PROJEKT

LNDA : Letrsi
TEMA : Shkrimtart e letrsis bashkohore Shqiptare

QLLIMI : Njohja e shkrimtarve m t mir t letrsis bashkohore

shqiptare

OBJEKTIVAT :

1. T msojm pr letrsin bashkohore shqiptare .

2. T njohim disa nga shkrimtart bashkohor.
3. T dim disa nga veprat m t mira t shkrimtarve
bashkohore shqiptare .

4. T msojme analizn e nj vepre bashkohore shqiptare.

PUNOI :
#MesueseAurela

Ese Dhe Projekte Per Studentet

LETERSIA BASHKOHORE

Letersia e kesaj periudhe kaloi neper shtigje teper te veshtira, duke u

detyruar te kufizohet brenda uniformes se ngushte te metodes se
realizmit socialist. Ne vitet e parat te regjimit pati nje lirshmeri
persa i perket krijimtarise letrare. Ne vitet 50 lindi nje orientim i ri ne
fushen e letersise shqiptare, si n rrafshin tematik, ashtu dhe n at
t metodave krijuese. Tema mbizoteruese e letersise se ketyre viteve
ishte liria e fituar nga Lufta nacionalclirimtare. Gjuha e rrefimit letrar
dhe protagonist ishin karakteristike e veprave letrare te kesaj
periudhe. Ne fillimin e viteve 60 do behen hapat e pare per te nxjerre
letersine nga ky shabllon. Ketu permendim kontributin e cmuar te Petro
Markos me romanin e tij te pare Hasta la vista qe sjell nje
kendveshtrim te ri ne letersine e asj periudhe. Me pas, po Marko, boton
romanin Qyteti i fundit. Me 1962 Ismail Kadare boton romanin e tij te
suksesshem Generali i ushtrise se vdekur perkthyer ne 40 gjuhe te
ndryshme). Me pas Jakov Xoxa boton romanin e tij Lumi i vdekur,
Dritero Agolli boton nje seri romanesh.

Ndrkaq, n vitet '60 botohet n Tiran romani Shkrimtari i Mehmet

Myftiut (1930), i cili merret me fatin e artistit n diktatur. Ky roman
sht ndr veprat e para disidente n vendet e Lindjes. Ai denoncoi
hetuesin, internimet dhe burgjet komuniste dhe rifuti n letrsi tema
dhe personazhe tabu, q i kishte prjashtuar letrsia zyrtare e kohs.
Po n vitet '60, me prmbledhjen e tij t par me tregime Njerz
t rinj, tok e lasht, Bilal Xhaferi (1935-1987) solli nj lirizm t
ngroht dhe tepr human n letrsin shqiptare.
Ai rishfaqi personazhin e puntorit me virtytet dhe dobsit
njerzore, duke iu kundrvn puntorit t trajtuar bardh e zi n
letrsin skematike. Ndrsa vllimi i tij Lirishta e kuqe u ndalua
dhe u hoq nga qarkullimi.
Pati dhe shkrimtar t tjer q talenti i tyre u ndrpre n mes dhe
ata madje as nuk arritn t botojn deri para viteve '90 veprat e
tyre, si: Astrit Delvina (1920 - 1990), nj vllim i tij me tregime
"ndrra me ngjyra" u botua n vitin 1996; Pjetr Arbnori (1930), disa
novela dhe romane t tij jan botuar pas viteve '90.
Vllimi poetik i Trifon Xhagjiks (1932 - 1963) Atdheu sht lakuriq q
u botua m 1994, ilustron n mnyr bindse jo vetm evoluimin e tij
drejt nj koncepti t ri estetik, duke u shkputur nga realizmi socialist,
por ai bn nj kthes t vrtet n bindjet dhe ndjesit e tij artistike.
N vjershn me titull "Apoteza e ditve tona" autori e vizaton me
ngjyra dramatike gjendjen e dyzimit t individit dhe t shoqris
shqiptare.
Ndrsa Zef Zorba (1920 - 1993) me librin e tij t botuar mbas vdekjes
"Buz t ngrira n gaz" (1994), dshmon se shte nj poet hermetik,
me forma poetike t panjohura n poezin shqipe. Poezia e tij sht
shenj e nj tjetr kohe, e kohs universale q nuk e nxinin prmasat e
kohs kur ai jetoi.
Por prve ktyre shkrimtarve q e psuan me internime apo burgje,
ensura shtetrore do t binte dhe mbi veprat e shkrimtarve t tjer,
paka se ata kishin mundur t krijonin popullaritet n masn e madhe
t lexuesve dhe n nj far mnyre e kishin fituar nj status mbrojts.
Kshtu vepra e tyre ose ndalohej fare ose detyrohej shkrimtari ta
ripunonte at prsri. Kshtu ndodhi me disa vepra t Ismail
Kadares, Dhimitr Xhuvanit, Fatos Arapit, Qamil Buxhelit, Naum
Priftit, Dritro Agollit, Xhevahir Spahiut, Koo Kosta etj.
Ismail Kadare sht nj nga shkrimtart m gjenial bashkkohor, disa
her i nominuar pr mimin "Nobel" n letrsi.
Shquhet pr novela, romane, por ka botuar edhe vllime me poezi dhe
sprova. Nisi t shkruaj kur ishte ende i ri dhe veprat e tij jan
prkthyer n mbi tridhjet gjuh t bots. N vitin 1996 Kadare u
b antar pr jet i Akademis s Shkencave Morale dhe Politike n
Franc.
N vitin 1992 u vlersua me Prix Mondial Cino Del Duca; n 2005 fitoi
Man booker International Prize dhe n vitin 2009 mori mimin
Prince of Asturias pr Artet.
Ai e ka ndar jetn e tij mes Francs dhe Shqipris, dhe sht
martuar me shkrimtaren e njohur t skicave dhe tregimeve pr
fmij,Helena Kadare.
Ismail Kadare lindi m 28 janar 1936 n Gjirokastr, ku prfundoi
edhe arsimin e mesm n gjimnazin Asim Zeneli.
Tregohet se n moshn 12 vjeare Kadareja sht arrestuar nga regjimi i
sapo vendosur komunist me akuzn falsifikues monedhash; akuz e pabaz
q ngrihet nga 'lart' pr t dmtuar gjeneralin Tahir Kadare, q ishte i
martuar me nj grua hebreje, n mnyr q t'i bhej qejfi Stalinit q kishte
nisur fushata kundr hebrenjve
M 1958 mbaroi degn e Gjuhs e t Letrsis n Universitetin e Tirans. M
pas studioi n Mosk, pr dy vite, n Institutin e Letrsis Botrore "Maksim
Gorki" nga viti 1958 n vitin 1960.
Detyrohet t'i braktis studimet pr shkak t ashprsimit t marrdhnieve
mes Shqipris dhe BS
Kthehet n Shqipri dhe m pas punon ne gazetn Drita, e me pas drejton
revistn Les letres albanaises
Dritro Agolli poet, prozator dhe publicist, q nga viti 1973 kryetar i Lidhjes
s Shkrimtarve dhe t Artistve t Shqipris.

Dritro Agolli lindi n Menkulas t Devollit. Pasi mori msimet e para n

vendlindje, vazhdoi gjmnazin e Gjirokastrs, nj shkoll me mjaft tradit.
Studimet e larta pr letrsi i mbaroi n Petrburg.
Ka punuar shum koh gazetar n gazetn e prditshme "Zri i popullit",
dhe pr shum vjet ka qen Kryetar i Lidhjes s Shkrimtarve dhe
Artistve t Shqipris. Pr tridhjet vjet me radh
Dritro Agolli u zgjodh deputet. Krijimtaria e tij letrare sht mjaft e
pasur n gjini e lloje t ndryshme: poezi, poema, tregime, novela,
romane, drama, skenar filmash etj.
sht fitues i disa mimeve dhe i nderimeve t tjera. Disa prej veprave m
t rndsishme t tij jan prkthyer n Perndim e n Lindje.
Dritro Agolli hyri q n fillim n letrsin shqiptare (vitet'60) si nj
protagonist i saj, duke i ndryshuar prmasn e s ardhmes.
N veprn e Agollit e pa veten si protagonist bujku dhe bariu, fshatari dhe
studenti, malsori dhe fusharaku.
Agolli i b poeti i toks dhe i dashuris pr t, shkrimtari i filozofis dhe i
dhimbjes njerzore. Vepra letrare e Dritro Agollit krijoi traditn e re t
letrsis shqiptare.
Ajo na bn t ndihemi me dinjitet prball bots s madhe.
Shkrimtar i madh i nj "gjuhe t vogl", ai sht po aq i dashur prej
lexuesve bashkkombas, sa dhe n metropolet e kulturs botrore.
Dritro Agolli dhe brezi i tij letrar (vitet '60) nuk u paraqitn me ndonj
poetik t re, sido q u diskutua mjaft edhe pr rimn dhe ritmin, pr
vargun e lir dhe vargun e rregullt, pr "rreptsin" e poezis.
M shum prvoja e tij krijuese, se traktatet teorike, bri q t
ndryshohej rrnjsisht tradita e vjershrimit shqip.

Dritro Agolli u shfaq n letrsi si nj autor me krkesa t larta pr poezin.

Ai synoi nj poezi m t prveme, me m shum individualitet. Agolli krijoi
poezin e "un-it", prkundr poezis s "ne-ve", q shkruhej "pr t bashkuar
masat".

Petro Marko (Dhrmi, 25 nntor 1913 - Tiran, 27 dhjetor 1991) ishte

arsimtar, publicist, gazetar, interbrigadist e shkrimtar shqiptar.
Leu n fshatin Dhrmi t Bregut nga prindt Marko e Zoica, u rrit nga
gjyshjaMama Mille.I ati ishte pasuruar nprmjet tregtis s qitros. Por e la
t vogl sepse u smur gjat internimit n ishujt e Tirrenit nga italiant.
Me t kryer filloren n fshatin e lemjes m 1924, shkoi nxns n Shkolln
Tregtare n Vlor t ciln e mbaroi m 1932.
N at shkoll pati, ndr t tjer, si drejtor arsimtarin e studiuesin Kol
Kamsidhe si msues Ernest Koliqin; shkoll n t cilen jepnin msim dhe shum
msues italian, njri prej t cilve i prezantoi me "Manifestin" e Marksit.

Pasi kreu shkolln i takon t sillet gjat npr Tirann e asaj kohe n krkim
t ndonj pune, derisa takon nj dit Hil Mosin, asokohe Ministr Arsimi, i
cili e caktoi msues n Dhrmi. M pas transferohet pr n Dhuvjan t
Dropullit.

Qndron n kontakt t vazhdueshm me shtypin e majt, neprmjet

gazetave greke, t cilat ia jipte Asim Vokshi.
Nga nj ngatrres q pati, u gjet preteksti se Petrua i jepte nxnsve
literatur komuniste (akuz e pavrtet).U detyrua t largohej pr her t
par n Greqi. Qndron n Korfuz, ku bie n kontakt me emigrantt politik
t atjeshm me n krye dr. Omer Nishanin.
Pastaj niset pr n'Athin, ku kishte t vllan Dhimitrin (Mimon), q ishte
larguar q fmij nga Bregu. Atje hyn n fakultetin e letrsis, ku i takoi t
kishte frkime me rektorin, i cili ia njehte pr turp q Petroja si himarjot t
ishte msues i shqipes. Gj pr t ciln Petroja ia ktheu "turp pr ju q ende
jetoni n koh t Bizantit!...", replik q i shkaktoi prjashtimin .
Fatos Arapi

lindi n vitin 1930 n Vlor, Shqipri. Po atje ai kreu shkolln e mesme,

ndrsa studimet e larta i ndoqi n Bullgari (Sofje) n fakultetin e
Matematiks dhe t Ekonomis. Ka punuar shum vjet gazetar dhe pedagog n
Fakultetin Histori Filologji t Tirans.
Disa her ka fituar mime kombtare e ndrkombtare pr poezi. N vitin
2008 e fitoi ,,Kurorn e art,, n manifestimin poetik Mbrmjet e poezis
strugane dhe sht i pari poet shqiptar q e ka fituar kt shprblim.
Vepra e Fatos Arapit sht e pasur n llojet e zhanret e ndryshme q ai
lvroi. Prve poezis ku ai qndron n rreshtat e par,
F. Arapi ka shkruar disa novela: Patat e egra, 1969; Cipa e bors, 1985;
Gjeniu pa kok, 1999 etj; disa romane: dhjetori i shqetsuar, 1970; Shokt,
1977; Deti n mes, 1986; disa drama: Partizani
pa emr, 1962; Qezari dhe ushtari i mir Shvejk, n front diku, 1995; ka br
disa prkthime: Kng pr njeriun, Nikolla Vapcarov, 1981;
Poezi, Pablo Neruda, 1989; Safo, 1990; Antologji e poezis turke etj; si dhe ka
shkruar nj numr t madh artikujsh e studimesh t ndryshme.
DISA NGA VEPRAT E AUTOREVE BASHKOHOR SHQIPETAR :
ISMAIL KADARE VEPRAT
Gjenerali i ushtris s vdekur -
roman- 1963
Dasma - 1968
Motive me diell poezi - (1968)
Kshtjella - roman - 1970
Kronik n gur - roman - 1971
Dimri i madh - roman - 1977
Ura me tri harqe - 1978
Kush e solli Doruntinn - roman -
1979
Prilli i thyer - 1980
Gjakftohtsia - prmbledhje
novelash - 1980
Nata me hn - 1985
Koha e shkrimeve - 1986
Koncert n fund t dimrit - 1988
Vepra Letrare - 1981-1989
Dosja H - 1990
Prbindshi - 1991
Piramida - 1992
Shqipri - 1995
Pallati i ndrrave - 1996
Dialog me Alain Bosquet - 1996
Spiritus - roman- 1996
Kombi shqiptar n prag t
mijvjearit t tret. Tiran:
Onufri.
Tri kng zie pr Kosovn - triptik -
1998
Ikja e shtrgut - tregim - 1999
Qorrfermani - roman - 1999
Vjedhja e gjumit mbretror -
tregime - 1999
Ra ky mort e u pam - ditar pr
Kosovn, artikuj, letra - 2000
Koh barbare (Nga Shqipria n
Kosov) - biseda - 2000
Breznit e Hankonatve - 2000
Vajza e Agamemnonit - 2000
Bised prmes hekurash - 2000
Elegji pr Kosovn - 2000
Lulet e ftohta t marsit - roman -
2000
Unaza n kthetra - 2001
Eskili, ky humbs i madh - 2001
(ribotim)
Qyteti pa reklama - roman - 2001
Jeta, loja dhe vdekja e Lul
Mazrekut - roman - 2002
Princesha Argjiro -lektyr - 2003
Pasardhsi - roman - 2004
Shkaba - 2004
Ftese ne studio - 2004
DRITERO AGOLLI
Tituj t veprave

N rrug dolla, 1958

Hapat e mia n asfalt, 1961
Zhurma e errave t dikurshme,
1964
Shtigje malesh dhe trotuare, 1965
Mesdit, 1968
Komisari Memo, roman, 1969
Nn Shqipri, 1974
Njeriu me top, 1975
Fjala gdhend gurin, 1977
Trndafili n got, roman, 1980
Fytyra e dyt, dram
Mosha e bardh, dram
Udhtoj i menduar, 1985
Njeriu i mir qe ben seks, tregime
Kalorsi lakuriq, roma
PETRO MARKO uka e shtegtarit
Tituj t veprave Nj nat dhe dy agime
"Stina e armve" - roman
Hasta la vista (1958) "Halimi" - roman
Shpella e pirateve
Qyteti i fundit (1960) "Tregime" - tregime [8]
Nj emr n katr rrug "Gazetari, mbreti e uria" - - roman
"Ara n mal" - roman "Ret dhe gurt" - 2000
Nata e Ustiks (1989) Ultimatumi - 2002
Shpella e piratve- roman Tregime t zgjedhura - 2003
Vepra autobiografike
"Horizont" - roman
Fantazma dhe plani 3+4

FATOS ARAPI Drejt qindra shekujsh shkojm

Tituj t veprave 1977
Shokt, 1977 Cipa e bors, 1985
Shtigje poetike, 1962 Deti n mes, 1986
Partizani pa emr, 1962 Ku shkoni ju statuja, 1990 [1]
Poema dhe vjersha, 1966 Qezari dhe ushtari i mir Shvejk,
Ritme t hekurta, 1968 n front diku, 1995
Patat e egra, 1969 Gjeniu pa kok, 1999
dhjetori i shqetsuar, 1970 "Na ishte nj alm", 2002
Dikush m buzqsht, 1972
Poezi t zgjedhura, 1974
Kshtjella

sht nj roman i shkrimtarit shqitar me fam mbarbotrore

Ismail Kadares, e botuar fillimisht m 1970 n Tiran.
Kjo vepr pasqyron rrethimin e nj kshtjelle shqiptare nga trupat turke n krye me
Kryekomandantin Ugurlu Tursun Tunxhasllan Sert Ollgun Pash Romani fillon me vendosjen
e trupave osmane prreth kshtjells.
Hapsira aty shndrrohet n nj kamp me plot tenda, reparte e pajisje t tjera. Ushtria,
n fillim bn prpjekje q ti bind kshtjellart t dorzoheshin. Mirpo, meq kjo
prpjekje dshton, n Kshillin e saj t lufts kjo ushtri bn organizimin dhe planet q
qllimi ta arrij me luft. Sulmet e saj vazhdimisht hasin n rezistenc t madhe t
kshtjellarve. Prve t tjerash, ata mbrohen edhe me rrshir t val t ciln ua hedhin
ushtarve turq, nga t cilt me mijra mbesin t vrar. Q n sulmin e par verbohet poeti
Sadedin, i cili kishte marr prsipr ta prjetsoj n vargje ekspeditn turke. T
pasuksesshme doln planet e shumta, bisedat e pafund t Kshillit t lufts, konsultimet e
njerzve t ditur si oficer ushtarak,astrolog, mjek (Siri Selimi) e t tjer. Nuk bjn
pun as operacionet ndshkimore pr plakitjen e pr djegien e fshatrave,
as hapja e grmojn q n Kshtjell t hyhej nga posht. Pikrisht kur
grmoja arrin nn kshtjell, kshtjellart e rrnojn, duke varrosur aty prnjhersh
shum xhenier q kishin punuar pr hapjen e saj. Nuk ndihmon madje as gjuajtja me topin
shkatrrues, i cili n vend se t godas kshtjelln godet turmn e jenierve. Pastaj lloj e
lloj prpjekjesh si : pr ti helmuar prmes minjve, pr ta gjetur ujsjellsin prmes kalit
t etur, n mnyr q uji t mbaronte dhe ata t dorzoheshin.
T gjitha ktodshtojn. Sulmi i fundit ku merr pjes tr ushtria turke del i humbur dhe
Tursun Pashai i zhgnjyer merr helmin dhe vret vetn.
Personazhet

Vranakonti - Nje udheheqes i shkuar ne moshe deri diku,por me vrullin e nje djaloshi.Ai
organizon ne menyre fantastike mbrojtjen e keshtjellareve dhe eshte korrekt ne
maredheniet me boten jashte keshtjelles(Skenderbeun dhe te tjeret qe kane kamp ne
male).Gjithashtu, ndonese trim,ai eshte edhe shume i aresyeshem dhe njekohesisht
besimtar.

Ugurlu Tursun Tunxhasllan Sert Ollgunsoj - Kreykomandanti i fushates se osmaneve.Njeri

me karriere te pasur,por te vene ne rrezik kohet e fundit prej armiqve,por dhe prej
moshes se shkuar.Ai keron te nenshtroje kalane e Krujes qe te zgjerohen kufijte e
perandorise dhe nga ana tjeter te arrije majat ne karrieres ose,ne rast deshtimi,per
te do te ishte fundi.Njeri skllav i emocioneve dhe shume i pamatur,me nje shpirt te
lig,por gjate romanit,ai peson disa ndryshime.Prape se prape,duhet cilesuar se ai eshte
edhe shume qejfli aq sa merr haremin ne lufte me vete.Po te flasim per anen
pozitive,ai kishte nxjerre shume mesime te vlefshme nga pervoja.

Mevla Celebia - Kronikani i luftes. Njeri me shpirt poeti,ne pritje te nje mundesie per t`u
shquar.Eshte i zoti ne punen e tij dhe teper i
sjellshem.Fatkeqesisht,atij i ka hyre krimbi i smires dhe eshte shume frikacak per te
kerkuar te verteten kur ajo eshte e rrezikshme apo kur vjen me nje kosto te
larte.Nuk gezon ndonje intelekt te vecante.Ai miqesohet ne roman sidomos me
kryeveqilharxhin,astrologun e pare, poetin dhe nje jenicer.

Plaku Tavxha - Prijesi i jenicereve.Njeri i moshuar,me deformim fizik(gjymtyre te

shkurtra).Eshte shume fodul dhe gjithmone ne kerkim te lufts,i etur per gjak dhe aspak i
ndjeshem per te tjeret.Njeri qe sheh vetem interesin e tij dhe mund te quhet me plot
gojen:ujk i vjeter lufte.

Kara Mukbili - Prijes i azapeve-Prijes i azapeve,njeri i hijshem ne pamje dhe ne

sjellje. Ai eshte teper i ndjeshem per mireqenien e ushtareve te tij,nuk i duron
padrejtesite dhe mendon shume per te tjeret.Eshte shume mirenjohes dhe i vlereson ne
maksimum njerezit.
Arkitekt Kauri - Arkitekt i zoti ne rrethimet e keshtjellave. Njeri me fe te ndryshuar,ndaj
nuk shihej me syte mire. Si te mos mjaftonte kjo,ai flet ne
menyre te cuditshme dhe acaruese turqishten dhe nuk ka asnje qime ne fytyre,ndaj ngjall
dyshime per maskilitetin e tij.Teper flegmatik,cilesi per t`u shenuar. Ai eshte burgosur tri
here dhe perseri ka dale jashte. Arkitekt Kauri angazhohet ne ndertimin e nje tuneli (qe
shembet me pas) dhe ne gjetjen e ujesjellesit (qe del i rreme). Krijon shume kundershtare
ne Keshillin e Luftes.

Sadedini - Poet. Qejfli i pijes,njeri i zoti ne ate qe ben. Verbohet ne sulmin e pare dhe e
krahasojne me Homerin. Nuk i pelqen emri,deshiron ta kete Saperkan Tok
Kellec(Saperkan gjakashper)

Saruxhai - Usta qe merret me derdhjen e topave.Njeri i punes. Ai krijon topa te

medhenj e te fuqishem. E vlereson dhe e cmon shume ndihmesin e tij (nuk e njeh
smiren). Lidhet ne miqesi me kryeveqilharxhin. Ai perbuz fene dhe astrologet. Eshte
shume i ndjeshem kur kryhen pdrejtesi. Ka merak te vecante per shendetin.

Kryeveqilharxhi - Ai kujdeset per administrimin e rezervave te ushtrise. Eshte teper

i pandjeshem ndaj jetes se ushtareve dhe shqetesohet vetem per rezervat.Ze shume
miqesi dhe i kundervihet njerezve te fese. E shfrytezon deri ne fund autoritetin.Ne
te vertete ai eshte i derguar i sulltanit per te deshifruar misteret e betejes se
fushe Kosoves (gjashtedhjete vjet perpara kohes ku zhvillohen ngjarjet e romanit).Ai
mendon se me popujt e Ballkanit duhet jetuar ne maredhenie te mira per te siguruar
aleancen qe sipas tij eshte teper e rendesishme sepse do te ishte nje aleance e
pathyeshme sipas tij.

Tuz Okcan - Jenicer i thjeshte,ushtar i nje rangu te respektuar deri diku.Ai ka aftesi ne
artin e luftes.Mbi te gjitha ai ka nje zemer fisnike(shpeton dhe i del ne mbrojtje
Sadedinit kur ai verbohet). Ai eshte i disiplinuar dhe mendon se prej kesaj mund te
humbase shume kenaqesi te jetes. Ne fund vdes prej kafshimit te nje miu te helmuar.

Exher - Nje nga vajzat e haremit. Mbetet shtatzene qe ne naten e pare te fushimit. Ajo
eshte me e reja dhe me e llastuara e haremit. As ajo vete nuk e di sa vjec eshte.
Exher ka nje mendje naive dhe zemer te pafajshme e te ndjeshme. I do shume shoqet.