Você está na página 1de 4

Revista Brasileira de Direito Municipal RBDM

BeloHorizonte,ano14,n.50,out./dez.2013

AduplavacncianoPoderExecutivodoMunicpioeasucessopeloJuiz
EleitoralUmaquestodehermenuticaconstitucional
MrcioLusdeOliveira

NointuitodemanteralongaeconsagradatradioeditorialdaRevistaBrasileiradeDireito
MunicipalRBDM,fundadapelosaudosoDr.JosNilodeCastro,abordaremos,nestevolume,o
temadaduplavacncianatitularidadedachefiadoPoderExecutivodoMunicpio,sobretudo
quandoexercidapormagistrado.

Lembramos,deincio,queasubstituioeasucessodoChefedoPoderExecutivosoinstitutos
constitucionaisdistintosequecompemacapacidadedeautoorganizaodecadaentefederativo
(Unio,EstadosMembros,MunicpioseDistritoFederal),noexercciodesuasrespectivas
autonomias.

Nasubstituio,otitularoriginriodomandatoouseja,aquelequefoieleitoparaocuparo
cargoestjuridicamenteimpedidodeexercerasfunespordiversosfundamentosnormativos,
maseleaindapermanececomotitulardocargo(ex.:quandooPrefeitoselicenciaparatratamento
deproblemasdesadeelesubstitudopeloVicePrefeito,masatitularidadedomandatoainda
permanececomoPrefeito).Jnasucesso,otitularoriginriodomandatoperdeocargotambm
pordiversosfundamentosjurdicos,ocorrendoofenmenodavacncia.Nestahiptese,a
titularidadedocargotransfereseparaolegtimoeimediatosucessor(ex.:quandooPrefeito
renunciaaocargo,atitularidadedomandatosetransfereparaoatentoVicePrefeito,quepassa
aseronovotitulardocargo).H,nestasituao,umasucessoporatribuiomeramentelegal,e
nopeloprocessoeleitoral(sucessooriginadadosufrgiouniversaledoexercciodiretoda
soberaniapopular).

NoDireitobrasileiro,oPresidentedaRepblicasucedidoesubstitudo,nocursodomandato
originrio(decorrentedoprocessoeleitoralordinariamenterealizadoacadaquatroanos),segundo
umaordemdeobservnciaobrigatria,previstanoart.80daConstituiodaRepblicaFederativa
doBrasil,asaber:

a)peloVicePresidentedaRepblica
b)peloPresidentedaCmaradosDeputados
c)peloPresidentedoSenadoFederale
d)peloMinistroPresidentedoSupremoTribunalFederal.

Fatointeressanteodaduplavacncia.Essefenmenoocorrequandoocargodotitulareodo
vicetitularoriginriosficamvagos(ex.:falecimentodoVicePresidenteeposteriorrennciado
PresidenteparatornarseelegvelaocargodeSenador).Nessacircunstncia,aConsituioprev
queosucessor(sejaeleoPresidentedaCmaradosDeputados,oPresidentedoSenadoFederal
ouoMinistroPresidentedoSupremoTribunalFederal),aoassumirocargodePresidente,
convoqueeleiesdiretasouindiretas,adependerdoprazoparaotrminodomandatooriginrio
(art.81daConstituio).

Demodosemelhante,osGovernadores,nombitodosEstadosMembros,tambmsosubstitudos
esucedidos,noscursosdosmandatosoriginrios,pelosrespectivosViceGovernadores,
PresidentesdasAssembleiasLegislativaseDesembargadoresPresidentesdosTribunaisdeJustias.

BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Revista Brasileira de Direito Municipal RBDM
BeloHorizonte,ano14,n.50,out./dez.2013

EssamesmaordemdesucessotambmacontecenocasodeduplavacncianoPoderExecutivo
estadual,comodecorrnciadoprincpiodasimetriafederativa(quandoanorma
constitucionalmenteprevistaparaorganizaraUniopotencialmenteaplicvel,porsemelhana,
aosdemaisentesdaFederao).Assim,oPresidentedaAssembleiaLegislativaouo
DesembargadorPresidentedoTribunaldeJustiaqueassumirocargodeGovernador(nasituao
deduplavacncia)deverconvocareleiesdiretasouindiretas,adependerdoprazoparao
trminodomandatooriginrio(aquelequeatribuvelpelosufrgiouniversalacadaquatro
anos).

Entretanto,quantoaosMunicpios,quesoentesfederativosautnomos,masquespossuemdois
dosPoderesdoEstado(LegislativoeExecutivo),aeventualsubstituioe,sobretudo,asucesso
dosseusPrefeitosdeveobedeceraoqueestiverdispostonascorrespondentesLeisOrgnicas,
comojdecididopeloSupremoTribunalFederalnaAoDiretadeInconstitucionalidaden3.549.

Porm,nasubstituioenasucessodachefiadoPoderExecutivomunicipalhumaquestoaser
analisada,qualseja,apossibilidadedeumMagistradoassumirasfunesdePrefeito,
especialmentenaocorrnciadaduplavacnciaeatqueumanovaeleio(diretaouindireta)
sejarealizada.

Nahipteseacima,hduasquestesjurdicasrelevantes,quaissejam:

a)porseroJuizumrgointegrantedaestruturadoPoderJudicirioestadual,aLeiOrgnicado
MunicpionopodepreverqueesteMagistradosejaosubstitutoouosucessordoPrefeito,mesmo
emcasodeduplavacncia
b)tambmnopodeaConstituiodoEstadoMembroestabelecerqueoJuizsejaosubstitutoou
osucessordoPrefeito,sobpenadeinvasoautonomiafederativaecapacidadedeauto
organizaodoMunicpio,conformejdecididopeloSTFnaADIn3.549.

Cremosque,aquesto,nestasituaodeaparenteconflitodecompetnciasouatmesmode
ilusriaanomia,deveserresolvidapelahermenuticaconstitucionalepormeiodaincidncia
convergentededoisprincpiosjurdicos:

a)oprincpiodaseparaodepoderese
b)oprincpiodasimetriafederativa.

Oprincpiodaseparaodepoderesfundasenapremissadadesconcentraodatitularidadeedo
exercciodasfunesdeEstadoentredistintosagenteseinstituiescompetentes(ex.:Poder
Legislativo,PoderExecutivoePoderJudicirio),demodoagarantirasociedadecontraoarbtrio
dopodereparalhepropiciarocontroledoEstado.Joprincpiodasimetriafederativatemcomo
premissaapossibilidadedeseaplicar,porsemelhana,umaregraorganizacionaldoente
federativonacional(Unio)aosdemaisentesfederativosregionaiselocais(Estadosmembros,
DistritoFederaleMunicpios),semprequenohouvernormaconstitucionalespecficaouno
incompatvelcomestesentes,edesdequerespeitadasassuasrespectivasautonomias.

Logo,nacircunstnciaemanlise(odasucessodoPrefeitopeloMagistradoemrazodadupla
vacncia),oprincpioconstitucionaldasimetriafederativatornasenormajurdicadeincidncia
supletivaeconvergentecomoprincpiodaseparaodepoderes,cabendo,assim,aoTribunal
RegionalEleitoralenoaoTribunaldeJustiadoEstadoMembro,pelanaturezadafuno

BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Revista Brasileira de Direito Municipal RBDM
BeloHorizonte,ano14,n.50,out./dez.2013

executivoeletivaaserexercidapeloMagistrado,designarseequalJuizEleitoralserchamadoao
exerccioetitularidadetemporriosdasfunesdoPrefeito.

Portanto,eemobservnciaaoparalelismodasregrasconstitucionaisinvocadasparaaorganizao
daUnio,osprincpiosdasimetriaedaseparaodepoderes,queseaplicamaosEstados
Membros,tambmpodemincidir,demodoconvergente,naorganizaodosMunicpiospara
resolverasucessomunicipalnahiptesedaduplavacncia,quandooPresidentedaCmarade
VereadoresestiverimpedidodesucederoPrefeito.

Porm,enquantoaConstituiodoEstadoMembropodeexpressamentepreverqueo
DesembargadorPresidentedoTribunaldeJustiatenhacompetnciaparasubstituirousucedero
Governador(poisoEstadoMembrocontm,emsuaorganizaoconstitucional,osPoderes
Legislativo,ExecutivoeJudicirio),aLeiOrgnicadoMunicpionopodeestabelecerqueoJuizde
Direito(naverdade,oJuizEleitoral)sejahabilitadoasucederoPrefeito,umavezqueoJuiz
EleitoralintegraaestruturadoPoderJudiciriodeoutroentefederativo(rgodoEstadoMembro
investido,porprevisoconstitucional,decompetnciajurisdicionaldaUnio).Consequentemente,
aLeiOrgnicadoMunicpionopodeatribuirumacompetnciafuncionalaumrgoqueno
componhaasuaestruturaouquenodecorradepossibilidadededelegaodasuaautonomia
federativa.

Emsntese,oJuizdeDireito(leiase,oJuizEleitoraldesignadopeloTribunalRegionalEleitoral,e
nopeloTribunaldeJustiadoEstado)poderserconvocadoparasucederoPrefeitosobretudo
nocasodaduplavacncia,edemaneiraamanteraestabilidadejurdicoconstitucionalda
sucessomunicipalemdecorrnciadasfunesinstitucional,conformadora,integradorae
sistmicadosprincpiosjurdicos1previstosnoDireitobrasileiro(oprincpiodaseparaode
podereseoprincpiodasimetriafederativa),masnuncaporprevisoexpressadeLeiOrgnica
municipal,deConstituioestadualedeleifederal.Vse,pois,queestaumasituaoapenas
solucionvelpelahermenuticaconstitucional,enaqualatuam,deformaconvergente,dois
princpiosdosistemajurdicofederativobrasileiro.

Paraconcluir,citamosumahiptesenormativadeinconstitucionalidadeprevistanoart.93daLei
OrgnicadoDistritoFederal,assimredigida:

Art.93.EmcasodeimpedimentodoGovernadoredoViceGovernador,oudevacnciados
respectivoscargos,serosucessivamentechamadosaoexercciodachefiadoPoderExecutivoo
PresidentedaCmaraLegislativaeoPresidentedoTribunaldeJustiadoDistritoFederale
Territrios.

Sustentamosainconstitucionalidadedessanormapelomesmomotivoqueseriaseestivesse
previstanumaLeiOrgnicamunicipal.AssimcomooMunicpio,oDistritoFederalnocontm,em
suaestrutura,umPoderJudicirioquelhesejaprprio.OPoderJudicirioexistentenombitodo
DistritoFederalintegraoPoderJudiciriodaUnio(art.21,inc.XIII,eart.22,inc.XVII,da
Constituio).Porconseguinte,emuitoemborapossaefetivamenteoPresidentedoTribunalde
JustiadoDistritoFederaleTerritriossubstituirousucederoGovernadordaqueleente
federativo,talfatospoderiaserregidoporprincpiosconstitucionais,cujaincidncia,em
concreto,dependeriadahermenuticaconstitucional,masjamaisdetextonormativoemanadodo
DistritoFederal.

BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Revista Brasileira de Direito Municipal RBDM
BeloHorizonte,ano14,n.50,out./dez.2013

Atoprximoeditorial.

1 O L I V E I R A , M r c i o L u s d e .AConstituiojuridicamenteadequada:transformaesdo

constitucionalismoeatualizaoprincipiolgicadosdireitos,garantiasedeveresfundamentais.
BeloHorizonte:Arraes,2013.p.200215.

BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital

Você também pode gostar