Você está na página 1de 6
AI DUGC THO TRONG CAC “AM” (MOT LOAI DEN THO NHO NGOAI TROD) G6 VIET NAM? Michio Suenari* 1. HINH DANG BAN THO TRONG DEN THO. 1. Cac loai hinh dang: C6 hai loai ban thé 1a loai be mé va loai hinh hop. Loai bé mé duge chia thanh ba loai: a. Chi la mot t4m det; b. Tam det véi tudng bao quanh; c. Tam det c6 mdi che. Loai hinh h6p cting duge chia thanh ba loai: a. H6p c6 mai che nhung khéng cé tuéng bao quanh; b. H6p 6 tuéng bao quanh nhung khéng cé mdi che; c. H6p c6 tudng bao quanh va cé mai che. Dang hOp cé thé 18 m6t dang cia ngoi nha hay mot hop don gidn. Chting c6 thé duge trang hong long My hodc bai tri don gidn. 2. Dé bay trén ban the Cac dé dude dat trén ban thé gém bat huong, gid dé nén, céc dung rugu, guong, luc, tugng mét con ngya (thudng thi hiém khi cd). Chi cn mét bat huong, con nhitng dé ding khac c6 thé tuy s6 lugng. Chting ta khong thé thay mot chiée ghé dugc trang hoang léng lay nhu thudng thay trén ban thor cia gia dinh hoc dién thé dng ho. Digu dé chting t6 tong “am” ngudi ta khong thé theo dia vi cao thip. 3. D6 cing lé ‘Thong thudng, chi cé huong va nén 1a bat budc phi nén 6 vao nhiing ngay 1é. Trén mét sé ban thd, thit thé duge dang lén, tong w nhy nhiing dé cing Ié thé tai nha riéng trong nhiing ngay gid, Tet. 6. Hoa qui cing luge cing c6 ta hay dat len * Dai hoc Tokyo. Nhat Ban. 488. ‘AL DUQC TRONG CAC “AM” (MOT LOA BEN THO NHO NGOAI TRO} O VIET NAM? 4. Trang tri ban tha Ban thé thudng duge trang wi bing nhiing dé rat tinh x4o, trau chuét. Mai, cOt va cdc tuGng bao quanh bén trong va bén ngoai thudng duge son vdi nhitng miu thiét ké hoa my, nhiing vong tron phong phi. Trong mot chitng myc nao d6, né phn 4nh sy giau cé va nhiét huyét cia ngudi chit dign. Nhiing ban thé méi duge xay thudng 06 xu hudng duge trang tf sic sd hon. Trong khi céc nha m6 dao & nhting ving dan t6c truyén théng thung ¢é xu hudng dying ban thé véi nhiing dé trang hoang ruc 13, cc chuyén gia vé nghi lé 6 lang ho&c chii céc dén thé & lang thudng dung ban thd nghiém trang hon, mau sc nha nhan hon theo phong cach cé dién. Doi khi, ngudi ta con viet chi lén nhiing cét tru & céng dén hodc trén bie tuéng chinh gitfa cla ban thd. Trong mét sé trudng hgp, tw “Than thénh” hode “Mong cau hanh phic” duge viét bing chi Han 6 gitta bite tudng va mét loat bai tho cé ¥ nghia tét lanh duge dé wén cé hai mat cila bifc truéng (binh phong) treo ding truéc ban thé. Tuy nhién, thong thudng thi ngudi ta thudng son nhiing bitc tranh hinh con réng (tugng trung cho vi thin nam) va chim phugng hoang (tuong trung cho vi than ni) trén bite tudng ding sau. Chi quéc ngit hiém khi duge ding trong cdc “am”. 1. CACH THO CUNG Trong gia dinh, ban thé thudng duge dit trong dén tha 16 tién do ngudi ding dau dong tc thé cing. Dén thé cila Ling x4 sé do mt ngudi tinh nguyén & gin dé diing ra trong coi. Nhiing ngudi nay thudng thdp huong hang ngay, hoc vao cic ngay méng 1, 15 hodc 30 (Am lich) hang thang. Khi tho cing nhing hén ma lang thang, rat nhiéu dé cting, thudng [a thit, dugc dat lén ban thd vao ngay Rim thang Bay (Ié X4 t6i vong nhan), khi cita dia nguc m@ ra va linh hén lang thang ra ngoai. Trong trudng hgp nay, cdc dia thit dy dan duge bay lén, nhung tuyét d6i khéng diing dé 1é nay cho nhiing linh hén an chay hod cic Than linh. Khi gia dinh hay dong ho c6 mét 1é thé cting tai ban thd chinh trong nha, ho cing sé chia lc sau khi budi 1é két thiic. Ill. CAC DOI TUQNG DUQC THO TRONG CAC DEN THO NHO 1. Linh hén cia té tién gom: a) BA C6 (con gai chua chéng): 21 trudng hop b) Con trai chét tw khi cdn nhé: 19 tudng hgp ©) Cac thanh vién nam cia dong ho (6ng t6): 10 trudng hop d) Hau (ning ngudi quyén cting tai san dé duge cting té sau khi chét): 6 truéng hgp. 2. Linh hén cia nhiing ngudi khong phai ho hang gém: e) Dan 6ng tit tran: 10 trudng hp f) Ngudi cht ci cia ngéi nha: 1 trudng hop VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD GuOc TE LAN THU HAI 3. Cac than linh: g) Khoan canh (than trong coi dat nha hodc lang x6m): 13 trudng hgp h) Nam yéu t6 (Kim - Méc - Thuy - Hod - Thé): 3 trudng hop i) Than dat: 3 trudng hop ~ Ngya: 1 truéng hgp k) Nir than bat kha x4m pham, vua clia cic thé luc siéu pham: 3 trudng hop 1D Than nuée: 1 trudng hgp m) Nhiing nguéi v6 danh: 7 trudng hgp. C4 linh hén cia con nguéi va cla Than linh déu duge thd trong cdc dén thé nhd 4. Linh hén cia nhing thanh vign trong dang ho Sit sch ghi lai ring c6 bén loai linh hén cé quan hé ho hang duge thé ngoai trdi, trong khi phan Idn nhiing thanh vién trong dong ho sau khi chét duge thé trén ban thé dat trong nha. Chting ta c6 thé co mot s6 d4u méi dé hiéu ban chat ciia cdc linh hén nay bang cach kiém tra xem cach thitc va tai sao nhitng linh hén nay lai duge d6i xit khdc so véi cdc linh hén duge thé trong nha. a) Ba C6 1a cc linh hén ni cia nhiing ngudi chét wy khi con nhé va thudng “théng tin” cho ho hang minh (nhiing ngudi cén s6ng) bing mét sé bién phap nhu xuat hién trong gidc mo, bao méng nhiing diém kh6ng lanh cho mét thanh vién nao dé trong gia dinh. NguGi ta tin ring Ba Cé 6 stic manh tam linh tham chi cdn manh hon ca nhiing ngudi trong té tién phu hé chét mé6t cach binh thudng. Vi vay, ho duge coi la ngudi che ché dang tin cay trong mét théi diém cu thé. Mac dai cdi chét yéu cia ho duge coi la nguén géc tao nén stic manh trén ctia ho, nhung déi khi nhting Ba C6 da két hén cing 06 thé cé kha nang nay. G mién Bac Viét Nam, Ba C6 duge thd trén ban thd duge dat trong céc dén, miéu. Co thé ndi cach “déi dai” bén ngoai ngéi nha d6i vdi céc doi tugng con gai chua chéng nay sé trung thanh hon vdi céc nguyén t4c cla Khéng tit phn déi viéc thd cting nhiing thanh vién nif tai ngéi nha noi ho da sinh ra. b) Linh hén cia nhiing bé trai chét ti khi con nhé va hién ra bao méng cho nhing ngudi con sOng cing duge thd trong dén nhé & ngoai n. Mac di cdc truéng hgp nay khéng phé bién nhu trudng hop cia Ba C6, do ho cé sttc manh tam linh kém hon cdc Ba C6, nhung sé truéng hgp (da théng ké) gan nhu ngang bing. Diéu nay cho thay viéc thd cting khéng chi don thudn dya trén nhiing hy vong cia ngudi con séng la dugc nhiing linh hén nay bao vé ma cdn dya trén cdc yéu t6 khac, nhu long tréc 4n (léng thuong) va cdm gidc lo sy nhiing linh hén chét td khi con nhd. 490. AL DUQC TRONG CAC “AMT (MOT LOAI DEN THO! NHO NGOAI TRON O VIET NAM? ©) Theo thuyét Khéng tir, mot vain dé khong nhu dy don 1A nhiing nam nhan trong ho hang cing duge thd cing trong cdc dén thd ngoai wei. LY lé dua ra rat khac nhau: dé 1a linh hén cia nhiing ngudi chét dot ti hoc chét trong chién tranh, linh hén cia mt thanh vién khong chinh thtéc trong dong ho (con riéng cia vg hai), linh hén cia mot nam nhan dé lai mot chic thu khi 6ng ta chudn bi di tdi mét noi xa xéi, linh hén cla mot ngudi linh chét tai chién truéng nhung xudt hién trong gidc mo cia mét gia dinh va dé nghi duge thé cting. d) Nhing ngudi khéng cé con ndi doi thudng dé lai tai sin cho céc thanh vién bang hé, cc nha thé t6 hay cdc dén thd dé duge thé cing sau khi chét. Bd duge goi la Hau. Ho khong duge thé tai cdc ban thd dat 6 gita dén, chi dugc dat 6 ban bén canh (thuéng 1 6 phia Bac) hoac trong cic dén nhd ngoai tri. Trong san cla dén thd & ling, c6 thé thay cdc dén nhu vay va mot dén thé linh hén cia ngudi di déng gop nhiéu cho ngéi dén. 5. Linh hén ciia nhiing ngudi khong phai ho hang a) Dan Ong tit tran: phdn Ién nhing ngudi nay chét tai ngdi lang, noi dat “dén® thé, trong chién tranh Viet Nam. b) Linh hén cia nhiing ngudi chi cG cha ngéi nha. G mién Bac, ngudi ta goi dé 1a Tién chi (ngudi chii trudc). Chting ta chi phat hién mét truéng hgp: Cin nghién cttu thém vé diéu kién chi tiét dé duge thé cting. 6. Cac vj Than: Phan lén Than la nhiing ngudi cé dat va sé hdu ching a) Khoan canh duge gidi thich 1a mot vi Than sé hdtu dat nha, nhung hinh anh hoc dac diém cia vj Than nay lai khong duge 16. b) Nam yéu té (Kim - Méc - Thiiy - Héa - Thé) va “Sau cung dién”: Hai trong ba trudng hgp duge thé cing béi nhiing ngudi qua dudng hoac ngudi dan ving lan cn. Nguéi dan gidi thich Nam yéu t6 1a nhiing vi Than c6 tong trich canh git vang, nudc, dat, cay va Itta, va nang cao chife nang cia ho nhu c4c vi Than bio vé ho tranh hod hoan va 1G lt. Chi cé mot trudng hgp, “Sdu cung dién” duge dé cap dén trong sit sach Trung Quéc. Theo quan niém chung, dén thé Thanh mau & Viet Nam bao gém Ba cung dién (Thién duGng, Dat va Nudc) ho%c Bén cung dién (cong thém Nui). Vin chua r6 vé sé cung dién cé phai la Sau nhu sit sach Trung Quéc ghi hay khong. ©) Than dat trong pham td nay khéng phai 1a Thé Céng thudng dugce tha bén trong phong chinh, nhung cé lién quan ti linh hén cia nhting ngudi chét khong binh thudng. d) Nhiing tugng Ngva thuéng duge dat lén ban thé nhu mét dé trang ti, hoac 6 ¥ nghia nhu mot céng cu chuyén ché cho mét vi Thanh, hoc 49 VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD QUOC TE LAN THU HAL doi khi con duge coi nhu mét linh hén dugc thé cting. Trong mot truéng hgp, chi cdc tugng cia mot s6 con ngya da dugc dat @ing sau mét lu huong trong dén thé. (Mot ba cu da tra Idi ring ba dang thd ngya). e) Cac vi Thanh va H6i déng cdc quan duge thé cting trong cdc dén thd nhé trong san cia mot phap su, vi vay nén phan biét c4c ddi tugng nay véi cac trudng hop tong cdc gia dinh binh thudng. g) M6t bic tugng than nude duge dat trong mét dén thé nhd bén be giéng cla lang véi ¥ nghia dé vi than nay dugc udng nude. I. MOI QUAN Hf GIU/A CAU TRUC DEN THO VOI CAC DANG DUGC THO CONG 1. Cd mét xu hudng chung cho linh hén cia mét ngudi ho hang duge inh sOng” trong mét dang dén thé kiéu nha 6, va cho c4c Thén sinh sOng trén m6t ban thd kiéu ban det. Linh hén con ngudi cling c6 thé duge dat lén kiéu ban thé ban det don gin, khi ho khong c6 méi lién hé gan gui 14m vdi ngudi chi nha, hodc gia dinh dé qua nghéo dé cé thé xay dién thd dang nha & hoac khéng cm thay can thiét phai lam vay. Than cé thé duge xay nha khi ho duge thé cing béi cdc gia dinh trong x6m, hoac bdi dan lang (nhu thdn nudc 6 gan giéng lang). Téi chua phat hién nguyén nhan r6 rang tai sao cdc vj Than khac duge dat trén mét ban thd dang don gidn hon. D6 co thé 1a do tht hang cia ho thap hon hoac chic nang ciia ho kém hon dé dude séng trong mét “lanh dia” nhd. 2. Cé thé thay trat ty cdc bat huong trong c4c dén thd duge dat theo quy luat tuong ty nhu cdc bat huong trén mét ban thé chinh trong gia dinh. Khi c6 hon hai Ba C6 hoac nhiing 6ng t6 duge dat trong mét dén thé, mic d6 quan trong ciia méi bat huong duge phan biét béi chiéu cao cla bé dé bat huong hodc béi vi tri & gitta, phai va tr4i, theo thé hé va tudi tac. 3. Trong lang, c6 thé thay nhing dén the nhu vay 1a mot dang wong ty nhu “am”, dé thé linh hén cia mét chi c4 voi véi co thé huéng vé phia bé bién, cho linh hén cia nhiing ngudi linh chét tran trong cudc chién chéng x4m luge, cho Quan Céng (mét vj quan v6 cia Trung Quéc 6 thdi dai Tam Quéc). Chting 06 kich cd va hinh dang tuong ty nhu “am”, nhung c6 thé phan biét bing sy hién dién cha mét bé cét (dén) chdc chan thay vi mot cét try dé dé ban thd hoac “am”. Vv. KET LUAN Tw cdc s6 ligu va phan tich trén, chting ta thay cé rat nhiéu adi tugng duge thd cing trong cdc “am”. N6 phan dnh sy khdc biét ldn trong cdc dén thd & mién Trung Viét Nam: N6 bao gém nhiéu vj Than khac nhau ti cdc dao Ién nhu dao Lao, dao Phat, hodc Thanh nv, tdi nhing linh hén nhé hon vdi tin nguéng dia phuong va nhiéu linh hén 492 AL BUC TRONG CAC AM" (MOT LOA! DEN THE NHG NGOAI TRON G VIET NAM? cla nhing ngudi i chét, ti nhitng cdi chét binh thudng tdi nhiing cai chét v6 danh, Ban thé trong dén thé, dén hodc nha thé ho, t6 tién chi pho hgp véi nhtng Than, nhdng linh hén cia nhtng thanh vién ngoai bién binh thudng. Tuy nhién, phan ln nhing ngudi ngoai bien nay phai di xa dé tim mot chéd c6 thé duge thd cing sau khi chét “Am” 1a nha cho nhing trudng hop nhu vay. Tuy nhién, chting ta nén nhé ring nhding “ngdi nha" kiéu nay khong phai duge xay cho tt cA nhing agudi ngoai bién ma chi nhdng linh hén may man mdi thu hut duge sy chi nhiing ngudi dang séng va duge thé cling. Nguyén nhan tao ra sit chi y nay cé thé 1a mét gide mo, hoc mét 1di tién tri dé cinh béo cho nhiing ngudi dang sOng phai lap dén thd. Tuy nhién, tir kinh nghiém cia nhan, toi thay ngudi Viet Nam thudng cé cam gidc so hai nhitng thé luc siéu nhién nay hon so véi ngudi dan mién Nam Trung Quoc, va diéu nay nén duge nghién ctu thém TAI LIEU THAM KHAO. Suenari, Michio 2002. Noi dung céa “am” (mot dén th nhd ngodi trdi) mién Trung Viet Nam. Nbdt bdo ciia Vien ngbién citu van bod A- Phi (Bai hoc Tokyo) bing tiéng Nhat.

Você também pode gostar