Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Chng I: Ha dc i cng
Chng II:
Chng III
Chng IV
Chng V
Chng VI
Chng VII
Chng VIII
Chng IX
Chng X
Chng XI
Chng XII
Chng XIII
Chng XIV
Chng XV
CHNG I
HA DC I CNG
I. nh ngha mn hc
Ha dc l mn hc s nghin cu v cng thc ha hc, tnh cht l ha, mi lin quan
gia cu trc ha hc v tc dng dc l ca cc hp cht dng lm thuc.
Ngoi ra, c mt s khi nim khc v mn hc
Ha dc l mt ngnh ha hc th hin cao s kt hp gia ha hu c v sinh ha, ha
tin hc, dc l, sinh hc phn t, ton thng k v ha l.
II. V tr mn hc
i vi sinh vin dc, ha dc l mn hc nghip v dc. Cc mn c s ca ha
dc l ha v c, ha hu c, ha l, ho phn tch, vi sinh, k sinh trng, sinh ha,
bnh hc.
III. Mc tiu mn hc
Sau khi hc xong mn ny, ngi hc c th:
Trinh bay va giai thich c c ch tac du ng, ap du ng i u tri cua cac thu c a i di n
trong tng nhom.
ng dng ca kim nghim trong sn xut ch phm thuc.
Phn tich c tac du ng khng mong mu n va c tin h cua thu c bi t cach phong
va x tri.
K c cac n thu c ung nguyn t c, ung chuyn mn, ung phap li.
IV. Cc kin thc cn nm khi hc mn ha dc
Mt phn t c tc dng sinh hc c th mang hai thnh phn cu to chnh: khung phn
t v nhm chc (quyt nh kiu tc dng sinh hc)
Mt phn t c tc dng sinh hc c th mang hai nhm chc: nhm c tc dng (nhm
c hot tnh) v nhm nh hng (c kh nng thay i tnh cht l ha ca phn t).
Nhm mang hot tnh thng l nhng nhm nguyn t khng thay i, l phn c coi
l cn thit c tc dng c hiu.
Nhm c hot tnh gn vo gc khc nhau, c th c tc dng khc nhau.
S thay i gc gn i khi c th to tc dng khc nhau.
S thay i v tr gn c th lm thay i hn tc dng.
V tr, khong cch gia cc nhm hot ng, hinh th phn t u nh hng n hot
tnh ca thuc.
S th v bin i cc nhm chc
S tc dng sinh hc ca thuc c coi l do ton b phn t quyt nh. Ty nhin, khi
thay th hoc bin i nhm chc ca nguyn t cng lm nh hng n hot tnh ca
thuc. C th cc nhm chc sau:
- Cc hp cht hydrocarbon cha no c hot tnh mnh hn hp cht no, kh nng
phn ng cao.
- Halogen: lm tng hot tnh, cng hot lc v c tnh ca thuc. Trong ,
hot tnh ph thuc vo bn cht halogen, cng hot lc v c tnh ph thuc
vo s lng v v tr halogen c gn. Halogen gn vo vng thm v no lm
tng c tnh.
Vd: CHCl3 (Cloroform): gy m
CHBr3 (Bromoform): tr ho
CHI3 (Idoform): st khun
- Oxygen: ty thuc nhm chc nng cha oxy
+ -OH alcol: tng hot tnh. Tc dng gy ng tng t alcol bc I-III v gim khi
tng cc nhm OH alcol.
+ -OH phenol: tng hot tnh v c tnh. Phenol th hin tnh kh trng, hot tnh
tng ln theo s lng nhm OH.
- Aldehyd, ceton, carboxyl: tng tnh cht dc lc
- Nitrogen: cc nhm cha N thng tng tc dng ca thuc
- Nhm amino: tng c tnh ca phn t.
- Cc gc alkyl: thay i tc dng ca thuc trong c th.
1
- Cc nhm thiol (-SH): d b oxy ha, tc dng vi kim loi v cc hp cht lin kt
kp. Thng dng lm thuc gii c v khi u
Thay i cc nhm gn vo nhn benzene
Khi thm nhp vo c th, benzene kch thiachs mnh vo trung tm vn ng c th
dn n ng c v t vong.
- Alkyl, halogen: tng c tnh
- Hydroxyl: thuc st trng.
- Aldehyde v ceton thm lm tng c tnh.
- Nhm carboxyl: gim c tnh
- Nhm amin, hoc kh nitrobenzene to thnh anilin. Cc cht ny gy c cho
thn kinh trung ng v h tun hon nhng ng thoi c tc dng h nhit gim
au.
S ph thuc ca hot tnh sinh hc i vi tnh cht l ha ca dc cht.
TNH CHT L HA KH NNG THAM GIA VO CC PHH
CU TO HA HC
TC DNG SINH HC
V. Ni dung bi hc:
- Tn khoa hc, tn thng mi
- Cng thc: cu to, phn t.
- iu ch:
- c tnh (tnh cht l ha):
o L tnh:
o Ha tnh:tnh cht ca khung c bn, nhm chc, phn t
- Kim nghim (cc pp xc nh cht lng thuc): nhm nh tnh, xc nh tinh khit,
nh lng hm lng hot cht. Gm:
o nh tnh:
Cc p hh c hiu(2-3 p): xc nh khung, nhm chc, phn t.
Cc pp vt l-ha l: ph (hng ngoi IR; t ngoi UV)
Sc k: SKLM (TLC), sc k kh (GC), sc k hiu nng cao (HPLC).
o nh lng: xc nh hm lng thnh phn c hot tnh trong thuc.
- Cng dng- cch dng:
o Tc dng (tnh cht dc l): chnh, ph
2
o Ch nh:
Cng dng: cn c vo tc dng dc l ca thuc.
Cc bnh tt c ch nh dng (k n).
o c tnh v tai bin:
o Tng tc thuc v tng k:
o Liu dng-cch dng:
o Bo qun:
- T lng gi.
3
CHNG II
THUC KHNG SINH
MC TIU
1.V c cng thc cu to chung ca cc nhm khng sinh, mi lin quan gia cu trc v tc
dng ca cc nhm khng sinh.
2.Trnh by tnh cht l ha ng dng trong kim nghim ca mt s khng sinh.
3. Hng dn s dng cc thuc khng sinh an ton, hp l, hiu qu.
NI DUNGN BI HC:
4. Cloramphenicol v dn cht.
Cu trc: khng sinh thuc h - lactam l nhng khng sinh c cu trc azetidin-2-on (cn
c gi l vng - lactam) mt amid vng 4 cnh.
4
D vng azetidin-2-on thng lin kt vi mt d vng khc:
3. C ch tc dng
5
c ch hot ng ca transpeptidase
1. NHM PENICILLIN
1.c im chung:
- Cc penicillin di dng mui hoc dng acid l nhng bt trng khng mi khi tinh khit.
Cc penicillin c kh nng to mui natri v kali tan trong nc, trong khi cc mui kim
loi nng (mui Cu+ ) th khng tan hoc kch thch s phn hy.
* Ch :
6
+ S phn hy trong mi trng kim: Mi trng pH > 8 m vng
Penicillin G Khng mu Nu
Cephaloridin nu
Cephalothin nu
Penicillin V Nu Nu sm
7
1.4. Cc phng php nh lng penicillin:
- Penicillin G, th trn chng t cu vng: 1UI = 0,6 g penicillin G natri tinh khit =
0,627g penicillin G kali tinh khit (1mg penicillin G natri tng ng 1667 UI);
Tc dng:
- cc vi khun khng li cc khng sinh -lactam bng cch tit ra cc -lactam c tc dng
m vng -lactamtheo phn ng i nhn vo C=O, lm mt tc dng ca khng sinh.
8
Da vo ngun gc c th sp xp penicillin thnh 3 nhm sau:
Nhm ny c ph tc dng hp, ch yu tc dng trn vi khun gram dng ( lin cu, ph
cu, t cu tit -lactam).
Thuc tc dng tt nht vo giai on phn chia ca vi khun, km tc dng trn vi khun
trng thnh.
c im hot tnh:
9
1.2. iu ch: Nui cy Penicillium notatum v Penicillium khc.
Tnh cht: Bt kt tinh trng, v ng, mi penicillin; ht m .D tan trong nc. Dung dch,
nu n nh pH = 5,5-6,0 v nhit 15C, c th dng c trong vng 24h.
nh tnh:(xem bng)
+ lu cu v mng no cu (gram -)
Khng bn trong mi trng acid, khng dng ng ung; ch tim bp (IM) hoc truyn
tnh mch (IV). t1/2 =1 h.
- Nhim khun gram (+): h hp v phi, mng no, khp, mng tim, ty xng, nhim trng
mu, bch hu, than v.v;
Lu, giang mai: NL, tim IM: 200 000-1 triu UI/ln; 3-4 ln/24 h.
Tr em, ty theo tui, tim 1/3 n 1/2 liu ngi ln. Bng 12-penicillin/dh Penicillin G-tip
10
Penicillin G c thi gian bn thi ngn, phi tim nhiu ln trong ngy. V vy, ngi ta
nghin cu ch to ra cc mui ca penicillin G c tc dng ko di nh penicillin G
benzathin, penicillin G procain v.v
2. PENICILLIN G BENZATHIN
2.2. Tnh cht: Bt kt tinh mu trng. Kh tan trong nc; tan trong ethanol. 900 mg
penicillin G benzathin tng ng 720 mg penicillin G.
- Nhim lin cu, lu, giang mai (tr giang mai no).
Liu dng:
Thp khp, thp tim do lin cu: Tim bp su: 1.200.000 UI/4 tun, hoc 600.000 UI/ln 2
ln/thng
Cp: phi tim penicillin G natri nhng ngy u; tip sau duy tr bng tim hn dch
penicillin G benzathin.
Dng bo ch:
11
2.2 Penicillin nhm II:
ISOXAZOLYPENICILLIN
X=F FLUCLOXACILLIN
c im:
12
Tc dng khng mong mun:
2.3.1. AMPICILLIN
Tnh cht:
- Tan tng i trong nc, khng tan trong aceton, alcol, du bo.
nh tnh:
- Ph IR
- Sc k lp mng
13
- Phn ng vi thuc th fromandehyd/H2SO4: cho mu vng nu.
nh lng:
Cng dng:
S phn cc ca phn t lm tng tnh thm qua mng t bo vi khun gram m, nn tc dng
tt trn vi khun gram m.
ng ung
Liu dng thng thng: NL: 500mg, 4 ln/ ngy; tim bp 2g/24h.
2.3.2. AMOXICILLIN
Tnh cht:
14
- m cao v nhit >370C nh bt li n bn
Cng dng:
Cch dng:
Liu dng thng thng: NL, ung 500mg cch 8h; tim bp 2g/24h.
2. NHM CEPHALOSPRIN
2.1.Cu trc:
15
Tnh cht:
Tnh cht vt l:
Ph IR: nh penicillin.
Cng dng:
CEPHALOSPRIN TH H I:
c im:
- Tc dng mnh trn vi khun gram dng, yu vi khun gram m, khng tc dng vowuis trc
khun gram m
Ch nh chung:
- Thay th cc penicillin b khng bi t cu, lin cu tr trng hp bnh do cu khun rut, vim
mng no do mang no cu.
16
- Phng nhim khun trong v sau phu thut mt s trng hp.
CEPHALEXIN
Tan trong nc, d tan trong NaOH long, khng tan trong dung mi hu c.
nh tnh:
- Ph IR hoc sc k, so vi chun.
Cng dng:
- Bn vi acid, d hp thu khi ung, khng b nh hng bi thc n do c cu trc theo m hnh
ca ampicillin.
Ch nh v liu dng:
Nhim khun h hp, xng khp, ng niu, da, m mm do vi khun nhy cm.
CEPHALOSPORIN TH H II:
17
Gm cc dn cht khng cc beta-lactam nh: Cephamandol, Cefuroxim,...
c im:
Bn vng vi beta-lactam do gc R2= -OCH3, hoc R1= C6H5-CH- c tc dng gim s sinh ra
beta-lactam ca vi khun.
Ch nh chung: Dng iu tr cc nhim khun nng do t cu, trc khun gram m ym kh,
phng nhim khun mt s trng hp phu thut.
CEFUROXIM NATRI
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng, tan trong nc, rt t tan trong ethanol, thc t khng tan trong ether.
nh tnh:
Cng dng: c ph khng khun in hnh ca cephalosporin th h II, t nng cao trong dch
no ty.
CD-LD: Ch yu tim bp, tnh mch; liu 0,75-1,5g/ ln3 ln/ ngy.
18
Dng bo ch: L bt pha tim 0,75g; 1g.
CEPHALOSPORIN TH H III:
c im:
Ch nh chung:
CEFOTAXIM NATRI
hp th nh sng
Ha tan 20,0 mg ch phm trong nc v pha long thnh 100,0 ml vi cng dung mi. Pha
long 10,0 ml dung dch thu c thnh 100,0 ml bng nc. Gi tr A(1%, 1 cm) 235 nm
phi t 360 n 390, tnh theo ch phm lm kh.
nh tnh:
nh lng: HPLC
19
Cng dng:
- C ph khng khun rng vi nhiu vi khun gram (-), (+) v c tc dng vi cc vi khun
tit ra beta-lactam, R3 khng bn d chuyn thnh -CH2OH t tc dng, t hp thu theo
ng ung dng ng tim.
- Nhim cc vi khun nhy cm: no, nhim khun huyt, vim mng trong tim, vim mng
no.
CEPHALOSPORIN TH H IV:
L thuc tc dng rng hn th h III, tc dng mnh nht trn chng gram (-) v bn vng hn
vi cc beta-lactam nn hiu qu iu tr cao hn vi cc th h trc
Ch phm: Cefepim.
Khng sinh u tin l Streptomycin do Wasksman (1944) tm ra, sau l neomycin (1949),
Kanamycin.
L nhm khng sinh quan trng trong vic iu tr cc bnh nhim trng trm trng do vi
khun gram (-).
1. Cu trc: 2 phn
- Phn aglucon hay genin l cc hp cht cha vng cyclitol (poliancol vng).
20
vng cyclitol (poliancol vng)
Streptomycin Gentamicin
21
Neomycin Amikacin
2. Ngun gc:
- Bn pH gn trung tnh.
- To phc mu tm vi ninhydrin
C ch tc dng:
Mt s c th nhy cm:
22
c tnh: Hai tc dng bt li ch yu khi dng ko di:
Mt s ch phm
STREPTOMYCIN SULFAT
nh tnh:
23
ng dng nh tnh v th tinh khit bng o quang, so vi chun.
- Sc k, so vi chun.
nh lng:
AMIKACIN SULFAT
24
Khng hu ht enzym phn hy aminosid ca vi khun.
Tuy nhin, khi dng vn tun th cc nguyn tc s dng aminosid.
1. Cu trc chung: Cc macrolid bao gm hai phn: aglucon ( hoc genin) v phn ng.
25
Tnh cht l ha:
- Bt mu trng, v ng
- dng base thn nc, d tan trong dung mi hu cowgiups cho vic chit Macrolid t mi
trng nui cy.
2. Ph tc dng:
- Gram dng: T cu, ph cu, lin cu, trc khun than, bch cu.
3. C ch tc dng:
26
- Ngn cn gn kt ca tRNA - ngn cn mc xch peptid.
- Phn t c tc dng nu cha c hai thnh phn ( aglucon ln thnh phn ng hoc
amino-ng.
- Vi cc macrolid c vng 14 th khi este ho nhm OH, hidrazon ho, oxy ho khng lm
thay i tnh cht tc dng.
ERYTHROMYCIN
Cng thc:
Tnh cht:
27
t tan trong nc ( tan gim i khi nhit tng), d tan trong ethanol 96%, tan trong
methanol.
nh tnh:
- To mu xanh tm vi HCl c
Ch nh:
Liu dng: NL, ung 1g/ln2-3 ln/24h. TE, uoongs1/2 liu ngi ln.
3. c im ha- ha tnh:
28
Tnh cht:
Bt kt tinh mu vng. Tan trong nc, kh tan trong ethanol 96%, thc t khng tan trong
aceton, tan trong dung dch kim hydroxyd v carbonat. Dung dch trong nc b c khi
yn do to thnh kt ta tetracyclin.
- Hp th UV vi nhiu cc i hp th.
- Tnh kh: B bin mu chm khi tip xc lu vi khng kh, nh sng; kh thuc th
Fehling (cho kt ta Cu2O mu nu).
- Lng tnh: Dimethylamin (4) tnh base; cc nhm -OH tnh acid.
Tuy nhin khi v pH thch hp, cu trc tr v bnh thng, hot tnh khng sinh tr li:
29
C ch tc dng: c ch qu trnh tng hp protein ca vi khun
- Nhm N(CH3)2 lin kt mi c hot tnh, nu chuyn sang lin kt thi hot lc mt tc
dng 90%.
- pH>8, vng C ca mt s khng sinh Tetracyclin b ph hy; nhm Cl (7) thc y nhanh s
phn hy ny.
4.Ph tc dng:
5.Ch nh:
- St hi qui.
- Vim ph qun
- Bnh do virus.
6. CC:
- Tr em di 8 tui
30
7. Tng tc:
- Mt s ion kim loi to chelat vi Tetracyclin, nn khng dng vi cc ch phm c ion kim
loi: thuc khng acid ti d dy, ch phm st, thuc ty mui.
Mt s ch phm:
TETRACYCLIN HYDROCLORID
Tnh cht:
Bt kt tinh muvng. Tan trong nc, khtan trong ethanol 96%, thc t khng tan trong
aceton, tan trong dung dch kim hydroxyd v carbonat.Dung dch trong nc b c khi
yn do to thnh kt ta tetracyclin.
nh tnh:
- To mu vi FeCl3 v H2SO4 m c.
- Sc k, so vi chun.
31
Liu dng: NL, ung 250-500mg/ln/6-8h.
a: p-nitrobenzen
b: 2-aminopropandion-1,3
c: dicloroacetyl
32
Thay i nhm th thay i hot tnh khng sinh:
+ Thay p-nitro bng m-, o-nitro; thay -NO2 bng cc nhm th CN, NH2, CONH2...
3. c im l-ha tnh
4. Ha tnh:
Kh ha nhm nitro thnh amin thm bc nht, to mui diazoni v to phm mu azoic vi
naphtol.
33
Kh ha tng phn nhm nitro bi Zn / CaCl2 to N-arylhydroxylaminchuyn thnh dn
cht hydroxamic (khi tc dng vi benzoyl clorid)to phc vi Fe+++ cho mu tm.
un nng vi dung dch NaOH, mu vng xut hin, sau chuyn thnh mu cam.
Do nhm dicloacetyl:
Khi un nng cloramphenicol vi KOH, thu c dung dch cha ion Cl- cho phn ng trm
hin vi AgNO3/HNO3.
Phn ng to este vi cc acid tng ng este palmitat, stearat khng ng, khng tan trong
ncdng cho tr em este succinat, glicinat tan c dng lm thuc tim.
nh lng:
- Km hm vi khun.
34
Cu trc chung: l dn cht ca acid 1,4-dihydro-4-oxo-quinolein-3-carboxylic v tr 8 c th
lN
R thng l piperazine.
+ Hot tnh tng, gim tnh khng ca vi khun gram (+) nu v tr 8 gn F hoc OCH3
Phn loi:
35
Quinolon th h th nht: L cc cht khng gn F (tr flumequin); bao gm cinoxacin,
flumequine, nalidixic acid, oxlinic, ch c dng trong iu tr ng tit niu (UTI) khng
bin chng. Hin nay vic s dng thuc ny b hn ch do vi khun khng thuc.
Ch nh iu tr chung:
Nhim khun ng tit niu v vim tuyn tin lit, acid nalixilic, norfloxacin,
ciprofloxacin, ofloxacin, tc dng ging nhau, tng t nh trimethoprim sulfamethoxazol
Bnh lu: ung liu duy nht ofloxacin hoc ciprofloxacin. Nhuyn h cam: 3 ngy
ciprofloxacin.
Cc vim nhim vng chu hng: ofloxacin phi hp vi khng sinh chng vi khun k kh (
clindamycin, metronidazol)
Nhim khun ng tiu ha: do E.coli, S. typhi, vim phc mc trn bnh nhn phi lm
thm phn nhiu ln.
Mt s ch phm:
ACID NALIDIXIC
Acid 1- ethyl-7-methyl-1,4-dihydro-4-oxo-1,8-naphtyridin-3-carboxylic
Ngun gc:
36
Acid nalidixic (negram) c pht hin mt cch tnh c vo nm 1962 trong qu trnh iu
ch thuc st rt cloroquin. Sau , ngi ta cng a vo s dng mt s thuc tng t nh
puram, purin, eracine... Hin nay, vic s dng nhng thuc ny b hn ch do vi khun
khng thuc cao.
C dng bt tinh th trng hoc vng nht, thc t khng tan trong nc, tan trong methylen
clorid, t tan trong aceton, alcol; tan trong cc dung dch hydroxyd kim long.
T = 230.
*Tc dng:
Acid nalidixic l thuc khng khun ph rng, tc dng hu ht cc vi khun a kh Gram (-),
E.coli, Proteus, Klebsiella.
* Ch nh iu tr:
Nhim trng ng tiu di cp hay nhim trng ti pht khng bin chng. L trc trng,
tiu chy do nhim trng.
* Chng ch nh:
* Liu lng:
37
CIPROFLOXACIN HYDROCLORID
Tnh cht:
Dng bt kt tinh mu hi vng, tan trong nc, t tan trong methanol, khng tan trong aceton.
Cng dng:
- Tc dng hu ht trn vi khun gram (-) gy bnh, k c trc khun m xanh, tc dng vi t cu
vng, t cu gram (-) Chlamydia, lin cu.
Ch nh:
Nhim khun ng tit niu v m mm, vim ng h hp, vim khp, tiu chy, mc lu cu,
bnh do Salmonella, chn lc iu tr nhim khun do Campylobacter.
c im chung:
- L khng sinh c ngun gc t thin nhin: Lincomycin (1962) t Streptomyces linconenses hoc
bn tng hp: Clidamycin (BTH t lincomycin).
38
Aminoacid ng vng c tnh base, to mui vi acid; dng mui vi HCl d tan trong nc, n
nh thng dng dng pha tim.
Tnh cht:
- Sn phm sau khi thy phn trong dung dch HCl; tc dng vi natrinitroprusiat v Na2CO3,
xut hin mu tm.
nh lng: pp vi sinh vt
Tc dng:
LINCOMYCIN HYDROCLORID
39
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng, gn ng, d tan trong nc, ethanol, kh tan trong nhiu dung mi hu c.
Cng dng:
Nhim khun ym kh bng, vng chu, gn khp, thay th khng sinh beta-lactam trong iu
tr vi khun gram (+).
CD-LD:
Tim tnh mch: pha ch phm vi dung dch NaCl 0,9% hoc dung dch Glucose 5%.
Ngi ln 600mg/12h.
MC TIU:
2. Trnh by c cng thc cu to, cc tnh cht l ha v ng dng cc tnh cht trong
kim nghim cc thuc c hc trong bi.
NI DUNG BI HC
I. I CNG:
40
Bao gm cc bnh nm ca biu b da, lng, tc, mng, nim mc cc hc t nhin
II. THUC IU TR NM
1.1 Cu to: l cc cht phn t ln thuc nhm khng sinh nm polyen ( l Macrolid vng
ln, 1 lacton vng cha nhiu dy ni i).
Lin kt vi sterol trn mng t bo nm, lm thay i thm ca mngtiu dit nm.
1.3 Mt s ch phm:
41
GRISEOFULVIN
nh tnh:
Ha tan 5mg ch phm/1ml H2SO4 m c; thm 5mg kalidicromat (bt mn), trn u:
mu vang.
nh lng:o quang ph UV
Tc dng:
Hm nm biu b, hot lc thp trn nm men. Phi dng ko di thi gian tip xc km
hm nm, nn hin ny thuc ny t c s dng do thoiwg gian tc dng lu v c thay
bng thuc khng nm tt hn.
Ch nh:
42
t 8 tun (nm tc, da), 6-12 thng (nm mng chn, tay).
NYSTATIN
Tan t trong nc; tan trong ethanol; khng tan trong ether, cloroform.
nh tnh:
43
Ch nh:
Liu dng:
Ung cch xa ba n.
2.1 c im:
Imidazol v triazol u thuc nhm azol chng nm, c cng c ch v cng ph tc dng.
Triazol dng ng ton thn chm b chuyn ho v t tc dng trn tng hp sterol ca
ngi hn l imidazol. V vy, cc dn xut mi u phn ln l t triazol ch khng phi t
imidazol.
Vic tm ra azol (1980) l mt bc tin quan trng trong nghin cu thuc chng nm.
Cu to ha hc, tt c cc hp cht thuc nhm ny, phi cha nhn imidazol hoc 1,2,4-
triazol v c tnh base. Cc hp cht c tnh khng nm mnh phi cha 2 n 3 nhn thm,
trong t nht 1 nhn b th bi halogen ( F,Cl).
2.2. Mt s ch phm:
CLOTRIMAZOL
44
1-[(2-chlorophenyl)-diphenylmethyl]imidazole
nh tnh:
nh lng:
Ch nh:
45
Dng bo ch: Kem 0,1-1% clotrimazol base; thuc n 500 mg.
KETOCONAZOLE
Cng thc:
Tc dng: Dit a nm: da, mng, nim mc; nm men ton thn.
46
- Nm da u, nm tc: X phng gi u 1-2 %; gi 2 ln/tun.
Tc dng KMM:
Cc allylamin c ch vic sinh tng hp ergosterol gian on u tin trong vic tng hp
n, ngha l s epoxy ha squanlen thnh squanlen epoxit. Squalen epoxit sau bin thnh
lansosterol ->14-demethyllansosterol-> ergosterol. Squalen khng b bin i s tch t li v
lm tn hi mng t bo nm. Kt qu, nm b tiu dit.
NAFTIFIN HYDROCLORID
47
Tnh cht:
Cng dng:
I. I CNG:
Virus l cc tc nhn gy bnh truyn nhim c kch thc nh cha thnh phn acid nucleic
(ADN hoc ARN) c bao bc bn trong mt lp o protein.
Virus thng c phn loi thnh virus ADN v virus ARN, ty thuc vo bn cht thnh
phn acid nucleic ca chng. Hai phn nhm ln ny cn c chia thnh khong 6 phn
48
nhm nh phn chia cc virus da trn cc acid nucleic chui n hay chui kp v cch thc
th hin chc nng ca chng trong qu trnh sao chp.
CC VIRUS GY BNH
PHNG V IU TR DO VIRUS
Cc bin php phng nga nh: ci thin v sinh, ci thin ngun nc sinh hot, cch ly
bnh nhn, kh trng tit trng dng c v mi trng, dit tc nhn trung gian truyn bnh...
c p dng thch hp trong tng bnh, tng v dch.
Nhng bin php k trn gp phn ng k gii quyt bnh virus, nhng vic thc hin i
hi nhiu cng sc v tin ca. Bin php dit tc nhn trung gian truyn bnh l mt bin
php phng dch hu hiu.
Hin ny chng ta sn xut ra mt s vaccin phng bnh do virus gy ra nh: bi lit, si,
di, vim no, u ma, vim gan.
Tuy nhin cn nhiu bnh do virus gy ra cha c vaccin hu hiu. V th ngoi nghin cu
cc vaccin, th chng ta cng cn nghin cu cc thuc c tc dng iu tr bnh do virus.
49
Khc vi vi khun, cc virus k sinh bt buc bn trong t bo sng, chng khng c chuyn
ha v s sao chp ca virus hon ton nm trong t bo ch nn chng khng nhy cm vi
cc khng sinh thng dng. Do mt thuc iu tr c hiu cho virus phi t c
nhng yu cu sau :
-Thuc ngn cn qu trnh tng hp ra cc virus nhng khng hoc t nh hng n hot
ng ca t bo .
+ Hp th
+ Ci v
+ Tng hp
+ Lp rp
+ Phng thch
III. MT S THUC:
1. ZIDOVUDINE (AZT)
(Azidothymidin)
50
1-[(2R,4S,5S)-4-azido-5-(hydroxymethyl)oxolan-2-yl]-5-methylpyrimidine-2,4-dione[1]
1.6. TDKMM: C c tnh cao nh gy bun nn, nn, au u mt ng, c bit gy thiu
mu, gim bch cu do c ch ty xng (gp 50% bnh nhn).
khc phc tnh trng , phi lun phin dng mt s thuc cng nhm.
1.7.CC: Dng thuc chng phn bo. Suy ty, thiu mu v suy thn.
2. LAMIVUDINE (3TC)
51
2.2 Cng thc: C8H11N3O3S
4-amino-1-[(2R,5S)-2-(hydroxymethyl)-1,3-oxathiolan-5-yl]pyrimidin-2-one
2.4. Tc dng: c ch sao chp ngc laoij INTI. Nhy cm HIV, vim gan B.
Thuc vo c bo thai v sa m.
2.5.Ch nh:
2.6.CC:
52
3. GANCICLOVIR NATRI
3.1.Cng thc:
Natri 2-amino-9-(1,3-dihydroxypropan-2-yloxymethyl)purin-6-olate
Tc dng: Nh acylclovir
3.3.Ch nh:
- Nhim, phng nhim Cytomegallovirus (EBV) do suy min dch: HIV giai on AIDS; ho
tr liu ung th, ghp c quan,...
Liu dng:
iu tr khi u:
Tim truyn tnh mch chm trong 1 gi, vi tc khng i: 5 mg/kg, 12 gi/ln, dng
trong 14 - 21 ngy, sau iu tr duy tr.
iu tr duy tr:
Tim truyn tnh mch chm trong 1 gi: 5 mg/kg/ngy, 1 ln/ngy, dng trong 7 ngy/tun
hoc 6 mg/kg/ngy, dng 5 ngy/tun.
Ung: 1000 mg, 3 ln/ngy, ung vo ba n hoc 500 mg/ln, 6 ln/ngy, cch nhau 3
gi/ln, cng vi thc n
3.4.TDKMM: Ch yu trn h thng mu, gim bch cu; tiu cu; thiu mu.
53
Trnh tip xc vi da, nim mc
MC TIU
NI DUNG BI HC
l acid hydrocloric (HCl) v pepsin trong dch v. tiu ha thc n, d dy tit dch v
gm cc men tiu ha (ch yu l pepsin); cc cht v c (HCl, cc ion Na+, Mg2+, K+,
SO42-); cht nhy v yu t ni ti. Song chnh HCl v pepsin li l yu t n mn nim
mc d dy.
54
l nhng cht t ngoi a vo nh: ru, thuc khng vim khng steroid (NSAID),
cc steroid, s cng thng (stress), cng ph giao cmcng lm tng tit dch v.
Tnh cht:
L tnh:
Ha tnh:
Hydroxyd nhm c tnh cht lng tnh, ngha l tan c trong dung dch kim v acid.
55
- Ly 2 ml ch phm, thm 2 ml dung dch natri hydroxyd 10%. Lc. Hn dch tr nn trong:
Al(OH)3 + NaOH > NaA1O2 + 2H2O
* nh lng:
Bng phng php o complexon, mi trng m acetate pH 4,8. Cho d dung dch chun
EDTA v chun lng d bng dung dch chun km sulfat; ch th dithison
Cng dng:
Ch nh iu tr lot d dy- t trng; chng tng phosphate mu, gim triu chng kh tiu.
Liu dng:
Tr em: HD 320mg,ngy 3 ln
Ch nh iu tr chung:
56
tiu do tng acid d dy.
CIMETIDIN
Cng thc:
Tnh cht:
L tnh:
- nh lng cimetidin bng phng php o acid trong.mi trng khan, dung mi acid
acetic, ch th o in th, dung dch chun acid percloric. Trong phng php nh lng
ny, 1 phn t cimetidin phn ng vi 1 phn t acid percloric (BP 2001).
57
- iu ch dng mui hydroclorid d tan trong nc pha dung dch tim, dung dch ung v
cng l ch phm c dng.
Cng dng:
Tc dng ph:
Dng bo ch:
Vin nn 200,300,400,800mg
tng t cimetidin.
So snh mt s thuc:
58
Thuc Hot lc Liu Tc dng ph
59
TC chung:
OMEPRAZOL
ptl: 345,4
Tn KH: 5- methoxy-2[[(4-methoxy-3,5-dimethypyridin-2-yl)methyl]sulfinyl]-1H-
benzimidazol
Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh trng hoc hu nh trng. Nng chy khong 155c vi s phn hy pKa 3,97
(N ca nhn pyridine) v 8,7 (N-H ca nhn benzimidazol). Omeprazol rt kh tan trong
nc, kh tan trong acetonev isopropanol, tan trong dicloromethan, methanol v ethanol.
n nh ca dung dch omeprazol ph thuc pH. Trong mi trng acid, omeprazol nhanh
chng b phn hy ; trong mi trng kim, omeprazol kh vng bn.
60
Ha tnh:
- Ha ch phm vo nc to hn dch. Thm dung dch natri hydroxyd 10%. Lc. Hn dch
tr nn trong. Trung ha kim d, dung dch s to mui kt ta hoc c mu vi mt s ion
kim loi nng.
- Dung dch ch phm 0,002% trong dung dch natri hydroxyd 0,1N bc sng t 230 nm
n 350 nm c hai cc i hp th 276 nm v 305 nm. T s hp th 305 nm so vi
hp th 276 nm bng 1,6 n 1,8.
Vin nang gii phng mun; vin nn gii phng mun omeprazol magnesi.
S dng cc khng sinh nh: Tetracyclin, Amoxicllin, Clarythromycin, Metronidazol (hc trong
bi khng sinh).
Bao gm cc thuc c tc dng kch thch tng sinh lp cht nhy trn nim mc d dy hoc bao
che ch lot. Do vy, thuc c tc dng ngn nga acid tip xuacs vi ch lot, c th t phc
hi ch lot.
61
TnKH: 3,4,5,6-tetra-(polyhydroxyaluminium)-D-glucopyranosylsulfat-2,3,4,5-(tetra-
(polyhydroxyaluminium)-D-fructofuranosid sulfat
Tnh cht:
Sulcralfat hu nh khng tan trong nc; tan trong cc acid c v cc dung dch hydroxyd
kim loi kim c.
C ch tc dng:
Cng dng:
Kch thch to cht nhy, ng thi hp th pepsin v mui mt lm gim tc dng gy lot.
BISMUTH SUBSALICYLAT
Cng thc:C7H5BiO4
62
PTL:362,11
L tnh: Tinh th nh, hnh lng tr, khng tan/nc, ethanol, tan/acid v c (phn hy).
- Thy phn = dd kim, lc. Acid ha dch lc thu c acid salicylic (cho phn ng vi
FeCl3 to mu tm).
acid.
2NH3
Tc dng:
- Lm gim nhu ng rut, tng hp thu cht lng v cht in gii rut: iu tr a chy.
t E.coli.
- Kch thch to cht nhy, natri bicarbonat, to phc hp lycoprotein bao ly ch lot.
Ch nh:
- iu tr v phng a chy.
63
Phn loi:
Thuc nhun trng lm mm phn: Docusat natri (Colace, Doxinate), docusat canxi (Surfak),
docusat kali (Dialose).
MT S CH PHM:
BISACODYL
Cng thc:
Tnh cht:
L tnh:
Ha tnh:
64
Ha tnh ca bisacodyl l tnh base, d b thy phn v hp th bc x t ngoi. Cc tnh cht
ny c dng nh tnh v nh lng bisacodyl.
- un ch phm vi dung dch natri hydroxyd 10%. Chia dung dch lm 3 phn.
+ Phn 1: Acid ha bng dung dch acid hydroloric long. Thm dung dch st (II) clorid.
Dung dch c mu tm.
+ Phn 2: Trung ha bng acid hydrochloric. Thm dung dch bc nitrat trong ammoniac.
un nng. To ta en.
+ Phn 3: Trung ha bng acid sulfuric long. Lc. Thm ethanol v acid sulfuric vo dch
lc. un nng, to ethyl acetate c mi thm.
- Cho mt t ch phm vo nc, lc, khng tan. Thm vi git acid hydrochloric long v
lc, tan hon ton,
- nh lng bng phng php o acid trong mi trng khan, dung mi acid acetic, cht
chun acid percloric, ch th l-naphtolbenzein hoc o in th.
- Dung dch ch phm 0,002% trong dung dch natri hydroxyd 0,1 N trong methanol, vng
sng t 230 nm n 350 nm c mt cc i hp th 248 nm vi hp th ring 632 n 672.
Trong mi trng chloroform, bc sng ny, hp th ring l 148.
Cng dng:
- Kch thch cc ngn dy thn kinh cm gic trn nim mc rut nn lm tng nhu ng rut.
- Dng iu tr to bn, lm sch rut trc khi phu thut, soi hoc chiu chp trc trng.
- Do gy kch ng d dy nn dng bo ch l vin bao tan rut vin t trc trng; dung
dch tho tht.
Liu dng:
Tr em t 6 tui tr ln 5 mg.
Dng bo ch:
Vin bao tan trong rut 5 mg; thuc n 5 mg hoc lOmg . Dung dch tho tht 5 ml hoc
30 ml cha 10 mg.
Dng vin bao tan rut: Khng dng cho tr em di 6 tui v kh nut c vin.
Khng ung cng sa hoc antacid v s lm thuc tan trong d dy gy kch ng.
65
MAGNESI SULFAT
iu ch:
Tnh cht:
Tinh th nh, khng mu, v. mn mt, hi ng; thng hoa trong khng kh m, kh,
100c, mt nm phn t nc. ung dch trong nc c phn ng trung tnh vi giy qu.
nh tnh:
Xc nh ion sulfat bng thuc th bng clorid; ion magnesi bng thuc th diamoni
hydrophosphat.
nh lng:
Bng phng php o complexon, cht chun EDTA, ch th en eriocrom T, dung dch m
ammoniac pH 10.
Cng dng
- Khi ung c tc dng gy nhun trng do hai nguyn nhn: Do khng hp thu khi ung nen
ht nc vo trong long rut cn bng thm thu; kch thch gii phng cholecystokinin-
pancreozymin nn gy tch t cc cht in gii v cht lng vo trong rut non, lm tng th
tch v tng kch thch s vn ng ca rut. Ung 10-15 g ha tan trong mt cc nc.
trinh bun nn khi ung do c v ng, c th pha trong nc chanh ung.
- Khi tim (tnh mch, bp) c tc dng chng co git trong nhim c mu ph n mang
thai; iu tr non; gim magnesi mu.
66
gy bnh th phi iu tr c triu chng v b sung nc v cc cht in gii mt. Trong
trng hp a chy nng, i vi tr em v ngi gi, cn truyn dung dch cc cht in gii.
1. Tnh cht:
Thnh phn ORS lun c NaCl; KCl; Glucose; NaHCO3 (hoc natri citrat) vi s lng
khc nhau ty mi cng thc. Khi dng, ha tan trong mt lng nc ghi trn nhn, ung
mi ln mt t.
Ha tan bt vo nc:
- Ion clorid: Tc dng vi thuc th bc nitrat to ta trng, ta tan trong dung dch
ammoniac.
- Ion citrate: Tc dng vi calci clorid v un nng to ta trng. Ta tan trong acod
hydrochloric.
- Glucose: Kim ha dung dch ri thm dung dch ng (II) sulfat v un nng, to ta .
67
nh lng:
nh lng ion natri, kali bng phng php o pht x nguyn t; ion clorid bng phng
php o bc; ion citrat bng phng php o acid trong mi trng khn; ion bicarbonate
bng phng php o acid trong mi trng nc; glucose bng phng php o gc quay
cc hoc o iod.
DIPHENOXYLAT HYBROCLORID
ethyl 1-(3-cyano-3,3-diphenylpropyl)-4-phenylpiperidine-4-
carboxylate;hydrochloride
3.Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh trng hoc hu nh trng, khng mi hoc hu nh khng mi; kh tan trong
nc v isopropanol; hi tan trong ethanol, acetone; d tan trong chloroform v
dicloromethan; thc t khng tan trong ether v hexan.
Ha tnh:
c bit.
68
Tc dng vi dd AgNO3 to ta trng.
4.Cng dng
Liu dng:
Ngi ln v tr em trn 12 tui: ung lc u 5 mg (2 vin) hoc 10 ml dung dch (2,5 mg/5
ml); ngy 4 ln.
Dng bo ch:
Vin nn 2,5 mg cha thm 0,025 mg astropin sulfat hoc dung dch ung, trong 5 ml dung
dch cha 2,5 mg diphenoxylat v 0,025 mg atropine sulfat.
LOPERAMID HYDROCLORID
2. Cng thc:
P.t.l.: 513,5
4-[4-(4-chlorophenyl)-4-hydroxypiperidin-1-yl]-N,N-dimethyl-2,2-
diphenylbutanamide;hydrochloride
3.Tnh cht:
L tnh:
69
Bt kt tinh rt nh hoc v nh hnh, mu trng hoc trng hi vng. Nng chy khong
225c vi s phn hy.
Loperamid hydrochloric t tan trong nc, tan trong ethanol, d tan trong methanol.
Ha tnh:
Ha tnh ca loperamid l ha tnh ca nhm chc amid, tnh base ca nhn piperidinm ha
tnh ca nhn thm v ha tnh ca acid hydrochloric kt hp. ng dng cc tnh cht ny
nh tnh, nh lng v pha ch loperamid.
4. Tc dng
Lm chm nhu ng rut nn lm chm cc cht di chuyn trong rut v vy ko di thi gian
hp thu nc v cc cht in gii nn tng c ca khi phn. c ch nhu ng rut
nhanh chng (1 gi) v ko di.
Ch nh
Tiu chy cp khng chuyn bit, tiu chy mn tnh ngi ln.
Dng bo ch: Vin nn 2 mg, vin nang 2 mg; dung dch ung 1 mg/5 ml.
70
CHNG V: HORMON V CC HP CHT TNG T
MC TIU
1. V c khung hoc cng thc chung ca mi nhm thuc (nu c); cng thc cu to ca
cc cht trong chng.
NI DUNG BI HC:
I. I CNG
1. Khi nim:
2. Phn loi:
Hormon dn xut t acid amin l tyrosine: hormon ca tuyn gip (T3, T4), hormon ca ty
thng thn (adrenalin v noradrenalin).
Ch phm:
71
TESTOSTERON PROPIONAT
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng, khng mi, bn vwngnx khng kh, khng tan trong nc; tan trong
du,cn; d tan trong cloroform, benzen.
nh tnh:
nh lng: php o ph UV
Cng dng:
72
- iu tr thay th thiu nng sinh dc nam, ri lon chc nng sinh dc, lit dng
Dng thuc: Dung dch tim trong du: 25mg hoc 50mg/ml
METHYLTESTOSTERON
Cng thc:
- Phn ng Zimmerman
- Phn ng to hydrazon
- Phn ng oxi ha
- Ph IR c trng
- Gc quay cc ring
- Phi hp estrogen iu tr ri lon kinh nguyt, a kinh, cc triu chng tin mn kinh,
long xng sau mn kinh.
73
2. HORMON SINH DC N
2.1.Cc Estrogen:
Cc ch phm:
ESTRADIOL MONOBENZOAT
Bit dc: Benzo - gynoestryl, Progynon-depot
Cng thc: C25H28O5; ptl: 376,5
* Tnh cht:
Hp th as t ngoi: ph IR c trng.
P oxy ha bng H2SO4 hoc hh thuc th c trng cho mu hunh quang c trng.
Cng dng:
Dng este (3)-benzoat bn (kha -OH phenol), c dc ng hc thch hp, gii phng dn
estradiol trong c th.
74
Estradiol monbenzoat c hiu lc iu tr hn estron hoc estropipat (l mui ca este sulfat
ca estron vi piperazin). Do bn v mt s dn cht chuyn ha ca estradiol vn c tc
dng nn estradiol monobenzoat c tc dng ko di (vi ngy).
Ch nh:
Dng iu tr thay th sau mn kinh, thiu nng bung trng, sau ct bung
Dng di dng tim bp pha trong ethyloleat hoc trong ester thch hp hoc trong du .
Thng nng 0,1%, ng ng lmg hoc 5mg.
Cc ri lon sau mn kinh, chng long xng sau mn kinh.... th dng 5mg/ln/3-4 tun .
Dng di dng vin (thng vin 0, lg mg) ung vi liu 0,3-0,6mg/24 gi, ty trng
hp.
ETHINYLESTRADIOL
75
Estron Ethinylestradiol
Tnh cht
Ch phm dng bt tinh th c mu t trng n kem. Khng tan trong nc , tan trong
alcol,ether, cloroform , trong dung dch hydroxyd kim loi kim.
nh tnh
nh lng:
Cng dng
Ch nh:
N thiu nng sinh dc, ung th tuyn tin lit, ung th v ( ph n mn kinh) 0,l-lg/ln-3
ln X 24 gi.
76
Trong thuc trnh thai phi hp: ethinylestradiol- levonorgestrel.
Dng thuc:
Vin 0,02mg, 0,05mg (dng iu tr ung th); cc vin trn ba pha cha ethinylestradiol.
1.2 Cc progestin
Hormon t nhin l progesteron, do do hong th tit ra v c nhiu trong thi k thai nghn do
nhau thai tit ra. Cc cht bn tng hp bn hn c tc dng mnh hn, ko di v dng c theo
ng ung.
PROGESTERON
Cng thc :
Tn khoa hc : Pregn-4-ene-3,20-dione
Tnh cht:
Ch phm c dng bt kt tinh trng, khng tan trong nc, tan trong du,alcol, ether,
cloroform. Chy 126-13lC.
nh tnh:
o ph UV
77
o ph IR
nh lng:
Cn ta hoc o quang
Cng dng:
L hormon chnh ca c th. Dng iu tr thay th cho nhng trng hp : thiu nng vt
th vng, ri lon kinh nguyt, v kinh, au khi hnh kinh, chy mu t cung, cc c quan
sinh dc km pht trin, km hot ng, v sinh, vi liu trung bnh 5-10mg/24 gi, phi hp
vi estrogen.
c bit phng sy thai: tim bp 25g/24 gi, lin tc hoc 25-100mg (nu cn c th
tng)/ln X 2 ln/tun.
Dng thuc :
Dung dch tim trong du 5mg/ml, 25mg/ml, 10mg/ml, 50mg/ml, hn dch tim trong nc
10mg/2ml, cng c dng vin ung hoc ngm 50mg.
Phn loi
Tuyn thng thn nm trn thn v chia lm 2 phn l phn li (sinh ra adrenalin,
noradrenalin) v phn v sinh ra cc hormon steroid. Theo tc dng sinh l, c chia thnh 2
nhm chnh:
3.1. Cc glucocorticoid :
Tc dng-ch nh: Ngoi tc dng thay th hormon, 3 tc dng chnh c ng dng trong iu
tr l:
- Chng vim.
- Chng d ng.
- c ch min dch.
Mt s ch phm
78
HYDROCORTISON ACETAT
Tnh cht
Dng bt tinh th trng hoc hu nh trng. Thc t khng tan trong nc, kh tan trong
ethanol v methylen clorid.
nh tnh:
o ph IR, so vi ph chun
Cng dng
Phi hp vi udrocortison acetat iu tr thiu nng thng thn, suy thng thn ( bnh
Addison) hoc sau cn ct thng thn. Thiu nng ung 20mg vo bui sng v 10mg vo
bui chiu ti.
Tnh trng d ng mnh nh hen nng v c tnh , sc liu: 100-500mg/ lnx 3-4 ln/24 gi.
Chun b cho phu thut ngi thiu nng thng thn : lOOmg/ln X 3-4 ln/ 24 gi.
Gim dn sau 5 ngy ti liu duy tr : 20-30mg/24 gi.
Chng vim
Dng dng:
79
Vin nn 5,10,20mg, hn dch l 5ml cha 125 mg hydrocortison acetat, dung dch, dng ng
25mg, l00mg.
DEXAMETHASON
Tnh cht:
Bt trng, khng mi. Tan trong aceton, ethanol. Dng dng photphas hoc acetat
Dng bo ch: Vin nn mu trng ng hay mu vng, hm lng 500 mg nh tnh: Nghin
mn 2 vin, ly bt vin chia lm 2 phn
Cho 1 phn bt vin vo ng nghim. Thm lml ethanol v 5 git tt fehling. un nng , xut
hin ta mu vng cam
2. Phn ng vi formaldehyd:
nh lng:
o 238,5 nm t dung dch c nng chnh xc khong 0,001% trong ethanol 96%.
Cng dng:
80
- Dexamethason khng c hot tnh chuyn ha mui khong ( khng gi Na v nc), dng
thun li cho cc trng hp nh thiu nng thn, tim, cao huyt p... Khi ung d c hp
thu, thi gian bn hy sinh hc ( huyt tong) khong 36-54 gi. Vy dexamethason c tc
dng ko di.
- Vi hot tnh mnh, ko di, khng gi mui-nc, dexamethason l mt thuc chng vim,
chng d ng dng rng ri, ngoi ra c nhng ch nh cn thit khc ca mt glucocorticoid
bn tng hp.
Cch dng:
- Chng vim, chng d ng, chn on hi chng Cushing ( da trn cc tc dng chn v
thng thn), dng ng ung (dng alcol) vin nn ( 0,5; 0,75; 4;
- Cc trng hp bnh nng hoc cn phi thuyn gim nhanh nh u no, ph no, sc dng
dung dch tim.
- Vim mi d ng hoc cc dng vim mi: phun dung dch ( 0,04%, 0,1%)
PREDNISOLON
Cng thc:
81
Tnh cht:
Bt kt tinh trng, dng khan d ht m, rt kh tan trong nc, tan trong ethanol, methanol, hi
tan trong aceton. Nhit nng chy so vi s phn hy l 227-2300C.
nh tnh:
nh lng:
3.2. Cc mineralocorticoid:
Tc dng lm tng ti hp thu Na+, tng thi tr K+ c th dn n: tng th dch, tng huyt
p v mt kim.
cng l tc dng ph khi dng iu tr thay th thiu nng hoc suy thng thn.
DESOXYCORTICOSTERON ACETAT
Bit dc: Cortin, Deoxycorton
Cng thc: C23H32O4; ptl: 372,50
Tnh cht:
82
Bt kt tnh mu trng hoc kem nht, thc t khng tan trong nc, tan trong acol v
du m.
nh tnh:
- o ph UV.
- o mu.
Cng dng: Tc dng glucocorticoid khng ng k, phi hp vi hydrocorticoid hoc
cortison iu tr thiu nng, suy thng thn.
Liu dng: IM 5mg/ln3 ln/tun.
II. HORMON C CU TRC PEPTID
OXYTOCIN
Cng thc :
Tnh cht:
Bt kt tinh trng hoc hu nh trng, d ht m, rt d tan trong nc, trong acid acetic
long v ethanol. nh tnh v nh lng oxytocin, dng phng php sc k lng hiu
nng cao vi detector 220nm.
Cng dng:
83
Dng thuc tim 10 n v/ml. Ngoi ra, do c tc dng kch thch c trn tuyn v gip cho
vic tit sa c d dng (khng c tc dng to sa) nn cn c dng phun vo 2 l
mi trc khi cho b. Dng dung dch bm vo mi 40n v/ml. lg oxytocin tng ng
vi 600 n v quc t.
INSULIN
Tnh cht:
Bt trng hoc hu nh trng, thc t khng tan trong nc, trong ethanol v ether. Insulin
tan trong cc acid v c long v trong cc dung dch long ca cc hydroxyd kim loi kim
vi s phn hy.
nh tnh v nh ing bng phng php sc k lng hiu nng cao vi detector V 214
nm.
Cng dng:
Insulin lm tng vic s dng cc cht bo, protein v hydrat cacbon cc m, kch thch
vic tng hp protein v cc acid bo t do, c ch vic gii phng cc acid bo t do ra khi
m m.
Insulin lm tng vic vn chuyn glucose hot ng vo c v mng t bo cht bo, lm tng
vic bin glucose v acid bo t do trong t bo thnh cc dng d tr thch hp (glycogen v
triglycerid tng ng).
gan, insulin lm tng vic bin i glucose gan thnh glycogen v lm gim s cung cp
glucose t gan.
Ch nh:
84
Dng bo ch: Thuc tim, hm lng 100 n v hoc 500 n v/ml.
Tuyn gip tit ra 2 hormon chnh l thyroxin hay cn gi l levothyroxin (trong phn t c
gn 4 nguyn t iod), v triodothyronin cn gi l liothyronin (trong phn t gn 3 nguyn t
iod). Do cu trc ha hc ging nhau nn tnh cht l ha hc ging nhau, v tc dng,
liothyronin tc dng nhanh hn, hp thu qua ng tiu ha tt hn v hot lc mnh hn
levothyroxin.
NATRI LEVOTHYROXIN
Tnh cht:
L tnh:
Bt hu nh trng hoc vng hi nu hoc bt kt tinh nh, khng mi, khng v, kh tan
trong nc v ethanol, thc t khng tan trn ether. Natri levothyroxin tan trong dung dch
long ca cc hydroxyd kim loi kim.
Gc quay cc ring: -5 n -6
Cho ch phm vo nc, lc, khng tan. Thm dung dch natri hydroxyd long, lc, tan hon
ton.
85
Cho ch phm vo chn s, thm acid sulfuric ri un nh, hi mu tm bc ln. Ch phm
sau khi v c ha cho phn ng c trng ca ion natri.
nh tnh:
Bng phng php o ph hp th t ngoi trc tip hoc sau khi tch bng sc k lng hiu
nng cao.
Cng dng:
Dng bo ch: Vin nn, dung dich tim hoc bt pha tim.
PROPYLTHIOURACIL
86
Tnh cht
L tnh:
Bt kt tinh hoc tinh th trng hoc hu nh trng, v ng, rt kh tan trong nc, kh tan
trong ether; hi tan trong ethanol, tan trong c dung dch hydroxyt kim. im chy 217c
n 221C.
Ha tnh:
Ch phm kh tan trong nc, thm dung dich NaOH long, to thnh dung dch.
nh tnh bng sc k lp mng, cht hp ph silicagel hoc bng so snh ph hng ngoi vi
cht chun.
Di dng mui vi kim loi kim , ch phm to ta hoc mu vi cc ion kim loi nng
hoc kim loi mu.
Cng dng:
87
CHNG VI: THUC TC DNG TI CC C QUAN H HP
MC TIU HC TP
1- Trnh by c cc nhm thuc iu tr ho, cc uru khi s dng thuc ho; cc nhm thuc
iu tr hen.
2- Trnh by c cng thc cu to, tnh cht, nh tnh, nh lng, cng dng, liu dng ca
mt s thuc iu tr ho, hen, long m.
NI DUNG BI HC
I. I CNG
Ho l phn x rt phc tp c tnh bo v nhm loi tr cc cht nhy, cht kch thch ra khi
ng h hp.
Ho cn l mt trong nhng triu chng ca mt s bnh vim nhim ng h hp nh
nhim lnh, vim hng, vim ph qun, vim phi...
Cc thuc ho tc ng theo c ch trung ng hay ngoi bin:
- Thuc tc ng trung ng: Do c ch trung tm ho lm tng ngng ho. Thuc nhm
ny c cc dn xut opioid (codein, dextromethophan, levopropoxyphen, noscapin ) v nhiu
cht khc.
- Thuc tc ng ngoi bin lm gim nhy cm ca receptor vi cc cht kch thch:
thng l cc cht bay hi nh menthol, camphor...
Cc lu khi s dng thuc ho:
- Thuc ho ch l thuc iu tr triu chng, do khng nn dng thuc ho mt cch ba bi
m cn phi bit nguyn nhn gy ho c cch x tr thch hp.
- Khng dng thuc ho qu lu (thng ch dng trong vi ngy)
- Trong iu tr ho thng kt hp vi cc thuc long m.
Thuc long m
Tc dng: Tng tit dch, gim qunh dch tit ph qun lm long dch nhy kh qunh
bm ng h hp.
Gm cc thuc: Bromhexin, terpin hydrat, acetylcystein...
88
Thuc cha hen:
Tc dng: gin c trn ph qun, m rng ng dn kh d th.
Gm:
Thuc cng giao cm: adrenalin, ephedrine, sabutamol, terbutalin, isoprenalin,
phenylpropanolamin ... ( hc trong bi thuc tc dng ln h thn kinh giao cm v ph
giao cm)
- Thuc nhm corticoid: prednisolon, belomethason...( s hc trong bi hormon v cc hp
cht tng t)
- Mt s thuc khc nh theophyllin, aminophyllin (dn cht xanthin), alimemazin (khng
histamin ).
II. THUC DNG TRONG IU TR:
1. Thuc ho:
Thuc giam ho trung ng
Thu c c ch trc ti p trung tm ho hanh tuy.
CODEIN (Neo codion, Terpin Gonnon, Acopin)
Tinh ch t: Tinh th khng mau, ho c b t k t tinh mau tr ng, khng mui, d tan trong cloroform
va ethanol 96%.
Kho tan trong nc. Tan trong nc si va ether.
nh tnh:
- So ph hng ngoi vi chun
- o ph t ngoi ( c cc i hp th 284 nm)
- Cho phn ng vi thuc th chung ca alkaloid
- Thm lml acid sulfuric v 2 git dung dch st III clorid 2% vo lOmg ch phm, un
nng trn cch thy s xut hin mu xanh lam, thm acid nitric c chuyn sang mu .
89
nh lng:
- Codein base v mui ca n c th nh ng bng acid perclorid 0,1 M trong mi
trng khan, ch th tm tinh th
- Dng mui c th nh lng bng dung dch NaOH hoc nh lng trong mi
trng khan.
Tc dng: Lm gim ho do c ch trung tm ho, lm m c kh tng xut m.
Ch nh : Ho khan gy m t ngu, cac chng au nhe va va.
Tc dng khng mong mun: to bn, bun ng, hoa mt, lam am c kho t ng ra ngoai, dng
lu di c th gy dung np v l thuc thu c.
Chng ch nh : Mn cam, hen suyn, suy h hp, b nh gan, tr em di 5 tui, ph n c thai
v cho con b.
Liu dng:
Ngi ln : 10 50 mg chia 3 ln/ngy.
Tr em t 5 tui: 5 15 mg/ngy.
Tin
h ch t: B t k t tinh g n nh tr ng, d tan trong ethanol 96%, hi tan trong nc, khng tan
trong ether.
nh tnh:
- SKLM hoc ph IR
- Phn ng ca ion bromid.
nh lng:
Phng php trung ha: ha tan ch phm vo hn hp gm 5ml dung dch acid HC1 0,0 IN
v 20ml ethanol 96%. Chun bng dung dch NaOH 0,1N. Xc nh im kt thc bng
phng php o in th.
90
Tc dng: c ch trung tm ho tng t codein, it phan ng phu va it tr m tro ng nh codein,
gy bu n ng nhe , khng gy nghin thuc, t gy to bn so vi codein.
Ch nh: Ho khan do cm cm, cm lnh, vim ph qun.
Chng ch nh: Tr em di 24 thng, ph n c thai hoc ang cho con b.
Liu dng:
Ngi ln: 10 30 mg/ngy. T i a 120mg/ngay.
Tr em 6 12 tu i : 5 15 mg/ngy. T i a 60mg/ngay.
BROMHEXIN HYDROCLORID
Bit dc: Aparsonin
Cng thc: C14H21Br2ClN2
ACETYL CYSTEIN
Tn khc: N-Acetylcystein
Cng thc:C5H9NO3S
ptl: 163,2
91
Acid (R)-2-acetamido-3-mercaptopropanoic
Tnh cht:
L tnh: Bt kt tinh trng hoc tinh th khng mu.
D tan trong nc, ethanol; khng tan trong cloroform, ether.
Ha tnh: Tnh kh do -SH.
nh tnh:
- Ph IR hoc sc k, so vi cht chun.
- o chy: t 104 n 110c.
- Thm 0,05 ml dung dch natri nitroprussiat ( 50g/l ) v 0,05 ml ammoniac c vo 0,5 ml
dung dch ch phm 5%, xut hin mu tm m.
nh lng: Ha ch phm vo nc v dung dch HC1 long, lm lnh, thm dung dch KI
v nh lng bng dung dch iod 0,05M.
Cng dng:
- Lm lng dch nhy ng h hp.
- Bo v t bo gan khng c paracetamol.
- Tiu cht nhy trong bnh nhy nht, vim ph qun cp, ph qun-phi mn di dng
ung, xng kh dung hoc nh ti ch ( dung dch acetyl cystein 10- 20%)
- Bo v t bo nhu m gan khi dng liu cao paracetamol
Thn trng: Hen ph qun (do thuc gy co tht ph qun, nght mi).
Ch nh: Tiu cht nhy trong mucoviscidosis, bnh l h hp c m nhy, v lm sch
thng quy trong m kh qun.
Qu liu paracetamol.
Dng ti ch trong iu tr hi chng kh mt kt hp vi tit bt thng cht nhy.
3. THUC IU TR HEN PH QUN
3.1. AI CNG
Hen ph quan v m t lm sang c nh ngha l hi chng tt nghn ng h hp c
tnh thun nghch v ti din. Cn hen c c trng bi cc triu chng nh kh th, kh
kh, mt nhc km theo ri lon xut tit m di. Cc triu chng ny c th ko di t 5
10 pht, c khi hng gi hay c ngy khng dt. Sau cc cn kh th s gim dn v h t
h n, bnh nhn c th tr li trng thi bnh thng.
92
V m t sinh li b nh co th xem hen suyn la m t b nh vim ma n tinh ng h h p co
s hoa t hoa cac t bao ba ch c u, a i thc bao, dng bao, lympho baolam giai phong ra cac
ch t trung gian hoa ho c (histamin, leucotrien, prostaglandin, protease, cytokin, PAF) tham
gia vao phan ng vim va co th t ph quan, trong o co vai tro quan tro ng cua leucotrien
trong b nh chng hen.
Cn hen co th do di ng (bu i, ph n hoa, lng vu, thc ph m) ho c khng do di ng
(nhim khu n, r i loa n n i ti t, g ng sc, dung thu c khang vim NSAID).
3.2. THUC TR LIU HEN PH QUAN
3.2.1. Nguyn tc
Da vo hai nguyn tc chnh
Tr liu khng vim
Tr liu bng cc thuc lm dn ph qun
2.2.2. Thuc dn ph qun
THEOPHYLINE (Theostat, Nuelin SA).
Ch yu dng theophylin gii phng chm iu tr d phng v kim sot hen v m.
Trong cn hen nng, theophylin c dng phi hp vi cc thuc cng 2 hoc corticoid
lm tng tc dng gin ph qun.
Cng thc: C7H8N4O2
Tnh cht: Bt kt tinh mu trng, v ng nh, khng mi. Kh tan trong nc, chloroform,
tan nh trong ether, ethanol, tan trong dung dch hydroxyd kim.
nh tnh:
- Phn ng murexit (phn ng chung cho cc dn cht xanthin ): theophyllin + HC1 + H 202
.un trn ni cch thy n cn, ngui. Thm 1-2 git NH3 s xut hin mu hng
m, thm NaOH long s mt mu.
93
- Ha tan bo ha theophyllin vo dung dch NaOH long, thm dung dch CoCl2: cho kt ta
mu trng nh hng.
nh lng: phng php acid-base trong mi trng khan.
Tc dng: trc tip gin c trn ph qun v mch mu phi. c dng lm gim triu
chng v phng nga hen ph qun.
Tc dng ph: nhp tim nhanh, lon nhp, bn chn, bun nn, nn, au u, mt ng, run;
co git l du hiu xc nh trng thi qu liu.
Chng ch nh: Lot d dy t trng tin trin, ri lon chuyn ha porphyrin, ng kinh
khng kim sot c.
Liu dng: ban u 4-6 mg/ kg/ ln, sau tng dn. Ti a: 24mg/kg/ngy ( di 9
tui ); 20 mg/kg/ngy (9-12 tui ); 18mg/kg/ngy (12-16 tui ); 13kg/mg/ngy (16
tui tr ln).
Mc tiu:
Ni dung:
I. I CNG
1.1. NH NGHA
Vitamin l nhm cc hp cht c phn t lng tng i nh, c tnh cht l ha khc nhau
nhng c bit cn thit cho hot ng sng ca bt k c th sinh vt no.
Vitamin cn cho c th sng vi lng rt nh xp x 0,1-0,2g (trong khi cc cht dinh dng
khc khong 600g) v c vai tr nh cht xc tc.
Cho n nay c c 30 loi vitamin, xc nh c cu trc ha hc, kho st v tnh
cht vt l, tnh cht ha hc cng nh tc dng sinh hc ca chng.
1.2. PHN LOI
94
Cn c vo tnh tan, ngi ta phn vitamin ra thnh hai nhm:
Vitamin tan trong nc: vitamin nhm B v C.
- Cc loi vitamin tan trong nc xc tc v tham gia vo qu trnh lin quan vi s gii
phng nng lng (nh oxi ha kh, phn gii cc cht hu c) trong c th.
- Trong cu trc ha hc u c cha nguyn t N.
- Tnh cht: d b base v nhit phn hy.
- C th khng d tr, khi lng cung cp d d o thi ra ngoi c th qua thn, nn cn b
sung hng ngy.
Vitamin tan trong du: A, D, E, K.
- Cc loi vitamin tan trong cht bo (du) tham gia vo cc qu trnh hnh thnh cc cht
trong cc c quan v m.
- Trong cu trc ha hc khng cha nguyn t N. Nhin chung c cu trc phc tp v 1
vitamin thng tn ti nhiu dng.
- Tnh cht: bn vi nhit, base nhng d b oxy ha di tc dng ca nh sng, khng kh,
tia t ngoi, v cc tc nhn oxy ha khc.
- c d tr trong gan, m m cung cp dn cho c th nn khng cn thit phi b sung
hng ngy nhng phi b sung nh k.
- Khi hp thu bt buc phi c acid mt l cht nh ha, do phi ung thuc trong ba n (
ung lc no).
1.3. VAI TR SINH HC
Vitamin tc dng nh mt coenzym (vitamin nhm B) gp phn vo nhiu phn ng ca
enzym chuyn ha cc cht glucid, lipid, protid thnh nng lng cn thit cho hot ng
t bo.
V d:
Vitamin B1 tham gia chuyn ha hydrocarbon.
Vitamin B2 tham gia chuyn ha protid, lipid.
Vitamin tc ng chng oxy ha: vitamin A, C, E.
Vitamin tc ng nh mt hormon: vitamin A, D.
95
- Sn xut bng tng hp sinh hc, ha hc.
MT S VITAMIN
VITAMIN A (RETINOL)
Bit dc: Arovit, Avibon
Ngun gc
ng vt (retinol): du gan c thu, b, sa, lng trng.
Thc vt (tin vitamin A carotene): c rt, c chua, gc, bu, b
iu ch: Trong cng nghip, vitamin A c sn xut t hai ngun nguyn liu l gan c bin
(c thu, c mp, c voi,...) v ha cht qua con ng tng hp ha hc.
Cng thc: Vitamin A khng phi l mt cht m l tn chung ch nhiu cht c hot tnh
sinh hc tng t nhau. Cht thng c gi l vitamin A l retinol c cng thc nh sau:
Tnh cht
Tinh th mu hi vng, d b oxy ha, bn vi acid, kim v nhit.
Ha tnh:
- Do c dy ni i nn vitamin A d b oxy ha; khng vng bn trong khng kh, nh sng,
khi c mt cc cht bo hoc du b hay d b oxy ha.
- Phn ng Carr- Price:
To phc mu xanh lam vi SbCl3/cloroform, mt mu nhanh.
- Nhm alcol (cui mch nhnh) to ester vi acid (bo); dng ester vitamin A bn vng hn
dng t do.
nh lng: pp UV-VIS.
Tc dng
To sc t th gic nhn trong ti.
Bit ha v duy tr biu m.
96
Gip pht trin xng, pht trin phi thai, tng trng tr em.
Tng cng chc nng min dch v gim nhim khun.
Triu chng thiu
Qung g, kh kt mc, vt bitot trn cng mc, tng sng ha nang lng.
Triu chng tha.
Triu chng: chng mt, bun nn, ban , da trc vy (cp tnh).
Triu chng: au xng, rng tc, tng p lc ni s, gan lch to (mn tnh).
Ch nh
Thiu vitamin A: qung g, kh mt.
Bnh v da: trng c, vy nn.
Ung th v cc bnh nhim trng.
Cch dng liu dng
Ty theo bnh, cng thiu vitamin A v theo tui.
Ung, tim bp: ngi ln v tr em > 8 tui: 5.000 10.000 IU/ngy x vi tun
Tr < 8 tui: 2.000 5.000 IU/ngy x vi tun.
VITAMIN D (CALCIFEROL)
Bit dc: Aldevit, Vitasterol, Vigantol.
Ngun gc
Ni sinh: 7dehydrocholesterol (tin vitamin D/da) UV
cholecalciferol (D3).
T nhin: du gan c thu, m ng vt, b, sa, lng trng (D3).
Tng hp: t ergosterol c trong nm, men bia.
iu ch: Vitamin D c iu ch bng cch chiu bc x t ngoi c bc sng thch hp vo
cc sterol tng ng.
Cng thc: V mt ha hc vitamin D l dn xut ca sterol,hai dng ph bin quan trng nht l
vitamin D2 v D3.Cc vitamin ny c to thnh t cc provitamin (tien vitamin) tng ng .
Vitamin D2 t ergosterol Vitamin D3 t 7-Dehydro cholesterol.
97
Tnh cht
L tnh:
Tinh th hnh kim, khng mu, khng mi, khng v, khng tan trong nc, tan trong dung
mi hu c, du, cht bo. B phn hy bi nh sng, acid.
Ha tnh:
- Phn ng vi thuc th SbCl3/cloroform: cho mu vng cam
- Hp th bc x t ngoi, MAX 265 nm (do c dy ni i trong phn t).
nh tnh:
- Phng php UV-VIS.
- Phn ng mu: khi cho dung dch vitamin D trong chloroform tc dng vi SbCl3,H2SO4.
nh lng: pp quang ph UV-VIS, HPLC.
Tc dng
Vitamin D2, D3 c hydroxyl ha ti gan, thn thnh Calcitriol l dng c hot tnh:
- Tng Ca2+ huyt (tng calci rut, huy ng Calci t xng vo mu, ti hp thu calci v
phosphat).
- Tc ng trn xng, biu b v t bo bit ha (tng thnh lp xng, bit ha biu b, c
ch tng sinh v cm ng bit ha t bo c tnh).
Triu chng thiu
Tr em: ci xng (xng bin dng), c km pht trin.
Ngi ln: nhuyn xng.
Triu chng tha
Calci huyt cao, tiu nhiu, mt nc, lo u, nn ma, nu ko di calci lng ng m mm
gy si thn, tng huyt p.
Ch nh
98
Phng v tr bnh ci xng tr em.
Tr nhuyn xng ngi ln.
Nhc nng tuyn cn gip.
H calci huyt.
VITAMIN E (TOCOFEROL)
Bit dc: Ephynal, Tocomin, Aquasol E.
Ngun gc
C nhiu trong du ht thc vt (m, lc, u nnh, hng dng)
Ngoi ra cn c torng gan b, lng trng, cy xanh.
Cng thc:
Tt c cc cht c hot tnh vitamin E u cha 1 nhn chroman, v tr 2 c nhm CH3, v tr
6 c nhm OH, v tr 2 cn c gc phytyl hoc 1 gc khng no (C16H17); s lng v v tr cc
nhm -CH3 gn vo nhn chroman l khc nhau.
Tnh cht
L tnh: Cht lng snh, mu vng sng, khng mi, khng v; khng tan trong nc, tan
trong du v dung mi hu c.
Ha tnh:
99
- Tham gia phn ng th vo v tr ortho hoc para nu cc v tr con t do.
nh tnh:
- Phn ng to phm mu azo khi tc dng vi mui diazoni.
- Ph UV-VIS trong khong 230-350nm.
- Tc dng vi FeCl3 to -tocoferylquinon c mu vng.
nh lng:
- Phng php o ceri, ch th diphenylamine ( khng mu sng mu xanh).
- Phng php o UV-VIS, HPLC.
Tc dng
Chng oxy ha, bo v mng t bo khi s tn cng ca gc t do nhm trnh thnh lp sn
phm c ca s oxy ha.
Triu chng thiu
Thn kinh v c: yu c, tht iu, rung git nhn cu, mt cm gic au v xc gic.
Tr non: Thiu mu tiu huyt, chy mu tm tht.
Ch nh
iu tr v d phng thiu vitamin E.
Dng ti ch lm m da v ngn tc dng ca tia UV.
Phng sy thai, v sinh, thiu nng to tinh trng.
Ri lon kinh nguyt, tin mn kinh.
Cn th.
Tr thiu mu tiu huyt v chy mu tm tht tr non.
VITAMIN K
Vitamin K l mt trong nhng yu t tham gia vo qua trnh ng mu. Vitamin k l nhng
dn xut ca naphtoquinon, c hai loi:
100
2-methyl-3-phytyl 1,4-naphthoquinon
- Vitamin K2 tinh th nng chy 520C, cu to nhnh bn cha 30-45 nguyn t carbon.
2- methyl-3-all-trans-famesylgeranylgeranyl-1,4-naphthoquinon.
Mch thng (3) c s n v isopren thay i, tu thuc chng vi khun sinh.
Tnh cht:
L tnh:
Vitamin K khng tan trong nc ch tan trong cht bo v cc dung mi nh ete, ru,
benzen, axeton. B phn hy nhanh di tc dng ca tia t ngoi do cu trc quinon b bin
i, ngoi ra n cng b phn hy nhanh chng khi un nng trong mi trng kim.
Ha tnh: ca nhn thm v nhm quinolon.
nh tnh: ph UV-VIS; phn ng mu.
nh lng: pp o ceri; HPLC.
Cng dng:
Vitamin K cn thit cho vic to thnh prothrombinogen v cc yu t gy ng mu khc
gan. c dng :
- Phng v iu tr bnh thiu vitamin K.
- Phng chy mu tr s sinh, phng chy mu sau phu thut v phng gim prothrombin
mu do dng thuc.
VITAMIN B1 (Thiamin)
Bit dc: Biamine, Betaxin.
Cng thc:
Ngun gc:
Vitamin Bi c trong thc n ngun gc thc vt cng nh ng vt; n c nhiu trong men
bia, trong cc ht ng cc, ch yu l cm v trong cc ht cc cy h , trong khoai ty,
c chua, hoa qu, trong tht, gan, trng, sa...
Vitamin B1 c iu ch bng phng php tng hp ho hc.
Tnh cht:
101
L tnh: Thiamin hydroclorid l bt kt tinh mu trng, v ng nh, mi thm c trng. D
tan trong nc; tan trong methanol, glycerol; kh tan trong dung mi hu c.
Ha tnh:
- Tnh base do dn xut pyrimidin c 3 nit trong phn t.
- Tnh khng bn trong mi trng base (do trong vng thiazol c nhm nit bc 4).
nh tnh:
- Trong NaOH, thm cht oxy ha (H202, kali ferricyanid...),to thiocrom, pht hunh quang
mu xanh l di tia UV:
Dung dch trong nc cho ta vi cc thuc th chung alcaloid.
nh lng:
Phng php mi trng khan, da vo tnh base ca thiamin.
Quang ph UV; o hunh quang, HPLC...
Vai tr sinh hc ca vitamin B1:
- Co-enzym (thiaminpyrophosphat carboxylase) trong chu trnh Kreb chuyn ha glucid.
- iu ha ng huyt bng hot ha hoc c ch hot tnh insulin mu.
- Tng hot tnh ca cht truyn t thn kinh
Thiu vitamin B1: Chuyn ha glucid b ngng tr, tch lu acid cetonic, gy vim dy thn
kinh, gim dn truyn thn kinh, teo c, ph n (triu chng beri-beri).
Ch nh: Phng v iu tr bnh thiu vitamin B.
102
- D tham gia vo phn ng th vo v tr s 6.
nh tnh:
- Pyridoxin to phc vi acid boric (pyridoxamin v pyridoxamin khng cho phn
ng).
- Tc dng vi mui diazoni to phm mu azo.
- Tc dng vi Fe3+ to mu .
- Dng cc phn ng mu
- Phn ng xc nh gc clorid: tc dng vi AgNO3 to ta trng vn.
- Sc k lp mng, ph IR; so vi chun.
nh lng:
Acid-base/ acid acetic khan; HCIO4 0,1 M; o in th.
Quang ph UV: Pyridoxin.HCl / HC1 0,1 M; o 290 nm.
Khi thiu vitamin B6 s xut hin mt s bnh ngoi da, bnh thn kinh, st cn, rng lng,
tc
Ch nh:
- Pyridoxin c dng phng v iu tr bnh thiu vitamin B6. Biu hin ca thiu
vitamin B6 l tn thng mt, mi, ming km theo vim li, vim mng; gy co git;
sng, khp c tay; thiu mu.
- Pyridoxin c dng phng vim dy thn kinh ngoi vi do dng isoniazid, lm thuc
gii c trong ng c cycloserin.
Dng bo ch: Vin 25; 50; 100; 250 v 500 mg; Thuc tim 100 mg/ml.
Vin phi hp vitamin B1, B6 v B12.
Ch : Gim hiu lc ca levodopa khi khng c cht c ch dopa decarboxylase i km
(pyridoxal l co-enzym ca enzym ny).
Bo qun: Trnh nh sng.
103
X = CN : Cyanocobalamin
X = OH : Hydroxocobalamin
Trong cng thc c 2 phn:
- Phn cobalamin: gm 4 nhn pyrol hydrogen ha, gia cc nhn l nguyn t cobalt ha
tr 3.
- Phn nucleotide: gm 5,6-dimethylbenzimidazol ester ha bi acid phosphoric.
Hai phn ny ni vi nhau qua cu isopropanol.
Ngun gc:
Vitamin B12 c trong tht, trng, sn phm b, sa, gan. Vi khun sng trong lng rut
ngi, ng vt tng hp c vitamin B12. Nhiu loi vi sinh vt khc cng tng hp c
vitamin B 12
Hin nay vitamin B12 c iu ch bng phng php ln men.
Tnh cht: Bt kt tinh mu ti; phn hy chm ngoi khng kh, nh sng. Tan trong
nc, alcol; khng tan trong aceton, ether. Dng khan vitamin B12 rt d ht m v c th
hp ph n 12% nc.
nh tnh:
- Hp th UV: MAX 278; 361 v 547-559 nm; (2,5 mg/100 ml nc)
- Sc k lp mng, so vi cyanocobal chun.
nh lng: Quang ph uv, o E 361 nm.
Tc dng:
Vitamin B12 cn cho s hot ng bnh thng ca cc t bo, c bit l t bo tu xng,
thn kinh v ng tiu ho. Ngoi ra tham gia vo qu trnh chuyn ha cc cht trong c
th (protid, lipid), tng sc khng v bo v c th.
Thiu vitamin B12 gy ra cc bnh l:
- Thiu mu nguyn hng cu khng l, thiu mu c tnh.
- Tn thng ty xng khng hi phc.
- Thoi ha thn kinh lm gim hoc mt tr nh; nng hn c th b ri lon tm thn: o
gic, hoang tng...
104
Ch nh: phng v iu tr bnh thiu vitamin B12, thiu mu u sc hng cu to, vim dy
thn kinh, gi ct b 1 phn d dy.
Ch : khng dng cho bnh nhn ung th, mn cm vi thuc, thiu mu cha r nguyn
nhn.
Liu dng: 50-1000g/ln
Bo qun: Trnh nh sng.
Tn ti trong thin nhin di dng axit ascobic, axit dehidroascocbic v dng lin kt
ascocbigen, chnh l dng lin kt ca vitamin C vi polypeptit.
Vitamin C l mt dn xut ca ng glucoz.
Bit dc: Cevit, Ascorvit,...
Cng thc:
Ngun gc:
Vitamin C c nhiu trong rau qu nh cam, chanh, du, c chua, rau ci. Trong cc loi ng
cc, trng hoc tht hu nh khng c vitamin C.
Ngy nay vitamin c c iu ch bng tng hp ha hc.
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng, v chua. Bt kh bn trong khng kh, dung dch nc d b bin mu
trng nh sng.
D b oxy ha chuyn thnh ma nu khi tip xc v ion kim loi, mi trng kim. D tan
trong nc; tan trong ethanol, glycerin; khng tan trong dung mi hu c, du bo.
Ha tnh:
- Tnh acid: do hiu ng cm ng vi nhm carbonyl lm cho hydro ca nhm OH v tr 3
tr nn linh ng.
- Tnh kh.
nh tnh:
- Phn ng vi FeSO4, to mui st (II) ascorbat, mu xanh tm:
105
- Phn ng trc tip vi AgN03, cho mu nu v gii phng Ag.
- Lm mt mu nu ca iod trong mi trng acid sulfuric long.
- Xc nh MAX 243 nm v []D20.
nh lng:
Php o iod: Dung dch chun l dung dch iod 0,05 M; ch th h tinh bt
CH2OH CH2OH
106
Cng thc: C6H12O6.H2O; ptl: 198,2.
NATRI CLORID(NaCl)
iu ch:
Ly t mui m hoc bc hi nc bin c mui n. Tinh ch mui n t tiu chun mui
dc dng.
Tnh cht:
Bt tinh th mu trng, khng mi, v mn. D tan trong nc, t tan trong ethanol, khng tan
trong cc dung mi hu c. pH dung dch nc 6,8-7,2.
nh tnh: Cho phn ng ca ion Cl- v Na+:
- Dung dch trong hc cho kt ta AgCl vi thuc th AgN03.
- t trn ngn la khng mu: nhum vng ngn la.
107
- Trn phin knh hin vi, t 1-2 git Natriclorid long(0,2-0,5%) .Lm bay hi nng n
kh, ngui, thm 1-2 git thuc th streng: xut hin ta vng nht, lp lnh.
Khi soi di knh hin vi thy cc tinh th hnh mt nhn c hiu
nh lng: Bng phng php o bc.
AgNO3 + NaCl - NaNO3 + AgCl
Cng dng:
Natri clorid rt cn thit cho c th. Ch phm dc dng l dung dch NaCl ng trng
(0.9%) v cc dung dch NaCl u trng 2%, 5%, 20%...
- Dung dch NaCl ng trng:
+ Duy tr tm thi th tch huyt tng
+ Dng lm dung mi a nhiu loi thuc vo trong c th bng ng truyn tnh mch
+ Dng lm cht tht tho, ra vt thng.
- Dung dch NaCl u trng: Lm gim ph gic mc khi b vim hoc ph kt mc
Bo qun: Trnh m.
108
- Nhm I: Thuc c ch knh Na+ hay cn gi l cc thuc n nh mng: Quinidin,
Procainamid,...
- Nhm II: Thuc chn -adrenergic (thuc hy giao cm): Propanolol, Aternol,...
- Nhm III: Thuc lm gim lu thng K+ , lm gim dn truyn in tim: Aminodaron,
Bretylum,...
- Nhm IV: Thuc phong b knh Calci: Verapamil,...
MT S CH PHM
QUINIDIN SULFAT
Bit dc: Cardioquin Knidin
Cng thc: (C20H24N2O2)2.H2SO4.2H2O
ptl: 782,95
Tn khoa hc:6 -methoxy cinchonan-9-ol sulfat (2:1) dihydrat
iu ch: Chit xut t v canhkina, theo qui trnh chit alcaloid.
Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh hnh kim, mu trng, v rt ng; b bin mu khi lu ngoi khng kh v
nh sng. Tan trong ethanol; kh tan trong nc, chloroform; khng tan trong ether. [a]D =
+275C n + 290 C.
Ha tnh: tnh base v d b oxy ha (do nhm vinyl).
nh tnh:
-Hunh quang: Pha quinidin sulfat vo dung dch H2S04 long, cho hunh quang xanh l trong
nh sng uv.
-Phn ng Thaleoquinin (phn ng chung ca cc alcaloid Cinchona): Dung dch quinidin, thm
nc Br2 tip theo thm ammoniac: xut hin mu hng chuyn nhanh sang xanh lc.
-Dung dch cho phn ng ca ion S04- (kt ta BaS04 vi BaCl).
-Sc k lp mng, so vi quinidn sulfat chun.
nh lng:
Phng php acid-base trong dung mi acid acetic khan; dung dch chun HGIO 0,1 M;
ch th o in th.
Cng dng: Tc dng lm gim tnh chu kch thch ca c tim nn lm gim nhp tim; ngoi
ra thuc cn tc dng h nhit.
109
Ch nh: Lon nhp tim, c bit lon nhp tim tm nh.
Liu dng: Ngi ln, ung 100-200 mg/8 gi.
Ch : ung trc ba n. Khng dng cho bnh nhn mch chm, ph n c thai, cc trng
hp nhim khun cp.
Tc dng khng mong mun: H huyt p do tim b phong b.
Bo qun: Trnh nh sng.
PROCAINAMID HYDROCLORID
Tn khc: Novocainamid hydroclorid.
Cng thc: C13H21N3O.HCl; ptl: 271,79
VERAPAMIL HYDROCLORID
Bit dc: Arpamy; Cardibeltin
Cng thc:
110
Tn khoa hc:5-[2-(3,4-dimethoxyphenyl) ethyl] methylamino-2-(3,4- dimethoxyphenyl)-2-
isopropylvaleronitril hydroclorid.
iu ch:
Ngng t homoveratronitril () vi isopropyl bromide; tip n l-bromo-3- cloropropan, to
hp cht (II); cho (II) phn ng vi 3,4 dimethoxy 2-phenyl-N- methylethylamin (III) thnh
verapamid racemic. Kt tinh trong dung dch HC1 long cho verapamil hydroclorid
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng hoc gn nh trng. Tan trong nc, chloroform; hi tan trong
ethanol; hu nh khng tan trong ether. Nng chy khong 144 c.
nh tnh:
- Dung dch 20mg trong 100ml HC1 0,1M cho 2 cc i hp th 229 v 278 nm.
- Sc k lp mng hoc ph IR, so vi verapamil hydroclorid chun.
nh lng:
Phng php acid-base: Chun bng HC1O4 0,1 M trong dung mi acid acetic khan; ch
th o in th.
Cng dng: Tc dng chn knh Ca+ lm gim s co bp ca c tim, lm chm nhp tim, t nh
hng n thn kinh thc vt.
Ch nh: Lon nhp tim.
Liu dng: ung 80 mg/ln X 3-4 ln/24 gi.
Tim tnh mch chm 2-10 mg/ln.
Dng bo ch: ng tim 5 mg/2ml vin 40 va 80 mg.
Tc dng khng mong mun: H huyt p qu mc do gin mch ngoi vi.
Bo qun: Trnh nh sng.
111
+ Cu trc gn ging nhau: Phn ng gn vi phn genin qua lin kt glycoside.
- Phn Genin ( Aglycol): c cu trc Steroid lin kt vi R1 l vng lacton 5 hoc 6 cnh v
tr C17.
- Phn Ose l cc ng him nh: Digitoxose, Ramnose,..
+ C cng c ch tc dng.
DIGITOXIN
Tn khc: Digitoxosid.
Ngun gc: Glycosid t l cy Digitalis purpurrea (dng a hong ta) v Digitalis
lanata(dng a hong lng).
Cng thc:
Tnh cht:
Bt kt tinh mu trng, khng mi. Tan trong nc; d tan trong ethanol, chloroform.
nh tnh:
-Ha tan vo ethanol 60%, thm vi git acid dinitrobenzoic v vi git NaOH long xut hin
mu tm.
112
-Dung dch trong acid acetic khan c FeCl3, khi cho tip xc vi H2SO4 m c xut hin mu
xanh.
-SKLM, so vi digitoxin chun.
nh lng:
Phng php o quang, theo phn ng to mu gia digitoxin vi dung dch natri picrat kim; o
495 nm. Tin hnh ng thi vi digitoxin chun,
Ch nh: Suy tim. ung pht huy tc dng chm, ko di 14 ngy.
Liu dng:
Ngi ln, ung liu u 0,6 mg; sau 3-6 gi ung tip 0,2-0,4 mg cho n khi t tng liu 1,6
mg/1-2 ngy; duy tr, ung 0,05-0,3 mg/24 gi.
Ch : Thuc c c tnh cao, cn iu chnh liu ph hp cho tng bnh nhn.
Bo qun: Trnh nh sng; thuc c bng A
2. Cc thuc tr tim khng phi loi digitalis
V sao phi nghin cu tm cc thuc tr tim khng phi l digitalis?
Do glycosit tr tim c c tnh cao, vng iu tr hp.
tch ly trong c th cao.
Do glycosit tr tim ch iu tr c bnh tim mn tnh, khng dng c cho ngi b bnh
tim cp tnh.
Do cc thuc tng hp cn t c cc tiu ch sau:
Chi phi mt cch hiu qu cc triu chng lm sng ca bnh suy tim.
Thuc c th dng theo ng ung.
c tnh thp hn, t tch ly trong c th hn.
Khng th hin tc dng ph khi phi dng thuc trong thi gian di.
Ko di c cuc sng ca ngi bnh.
Tc dng: Tng lc bp c tim , gin mch.
C ch tc dng: Phong b phosphodiesterase khng chn lc.
Gm: Amrinon, milrinon v flosequinan:
AMIRINON
Bit dc: Inocor; Wincoram
Tn khoa hc: 5-Amino-(3,4-bipyridin)-6(lH)-on
Tnh cht:
113
Bt mu vng nht; b bin mu trong nh sng, khng kh. Tan t trong methanol, kh tan tng
nc, tng tan pH 4; khng tan trong chloroform.
Cng dng:
Tng lc bp c tim, tng nhp tim v gin mch. Dng iu tr suy tim thi hn ngn, thay th
cc thuc chng suy tim khc khi cn.
Ch nh: Suy tim, iu tri thi hn ngn
Liu dng: Tim chm tnh mch 750 ug/kg/2-3 pht.
Ti a 10 mg/24 gi.
Dng bo ch: Thuc tim 5 mg/ml.
Tc dng khng mong mun: H huyt p, ccm au ging au tht ngc.
Bo qun: Trnh nh sng.
NITROGLYCERIN
Bit dc: Trinitrin
Cng thc:
nh tnh, nh lng:
Phn ng to mu gia HNO3 vi acid phenolsulfonic, qua cng an:
- Trong mi trng acid acetic, cc nitrat hu c phn hy ra HNO3.
HN03 nitro ha acid phenoldisulfonic cho mu vng cam; chuyn sang vi ammoniac d
to mui amoni nitrophenolsulfonat.
R-O-NO2 + H2O/CH3COOH -> R-OH + HNO3
114
+ NH4OH
- Dng phn ng mu cho mc ch nh lng:
Sau khi to mu , o hp th 405 nm; so snh vi chun l dung dch KNO3 0,1335
g/500 ml, to mu theo cng phn ng.
Tc dng:
Cc nitrat hu c gii phng NO trc tip gy gin ng mch, k c ng mch vnh, iu
ha lng mu v tim.
Danh mc thuc: Nitroglycerin, isosorbit nitrat, pentaerythritol tetranitrat....
DILTIAZEM
c im cu to v tnh cht ha l:
115
2. Thuc phong b bta-adrenergic
C ch: tc dng chng au tht ngc lin quan n vic c ch - receptor ca tim, khng
lin quan n tc dng n nh mng v gy t ti ch, lm gim cng nng ca tim, tit kim
s dng oxi cho c tim, c ch qu trnh trao i cht ca c tim.
Khng dng cho ngi c suy tht tri, v c th gy try tim mch t ngt. Khng nn
ngng thuc t ngt v c th gy hin tng bt li lm nhi mu c tim, t t.
Cc thuc s dng:
khelline dipyridamole
Bng 1.2. Mt s thuc dng trong iu tr au tht ngc.
Tn cht Cng thc Cng dng, liu dng
Bepridil - Phng au tht ngc
- Chng lon nhp tim
NL, ung 200-400
mg/24 gi
116
Lidoflazin - Phng au tht ngc
(phong b knh calci)
NL, ung 180 mg/24 gi
117
Mt s thuc c th:
NIFEDIPIN
Bit dc: Adalat; Cordicant
Cng thc: C17H18N2O6 ptl: 346,34
118
Ch nh: Tng huyt p. Ngi ln, ung 10-30 mg/ln X 3 ln/24 gi.
Ch : bnh nhn suy gan, ph n mang thai, cho con b.
Bo qun: Trnh nh sng
2. Thuc tc ng h thng rennin-angiotensin:
Da vo c ch tc dng chia thnh 2 nhm:
- Thuc c ch enzyme chuyn angiotensin: Enalapril, Captopril,...
- Thuc i khng th th angiotensin II: Losartan, Valsartan,...
(Vit tt ACET= Angiotensin converting enzyme inhibitors).
Mt s thuc c th:
ENALAPRIL MALE AT
Bit dc: Enaladil; Renitec.
Cng thc: C20H28N2O5.C4H4 O4 ptl: 492,52
119
METHYLDOPA
Tn khc: Alpha-methyldopa; 1-Methyldopa.
Cng thc: C10HI3NO4.1,5 H20
ptl: 238,20
CLONIDIN HYDROCLORID
Bit dc: Dixarit; Catapres.
Cng thc:
120
Tn khoa hc: 2-[(2,6-Diclorophenyl)amino]-2-imidazolin hydroclorid.
iu ch:
Oxy ha dicloro-2,6-N-formyl aniline (I) thnh dn cht dicloroimin (II); cho (II) phn ng
vi ethylendiamin; ng vng cho clonidin base; kt tinh dng hydroclorid trong dung dch
HC1.
Tnh cht
Bt kt tinh mu trng, khng mi, v ng; bn ngoi khng kh, nh sng v nhit. Tan
trong nc, ethanol; kh tan trong chloroform.
nh tnh:
- Hp th UV: Dung dch 30 mg trong 100 ml Cl 0,01 M cho hai cc i hp th 272 v
279 nm; tr s hp th ring 18 v 16, tng ng.
- Sc k lp mng, so vi clonidin hydrolorid chun.
nh lng:
Phng php acid-base trong ethanol 96%; dung dch NaOH 0,1 M trong ethanol; ch th o
in th (nh lng theo phn HC1).
Cng dng: Tc dng vo trung tm vn mch lm h huyt p.
Ch nh: Tng huyt p; d phng v iu tr chng au na u.
Liu dng: Ngi ln ung 0,1 mg/ln X 2 ln/ 24 gi.
Bo qun: Trnh nh sng
4. Cc thuc gin mch lm h huyt p:
L cc thuc trc tip lm gin mch theo cc c ch khc nhau; hiu lc ca
thuc ty thuc vo s nhy cm ca thnh mch. Thng cc thuc ny ch dng
phi hp trong phc iu tr tng huyt p.
Danh mc thuc: Natri nitroprusiat, hydralazin, nitropoxid, diazoxid, minoxidil....
NATRI NITROPRUSIAT
Tn khc: Natri nitroferricyanid
Cng thc: Na2Fe(CN)5 NO.2H2O
iu ch: Ha tan kali ferocyanid vo dung dch HNO3 50%; un si trong 1 gi. Sau khi
lm ngui, lc loi KNO3; trung ha dch lc bng Na2CO3; lm bay
121
hi nc kt tin.
Tnh cht:
Tinh th mu nu- nht; rt tan trong nc; tan nh trong ethanol; b phn hy chm trong
dung dch
Dung dch nc, thm thuc th natri sulit: xut hin mu tm .
Cng dng:
Vo c th gii phng NO gy gin mch ngoi vi, gim sc cn mch lm h huyt p. Thi
hn tc dng rt ngn; khong an ton hp.
Ch nh:
Ch dng truyn tnh mch chm, lin tc cp cu trong trng hp nhi mu c tim cp v
suy tim.
Truyn 50 mg, pha trong 400-1000 ml dung dch glucose 5%
Dng bo ch: L bt pha tim 50 mg; ch pha khi dng.
Tc dng khng mong mun: Tng nhp tim, bun nn, rung c; h huyt p.
Bo qun: Trnh nh sng.
Tnh cht
L tnh:
Bt kt tinh trng, khng mi, v hi ngt. Nng chy 165C-168C. Mannital d tan trong
nc, rt kh tan trong ethanol, thc t khng tan trong ether v lipid.
Ha tnh:
Ha tnh ca mannitol l ha tnh ca mt polyalcol nn:
- Ha tan c hydroxyd ng (II) hoc hydroxyd st (III): Cho 0,5 ml dung dch st (III)
clorid vo 1 ml dung dch bo ha mannitol trong nc, thm 0,2 ml dung dch natri
122
hydroxyd 5 M. Lc. Dung dch vn trong D tham gia phn ng ether ha hoc ester ha: Tc
dng vi anhydride acetic c pyridine xc tc to kt ta hexaacetyl mannitol; ta nng chy
123C
Da vo phn ng ny nh tnh v nh lng mannitol bng cch xc nh ch
s ester ha..
Cng dng:
Do khng tan trong du nn mannitol khng khuch tn qua rut vo mu; phi dng ng
tim tnh mch. Liu cho ngui ln t 50-200 g/24 gi.
Ch nh dng:
Tng li tiu thi c.
Duy tr chc nng to nc tiu trong trng hp suy thn cp, hoi t ng thn, thiu niu
sau m, sau chn thng
Lm gim ph no, tr tng nhn p.
Dng bo ch: Dung dch t 5% n 25%; tim truyn tnh mch.
ACETAZOLAMID
Bit dc: Diamox; Dazamid.
Cng thc:
Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh trng, khng mi, khng v; t tan trong acetone; kh tan trong ethanol; rt kh
tan trong nc; thc t khng tan trong ether, chloroform
Ha tnh:
Ha tnh ca acetazolamid l ha tnh ca nhm acetamid; sil-fonamid v d vng thiadiazol.
l tnh acid, tnh base (pKa~7,4 v 9,1, d b thy phn, hp th mnh bc x t ngoi.
Cng dng:
Do khng c tc dng li tiu khi iu tr lu di, li c tc dng ph c hi nn ngy nay,
acetezolamid khng dng lm thuc li tiu m ch dng iu tr bnh glocom v iu tr
bnh ng kinh. Ngoi ra, acetazolamid cn c dng phng v iu tr chng say khi
leo ni v lm kim ha nc tiu gip cho vic o thi mt s thuc c tnh acid yu ra
khi c th v chng to si thn ( si acid, si cystin).
Ch nh
iu tr tng nhn p.
123
iu tr nhim kim chuyn ha.
Kim ho nc tiu gip thi tr mt s cht: Acid uric, Aspirin
iu tr ng kinh.
3. THIAZID V CC THC LI TIU CHNG THIAZID
HYDROCHLOROTHIAZID
Bit dc: Hydro-diuril; Apo-Hydro; Diuchlor H; Esidrix; Hydro-D; Hydro- Chlor, Oretic.
Cng thc:
Tn khoa hc:6-chloro-3,4-dihydro-2H-1,2,4-benzothiadiazin-7-sulfonamid-1,1-dioxyd
Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh trng hoc hu nh trng, khng mi, nng chy khong 268C vi s phn hy;
pKa2 9,2.
Hydrochlorothiazide t tan trong nc, methanol; d tan trong cc dung dch kim,
dimethylformamid; khng tan trong ether, chloroform.
Ha tnh:
Hydrochlorothiazid c tnh acid yu, tnh base yu, d b thy phn v hp th mnh bc x
t ngoi. Nhng tnh cht c ng dng trong nh tnh, nh lng hydrochlorothiazide.
Hydrochlorothiazide d tan trong cc dung dch kim, tc dng vi mt s mui to mui
mi kt ta hoc c mu.
Cng dng: Ch nh dng nh cc thiazid ni chung l iu tr bnh tng huyt p v lm
thuc li tiu.
Dng bo ch: Vin nang 12,5 mg; vin nn 25 mg, 50 mg v 100 mg. Dung dch ung 10mg
v 10 mg/ml.
4. THUC LI TIU MNH - THUC LI TIU TC DNG TRN QUAI
HENLE.
Nhm ny gm nhng hp cht c cu trc hc hc rt khc nhau. Cc hp cht hu c thy
ngn cng thuc nhm ny, song do c vi tim thn v nhiu nhc im khc nhau nn
ngy nay khng dng.
FUROSEMID
Tn khc: Frusemid
Bit dc: Lasix; Furoside; Myrosemid; Novosemide; Uritol.
Cng thc:
124
Tn khoa hc: Acid-4-chloro-5-sulfamoyl-2-[(2-furanylmethyl) amino]benzoic.
Tnh cht:
L tnh:
Bt kt tinh trng hoc hu nh trng, khng mi, khng v; khng bn vng vi nh sng,
nhng vng bn ngoi khng kh; chy khong 210C vi s phn hy; pKa 3,9. Furosemid
thc t khng tan trong nc, tan trong acetone, kh tan trong ether,, hi tan trong ethanol,
tan trong methanol v rt d tan trong dimethylformamid; tan trong cc dung dch kim
long.
Di tc dng ca nh sng, furosemid bin mu dn.
Ha tnh:
Ha tnh ca furosemid l ha tnh ca nhm carboxylic, ca nhm sulfonamide, ca nhn
thm v ca nhm amin thm, ng dng cc ha tnh ny nh tnh, nh lng furosemid
v iu ch mui d tan trong nc.
Cng dng: iu tr bnh tng huyt p; iu tr ph v chng tng calci mu.
Dng bo ch: Vin nn 20; 40 v 80 mg. dung dch ung 8 mg; 10 mg/ml. Thuc tim
10mg/ml.
5. THUC LI TIU GI KALI
Tt c cc thuc li tiu k trn u c tc dng lm tng s o thi ion kali qua nc tiu.
Tuy nhin, c mt s cht thuc 3 nhm cu trc ha hc khc nhau, c tc dng li tiu, li
c tc dng lu gi ion kali. Cc thuc ny c gi chung l thuc li tiu gi kali.
AMILORID HYDROCLORID
Bit dc: Midamor.
Cng thc:
125
Amilorid c tnh base, d b. thy phn, c bit trong mi trng kim; d b oxy ha (c
bit trong mi trng kim v khi tip xc vi nh sng); hp th mnh bc x t ngoi. Cc
tnh cht c ng dng trong nh tnh v nh lng amilorid.
Cng dng:
Amilorid hydroclorid ch yu c dng kt hp vi cc thuc li tiu khc ( nh thuc tc
dng trn quai Henle hoc thiazid) lm tng s o thi ion natri v nc ra khi c th.
Cc thuc ny cng c th dng mt mnh iu tr ph nh do suy tim sung huyt hoc x
gan, hi chng thn h hoc iu tr bnh tng huyt p.
Mc tiu:
Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c th:
1- Trnh by c c im tc dng ca cc thuc kiu giao cm, hy giao cm, kiu ph
giao cm v hy ph giao cm.
2- Trnh by c cng thc cu to, tnh cht, nh tnh, nh lng, cng dng, liu dng
ca mt s thuc kiu giao cm, hy giao cm, kiu ph giao cm, hy ph giao cm.
Ni dung:
A. I CNG
H thn kinh thc vt gm 2 h: h thn kinh giao cm (h Adrenergic) v ph giao cm
(cholinergic) phn b ti cc c trn v cc tuyn.
Cht gy cn tr tc dng ca adrenalin l thuc hy giao cm (hay chn giao cm), cn
thuc gy cn tr tc dng ca acetylcholine l thuc hy ph giao cm (hay chn ph giao
cm).
1. Thuc tc dng kiu giao cm:
Thuc tc dng kiu giao cm hay cng giao cm c tc dng kch thch cc dy thn kinh
giao cm, gy tc dng:
- Tng nhp tim, co mch, tng huyt p.
- Gim co tht c trn, gin c ph qun.
- Gin ng t, gim tit dch ngoi tit.
V cu trc ha hc, hu ht cc thuc c tc dng cng giao cm l dn cht ca
phenylethylamin.
126
C th chia cc cht cng giao cm ra thnh 2 nhm:
- Nhm 1: Gm cc cht nh adrenalin, noradrenalin, dopamine, salbutamol, terbutalin,
dobutamin ... Cng thc c nhm - OH chc phenolic nn km bn. Nhm ny c tc dng
cng giao cm mnh, tc dng ngn.
- Nhm 2: Gm cc thuc nh ephedrine, norephedrin, amphetamine...Cng thc khng c
nhm chc - OH phenolic nn vng bn hn, c tc dng cng giao cm yu nhng lu hn.
2. Thuc tc dng hy giao cm:
Tc dng: phong b th th ca adrenalin v phong b ngn si giao cm.
Cu trc: gm:
- Dn cht ca acid lysergic ( ergotamine, ergometrin...)
- Dn cht ca phenylethanolamin ( sotalol, labetol)
- Dn cht ca aryloxypropanolamin ( atenolol, acebutolol, propranolol, timolol...)
- Dn cht ca guanidine (guanetidin)
- Dn cht ca aminoacid (methyldopa)
II. THUC TC DNG LN THN KINH PH GIAO CM
1. Thuc tc dng kiu ph giao cm:
- Lm gim hot ng ca h tim mch, gin mch gy h huyt p.
- Tng co tht c trn, co ng t.
- Tng tit dch ngoi tit.
Phn loi: gm 2 nhm:
- Thuc tc dng ph giao cm gm mt s este ca cholin vi acid acetic, acid carbonic nh
acetylchoin, methacholin, betanecol, carbacholin v mt s alkaloid nh muscarin,
pilocarpin, arecholin, nicotin,lobelin.
- Thuc khng cholinesterase khng thun nghch gm cc alkyl phosphate, mt s alkaloid
nh physostigmin.
2. Thuc tc dng hy ph giao cm:
Cc cht ch yu l cc alkaloid c nhn tropan (nh atropine, scopolamine) v mt s cht
tng hp hay bn tng hp .(nh homatropin, tropicamid)
Cu trc ha hc chung ca cc thuc hy ph giao cm c nhng yu t ging cu
trc acetylcholine, l:
- Amin bc 3 hoc bc 4 to trung tm cation
- Phn vng nh vo acyl to nn gc c ch
- Mch trung gian ni 2 phn trn.
V vy chng c tc dng i khng tranh chp vi acetylcholine v cc thuc cng ph
giao cm khc.
B. MT S THUC
I.Thuc tc dng kiu giao cm
ADRENALINE HYDROCLORID
Tn khc: Epinephrin, Levoepineprin
Cng thc: C9H13NO3 HCl
127
Tnh cht:
L tnh: Bt kt tinh mu trng hoc trng ng; d chuyn mu hoc nu di tc dng
ca nh sng, khng kh. Ch phm t tan trong nc v ethanol; tan trong cc dung dch
hydroxyd kim.
Ha tnh : tnh kh. Sn phm oxy ha chnh l Adrenocrom.
nh tnh:Dng phn ng oxy ha bi cc thuc th : mui st III, iod, kali iodat...
nh lng: Bng phong php acid-base trong mi trng acid acetic khan; cht chun
l HC1O4 0,1M; ch th o in th.
Cng dng, ch nh:
- Lm tng nhp tim, tng lu lng tim, co mch do lm tng huyt p.
- Lm gin ph qun, lm d th, dng cha hen ph qun.
- Lm co,cc ng mch nh:
+ Dng cho vo cc dung dch thuc t ko di tc dng ca thuc t
+ Gim xung huyt nim mc khi vim mi, vim xoang, vim kt mc...
+ Lm gim ng t: dng iu tr glocom v kim tra nhn p.
Dng dng- liu dng:
- Dung dch tim 0,1%. Tim bp hoc tim di da trung bnh 0,2 - 0,5 mg/ ln, ti a
lmg/ln, 2mg/24h.
- Dng vin: liu gp i liu tim
Bo qun: Trong chn khng, trnh nh sng.
SALBUTAMOL SULFATE
Tn khc: Albuterol sulfat
Cng thc:
128
nh tnh:
- Vi thuc th oxy ha (HNO3, FeCl3): mu hng.
- Dung dch trong nc cho phn ng ca ion SO42-
- Cc php th vt l: ph UV; sc k....
nh lng: Phng php acid-base trong mi trng acid acetic khan; cht chun l
HCIO4 0,1 M ; ch th o in th.
Cng dng: Cng dng chnh l iu tr hen co tht ph qun, kh th gin on v cn
hen ko di. Ngoi ra cn dng chng non
Dng bo ch: Vin 4 mg; Kh dung 100 g/liu; thuc tim 0,05 mg/ml, 0,2mg/ml,
0,5mg/ml; thuc n 1mg.
Bo qun: Trnh nh sng, khng kh.
NAPHAZOLINE HYDROCLORID
Bit dc: Naphathyzin, Rhinyl,...
Cng thc:
129
II. Thuc tc dng hy giao cm
ATENOLOL
Tn khc: Tenormin
Cng thc:
PROPRANOLOL HYDROCLORID
Tn khc: Dociton; Inderal
Cng thc:
130
nh tnh:
- Hp th UV: MAX 290 v 319 nm (nc-methanol).
- Ph IR hoc sc k, so vi propranolol hydroclorid chun.
- Dung dch nc cho phn ng ca ion Cl-
nh lng:
Phng php acid-base trong mi trng ethanol 96%; cht chun NaOH 0,1 M; ch th o
in th.
Tc dng- ch nh:
Propranolol c tc dng phong b th th (1, 2).
c ch nh trong iu tr au tht ngc, tng huyt p, ri lon nhp tim (nhp tim nhanh,
nh trng ngc, ngoi tm thu, rung tim), gii c thuc cng giao cm.
Chng ch nh: Hen ph qun, suy tim, mch chm (di 50 nhp/pht).
Bo qun: Trnh nh sng.
GUANETHIDIN MONOSULFAT
Cng thc:
131
Bit dc: Covochol, Miochol,...
Cng thc:
PHYSOSTIGMIN SALICYLAT
Cng thc:
Tnh cht: Tinh th rt nh, khng mu, khng mi. nhit 15C, ch phm tan trong
100 phn nc, trong 24 phn ethanol 95, t tan trong ether.
nh tnh:
- Ha cht th vo ammoniac, bc hi dung dch thu c cn mu xanh nc bin. Ha cn
vo cn, cho thm acid acetic s c mu v c hunh quang, hunh quang ny tng ln khi
cho thm nc.
- Sc k lp mng, so vi physostigmin salicylat chun.
132
- Dung dch trong nc, thm FeCl3 5% cho mu tm (salicylat).
nh lng: phng php acid-base trong mi trng acid acetic-cloroform; dung dch chun
HClO4 0,1 M; ch th o th.
Tc dng - ch nh: phong b cholinesterase, c c tnh cao. Ch phm c s dng
trong nhn khoa iu tr glocom, ngoi ra cn c dng iu tr chng nhc c v lit
rut.
Thng dng dung dch 0,5-1% nh mt. C th dng ung v tim di da
Liu dng: ung 1mg/ln, 3mg/24h; tim 0,5mg/ ln, lmg/24h.
Pha trc khi dng.
NEOSTIGMIN BROMID
Tn khc: Synstigmin bromid; Philostigmin bromid
Cng thc:
133
ATROPIN SULFAT
Tn khc: Atropisol
Cng thc:
134
Liu ti a: ung 3mg/ 24h,2mg/ ln, tim di da lmg/ln, 2mg/ 24h
Ng c: Liu cao gy ng c, triu chng:
- St cao, nn, mt nh hng, o gic, mn khng d ng;
- Try tun hon, h hp c th t vong.
Tr em nhy cm hn: mt n hi co-gin c, lit no.
Gii c: Bng thuc muscarinic, acetylcholin...(tc dng i khng).
Bo qun: Trnh nh sng.
Mc tiu:
Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c th:
1- Trnh by c tc dng, ch nh v phn loi thuc gim au loi opioid.Trnh by c
cng thc, tnh cht, cng dng, liu dng ca mt s thuc gim au opioid.
2- Trnh by c c ch tc dng v cc cu trc ha hc thuc gim au, h st, chng
vim khng steroid. Trnh by c cng thc cu to, tnh cht, cng dng, liu dng ca
mt s thuc gim au, h st khng steroid.
Ni dung:
Thuc gim au l cc thuc c tc dng lm gim hoc lm mt cm gic au cho bnh
nhn.
Phn loi cc nhm thuc gim au:
+Gim au mnh (gim au loi opiod).
+Gim au h nhit gim au chng vim
Tc dng - ch nh:
Tc dng:
- c ch trung tm au, nng cao ngng au; lm gim hoc mt au (khng p ng kch
thch).
- To cm gic khoan khoi, tng chu thuc; tng liu v l thuc khi dng ko di (nghin).
Do gi l "thuc gim au gy nghin".
Ch nh:
- Con au d di: Chn thng, phu thut, ung th ...
- Mt s thuc c dng cha ho.
Phn loi:
135
Theo cu trc ha hc c th chia ra cc nhm sau:
1. Morphin v cc cht lin quan: Morphin, heroin, hydromorphon, oxomorphon, code in,
levophanol, detromethophan...
Cng thc chung:
Mt s thuc:
MORPHINE HYDROCLORID
136
Bit dc: Epimor, Morphitec.
Cng thc:
137
- Ph n c thai v thi k cho con b; tr em < 5 tui.
Bo qun: Trnh nh sng. Bo qun theo ch thuc gy nghin.
PETHIDINE HYDROCLORID
Tn khc: Meperidine hyroclorid
Ngun gc: opiat tng hp.
Cng thc: C15H22ClNO2
FENTANYL CITRAT
138
Bit dc: Sublimaze; Leptanal
Cng thc:
NALOXONE HYDROCLORID
Bit dc: Nalone
Cng thc:
139
Tnh cht: Bt kt tinh mu trng; bin mu trong nh sng, khng kh.Tan trong nc, acid
long v kim mnh; tan nh trong ethanol; khng tan trong cloroform, ether.
Ha tnh: Tnh base, tnh kh.
nh tnh: - Ph IR hoc SKLM, so vi chun.
- Phn ng ca ion Cl-
nh lng: Acid-base/Et-OH 96%; dung dch chun NaOH 0,1 M; ch th o in th.
Tc dng - ch nh: Khng opioid bng phong b cnh tranh trn receptor. Tim IV pht
huy tc dng sau 2 pht, ko di 1-4 h (ph thuc liu). Thuc c dng khc phc tc
dng c ch thn kinh trung ong ca thuc gim au opioid.
Liu dng: - Ngi ln: tim IV 0,4-2 mg/ln; nhc li sau 2-3 h.
- Tr em: tim IV: 10 g/kg/24h
- Tim sau phu hy tc dng ca thuc gim au: 100-200 g.
Dng dng: ng tim 0,4 mg/ lml; 0,04 mg/ lml (cho tr em)
Tc dng ph: Liu iu tr t c biu hin ng k.
Bo qun: Trnh nh sng.
140
- Dn cht ca acid aryl acetic: diclofenac, ketorolac...
- Cc oxycam: piroxicam, meloxicam...
- Cc cht khc: Celebrex, nimesulid.
III. Mt s thuc:
ASPIRIN
Tn khc: Acid acetylsalicylic
Bit dc: pH 8; Aspgic
Cng thc:
141
Cng dng: Aspirin c ch COX -1, 2 ng thi gy gin mch ngoi vi tng thot nhit. C
tc dng gim au, h nhit, tng thi tr acid uric qua nc tiu.
Aspirin c ch nh trong cc trng hp:
- au u do cm st; au mnh my.
Ngi ln ung 0,3-0,9 g/ln/4-6 h; ti a 4 g/24 h.
Tr em < 6 tui ung 50-65 mg/kg/4-6 h.
- Huyt khi (tiu cu tp kt gy cc mu ng):
Ngi ln ung 0,5-1 g/ln X 3 ln/24 h.
Hn ch dng aspirin cho tr em do thn kinh cha n nh.
- Dung dch ASA, bi tr hc lo, lang ben, nm da khc.
Dng bo ch: Vin bao tan trong rut 100; 250 v 500 mg.
Thuc phi c ung vo lc no.
Tc dng khng mong mun:
- c ch tim, thng phi hp vi thuc tr tim
- Kch ng d dy, do hay dng cc mui hoc dng bo ch c bit
Chng ch nh: Vim lot d dy-t trng; chy mu kh cm.
Thuc khng dng khi ang ung aspirin: Chng ng mu, hng thn, NSAID v
glucocorticoid (GC).
METHYL SALICYLAT
Bit dc: Salonpas; Mialgin
Cng thc: C8H8O3
142
PARACETAMOL
Tn khc: Acetaminophen
Cng thc:
Tn KH: p-Hydroxyacetanilid
Tnh cht:
L tnh: Bt kt tinh trng, v ng nh; bin mu chm trong nh sng, khng kh.
Kh tan trong nc; tan trong ethanol, dung dch kim.
Ha tnh: Tnh kh (-OH phenol)
nh tnh:
- Dung dch trong nc cho mu xanh tm vi FeCl3 5% (-OH phenol).
- Thy phn,gii phng p-hydroxyanilin v acid acetic;
+Acid acetic: c mi chua
+ p-hydroxyanilin cho phn ng c trng ca amin thm I (phm mu nit);
- Ph IR hoc SKLM, so vi paracetamol chun.
- Hp th UV: MAX 250 nm (Et-OH); 257 nm (NaOH 0,1 M)
- Phn ng phn bit vi phenacetin: un paracetamol vi dung dch HC1 thy phn, thm
thuc th Kali bicromat th c ta mu tm (khc vi phenacetin l khng chuyn sang mu
hng)
nh lng:
Quang ph UV: o 257 nm (NaOH 0,1 M).
o nitrit
Cng dng:
Paracetamol c tc dng gim au, h nhit. Thi gian bn hy 1-4 h. Tc dng gim au
mnh v ko di hn aspirin. Kh nng gy kch ng ng tiu ha thp hn aspirin.
Hp thu khi ung; sn phm chuyn ha c vi gan
Paracetamol c ch nh trong cc trng hp st, au u, dy thn kinh, au c, thp
khp.
Liu dng:
- Ngi ln ung 0,3-0,6 g/ln/4-6 h; ti a 4 g/24 h.
- Tr em < 5 tui ung 60-250 mg/ln.
Dng bo ch: vin nn, vin nang 0,1; 0,2 v 0,5 g paracetamol, vin si, vin t...
Chng ch nh: Suy gan, thn; mn cm vi paracetamol.
Ng c paracetamol: Khi ung > 10 g paracetamol trong 24 gi.
Triu chng xut hin chm bao gm ti nht, bun nn, au bng, chn n. Ng c gan:
hn m, ph no, c th ti t vong.
Gii c: Tim hoc ung antidote: acetylcystein, methionin.
(ch hiu qa trong vng 15 h sau khi xut hin ng c).
INDOMETHACIN
143
Bit dc: Dolcidium; Indocin
Cng thc: C19H16ClNO4; ptl: 357,8
DICLOFENAC NATRI
Bit dc: Difenac; Voltaren
Cng thc:
144
Tn KH: 2-(2,6-Dicloroanilino) phenylacetat natri
Tnh cht:
L tnh: Bt kt tinh mu trng, ht m; bin mu trong nh sng. Tan trong nc, methanol,
ethanol; t tan trong aceton.
Hp thu tt ng tiu ha, trc trng; thi gian bn hy 1-2 h.
Ha tnh: Tnh kh (amin II); dung dch trong nc cho pH kim.
nh tnh:
- Ph IR hoc SKLM, so vi chun.
- Dung dch trong methanol, thm HNO3 c: Mu nu.
- Cho phn ng ca ion Na+.
nh lng: Phng php acid-base
Cng dng: Diclofenac natri c tc dng chng vim, gim au, h st
c ch nh trong cc trng hp au do vim khp, tht lng, au thn kinh, au bng
kinh....
Ngi ln: ung 75-150 mg/24 h; chia 3 ln ; t trc trng 100 mg/ln.
Tim IM su, chm: 75 mg/ln; 1-2 ln/24 h; t 2 ngy.
Tr em: ung hoc t trc trng 1-3 mg/kg/24 h; chia 2-3 ln. Bi ti ch gim au: Thuc
m 10%.
Dng bo ch: Vin 25; 50 v 75 mg; ng tim 75 mg; Kem 10%.
Chng ch nh: lot d dy, suy t bo gan, suy thn
Bo qun: Trnh nh sng.
Mc tiu:
1. Trnh by c cc thuc iu tr giun, sn thng dng bao gm tn thuc, cng thc cu
to, cc tnh cht l ha v ng dng cc tnh cht trong kim nghim, ch nh dng ca
mi thuc.
2. Trnh by c cc thuc iu tr bnh st rt thng dng bao gm tn thuc, cng thc
cu to, ch nh dng ca mi thuc.
3. Trnh by c cc thuc iu tr l amp v trichomonas thng dng bao gm tn thuc,
cng thc cu to, cc tnh cht l ha , ch nh dng ca mi thuc.
Ni dung:
A. THUC CHNG ST RT
I. i cng:
Mui Anophen k sinh trng st rt (dng thoa trng) tuyn nc bt. Khi t ngi thoa
trng vo mu ti gan, tin hnh sinh sn v tnh lm v cc t bo gan.
Giai on tin hng cu
- Loi facirarum: tt c cc loi k sih trng xm nhp vo mu
145
- Loi vivax v malaria, 1 phn k sinh trng vo mu, 1 phn s vo t bo gan v sinh sn
tip (th ngoi hng cu), giai c ny ko di nhiu thng v nhiu nm l nguyn gy ra st
rt ti pht ngi bnh.
T gan, KST vo mu,chng xm nhp vo t bo hng cu. KST tip tc sinh sn v tnh v
ph v hng cu gii phng hng lot KST cng vi c t ca chng chnh l nguyn
nhn gy st. Sau chng tip tc n cc hng cu khc :
- Faciparum, vivax, oval l 48h (st cch nhit).
- Malaria l 72h (gy st cch 2 ngy).
Mt s KST khng vo hng cu m chuyn thnh cc th hu tnh l giao t c v giao t
ci to thnh th giao t. Khi mui Anophen ht vo d dy ca chng, mui ci KST pht
trin v sinh sn hu tnh c th mui to ra thoa trng v tip tc chu k.
Trong 4 loi KST gy st rt, th loi faciparum gy st rt c t l cao nht v c tnh.
* Phng st rt:
- Dit mui v trnh mui t.
- Nng cao sc khng ca c th.
- Ung thuc phng: Thng p dng khi chun b i vo vng st rt. cn ung theo ng
ch nh.
Phn loi thuc st rt:
Da vo v tr tc dung ca thuc trn qua trnh sinh sn v tnh ca loi Plasmodium trong
c ngi, c th chia cc thuc thanh nhm sau:
1. Thuc ct cn st rt:
L nhm thuc c tc dungnj dit th v tnh ca KSTSR trong hng cu, ngn chn c
cc cn st. Khng tc dng vi st rt vi cc thi k khc.
Thuc in hnh: Quinin Cloroquin, Artemisinin.
2. Thuc chng ti pht (thuc iu tr tit cn):
Dit KSTSR thi k ngoi gng cu v tiu dit cc giao t con li .
Thuc in hnh: Primaquin, Plasmoquin.
3. Thuc phng st rt:
Ngn chn v tiu dit KSTSR thi k tin hng cu.
Thuc in hnh: Pyrimethamin.
4. Thuc chng ly lan:
Dit giao t hoc lm ung giao t ca KSTSR (lm mt kh nng giao phi ca giao t
trong c th mui).
Thuc in hnh: Primaquin, Plasmoquin.
II. Mt s thuc iu tr st rt c th:
CLOROQUIN PHOSPHAT
Bit dc: Aralen, Resochin.
Cng thc:
146
Tn KH: 7-Cloro-4-[(4-diethylamino-l-methylbutyl)amino] quinolin phosphat
iu ch: Ngng t 4,7-dicloroquinolein vi N,N-diethylamonopentylamin
Tnh cht: Bt kt tinh trng, khng mi, v ng.
D tan trong nc, khng tan trong ethanol.
nh tnh:
- Ph IR hoc sc k, so vi cloroquin phosphat chun.
- Hp th UV: MAX 220; 235; 256; 329 v 342nm (nc).
- Dung dch nc cho kt ta vng vi amoni molypdat (PO43-).
nh lng: Acid-base/acid acetic khan; HC14 0,1M; o in th.
Tc dng: Dit th phn lit p. falciparum, p. vivax; giao t p. vivax.
Ung, hp thu nhanh v gn nh hon ton. T1/2 khong 4 tun.
Ch nh: Liu dng tnh theo cloroquin base.
- D phng: ung trc 1-2 tun + trong vng + 6 tun sau ra khi.
NL, ung 300mg/ln/tun. TE, ung 5-8 mg/kg/ln/tun.
- Ct cn st: NL, ung ngy u 600 mg/6-8 h > 300 mg
> Ngy th hai + th ba: 300 mg/ln/24 h. (3 ngy).
TE, ung 10 mg/kg/6 h; tip sau rt i mt na.
Cp: tim IM 200-250 mg/6 h (thuc tim cloroquin hydroclorid).
Phi hp vi cc thuc tr st rt khc (tr vi quinin).
Tc dng khng mong mun: Gim th lc, thnh lc; lon cng thc mu. cn theo di th
lc sut thi gian iu tr bng cloroquin.
Bo qun: Trnh nh sng.
ARTEMISININ
Ngun gc: Chit t cy Thanh cao (hao) hoa vng {Artemisia annua L. , h Hoa cc-
Asteriaceae). Lng sn. Trung quc: Qinghaosu
Cng thc: Sesquiterpen vi lin kt peroxide trung tm.
147
Tn KH: Octahydro-3,6,9-trimethyl-3,12-epoxy-12i-pyrano[4,3-j]-l,2- -benzodioxepin-10(3
H)-on.
Tnh cht: Bt tinh th hnh kim khng mu, v hi ng.
Cu peroxid d b phn hy, mt hot tnh.
Khng tan trong nc; tan trong ethanol, d ha v dung mi hu c khc.
nh tnh
- Ph IR hoc SKLM, so vi artemisinin chun.
-Vi KI, gii phng I2, lm xanh tinh bt (peroxid).
nh lng: Quang ph UV; o 292 nm (Et-OH + NaOH 0,05 M).
Ph tc dng: Th phn lit p. falciparum v p. vivax .
D vo thn kinh trung ng, hiu qa vi st rt c tnh (th no).
Ct cn nhanh v ti pht nhanh. Thi hn tc dng ngn.
Hp thu khi ung hoc t trc trng.
Ch nh:
- Ct cn p. falciparum v p. vivax, k c th no: t 4-5 ngy.
NL, ung ngy u 1 g/ln X 2 ln /24 h; ngy sau 500 mg/ln.
Thuc n: ngy u 1,25 g; tip sau 0,75 g/ngy; t 2-3 ngy.
Phi hp vi primaquin, pyrimethamin v sulfadoxin lm sch nhanh KST v trnh ti
pht.
Dng bo che: Vin nang 250 mg; thuc n 0,75 g.
Tc dng khng mong mun:
Kch ng ng tiu ho: bun nn, nn, au bng, tiu chy; nhc u, chng mt, hoa mt.
Thng nh v thong qua.
Bo qun: Trnh nh sng, khng kh. ch mt.
* Cc dn cht ca artemisinin:
T artemisinin, bn tng hp ra artesunat, artemether, arteether, l cc dn cht c hiu lc
dit KST cao hn artemisinin.
Artesunat: To mui tan trong nc vi NaHC3; tim bp, tim tnh mch. Artemether,
arteether: Tan trong du; ch dng tim bp.
ARTESUNAT
L ester ca artemissinin vi acid succinic.
Cng thc:
148
Tnh cht: Bt kt tinh mu trng, mi nh. Kh tan trong nc; tan trong aceton, cloroform,
ethanol; d tan trong kim, dicloromethan.
nh tnh:
nh lng:
Dng bo ch: Vin 200 mg, l bt pha tim, km NaHC03; pha khi dng.
I. i cng
Giun sn k sinh thuc ng vt a bo. Bnh giun sng ngi rt ph bin trn th gii.
Trn 2 t ngi l vt ch ca cc loi giun sn khc nhau v s lng ny ngy cng tng do
di dn, du lch, tng din tch t canh tc, pht trin c sn di nc... V vy, thuc dng
iu tr giun sn l v cng quan trng.
Phn loi thuc iu tr giun sn:
Da vo hnh th k sinh trng chia thuc tr giun sn thnh 2 nhm:
- Thuc tr giun: Tc dng trn KST trong rut ( Mebendazol, Albendazol,...), ngoi rut
(Diethylcarbamazin, Ivermectin).
- Thuc tr sn: Tc dng sn rut (Niclosamid, Quinacrin), ngoi rut (Cloroquin,
Praziquantel).
ALBENDAZOL
149
Cng thc:
Tnh cht: Bt kt tinh trng-vng nu; bin mu trong khng kh, nhssng. Kh tan trong
nc, ethanol; d tan trong acid formic m c.
nh tnh:
Ph IR hoc sc k, so vi chun.
un si ch phm vi dung dch natri hydroxyd long. Acid ha dung dch gii phng kh
cacbonic lm c nc vi trong.
nh lng: Bng phng php o acid trong mi trng khan, dung mi l hn hp acid
acetic v acid formic khan, ch th o in th.
Tc dng- ch nh:
Albendazol c tc dng dit giun lng rut, giun di tr t chc; sn nang. c ch nh trong
cc trng hp:
NL, TE > 2 tui, ung lc i liu n 400 mg; nhc li sau 3 tun.
- Phi hp tr giun xon c: ung cng liu giun rut, cng thc n m.
Tc dng khng mong mun: Hay gp ri lon tiu ho, au u, bun nn.
150
Chng ch nh: Mang thai 3 thng u, tr em < 2 tui; d ng thuc.
MEBENDAZOL
Cng thc:
Tnh cht: Bt mu trng- vng nht, nh; bin mu trong khng kh, nh sng. Tan trong
acid formic m c; hn hp isopropanol-acid formic.Khng tan trong nc, ethanol,
chloroform.
nh tnh:
- Phn ng mu: Trn 10mg mebendazol vi 5ml ethanol 96%, thm lml dd dinitrobenzen
1% pha trong ethanol 96% v lml dd NaOH 2M, trn u: xut hin mu vng m.
- Hp th UV:
Dung dch 1: Ha tan 30mg mebendazol vo 2rnl acid formic > 76%, pha long bng
isopropanol thnh 100ml
Dung dch 2: Ly 2,5ml dung dch 1, pha long bng isopropanol thnh l00ml.
- Ph IR hoc sc k, so vi chun.
nh lng:
151
C ch tc dng: c ch khng thun nghch ti hp thu glucose, gy teo giun. Hp thu rt
km rut, tng hp thu trong thc n nhiu m .
- Nhim giun kim : liu n 100 mg/ln; nhc li sau 2-3 tun.
- Nhim giun xon c: Cng liu giun a, ung cng thc n giu m.
Tc dng khng mong mun: Hay gp ri lon tiu ho, au u, bun nn.
Chng ch nh: Mang thai 3 thng u, tr em < 2 tui; d ng thuc.
NICLOSAMID
Tn KH: 5-Cloro-N-(2-cloro-4-nitrophenyl)-2-hydroxybenzamid
iu ch: Cho t t PCl vo dung dch xylen ang si cha acid 5-clorosalicylic
Tnh cht: Bt tinh th mn, mu kem; bin mu ngoi nh sng. Khng tan trong nc; tan
nh trong ethanol, aceton.
nh tnh:
152
-Acid salicylic: To mu tm vi Fe3+
Ph IR hoc sc k, so vi chun.
nh lng:
Cch dng: Sau ba sng, nhai nt vin thuc trc khi nut; km thuc ty mui nh
magnesi sulfat d tng sn ra ngoi.
Tc dng khng mong mun: Bun nn, nn, au bng, ri lon tiu ha.
I. i cng
* L amip
Th kn (bn ngoi)
153
- au qun bng, lin tc mun i ngoi (5-10 ln/ngy).
METRONIDAZOLE
Cng thc:
Tnh cht: Bt kt tinh mu trng hi vng nu, khng mi, v ng. Kh tan trong nc v
dung mi hu c.
nh tnh:
Tnh base: Tan trong acid v c long; to ta vi thuc th alcaloid Tin hnh th: Ha tan
0,lg cht th vo 4ml acid sulfuric 3%; thm 2m acid piric 1%: xut hin ta mu vng.
154
Phn ng ca nitro thm: Kh bng H mi sinh thnh amin thm I, sau to phm mu
nit.
Tin hnh:
+ ng nghim 1: un nng trn ni cch thy trong 5-10 pht hn hp gm: l0mg cht th,
l0mg km bt, lml nc v 0,5ml HC1 long, ngui, lc ly dch lc. Thm 1-2 git
NaN02 0,1M vo dch lc, trn u.
nh lng:
Tc dng: Dit amip, trng roi (Trichomonas vaginalis), vi khun ym kh. Hp thu ng
tiu ha, sinh kh dng 100%. ti/2 (HT) = 8 h.Thuc vo c bo thai v sa m.
Ch nh:
Dng bo ch: Vin 250 mg; n 500 mg; Thuc tim 500 mg/100 ml.
Tc dng khng mong mun: Bun nn, chn n, kh ming, v kim loi.
155
CHNG XIII: THUC KHNG HISTAMIN H1
Mc tiu hc tp:
1. V c cu trc chung ca thuc khng histamin H1. Nu c cch phn loi theo cu
trc ha hc v s lin quan gia cu trc v tc dng ca thuc khng histamin H1.
2. V c cng thc cu to, nu tnh cht l ha v ng dng php th kim nghim; tc
dng v cng dng ca cc thuc trong ni dung bi hc.
NI DUNG BI HC:
I. I CNG:
156
Tc dng dc l ca histamin.
Phn loi:
157
- Cc thuc v hnh thc cu to c bn u c nhm aminoethyl guioongs histamin.
- Dn cht gn halogen thng lm tng hot tnh , v tr u tin l para ca nhn phenyl.
III.MT S CH PHM:
Dn cht propylamin
CLORPHENIRAMIN MALEAT
Cng thc:
nh tnh:
158
- Vi clorpheniramin maleat: NL, ung 4 mg/4-6 h; ti a 24 mg/24 h; vin g/p chm: 1
vin/ln. C th tim IM, di da, IV chm: 10-20 mg/24 h.
Dn cht ethanolamin
DIPHENHYDRAMIN HYDROCLORID
Cng thc:
Tc dng: Khng histamin hiu lc cao; chng nn, ho; an thn. Thi hn t/d 4 - 6 h;
Ch nh:
159
- Nn do say tu xe; mt ng do ri lon thn kinh nh: NL, ung: 25-50 mg/ln 3-4 ln/24
h. Tim (IV hoc IM su): 10-50 mg/ ln. TE, ung 6,25-25 mg/ln 3-4 ln/24 h. Ti a
300 mg/24 h (cho c ngi ln, tr em).
Dng b/c: Vin 12,5-50 mg; thuc tim 10 v 50 mg/ml; Kem 1- 2%.
Dn cht phenothiazin
PROMETHAZIN HYDROCLORID
Cng thc:
iu ch: Xem HD I.
Bin mu/khng kh, nh sng (xanh). D tan trong nc, tan trong alcol; kh tan/dm hu
c.
160
- Dung dch/nc kt ta vi thuc th chung alcaloid.
- D ng: NL: 12,5-25 mg/ln 4-6 ln/24 h; TE: 1/2 liu NL.
Dng bo ch: Vin, thuc n: 12,5; 25 v 50 mg; Siro 6,25 v 25 mg/5 ml; thuc tim 25
v 50 mg/ml.
161
THUC AN THN, GY NG, CHNG NG KINH
MC TIU HC TP:
Thuc an thn l thuc lm gim kch thch thn kinh trung ng, gim qu trinh hng phn
v no.
Thuc cha ng kinh l thuc c kh nng loi tr hoc lm gim tn s mc trm trng
ca cc cn ng kinh v cc triu chng tm thn km theo cn ng kinh.
162
Bng: Mt s thuc dn cht acid barbituric
163
Phn ng c trng ca cc barbiturat:
Barbiturat/Me-OH +CoCl2v CaCl2 mu tm
- un trong d.d. NaOH c gii phng NH3 (xanh qu ): (PTPU)
Cc phn ng ring: nhm th (5)
- Ph: th -Br; -NO3...
- Dy (-CH=CH- ; -C C- ...): tnh kh; gn iod..
nh lng:
Phng php acid-base, theo cc k thut sau:
- Trong dung mi ethanol-nc:
- Trong dung mi DMF: dung mi base lm tng phn ly, acid yu acid mnh; d pht
hin im tng ng bng ch th mu hoc o th.
- p dng cho mui mononatri: N=M (ch cn 1H)
MT S THUC C TH:
PENTOBARBITAL
Tn khc: Gardenal, Luminal.
Cng thc: C11H18N2O3; ptl: 226.27
164
+ Kh tan trong nc lnh; tan trong Et-OH v cc dung mi hu c; tan trong dung dch
NaOH, KOH (to mui).
nh tnh:
+ Cc phn ng ha hc chung
+ p/ c trng barbiturat
+ Phn ng mu: un cch thy hn hp pentobarbital + vanilin/ acid sulfuric c: Mu
nu.
+ Ph IR hoc SKLM, so vi chun.
nh lng: Bng mt trong cc k thut ni phn chung.
Ch nh:
- Mt ng, cng thng: dng dng acid hoc mui mononatri.
Ng: NL, ung 100 mg trc lc i ng. AT: ung 20 mg/ln 3 ln/24 h; Tr em, ung 2-6
mg/kg/24 h.
- Tin m, dng thuc tim pha t mui mononatri
Bo qun: Trnh m; thuc hng thn (loi IV).
PHENOBARBITAL
Tn khc: Gardenal, Luminal
Cng thc:
165
2. Dn cht benzodiazepin:
Cu trc: l dn cht ca 1,4-benzodiazepin.
Tc dng:
- An thn: khc phc triu chng lo u, cng thng, bn chn.
- Gy ng: Dng cc trng hp kh ng, hay thc gic, dy qu sm khng ng li
c..
Ngoi ra con tc dng gin c vn.
- Sn phm chuyn ha cn hot tnh: Clorazepat, Diazepam, Flurazepam.
- Sn phm chuyn ha khng cn hot tnh: Lorazepam, Oxazepam,...
Cc php th dng trong nh tnh:
- Phn ng to mu, hunh quang c trng (Diazepam cho hunh quang mu xanh lc
khi ha tan vi H2SO4 ).
- Phn ng cc nhm th khc nhau nh NO2, gc phenyl,...
- Cc pp vt l: Ph IR, UV,...
Cc phng php nh lng:
Cc thuc dn cht benzodiazepam u l cc base hu c, dng dng base hoc mui
hydroclorid, kh nng hp th UV.
nh lng bng pp acid-base:
MT S THUC C TH:
NITRAZEPAM
Tn khc: Benzalin, Calssmin.
Cng thc: C15H11N3O3; ptl: 281.3
Tn kh: 7-nitro-5-phenyl-1,3-dihydro-1,4-benzodiazepin-2-one.
Tnh cht: Bt kt tinh mu vng nht; nng chy 226-2300C. Hu nh khng tan trong
nc, tan nhiu trong dung mi hu c thng thng.
166
nh tnh, nh lng: nh phn chung.
Cng dng:
- Gy ng, km gin c vn mc trung bnh, ko di gic ng 6-8h.
- Mt ng, khc phc co c ngoi mun.
Cch dng-liu dng: ung trc lc i ng 5-10mg; TE v ngi gi ung liu ngi
ln.
THUC IU TR GIUN SN
MC TIU HC TP:
1. Trnh by c cc cch phn loi thuc iu tr giun sn.
2. Trnh by cng thc cu to, tnh cht l ha, cng dng ca cc thuc iu tr giun
sn thng dng.
NI DUNG
1. Bnh sn v phn loi thuc iu tr giun sn:
Bnh giun sn:
L bnh nhim l bnh nhim k sinh vt
167