ALGI YNETM NEDR?

Bu ikna yntemlerini maniplasyon olarak adlandrmak yanl olmayacaktr. Kullanlan

terminoloji ne kadar hafifletilmi olursa olsun sonu bir grubu kendi rzas ile ikna
etmektir. knaya ve gnlleri fethetmeye giden yolda her yntem kabul grmektedir. te
bu yntemler szde bir farkllk algs yaratmak amacyla yumuak g, halkla ilikiler,
kamu diplomasisi gibi "irin" klflara brnmtr. Ancak neticede uygulanan yine
propagandadr.[1]
Tm bu sz edilen kavramlarn balca ortak noktas hepsinin birer enformasyon sava
yani bilgi ve bilgilendirme zerine gerekleen bir g kavgas olmasdr.[2] Bu balamda
dnldnde bilgi aknn lehinde kontroln salayabilen lkeler veya gruplar
psikolojik stnl de elinde tutmaktadr. kinci bir ortak nokta ise, tm bu kavramlar
uygulamaya getiinde hedef toplum tarafndan kabul gren baz kelimelerin belirgin bir
anlam deiiklii yaamasdr. Bu balamda rejim deiiklii, ynetim deiiklii
demokrasi kelimesi ile; terr rgt PKK lideri ise calan mral kelimesi ile anlr
olmutur.
Ksacas, ikna-deiim-etki ilikisi zihin ve kalplerin fethedildii, kelimelerin bilindik
anlamndan uzaklatrld ve kyasya bir enformasyon savann yaand sreleri
temsil etmektedir. Bu almada psikolojik operasyon, alg ynetimi ve propagandann
uluslararas ve ulusal siyasette kullanm incelenecektir.

Psikolojik Operasyon: Silahsz Sava

Enformasyon ve teknoloji yzylnda artk savalarn uygulama yntemi de deiiklie
uramtr. 19.yy sonlarna kadar silahl olarak uygulanan sava yntemleri 1.Dnya
Sava'ndan itibaren silahl savan yan sra silahsz bir yntem olan psikolojik
operasyon/psikolojik sava da dman veya dost lkelerin/halklarn tutum ve
davranlarn deitirmek iin kullanlmtr. Kitle iletiim aralarnn her geen gn
gelitii, savalar canl olarak takip edebilme ve hatta bir seyir arac olarak izleyebilme
imkan olan,sosyal medyann poplerletii gnmzde tanklar, tfekler ve toplarla
yaplan bir sava lkelere pahalya mal olmaktadr. Bu nedenle de kitle iletiim
teknolojilerinin bireylere rahatlkla ulaabilmesinin yardmyla hedef alnan toplumun
bireylerini etkilemek kolaylamtr. Bu durum ayn zamanda yeni bir dnya dzeninin
ve kansz bir sava ynteminin de iaretidir.
Bu deiimin iaretleri terminolojide de gze arpmaktadr. 1960'lara kadar kullanlan
"psikolojik sava" stnl daha yeni ve yumuak bir terim olan "psikolojik operasyon"
terimine brakmtr. Bylece yeni terim hem kulaa rktc gelmeyecek hem de
yanlzca dmanlara deil dostlara kar da psikolojik mdahaleler yaplabileceini ima
etmektedir.[3]
Psikolojik operasyon yabanc hedef kitlenin duygularn, hedeflerini, mantkl dnme
yetisi ile yabanc devletler, organizasyonar, gruplar ve bireylerin tutumlarn etkilemek
zere seili mesajlar gnderilerek uygulanan planlanm operasyonlardr. Psikolojik
operasyonlarn amac onu uygulayann karlarna uygun bir ekilde tutum ve
davranlarn deimesidir. Psikolojik operasyonlar Amerikan diplomatik, iletiim, askeri
ve ekonomik faaliyetlerinin nemli bir parasdr. Psikolojik oprasyonlar gerek atma
anlarnda gerekse barta bilgilendirmek ve etkilemek amal
kullanlmaktadr.[4] Psikolojik operasyonlar sivil veya askeri olabildii gibi her iki ekilde
de geni iletiim aralarn kullanarak uygulanrlar. Psikolojik operasyonlar yazl, szl,
grsel medya kadar, sanat dallar (mzik, sinema, tiyatro, resim, heykel gibi), akademi,
spor, teknoloji, edebiyat gibi birok alanda uygulanmaktadr. Bu balamda Bat menei
olan bilimsel almalarda psikolojik operasyonlarn en fazla Sovyetler tarafndan
uyguland mesaj da psikolojik operasyonlarn bir parasdr. Bu nedenle kimi zaman
bilimsel almalarn dahi maniplasyon arac olduu sylenebilir. Yine bu dorultuda
Bat kaynakl haberlerde Trklerin olumsuz kelimelerle ifade edilmesi, veya Trklerle
ilgili herhangi bir honutsuzluk duygusu da bir eit Trkleri "deersizletirme"
operasyonudur. Bu rneklerden yola karak psikolojik operasyonlarn yldrma ve
gszletirme abas olduu ifade edilebilir.
Psikolojik operasyon veya bir baka kullanm ile psikolojik sava "sadece savan
kazanlmasnn deil, ayn zamanda sava sonrasnda barn kazanlmasnn da
yntemlerinden birisidir".[5]Dolaysyla psikolojik operasyonlar devam gerektirmektedir.
Alg ve Gereklik Arasndaki Uurum: Alg Ynetimi
Sembollerin nemine deinen Freud sembollerin ryalar yolu ile isel drtlerin
younlatrlm ve yer deitirmi hali olduuna dikkat ekmektedir.[6] Bu dorultuda
alglamann gereklemesi iin bir uyarcnn belirli bir eii amas gerekmektedir.
Freud'un kuramlarna gre bireyin beklentileri ve istekleri alglanan uyarc ile ilgili
olmas gerekmektedir. Ksacas, neyin nasl algland bireyin ihtiya ve beklentileri ile
doru orantldr. Alglar ayn zamanda bireylerin ve byk gruplarn kulland
semboller, tarih, yaanlan hayat ve bunlarla balantl duygularn etkisi altnda kalr.
Semboller kimi zaman elle tutulur nesneler olabildii gibi, bir obje, anlam ifade eden bir
kelime, yaayan bir kimse veya tarihsel anlam ifade eden bir kii de olabilir. rnein,
hilal sembol Mslmanlar iin olumlu anlar ve duygular canlandrrken, ayn sembol
kendini Hristiyanlk veya baka bir din ile zdeletiren kiiler arasnda tam tersi
duygular dourabilir. Bir baka rnek de Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa
Kemal Atatrk olarak gsterilebilir. Trk toplumu iin olumlu duygu ve dnceleri
artran ve Trk toplumu ile zdeletirilen Atatrk, tarihsel gemi dikkate
alndnda o dnem Trkiye'nin karsnda savaan uluslara olumsuz armlar
yapabilmektedir.
Tarih ncesi kabilelerden beri semboller dost ve dman arasndaki fark gstermektedir.
Ayn blgede avlanan dman kabileler farkl giyim kuam gibi d grnm farklarna
bakarak "teki"ni tanmakta zorluk ekmemekteydi. Kabile liderleri kurumsallam din
retisi benzeri liderin otoritesini glendirici ideolojilere sahiplerdi. Kabile lideri kimi
zaman din grevlisi ile siyasi liderin ynetimlerini birletirebilmekte, kimi zaman da
kendisinin ideolojik dncelerini onaylayacak ayr bir din adam grubuna destek
verebilmekteydi. Bu nedenle de kabile liderleri glerinin akca grlebildii semboller
olan tapnak veya din merkezleri ina etmitir.[7] nan sembolleri inancn kendisini
glendirebildii gibi devamn da salamaktadr.
Semboller grup ii ayrmaya etki edebilen bir faktr de olabilmektedir. Paylalan
deerler ve tarih aracl ile bireyler belirli sembollere ayn veya benzeri anlamlar
yklerler.[8] rnein dini semboller byk gruplar arasnda paylalm anlamlar ifade
etmektedir. Hilal, ha ve Hz. Davud'un yldz farkl gruplar iin farkl anlamlar
sembolize etmektedir. Bir birey hilal sembolne olumlu anlam ve duygular yklerken
dierleri ayn sembole olumsuz duygu ve dnceler ykleyebilirler. Bu farkl
anlamlandrma gemite yaanan travmatik deneyimlere ve kltrel kodlamalara
balanabilir. Tm bunlar bireylerin mesaj, sembol, dier insanlar ve dier lkeleri nasl
farkl alglayabildiklerini gstermektedir. lerleyen blmlerde ifade edilecei gibi
alglarmz iinde bulunduumuz sosyal ortam, kltr, gelenek, yetitirili tarz ve kimlik
yani kendimizi nasl tanmladmz ile ekillenir.[9]
Gnmzde evremiz alglarmza ynelik birok bilgi kayna ile doludur. Modern
dnya enformasyon yzyl olarak da tanmlanmaktadr.[10] nternet, kablolu televizyon,
uydu ve bilgi teknolojisindeki dier gelimeler bir yandan hayat kolaylatrmakta ancak
te yandan da gerek ve ilzyon arasndaki farkn ayrlmasnda zorluk
yaratmaktadr.Medya bilgiyi depolayan ve aktaran aralar olarak tanmlanmaktadr. Alg
ynetimi erevesinde ele alndnda medya bilginin retildii, abartld ve arptld
bir ara olarak tanmlanmaktadr. ekil deitiren bilgi ise gereklik olmaktan kar ve
bir simulasyon haline gelir. Gerekliin maskelenmi yanlzca bir yansmas olan bu
imgenin artk hakikat ile hibir ilgisi kalmaz, dezenformasyon halini alr.[11]Walter
Lippman'a gre alg ve gereklik arasndaki uurum modern dnya ile daha da
genileyerek, sosyal, siyasal ve ekonomik hayatn ierisindeki karmaklk kitle iletiim
aralarnn zihnimizdeki imgeleri deitirmesi ile hz kazanmtr. Lippman, kitlelere
sunulan sz ve imgelerin bir eit sanal gereklik yarattn ve istenilen ekilde davran
gelitirmede etkili olduunu sylemektedir.[12] Bu adan alg ynetimi kavramnn bir
eit yumuak g olarak kullanldn ve hedefinin gnlleri ve zihinleri fethetmek
olduunu syleyebiliriz.
nsan psikolojisinin d etkenlere son derece ak bir doas vardr. Bu nedenle byk
irketler, devletler, hkmetler, medya ve zellikle de illegal rgtler kendi karlar iin
gerekleri maniple ederek bizlere sunarlar. Gerek bilginin maniple edilerek alglarn
ynlendirilmesinde tutumlarnn deitirilmesi arzulanan birey, grup veya toplum iin
anlam ifade eden sembollere sklkla bavurulmaktadr.

Gerekliin szlk anlam "gerek bir olay, durum veya gerek olaylarn btn" olarak
tanmlanmaktadr.[13] te yandan alg "alglamann sonucu, zihinsel bir imge; duyu
organlar ile evredeki etmenlerin alglanmas; sezgisel bilin" olarak
tanmlanmaktadr.[14] Psikolojik bir pencereden bakldnda alg nesnelerin, durum
veya olaylarn duyu organlarna iletilen uyarclar neticesinde farknda olma halidir. Bu
durum bellekten gelen farkndaln dndadr. Alg almlamadan sonra gelir. Bu nedenle
de alg bellek ile balantlr. Freedman, Kaplan ve Sadock'a gre alg karmak bir
psikolojik ve sosyal etmenler ile gereklemektedir.[15] Alg nce kiisel deeler ile
belirlenen dikkat ile balar. Birey kendi deerleri dorultusundaki olay, kii veya
durumlara ilgi gsterir. Bu nedenle alg ile sonulanan kiinin dikkatini ekmek iin bir
uyarcya ihtiya vardr. Be duyu organ ile farkedilen uyaranlarn bellee ilendii,
oradan da daha nceden zihinde kodlanm mesajlara dntrld sylenebilir.
Deer yarglarmz, grup normlarmz ve grubumuzun ritelleri bize ulaan verileri
anlaml mesajlara dntrmede byk rol oynarlar.
Bize ulaan verileri kodlamak ve anlaml bilgiye dntrmek olaylar ve evremizi
alglamamz ile sonulanr. Ancak medya ve grup dinamikleri gibi dsal yapay faktrler
bu srece etki ederek gereklii farkl bir ekilde alglamamza yol aabilmektedir. Alg iki
basamakl bir sretir. Birinci basamak kiinin ihtiya ve ilgi alanna bal olan seici
dikkattir. kinci basamak ise, kiilerin duyu organlar ile elde ettikleri verilere belirli
anlamlar ykledikleri organizasyon basamadr.[16]
Alg ynetimi, Amerikan Savunma Bakanl tarafndan kavramlatrlm ve u ekilde
aklanmtr: "Kitlelerin duygu, dnce, ama, mantk, istihbarat sistemleri ve
liderlerini etkileyerek seili bilgilerin yaylmas ve/veya durdurulmas; bunun sonucunda
hedef davran ve dncelerinin hedefleyenin istekleri dorultusunda ynlendirilmesi.
Alg ynetimi gerekler, yanstma, yanltma ve psikolojik operasyonlarn bir
btndr"[17]. Gruplarn tutum, davran, mantk ve duygular alg ynetimi tarafndan
etkilenmekte ve ekillenmektedir. Bu nedenle de alg ynetimi bir tr psikolojik
operasyon olarak da adlandrlabilir. Alg ynetimi ayn zamanda stratejik iletiimin,
kamu diplomasisinin[18],ksacas "spin" olarak bilinen halkla ilikilerin de bir alt dal
olarak snflandrlabilir. [19]
kna abalar ncesinde ikna edilmek istenen kitlenin psikolojik olarak bu yeni duruma
altrlmas gerekmektedir. rnein halk uzayllarn varlna inandrmak iin ncelikle
ayda yaamn var olduu ile ilgili ikna almalar gerekletirilmelidir. Belirli bir sre
getikten sonra etkilenmek istenen kitle ikna olabilir. Bylesi inanlmaz rnekler de olsa
gncel hayatta ikna yntemlerine sklkla bavurularak toplumsal alglar istenilen ynde
ynlendirilmitir.
Alg ynetimi teknikleri pazarlama ve reklamclk sektrlerinde de sklkla
kullanlmaktadr. rnein televizyon reklamlarndaki ekici ve gzel grnml insanlar
hedef kitlenin pazarlanan rn satn almasnda etkilidir. Bu reklamlar yanlzca rn
satmakla kalmazlar ayn zamanda da rnn ieriini yani rnle birlikte gelen hayat
tarznda satmaya alrlar. Bu mesajlarn altta yatan anlam aslnda bir rn satn
aldmzda o rn ile kimliimizin btnleecek olmasdr. Yine pazarlanan ve satn
almamz iin ikna edildiimiz rnler hedef kitle iin ou zaman bir ihtiya deildir. Bu
balamda moday da toplumsal alglarn gndelik hayatta ynlendirilme ekli olarak
tanmlayabiliriz.

Alglar bireyin deerleri, grup normlar ve ritelleri ile ekillenmektedir. Bu nedenle

alglar ou zaman beklentilerimiz ve daha nceden kimliimize kodlanm
enformasyondan etkilenmektedir. Bir baka deyile grmek istediimiz eyi alglar, bir
olay ve bir nesneyi grmek istediimiz gibi alglarz. nsanlar gelecek alglarn etkileyen
deneyimleri ve sosyal evreleri sonucunda eitli beklentiler gelitirirler. Birey ve
gruplarn sosyal beklentileri hayat sresince ekillenir. Bu balamda her kltrn farkl
beklentileri, olaylar ve "tekileri" farkl bir alglaylar bulunmaktadr. Kltrmz ve
etnik kimliimiz "teki" ile ilgili alglarmz gelitirir. Toplumlarn karlkl alglarnn
olumasn anlamak iin milli, etnik, dini, ideolojik ve kltrel yani byk gruplar
tanmlamak gerekmektedir. Byk grup ortak duygusal davranlar ile bakalarndan
ayrlan byk insan topluluklar olarak tanmlanabilir.[20] Her ne kadar byk gruplar
ierisinde yaayan bireyler birbirleriyle hi tanmasalar da "aynlk" unsuru ve ayn
gruba aidiyet ile birbirlerine balanmaktadr.[21] Byk grup kimlikleri eitli tutumlar,
nyarglar, gelenekler ve deelere yatrmlar yaparlar. Btn bu yatrmlar bireyin ait
olduu grup iin olumlu ve pozitif olarak grlrken, dier gruplarn sahip olduu
zellikler ve deerler daha aada ve negatif olarak grlmektedir. Bu balamda, Volkan
byk grup kimliklerinin yedi temel zelliini u ekilde ifade etmektedir: olumlu
duygularla balantl imgelerle zdeletirilen paylalm hazneler, paylalm olumlu
zdeletirmeler, tekilerin olumsuz zelliklerin kimlie dahil edilmesi, liderlerin
zelliklerinin iselletirilmesi, seilmi zaferler, seilmi travmalar ve grubu ifade eden
semboller.[22] Btn bu byk grup ile ilgili zellikler "teki"ni nasl algladmz ve
"teki"nin bizleri nasl alglad ile balantldr. nk alglar byk gruplar ierisinde
gelitirilen bir eit ritellerdir. Grup kimlii bir nesilden tekine aktarldka liderler
grubun teki gruplar alglaylarn etkileyebilirler. zellikle kriz dnemlerinde,
ekonomik skntlar ve kitlesel aalanmalarn grld dnemlerde byk gruplarn
liderleri bireyleri rgtleyerek teki olarak alglanan gruplarn gnah keisi ilan
edilmesinde etkili olurlar.[23] Bununla ilgili olarak da alg ynetimi Birinci Dnya
Sava'nda ve Hitler dneminde yaplan propaganda gibi sava dnemlerinde ounlukla
kullanlmaktadr.
Zihin ve Kalplerin Kazanm: Propaganda
Propaganda kelimesinin szlk anlam "bir reti, dnce veya inanc bakalarna
tantmak, benimsetmek ve yaymak amacyla sz, yaz gibi yollarla gerekletirilen
alma, yaymaca" olarak tanmlanmaktadr.[24]
Domenach, propaganda olarak nitelendirilebilecek faaliyetlerin ilk eklinin eski Atina ve
Roma dnemlerinde egemen kesimin iktidarnn halka benimsetilmesinde kullanlan
uygulamalar olduunu ifade etmektedir.[25]
Propaganda terim olarak ilk defa Roma Kilisesi tarafndan 1622 ylnda kullanlmtr.
Roma Kilisesi o dnemde "Congragatio de Propaganda Fide" isimli "nanc Yayma
Cemiyeti" anlamna gelen bir organizasyon oluturmutur.[26] Protestan Reformu'nun
balad o dnemde Katolik Kilisesi, katolik inancn glendirmek ve yeniden tesis
etmek amacyla "Papa XV. Gregory Papalk Propaganda Ofisi"ni kurarak yazl bir
metinde ilk kez bu terimi kullanmtr. Bu propaganda birimi kurulana kadar Katolik
inancn yanlzca silah gcyle yaymaya alan kilise, bunun baarz sonular verdiini
grnce byle bir yola bavurmutur.[27] O dnemde propaganda kelimesi daha ok bir
fikri dnceyi yayma ve yaygnlatrma olarak kullanlmaktayd.[28] Propagandann
kilise tarafndan kullanm 17 ve 18. yzylda da grlebilmektedir. Ancak gnmzdeki
ekliyle propagandann ilk kullanm yani siyasal propaganda Fransz htilali ile
balamtr. Propagandann bu yeni dneminde propaganda grevlileri tarafndan ilk
propaganda sylevleri verilmektedir.[29] Propaganda terimi Fransz htilali sonras genel
gndelik dile gemi olsa da hala kilisenin etkisi grlmekteydi. Ancak zamanla bu etki
alarak propaganda gnmzdeki ifadesine ulamtr.[30] Propaganda terimi 18.
yzylda "siyasal anlamlar retmenin, dnceleri ve alglar ynlendirmenin, toplumsal
deer ve sembolleri retmenin stratejiler btn haline gelmiti".[31]
Cutlip ilk siyasal propaganda uygulamalarn, Amerika'nn bamszln ilan etmesine
giden yolda 1763-1776 arasndaki yllarda gerekleen Boston ay Partisi ve Boston
Katliamna dayandrmaktadr. Samuel Adams'n kamuoyunu harekete geirmesi ve
bamszlk fikirlerini yaymas ile propaganda ynetimi uyguladn syleyen
Cutlip,Amerikan Devrimi'nin propaganda kullanm alanndaki ilk rneklerden birini
tekil ettiini iddia etmektedir.[32] Cutlip'e gre Amerikan halk 1787-1788 yllarnda
oluturulan Amerikan Anayasasna dzenlenen propaganda kampanyalar sayesinde
onay vermitir.[33]
Amerikan Devrimi'ndeki kullanmna ramen, ortaya kt ilk zamanlarda Katolik
blgelerde olumlu, Protestan blgelerde ise olumsuz bir anlam ifade eden propaganda
yaygn olarak yirminci yzyln banda kullanlmaya balanm ve bu yzyln ilk yarsna
damgasn vurmutur.[34]Birinci Dnya Sava'na kadar yaygn bir ekilde kullanlmayan
propaganda kavram, savan balamas ile devletler tarafndan aktif olarak kullanlmaya
balanm ve literatre gemitir.[35]ABD'nin Birinci Dnya Sava'na katlmasna
destek vermeyen halk, savaa katlmn gerekliliine inandrma ihtiyac duyan Bakan
Wilson, George Creel'a "Kamuoyu Bilgilendirme Komitesi"ni (The Committee of Public
Information) kurma grevi vermitir. Creel'n grevi kamuoyunu savaa katlma ve
orduya destek verme ynnde hareket geirmekti. Creel tarafndan lkenin 3000 kadar
belediyesine gruplar halinde gnderilen gnlller okul, kilise, kulp, dernek ve benzeri
dier yerlerde drder dakika konuma yaparak savan bitimine kadar yaklak 400,000
kiiye ulamlardr. Creel'n baars sava ncesi Kzlha yelerinin says ile sava
sonras saylarna bakldnda daha iyi anlalmaktadr. ABD savaa girdiinde Kzlha
yelerinin says 486,194 iken ve Kzlha'n yanlzca 372 ubesi bulunmaktayken, 1918
ylnda ye says 20 milyona ube says 3864'e ulamt.[36] Chomsky'e gre zamanla
bir endstri haline gelen ve halka ilikiler adn alan propaganda faaliyetleri ilk kez
ABD'de balam "kamuoyunun zihnini ynlendirme" amacyla yola klmtr.[37] 20.
yzylda kitle iletiim aralarnn gelimesi ve yaygnlamasyla mesajlar ayn anda
milyonlarca kiiye ulatrlmaya balanmtr. Propaganday milyonlara ulatran kitle
iletiim aralar bu nedenle toplumsal davranlar ve tutumlar ynlendirmitir.[38]
Propaganda bir doktrini yaymak amacyla kamunun dnce ve davranlarn etkileme
almalar olarak aklanabilir.[39] Asna, propaganday tek tarafl mesajn iletildii bir
beyin ykama faaliyeti olarak tanmlamaktadr.[40] Propaganda'nn kinci Dnya Sava
yllarndaki ustas Goebbels ise propaganday "bir siyaset aleti, toplumu kontrol altnda
tutabilme gc" olarak tanmlamaktadr. Yine Goebbels'e gre propagandann ilevi
sadece dnceleri dntrmek deil, kitleleri cezbederek onlar ynlendirmek ve
bylece bireylerin uygun grlen dnce tarzn benimsemelerini salamaktr. [41] Bir
dier tanmlamaya gre "propaganda telkin ve ilgili psikolojik teknikler vastasyla
fikirleri ve deerleri deitirmek ve neticede de kararlatrlm bir izgiye paralel olarak
davranlar deitirmek amacyla sembollerin az ya da ok isteyerek, planl ve sistematik
olarak kullanlmasdr".[42] Propaganda ayn zamanda sistematik faaliyetler aracl ile
gruplarn veya bireylerin dnce ve davran biimlerinin ikna yntemleri kullanlarak
kontrol edilmesi olarak da tanmlanmaktadr. Dnmezer'e gre ise propaganda bilgi
kayna hedef kitleye aktarlmayan yapay bir stratejidir.[43] Propaganda aracl ile
yaylan fikirler ve davranlar insanlarn fikir ve davran biimlerini etkileyerek
deitirmeye veya kuvvetlendirmeye almaktadr.[44] Siyaset bilimci Lasswell siyasi
balamda propaganday "sembollerin maniple edilerek tutumlarn kontrol edilebilir hale
getirilmesi" olarak tanmlamaktadr.[45]
lk ortaya ktnda propaganda yazl, szl ve resimli ekillerde bulunmaktayken basl
yaznn, szn ve grntnn yaylmasna olanak salayan teknolojik bulular
propagandaya snrsz bir yaylma imkan salamtr.[46] ok biimli olan propaganday
uygulama ekli asndan ikiye ayrmak mmkndr. Kiisel propaganda bildiri,
konuma, kap kap dolama gibi birebir yntem ile uygulanmaktadr. te yandan,
kitle/etki propagandas basl yaz, yergi yazs, gazete, afi, bildiri, sz, resim, gsteri,
tiyatro, sinema ve televizyon gibi aralarla kitlelere ok daha yaygn bir ekilde ulama
imkan bulur.[47] Her iki tr de dikey propagandann bir alt tr olarak
snflandrlmaktadr.[48] Laswell ve Blumenstock propaganda aralarn u ekilde
sralamaktadrlar:
- Mitingler

- Basl yaynlar

- rgtler

- Dier medya alar (siyasal parti okullar, kamplar, tiyatrolar, kitaplar, sinemalar,
resim/heykel sanat, mzik, arklar, bayrak, niforma ve semboller).[49]
Bu snflandrmann yan sra modern propaganday sosyoloji ve psikoloji bilimlerine
dayanan analizlerin tm olarak da ifade eden Ellul[50] gizli propaganda ve aleni
propaganda ayrmn da yapmaktadr. Bu tanmlamaya gre gizli propaganda hedef,
kaynak ve zelliklerini gizlerken; aleni propaganda ak olarak icra edilir. Ellul gizli
propganday "siyah propaganda, aleni propaganday ise "beyaz propaganda" olarak ifade
etmektedir.
Bu tanmdan da yola karak propaganday ekilde snflandrmak mmkndr. Beyaz
propaganda "doru olduuna inanlan bilgilerin yaylmas, gri propaganda doruluu
kantlanmam iddialarn yaylmas, siyah propaganda ise yanl bilgilerin yaylmas ve
bunu uygulayan propagandacnn kimliini belli etmemesidir". Propaganda genel olarak
beyin ykama faaliyetleri olarak bilinse de, Laswell propaganday halkla ilikilerin bir st
kavram olarak ele alrken, Grunig ve Hunt ise propagandann halkla ilikiler ierisinde
bir alt alan olduunu belirtmektedirler.[51]
Gnmzde 20. yzyl siyasileri tarafndan sklkla kullanlan ekliyle propaganda
denildiinde en bata Lenin ve Hitler akla gelmektedir. Domenach'a gre "tm alarda,
politikaclar, devlet adamlar, diktatrler, kiilerin kendilerine ve ynetim dzenlerine
balln artrmaya almlardr". Nitekim daha sonraki yllarda propaganda in'de de
Mao aracl ile yaylmtr.[52] Halkla ilikilerin bir alt alan olarak ele alndnda,
propaganda ii grevlerini bastrma veya halk kendi rzas ile savaa girmeye ikna
etmede kullanlmtr.[53]
Bunun yan sra propaganda yolu ile byk gruplar olarak da ifade edebileceimiz lkeler
veya etnik gruplar eitli i ve d etmenlerle korkutulabilir. Bylece, bu gruplar
kendilerini fiziksel ve psikolojik olarak korumak zorunda hissederek yok olma tehlikesini
bertaraf etmeye alrlar.[54]rnein, kinci Dnya Sava dneminde Japon asll
Amerikallara kar korkudan, souk sava dneminde komnizm korkusundan ve 11
Eyll sonras slam korkusundan sz edilebilir. Bu almann konusu ile ilgili olarak,
asimilasyon tehlikesi altnda olan veya bu algnn yaratld gruplarn daha sert bir
biimde kendilerini ve kimliklerini koruma ihtiyac duyduklar sylenebilir.
Propaganda kendi hedef ve ihtiyalarna yant verecek bir ekilde edebiyat ve tarih
yazmlarn da ynlendirebilmektedir. Uzun soluklu bir sre olan propaganda bireylerin
hayatlarnn tm alanlarn kapsayabilen psikoloji, tutum ve ideolojiler ile yakn ilgisi
olan devaml bir sretir.[55]Akarcal'ya gre tutum ve davranlar ynlendiren, eitim
ile iie olan propaganda eyleminde sembol ve simgelerin nemli bir yeri bulunmaktadr.
"Szckler, sloganlar, efsaneler, ataszleri, bayraklar, flamalar, marlar, niformalar,
amblem ve antlar propagandann sklkla kulland aralarn banda gelmektedir".[56]
Herman ve Chomsky propaganday medyann ekonomi-politii erevesinde ele almtr.
Yazarlar kitle iletiim aralarnn toplumlara semboller ve mesajlar iletmeye yaradn
syleyerek medyann amacn bireyleri elendirme, bilgilendirme ve retme olarak ifade
etmektedir. Herman ve Chomsky'e gre medya sekinlerin deerlerini bireylere sunarken
yani toplumun kendi istei ile bir eyi yaptn dndrtrken sistematik bir
propaganda yntemi kullanmaktadr. Bu balamda da medyay elinde tutan gler kendi
istedikleri mesajlar ve haberleri halka sunarlar. Propaganda modeline gre mesajlar
topluma sunulmadan nce filtrelenirken medya sektrndeki eik bekileri tarafndan
denetlenerek szde objektif bir bak asyla iletilir. Herman ve Chomsky'nin
propaganda modeline gre filtreler bee ayrlmaktadr.

Bunlar:

Medyann kime ait olduu, bykl ve ticari faaliyet alanlar: Medya genellikle byk
holdinglere ait olup kendi ilerinde birok farkl yayn barndrmaktadr. zleyiciler farkl
kanallardan farkl haberler aldn dnrken aslnda kstl kaynaklardan ayn tr
haberler ve mesajlar almaktadr. Yine bu balamda byk medya irketleri farkl
alanlarda da ticari faaliyetlerde bulunduklar iin ncelikleri ve tercihleri de yaynlarnda
ortaya kmaktadr. Reklamlar ve reklamclarn mali destei: Reklam gelirleri bir medya
grubunun en byk yaam kaynadr. Reklam almayan medya yaayamayaca iin
medya ve reklamclar ikili bir iliki iinde gibi olurlar. Medya gruplar kendilerine reklam
veren irketlerin karna ters decek yaynlar yapamazlar bu nedenle de medyann
objektiflii sz konusu olamaz. Haber kaynaklar: Kitle iletiim medyalar srekli ve
gvenilir haber akna yani haber kaynaklarna ihtiya duymaktadr. Medyalarda yer
alan bu haber kaynaklar onaylanmtr. Bu kaynaklar medyalarn istedii eyleri
sylerler ve bu nedenle de medyalarda genellikle ayn isimlere yer verilir. tiraz ve
yaptrm: Kimi zaman medyada yer alan yaynlara kar olumsuz tepkiler ortaya
kabilmektedir. Bu tepkiler mektup, telefon, dava, nerge gibi eitli ekillerde olabilir.
Bu gibi tepkilerin byk bir kitle tarafndan ortaya konmas medya iin masrafl olduu
kadar istenmeyen bir sretir. nk bu gibi toplu protestolar medyay ekonomik
sarsntya uratabilir. Bir kontrol mekanizmas olarak anti-komnizm: Anti-komnizm
ideolojisi en bilinen eytani dnce ekli olarak grlmektedir. Bu balamda in, Sovyet
ve Kba devrimlerinin Batl elitler nezdinde byk birer travma oluturduunu syleyen
Herman ve Chomsky komnizmin balca tehdit olarak grldn belirtmektedir.
rnein liberaller fazla komnist yanls veya yeterince komnist kart olmamak ile
sulanmaktadr. Bu erevede bir kontrol mekanizmas olarak anti-komnizm insanlar
"sen komnistlik yapyorsun" eklinde korkutma ve sistem dna brakma yntemidir.
Ayn zamanda bu filtre sayesinde insanlarn genel eilime kart gr ifade etmeleri
toplumsal bask yolu ile engellenmektedir.[57]
Birinci Dnya Sava: Sava Bitirmek in Girilen Sava
Sava propagandas birey ve byk gruplarn alglarn deitiren, ynlendiren bir tr
psikolojik savatr. Dnyadaki g dengesi 19. yzyl sonlarna kadar ngiltere'deydi.
Kolonilerin kayb ve eitli ayaklanmalar ile egemenlii sarslan ngiltere en byk siyasi
yenilgiyi aslnda Birinci Dnya Sava'nda A.B.D'den almt. Byk Sava' sonlandrmak
amac ile savaa mdahil olduunu iddia eden A.B.D aslnda dnya hakimiyetini
ngiltere'den alma amacndayd. Neticede sava sonunda A.B.D dnya siyasetine yn
veren temel g oda olarak ngiltere'nin koltuuna oturmay baarmtr. Birinci Dnya
Sava srasnda zellikle ABD, propagandann nemini kefetmi ve bu etkili
propaganda yntemleri ile Amerika'nn savaa katlmasn halk nezdinde hakl
klmtr.[58] Sava srasnda kullanlan "Babacm sava esnasnda sen ne yaptn?
(What did you do in the Great War Daddy?)" temal propaganda posterisava
propagandasnn kalplere hitap eden psikolojik ynn gstermektedir.[59] O dnemden
gnmze dein alg ynetimi kamuoyunu ynlendirmede kullanlmaktadr. rnein,
ABD'de bahsedilen dnemde kurulan Halk Bilgilendirme Komisyonu sava sylemini
gelitirmekte ve topluma yaymakta etkili olan bir aratr.[60] Komisyonun Alman kart
propaganda faaliyetleri sonu vermi Amerikan halknda Alman kartl ortaya
kmtr. rnein, Alman cinsi kpek (Dachshunds) o dnem halk arasnda "zgrlk
kpekleri" (liberty dogs) olarak adlandrlmaktayd. Yine ayn dnemde on drt eyalet
okullarda Almanca konumay yasaklamt.[61]
kinci Dnya Sava: Nazilerin Gayri-nsaniletirme Stratejileri
imdiye kadar en byk propaganda ve alg ynetimi operasyonlarnn Nazi dnemi
Almanyasnda Propaganda Bakan Goebbels tarafndan uyguland kabul gren bir
gerektir. Nazi dnemi propagandasnn balca zellii bir i dman ina ederek bu
dman gayr insaniletirmesidir. Moses'e gre bir atmann (rnein sava, zlmesi
zor bir sorun veya dmanlk) iinde olan kart gruplar birbirleri hakknda kimi zaman
hayali kimi zaman da gereklerle bezenmi kendi kt yanlarn yanstmalar, amur
atmalar ve kendi yaptklar eylerin ne kadar kt olabileceini inkar ettikleri ile dolu bir
sre iine girerler. Bu psikolojik mekanizmalarn birisi de gayri insaniletirme
(dehmanizasyon) dman aalama, deersizletirme ve insanlk d gsterme
olgusudur. Moses, gayri insaniletirmeyi bir kiinin veya grubun teki olarak grd bir
dier grup veya insana gaddarca davranarak kar tarafn kendine olan saygsn ve
insanln yitirmesini salamak olarak aklar. Bylesi bir durumda gayri
insaniletirmeyi gerekletiren kii veya grup zaten insan ve duygusal zelliklerden
syrlmtr. Aksi takdirde bir bakasna byle bir gaddarlkla davranabilmesi mmkn
deildir. Moses, bir grubun dierini gayri insaniletirmesi iin byk grup kimliinin baz
mekanizmalarnn ortak hareket etmesi sonucu dman olarak grlen tarafa her trl
olumsuzluu yklemeye baladn sylemektedir.[62]
eitli almalar gayri insaniletirmenin gereklemesi iin bireylerin "teki" ile
aralarnda nce psikolojik, ahlaki ve fiziki mesafeleri koyduunu gstermektedir. rnein
Haslam'a gre psikolojik mesafe kart gruba isim takma ve snflandrma ile ortaya
kmakta ve bu durum kart gruplar arasnda sosyal bir mesafe
amaktadr.[63] rnein, II. Dnya Sava esnasnda ABD'de Japonlara "Japs" isminin
taklmas veya 11 Eyll sonras, II. Krfez Sava esnasnda Mslmanlara, Orta
Doululara "terrist" denmesi psikolojik mesafenin birer rneidir. Ahlaki mesafe ise
dinsel elerin etkili olduu durumlar iaret etmektedir. Bu snflandrmaya gre bir
grup "teki" olarak alglad bir dier grubu eytani olarak grmekte ve o gruba
yaplacak her ktl ahlaki, doru olarak grebilmektedir. Ahlaki mesafede dman
gayri insaniletiren grup kendisini seilmi, daha ahlakl, iyi grmektedir. rnein, Nazi
Almanyas'nda Yahudilere yaplan soykrm ahlaki mesafe kategorisindedir. nc
olarak, fiziki mesafe gruplarn arasndaki fiziksel yaknlk ve uzakl ifade etmektedir.
Bir kiinin dman olarak grd bir baka kiiye iddet uygulamas veya o kiiyi
ldrmesi aradaki fiziki mesafenin uzak olmas halinde daha kolaydr. yle ki, sava
uaklarndan yerde karncalar gibi grnen insanlarn zerine bomba atmak, bir insan
yakn mesafeden vurmaktan psikolojik olarak daha kolaydr. nk, insanlar kendileri
gibi bir baka insana kolaylkla iddet uygulayamazlar.
Bu farkl kategori Milgram'n deneyinde kantlanmtr. Milgram uygulad
laboratuvar deneyinde deneklere talimat vererek grmedikleri bir kiiye elektrik oku
uygulatmtr. Milgram'in deneyi otoriteye kar koyamayan takipilerin psikolojisini ve
iddet uygulamadaki motivasyonlarn gstermektedir. Denekler elektrik oku verecekleri
kiileri ve onlarn seslerini duymadka ve deneyi ynetenlerin talimatlar devam ettike
iddet uygulamaya devam etmitir. Buradan psikolojik ve fiziki mesafenin yan sra bir
bakasn gayri insaniletiremin ne kadar kolay olduu da grlmektedir.[64]
Gayri insaniletirme en youn olarak Nazi dnemi Almanya'snda grlmtr. Bu
dnemdeki Nazi propagandas Yahudilerin imajn pis ve kt olarak izmi, bu
dorultuda Yahudileri eitli propaganda posterlerinde, gazete karikatrlerinde hayvan
simgeleri ile resmetmitir.
Irak'a Demokrasi Getiriliyor, Rejim kyor: Kitle mha Silahlar Nerede?
11 Eyll terr saldrlar dnyann sper gc Amerika'ya byk bir ok yaatarak gcn
tehdit etmitir. Gcn tm dnyaya yeniden kantlamas gereken Amerika bunu ancak
yeni bir sava kazanmak ile baarabilirdi. Ksacas 11 Eyll yenilgisinden sonra
Amerika'nn bir kazanm elde etmesi gerekiyordu ki, bu kazanm toplumsal zeminde
gurur duygusuna dnebilsin.[65] Terr rgt El-Kaide'yi ortadan kaldrmak amacyla
2001'de Afganistan igal edilmi A.B.D Bakan Bush dnyay terre kar birlikte
mcadele etmeye armtr. Bir Mslman lkeye sava aan ve tm Mslmanlar
terrist olarak alglamaya balayan ABD o dnemde uluslararas dzeyde ciddi bir
ypranmlk iindeydi. Ancak, Ortadou'da filizlenen terr rgtlerinin de insan
kaynaklarn kesmek istiyordu. Diktatrlkler tarafndan ynetilen blge lkelerinin
ellerinde geni petrol yataklar ve her an terr eylemlerine bulama riski tayan isiz
insan ynlar vard. Blgedeki ynetimlerin deimesi ve Ortadou'nun yeni dnya
dzeni erevesinde yeniden ekillenmesi gerekiyordu. A.B.D'deki Cumhuriyeti ynetim
o dnemde bu deiiklii dorudan mdahale yntemi ile "demokrasi" klf altnda
baarabileceini dnyordu. Ancak Amerikan kamuoyunu yeni bir savaa hazrlamak
ve bu savan meruiyetine ikna etmek gerekiyordu.
Ekonomik ve siyasi bir gerileme dneminde gerekleen saldrlar sosyal olarak da
balln sorgulamaya balayan Amerikan toplumunu birbirine kenetlemitir.
Toplumlar kenetleyen ve rgtleyen psikolojik faktrlerin balcas "korku" dur. Korku
ayn zamanda rn, davran ve duygularn pazarlanmasnda kullanlan temel bir
faktrdr. rnein yaam ile ilgili korkular salk sektrnde kullanlrken, baarszlk
korkular eitim sektrnde, fiziksel grn ile ilgili korkular diyet ve tekstil sektrnde
kullanlmaktadr. lkeler de geleceklerini teminat altna almak iin korku faktrn
kullanrlar. Bylece ulusal bilin gelierek milliyeti fikirler art gsterir. Bu dorultuda
11 Eyll saldrlar Amerikan toplumuna gereki bir korku yaatm, yaanlan gerek
korkunun yan sra dnemin A.B.D. bakan George W. Bush'un korku zerine kurulu bir
siyaset gtmesi de toplumu psikolojik olarak geriletmitir. Korku siyaseti sonucunda ie
kapanan Amerikan toplumu Sovyetler'in yklmas ile boalan "dman" kontenjanna
Mslmanlar yerletirmitir.

11 Eyll 2001 tarihinde kresel medya baarl bir alg ynetimi stratejisi uygulayarak
ABD'nin gcne ve gururuna yeniden kavumasna, toplumsal aalanmay azaltmasna
neden olmutur. Gl medya aralarnn kullanlmas sayesinde ABD hkmeti
Amerikallar ve dnya lkelerini terre kar birlik olmaya ikna etmitir. Kresel medya
ayn zamanda Amerikan imajnn glden madura evrilmesinde ve Amerikan
milliyetiliinin yeniden canlanmasna yardmc olmutur.[66] Tm dnyann El-Kaide
terrizminin yaratt felaketi grmesi ile Amerikan toplumunu ve dnya devletlerini
terre kar ortak aba gstermeye ikna etmek daha kolay olmutur. Irak' igalin halk
tarafndan kabullenilmesini de medyann alg ynetimi stratejilerinin bir sonucu olarak
grebiliriz.[67] Toplumun savaa hazrlanmasnda 11 Eyll'n psikolojik yknts kadar
dnemin Amerikan hkmetinin Irak'ta var olduu iddia edilen kitle imha silahlar
(WMD) ile ilgili medya propagandas da etkili olmutur. Bakan Bush 11 Eyll'n hemen
ardndan "er ekseni" terimini ortaya atm, Irak, Kuzey Kore ve ran' bu er ekseni
iinde yeni dnya dzeninin dman ilan etmitir.[68] Bu snflandrmann yan sra,
Amerikan hkmeti Irak ile El-Kaide arasnda siyasi balantlar olduunu iddia etmi ve
bu "bilgi" medyada sklkla tekrar edilmitir.[69] er ekseninin bir paras ilan edilen
Saddam Hseyin ynetimindeki Irak, Amerikan halk iin bir anda "dman" ve "tehdit"
haline getirilmitir. Afganistan ile balatlan sava ve hsran unutulmu, gzler yavaa
Irak ve ran'a evrilmitir. Bu alglarn olumasnda korku propagandasna bal olarak
ortaya atlan kitle imha silahlar iddilarnn yeri tartmasz nemlidir. yle ki, bu
propaganda sonucu 11 Eyll ile dorudan ilgisi olmad halde rejimi ve ynetimi
beenilmeyen, Ortadou'da dengelerin deimesi iin yeniden ekillendirilmesi gereken
bir blgeye mdahele "gvenlik" nedenlerinden tr meru hale getirilmitir.[70] Bu
balamda A.B.D. Bakan Bush verdii demelerde Irak'n kitle imha silahlarna sahip
olduunu, bu bilginin istihbarat tekilatlar tarafndan kesinletirildiini; dolaysyla
Irak'n komularna ve dnya barna bir tehdit oluturduunu sylemitir.[71] Bylece
Irak igali ve sava sresince verilen sivil-askeri kayplar toplum nezdinde "bar iin",
"vatan iin", "Amerika iin" merulatrlmtr. Savan bir hsran olarak devam etmesi
ve Bush ynetiminin desteini kaybetmesi ile birlikte Irak'ta nkleer silahlarn
bulunmas konusundaki raporlarn hatal olduu, yaplan incelemelerde kitle imha
silahlarnn bulunmad belirtilmitir.[72] Ancak tm aklamalara karn, Irak'n ve
Saddam Hseyin'in dnya iin bir tehdit oluturduu ifade edilmi, bylece olas
toplumsal tepkilerin nlemi alnmtr.
12 Eyll Referandumu: Darbeciler Yarglanacak!
2010 yl 12 Eyll tarihinde gerekleen referandum ortaya k ve kamuoyunda
yansmas asndan alg ynetimine bir rnek oluturmaktadr. Trk halknn
muhtemelen byk bir ksm 12 Eyll referandumunun ne iin yapldn hatrlayamaz.
Referandumdan zihinlerde arta kalann "darbeciler yarglanacak" slogan olduunu
sylemek abart olmayacaktr. Bu balamda vatandalar oy vermeye iten
motivasyonlarn en banda darbeciler yarglanacak sylemi olduu sylenebilir. 1980
askeri darbesinden Trkiye'deki her kesim etkilenmi sonraki yllarda Trkiye'nin siyasi
haritas deimitir. Yeni anayasa projesi iin de bu toplumsal gereklik kullanlm,
toplumdaki 1980 askeri darbesinin hesabnn sorulmas isteine bir eit cevap vermitir.
Burada nemli olan nokta gerek ile algnn farklldr. Aradan bir yl gemesine
ramen halen 1980 askeri darbesini uygulayanlarn yarglanmad grlmektedir. Sz
konusu kiilerin bir ksmnn ise hayatta dahi olmad seim srecinde gz ard
edilmitir. te yandan referandum 12 Eyll tarihine denk getirilerek halkn 12 Eyll
1980'e ve onun sembolize ettii anlar canlandrlmaya allmtr. Referandum
srecinde ayrca "hayr" oyu kullanmak isteyen kesim kirli propagandaya maruz kalarak
"darbeci" ilan edilmek istenmitir.

calan'dan mral'ya: Trkiye'nin Yeni Akil Adam M Oluturuluyor?

Son aylarda medyada zerklik, bamszlk, Trk-Krt alglar gibi konular daha nce
belki de hi olmad bir biimde normalletirilmi, hatta gndelik yaantmzn olmazsa
olmaz haline gelmitir. Gazetelerde ve televizyonlarda zerklik tartmalarnn yan sra
calan'a zgrlk anlamna gelen "ev hapsi" sylemleri de gndeme gelmektedir. Terre
karn daha fazla "demokrasi" ikilemi ise calan' karmza sz edilen karmak
sorunun "akil adam" olarak getirmektedir. Grnen o ki, normal artlarda serbest
braklmas toplumsal infial yaratacak olan terristba calan'n imaj "akil adam"
olarak yeniden ina edilmektedir. Bir adan bu srecin calan' Mandelalatrma
yolunda atlan en nemli admlardan biri olduu sylenebilir.

Bu biilen roln ekillendirilmesinde medyann rol byk nem tekil etmekte,

kullanlan dil ve sylemler toplum psikolojisine ekil verebilmektedir. Medyada zellikle
son zamanlarda calan'n ismi akca telaffuz edilmemekte, yerine "mral"
kullanlmaktadr. Oysa ki, her iki kelimenin ifade ettii duygular farkldr. calan
toplumsal bellekte terr, terristi ve bununla beraber gelen aclar, kayplar
hatrlatmaktadr. Ancak, ayn kiiyi anlatmak iin "mral" ifadesinin kullanlmas terr
eylemlerini, terristleri ve terr rgt lideri calan' kendi kimliinden, varlndan
ksmen soyutlayarak topluma sunmaktadr. Bylece amalanan toplumsal bellekte
olumsuz bir imaj olan "Apo" veya "calan" ifadeleri yerine "mral" gibi daha ntr
armlar yapan ifadeler kullanarak Trk toplumunu calan'n ev hapsi ve daha
sonraki zgrlk srecine altrmaktr. Kullanlan ntr ifadeler ile pekitirilen "akil
adam" imaj telaffuz edilen Krt sorunu iin tek ve en mantkl zm olarak
sunulmaktadr. "mral'ya danalm" veya "mral'dan gelen haberler" eklindeki ifadeler
ayn zamanda calan'n terr ile balayan hareketini Trkiye siyasetinde bir otorite
haline getirmektedir.

Gelinen nokta "mral" olarak tanmlanan terr rgt lideri zerindeki dikkatlerin farkl
ynlere ekilerek toplumun olas bir "ev hapsi" srecine yumuak gei yapabilmesidir.
Bu adan kullanlan ifadelerin Trk toplumuna kar yaplan psikolojik operasyonlarn
bir paras olduu da dnlebilir. nk, toplumlar kar kacaklar, kolaylkla
sindiremeyecekleri bir duruma yava yava hazrlkl hale getirilirler. Medya
propagandas bu srecin bir parasdr. Srekli tekrarlanan yeni sylemler hem alglar
ynlendirmekte hem de zihinleri, dnceleri ekillendirmektedir. Bu srete tekrar
edilen fikirlerin aksi dnceye sahip olan bireyler kendilerini yanlz ve dlanm
hissederek ounluun sesine katlma ihtiyac duyarlar. Bireylerin psikolojilerinin
temelinde yatan bir gruba aidiyet ve dahil edilme duygusu bu aamada kendisini
gstermektedir. yle ki, fikirleri ile toplumda aykr duruma gelen bireyler bir sre sonra
dncelerinde yanlyor olduklar hissine kaplabilirler nk, sosyal yaamn bir gerei
de kabul grmek ve bir gruba dahil olmaktr. Bu balamda dnldnde Trkiye'de
medyann kulland dili bensememek bir dlanmlk hali oluturmakta, ikna srecini
kolaylatrmaktadr. Her tr dncenin kolayca damgalanabildii toplumsal
blnmlk ortamnda bu dlanmlk hali daha derinden hissedilebilmektedir.

Son olarak MT-PKK grmelerine atfen Babakan Erdoan'n "Devlet-mral-PKK

arasnda protokol kesinlikle yok"[73] eklindeki szleri cmlede calan anlamna gelen
mral zerindeki vurguyu azaltan bir anlam deiikliidir.
Somali'ye Yardm, Arap Bahar lkeleri Ziyareti: Kamu Diplomasisi
Kamu diplomasisi basit anlamda kamuoyu oluturmada alg ekillendirme veya imaj
retme olarak tanmlanabilir. Ama alglar ve tutumlar deitirmek, istenilen
dorultuda imajn oluumunu salamaktr. Bir baka tanma gre kamu diplomasisi bir
lkenin dnce, ideal, kltr, kurumlar, siyaseti ve milli amalarnn d lkelere
iletilmesi srecidir.[74] Bu balamda A.B.D 11 Eyll sonrasnda Mslman lkelere
ynelik bir imaj almas balatm, Amerikan d politikasn farkl bir sunum ile bu
lkelere duyurmaya almtr.[75] Trkiye'nin hkmet nezdinde Somali'ye balatt
insani yardm faaliyetlerinin tantm ve Arap Bahar lkelerine yaplan ziyaretler
Trkiye'nin kamu diplomasisi stratejisi yan sra i siyaset iin de kullanlan bir strateji
olmutur.

[1] Legitimizing Army Psychological

Operations, http://www.ndu.edu/press/lib/images/jfq-56/13.pdf, eriim tarihi: 2 Ekim
2011, s. 2.
[2] mit zda, satihbarat Teorisi, 3. Bask, Ankara, Kripto, 2009, s. 207.
[3] Legitimizing Army Psychological
Operations, http://www.ndu.edu/press/lib/images/jfq-56/13.pdf, eriim tarihi: 2 Ekim
2011, s. 3.
[4] Doctrine For Joint Psychological Operations, Joint Publication 3-53, 5 September
2003, s. 10,http://www.iwar.org.uk/psyops/resources/doctrine/psyop-jp-3-53.pdf,
eriim tarihi: 18 Eyll 2011.
[5] zda, a.g.e, s. 238.
[6] Sigmund Freud, The Interpretation of Dreams, 3rd Edition, Translated by A.A.
Brill, Plain Label Books, U.S.A., 1954, s. 210
[7] Jared Diamond, Guns, Germs and Steel, W.W. Norton & Co., 1999, p. 278.
[8] Manning Nash, "The Core Elements of Ethnicity" in Ethnicity, John Hutchinson and
Anthony D. Smith (eds.), Oxford University Press, 1996, pp. 24-28.
[9] Lee Dutter, "Perceptions of Group Identity and Recent Political Behavior in Northern
Ireland", Political Psychology, Vol. 6, No 1, 1985, pp. 47-60.
[10] Robert Keohane and Joseph S. Nye, "Power and Interdependence in the Information
Age", Foreign Affairs, 1998, Vol 77, No 5, pp. 81-94.
[11] Jean Baudrillard, Simulacra and Simulation, University of Michigan Pressi 1994,
p. 6.
[12] A.g.e, s.151.
[13] Webster's New Collegiate Dictionary, Springfield, Mass., 1980.
[14] Webster's New Collegiate Dictionary, Springfield, Mass., 1980.
[15] Harold I. Kaplan, Alfred M. Freedman, Benjamin J. Sadock, Comprehensive
Textbook of Psychiatry, Williams & Wilkins, Michigan University, 1980, p. 1015.
[16] Harold I. Kaplan, Alfred M. Freedman, Benjamin J. Sadock, Comprehensive
Textbook of Psychiatry, Williams & Wilkins, Michigan University, 1980, p. 361.
[17] US Department of Defense, Department of Defense Dictionary of Military and
Associated Terms, Joint Publication, 1-02, Washington D.C., eriim tarihi: 17 Mart 2010.
http://www.dtic.mil/doctrine/jel/doddict/data/p/6118.html
[18] Joseph S. Nye, Soft Power: The Means to Success in World Politics, New
York, Public Affairs, 2004, s.107.
[19] Leighton Andrews, "Spin: From Tactic to Tabloid", Journal of Public Affairs, Vol. 6,
Issue 1, s.31-45.
[20] Vamk D. Volkan, Killing in The Name of Identity, Charlottesville, Pitchstone
Publishing, 2006, s. 23.
[21] Vamk D. Volkan, Bloodlines, Charlottesville, Pitchstone Publishing, 2004, s. 12.
[22] Volkan, a.g.e, s. 37
[23] Vamk Volkan, Killing in The Name of Identity, s. 173-174.
[24] Trk Dil
Kurumu, http://www.tdk.org.tr/TR/Genel/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA84
9816B2EF4376734BED947CDE&KELIME=propaganda, eriim tarihi: 1 ubat 2011.
[25] Jean-Marie Domenach, Politika ve Propaganda, stanbul, Varlk Yaynevi, 2003,
s. 8.
[26] Arsev Bekta, Kamuoyu, letiim ve Demokrasi, stanbul, Balam, 1996, s. 66.
[27] Anthony Pratkanis, Elliot Aronson, Propaganda a: knann Gncelik
Kullanm ve Suistimali, stanbul, Paradigma Yaynclk, 2008, s.12.
[28] Domenach, a.g.e, s.13.
[29] Tokgz, a.g.e, s. 102.
[30] Domenach, a.g.e, s. 17.
[31] Sezer Akarcal, 2. Dnya Sava'nda letiim ve Propaganda, Ankara, maj
Yaynlar, 2003, s. 14.
[32] Scott M. Cutlip, Public Relations History: From the 17th to the 20th
Century. The Antecedents, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates, 1995, ss. 18-
19.
[33] Cutlip, a.g.e, s. 34.
[34] Pratkanis, Aronson, a.g.e, s. 12. ; Domenach, a.g.e, s. 15.
[35] Harold D. Lasswell, Dorothy Blumenstock, World Revolutionary Propaganda,
New York, Alfred A. Knopf Borzoi Books, 1939, s. 3; Tokgz, a.g.e, s. 102.
[36] Scott M. Cutlip, Allen H. Center, Glen M. Broom, Effective Public Relations, 6th
edition, New Jersey, Prentice Hall, 1985, ss. 40-41.
[37] Noam Chomsky, Media Control, 2nd Edition, New York, Steven Stories Press,
2002, s. 22.
[38] Akarcal, a.g.e, s. 17.
[39] Philip Lesly, Lesly's Handbook of Public Relations and Communications,
4th edition, Chicago, Probus Publishing Company, 1991, s. 7.
[40] Asna, a.g.e, s. 32.
[41] Leonard W. Doob, "Goebbels' Principles of Propaganda", The Public Opinion
Quarterly, Vol. XIV, No. 3, ss. 419-442.
[42] J.A.C. Brown, Siyasal Propaganda, ev: Yusuf Yazar, stanbul, Aa Yaynclk,
1992, s.23.
[43] Sulhi Dnmezer, Toplumbilim, stanbul, Beta Basm Yayn Datm, 1994, s. 375.
[44] Nuri Tortop, Kamu Kurulularnda Halkla likiler, Ankara, TODA, 1975, s.
8.
[45] Lasswell, Blumenstock, a.g.e, s.9.
[46] Domenach, a.g.e, ss. 21-22.
[47] Domenach, a.g.e, ss. 53-55.
[48] Ellul, a.g.m, s. 39.
[49] Lasswell, Blumenstock, a.g.e, s. 43.
[50] Ellul, a.g.e, s. 1.
[51] Okay, Okay, a.g.e, s. 32, 38.
[52] Domenach, a.g.e, s. 17, 37.
[53] Chomsky, a.g.e, s. 25.
[54] Chomsky, a.g.e, s. 28.
[55] Ellul, a.g.m, s. 9, 20.
[56] Akarcal, a.g.e, s. 20.
[57] Edwards S. Herman, Noam Chomsky, Manufacturing Consent: The Political
Economy of the Mass Media, New York, Pantheon Books, 2002, ss.1-35.
[58] Bu konuda detayl bilgi iin bkz. Robert Jackall, Janice M. Hirota, "America's First
Propaganda Ministry: The Committee on Public Information During the Great
War",Propaganda, Ed. Robert Jackall, London, MacMillan, 1995, ss. 137-174.
[59] Lynette Finch, "The War of Ideas on Ideas During the First Half of the Twentieth
Century",Armed Forces and Society, Vol 26, No 3, 2000, s. 367-386.
[60] Stuart Ewen, PR! A Social History of Spin, New York, Basic Books, 1996, s. 147-
148.
[61] War Propaganda,http://www.propagandacritic.com/articles/ww1.demons.html,
eriim tarihi: 28 Eyll 2011.
[62] Rafael Moses, "On Dehumanizing the Enemy", Vamk D. Volkan, Demetrios A.
Julius, Joseph V. Montville, The Psychodynamics of International
Relations iinde, Vol I,Massachusetts, Lexington Books, 1990, ss. 112-113. (111-118)
[63] Nick Haslam, "Dehumanization ...", s. 262.
[64] Stanley Milgram, "The Perils of Obedience", Harper's Magazine, 1973,
s.6,http://lniland.com/AP%20Psych%20Documents/Ch%2013%20-
%20Milgram%20Study.pdf, eriim tarihi: 2 Ekim 2011.
[65] Friedman'a gre Amerika'nn Arap-Mslman dnyasna terrizme taviz
vermeyeceini kantlamas gerekiyordu bu nedenle de Arap-Mslman dnyasndan bir
lke ile savamas gerekliydi. Thomas L. Friedman, "Because We Could", The New
York Times,http://www.nytimes.com/2003/06/04/opinion/because-we-could.html,
eriim tarihi: 9 Eyll 2011.
[66] Markus Kemmelmeier, "Sowing Patriotism, But Reaping Nationalism?
Consequences of Exposure to the American Flag", Political Psychology, Vol 29, No 6,
2008, s. 859-879.
[67] Matt Everett, "Faked Provocations: Symbolic Traumas and a Pretext for War", The
Journal of Psychohistory, Vol 35, No 4, 2008, s. 366-393.
[68] Michael R. Gordon, "Strategy: In Bush's 'Axis of Evil', Why Iraq Stands
Out", The New York Times, September 9,
2002, http://www.nytimes.com/2002/09/09/world/threats-and-responses-strategy-in-
bush-s-axis-of-evil-why-iraq-stands-out.html, eriim tarihi: 8 Eyll 2011.
[69] Maureen Dowd, "Magnet For Evil", The New York Times, August 20,
2003,http://www.nytimes.com/2003/08/20/opinion/magnet-for-evil.html, eriim
tarihi: 8 Eyll 2011.
[70] Video, http://www.youtube.com/watch?v=f_A77N5WKWM, "Bush Admits That
Iraq Had Nothing to Do With 9/11".
 [71] "Bush's Speech on Iraq: 'Saddam Hussein and His Sons Must Leave'", The New
York Times, March 18, 2003, http://www.nytimes.com/2003/03/18/us/threats-
responses-bush-s-speech-iraq-saddam-hussein-his-sons-must-leave.html,eriim tarihi: 7
Eyll 2011.
[72] "Report Concludes No WMD in Iraq", October 7, 2004, BBC
News,http://news.bbc.co.uk/2/hi/3718150.stm, eriim tarihi: 8 Eyll 2011.
[73] PKK Grmeleri Gerekirse Balar, Sabah
Online,http://www.sabah.com.tr/Gundem/2011/10/02/pkk-gorusmeleri-gerekirse-
baslar-414093825368, eriim tarihi: 2 Ekim 2011.
[74] Hans N. Tuch,Communicating With the World: U.S. Public Diplomacy
Overseas, Washington D.C., Institute for the Study of Diplomacy, 1990, s. 3.
[75] Peter G. Peterson, "Public Diplomacy and The War On
Terrorism",http://public.gettysburg.edu/~dborock/courses/Spring/int-
sec/docs/pertersen-war-terror-public-diplom.pdf, eriim tarihi: 2 Ekim 2011, s. 4.
Bu yaz 7349 defa okundu.
Facebook Delicious Twitter Buzz Digg Yahoo FriendFeed
Arkadana Gnder
Yazdr
Yukar

Uzman Hakknda

B. Senem evik Ersayd

Politik-Sosyal-Kltrel Aratrmalar Merkezi
bsenem@hotmail.com
Uzmann Dier Yazlar
Obama Gerekten Soykrm Demedi mi?
Terr ve Toplumsal Duyarszlatrma
Ermeni Tasars: Batnn Trk Kartlnn Son Hamlesi
Toplumsal Hafza Kayb
Dersim Tartmalar: Dimyata Pirince Giderken Evdeki Bulgurdan Olmak
Vicdani Retilii Toplum Vicdan Kabul Edebilir mi?
ABde Endieli Bekleyi
 Psikolojik Operasyon, Alg Ynetimi ve