GET

20 14 SEPTEMBER 2017 WWW.TRENDS.BE

actua

KLOOF TUSSEN HOOGSTE EN LAAGSTE PENSIOENEN WORDT ALMAAR KLEINER

IEDEREEN EVEN
WEINIG PENSIOEN
In theorie is het mooi: wie lang werkt en goed verdient, krijgt een
mooi pensioen. Maar dat is al lang niet meer zo en het wordt alleen
maar erger. Belgi evolueert naar n basispensioen voor iedereen,
ongeacht het aantal gewerkte jaren of het loon. Ook de regering-
Michel bijt er haar tanden op stuk. ALAIN MOUTON

H
et is sinds het begin van deze
legislatuur de mantra van minis-
ter van Pensioenen Daniel Bac-
quelaine (MR): de band tussen het
aantal gewerkte jaren en de pen-
sioenuitkering versterken. Het was dan ook
niet meer dan logisch dat de minister vorige
week in een persbericht liet weten dat de rege-
ring de forcing voert: vanaf 2019 kunnen werk-
loze 50-plussers een lager pensioen verwach-
ten, omdat de jaren van werkloosheid niet
meer volledig worden gelijkgesteld met
gewerkte jaren. De maatregel past in de inper-
king van de zogenaamde gelijkgestelde perio-
des. Dat zijn niet-actieve jaren waarin een
werknemer toch pensioenrechten opbouwt.
Het was buiten Open Vld-voorzitter Gwen-
dolyn Rutten en premier Charles Michel gere-
kend. Zij gingen plots op de rem staan: het is
niet de bedoeling dat werkloze 50-plussers
straks minder pensioen krijgen. Uiteindelijk
besliste de federale regering dat er helemaal
niets beslist is. Hoogstwaarschijnlijk wordt de
maatregel afgeserveerd.
De kloof verdwijnt
En dus kiest de regering-Michel dan toch
niet voor een trendbreuk. Want ook de vorige
regeringen hebben de link tussen werk en pen-
sioen de voorbije jaren uitgehold.
Nochtans staat het in de eerste bladzijden
van elke cursus sociale zekerheid: het Belgi-
sche pensioenstelsel is een Bismarck-systeem.
Pensioen wordt verdiend op basis van werk.
Wie langer werkt, betaalt meer bijdragen en
krijgt dus een hoger pensioen. Dat is de theorie
maar al lang niet meer de praktijk. Het Belgi-
sche werknemersstelsel evolueert langzaam
 actua coververhaal
ONGELIJKHEID
TUSSEN PENSIOENEN
NEEMT AF Bron: Hoge Raad van Financin
Gini-index van gepensioneerden
Referentiescenario
Alternatief scenario met 0,25 procentpunt
lagere productiviteitsgroei
0,200
0,175
0,150
0,125
16 24 32 40 48 56
maar zeker naar een forfaitair basispen-
sioen voor iedereen. Het is met een ver-
grootglas zoeken naar de band tussen
werk en pensioenuitkering. De pensioe-
nen groeien naar elkaar toe. Vorig jaar
voorspelde Bacquelaine dat de kloof
tussen het minimum- en het maximum-
pensioen voor werknemers op termijn
verdwijnt als het beleid niet wordt aan-
gepast. Momenteel is er nog een kloof
van goed 500euro tussen het maxi-
mumpensioen (1675euro netto) en het
minimumpensioen (1150 euro).
Bacquelaine overdrijft misschien
wat, maar de evolutie is er wel, zegt
Etienne de Callata, pensioenspecialist
bij de vermogensbeheerder Orcadia
Asset Management. Belgi evolueert
weg van het Bismarck-systeem. We
gaan meer en meer richting een Beve-
ridge-stelsel, een minimale bescher-
ming voor iedereen. De beperkte corre-
latie tussen bijdragen en pensioen is al
22 14 SEPTEMBER 2017 WWW.TRENDS.BE
een feit. Meer zelfs: tegenover elke euro
extra inkomen uit arbeid staan steeds
minder pensioenrechten.
In haar jongste jaarverslag voorspelt
de Studiecommissie voor de Vergrijzing
dat de inkomens van de gepensioneer-
den de komende jaren naar elkaar toe
evolueren. De Gini-index voor gepen-
sioneerden bedraagt nu nog iets minder
dan 0,2, maar gaat in de volgende vijftig
jaar naar 0,15 (zie graek Ongelijkheid
tussen pensioenen neemt af). In de Gini-
index betekent 0 een perfecte gelijk-
heid (iedereen hetzelfde inkomen),
1 betekent perfecte ongelijkheid (n ning moet kloppen doet Van de Cloot het
persoon heeft al het inkomen en de rest
niks).
De fundamenten voor het forfaitaire
basispensioen werden al jaren geleden
gelegd. Er zijn er drie: de uitgebreide
gelijkgestelde periodes, het loonplafond
voor de berekening van het wettelijke
pensioen en de regelmatige verhoging
van de minimumpensioenen.
1 DE UITGEBREIDE
GELIJKGESTELDE PERIODES
Belgi strooit met gelijkgestelde pe-
riodes. Jaren waarin niet gewerkt
wordt wegens werkloosheid, loopbaan-
onderbreking, tijdskrediet of invalidi-
teit, tellen toch mee voor de berekening over de pensioenrechten van werklozen
van het pensioen. Volgens Itinera-
hoofdeconoom Ivan Van de Cloot
bestaat 30 procent van de totale pen-
sioenmassa uit gelijkgestelde periodes.
Dat leidt tot absurde situaties. Voor een
minimumpensioen bijvoorbeeld moet je
dertig jaar gewerkt hebben. Maar
omdat werkloosheid onbeperkt telt als
gelijkgestelde periode, krijgt ook
iemand die vijftien jaar gewerkt heeft
en daarna vijftien jaar werkloos was,
een minimumpensioen. Iemand die
29 jaar gewerkt heeft zonder n dag
werkloosheid, krijgt dat nit.
De regering-Di Rupo was de eerste
om daar wat aan te doen. Zij bepaalde
dat de pensioenrechten van langdurig
werklozen (langer dan vier jaar) bere-
kend worden op een begrensd bedrag
(1947,88euro bruto per maand). Tot de theorie. Maar werknemers zien hun
dan was de basis daarvoor het loon van
de periode waarin wel gewerkt werd.
Minister van Pensioenen Daniel Bac-
quelaine wil die gelijkgestelde periode
beperken tot n jaar. Daar bestond al
snel een consensus over in de regering,
maar die regel zou nu blijkbaar niet gel-
den voor werkloze 50-plussers.
Verschillende experts vinden dat een
slecht signaal. Ivan Van de Cloot pleit al
langer voor quota voor de gelijkgestelde
periodes, afhankelijk van de reden.
Onvrijwillige inactiviteit, zoals invalidi-
teit of moederschapsverlof, kan inte-
graal gelden als gewerkte periode.
Voor vrijwillige inactiviteit, zoals tijds-
krediet zonder motivering, zou dat niet
meer kunnen. De regering-Michel heeft
dat ook zo beslist. In zijn boek De reke-
volgende voorstel: We zouden bijvoor-
beeld kunnen beslissen om voor loop-
baanonderbrekingen een quotum van
twee jaar volledig gelijk te stellen. Twee
bijkomende jaren loopbaanonderbre-
king zouden we voor minder dan
100 procent kunnen gelijkstellen zodat
dus een malus werkt in de pensioen-
berekening. Dat was ook het idee van
Bacquelaine achter de hervorming voor
werklozen.
Volgens Marjan Maes, docent aan de
KU Leuven en pensioenadviseur van
vicepremier Jan Jambon (N-VA), is het
perfect mogelijk de gelijkstellingen af te
bouwen. Maar ze vindt dat de discussie
verkeerd wordt gevoerd: Het echte
probleem zit meer in de werkloosheids-
verzekering dan in het pensioenstelsel.
Belgi is zowat het enige land waar de
werkloosheidsuitkeringen onbeperkt
doorlopen. Als we daar maxima voor
invoeren, heb je geen gepensioneerden
die tien of twintig jaar werkloosheid
kunnen laten meetellen als gewerkte
jaren. In Zweden is de werkloosheids-
uitkering beperkt tot 300 dagen, in Fin-
land 500 dagen, in Frankrijk twee jaar.
2 HET LOONPLAFOND
BIJ DE BEREKENING
VAN HET PENSIOEN
Hoe hoger het loon, hoe meer bijdra-
gen betaald worden en hoe meer pen-
sioenrechten iemand opbouwt. Dat is
pensioenuitkering niet meer stijgen
zodra hun loon een plafond bereikt. Op
het loon boven 54.648,70 bruto euro per
jaar worden nog wel sociale bijdragen
betaald, maar het geldt niet voor de
 berekening van het pensioen. Iemand een werknemer betaalt ze wel, maar loonstijgingen sindsdien, wat tot in de
met een brutomaandloon vanaf onge- krijgt er niks voor terug in de vorm van jaren negentig wel gebeurde.
veer 4175euro bruto zit al aan dat pla- een hoger pensioen. Dat ondermijnt de Dat alles maakt dat de Belgische
fond. Hij of zij krijgt maandelijks het legitimiteit van het Belgische pensioen- werknemerspensioenen allesbehalve
maximumpensioen van 2372,82euro of systeem, want het garandeert niet lan- royaal zijn. Twee derde van de gepensi-
ongeveer 1675euro netto, net als al de ger de levensstandaard zoals die voor oneerden krijgt amper 40 tot 60 procent
anderen die meer loon hebben gekre- het pensioen bestond. van zijn laatste loon. Daarmee zit Belgi
gen. Bovendien wordt het pensioen van achteraan in het Europese peloton.
Ieder jaar komen er mensen bij die werknemers niet berekend op basis van Marjan Maes verwijst daarvoor naar
weliswaar meer verdienen dan dat pla- het laatste loon, maar op het gemid- beslissingen uit het verleden: De
fond en dus meer bijdragen, maar delde loon over 45 jaar. Het betekent waarde van wat je verdiende op je 25ste,
toch niet beloond worden met een dat ook de lonen in rekening worden is niet te vergelijken met wat het op je
hoger pensioen. In 2050 gaat het om genomen toen iemand 20 of 25 jaar was, 65ste is. Tot in de jaren negentig
56 procent van de bedienden en 15 pro- en aanzienlijk minder verdiende. Voor gebeurden actuarile opwaarderingen
cent van de arbeiders, berekende het de pensioenberekening worden de van de pensioenen, wat de uitkeringen
Planbureau. Zo wordt een deel van de lonen weliswaar aangepast op basis van voor de middenklasse versterkte. Men
sociale bijdragen zuivere belastingen: de inatie, maar niet op basis van de is daarmee gestopt en tegelijk werd de
pensioenmalus voor werknemers afge-
schaft. Die hield in dat wie vroeger dan
Iemand die vijftien jaar gewerkt heeft en daarna vijftien zijn 65ste stopte met werken, per jaar
jaar werkloos was, heeft recht op een minimumpensioen. een lagere uitkering kreeg. Die maatre-
gelen hebben gemaakt dat de Belgen op
Iemand die 29 jaar gewerkt heeft zonder n dag werk- 59-60 jaar de arbeidsmarkt verlaten,
loosheid, krijgt dat nit. weliswaar met een gemiddeld laag pen-

OPENHUIZENWEEKEND

ZA 23
& ZO 24
BEZOEK SEPT
125 2017

CREATIEVE
RUIMTES
Architectenbureau De Lange

Alle inspiratieprojecten zijn gratis te bezoeken mits voorregistratie: www.mijnhuismijnarchitect.com

met de medewerking van
een initiatief van mediapartners Bouw&
Wonen
Bouwenwonen.net
 actua coververhaal

sioen. Met de actuarile herwaardering AMBTENAREN: NOG LANG GEEN BASISPENSIOEN

en de pensioenmalus woog het verzeke-
ringsprincipe in het pensioensysteem
veel zwaarder. We moeten opnieuw
naar een systeem waarin er duidelijk
minder pensioen is voor wie vroeger
stopt, en meer voor wie langer werkt.
De minimumleeftijd voor vervroegd
pensioen (62,5 jaar en 41 jaren loopbaan
in 2017) is weliswaar verhoogd, maar
dat is te weinig.
3 DE VERHOGING VAN
DE MINIMUMPENSIOENEN
Dat de kloof tussen de hoogste en
laagste pensioenen krimpt, is ook een
gevolg van de gestage verhoging van de
minimumpensioenen. Dat gebeurde op
verschillende manieren. Veel vrouwen
die jaren geleden met een laag loon en
vaak deeltijds hadden gewerkt, kregen
een verhoging van het minimumpen-
sioen per loopbaanjaar. En er is de inko-
Het risico dat ook alle de hele loopbaan. Voor de times en de loopbaan-
ambtenaren ooit eenzelfde ambtenaren is dat de voor- breuken.
pensioen krijgen, is onbe- bije tien jaar. En er geldt De regering-Michel heeft
staande. Het ambtenaren- geen loonplafond. Daar- wel een en ander gedaan
pensioen gemiddeld bovenop stijgen de ambte- om de ambtenarenpen-
2341euro bruto per maand narenpensioenen mee met sioenen in te perken. De
tegenover 1360 voor werk- de lonen van hun werkende berekeningsbasis werd
nemers is om meer dan ex-collegas. Het maxi- verruimd van de laatste vijf
n reden veel royaler dan mumpensioen voor ambte- jaren naar de laatste tien.
de werknemerspensioe- naren van 6537,80euro De loonbaanbreuken zijn
nen. Het bedraagt om te bruto ligt dan ook een stuk aangepast en de studieja-
beginnen 75 procent van hoger dan het werkne- ren tellen niet langer auto-
de referentiewedde. Voor mersmaximum van matisch als loopbaanjaar.
een werknemer is dat 75 2238euro bruto. Maar daarmee wordt de
procent als hij gezinshoofd Ten slotte moeten ambte- kloof tussen de werkne-
is, maar slechts 60 procent naren ook geen 45 jaren mers- en ambtenarenpen-
voor een samenwonende. gewerkt hebben om een sioenen niet verkleind, laat
Het pensioen van een volledig pensioen te krij- staan dat de overheidspen-
werknemer wordt ook gen, dankzij de zoge- sioenen naar elkaar toe
berekend op het loon van noemde preferentile tan- groeien.

GET
mensgarantie voor ouderen die wordt
toegekend aan wie geen recht heeft op
een minimumpensioen en onvoldoende
andere inkomsten heeft. Het bedraagt
maandelijks 1083,28euro voor alleen-
staanden en 722,18 voor samenwonen-
den.
Maar vooral de welvaartsaanpassin-
gen van de minimumpensioenen heb-
ben de kloof met het maximumpen-
sioen voor werknemers verkleind. Sinds
het Generatiepact van 2005 worden uit-
keringen niet alleen aan de levens- We moeten opnieuw naar een systeem waarin
duurte aangepast (via de indexering), er duidelijk minder pensioen is voor wie vroeger
maar ook aan de rele loonstijgingen.
Vaak kregen de minimumpensioenen
stopt, en meer voor wie langer werkt
een welvaartsaanpassing van 1 procent, MARJAN MAES, KU LEUVEN
terwijl de overige pensioenen maar
0,5 procent stegen. Tegelijk steeg het
loonplafond voor de berekening van de
pensioenen op lange termijn minder en dus maximumpensioen rezen direct Etienne de Callata vindt dat er
dan de lonen. Het is aan de sociale vragen over de budgettaire haalbaar- sowieso iets moet gebeuren om de evo-
partners om te bepalen hoe de nanci- heid. De pensioenuitgaven zullen in lutie richting forfaitair basispensioen
ele ruimte wordt gebruikt. Het geld ging 2040 op zijn minst 2,3 procent van het tegen te houden en de legitimiteit van
vooral naar de bestrijding van de bbp of 10miljard euro hoger zijn dan het pensioenstelsel te herstellen. Hij
armoede via hogere minima, zegt Mar- vandaag. Is een verhoging van de maxi- komt met een origineel voorstel: Boven
jan Maes. In 2017 worden er eindelijk mumpensioenen dan wel betaalbaar? een bepaalde grens zouden werknemers
middelen gebruikt voor het optrekken Bacquelaine geloofde dat dit genan- geen extra sociale bijdragen meer moe-
van het loonplafond met 1,7 procent. cierd kon worden door een minder aan- ten betalen. Dat kan budgettair gecom-
Maar eigenlijk zou dat plafond elk jaar trekkelijk brugpensioen, strengere penseerd worden door een verhoging
moeten worden aangepast aan de ina- voorwaarden voor vervroegd pensioen van de marginale belastingvoet van
tie en de rele loonstijgingen. en een aanpak van de gelijkgestelde 50 naar 52 procent. Dat versterkt de
Toen minister Bacquelaine begin periodes. Maar die laatste maatregel is solidariteit in het pensioenstelsel en
2016 pleitte voor een hoger loonplafond nu on hold gezet. herstelt het verzekeringsprincipe. z

24 14 SEPTEMBER 2017 WWW.TRENDS.BE