud natalitiam
domum^Sc ciuitatem mihi fubfurabor. Ad populum-.
phaleras alise non ego fid:iria gentium Pallas , quam
.

ftultiflimi Pooet.T armatam ex Icuis cercbro procefriffe

temere cofixerunt Procul 6 procul a me no
fuis fabulis .

folum nugx, mendacia^fabul^jfed erroris cuiufcunq;,

vel minima fufpicio, ac vmbra. Nam ipfius veritatis
fum Mater^ac me peperit; mox in omnium
Filia. Veritas
mentibus ex me procrearur me igitur videtis C^lo na-
.

tam,delapfam Ci^lo;,nonalio,quam Deo gaudentem

aud:ore
 lcm SymboliCii . 1 5

.au(flore,&Parente,cuius ex ore fapientlffimo vere pro-

diui . Nam vti illa Mineru^ admiiabilis origo ficla 5
mea fada e(t longa efl: annorum feries qui-
ita hrec .
3

bus procreata fum longo? orationis ambages neceffa-

.

rix forent ad omnem hanc me^naturx fupelled:ilem_.

explicandam Verum . breuitatis Amafia rerum fum^na
faftigia tantum fequar.
Primum^qui in ore^in oculis, toto In corpore ml*.
cat caftimoni.^enitorjis me totius expertem macuLTjab
omni vitioliberam, ^terni candoris fpeculum finelabe
arguit. qux vero me veftis modefte ornat , ac tegit
ftyli genus exprimit non nimis recifum, neqjdiffluens,

fed mediocriter collcclum 5 vt diligentia qua^dam ne-

gligcns5& negligentia qusedam diligens in eo appareat,
qua^ omnium votis^ac intelligentii^ refpondeat . Nodus
ipfe^quo fluentes finus colligo, eiufdem ftyli formam
prxfcribens 5 eiufmodi eft, vt Veneris fabulofus ille_^

c^ftus^quo gratiamomnium conciliari ftultiifime vete-

res exiftimabant^ etiamfi opinione fua veritati proxi-
ml fuiflent , merito huic inuideret. Qjjibus enim me
vel ad tempus concefifi, ij fermonem publici faporis con-
fequuti funt Teftis eft^qui ab orationis fuauitate mel-
.

liflui cognomen inuenit, qui, non tam ipfe, quam ego

per illius os videor locuta .

Neq-, tamen procadjaut fuperbo pede fubiedos hu-

mauL^ mentispartushis voluminibus conclufos prorero
modeftia:? ac obferuantiar Magiftra ; ceterum Impcra-
trix cninium difciplinarum fubiedis quidcm^ tanquam
ancillis vtor;at rebelleS;acfuperbasiuftifl^)medebello.
Idcirco enim fum C^Io demlflTa ver.x lucis parens, v
,

tenebras inferis emiflfas meo fplendore diilipareTTL^,

Idco
 T G Sitcm Scriptur^
Idco cTtern^veritatis Dux, & Adminiftra in Hunc fub-
lunarcm orbem cum imperio legata ium, vt omnes er-
rorum phalanges, ac impijfTimos mendaciorum exerci-
tus profligarem finaliquodnaturxbonum inuenirem^
.

foucrem amica, non inuida contemnerem. fin ingenij

lumen aliquod detegerem, non modo non extinguere,
fed magis^ac magis meo fulgore accenderem. Qua_,
in re illud mihi plane accidit y quod intcr olerum fe-
mina finapi contingit vt quse minima omnium initio
,

videbarjdum me Apoftolici fatores pr.Tdicatione ter-

ris omxnibus committerent , poftquam in mortalium.^
cordibus radices egi , maxima omnium , altiffimaq^ ab
omnibus itidicer5&: vere lim.
Confer^Iibelluni hunc^quem la^ua fuftineo, curri_,
oratorum, cum philofophorum ferenda fen-
libris j fi in
tentia molem fpecftasjvel nunc caufi a lubcns cado Sin .

virtus intiraaextima: moli tuo iudicio prirccIIit;PhiIofo-

phorumingentes libri.parui ; luris pcritoruminnumeri
codiccsjpauci; oratorum^inagna! charta:, vel a tergo
fcript^^inanes-pMathematicorum immanes tabelLT^mi-
nutar^cmnium deniq; audorum^qui vnquam fuerunt,
funt erunt fcripta immodica, & etiam, fi plura his
3 ,

adijcercntur, tenuuia,ac nullius funt momentij fi m.ea

cum vi^ac nobilitate conferantur.
Ncq; id mihi a fuperba Titulorum cohorte , quam
audor in fronte pr.Tfcripferit.imporrune arrogo.com-
mendatitijs hifce litteris ad Rcneuolum Ie(5i:orcm mu-
nitcT proficifcantur ali.T ficultites. Mihi fat commen-
dationis apud omnes dat fimplex aud:oris nomcn_..
Esjregia commendatio quo! alias omnes in compen-
,

dium mittat, tanto carior habenda^ quanto verior5&

foli-
folidior. quisenim Deum audic quin illico pr.Tftan- ,

tiam operis non arguat a nobilitate Auccoris? Nam_^

fandifllmi, ijdemq,' fapientiffimi viri,quibus adfcribor,
fcribse ipfi , feu potius calami, non Principes, aut mei
conditores fuerunt. fcripferehominesjNumen didauit.
Itaq; ob hanc etiam caufam in Cxlum oculos fuftollo,
vt locum indicem^vnde nancifcor lumen^quod fapien-
tifllmo e capite^in radiorum fimilitudinem circumquaq;
vibrans Soli me fimillimamreddit. Aureserigoadfuf-
furrantis columbx fecretum murmur;,quo diuini fpiri-
tus cceleftis reuelatio adumbratur. FflixcoIumba,for-
tunata volucris, auis Beata , cui olor cedatjinuideat
Pauo 5 lufcinia non contendar , quam Aquila^quam_.
Phoenix ipfa nefcio quodam liuore admiretur. Ergo,
dum mihi in aurcm fuffurras , creleftem declaras affla-
tum, quo viam monftrante^^Sc dirigente per fandifllmum
veritatis callem femper reda gradior , nec vngucm.,
quidem ab illa in alteram partem vnquam dcfledo.
Nam commutatis^ac perturbatis omnibus natura^legi-
bus,qu2e femper Calum petit flamma^potius deorfum
feretur^ac fuis ponderibus in altum tellus librabitur;
potius impofitas fibi a Deo leges tranfilient vnd.-e, &:
adfuosfontes rccurrent; obliquumilgnorum ordinem,
in quo fibi currendum ex Impcrio Numinis intelligit,
potius Sol deferet, qui^m, vt ipf:i ab eo^quod c^pi,
diinnce, eiufdemq; certiii^imee veritatis magifterio vllo ,

aut Ioco,aut temporc, aiit caulTa^aut vllam ob reni_.

tranfuerfum agi poflim Abfunt a mC;, qua! adfunt alijs

fcientijs cauflf^ quibus non ortum maculant folum

,

fed etiam progreflum omnem. Nam,vt arbornm fru-

(^us vitiatw^ radicis figna referunt , & filij dcbiles parcn-
C tum
 I H SdcriC Scripttir^
tum imminiitum vi^^orcm tcftantur;ratione haud abfi-
miliingeniorum foetus audorum vitia contrahunt ete- .

nim ab hominis ingcnioquod eftmaxime imperfedum

cjuid effe poterat ab omni parte perfcdum?
Tu mihi ingenium afl^cris , cui fcicntiarum, & virtu^
lum femina ab initio natura prorfus nulla crediderit,
concefferit tamen igniculos quofdam, quos , nifi malis
moribus prauisque opinionibus maturius extinxiflet,
,

veritatem iine labore percepiifet; ingenium,quod an-

tiqui fcelcris poenajignorationis atra caliginecircum*
fepi^erit, violentis perturbationum , odij, amoris^ir^ ,

aliarumqi tamquam furijs obfederit ; ab hoc deinde_>

vis putem gigni pofle liberosingenuoSjnobiles^flipien-
tia?, ac veritatis amantiilimos?
Videte^cum humanis diiciplinis qu:m agam huma-
niter^Nuntia diuinitatis. Piincipis audoritas^qui me
legauit, tanta eft, vt vel ipfms didto firmiilime iit ad-
hi^rendumjftandumque. Attamen , cum ijiyem nolo
audoritate contendere^pui^nabo ratione, &itapugna-
boj vt vidas5& fuperatas ie ipfi^ fateantur.
Primum enim meta illis propofita 5 nifi aberrent,eft
felicitastemporaria: mihi vero Beatitudo animorum_.
^terna illx res caducas j ego nunquam intermoritu-
:

ras terrenas illcT-, cieieftes ego illi^ humanas contem-

. .

plantur;ego altiilimas5& plane diuinas.

At enim vero lumenilLx fecurius refpiciunt , tutio-
rem in h.ic inueniend^e veritatis nauigatione omni Cy-
.nofuram iequuntur? An ventos tam varios, tamdifti-
dentes inrer fe,^ contrarios Homerus excogitauit, vt
VlySi tot errores probabiliter affingeret , in quot ho-
mines im.pegere ^ dum igrioratione Duce, Comite fu-
perbia
 Icon Symhd'iCiX . j 9
perbia in ampliffmo fcribendarum rerum Oceano re-.
mis, velisq-, omnibus nauigariint? fcd tolerandiadhuc
eiTent, li poft tot cafus, pofl: tot difcrimina^ aureu vellus
veritatisjvt Argonauti^sreportairent : nunc quis illos

feratjcum Plato pofl: immcnfos,^ diuturnos labores

cam ipfam , cuius defiderio tantopere fiagrabat, veri-
tatem in fpecu obfcura coclufim aflerat cum alij eidem ;

oculos, veluti cornici inhumaniter perfodiant-, cum_.

Democritus crudelior omnibus in altiirimum puteum
pr.Tcipitem eandem mittat?
Ego 5 qu^ temporis contriui in verbis cuden-
nihil
dis, in ijfdem^quafi monilis aurei coniungendis annu-
lis nihil laboris infumpfijnihil inargumentis illuforia:

artisprorfus adhibui, tamen in obfcuris clarajinam-

biguis certa, inhumilibusfublimis, in maximis plana,
in arduis facilis 5 in facilibus digna^ in omnibus decora
honefl^a, perfecta , communem, & omnibus gratiflimum
faporem aflecuta fum . Me pueri legunt , intelligunt
viri, fenes confulunt. F.go lac paruulis; mel virispa-
lati deIicatioris;panis hominibus validis^inualidis m.c-
dicina;in occafum vergentibus vinum.
Ame ignari peritiam , fapientiam dodi, modcfliiam
diuites , egeni rolerantiam , virrutem clari , obfcuri no-
bilitatem, plebs fubiedioncm , obfequium miles, fcna-
tus prudcntiam veram adminiflraiidi rationem Prin-
,

ccps refert , Venio ad emblcmata fimilitudinum quibus

me plures exornarunt; tellus frugi.m,<^ metalloruml,
feiax mihi collata fl:erilfs iudicata eit. non enim om-
nis fertcmnia tellus. Arqui ego fub vniuslitera.' cor-
tice omnes fenfusperfediflinie compIed:or Alij Ocea- .

num vndarum;& gemm.arum ditifllmum parcntcm me-

C i cum
 20 Sacr^^ Scnptur^
eum contentionem addudum inopem , 5c egenum_>
in
arbitrati funt. Plura enim ex me volumina, quam ab
illo flumina profluxerunt . Aerem non pauci, quo vi-
uunc homines haud tam neceflarium exifl:imarunt ;
,

quam mea fit omnibus dodrina ad diuinioris vita^ge-

nusfuftinendum. meignem plures non clam fubdud-u,
vnde magna febrium cohors terris incubuifl^e falfo di-
clajcreditaq; eft^ fed ab ipfo numinis pe<itore,ta5iquam
ab octerni amoris pleniflfimafornace delapfum ad inflam-
inandos mortalium animos probarunt, vt nemo iam_.
iit , qui me
pulchriorem animis, quam flamma fit ocu-
lisjvtihorem probandis, purgandisq; mentibuSjquara
fit ardentiorem incendendis cordibus,'
ignis metallis j

quam corporibus exurendis fit eiufdem elemenri vigor,

^ apud fe non fentiat ingenue & apud alios Iibere_-^
,

non pr^dicet. Neq; ijs^quamquam ampiiflimis regio-

nibuspraeclaramlaudummearum feriem concluferunt.
Nam, inquiunt;,uon quemadmodum Reges cupidif-
fimosreperiendf originisNiHceleberrimifluminisafpe-
ntas viarum^& diflicultas ab incqito rcuocauit : ita nos
a profequendis tuis immenfis laudibus cielorum fubli-
mitas retardabit clarifiima fcientiarum Imperatrix.
;,

quin tuis pennis fubnixi^te vfq-, ad eum_, a quo profluj-

xiftijdiuinitatis fontem ca^lcftibus argumeatis decore
comitabimur.
Qiiid enim nobis opus eft luna menftruis defevftibus
laborantejqui te femperplenamfufpicimus> quid ter-
ro: vmbras patiente qui te nullis terrenis cafibus fu-
,

bied:am habemus? quid lucente atiena tantum Iuc^>

qui te^non emendicataj fed tuafpkndentem videmus?
quid ificonftanti; ac erratica, qui tefirmam^ grauem,
fixam
 Icon Symioliat , 2
fixam fingulari numinis beneficio pofTidemus ? Nam_.
eloquentia? Prxies Mercurijqua: de tefabula narraba-
tur^proieda virga aureaduos inter ferpentes trifulcis
linguis rizantes repente illos ad concordiam amici- ,

tiamq; reuocafle vnde pacis

;,
infignc Caduceus apud
Grarcos habitus eft^ veriffima minorem hiftoria fiitea-^
YQ^qux ab hac c.^^leftis facundio^ Diua,non femeljatq;
kerum^fed millies quot.rdie frequentifTimainimicorum
conciliatione perficitur.
At tu amoris fydus5& puIchritiicFinis , Ccu Solem_.
pra^eas lucifer Hefperus eundem fubfequaris, ne
, feu
tibi, ne nimium placeas, quando h^c non folumpul-
chrior^fed multo honeftior VirgoipfunijCui modo prce-
fers nunc poft gradum facis , fua claritate Principcm
^

lucis inumbrat. Quod fi eadem natura fyderibus quae

militibusjvt quemadmodum hi^Duce fublato, cundi
ftatim aufugiunt : ita deuidio Sole, aftraillico recon-
dantur non fuus Martem bellicus furor, cum armo-
:

rum Regina in fingulare certamen ad probandam_>

oftendendamq; fortitudinem adducat; non louem au-
xiliaria yirtus, a qua nomen inuenitjin falubritatis di-
fceptationem non fua tarditas Saturnum in conten-
;

tionem prudentix non ordo pulcherrimus ftellarum_>

;

Citlum illud^ in quo illa fita funt, in ornamentorum

comparationem non deniq; omnium reliquarum mo-
;

tricem fpha:ramjin huius virtutis probationcm vis il!a

trahat omnium rapidifsima. Quid pluribus^

Domui^qu.-^ te genuitjaltifsim^ omniumjquarpluj
accipit ornamenti a DcminOjquam eonferatjesfimil-
lima amb:e enim ardentioris eftis naturre; ambn? pul-
;

cherrimx , ambx plenifsimx incolarum ^ quin ambce

fedes
 11 S(icra Scnpturie

fedes nuministnifi, quod alteram clarlorj tu paulo ob-

fcurior; Beatorum viatorum altera quiefcit,
ilia, tu :

tu gradcris. Itaque in eam delabor fententiam^vt non

tam fis aula^quam Dei Rheda Perfuadent animantes
.

mifticas quatuor Euangeliorum conditoribus , qui tibi

comites afsiftunt, vel tuo iudicio fapienter attribut^,
duoq; Reges fandifsimi ac fapientifsirai Dauid,^ Sa-
,

lomon, de quibus, vti es optime nierita, ita illi vices

rependuntgratifsimi dum ouantem infoliti gaudij
fignificationibus maximis profequuntur. At
tu C^Ii priorjfeu aula^feu verior Dei es
Rheda^illud precamur^vt c^le-
ftis dominationis arcana ne

claudas , vtque ruis

quadrigis ,

quibus vera falus promittitutjfublatos

opportuno tempore in C^lum
transferas.

SACRA
 . SAPIENTI^ C^LESTIS AC , HVMAN^ .

. CEMIN^ VELVT PARENTIS :

. PROPAGO BIFORMIS, NEC DEFORMIS ;

MINOR ALTERA . .

. ALTERA GENITRICE MAIOR .

. THEOLOGIA

. DIVINARVM LITERARVM lANITRIX

. IMPERATRIX HVMANARVM .

. DEBELLATRIX H^RESVM .

. CATHOLICORVM DOGMATVM PROTECTRIX

. HOMINIS LAVREAjNVMINIS LIXGV^A .

. QVAM H^RETICIS FORMIDANDVM .

. IMPERII TVI SCEPTRVM .

. TAM CATHOLICIS AMANDVM .

. TVI SACRAMENTI POCVLVIvI .

?i' :.

TA/iHqi.ii: .
UiliMiiiii.i^
^?!;
 2.3

S A C R A
THEOLOGIA
VAS Deus coniunxlt , homo non fe-

paret Coniunxit plane hafce Duas fa-

.

cultatum Reginas^^ ardifTimo vincu-

lo coniunxit Numen vcrax,non hcmo
mendax. Quod enimardius vinculu ,
quam feruam inter > ac Dominam,ma-
gifl:ram,5c difcipulam^matrem inter, ac fifiam? Sacra
Theologia , fi casleftis fcripturcX diuinitas fpedetur,
ferua; fi oracuIum,& magifterium, Difcipula; fi gene-
rationis crdo,ac feries eiufdem filia merito habei;da
,

eft. Sacr^e Scriptur^ ad nutu in omnibus femper ob-

fequi, ingcnu^ feruitutis eft;pendere ab eiufdem do-
centis ore, feuerioris difciplin^ eft : ab illa prcficifci

in natura^ fimilitudinem, & formam^ea demum perfe-

da filiatio eft

Quifquis igitur Dommam admiratus es,feruam ne

defpice : quifquis atentas aures magiftrce pn^buifti,di-
fcipulamaudi quifquisornamenta matris curiofius in-
:

fpexifti,facrum,ac humanillimum ornamentorumfiliiTS

mundum contemplare.
Reginam indicant infignia plane Regia , fceptrum
qucd praefert hTua,Sc aureum,quod regio capiteiufti-
net 5 Diadema. Cielefte porro iilius gciius ar^^uir lux
c^xleftis.
 14 SdCT'^ Thcologne
c^eleftis^qu^ inoffenfa Virglnis tempora^fuis fplendo-
ribus circum lambens dum velat, reuelat.acceptam e
C^lo lucem^oculis terram defixis,
in videtur in mor-
tales, quibus docendis,& illuftrandis eandem accepit,
regerere. Quibus calicem aureu crucisfigno nobilitatii
dextera oftentans ad diuinorum arcanorum communi-
cationem inuitat. Namveftis infralatior ad pedes,ar-
diorvero fupra ad mamillasftylidifcrimenadumbrat,
quo nunc ad Chriftianum populum facris fidei docu-
mentis imbuendum vberiori;& latiori in concionibus>
nunc fuorumalumnorummentes peritius
in fcholisad
erudiendas prefTiori , ac limatiori vfa eft At fepticeps
.

Draco , quid incaifum venenata attollis capita, inui-

d^ Virginis pede fupprelTus? erunt h^refes,donecfi-
desj vcrumjdonec erunt h.xrefesjinfedas illarum ra-
dices,& peftifera capita conteret SacraTheoIogia.
Sic enim cum fapientiffimis viris ftatuere debemus,
pri^ter Sacras, ac diuites litterasquas e Cctlo dedit
,

ad nos Deus, pr^ter difciplinas , quas varias, ac mul-

tiplices hominum ingenijs excogitatas, natas, auvflas,
expolitasjperfedas multis laboribns, ac induftria fci-
musjhanc etiam fcientiam neceffariam prorfus fuilTe,
qu^ primas illas explicaret, has vero extremas, multis
erroribus expurgaret 5 regereret inmultis^in omnibus
perficeret
Nam diuinarum profundum quis,
litterariim alcias
nlfi ventis ludibrium; iiudibus iocum,pifcibus cibum
deberet 5 ingenij fui cymba ingreiTus fecure vmquani_,
fuiffetnfi ad clauum omni inftruclior nauta non fedif-
fct ca^Ii, marisq; plagarum omnium peritifsima guber-
natrix Theologia ? an qui fineillius confilio,cc regimine
foluerunc
 Icon Symholicd* jL^y

foluerunt a Uttore , facram nauigationem adorti , om-

nes^aut in fidc non funt naufragati^aut pro fanisoptu
morum confiliorum mercibus peftiferas, &infanas opi-
niones ex ipfo mari facrarum litterarum non funt ex-
pifcati? neq; enim natura prodigiorum mater ad fuo-
rum difcrimen opcrum tot in vndis fcopulos, tot fyr-
tes 5 tot infulas , ac promontoria , neq-, tot ventorum_.
generainimica,^ inter fe contraria ad marina^ plcbis
fludus5& fcditiones excitandas conftituit.quot Numi-
nis prouidenria, occultisquidem, verum fapientiflimis,
ijfdemq- iuftiffimis de caufis impuifa locos arduos, & ,

dilliciilimos in fcripturisad ingeniorii exercitationem,

6c tentamentum fidei reliquit. quibuscollat^ Charyb-

dis5'5< Scyllajfaciles-jSyrteSjnuIlomodo pertimefcend^;

arftus maritimijoptabilesjin quibus enauigandis doc-

tiffimarum frontium laborj& induftria defudaret.
Quodjfi quis naui fecrederet orbat.Tvelisjrcmisde-
ftituta^jHudatCE omnibus praefidijsjqux f^lix nauigatio
requiritjfine nauta^ fine TabuiaRegionum obfcruan-
darum magiftra, fine annona , fine magnete poli cer-
comite, folus abfque focio,
tiffima indice^folus abfq^
fuo tantum nixus ingenio. quidjhunc fapientcrn homi-
nes,an infipientem exiftimarent? fi fapientemj infani-
rent ipfi,qui perturbata nominum ^quiffiuiia ratione,
infipienti fapientis nomcn adfcriberento Sin veroinfi-
pientem quod fine caufa in extrcmum difcrimen rem,
,

corpus,animam , ffliciratem fuam adducat dubitatur :

adhuc, fapientes, an infipientes fuerint h^refum paren-

res nefandi, qui in facrarum literarum explanationc,
fuorum ingeniorum erraticis. diuulfisq^ puppibus fide-
runt adeo ,vt neq^ diuiUcT rcuelationis Cynofuram re-
D fpcxerint;
 2<> Sdcra Theologice
fpexerint. auram explorarint^neq;
neq-, diuini fpiritus
fandiffimis afflatibus captandis fuarum mentium vela
expanderintjneqvremos cceleftium donorum inftruxe-
rint,neq; Patres eruditifllmoSjhocqj in genere pritftan-
tiftimosfecum voluerint, neque Sacram TheoIogiam__.
admifcrint, qu.T^dum exponendorum locorum legiti-
mam methodum pri^fcribit , facrx huius nauigationis
tabula rede dici poteft-, dummentemexponentisregit,
^quoillam cunque vultducit^acdeducit, nautay dum
ipfo in carfu procellas inter^ac tempeftates maximarum
difficultatum recreatjannonajdumeccleiiam, veritatis
magiftram, & tamquam polum immobilem in omni di-
fputatione refpicit, magnes CTlcftis, haud dedecet vt
appelletur ?
Mihi vero non minus^quam fapienter fuam
f^Iiciter
nauigationeni videntur inftituifle
illi qur te in omni-,

bus Arbitra^ac Duce^emenfo humanxcontemplatio-

nis pelago , m Oceanum diuinitatis expedite penetra-
runt 3 mutatisque remorum;& velorum ordinibus que- 5

madmodum qui noftris oppoiltum pedibus mare ingre-

diuntur^non tam rationi^quam fideijnon tam huma-
n^5 quamaucloritati diuin^ femper obfecundantes^no-
uos orbes y eosque ca^left-ium diuitiarum plenifTniios
facris in litteris detexerunt, recluferunt^facillimumad
illos aditum omnibus referarunt.
Neq; fuis fe in Cxlum fuftollat glorin? alis Chrifto-
pliorus Columbus, qui fprero Herculis Imperio,n^
Gaditani cclumnas plus vltra quifpiam auderet,
freti
confulentis , vt Columba voliicrum prima oliua^ viri-
fccntem ramum in arcam detulit, ar^L-mentum fereni-
tatis.;5< pacis:ita primus mortalium remisjnonpenms

delatus.
 Icon Symholtcd . -
2.

delatus , fui interpretarionem nominis compleuit ^ ac

Chriftum nouo orbi fua nauigationc primus inuexit.
Sed neqj nauis totum orbcm permenfa
illa, qu.x deinde
Yidioxxx nomen obtinuit, tanquam immenfi maris vi-
ctrix^ac dominatrix fuperbiat. longe enim minuseft^
quod a vobis terr.x optatum eft , quam quod a C^^li
iacris Argonautis detedum, reclufumque eft.
Quid ? c.Tlcftis folum difciplina facrarum literarum
tanti^ interpretismagifterio, ac voccjvt hoininibus ex-
phmaretur , indigebat ^ reliquie vero a mortalibus in*

uentar facultates, fuiscontent^ adiumentisjnihil pn'^-

terea ad fuam perfedionem requirebant ? ecquis hoc
dicat^ nifi plane defipiat? eftenimid verifIimum,quod
tamquam aliquid incredibile putantur affirmare homi-
nes dodifluni^ eum, quianimo Sacram ThcologiarrLj
percepiflet , reliquas omnes difciplinas , tutius aflequi,
intelligere faciliusjmelius ampledi. Qj^iantam enim_,
fecuritatem attulit multisjmaximisque rcbus, qua^an-
tea dubix videbantur ? quam porro iter ad fcienrias
facilejS: planum reddiditjdum innumeros errores fu-
ftulit^quibus ftudioforum animi flne ftuclu^immo non
(ine magni laboris,^" tcmporis iadhira detinebantur?
Etenim poftquam rebelles ancillie ad huius RegiUcB
,

obfequium acimperium reuocata' funt, multofoler-

,

tiori diligentia comparantur; comparatse autem longi

illuftriori cum honore ab omnibus liabentur
Antea humanx artes, cum excuflb iugo, fpreta c;^-
leftis imperij dominatione^more Scytharum mulierum

vagarentur fquallidic , incultcX difcordes^ac deformcs

, ,

erant. Effloruerat in decor^elangueratvigor^emar-

ijs

cuerat vis omnis^ac forma interierat. At vbi fceptrum

2 hoc D
 28 Sacr^e Theologt<e
hoc exofculati^^ramquam vitalis qu^edam poteftas eo
confcftimreuixerunt , moucrunt lacextos;
inclufli effet 5

neq, foIum;verum longe ad excellenriorem iormam_

redierunt. lllud enim a veftra mihi petenJura eft hu-
manitate^vr qui pidam in tabula facramTheologiam
pulcherrimo veftitu^ac ornatu regali, ac fceptro ftan-
tem videtis^quas tabula capere omnes non potuit,vGS
cogitatione vcftra exiftimetis prxfto elTe fcientiasom-
nes,& artes humanas, vt anciUulas, quarum vnaquasq,
nihil aliud agat,nullum fuum officium diicat, nifi ^vt
diuinx huic Imperatrici miniftretj^ eam humiliterfic
roget(fi mado coloribus id exprimi poreft.)

tufif y 'E^e/ina ^
^uictoptas ,

Explorare laiors mihi iujfa capejjere fas eH .

Nam 5eo vefani.T proceilit Attila Gothorum Rex,

fi

vt Mediolanum ingreftus tabulam pingi iufTGi-itj in qua

Romanorum Imperatores,^^: c^terarum gentium Reges
cernerentur, qui ante ilium fupplices prouoluti faccos
aurijargentiq, pienifhmos ad eius pedes effunderetj eaq,
fignificatione, quafi alterum DiremopuIenti.T numen_,
profiteretur : quis^tanqua precellentisiuftiti^ argumen-
tum non piitet^ac laudet idjquod non inuite, fed iam
fponte deferunt Regina^ nobiiiflimaram artium libera-
les, ac nobiles difciplin^?
Primum 5 oux prima eft generationis ordine , fuc'^

oblationem feruituris aufpicarut Grammatica-. Tibi

inquit , 6 Imperarrix, verborum, ac nominum opifex,
& fabra in eorumdem inuentione, ac iund:ura dicendi
daboro Excipir Poefis^meus eriam in hunc numerum
prccedat
 Icon SymholtcA i^
procedat venuftior ornatus. fubfequitur eloquentia^,
Ecquis laborum meorum fcopus in concinnnnda ora-
tione^quam, vt in excitandis hominum cordibus tua__,
fnn adminiilra? Veri, folfiq; diiceptatrix attexit Dia-
ledica. Diipeream,nin omnes differendi rationespe-
rire omnino finerem, niil intelligerem, his meam Do-
minam probationum generibusad omnem qUctftioncm
vti.Quid venatrix arcanorum naturx^atqvindagatrix
phytka? quall ego pedem vnquam domo efFcrrem,vt
veritatem aliquam,tanquam feram inter vepres, &: fpi-
nas difiicultatumdelitefcentemaffequererjnifiadid me
tuus honeftillrmus famulatus impelleret . At morum_,
arbitra facultas tanto id iiberius afferitjquanto cogni-
humanarum adionum eft diuin.T proximior.
tio hcec
Concludunt reliqux fimul omnes ac vna tum voce,
,

tum animorum confpiratione profitentur^ fe^ii corpo-

rnm tuendi^ valetudini ftudent; fi Ca^lorum feruand-is
motibusjac conuerfionibus vacant; fi terrarum fitus,
regionum interualla, opportunitateslocorum fpeculan-
tur; fi isdium fabricandarum^ac muniendarum arcium
rationem prcxicribuntjfi did:is,exemplifq; antiquorum
vitam informant , ft animum hominis pretiofiifima^

eruditionis fupelledile locupletant , id omne , vt fua:

Reginx famulentur, libentiilime prcTftare.
Gratificatur oculis obfequentium aneillarum votis
Theologia , atq; his comitibus <5^ focijs,mortaliuiTi_*
,

genus ad tanti poculi facramentumdegui^andum hor-

tatur. Cicutam,& venenum omnc,quod in Calicibus
Athenienfes propinabant , abeffe ab hoc calice Crux
ipfa fignificat. Non enim cauifa mortis ibi porcftvlla
effe 3 vbi dominatur fignum ^jkx, Pai'um eft.aijeilov
virus
virus nili adfit virtusjquahomines deguftatain Numi-
commutcntur cft cnimThcologicx dod:rin2B
nis filios .

poculum 5 non quemadmodum illud Sacrae Scripturx

prorfus merumjfed e fide diuinajatq; ex humana ra-
tione praecellentermixtum adalliciendos, trahendosq;
hominum animos maximeaccomodatum .Quibusenim
ex vuisjquibus ex botris pr^ftantiffimushicliquorex-
prefliis eft?potiffimum ex eo^quem in vineis Engaddi
natum , canticorum fponfii fibi gratifiimum afieuerat.
Botrus omnium fiiauiffimus eft Deus^huius botri gra-
na innumera eiuftiem perfedifiimaq; , vt cum Theo-
,

logis loquar, funt xittributa-* Simplicitas , Perfedio ,

Bonitas, Immenfitas, ^ternitas, Sapientia, Amor, Mi-
fericoidia^Iuftitia^virtus rerum omnium procreatrix,
generandi vis , facultas fpirandi , cxteraque eiufmodi
plura quse omnia , cum a natura diuina proflucr^
:

noftro more intelligamus^ dubitare profedonon licet

poft grauiflimum Seruatoris teftimonium, quin eadem
natura diuina fit vitis^palmites vero^pr^ter intimos,
ac eiufdem generis diuinos , tot funt , quot ab huius
virtute rerum fpecies profluxerunt Palmites, ab omni
materia fecretse mentes. Palmites, anim^ corporibus
alligatXjrationis compotes* Palmites^fpherce c^Ieftes.
Palmites denique res alire omnes fenfu pritditX:,motu
aflfedcT 5 vita diuites,muLT;ac inanimes.
Veru inter alias omnes^magnitudinejpulchritudine,
fuauitatCjatq; alia omnivirtute tantum eminet palmes
ille eidem naturx diuin^ in perfona Verbi coh.-^rens,
quantum inter botros ille non pra:ftitit^ quem duo ro-
buftiflTimi homines e promiflionis terra vix poterant
referre
Cum
 Sj/mMicd .
Icon 5 i

Cum Igltiir Theologice beneficlo in vnum quafi po-

culini coalefcat omnis fere liquor eius dodrince , qux
Dei naturam, vim ^ poteftatem y arbitrium^fodicitatem,
res geftas, faluiem homlnibus allatam, virtutes^ccgle-
ftis graticX figna5& munera vberrime compIediturjBa-

bylonica meretrix, (]ux vcluti noua Circes dementas

homines , ac in feras,& animantes brutas turpiflim^
commutas^proi jce Hxrefis^proijce iniquitatis poculum,
ac rationibus Theologicis plane deuida, tande quiefce
Qjjiefcam ais ? (^mihi enim iam videor H.xrefim lo-
quentem audiie) qulefcere, neque^fi vellem^poffem,
ncque 5 fi poffem vellem , neque, fi vellem5& polTcm-i,
,

deberem. A parentibusirrequletis fum procreata, ir-

requletc^ nutricits magifterio educata^ad quletem per-
turbandam nata^& fad:a,vis deinde quiefcam?
C^ulefcet ante rerum inimlcarum vis, & rabies om-
nis; antea frigus calori, callgo luci^peftls valetudini,
interitus ortui amicum erit vitlum virtuti quam vt
, ,

odia vnquam deponam mea > 3c inuif^ veritati remls,

velisq; non aduerfer? quisenimilllusfenfias, qu^ mcns
fuit, hxrefis monftrum qui fub imagine feracis Hydrc^e
aduerfus Theologlam multls capitibus infurgentis ex-
prefllt? Illud profedo voluit^illud egit, vt me Lern.T
crudeli monftro numeriofius adhuc malum omnes in-
telligerent Hydra enim ,
quamquam eflet multorum
ferax capitum, vt, vno excifo, feptem illico pullula-
rent^tamen ferro56c igne mori tandem edodlaeft. At
me ferrum alit^augent flamm^,poen^ mihlpenn.Tfunt,
quibus fubnixa terrarum orbem pererro, ac in omnes
regiones conceptum virus effundo.. diftrinxerunt iiu*

me calamos fuos telis omnibus acuuores^prseter alios

fex
 ^z S^cr Theologiit
fexjquos Ecclcfise Dodores fummosappenanr,meihoi>
ftes accerrimi , infefsifsimiq; perturbatores . Qux Au-
guftinus meis a caftris fugitiuus miles , quas periierfo-
rumdogmatum capita fuis^&didis^ 5c fcriptis in Aphri-
ca non retudit? Nam cornujquo non
Arrianum illud
Europam modo , fed vniuerfum orbem fere infeceram,
<juis Mediolani recidit, nifi ferro, igneq-, potentior Am-
brofij lingxia? Nam vt tua te, Hieronyme, fapientia
in mejita Gregorium Pontificisdignitas armauit, At
vos tolerandi faltemeftis , qui licet aduerfus me ftylo
pugnaueritis^veram in dimicando rationem retinuiftis
Hos veroquisferat? Bonauenturam fuo vel nomin^
infelix omen mihi portendentem ? Thomam Aquina-
tem^in quem vt impegi tanquam inaquarum profun-
dam abyfliim demerfa , poene obruta fum ? non enirrL_*
eminus pugnant/ed cominus; non iaculis vtuntur, fed
acntilfimis gladijs^premunt^ac infiftuntjh^rentq; inhac
pugna viro vir, pede pes. Si vlla mihi ars contraria^
fi vlla ficultas inimicamihivnquam fuit;) harcfuitpro-

fedo fcholaftica difputandi ratio , qu^ fuis me argu-

mentis in eas anguftias deduxit, exquibusme eripere
haud eft mihi ficile. DumorationemTheoIogia.quafi
veftem latiffime in concionibus expanderet, quidquid
multis verborum ambagibus obijciebatur, verboruni_>
multitudine obruebam poftquam Aquinatis potiffi-
: at
mum opera , & minifterio:, fcholaftice methodus, quafi
nodo ardius collegit , eoque facris me quc^srtionibus
traxitjVt vel concedam,veI ncgem,veIdiftiDgiiam. pror-
fus neceffe fitjcffugiu mihi pfne omnepr.TcIufit. fupero
nihi!ominus5& ipfis excrefco m.alis^iraq; fcholafticorum
Theologorum fruoryquorum immortale odium inraeam
laudcm
 Iccn Symholicd 5 3

laudcm commuto * Quo enim illi tne f;^uius pcrfequun^

tur^eo colledisinvnumviribus
aduerfus facramTheo-
logiam magis inualefco.
Itane vero? perge SacrajpergeTheoIogiajhancin.
ferorum fuperbientem Hydram funditus demolir^,
con^redere ipfa , & opprelfam pedibus protere tuis,
Quid tam f^ui monftri excidium times?
Premit, non opprimit, cum tamen Numinis au^
xilio munita excindere Hgrcfim
poenitus
poflet , ne nobis defit probatio
fideijexercitatio virtutis^
gloricc fegesjac
laudisx

LEX
 . CANONVM PARENS,MATER REGVLARVM .

. QyAS ECCLESIASTICA SERVAT HYERARCHIA .

. CLAVE DVPLICI5DVPLICI GLADIO .

. MVNITA VIRGO, TRIPLICI TIARA ;

.POTESTATEM REFERENS, AC MAIESTATEM

. REGIAM,IMPERATORIAM,PONTlFICIAM, .

. REGNA CONCIDERENT,RVERENT IMPERIA .

. LABARET ECCLESIA, NI SVSTINERES .

/M .
 i 5

L E X
CANONICA
I
ED vos 5 qurt nam tHiS) quibiis aut vc-
niftis abons^Pontificiam akerajaltera

Imperatoriam Maieftatem vultu , ocu-

lis, habitu, infignibus , totius corpo-

risincefsuj&geftu prcefefcrens? V^trum

ne imaginibus falfis oculos illuditls me-
oSjan eftis Domin^ rerum, Arbitrct orbis, Imperatri-
ces terrarum Lex Canonica3& Ciuilis? Animusincre^
dibili gaudio nunc profedo meus cumulatur. Oleges
humanarum adionum fapientifllma: moderatrices Ve- .

rasne legum formas intueor , an alienis vmbris decc-

ptus in fraudem impellor ? Eftisne legum vcra fimu-
lachra? Agnofco, agnofco vel toto erumpcntcm ore
vim 5 naturam , rationem, poteftatem, mentemjNumen,
quod veriNuminis^ac 7tern<T mciuis filias vosy^; iii^
terris Vicarias probet.
Pace igitur(LexCiuills) tua quamquam mlnorcm.^
natu 5 ac cXtatej tamcn maiorem dignitate, ac pra:ftan~
tia Legem Canonicam ante conipcllabo.
Salue luris Diuini Primogenita, ThcoIogicT Soror,
EccIefiafticT difcipIinT Mater, SandilTImi Culcusvcn
Dci^ eiufdcmq; Nutrix; Pontificre audoritatis
pijffimi
Propugnatrix acerrima expultrix Harrcfum-, viriorum
:

E 2 dcbel-
 3<^ Le^Is Canonice
debellatriXj Ordinis forfnaRegularum a Sandidimis
,

Patribus relidarum norma in compcndium mifla, epi-

tome decrctorum, Conciliorum adminiftra, Dux ani-
morum^Ghriftianarum adiontim Lux, rerum omnium,
qucE ad fatutem homJnum , xternamq; BeatitudinenrL..
fpedant^optima inuentrixjgubernatrixq; prudentiffima.
NamC.xleftisradius^ qui te ilTuftrat omuem y intuen-
tium oculos, animosq; reu^cat ad eumfoutem perfe-
0.\iTimx rationis^ac Diuinx^s, a qua vim.fplendoremq;
omnem mutuatadifcretisquidem temporum fxculis in
omnium tamea& locorumjc ternporum,^ hominum
vtilitatem 5 ac commodum profiuxifti ,. Eft enim anti-
quifTima) eademq;: veri/fimaopifiio SapieatLfsirnorum_^
virorum, Leges omnes , quas vnqiiam homines exco-
gitarint, condiderint Principes^Magiftratus tukrint,
Populi fciuerint, om.nia alia, quam Leges eflc-5 nifi ab-
ea: maciarinr Principi Lege, ^ vltimaj qu,T fumma, ac

xterna ratio eft omnia Imperantis,, & vetantis Dei ..

Qaod fi lex nulla vim': vllam prorfus habitara vnquam

elfeCj qUcT homines aut vocaret ad recle fada , aut a
peccatis auocaret ^ nifi yiama Diuina ratione opu-
lentifsima emendicaret rquanto minus tu omniuno.
maxime facra, aut ad fantftifsimas adionesimpellcres,
aut a delidisarceres^nifi quar Lex vera^ atq; omnium
Legum origo^ac Princeps eft,ad Iraperandum aptif-
fima, & ad vetadum ratio reda fumminuminis vim hanc
tibi concefsiffet. Erra>nt ciiim.,tUTpiterq; allucinantur,
qui tumx oitam folumputam,cum.te a Summis Pontifi-
cibus fcriptam recordantur., Eft enim. id' verum,quod
poene fidem. excedit cummente Diuina te fimul natam
,

effe. Quamq^uam non fueris in luccm edita, nifi poft

aiultorum
mtiltorum fceGulorLim memoriam ; neque enim , quia_
nufqiiam crac fcriptum, ne quidpiam. detraheret de rei
nammiric-e iiimma, quam ex venditione agri contra-
xrilet^ qui prctiiim ad Apoflolicos pedes aiferret 5 id-
circo rainus contra Legcnv geiTilTe Ananiam ilium pre-
tij fraudatore putabimtis NecfiApoftolicistempori-
.

biis nuUa erat in Ecclefia tum fcriptaLexjqux rerum

facrarum emptionem,& venditione prohiberet,.Idcirco
non contra Legem illam fempiternam Magusille Simon
luiiiis audor Criminis5& nominis fecit . ^terna Cano-

nico: Legis mater eft Mens Diuina , cuius duda , ex-

preffaq; efl: ad fimilitudinem poene in omnibus hxc fiUa,
At fibi quid vult Mitra tribus Corollis redimita_^
quid requirit fibi, quam fublimi capite prrtfers , fum-
morum Pontifi^cum Thiara ? Trcs ilfe^ni fallorjCoroII^,
lus Diuinum, Confuetudinem^Coftitutionem exprimut,
a quibus Alumnr^ScCandidati natam, acceptam,
tui te
creatam profitentur. Pontificio autem infigni;,ac Dia-
demate Apoftoh'cam dignicatem, & poteftatemin facris
condendis Legibus adumbrari, hinc binxCIaues, quas
dextera erigis^illinc duo Enfes, quos lieua geriSjCIa-
riffima rerum Argumenta, qu^ ad Legis fanc^ionem-^
neceflarix fLint, euidentifijmedemonftrant.^ Nam-, etft
primus tibi auiflor, ac Parens Deusfitj tamen>vt vc-
rum fateatjhi funt etiam audores^, ac Parentes tui opti-
mi^ ac Summi Pontifiees. Numinis Vicarij, Legum a
Deo Latores in terris Conftituti, PrarcgesChriftijSum-
ma*5ac ^tenix Rationisinterpretes^humanarum, ac
Diuinarum rerum arbitri , quorum fentcntijs CxluxriL^
cbfecundetj vt quofcumquc fupcr terram fuis decretis
illi alIigauerijat;vin(2os retineat fentetiaCa:leftis,quof-
cumque
 3 8 Lcgh Canomcje
cumqae abir^ Hberos iuflcrlnt, fui iuris, ac Poteftatis
ilios eileCcxlum imperec. Sic enim ab heroicis vfque
nafcentis Euangelij temporibus communem Fxclefix
fenfum^ac Dodtrinam femper illam fuilfe intclligimus,
facrarura Legum ferendarum Poteftatem in Chrifti Vi-
cario , tanquam in Reipublic^ vifibilis vifibili Capite,
& Duce, ordinationc Diuina refidere, vt vel ipfa San-
diilimoruraConciliorura audoritas labet ^ nifi Apofto-
iica poteftate fulciatur. Principum eft , in Ciuili ho-
minum Romianorum Pontificum,
focietate Leges ferre;
in Chriiliana RepubIica,&ChriftiRegnoCanonespro-
mulgare, Quod fi rem hanc teftimonijs corroboran-
dam exiftimatis dabo huius rei grauifTimos teftcsj 5c
,

ne vos longius abducam , dobo fapicntiffimos Pontifi-

ces 5 Clementem Quintum , loannem a Vigefimo fe-
cundumjGrcgorium Ciuartum,& Bonifaclum Ocf^^auum,
qui quod condendiSjOrdinandlsq; Legibus Canonicis
optimc fint dc illis meriri, prudcnter huic Regin^Co-
mites adiungi fblcnt, Dabo
Ifidorum fuperioribus pro-
ximum^non poteftatc fcribcndarum Lcgum,fed expli^
candarum fapicntia. Dabo Gratianum, cui pro labo-
rum magnitudinc^quos ioCanonicxLcgis gratiam fii-
ftinuitjjdcbitas , & pares gratias , fi e Ca^Io labantur,
ipf^ non perfoluant Charites,^: Grates ipfir.
Hi omnes duplicem a Chrifto Clauem fcicntic^c , &
potcftatisjdupliccmquc gladium cxlcftem,(5<: tempora-
rium Petro, eiufque fucccfiToribus tributum idco afle-
runt,vt non folum Pontificlas Leges audoritate legi-
tima fancirent ; verum-^^t fiincitis Lcgibus amor,acho-
nosaccederet. Claueshabercnt pra^miorum^^quibusad
obferuationem allicerent5& gladios^quibus earundem
negledum
 Icon Symliolka ^p
negkdum vlcifceretur. Quis cnim Lcgem mancam noa
arbitraretur , i\ dellitueretur altero, aut pra^mio, aut
tupplicio? Quis enimforct vigor^qu^ audloritas,
illitis

cjuodpondus, nifi haberct, & quo impelleret ad rede

agendum,.5c quo a male fadlrs auocaret^ Quamobrem
decuit Canonic:^ Legis Maieftatemdecoratamgiadijs,
armata clauibus fempercflCjVt Ecclcfu^edomicilium^cu-
ius a Deo cuftos eft rclidla, fapicnter^ac fidelitertue-
letur. An vtilror an admirabilior connexio poterat
,

inueniri hac Clauis, ck gladij? Sunt enim amba pote-

fiatis infignia , argumenta Dominationis, moniraenta
Imperij\ lllius in occulto vis ^ huius in aperta. llla_,

domum amieis rcferat^hic aditum inimicis vctat . Clau-

dit illa, & aperit pro arbitrio vleifcitur hic, &
, parcit
pro Imperia Denique Vrbs fine Claue dorai intutaj
Ciuitas fine gladio foris minime fecura.
Eant Dunc antiqui, & importune Portuno portarum-
falfo Numini,feu Iano,aq,uo lanua: nomen manauity
imprudenter claues tribuant, gladiumqj fuorum Fhmi-
num Pontifici in argumentura Poteilatis adfcribant
Qu^as mihi tu Claues RegiaSj quos Imperatorios gla-
dios a-ffercs, quorum acumen5& virtus eum his Claui*
bus , (i^ gladijs in contentionem pofiit venire ? Clauis
Dauidis validi/lima,quas arcem Syon munitiffmam, Sz
inexpugnabilem reddidit Celeberrimus eiufdem gla-
:

dius,quiab Hi^braicO nomine^inimicaram getium furo-

rem,&audatiamrepreflit. Attamen quana Clauis, tam
gladius vmbratilis fuit , S( mifticus Qux du.x Claues
nihil non po{]unt aperire,& claudere rha? amba: in ma-
nu Pontificis fitiE funt.fcientia-,*^.' Potcfcas^ BonaCIa-
tiis fdentiajqu.is confcientias recludit: Melior Clauis
potcftasj
 40 L^fis Cummc<:e
poteftas 5 qiLT reclufas abfoIuiE -y vtriufque coniundio
certe optima^& in liocanirnorum iudicio plane necef-
faria. Cui enim bono delidorumcognitio, nifi cogni-
tionem hanc liter^ falutaris concedendx poteftasfub-
fequerecur? Nam qui rede , acprudenter triftis ha!C
litera^& falutaris ferri pofletjnifi totius cauQ'^ cogni-
tio prxceffifret Quanta porro harum Clauium cft vir-
?

tus, quibiis nihil t mi abditum quod non inueniant >

,

nihil tam depreffuni, quod non extrahant; nihil tam_,

obfcurum,quod non illuftrent; nihil tam altum, quo
non perueiiiant 5 nihil tam profundumjquo non deU5-
iiiant niliil tam apertum , quod non claudant , nihil
,

tam claufum^ quod non aperiant*, nihil tam arduum-^ *

quod non exuperent? Quid vniufcuiufqueconfcientia
magis reconditum? C>ind magis depreflfumo acculto Cri^
mine?Quid fceleftifliraihominismente obfcurius? Quid
altius CvtIo? Quid profundius inferorum domicilio ?
Quid magisapertumlibera voluntate? Qjjid magis clau-
fum peruiuacij&obduratoped^ore? Quid deniq^magis
difficile;,&arduum qu:"m veftigio aliquem e tenebris
inlucemtranfueherer Parum cft, a delidis ad red^
fa6ta reuocare ? adhuc etiam parum a morte ad vitam .

transferre? Adhucpafumeft.ex inferisinC^Iosafpor-

tare^ atque e teterrima vitiorura feruitute in perfedam
filiorum Dei libmatem vindicar^ ? Hoc quidem ma-
gnum eft. Quid dicam , eiufdem naturv^ie confortenrLj
Diuin^illum eundem reddere.Deo fimillimum efficcre?
Iftud vero, quis eft tandem qui fatis animo ccftimet?
,

Hx Claues quas videtis ilL^ funt ^qua: arcanas co-

,
,

gitationes animorum rimantur, delitefcentes Criminum

occultiflimorum ferpentes e latibulis cordium educunt,
diuinis
 Symlolka
Icon . 4v
diuinis fplendoribus ccecas metes irradiant ; C^eli vaiuas
referant y inferorum portas obftruunt 5 animos liberos
vinciunt , vindos foluunt , obfirmatum pertus emolliut,
repente hominem malis omnibusnudant^ditant bonis,
felicem reddunt^beant.
Quid fi harum clarium virtuti peruicaciter aliquis ad
verfaretur? An Lex Canonica ijs eft pr^efidijs deftitu-
ta^quibus LexCiuilis abundatj& cum Imperat^&dum
coercet? Minime gentium
Expedantibus vobis vt eadem Sandiflimaj vltionis
adiumenta oftendam , dicam id^quod Seruatori qua:-
rentiadifcipulis^dum morti Ixtus occurreret, aneflent
gladij, quidam refpondit, ecce duohic jtotidem enim
infpicitis. Non fufficere duos^aut alterum horumfu-
pcruacaneum exiftimatisjquod vna manusvnumcom-
mode tantum folcat enfem tradare? Refragatur Ora-
culum C^leftis fapientic'^, quce plures requifiuit^&duos
fatis effe gladios declarauit gladiorti hic numerus earii
.

partiu numero^ qua: funt in homine pni^ftatiores refpon-

det. Nam in animos alter diftringitur^quos rebelles,
& peruicaces a Chriftianorum grege tanqua oues morbi-
dus feiungit 5 feiunclos iugulat , ac a:ternc^ perditioni
iuftiffime deuouet , aut tanquam membra putrida a my-
ftico ChriftiCorpore gladio refecat excomunicationis.
Quod fi huius fententi^ iduj^ vulnerenonmouen-
tur 5 alterius poteftatisgladio corpus adoritur : primum
minis5& terroribus deinde doloribus ac poenisj tum_.
:

rei familiaris , &

extimorum bonorum iad-ura, poftre-
mo, nifi ijs omnibus rebus admonitirefcipifcant.vario
mortis genere illos pledit. Qui enim Clauibus falutis,
^ immortalitatis, fubdi fponte nolunt , illorum quid
F aliud
 41 Lex CdmntcA
aliud meritis debeturjquam vt gladijs mortis^ac peir-
ditionis inuiti fubdantur? Habet igiturLexCanonica,
& Claues ImperiJ5& gladios vltionis.quid antiquas fe-
cures,^' fafces Imperatorios tibi fublatos Roma con-
quereris^quando pro illis longe diuiniores repofiti funt
qui corporum5& animorum habeant dominationem
Verum cafu fadum putamus , vt Claues in dextera,
& in Lxua gladi j collocarentur ? Mihi ne id quidenL-.
vacat Myfterio. Namdextera facile vtimuradomnia-.
minifteriajfmiftram nifi prorfus coa6ci adhibemus. O
dulcem numinis a^quitatem, O Canonica* Legis vim-
fuauem . Clauium vfus^quibus oftium falutis aperitur,
dexter , facilis . opportunus, familiaris , gratiflimus tibi
eft. Vfus vera gladiorumjquibus rebellium animorum
peruicacia retunditur , finifter, difficilis, inuitus^poenc
coaitus 5 profedo tu^e dulcedini admodum contrarius.
Sed quse gemma illa eft, quns vxx dignitatis infignc
pallium morfu aureo connedit , ac pecftus omne, quali
Sol fuo complet lumine? Carbunculusveritatis^quam
in omnibus femper affecuta es an adamas fortitudinis
,

qua Regumj& Imperatornm, qui te vehementius expu-

gnarunr, contrarios idlus validiflime repulifti? Annuit,
ac Pontificia oculorum Maieftate humanitatis ple-
niffima^vt eiufdem minim.^e forori( iam locum
Legi Ciuili Reliquam admonek Parea
lubentiffime, & quod aequum eft ,

tantas Imperatrici;& quod

iucundum^tim huma-
niter Imperantt

LEX
 . L EX .

. AGENDARVM,ET F VGIENDARVM RERVM LVX,

. MERITORVM LANX ET PR^MIORVM, , .

. ERRORVM NEX, ET VITIORVM, .

. EXCITATRIX PR^STANTISSIMA VIRTvTVM .

. QyOD CIVIBVS PR^SIT, AC PROSIT,ClVILIS;

. QVOD A C^SARIBVS LATA,C^SAREA5 .

. QVOD LEGENDO DELECTA LEX DICTA; , .

. QyOD AB IPSO IVRIS FONTE ACCEPTA .

. DIVIN^ MENTIS FILIA .

. QVICVNQ^ LEGIS INTELLIGIS SINE LEGE

, CrviLI .

CIVES ESSE NON POSSE .

'tf
 45
L E X
C I V I L I S

,'

I Lex ob id potiflimum Ciuilis eft dida

quod non modo ciuium commodis, &
vtilitatibus profpiciat, fed etiam , cum
omnibus^quemadmodum nos humani-
ter5& Giuiliter geramus , priefcribat:
inurbanus5& inciuilis prorfus forenu, ,

fi eidem legi, optimic ciim Vrbium^tum Ciuium Ma-

tri y fatis 3t legendo, & laudando non facerem Quam. .

quam enim hominesnosplenosrationisj&confilij, acn-

tos, memores^ad inueniendurn celeres ^ ad agendum-.
expeditosnaturaprocrearit^nontamen idcirconos Ci-
ues efFecIt. Neq; vero hanc fibi vindicet laudemelo-
quentia. Vtenim tuba bellicum canere, euocare mili-
tesj atq, ex vmbra in Solem^e tabernaculis, in puluerem,
cofdem adducere non item dirigere manipulqs, for-
:

mare legiones, aciem inftruere(quod eft fcienti^ mi-

litaris , ac difciplinne ) dici vere poteft ; ita facultas Ora-
toria pallantes^ac erraticos homines in vnam viuendi
focietatem, & commercium inuitare^adhortari^impel-
lere, trahere fuis verbis potuit Ciuitacem,6f Remp.
:

mutuis adionibus, & officijs nixam ac inter fe conne- 5

xam archited^ari, & fabricare non potuit. Quid enim

cft Ciuitas , nifi Ciuium vnitas ? hominum autem ingens
F i . multitudo
 44 Le^li' Ctuilii

multitudo vniri qui poteftjaut fimul retineri , nifi vin-

culum intercedat ardius, quo mentcs omnium adftri-
Ax in vnum aliqueni communiter propofitum finem-*
dirigantur? hunc vero finem^ad quem tenduntomnia^
adipirantq; Ciuium vota, quis eft^qui non intelligat,
publicam efle profperitatemj& felicitatem? porroh^c
publica viuendi profperitas, fublata iuftitia, quie fuum
cuiq; tribuit, effe nulla omnino poteft luftitiam vero :

ipfamLex omnium prima excogitauitjLex inuexit Vr-

bibusjLex Ciues docuit-.Lex ab eius violatione poenis
homines deterruit; Lex ad eius cuftodiam pr.^cmijs.ex-
citauit Lex denique eius conferuand^ , & retinenda
;

caufla5& ratio fuit. Qiiod fi iuftitia vinculum eftjquo

fimul homines eandem vit^e fecuritatem profe-
vin(5li

quuntur ; Lex autem iuftitise pra^fcribendse regula, edo-

cendx magiftra, exercendx adminiftra^lcefiK vltrix^in-
uiolat^ compenfatrix^ retinendce cuftos^acprsefesfem-
perfuit; illud profe^lo fequitur^vt Mater VrbiumjCi-
uium optima Pares Lex verifllme dicatur An hoc ipfius .

dignitas nominis non perfuadet? fiue enim a ligando,

quod homines fimul mutuis oflicijs liget^fiue a legen-
do fit didia, quod e plurimis meliora deligat^ quxfa-
cienda Ciuibus proponat haec tandem munera ambo
*,

materna funt. Atque hx funt aliorum interpretatio-

nes . Mihi vero , dum oculos fuftollens brachium in-
fpedo cxlefti fplendore circunfufum , a quo hgec fce-
ptrum accipit Cxlo milTum Regias5& Imperatoriae po-
teftatis argumentum, in eam trahor facile opinionem,
vt Lex^quafi lux fit appellata dum autem illos demitto
:

& lances ipfas contemplor quas Ciuilis hicc Aftr^a_.

,

manu fuftinet^rurfus eo delabor^vt Lex^quafi: lanx

apud
 Icon SymloltcA . 4.5
apud me iam foflcc. Nifi forte illiuS;^ qui vtrumquo^
eidem tribuit^ea mens fuit^vt legem & lucem5& lan-
cem putaremus. Vt id mihi facile perfuadeaiTu*,
effe
efficiunt , quic legem inter , & lucem , ac lancem fplen-
defcunt praeclariflim.'^ fimilitudines eft enim lux Solis
.

primogenita LexNuminis Princcps filia. Internatu-

:

rce virtutes luci Principatus adfcribitur : Inter mentis

dotcs^lcgi prima laus debetur. Namlucemcalorisma-
trem Philofophi vocant : Legem vero adionis Paren-
tem iurifperiti appellant. Illa oculorum illuftratione
totum corpus regit fecure harc illuminatione animo-
:

rum omnemRemp.f^iiciteradminiftrat.TolIe exOrbe

lucem^quis viror^qua^ pulchritudo, quod decus ocu-
lis confpiciendum relinquetur? Tolleab Vrbe legem,

nulla honeftasjfuauitas nullajnulla vtilitas, quas vera

fit 5 mentibus amanda deferetur . Lux colorum Lex :

adionum difcrimina oftendit; Lux viarumtencndarfi,

ac euitandarum index ; Lex rerum agcndarum, & fu-
giendarum didatrixj Luxvehiculum earumimaginum,
& fimilitudinum , quibus corpora cernuntur; Lex fpe-
culum ipfarum virtutum, qua: nobis cognofcend^e , &
amandx proponuntur An enim vero terrae floridum,
.

& herbefcentem amidum,c^ruleum Maris habitum.,

tam varium,multiplex,& vagum genus earum rerum,
qua: in Aere coguntur, ignis nitorem^Caslorumdecus,
Aftrorumquc formamjfc pulchritudinem contem.plare-
mur 5 nifi lux harum omnium rerum nos fpedatores effi-
ceret? illud videlicet dubium^nifi lex priefulfiffetjmor-
talesinfumma totiusvitit ignoratione verfaturos fem-
per fuifle? quafiLex non illa ipfa fit , c\i\x temporum
gradus; quas fpatia locorumjqu^ fcientiarum genera,
qu^
 4^ Legh CiuilU
quxordines virtutum,qu vitiorum fpecies,qu^per-
fonarum difcrimina, quse rerum in vita ciuili appeten-
darum,& relinquendarum claflfes non diftribuerit, pa-
tefecerit, ante oculos collocarit? H^c enim eft,qux
pr^fcribit , quid fingulis (ctatibus confentaneum fit,
quemadmodumfilijinlucem fufcepti a teneris forman-
di, atque educandi fint ; quo difciplin^, & inftitutio-i
nis genere ad omnem fortunarum habitum iuuentus fit
erudienda^quid .^tas virilisrquid fenilis poftulet. Ab
hac nemo non edocetur,in Templis, in Curia, in Fo-
ro, in Via, Domi, in Agro, ruri, in Vrbe, qui locus
cuiquerelinquendus. Namcuius alterius facultatiseft
prouidere in Ciuitate , vt fint Oratores ad bonorum^
laudem, terrorem improborum, ad redia confilia Ma-
giftraribus, ac Populo perfuadenda, nefaria difluaden-
da , ad reorum damnationem , falu tem innocentium , vt
fint Poet^,ad obkaandos vtiliter animos,& commo-
uendos 5 vt fint , qui res pritclare
, ac fortiter geftas

literis confignatas pofteris tranfmittant : vtdenique.^

fint in omni linguarum, literarumque homjnes
peritia
verfatifTimi, qui Remp.
his pr^fidijs , ac ornamentis
luuent y augeant, conferuent; nifi legis quamphilo-
,
fophi^ didator Archited:onicam appellat ? Nihil
hoc
loco dicarn de virtutibus, quarum infigne magifterium
Lex profitetur. luftitia profedo , cum in rerum per-
mutationejtum indiftributioneprarmiorum aberraret,
nifi lexquafi lux eidem fcmper pr^iret. Prudentia.,
5

vero quam cito acquiritur, cum legibus magiftris edo-

cetur? Noftrne enim ignorationi , ac inexpert.-c
irtati
eorum, qui leges condidere , fapientia , & periclitatio
fatisabundeconfulit. quis enimfortesillosarbitretur,
qui
 Icon Symiolica . 4-7
qui in laborum perpeflione , & fufceptione periculorum
le^is arbicrium non fequuntur ? At quibus in tjene-
bris iaceres temperantia, nifi h.^^c lux cxleftis accede-
rct, qu2e modum in perturbationibus coercendis reti-
nendum indicaret ? Quod fi Principibus obfequiLm_.
fubiecl^ nationes,fubditis populis defenfionem Prin-
cipes reddunt ; fi Parentes amorem filijs ; fi filij reue-
rentiam parentibus perfoluunt ; fi Magiftri folertiam_.
in docendo; fi difcipuli in perdifcendo induftriamex-
hibent-, fi Domini feruis domini fae-
imperant, fi feruis
pius indulgent:fi deniq; vlla inter homines didorum,
fadorumq; fides^& conftantiaeft,veritati per os meum
loquenticredite. Quot quot cilisj id omne, quantum,
quantum eft^totum id Principes fubditorum obfequium,
fubditi defenfionem Principum jfilijamorem Paretum,
Parentes beneuolentiam filiorum, magiftrur difcipulo-
rum induftriam 5 difcipuli magiftrorum folertiam, ferui
dominorum clementiam^ Domini feruorii minifterium,
omnes deniq-, homines aliorum confliantiam , & fidem.,
liuic luci, huic legi debetis . Qui te igitur 6 Lex^lucem
efle non videt,is cxcus>qui te, cumvideat^iScaflerat,
nihilominus fpernit,hic demum impius,^ perfe(^ema-
lus eft. Anes cupidapericlitationis? exerelances^quas
rtquiflimas habes^pende hunchominem, nifi haber^
minus iRueniatur quam habuerint plurimr gentium ^
y

mendacifl^mus hominum haberi volo.. Quid enim? hi

omnes ratione tantum Duce, non modo legem luccm
cffe perfpexerunt^fed in Deum, tanquam lucis fontem
fub varijs licet falfisq; nominibus eandem retulerunt:
Zoroaftcr legum , quas Perfis , & Bacfciianis rradidit^
conditorem Horomafim afl^eruit^ Trifmegiftus Mercu-
rio
 48 Legis Canontci
rio adfcribit^quas ipfe JEgyptijs fcripfit, Minos tan-
quam a loue latas pr.Tclicat, quarum ipfe lator in Cre-
ta fuit . Saturni mutuatur audoritatemjSc nomen Cha-
rondas , vt Carthaginienfibus illas facilius perfuadeat.
Quid Lycurgo apud Spartiatas quantum ponderis adie-
citexiftimatioiIla,qua putabant ab Apolline didatas?
Nam Draco,& Solon Minerux qux Athenarum,
Prce-
fes deleda fuerat, fuas hibentiflime adiudicarunt. Iii_,
^geriam Pompilius^qui Romani^ fuas dedit: InGa-
brielem Mahometes, qui Arabes decepit: In Veftam
Xamolxis, qui apud Scythas prxfuit. Plato^qui Ma-
gnefijs5& Siculis leges donauit^cum Arcadumj& The-
banorum vota reieciffetj in Apollinem5& louem fuas
contulit. Vnus ex omnibus repertus efle Moyfesjqui
ficut fidei veritate , ita veri Numinis agnitione inter
omnes veluti Sol emicaret. Ab hoc enim non fcripta,
fed accepta > non lata, fed delata non condita fed
, ,

promulgata lex cft veri5& Immortalis Dei. A quo fi

Regna/fi Imperiajfi Dominationisiura, fi fcribenda-
rum Legum Ciuilium vim^^c aud:oritatem Principibus
dari affeuerem, quis eft ^a quo me iure cenferi^Sc re-
prehendi verear^quando meam in defenfionem^ ratio,
fides5au(51:oritas, periclitatio confpirent? Nam Impe-
qua Lex Ciuilis ornata eft, Veftis,
ratoria fupellex ,

Sceptrum, Diadema cui non exprimit Principis digni-

,

tatem^quiE ad legesfercndasnecefl^ariaeft? Enimvero

decuit, vt qucmadmodum in ipfo minori Orbeci^teris
fenfibus legem oculus fua gubernationeconftituitjtpti
vero homini ratio pr^eft ^in familia fenior^in oppido
ditior^in Vrbe fapientiorplurimumimperat^ita inRe-
publica^ feu Regno is leges conderet^quiciam fapien-
tia,
 Icon SymMica
49
tia, tum poteftate fupra alios emineret. At RcgiarrL_.
Virginem congeftis voluminibus Ixui innixam ne mi^
remini. lus enim omne quinquecompr.-^henftimlibris
potiffimum ab ipfius iuris hominibus peritiffimis acce-
pimus. Illud veroadijciuntduas lances eidem Virgini
fapienter tributas, tum quia rerum certiffimum pondus
ab illa diligentifllme expendi ; tum quia in omni avflionc
alterum relpici ex ipfo lancium numero intelligeremus
Sempcr enim id eft legitimu , quod iuftum^ iuftum porro
id eft, quod alteriji^quum eft^c^tquum autem videtur^vt
c^ter.T Icones cxplicentur. Ergo quemadmodum ini-
tio fubdubitabam ne me quifpiam inciuilem arbitra-
^

retur , fi legi Ciuili pro facultate non refpondererrL.. 5

ita verendum eft , ne dum Ciuilem in luris lau-
datione me haberi cupio, in CcXteras fcien-
tias iniuftus exiftimer5& fim StaTien .

igitur explicationis prsecido , vt

^quitatem^quam natura tan-
topere defiderat , ciui-
litati adiungam.

PHILO-
 INTVERE LECTOR, ET ADMIRARE .

PHILOSOPHIAM ADMIRATIONIS FILIAM i

. NEPTEM IGNORATIONIS , .

. COGNITIONIS PARENTEM, .

. AMORIS SPONSAM, COMITEM LABORIS, .

.MAXIMORVM INDAGATRICEM, .

. ET SPECTATRICEM ARCANORVM .

.INCORPOREA HAECPRIMA CORPORIS INVENIT PRINCIPIA

. IMMOTA MOTVM QVIETEM IRREQVIETA,

,
.

. ACENDI CONSCIA PATIENDI NON IGNARA,5

.

. PLENA VACVVM, VACVA LOCVM, .

. IN ARTE NATVRAM, IN NATVRA ARTEM, ,

. NATVRAM SVPRA, ET ARTEM .

. PRINCIPEM,A QVO IMMOTO MOVEANTVR OMNIA .

. CONSTITVIT MOTOREM .

mm
1 A '

oita;i

KorriKooD ,

r^A^Koqa ?TiiOMA

"> '^'
'

! <^T 7

I AH.

V --r - * "^ -"^

^^V^O'1
EHILOSOPHIi
AT V R A L I S-

ELABIMVR nunc,queiTiadmodum
Plato loquitur^in obfcuram fpecum-.-,
vt DemocrituSjin profundum verita-
tis puteum , vt PoetcX , ad inferos cum

Hercule ad extrahendum triplicis phi-

lofophitX Cerberum Quid delabimur ?
.

potius cum Diana inter fyluas, &: nemora, feram om-

nium pulcherimam inter difficnltatu vepres delitefcen-
tem venamur; potius Triptolemicurru fubnixi orbeni
cum Ccrere peragramus, vt gerentem ora Virgine
tria
filiam a nobis furreptam inueniamus nifi malitis Aqui-
:

larum nos pcnnis fuilolli^non rapi,vtfixis oculis na-

turx oculum, ac rerum omnium fubliinarium lucidif-
Cmum fapientiie fpeculum intueamur.
Eft enim Philofophia^fi confideretnr obfcuritas^fpe-
cus; fi profunditas, puteus;fi capitum- muItitudo;Cer-
berus', fi latibulum, fera ; fi vultuum numerus, trifor-
mis Deajfi acumen,& ociiIorunipeifpicacitas,Aquila.
Verum,6 pr^claram Iconum fymbolicarum vim_,?
harum beneficio, nuHa iani .nobis re opus eft , vt voti
compotes fiamus non lumine , vt illuftretur fpecus ,

non fune,vt hauriatur puteus; non vi, & Herculeo ro-

bore^ vt extrahatur Cerberusjnon canibus venaticis,
G 2 vt
 J *ThtlofofhU J^aturalts
ft capiatur fcra;non curruTriptolemi , vt inueniatur
Proferpina ; non dcniquc laqueo, aut rete, vtcompre-
kcndatur Aquib .
Occurric enim c:rrulea\efte,acdifcilTa, fparfis capil-
'is claufum , ac nouo quodam figilli gencre ^ quod lite-
,

vis fimul rede difpofitis folum aperitur, munitumvo-

lumen deferens fub dextera Ia:ua fuftinens duos cxli, ac

,

globos ; & quafi a venatione5&: fpeculatione rede-

terrcT
untem Aquila fequitur^tanquam eius in omnibus comes,
^'adminiftra,
Vt enim ab ipla volucrum exordiar Rcgina , quod
aliud genus auium inueniri poterat , quod naturalis phi-
lofophia^ in contemplando pernicitatemjin perpicien-
do acumen exprimeret melius Aquila^qu.T altiilima,^,
qu.Tque, & profundiiTima imperatorio oculorum fulgore
fpeculatur, ac ipfis, qucE defert , fulminibus velocior
omnes elementorum fpharrasjternximmenfos tradlus,
fmus marisj aeris regiones, pcne flammarum vidrix cn^-
los ipfos fublimi5& admirabilivolatupererrat?
NegQenim quidquam eflein ampliffimo naturae im-
perio, quod haec naturaHum prodigiorum acutifllma_*
fpeculatrix fua cognitionenonfuerit citifHme aflecuta.
Nego vllam naturalium rerum fedem^ac locum reperiri,
quem hxQ eadem Philofophia cogitationum fuarum-j,
quaii alarum vi, fenfili concuflione non percurrerit.
Nego vllum corporis, aut initium , aut cauflam , aut
virtutem,aut motum, aut portenum ^autmiraculum,
quorum peritiam omniumh^Tcipfapr^ftantiflimafacul-
tas fui non fit ingenij magnitudine complexa.
Nam inuentione, & difciplina duabus quafi alis ad
ipcculatlonis volatum inftrucla fe fe e terra paulatim
attoUens,
 Icon SymholtcJl . f j

attollens , tranans mana omnem, aerls fuperans ambu

tiim 5 capuc inter fydera, 6c Planetas condit . Exind^
tanquam ci^leftiefpecula terrarum fubied:um orbem_^
rurfusdefpicit^ac immenf:^ huius Reip., cui naturado-
minitur , folertiorem cenfuram adorirur . Mundum_.
icaq; ipfum tanquam vnam,& animantium, communcm
& mcntium ciuitatem fub vnius imperio numinis con-
ftitutam in quinque regiones diftribuit, ac fingulis in-
colarum generibus attribuit domicilium. cognationi-
bus quadrupedum,&: reptiliura , ficuti hominumgeneri
terram aquas vero pifcium tribubus interim ampliffi-
: :

mos aeris capos volucru curijs conceffit; ignem,quod fit

impatiens confortij^vacuumftatuit c^leftibus autem :

fphorris mentium beatiflimarum familias motrices , ac

gubernatrices prosfecit. Supra res omnes5& extraNu-
men conftituit , cuius nutu cum omnia moueantur ,
ipfuro quiefcat.
Diftributo fic orbe , tanquam vrbe^ciuliim nomina,
familias virtutem, fcientiam , nobilitatem, red-
, tribus ,

ditus, admiranda^rerum denique feriem geftarumhoc

ipfo 5 quem prarfert , naturalis imperij libello comple-
i^itur. Quod cnim arcanum intota huiusimperatricis
dominatione^tammagnum,paruumq-, quod hoc li-
eft,

bello philofophia diligentiflime e explicatii non conclu-

ferit? metallorum
fi 5 qux in terr^ vifceribus gignun-
tur, origo,& natura quc^tritur : libellus hic osrarioDitis
opulentior prxter animantes , quas terra ciues
eft 5 fi

habet,herbarum, (^^ plantarum cognitio expetitur:hic

idem medica officinaeft. Namgemmarum,5c virtuspi-
fcium,cuius in alterius difciplinse prc^rer quam philo-
ibphix naturalis libello perdifcacui ? Hicetiam veren-
dum

5"4 PhilofophU 'NaturaUs
dum eft^tieornithologiajquarde volucnbus agit^hulus
fit libelli pars maxima ? quid pluribus ? nihil terreftri
globo, nihil c^Iefti , quos ambos in philofophix ma-
nu videtis^aut a Cofmographis , & Aftrologis inelT^
dicitur^qucd hoc libello excellentius, quamin Archi-
medis vitrea fph^ra non contineatur^
Q^od fi quifpiam infurgat^Sc dicat^nefas credijtot,
tantaq-, naturaj oftenta libello contineri, huic fatis bre-
uiter ficfado. quo tandeminloco, aut apud quos ar-
guis imperitiffime mortalium ? nempe in eo^in quo fum-^
morum philofophorum illuftres 2nimx eorum , qui a na-
turcT fecretis fuere^fuis non teftimonijs^ fed eruditiffi-
mis operibus tuam imprudentiam rcfutent? quidenim
Linus 5 ecquid Mufnfus Grnecorum Poetarum vctuftifli-
mi^qui naturx opificium fuis carminibuscxprefferunt,
vt apud nos LucretiuSjfi confulerenturjrefponderent,
nifi quidquid fcirent id fenaturalis phiIofophia;bene-
,

ficio didiciflfe ? Thales vero 3i Pythagoras ; alter qui-

,

dem Milefian^e , alter parens Italicie philofophic^ hac

cadem fe magiftra^S^ duce in rerum omnium dodrina
comparanda vfos fuiffe ingenue faterentur Nam cjui^^
Xenophanes fenferit , cum eius perierint opera, qux
mentem audoris indicent haud , fclo : de te , tuaq-, opi-
nione^ Ariftoteles , laboro, qui ficut in rebus natur.^e
indagandis fueris folertiflunusjc'^: acutiffimus fpcculator,
ita in confcribendis , enarrandisque obfcuriffimus au-
dor. Itaq; fic mihi perfuadeo figillum illud literarum
philofophix naruralis Jibellotua oppoficum opera^qui
fic fcripferis^ac fi intelligi ab ijs tantumjvolueris, qui
literas planefcirent. conquerenti enira.ac expoftulanti
Alexandr0;.qu6d arcana philofophicT^ qux fuis tantum
auribus
 lcon Syml^oUca y 5
auribuscrcdt, committique volebat euulgatione com-
munia, ac proinde vilia effeceris , illud audio a te re-
fponfum^ita vulgata^vt non tamen elTent vulgaria^^
Sed incomptus, ac negledus capillus quid fibi in hac
arcanorum periria vult,a qua dicendi facultas aureos
verborum cincinnos3& calamiftos fcnteriarumpulcher-
rimos fme pretio mercatur ? quid veftcmprjcfertdifcif-.
fam,^^ poene laceram, qux ornamentis alias difcipli-
fufs

nas illuftrat? quid nudis pedibus incedit, quic nudita-

tem aliarum artium fua tegit liberalitate ? Hoccin^
philofophi^decorum? hi^c dignitas? hiccine fcientia-
rum principis eft fplendor? Hinc illa in philofophoa
dideriarnuda, & poene obfoleta progrederis philafo-.
phia. a quibus ne poetv-c quidem abftinuerunt ..

Dat Galenm opes ydut lufimUfm hvftorcs:

^auper oy^ri/loteles co^itur irs pedes

It^.nevero? prorfus aliud. Nam contra paupertas,

illa inquam.paupertas fxua^qu^ Curios, Fabricios^Ma-

rios 5 aliosque prifci,& integerrimi f^culi duceSjRo-

manorum Reip. vrilifTimos tulitjilla eadem homines phr-
lofophi.'^candidatos.poftmodum confiliarios>& fena-
tores effecit F.ft nim philofophia fuis adeo diuirijs
.

contenta,vt alienas 3 non modo^cum abfunt non requi- ,

rat, fed cumadfunt , etiam afpernetur. Teftis Crates

Thcbanus, qui n^LVurx fpeculationi operam daturus reni
cmnem familiarem penitus dereliquit : Teftis Diogcnes,
qui,vt liberius philofophari poffet, vel cuo ad aquce
hauftus vtebatur,manum ad id faris exiftmans,pcU-
lum abiecit. Teftis deniqucjquineab opibus in pcla-
gus
 5 PhitofdphU ^dturdis
gus igftorationis mergcretur, illas ante in profundum
demerfit, Vt autem paupertatem hanc^quam fibi co-
mitem adfciuit philofophia, virtutis, non neceffitatis

homines efle intelligerent, Thales Milefius fapientum

princeps^tum optime confecutus eft^cum omnes ole-.
as^quie in agro milefio erant antequam florere csepif.
,

fent , emendo declarauit, philofopho, cum voluerit,

commodum , & ingentem pccuniam com-
facile elte ,

pararc , cseterum abijci, qu^ illum a veri contempla-

tione retardarent multo enim philofophi.-^ fupelledi-
.

lem pluris nsftimari, quam poflefliones reliquorum^.

At mos gerendus eft morali fcientic^e, quse , vti natura?,
contemplator fuerim , ita me fui laudatorem defi-

derat. Aflentior lubentiflime, & quam citif-

fimejfacillimeque obfequor. natu- A

rali enim philofophia proximus
ad moralem fcientiam eft
gradus.

PHILO-
 . DVX VIT^ MCRTALlVxM, AN PARENS ? ,

. QVOS RECT^ RATIONI GENVlT REGIT , .

. EVOCATA C^LO DONATA SOLO , .

. SEDATRIX PERTVRBATIONVM SALI .

. PHILOSOPHIA .

. BONORVM FINES, FINES MALORVM .

. ARBITRA MENTIVM .

. CENSVRA MORVM .

. MAGISTRA VIRTVTIS .

; ARCHITECTA FOELICITATIS .

. DETEXIT . DIXIT . DOCVIT PR^SCRIPSIT

. ..

. ^QVAT .

. QVOS JEQyi GVBERNATORES -

. GVBERNAT ..

. qvOS LMPERII EQVITES ..

. ^QyiTAS ET POTESTAS CREANT , .

NON VIVIT.QVEM AD RECTAM VITAE RATIOKEM ..

. PHILOSOPHIA MORALIS NON ERVDIVIT ..

IMD 2/.

aii ; ^ .
PHILOSOPHIA
M O R A L I S-

VM multa in hominum genus ab im-

mortali Deo congefta beneficia funt
tiim ex omnibus nullum illuftrius, ex-

jl
cellentius nullum Plato iudicat^quam
quod e citlo moralem philofophiam in
terras fubmifit, vt homines illius magi-
fterio , ac difciplina, fuosjac familix , totiusq; ciuiatis
mores cognofcendo,omnemq; red^ gubernatiortis ra-
tionem intelligendo, Remp. omnem fapienter admini-
ftrarent. quodfipoft omnium difciplinarum inuentum
genus ab illarum fapicntiflimo capitejpIeniiTimoque-^
fonte vlla in noftri gcncns vtilitatem, & commodum_,
profliixit :hxC;qurE de moribus eft philofophia 5 profc-
<fco tanta eft , vt huic vni priiiata,^^ publicarerum om*

nii;m cura, DoTiorum, Familiarum, Ciuitatum, Regno-

rum,Imperiorum^totiusq-, hominum ciuilis viti^ admi-
riilratio ciedita ab ipfo Numine>commi{faq; videatur.
Ivobis igiLU^ iic firmiter exiftimandum eft , homincs
pr.Tfidio txinx artis orbacos , veluti nudos , omnibu.s
foTtunas telis expofitos, neq; illam aduerfam fatiscon-
ftantcr perpeti , neq, illa profpera fatis redre vti; con-
tra ^ero eos.qui hac Palladis veluti>gide armatifuif-
fent etiamfi fradus orbis defuper illabatur, aduerfum
.

H impauidos,
 5 8 ThllofophU Aforalis
jmpauidos, 5< impercerritos ftare. Nam, fi hrectotius
Mix ciux5 6c arbitra perturbationes rationi contrarias,
^< inimicns, quas rutio fola non poteftcoercerc, neq;
ipfa fuis habenis poterit refr.Tiiare, ali^ nobis difcipli-
nx 5 alix artes, alij domandarum segritudinum
no- fra:ni
bis erunt requirendi. Sin autcm \\xc fua audoritate,
ac fapientia, quxcunq; corporis funt,ac animi non fo-
lum ipfo in homine, feddomij in vrbe,in Ecclefia, in
regno,toto deniq; in orbe funtjvalet feliciterreger^,
ac prudentcr moderari : eft cauifa nobis vel maxima,
cur Iconum Symbolicarum ingeniofiflimi audoris con*
filium in hac diuinioris philofophije efformanda imagine
admiremur.
Cernimus enim non Amazonum reginam" ferocem,
& barbaram fed virtutum Imperatricem.,ac dominam,
,

ratioms {imuIacrum,domicilium modeftiiejvultus, os,

habitus parem redolent humanicatem,& grauitatem.
Regix dextram ornat virga rcgia-5
poteftatis infigne
tnrnum, & libella occupant finiftram Ad pedes omniu .

emblemata dignitatum, Mitr^ Pontificix, Imperatorix

Thiarx,Corollie Regi^, Sceptra luftiti;^, Dominatio-
nis Leges,ac norra.Ttporro ipfa, non fecus ac Luna^
inrer minora fidra , in confefiu dodiffimorum , erudi-
tilfimorumq; hominum,qui eidem a confili js fuere,pro
rerum modcrandarum velociori opportunitate ftat.
Hi^c ornamenta pacis & belli proDfidia quid often-
,

dant , an quifpiam intelligat melius ijs ipfis, qui eiuf-

dem arcana panitus introfpcxere ? cogam igitur horum
philofophorura fenatum, ac fententiara rogabo , quid
putent >
Atq> is priraus rogandus eft , qui non folum huius
ordinis
 Icart SyminUca 5

ordinis princeps fuit,fcdhanc morum fcicncinm c c.clo

primus euocalfe crcditur Socratcs^atq; intcr moicales
conftituiffe. Quid eft Cauflx, 6 Ccrlcftis huiusmagi-
fter facultatis, cur veluti Dea noftros ob oculos pofita,
conftitiitaq; fit? quid ni, Socrates inquit5formam,&
fpeciem diuinam illa referat , qux cum Deo fit orta_,
philofophorumgenusplanediuinum funtcnim effecit?
meo iudicio philofophi,qui velut ab excelfa quadam_,
fpecula mortalium vitam profpedant, Deo perfimiles,
qui e fux felicitatis Throno rerum omnium cauifas^iSc
effeda contemplando moderatur. Qux enim aliaDei
vitajquam fui cognitio ipfius,ac omnium fapiens ad-
miniftratio? Nam etfi hoc vnum prorfus fciam,me_-^-
nihil fcire^illud tamen etiam intelligo , redam5& veram;
philofophiameffe numinisvita^fimillimam. Cognofcic:
Deus, perfedeq; intuetur fuam ipfius naturam,atque
ex hac ipfafui fcientia rationes fuorum operum fapien-
potiffimum gubernationis, Ita plane
ciftimas inftituit,
ph-ilofophus hominis ingenium,& mores prius fpecula-
tur, deinde leuia qua^dam diuinitatis veftigia fubodo-
rans ita perueftigat,donecipfumreperiattotiusfapien-.
tiaj moderationis audlorem , atq;. huic perfediffimo-
5 5c
exemplari cognitionem, aclionemque omnem confor-
mans fuam,diuini omeujac nomen promeretur.
Ego vero , fubinfert Plato , fic exiftimaui femper,aut-
philofophos regnare,aut reges philofophari oporrcre,
idcirco fceptrum, quo regia dignitas oftendirur, huic
fapientiffimx facultati fapienter tributum. Suntenim,
queinadmodum leges magiftratus muti magiftrarus le- ,

ges viuac. Anlex viua Princeps,cuiabeft philofophia,

qu2c eft vitiendijac imperandi ratio reda? qucm enim
H 1 natura
 6q rh-ilofophtce Moralis
natura perfpicacem5& meniorcnijquem magnificumiSc
gratiofum educatio^quem veritas amicumjfamiliarem
iufticia^fortitudojac temperantia comitem fibi,ac fo-
cium non reddiderunt , prxter modum imperitus eft ,
qui hunc clauo Reip. gubernando idoneum arbitratur?
Nam vt hac ipfa, qu.t ad rem eft^vtar fimilitudin^
vtrum vultis nauis gubernatorem prudenter conftitui
homincm mignitudine,^ roborecorporis rdiquosnau-
tas excedentemjfurdum tamen, caligantibus oculis5&
mente gubernationis infcia? an vero eum , qui cum.
mole corporis, ac viribus minor fit^animi tamenpr^e-
ftat fagacitate,rationem habet anni^ac temporum, C2e-
lorum conuerfiones dignofcit^ fyderum^ac ventorum-*
motus prneuidet , omnemque polTidet gubernatoriam
facultatem? Nifi quis planedefipiat^^St fecuritati nau-
fragium prneferat^non tam corporis molem, quam ani-
mi virtutem in optimo nauis gubernatore deligendo
fpe(51:andam iudicabit. quod igitur ad profperam naui-
gationem neceflarium omnes putant,id egocontendo
in omni admihiftratione fieri debere . nam fi vnum.^,
idemq-, in pedus non coeant potentia ciuilis, & philo-
fophia haud
, fieri vnquam porerit^vt vel adminiftratio
vlla reda procedat, aut Refp. omnium perfedifsima,^
meisin hbris expreffa lumen vnaiiam folis afpiciat.
Itaq; remhanc vt adumbrarent^_j;iptLorum fapientifl
ffmi, apud quos peregrinus fui, fceptrum^cuius in ver-
tice micaret oculus^fua inter monumenta excitarunt^
Ac Seneca morum honorarius arbiter pedibus init
eorum, qui dixerunt ante , fententiam Neq; didis,3ut
.

prxceptis folum, verum fa(5tis etiam teftarum reliqult,

quanti prx alijs omnibus hanc .'eftimarec fagultatcm..,
quam
 Icon SymholtcA & \

quam optimorum confiliorum matrem, genicricem vi-

rorum^non tam dicendi,quam viuendidodrinam.ad-
uerfus omnesfortun.-^impetus murum inexpugnabilem
nuncupauit^vt proinde in huius facrario condi iuciin-
difsimum arbitraretur
' Quam porro tibi , Epidetum compellans , frcnum.^
tam mihi perpendiculum huicmentium humanaru mo^
deratrici^ac gubernatrici conceffum allubefeit. Fnrno
equi reguntur, quo voluntas equitis cunq; fcrtur^frn?-
no impelluntur. perpendiculo parietes a^dificiorum li^
brantur ^ ac rec^itudo columnarum perpendieulo ex-
ploratur.
An genus hominum non equis modo , fed etiamfe-
ris magis indomitumjvagum^folutumjliberum^plenum

amentiaf, licentiat: amicifsimum fubijci vnquam^domari,

ad redam viuendi normam traduci potuiflfet^ nifi h^c
Bellona fortior5& fapientiorVirgo fuosfrsenos ineiuf-
dem ora prudentifsime immififfet? quafi vllus non di-
cam amplifsimi Imperij^florentifsimse Reip., niaximie
Ciuitatis ftruc^ura, fed illuftris famili^, fed clari ho-
minis domus re(fta vnquam furrexiffet^aut honoris, &
glori,-^ columna eredla , pofita vnquam ftatua fuiffet;
nifi hxc erigendarum rerum Archite(5ta fuas rationis
perpendiculo direxiffet?
Verum enim vero Plutarchus hiftoria? , ac philofo-
phice gemmum3<5( vnicum lumen^ac decus itaexcipit.
maximi omniu^fapientifsimiqjphilofophorum noapof
fum ijs nonaffentiri, qua? in ciuilis difciplina' laudem
attuliftis Sunt enim vero veriora^minora tamcn^^quam
.

vt eiufdem meritis, & pr;^ftantifsimcT dignitati refpon-

deantt eggregia5& liberalis facies artem hanc Socrati
diuinam;
 6% PhilofophU A^oralU
diuinam, mihiDeam probat. Scipio regius reginam.*
Platoni,eandem mihi largitricem Imperiorum^ac gu-
bernatricem fapientiflimam demonftrat . Nam vbi e li-
bella morum Architedam Senoca intelligit ego nor- :

mam ipfam5& regulam. Vbi Epidletus ex fr^no vim-.

arguit peiturbationum animi fubijciendarumjegodo-
minam mentium,ac reginam perfpicio.
Quid? excellens^ac illuftris fupellex ornametorum,
qua^ ad huius pedes iacent,num inanis, ac fine maximo
confilio proieda exiftimabitur? haud certe. intellexit
enim vir alta mente ptt^ditus, qui hanc Iconem Sym-
bolicam expreffitjnafcentiphilofophi.'^ non obftetricis,
aut nutricis inani votoexoptatumjfediab^ipfo eiufdem
parenteDeodidum: quicquid calcauerit hxCjrofafiat*
Vix autem c^Io fublapfa terrispedemhucintulit.cum
rubefcere pulcherrimis rofis vbiq^ tellus coepit. domi-
nabantur antea pro virtutum floribus fpina: vitiorum,
adeoq; mundus erat malorum dumetis obfitus, vtnon
tam ciuitas hominum , quam brutarum animantium, ^
ferarum.fylua videretur . Sapientiam^amentia; iuris co^
gnitionem ignoratio redi^ac aequijprudeiitiamjteme-
ritas expulerat ,pro Caftimonia libido , pro labor^
ociumjpro fedulitate torporinoleuerat. Fortitudo in
audaciam , in auaritiam parfimonia virtus omnis in^
,

vitium concefferat. Cruentabantur mortalium intimi

pedes^qui funt affedusanimi^dumpervias huiufmodi
fpinis interfeptas adfelicitatem gradiebantur. Athxc
vbicunq; , feu in hominis mente, feu domo, feu Vrbe,
feu rcgno pedem fixitjpro fpinis rofas inuexit.
Poftquam enim philofophia terras coluicjfloruit vir-
tus apudomnes nationes in omnibus poenelocis . om-
nes
 Icon SymloltCA t ^
nes enim in omnibus adiuuit. qui funt bonorumfines,
ac malorum, quos ipfa nofi oftcnderit? qui fontes iu-
fis 5 Nili origine fecretiores, quos eadem non detexerit?
quod virtutum^aut diiciplinarum genus^in quo illa_.
hominum genus non excuerit ? Ignorabant antea pa.
rentes ) liberi quemadmodum educandi hcec monuit^
:

filij,quid parcntibus deberent, vix fciebantjh^ec do-

cuit, vt pr.^c(re alijs domini; fubelTequaratione fevui;
doceri qua Methodo a inagiftris 5 i difcipulis qua di-
ligentia perdifci, fas eflet. quibus vinculis mutuo te
nercntur vxores,^ mariti, quemadmodum omnis de-
niq; familia regeretur^obfcurum eratjhfec enim vero
patefecit. Philofophia hom.inum animos in vnumpu^
blic^felicitatisvotum cogendo ciuitatescondidit. phi-i

lofophia vrbes conditas non tam moenibus , quam fa-

pientiftimis legibus vallauit Philofophia principes bcl*
.

loj&pace fuispriefidijs aptauit.magiftratusaequiaman*

tiflimos reddidit Equites in belhc^ laudis amorcm^
5

pellexit 5 plebem artium necefl^ariarum exercitationi

addixit^non modo vrbes, fed regna^&maximasnatio-
nes ad ciuilis, & militaris gloriae verticem prouexit.
Nullum eft tandem genus.quod quifpiam Deo,
officij

alijsjilbi^ac fuis debeat^cuius ratioaphilofbphiaper-

fediflime tradita non fit & qutfpiam deinde admiretur,
:

fi pracftantifsimarum artium inuentrix inter artium in-

ftrumenta verfetur? quin mihi perfuadeo, quemadmo-
dumijjqui naufragio fuperftites euafere,Neptuno vo-
tiuas rabulas in accepta^falutis recordationcm,& grati
animi monimemum fufpeduntritaomneSjqui fe^ahost];
prudenter gubernarunt, Principes,RegeS; Impcrarorcs
fuaipforum iRfignia ad huius pedes abieciflc;, ac fi ta-
citc
 ^4 Philbfophia Moralis
cite dicerent nos quidem , fi tuis in nos amplifsimis
:

collatis meritis refpondere poffe fatis exiftimemusjpla-

ne amentes fimus.quae tantse bencfitiorummagnitudi-
ni gratiarum aciio par poteft inueniri? tamen^vt om-
nes intelligant non voluntatem facultati defuifle , hic
tuos ad pedes noftrarum enblemata dignitatum luben-
tifsime ponimus,quorum infpe(5lu moncantur omnes,
quicquid domi,5c forisjbello & pace fortis,ac prcneclari
gefsimus;id omne nos tibi & debere,& acceptumpro-
fiteri.
Concludit Senatoriam laudationem, obfignatq; prje-
clarifsimo fui nominis omine Francifcus Petra litera-
rum omnium Arca non immerito didus, no Imperi j mo-
do S^cularisjfed etiam Ecclefiaftici regiminis formam.
aphilofophiamutuatamaffeuerans. Itaq; fapienter eu
fecifle,qui regum infignibusThiarasPontificias,&Ga-
lerum Cardinalitium adiecerit
Mihi vero quid eft reliquum jphilofophia cum Se-
natores tui, qu^ dici poterant, occuparint vniuerfa ?
nifi illud a te,vt rogem,quando nullumabeft ei >

homini bonum, cui tu ades, vt prudentiam

virga, libella a:quitatem , frf num tem-
per^ntiam iftud me doceat , quo
eam aliquando confequar
felicitatera,ad quam te
homines duce fo-
lent perue- -

^- V.' riire

MEDI.
 . MATER MEA ME NECESSITAS GENVIT;
. OyOTlDIE VSVS ME PARIT; .

. VIRES HERBARVM , MEDENDI LEGES .

. PERICLITATIO IPSA ME DOCVIT5 .

AETERNAS VT IN CORPORIBVS RIXAS SEDAREM

. PRAECELLENTI TEMPERAMENTO

. INSANIT , QVISQyiS SANTTATEM CVPIT .

. T SERVATRICEM SANITATIS TEMNIT .

 '
/ j"' riUy.i.d.o

i / 1 1 - <- i

m^^is^
1.-J "iaiBei

 C^s

MEDICINA
EC , fi me in tot dicendi miracula cora-
mutarem , in quot fc formas^Sc fpecies

Proteus vertebat , Artis Medicit afle-

quar variam , multiplicemq, Naturam.
Quid enim in ea non varium , (Sc mul-
tiplex 5 cuius & origo anceps , & inuen-
tio dubia5& Parentes incerti5& opinio, .Tftimarioque
apud homines pro locorum, & temporum difcrimins^'
non folum diuerfa^fed etiam inconfl:ans,& vtiiitasam-
biguajSc honos lubricuSySc fuauitas infida5& cauf^ ad-
modum varixA effeda poene fortuita^ & fimilitudincs
diflimiles5& contraria inter fe multum aducrfantia, &
cxempla diriraentia litem non fine hte^^ deniq; tota_*
coniedura? Nam cum fuerit ah
ratio agendi fallibilis
hominibus reperta , inanium Deorum inuentioni con-
fecrata efl:. Dubitatum autem non paium ab ijs, qui
eiufdem inuentores Ca:Io dicarunt illam primusne^ ,

omnium Hercules excogitarit, vt multi voIunt;anjVC

plurcs fentiunt , Mercurius ; feu vt ^gyptij ferunc,
Ofyris eorumdem Rex fapientiirimusjanjVt comunior
efl: fama, Apollo^&^fculapius eiufdem filius in Orbe

primi omnium inuexerint. Vtrum vero Natura fuis tan-

tum feminibus fecunda illam ex fe genuerit an vius tan-,

quam folertiflimiMariti opera ad huius procreationcm

vfa fucrit, quamquam vero eft fimile, Artem Medicam^,
I tanquam
 6^6 A(edtc.t (L/^rtis

taiiquam parcate altercaltera tanqiiam Matre gaudere,

quis tamen fecure dijudicet? Nam, yt cseteras omit-
tam nationes^qux Medicis vixere-, quot^Sc quam
finc
difcordes inter fe^ac varias hac de arte opiniones Ro-
mani habuere? Etenim fexcentos per annos indignam
arbitrati funtjquamCiuitate donarent. Vbi admifere,
hominibus ingenuis minime dignam rati, per feruos tan-
tum^ac libertos vt exercereturjimperaruot Sed curtn- .

do, agendo, fanando, fuam cuiq; vitam venaleni pro*

mittendojad eam magnitudinem paulatim obrcpfit^vt
Romanx Vrbis ritus perdiderit, vidorem populum de*
uicerit,& cum eflfetantea viliorjvnaartiumlmperato-
ribus quoq; ipfis imperarit . Atq; iterum ex tanto po-
teftatis culmme deieda^rurfusq; in exilium mifla^dein
recepta^ab eodemque
reftituta, fugata fGepius^deniq;
ipfo,qui vehementiias illam dilexerat^H^idriano Impe-
ratore Hemiftichio notata.TurbaMedicorumCjefarem
perdiditjvtilifllma hominum generi^an eflct potius no-
xia ^indubiumapud omnes reuocatum eft. C^>ui enira
honores magis in lubrico vnquam verfati funt , quam
qui funt Medicis habitijquos modo veluti Deos mor-
tales venerati funt-, modo tanquam vulnerarios, Scqui
necarenthomines impune,Carnifices publicosdeteftati.
Qiiam porro fuauitas illa eft infida quo: tant.T amaritu-
,

dinis eft filia? vix enim vllam hxc Ars oble(5i:a(5i:ionem^

affert <]uam dolorum ingens mulritudo non pr.tccdat
,

Nam deilliuscaufarura difcrimine.acvarietatequid di-

cani ? quis iftud non obftupefcat? Temperiem humorfi
^n qua Corporis valetudo fita cft, propofitam fibi ha-
bent omni curatione, quipra:omnibus intemperan-
in
ter viuunt? remedia vei*o ipfa^ quam originemhabuere?
Ab
 Icon Syiniolkd cj
Ab ipfa voti foluendi cupiditatc. Mos cnim viciucrac,
vc qui liberati aliquo eflcnc morbo^in ^fculapij tcm-
plo fcribcrenc ^quid auxiliatum efletjVt fimilitudo pro-
Hccrct. Quoi fi vlla eft ArSjin qua illud^quod pro-
uerbio fercurjVcrifluTium inueniatur, Quot capita^tot
fententiie , ea profedo Ars Medica eft Quot enim cu-
.

mionum formi,quam difsimiles, qu:m intcr fe con-

trarix? His frigida placent medicamenta^illis calida,
alijs tepentia. Nam
male , an bene curarint, quotus
quisq; eft -,
qui certam ferat fententiam , cum huius cr-
rores artis Terra cotegat, Sol vero progrefsiones mclio-
res oftendat? Atqui
ipfie,quibusducunturconie-
ill^
d:ur:c5quam leues, quam mutationi obnoxic^e, qur-m.^
ancipites ? Color , Motus , Pulfus, Refpiratio^c^teraq;
ciufitiodi figna extima funttintimum corporiquisin-
trofpiciat? quis partes in quibus morborumcauf^ de-
litefcunt, oculis pcrfcrutetur? Hinc ill^ circa *Tgros

miferae fententiarum concertationes : Hinc diuinatio-

nes ill.T^quibus vaticinantur potius, quam intelligant
morbi genus : Hinc experimentum iIIud,a:grotis qui-
demjquorum agitur Vita^Sc SaluSjdifficilcjMcdicis vc-
ro facillimum, qui alieno periculo famam,& opulen-
tiam aucupantur
Dux res nihilominus funt , qux huic facultati ma-
ximum & honorem5& vtiliratem conciliantjaltcra cft
humani Corporis ftrudura plane admirabilis altera_^ ;

vcFo incredibilisNatur^in earum vbertatererumpro-

creanda , qu^ eidem feruirent , prouidentia. Ingcns
frofcdto me fcmper inuadit admiratio , quoties tanti
fabricam operis contemplor quantoq; maior cft par-
,

tium eiufdem multitudo^varietas, difcrimen , vfus, pul-

I 2 chritudo,
 CS ^^lcdtcwx Artis
chritudo, vtilitas ; tanto magis adorare ^terni illius
ArchitcCti in molitione vim^indifpofitione fapientiam
lubet. Nec dubium quin Orbis fit in compendium mif-
fusj quando c^lcftium fphcerarum virtus incapiteprx-
fulgeat, ipfavero Elcmenta in fubiedis humoribus ex-
primantur. Grauitat in atrabile tellus, ignisin flaua^
fplendefcit^ melanchoniam regitvnda, ipfe vero fan-
guis fuis fpiritibus aerem itmulatur . Nam metalla qui-
dem funt ofTa , herb.'^ capilli; flores cincinnij fruges ac-
tioncs totum corpus arbor inuerfa 5 qune c^lo humo-
5

rem trahat, non e Terris*emendicet . Quis enim lecur,

in quo fabricatur fanguis^&pervenas in omne eorpus
diffunditur^Rubo Mari perfimile inficietur,a quoplu-
res fluuij ad irrigationem terrarum egrediuntur ? lam
Cor officina fpirituum , quibus vita continetur in mc-
dio Animalis fitum^Lunam Terris proximam omniura
generationum fublunarium parentem adumbrat ? Ce-
rebrum veroipfum^quod fublimius locatum efl^jatque
idcm eft illorum fpirituum fons /quibus adiuti fenfus
fuis muneribus perfunguntur , cui Sotem non indicet
Oceanum lucisja quo ca^teri PFanetcX, ac ftellie omnena
fulgorem mutuantur? Senfusautemextimi^qiiiqjfuum
referunt prx'cellens aftrum^Palatum quidem, & Guftus
fliporum arbirer Mercurium eloquentic^ Pr^fidem ^ ta-
i^us vero per totum Corpus diflufus ftellam, qui^ , cum
Solem anteit , Lucifer cum fubfequitur 5 Hefperus no-i
-,

minetur; Oculi fuo ardoremiperatorioMartem; aures

excipicndis omnium vocibus tntent.T louem terris fa-
liiberrimum nares deniq; qux inter fenfus extremura
,

obtincnt locum,& funt inr, & meftitia: indices , Satur-

num.& quidem huius parui gubernatores Orbis funt
Medici;
 Icon SymMtcd* .6
Medici 5 quorum adminiftrationi5& cur.e fubefl; hic v r:u
uerfus, cuius partes omnes, quia ita cleganter , ac do-
^e in primo de Natura Deorum non adumbratse, fcd
expreflle funt , vt cum Natura illarum procreatric^^
vis Tulliana in cxprimendo contendat idcirco huic 5

cgo fuperfedens ad eiufdem Naturce magnificentiam^^

contemplandam rcliquum Orationis conuerto
Crefcit hic admiratiOjSc tanto crefcit magis^quanto
maioremcommunishuius rerum Parentis liberalitatem
intueor. Certauit ipfa fecuni , &
quamuis voluptatis
gratia5multa,& magna genueritjplura tamea>& ma-
iora vtilitatis caufa praeftitit. Neq, enim contentaijs,
quceapudnos funt elemeta^&qu^ exijsgignunturom-
nia^vt corporum valetudinijaut conferuandse, aut repa-
randar aliquo efl^ent modo
vtilia^Cxlorum^StclIarumq,
omniuminfluxus5& Virtutes eidem proficuas maxime__>
voluit. Quod eft enim, aut radicis , aut herbarunv-.,
aut floris genus, qu^^e quod Animan-
metalli fpecies,
tium (neq; Hominemexcipio) difcrimen eft^pcr quod
Hominum confultum noluerit? Atqui nos quide
fanitati
ignorabamus falubriora h?c Natursemiracula^fcmperq;
in eadem verfati fuiff*emus ignorationc^nifi qua'dono
illadedit^nos cadcmNaturadocuiflet. Ipfaenimeft^
quie cundlis quidem rebus^prarfertimveroHominibus
indidit, vt a noxijs falubriadifcernerent^illa vero fu-
gerent , ha:c enim fcqueretur.
Ipfa folertifllmos Homines genuit Hyppocratem, ,

Galenum , Auicennam aliosq; plurimos qui diuerfis

5 5

temporibus plurima huic Arti fuo ingenio adiecerint,

periclitatione comprobarintj,vfuauxerint,fcriptis il!u-
ftrarint; curatione perfecerint. Ipfa animantes.in qui-
bus
 yo Atcdicitt^c Jrth
busdomlnaturjimpulirjvt nobis fuis experimentis pr^
irent, herbarum poteftates^ex quibus pritftantifliiTia^
medicamenta conficiuntur , oftenderent. Quis enim^
Ibin docuit , vt fuomet Roftro ad fui purgationem vte-
retur^Ciconiamvt origanifolio^quemadmodum Co-
lumbam, vt fibi ramo lauri medcretur > eadem profe^
ad fagax,& folers Natura,qu2e vti ad morbos pellen^
dos Artem MedicamHominibus conceffit^itaadcura-
tionem vulneruna Chirurgiam liberaliter elargitaeft.
Quicumque igitur hanc effigiem Symbolicam intue-
ris, medendi Artem in hac rec^e pidam animaduerte.
Nam efflifa veftis dpulentiam , herbarum , & florum-,
fafciculi peritiam medicamentorum , Librorum^
multitudo pedibus proximajafiiduum^^ ve-
hemeas ftudium admonet , qux du
poftrema nifi in Medico fint 5 reli*

quum eft , vt vel inopia con^

tabefcat, veltanquara
Vulturius virefu
Cadauerum
pingue*
fcat.

CHIRVR-
 ^,o^f^.-

.CHIRONIS FILIA-
. ARTIS MEDIC^ SOROR .

. VALETVDINIS ALTERA PARENS, .

. INIMICA VVLNERVM^ .

. AMICA CORPORVM-, .

: SCRVTATRIX VENARVM; :

. CONCILIATRIX OSSIVM5 .

. INSTRVMENTORVM SVPELLEX .

. MIRVM Q3^AM TVO MVNERI VTILIS T

. ATTAMEN OMNIS .

. ARTIS FOELICITAS DEXTER^ FACILITAS .'

i-l
 chirvrgia"
\WA ducxArtcs hiimanGrum corporura
faluti vnanimes5& poene femper coiun-
d.T ftudentrhne ambas in tabulis pro^
xime merito collocatns funt, Ars Medi-
ca5& Chirurgia. An cnim fymbolica-
rum imaginum excogitator diuideret,
quas abaitium comuni parente neceflltate mutuis ofB-
cijs,acmuneribus connexas plane fciret? fiquidemho*
minis corpus qu::m eget medico ad re^flam prnefcriben-
dam methodum fumendarum potionum, quibus humo-
res noxij expellantur^tam Chirurgi peritiam defiderat
ad foluendum^advrendum^ad fecandum, &ad omnium
curationem vulnerum.
Quantum enim vel tibi Mizranes debemus^quieam
inuenifti, vel tibi Apis, qui multum auxifti, vel Chi-
ron tibi , a quo ipfa nomen accepit , vel , Machaon, tux
virtuti^ac diligentix qua eandem non mediocriter illu-
,

ftrafti^vel vobis, Cclfe, & Allab^quorum alter illam_.

docuit^ alter perfedtiffime inftruxit ? nifi enim eflet harc
ars omnibus abfoluta numeris^quam perpetuis dolori-
bus vrgeri hSninem oporteret? hnecjfi vtnx^^ arte-
x\x a corde tradas^^ in omne corpusprofeda: vel nj-
mio redundant fanguine^vel nimis ebulliunt5& fuo fer-
uore febrim incutiunt, protinus illas foluit, atq; xmu-
Jata induftriam;& confilium illorum^qui flumen exo-
ncranc
 71 Chtrur^ia
ncranc varios in alueos,ne aquarum vbertate regurgi'^
tetjaperit, & in varias partes deducit : haecjne morbi
vitium alaturj^tegendo crefcat^piejac humaniter cru-
delis vrit3& ne longius ferpat,igne compefcit.
H.^^c^fi forte os aliquod corporis fuo diuulfum fit
loco 5 reponit fradum^componit fi putridum^alijsqj
: fi :

exitiale 5 abfcindit Deniq; vt medicos huius parui Or-

: ,

bis gubernatores audiuimus ; ita Chirurgos eiufden-

corporis quafi viuentis horologijadminiftrosexiftima-
re debemus.
Quis enim eft 5 qui diligenter confideret^otiofeque
contempleturpartium humani corporis muItipIicem^S:
variam connexionem, ordinem, influxum, motum , fii.
gna5& reliqua eiufmodi plura, qui non iudicet idem^
corpus horologinm cffe non ab arte inuentum , fed a
Naturaxcogitatum,&perfed:um^non mutis agitatum
ponderibuSj fed ardentioribus^^c intimis fpiritibus im-
pulfumtnon rotis ferreis,fed carne^^c ofllbus compa-
dum^cuius vena:,& arterii^ micare nondefinuntquafi
quodam igneo motu,^ indicia proferunt non temporis,
fed optimcE conftitutionis^ac valetudinis? Porro illud
experimur quam facili negocio5& quam
temporis leui
iniuria a fuo curfu retardentur, ac impediantur hxc ipfa
meticndi temporis inftrumenta VtCtlum fitnimium .

indulgens,& fudum; vt ventus fpiret paulo vchemen-

tior-, vt Aufter imbribus dominetur vt minimiim a tran- ,

quilitate aer moueatur^e veftigio^aut IfcTet^aut clau-

dicat 5 aut prarceps fertur , aut omnino horologium^
conticefcit . hanc artem homines reperiflent
Itaq^, nifi

qua rotas vngendo , pondera minuendo , addendo,tol-

lendo^molcm ipfam omnem in fuaspartes diuidendo,
'
 Symiolka
Icon j^
& purgando, curfus impedimenta remouerent, nullo)
prorfus tempore certa indicia3& figna temporis habe-
remus.
Siquis enimuero eft, qui de illo dubitet , quod eft om-
nibus compertii^multo & vehementioribus
pluribus &
morbis horologium hoc carneum fubiedum efle^quam
impedimentis iiUid ferreum, huic ego homini Deum,
aut valde propitium,aut valde iratum puto^cui nullum
morbum , ^gritudinem nullam pafiTus fit obuenire^.
Citerum fi e medio Chirurgiam tolieremus , quoties
huius horologij concentus5& ordoobmutefceret?quo-
ties ha^c optima difpofitio,& conftitutio membrorum
interiret? quoties corpus fuis ab ad:ionibus quiefcere
omnino pr^ dolorecogeretur?
lliud etiam accedit, quod etfi aptas,&multarum ar-
tium adminiftras manus natura homini tribuerit tamen ,

hac ipfa, quas ab ipfa raanu nomen traxiffe non imme-

rito videri poteft^vna omnes velutiepilogo continen-
tur. Etenim ChirurguSjdum contradione facili,faci-
liqjporredlionedigitorum incorporis curatione velox
eft 5 ac falubris , omnes poene alias , qua^ manibus exer-
centur,artes cum obledlationis, tum nccefTitatis fimul
coniungit. Sculpit enim;ofla fi quando vnquamleui-
ter radit: fingit vero, cum eadcm locodimotacompo-
nit : Pingit carne fuperinduda cum bonitatem coloris
,

tuetar,& inftruit . Quod fi terram agricola: manibus ad

frugum copiam exercent aflidue : chirurgi corpus arant
fciliionibus ad fanitatem conferuandam. Manibus fa-
bri te(51:a,& domos excitant chirurgi domicilium ani-
:

mi fa^pe labansmanibusfuftentant. Opificuin induftria

confcquimur , vt tedi vc veftiri fimus chirurgoruiru. :

K opera,
 74 Chhurgt^
opcra 5 vt fani ^ incolumes. E terro? cauernis plures
fcrrum eliciunt , rcm ad colendos agros neceffariam
e corporum viiceribus frpe extrahunt Chirurgi,
tela
c]uod facerent^ vitam innumerabiles amitterent.
nifi

Metallorum venas poenitus abditas cupidifllmi morta-

lium inueniunt5<?c ad vfum aptas^&^ ad ornatum deco-
ras :Corporum parres intimas amico ferro fcrutantur
hominum maxime falubres chirurgi, & ad eas fanan-
das^<5c ad eafdem in ipfa fanitate retinendas.
Aquarurn indudione terris ff cunditatem dant aliqui:
Chirurgi emiflione fanguinis corporibus incolumita-
tem. AlijHumina pro arbitrio arcent, dirigunt, auer-
tunt Hi pro fu^ artis imperio fanguinis fluuios ape-
:

riuntjclaudunt^obfignant Quid plura? non defunt,

.

qui agros incendant^vt per ignem omne agri vitium_.

excoquatur^qui arborum ramos pn^rcidant, vt pulchrio-
res,5c robuftiores iterum pullullent lam fupra innui- :

mus, eandem ob caufam chirurgos humano in corpo-

re aduftioncm56c fedionem neceifario adhibere . Quod
fi manibus homines in rerum naturaquafi alteram na-

turarn efficiunt, vt Ciceroni videtur^qu^ tandem illa

cft ars nifi hcXC, qua de loquimur, Chirurgia ? Qu^
,

fcite admodum exhibetur intuentium oculis^veftefuc-

cinda manicis ad cubitum reuindis li^ua fuftinens
, ,

inftrumentorum thecam quorum aliqua iam edu(51:a_

,

pertradat dextra, vt iamex ipfointelIigeremushabitu>

& fupelleLlile, quam expeditum, & facilemefl^eopor-
teat illum, qui hanc artem exercet. omnis enim huius
facultatis laus in dexteritate, & velocitate pofita eft
Sed quid ? num ira efferbuir,& ampullas proiecit ? vi-
deo enim adeffc ampullarum ciftam:at intelligo; in^.
cifta
 IcoH Symholka . n sj

colledx^non fparfi^. quarenonlnT^fedbc-

cifta funt
neuolentix figna funt. funtenim ad medcndumy^k pro
varietate morborumjipf-t quoq; multiplices,& vari.x.
Tii vero , qui cum fis pifcis , mugis nihilominus ^ vnde
vituli marini tibi nomenacquifitum eft , cum fis pclagi
ciuisquid hic , quid aliena in regione verfaris ? at mo-
5

do memlni ^ quod haud decebat me obliuifci, pra^ter

omnes pifces difciplinam accipis , ^jVt ait Naturxfo-
voce pariter, & vifu po-
lertiffimus indagator Plinius,
pulum falutas inconditofremitu, nominevocatus con-
feftim refpondes neq; maris tantum, fed etiam terra-
:

rum incola , perquam chirurgiam fequeris , qux tui

exempli edod:a magifterio fedionem venct didicit ad
omnes morbos releuandos aptiflimam.
At ne vos , Auditores , ferreis inftrumentis per-
terream5& ampullis faftidiam^chirurgiaj
C lubet, quj^agendi facultas eft,
Rhetoric.T concedat,
qu^eftArsbene
dicendi.

K 2 RHE-
 . SAPIENTIiE,ET FILIA,ET SOROR

ELOaVENTlA^
.; DOMINA CORDIVM ANIMORVM REGINA ,

, DOCENDI ARTIFEX,OPIFEX DICENDI ,

. OTII COMES ;
AVCTRIX NEGOTII; .

, ALVMNA PACIS . BELLI ADMINISTRA .

FLVMEN AMORIS TERRORIS FVLMEN

.
;
,

, LVMEN POLITIC.E
SVAD^ NVMEI J .

.<C??T-.--

 77

RHETORICA
I quod eft in inueniendo acumen/i qux
in difponendo prudentia^fi in exornan-
do vbertas aliquajfi qua memoria: fe-
licitas jfi qua vocis fuauitas^Sc adionis
quod tandem iudici j lu-
concinnitas , fi

men, qux omnia nemo eft, quse in te

perfediflima efle non fentiat^o domina rerum eloquen-
tia horum omnium liberaliffimum fieri munus a t^
:

mihi deberet^vtjquandointerrisnullaoratio tuis vir-

tutibus par poteft excogltari, ingenio fagacitas, difpo-
fitioni ordojvbertati copiajfelicitati facilitas , concin-
nitati venuftaS:,prudentiastuiietuafaltem pro dignitate
fapientia refponderet. Eftenimillud amicum rationi,
cognatum fidei^ veritaticonfcntaneum^vt qu^x reliquas
artes aliasj fcientiasq; omnes , quemadmodu folaftra',

tuo fplendore nobilitasjliberalitatis tune fontesjquos

illarum laudatoribus visefle reclufos^illos tuarum lau-
dum cupidiflimojamantiffimoq; neclaudas* Neq;vero
illud vehementer optem^aut rogem^vtfloseloquentire
delibutus^aut medulla Suadas ab omnibus exiftimer, ve-
rum illud vnum eft fimplex oratoris tui votum , egre-
gia , &
perfeda laus clariffim^ artium Imperatricis.
Aggrediar itaq; tuos honores^qui tot^tantiq; funt,vt
nullius lingua prv-^terquam tua fatisdigne pofTint cele-
brari Non enim dubito>quin inquirenci mihi, ac in_.

locis
 jS Bloquentti
locis argumentorum , tamquam in fyluis venanti ra-
tiones quibus te laudem, altera veluti Diana fagittis,
j

& arcu munita benignilTuTie non fis occurfura res in- :

uentas difponenti , aureum ordinis filum , tamquam_

Ariadnanon fis liberaliter conceflura exornanti vero,:

ac pingenti^elegantior Flora^fimul & magnificentior,

e florentiffimis verborum ^ & fententiarum ordinibus 5
datura non fis ipfa lumina : in memoriam vero reuo-
cantij afFutura^felicior3& fcecundior ipfaMemnofyne,
qUcT Mufarum extitifle mater perhibetur;agentem de-
nique ac perorantem, non inuita, fed lubcns^altera-
velut Minerua, facro Charitum^& Gratiarum comitatu
fliipatajad excelfum vfquetuae commendationis verti-
cem non fis feliciter prouedura. Sed quoniam ipfa_
prcKcipis^vt qui alicuius viri^aut famili^jaut etiam vr-
bis nobilitatem funt demonfliraturijij primum antiqui-
tatem originis repetant;deinde aucloris^pofl- & vrbis,
feu familise Principis illuftrem, & eximiam virtutem_.
recenfeant , pofl:rem6 , multitudinem, magnitudinemq;
virorum^ quos litteraria, bellicaue gloria pofl:eris cla-
ros tranfmiferit, diligentifllme profequantur: eundem
ego in mx
Iconis explicatione ordinem feruabo lux :

quemadmodum feriem generationis pra^mittam-, dein-

de quam prudenter ijs fucris infignibus^ ab co, qui t^
vehementiflime femper dilexit; coluit , in delicijs ha-
buitjdecorata^fimodo afflieris^non indecoreoftendam,
Quem igitur eloquentia; parentem fuifle arbitrami-
ni? Gorgiam Leontinum ? Ifocratem? Ariftotelem ?
an veroTullium? mihi enim vero diligentius contem-
planti^non alius quam fcientiarum omnium,^ artinm
conditor>6c elargitor Deus^Germanus eloquentia^ pa-
lens
 Icon Symholica . 7P
rens fcmper virus fuit^qui numeris illam omnibus ab-
folutam Adamo hominum Principi concefFit, initia ve-
ro eiufdem, & imperfeda femina vniuerfis, & fingulis
homlnibus pro ingeniorum varietate diftribuit.
Ateloquentlx matrem quis dubitet naturamfuiffe?
qu^ indita^aDeo virtutis acceptu femen in vteromen-
tis fouitjac Vrfarum morc imperfeclum in lucem emi-

fitjfed obferuatio paullo diligentior inepta relinquen-

do^apta feligendo^eandemjmelioribus pr.xceptis^quafi
coloribus3& lineamentis perpoliuit.
Obftetrix autem^qua^ eloquentiam in vtero ingenij
conceptam in auras eduxit , in paucis quibufdam ex-
cellentioribus ingenijs fuit inuentio propria^in omni-
bus communiterallenimagifterijdiligentia. Namqui-
dam 5 tanto acumine fuere a natura pr^diti , vt viderent
ipfi^qua! ad fidem gignendam eifent propria, quibus e
locis petcnda, quo difponenda ordine , quibus verbis
illuftranda,qua ratione auribus, oculisque hominum_
proponenda. Reliqui omnes aliena dodrina eguere ,
pra^ter labores, & dolores^quos in pariendo eloquen-
tire foetu maximos ipfi funt experti . Itaq; quemadmo-
dum obftetrices parientem foemlnam non modo adiu-
uantjfed partumetiam fufcipiuntj&afordibus abluunt;
ita magiftri difcipulos non folum prouehunt , vt ora-
tionis perfedcT frudum pariant , fed orationem ipfam
ab erroribus^Sc mendis expurgant
Nutrix vero, qu^ vix natam fuauiffimo lade facun-
diam alit, communi oratorum fuffra^io dicendi eft ac-
curataexercitatio. Vt enimoptimc-e nutnces jmaxime
dillgentes^&folIcit.T funt de infantium falate,& pro-
greffujita exercitatio ipfa^vc prognatam bene nutriac
eloquentiam.
 8o Elo^uemU
eloquentiam, infantili ea in astate , nihll intentatumJ
rcliquic. Nutrix,vt bonum lac infanti prsebeat, dele-
6tis vefcitur cibis : exercitatio, vt oratorium ftylum.*

bene firmet ^ elegantiffimis deledatur audoribus , & li-

bris . nutrix varijs obledlationum generibus puerum.*
recreat, nunc canit, nunc lallat, modo in cunis dor-
mientem alternis conuertit^modo interbrachiariden-
tem varia perloca circumfert:cxercitatio,vt eloquen-
tiam perficiat , nunc fcribit, nunc dicit , modo genus
orationis immutat , modo varijs eandem rem modis
exornat.
Dux certior eloquentiie , pr^^ter artem, pr^clarilli-
morum audorum imitatio. Infantibus Regum , prr^-
ter nutrices^qu.T illos alunt^comites etiam^&nutricix
Matron^ addi folent , qax per iter fecure illos dedu-
cant: eodem plane more natura^huius Regin^ mater,
artem ipfam,& imitationem, tamquam duas benedi-
cendi prudentifsimas magiftras^ tam excellentis filise fe-
curitati praefecit. Quo munere dicinon poteft, quam
concordes fungantur Ars enim Theoricam, Imitatio
.

Praxim demonftrat orationis. Illa pr^fcribit limites,

intra quos exordiri, proponerc,partiri, narrare^con-
firmare^perorare oratordebet. Uxc in fummis audlo-
ribus^excellentibus tamquam exprefra^non
in tabulis
animis rnodo, fed etiamoculis contempIandaperfed;if-
fima fubi jcit ad imitandum exemplaria
Eloquentice gcrmana foror Dialedica, vno, ac eo-
dem partu fimul in luccm ediia^ vt Phcebus olim , ac
Dianao Quamquam enim omnesfcicnti.T^j&artcs^cum
ab eodcm parentc DCO5& natura matrc progcnit^^e^ &
mortaliumingcnijs in matrimonium coUccata: fint^fo-
rores
 ".
Icon Sj/mholtcd 8 1

rores inuicem dici rede onines pofTunt; tamen prc-eter

alias omnes , has pr^cipue duas germanas arguit^qua:
ambas inter diflmiilisefFulgetfimilitudo, Refpondent
enim primum in materia ipfa, cum de rebus omnft>us
amb^ fint. nuUa eft enim res omnino de quajtam.* ,

orator , quam Dialed:icus non pofilt fermonem infti-

tuere. Deinde omnibuscommuniterhominibusindit^
funt. omnes cnim natura duce accufant defendunt, ,

arguunt, fuadent, vituperantjlaudant^licetcertam ho-

rum omnium rationem ignorent. Differunt autemra-
tione dicendi^Sc finepropofito. namDialedicaprefse,
^ angufte, eloquentia vero late^ac difFuse dicit. Dia-
ledica cognitionem intendit quxftionum communium
cloquentia vt plurimum fidem qu:^ftionum ciuilium-i.
Accedit etiam inftrumentorum, quibus vtuntur, difcri-
men . Nam quidem inftrumenta funt/yllo-
dialediCcX
ifmus,& indud:io. Eenthimema^& exemplum,orato-
xix facultatis . Quare Dialedicam palmse comprefl'ie,
cidemvero expreffe eloquentiam non imprudenterZe-
no comparauit Ego vero duas has forores non incon-
.

grue Rachelij^c Lise conferrem. vt enim Lia Rachele

deformiorjtamen generatione foecundior: ita Dialedi-
ca, fi nitorem verborum fpedes , eloquentiar pulchritu-
dini concedit. fin argumentorum,&rationum grauita-i

temj& multitudinem refpicias^multo ipfa vberior . Con-

travero Rachel Lia formofior 5 nifi poft ipfam nube-
tur,^ poft multos annos vix parit^fcd excellentiores,
& Beniamum;& lofephum non fecus
nobiliores foetus :

cloquentia Dialedicic formam pr^ripit iudice non fo-

,

lum Alexandro Paride, fed omni mortalium genere-^;

haberi tamen non poteft in fponfam , nifi poft Diale-
L le<5i:icam,
 Si EJoqticntU
ledicam 5 a qua vim arguetidi mutuaturomriem^nemic
vero fuas argumentationes tamfacile concipir, verum
diuturno labore, fed ornatiflimos dcinde partus emic*
tit. Teftis Ifocrates^qui decennio Pannegyricum ela*

borauit
Dux etiam Seruij Romanorum Regis fillx , mitis in-
genij altera, altera maxime fuperbi duas has adumbrant
forores, quarum Dialedica grauior , ambitiofior elo-
qtientia . SedjVt^^isjpriecellens temperamentum inuenit,
fuperbam miti mitem fuperbo viro in matrimonium_i
,

coiIocans:hoc idem non abs re confilium erit^vteloi

quentia mitioribusingenijs; Diale^^ticaafperioribus de-
fponfetur.
Eloquenti.x comites funt Poefis ,qua numerum-*
a
orationis accipit , hiftoria , qu^e eidem tribuit exemplo-
rum vbertatem^ & immenfam plane fupellec^ilenn eru-
ditionis.
Ancillr eiufdem Imperatricis artes reliqu^ , quanw
mechanica^jtam Iiberales5& ingenu^e . Grammatica om-
nium prima ante illam incedens barbarorum5& fola?-
corum agmina longe depellit. mufica, pidura^ftatua-
ria5& alix omnes eidem peroranti fuppeditant innu-
meras fimilitudines.
Reginse, qux cum eloquentia foedus iniere, Natu-
ralis,& moralis phiIofophia,Iuris,& legum prudentia,
fapientia ipfa,Mathematica^ difcipIin^TjTheoIogia cft
hxc Regnorum confuetudo,vt plurimorum fibi fidem,
& amorem Principum concilicnt vt mutuis auxilijs ,

fuds quifque fines facilius tueatur. An veroillud (;ui-

quam dubium,fi eloquentia,& Philofophia, ali^^q;

eft

fcientix per mutua inuicem nitantur^quin nomlnis, ac

muneris
 IcoTi SymhVtcd . 8 3

muneris dignitatem
fui vtraq; facilius fuftincat?
iiia.,

quidem grauitate fententiarum fuum nitorcm non iiiu-

ftret 5 \\xc autem verborum ornamentis fuam maiefta-
tem non exornet?
,
Miniftri eloquentise prarftantifTimi omnium Arifto-
teles5& Tullius, quorum ille docendi > hic vero dicendi
optimus magifter extitit.
Denique huius Reginx fponfus^immortalishominis
animus. Dos^ornamentorumnonmuiicbris fedviri- ,

lis mundus.Partus in fubfidium &defenfionem Reip.

literari^ , orationesaccufatori^^ac defenforii^ : in or-

namentum domuSj& prc'efidium5viraperationes5 6c lau-
desrin vtilitatcm ciuium fuaforia^,& difluaforia-.
Sed iam eiufdem infignia5& fymbola , quani decora_j
fint videamus. nifi forte Regij diadematis fpecies, ac
dignitas eo cuiufpiam animum pertrahat , vt eloquen-
tiam mentitam habitum^ 3c imperatorium decorem fub-
furatam arbitretur. Nam, fi neq; duos Soles CcThim,
neq; duos Reges capit Regnu, nec quidehominiscor-
pus duo fuftinet capita; an fcientiarum5<Sc liberaiium_.
artium dominatio, qu^ ordinatifHma omnium elTe dc-
bet, vfq; ad eo dmifa eft , vt ex ijs , non vna folum,
aut altera, fcdpiuresinhccfublunariorbc domincntur?
Huic ergo hom.ini fitis hac raaone fxdum velim,
aliam effe hc ninum , fcicntiarurn aliam imperandi ra-
tionem Harum enim in rcgnando concoi dia piruc^ res
.

admodum cvefcunc illorum vero difcordijs 5 qu.T ex

:

nimia alieni cupiditate oriunrur, dilabunturvel maxi-

mx . Homiaes in eiufdem Regni adrniniftratione f niiil
vt verfenair ea raricne videtLr haud poiie ficri^quod
ab inuidia, ab odio; ab opinionum varietatC; & difl^cn.
L 2 fionc
 84 EloquentU
fione vt phirimum non fint vacui fclentias vcro 5 &. ;

artes ingenuas nullx rerum harum tranfuerfas agunt

Quid quod imperiorum tot funt in his facultatibus di-
fcrimina^quot funt rerum pertradandarum ampliilima
genera jatq, in ijs pertrad:andis ratio plane difcreta?
imperat enim Theologia ;imperat lex Ciuilis^&Cano-
nica imperat Moralis Philofophia; verum ita omnes
;

imperantjVtimperium fuum non abrogent eloqucntise.

llla? enim iubendo^ h^ec diccndorillcE intentando poe-

nas^hixc tantum mlnasrillpe decernendo priemia;h2ec

proponendo crcterum eloquentia! imperium, tam ma-
.

gnumjadeo vaftum, tamquamimmenfum eftjVt non..

quemadmodum alia^rerum, aut naturalium,aut mora-
lium, aut agendarum^ aut fugiendarum^aut facrarum_.j
aut ciuilium^aut humanarum^aut diuinarum^aut ter-
renarum^aut c.-^lcftium limitibus circumfcribatur, fed
res plane omnes compleditur, vtcum ipfaDei virtutc
procreatrice omnium decertarc videatur. Quis enim_j
locuseiusditioni non fubijcitur? qu^ locos omnesex-
timos 5 intimos , communes proprios humiles,
, 5 excel-
fos fua; orationis curfu peruagatur . Nam^quit res prse-
teritas pro meritis iudicandas ftatuit , qua^ prc^fentes
laudat^fi a virtute fint profeda^j fin a vitio nat^^re-
darguit; qnx de futuris confulit^nullumprofedo tem-
poris difcrimen oftendi poffe dcclarat , cuius ipfa non
lit arbitra, & perfectifllme domina . An vero perfona-
rum vllum genusjconditio, a^tas, fexusjprofeffio,
eft

dignitas, gradus, qui huius non imperijs^fed verbis,

non offenfionibus^fed precibusjnon comminationibus,
fcd commotionibus55c viribus non pareat.aut aliquando
non paruerit ? H.-^c eft enim ; qu3e hominum^tam varia
genera,
 Icon Symholka 'l 8 5

genera5& ingenia^tam inter fe contraria , quc-e mor^

pecudum viuebant^prima in vnum
coegit^pro glandi-
bus fruges inuenit , fandifllmis legibus^optimis infti-
tutis inter fe ardHlTimedeuinxit. Huius viadduda eft
Iphygeniic materjquse illam nubilem pulcherrimam^vni-
cam kegni Hxredem fuum omne delitiumj &c pnxfi-
,

dium , non inuita domi habebat lubentiflime Vlyffi pro

,

Griccorum faluteimmolandamtraderet. HuicAthenis

minime obftitit Regis Philippi Macedonis cupiditas, ac
vis 5 quo minus Demoftene tamquam eiufdem nobi-
,

liftimo pr^^cone totius Gxxcxx publicus hoftis renun-

tiaretur' Hanc Tullioagente, non Verris crudelifsima
rapacitas, non infolens Vatinij proteruia, non Pifonis
inersaudacia^non Catilinse amentiaj,& fcelus^non de-
nique Antonij euertendx Reip. improbifsima cupidi-
tas tonantem^ac fulgurantem Rom^^ fuftinuit. Athu-
iuspoteftate flexamina^fxpius vi^^ta iuuenilis licentia,
edomita virilis fuperbiajauaritiafenumcxtinda, fupe-
rata vanitas foeminarum, leuitas, &inconftantiapopu-
laris comprefta^repreflra nobilium infolentiajmagiftra-
tuum iniuftitia correpta , emendata Principum libido
faeuifsima.
Quidni omnibus plane hominibus imperet facultas
illa, qu,ficut a Dialecfticis inuentionem , difpofitio-
nem a philofophis^a legum peritis memoriam^ab Hi-
ftrionibus adionem^a c:;eteris fcientijs,^ artibus mate-
riam accipit ita omnes quae funt in homine virtutes
:
,

cum imperiomouet, rationibus mentemjaftediibus vo-

luntatem, voce aures^geftutotiuscorporis oculos.cx-
teros fenfus propofitione earum rerum^quibus illide-
le(5lantur.
lam
 S6 Elo<juentt

lam vero , fi tum maxime proxlmus Ariflo-

veritati
teles fuit^cum in iudicando affed:u duciomnes poenc
,

afferuit : Qusenam perturbandorum-^

eft alia afFe61:uum

magiftra^ac adminiftra^nifi eademeloquentia? eloquen-

tia amoris incendium^fax odij, cupiditatis efca^fug^
dux 5 Isetiti^ genitrix 5 mater triftiti^ 5 iracundix ali-
mentum^timoris nutrixjCxcitatrixaudacia?, fpei^aceiuf-
dem contrari^ pro temporum, 5c rerum varia oppor-
tunitate ardens corroboratrix Quod tu mihi nunc im- .

perium obijcias hoc eloquenti^ regno vHa in re maius ?

cuius antiquitati vetuftiflima dominationum illa Afsi-
riorum a Nino primum fundata longe concedit^ Pqr-
farum altera regionum amplitudine femulto minorem
fitetur; Cuius glorix Macedonum virtus/immenfitati
Rcmana magnitudo fponte principem locumjSc digni-
tatcm relinquit. Atqui tanto imperio digna fpecies
Pulcherrimum caput, cui gratiam cincinni^ maieftatem
oris dccor catenula: aurex profluentes ex ore vim_.
,

quandamdicendiincredibilem ; viridem cetatem facies

iaiberbis, veftis, & pallium Gemma fplendenti conne-
xum omni5 florum genere decorum florentifsimum ani-
inum I.Tua exporreda verborum liberalitatem
; ; pacis
ineund^ methodum Cadaccus dextra pritlatus ; olla_>

ferucnsj& aurea prope pedescalcaria5& ardorem, frirni

B( ad concitationcm animorum vehementiflimos adciTe

ftimulos prcbart. Neq; vero indignus virori:mccrni-
tatus. Thecricx Cjaidem Principes antecedunt niagi-
ftrijAriftotcles hincjillinc Quintillianus . fubfecnun-
turj qui Grce-c^, Itilicjrq; lingu^ dilertilsimi, ijdcinq;
facri oratores fuerc, Chryfcftomus ab aureo eloquenti^e
flumine nomcmutuatuS;& Fani^arola^non minori forte
titulo

I
 . Icon Symholtc.i , Sj
t\Vd\o eanclcm ob caiiram iiiiillj axidus . Qui profanx fs.^

cundia: clariisimi fontes oli u du licrC; Athenis altcr

alter Rom^ agmen claudunt
Vt enim fmgula breuiter complcflamur.pulchram-.,
gratam cculis acceptam animis formam in oratore^
5

omnes defiderant. Gratior enim fuauiorq-, virtus effe ,

illa confueuit^qux a corpis eximia pulchritudine pro-

uenit. Cincinni enim non fic allubefcunt ocuHs^que-

madmodum noux5& ptieclarx cogitationes animis.
Sed pulchritudo oris tanta,quanta efle foletora-
neq-,

tionis. Porro ex catenis aureis elegantifsimam difpo-

fitionem^an vim potius mirificamj^fingularemintel-
ligam fiquidem nullius artificio vlla adhuc catena ela-
?

borata perfedaq, eft y cuius annuli tam decore iundi

,

connexique elTent ,
quemadmodum non modo partes
pr^cipuit 5 fed verba fingula in oratione fuis numeris
copulanrur. louis catena , qua res omnes fublunares
coniundlas inuicem Homerus fabulatur 5 commentitia
eftjVt illa etiam Herculis Gallicijqua vulgiaures de-
uindas poft fe allicere,& quo vellet trahere^falfo cre-
ditus eft. Aft eloquenti^ catenascumoptimedifpofi-
tas, tum maxime validas 5 eiufdem ordo, & Chymeras
vidloriateftatur.
VtinamFIorameislaboris pedem imprefsiflet. Ro-
fas loquercr, aut etiam gemmas^potius etiam ftellas,
quibus oratio mea cum eloquentiae pallio 5 ac vefte_^
florentifsima decertaret. Ego enim ficexiftimo agros
illos 5 qui Regijs manibus confiti antiquitus ad pom-
pamj^c magnificentiam narrantur^non efl^e cum eloquen-
generedecoriscomparandos. non enimtotfio-
tia vllo
rum tam variie , ac inter fe tam diuerfx familix quoc ,

fpecies
 88 Eloc^uentt<s

fpecies funt ,
generaq-, verborum Florum a!ij fimpli-

ces^plures fimul mixti , nonnulli ex alienis regionibus

translati5& peregrini^multi etiam in eo natl folo^ia..
quo vigent^non pauci,tot coloribus^tot lineamentis
diftin(^i , vt in ijs efformandis fecum lufiffe naturam-j
exiftimes. Quid enim verborum origine, patria^magni-
tudine, fono, pulchritudine, translatione, coUocatio-
ne admirabilius ? illaquidemantiquajhaec nouajillain
Latio nata^hxc vero latinitatedonatajgrandiora illa,
,

& magnificentiora, nitidiora h^CjSr multo pulchrioraj

hxcpropria^illa translata , hasc deniq; naturaliter vin-
da^illa ingeniofifsimis figurarum ordinibus difpofita,
& valde Aurora ipfa, medius fidius, quam-
illuftrata .

quam amidu rofeoj&omni florumgenerevermiculato,

induta fe fe mortalibus formofifsima oftentet^floridum
orationis genus ad certamen non prouocetjfininhanc
pulchritudinis arenam cum illo defcendat, non tam vi-
(^rixjquam vi(fla difcedat
An enim ex ore, ex manibus, toto huius ex corpore
non oriuntur seternum virentes viol'^ , cum omniuin_.
rofarum^&Iiliorum admixta nobilifsima fobole?
Cui enim vfui manus lata^exporred^a^nifi, vt aper-
tifsima 5 promptifsimaq; effe intelligatur ad verborum
ledifsimorum , quafi florum. venuftam fationem , un-,
fparfionem ? ne vero id prarter decorum efficiat , mo-
net prudenti^e illuftris gemma, qu^ pallium nedendo
verticem no mediocriter illuftrat eft enim eade
pc(!ioris .

natura floribus, c\ux fyderibus; mediocribus interual-

lis difsita , elegantifsimas animantium figuras intuen-
tibus exhibent, ^oculos incrcdibiliter dele(3:ant; co-
h.'erentia,& in aceruum poene dcdu(9:a muniunt viamu.
candidifsimis
 Icoyi Symholicd . {^9
candldiflimis veliiti capillis ftratam ; ipfa vero nc ccr-
,

nuntur quidem. Habendus itaq; florum delctlus ora,

tori^ne nimium illuftrandoca:lumorationis inumbrcr,
Sed me iam dudum ad le reuocat Caduceus norL^
tam pacis quam perfuafionis oratorix argumcntLim^
,

nobile . fabulam narro

vos ex huius notitia perpen-
,

ditCjad rem vtrum fapienter collocem .

MercuriusDeorumcft habitus interpres^ac nuntius.

Huic pro ftemmate legationis qua fungi credeba- ,

tur, virga tributa eft aurea^&c fatalis, quo animas re-

pente in inferos retrudere,atq; iterum ex inferispof-
fetreuocare. Vidit is duos angues inter fe crudelicer
rixantes , dum pede celeri mandatum louis dcfcrret
fubftitit, vtfitjpaulisper, vtriusq; anguisin dimicando
ardoremjSc pertinaciam admiratus^ virgam expcdicac
mediam ponit. Abieda e veftigio ira ( rem admiran-
damjilliin gratiam redeunt, mutuisq; fe nexibus cir-
cum virga concordes ampleflantur fuftulit orator cx^ .

leftis prodigium5& alarum remigio , quas non folum-.

pedibus ^ fed galero annexas habebatsiter in Ca::lum fol-

licitac 5 ac tanti nouitate fpedaculi Dcos ipfos in ad-
mirationem traduxit. Hin illa manauit Gr.Tcorumco-
fuetudo ci i pacem ab hoftibus rogituri Caduceurru.
,

manibus pra^icicbaiiL.
Quid opus eft fabulis? ve:iras loquatur ipfa. non_.
dicohommes e draconis dcntibus, quosCadmus feuir,
progenitos non e Deuca^ionis, & Vhywx iadatis re-
:

tro lapidibus eofdem procreatos affeuero. Rix.T,fcdi-

tiones, bella, difcordiaz^quibus hcminum genus pe^pe-
tuum vrgctur , certilTima documenta dant qucmidmo- ^

dum fraudukntis illius antiquifTimi ferpentis morfibus

M fucrimus
 .90 EUquent'i
faerimus appetiti^vcneno infedi,&: in omne difcordia-
rum genuspri^cipites adri.nifi aurea,& fatalis eloquen-
ti.'^ virga , quae fua vi admirabili reis mortem , inno-

ccntibus vitam confert, virtuti laudem vitio dcdecus

,

reddit, res vtiles fuadet, diffuadet perniriofas, homi-

num generi ferpentum more inter fe contendentmm e
cxlo demifla fuiflfet , qune media ponereturjquis con-,
trouerfiarum finis vnquam foret > nam eadem virga duos
inter angues pofita naturam oratorias argumentationis
demonltrat. Qu^ dui^ propofitionis extremse partes
funt^quarum connexio qu^ritur^hae certe.jcudubium
fit 5 amiccTue fint, ac inter fe difiundx ^ quafi angues

inter fe rixantes videntur. Qu^eratur ergo, & media_#

ponatur ratio aliqua , tum illico in eadem tertia tam-
quam proieda in virga fe fe inuicem amplexabuntur,
fuoq; complexu fidem in auditoru mentibus generabunt.
Sed;Vt hoc efficiat^ardeat oratorprimum necefl^eeft.
Quamobrem fapienter olla feruens appofita eft Ardere .

porro5& in dicendo excellere nunquam poterit, nifi,

qua? ex omnibus eloquenti^ praemijs, ampliflimumeft,
gloria^eiufdcmpedoriacutifllma calcaria incundianter
admoueat. Atqui catenullarum ex ore profluentiunrL_*
numerus monet iterumjvttres dicendi colores,
illuftris

nc charaderes^humilemjmediocrem^fublimem nepoe-
nitus relinquerem funt enim tria veluti licia, quibus
.

non tam corpora. quam animos tribus modis deuinci-

mus o Vcrum Poefis interftrcpit,,&velnolentem-ftyIum
in fui laudem Sequor , nam me quam pedeftris,
trahit

tam equeftris orationis fuauitas deledat.

POESIS.
 C^LI DONVM NATVR^ BLANDIMENTVM
y

DEUCIVM GENIIjOBLECTAMENTVM INGENII

.. EEFICTRIX RERVM OMNIVM .

. ^m^LATRIX PERSONARVM .

. DOMITRIX FERARVM -

. MORA FLVMINVM .

. ANIMA LAPIDVM .

. ET PRODESSE POTES ET DELECTARE , .

. SOLEAS QVAMVIS NON FACERE , SED FINGERE

-^,{v;fVs^^^
f

i
 91

PO ES IS

Te viroromnis,& ardor.terreftrisc^-
leftem,Arbor lucis fontem^Iaurus allo-
quitur Solem Poefis Apollmem Ete-
, .

nim laurus^non io<kx modo^fed etiam

Imperatori^ frontis pr^cellensdecus,
cum beneficio Solis , cui amicifFmi_,
cft, virorifidem^&ardori perpetuam feruet^eidem Soli
gratiffima, fua potius flagranti viriditate , quam voce
vlla hoc idem femper repetit; a te viror omnis, & ar-
dor. Quod enim, inquit,virefcens ardeam, quod ob
hanc admirabilem viroris,6c ardoris connexionem om-
nibusallubefcam; quod ornamentum Domorum^cuftos
liminum , C.Tfarum lanitrix a foribus Pontificum, pa-
,

cis nuntia, Romanorum

fafcium decorjhonos trium-
phi^capitum aduerfus vim fulminis munimen, Poetis
accepta ^ eorundem Principi ^fculapio eiufdcm
facra ,

filio ad medendum non inepta exiftimer hoc quantum, ;

quantum eft^id quemadmodua tualiberalitateaccepi,

ita in eandem referendum omne,vti fcntio,fic refero.
A te viror omni5)& ardor
An vllam fuifle aliam exiftimatls caufTam, qu.'^ ho-
mines fapientiffimos impulerit,vt Lauream, qua huius
inuidla? Virginis caput dccorarunt, Sole ipfotanquam
fplendidiffima omnium gemma illuftrarint^nifi^vt^qu^
Poefi cum Apolline incft^ maximam nece/fitudinem de-
M 2 clararent?
 9 ^oetic<:e

clararent? cfccnim Pocfis lauro fimlllimajqucmadmo-

clum mens5& vis poetica rolaris5& apollinea. Laurus
multum virct; Pocrisxtcrnum vigct.non abcft ab illa
ardor 5 adcft huic autcm furor. illacxornat domos^hxc
animos. cxcubat illa ante Regum limina ^ vigilat h^c
ante Mufarum domicilia lauro nuntiantur viclorix ,
.

poefi euulgantur. ouationes fine lauro ftcriles , fine-

pocfi arcntes.fi ruataether in fulmina, non timet frons
laufo prxcinda ;
quid fxu^ licere poteft fortunne ia^
in eam virtutem qux a Poefi commendata fit icterni-
,

tari? verum eft enim^quod optime de iyrica meritus

cccinit Vates,

Dtgnum laude yirum Mufa yetat mori

Cido Mufn beat .

contra enimuero ca^lata virtus, nec verfibusilluftrata^

quantum fepultx inertine tandem diftat?
Magna Poetica^ facultatis laus, incredibilis gloria,
quxilluftrium virorum ab interitu vindicarepoflitvir-
tutem, nec patiatur liuidis obliuionibus fepeliri. qua-j
in renon tam laarus^ qu.T a Sole virorem, &ardorem
mutuetur 5 quam fol ipfe qui rebus cund:is fplendorem,
,

ac vitam impertiaturjmerito videtur. Neqjenimpoe-

IX cxlcfti folum furoreafflantur, quemadmodum vult
Plato ; neq; tantum Deorum funt filij , vt Homerus ar-
birratur-, neq; illis cft folum cumCa^lo commercium^vt
Ouidius putat neq-, ; tantum diuinct mentis habent qua?-
dam imperfeda fcmina^vt opinaturHoratius^potius ani-
mata qucrdam funt domicilia Solis , & Apollinis vchi-
cula^ cuius agitatione calcfcunt , illuftrantur afpedu,
claritate
 Icon Sy^nhoVica 5>5
clarltate fibl, alijs, orbi rplendcfcunt. Emlcantnunc
ingcnijs mortalium, tamquam Duccs,
allra, fortiiTimi
an emicarent, nili Pocfis
bcllicohffimiqj Impc'ratores :

tamquam Sol fuo fplendorc eordemaccendirfet ? ^^ot

enim domi vtilcs foris inuidi , antc Agamemnoncm
,

fuere^quos tamcnignotos, & illaudatos longa obliuio-

nisnox vrgct, vrgebitque femper,qu6d facro vate ad
fuas ipforum laudes cclebrandas caruetint? Abierunt
Herculcs, lafon, Achillcs, ^neas^ Alexander , pluri-
miqj Heroes alij inter fplejididiora bellica! virtutis fy-
dera;non abijlfent,nifi poecica facultas tanquam So-
lis currus in C;^Ium illorum laudcs canendofulluliflet.
Frontem itaquefibi Poefis decoret Laurea,decorec
Solari gemma, cum eidem fit ipfa^ qua: virendoardet,
ardendo virct^neq; folum verum alieni^ virtutis orbem
j

complet,vt fened:i^,& mortis nefcia,que-

fuis radijs ita
inadmodum ipfa,in dies femper adolefcat Nam ado- .

lefcentem videtis. AdfpeJlus, crinis, 0S:> veftis, ca:te-

raqj oblcdationis inftrumenta funt animi plane adole-
fcentis figna. Nonenim mufe fenem amant, neque^^
barbatis vatibus Apolloimberbis deledatur. ^tas fe-
nilis huic impar exercitationi , qui^e ardentiores fpiri-
tus defiderat, qu^ ingenium feruens , fagax , acutum^
ebulliens,plenum acrimonise^poene furens rcquirit
Nifi quifpiam aliter contendat iuuenili habitu ideo
pingi , tum quod iilos , qui fe eius ftudio dedunt hila- ,

tradendo impediat,quominus cito fenefcant,tuni

ritati
quod pr^clare, & fortiter gefta fummorum virorum_.
pofteritati tranfmittedonouarecordatione donetquaii
^terna iuuentute.
Mihi certe quemadmodum Sol diuinam Poefis ori-
gmem:
 ^4. ^oetlc^
gincmifimilltudlnem Laurus, luuenills facies eiufdefn
immortalitatem exprlmit^ita ia ipfo inftrumentoruiTL-.
miiltiplici difcrimine materiamjin ornatu veftimento-
rum^Sc capitis pulchritudinem eiufdem5& formam:in_*
Cycno poefis finem intelligo . Etenim , fi qui artis prar-
cepta confcripferunt,prarc.xteris illud voluerejvt de-
corum in oratione feruaretur 5 decorum autem in eo>
pofitum rerum, perfonarum, locorum, tempo-
eft, vt

rum natur^jSc conditioni oratio refponderet cum Poe- :

fi non vnum perfonarum,^: rerum genus, fcd varium,

^ multiplex, neq; vno, aut altero tempore^iSc loco^fed

in cmnibus temporibus,&' locis dicendum , canendumue
fit:an in ijs celebrandis vllam decori rationem ferua-
ret fi vnico gauderet inftrumento ? canendum fa^rpe ad
,

obledlationem vulgi in triuijs ad pecorum foIamen_*

,

in fyluis j ad paftorum amores fub arboribus 5 habeat

igitur Foefis tibiam , habeat fiftulam 5 habeat ftriden-
temftipulam, vt iiicompofitls faltibus incompofitum_i
carmen,^ fonus^incompofita refpondeant a^qua pro-
portione c^tera. Sunt etiam nobilium animi fono, &
carmine recreandi-, proponendi itaq; ludi, certamina,
olympiorurn vi^^orise^amores^cunT, rifus^ac ioci^qui
exvini libertate nafcuntur .adijciatur ergoPoefiLyra;
cui a mufis conceifum legimus,vt res eiufmodi fumma
cum audientlum voluptate referret. imparibus modis
tonanda f^pius bella, & verfuum Heroica Maieftate-->
Imperatorl^ laudes ad cj^lum extollendce. Dextera^
itque tubam prceferat,qu^ Marti facra^ dum bellicum
horribili fonitu canit^ob .ts canorum procui auditur,
& equos,ac mllires in pugnam vehementius accendit.
Qu^idrehqua memorem ? nuncjcum Clio reddenda
tranfa-
 Icon SymholtCit .
^ j
tranfaclis tempora: auccum Mclporrene tragico boacu
marfta perfonanda aut L^ca fermonecomicoexponen-
;

da cum Thalia; aut cum Euterpe dulciloquis flatibus

calamos vrgeiidosiaut mouendos^imperandos^augen-
dos affedus cythara cum Therpficore, aut cum Erato
gerendum Pledrum, pede, vultu, carmine faltitandas;
aut cum Vrania cx\\ motus & conuerfiones perfcrutan-
,

das^aut deniq; cum Polymnia voce^ac geftu fignanda,

explicandaque omnia?
Quamobrem congeranturj& ad manum poetlc^ fa-
cultatis fint omnia earundem Mufarum inftrumenta_,

Decet enim, vt ars illajquse omnium eft imitatrixtam

perfeda^vt ab imitatione nomen traxerit, omniumha-
beat inftrumenta poenererum, vt earundem jquantum^
fieri poteft, naturam imitando affequatur.

Eft enimpoefis, quemadmodum piJlura Natur^ftu-

diofiillma r^mularrix, vfq; adeo^ vc qui harum peritif-
fimi artium habentur;, virtutem illarum^ac laudem in_,
hac perfeda imitatione repofitam arbitrentur certant .

itaq; forores ambrcjatq; hocincenf^ ftudio in arenam

quodammodo^vt oHm Zeufis, ^ Parrhafius celeberrimi
picfiores feciffe memorantur^de imitationis palmafolli-
cit.T defcendunt. Imitarur vtraq-, naturaiB5& rerum^^
artium communem parentem^coloribnspi^lura^fenten-
tijs ars poetica : lineamentis illa , h^c argumentis : illa

figuris hxc dicendi formis; vmbris illa, harc verbis:

5

illa vi^ricem fe putat quod oculis res fubijciat ac

, ,

eofdem fnspius fallat, h.^c fe fe oftentatjquod animis

res exprimat ^ ac fraudem fapillime impcllat.
illos in
Pidura corporum efficlrix rantumrpoefis non modo cor-
X)orum; fed imicatrix etiam animoruHi audax pidturaj .

audacior
audacior tamen poetica quoties illa equinam ceruicem
.

humanoiunxit capiti? quoties mulier orepulcherrima.

vt in pifcem turpiter defineret , efFecit ? quotiesaprum
Marijdelphinumfyluis appinxit? quodenimveropor-
tentum, qux chymera , quod monftrum efl tam exdi-
uerris^& inter fe pugnantibus naturis , quod fua cogi-
tatione libera Poefis non conflaritjCompadum in cx^
tus hominum non inuexerit , inlatum plaufibile non_
reddiderit? fed meum non efl litemhancinter forores"
componere. quidem non abs re mea exiflimo,
lllud
ab illa qux ambas inter reperitur , fimilitudine pro-
,

barc poefim effe piduram loquentem piduram vero

5 ,

tacitam poefim Vt enim in pidura multa funt qua: fi

.

eminus contempleris capiunt magis^ & placent quse-

:, ;

dam alia,fi cominus^^ longius; itaproculdubio^plu-

ra funt in poefi , qux condi volunt^ alia , qua^ bono lu-
mine conflituta magis deledant.
lam fi, vt olim ^neas, & focius beneficio Veneris
nube circumfepti^inuedtique Carthaginem liiacaspu-
gnas in Didonisaula elegantifTime difpofitas otiose con-
templati funt ita aureo fublatos curru in fiuim nos
:

Domicilium ApoIIo transferret, in quo imagines fum-

morum Poetarum artificio elaboratasjSc indufl:ria pcr-
fedas feruatjtemperare fibi , ac fr^nos capere admi-
ratio non poflet, quin exclamarec.

^uls locm tn tenis yatum non flcnns honom ?

en Orpheus facer merito, ac Deorum interpres habi-

tus-, funt hic etiam tu.-e poefi vires: ad plcdri fonum..
leniuntur tigres^quercus loco moucx^iturjfr^enantaqu^^e
curiii^j,
 '
'lcon Symloltcd, $7
CLirfus,lapides animantur^homines vago fcelere pro-
hibentur. videtis etiam^vt Amphion nullo alio^quam
teftudinis labore Thebanam arcem moliatur. Mufxus
hic;& Linus natura: diHgentillmn venatores^quos Lu-
cretius infequitur . Parte alia Thefpis tragicum , & co-
micum genus plauftro Athenas inuehit, excipiunt So-
phocleSjEuripides, alijq; Drammatici plures. Interea
Homerusduonobis ob oculos ponit nitidiOnna fpecu-
lajmilitaris alterumjalterum vita: ciuilis, Iliadcm, &
Odyffeam. Subfequitur eidem Homero proximus , &
poene par^dicam etiam maior Virgilius. Q^as hic no-
bis fyluas? quos frudus ruris? quod armorum dccus,
& laudem? Pindarus inter hos, ac Horatius, auditis,
quam fuauiter lyra canant? Lucanum etiam hispcrmix-
tum intuemini bellorum ciuilium xs canorum c^te- ;

ros quam Gr^ccos^tam Latinos tacita cogitatione vos

ipfi percurrite. Nam
Dantes.&Taftus Icali Vatesan-
tiquiffimis Poetis^nobiliflnnisq; operum pntftantia au-
dent concurrere.
At dum Imagines huinfmodi ftupetis , & in ipfo h^re-
tis obtutu poeticam ipfim horum architedam operum

conilderate, quam florido orationis , tanquam veftis

genere exornata incedat. non tot amicitur herbis , ac
floribus tcrra 5 cum veris auraz fpirant , & Zephyris Fa-
uonij decertant; neque tot , opinor , gcmmis ditefcic
Oceanus,cum humidam plebem inuifit; neq; Soleob-
uerfo colorestam multiplices,*!^ pulchros Iris concipit;
neq; tanta eft fiammarum varietas,^' pulchritudo : Cx-
lum ipfum a fapientifluno artifice ingeniofifllme carla-
tum 5 non tot ornamentis fplcndefcit; quemadmodum
pcetica facultas verborumgranditate,Icnitatc , fuaui-
N tate.

p8 PoctiCit

tate 5 compofitione^iundtura^peregrinitate^translarione;
figurarum vero, ac fententiarum multitudine^magnitu-
dine 5 varietate pulchritudine deledatur.
,

-
Neq; vero imprudenter^aut indecore. cum enim
id
quemadmodum Oratori fides Hiftoriarum conditori ,

veritas 5 fcientia Fhiiofopho ita Poetx aut fola dele-

,

datio^autfivtilitas, nonnifi fumma cum delevftatione

coniunda propofita fit: non tam artis^quam Au-
vitio
ditoris efFed:um eft, vt ipfa nunquam fuae mentis com-
pos fieret , fi flores, aut aliquod lenocinij genus inca^
nendo refpueret.
Sed neq^ terra decoratur floribus , neq-, Cycni fua-
uius modulantur , nifi Fauonius longiori afflatu illius
fpiramenta laxetjhorum vero corporafouendoadcan-
tum prouocet. quid?decora poetarum ingeniaflorere,
aut excellenter canere vlla ratione pofle exiftimatis
nifi alicuius Mxcenatisauraliberalior adfpiret?Tefine
nilaltum mens inchoat, Virgiliusad M.iecenatem^quem
decus fuum5& fux famaj partem maximam veriflime ap-
pellat, a quo fibi patenti pelago vela dari exorat.
A te principium, tibi definet Nam ab loue :

principium Mufne;ab Sole viror omnis,

& ardor:a Mnecenate genij omnis^
& vena ingenij.

ASTRO^
 ASTRORVM SPECVLATRIX-
. SERVATRIX C^LORVM .

. MOTVVM SOLIS, AC LVNAE CONTEMPLATRIXi .

. DIERVM,MENSIVM ANNORVM 5 DISTRIBVTRIX; .

. QVANTVM MORTALIBVS ASTROLOGIA OEEST .

. TANTVM MORTALIBVS ASTRONOMlA PRODEST .

. NAM QyANTVM ASTROLOGlA MENTITVR

. TANTVM ASTRONOMIA VERE METITVR .

fi^: j^^HwwBiflMffltr ZZUwB^mmi:
 99

ASTRONOMIA
E C adhuc Pallasme, vt olim Belloro-
phontem Pegafojqui cquus fuifle ala-
tus fcribitur,donauit neque ingenio
;

Dardali humeris pennas aptauijvt per

hominibus infuetum ad contempla-
iter
tionem fublimium , humo relida, m^
tam repente alarum remigio fuftollam . ciclorum, ac fy-
derum conuerfiones5& motus fpe^flados , obferuandosq;
illis relinquo, qui,ficut cum Icaro, & Promctheo cx-
lum audaces petunt, ita in pclagus errorum decidendo,
aut fub dio inmontium, feu tedorum culminibus per-
nodando, folicitudinenimia, quafi voraci Aquilacor-
rofi 5 temeritatis fux non diflimiles luunt poenas. Ipfe
rerum omnium vfque adco ignarus^vt, quse ante pe-
des 5 oculosue funt , vix agnofcam non demens pror-
,

fus audiam , fi ea, qux remotiflima funt perfede intel- ,

ligere poire me putem? quistamen ardor Atlantem fa-

picntiflimum Regem impulit , vt corlorum rationcm_^
iniicftlgare5& imperterritus quodamodo caput mundo
fubdcre primus fitaufus? animisinditafciendi genero-
fiflima cupiditas, vidrix omnium difficultatum, noua-
rumque rerum inueniendarum opifex ingeniofiflima.
Q^iod fi me, vtMaro non incaflum optauit, dulces
Mufac fuis alis impofitum accipiant, vt pullos Aquil^
folent, ac per incognitas cseli vias deferant^monftrent
N 2. fydera.
 lao ty4flronomt(t
fydera^Solis defecflusjac varios Limns laborantis erro-
res doceantjvnde terrx nafcantur motus, quemadmo-
dum maria intumefcant, ac deinde in fe ipfa rurfus refi-
dant^no^^ium^dieruinq; viciiFitudo quam originem ha-
beat 5 fignificent 5 nouum forte Icarum Dxdalo inge-
niofiorem5& fapientiorem, Phactontem callidiorem_*
l^romctheo'5 hodierna die redius voIare7":a'c c^teftern
currum regere prudentius forte fortunaexiftimabitis.
Du^funteorumjqui c.Tlum fpeculantur, nationes,
quie licet inter fe difcretce,longe a.dmodum diuerf^
6c

ffntjillas nihilominus mifcet^ confunditquc vulgiopi-

nio infana. nam Aftronomia tantum abeft, vt eadcm_a^
fit cum ea, quamplurescommuniter Aftrotogiamj,con>-
ieCluralem alij, multi iudiciariam appellantj vt verif-
iimum quod apud Gellium Phauori-
illud reperiatur ,

.nus Philofophus tanquam aliquid incredibile dicer^

putabatur, quantilmentiuntur Aftroaomij tatum Aftro*
logos raentiri,
Aftronomia enim metiendorum fyderum lex^&nor-
marAftroIogia veroerrantium iudiciorum c^caprola-
trix:,& arbitra. fpeculatrix illa,h:"ec fermocinatrixjilla,
quod certiffimis rebus, & fundamentis nititur , qu.-^ a
natura fiint pofita, vix vmquam fallitur : h<TC,qu6d cc-
rebrum hominis cxlo magis erraticumfequatur,auteF-
rat femper^aut ficut, qui talis ludunt, fignum Veneris
aliquando forti:untur,ita cafu veritatis fcopum attingit
Nobis itaque,qui cupimus, nonhaberi,
diuini efle
quanto magis eft cordi Aftronomia, tanto niinus d^_^
iudiciaria iudicium habemus*
Qnid enim cxli , & aftrorum cognitione aut ad ho-
neftatem illuftrius^ aut ad voluptatem eleganrius^aut
ad
 Icon Symhdte^x ^ joi
ad vtilitatem vberius? quod fi prxclarui^ti^honeftumqv
arbitramur cum ijs, qui terrarum fitus pingunt^in ea-
rumdem notitiam animum intendere: nec a virtutedir
fcedere illos putamus^qui fucX cogitationis velutnaui
maris luftrant immenfas plagas ; ijdem nos fic opina-
mur.eos, qui eas, qure in aerefiunt> mutationes con-
templantur, nobiliflimse exercitationi addici:os e(fe du- :

bitare poiXumuSj quin , quo cseli fydera magis exupe-

rant pulchritudine^ac formaterr^^ flores, fruges muU
titudine , varietate maris gemmas ,
pifces curfus ce-
leritatCjmotu aeris volucresjeo nobilior,ae preftan^
tior non fit ccelorum^licet imperfeda cognttio^quam
fublunarium perfediftima notitia elementorum d fuaui^
tatem porro^quas ex buius fpeculationisfonte profluit,
dimanatque in animos eorum^qui ijdem operam dica-
runt fuam, quae facundia, nifi eceleftis fatis vmquam*.
exprimat? videlicet fub louefrigido pernodaret Aftro-
nomi j vri fe a frigore paterentur, vigilias fomno prce-
ponerent 5 nifi fpedandorum fyderum incredibilis quce-
dam voluptas illos allieeret nam ftellas potius enu-
merem, quam vtilitates qu^' ex hac exercitatione in.^
,

hominum genus vberrime profieifcurttur.vtiliseninu

culturx agrorum Aftronomia, quns opportuna tem-
eft

pora pr^fcribit , quibus feri frumenta, arbores inferi ,.

curari pafcua5flores5& hortos inibui, meffescolligi,

annonam omnemparari decet vtilis nauticrs arti;Cum
procellas ^ tempeftatesque imminentes pr^Eientiat, prx-
dicatque^vt hcX non rninus poflint euitari, cuam yea-
ti5& auri^ cbfecundantcs captari. ycilis muilccT, qust
cx aftrorum ordinatillimis motibusfuos eoncentusor-
ditur. vtilis Imperatorin^ arti; & militari fcicntiiej qui-
bus
bus non modo temporum eft conditio pernofcenda-,
fed cieleftium prodigiorum tenendaratiojne^ficutNi-
cias Athenienfium Dux^dum Solis verentur defedum,
deficiant ipfi fuo oneri, dum Lun^ timcnt laboranti,
laborentipfi non tam obfcuritate, quam ignoratione.
tandem3& omnino Reipublicse neceffaria, fi Pla-
vtilis
tonem in confilio adhibemusjvt dierum^ facrificiorum,
rerum omnium fuis temporibus agendarum certa me-
thodusconftituatnr.
Atque ob hanc ipfam voluit caufam , vt oculos iii-#

c^lum erigeret , qui naturam huius Icone exprimen-

dam obtutum dirigeret^vbi munus fuurti
curauitjVt illuc
clariffimum , idemque fuauitatis y ac vtilitatis pleniffi-
mum exerceret. funt enim oculi indices animij &qux
amamus ilorum adfped:u maxime dele6lamur. maxi-
,

me vero naturasdebemusjqu^ nobis dedit oculos tam

celeresjacutosjperfpicaces^vt e veftigio cielorum fubli-
mitatem affequantur, immenfitatem luftrent, res om-
nes notatudignasobferuentjSc in terras afportet. quas,
poftquam diuturna periclitatione comprobarunt^ euul-
gant, vt de c^leftibus proinde homines ea certitudinc
diflerant^ac fi de humanisj& terreftribus agerent.fed
non omnium eft cxlum adire: verum excellentiorum.^
tantummodo ingeniorum , quibus pennse alijs negat.^e
fingulari priuilegio funt conceffa^. quamobrem merito
a\x non folum pedibus,fed humeris^fed capiti etiam
fapienter affixse. ficpedes^fichumeros^fic ipfum caput
habeat , neceffe eft^qui vultcitleftia di-
alis inftru(51:um
li^enter fpeculari. pedes quidem, vt in omnia poenc->
conuolet loca^ex quibus varios ca^Ii afpedus contem-
pletur thumeros autem, vt laboriofiffimamhancfpecu-
landi
 Icon Symiolicd
105

landi rationem eafacilitate fuftineac^quaauesvolant

caput vero ,vt fune fpeculationisvolatu veritatem cer-
ham perpendiculum^&quod ab aftro-
tifllme pertingat .

rum menfura inftrumentum iam apud omnes Aftrola.

bium nominatur ;
quis eft, qui non intelligat ea cffc,
quibus fyderum contemplatione oculos dirigit Aftro-
in
nomia? fi quis vero fecum tacitus perpcndat, qua de-
mum arte effedum fit^ vt in tabula fphfricacasleftium
fph^rarum numerus, ordo> motus 5 conuerfio , adfpe-
dus, oppofitio, domus, figna^carteraque omniatam-
quam incompendium mitterentur profed:6 non ve- 5

reor , quin humani folertiam ingenij admiratus cunri_*

loue apud Claudianumnonexclamet,

Epigramma Claudiani.

lupptter in paruo cum cemeret ^thera yitro,

2{ijit y CT* ad fuperos talia diEla dedit ,

Huccine mortalii pro^rejfa potentia cur^e?

En meu4 in fragtVt luditur orie laior,

lura polirerumque fidem Jegesj^ue Deorum

y

Ecce Syracufius tratifulit arte Jenex.

^uid dantem pocna4 tonitru Salmonea mirerf
JEmula naturoe parua reperta manus*

Quid enim admirabilius cogitari poteftjquamopti-

mi^^ maximi Numinis opus maximumjSc pulcherrimum
hominis induftria non folumintabulis a^nets defcribi,
fed vitreis etiamj& chriftallinis fphfris includi^tanto
cum ordine , ac difpofitione ^ vt quos omnia in c.xlis
fieri
 104 iyfflronomta
'
procul intuemur, ea fingula in ijfdem adamuflim
fieri

exprimi prope videamus.

Nam Archimedis fpheram, quam maiori5&
prctter
multo meliori ratione inter orbis miracula numeran-
dam exiftlmo^quam omnia aliatMadriti^quodeftHi-
fpaniarum cor^Sc centrum^Rex earumdem^cui nouos
orbes pietas detexit^fph^ram habere diciturpretiofTif-
fima^ fed materiam opus exuperat nam vfq, adeo affa-
.

bre fada eft, cum fua magnitudinc hominem introrfus

admittatjtum communem , qui a primo mobili fitjin
occafum ab ortu velociffimum motum oftendat,tum_*
contrarios fingularum fphcrarum proprios motus5&
conuerfiones oculis fubijciat. in ea enim confpicitur
aperte , vt terram Lunx curfus proxime ambiat^ que-
madmodum Lucifer^^ Mercurij ftella curfum habeant
Solis celeritati parem fed vim quamdam contrariam,
,

vt alios alij vincant , viciffimque ab alijs vincantur.

obliquus fignorum ordo^perquem Sol decurrens pro
animantium difcrimine , quibus eadem c^^eli fafcia de-
coratur, in tcrras regerat fuos influxus^atque pro de-
fcenfus, ftatus, afcenfus varia ratione breuiores nunc
dies^nunc longiores , modo folftitia mortalibus elar-
giatur. cerneres denique rotas ilIaSj,non aureas , aut
adamantinas fed multo foIidiores^Sc illuftriores rapi
,

tanta celeritate, vt ipfam poene fuperent cogitationis

pernicitatem, cum duo
interim illi, quibus innituntur
poli, fixi3& immobiles eodem in loco ;:etjernum pcrfi-
ftant.
Sed vtjvndefumusdigreflljeo reuertamur^hc^^cve-
ftis^qua Aftronomiam ornatamvideo, num celo^tan-
quam velo aliquo compada eft , t]uod Citli figna , &
imma-
 Icon Symholtcd . 105
imagines refert ? admirabile quidem illud poderis te-
gumentum ad facros vfus Pontificum HcbnTorum , in
quo defcriptum omnem terrarum orbem ferunt facrae
litter^ :
indumentum hoc Aftro-
fed admirabilius multo
nomise , in quo ccsli ornamenta omnia breui quafi com-
pendio in vnum colleda funt . quamobrem fapientiffimi
poetx fuis fabulis prodiderunt eos^quos nuncinpauo-
nis cauda oculos fufpicimus, Argo pecorum cuftodi a
lunone tributos^cumq; is a Mercurioperdolum inter-
fed:us fuiffet, in hanc volucremtranslatos. quid? ani-
mantes fand:*T , (\ux Dei currum trahunt^ qua oculo-
rum multitudine narrantur effuIfiiTe ? oculatiffima pro-
inde^ac omnibus infignibus decorajfos eft, fit facul-
tas illa j qu^ altiffimum omnium, pulcherrimumquo.^
corporum fpeculatur.
Atq; ijs me iamdudum vocibus e Cv^^lo reuocat Cco-
graphia. non te, inquit , natura talem procreauit, vt
c^lorum effes habitator^fed graue pondus corporis ani-
mo adiecit 5 ac fore promifit, vt terram ipfam^, doncc
temporis curfus perficercturjincoleres, ac tuo labore,
&induftria eamdem colendo, qu.^ad vitam neceffaria

funt 5 vberrime parares fi te nulla mearum diuitiarum,

.

ac frugum cupiditas accendit , nec fuper eius laud^

curam vllam molirisjqux^cum genuit.materextitjrum
fouet, nutrix;cum fuftinet, conferuatrix eft; cum reci-
piet iterumjmater iterum fiet, fuam te recipies in aluum
vt aliquandoimmortalem reddat. c^Ieftibus neanimis
virmortalis inuides beatas arces, & fedes? quid agis?
aut qua fpe frudus in c^lefti regione contempIanda_,
diutius immoraris? nec meReipublicieviuentisxrariu,
& Solis menfam apparatiffimam refpicis ? defcende c^Io,
O quam
 lotf ^Jlronomta
qu m primumterras pcte.
Incundanteroptimieparenti obtemperarem delabe- ,

rer more fluminis, ni mc fcypho plane admirabili Ne-

ftor prudentic^e^ ac eloquenti<T facerdos reuocaret. ori
tantum appono,& vix primoribus labris deguftojdeiii^
fatis matri confeftim facio.
Qui fcyphus hic eft ? meus , inquit Neftor. argen-
teusne? argenteus. clauiculi ex auro ? ita. anfa^ qua-
tuor y quibus innix<'^ totidem fedent columba*? red:c.
quot vmbilicos habet ? duos ? fic opinor. vas vndequaq;
perfediumjadmirabile poculum quid tibipotiusgratu-
ler, haud fcio. ne fapientiffimi peritiam > aa-.
artificis
finis 5 ad quem inftitutum es,praeftantiam? materi^ pre-
tium an formx decorum , an vero emblematum cohor-
,

icm. elegantiffimam? fed enim arcana , quas pr^clarif-

fima delitefcunt j quis referet ? vaticiner nihilominus,
cxlum argenteo fcypho perfimile color arguit . aurei
clauiculi aurea produnt fyderajquibus vas illud c:^le-
fte fixum y folidatumque eft an vos pleiades columba? ?
.

an maior, & minor vrfa fundos exprimitisgemino^? Ar-

ridens Neftor remacu tetigifti , inquit . Bibe iam casle-
ftem liquorem, quo haufto planet.x omnes infalutem',
^ foecunditatem terrarum , multoqj magis immortalium
animoruai faluberrimi coalpirant.accepijbibijdefendL

GEO-
 '^2
wtm ilis.
^
W^^^
'^^%'^'^'^'^'^^

.CVI ORBIS EST PATRIA.^

IN ORBE ES PEREGRINA? .

PEREGRINOR DOMI

.NE FORIS PEREGRINENTVR ALII .

.NAM NISI PEREGRINARER TERRAS METIENDO

. PEREGRINARENTVR HOMINES IGNORANDO; .

"'
OyiCVNQi, IGITVR SECVRE CVPIS ORBEM PERAGRARE
- TVAE ME PEREGRINATIONIS SOCIAM ADHIBE .
w^t ^ < '4
 iGy

GEOGRAPHIA
VJE
vfque adeo fuccinta, vt
veftis ifta
vix lambat genua? quid tam expedita
prxfers brachia manicis ad cubitum re-
uind:is ? quid arundinem dextra lxua_. ,

circinum habes, fpatijs metlendisalte-

i ram , akerum vero circulis efformandis
dpportunum?quid quod alati funt pedes?humcroste-
git amiclus breuis coriaceus, qualis folet peregrinos ?

nam oculis inglobum terra^ conuerfis ita ex animo in-

cedis^vt peregrinari videaris. Pcregrina efle potes Geo-
graphia, fi terra omnis patria tua eft ?

Atquihoc eft veriffimum, Domina terrarum. nam_,

homines terrarum habitatores fua in regione y quce ter-
ra eft,peregrinantes , errantesq; , tanquam hofpites^tua
induftriajaccognitio, quafi in patriam deduxit, vtpof-
fent te Magiftra , ac duce res totius Orbisjtanquam..
vnius Vrbis plane cognofcere. Tu Orbemomneduos
in globos fecuifti^c.Tleftem reliquifti Aftronomis; tibi
vero terreftrcm luftrandum, defcribendumq; vindicafti.
Tu primum tern^ fitumjccnditionem^firmitatem-.,
fubicvflionem ad ccelum, naturam deniq;omnem expii-
cuifti 5 tu Zcnas totidem , qu.^e cseleftibus rcfponderenr,
Citlumin qua-
in terris demonftrafti;tu,vt Aftronom.i
tuor cardines, Ortum, Occafum, Meridicm, Aquilo-
nem partiuntur , ita omnem terra: ambitum in Eurc-
O 2. pam 5
 I c8 Geo^raphU
pam Aphricam Afiam Americam
, , , fapientiffime diflri-
buifti regionum5& prouinciarumdefcriptiones: tu
: tu
P.egum5& populorum nomina tu locorum omniunu-
:

figuram^& interualla: tu montium altitudinem: tulati-

tudinem vallium tu fluminum ortus , ac progreflus :tu
:

magnitudinem Iacuum:tu Maris^Sc Oceaniimmenfita-

tem/innumeraq; eius brachia, quibus omnes terras va-
ri js fub nominibus alluit. TuImperia^Prouincias^Re-

gna, Vrbesj Oppida, Portus, Infulas^orasjlittoraq; Tii .

venas metallicas5aquarum3& terra^ miracula , mores Vr-

bium,^^ gentium leges Tu deniq-, omnia vel cognitu
:

digniiHma, vel ad vitse inftitutionem appofita,^ vel ad

obleiflandos animospn^^clara luculenter apperuifti. Tu,
inquam^dum globos effbrmafti,dum eflinxifti tabulas,
dum libros fatis vbereSj& amplos ea de re confcripfi-
fti^ plurimum attulifti luminis rebuSjSc locis omnibus,
obfcura, incognita nofcantur^adean-
ita, vt clarefcant
tur imperuia, qui^ abfunt longiflime^nobisprope antc
oculos adefle videantur.
Philippum Macedonemjnon illum magni Alexandri>
fed cttate^ac animo longe inferioremjDemetriJ^ac Per-
fei parentem narrant^qui res eius geftas literis profe-

quuntur , cupiditate videndi totius Ulyrici, & Italiie,

Hemum fiibijfle montem, ex quo audierat Europani_
fere omnem facile fubiedam confpici; compoS;,an voti
expers redierit, fama fubdubitat Neq; tamen eft quif-
.

quam^qui illud audeat inficiari^Geographiceinuenta

duo illa fingularia prorfus cfl^e^atq-, diurina: Geogra-
phicarum tabularum5& terreftium gIoborum,quoruni_.
infpediionejnon Illyricum modojnon folum Italiara,
non Europam tantum^ fed aquarum, terrarumque im-
menfarn
 Icott SymioIicaV lop
raenfam molem clare^diftinctejfacillime contempleris.
quod fi c^ratem omnem in perpetua peregrinatione, vt
partem aliquam inuirerent^Philofophi nobiUfiimi con~
fumpferunt , Xenocrates , Crantor Arcefilas, Lacides, ,

Ariftoteies, Theophraftus, ZenOjCleantes, Chryfippus,

Antipater , Carneades Pan^tius y Clitomachus , Philo,
,

Antiochus, Poffidonius, innumerabilesq-, alij , qui femel

egreffi nunquam domum reuertere quod huius facul-
, :

tatis in hominum genus beneficium eft vt domi fu.^e ,

ftans 5 aut etiam fcdens, vnufquisq, orbem vniuerfum

difpiciat, neque folum , fed a'muIator beatifllmarum-,
mentium qu^ caeleftes fpheras mouent, pro arbitrio
,

eundem circumuoluat, fiftatq-, vbi, & quotiefcunq; vo-

luerit? Quid de ipfis tabulis dicam?in quibus imagine
Orbis in compendium miflam tam perfeifte videas, vt
vrbes^montes attollantur^deprimantur
fuis ftent locis
valles^aquarum alicT tacit.T, alias non fine graui mur-
mure dilabantur . Humus ipfa vario emblemate diftin-
da. herbefcit , atq-, hoc in loco eft ferax , in alio aret
fterilis^&omnino infoecundaj Nam mare terrisimmix-
tumhic ventis agitatum intutnefcit, illic fub placidio-
ris adfpedu magna tranquillitate perfruitur.
fyderis
Quod fi neqj^quae ex globo^neq;, quis^ex tabulis
habetur, cognitioni quis acquiefcit, funt adhuc erudi-
tiflimi Audores, Ptolom^us, StrabojPomponius Mela,
Solinusjalijq^ plures tum recentiorum jtura veterum,
qui pri^clarilfimis voluminibus fatisilliuscupiditarifa-
cient. Quorum
ledione tanquam e fpecula mercatum
huncmagnumj^.^rerum naturalium,& hominLim ipiom
ciiPytaghoraintucbitur.cum Democrito ipfis infpicict
atomos,ac vcIuli cQ aliquo cceleftiu omnia cotcplabirur.
Merito
 IIO Geo^raphi^
Mcrito igitur peregrina noftris oculis videris Geo-
gra^iia. nam pr.Tterquam quoddiuturn.t peregrinatio-
nis es filia, tuafimulperegrinationeefficiftijnehomines
in Orbe femper effent hofpitesjac peregrini . Peregrina-
returenimfemperinmarinauta, nifi tu medijs invndis
locum^in quo tum eft ^quafi digito monftrares^& quo
tendit^eo illumfecuredirigeres Peregrinareturlmpe-
ratorinarteinilitari, nifi tuit magifterio difciplin.-^ di-
opportunitates locorum 5 in quibus latendum,
diciffet
expedandum, fubfiftendum, caftramctandum^dimican-
dum eft; peregrinaretur in omni negotiatione merca-
torjnifi tu dux viarum adfuifles y qux loca oftenderes
commoda; perquae importari, & exportari omnia non
Peregrinatx fuillent amultis terra-
difficulter poflfent.
rum re^ionibus fcienti^, ac virtutes ipfae 5 nifi a t^
edodc-t aduenarum^&peregrinorum aducntu fimulin-
ucd-x fuiffent.
Qu^amobrem fapientiflime Plato Geographiam tertio
demum loco a ciuibus fu.^ Reipublicae maturius per-
difci volebat 3 ne putaremus quemquam facile poffe,
aut Oratorum , aut Poetarum, aut Philofophorum fcri-
pta intelligcre^nifi difficilium locorum explanatrix Geo-
graphia prxccffiffetjqu^ ficut Mathematicam tanquam
parente veneratur-, ita e medio recedit , vt illa tadem ad
dicendum ingrediatur5& quoniam circinum , perpendi-
culum,aliaq; inftrumenta dono ab illa accepit^idcirco
cidem illa explicandaderelinquit.

MATHE-
 .Q\^ANTARVM MATER DISCIPLINARVM, .

, QVANTITAS CVI OMNIS NOTA, .

. DISCRETA, CONTINVA, .

QYJE AB IPSA NOMEN INVENIT DISCIPLINA?

. HVIVS PARENTIS FILI^ .

; MAGISTR^ HVIVS DISCIPVL. SVNT .

. MODERATRIX VOCVM .

. EXCITATRIX MACHINARVM .

. PR^SES NVMERORVM .

; OCVLORVxM DVX CERTIOR .

MENSVRATRIX TERRARVM .

SPECVLATRIX C^LORVM .

. QYANTARVM MATER DISCIPLINARVM .

 III

mathematica
REDO neminem eflc, qui hanc Ico-
nem fymbolicamintueatur^in quaMa-
thematica nobis difciplina proponiiur
tanquam mulier laboriofiflima, quin_.
fecum admiretur maxime atq^ huiuf- ,

cemodi incenfus admiratione horum_^

rationem omnium non cupiat intelligere. Quid enim
primum illafibi vulrcapillorumliberalis.efFufio? Quid
ocukis^alter quidem in Cielum fublatus, alter vero in
terras depreffus? Quid circinuSjtrianguluSjCylindrus,
inftrumentorum theca , qux omnia manibus pra*fert?
curta 5 fimplex, numeris , breuibus circinis, figu-
prefla;,

ris tamquam ornamentis illuftrata veftis? quid fibi re-

quirit? Quid illacrurum nuditas, atq-, machinarumfu-

pellex^qux ad ipfos iacet pedes,tam multiplex5& varia?
QuoniamMathematicavnaeftex illarum numerofa-
cultatum,quibusManilij fcntentia verfu expreffamire
congruit%

Ornari rcs Ipfa negat ^ contenta doceri*

Docebo primum ,
quis harum omniumfigurarum fit

fenfus,ac mens^paucis modoattentosanimospn-^bea-

tis dein conabor illam etiam difciplinam exornar^
: ,

qunscumomnibusinlocisjac temporibus fummis viris

fucrit
 1 1 z Mathemnttcce
fiierit maximo pr^fidio j ijfdem etiam in omnibus re-
bus eximio^ac fingulari.prorfus fuit ornamento.
Magna huius^fiue artis^fiue fcientiardignitas^qu^ a
dodirinajfiue difciplina illuftre nomen inuenit, nanL-*
quanta in docendo laus eft 5 tanta in perdifcendo no-
bilitas. Itaque nobilium femper, ac Principum huius
fuit exercitatio virtutis. Quia vero longe , lateq; fuo
Imperio dominatur, nec terras modo, fedC^losipfos
{\xi ingenij magnitudinedimetitur: Idcirco longior, ac

fine lege coma relinquiturjquemadmodum eandem ob

caufam^vt folent Columba^^cnelum altero^ altero autem
oculorum terras intuetur.
Nam ingeniofiffim^^laboriofifllma^q-^artiquod aliud
indumenti genus decorum videbatur, vt ad fuasfiguras
efFormandas cxpeditior vbiq; inueniretur? porro figu-
r^ ipf^, ac numeri in ipfa vefte defcripti finem often-
dunt, ad quem tot Inftrumentorum genera inuenta^in-
fiitutaque funt. qua enim ratione infan^ moles^cpa-.
rentur ^ nifi adeffet cylindrus ? qui perficeretur vnquam
circulus 5 nifi femper ad manum eflet circinus ? quo fie-
rent modo cc^tera, nifi tot inftrumentorum foret tam.*
diues theca ? iam vero aquce ponderibus furfum libra-
tse, molendina circum ventis agitata, vari.T, admirabi-
lesq; machina; abhac eadem arte inuentXjSc perfedi^
nullumeffeingenij acunien declarant ad res trahendas,
impellendas^attollendas^tdeprimendas^collidendasjfum-
mo artificio elaborandas,quod huic multarum artium,
& difciplinarum vberrim.^c parenti non adfit.
Eft enim Mathematicarum foecundiffima propago, a
qua plures originem trahunt pra^ftantiflim.x facultates,
quam puUulentfurculi vllius ex arboris luxuriofiflima
radice.
 Icon Symlolici l i
M
radice. Cum enim Machefis non rubftantiam ipdiiii,

fed illiusaddicamenta contempletur-, qu.Tarteslludent

quantitati continuce , feu difcretcX , terren.T , feu c^elefti,
infinit^, fcu terminatos: ilhe ornnes huius cd^e fiiix ipfa
profeffione arguuntur.
Matris huius primogenita Ceometria eft, quce, cum
fpeculetur quantitatem continuam^Sc terminatam, non
poteft fimui non fpeculari lineam, fuperficiem^corpus,
& illius quidem longitudinem^latitudinem vero huius,
extremi denique profunditatemdemonftrare.
Proxima huic foror Arithmetica^cui abftra<fla nume-
rorum cognitio cordi eft
Tertium fibi vindicat locumperfpediua^quxnorL..
modo redam videndi rationem ac luminis naturam ,

fcrutatur omnem fed etiam refrad:am & quam perfpe-

5 ,

(^iui fpeculariam appellant

Excipit 5 quiE de machinis agit , de libra, de vedie^dc
troclea , de axe , de cuneo , de choclea_*
in Peritrochio ,

egregiajnec ijs contenta fimul adijcit magnitudinem_.

virium, quibus pondera pro loci 5 ac temporis condi-
tione moueripoffint.
Subingreditur Mufica , numero carmen addens fono-
rum^vt perficiat cocentum animis, auribuso; gratilfimu .

Concludit c^^tate quidem reliquarumpoftremajdigni-

tare vero nobililfima omnium Aftronomia^ fpeculatrix
illorum corporumjquibus nihilcerni^autfingi etiamillu-
ftrius poteft fed illud oper^ pretium eft vt omnes in-
.
y

telHgant hos ingenijpartusgeminos femper fuifle, neq;

.vnam tantum filiam^quas fpecularetur in lucemedita^
at fimul adieccamfororem^qu^agendoperficeretjquod
illadocuiffet.
P Qua-
 1 4 /yfathematic^
Quamobrem Geometriam duplicem effe, quod idem
de aljjs omnibus velim exiftimari^alteram, qu^, cogno-
fcat ipfa : qu^ re ipfa perficiat
alteram vero ,

Itaq; nobis verendum non eft fi dehoneftate

, loqui-
mur, quin MathematiccX difciplin^fintanimis ingenuis
digfliffima:, cum illas Principes , Reges , Imperatores
oaaximi femper fecerint de fuauitate^quiniintiucun-
5 fi

diffimaejCum illud fit veritati proximum, quod Plato

affeuerauit, oculum animi, qui ab alijs ftudijs obcoe-i
catur, defoditurque, a mathematicis folis recreari, ac
reuiuifcere fi tandem de vtilitate,quin ad omnempror-
:

fus philofophiam fcientias omnes^&artesfummoper^

fint neceffarise.
Nam diflerendi ratio ab his certitudinemtrahit^ac
euidentiam. Ethicavirtutum a^qualitatem , ac confen-
fum Politicadoceturmorum, ac adionum-.
perdifcit.
ordinatos motus^ac ^quales. Qux natur^ arcanave-
natur diligenter fcientia^commenfurationem eorum^qu^
natura conftant proportionem, & ordinem ab his intel-
,

ligit Sacrx vero j ac Ci^leftis Theologine adita e^dem->

.

perficiunt5& ad illam facillima exercitatione perducunc.

Mathematica deniquepr.-tter omnesaliasfacultates,
prodigiorum inuentrix , aud:rix fpcd^aculorum 5 miracu-
lorum effedrix. quod enim maius prodigium, quam a
Ciuitatis obfidione, nunierofiflimam, inftrudiffimaniq;
fuammouere?fummouit Archi-
claftem bellicis machinis
medes inter Mathematicos in2;eniofiirimus Audor illam
Marcelli Syracufas obfidentis^ quamparum abfuit,quin
ingentibus lapidibuSjquos impetu emittebat^totamin
vndis fubmergeret. Quod fpedfcaculum exoptari ma-
gis nouum poteft; quam; vt quis vnicopedeimmenfam
hanc
 Icon Symloltcd 115
hancterrx molenij fuodimouerec loco? pollicitus cft
hoc etiam fe daturum mortalibus idem Archimedes ,
modo fibi concederetur tantum fpatij^in quo peseius
intra terram fecure figeretur^dum terram moueret.
Quod illuftrius artis miraculum cogitari, quam inl-
micas Naues ^reis fpeculis Soli expofitisincendi^vtin
aquis ipfis rei nouitatemftupentibusperirentnon nau-
fragio, fed incendio? atqui hoc Procli opera Bizantij
fadum cum eam Vrbem Nauium ingentimul-
legimus,
titudine Thracum Imperator vehementius vrgeret.
lam quemadmodum oculos, animosq; omnium in fe
conuerteretjfi pnxter expedationem, opinionemque-
hominumColumbaarte ponderibus libra-
perfe^fla^fuis
ta per aerem volitaret ? Archyt^ Tarentini iuiTu f^e-
pius id fieri magnapopulorumadmiratione vifum eft.

Quid memorem caput ingenio elaboratum , dona-

tumq; minus diflerendi^eloquendi faltem poteftate?
fi

Quid organa hidraulica^qua; aquis mota conccntum-.

fuauiflimum modulabantur ? Qtiid fontium afcenfus,
defcenfusq; admirabilesQuid eredas infanas fubftru-
?

diones? Sed .juoniam horum curam operumArchite-

OiWYx Mathematica reliquit^relinquamus, & nos inge-
niof^ parentis Mathematica* contemplationemjVt Ar-
chiteclur^ ingeniofioris fili^e laudem aufpicemur

P 2 ARCHI-
 iL*^^ (t/Oo tfALJys e.C>>3 CAC>!) <t/L>)o C-^JO Qj^?* -^

. MACNORVM EXCITATRIX OPERVM .

. INGENTIVM OPIFEX MIRACVLORVM .

^TERNITATIS CANDIDATA .

DIVINITATIS ^MVLA .

. VRBES MyENIA .

ARTES PROPVGNACVLA .

. MORTALES TECTA .

. REGES PALATIA .

QJ/I NVLLI pEBET, DEVS IPSE TIBI DEBET TEMPIA .

^'^*-?
 "7
ARCHITECTVRA.

I quantum ingenij vim in domibus xdu

ficandis ad commodam mortalium ha-
bitationem Architedura ollendit^tan-
tum mihi artis natura fuiffct elargita_
in fabricanda oratione ad eiufdem com-
mendationem auderem profedo illud :

mihi^alijsq; polliceri,quemadmodum illa iedilicando

munificentiflime de hominum genere femper merita_>
eft^ita me pares eidem gratias laudando relaturum-,.
Etenim fi rerum dicendarum tanquam materies foret
conquirenda hascjqui^ ad fuorum operum elegantem
;

ftruduram vel ipfos montes lacerauit, totius elfet dux

,

inquifitionis fi res inuentie in ordinem difponend^

. :

hctc y qixx ad vfum accomodat sedificandi defcriptio-

nem difpofitionis ad perfuadendum appofit^ exemplar
,

pritberet. fi verborum,& fententiarum ornamentis il-

luftrandar : h.xc eadem, quse pulchritudinis, ac elegan-

tix amiciffima eft, in ipfo vfu ornamentorumquismo-
dus retinendus eflTet , Nam, dum folidiffnia^^
doceret .

itdificiorum iacit fundamenta^ quam primadicendiini-

tia, quam principia narrationis folida effe debeant.fuis
exemplis magnificenter oftendit. Porroipfa^parietum
ardiores commiffur.T quotusquisq;eft, qui nonvi^^^cat,
quam affabre confirmandi rationem omnem pr.^Icribat?
quodfi perorationis faftigiumlaudationiimponendum
irijj r. eft
 r I 8 (L/4rchiteclurce

efl: : \\xc Architedura eadem,vt incipiendiSjfic perficlen-

d^ orationis tacita foret^Iocuplesq; magiftra.
Quamobrem fi mihi pro dignitate maieftas, ac fan-
dimonia Architedur^ exponenda , tcmplum ; fi
foret
celficudoj turris-, fi defenfiojpropugnaculum; fi habi-
tatiojdomicilium.^fi dignitasregia^palatiumjfi voluptas,
thearrum magnificentia^ columnic, pyramides obeli-
; fi

fci;fi vtilitas^ ciuitas ampliflima^ rebusque inftrudiffi-

ma omnibus antc oculos vobis
propdnenda_, ^ eflet
Qjianiquam verbo abufus cu non enim opus eft, vt harc .

quifpiam proponat^cum eadem in vefte non adumbrata,

fed expreffa diligenter hxc omnia pnxfeferat. Nam-j
YP.tniurx^&i inftrumenta plurima^quibus vtitur illa cre-^
bro vt perfpicacem maxime,
5 eandem fupra cisteras ita
artificiofam intuentibus declarant. quibus enim noiu
vtitur in fuorum operii conftrudione^qu^ vtitur amuffi,
regula , torno , circino , filo, perpendiculo, inftrumento
quoque ad dirigendaligna idoneo? meritoitaq;Thia-
ram, ac triplex diadema capiti fuo imponat , qua^ ius =

diuinre cundorum effediuisj qui^ fapientiit^ qua^ diuin<c

bonitatis emulatrix^jvt amanter voluit, valide con-
illa

diditjprudentilTime difpofuit hunc orbem^fic ipfa vr-

bes & domosdecretojcognitione^&imperiofabricatur.
Mentiuntur enim Architcflurar non setatem modo,
fed etiam genus, qui iuniorem afteruntj^c ab hyrundi-
num imititione originem illius trahunt ^cum non alio
parente gardeat^quam Deo^qui principem noftri ge-
neris iIlamdocuir,atque cum ipfo orbe natafit.
Quis enim primum. Architedos docuit^vt eam par-
tem cui domus innJtirurjfirmiorem vellent^nifiopifex
^

iile diuinus^qui terram^quam magni huius dcmicilij fun-

damentum
 Icon SymMical 1^ 1

damentumftatuiCjfixam^immobilcm, pondeiibus
fuis
libratamin imo collocauit^quideofdcmimpulitjVtpras
omnibus partibus , ipfarum domorumlaqucaria potif-
fimum auro , ebore , argento , gemmis , coloribus exor-
narent, nifi exemplar eiufdem artificis , qui illud carli
lacunar tot prseclariffimis luminibus illuftrauit? Nam
quadrata;& circularis figura^ qu^ duse funt omniurru*
perfediffim^, 6c fabricandis iedibus opportunre, altcra
quidem in c^Ii rotunditate , altera quatuor in ipfius
rbis partibus excellenter delineata eft. parietes, qui
orbem diuiderent, non excitauit opifex fapientiflunus,
quod eundem ^ veluti vnam vrbcm Deo , hominibus, &
cseteris animantibus communem effe voluit. feneftra-
rum, aquibusdomicilialumen acciperent^rationem.ac
vfum pnxmonftrauit idem, qui Lunam^acSoIcm,ilIam.
vtnodu^huncvero^vtdie fplendefceretin cnsloaccedit,
Qjjod fivetuftiffim^jnationes lateritias cafas^&po-
tius mapalia fabricat^ narranturjquamilluftria domi-
cilia 5 hoc non tam in Architedturic ignorationem,quam
in illorum temporum modeftiamj&confuetudincmre-
ferri cupiam pr^fertim cum ab orbis infantia primo-
.

genitus eorum omnium , qui nati funt vrbi a fe aedifi-

cat^ afilio fuo nomen Enochiamimpofuit. Quid hic
duas illas antiquiffiimas columnasinmemoriamreuoce,
lareritiam alteram aduerfus vim ignis , alteram veio
marmoream aduerfus aquarum impetum^ & vaftitatem ?
quid fuperbi?e turrim, cuius poena in magiftros redijt,
quidumnominiscelebritatcm admirabilioriopere affc-
(ftarunt, ignominiam pro gloria retulerunt. Itaq; cum
alterius orationem alter nonintclligcret difcedcntil^as
illis in varias regiones , machina; quam cxlo ccquare dc-
ftina-
 120 ^nhiteEinr^e
fticauerant^Sc omne opus interruptum pependit .Hinc
tam varia profluxere linguarum genera
tot/5: . Hinc illg
poecarum fabulie^jquibus montes montibus impofitos ad
celiexpugaationem prodiderunt.quid vero attexam^aut
^giptias pyramides^aut labyrinthos Thebanum^Creti-
cum, Leuiniumj,Italicum^aut vrbesvetuftiflimc^originis
ante diluuium excitatas ?
Nobiliffima proinde Archited:ura eft , qu^ cum Deo
au^tore fit inuentajeftetiamantiquiffima^ neque folum,
fed abundat multitudine virorumilluftrium.quid viro-
rum? maximorum Principum, qui ab illa nominis im-
mortalitatem qusefierunt. Detribusenim, quse cum_*
dicendi^tum intelligendi optimus magifter Ariftoteles
ad nobilitatemalicuius hominis, famiii.xartis^feu vrbis
hoc eft extremum.
Omniumenimjqi.^e funt homine cuplditatum ve-
in
hemencillima eft glori^ cupiditas non aduentitia, fed
ab ortu indita^ad quam non do6ti,fed imbuti fumus ,
quam non amaioribus audiuimus;, non in libris legimus,
non a parentibus accepimiis,fed ab ipfa naturaarripui-
mus^a rationehaufimusjab ingenio expre/Iimus , vt^fi

noftrum ab introitu vindicare nomen pofTimus ^ illud

quaciinque ratione expediamus. Contenderunt multi
armisj pUues litteris dimicarunt, .^edificijs vero poene
inniimeriftuducruntjVt quando breuem ipfi vitc^ curfum
haberent, aliquod falcem .Tternitari.mouimentum fuce
perpctuoduraturum relinque-
virtutis^ac munificenticT
rent. Ex primo genere fcimus fuiflebellicofifiimos Re-
ges,Ninum,Cirum;AlexandrLi5Pyrrhum,ThemiftocIem,
Romiilum:, Marium, Scipiones, Anibalem Pompeum_.,
,

Ccefaremjaliosque innumerabiles , quos militaris gloria

in
 SymMica]
Icon 121
in omnem pofterltatem memorandos tranfmifit . Nam
viri literis pulcherimis eruditi fuis operibus id funt afle-
cuti, vt in ipfaviuantmorte, poftque mortem humo fe
tollant^ac temporisvivflores, seternitatis candidatiper
omnium hominum ora viuant, volitentque.
Sed quam Imperatorum potiflimorum tam litera- ,

torum hominum operajicetinfignia^nunquam tamen

ad miraculum excreuere, vt gentiumjnationuraq; om*
nium confenfus poenes quem nominum imponendo-
5

rum poteftas eft^ex ijs vllum orbis miraculum appel-

larit. deinde res fortiter geft.T a fummis ducibus in te-

nebris fepuItcX delitefcerent ^ nifi literarum fplendor il-

luftrandis accederet. porro ipfas literx tantum legun-

tur^feu, vt verius loquar^tantum intelliguntur ab ijs,
qui literas fciunt. hi vero, fi cum imperita multitudi-
neconferantur^quis eft^qui non videat^quampaucifli-
mos efl*e >
At qux ab ^dificandi peritia , & magnificentia dima-
nauit^magnitudo fam^ tanta eft, vt Architeduramira-
culorum parens iure dici poflit cuins enim artis tu mihi
.

miraculum oftendas praeter illa feptem , quae Archite-

(3:ur^ ingeniofi partus extitere? Admiramur Semira-
midem inter foeminas munificentiflimam non admira- ,

remur ^ nifi Babiloniic muros^tam ingentesfabricandos

curaflet Afiam terris omnibus antecellere, non tam_.
.

vbertas annon^, magnitudo paftionis^copia rerum, cum

carum qu.-^ importanturjtum illarum^qu.x exportantur,
5

demonftrat quam Dianx Ephefinie templum a regibus

,

opulentifllmis pertot annosmaximisimpenfisextructUj

pcrfedlumque. Nam
Rhodonclarifl^imam totoOrbe_-
reddidit Solis Colofl^us^non vtarbirrantur plures, quo-^
C^ tidianus
 122 Z/irchtteElur^

tidianus eiufdem adfpedus. Etenimvt^gyptiasPyra-

mides omittam^ An Maufolum nofceremus^an Cyrum,
nifi illum quidem fepukhri ab amore Artemifif cedifi-

rati fuperbia^hunc vero magnificentia domus pr^tio-

fiffimis lapidibus auro illigatis a Memnone extrudx po-
fteris euulgaflent? quid enim? extuliflfet caputRoma_
fupra nationes omnes hac etiam fabricandi virtute^nifi
Capitolium temploru. omnium pulcherimum^&amplif-
fimumexcitaiTetPmihi ne Salomon quidem vllare tan-
tum fibi decus videturcomparaffe^quantum celeberimi
ipfius templi fabrica^quod fiueaudorisopulentiflimam
fapientiam; fiue operis caftiffimum , eundemq^ plenif-
fimum reHgionis5& fandimoniar finem, fiuelapidum,
5rrerum omnium^ex quibus compadumjdignitatem,
^cpretium; fiue auri, argentique talenta in eius orna-
mentum erogata ; fiue difpofitionem, & formam confi-
deres,minime vereor , quin cum eruditifTimis, fan(5ci(fi-
misque viris miraculum miraculorum eius generis ap-
pelles.
Hic me templum Alexandrinumadmoner, vtinreru
admirandarum enumeratione fe non prreteream Quam- .

quam enim multis templis collatum , cum gigantibus

conferri Pygmeus videatur , tamen fe miraculum exi-
ftimatjnon ob magnitudinem , fed ob illam^quaDeus
illud prouexitjadmirabilem rationem.
An non miraculum iftud eft templum , quod a reli-

giofis poene egenis, in tanta loci celebritate, vbi do-

morumemptarumcaritasincredibilis , inhis vero tem-
porum anguftijs , in quibus ratio ipfa v\d:\xs difficilh'ma,
tanta magnitudine , ftruciura , columnarum , & marmo-
ris varietate,fine alio pr.-cfidio^ qua diuina^ liberalitatis
 Icon Symiolica 123
& hominum piorum fpe caeptum, cue^ftum , iam poenc
perfedum eft?
Eft igitur Mediolani regio inipfbpoenevobismedio
fita, aZebedeo iudice olim huius regionis Zebediam.,

etiam nunc appellant. in hac fub.Alexandri Thebanx

legionis Signiferi, & Martyris inuidiflimi nomine fpei
{ux vexillum Clerici Regulares S*Pauli erexere . Itaqj a
p artu Virginis anno fupra millefimu fexcetefimo fecudo
a Federico CardinaliBorromeo^Mediolanefi Archiepi-
fcopo impctrarunt, vt in fundamentum templi primus
lapidemmitteret. fecit pro fua beneuolentia humanif-
{imus Pri^ful , ac celebri die illuftrium virorum ftipa*
tus corona fabric^ initium dedit ^
Cernas nunc folidifljmisinixum fundametis tempfum
exurgerCjparietibus compadum fatis^&Iatis,^^ firmis.
materies enim poene omnis deleda eft forma templi
quadra prorfus foret , niverfuschorum fe paullo lon-
gius extenderet Qui enim huius defer iptionem archi-
tedatus eft , maluit, vt pedum expers potius , quam_.
acephalon effet. Itaq; maius altare tanquam caput tem-
proximum fpatium , velut eiufdemcol-
pli conftituit ,

lumjHemispherium in medio tanquam vmbilicum 6c ,

ventrem hinc ^ inde duas humiliores partes veluti bi a-

:

chia 5 quibus magnum hoc corpus ad excipiendos^emit-

tendosq-, homines commode vteretur
Arxnouerrij non tam Mnfis facer numerus^quaiiL-i
bcatiflimarummentium ordinibus, ex ijsnunc quidem
facellum^quod in fronte Ltuam occupat.Marh'aniIibe-
ralitate conftrudum5& ornatum cft. Alterumjquod
huic oppoCtum dextram fibi arripuit, AiiguftiffimcT Eu-
chariftia: Societati ornandum feruatur Nam huic vi-
.

Q^ 2 cinum
 124 ':Anhite6lHri
cinumgloriatur fe par fratrum inuenifle, cuiiparfimi-
le^aut etiam fecunJum haud poteft inueniri,quorum
pietatiS5& beneficentiiE ceternum fit pofteritati moni-
mencum. Extremum huius dextr^ partis facellum ifi_,
Au(5corem incidit eiufdem cognominis , cuius metallo
frondenti marmoreum fplendefcit. tanta eftSaccorum
in nos liberalitas. medium & ampltim quemadmodum ,

maius,& ab altera extremum parte , fufpenfa cupiditate

expectant ^ vt hominura pijflimorum beneficentia de-
corentur. Etenim qu^ duo proxima fuperfunt^ quod
anguftius eft , munificos in fe Cittadiuc^e fa-
ciuiles ac
miliae viros expertum eft. Grandius vero Marchioni-f-
(x Cufana? pietatem5& muuificentiamfingularem. Ni-
hil hic de ornamentis fingulorum nam vnumquodque
.

fuum caput expofceret. Marmorvarium^elegans, co-

piofum Sed cum materia ars decertat feaiit> intcxuit,
. .

expoliuit, vtinea varietateadmirabili lufiflTe fecum na-

tura videatur column.^ vari js maculis nobiles , vbi tan-
.

tumbinx, vbietiam quatuor faftigium fuftinent ex la-

pidibus decorum. Simulachra ex marmorc , excellen-
tesque tabulae cumulant ornatu.Hemifphericam breuis
formam habet Maieftatem, & pulchritudi-
amphiteatri .

nemodo augent ingcntescolumnre innumeru difpofitg,

teretes ad vngue expolitsejquibus totidem fupra refpon-
dcntluminisianitrices feneftnTjBafes infra ornamentis
ditiffima:. fornicem magnis arcubus innixam,CcTptam_.
videmus^nondum perfe(51:am.,quemadmodum interrupta
pendet facies templi, tribus portis ingredientibus ne
dum aperte patens. cum aditum occupantes domus a
fundamentis excifas fucrint , tunc platea nobilis , & in-
gens efto.
Sed
 Icon Symioltca 115.

Sed quoniam nunceacenusdattirexirejnoftrajfiluJ

becabhoc temploiam egrcdiatur oratio, leuerfuraalu
quando^& idem laudatur^acum perfeclum^abfolutumq;
i uerit.
Interim Architedurafcientias^&arteshac Bibliothe^
ca conclufas alloquitur. qu.T vos, inquit^fororespre-
mit cura ? qu^ loci & cordis angufti^ circumquaque
vos vrgent ? quis vt olim Herodotus Mufas , ita vos
breui cubiculoinclufit? non ifthi^c veftra eft aula fed
caula, hofpitium , non domicilium , non patria,
fed regio externa . erit^erit^cum ego eius viri
imperio y qui vos huc adduxit , tenu

plum ponam , in quo pro

maieftate habi-
cetis^

HISTO-
 ^^
^=>^' w^
. ENARRATRIX RERVM GESTARVM FIDA .

. OMNIVM EXPLORATRIX TEMPORVM .

. CONTEMPLATRIX LABENTIS .

. PR^TERRITI NVNTIA .

. FVTVRI PROVIDA .

. MAGISTRA VIT^ .

. VITA MEMORI^ .

. SPECVLVM ETIC^ .

OECONOMIC^ PERSPICILLVM .

; . THEATRVM POLITIC^ .

Q\'ISQVIS ALIENIS CASIBVS ERVDIRI VITAM OPTAT.

VERITATIS SYBILLAM HANC LEGENDO CONSVLAT .
 '

y\ I
HISTDRIA
VM
vero verius hoc fit, veritatem effc
Hiftorias vitam, & animam quid eft,:

quodisj qui eiufdcm Iconem Symbo-

licam excogitauit 5 non tam veram,
qu;.m fiditiam, & chymcricam illius
fpeciem legentium , intuentiumqu^
oculis fubiecit ? video enim virginem tria pr^ fe feren-i
temora, tresalteramanu claues gerentem , altera vero
raenfuram , &
regulam prementem dextro pede fphf-
,

ram orbisj ipfius autem habitum omnem neque nimis

comptum 5 neque tamen inornatum , fed aurea quadam
mediocritatedecorum. Laton.xfiliam accepimus e fa-
bulis triformem a poetis habitamj,diclamque5cum in^
C9I0 fplendefceret, Lunam cum arcu & fagittis inftru-
; ,

Tcavenaretur in Syluis, Dianam-, cum vero fub terras

ageretj ferperetquc per inferos, Proferpinam appella-
tamfuifle. &hxc poetarum raentiendi ficultas libera.
fed alias in hiftoria feruandas leges^aliasinpoemat^
homines femper iudicarunt. inillaenimad
eruditiffimi
veritatem omnia rcferuntur^ in hoc pleraque ad dele-
d:ationem quamquam nifi Tullium in re clara men-
. ,

tiriexiftimemus, 6capud Herodotum patrem hiftorinr,

& apudTheopompum funtinnumerabiles fabuLT.nam
res geftas , qu^ arcanum in fe aliquod contincrent,fa-
bulas a Platone ob allegoriam nuncupatas dodidjmus
eiufdcm
 I r& HlBorU
eiufdem interpresMarfilius Ficinus apertifllmedocuit.
quamobrem firc ftatuo hiftoriarum conditorem in re-
busexponendisintegerrimum veritatis facerdotem efle
debere eum porro , qui naturam hiftori.x tamquam iii_*
:

imagine exprimendam fufcepit, non modo liberum efle,

verum etiam, fi poeticalconeid efliciat, rede facere.
non enim eft rei geftx fed potius expofitio naturo?, qux
,

aliquando tam diues folet elle , vt quemadmodum neque

vna cogitatione intelligi, neque vno verbo poteft expli-
cari, itanequevnovultu fatisvalearSymboIice fped:a-
toribus oftcndi. quod fi lanum veteres bifrontem exifti-
niarunc, feuquod pacis^ belliquepr.Tfes eflet, feu quod
duoterapora, inter fediuerfa maxime, &ante5 & poft
aquarum diluuium vidifl^et; feu quod nationes fux do-
minationi fubiedas prudentiflime regeret quid caufe :

aff*erri poteft , cur tres hiftorice vultus concedi non-

poflint, ac debeant> qux res pr^teritas ita narratjvc

prxfentesdoceat, & confulat, profpiciatque rebus fu-
turis qu^ eft lux veritatis, vita memori^, magiftra vitf
?

qu.T cum per intimas ferpit hominum cogitationes , &

3

oculta eorumdem confilia inquirit^ Proferpina cum ex ;

conieifburis & fignis tamquam e veftigi js fubodoraturj

,

& pcrfequitur fada , donec cognitione afl*equatur

I>iaiia; cum eadem ex ignorationis caligine tamquam
nodte obfcuriffima fuo fplendore vindicat , atquc omni
homiaum generi fuo in theatro fpedanda proponitj
Luna e cclofplendensdici poteft.
Claue.s aurem inferorum Numini olim tributas fci-
miis, quod exiftimaretur immenfi illius xrarij ,
quod in
ipfis terri^ vifceribus naturaabdidit, diftributor , ac cu-
ftosefl^e. fcd vt illudfidum;itahocfa(5tum,vthiftoria5&
tempo-
 ilp
Icon SymioltcA .

5c temporum,&locorum, & rerum omnium claues ha-

beret. quod enim aliud eft munus clauium, quam vt
pro varia rerum opportunitate claudant^ recludanue ?
optima igitur clauisjqu^^^dierum^annorum^temporum
feriem tam clare,& diftin(^e explicat, vt omnem anti-
quitatem videatur referare , Chronologia eft. optima
clauis ^ quJE locorum fitus , interualla , adfpedius ita ex-
planat , vt ad ea contcmplanda non tam animum qua ,

oculos admittat, Geographia eft. optima clauis, qux

rcs geftas ftylo ita recludit^vt perfonam^caufam^Io-
cum tempus modum inftrumentum fua in narratione
5 y 5

includat,& communi nomine appellaturjHiftoria eft.

Sed quid ChronoIogiam,Geographiam5& Hiftoriam
tres efle claues autumo^ cum haec poftrema tres pro! fe
ferat fola? etenim^qure primum res apriuatis homini-
bus geftas : deindeRegum5& Rerumpublicarum excm-
pla poftremo res facras^Sc diuinas mortalibus recludit
:

huic quifpiam adeffe negct tres claues^ quibus hi tres or-

dines rerum explicentur ? ego , tantum abeft , vt has
abeffe illi putemjVt aureas, & in aperlendo fingulares
exiftimem. viuendi rationem a fand:ilTlmis , fapientifli-
misque viris a noftri^ ^ttatis memoria remotiffime ferua-
tam infpeximus caruiflemus tam vtili magifterio, nifi
:

prima nos clauis admififfet in hanc primam^Sc ingentem

huius Regince porticum^in qua tamquam pulcherimx
tabulns optimo lumine conftitut^illuftrium honiinum_.
res geftre confpiciuntur. Rerumpublicarum j & Impe-
riorum .'etates fingulas ortum progreffum , ardorem
, ,

robuftam maturitatemjfenedanijoccafum nemo iamu.

poene ignorat:quiseft tandem,qui fciretjnifi alteiam
porticum altera clauis mortalium generi patefaccret,
R often-
 130 Hijlorl^
t^ftenderetquejqueinj/^modum domlnandi libidojSrvis
ia Affyriorum Regis Nini corde primu exorta, creuerit
apudMedoSjin Periideadoleueritjvigueric apud Mace-
dones&Grsecos inde ad R.omanos iter flexerit , con-
,

ualueritque apud illos validius, quam apud vllam vn-

quam nationem, poftremo ibi etiam decoxericjac fub
varijs Principibus diuerfarum gentium lacertos moue-
rit , nunc in Gallia , modo in Germania, &: proximis re-
tro lapfis temporibus apudHilpanosquodammodode-
pofita fenedute refloruerit . enim5& iucundum
perfacile
eft maxime , hac in porticu vna poene oculorum conuer-
fione pra^teritas.TtateSjfimulq; res in illis geftas intueri.
nam hic Ninum cernas magnitudinemqu^fitardomina-
tionis continua poirefTione firmantem. illic videas Ar-
badum poft occifum Sardanapalum Imperium ad Me-
dos transferentem. verte te ad hanc partem. occurit Cy-
rus^primum vitis Afiam obumbrantis augurio ad regnii
euedus^dein feris expofitus,& a cane f^mina mirabiliter
feruatus, tum vidor auit^ dominationis,acPerficx fun-
dator, poftremo a Tomyri Scytharum Regina^quibus
eius filium occiderat:, appetitus infidijs, captus interfe-
d:usque vcrte te nunc ad altcram
. . intuere belli fulmen
Alexandrum incredibiliceleritate, Grieciaperdomita_
Orientem fubiugare perge modo lecflor, perge Roma-
. ,

norum, aliarumque Rerumpublicarum exordia his in_.

tabulisdiligenter expreffacontemplare. nam me inal-
tiorem diuinioremqueporticum, inqua res
. a Deo con-
dirre. ac perfectx cernrintur;, tertiademum claui intro-
niittit hfftoria . fcilicet illud nobis acumen ingeni| , &

fagacitas vtquonequefuisvotisadfpirare licuitin-

eft;

geniofiffimisphilofophisj eo nos funimacontenderemus

facilitate.
 Icon SyinholtcJt ] i ^ r
ftcilitatejpari felicitate perurnlremus. Plato> Arifto-
tcles,cxccllentesq-, alij viri diuinornm opcjum fericm

prorfus ignoraruntjnos enimucroproncflrorum inge-

niorum praeftantia mo!itionem,Sc initium orbis,difpo-
fitionem,^: formam eiiifdem, falutem illidiuinitus rJla-.

tam 5 ca^tcraque reparationis noftn^ arcana rcpeni^

nouiflemus? 6 lanitrix c.tleftis^onarratrix rernm diui-
uinarum neq-, recludere, neque has fores adamanrinas
effringere fuo ingenio quifpiam potuiffet , nifi tu cla-
uem diuinam Moyfi concefiffes, quibusSc illas fibi^&
vniuerfohominum generi liberaliter aperiret,
Intelligomultipliccm^foecundamque effe harumcla-
uiumfignificationem.quamobrem Hiftoria^cum priuati
hominis vitam erudiat^non tam preccptis, quam cxem-
plisjClauis Etica^cum patrem familias ad rediam domus
adminiftrationeinformet^Clauis Oeconomica-, cu Prin-
cipem ad imperium , confulem ad Reipublicx clauum
regendum inftituat, ClauisPolitica haud incongrue po-
teft nominari.
Nifi forte tres animi virtutes , qu.-^ Hiftoriarum le-
dione aperiuntur, harum numcro clauium adumbrari
quifpiam vehementius contendat. recluditur cnim me-
moria, dum antiquarum rerum narratio lcgitur, & in_.
omnem vetuftatem vltroextenditur. recluditur intclli-
gendi vis jdum fadorumjdidorumque alioium notitia
comparatur; recluditur vQluntas,^ in amorem boni ex-
citatur, cum in omni ^uo rcdle agendi viuaslegesfibi
propofirasintuetur.
larnvero temporis triplex difcrimen,etfi triplicivuL
tu expreffum diximus^quid tamen impedit,vt fubtri-
plici claue incelligamus? ctenim quod tanquam ircre-
2 R dibili
 r^i Hljiorice
dibile dici videtiir^hoc in hiftoria veriflimum inucni-
tur, facultatem hancv^u-^ vnicum tempus refpiceret
aliorum etiam perfedifllmam notitia adferre. ipfa enim
rcrum geftarum explicatiojquafi xmula ^eternitatis^qu^
cum vna fitjminimequediuifa, omnibus fimul tempo-
ribus praefens exiftit, itapr^teriti tcmporis res demon-
aguntur^ftatum recludat,
ftrat, vt res praefentis^qu^
aperiatque rationem earum , quas impofterum agi, 6c
omitti debereveroeftproximum
Eant modo equites imperatorij , glorientur, vtijf.
dem lubet^ claui aurea fe a C^fare donatos. nobilio-
res enim, ac longe ad omnemingreflTum vtiliores funt,
quas hiftoria claues elargitur , quibus non aula vnius
Imperatoris fed totus orbis recluditur
j,

Verum clauibusadijcitur metiediregulajvarijs fpatijs

interpunda ; primum vt qui hiftorias fcribunt, intelli-
gant veritati omnia commenfuranda ne veftigijs
effe.
infiftant Xenophontis^qui in fua Cyropedia non tam_^
Cyri vitam abfoluit , quam optimi Principis imaginem
cffinxit res ita fcribantur^quemadmodum re vera geft^
funt non enim hiftoricus aut probabilibus conietfeuris
. ,

duci, vt oratores confueucre, aut veri debet fimilitu-

dinem fequi^vt folent poet^e^verum fimplice^nudamq;
in omnibus veritatem. confentiat locus , modus con-
gruat, non difTentiat tempus^adio minime repugnet
operi perfona refpondeat, non excedat finis^cum re-
^bus alijs feruent auxilia concordiam quapropter ma-
.

xime decet^vtqui res alienas iiteris profequuntur, ab

omni fint odioj&abamore vacui. fiquidem hje du.T pe-
ftes funt^qu^ regulam vritatis obliquantjvtnariatio
quidem
 Icon Syinloltci T 135
quidem iltuftriSj ac ornata , non tamen vere appellan
poflithiftoria. ita enim res minuunt, amplificantqu^^
pro arbitrio, \tfidtx ab ipfiSjnonabalijs fadaj videan-
tur*"'^
Adiungitur dcinde clauibus illam ob caufam regula,
ne putarent^quihiftoriamlegunt^in folaledione totius
fummam eruditionis fitameiTe', fedillam taquam adio-
num fuarum mcnfuram femper adhiberent. cum enim
e caufarum fimilitudine effeduum fimilitudonafcatur,
idcirco rcs praeteritus, & a noftra memoria remotas legi-
mus 5 vt ex illarum cognitione metiri noftrasjSc quas
nunc agimus5& quas impofterum agendasprjEuidemus,
alienis exemplis eruditi perdifcamus. hoc enim pradii-
cum eft vit^magifterium, quod hiftoria profitetur.
Qux mediocri ornatu veftium contenta negligentiam
quamdam diligentem^ & diligentiam quamdam negli-
gentem oftendit qua fe a fuis parentibus ornari cupit
,

paris enim videtur peniculi, fiaut nimio verborum,^^

fententiarum ornatu fuces; aut afpera, inculta , horrida
falebrofa oratione a rebus cognofcendis ledorem de-
terreas qui cnim res geftas literis mandat^ita vt nuUa
.

fuauitate ad legendum alliciat, &: otio abutitur intem-

peranter5& literisrqui vero eafdem ita exornat, vt hi-
ftoriaprocax foemina, nongrauismatrona videaturjhic
prcTterquam lafciuientisingenij quod fibi notamacqui-
rit 5 a legibus etiam honeftiffimis exornandx veritatis

difcedit
Qjjamobrem prima hiftori^ virtus, eft veritas: alte-
ra^expofitio tpoftrema, iudicium. veritas vt narretur
res^quemadmodum gefta eft^pofcit : expofitiodefide-
rat,vt rerum naturae genus orationis inferuiat : iudicij

R 3 munus
 134 HtHorije*
munus eft , vt ex omnibus dcligatur argumemum di-
gnum memoriajdignum luce , dignum vita,
Illud autem huiufmodi effe , nemo eft qui dubitet,
quod cum in fe fit graue, cumlegentium
Ytilitate deledtatiouem-,
admifcet^

i.Jn iO .

ERV-
,ANTIQ\'ITATIS INGENIOSISSIMA SCRVTATRIX.

. RERVM SAGAX VENATRIX ABDITARVM .

. MARMORVM FAX VETVSTlSSIMORVM .

. LEGENDI AMICAjCVPIDIOR SCRIBENDI .

. COS INGENII ET LIMA

, .

. OBSTETRIX ARTIS .

. NVTRIX IMITATIONIS .

. EXERCITATIONIS CORROBORATRIX.

. EXACVTRIX STYLI .

. INTERPRES AVCTORVM .

. LVMEN VOLVMINVM .

./ERARII LITERARII PR^SES ERVDITIO .

. NI LIBERALIBVS DISCIPLINIS .

. SVA PR^IRET LVCERNA .

. EXC^CATO CYCLOPE C^tCIOR .

. IPSA FORET ENCYCLOP^DIA .

 155

ER VDITIO
XTREMVM hunc etiammihilabo-
rem fcribendiconcede; Mufarum^quic
in hac Bibliotheca Akxandrina refidet,
Apollo Pr^efes^vt pauca eruditioni fcri-
bam^ eruditioni , qux fua licet mode-
ftia extremam huius loci fedem occu-

paritjnulli tamen fcientiarum3& artium aut fuauitate-,

aut vtilitate , aut etiam honeftate fecunda eft^ Quis
.

enim eft y qui nifi fit ita rudis vt marmoreus, atque e

,

faxo femifculptus, aut duro dolatus e robore^ac male

complanatus videarur, fuum eruditioni rributum lau-
dis perfoluendum neget? cum hasc ipfa fit^quselegen-
di, fcribendi, elucubrandi afliduo vfuad notitiamlin-
guarum literarumq; omnium non obfcuram , fed itlu-
ftrem reconditam in Mufaruraadytis^none triuiope-

titam non vulgarem , fed potius excellentem homines

5

erudiat Quod fi vim ipfam verbi fpedemusjquid eft

.

aliud erudire^quam e rudibus Ixues;politos,ex impo-

^

iitisanimosefficere? quain remarmorarine5& metallic.'^

arti fimillima cruditio eft quemadmodum enim h.^ dune
.

artes ingeniofiffinv^ funt ad venas lapidum^Sc metalloru

indagandas 3 vbi detexerintjlaboriofiflim^ ad eafdem
fodiendas^ extrahendas; cura ad manus illa: perue-
d(

nerint, folertiffirais ad illas purgandas, ac exnoliendas:

ita profedo dici non poteft quaiitum ingeni j adhibeat
,

eruditio
 1^6" Erudhinnu
cruditio in rcrum pulcherrimarum inueftigatione; in.,

cxplicatione quantumlaboris; quantum in earundem^

laude5& ornamento Cohnix .

Vtrum enim vultis in tanta librorum varietatc , &

copia 5 eruditionem ingeniofam efle^an ftupidam ? labo-
riofam, dum calamo armatam exerit manu , an otiofam ?
folertemjlucernas & elucubrationum amiciffimam, an.,
vero pigram &defidem? Si ftupidam , fi otiofam, fi pi-
gram 6 eruditionis vmbratilis fplendor , decus vanum,
:

inutilisgloria^o lufti lipfij eruditorum hominum faci-

le Principis iniuftelapfoslabores. OAngeli Politiani
aliorumq; Criticorum inane ftudium. nullum cnim le-
^endo^fcribendo nullum, nullumperuigilando frudtiim
retuliftis alium , quam vt in albo ftupidorum;defidum3&
otioforum hominum fcriberemini
Sin vobis immenfa quidem librorum multitudo^ 8c
difcrimen^ingenium 5 calamus vcro laborem ; diligen-
tiam autem in eruditione lucerna fignificet fcien-
. O
tiarumingeniofimaeruditio^qu^non vt aliie vnam^aut
alteram audorum claffem peruolutas ; fed omnes vo-
luminum chfftSyd(. ordines pras manibus femper habes.
6 laboriofiffima facultatum 5 qux nunquam a fcribcndo
manum remoues 6 liberalium artium foIertiflima,quam
.

non minus iuuat nodurnis chartis impallefcere, quam

pudeat antelucanis vigilijsa fabris aliquandofuperari.
Et quidem qui ex omnibus inftrumentorum ordini-
bus 5 quse ad literarios labores necefiaria funt, preftan-
tiflimadelegit , is plane naturam eruditionis introfpe-
xit. intellexit enim vir eruditifl!lmus5& alta quadam_.
mente prxditus ab eo folum fperari, & haberi pofle
huius dignitatem nominis,nCuimuIta,& accurata ledio
eflec
 tcon iSymloltca 137
cCTet nodurna elucu-
amica;a(Ildua fcriptio familiaris ;

bratio domeftica. Suntcnimcihominijqui verecupiat

erudiri non multi librijfed p^ne omnes legendi^vt ex om-
nibus deligat , quod opportunius fuis :eporibus55c rebus
exiftimat. Vt autem hoc fibi faciHus omnes perfuadeant,
hac potiffimum ratione contendo Sic enim fl:atuo eum
.

locum inter nobilifTimas artes eruditioni concedendum,

quem inter fenfus corporis philofophi tribuut illi fenfui >
quem appellant communem. Ergo pafcuntur oculi reru
pulcherrimarum adfpedu5concentus5& harmoniaincre-
dibiliter aures deledant palatum trahitur voluptate ci-
;

borum^fuauitate odorum nares alliciuntur^tangendi vis,

quam afperitate refugit, tam fequitur corporum lenita-
tem ex ijs tamen nullus
. alienum in regnum^ac
eft^qui
dominationem irrumpat fenfus tantum communis^tan-
quam honorarius arbiter5& ludexanaturaconftitutus,
qu^ finguli nofcunt fenfus^ea vnus omniaperfed-iffime.
cognofcit 5 ac inter fe difcernit . Qiiid ^ facrarum litera-
rum oracula cselo demiffa cupis intelligere ? expoiitores
illarum fandiiffimijdodiflimiq^interpreteslegendi. Ex-
Theologia vnum^&fimplexvo-
cellere in illa feueriori
tum eft? Vacandum ledioni grauiffimorum Theologoru*
Legum perdifcendaru cupiditas inuafit?Nunquam e ma-
nu lurifperitorum libri, nunquam codices deponendi,
Atnores intefuos philofophiavehementiffimos excita-
uit? AudiendusPIat05& Ariftoteli prebende aures^cum
omni philofophorum fchola nodepariter^ ac die collo-
quendum Deniqj fingularfi artium profeffores fuos fin-
.

guli habetau(5tores5& libros^quosvolutent^acfequaturJ

Eruditio, qux fecreta ignoratione omni rerum omnium
cumulatam notitiam ampIe(^itur;nullumau6i:orurajac
librorum
 138 Erudhtonis
Jibrorum genus ^d fui perfedicncm non defidcrat
Verum kc^io ,nifi fcriptio accedatjfi non cmnino inu-
ti!is , certe non itci 5 quemadmodum fociata eruditionem

amanti falutaris . An exem.plis hominum eruditiffimoiu

pr^iertim vei o Plinij Secundi , quem ego a natura fabri-
catum puto ad fuas ipfius diuitias oftentandas^non pof-
fumus demonftrare? Hunc accepimus ftudiofum adeo le-
gendi fuiffe, vt diceret nullum cffe Hbrum tam malum,vt
non aliqua exparte prodeffet. Temporisveroitapar-
cum ne dicam auarum , vt fere femper aut legeret , aut
5 ,

legentemaudiret. cum femelCaium Plinium nepotem

ambulantem inueniffetjfic eumallocutus fertur^pote-
ras has horas non perdere? perire enim omne tepus arbi-
trabatur quod ftudi js no n impertiretur quod maius ar-
,
.

gumentum huius laudabilisauaritiit? ledorem quidam

ex amicis coegerat , vt iam leda repeteret . Perfenfit vir
fagaciflimus, non idcirco retardatum ledoremjquia non
intellexiffet^atqjliac illum obiurgationeincrepuit, in-
tellexeras^inquitjcurergoreuocabas? Dccem amplius
verfus hac tua interpellatione perdidimus Audi nihilo-
.

minus,diligenterque perpende,quid nepos eiusdeillo

fcriptum reliquerit ; liber legebatur,adnotabar,excerpe^
batq5 . Nihil enim vnquam legit,quod non excerperet
O exemplum imitationcdi^niffmum Sunt enim libri
.

velutagrijinquibusvernant verborum pulcherrimi iio-

res^fententiarum optim^ fruges. Qui legiintnihil autem
excerpunt^ij Mufarumhortosluftrant^nihilinde^autpa-
rumexportant.
Quodficumlegendiexercitationevfum fcribedi co-
fera^Hunc mulio vtiliorcm illa,(5c ad confequendam t?ru-
didoriun longe fecuriorem reperias. lediioneres ipfas
tanquam
 Icon SymMicit . 13^
tanquam ferasin volummum latibulis delitefcentesper-
fequimur,anequimurfcriptione. ledliofpeiflatoresalie-
narum cogirationum fcriptio pofleffbres^ 6c dominos
:

erlicit. inquii it ledio^fcriptio acquirit.parat illa^ha^c tue-

tur . metit>hxc colligit illa ctrarium memorice com-
iila .

plec, h.TC fuorum charafcerum vinculis illigatasres in-

uenras tenet. vagatur ilLi h^c fedet exploratrix, & in-
: .

uentrix leflio , fcriptio vidrix&conferuatrix. Deniq,

fic opinor cum PytagoraMundum hunc mercatum efTe,
in quo Dij fuas artes finguli vendendas expofuere . Ora-
toriam Mercurius, Apollo vim Poeticam, Mars artem
militarem , Pallas liberales difciplinas , luppiter regna
Ingredirur mercatum huncEruditio,'5(optime confcia
non aurojfed labore comparari ha^comnia laboriofifli- 3

mas fecum ducit anciIIas,led:ionem5& fcriptionem ,qua-

rum illa experitur,(y probat merces^ num bonce fint^hasc
vero emptas ab omni temporis iniuria diutifllme feruat
Atq; vt latine iam loquar^non oratoriejidem ego fic exi-
ftimoinomnibuseruditiffimis hominibus probari veru
idjquodCaietanusilluftriffimi ordinis clarifTimii lumen
dctc ipfodiditabat, Calamus me fecit .calamus enim
ingenium acuit^ftylum fingit,iuditiumpcrficit. calamo
mcmoria fouetur ^ illuftratur difpofitio 3 ad:io omnis de-
corarur .quodequitipr^fiduim atfertequus, quod gla-
diusmiliti, quod piciori penicillus,id erudito homini
prxftat in arena liieraria calamus
Scd antelucanum tempus mufis gratiflimum cfle, 8c
ftudijs maxime opportunil audio ab omnibus pra:d"<- \:lm
Vhco enim^ vbi pr'mum luccre ccperir iuuentutcm ad ,

vig!lias,5< ad omnem
ac ofKtijrationeai erudiri
vit^ ,

pieccpit. fuffragatur natur^ Genius , Ariftoteles^qui

matutinx
 140 ErudtttonU.
matutinje vigilia! curam ingenij vlribus^ tum acuendis,
tum excitandis valde profuturam in fuisOeconomicis
fcriptu reliquit . Quid enim Demofthenes tam ferio do-
luiffet,fiquando antelucana opificum induftria vincere-
tur, nifi tempus illud ex omnibus ad eruditionem acco-
modatirtimum intellexiffet > Videlicet Cleanthis, & Ari-
ilophanis lucernns toto celebres orbe nominarentur fci- :

licet illa etiam Epidleti lucerna tanti ceftimata5& vendita

fuiffetjfi illud in caufa non erat, vt cum ab huiufmodi ho-
minibus plus olei quam vini confumptum ftudiofi recor-
darentur, cxcitarentur ad elucubrationem vt hanc fuis
operibus laudem acquirerent fapiunt lucernam
Sed vos Iconum Symbolicarum expofitiones^nequ^
Solem^neque lucernam fapitis ; mirer deinde^fi non eftis
eruditis Ledoribus grati faporis? Autftoris ieiuni ieiu-
nia ieiunc^ refertis Nefcio enim quo pad:o in hac qua-
.

dragefima prodijftis e cerebro hominis multis, & varijs

ftudiorum generibus diftenti Si fapitis , in eius finum^
.

confugite^qui eafdem Icones fabricauit. Tanto vindicc

fiecMomumtimete.

F I N I s;
 I N D E X
Liberallum Dilciplinarum, quariim Icones
Symbolicas, hoc in libello explicantur

DOCTRINA SYMBOLICA. Emblematis rerum pulcherrima-'

rum expreffa
Omniiim fcientianim , & artiiim omnium fupremi
Coeli
antiqiiilfima. fol. i. Saturni
ytililTima ad omnium rerum ex- louis
plicationem. Martis
Imitatrixdiuinanimperfeftionri. Solis
Speculum elcgans virtutum , dc Hefperi.
fcicntiarum ^ercurij
yfitatiflima,apud AEgyptios,& Lunx .

GrsEccs Ignis.
Amicilfima fenfibus Aeris.
Oceani.'
NVMERVS ipfarum a fine per- Terr^E
q6:o Religiofe vite defumptus. Rhedx.
Aiilx .

SACRA SCRIPTVRA.
SACRA TKEOLOGIA. foI.2j.
AntiquifTima fol.ij.
Vtiliilima. Scripturae facvx filia
Dignilfima omnium Difcipula.
VnginifpartansKfimillima. Serua.
Venere caftior,& pulcrior Neceflaria , cum diuinarumj tiim
Pallade fapientiov. humanarum litterarumperfe-
Veritatis& lviater,& Filia Impc- dioni
ratrix omnium difciplinarum Nauigationis facrs Cinnofura
NuminisFilia. Tabula.
per columbam adumbrata Nauta
Eeatitudinis referatrix .(ria?. Annona.
Cynnofiira nauigationis littera- Magnes C.tleflis
Documcntorum falutarium di- Nauis & illiiis Chriflo-
Vi(5^orias ,

tiirimaofEcina phori Columbi Vidrix

Omnibuserudiedis accomodata. Rcbcllium fcientiarum ranqiiam
ancillu-
 / ^ D E X.
ancillnlaiiim domitrix . Orbis quafi vniiis vrbis cenfuram
Bnx ccrtior,tLUior , facilior ad cxercct
fcicntias comparandas Sigi]IoIitterario,quod aperiri vix
Rcgina ciii praifto adfuntomncs poteft ab Anrtotelc obfignata
liberales difciphnjc . Difteriorum fcopus
Imperij confiliaria
Catleftis Vtilitatis ipfius.
Ha^refisitamquam Hydrardebel-
Jatrix. PHILOSOPHIA MORALIS.f.j;
lEX CANONICA. fol.jj. DiuinorumBeneficium prccelles.
Etica,OEconomica',PcIuica. ma-
Sororlcgisciuilis. ter
Defcriptio eiufdem Gubernatrix cmnium dignitatfi.
Ratiodiuina fons omniumlegfi, Sapientum fenatus de laudibus .

Legis canonicce tres fontes ius di- philofophia; moralis

uinunijconfuetudojcoftitutio .
Argumentalegis Canonicae > cla-
iics,& cnfes
Pontificcs Canoniim audorcs
CIauis,& gladij comparatio.
C!auis,& gladuis Dauidis legjs
canonict inftgnia
Clauium facrarum admiranda
Gladiorum facrorufinis>ac vfus
Lex Canonica ad prxmiumfaci-
lisjad pocnam difficjlis
Socrati vifa Nuniinis vitaj fimil-;
lima.
Platoni Regnortnn Adminiftra
SenecsE mater optimorum confi-
liorum .
Epid:ctofrenatrix,& moderatrix
humanarum nientium
Plutarco Dea , Imperiorum elar-
gitrix, morum norma , men-;
tiumRegina.
Multisjviticrum expultrix
Alijs refcratrix fontuim mris

LEX CIVIIIS. foI.4J.

MEDICINA. fol.^j.
Ciuitatum Architeda
Lanci^& lucipci/imilis. Origo illius . Inuentio . AEftima-
Pcifonaruni, rcrum j locorum tio, Vtili^as Honos., Suaui-
.

remporum fapientiinma diftri- tas, Caiifa', effc(Sa finilitii-

butrix . dinesexempla .

legum htoresvarij. Roma^nunc ciuis jmodoexul.

Iniperiorum ,& omnium guber- Adriano Cxfan , mcdo amica,'
naticnum adminiftra modoinimica
Corpoiis humani ftrudura admi-
PHUCSOPHIA NATVR.fo.yi. rnbihs
CompeiHiium oibis
Comparatur fpecu? , pnteo, Cer- Liberahtas naturie in medicame-
berOjFerajjDianiE^Aquiix. tonmi procieatione.
N aturaj fines omnes comp'c6.ftnr Aucs medico.rum magiftr*e

Inuentro,& difcipliiaa geinina:

quaft alx
CHI-
 I ^ D E t:

CHIRVRGIA. foI.7t.' poEsis: foLpir

Iniientores Dcrcriptio eiufdem l

Vtijitas. Lauro eomparata,& Soli.'

Corpus hominis horologio com- Origo vtihtas,&: effeda

paratum . Amatrixdecori
In compenduim mittitartesom- Mufarum Comes,& Adminillra^
nesjqua- manibus excicentur Pidur^E AEmuIatrix.
Poetarum Aula.
ELOQVENTIA. fol.77. Eiufdem Prodigia J
Authoresprxcipui.
Suaemet laudationis parensingc- Fines, Dele(ftatio,& vtilitas 7
niofa. Cycnoj& TerrjEColIata.
Pianar, A riad njE,FIor^,MemnGfi^
na;,Mincrna: conipararur ASTRONOMIA . foLpp:
Genealogia eiurdem,Parens clo-
quentias Dcus mater eiufdem Aftronomi Icaro,& Prometheo
Natura, obftetrix in alijs inuen fimilcs .

tiopropria, m
alijs alieni ma- Dua- nationcs inter fe contraria:
giftcrij dihgcntia Aftronamorum,& Aftrolog.
Nutrix,Excrcitatio:Duces,Ars>& Afircncmia,& Aftrologia c6pa^
Imitatiorforor^Dialedlica. rantur
Comites , Pocfis,6i Hiflona . Vtilitas elegantia , & fuauitas
Ancilla; , omnes artes reIiqua.':Re- eiufdem
ginac foederata: , Philofophia Sph^ra Archimedis>& Hifpania-
natur2lis,& moralis rumRegis.
luns prudentia , Mathematica,& Neftorei Scyphi defcriptio
Thcologia.
Jkliniftri , AriftoteIcs>& TuIIius: GEOGRAPHIA. fol.ioj:
Sponfus , Immortalis hominis

animus Munera ipfTus

Dos,v ii ilis ornamentoru mudns Philofophi eiufdem ftudiofi J

Partus, orationesvarijeintriplici Tabularum Geographicatum,&

caufarum genere
PulcriorRachele
Foccundinr Lia
Regni ipfiusaniplitudoi
Visinimenfa .
Accruns omnii-m pfnc fafultatu
Excitatiix affcduum
Pulcritudo,Flores
. Globorum vtilitas.
Pert grinatio Geographise inucti-
MATHEMATICA . faiii:
Principum excrcitatio
Duphcis GecmetriiE Anthmcti-
,

Caduexo Mercunj comparata ca;, Perfp' 6-iua:, Mt.chariicx>

Vrfica^^Aftroncmia p.Tcns .

Vtilitatcsj& Prodigiu
ARCHI-
 l ^^ D E X.
Eadem clraiis Ethica OEconomi-

ARCHITECTVRA . fol.117. caFoUrica.

Referatrix Memorias ^ voliintatis^
artiiim eloquentiae imitatrix & intelligeritijE.
Origo antiquiifima a Deo Claui Caefarea nobilior.
Nobiliirimaj& amicilfima Princi-
pibns ERVDJTIO. fol.i^y:
Templi Alexandrini nodumper-
fedidefcriptio. Impcritarum mentium cxcultrix
rudiumdclatrix.
HISTORIA. fol.iay. Senfui,quem appellantcommunej
comparata.
.'

LunjB,Dianjej Proferpinse collata. Lcdinis,& Scriptionis filia

Veritas jpfiiis animaj,& vita Luccrn^ CIcatis,& Ariftophanis ",

Tres claiicb Chrcinolrgia

, Geo- AEtasjac Finis operis
graphia^& Hifloria funt

_ ^.^"NIS I^DJ^X.
y/'^^^*av'^ y^ ^
f.