Nghin cu cng ngh v thit b nhit phn

ng dng trong x l cht thi c ngun gc hu c

TS. Dng Vn Long, Gim c TT Cng ngh

v Thit b mi trng - Vin Nghin cu C kh

Cng ngh nhit phn - Mt trong nhng s la chn thay th tt nht trong x
l cht thi rn c ngun gc hu c.
Cht thi cng nghip v cht thi sinh hot (CTCN v CTSH) c phn loi
theo nhiu cch khc nhau da vo ngun gc pht sinh, c tnh, kh nng phn
hy hoc mc gy nhim mi trng ... Da vo thnh phn cu to vt cht,
CTCN v CTSH c chia thnh hai nhm: cht thi c ngun gc hu c (v d
nha, cao su, cht thi nng - lm - ng nghip v cht thi c hi nh du thi,
m bi trn thi...) v cht thi c ngun gc v c (v d ph thi xy dng, ....).
T trc n nay, vic qun l v x l CTCN v CTSH vn c xem l vn
quan trng v cp bch ca hu ht cc quc gia trn th gii. T rt lu, cng
ngh nhit phn c nghin cu v p dng trong nhiu ngnh cng nghip,
tiu biu l ngnh cng nghip ch bin du m. Tuy nhin, vic p dng cng
ngh nhit phn x l CTCN v CTSH c ngun gc hu c mi c tip cn
nghin cu v pht trin trong thi gian gn y, ch yu l cc nc c ngnh
cng nghip pht trin.
Cng ngh nhit phn thuc nhm cng ngh nhit - ha v l mt trong
nhng gii php cng ngh hin c tt nht (Best Available Technology - BAT)
c cc t chc mi trng trn th gii khuyn co s dng thay th cho phng
php chn lp khi x l mt lng ln CTCN v CTSH c ngun gc hu c. Bn
cht ca cng ngh nhit phn l qu trnh phn hy hp cht c ngun gc hu c
xy ra iu kin nhit ph hp, c cht xc tc hoc khng, p sut thp,
trong mi trng khng c xy hoc thiu xy to thnh than bn cc (nhit tr
tng ng than cm 3), du nhit phn (nhit tr tng ng du FO) v kh
t (kh tng hp).
Vi mc tiu hnh thnh hng gii php tch cc cho vic x l CTCN v
CTSH c ngun gc hu c, to ra sn phm c kh nng ng dng, Vin Nghin
cu C kh (NARIME) ang thc hin ti Nghin cu thit k, ch to t hp
thit b ti ch cht thi ngun gc hu c thnh nhin liu. S thnh cng ca
hng cng ngh ny kt hp vi cng ngh sinh ha s cho php hnh thnh gii
php x l CTCN v CTSH to ra sn phm c gi tr s dng, theo hng thn
thin mi trng.
S lc v ni dung nghin cu
Vic x l v ti ch cc ph thi c ngun gc hu c (cao su, nha, g, rc
thi sinh hot) thng qua cng ngh nhit phn, chng ta s gii quyt c hai bi
ton quan trng: Mt l, gii quyt bi ton mi trng khi cc phng php x l
1
ph thi truyn thng nh chn lp hoc t tiu hy khng cn hiu qu. Th hai,
gii quyt bi ton an ninh nng lng bi sn phm ca qu trnh nhit phn s
l nhng sn phm c th ti s dng nh du, than, kh t.
* i tng nghin cu l cao su ph thi
Hng nm, vi s gia tng khng ngng ca cc phng tin giao thng nh
t, xe my lm gia tng mt lng ln lp sm xe thi ra mi trng. Vn
ti ch lp sm xe s dng v cc sn phm cao su cht thi chung i vi Vit
Nam v th gii ni chung, c tm quan trng sinh thi v kinh t rt ln. Ngoi ra,
ti nguyn thin nhin hn ch v thc t kinh t hin i nhn thy s cn thit
phi s dng ngun ti nguyn th cp c hiu qu ti a.
Sn phm kh thu c t qu trnh nhit phn cht thi cao su hoc lp xe
ph liu c th cha hydro, metan, etan, propylene, buten, butadiene, V benzel,
toluene, xylene, limonene, naphtalen,c th xc nh trong sn phm du.
Theo nghin cu ca cc chuyn gia khi tin hnh qu trnh nhit phn c
thc hin trong h thng phn tch nhit ng hc ti 3 gi tr thay i nhit 3; 5 v
7 oC/pht (vi iu kin tr) a ra nhng kt lun quan trng v s nh hng
ca nhit , tc gia nhit, thnh phn u vo,.. ln qu trnh nhit phn.
Chng hn, qu trnh nhit phn BR (cao su Butadien) v SBR (cao su Styren -
Butadien) tc gia nhit 7oC/pht, ch ra rng nhit phn hy SBR vo
khong 220 - 300oC, BR khong 250 - 400oC. T quan im v nng lng lin
kt ha hc, nng lng phn ly lin kt ca CH3 H l 435kJ/mol, trong khi ca
CH3 - C6 H5 l 389kJ/mol. y c th l mt trong nhng l do chnh gii thch ti
sao nhit thit lp ca BR cao hn ca SBR, c ngha l s n nh nhit ca
BR cao hn SBR vi cng iu kin th nghim.
Bn cnh , t l phn ng ca hn hp cao su tng ng vi tc phn
ng ca thnh phn cao su, da trn thnh phn khi lng ca chng. Nhng kt
qu ny c ng dng cho vic nh gi qu trnh nhit phn ca hn hp cao su.
Trong iu kin nghin cu thc t ca nhm thc hin ti, i tng cao
su c th c la chn l sm xe my, th nghim theo cc ch nhit khc nhau
(280oC, 320oC, 350oC, 380oC, 430oC) v trong iu kin khng xc tc. Kt qu
bc u cho nhng nhn nh kh r nt v nh hng ca nhit , tc gia
nhit ln qu trnh nhit phn.
* i tng nghin cu l nha ph thi
Nha (Plastic) ph thi khi cha c x l bng phng php ti s dng
hoc l loi kh tinh ch thng c x l bng cch chn lp hoc t. Tuy
nhin, nha ph thi c chn lp s phi mt thi gian di mi c th phn hy
c, ng thi nu t th nha PVC c trong hn hp nha ph thi s to ra kh
HCl c tnh axit cao v cht dioxin (cht gy ung th).
Du c sn xut t qu trnh phn nhit nha ph thi thng d lu tr
hoc vn chuyn n ni cn thit s dng, nn c u im l tr thnh nguyn
liu thay th cho ngun du th nhp khu, do cng ngh x l nha ph thi
2
phi tinh ch thch hp nht vi mc ch tun hon ti nguyn thn thin mi
trng chnh l cng ngh nhit phn.
Trng hp nhit phn khng xc tc plastic ph thi thng thng, hiu
sut v thnh phn ca du to ra, ngoi chng loi xc tc c s dng vi
plastic ph thi s khc nhau ty theo: nhit in phn, tc gia nhit, thi
gian nhit phn, p sut, hnh thc phn ng.
Nhit nhit phn ca plastic tng dn theo th t PS>PP>PE, trng hp
l PP v PE s xy ra phn ng phn nhit ti nhit khong 400-450C, PVC s
xy ra s phn nhit ln th nht lm gy kt hp C-Cl nhit 200-250C ri
xy ra s nhit phn ln 2 lm gy lin kt cc-bon nhit 350-400C.
Thc t, nhm thc hin ti tin hnh i vi cc loi nha ph liu
khc nhau nh PVC, PE,.. nhng kt qu ghi nhn ra du mi ch thy c PE vi
iu kin hot ng h th nghim t 200 - 600oC, p sut 1 atm, khng xc tc.
Sn phm c gi tr s dng
Hin ti, nhm thc hin ti c nhng kt qu kh quan ban u. Lng
du thu c vo khong 30 - 40%, than l 40 - 50%, cn li l kh nhit phn v
kh nng c s dng lm nng lng cp nhit cho thit b nhit phn. Di y
l mt s kt qu v hnh nh sn phm du nhit phn v than nhit phn do nhm
nghin cu thc hin thu c.

Hnh 1. Sn phm nhit phn cao su v nha: du nhit phn, than nhit phn

Cc sn phm du nhit phn, than nhit phn c gi n phng th nghim

VILAS 067 (Vin ha hc cng nghip) phn tch, theo Bng 1.
Bng 1. Kt qu phn tch sn phm du nhit phn
Kt qu
Ch
TT K hiu mu Cht thi Nhit tr, Hm lng lu hunh (S),
nhit, oC
kcal/kg % khi lng
1 Mu 1 - 11/11M2T450 Nha PE 450 10.580 0,041
3
 2 Mu 2 - 12/11M1T320 Sm xe my 320 10.434 0,838
3 Mu 3 - 15/11M1T280 Sm xe my 280 10.253 1,110
4 Mu 4 - 9/12M1T350 Sm xe my 350 10.310 1,022
5 Mu5 - 13/12M1T380 Sm xe my 380 10.286 1,068

Bng 2. Kt qu sn phm than nhit phn phng do phng VILAS 067

Ch Kt qu
TT K hiu mu Cht thi nhit, Nhit tr, Hm lng lu hunh tro (A), %
o
C kcal/kg (S), % khi lng khi lng
Mu 1 -
1 Nha PE 450 1.378 0,005 51,31
T11/11M2T450
Mu 2 - Sm xe
2 320 5.420 0,814 43,55
T12/11M1T320 my
Mu5 - Sm xe
3 380 5.672 0,717 39,29
T13/12M1T380 my

T kt qu phn tch sn phm nhit phn (du nhit phn, than nhit phn)
ca cao su, nha ph liu, cho thy cc sn phm ny hon ton c th s dng
c lm nhin liu cho qu trnh t, c c tnh nhin liu (nhit tr, hm lng
lu hunh, tro) tng ng du FO v than cm. Mt lu ng quan tm l
than nhit phn t nha PE, nhit tr tng i thp, tuy nhin than ny rt mn v
lng than thu c t qu trnh nhit phn nha ch vo khong 4% (so vi khi
lng).
Vn t ra l cn xem xt nu s dng du, than, kh nhit phn lm
nhin liu th sn phm chy ca qu trnh t c gy nhim mi trng hay
khng?
Kh thi t t chy kh v du nhit phn nm trong gii hn ca QCVN
Vic phn tch sn phm chy qu trnh t du nhit phn v kh nhit phn
c Trm Quan trc v phn tch Mi trng ca Vin Bo h lao ng thc hin
cho kt qu tng i kh quan: Cc thng s nhim nh CO, SO2, NOx u
tha mn iu kin cho php. Di y l mt kt qu c th phn tch mu t
du v kh nhit phn t nha ph thi (cc Bng 4 v 5).
Bng 4. Kt qu t kh nhit phn t nha ph thi
Thng s xc QCVN 19:2009/BTNMT*
TT n v Kt qu
nh
1 CO mg/m3 66,8 1000
2 SO2 mg/m3 85,3 500
3
3 NOx mg/m 38,1 850

4
 Bng 5. Kt qu t du nhit phn t nha ph thi
Thng s QCVN
TT n v Kt qu
xc nh 19:2009/BTNMT
1 SO2 mg/m3 23,2 500
2 NOx mg/m3 11,4 850

nh hng nghin cu tip theo

Hin nay nhm nghin cu ang tip tc hon thin cng ngh v thit b
sn phm c th ng dng c vo th trng. Trong , nhm thc hin tp
trung vo cc hng nghin cu c th nh:
- Tin hnh th nghim vi cc loi i tng ph liu khc nhau ngoi sm
cao su v nha PE nh g, mn ca, du thi, hn hp nha ph thi, hn hp cao
su ph thi,.. trn c s iu chnh ch nhit v tc gia tng nhit. Vic
ny nhm ng dng h thng nhit phn cho nhiu i tng ph thi cn x l
cng vi cc ch cng ngh ti u tng ng;
- Nghin cu hng ng dng xc tc vo qu trnh cng ngh nng cao
hiu sut thu du;
- Nghin cu hng ng dng than nhit phn di hai gc : lm nhin liu
v lm vt liu hp ph (than hot tnh) nng cao tnh thng phm vi sn phm
ny;
- Ch to h thng nhit phn vi cng sut 50 kg/h a vo ng dng trong
x l cht thi rn sinh hot, cng nghip.
Nh vy, vi nhng kt qu bc u ghi nhn trong qu trnh nghin cu x
l cht thi c ngun gc hu c bng cng ngh nhit phn, nhm thc hin c
th khng nh tnh kh thi ca cng ngh ny trong vic ng dng x l v ti ch
ph thi, rc thi sinh hot, y t,... thnh ngun nhin liu c ch, nhm gii quyt
bi ton mi trng mt cch trit v hu hiu.