Madaxweyne Aadan Cabdulle Cusmaan "Aadan Cadde" (carab: ) Waxaa uu ku

dhashey magaalada Beledweyne ee dalka Soomaaliya sanadkii 1908 wuxuuna ku

geeriyoodey
magaalada Neyroobi ee dalka Kenya 8 Juun 2007 . Wuxuu waxbarashadiisii dugsiyada
Qur'aanka, dugsiyada hoose, dhexe ku qaatay magaalada Muqdisho . Wuxuuna sameyay
dhaqdhaqaaq ganacsi intii uusan ku
biirin ka hor xisbigii Leegada ee SYL bishii Febraayo sanadkii 1944.
Sanadkii 1946 wuxuu ka mid noqday xubnihii maamulka ee xisbigaas, waxaa loo doortay
in uu noqdo xoghayaha xisbigaas ee degmada Beledweyne .
Wuxuu sanadkii 1951 noqday maamulihii gobolka Mudug , halkaas oo uu wakiil buuxdana
uga ahaa xisbigii Leegada illaa laga soo gaaro sanadkii 1953.
Sanadkii 1953 waxaa Gumaysigii Talyaanigu u xushay in uu noqdo ku xigeenka
maamulkii maxmiyadda ee loo yaqaanay Territorial Council , sidoo kale 1954 waxaa
loo doortay guddoomiyihii xisbiga Leegada
xilkaasina uu hayay illaa laga soo gaaro bishii Febraayo 1956.
Bishii Maajo sanadkii 1958 waxaa loo doortay mar kale xilka ugu sarreeya ee
xisbigii Leegada iyo guddoomiyihii golihii lagu magacaabi jirey Somali Legislative
Assembly , xilkaasina uu hayay illaa 1dii
bishii Luuliyo sanadkii 1960 .
Sanadkii 1956 waxaa golihii lagu magacaabi jirey Territorial Council waxaa lagu
badalay Legislative Assembly , waxaa mar kale Talyaanigu gacan ku siiyey in uu
noqdo xubin ka tirsan golahaasi, waxaana
laga soo doortay magaalada Beledweyn ee dalka Soomaaliya doorashooyinkii ka dhacay,
doorashadaasi ka dibna waxaa loo doortay in uu noqdo guddoomiyihii Somali
Legislative Assembly .
Sanadkii 1959 doorashooyin guud oo dalka ka dhacay waxaa loo doortay mar kale
xubin, iyo in uu noqdo guddoomiyaha golaha sharcidejinta Koofurta ee dalka
Soomaaliya, wuxuuna xilka hayay illaa golihii
sharcidejinta uu noqdo Constituent Assembly . Taasna waxay u saamaxday in uu noqdo
madaxweynihii ugu horreeyay ee soo mara dalka Jamhuuriyadda Soomaaliya ka dib
markii ay midoobeen labadii gobol
Waqooyi & Koofur ee Jamhuuriyadda Soomaaliya 1:dii Luuliyo sanadkii 1960 .
Golihii baarlamaanka ee ugu horreeyay oo ay Soomaaliya yeelato 1 Luulyo 1960, uuna
Gudoomiye ka ahaa Mudane Xaaji Bashiir Ismaaciil Yuusuf, ayaa u doortay Mudane
Aadan Cabdulle Cusmaan in uu noqdo
muddo hal sano ah madaxweyne KMG ah, sanad ka dibna waxaa loo doortey in uu noqdo
madaxweyne muddo lix sanadood ah, wuxuu dalka madaxweyne ka ahaa muddo 7 sanandood
ah.
Madaxweyne Aadan Cabdulle Cusmaan "Aadan cadde" wuxuu ku hadli jirey afafka
Talyaaniga , Ingiriiska iyo Carabiga . Doorashooyinkii dalka ka dhacay sanadkii
1967 waxaa looga adkaaday doorashooyinkaas,
wuxuuna xilkii madaxweynanimo ku wareejiyay madaxweynihii ka danbaybeeyay ee
cabdirashiid aadan cade waa ninka kaliya ee soomaali iyo afrikada madowba ugu
horeeyay ee si sharaf ah xilka ku wareejiayay
kuna mutaystay in aduunka laga xushmeeyo
Wada Karo Dil Se Movie : Agni Saakshi Singer(s) : Jolly Mukherjee, Kavita
Krishnamurthy Music By : Nadeem-Shravan Lyricist(s) : Sameer
Waada raha sanam Song lyricsi Movie/Album Name: KHILADI Singer(s) : ALKA YAGNIK AND
ABHIJEET
Waada Karo Ye Saath Tum Kabhi Na Chhodoge ... Mere Ho Tum Song Lyrics Movie/Album
Name: GUNEHGAAR Singer(s) : ALKA YAGNIK, KUMAR SANU
Chalo Ye Vaada Ham Karein Hamako Vafa Ki Kasam Movie or Album: Dil Kho Gaya
Singer(s): Kumar Sanu, Sadhana Sargam
Wada Raha Music : Ram Sampat Lyrics : Sameer Singers : Arnab Chakravorty, Shreya
Ghosal
Kargaya Dekho Jhuta Wada Pyar Ka Song Lyrics Movie : Cobra Girl
Wada Karke Sajan Nahin Aaya Song Lyrics Movie : Barsaat Ki Ek Raat (1998)
Taa waxay ina garadsiineysaa in fogaanta uu had walba aduunka qorraxda u jiro sanad
gudaheed aanay isku mid ahayn.
Halkii jeer oo aduunka ku soo wareegto qorraxda waxay ku qaadata 365 maalin.
Sanad walboo afaraad oo shintiris-sanadeedka (kalendarka) ka mid ah wuxuu noqdaa
366 malmood, waxaana la yiraahda sanad shindhalad ah (skuddr).
Sanad walboo 4-aad waa inuu maalindheri ahaadaa, maxaa yeelay aduunka 365 maalin in
ka badan bay ku qaadata halkii wareeg.
Haddi aan sidaa la yeelin xooga qalad ah baa tirsiga galaaya.
Sidaa daraadeed bey sanad shindhalad ah ugu jirin qarni walboo aan u qaybsami karin
400.
Tusaale sanadkii 1900 ma ahayn sanad shindhalad ah, haseyeeshe sandakii 2000 wuxuu
ahaa shindhalad, waayo waa loo qaybin kara 400.
Xilliyada Sanadka aduunku wuxuu mariin meerkiisa ku jiraa isagoo 23,5 darajo
qorraxda ka janjeersan.
Sidaas daraadeed fogaanta sare ee qorraxda ay had walba inoo jirto wey kala duwan
tahay sanadka gudihiisa.
Kala duwanaanta fogaanta ay qoraxdu dhulka u jirto waxay aad ugu weyn tahay
woqooyiga iyo koofurta kakoonka dhulka.
Gobollada saaran hareeraha dhulbaraha wey ku yartahay kaladuwanaantaasi Gobollada
ku kala yaal labada cirif ee aduunka, oo la kala yiraahdo Qudbiga woqoyi iyo
Qudbiga koofureede , maalin kasto oo ka
mid ah xilliga jiilaalka qorraxda kama dhacdo oo cirkay ku taallan tahay.
Bartanka xilli-barafeedkuna waa qorrax laaan.
Gobollada dhulbaraha agagaariyase hal berina qorraxda kama maqnaato, oo cirkay sare
ayey ugu shidan tahay.
Kala duwanaanta hadba inta fogaan ay sanadka gudihiisa qorraxdu ka korreyso
aduunka.
Hadba intii loo sii dhowaado aagga woqooyi ama aagga koofureed bey fogaanta sii
weynaataa.
Sidaas daraadeed intiiba dhulbaraha woqooyi ama koofur looga sii fogaanayo bay kala
duwanaashada xilliyada sanadkuna sii kordhaan. caadi iska dhig sxb
Markii laga hadlaayo habeenka iyo maalinta Qoraxda waxaa dhahnaa: Qorraxdu waa
dhacday ama waa soo baxday.
Inkastoo aynu had iyo jeer aan sidaa ku tilmaamno, Hadana Qoraxdu ma aha wax dhaca
mana soo baxda, ee dhulkaa isku udub-wareegta.
Dhulka inuu hal mar si buuxda isugu udub-wareegana waxay ku qaadata 24 saac.
Inta dhulku isku wareegayo, Qorraxdu inftiinkeeday ku haysaa, oo sidaas bey habeen
iyo maalin ku kala noqoto. waxaa kuu cadeeynaya inaysan qoraxda dhicin marka aad
moodo in aay kaa dhacday hadii aad
joogto Somalia qorraxda waa u muuqataa dadka galbeedka kaa sii xiga siiba sida
America dadka joogo subax ayeeyba u tahay oo marka ay ayaga ka miriqdo adigana kuu
soo muuqanee
Xarunta Caafimaadka Jaamacadda Washington, waxaan iskaashi la sameynaa bukaankena
iyo qoysaskooda si go'aan looga gaaro daryeelka caafimaadkooda.
Warqadaan waxaa laga helaa macluumaad oo adiga kugu kaalmeeya in aad go'aan ka
gaartid haddii aad rabtid in aad qaadatid baarista sare aneuploidy.
In aad qaadatid baaristaan, adiga ayay ku jirtaa.
Dadka qaar uma arkaan in baarista noocan ay waxtar leedahay.
Waad diidi kartaa baarista waqti kasta.
Warqadahaan waxay sharaxaan baarista iyo qaar ka mid ah erayada caafimaadka.
La hadal bixiyehaada daryeelka caafimaadka si aad in badan uga ogaatid.
Maxay tahay baarista sare aneuploidy ee lagu sameeyo DNAda ka madax banaan unugga?
Baarista sare aneuploidy ee lagu sameeyo DNAda ka-madax banaan unugga waxaa loo
adeegsadaa dhiigga laga qaado garabka.
Waa baaris la samayn karo laga bilaabo marka uurka gaaro 10 todobaad.
Baarista waxay ogaataa cilliadaha qaar ee lagu arko cunugaada ee la xariira
kromosoomka.
Kromosoomka waa qiyaasta DNAda ku jirta gudaha unugyadena.
Baarista aneuploidy waxay bilaaban kartaa marka DNAda waa aashitada
deoxyribonucleic, waa mokekul uurka gaaro 10 todobaad. qaada macluumaadka
genetikada, jiil ilaa jiilka xiga.
Inta badan DNAdena waxaa lagu keydin karaa gudaha unugyada jirkena.
DNAda ka madax banaan unugga kuma dhex jirto unugga.
Qof kasta wuxuu leeyahay DNA ka madax banaan unugga uu ku dhex jirta dhiigga.
Marka aad xaamilo tahay, inta badan DNAda ka madax banaan unugga dhiigaada waxay ka
yimadaan dhankaada, hase ahatee qaar waxay ka yimadaan uur jiifka.
Baaristaan, shaybaarka wuxuu cabbiraa iskudarka qiyaasta DNAda ka madax banaan
unugga, kromosoomyada 21, 18, 13, iyo X ee ku jira dhiigaada.
Haddii ay jirto qiyaas DNA aan caadi ahayn ee ka socota mid ka mid ah
kromosoomyadaan ku jira dhiigaada, waxay aad ugu badan tahay in cunugaada uu qabo
aneuploidy taasoo la xariirta kromosoomkaas.
Maxay tahay cilladda aneuploidy?
Aneuploidy waxaa lala kulmaa marka qofka leeyahay koobiyo dheeraad ah ama marka ay
maqan yahiin koobiyo la xariira kromosoomyada qaar.
Inta badan dadka waxay haystaan 2 koobi oo midkiibu ka kooban yahay 23 kromosoom
kala duwan, taasoo marka leysku daro noqota 46.
Trisomy waxaa lala kulmaa marka ay jiraan 3 koobi oo ku saabsan kromosoomka qaar ee
dhamaan unugyada ku jira jirka.
Monosomy waxaa lala kulmaa marka uu jiro 1 koobiga kromosoomka qaar ee ku jira
dhamaan unugyada jirka.
Trisomy 21 waxaa lala kulmaa marka ay gudaha dhamaan unugyada ku jiraan 3 koobi
oo ah kromosoomka nambarka 21.
Waa sababta caadi ahaan uu badan ee ka dambeysa xaaladda geneetikada lagu magacaabo
calaamadda Down. Trisomy 18 waxaa lala kulmaa marka ay jiraan 3 koobiyada
kromosoomka 18 ee ku jira dhamaan
unugyada.
Xaaladaan waxaa kaloo lagu magacaabaa calaamadda Edward. Trisomy 13 waxaa lala
kulmaa marka dhamaan unugyada ku jiraan 3 koobi oo ah kromosoomka 13.
Xaaladaan waxaa kaloo lagu magacaabaa calaamadda Patau. Monosomy X waxaa lala
kulmaa marka uu jiro 1 koobiga kromosoomka X. Waa sababta ugu badan oo ka dambeysa
xaaladda geneetikada lagu magacaabo
calaamadda Turner.
Maxay yahiin manaafacaadka laga helo baaristaan? Waa baarista ugu saxsan xagga
aneuploidy ee la heli karo maanta. Qaadashada baaristaan uma keento halis uur
jiifkaada. Waxaa dhici karto in
natiijada caadiga ku siiso kalsooni oo hoos u dhigta walwalka laga yaabo in aad ka
qabtid caafimaadka cunugaada.
Maxay yahiin waxyaabaha ka dhiman baaristaan? Baarista sare aneuploidy waxay
ogaataa ku dhawaad dhamaan kiisaska Down, trisomy 18, trisomy 13, iyo monosomy X.
Hase ahatee, kuuma sheegi karto
haddii cunugaada uu qabo qaar ka mid ah cilladahaan. Ma badna in natiijada soo
saarto cillad, inkastoo uur jiifka uusan qabin aneuploidy. Ma badna in natiijada
ahaato caadi, xataa haddi uur
jiifka uu qabo anueploidy. Ku dhawaad 1% kambiyoonaha dhiigga (1 marka la soo
qaado 100) lama turjumi karo.
Haddii taasi ay dhacdo, ma heli doontid natiijo. Baarista sare ee aneuploidy ma
baarto cilladaha la xariira kromosoomyada kale, cilladaha kale ee la xariira
dhalashada, ama xaaladaha baarista kale.
Maxay tahay macnaha ku jira marka natiijada tahay caadi?
Macnaha natiijada caadiga waa in ay yar tahay in cunugaada uu qabo aneuploidy.
Suaalo?
Suaalaha aad qabtid waa muhiim.
Wac takhtarkaada ama bixiyeha daryeelka caafimaadka haddii aad qabtid suaalo ama
arrimo.
Kliinikada Baarista Uur Jiifka (Prenatal Diagnosis Clinic): 206-598-8130 Haddii
baarista soo saarto cillad, sidee ayaan ku xaqiijin karaa natiijada?
Fadlan weydiiso qoraalada sharaxa baaristaan. Kaddib marka la qaado, qiyaas yar
oo dhiig ah ayaa laga qaadi karaa cunugaada si loo baaro kromosoomyada cunugaada.
University of Washington
Agaasime Nasser ayaa yiri "Soomaaliya inay ka guurto nidaamka analoga waa fursad
qaali ah oo StarTimes ay ka saacidi doonto Soomaaliya si dalka oo dhan loo
gaarsiiyo nidaamka Digital-ka oo caalamka u
wada guuray.
Tani waxey keeneysaa warbaahinta Soomaaliya oo awalba ku tallaabsatay horumar
ballaaran inay noqoto mid casri ah oo la tartami karta beesha caalamka.
Agaasime Nasser ayaa u mahadceliyey Ku-xigeenka Guddoomiyaha StarTimes Mr Gu Xun
kuna casuumay inuu soo booqdo Soomaaliya.
Agaasime Nasser ayaa yiri "Waxaan Mr GU Xun uga mahadceliyey dadaalkiisa ku aadan
in StarTimes ay Soomaaliya ka howlgasho kana saacido dalka sidii nidaamka Digital-
ka looga hirgelin lahaa iyo sidii
loo horumarin lahaa Warbaahinta Soomaaliya.
Waxaana u fidiyey casuumaad rasmi ah oo uu ku yimaado Soomaaliya si dhaqangelinta
barnaamijkaas loo sii ambaqaado.
Mr GU Xun ayaa dhankiisa u fidiyey casuumaad rasmi ah Agaasime Nasser iyo saraakiil
ka socota Wasaaradda Warfaafinta oo bilowga sanadka 2016 booqasho ku tagi doona
dalka Shiinaha si loo sii ambaqaado
goaanadii kulankii ay Mr GU Xun iyo Nasser ku wada gaareen dalka Koofur Afirka.
Agaasime Nasser ayaa ka qeybgalay kulanka Shiinaha & Afrika ee dhanka Warbaahinta
oo lagu qabtay dalka Koofur Afrika.
Kulankan oo hordhac u ahaa kulanka guud ee Madaxweynayaasha Afrika iyo Shiinaha oo
4ta iyo 5ta December 2015 ka qabsoomi doona magaalada Johannesburg ee dalka Koofur
Afrika.
Agaasimihii Waaxda Farsamadda ee Wasaaradda Warfaafinta oo Iscasilay Runtana U
Sheegay Wasiir Cukuse.
Hargeysa(CYN)-Agaasimihii Waaxda Farsamadda ee Wasaaradda Warfaafinta Eng Axmed
Saleban Weyne oo Ka mid ahaa Tiirarka ugu Muhiimsan ee ay ku duusho Wasaaradda
Warfaafintu ayaa iscasilay Kadib markii sidda uu sheegay Wasiirka Warfaafintu
mudane Cukuse tacadiyo kula Kacay Shaqaale Hoosaad Wasaaradda Warfaafinta gaar
ahaan waaxdaasi.
Wasiirka Wasaaradda Warfaafinta iyo Wacyigalinta Somaliland Mudane Cabdilaahi
Daahir Cukuse ayaa la sheegay inuu si ka baxsan ansharaxa iyo milgaha binu
aadantimo uga dhaqmay qaarka mid ah shaqaalaha
Wasaaradda Warfaafinta oo ay ku jiraan Hablo xanuunsanayay oo cusbitaal ku jiray oo
uu wasiirku Amray in la xabsiga loo taxaabo sababo aan la garanayn dartood laga
eryo wasaaradda guud ahaanba .
Agaasimaha Waaxda Farsamadda ee Wasaaradda Warfaafinta Mudane Axmed Saleban Weyne
ayaa Warqadiisa Iscasilaadda ku sheegay inuu u dulqaadin kari wayay Shaqaale Ka
tirsan Waaxdiisa oo Wasiirku Tacadiyo
iyo Hanjabaado joogto ah kula kacay iyo Qaarka mid ah Shaqaalaha Wasaaradda oo
sababo aan la Garanaynin loo Eryay.
Warqadda uu istiqaaladda Ku dhiibay Eng Axmed Saleban Weyne ayaa Waxaa si aad ah
usoo dhaweeyay Shaqaalaha wasaaradda Warfaafinta oo arrintani indhaha Ku Hayay
Balse Wasiirka Wasaaradda Warfaafinta
ayaa la sheegay inuu muddooyinkii u dambeeyay Shaqaalaha wasaaradda u kala
Qaybinayay Reer reer si ay shaqaalaha Wasaaradda oo midaysani aanay uga hor iman.
Wasaaradda Warfaafinta Somaliland ayaa muddooyinkii ugu dambeeyay Lagu laga
dareemayay soo noqoshadda Khilaafkii hore u galaaftay Wasiiro badan oo Wasaaradda
soo maray , Wasiir Cukuse ayaa u muuqda
mid dhex fadhiistay Fadeexaddo Siyaasadeed oo hore leh.
Akhrisku waa hab ka mid ah waddooyinka loo maro aqoonta, taasoo maskaxda u
noqonaysa il quudisa aqoon,
waddama horumaray bulshadooda waxa laga qiyaasa aqoontooda hadba inta akhriskoodu
leeg yahay amma ay wax akhriyaan, sidaa darteed maanta waxa aan qallinka u qaatay
inaan wax ka qoro faaiidada
akhrisku u leeyahay baniaadamka, kumana soo koobi karno nuqul iyo qormooyin
kooban, balse Aayadii ugu horraysay ee Nabiga (NNKHA) lagu soo dejiyo waxay ahayd
(IQRA) Akhri halkaas oo aynu ka
garan karno mihiimada akhrisku leeyahay.
Waxa aynu wax ka taataaban doona faaiidada uu akhrisku qofka u leeyahay waxaana
wax la akhriyo ugu wanaagsan Kitaabka Quranka Kariimka ah oo ILLAAHAY (SWC)
adoomihiisa ku soo dajiya, taasoo loo
baahan yahay in qofka wal oo muslin ahi barto Akhrintiisa, fahanka macnihiisa.
Dadkana waxa ugu khayr badan qofka Quraanka barta, ku dhaqma, dadkana sii bara.
Rasuulka (NNKHA) ayaa laga wariyay Xadiis waxanu yidhi; Khayrukum mantacalama
Quraana wacalamuhu oo macnaheedu yahay waxaa idinku khayr badan Qofka Quranka
barta ee dadkana sii bara.
Akhriska Quraanka Kariimka ah ayaa faaiido badani ku jirtaa, ajar baana ku jira,
Maskaxduna way ku qoydaa, deganaanshiyo iyo xasiloonina waa laga helayaa.
Sidoo kale, Quraanka waxa ku jiraa Sharciga uu Illaahay adoomihiisa ugu talagalay
inay isku xukumaan waana nidaamka ugu wanagsan ee loo baahan yahay in lagu dhaqmo,
waa Kitaab aan waxna laga beddeli
Karin, waxna lagu dari Kari.
Waxa ku dhammaystirma Quraanka nolosha kala duwan ee adduun iyo aakhirab.
Dhinaca kale, axaadiistaa Nabigeenii suubanaa (SCW) iyo taariikhdiisii akhrintooda
ayaa muhiimad weyn u leh qofka binaaadamka ah, waayo waxaad ka helaysaa
dhaqankiisii suubanaa, Akhlaaqdiisii
wanaagsanayd, dhaqankii wanaagsana ee ummada kula dhaqmi jiray iyo dadaalkiisii
cibaadada.
Sidaa awgeed, haddaad cilmiga maadiga ah heer kasta oo ugu saraysa ka gaadho oo
anad diinta islaamka aanad waxba ka garanayn waxa aad ka dhigan tahay cunto bilaa
milixa, kolkaa waxa loo bahan yahay
inaad aqoon wacan u leedahay diintaada islaamka ama aad barataa.
Markaasad noqonaysa qof qof dhinac walba ka dhisan, waxaaba laga yaabaa in wax
lagaa waydiiyo diintaada islaamka waa inaad u sheegi kartaa.
Haddaba, sidaynu lawada socono akhrisku waa aasaaska nolosha, waayo halkaas oo aynu
ka garan karno faaiidada uu akhrisku u leeyahay nolosha binaaaadamka.
Waxa kale oo uu aasaas u yahay qofka, sababtoo ah waxa uu u yeelaya sawir amma
muqaal qurxoon oo muujinaya heerka aqooneed ee uu taagan yahay.
Geesta kale, waxa kale ood kaga faaiidaysan kartaa Cilmiga madiga ah ee ay ka mid
yihiin barshada Caafimaadka, Cilmiga Bulshada, Culuumta badaha, iwm.
Noocyada kala duwan ee cilmiga maadiga ah ee sharciga islamku ogal yahay ayaad kaga
faaiidaysanaysaa waxaas oo dhamina dedaal iyo akhris iyo baadhis ayay u baahan
yihiin.
Mihiimada koowaad ayay tahay inaynu siino akhriska .
Maskaxdu waxay u baahan tahay jimicsi, taasina wax u fududeeya amma ay ka hesha
fahamka ereyada qoran oo sidoo kalena maskaxda kobciya.
Dunidan hadda joogta qofku meel uu wax ka akhriyo ma waayo, sababtoo ah waxa aynu
joogna waqtigii tiknoolajiyada (Technology Age).
Akhriska waa lala qabsada, qofkuna waxa uu ugu baahda sida uu neefta iyo biyaha ugu
baahan yahay, macnaw waxa uu noqdaa balwad uu qofku la qabatimo oo dhinaca
wanaagsan ah.
Iskuna day inaad fahanto waxaad akhriyayso, haddaynu mid mid u dul istaagno
faaiidada akhrisku leeyahay waxa ka mid ah:
Akhrisku xassuustu kobciyaa, welwelkana wuu yareeyaa : Akhrisku waxa uu horumar ku
sameeyaa in uu qofku wax cabiri karo, sababtoo ah qofka wax akhriya waa isagii oo
la sheekaysanaya dadyaw hore
fikirkoodii, kuwa la jiilka ahna wuu la socdaa, mustaqbalkana wuu la jaanqaadaya.
Sidaa darteed, akhriska oo aad joogtayso waxay ka dhigan tahay qof naftiisa wax
bara, waana habka ugu wanaagsan ee aad naftaada ku kobcin karto haddii aad doonayso
inaad noqoto qof dhisan.
Waxa lagu kasbada akhriska aqoon, sababtoo ah maskaxdu waa kayd u baahan in ay
hesho cilmi lagu kaydiyo, kaasna waxa laga kasbada akhrinta culuumta kala duwan ee
koobka dushiisa yaala wixii uu qofku
karaayo.
Dhinaca kale, akhrisku waxa uu hoos u dhigaa welwelka, sababtoo ah maskaxdu waxa ay
hesha jimicsi iyo in ay ku raaxaysato akhrinta ilawdana mashaakiilaadka la soo
darisa, kadibna waxa uu qofku si
fudud u xalin kara mashaakilaadka la soo darisa, waana darriiq ka mid ah
darriiqyada guulaha waaweyn lagu gaadho.
Qofka waxa uu ka dhigaa akhriksu mid degen, sababtoo ah aqoontaada ayaa kordhaysa,
mar wal oo aad wax akhrido.
Tusaale ahaan:
Weelka marka uu buuxo iyo marka uu madhan yahay keebuu shanqadh badan yahay?
Suaashaa jawaabteeda haddaan sheego wax ka dhigan qofka aqoonta leh iyo qofka aan
aqoonta lahayn, waayo qofka marka akhriskiisu yar yahay ama aqoontiisu yar tahay
waxa aynu odhan karnaa waa weel
madhan waayo qayladiisa aan xikmada ku fadhiyin ayaa badata sida weelka madhan u
qaylo dheer yahay.
Weelka marka uu buuxana waxa ka dhigan qofka wax akhriya ee aqoonta leh qofkaasi
waa qof miisaaman oon dadka ku qaldamin waxa lawaydiiyana si cilmiyaysan uga
jawaaba, waayo qofka aqoonta hagaysa iyo
buugaagtan kala duwan ee uu akhriyay, xumaanta iyo wanaagana uu ku kala garanayaa
(waa akhriska kiisa faaiidada lehe ee diintuna ogoshahay).
Sheekh Mustafe ayaa mar uu ka hadlayay faaiidada uu akhrisku qofka binaaadamka ah
uu u leeyahay ayaa waxa uu yidhi hadaad Maalintii rubuc sac wax ka yar wax akhridid
in ka badan toban boh ayaad
wax akhriyaysaa.
Qofka ugu akhris gaaban sannadkii imisa ayuu wax akhriyayaa, sannadku waa 365
maalmood, sidaa aawadeed waxa aad akhriyaysaa 3650 buug, halka buugga caadigii ka
kooban yahay 300 1laa 360 ama 400 bog,
haddaad malintii toban daqiiqo wax akhriyayso macnaheedu waxa weeye sannadkii toban
buug ama dhawr iyo toban oo noocaasi ah ayaad akhrin karta.
Hawraarsan bal haddii aad maalintii waqti intee leeg baad khasaarisa amma aad macno
aan badnayn ku disha, hadda la soco oo dadkii hore waxa ay ka faaiidaysan jireen
amma dadka guulaystayba waxa ay
kaaga horreeyeen waqtiga ayey ku xisaabtameen.
Ka jawaabista culuumada dadkii hore sida maado kasta hadday tahay falsafad,
taariikh, juquraafi, sayniska noocyadiisa kala duwan waxa ay ku gaadheen akhris,
adna waad ku gaadhi karta, sababtoo ah waxa
ay ka faaiideeyeen waqtigooda, adna haddii aad ka faaiidaysato waqtiga aad
haysato meesha aad doonto waad gaadhi.
Qofka wax akhriyaa waxa lagu tilmaamaa qofkii oo caqligiisa korodhsanaya, tobonaan
sano buugaag la qoray ayaad adigu aad ku akhriday dhawr saacadood, akhrisku xad
malaha waa qofka oo isku dayaya
dunida inta maskax soo martay in uu la sheekaysto.
Barigii hore cilmiga afka ayaa laga qaadan jiray in aad u tagto oo aad ka soo
dhagaysato, laakiin dadku markii ay wixii ay hayeen waraqo galiyeen aad ayey
fududaatay in aad si dhib yar aad u hesho
khabiirkii ama aqoonyahankii waxan qoray, iyadoo aanad la kulmin.
Haddaba, akhris kasta ma noqdo mid aqoon laga faaiido oo fiican, balse waa in
qofku iska shaandheeyo waxa uu akhriyaayo fallanqayna ku sameeyo si aanu u qaadan
fikrad kasta oo ay ka dambayso
ujeeddo jidkiisa toosan ka leexin karta.
Ummada akhriskoodu hooseeyo waxa la yidhaahdaa waa ummad aan la jaanqaadi Karin
dunidan casriga ah waxaa, sidaa ku soo gabagabaynayaa in la joogteeyo wax akhriska
oon laga caajisin.
Waa in qofku wakhti siiyaa akhriska sida uu cuntada iyo biyahaba uu u siinayo.
Carabtu waxay yidhaahdaan wakhtigu wa seef intaannu ku jarin, adigu jar, markaa
akhriska ayaa ku jira waxa ugu mihiimsan ee qofku uu kaga faaiidaysan karo.
Waa inaad wax akhridaa haddaad saran tahay bas, haddaad socoto iyo haddaad guriga
joogto.
Fu,aad Sh.
Bahda Mareegta Farshaxan Shahaadooyin Caalamiya Oo la gudoonsiiyey Macalimiinta
Dugsiga AL-BARAKA , Hargeysa-Somaliland Waxbarashad ayaa ah tilmaan toosan oo lagu
faano marka kor loo qaado .Hadaba
bahda mareegta farshaxan waxaa u suurtogashay inay xidhiidh la yeelato Bare ka
tirsan dugsiga A-Baraka oo dhawaan ay macalimiin ka tirsani heleen shahaado Caalami
ah , kana heleen kuliyad ku taala
dalka Sweden . Dugsiga Al-Baraka wuxuu ku yaalaa caasimada dalka Soomaliland ee
Hargeysa.
Waxaa dugisaga albaabada loo furay gugii 1997kii,aanay fureen dad hantiwadaag
yeeshay .Dugsigani waa dugsigii ugu horeeyey ee la yimaada fikrada ah in ardeyda
lagu qaado basas ooy ka hawlgalaan
ilaa 25 bas si ay u daadgureeyaan ardayda.
Dusigani wuxuu ka kooban yahay afar qaybood oo ku salaysan waxbarasho ahaan iyo da
ahaanba : -Dhalaan kobcin (Kinder garden) -Dugsiga Hoose (Primary School) -Dugsiga
Dhexe (Intermediate School)
-iyo Dugsiga Sare (Secondary School) Dugsigan waxaa wax ka dhiga barayaal ku dhaw
tiro ahaan afartameeyo(40+),ardeyda wax ka barataana waxay sii cagacagaynayaan kun
ku dhawaad.
Waxaa dugsigan inta badan fursad u hela inay wax ka bartaan ardayda madaxda
dalka,hormoodka ummada ,dadka dibada loogu maqan yahay isagoo waliba fursad fiicana
siiyey dadka aan intaa la Fu,aad Sh.
Bahda Mareegta Farshaxan jaanqaadin kolkuu dugsigu qiimaha ka dhigay mid caqligal
ah.
Waxaase mudnaantaa dheeradka ah siinaya waa tayada waxbarashada, dadaalka
macalimiinta iyo maamulka oo u nugul dayactirka baahida iyo kor u qaadida horumarka
dugsigan.
Waxaa Maamule ka ah Nuuradiin Maxamed Yoonis oo ka mid ah hantiilayaasha isku tagay
si ay u unkaan dugsigan tayada iyo qiimaha leh ee tusmo la taaban karana u soo
kordhiyey dalka Somaliland.
Waxaa dugsigan xidhiidh la yeeshay Kuliyad ku taala dalka Sweden oo la yidhaa KSCM
Collage,una fidisay deeq waxbarasho ku salaysan adeegsiga mareeg laliyaha( E-
Learning program) . Waxaa runtii si la
yaab leh uga qayb qaatey hawshan dad ay ka mid yihiin Xarbi,Kalle, Emma oy
kaalmeeyeen dhamaan xubnaha la hawlgala . Waxay u fidiyeen deeq waxbarasho 11
macalin oo ka tirsan dugsigan Al-Baraka .Waxay
waxnbarashadai socotay muddo bil ah .Maamulaha dugsigan kana mid ahaa dadkii ka
qalin jabiyey hab dhigista noocan ah Maamule Nuuradiin Maxamed Yoonis oo ka
waramayaa arintaa ayaa ku tilmaamay inuu
habkan waxbarasho yahay qaab ku cusub dalkeena ,kana dhigay Somaliland dalkii
saddexaad ee ka qayb qaata waxbarashadan ku salaysan adeegsiga mareeg laliska(E-
Learning Education) . Xaflad balaadhan oo
si heer sare loo soo agaasimay o lagu qabtay hudheelka Mansuur ee magaalada
Hargeysa bishan febraayo 12keedii , waxaana ka soo qayb galay dhamaan xubnaha
bulshada ee waalidiinta, Wasaarada
waxbarashada , iyo Macalimiintii dhigayey casharadan oo si toos ah u soo galay
khadka telefoonka .Xafladan waxaa shahaado sharaf caalami ah lgu gudoonsiiyey 11
kii macalin eek u dhamaystay
waxbarashada socotay muddo sannad cagocagaysay.
Fu,aad Sh.
Bahda Mareegta Farshaxan Waxaa xafladaa ka dib maamulaha dugsiga hadalki qaatay
Maxamed Cu,mar Carte Qaalib oo si fiican uga waramayey faaiidada habkan cusub ee
waxbaristu aduunka ku leedahay kuna
dhiirigaliyey in aad looga faaiidaysto tana ay noqoto wado halaq mareen ay ku
hirtaan iskuulada kalena . Halkaa markay arin maraysay waxaa kaloo si toos ah u soo
galay khadka telefoonka iyagoo
jooga dalka Sweden iyagoo hanbalyeynaya macalimiintan qaadatay shahaadada caalamiga
aanay la socdeen dadaalkooga iyo kartidooda kol haday iyagu wax barayeen .Tani
waxay aheyd arin aad u wanaagsan
dhagihii dadkuna ku reeyeen kuna riyaaqeen, sidoo kale waxay u aheyd guul u soo
hoyatey markay arkeen midhihii deeqdii waxbarasho eey ugu deeqeen dhalintan
macalimiinta ah ee dugsiga Al-Baraka .
Guntii iyo gabagabadii waxay noqotay arintani mid muujinaysa dadaalka ay
macalimiinta Somaliland ku jiraan oo ah inay iyaguna aqoon korodhsadaan , ka dibna
dib u galiyaan dalka iyo dadkoogia..
Waa arin keensanaysa in in badan oo gudo iyo dibadba joogaa ku diirsadaan ku wax
qaataan Waayo aqoontu waxay aad ugu wanaagsan tahay midhana dhalisaa markaad
barato eed barto ..(Baro oo Bar- Learn
and Teach - ) Xidhiidhiye: Cabdicasiis Maxamed Yoonis Tifatirka Guud: Fu,aad Sh.
Bahda Mareegta Farshaxan Tixraac: Mareegta Baadiye www.baadiye.com Mareegta
dugsiga Al-Baraka
We promise to review each and every submission within 24-48 hours.
Hadaba caruurta hadalku ku adag yahay, waxa hawl adag oo aad u culus ku ah xiriika
niyadjabna ku noqon kara.
Iyada oo ay jirto in hada ka hor la sameeyay hab wax lagu baro caruurta hadalku ku
adag yahay, waxase hada jira qalab yar oo ka caawiya xaga xiriika.
Qalabka yar ee ku shaqeeya iligtiroonga ayaa waxa uu u fasxaaa caruurta in glaaska
kula xiriiraan xaga ka qaybqaadashda, suaal waydiinta, iyo codsashadaba.
Qalabka caawimaadka (assistive technology) waxa ay ilmaha ka caawin kartaa siyaabo
badan.
Waxa ka mid ah caawimaadka xaga farta oo u ku iqo karo sawir, calaamad ama ashyaa
kale; saxeexa; fara ka hadalka; sanqashada.
Waxa kale oo ka mid ah khibrada hadalka kala gadisan, isticmaalka qalabka xiriirka,
iyo koombiyuutarka.
Habkaasina waxa uu u fudaydiyaa luqada caruurta hadalku ku adag yahay, iyo kuwa u
baahan caawimaadka dheeraadka ah.
xiriiraan ilmaha waxa ay ka bilaabi karaan khibradaha hore iyo wixii ay aqoon u
leeyihiin.
Qalab yar oo riqiis ah ayaa ilmaha waxtar wayn u noqon karaa.
Isticmaalka qalabkana waxa lagu qiyaasi karaa inta jeer ee ilmuhu kuu jawaabo.
Waxa kamid ah sida aqoonyahaniintu sheegeen in dadka wayni ay isticmaalaan hub
ilmhu ka qayb qaadan karo, sida ciyaarta, (dhuumaalaysega).
Ka dibna aad isticmaasho erayo khaif ah oo la fahmi karo.
Calaamado ugu dar hadalada adiga farta ugu iqaya calaamadaha.
Taasina waxa ay ilmha u fasaxaysaa in uu dooran karo mar walba.
Caruurta kale ee daawanaysa waxa ay isku day karaan in ay ka qayb qaataan taas oo
xoojinaysa isdhexgalka.
Macalimiintu waxa hada ka hor ay isticmaalin farsamo yar oo ay ugu talagaleen in ay
ka caawiyaan caruurta si ay u sheegan karaan wixii ay rabaan.
Laba hub oo isticmaaleen waxa kamid ah: (1) tilmaanka ama far ku iqa sawiro ku
yaal qalabka loogu talagalay xiriiritaanka (sabuurad, buug, ama ashyaa kale).
(2) Calaamadaynta.
Qalabka xiriiru waxa uu muujiyaa ashya, sawiro iyo qoral.
Amaba waxa ay noqon karaan calaamado badan oo caan ah.
Ilmuhu waxa uu tilmaami karaa calaamaduhu waxa ay yihiin.
Waa hub aan qaali ahayn, laakiin u fasaxa ilmaha in uu cod yeesho.
Ilmaha aan tilmaami karin hab kale oo qoraal ah ayaa jira.
Waxa ilmuhu isticmaali karaa indhaha isaga oo indhaha ku geeraya calaamada loo
baahanyahay in uu tilmaamo ama wxa kale oo jirta in uu istcmaali karo qalab yar oo
iftiin bixiya.
Caruurta qaarkoodna waxa ay isticmaali karaan meel la tuujiyo marka uu rabo in uu
ka godbo calaamadaha qaarkood.
Hor umarka xaga farsamada ee dhawaan soo baxday, waa mid yar oo aan qaali ahayn
(qaarkood waa $100 ka yar) sida qalabka codka bixiya ee loogu talagaly ilmuhu inta
uu yar yahay.
Qalabkaasina waxa uu u shaqeeyaa sida cajalka laduubo oo kale.
Waxa jirta erayo lagu duubay, eray walibana uu leeyahay meel calaamadsan oo la la
tuujiyo.
Marka ilmuhu tuujiyo meel, waxa uu maqayaa cod sida cokie oo kale.
Qalabka waxa uu xoojiyaa luqada, aragtida, codka, iyo taabashada.
Erayo cod kala gadisan iyo heeso lagu duubay qalabka ayaa ilmuhu ku ciyaari karaa.
Codadka la doobaa waxa ay noqon karaan dhawr sakan ama daqiiqad, tass oo ku lug leh
qalabka.
Waxaana lagu duubi karaa ilaa 20 erayood.
Waana labadali karaa marka larabo si dag dag ah.
Qalabkuna waa luqa walba lgu duubi karo.
Ilmuhuna waa uu ka qayb qaadan karaa xaga akhriska (sida boga rog) ama ciyaar
(waa markaygii leexada) adiga dhawr sakon ku duubaya.
Xataa qalab yar oo cod bixiya ayaa ilmaha u awoodi karaa in xulasho iyo baahidiisa
Iyo xaga luqadaba wax ka barto.
Qalab xaga xirritaanka oo qorshaysan (program) Lana wadan karo ayaa loo idiyaa
kaas oo ka caawiya waxyaabo badan.
Caruurta yaryari waxa ay u baahanyihiin meel nabadgalyo ah, dhiiri galina leh, si
ay luqada u bartaan.
Hub kasta oo ilmuhu ay kula xiriiran dadka kale waa in la dhiiri galyaa.
Macalimiinta, kooxaha waxqabadka, iyo waalidkuba waa in ay wadajir isgu dayaan in
ay sameeyaan hab ay caruurta kula xiriiri karaan.
Waana in ay qiimeeyaan ilmaha baahidiisa, kartidiisa,waxa uu jecelyahay, iyo
waxyaabha uu la darso maalin kasta.
Taasina waxa ay ka caawin kartaa si qorsho xiriiritaan hor umar leh loogu dajiyo.
Waxa ku jira faaiido badan in ilmaha laga caawiyo xaga hadalka.
Caruurta hadli karta waxa ay awood u leeyihiin siyaabo badan in ay daka kula
xiriiraan.
Waxa ay sheegan karaan waxa ay rabaan ama ay jecelyihiin.
Waxa ay sheegan karaan ula jeedadooda.
Taasina waxa ay u fasaxdaa qofku in uu fahmo si uu wax ugu qabto ilmaha.
Dabeecada ilmuhuna way isbadashaa kolba sida uu ula xiriiyo ama wax u baranyo.
Awooda ilmuhu u leeyahay in uu hadli karo waxa ay xoojisaa kalsoonida iyo
dhiiranaanta. 2
Home alshabaab Al-Shabaab oo kala jab-jabtay iyo 2 arrin oo xaalad halis ah
gelisay kooxda
Al-Shabaab oo kala jab-jabtay iyo 2 arrin oo xaalad halis ah gelisay kooxda
Al-Shabaab oo kala jab-jabtay iyo 2 arrin oo xaalad halis ah gelisay kooxda
Warar xubno ku dhow maleeshiyada Alshabaab, ayaa sheegaya in Kooxda ay usii kala
jabtay garab garab, kadib markii uu tuhun ka dhashay duqeymaha is xigxiga iyo
qaabka ay u
wadashaqeynayaan Saraakiisha ugu sareysa.
Ilo wareedyo ka tirsan Shabaab, ayaa sheegaya in kala shaki baahsan uu ka
dhextaagan yahay Saraakiisha, islamarkaana ay kooxdu gaartay heer aysan isugu imaan
mudooyinkaani kulamadii caadiga ahaa,
markii laga reebo kuwa u dhexeeya qeybaha qaabilsan fulinta dilalka iyo weerarada
qarsoodiga ah.
Ilo wareedka ayaa arrintaani ku sheegay inay ka dhalatay laba arrin oo inta badan
soo laalabta tan iyo markii la dilay Hogaamiyihii meylka adkaa ee lagu magacaabi
jiray Axmed Godane waxaana kamid ah:
1- Weerarada cirka oo noqday kuwa joogto ah, islamarkaana looga shakiyay in
duulaankaasi cirka ah ay hagayaan Saraakiil sar sare oo ka tirsan Alshabaab. 2
Maamulka sare oo midba midka kale ku
mashquulsan, islamarkaana isku dhigaayo shirqoolo leysu kharijinaayo, taasi oo
xiligaani ka dhaqan gashay Alshabaab dhexdooda tan iyo markii weerarka cirka ahaa
lagu dilay Axmed Godabe, waxaana
halkaasi ku baabaay maamulka iyo kala dambeyntii u dhexeysay Shabaab.
Duqeymaha Mareykanka ay la beegsanayaan Horjoogayaasha Alshabaab ayaa waxa uu soo
dadajiyay hakat ku yimid xiriirka guud ee Maleeshiyada, halka Saraakiisha qaarna ay
usoo baxsanayaan dhanka DF Somalia,
maadama ay iyaga mishino isu dhigayaan xiligaani.
~ Kuwaana Akhriso ~
jab-jabtay iyo 2 arrin oo xaalad halis ah gelisay kooxda
Waa Ka Mamnuuc Cayda iyo Qabyaaladda, Waxeey ufurantahay Kaliya Fikir Isweedaarsi
Mahadsanidiin
Salaaxista haweeneydu, kuma koobna oo qura labada naas, balse waxa loo baahan yahay
in la salaaxo meelo kale oo jirk...
Xulka galmada macaan
DAAWO MUUQAAL :-Gabar Soomaaliyeed Oo Sex(Wasmo)Lasameysay Rag Cadaan Ah (Video)
Riix halkaan daawo see ...
Baryahani danbe waxa Soo badanaya hab Dhaqan xumada Ay keentay ragii Oo dumarkii
baray Inay Qayilan Ama Shiishada Lacabaaan taasi oo Keent...
Naagaha waxay ugu jecelyihiin inay dhabar dhabar u seexdaan oo kaddib ninka ku kor
seexdo, si daran ayay ugu ra...
Naag lagu magacaabo Muna Burale ula dhalatay qabiilka Majeerteenka ayaa markii ugu
horeeysay Denmark ku sameeysay f...
Waxaa la ogaaday dumarka ugu wax macaan.
Raga soomalida ayaa laga raacay bahalka dumarka oo way suuxaan markay soo xas...
Shukaansi ama Haasaawe waa Sheeko iyo isfahan ka dhex Dhaca laba qofood oo Lab iyo
Dhidig ah kaa oo ugu badnaan uje...
Waxaa la cadeeyay oo Afti la sameeyay lagu sheegay in 70% haweenka aysan helin
macanka gariirka galmada taasina ay sa...
Kintirka oo la aaminsanyahay in uu yahay xubin aad u raaxo badan oo qeybna ka
cayaara raaxada dumarka xiliga galamada...
Waxaan halkaan uga hadlaynaa sidee la isaga daaweeyo biyo baxa deg deg ah. -Waxa
jira taba bar nafsaani oo aad isag...
Ginseng waa geed aadu daran oo u roon wadnaha iyo dhiigga,wuxuu ka baxaa dalkaKorea
iyo China iyoCanada iyo USA killd...
galmada ugu kulul
DAAWO MUUQAAL :-Gabar Soomaaliyeed Oo Sex(Wasmo)Lasameysay Rag Cadaan Ah (Video)
Riix halkaan daawo see ...
Baryahani danbe waxa Soo badanaya hab Dhaqan xumada Ay keentay ragii Oo dumarkii
baray Inay Qayilan Ama Shiishada Lacabaaan taasi oo Keent...
Naagaha waxay ugu jecelyihiin inay dhabar dhabar u seexdaan oo kaddib ninka ku kor
seexdo, si daran ayay ugu ra...
Naag lagu magacaabo Muna Burale ula dhalatay qabiilka Majeerteenka ayaa markii ugu
horeeysay Denmark ku sameeysay f...
Waxaa la ogaaday dumarka ugu wax macaan.
Raga soomalida ayaa laga raacay bahalka dumarka oo way suuxaan markay soo xas...
Shukaansi ama Haasaawe waa Sheeko iyo isfahan ka dhex Dhaca laba qofood oo Lab iyo
Dhidig ah kaa oo ugu badnaan uje...
waxaa jira marxalado badan oo jir ahaaneed oo xiliga kacsiga waxaana la kala
yiraahdaa kacsi, karkaar, biyo dhac i...
Runtii dumarku waa ay ka helaan galmada. badanaana waa ay ka fekeraan in ka badan
Ragooda.
Waxay muujiyaan waxyaalo...
Ayadoo nuucyo kale duwan rabi u abuuro xubinta Dumarka usameeysanyihin ayaa Raga
kala jecelyihiin qaababka ukala baxa...
Dumarka Siigeesta astaan lagu garto?
Car Yaa Inkiri kara Gabdhaha ma siigeystaan? daawo muuqaal qarsoodi laga duu...
Aragtida doobnimada
Qoraalkaan hoose waxaa ka maqan tixraac xog caddayn ah ama reference.
Fadlan ku caawi wikipediya sidii oo u noqon lahaa qoraal sax ah, ku soo dar xog
caddayn ah meesha aa ka soo ogaatay.
Qoraalada aan leheen xog caddeyn ah waxaa dhici karto in laga saaro meeshaan.
Aragtida Doobnimadda iyo Guurka waa mawduuc la xiriira aragtida bulshada,waxaa
luqada ingiriiska loogu yeeraa (social issue) , run ahaantii mawduucan waa mawduuc
noociisa oo kale uu aduunka qaali ku
yahey maxaa yeelay waxey sharxeysaa oo ay qeexaysa mid kamid ah dhibaatooyinka ugu
waaweyn ee haysata bulshadda adduunka gaar ahaan bulshadda reer galbeedka iyo
soomaalida. waxaana jecelahey inaan soo
bandhigo waxyaabo badan oo iftiiminaya aragtidan muhiimka ah .Xaqiiqda dhabta ah ee
la xiriirta arinkan muhiimka ah ayaa ah midii soo baxey gaar ahaan saaameyntiisa
iyo ka hadalkiisa qarniyadii uugu
dambeeyay, gaar ahaan qarnigii uugu dambeeyay ee 21aad.
Soomaalida iyo reer galbeedka ayaa noqday dadka uugu saameynta badan mawduucan ka
hadalkiisa oo maxaa yeelay yurub waxey go'aansatey oo ay saxeexday nidaamka loogu
talagaley in lagu xakemeeyo
suurtagalnimada macquulka ah ee la xiriirta dabat go'a ninka cadaanka ah ee
dunidda.
Isagoo arinkan cadeynaya oo sharxaya ayaa wuxuu yirir (( waxaa macquul ah in reer
galbeedku ama ninka cadi uu dabar go'o iyadoo ay uugu wacantahey iyagoo qaatey
nidaamka ka yimid wadamada hormoray ee
ku hormoray dhinacda bulshadda macnaha tiradda dadka kunool dalalkaas sida china ,
india iyo bangaladesh. yurub waxey ku talagashey iney yareyso dadka dhalanaya
iyagoo uula jeeda iney xakameeyaan
dhaqaalaha shakhsiyaadka waxan loo yaqaano (personal income) si uu qofka uu awood
uugu yeesho inuu dhalo hal qof ama labo qof si uu u xakameeyo dhaqaalahooda ku
wajahan dhinacyadda caafimaadka ,
waxbarashadda, nolosha iyo hormorka mustaqbal.))
Wadamadda yurub oo iminka tiradooda ay tahey 27 dal ayaa uu sheegay aqoonyahanka
reer galbeedka in hal wadan oo kamid ahi uu yeelankaro awooda noolaashaha ku
noolaanlahaa mustaqbalka 50sanno ka dib
wadankaasina waa muslim waana Albania.
Macnaha abania kaleyia ayaa noolaan karta muddo dheer ka dib marka loo fiiriyo
wadamada kale ee yurubianka ahi.
(Peter jock bokenen).
Soomaaliya, ka dib burburkii dowladii dhexe ee militariga soomaaliyeed, wadanku
wuxuu noqday wadan burburay oo ku guuldareystay dib usoo celinta xasiloonidii,
amnigii, kaladambeynii, deganaanshihii
iyo jiritaankii umadda iyo taariikhdeedii, wali war sugan ayaanan laga heynin
tiradda dadka dhabta ah ee ku nool dalka soomaaliyeed, hey'ada UNka iyo hey'ado
kale oo maxaliya oo qiimeeya nolosha dadka
iyo tirakoobka ummada.ayaa ku qiyaasay illaa 9.9-11 million qofi ay ku nooshahey
soomaliya, iyadoo aad moodayso inuusan dhicin isbadel weyn 20sanno ee uugu
dambeysay soomaaliya wax koror ah xaga
tirakoobka dadka taasoo aqoonyahana soomaaliyeed ay sheegeen iney uugu wacantahey
dadkii oo baab'ay oo ay isku yimaadeen waxyaabo badan , waxyaalahaas ay
qoonyahanadu ay xuseen waxaa kamid ahaa gaajo,
abaar, dagaal, dil qabiileed iyo mid mabda'ba iyo caafimaad daro weyn oo ku baahday
dhamaan dalka iyo dadkaba.
Sababahaas aya uugu wacan in ay kordhi weyday tiradda dadka soomaliyeed ee kunool
dalka , isla aqooyahano kale oo yaqaana cilmiga barashada dadka ayaa iyagana
sheegay in soomalida ay inta badan aysan
aqoonin qiimaha iyo muhiimadda guurku u leeyahey bulshada taariikhdeeda, koro-
ukaceeda , dhaqaalaheeda iyo siyaasadeedaba, iyagoo sidoo kale sheegay daraasad
qotodheer oo lagu sameeyay bulshadda
dhalinta ahi ay ku guursadaan celceliska marka ay jiraan da'da 30 ilaa 35, iyagoo
markaa 20% ay guurkooda noqdaaan kuwo guuleysta oo dhisma, iyadoo 50% ay guurkoodu
fashilmaan ayna kala tagaan iyagoo
aana waxna isku dhalin , 22% ay marna isfuran marna isku laabtaan iyagoo kuwaasi ay
yihiin kuwo lunsan oo ay saameenayaan waxyaaba badan oo markaa u keenaya iney
isfahmaan ama wada noolaadaan inta
badana caruuro iskuma dhalaan waxeynka isku guursadaan khasab, dan ama inay
waalidku isasiiyaan, 8% iyagu waa kuwo yaqaana ahmiyada guurka iyo faai'dada uu
uleeyahay bulshada iyo deegaanka, laakiin
markay mudoo dheer ah ay isqabaan ayey kala tagaan oo isfuraan iyadoo waxyaalo
kooban ay sababaan kala tagooda iyo furitaankooda.
Macnaha waxaad moodaa inaanu muran iyo dhibaaato weyni aynan ka taagneyn fasiraada
iyo qeexida macnada doobnimada iyo cida ah doobka wiil iyo gabadhba.
Doob waxaa loogu yeeraa oo lagu qeexaa qof aanan weli isku dayin inuu guursado
macnaha uu yeesho lamaane, Ninka marka uu guursan gabadh waxaa lagu yeera ninkaasi
waa doob, sidoo kale Gabadha marka
iyaduna aysan guursan wiil waxaa ladhahaa gabadhaashi waa doobad, Macnaha koobani
waxa weeye qofkani maahan qof leh lamaane uu nolosha iyo adduunyada la qeybsado ,
waa qof kunool nolol kalinimo ah iyo
aduun kalinimo ah sida aan ku qeexay aniga oo ahi ninka ka qoraya maqaalkani
(theory of single world and life).
Sida ay daraasadooda ku cadeeyeen aqoonyahanada cilmiga nafisiga daraasadeysa ,
waxey qeexeen oo prove gareeyeen in ay badantahey saameynta ay yeelato inuu qofko
laqabsado noolaashaha kelinimadda ahi
, waxey cadeeyeen in qofka billi-aadamka ahi ay ku adagtahey inuu kunoolaado nolo
kelinimo ahi ay sababeyso cuduro iyo saameyn badan oo qofka kaga dhaca dhinacyada
maskaxda,caqliga,dadka,dareenka
dabiiciga ah,iyo cuduro badan oo sababa xaalado iyo dhibaatooyin khatar ku ah
noolaashaha qofka.
Sababaha laga dhexlo doobnimadda ama dhibataada ay doobinimadu sabato waxaa ka mid
ahi sida daraasadu cadeysay kuwan hoos ku qoran. wax ay aqoonyahanadu uugu yeereen
sexual frustration , oo ay
macnaheedu tahey xanuun u dhaca qofka oo sababa hadii ay ku fogaato inuu u waasho
la ajligeed, sexual frustration waa xanuun mug weyn oo ka dhasha marka uu qofka
mudo dheer uu ku guuldareysto inuu
guursado dareenka badan iyo shahwada xoogan ee ku jirta ayaa sababeysa xanuunkan
hadana hadhaw keenaysa inuu waasho axadku. wax ay aqoonyahanadu uugu yeereen
Psychological brain disease oo ay
macnaheedu tahey xanuun isna daran oo ku dhaca qaab ushaqeynta maskaxda iyo
xasuusiga iyo ka shaqeynta maskaxda taasoo aad moodayso qofku inuu wax isku
khaldayo ama is dhexgalinayo , gaar ahaan
xanuunkani markiiba wuxuu keena waali toos ah waxaana lumaanaya dhamaan shaqadii
maskaxda iyo controlkeeedii iyo weliba xasuusta cad, wax ay aqoonyahandu uugu
yeereer psychological stess ,shock and
mad, tani waa mid yaab leh oo aad mudo in bulshadeena ay ku badantahey maxaa yeelay
waxey keenta mashquulka maskaxda qofka oo marwalba aad moodo iney buuxdo ama
mashaquul tahey, sidoo kale waxey
keentaa islahadalka iyo noocyada kala gedisan ee buufiska iyo kashakiga shey,
walax, qof ama uu nafriisa uu ka shakiyo waa xanuun saameyntiisu culustahey oo
dadka xamili karin dhibna ku tahey la
mucaamilkiisa, wax ay aqoonyahanadu uugu yeeraan Hating people and consversations,
qofka ayaa u ekaanaya mid ay nafsadiisu naceyso nafsaha kale gaar ahaan dumarka iyo
hadalkooda ama shukaansigooda ,
sidoo kale wuxuu nacayaa lawada noolaashaha dadka kale iyo familkiisaba , dhamaan
wuxuu diidsanyahey dadka iyo xiriirkooda. wax ay aqoonyahanadu uugu yeeraan
Difiicult of understanding human and
ethics, doobka waxaa dhib iyo mushkilad ku noqoto la mucaamilka dadka iyo
laxiriirka noloshada aduunyada iyo isbaheysigeeda, xaaladan waa mid sababeysa fahmi
darada doobku uu ku guuldareysto fahmida
deegaanka, dadka iyo la xiriirkooda arimaha aduunyada iyo sirtaba, markan qofku waa
maqane qafilan oo furo aan laheyn oo murugo ku nool.
Sidoo kale qofka doobka waxaa ku badata ka sheekeynta naagaha sifooyinkooda iyo
jidhkooda iyo quruxdooda , waxaa kaloo caado la noqota inuu ku riyoodo markuu
seexanayo gabadh qaawan ama jidhkeedu
muuqdo, waxaa kaloo marmarka qaarkood lagu arkaa inuu daawado sawirada qaaqaawan
ama aflaanta la daawado ee xun , inta badan wuxuu jecelyahey in looga sheekeeyo
naag la furay , naag la xumeeyay, naag
xun ama qaawan ama sidoo kale wuxuu jecelyahey inuu maqlo codka naagaha xilli walba
Sidoo kale waxey keentaa waxyaabo badan oo qaarkood dabiici tahey oo ay kamid
yihiin xanuuno khatar ah sida
isfiilatada iyo cudur ka dhasha maskaxda qofka oo xamili kari weyda dhibataada ay
ku jirto oo lagu yeero brainfullness, waxyaalaha kale waxaa ka mid ay sababto inuu
isku arko inay dadku nacayaan,
xamanayaa, waxka sheegayaa, ama ay sanifsanyihiin, waxaa kaloo kamid ahi waxyaalaha
ay sababto inuu ku guuldareysto talaabo walba oo horumar ah oo uu doonayey inuu ku
talaabsado, waxaana ku adkaata
doobka inuu deiyo dhaqaalahiisa ama uu tashiilo iyadoo la ogyahey in lamaanayaashu
ay ka qarash yar yihiin dadka aan lamaanayaasha aheyn macnaha doobka ahi,
Anaga oo aanan soo koobin karin waxyaalaha laga dhexlo dhibaatada doobnimada ee
dhinacda nafsiga, bulshada, deegaanka iyo horumarka ah waxaan jecelahey inaan dadka
xasuusiyo sheyga muhiimka ee u
baahan in la xuso ee keenaya sababahan ama dhibaatooyinkan waxa weeye :-ilaahey
subxaanahuu watacaalaa wuxuu bili-aadamka ku dhexabuuray biyo macdaneysan oo
awoodoodu iyo miisaankoodu ay tahey waxaan
caadi aheyn oo hadii ay qofka insaanka ahi ay ku badato u keenaysa inuu waxyaalahan
la kulmo ama uu waasho, biyahan xoogan oo macdaneysan waa biyo alle uugu talagaley
iney soo saaraan ilmo cusub oo
nool oo ka mid noqda dhallaanka iyo dhalinyaradda aduunka,hadaba sidoo loo
mumaarisaynkaraa ama loo yareynkaraa dhibaatooyinka badan ee aan xusaney , horta
intaan u gelin waxaan jecelnahey inaan ka
hadlo muhiimada guurku uleeyahey bulshada.
Sababaha looga bixikaro doobnimadda Sababaha looga bixi karo doobnimada waa kuwo
kooban macna waa mid ama waaa labo , sababta uugu muhiimsan ee looga bixikaro
doobnimada waa inuu uu qofka isku dayo
inuu guursado macnaha aad guur sameysid taas ayaa ah mida uugu muhiimsan uuguna
qaalisan ee loooga bixikaro xaaladaga dhibaatada iyo murugada wadata ee looyaqaan
doobnimadda,
Muhiimadda Guurka iyo mowqifka diinteena Guurka waa shey ka mid ahi tiirarka
nolosha biliaadamku ku dhisanyahey waana mid ay ogyihiin dhamaan bulshada caalamka
ayna ku xusantahey diimaha qoran ee
dunida laa aaminsanyahey. guurka islaamku wuxuu saarey baal muhiim ah , darajo
,fadli iyo sharaf badan oo aanan la soo koobi karin ,Diinta islaamka ee sharciga
ahi waa mid koobtay dhamaan majaal walba
oo la xiriita dhinacda caqiiqada, akhlaaqda,
mucaamalaadka,aaminaada,dhaqaalaha,Siyaasadda,xadaarada iyo dhaqankaba, waxaana
dadka mumaariseeya diinta islaamka ku tilmaamaan diin buuxda oo koobtay wax
walba oo binu-aadam u baahanyahey ama uu ku hamin lahaa (islamic
researchers_2002_saudi arabia_center for islamic research and development) by
sh.mohamed farah al-cutaybi.
Islaamku aad iyo aad ayuu booriyey guurka iyo muhiimadiisa ee uleeyahey nolosha iyo
bini-aadaltinimada waxaana kale oo diinteenu kor uqaadey ahmiyada iyo nidaamka
guurka. sidaan ognahey Guurku diinta
waa u gargaar, shaydaankana waa u gablan iyo hoog, waana gaashaan adag oo cadowga
Eebbe laga galo, waxaana ku badata ummadda Islaamka si ay ula tartanto ummadaha
kale ee ku nool caalamka intiisa kale
. Eebbe waxa uu Aayaddiisa Quraanka ah ku leeyahay: (U guuriya xaaslaawayaasha
idinkamidka ah iyo addoomadiinna kuwooda wanwanaagsan rag iyo dumarba.
Hadday sabool yihiin Eebbe asagaa deeqdiisa ku hodminaya, Eebbana waa kii deeqdiisu
dadka ku wada aaddo, cid walbana duruufteeda ka warqaba.).
Sioo kalena nabigeena suuban ee mohamed scw waxaa laga wariyey xadiith macnihiisu
ahaa sidatan soo socda :_
(Isguursada oo tarma ummadaha kale ayaan idiinkugu faanayaa maalinta Qiyaamaha ah).
Saxaabadii rasuulka scw waxey ahaayeen kuwo aad iyo aad u jecel iney guursadaan oo
wiilal iyo gabdho (ubad) dhalaan , macnaha waxey ka cararijireen iney ilaah la
kulmaan iyagoo doob ah oo cuduro ,
dhibaatooyin iyo waxyaalo kaleba ay saameeyaan ama ay la kulmaan waxey oranjireen:
Cumar (RC) waxa uu dhihi jiray: (Waxaan u guursadaa saan wiil u helo), ibnu
Mascuudna waxa uu oran jiray: (Hadday
cimrigeyga toban beri oo keliyihi ka harsan tahay waxaan jeclaan lahaa inaan
guursado, si aanan Eebbe uga hortegin anigoo doob ah).
Saxaabigii Mucaad Ibnu Jabal daacuun baa ku dhacay, laba xaas oo uu qabayna ka
dilay, markaasuu yiri: (War ii guuriya, ma jecli inaan Eebbe la kulmo anoo doob
ahe).
Muhiimadda guurka waxaan ku soo koobi karaa inuu yahey dawo fudud oo daweynkarta
cuduro iyo dhibaatooyin hadaadan guursan kusoo wajihikara sidii aynu soo aragney
waana kahortage wacan, in cudurka la
daweeyo waxaan ka muhiimsan kana fiican in laga hortago , hadaba guurka waa ka
hortaga mashaakilaadka, dhibaatooyinka iyo cudurada ay macquul noqon karo haduu
qofku guursanwaayo inay ku dhacdo ama uu
la kulmo sidii aynoo cadeeyeen aqooyahanadii darastey aragtidan iyo cilmi
nafisigaba waxaa fiican in la guursado si aad u faraxdo., Diinteena islaamka waxey
boorisay oo ay xoojisay muhiimada iyo
fadliga ay leedahey inuu qofku guursado iyadoo cadeynaysa in guurku uu bili-aadamka
u yahey dawo ama fure uu kaga hortagi karo nasiibdarada iyo dhibaatooyinka adduunka
sideynu aragneyna asxaabtii
waxey ahaayeen kuwo jecel iney guursadaan had iyo jeer, nabigeenu wuxuu qabey 9xaas
inta uu ugalmooday.
Hadaba akhtiste waxaa loo baahanyahy inaad fahanto ahmiyada iyo muhiimada guurka.
Guurku waxa uu leeyahay shan faaiido oo kala ah:. 1- Ubad kaa hara:-
Faaiidooyinka guurka tan ugu horreysaa waa sidii lagu heli halaa ubad, si aanay
tafiirta dadku u dabar goin.
Ubad dhalistu waa inay yeelataa afar ulajeeddo oo kala ah:-
Inaad ku doontid raallinimada Eebbe: maadaama aad gacan ka geysanaysid siday
tafiirta dadku kusii socon lahayd.
Inaad ku doontid raallinimada Rasuulka (Sallallaahu calayhi wasallam) kol haddaad
ku kaalmeyneysid siduu ummadaha kale tirada ummaddiisa ugu faani laha
In Eebbe ku siiyo ubad khayr qaba oo kuu soo duceeya kolka aad dhimatid.
Inaad ku doontid shafeeco kolka ilmo yari uu kaa saqiiro
2- Dhufays aad ka gashid Shaydaanka:- Guurku waxa uu kaa oodaa meeluhuu shaydaanku
kaasoo gelayey, mar hadday wuxuu xaaraan ku raadi ku lahaa rugtaada kuu yaallaan
iyagoo xalaal ah.
Qofku hadduusan Eebbe ka cabsi iyo iimaan ku hubaysnayn, rabitaankiisa kacsi ayaa
hor kaca, haddii markaasi aanu helin guur xalaal ah, siduu dembi isaga ilaaliyaa
way adag tahay. 3- Qalbigoo kuu dega
iyo laabtoo kuu qabowda:- Shaqo tay naftu u jeceshahay haddaan loo helin waqti
nasasho, waa lagu daalayaa dabeetana laiska deynayaa.
Haddaba maxaad ka oran lahayd hadday shaqadaasi tahay taqwada Eebbe ooy iyada iyo
naftuba isdiidayaan!.
Saacadaha uu ninku ku hawlan yahay cibaadada Alle iyo camalka adduunyo, waxaa
habboon inuu dhexgashado waqti uu xaaskiisa kula baashaalo, si qalbigu ugu dego,
laabtu ugu qabowdo firfircoonaanna uga
qaado.
4-Hawshii guriga oo hoggaankeedii kaa wareego:- Ninka oo ka xorooba maamulka guriga
sida hagaajintiisa, xaaqistiisa, goglistiisa, cunto karinta iyo diyaarinta, alaab
dhaqista, suuq kasoo adeegga, iwm.,
waxay siisaa waqti dheeraad ah oo uu ku shaqaysto, wax ku barto, Eebbena ku
caabudo.
Rasuulkeenna suubban (Sallallaahu calayhi wasallam) waxa uu xadiis uu soo saaray
Tirmidi ku leeyahay: (Midkiin ha yeesho qalbi Eebbe ku mahadin og, carrab Eebbe
xusid badan iyo haweeney muminad
suubban ahoo Aakhiradiisa ku kaalmeysa).
Haddaba dumarka looma guursado oo qura in adduunyada lagu raaxaysto, carruurna laga
daadiyo, balse yoolka ugu muhiimsani waxa weeye inay kuu abuuraan waqti iyo jawi
aad Eebbe ku caabuddid.
5- Nafta ood kula dagaallantid daryeelka qoyska:- Nafta ood ku jara-bartid qaadista
masuuliyadda reerka, daryeelkiisa, gudashada waajibka kaa saaran xaaskaaga,
dabeecaddeeda ood ugu samirtid, dhib
wixii kaaga yimaada ood u dulqaadatid, hanuuninteeda ood u hawlgashid, dadaal aad u
gashid sidaad marasho iyo masruuf xalaal ah ugu keeni lahayd, carruurta ood ku
tarbiyeysid waddada toosan, iwm.
Waxaas oo dhami waxay kamid yihiin faaiidooyinka guurka, tiiyoo weliba ajar iyo
xasanaad Eebbe kaa siinayo.
Nabigeennu (Sallallaahu calayhi wasallam) waxa uu xadiis ku leeyahay: (War hooya
gebigiin waxaad tihiin Qawsaarro, qawsaar walibana waxa uu masuul ka yahay wixii
la raaciyey).
Waxaa la sheegay in raggii hore ee suusuubbanaa mid kamid ahi uu niman walaalihii
ah ooy jihaad ku wada jireen weydiiyey: (Ma garanaysaan shaqada aynu hadda hayno
mid inooga ajar badan?).
Markaas bay yiraahdeen: (Ma garanayno).
Suu yiri: (Anaa garanaya).
Markey weydiiyeenna waxa uu ugu jawaabay: (Nin sabool ahoo ciyaal leh, ha yeeshee
aan cidna wax weydiisan, oo intuu cawa-barkii toosay oo reerka indha-indheeyey
arkay carruurtiisii oo hurudda
cawradooduna bannaan tahay, dabeetana ku huwiyey goii uu keligii dhar ka lahaa,
kaas baa naga camal wanaagsan).
caqabaha guurka waa ay badanyihiin laakiin waxaan ku soo gaabsaneynaa kuwooda uugu
muhiimsan ee laxiriira qadiyadaha muhiimka ah ee kala duwa anaoo ka fiirineyna
majaalo badan iyo dhinacyo badan ,
caqabadaha guurka waxaa uugu muhiimssan oo ka middaa:- 1- Awood-darri dhaqaale:-
Dhaqaale xumadu waa aafada ugu weyn ee ka hortaagan rag badan inay guri xalaal ah
degaan, gaar ahaan sicir bararka iyo
awooda iibsasho yaraanta xilligaan jirta darteed, sidoo awood daridu waa caqabad
jirtey waligeedba iyadoo qorka ku khasbeysa islamarkaana ku cadaadineysa inuu ka
caajiso ama iska daayo ama ka niyad
jabo guurka
2- Masuuliyadda qoyska ood qaadi weydo:- Rag badan baan xamili karin gudashada
xaqa ay dumarkoodu ku leeyihiin, iyaga oo ugu sabri waaya dabeecad xumadooda, uguna
dulqaadan waaya dibindaabyaday la
yimaadaan.
Rasuulka suubban (Sallallaahu calayhi wasallam) waxa uu leeyahay: (Qofka waxaa
dembi ugu filan inuu dayaco kuwii loo xilsaaray daryeelkooda).
Waxaa la weriyey in ninka ka cararaa ciyaalkiisu uu lamid yahay nin Eebbe ka
cararay, lagamana aqbalo Salaad iyo Soon toona.
Eebbe waxa uu Aayaddiisa ku leeyahay: (Ka dhawra naftiinna iyo ehelkiinna Naar
shidaalkeedu yahay dad iyo dhagxaan).
Sidaas buuna inoogu amrayaa in aan xaaska uga ilaalinno Naar isla sida aan
nafteenna uga ilaalinayno, waxaadna halkaasi ka garan kartaa in ninku kolkuu
guursado ay labanlaabmayso masuuliyaddii
saarrayd, ayna xakamayn ka rabaan laba nafood, kiiyoo awalba kari laaa hal naf
xakamaynteed.
Waana taasi ta kalliftay rag badan oo saalixiin ahi inaanay guursan, iyaga oo
kabiqi jiray Aayadda oranaysa: (Waxay wanaag ku leeyihiin inta iyaga lagu leeyahay
oo kale), Micnaha Aayaddu waxa weeye: (Haweenkiinnu
masruuf bay idinku leeyihiin, marashay idinku leeyihiin, meel ay degaanna way
idinku leeyihiin, iyo weliba inaad ugu raaxaysaan sida aad jeceshihiin inay idiinku
raaxeeyaan).
3- Cibaadada oo uu kaa carqaladeeyo:- Dhibaatooyinka ka dhasha guurka waxaa kamid
ah isagoo kugu dhaliya ka feker adduunyo, iyo inaad meherad ka dhigatid ubad iyo
maal aruurin.
Waxaa la hubiyey in nin lug haween bartay ay ku adagtahay inuu waqti u helo cibaado
Eebbe.
Ha yeeshee taa micneheedu ma aha in labada mid la tuuro, balse waa in guntiga
dhiisha laisaga dhigo sidii labada daarood laisugu keeni lahaa.
Gaar ahaan waxa uu guurku waajib ku yahay qofkaan naftiisa liijaan ku qaban karin
oon xaaraan iska ilaalin karin.
4.
Dookha iyo Doorashada: waxyaalaha kale ee hor istaaga ama caqabada ku noqda
qabashada ama sameynta guurka waxaa ka mida in qofka guursanaya ay ku adkaato sidii
uu ula bixilahaaa qofta ama gabadha uu
rabo inuu la aqalgalo ama guursaddo, dookha ayaa noqda mid hor istaaga sameynta
guurka maxaa yeelay dookhu ma sahlana mana fududa waxaa loo baahanyahey ka
baaraandag qaata , wakhti ku filan iyo la
tashi badan iyo weliba caqli saliim ah oo ku caawiya. sidoo kale doorashada oo isku
macne ay yihiin laakiin kaga duwan dhinaca xulida gabadha sida nafsadaadu ay
jeceshahey .amase ka helida qofta ama
la haasaawida.
5.
Dhaqanka iyo Deegaanka: dhaqanka ayaa isna ah mid aan la ilaawi karin , waxaa
dhacda oo macqul ah in hadii labada qof ay kala heystaan labo dhaqan oo kala fog
ama kala duwan dhinacyada aaminaada waxaa
adkaata isksu soo dhowaashaha labada qof ama is fahanka labada qof oo ah iney is
guursadaan ama aqalk wada dhistaan , dhaqanku laftigiisu saameyntiida ayuu leeyahey
waana adagtahay fahanka 2qof aan
isku dhaqan aheyn , deegaanka uu ka yimid qofka isna waa mid saameynaysa isku soo
dhowaanshaha maxaa yeelay haduu qofku ka yimid degaan ilbaxsan , colaadeed, dhaqan
xun, qabiileed, horomarsan iyo mid
isku dhex jir ahi way adagtahey isfahanka 2 qof oo kakala yimid 2deegaan oo kale
duwan sida deegaan colaadeed iyo ilbaxsan.
Haddaba cidda keliya oon isleennahay guur laaanta ayaa u roon waxa weeye ninkaan
arimahan aan soo xusnay aan ka badbaadi karin, kana baqaya masuuliyad dheeri ah oo
uu Naar ku mutaysto, ha
yeeshee naftiisa xakamayn kara oo ka dhawri kara xaaraan kaga timaada araggiisa iyo
ibtiisa.
Ninka caynkaasi ah waxa u wanaagsan inaanu guursan, si aanu Aakhiradiisa ugu
doorsan Adduunyo waana inuu sameeyaa istiraatijiyad kale oo ku bedelo guutka.
Bedelka Guurka
Nebiga islaamka (prophet mohammed_scw) wuxuu yiri isagoo ka hadlaya qadiyadda
guurka markale ,( war hooy dhalinyarow kiina awoodi kara inuu guursado ha guursado
kiina aan awoodi karina ha soomo )
macnaha xadiithkan waxaan ka faa'ideysaneysaa in a ay muhiimtahey ama waaib ay u
dhowday hadii qofku uu leeyahey awooda uu ku guursankaro ay tahey inuu guutsado
haduu guursanwaayana ay caqabad iyo
dhibaato culus ka dhaxli doono , qofka aan awooda u laheyn inuu guursado sababo
awgeed maxaa loo baahanyahey inuu sameeyo oo uu ku bedelo anigoo kaashanaya fikrada
wacan iyo caqliga saliimka waxaan
soo bandhigayaa 5 qodob oo loo baahanyahey hadii aad awoodi kari weyday inaad
guursato si aadan uugu dhicin sino, dhibaato , dambiyo kale iyo weliba cuduradii
aan soo aragney ee aan soo xusney ,
qodobadani waxey awood u leeyihiin iney yareeyaan awooda shahwo ee kuugu beean ee
muhiimka ah.
In la soomo: marka uugu horeysa siduu uu nebihu noo sheegnay waa ineynu sameynaa
macnaha hadaad awoodi weydo inaad sameyso guur sababihii aan soo sheegnay awgood
waa inaad soontaa: macnaha soonku waxa
weye wuxuu yareynaya awooda shahwo ee kuugu jirta, wuxuu yareynaya awooda jidhkaaga
iyo dareenkaaga, waxaadna ka helaysaa ajar badan dhinaca allaah iyo welibe ajar
kale adoo u soomay si aad uuga
badbaado una xakameyso awoodaada jidheedh iyo mida shahwo ee kuugu beetan.
Sports: istiraajiyaada kale aad ku beleli karto guurta ama si kale aad kaga
badbaadi karo dhibaatada iyo dembiga kuna xakameyn karto naftaada iyo shahwadaada
waa inaad ciyaartaa noocyada kala duwan ee
sports oo aad balwad ka dhigataa adigoo niyadaadu ku jirto keliya inaad xakameyso
jidhkaaga iyo nafsadaadaba , laakiin ogow walaale looma baaahna inaad sports ka
dhigato saaxiibtinimo joogta maxaa
yeelay wakhtigu waa dahab maalinta dembana macna aakhiro waa lagu weydiinayaa oo
laguula xisaabtamayaa markaa sidoo waxaaanan loo baahnaan inaad taageerto kubada si
qotodheer macnaha ciyaartoda aad ka
dhigato saaxiibo lillaah ama inaad muran iyo dood aad ku uugu hiiliso kuna difaacdo
cidii wax ka sheegyaa naadigaaga , waxa kaloo loobaahanyahey inaad ku ekaan hal mid
oo keliya ee aad isku deydo
inaad ciyaarto noocyada kala duwan ee sports sdia kubada cagta, gacanta,
basketballka,xiriirka dadweynaha, dabaasha, jir dhiska iwm, Wax akhris iyo wax
qorid: mid kale oo aad ku limin karto ama aad ku
hilmaami karto guurka waxaa kamid ah inaad u leexato dhinacyada waxbarashada iyo
academiyadda. inaad wax badan aad baarto islamarkaana aad akhtido waa mid kow u
qaadisaa aqoontaada.
waaya-aragnimadaada, la macaamulka taariikhda , juqraafiqa iyo cilmiga bulshada
,wax badan oo aad qorto waa wax bada oo aad xasuusato , wax badan oo aad akhridana
waa wax badan oo aad taqaano wax
badan oo aad baartana waa wax badan oo aad heshay macnaha kaa maqnaa markii hore.
ku dhexjika diinta iyo dadka: marka aad awood u laheyn inaad guursato waxaa iska
muhiim ah inaad ka bixin dadweynaha
adigoo is moodaya inaad shiid ama faqiir aad tahey markaa waxaa loo baahanyahey
inaad dadka wax la qeybsato aadna ka dhex bixin sida caadiga tan kalena inaad ku
taxaluqdo meelaha wacdiga iyo diinta
laga laho sida masaajida iyo goobaha kale ee diinta lagu barto sida madaarista
diiniga ah . Digniiin: waxaa laga codsanayaa ruuxa yeelanwaaya ama awoodi kari
waaya inuu guursado waxaa loobaahanyahey
inuu iska ilaaliyo daawashada aflaamta xun-xun sida daawashada waxa loo yaqaano
sexual watching sex ama sex , sidoo kale waa inaad iska ilaalisaa daawashada
sawirada qaaqaawaan ee dumarka ama raga
sidoo kale waa inaad iska deysaa akhriska maqaaladda xambaarasan kasheekaynta
arimaha guurka, gabadha iyo qoyska kuwaasoo laga yaabo iney kuugu abuura dareen
xambaarsan murugo cusub.
Diinteenna Islaamku waxay ina baraysaa in haweeney afar waxyaabood lagu guursado,
kuwaasi oo kala ah: Qurux, Qoys (Qabiil ama bulsho) sharaf leh ooy ka dhalatay
amase uu ka dhashey, Maal iyo Diin uu
leeyahey amase ay leedaheyba.
Sida uu noo sheegay nebigeena suuban ee mohammed scw.
Haddaba haddaynu mid mid u kala qaadno waa kuwan . 1- Qurux: Quruxdu inkastoo ay
tahay shabagga ugu horreeya ee ay dumarku ragga u daadiyaan, misana diin iyo
akhlaaq haddaanay dugsanayn, intay
halleyso ayaa ka badan waxay hagaajiso, waxana weeye wax da ku xiranoo qofka aan
ku daahin.
Waxaa la yiri quruxda keligeed ahi waa sida bal cagaaran oo intaad u bogto aad
xoolaha ku deysatid, kolkeyse daaqaan ay ku banaan (shubmaan) oo bushi uun ka
qaadaan.
2- Qoys sharaf leh: Waa wax loo baahan yahay in dad la garanayo oo magac iyo
maamuus leh laga guursado, waana kii uu Rasuulku (Sallallaahu calayhi wasallam)
yiri: U doorta xawadiinna, cirqigu waa
uu dusaaye.
Xadiiska oo uu soo saaray ibnu Maajah, micnihiisu waxa weeye dadnimo wanaagga waa
laiska dhaxlaaye, hubiya qofka aad guursaneysaan amaba u guurineysaan inuu qoys
wanaagsan ka dhashay.
Ha yeeshee, illayn qoyska dhan guursan maysidoo qof baad ka guursanaysaaye, sideed
ku dammaanad qaadaysaa inay qoftaasi noqon doonto tii lagu nastoo lagu nagaado,
haddaanad akhlaaq iyo diin ka eegin?.
3- Maal: Ninkii gabar maalkeed oo qura u guursadaa, ma uu doonayo gabadhee
maalkeeduu doonayaa, ayada lafteeduna waxay u aragtaa nin ay iibsatay.
Waxaa hore loo yiri: Ninka waxa wanaagsan inuu gabadha uu guursanayo saddex dheer
yahay: da iyo nasab iyo duunyo, si aysan u yasin.
Gabadhana waxa wanaagsan ninka ay guursanayso inay saddex dheer tahay: samir iyo
edeb iyo suurad wanaag, si uusan u yasin.
4- Diin: Rasuulku (Sallallaahu calayhi wasallam) waxa uu xadiis saxiix ah ku yiri:
(Naag waxa loo guursadaa maalkeeda, quruxdeeda, sharafteeda iyo diinteeda, ee ta
diinta leh gaar gacmaha ciid gashee).
Gabadha diinta lihi waa tan garanaysa siday u gudan lahayd xaqa uu ninkeedu ku
leeyahay, siday u dhawri lahayd asraarta gurigeeda iyo nafteeda, siday isaga
ilaalin lahayd masayr, carruurtana ugu
barbaarin lahayd tubta toosan.
Haddaba, maadaama ay adagtahay sidii lagu heli lahaa haweeney afarta sifo ee aannu
soo sheegnay isku darsatay, waxaa habboon in xoogga la saaro qof diin leh, hadday
markaasi qurux iyo qoys wanaag ku
darsato waa Alxamdu Lil-Laahi, hadday maalkeeda sidatana waa Rabbil-Caalamiin.
Si kastaba arrintu ha ahaatee, waxaad mooddaa in dabeecadda raggu dalkay doonaanba
ha u dhasheene tahay inay gabadha bilicsanaanteeda iyo muuqaalka bedenkeeda ku daba
galaan, intaanay u daadegin diin
iyo dabeecad kale.
Hadday markaasi diin iyo dabeecadi u dheer yihiin, ninka daain ka baqayaa waa tuu
doonayey, kii kalee damackatiir ahe xoolo daneeyaase quruxda wuxuu ku daraa inay
dad magac iyo deeq leh ka dhalatay.
Soomaalidu waxay tiraahdaa: (hadday naagi siddeed iyo labaatan sifo oo dumar lagu
raaco leedahay, asay gabar tahay, guurkeeda sina looma daayo).
Sifooyinka ay tilmaamaanna waa sidatan:- Afar ay u dheer tahay: labada gacmood,
timaha iyo qoorta.
Labay u dhuuban tahay: qoorta iyo dhexda.
Afar ay dhumuc u leedahay: labada kub iyo labada cududdood.
Afar ay u caddahay: labada indhood iyo ilkaha labadooda lakab.
Afar ay u madowdahay: labada indhood wiilkooda iyo labada sunniyood.
Afar ay deeb u leedahay: labada dibnood (bushimood) iyo labada mudane (Naasaha
caaraddooda).
Labay u shuban tahay: labada dhaban.
Hal ay u buuxdo: shafka oo ah meesha dumarku quruxda ka sitaan, ishuna ku nasato.
Hal ay u qoran tahay: waa sanka.
Lix iyo labaatankaas sifo araggay ugu qurux badan tahay, labana maqalkooda ayay
dheguhu ku raaxaystaan, waana qosolkeeda iyo codkeeda macaan.
Soomaalida oo keliya ma aha, ee carabta lafteedu waxay tiraahdaa: (Naag wanaaggeed
ma dhamaystirna haddaanay afar u caddayn, afar u casayn, afar ciriiri u ahayn, afar
u carfayn, afar u madoobayn, afar
u weynayn, afar u koobaabnayn, afar u ballaarrayn, afar u jilicsanayn, afarna u
yarayn).
Afarreydiina waa sidatan:-
Afar ay u caddahay: indhaha, ilkaha, ciddiyaha iyo midabka.
Afar ay u castahay: carrabka, ciridka, dhabannada iyo dibnaha.
Afar ay ciriiri u tahay: sanka, dhegaha, xuddunta iyo cambarka.
Afar ay u carfayso: sanka, afka, kilkilaha iyo cambarka.
Afar ay u madowdahay: sunniyaha, timaha, indhaha wiilkooda iyo baararkooda.
Afar ay u weyn tahay: joogga, garbaha, feeraha iyo barida.
Afar ay u wareegsan tahay: madaxa, indhaha, cududdada iyo kubabka.
Afar ay u ballaaran tahay: foolka, indhaha, shafka iyo cajarrada.
Afar ay u yar tahay: dhegaha, cagaha, afka iyo calaacullada.
Afar ay u jilcan tahay: sunniyada, sanka, dibnaha iyo dhexda.
Guntii iyo gunaanadkii
Hadaba waxaan soo gaarney guntii iyo gunaanadkii maqaalkeena, waxaan ka cudur-
daaranaya inaan hal maqaal kusoo koobi Karin faalada iyo ka hadalka mowduucan
xasaasiga ah, balse uu noqdo hordhac iyo
wado hadhow laga sii ambaqaado; akhriste wixii suaal ama talo ah iigu soo waydii
E-mailkayga (Mohamedsamiik@gmail.com), ama telephone-kan (00252907657768)
Hibeyn: waxaan u hibeeyay wiil soomaaliyeed oo geesi ah, kaasoo si geesinimo
kujirto iiga codsadey iiguna dhiiri-galiyay inaan diyaariyo mowduucan muhiimka ah,
qorana maqaalkan, hadaba isagoo ii
fasaxay inaan magaciisa shaqsiyadeed isticmaalo, ayaan u hibeeyay
walaalkay/saaxiibkay Ismel Yasin Wedhsame, oo kusugan Magaaladda Hargeisa, xarunta
iyo hoyga gobolka Maroodi-jeex/xarunta somaliland,
sidoo kalena waxaan u hibeeyay dhammaan dhalinyarta masiibadan ay heysato, waxana
idiin rajeynayaa akhris wacan, fahan fiican, iyo nabadiino.
NB: qoraalkan xuquuqdiisa waxaa iska leh qoraaga, dib looma daabici karo, waxbana
lagama badeli karo, lama faafin-karo, iyadoo aan qoraaga fasax looga heysan,
laakiin waa la keydsan karaa.
Wabillaahi Towfiiq Mohamed Abdirizak Said Elmi (Samiik)
Inbadan oo xogtan ah waxaan kasoo daynsaday qoraaga Soomaaliyeed, Sabriye Macallin
Muuse iyo buugiisa Raaxada Guurka.
Dumarka Somalida waa sadaxdaan. 1.
ma jeclo howl dhan qabashadeeda waxa ay u dhaxeysaa Sariirta iyo Musqusha , KULA
KACDOOY :-
waxa ay kacdaa markaa kacdid wax walbo aan wada qabano kaarto ah ayaa u dhagan,
HORTAA KACDOOY :-
waa lagu duceestaa waa kaa hor kacee,waxaa kacee wax walbo oo karsan, misana
diyaarsan.
Gunti Iyo Gunaanadkii.
Hal abuur Mufakkir Maxamed Cabdirisaaq Saciid "Samiik", waa muwaadin iyo aqoon
yahan Soomaaliyeed oo dunidan yimid sagaashamaadkii ka dib; degmada Laascaanood
ayuu ku dhashay kuna bar baarey.
Barnaamijkiisa waxbarashada magaaladaas ayuu ka bilaabey; wuxuuna sanaddii 2012 ka
qalin beddeshey Jaamacadda Muqdisho,qaybteeda Boosaaso; isagoo bartey aqoonta
dhaqaallaha iyo ganacsiga,
talaxtaggiisuna ahaa, maamulka ganacsiga.
Shahaaddada Master Degree ayuu haatan daraasadeeyaa.
Ardayda wax ku Barta Jaamacadaha Hindiya oo Ka Walaacsan Dhul Boobka Kenya.
Injineer Warsame Cabdiraxmaan oo Ku sugan Wadanka Hindiya kana mid ah ardayd wax ku
barta jaamacadaha dalkaasi ayaa wareysi uu siiyay idaacadda alfurqaan ku sheegay
inay ka walaaacsanyihiin dhulka ay
boobeyso Dowladda Kenya xili horay uheysatay dhul.
Injineer Warsame Cabdiraxmaan oo Ku sugan Wadanka Hindiya kana mid ah ardayd wax ku
barta jaamacadaha dalkaasi ayaa wareysi uu siiyay idaacadda alfurqaan ku sheegay
inay ka walaaacsanyihiin dhulka ay
boobeyso Dowladda Kenya xili horay uheysatay dhul.
Wuxuu sheegay niyad xumo inay ku tahay ardayda in dhulkooda la boobayo xili iyagu
ay ku maqanyihiin waxbarasho.
Dalalka aduunka oo ay kamid tahay Hindiya iyo Yaman ayuu sheegay inay yihiin dad ay
ku weyntahay midnimadooda hasa yeeshee Soomaalidu ayku fogaatay qabyaalada taasi oo
keenaysa in lakala
jarjarokadibna la boobo dalkooda.
Xildhibaanada Baarlamanka Federaalka ayaa soo jeediyay in Kenya laga saaro dalka
iyagoo si kulul ucanbaareeyay falka guracan oo ay ku boobeyso Dhulka.
Dadka Soomaaliyeed ayaa ka gilgishay dhulka ay kusoo duruqday Kenya taasi oo soo
dedejisay in Kenya ay yara hakiso qorshaheedii xad beenaadka ku wajahnaa
SomaliMeMo waa Shabakad Soomaaliyeed oo Islaami ah oo ka madax banaan koox, urur
iyo Xisbi, kumana hadasho cid gooni ah afkooda.
Qoraaga soomaaliyeed ee Afrax iyo kulankii Stockholm
Somaliska frfattare beskte i Stockholm.
Xaflad weyn oo lagu soo dhaweynayay Akadeemiye-goboleedka Af-Soomaaliga (AGA) iyo
guddoomiyeheeda, Dr. Maxamed Daahir Afrax oo booqanayay Sweden ayaa waxaa lagu
qabtay xarunta weyn ee shirarka Folkets
Hus (Guriga Ummadda) ee ku taalla magaalada Stockholm, caasimadda Sweden.
Munaasabaddaas oo dhacday maalintii Axadda ahayd ee 4 November 2013 qaban-
qaabadeeda waxaa hormuud ka ahaa ururka isbahaysiga ummadda Soomaaliyeed ee Sweden
oo la kaashaday naadiga PEN ee qalinleyda
iyo hal-abuurka Soomaaliyeed laantiisa Sweden.
Munaasabadda oo ay kasoo qayb-galeen dad fara badan oo ka mid ah wax-garadka
Soomaaliyeed ee reer Sweden oo isugu jiray aqoonyahanno, macallimiin,
warfidiyeenno, hooyooyin iyo hoggaamiyeyaasha
bulshada, waxaana furay madaxa jaaliyadda oo ah guddoomiyaha ururka isbahaysiga
ummadda Soomaaliyeed ee Sweden, Cabdullaahi Maxamed, isagoo billowgii si diirran u
soo dhaweeyay qoraaga martida ah, Dr.
Maxamed Daahir Afrax oo ka yimid Geeska Afrika.
Wuxuu kaloo si diirran u soo dhaweeyay, isagoo ku hadlayey magaca jaaliyadda
Sweden, dhalashada Akadeemiye-goboleedka Af-Soomaaliga (AGA) ee dhawaan lagu daah-
furay magaalada Jabuuti si ay u noqoto
madal mideysa dadaalka loogu jiro daryeelka Af-Soomaaliga.
Guddoomiye Cabdullaahi wuxuu caddeeyay in jaaliyadda Soomaaliyeed ee Sweden ay si
weyn ugu riyaaqeen asaasidda Akadeemiyaha, diyaarna ay u yihiin inay hiil iyo hooba
la garab-istaagaan.
Erayadaas guddoomiyaha ayaa waxaa sii faahfaahiyay waxgarad uu ka mid ahaayeen,
Cawad Cabdiraxmaan Xirsi oo xildhibaan ka ah dowladaha hoose ee Stockholm iyo Dr.
Aamina Siciid.
Labaduba waxay carrabka ku adkeeyeen qiimaha uu afkooda ugu fadhiyo ummadda
Soomaaliyeed iyo sida ay waajib u tahay in gacan la siiyo Akadeemiyaha loo dhisay
iyo dadka muddada dheer u soo halgamayay
oo uu ka mid yahay guddoomiyaha AGA ee booqashada ku jooga.
Intaa kaddib waxaa mikrofoonka lagu soo dhaweeyay qoraa sare, Maxamed Daahir Afrax
oo halkaa ka jeediyay khudbad ballaadhan, isagoo ku hadlayay magaca Akadeemiyaha uu
guddoomiyaha ka yahay (AGA) wuxuu
si diirran ugu mahad-celiyey ururka isbahaysiga iyo masuuliintii iyo bulshada ku
nool dalka Sweden ee sida diirran u soo dhaweeyay.
Dr. Afrax ayaa ka warramay halgankii dheeraa ee loosoo maray daryeelka Af-
Soomaaliga, qiimaha weyn ee uu Soomaalida ugu fadhiyo afkooda hooyo, saamaynta
halista ah ee uu afka ku yeeshay burburkii ka
dhacay Somalia, baahida keentay in la asaaso Akadeemiyahan cusub, waxqabadka u
qorshaysan iyo gacanta looga baahan yahay guud ahaan dadka soomaaliyeed gaar
ahaanna qurba-joogta oo ay safka hore kaga
jiraan reer Sweden.
Guddoomiyaha AGA wuxuu si weyn u bogaadiyay kaalinta hormuudnimo ee ay daryeelka
afka iyo dhaqanka ummadda ka galeen reer Jabuuti, taasoo uu ku timid dadaalka
dheeraadka ah ee uu bixiyay madaxweynaha
Jabuuti, Ismaaciil Cumar Geelle.
Wuxuu kaloo Dr. Afrax bogaadiyey dadaalka dowlad deegaanka Soomaalida Itoobiya ee
ku aaddan afka hooyo.
Kaddib waxaa furmay suaalo iyo talo-bixin ay ka qayb-qaateen dad fara badan oo
goob-joog ahaa. waxgaradkii hadalkooda lagu diirsaday waxaa ka mid ahaa macallin
Yuusuf X. Cabdillaahi, guddoomiyaha
SS PEN Sweden iyo Marwo Caasha Ismaaciil, guddoomiye-ku-xigeenka ururka
Isbahaysiga.
Dhammaan dadkii hadlay waxay ka siinnaayeen soo dhaweynta iyo taageerada
Akadeemiyada cusub iyo bogaadin ay kusoo dhaweeyeen guddoomiyaheeda Dr. Afrax iyo
soo jeedintiisii.
Munaasabaddan waxaa hordhac u ahaa kulan casho-sharaf ah oo lagu soo dhaweynayay
guddoomiyaha AGA, kaasoo habeenkii xafladda ka horreysay lagu qabtay maqaayad casri
ah oo ku taalla bartamaha Stockholm.
Casho-sharafeeddaas oo ay hoggaaminaysay guddoomiye-ku-xigeenka isbahaysiga
Soomaaliyeed ee Sweden, Caasha Ismaaciil, ujeeddadeedu waxay ahayd is barasho iyo
is war-galin ku saabsan Akadeemiyaha cusub
oo dhex marta guddoommiyaha booqashada ku yimid iyo masuuliyiin iyo hawl-wadeenno
xul ah oo isugu jirey jirey Soomaali iyo Swedish oo ku lug leh arrimaha Soomaalida.
Waxaa isagana ka horreeyay kulanweyne lagu qabtay magaalada Vasteras, laba berri ka
hor, halkaasoo uu ka dhacay shir-sannadeed ay lahaayeen macallimiinta dhiga afafka
kala duwan ayna ka mid ahaayeen
boqollaal macallin oo dugsiyada Sweden ka dhiga Af-Soomaaliga.
Shirkaas waxaa lagu marti-qaaday, Dr. Maxamed Daahir Afrax wuxuuna ka jeediyey
muxaadarad ku saabsan Af-Soomaaliga iyo Akadeemiyaha loo dhisay iyo sidoo kale
ujeeddada socdaalkiisa, arrimahaasoo ay si
weyn ugu riyaaqeen boqollaalkii macallin ee halkaa ku shirsana
Fr innehllet anvnder vi HTML5 och utseendet styrs via stilmallar, CSS
Hadii aad tahay qof Ilaahay swt yaqaana ha dhicin maqaalkan, ogow in qiyaamaha aan
kuu fadhino dacwo.
[ Xuquuqda Maqaalkan waxay u dhawran tahay KhadijaHome]
Malabka waxaa ku jira quruxdaada .
WQ:Sucaad A. Maxamed February 16, 2007 sucaad@khadijahome.com
Malabka waxaa ku jira faaidooyin badan oo ka mid ah vitamiino iyo macdano , sida
vitamin B2, iyo B3, B5,B6, iyo faaidooyin badan.baaritaan la sameeyay ayaa waxaa
la ogaaday in malabku daawo
uyahay cuduro badan, siiba cudurada haraga qaar ka mid ah.
Waxaad u isticmaali kartaa malabka habab badan oo aan ahayn cunidiisa.
Malabka waxaa isticmaala shirkado badan oo sameeya alaabooyinka la isku qurxiyo.
Waxaa kuu sheegi doonaa siyaabo aad isoogu qurxin kartid malabka adoo guriga jooga.
Nadiifinta wajiga
Malqacad wayn oo malab ah + 2 qaado yaryar oo laws shiidan + qaado yar oo liinta
biyaheedaah Intaa isku walaaq oo wajiga ku xoq, kadib biyo kulul ku dhaq wajiga.
Jilcinta wajiga
Malqacad wayn oo malab ah + tufaax aad diirtay oo aad shiiday.
Isku dar oo wajiga u daa ilaa 15 daqiiqo kadib ku dhaq wajiga biyo qaboow.
Dabcinta wajiga
Malqacad yar oo malab ah + malqacad yar oo liinta biyiheeda.
Isku dar oo ku xoq wajiga si fiican si uu u galo nafaqada kadib u daa 10 daqiiqo
kadib dhaq wajiga.
Wajiga caadiga ah ama qalalan
Malab + khayaar shiidan isku dar oo wajiga saar qiyaastii nususaac, waxaana
isticmaali kartaa wiigii mar kaliya.
Wajiga subugaysan
Malab + boortuqaal shiidan isku dar oo wajiga saar oo u daa 20 daqiiqo, waxaadna
isticmaashaa wiigii mar kaliya.
Gacmo qurux badan
Malab + caano isku dar oo ku shubo weel aad galin kartid labadaada gacmood,
gacmahaaga ku xoq oo cabaar u daa.
Gacmaha ayuu jilciyaa oo uu qurxiyaa.
Posted by admin on 24.
March 2009 14:07:40 16202 Reads
All content published on Guriga Qoyska & Wanaaga Bulshadda is authorial protected.
Contact | Powered by PHP-Fusion | Free Theme by Itanium
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Har du problem med vr sajt s finns hjlp p http://kundo.se/org/sverigesradio/
Midabka lacagta cusub
Lacagta cusub ee u soo bandhigay bankiga qaranku, taaso hirgali doonta sannadka
2016
Maanta ayaa bangiga qaranku (riksbanken) soo bandhiga lacagta cusub ee sarifka ah
ee la hirgalin doono sannadka 2016, sida u qorshuhu yahay ayaa lacagta ka Silverka
ah loo badali doona naxaasta
kobarka.
La qaybso (1)
Xataa labada karoon ee cusub ayaa loo badali doona ama lagu dhaqi doona midabka
naxaasta kobbarka, halka shanta karoon noqon doonaan midabka dahabka.
Macnaha qorshahan ka dambeeya ayaa ah in la sahlo lacagta sarifka ah si loo hawl
yareeyo isticmaalkeeda.
Besksadress (sthlm) fr Sveriges Radio AB - Oxenstiernsgatan 20 - 10510 Stockholm
- vxel: 08-784 50 00
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Har du problem med vr sajt s finns hjlp p http://kundo.se/org/sverigesradio/
Dawooyinka la isku caateeyo oo cabsi laga muujiyay.
La daabacay torsdag 27 december 2012 kl 11.13
Dhex la cabiraayo.
Hay'ada la socodka dawooyinka ee Lkemedelsverket ayaa sheegtay in baaritaan ay
sammeysay ku ogaatay in qaar ka mid ah dawooyinka dabiiciga ee dadka u qaataan si
ay isku caateeyaan in ay ku jiraan
maadooyin aan u wanaagsaneen caafimaaka bina'aadamka, sida ay soo qortay wakaaladda
wararka ee TT.
Hay'adda Lkemedelsverket ayaa baaritaan ku sammeysay 43 ka mid ah dawooyinka la
isku caateeyo inta ay waday baaritaankeeda.
Mid ka mid ah maadooyinka ku jira dawooyinka la isku caateeya ayaa la yiraahdaa
Sibutramin waana maado horay loo fasaxay oo wax ka tarta la dagaalanka buurnida
balse maadadaasi ayaa dib loo mamnuucay
sanadkii 2010 iyada oo taasi sabab looga dhigay in maadadaasi ay sababi karto wadno
xanuun iyo stroke ama shalal.
19 ka mid ah dawooyinka la isku caateeyo ee ay baartay hay'adda la socodka
dawooyinka ee Lkemedelsverket ayaa laga helay maadadaasi kor ku xusan iyada oo
saddex ka mid ah 19-ka ay si laba laab ah
ugu jirto maadada sibutramin taasi ah arrin cabsi ah, sida ay sheegayaan
baarayaasha hay'ada Lkemedelsverket.
Ma ogsoonayd wax-yeelooyinka dawooyinka la isku caateeyo?
Besksadress (sthlm) fr Sveriges Radio AB - Oxenstiernsgatan 20 - 10510 Stockholm
- vxel: 08-784 50 00
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Har du problem med vr sajt s finns hjlp p http://kundo.se/org/sverigesradio/
Qorshaha ku jira misaaniyada dawladda
La daabacay onsdag 26 augusti 2015 kl 12.30
21 bisha September sannadkan ayey dawladda waddanka hogaamisa soo bandhigi doonta
misaaniyada ay waddanka ugu talo galeen.
Kuwan waxa ka mid ah in waxbarashada xirfadeed ay jamacaduhu bixiyaan loo
kordhinayo boosaska. 2500 oo boos ayaa lugu daraya iskuuladan 2016 , halka 6000 oo
kursi lugu darayo marka la dhaafo sannadka
2017.
Canshuurta shiidalka ayaa kor loo qaadaya, halkan ayaa laga filaya in lacag
gaadhaysa 4,1 billion la keeydiyo.
Canshuurta Bensinka ayaa 44 cent lugu kordhinaya , halka canshuurta dieselka la
saari doono 48 cent.
In dadka hawlgabka ah laga dhimo canshuurta, tan ayaa ka dhigan in ay bil walba 250
koroon oo siyaado ah boorsada jeebka gashanayaan.
Qorshahan ayaa lagu talo galay dadka ay dakhligoodu ka hooseeyo 120.00 oo koroon
sannadkii.
In xuduudka nidaamka sanduuqa shaqo l aanta A-kassan la durkiyo oo kor loo qaado.
In sjukfrskringen oo ah lacagta qofka xanuusanayo qaato la casrigareeyo.
Dawladi hoore ee Alliansen ayaa sannadkii 2008 soo jeedisay sharcigan.
Kan ayey dawladda waddanka hogaamisa ku talo jirta in ay bedelaan oo ka qaadan 2
sanno ee qofku guriga ku sugayo in u caawimmad ka helo xafiiska shaqada iyo
caymiska.
Tan ayey dawladdu iminka doonaysa in ay bedesho si ay labadan heyadood wadashaqeyn
deg deg ah islamarkiiba u sameeyan, halki 2 sanno u qofkuu caawimaada ku sugi laha,
in u islamarkiiba tageero ka helo
halkan si u shaqadiisa ugu soo laabto.
In dadka dakhligoodu ka saareyo 50.000 oo koroon bishii lugu kordhiyo canshuurta.
Kuwan ayaa iyaguna bixiya canshuurta dawliga ah ee lagu magacaabo statlig skatt.
Halkan ayaa lagu sugaya in la keeydiyo lacag gaadhaysa 4,3 billion oo koroon.
In waddada tareenka la hagaajiyo, lacagtana loo kordhiyo, 1 billion oo koroon.
In canshurta tobaakada kor loo qaado.
Iyo in caruurta waddanka dawooyinka iyo muraayadaha bilaash looga dhigo.
Kuwan ayaa ka mid ah qorshaha laga sugayo in ay dawladda waddanka hogaamisa
misaaniyad geliso bisha september 21 oo ah maalinta la soo bandhigi doono
misaaniyada.
Besksadress (sthlm) fr Sveriges Radio AB - Oxenstiernsgatan 20 - 10510 Stockholm
- vxel: 08-784 50 00
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Har du problem med vr sajt s finns hjlp p http://kundo.se/org/sverigesradio/
Doodda dhimista ribada la isku soo celiyo
Qiyaastii 65 000 oo qoys ayaa qarka u saaran iney dhibaato kala kulmaan haddii ay
dawladdu joosjiso dhaqaalaha looga soo celiyo ribada.
Qooysaskan ayaa ku sugan xadka fakhri-nimo iyadoona ey dhibaato ku noqon karto
haddii ay dawladdu goaansato inay ka jarto dhaqaalaha ribada ee dib loogu soo
celiyo oo lagu qiyaaso 500 oo koran
bishiiba, iyadoona bar ey dadyoowgaasi yihiin qooysas leh carruur.
Waa sida ku cad tira-koob cusub oo ka soo baxay hayadda tira-koobka ee marka
magaceeda la soo gaabiyo loo yaqaanno SCB ay u sameeysay laanta wararka ee Ekot iyo
laanta idaacadda SR ee Kaliber.
Xaqiiqda waxaa la og-soon yahay in dhaqaalaha ribada ee dib la isugu soo celiyo ey
inta badan ey ku macaashaan dadyoowga dhaqaalahoodu sarreeyo ee guryaha ku leh
magaalooyinka waaweyn, halka
tira-koobkii ay sameeysay hayadda SCB ee sannadkii 2013 lagu ogaadey in qaar badan
oo ka mid ah dan-yarta qaadata mushaarooyinka hoose ey ka faaiideeystaan
dhaqaalaha ribada ee dib la isugu soo
celiyo.
Hans Heggemann oo ka howl-gala hayadda SCB, soona saaray tira-koobkan ayaa sheegay
inay tahay wax lala fajaco in qaar badan oo ka mid ah qooysaska caruurta leh ee ku
sugan dhaqaale darrada ey bixiyaan
ribo aad u sarreeysa.
- Haddii middaa laga fakaro waxaa cajiib noqonaysa in qoysaska sidaa u dhaqaalaha
liita ey qabaan deymo sidaa u sarreeya, sida uu sheegay Heggemann oo ka howl-gala
hayadda SCB.
Peter Malmqvist ahna saadaaliye dhaqaale ayaa sheegay mar uu u warramayay idaacadda
la iska daawado ee SVT iney caqabad ku noqon doonto qooysas badan haddii hoos loo
dhigo ama la joojiyo dhaqaalaha
ribada deeymaha hooyga lagu bixiyo ee dib la isugu soo celiyo.
Isagoona farta ku fiiqay shaqaalaha qaata mushaarooyinka hoose iyo kuwa dhexe ee ku
jira deeymaha faraha bada, sida uu sheegay.
Dhaqaalaha ribada ee mulkiileyaasha deeymaha ku qaata guryaha ayay dawladda kaga
baxay sannadkii ina dhaafay ndhaqaale gaarsii-san 27 bilyan oo koron, middaasina oo
ah dhaqaale ka sarreeya
miisaaniyadda dawladda kaga baxda ciidanka ammaanka oo gaarsii-san 22 bilyan.
Besksadress (sthlm) fr Sveriges Radio AB - Oxenstiernsgatan 20 - 10510 Stockholm
- vxel: 08-784 50 00
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Har du problem med vr sajt s finns hjlp p http://kundo.se/org/sverigesradio/
Fikirrada xagjirnimada ee lagu faafiyo aaladda Facebook
Kooxaha xag-jirka ee u socdaala Suuriya ayaa laga duufsadaa aaladaha bulshadu ku
kulanto ee internetka.
Sawirle: Koox facebook.
Dugsiga tacliinta sare ee difaaca - Frsvarshgskolan ayaa markii ugu horreeysay
baaritaan qariidadeey-san ku sameeyay sida ay ururrada islaamiyiinta xag-jirrada
ahi ugu baahiyaan dacaayadahooda
aaladaha bulshadu ku kulanto ee Sweden.
Culuuntan ayey ka muuqdeen inay dalkan Sweden ka jiraan khaanado aaladda Facebook
ee dalkan laga leeyahay ey kooxo ku faafiyaan dacaayadaha islaamiyiinta xag-jirka
ah, dhaleeceeyn loo jeedineyo
maamulka dalka Suuriya ee uu madaxda ka yahay Asad iyo sidoo kale farriimmoo lagu
dhiiri-gelineyo tallaabooyin xoog ah in lagu dhaqaaqo.
Qoraaga war-bixintan Linus Gustafsson, ahna saadaaliye ka howl-gala dugsiga
tacliinta sare ee difaaca oo u warramayay laanta idaacadda ee P1 Morgon ayaa
sheegay:
- Wax akhbaar ah lagama hayo heerka saameeyn oo ey leeyihiin, hase yeeshee waa wax
muuqda iney dacaayadahaasi leeyihiin saameeyn, waana mid ka muuqata war-bixintan.
Waxaa noo muuqata iney dacaayado furan oo ka imaneya ururrada Daacish, kooxo ka
shidaal qaata ururka Al-qaacida iyo sidoo kale dacaayado kala duwan oo dalka
gudihiisa lagu sameeyay lagu baahiyo,
kuwaasina oo ey ka dambeeyaan dadyoow u xagliya ama taabac-san ururrada xag-jirka.
Linus Gustafsson ayaa baaritaankiisa ku sameeyay 7 kooxood oo khaanado ku leh
shaashadda internet-ka ee Facebook, halkaasina oo lagu baahiyo dacaayado lagu
ammaaneyo urururrada xag-jiriinta.
Waxaa sidoo kale kala duwan tirada dadyoowga ka diiwaan gashanaa kooxahaa, halka
markay ugu badnaato gaarsiisnaayeen illaa iyo 500 oo ruux, sida uu sheegay mar uu u
warramayay laanta idaacadda ee
Radio Sweden.
Xog badan oo ka mid ah arrimmaha uu baaritaankiisa ku eegay Linus Gustafsson ayaa
maanta laga saarey bogagga kooxahaasi ee Facebook sababo kala duwan aawadood.
Shaashadahaa ayaa lagu baahiyaa dacaayado xag-jir-nimo, lagu hayaa doodo, iyadoona
marar badan lagu sii qeybiyo shaashadaha internet-ka.
Waana mid adkeenaysa in la ogaado tirada dadyoowga qaybta ka ah war-bixinnada la is
dhaafsado:
- Xaqiiqdii ma garan karno tirada inta ruux ee gasha ama qaybta ka qaadata
qoraallada iyo dacaayadaha kooxahaasi, inta ey gaaraan ee akhrisata iyo wixii la
mid ah.
Hase yeeshee midda aan ku aragney ay tahay iney boqolaal ruux gaarsii-san yihiin
tiradoodu, waa marka laga hadleyo qoraallada af-ka iswiidhishka ku qoran ee xag-
jir-nimada u ololeeya.
Linus Gustafsson ayay cilmi-baaristiisan uga muuqatay in badakood ey kooxahaasi
yihiin rag:
- Marka laga eego kooxahan aan door-biday inaan baarista ku sameeyo ayey ku yar
yihiin haweenka qaybta ka ah.
Way dhici kartaa inay ugu wacan tahay isticmaalka shaashadaha internet-ka e
bulshadu ku kulanto in lagu kala duwan yahay iyada oo la ogsoon yahay in qayb ka
mid ah dadyoowga dalkan uga socdaaley
dalka Suuriya ey haween yihiin.
Du mste aktivera javascript fr att sverigesradio.se ska fungera korrekt och fr
att kunna lyssna p ljud.
Wassiirka arrimaha gudaha Anders Ygeman ayaa dhowaan shir saxaafadeed oo u qabtay
ka sheegay in ilaalista lugu soo kordhinayo meelaha ay dadku ku badanyihiin,
tusaalahan gadiidka dadweynaha,
kiniisadaha, masaajidyada iyo macbadka yuhuuda.
Gabdhaha Soomaaliyeed ee Ciidamada Xabashidu kufsadeen...
Ciidamada Itoobiya oo Xamar-Bile ku kufsaday Gabar Kale oo Soomaaliyeed...
Ciidamada Itoobiya oo kufsaday Hooyo Soomaaliyeed oo 8 Carruur ah dhashay.
Shan Ka Tirsan Ciidamada Itoobiya oo Kufsaday Qof Dumar ah oo Soomaaliyeed, Kuna
Kufsaday Gudaha Soomaaliya...
Ciidamada Itoobiya oo Xamar-Bile ku kufsaday Gabar Kale oo Soomaaliyeed...
Afhayeenka Beelaha Hawiye Axmed Diiriye Cali ayaa waxa uu sheegay in ciidamada
Itoobiya deegaanka Xamar Bile ku kufsadeen gabar dadeedu lgu qiyaasay 15 sano
(ilaa 18 sano) oo lagu
magacaabo Fardowso Cabdi Xaashi.
Afhayeenku waxa uu sheegay in gabadhaasi la kufsaday 12-kii Bishan mar ay damacday
in ay gurigeeda u doonato alaabo, waxa uuna sheegay in ay kufsadeen ciidamo fara
badan.
AIDS-ka iyo ETHIOPIA
Xarunta Maraykanka u qaabilsan ka hortagga Cudurada ee loo yaqaan CDC , oo soo
xiganeysey hay'ada UNAIDS, ayaa sheegtay in dalka Ethiopia tirada dadka qaba
cudurka AIDS-ka in ay tahay 1.2 million oo
qof, waxaana cudurkaas u dhintay qiyaastii 120,000, waxaana AIDS-ku agoomeeyey
720,000 oo carruur ah.
Waxaana la qiyaasayaa tirada Itoobiyaanka ee Cudurka AIDS-ka qabta sannadka 2008 in
ay gaari doonaan 1.8 million oo qof.
Fardowsa oo haatan taala Isbitaalka Xaawo Cabdi ee Deegaanka Lafoole ayaa waxa uu
afhayeenku sheegay in ciddii dooneysa inay gabadhaasi soo eegto ay halkaasi ugu
tagi karto.
Axmed Diiriye waxa uu sheegay in kufsigaani uu qayb ka yahay dhibaatooyinka ay
Ciidamada Itoobiya ku hayaan shacabka Soomaaliyeed, isagoo sheegay in haatan
ciidamadaasi ay haystaan guryo ay lahayaeen
dad rayid ah oo aan waxba galabsan oo uu ku jiro Isbitaalka Xayaat.
Dhawaan ayey ahayd markii Haweenay 30-jir ah ay kufsadeen ciidamo Itoobiyaan ah oo
ku suganaa xerada Darmooley, Haweeneydaas oo haatan u xanuunsaneysa kufsigii loo
gaystay.
Ciidamada Itoobiya oo kufsaday Hooyo Soomaaliyeed oo 8 Carruur ah dhashay..
Ciidamada Itoobiya ee ku sugan deegaanka Darmooley ee Ceel-Cirfiid ayaa kufsaday
Hooyo-Soomaaliyeed oo dadeedu tahay 37 jir oo dhashay sideed carruur ah mar ay ku
soo socotay Magaalada Muqdisho,
wadatayna Gaari Dameer u saarnaa xoogaa Caws ah oo ay dooneysay inay ka iibsato
Magaalada Muqdisho.
Hooyadaas Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Suuban Maalin Cali Geedi ayaa shalay shir
jaraaid ku qabatay magaalada Muqdisho, waxayna ku faahfaahisay qaabkii ay
Ciidamada Itoobiya u kufsadeen, waxayna
sheegtay in ay goor barqo ah ay ku soo baxeen labo nin oo Itoobiyaan ah kadibna
inta ay gaarigii ka dejiyeen ay u geysteen garaacis, kadibna ay u jiideen meel hawd
ah halkaas oo ay ku fara xumeeyeen.
Suuban waxay sheegtay in waqti dambe halkaasi laga soo qaaday iyadoo aad u
xanuusaneysa, waxaana la keenay Isbitaalka Kaydsaney, waxayna Taakhaatiirtu
sheegeen in Hoyadaas Soomaaliyeed si xun loo
kufsaday, waxayna ku wargeliyeen ninkeeda in uusan u tagi mudo lix bilood ah,
dhanka kalana aysan nuujin Karin canugeeda, mudadadaas kadibna dib loogu soo celiyo
Isbitaalka si looga baaro cudurkaq
Aidska.
Ninkeeda oo lagu magacaabo Axmed Cali Xasan ayaa waxa uu sheegay in Xaaskiisa
lagula kacay wax ka baxsan Biniaadannimada, waxaa uuna u soo jeediyey Dowladda
Federaalka in ay gacan ka gaysato sidii
gacanta loogu soo dhigi lahaa labadii nin ee Itoobiyaanka ah ee kufsaday Xaaskiisa.
Dowladda Federaalka ayaa ilaa iyo haatan ka hadlin kufsiga loo gaystay hooyadaasi
Soomaaliyeed, dhanka kale shacabka Soomaaliyeed ee ku nool Magaalada Muqdisho ayaa
iyana aad uga carooday falkaas
lagula kacay hooyadaas Soomaaliyeed ee dhashay 8-deeda carruurta ah.
Faafin: SomaliTalk.com | March 14, 2007
Shan Ka Tirsan Ciidamada Itoobiya oo Kufsaday Qof Dumar ah oo Soomaaliyeed, Kuna
Kufsaday Gudaha Soomaaliya...
Axad, Jan 14, 2007: Sida ay qortay jariidada ka soo baxda dalka Ingriiska ee
Telegraph caddadkeedii maanta (14/1/2007), shan nin oo ah Ciidamada hubaysan ee
Itoobiya oo ku lebisan dereyska askarta
ayaa qof dumar ah oo Soomaaliyeed ku kufsaday meel u dhow xadka ay Soomaaliya la
leedahay dalka Kenya, sidaasna waxay jariidadu ka soo xigatey shaqaalaha gargaarka
ee reer Galbeedka.
Warku waxa uu intaas ku daray in dhacdadaasi aysan ahayn kufsigii ugu horeeyey ama
kan keliya ee ay ciidamada Itoobiya u geysteen dumarka Soomaaliyeed, balse ay
jiraan warbixino badan oo taas la mid
ah.
Jariidada oo arrintaas ka hadlaysey waxay tiri, ayadoo soo xiganeysa shaqaalaha
gargaarka: "Dhacdadani ma ahayn tan keliya ee lagu soo waramay.
Waxaa nasoo gaaraya warbixino badan oo noocaan ah," Waxana shaqaalaha gargaarka ee
reer Galbeedku intaas ku dareen "Dagaalku marmarsiinyo uma aha ficilladan, mana aha
guul.
"
Waxaa warku intaas ku daray in ciidamada Itoobiya si bini aadaminada ka baxsan ula
dhaqmaan shacabka Soomaaliyeed.
Dhacdo kale arrimhaas ka mid ah ayadoo xuseysa waxay Telegraph tiri: Ciidamada
Itoobiya waxay istaajiyaan basaska bannaanka Muqdisho, dadka basaska saarana si xun
ayey ula dhaqmaan oo camcaminaya oo
isku deyaya in ay ugaarsadaan qof kasta oo taageeray dagaalkii Maxakamdaha
Islaamiga ah, sida laga soo xigtey Qaramada Midoobey.
Dadka Soomaaliyeed ee Islaamka ah ihaanada ugu weyn ee u dheer in dhulkooda xoog
lagu gumeysto waxay tahay in hortooda lagu kufsado hooyooyinkood, gabdhahooda iyo
xaasaskooda iyo gabdhaha Muslimaadka
ah ee Allah dartiis u xijaabtey, waana sida muuqata ee ay hadda sameeyeen ciidanka
xabashidu mar haddii shan nin ay hal qof oo dumar ah Soomaaliyeed sidaas u galeen
ayadoo aysan jirin cid ka hadli
karta oo ka tirsan shacabka Soomaaliyeed, DFKMG ahna ay tahay mid shacabkeeda laga
ilaaliyo oo ciidamada xabashidu ku hor joogaan Villa Soomaaliya qaybtii ay
qurxiyeen Maxkamadaha Islaamiga ah,
warbixinada ka qaadata ciidamada ficilladaas geysanaya, askarigii Soomaaliyeed ee
arrimahaas ka dhiidhiyana xabsiga loo taxaabayo.
Britain: Zenawi ama aamus ama caddayn keen in dad reer Britain ah aad dagaalka
Soomaaliya ku qabateen
Dhanka kale jariidada Telegraph waxay qortay in Itoobiya ay wax cadayn ah u keeni
weydey in muwaadiniin reer Britain ah lagu qabtay dagaalkii ay la galeen
maxkamadaha Islaamiga ah.
Jariidadu oo arrntaas ka hadleysa waxay tiri:
Itoobiya waxay sheegatay in ay xirxirtay dad haysta dhalashada dalka Ingriiska oo
ay ku qabatay dagaalkii ay la gashay dagaalyahaniinta Islaamiga ah Soomaaliya
gudeheda arrintaas oo si isa soo tareysa
ugu muuqatay mid mugdi weyni ku jiro kadib markii xalay uu xafiiska wasaarada
arrimaha dibada Ingiriisku uu Itoobiya weydiistey in arrintaas cadayn u keenta
balse ay jawaab ka soo bixin weydey
Meles Zenawi, ra'iisul wasaaraha Itoobiya, ayey tiri jariidadu, oo ciidamadiisu
awoodii ka tuureen Maxkamadihii Islaamiga ah bilowgii sannadka cusub, ayaa
Talaadadii waxa uu yiri in dad British ah ay
qayb ka ahaayeen kooxda caalamiga ah ee mujahidiinta kuwaas oo Maraykanku uu
Isniintii ku duqeeyey Koonfurta Soomaaliya.
Jariidada uu warkeedii sii wadata waxay tiri: Markii dambe Ciidamada Itoobiya ayaa
qabsaday aaggii ay ku andacoonayeen in ay joogaan toddoba haysta baasaboorka
Ingriiska oo ku dhaawacmay duqaynta.
Nimanka la qabtay waxay ku sheegeen Soomaali degganaansho ku leh Britain kuwaas oo
Soomaaliya ugu laabtay in ay Maxkamadaha Islaamka u dagaalamaan.
Si kastaba ha ahaatee, in kasta oo muddo shan maalmood ah la weydiisanayey
faahfaahin dheeraad ah, London ilaa hadda lama soo siin magacyada ama lambarada
Baasaboorada si looga fiiriyo xafiiska
diiwaan haynta Ingriiska iyo diiwaanka la dagaalanka argaggaxisada.
Jarididdu waxay tiri: Maalinti Jimacadii ayey ahayd markii ugu dambeysey ee
Xafiiska Wasaarada Arrimaha Dibadda ee Britain ay Itobiya u dirtay dhambaal ah
xogta aad haysid keen ama iska aamus, taas oo
ilaa shalay galab aan wax jawaab ah laga helib.
Waxa kale oo warku sheegay in Britain oo arrintaas ka welweshan ay baaritaan gaar
ah oo arrintaas ku samaysay iyadoo adeegsaneysa safaaradeeda Kenya iyo M16, laakiin
aan la helin wax muujinaya ama
cadayn u ah waxa ay Itoobiya ku andacooneyso.
Jariidada oo hadalkeeda sii wadata waxay tiri: Dawladda Itoobiya ku guul
daraysashadeeda in ay keeni weydey cadayn wixii ay ku andacooneysey waxay kor u sii
qaadeysaa shakigii laga qabey in Mr.
Zenawi ay hadal tiro iyo marmarsiinyo ka ahayd sheegashadiisa mujaahidiinta
ajnabiga ah si uu cadayn ugu helo duulaankiisa.
Waxayna jariidadu intaas raacisay: Itoobiya waa cadawga taariikhiga ah ee
Soomaaliya.
Waxaa warku intaas ku daray in Khamiistii uu safiirka Maraykanka u fadhiga Kenya,
Michael Ranneberger, uu qiray in duqayntii Maraykanku ka fuliyeen Soomaaliya aan
lagu dilin xubno ka mid ah al-Qaeda
ee la raadinayey.
Hadalkaas oo buriyey sheegashadii xubno ka tirsan DFKMG.
Waxaa warku intaas raaciyey in duqayntii ay ku dhinteen 70 qof oo xoola dhaqato ah
sida ay sheegtay hay'dada gargaarka ee fadhigeedu yahay dalka Ingriiska ee Oxfam.
Waa kan markii ay Telegraph ka hadelysey kufsiga hadalkii ay qortay:
We are receiving many of these reports," said one.
Jariidadda EritreaDaily oo faallo ka bixineysey in Zenawi uu cadayn u keeni waayey
in ay Soomaaliya ku qabteen dad haysta dhalashada Ingriiska, waxa ay tiri: "Once a
liar, always a liar" oo ah qofkii
hal mar been sheega, weligsiis been sheeg iskama daayo.
Astaamaha lagu garto kacsiga dumarka
Dad badan waxay u haystaan in naagaha aan biyabbixin, fikraddaas sax ma aha,
naagaha way biyabbaxaan , inay biyabbaxaan waxaa tilmaamay xadiis ku soo arooray
Saxiix muslim ummu sulaym waxay weyddiisay
keliya way ku kala duwan yihiin qaar biyaha way ka soo baxaan qaarna ma soo gudbaan
farjigooda marka si kaste ahaatee waxaa lagu gartaa inay biyabbaxday astaamahaan
mid ka mid ah
1- inay labada bowdo isku dhejiso middaan waa astaan naagaha oo dhan wadaago, waxaa
laga wadaa inay labada bowdo si daran u xirto 2- qaylo qaylada waa labo nooc A- mid
hoose ah oo aan la maqlin B- mid
dhawaaq weyn leh, qaylada noocan ah kuma ficna meel dad u dhow maxaayeelay dadka
ayaa maqlaya 3- qaniinyo, inta badan looma adkaysan karo naagaha noocan ah 4- oohin
iyo baroortan, ma aha inay
haweeneydu xanuunsatay ee waxay u ooynaysaa siyaado 5- neeftuur, waxaa la socda
wadnaha oo aad u garaacma calaamadda hore iyo tan ugu dambayso naagaha oo dhan way
wadaagaan laakin kuwa kale way ku
kala duwan yihiin
kuwa biyaha ka soo baxo way yaryihiin kuwasa ayaa aad u daran dhowr jeer ayay
biyabbixi karaa
sidey uga soo baxaayaan biyo naagta sida ninkoo kale mey kasoo boodayaan mise wa
qaab kale?
naagaha marka ay kacsadaan waxaa lagu ogaaa indhaha oo casaada sanka oo ay ka
dhididaan neef waawayn oo ay tuuraan iyo iyada oo is iloowada oo ninka isku tuurta
xagiisa iyo qaar kalo badan
Naaguhu markaykacsadaan waxaa lugu ogaadaa wax yaabo badan. waxaa ka mida naagta oo
aan saani ufariisankarin, jimicsi been ah, waxaa kaloo luguogaadaa gacantaada,
adiga oo ooga sheekaynaya wadankale
ayaad gacanta naasaha usalaaxaysaa kuma oranayso igadaa.waxaa kaloo lagu ogaadaa
inta qoftaa dumarka uu kacsi hayo qalbigeedu wuu kula joogaa boqolkiiba
boqol,hadaad tiraahdid sagaaro biyo ma cabtaa
waxay dhahaysaa haa jawaab dagdag ah ayaad ka helaysaa.laakiin hadii lugu dhoho
dhabarkaa ixanuunaayo meesha isaga hoyo dhiig ayay qabtaa
plz wax manooga sheegi kartaa aayad ama xadiith diidaya in naagta u dhuuqdo ama
ninkaba, amba waxkale oo aad ku cadaynayso arinkaa in uu diinta ku wanaagsanayn.
Aayad ama xadiis kuma soo aroorin leefidda culimada diiday waxay dhaheen meel
najaaso ka timaado afka lama geli karo, kuwo fasaxayna way jiraan iyagana
daliikooda waa ayaadka tilmaamay inay xaaskaaga
aad ku raaxaysan karto wixii daliil cad kaa reebo mooyee, waa mas'alo qoto dheer
walaalayaal waxd ishegtaaan naga gabar yar 00 jirta 18sano ayaan qaba angana
wwaxaan jira 22 sano walalayaal waxaan idinka rabaa inaad ishegtaaan markasta waxy
iga codsata inaaan carabka umariyo
farjiga ayadana waxay kubilaawdaa dhuuqmo marka anga waan kadiida wayna iga xanqdaa
il taliya walaalayaal
culimo fasaxy baa jira leefidda iyo dhuuuqidda marka inaad ku xeeldheeraato iska
ilaali keliya
xeel dheerasho see ah walaaal mcne si fiican iigu faahfaahi walaal walaahi muskilad
wayn aya iahysata walaal oo hadda ayaan soo aroosaybo walaal mcne ilahy qayr
hakusiiyeeee
waxaan ahay wiil yar oo naag guursan marka gacanta ayaa biyaha iskala keenee ee
danbi miyaa
saan kuu sheegay culimada way isku khilaafeen leefidda farjiga iyo dhuuqidda
bahalka ragga, haddii aad ka baqayso in guriga kaa dumo haku xeeldheeraanin, yacni
carrabka ha gelinin siilka gudihiisa
waayo jeermis badan ayaa kaa soo raaci kara kaliya bannanka kore ku ekow iyadana
sidoo kale ha iska jirto inay dalqada gayso bahalka marka uu dhacaan soo deeyana ha
iska deyso
ok walaal wad mahdsanthy taldiidana waan qaadnay walaal hadana aad ayaan iskugu
faraxsanhy walaal thnk u walaal
akhii waxan ana ku wydiin lahaa waxan ahay wil dhalinyaro ah hadana gursadey marka
alxm waan cafimad qabaa waxan rabay inaan ku wydiiyo meqa jeer ayaa haboon in loo
galmodo xaskaga habeenkii
malintiina meqa jeer. cafimad ahaan hadan habeenkii ilaa afar jeer u tago xaskayga
wax cafimad daro ah maka qadi karaa waad mahadsan tihiin
waxaa fiican qofka inta uu awoodo oo caadi ah inuu sameeyo, kacsiga tooska ah oo
aan la iska raaraadinin, dadka way ku kala duwan yihiin baahida galmada si kasta
waxaa fiican inaad dhexdhexaad ahaato
habeen kasta hal jeer si aad u ilaaliso jirkaaga iyo dhuuxaaga
RG biyo baxa dag dagaa maxaad u haysaa kawaran hadaan sameyo galmo badan habeenkii
ma iga yaraanayaan!!!!!!!!!!!
WALAL WIL ayaan ahay dhibto ayaan badan ayaa i haysata gabadh aan jeclahay o laba
dal kala jogno hadii aan la hadlo ama hadalkeda aan maqlo biyo ayaan iga yimada
dharer cal hadii aan xasusto, mida
kale macal hadii page ka raaxada guurka akhriyo biyo dheerera ayaa iga yimada
marwalba, qof ehlu saladana waan ahay walal, maxaa talo ah.
ASC WALAAL waxaan rabaa inaad ila taliso waxaan ahay wiil dhalin yaro ah oo aad
ukacsi badan waxaana ahay wil laba nagood furay waxaan isku qilaafnay waxaaga ayaa
aad u wayn oo dhan cabirkiisu taako &afra
farood waxay iigu tiri walaal iska kay fur waxaan maqaabili karo waan furay midii
labaad sidoo kale waxaan suubiya ma aqaan walaal waxaan rabaa in aad talo iga siiso
mahad sanid sidaan wax yalaa
naagaha way u dulqaadan karaan bahalka ilaa 24 sint mitir inkastoo ay ku kala duwan
yihiin waxaad guursataa gabar jir ballaaran leh oo baryo weyn oo ah labalafood way
kuu adkaysan kari doontaa
walaal waxan jiraa 18 sano waxanan ahay qof ad u dareen badan mana jecli inan
xaaraan ku dhaco markaa gacantayda ayaan isticmalaa oo an biyaha iskaga keena
markaas dhibato caafimad oo xaga geedka ah
ma igu keeni kartaa siigadu ad bad u mahasantihiin
walal waxan jira 18 sano darenkayga kacsina waa xad dhaf,marka waxan isticmala
gacantayda,anoo biyaha iska keenaya,dhibato cafimad ma ku keeni kartaa guska,ad bad
u mahadsnathy
waan idin salaamay salaan ka dib. waxa jira rag calool weyn markaa maxaa ka jira in
ninka caloosha weyn lihii guskiisu yar yahay?
mida kale caloosha wayni dhib maw keenaysaa marka lasa maynayo galmo ninka iyo
naagta ?
su aal ayaan rabaa taas oo ah hadii aan rabo inaan guursado naag dabo weyn waa in
aan gus weyn leeehay miyaa, kuwee ayaa siil kuwa dabada weyn iyo kuwa dabada yar
dabcan naagta buuran bahalkeeda aad buu u fogyahay marka haddii bahalkaagu yaryahay
iska guurso naag caato ah
calooshu haday waynaato waa run inaadan hawsha galmada gudan karin oo geedkaagu uu
yaraanaayo xataa rabitaankaagu wuu yaraanayaa.
walaal mar kahore asc.intaaskadib waxaa ahay gabar aan kacsi goyn karin waxaanan
jeclahay in marka hore gacanta micnaha far laiigu raaxeeyo si kastaba ha
ahaateeqoyaan badan baa iga imaada taasoo uu
ninkeygu dhibsado ana aan iskucelin karin.ila taliyee maxaan ka yeelaa
Walaal aniga waxaan ahay gabar yar oo kacsi badan xaarantana Alle baan ka magan
galay marka maxaa kacsiga badan keena waxaan is iri midhaa waa gudniin la aanta
waayo aniga la ima gudin.
Walaal waxaan rabaa in aad ii sheegtaan gabar aanu sheekaysano oo hadda isugu kaayo
horeyso in ay ijeceshahay iyo in kale sideen ku garan karaa?
gabar ianay ku jeceshahay waxaad ku garan kartaa dhowr shay
1- inay ku xiisayso 2- inay fuliso wixii aad jeceshay oo wanaag ah 3- inay run kuu
sheegto 4-inay ka fugaato wax kasta oo dhib kuu keenaya 5- inaysan niman kale
qiimaynin 6- inay danayso hadalkaaga
marka aad sheekaynayso si fiican ayay u dhegeysataa
Wall marka aan maqlo galmo iyo waxaa ama dareen waxaasa yaradareemo ama boga
raaxada akhridto waxaa iga imaada biyo cad mawaa jibaa inaa qubaysto
haa galmo kasta qubays ayay waajibisaa, sidoo kale haddii ay biyo kaa baxaan adoon
galmo samaynin
Walaal waxan idin waydiyey xaskega marka u galmonaayo waxay darenta daal fara badan
cules badan marka wa maxay sababta
naagaha qaar way ku daalaan qaabka foorarsiga ama qaabka iyaga lagu kor seexanayo,
qaababka badal eeg qaabka iyada u roon oo ay ka heli korto raaxo daal la'aan ah,
haddii daalka uu sii jiro waxaa ka
maqan xaaskaaga aliinto waxaa laga yaabaa inaysan socinin wax badan oo uu
fadhigeedu badan yahay
Asc magaceygu waa #MAXAMUUD #JAAMAC waxaan idiin weydiinaa naagteyda raaxada
xageeda kuma fiicno lakin iisheega qaabka raaxadada ugu mac aan kusiin lahaa aana
ku qancinlahaa.?
naagaha marka ay da' weyn gaaraan kacsiga ayaa ka tago laakin way jiraan naago
kacsigooda sii jiraya, cuntada fiicanna way kaalmaysaa qofka
Wararkii Ugu Danbeeyay ee Soomaaliya (Somali iyo Ingiriisi) | Wararka Ganacsiga |
Wararka Ciyaaraha | Wararka Ku saabsan dhaqaalaha
Axmed Al-Jalabi Oo Kamid Ahaa Raggii Dalka Mareykanka Ku Qanciyey Dagaalkii Ka
Dhanka Ahaa Sadaam Xusseen Oo Geeriyooday.
Hargeysa(Ramaas) Nov.03, 2015 - Waxaa magaalada Baqdaad ee dalka Ciraaq ku dhintay
Axmed Al-Jalabi oo ka mid ahaa raggii sanadkii 2003-dii Ciidamada Dowladda
Mareykanka kusoo hogaamiyay qabsashada
dalka Ciraaq.
Axmed Al-Jalabi oo 70 sano jir ahaa ayaa waxaa uu ku dhintay gurigiisa oo ku
yaallay magaalada Baqdaad, kadib markii la sida la sheegay uu soo wajahay xanuun
xagga Wadnaha ah.
Saraakiil ka tirsan Xukuumadda Shiicada ee dalka Ciraaq ayaa iyaguna xaqiijiyay
geerida Ninkaasi, waxayna sheegeen inuu ku geeriyooday gurigiisa oo kuyaalla
Xaafadda Al-Kaadimiya ee ku taalla
Waqooyiga magaalada Baqdaad.
Axmed Al-Jalabi ayaa waxa uu ahaa hogaamiyaha Urur lagu magacaabo Golaha Qaranka ee
dalka Ciraaq, isagoo sidoo kale ka tirsanaa Baarlamaanka Nidaamka Shiicada ee
dalkaasi.
Xilligii uu dalka Ciraaq ka talinayay Maamulkii Bacsiga ahaa ee Saddaam Xuseen waxa
uu Al-Jalabi ka mid ahaa Siyaasiyiinta Ciraaqiyiinta ee Nidaamkaas kasoo horjeeday,
waxaana uu ka baxsaday dalka
Ciraaq, kadibna waxa uu saldhigtay dalka Urdun.
Bartamihii sanadkii 2003-dii xilligii Mareykanku ay qabsadeen dalka Ciraaq waxa uu
ka mid noqday siyaasiyiinta Ciraaqiyiinta ah ee sida weyn ula shaqeynayay Ciidamada
Mareykanka, laakiin muddo kadib
waxa uu isaga tagay masraxa siyaasadda, kadib markii uu khilaaf uu soo kala dhax
galay isaga iyo Saraakiisha kale ee ciidamada soo duulay la shaqeynayay.
Ramaasnews-desk
This e-mail address is being protected from spambots.
You need JavaScript enabled to view it
Axmed Al-Jalabi Oo Kamid Ahaa Raggii Dalka Mareykanka Ku Qanciyey Dagaalkii Ka
Dhanka Ahaa Sadaam Xusseen Oo Geeriyooday.
Hargeysa(Ramaas) Nov.03, 2015 - Waxaa magaalada Baqdaad ee dalka Ciraaq ku dhintay
Axmed Al-Jalabi oo ka mid ahaa raggii sanadkii 2003-dii Ciidamada Dowladda
Mareykanka kusoo hogaamiyay qabsashada
dalka Ciraaq.
Axmed Al-Jalabi oo 70 sano jir ahaa ayaa waxaa uu ku dhintay gurigiisa oo ku
yaallay magaalada Baqdaad, kadib markii la sida la sheegay uu soo wajahay xanuun
xagga Wadnaha ah.
Saraakiil ka tirsan Xukuumadda Shiicada ee dalka Ciraaq ayaa iyaguna xaqiijiyay
geerida Ninkaasi, waxayna sheegeen inuu ku geeriyooday gurigiisa oo kuyaalla
Xaafadda Al-Kaadimiya ee ku taalla
Waqooyiga magaalada Baqdaad.
Axmed Al-Jalabi ayaa waxa uu ahaa hogaamiyaha Urur lagu magacaabo Golaha Qaranka ee
dalka Ciraaq, isagoo sidoo kale ka tirsanaa Baarlamaanka Nidaamka Shiicada ee
dalkaasi.
Xilligii uu dalka Ciraaq ka talinayay Maamulkii Bacsiga ahaa ee Saddaam Xuseen waxa
uu Al-Jalabi ka mid ahaa Siyaasiyiinta Ciraaqiyiinta ee Nidaamkaas kasoo horjeeday,
waxaana uu ka baxsaday dalka
Ciraaq, kadibna waxa uu saldhigtay dalka Urdun.
Bartamihii sanadkii 2003-dii xilligii Mareykanku ay qabsadeen dalka Ciraaq waxa uu
ka mid noqday siyaasiyiinta Ciraaqiyiinta ah ee sida weyn ula shaqeynayay Ciidamada
Mareykanka, laakiin muddo kadib
waxa uu isaga tagay masraxa siyaasadda, kadib markii uu khilaaf uu soo kala dhax
galay isaga iyo Saraakiisha kale ee ciidamada soo duulay la shaqeynayay.
Ramaasnews-desk
Tilmeld dig LinkedIn, og f adgang til hele Axmeds profil.
Som medlem af LinkedIn kommer du i selskab med 400 millioner andre fagfolk, der
deler forbindelser, ider og nye muligheder.
Ayaa xaq u leh inuu helo maalgashi?
Waxan danaynaa inaan caawinno ganacsatada Soomaaliyeed ee soo koraya ee leh
raadraac una baahan maalgashi dhaqaale.
Qorshahayagu waa inaan ku bilawno wax yar, xidhiidh dhisno, halkaana ka sii fidno.
Maalgashiga la sameeyey ilaa imiku waa dhinaca beeraha, xoolaha, kaluumaysiga,
malabka iyo weliba ganacsiga dumarku ama haweenku lee yihiin iyo ururada bixiya
daymaha.
Ilaa maanta maalgalinta la bixiyey waxay u dhexaysaa $5,000 ilaa $125,000, iyadoo
la tixgelnayo marba tayada soo jeedinta mashruuca.
Waa la tixgelinayaa ganacsiga koraya ee rajada fiican leh una baahan raasamaal
wayn.
Inkastoon waaya-aragnimo u leenahay qaybaha beeraha, kalluumaysiga iyo malabka,
haddana waan qaadanaa dhaqdhaqaaqyada kale ee ganacsi ee la xidhiidha arrimaha
bulshada ee xilkasnimo deegaan leh,
horeyna u marinaya shaqo abuuris, noqonna kara tusaale fiican oo ganacsi.
Maalgeshi uma raadino lacag toos loogu shaqaysto.
Haddii aad lee dahay ganacsi ku yaala Soomaaliya oo aad xiisaynayso inaad hesho
dayn adiga oo isticmaalaya adeegyada Shuraako, fadlan soo gudbi Codsi Kooban oo
dhamaystiran ama nagala soo xiriir email
ka info@shuraako.org wixii xog ah ee dheeraada.
Ay Isku Haystaan Nimanka Iyo Naagaha Soomaaliyeed Raaxada Guurka Image
Waxa ay isku haystaan nimanka iyo naagaha soomaali....
Naagaha Sida Loo Waso....
Sida loo adkeeyo naasaha markay balaq noqdaan | Ra....
Posted by Raaxada Guurka Posted on Wednesday, Sept....
Duruufta kala haysata naagaha soomaaliyeed | Ajaki....
Iyadoo aqoonsiga sharafta uu ku dhashay iyo xuquuqda maguurtada ah ee ay u siman-
yihiin dadweynaha adduunku uu yahay saldhigga xorriyada, caddaaladda iyo nabadda
dunida.
Iyadoo aqoonsi la'aanta iyo ku tumashada xuquuqda aadanuhu ay ka dhasheen falal
waxashtinimo ah oo shucuurta aadanuhu ka danqato iyo iyadoo gaaritaanka duni
aadanaha ku nooli haystaan xornimo ay ku
cabbiraan fikradahooda iyo waxay aaminsan yihiin iyo iyagoon qabin cabsi iyo baahi,
laguna dhawaaqay inay tahay ujeedada ugu weyn ee uu dadku leeyahay.
Iyadoo ay tahay lagama maarmaan in xuquuqda aadanuhu ay noqdaan kuwo sharcigu
dhowro, si uusan qofku, ugu dambeynta, ugu baahan inuu xoog kaga soo horjeesto
cadaadiska.
Iyadoo ay tahay lagama maarmaan in sare loo qaado horumarinta xiriirka
saaxiibtinimo ee ka dhexeeya Dawladdaha.
Iyadoo dadyowga dunidu ay ku caddeeyeen mar kale Dastuurka Qaramada Midoobay sida
ay u aaminsan yihiin sharafta iyo qiimaha qofka aadamiga ah iyo sinnaata xuquuqda
ragga iyo dumarka iyagoo goostay
inay hore u mariyaan bulshada heerka, noloshoodane la wanaajiyo iyagoo ku nool
xornimo ballaaran.
Iyadoo Dawladaha xubnaha ka ah Qaramada Midoobay ay dhexdooda iska ballan qaadeen
iyagoo la kaashanaya Hayadaha caalamiga ah sare u qaadidda dhowritaanka iyo
xushmaynta xuquuda aadanaha iyo xorriyadda
aasaasiga ah.
Iyaadoo helitoanka aragti midaysan ee la xiriirta xuquuqdan iyo xorriyaadkan ay
tahay arrin qiima weyn ku fadhisa si loo fuliyo ballan qaadkan.
Golaha loo dhanyahay ee Qaramada Midoobay wuxuu soo saarayaa Baaqan oo saldhig u ah
dadyowga dunida ku nool dhammaantood sidii qof waliba ama xubin kasta oo ka mid ah
bulshada, isagoo maskaxda ku haya
Baaqan, ugu dadaali lahaa sare u qaadidda dhowritanka xuquuqdan iyo xorriyaadkan,
isagoo u mareya waxbarasho iyo barbaarin, talaabooyin xiriir ah qaadaya xagga
dibadda iyo gudahaba sidii loo xaqiijin
lahaa in si dhab ah loo aqoonsado ha ahaato dadweynaha ku dhex nool Dawladaha
xubinta ka ah Qaramada Midoobay ama dadyowga ku nool dhulalka xukonkooda hoos
yimaado.
Aadanaha dhammaantiis wuxuu dhashaa isagoo adoon ah ah kana siman xagga sharafta
iyo xuquuqada Waxaa Alle (Ilaah) siiyay aqoon iyo wacyi, waana in qof la arkaa
qofka kale ula dhaqmaa si walaaltinimo
ah.
Qof kastaa wuxuu leeyahay xuquuqda lagu tilmaamay Baaqan iyada oo aan loo kale
soocin xag qabiil, midabka, dheddig ama lab, afka , diinta , siyaasadda ama fikrad
kale, dhalasho ama meesha uu ka soo
askumay, xoolaha, dhalasho ama xaalada kale.
Waxaa kale oo aan lagu samayneyn kala soocid ku salaysan arrimaha siyaasadeed,
xukun ama xaal caalami ee uu ku suganyahay, dhulka ama dalka uu qofka u dhashay, ha
ahaado dalkaasi mid madax bannaan,
mid weli dawlad kale maamusho (wisaaya) mid aan haysan xukun hoosaad ama aan haysan
gobanima buuxda.
Ma jiro qof loo hoysan karo addoon, addoonsiga iyo ka ganacsiga addoonta way
reebanyihiin cayn kasta ay ku yimaadaan.
Qof kastaa wuxuu xaq u laayahay in loo aqoonsado, meel kasta oo uu Joogo,
qofnimadiisa.
Dadka oo dhammi way u simanyihiin sharciga waxayna xaq u leeyihiin, iyaga oo aan la
kala soocin, in sharcigu dhowro.
Dadka oo dhammi waxay xaq u leeyihiin in si siman looga badbaadiyo wax alla wixii
kala sooc-sooc ah oo ka soo horjeeda Baaqan ama dhiirigelni kara kala sooc-soocid.
Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay inuu helo Maxkamadaha ku hawsha leh ee dalkiisa
cawin celin dhab ah marka lagu xad-gudbo xuquuqda asaasiga ah oo uu dastuurka ama
sharciga siiyay.
Qofna looma xiri karo, looma hayn karo, ama looma masaafurin karo si sharci darro
ah.
Qof Kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo sinnaan buuxda Maxkamad Caadil ah horteed
marka la gaynayo xuquuqdiisa iyo waajibaadkiisa iyo marka ay dhacdo in loo haysto
dacwo ciqaab ah.
Qof kasta oo lagu soo oogay dacwo ciqaab ah wuxuu xaq u leeyahay in loo ictiqaado
inuu yahay dembi laawe ilaa laga caddeeyo inuu yahay dembiile sida uu qabo
sharcigu, ayna ku dhawaaqdo Maxkamad dadka
u furun oo eedeysanayaasha loo oggolaaday dammaanadaha lagama maarmaanka u ah
difaacooda.
Qofna lama saari karo ciqaab ka dhalatay fal ama fal l'aan haddii falkaasi ama fal
la'aantaasi xagga sharciga Dalka ama kan Caalamiga ah, aanay ahayn dembi waqtiga la
galay.
Sidoo kale dembilaha lama saari karo ciqaab ka adag tii u degsanayd falka dembigaas
markii la galay.
Qofna si sharci darro ah looma faragelin karo arrimihiisa u gaarka ah, qoyskiisa,
gurigiisa ama warqadihiisa; sidoo kale lama dhaawici karo sharaftiisa ama
sumcaddiisa.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu si xornimaa ugu dhex socdo una dego gudaha dal
kasta.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu ka dhoofo dal kasta oo uu ku jiro kiisa, kuna
soo laabto.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu dal kale u raadsado kana helo magan gelyo
siyaasadeed isagoo ka baxsanayo cadaadis.
Xaqa kor ku xusan laguma doodi karo haddii cadaadisku yahay mid dhab ahaan ka
dhashay dembi aan siyaaso la xiriirin ama falal ka soo horjeeda ulajeedooyinka iyo
mabaadiida Qaramada Midoobay.
Qofna si sharci darro ah loogama qaadi karo Jinsiyadiisa, loomana diidi karo xaqa
ah inuu Jinsiyadiisa beddesho.
Ragga iyo dumarka qaan gaarka ah, iyaga oo aan loo kala soocin xagga dhalashada,
qowmiyada ama diinta, waxay xaq u leeyihiin inay guursadaan oo qoys abuuraan.
Way u siman yihiin xaqa ku saabsan guriga, muddada xiriirka guurka socdo iyo marka
uu xiriirkaas dhammaanayo.
Guur wuxuu dhici karaa oo keli ah marka la helo rabitaan buuxa oo xor ah ee labada
doonaysa inay is-guursadaan.
Qoysku waa unugga saldhigga u ah bulshada, wuxuuna xaq u leeyahay in Dawladda iyo
mujtamacu bad baadiyaan.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu keli ahaan xoolo yeesho ama cid kale xoolo
kula shirkoobo.
Qofka xoolahiisa si sharci darro ah loogama qaadi karo.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo xorriyadda xagga fikradda, wacyiga iyo
diinta; wuxuu kale uu qofka xaq u leeyahay inuu beddelan karo diinta iyo wax alle
wuxuu aaminsanyahay.
Waxa kale uu qofku xaq u leeyahay inuu, keli ahaan ama isaga oo dad kale wehliyaan,
soo bandhigo meel fagaara ah ama meel gaar ah, diintiisa ama waxa uu aaminsan
yahay, kuna muujinayo xagga waxbarid,
ku dhaqanka, caabudid iyo cibaadaysi.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo xornimo xagga ra'yiga iyo hadalka; wuxuu
kale xaq u leeyahay inaan lagu fara gelin ra'yigiisa iyo inuu raadsado, helo,
dhiibo warar iyo fikrado isaga oo
isticmaalaya qalab kasta oo war baahin ah iyaga oo aan loo fiirin ama xayirin wax
soohdima ah.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo xornimo uu uga qayb galo isu-tag iyo urur
leh ulajeeddo nabad-gelyo.
Qofna laguma khasbi karo inuu ka mid noqdo urur.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu ka qayb galo maamulka Dalkiisa si toos ah ama
isagoo si xornimo ah u dooranaya cid wakiil ka ah.
Dadka oo dhami way u simanyihiin inay ka qayb galaan maamulka sare ee dalka ka
jira.
Rabitaanka dadweynuhu waa saldhigga awoodda Dawladda; rabitaankaas waxaa lagu
muujinyaa dooroshooyin run ah oo xilliyo joogta ah dhacaya, laga wada qayb-galaya,
waxayna u dhacayaan si qarsoodi ah ama
hab kale oo wax lagu doorto oo xor ah.
Qof kastaa, maadaama uu xubin ka yahay bulshada, uu xaq u leeyahay inuu helo
daryeel caafimaad.
Daryeelkaas oo qof waliba u fududaynaya xuquuq dhaqaale, mujtamac iyo mid aqooneed
ee lagama maarmaanka u ah qofka sharaftiisa, xornimadiisa iyo koritaanka
qofnimadiisa.
Taasoo ku imaanaysa dadaalka gudaha iyo iskaashiga caalamiga, isagoo laga eegayo
nidaamka iyo ilaha dhaqaale ee Dawlad kasta.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu shaqo helo, inuu u madax bannaanaado
doorashada shaqada uu qabanayo, in sharuuduhu shaqada ahaadaan kuwo caddaalad ku
fadhiya, isagana u danaynaya iyo inaysan
shaqo la'aan ku dhicin.
Qof kastaa, iyadoon dadka la kala soocin, wuxuu xaq u leeyahay inuu helo mushaar la
mid ah kan uu qaato qof kale oo ay isku shaqa qabtaan.
Qofka shaaqeeyaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo mushaar wax taro, kuna filan si uu
ugu noolaado isaga iyo qoyskiisuba.
Loona kabo haddii loo baahdo daryeellada kale.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu abuuro urur ama ku biiro kuwo jiray si uu u
ilaaliyo danihiisa.
Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay nasasho oo ay ku jirto waqti kooban oo macquul ah oo
laga jaro saacadaha shaqada iyo xilliyo fasax oo uu mushaar u socdo.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu gaaro heer nololeed oo waxtar u ah caafimaadka
iyo ladnaanta naftiisa iyo qoyskiisa; ha ugu horeeyaan cuntada, dharka, hoyga,
daryeel caafimaad iyo wax alle wixii
adeeg bulshadeed oo lagama maarmaan ah; wuxuu kale uu xaq u leeyahay inuu helo
daryeel markii ay ku timaada shaqo la'aan, cudur, curyaanimo, geeri, gabow ama
dhibaatooyinka kale uusan la shaqaysan
kari ka baxsan awoodiisa.
Hooyada umusha iyo dhalaanku waxay xaq u leeyihiin xannaano iyo gacan siin gaar ah.
Caruurta oo idil, ha ku dhashaan ama yaanay ku dhalan meher, waxay xaq u leeyihiin
xannaana isku mid ah.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo wax-barasho.
Waxbarashadu waa lacag la'aan, ugu yaraan heerka dugsiyada hoose iyo heerka
aasaasiga ah.
Waxbarashada dugsiyada hoose waa khasab.
Waxbarashada farsamo iyo midda xirfadeed waa inay noqdaan kuwo la helo; tacliinta
sare sidoo kale waa inay u furnaataa dadka oo dhan, iyada oo la tix-gelinayo qof la
arko mudnaantiisa.
Waxbarashadu waa inay ahaato mid loola jeedo in lagu kobciyo shakhsiyadda qofka
xoojinta dhowritaanka xuquuqda aadanaha iyo xorriyaadka asaasiga ah.
Wax-barashadu waa inay ahaato mid wax ka tarta is-af-garadka isu-dulqaadka iyo
saaxibtinimada ka dhexaysa qowmiyaadka ama dadka kala jinsiga iyo diinta ah, waana
inay si adkayso hawlaha Qaramada
Midoobay ee la xiriira sugidda nabad-gelyada.
Waalidka ayaa iska leh xaqa koobaad oo ah inay doortaan nooca waxbarashada la
siinayo caruurtooda.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu si madax bannaan uga qayb qaato hiddaha
nololeed ee bulshada, inuu ka faa'idaysto farshaxanka, inuu ka qayb galo,
horumarinta cilmiga iyo ka faa'idaysigiisa.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in la daafoco danihiisa maadiga iyo macnawiga ha ee
ka dhasha waxa uu isagu curiyay xagga cilmi suugaanta iyo farshaxanka.
Qof kastaa wuxuu xaq u leeyaday inuu helo nidaam bulsho iyo hab caalami ah oo
xuquuqda iyo xorriyaadka lagu tilmaamay Baaqan si buuxda loogu dhaqan gelin karo.
Qof kasta waxaa ka saaran bulshadiisa waajibaad; bulshadu waa meesha qura oo ay
suurtowdo in qofku shakhsiyadiisu si madax bannaan oo buuxda ay ugu kobocdo.
Marka uu qofku gudanayo xuquuqdiisa iyo xorriyaadkiisa waxaa xiraya oo qura inta
sharcigu ka reebay, iyadoo ula jeedadu tahay oo keliya aqoonsiga iyo dhowritaanka
xuquuqda iyo xorriyaadka dadka kale
in la dhowro iyo sidoo kale anshaxa, nabad-gelyada guud iyo wanaagga guud ee
mujtamaca diimaqaraadiga ah.
Xuquuqda iyo xorriyaadka kor ku xusan looma isticmaali karo si ka soo horjeeda
ulajeedooyinka iyo mabaadiida Qaramada Midoobay.
Baaqan kuma jiraan wax loo fasiri karo in micnahoodu yahay in Dawlad, koox ama qof
xaq u leeyahay inuu ku kaco fal ama falal loola jeedo in lagu burburiyo xuquuqda
ama xorriyaadka lagu qoray Baaqan.
Baargaal Secondary school ee Degmada Baargaal Gobolka Gardafuu oo caaway wacdaro ka
dhigay tartanka waxbarashada dugsiyada sare ee Gobolada Puntland ee laga daadihiyo
Radio Daljir ee Tartan iyo
tacliin ayagoo kaga adkaaday iskoolka imaamu Nawawi Qardho ee Gobolka Karkaar.
labada Dugsi ayaa muujiyay dadaal dheer iyo xamaasad ayadoo uu tartankaasi ku soo
dhamaaday Baargaal Socondary School oo
helay 8 darajo ,iyo dugsiga sare ee imaam Nawawi Qardho oo helay 6 darajo oo kaliya
sidaasina guusha u raacday dugsiga Sare ee Baargaal oo hada loo bixiyay ( Dugsiga
Sare ee Maxamed Xuseen) Hambalyo
dhamaan Ardayda Dugsiga Sare ee Baargaal iyo Bulshada Baargaal iyo Gobolka Gardafuu
oo caaway xiisaynaysay Hambalyo....
Hambalyo Shabakada Baargaal.net Isha wararka Horumarka Deegaanada Calbari
Baarlamaanka Qaranka Soomaaliya . waxaa la unkay Agoosto 2012, xaruntiisana waxay
ku taalaa Muqdisho waxa uuna ka koobanyahay laba aqal, oo ukala baxa Aqalka sare
iyo Aqalka hoose .
Habka Codaynta waxa uu qabaa Qodobka: 47 ee Dastuurka Federaalka Kumeel gaarka waxa
qeexi doona sharci gaar ah oo ay dajiyeen Golaha baarlamaan Federalka.
Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, Waxuu udiyaariyaa Xukuumadda sharciyadii ay ku
howl gali lahayd.
Waxa uu doortaa Gudoomiyeyaasha iyo ku xigoonadooda, waxa uuna leeyahay awooda
sharci dajineed ee dalka.
Waxaa taa udheer in ay soo xadeeyso xuduudaha Dawladda gobaleedyada ee ku dhax yaal
Jamhuuriyadda Soomaaliya .
Bay waa gobol ka mid ah Gobollada Soomaaliya, wuxuuna ku yaallaa bartamaha koofur-
galbeed.
Gobolka Bay wuxuu xuduud la leeyahay gobollada kala ah Bakool, Gedo, Hiiraan,
Jubbada Dhexe iyo Shabeelaha Hoose.
Magaalamadaxda gobolka Bay waa Baydhabo, waxay magaalamadaxda Soomaaliya ee
Muqdisho u jirtaa 256 km oo ay kaga aaddan tahay dhinaca waqooti-galbeed.
Magaalada Baydhabo waxay horey xarun kumeelgaar ah u ahayd Dawladda kumeelgaarka ah
ee Soomaaliya.
Gobalka Bay wuxuu kamidyahy Gobollada aad ugu dheereya wax soo saarka beeraha sida
Digirta, Misagada, Galeyda IWM.
Gobolka Bay waxaa si doo kale ugu dheereeya soo saarka caanaha taas oo sababtey
inuu Gobollka Bay uu noqdo Gobollad ugu Raqiisan caanah.
Gobbalka Bay waa meesha ugu fiican ee Quraanka kariimka lagu barto Soomaaliya.
Gobolka Bay wuxuu ka mid yahay gobollada Soomaaliya ee ay ku nool yihiin dadka
badani, wuxuuna ka kooban yahay degmooyinka hoos ku qoran:
Gobolka Bay magaalamadaxdiisu waa Baydhabo, dhaqaalihiisuna wuxuu ku tiirsan yahay
beeraha, xoolaha nool iyo ganacsiga.
Magaalada Bydhabo waxay ka kooban tahay afar xaafadood oo kala ah:
Isha
Degmada Burhakaba waxay ka kooban tahay sedax xaafadood oo kala ah:
Degmada qansaxdheere waxay ka kooban tahay
Degmada Diinsoor waxay kakooban tahay sida xoos kuxusan
Bandhig faneed ay soo qabanqaabisay Abwaanad Hibaaq Maxamed C/laahi oo Muqdisho
lagu Qabtay
Bandhig faneed ay soo qabanqaabisay Abwaanad Hibaaq Maxamed C/laahi oo Muqdisho
lagu Qabtay
Munasabadani oo aheyd mid si heer sare ah loo soo agaasimay isla markaana ay soo
qaban qaabisay Xildhibaano, wasiiro, Agaasimaha guud ee wasaradda hawlaha guud,
gaadiidka badda & tamarta, Maamulka
gobolka banadir, Xubno ka socoday Haweynka qarank
Munasabadani oo aheyd mid si heer sare ah loo soo agaasimay isla markaana ay soo
qaban qaabisay Xildhibaano, wasiiro, Agaasimaha guud ee wasaradda hawlaha guud,
gaadiidka badda & tamarta, Maamulka
gobolka banadir, Xubno ka socoday Haweynka qaranka soomaliyeed iyo qeybaha kala
duwan ee bulshadda gobolkabanadir ayaa lagu qabtay hotel city balace ee magaladda
Muqdisho.
Bandhig faneeydkaan oo ay abwanadda Caanka ah ee Hibaaq maxamud c/laahi ku soo
bandhigtay Heeso qiirao xambaarsanaa oo ahaa wadani ayaa dadkii ka qeeyb galay
bandhig faneeydkaasi siweeyn u soo
dhaweeyeen, iyagoo Sacab iyo mashxarad ku qeylinayay dadkii ka qeeyb galay
munasabadasi.
Abwaan Hibaaq Maxamad Cabdulaahi oo ah gabar wadaniyayad ah oo ka tarjumeysa
wacyiga jira, ayaa waxa ay munaasabada ku soo bandhigtay ,qaar ka mid ah heesaheeda
wadaniga ah, kuwaasi oo qiira galiyay
masuuliyiinta iyo dadweynihii ka qeyb galay munaasabadaasi.
Qaar ka mid ah dadweynihii ka soo qeybgalay munaasabada lagu soo dhaweenayay
fanaanada Soomaaliyeed ee ku caan baxday heesaha wadaniga ah waxaana ay sheegeen in
ay aad ugu faraxsanyihiin soo dhaweynta
Hibaaq.
Tan iyo markii Abwaan Hibaaq Maxamad Cabdulaahi ay soo gaartay Muqdisho ayaa waxaa
loo sameynayay xaflado heer sare ah oo lagu soo dhaweynayo laguna taageerayo howsha
baaxada leh ay qabatay faanaanad
Hibaaq, islamarkaana lagu guubaabinayo in ay sii wado wacyigilinta dadka
Soomaaliyeed ay wacyi gelineyso.
Fanaanadda Hibaaq maxamud C/laahi ayaa ah Abwaan, kuusikiiste, laxamiiste,heesaa,
waxayna ku xeeldheer tahay soo saarida heesaha wadaniga ah oo ay ka qaato
Golayaasha leyskugu taggo, iyadoo codkeedana
u yahay mid bulshadda soo jiita marka ay ku luuqeyneyso heesaha wadaniga ah.
Wararka
Bandhig faneed lagu qabtay Garowe [Sawirro]
Waxaa xalay magalada Garowe lagu qabtay bandhig faneed ay sameeyeen koox ka timi
ismaamulka Somalida Ethopia oo lagu magacaabo Anshax Band.
Bandhigga oo lagu qabtay Madaxtooyadii hore ee Puntland oo haatan daganyihiin qaybo
ka mid ah wasaaradda Puntland, ayaa waxaa ka soo qayb galay bulshada qaybeheeda
kala duwan.
Xafladdii xalay ayaa ka duwanayd kuwa horay uga dhacay Garowe oo ugu dambaysay
bandhig faneed uu sameeyay fanaanka Cali Dhaanto oo ay goob joog ka ahaayeen
mas'uuliyiin ka tirsan Puntland, balse tii
xalay shacab kaliya ayaa ku sugnaa.
Kooxdan oo dhawr bari joogtay Puntland ayaa sidoo kale shalay ka qayb gashay xaflad
lagu soo xirayay tababar u socday qaybo ka mid ah ciidanka Booliska Puntland
kuwaasi oo ku jiray xerada Abqaale ee
gobolka Mudug, iyagoo ku soo bandhigay heeso wadani iyo dhiiri galin isugu jira.
Baras oo ( ingiriis : Albino = maqaar cad oo lagu soo dhasho iyo Vitiligo = xanuun
ku dhaca maqaalka) waa mid ka mid ah cudurada faafa ama lagu soo dhasho ee ku dhaca
Maqaarka bani-Aadamka, kaas oo
badala midabka asalka ah ee qofka.
Erayga Baras waxa luuqada af- Soomaaliga ah loo isticmaalaa dhamaan dadka
maqaarkoodu is-bedelo oo laga yaabo inuu qofku ku soo dhasho ( ingiriis : Albino)
ama uu ka qaado qof kale oo xanuunka (
ingiriis : Vitiligo).
caafimaad wanaagsan todobaadyada iyo bilaha soo socda.
Cutubkaan waxaa ku qoran liiska calaamadaha digniinta hooyada ee u baahan in lagala
xariiro kliinikada, bixiyaha daryeelka caafimaadka, ama u baahan in la waco
telefoonka 9-1-1.
Nambarada telefoonka waxay ku qoran yahiin cutubka Nambarada Telefoonka Waxtarka
Leh (Helpful Phone Numbers) ee laga helo horaanta buuggaan.
Wac 9-1-1 haddii aad: Isku aragtid arrin degdeg ah oo ku saabsan caafimaadkaada
Hubso in aad wac did mid ka mid ah nambarada lagu siiyay haddii aad isku aragtid
calaamadaha digniinta ee ku
qoran cutubkaan.
Isla markiiba wac kliinikadaada haddii: Aad isku aragtid heerkul gaara 101F
(38.3C) ama ka badan. Aad gaduud, barar, ama xanuun ku aragtid lugtaada hoose
ama cajarka.
Aad isku aragtid madax xanuun aan ku dhamaanin waxyaabaha caadi ahaan lagu roonaado
sida cabbidda biyaha, nasashada ama qaadashada Tylenol (acetaminophen). Laguugu
soo qalo cunugga (Cesarian)
kaddibna meesha la jeexay in yar furanto ama sii dayso dhacaan ama dhiig, ama
meesha la jeexay noqoto gaduud, bararto, jileecsanaato, ama ku xanuunto.
Aad suufka ama marada la gashto hoosta (maxi-pad) ka buuxisid dhiig ka yimaada
siilkaaada saacad kasta muddo 2 ilaa 3 saac, ama aad isku aragtid xinjir ka weyn
suulkaada.
Wac kliinikadaada 24 saac gudahooda haddii: Aad isku aragtid dhacaan ka soo
baxa siilka oo si xun u soo ura.
Kaadida kugu adkaato, ama aad isku aragtid xanuun ama gubasho marka aad
kaadineysid.
Bogga 11 Calaamadaha Digniinta Hooyada Kaddib Marka ay Dhasho | Daryeelidda
Naftaada iyo Cunugaada Cusub Mother Baby Unit | Box 356078 | 1959 N.E. Pacific St.,
Seattle, WA 98195 Meesha
la jeexay ku xanuunto kana sii darta. Ay kula tahay in aadan sugi karin ilaa
laga gaaro marka xiga ee aad soo booqatid kliinikada.
Ay kugu adkaato in aad wax cuntid ama jiifatid, ama kugu dhaco niyad jab, calool
xumo, ama walwal.
Wac Adeegyada Caanaha Hooyada (Lactation Services) haddii: Aad naaska ku aragtid
wax kuusan oo aan jilcin ama aad ku aragtid meel gaduudan oo aan ku dhamaanin muddo
1 ilaa 2 maalin. Ibta
naaska ku bukato kuna xanuunto inta aad nuujineysid cunugaada.
Waa caadi in aad xoogaa jilicsanaan ku aragtid ibta, waana soo fiicnaataa maalinta
4aad ama 5aad. Aad qabtid suaalo ama arrimo ku saabsan naas nuujinta.
Suaalo?
Suaalaha aad qabtid waa muhiim.
Haddii aad qabtid suaalo ama arrimo ku saabsan calaamadaha digniinta, fadlan wac
bixiyehaada daryeelka caafimaadka saacadaha xafiiska.
Saacadaha dambe iyo dhamaadka todobaadyada iyo fasaxyada, wac Foosha iyo Dhalmada
(Labor & Delivery), telefoonka 206-598-4616.
Arrimaha ku saabsan caanaha hooyada ama naas nuujinta, wac Adeegyada Caanaha
Hooyada (Lactation Services), telefoonka 206-598-4628 Arrimaha degdegga, wac 9-1-1.
University of Washington Medical
Haweenay uu qabay oday adeerkii ahaa ayaa tixihii maqashay markaas ayey inta kor
usoo baxday ku tidhi Xirsi "War ama sida inanka Raage Ugaas u gabay ama caruurta
hayga toosininee cawcawda iga daa.
" Hadalkaa ayuu ka xumaaday Xirsi oo uu qaadan waayey bal cid kale iska daayee in
aayadii ay u qiri waydo gabayaanimadiisa.
Wuxuu haddaba halkii ka mariyey tixdan hoose.
Kama war hayno inay intan ka badnayd iyo in kale.
Hadda Raage oday buu noqdoo, ka amar weynaaday
Ardaydaan ka tagay buu ahaa, alif bilowgiiye
Al-baqrana ma gaadhine hadduu, dhigan idaajaaye
Halka Ina-Jadeer ka unkadaa, awrta loo rariye
Aan ardaayo wada oodanee, waa inoo idhanka
Raage Ugaas ayaa tixdii gaadhay wuxuu kaga soo jawaabay gabay dheer oon hadda ka
hayno halalkan hoose.
Wuxuu ku lee yahay Xirsi war hooy wiilyahoow yaanay fardo isla kaa jiidhinee meel
fadhiiso af iyo adin midna iguma gaadhidee.
Wuxuu yidhi Raage:
Bus xaggaaya jiilaal balyaday, qaranka oo biifay
Barin doog leh nayluhu gugay, baqalyo rooraane
Baakiro tarkeed wow bishaa, laba bakuuroode
Bintadii lahayd dhaan hadday, uga buseylayso
Birisku biyaha ceel ma sido, mana baqool daayo
Baaluqe ismood wiil hadduu, buuryo-goys yahaye
Bisqinbaa nin weyn kugu dirtoon, biidna kuu tarine
Shansho iyo baruuriyo hadduu, badhi wan weyn yeesho
Baraar habartii loog kama baxshoo, gowrac kama baajo
Buulalaydh maraakiibta waa, lagu bidhaanshaaye
Intaan baxar sitiin kula galaan, kaaga soo bixiye
Badda hooy ka joog moolka, yaa bahalo jiifaane
Ina Jadeer oon jeclaysan gabayga Xirsi Boqon iyo soo qaadka uu magaciisa soo qaaday
lana yaaban isku dhererinta uu Raage Ugaas isku dhereriyey ayaa isna tix kale oo
aan ka hayno halalkan hoose tiriyey.
Wuxuu yidhi:
Adduunyadan inkaarta iyo ishiyo, aakhir saban joogta
Ee aqalba aqalkuu u xiggay, ka ololaynaayo
Ee ubax cadkeedii lumayee, obalasku uu muuqdo
Ninka Awr u soo raranayaa, mid aan ogayn weey
Ma haysaa inta ka maqan sheekadan iyo gabayadeedaba?
daraasadda cilmi-baarista khuseeya tijaabo daawo, ama laga codsadey inuu qof kale
ogolaansho u baxsho, wuxuu xaq u leeyahay: 1.
In loo sheego ujeeddada iyo wuxuu ku saabsan yahay cilmi-baarista. 2.
In loo macneeyo hab-socodka laga raaci doono tijaabada daawada, iyo wixii daawo ama
qalabyo la isticmaali doono. 3.
In loo macneeyo dhibaatooyinka raaxo laaanta iyo halisyada ka imaan karo cilmi-
baarista. 4.
In loo macneeyo wixii faaiidooyin macquul ah uu shakshiyaadka ka heli karo cilmi-
baarista, haddii uu khuseeyo. 5.
In loo sheego hab-socodyo kale, daawooyin kale, ama qalabyo kale ee la heli karo
iyo faaiidooyinka ay u lahaan karaan shakshiyaadka, iyo wixii halis iyo faaiido
ah. 6.
In loo sheego wixii daaweyn ah uu shakshiyaadka heli karo, haddii dhibaato ka
yimaado cilmibaarista. 7.
In la siiyo fursad uu ku weydiiyo suaalo khuseeya cilmi-baarista ama hab-
socodyadiisa. 8.
In la ogeysiiyo in waqti walba la noqon karaan ogolaanshadaada ka qayb galka
tijaabada daawo, iyo in shakhsiyaadka joojin karo ka qayb galka tijaabada daawo
iyadoo waxba loo dhimayn. 9.
In la siiyo foom ogolaansho si loo saxiixo oo taariikhda lagu qoro markii mid loo
baahdo. 10.
In la siiyo fursad uu ku ogolaado ama diido ka qayb-galka tijaabada daawo ayadoo
shakshiyaadka been loo sheegin, lagu sameynin musuqmaasuq, khiyaano iyo lagu
khasbin inuu ogolaado.
Haddii aad suaalo ka qabtid daraasadda cilmi-baarista, cilmi-baaraha ama
kaaliyahiisa/kaaliyaheeda ayaa ku farxi doono inay kuu jawaabaan.
Waxaad macluumaad ka codsan kartaa Human Research Protections Program (Barnaamajka
Ilaalinta Cilmi-baarista Aadanaha) - oo loo aasaasey si loo ilaaliyo dadka ka qayb
gala barnaamajyada cilmi-baarista
- wac (858) 657-5100 wixii u dhexeeya 7:30 SUBAXNIMO ilaa 4:00 GALABNIMO, Isniin
ilaa Jimco, ama warqad u soo qor cinwaanka kor ku xusan.
SOOMAALIYA Qaabka-Dhulka & Cimilada Dadka & Degaanka Badda, Beeraha iyo Xoolaha
KHEYRAADKA BIYAHA DALKA Tirada iyo Isticmaalka Biyaha Dalkeenna Webiyada Soomaaliya
Jubba & Shabeelle Xalka Soomaaliya Waa Xal Biyo Khilaafka Lama-dhaafaanka ah
Waxaan warbixintaan u hibeeyey dhammaan dadka Soomaalida ay biyo-laaantu ku
heysato dalkii Hooyo gudihiisa .
...waxaannu biyaha ka yeelnay shey walba waxa uu ku noolaado... Suuratu Ambiyaa
, aayadda 30aad .
KHEYRAADKA BIYAHA SOOMAALIYA
BOGGA TUSMADA
HORUDHAC Warbixintan Qiimaha Biyaha Waa Maxay BIYO-LAAANTA?
Cabbirka Biyaha & Roobka
HORUDHAC
Biyuhu waa aasaaska jiritaanka nolosha baniaadanka, dhirta iyo dhulka, sida meelo
badanba loogu sheegay Quraanka kariimka ah.
Faaidooyinka biyuhu u leeyihiin nolosha adduunyada ka sokow waxaa kale oo ay
sababi karaan qasaarooyin fara badan oo naf iyo maalba leh.
Biyaha halkan looga hadlayo waa biyaha-macaan (freshwater), ma aha biyaha badda.
Dhibaatada dhinaca biyo-laaanta adduunka oo ah mid maalin walba sii kordheysa ayaa
waxaa nasiib darro ah in ay ku badan tahay waddamada soo koraya (developing
countries), waddamada ku horumaray
dhinaca warshadaha ma aha kuwa ay waqtigan xaadirka ah haysato dhibaatada biyo-
yarida, ayada oo ay sabab u tahay xaaladda jawiga cimiladooda, tirada dadkooda oo
aanan kor u soconin iyo teknoolajiyada
ay gaareen oo xal u noqon karta dhibaatooyinka qaar.
Dunidan aynu ku nool nahay waxay maanta dhibaato biyo-yari heystaa dad lagu
qiyaasay in ay la egyihiin laba bilyan oo qof, ayada oo weliba ay tiradaasi sii
kordheyso sababo badan owgood, haddii aanan
waxba laga qabanin.
U helidda dadka baniaadanka ah biyo nadiif ah oo ay isticmaalaan waa mid ka mid ah
xuquuqda aadanaha oo idil, waana aasaaska nolosha dunida.
Warbixintan
Warbixintani ma aha mid dhameystiran, ayada oo ay weli ii socdaan baaris la
xiriirta sidii aan ku ururin lahaa macluumaadka quseeya kheyraadka biyaha iyo guud
ahaan degaanka soomaaliyeed, haddii lle
idmana, waxaan mardhaw soo saari doonaa waxbixintan oo dhameystiran.
Warbixintani waa mid aan ugu talo galay in ay sawir ka bixiso kheyraadka biyaha
dalka Soomaaliya oo ah dal ay naafeeyeey fatahaadyo iyo abaaro macluul iyo gaajo
dhaliyey, dhinaca kalena ay majuujiyeen
khilaafyada hubeysan iyo ismaandhaafka siyaasadeed ee aan weli xal loo helin.
Haddana maaddaama aysan jirin heyad soomaaliyeed oo qaabisan ururinta macluumaadka
la xiriira kheyraadka dalka, waxaan nafteyda ku xukumay in aan soo saaro warbixin
dhameystiran oo ku saabsan
kheyraadka biyaha iyo beeraha dalkeenna, waxbixintaasi oo ku saleysnaan doonto
daraasaadyadii ugu dambeeyey ee lagu sameeyey dalkeenna intii aysan dhicin
dhibaatooyinka sokeeye iyo weliba
macluumaadyadii ka dambeeyey, aniga o la kaashan doono aqoonteyda la xiriirta
biyaha iyo deggaanka.
Waxaan soo dhaweynayaa wixii taageero iyo gacan ah ee aan ka keli karo dadka
soomaaliyeed.
Waxaa amaan iyo mahad mudan Allaha awoodda faraha badan leh ee ii sahlay in aan
warbixintan qoro, isaga ayaana ka baryayaa in uu ii fududeeyo sidii aan u
dhameystiri lahaa warbixintan gaaban ee qaran
ee horudhaca ah.
Qiimaha Biyaha
Quraanka Kariimka ah ayaa Rabbi ku sheegay qiimaha ay biyuhu u leeyihiin dadka,
dhulka iyo xoolahaba, iyo guud ahaan nolosha dunida.
Wuxuuna Ilaahay yiri dhulku marka uu dhinto oo ay abaari hesho biyo laaan darteed
waxaan ku nooleynaa roob kaasoo manaafacaad u noqda dadka iyo xoolahooda.
Biyuhu waxa ay gaareen qiimahooda ugu sarreeya markii uu Rabbi yiri ...waxaannu
biyaha ka yeelnay/dhignay shey walba waxa uu ku noolaado... Suuratu Anbiyaa,
aayadda 30aad.
Rabbi aayad kale (Suuratu Nuur, 45) ayuu ku sheegay in noole kasta oo socda dhulka
korkiisa laga abuuray biyo.
Biyuhu waxa ay ka mid yihiin kheyraadka dabiiciga/rabbaaniga ah (natural resources)
ee Ilaahay ku maneystay adduunkan.
Asal ahaanba, biyuhu waxa ay laf-dhabar u yihiin horumarka bulshada iyo dhaqaalaha,
tayada nolosha, iyo xasiloonaanta dhaqanka iyo ilbaxnimada, ayada oo ay
ilbaxnimooyinkii ugu horeeyey adduunyada ay
ka bilowdeen meelo biyo leh.
Biyuhu waxa ay qeyb libaax leh ka ciyaareen (welina ka ciyaaraan) warshadeyntii
Yurub iyo Ameeriko, mana suurto galeyso maanta in qaran ama dal uu horumar higsado
haddii ay jirto biyo yari.
Biyuhu waa badeecad aanan ganacsi geli karin sida shidaalka, waana shey aanan deeq
iyo macaawino gelin sida cuntada iyo daawada.
Kaalinta iyo muhiimadda ay biyuhu ku leeyihiin nolosha waxay kalifi kartaa in ay
adkaato in waddamada ku yaala dhulalka qalalan ee hawada kulul ay gaaraan horumarka
bulshada ee dhinaca dhaqaalaha
ayada oo ay sabab u tahay kuleyka hawadooda oo xaddidaya helitaanka biyaha ay
dhirta iyo dadkuba u baahan yihiin.
Caafimaad ahaan, biyuhu waa nafaqo, laaantoodna nolosha qofka aadanaha ah ma suuro
geli karto, waayo 62% jirka baniaadanka waa biyo, tani macnaheedu waa qofka uu
culeyskiisu la egyahay 50 kiilo,
31 ka mid ah waa biyo.
Biyuhu waxay lagama maarmaan u yihiin dhowr arrimood oo ay ka mid yihiin hab-dhiska
qashinsaarka jirka iyo dheelitirka heerkulka jirka.
80% cudurada ku dhaca dadka dunida oo dhan waa kuwa ka dhasha isticmaalka biyaha
aan nadiifka aheyn oo wasaqeysan, ayada oo weliba arrintani ay u badan tahay
dalalka soo koraya amaba loo yaqaanno
dunida saddexaad. 5 illaa 7 milyan oo qof ayaa sanadkii walbaba u dhimata cudurada
laga qaado biyaha wasaqeysan.
Arrinta kale oo murugada leh ayaa waxa ay tahay in saddex meelood laba meel
dhimashada dadka dunida saddexaad ku nool ay sabab u tahay isticmaalka biyaha aan
nadiifka aheyn iyo helitaan laaanta
biyo ku filan (enough quantity) oo tayo fiican leh (good quality), kuwaas oo ka
kaafiya dhinacyada nadaafadda iyo nolosha guud.
Wargeyska METRO ee ka soo baxa magaalada Stockholm wuxuu qoray (1998) in dad
tiradoodu gaareyso hal milyan oo ku nool dalka Tansaaniya ay aragga indhaha beeli
doonaan muddo 20 illaa iyo 40 sano kadib,
ayada oo ay qaarkalena (8 milyan) arrintaasi halis u yihiin.
Sababta arrintani waa ayaga oo isticmaala biyo wasaqeysan.
Waa Maxay BIYO-LAAANTA?
Biyo-laaanta ama biyo-yarida, oo afka qalaad lagu yiraahdo water scarcity waxaa
asal u ah dhowr qodob oo kala duwan loona kala saari karo kuwo dabiici ah iyo kuwa
aanan dabiici aheyn, (kuwo
ay dadku sababaan iyo kuwo aysan dadku sababin waxna aysan ka qaban karin):
Qobodaba dabiiciga ah ee sababa biyo-yarida:
Tirada roobka (low rainfall) oo yar isla markaana uu badan yahay uumi-baxa biyaha
(high evaporation) ayada oo ay sabab u tahay hawada kulul.
Arrintani waa mid ku kooban waddamada ay hawadoodu kulushahay sida qaaradda Afrika
inteeda badan, Bariga dhexe, qeybo Aasiya ka mid ah iyo latin amerika.
Farqiga u dhexeeya roobkii daay iyo uumi-baxa, oo ah biyaha dib ugu noqonaya
hawada, oo aad u yaraada waxa uu sababayaa in ay hoos u dhacaan biyihii soo hari
lahaa.
Iyada oo ifafaalaha cusub ee loo yaqaanno El Nino uu dhibaatooyin weyn u geystay
jawiga adduunka isaga oo meelna abaar iyo qaleyl ku diray (sida Afrikada
Koonfureed) meelna fatahaadyo ku furan, sida
Soomaaaliya, Itoobiya iyo Kiinya.
(Qodobkani wax lagama qaban karo).
Roobkii oo aanan imaanin xiligii uu iman jiray, qasbana in abaar dhacdo drought).
Qodobada aanan dabiiciga aheyn ee sababa biyo-yarida:
Tirada dadka oo kororta, sababtana in biyihii la heystay ay dadka oo dhan gaari
waayaan.
Tirada baniaadanka ee sii badaneysa maalin walba waxa ay culeys u geysataa
kheyraaadka biyaha, waxaana yaraaneysa tirada biyaha ee qof walba ku soo aadeysa.
Qodobkani waa midka ugu culey ee xalka loo layahay.
Biyaha oo aan si habboon loo isticmaalin isla markaana aysan jirin hanaan-
siyaasadedoo hufan oo biyaha lagu maamulo, tani waa dhibaato ugu waaweyn oo heysata
waddamada ay biyo-laaantu heysato
intooda badan (poor management/ lack of policy).
Ku-soo-qulqulka magaalooyinka (urbanisation) ayada oo laga soo tagayo miyiga, tani
waxa ay sii kordhineysaa baahida biyaha ee magaalooyinka iyo shaqaale laaan ku
timaada dhul-beereedka iyo xoolo
dhaqashada
Jaridda iyo xaalufinta keymaha/dhirta (deforestation) si loo helo dhul-beereed ama
dhuxul, arrintani oo qeyb weyn ka qaadata yarenta kheyraadka biyaha, waxay sababtaa
degaanka oo xumaada (Environmental
degradation), iyo nabaad-guur (soil erosion).
Isticmaalka kiimikada bacriminta (fertilizres) iyo sunta disha cayaanka beeraha
(pesticides), si loo kordhiyo waxsoosaarka beeraha, biyaha wasaqda ah ee ka yimaada
warshadaha iyo guryaha oo si toos ah
loogu shubo webiyada iyo harooyinka (iyaga oo aan la nadiifinin) waxay dhamaanba
sababaan in ay yaraadaan kheyraadkii biyaha.
Qashinka iyo wasaqda guryaha, warshadaha, beeraha iyo baabuurta waxay waxyeello
weyn u geysteen tayada biyaha (water quality).
Ayada oo ay wasaqeynta biyuhu (water pollution) ay tahay dhibaatooyinka ugu waaweyn
ee maanta ka jira dunida guud ahaan.
Wasaqeyntani waxay hoos u sii dhigeysaa biyihii yaraa.
Haweeneyda iswiidhishka ah ee caalamku u tixgeliyo in ay mid tahay dadka ugu
aqoonta roon dhinaca cilmiga biyaha, Professor Malin Falkenmark, ayaa waxbixin ay
kol hore soo saartay si cad ugu qeexday
macnaha loola jeedo Biyo-laaan ama biyo-yari.
Waxbixintaas waxay ku saleysan tahay qiyaas lagu cabbiri karo heerka biyo-laaanta
ee uu qaran ama dal yeelan karo.
Qiyaastaas, oo loogu magac daray, Malin Water Scarcity Index, waxay sheegeysaa in
haddii tirada biyaha wadan ee ku soo aadeysa qof walba oo waddankaas ku nool
sanadkii ay la egtahay amaba ka yaraato
1700 m3 (1.7 milyan oo liitar) waxaa halkaas ka jirta biyo-laaan (water scarcity).
Haddii tiradaasi la egkaato ama ka hoos marto 1000 m3 (hal milyan oo liitar), waxaa
markaas la oran karaa biyo-laaan aad u daran ayaa halkaas (waddankaas) ka jirta
(chronic water scarcity).
Haddii tiradaasi gaarto amaba ka hoos marto 500 m3, waxaa markaas la oran karaa waa
biyo-laaan buuxda (absolute water scarcity).
Prof. Malin waxay ii sheegtay in tiradaas biyaha ah ay ku jiraan dhamaan biyaha uu
qofku u baahan yahay sanadkii oo dhan, biyahaas oo kala ah kuwii uu guriga ku
isticmaali lahaa, kuwii lagu beeray ama
lagu waraabiyey cuntada uu qofku cuno maalin walba, kuwii dhowri lahaa degaanka uu
ku nool yahay iwm.
Tirada biyahaasi kaga aadan isticmaalka guriga (cabid, cunto- karsi, nadaafad
i.w.m.) ayaa waxaa lagu qiyaasaa 15m3 (15 kun oo liitar) sanadkii qof walba.
Biyo-yarida heysata dalkeenna Soomaaliya waa mid noocyo badan leh, waxaana isugu
darsoomay dhamaan noocyada kala gedisan ee biyo laaanta kalifa sida biyo-yarida
dabiiciga ah, biyo-yarida tirada sii
kordheysa ah, midda degaanka iyo midda horumar laaanta ah.
Cabbirka Biyaha & Roobka
Biyaha waxaa lagu cabbiraa halbeegga loo yaqaanno mitirkubo (cubic meter) oo loo
qoro (m3) ama liitar.
Haddii mugga (volume) biyuhu ay aad u badan yihiin waxaa lagu cabirraa km3.
m3 = hal mitir kubo.
(hal liitar oo biyo ah wuxuu la egyahay hal kiilo oo biyo ah) hal m3 wuxuu la
egyahay kun liitar (one cubic meter = 1000 liters). hal km3 = hal kiilo-mitir kubo
(one cubic kilometers). hal km3 wuxuu
la egyahay hal bilyan oo mitir kubo.
(1km3 =1x106 m3).
Roobka waxaa lagu cabiraa halbeegga loo yaqaanno milimitir ee marka la soo gaabiyo
loo qoro mm.
Hal milimitir oo roob ah haddii uu ku da'o dhul baaxaddiisu dhan tahay hal
kilomitir oo isku wareeg ah, waxaa ka soo baxaaya biyo la eg hal milyan oo liitar (
1000 m3).
SOOMAALIYA
Dalka Soomaaliya waa dal ku yaala Geeska Bari ee Qaaradda Afrika oo xuduudyo
caalami ah la leh dalalka deriska la ah ee lakala yiraahdo Itoobiya, Kiinya iyo
Jabuuti.
Bed ahaan dalkeennu wuxuu ku fadhiyaa dhul baaxaddiisa lagu qiyaasay 637,540 km2.
Soomaalidu waxay sanadkii 1960kii ka xorowday Gumeystihii Reer Yurub.
Intii ka dambeysay 1991dii Soomaalidu ma aysan laheyn nidaam-dowladeed oo dhexe
ayada oo ay u sabab tahay dagaaladii sokeeye ee xilligaas bilowday.
Tusmadan hoose waxaa laga arki karaa dhererka xuduudaha uu dalka Soomaaliya la
wadaago dalalka deriska la ah.
Qaabka-Dhulka & Cimilada
Joqoraafi ahaan, dalka Soomaaliya waa dal dhinaca Gobolada Wuqooyi ka ah dhul
buuraley ah oo isku bebedela sinaanta aragtida siman ee laga tixraaco badda 900
illaa 2100 m. Dhinaca wuqooyi bari waa
dhul qalalan wuxuuna gaarayaa aragtidaasi siman inka badan 2000 m. Dhinaca
koonfurta iyo galbeedka illaa laga soo gaaro Webiga Shabeelle dhulku wuu siman
yahay, wuxuuna u dhexeeyaa 200 illaa 500 m.
Gobolada u dhexeeya labada webi (Jubba iyo Shabeelle) waa dhul hoose oo dhul
beeraley ah, dhinaca kale koonfur galbeed illaa laga soo gaaro xuduudda Kiinya waa
dhul daaq leh.
Dhulka Soomaaliya waxaa 14% daboola keymo, inkastoo 4% oo kaliya ay tahay keymo jiq
ah.
Dhulku intiisa badan waa dhulka loo yaqaanno savanna oo geed gaabka ah.
Dhulka Soomaalida ee daaqa ku habboon waa 45% guud ahaan dhulka dalka uu ku
fadhiyo, 13% waa dhul ku habboon beerashada.
Soomaaliya waxaa mara xariiqda loo yaqaanno dhul-baraha.
Dalka waxa uu leeyahay laba webi oo dhaadheer oo kala ah Webiga Jubba (1200 km) iyo
Webiga Shabeelle (1700 km).
Dalka Soomaaliya wuxuu leeyahay laba xeebood oo kula yaala Badweynta Hindiya (2170
km) iyo Badda Cas (1040 km), xeebahaasi wadar ahaan waxay gaarayaan dherer dhan
3210 km.
Cirifta dalka ugu dheer waa buurta Daalo ee ku taalo meel u dhaw magaalada
Ceerigaabo oo dhererkeeda lagu qiyaasay 2408 m.
Dhinaca cimilada, maaddaama ay xariiqda dhulka kala barta ay Soomaaliya marto,
waxaa markaasi muuqata in dhulka Soomaaliya ka mid yahay waddamada kulkulul.
Isbedelka heer-kulku aad ayuu u yar yahay.
Isku-celcelis ahaan, heerkulka sanadkii oo dhan waxaa lagu qiyaasay 27oC.
Ayada oo ay meelaha ugu kulul uguna qalalan ay ka mid tahay dhulka xiga dhinaca
Gacanka Cadan ee Badda Cas, meelaha ugu qabowna ay ka mid tahay dhula xiga dhinaca
Badweynta Hindiya.
Meelaha ugu kulul heerkulku wuxuu gaaraa 42oC.
Roobabka dalkeenna oo aad u yar aadna isku bebedela waxay kala daaan labada xilli
ee Guga iyo Deynta oo inta badan ku kala aaddan bilaha Abriil-Maajo iyo bilaha
Oktoobar-Nofember.
Tirada roobka ka daa dalkeenna waxaa lagu qiyaasay 250 mm sanadkii.
Sawirka 6 waxaa laga arki karaa tirada roobka ee dalka Soomaaliaya, ayada oo
Tusmada ka hooseysa Sawirka ay muujineyso tirada roobka iyo uumibaxa ee dhowr
magaalo ee Soomaaliya ka mid.
Waxaana halkaasi laga garan karaa in uumibaxu si aad ah uga badan yahay tirada roob
ee sanadkii daa, kuleylka dartii.
Labada waxyaabood ee ka muuqda dabeecadda dalka Soomaaliya waa abaarta iyo
fatahaadda webiyada oo labaduba ah arrin la xiriirta biyaha.
In ay aad u badan tahay oo ay aad u sareyso soo noqnoqoshada abaarta ee dhulka
Soomaaliya waxaad si cad u muujinaaya Sawirka hoose ee tusinaaya soo noqnoqoshada
abaarta qaaradda Afrika.
Waxaana la qiyaasay in 50 kii sanaba ay 17 jeer oo ka mid ah ay dalkeennu abaaro
isbada-joog ay ku dhacaan, taasi waxay micnaheedu tahay in eysan Soomaalidu abaar
moogaanin saddex sano oo isku xigta.
Sidoo kale fatahaadyada waxay qiyaas ahaan dhacaan 15-20kii sanaba mar sida 1964,
1982, 1997.
Abaaraha iyo fatahaaduba waxay keenaan dhibaatooyin gaajo iyo macluul iyo weliba
cudurro.
Dadka & Degaanka
Ayada oo beryhiii dambe ay yaraadeen roobka, ayaa haddana qaleylka cimilada dalka,
jaridda xad-dhaafka ah ee dhirta iyo xaalufinta dhulka waxay dhaliyeen in keymuhu
yaraadaan dhulkalama-degaanka ahna
uu bato.
Jaridda cowskuna wuxuu dhalinyaa in uu soo durko bacaadka dhinaca xeebta ka
yimaada.
Bacaadkaas oo dhibaato ku heyn kara dhul-beereedka faaidada badan u leh dalka.
Waxaa beryahan dambe soo if baxay in degaanka dalka, gaar ahaan badda, uu noqdo
meel lagu aaso qashinka sunta ah ee warshadaha kiimikada iyo kuwa nukliyeerka.
Tusmada hoose waxay ku saabsan tahay tirada dadka Soomaaliya sanaddadii 1950kii,
1955tii, 1990kii, 1995tii iyo qiyaas lagu sameeyey inta ay la ekaan doonto
tiradaasi sanadka marka uu yahay 2025ta,
qiyaastaasi waxay ku saleysan tahay tirada dadka ee sanaddadii ka horeeyey.
Waxaa halkaas laga arki karaa in tirada dadka soomaaliyeed ay labalaabmi doonto
muddo dhowr iyo labaatan sano gudohooda ah.
Tirada Dadka soomaalida ee Sanaddadii 1950kii, 1955tii, 1990kii, 1995tii iyo 2025ta
Qeyb weyn oo ka mid ah dadka soomaalid awaxay weli ku nool yihiin miyiga, ayada oo
laga qiyaasay in 74% dadka soomaalidu ay yihiin kuwa ku nool miyiga.
Xadka kororka dadka ee dalkeennu waa 3 % oo runtii loo arko in ay tahay xad aad u
sarreeya, balse waxaa badan tirada dad ee ku soo aadeyso halkii kiiloomitir oo
labajibaaran.
Dhul-Beereedka
Dhulka dalka Soomaaliya ee ku habboon beerashada waxaa sanadii 1985tii lagu
qiyaasay dhul ay baaxadiisu gaareyso 8 milyan oo hektar, kaas oo u dhigma 13% bedka
dalka oo idil.
Balse sababo badan aawadood dhulkaasi ma noqonin mid la beerto oo laga faaideysto.
Sanadkii 1984tii waxay soomaalidu beeratay hal miyan oo ka mid ah dhulkaasi
beerashada ku habboon oo u dhigma 12% dhulka beerashada ku habboon.
Taasi waxaa ka sii daran in tirada dhul ee sanad walba sida joogtada ah loo beerto
ay tahay mid kuwaasi aad uga sii yar oo lagu qiyaasay 18 000 oo hektar oo kaliya.
Dhulkaasi oo intiisa badan ku yaala koonfurta dalka waa dhulka u dhaw labada webi
amaba u dhexeeya labada webi.
KHEYRAADKA BIYAHA SOOMAALIYA
Tirada iyo Isticmaalka Biyaha Dalkeenna
Helitaanka biyaha ee dalalka ku yaala meelaha qalalan amaba kulul (arid or semi-
arid areas) waa kuwa aad u xaddidan.
Soomaaliyana waxay ka mid tahay waddamada ku yaala dhulkaas oo faqri ka ah biyaha.
Qiyaas lagu sameeyey biyaha dalka Soomaaliya ayaa waxay sheegeysaa in tirada biyaha
dalkeennu dhan yahay illaa iyo 13.5 bilyan oo mitirkubo (13.5x109 m3) sanadkii,
ayada oo ay sii yaraaaneyso sanad
walba sababo badan owgeed.
Nasiib-darro, qeyb weyn (56%) oo ka mid ah biyaha dalkeennu waa kuwa ka yimaado
dalka Itoobiya, taasi waxay macnaheedu tahay in biyaha dalkeennu ay la egyihiin 6
bilyan oo mitirkubo oo kaliya, waana
runtii tiro aad u yar.
Sidaasi daraadeed, dhinaca biyo helidda Soomaaliya waxay aad ugu xiran tahay dhulka
Itoobiya.
Hawada dhulka soomaalida intiisa badan waa qaleyl (arid/semi-arid zone).
Goboladu wey kala roobab badan yihiin.
Sida laga arki karo Sawirka bogga dambe, waxaa ugu roobab badan dhulka ku yaala
koonfur-galbeed ee u dhexeeya labada Webi oo ay ka daaan roobab gaaraya ugu
badnaan 700 mm sanadkii, inkastoo inta
badan uu ka daa 500 mm.
Dhulka Soomaalida intiisa badan waxaa ka daa roob aad u yar oo tiradiisa lagu
qiyaas karo in uu ka yar yahay xitaa 200mm.
Dhulka buuraleyda ah ee ku yaala wuqooyiga magaalada Ceerigaabo ayaa muuqata in ay
ka daaan roobab tira badan oo lagu qiyaasay illaa iyo 700mm, waxaana la oran karaa
waa barta ugu roobka badan
dhulka ku yaala Wuqooyiga dalka, ayada oo ay ugu wacan tahay buuraha dhulkaasi ku
yaala oo ka sareeya badda 2400 m. Sidoo kale agagaarka magaalada Boorame iyo weliba
Hargeysa ayaa leh roobab ka tiro
badan kuwa ka daa Bariga iyo Bartamaha Soomaaliya, oo ah dhul aad u qalalan oo
roobab yar.
Balse, isku-celcelis ahaan roobabka ka daa sanadkii Soomaaliya waxaa lagu qiyaasay
250 mm, oo ah tiro aad u yar.
Roobabka dalka Soomaaliya waxay daaan labada xilli ee loo kala yaqaanno Gu
(bilaha Abriil illaa Juun) iyo Deyr (bilaha Oktoobar illaa Desember).
Tirada Roobka iyo Uumibaxa ee dhowr Magaalo.
Magaalada
Tirada Roobka ee Sanadkii (mm)
Uumibaxa Biyaha ee Sanadkii (mm)
Ayado o ay tirada roobka dalkeennu aad u yar yahay ayaa haddana in ka badan 95% ay
biyaha roobka ee ka daa dalkeennu dib ugu noqdaan/uumi-baxaan hawada kuleylka
dartiis (evaporation).
Isku-celcelis ahaan, dalka oo idil uumi-baxu waxaa lagu qiyaasay 2000 mm sanadkii,
ayada oo ay meelaha qaar (sida Berbera, Luuq i.w.m.) ay uumibaxoodu gaarayo in ka
badan 2750 mm sanadkii.
Meeluba meesha ay ka roob yar tahay weyka uumi-bax badan tahay.
Waxaa ugu uumibax yar dhulka buuraleyda ah ee ku yaala magaalada Ceerigaabo
(1250mm), ayada oo ay ugu wacan tahay roobka badan ee ka daa.
Roobabka ka daa Soomaaliya isku-celcelis ahaan sanadkii
Inkasta oo ay jiraan togag fara badan oo yaryar oo ka soo daadaga dhulka buuraha
isbada-taxan ee Wuqooyiga Soomaaliya kuna soo hoobta Dooxada Nugaal iyo Dhul-
xeebeedka, haddana ma aha togagaasi kuwa
isdaba-taxan oo dhalin kara in ay sameeyaan socod iyo hab biyo oo joogto, ayada oo
ay ugu waca tahay dhismaha qaabka dhulka iyo tirada roobka oo aad u yar (160mm).
Dalka Soomaaliya waa dhul ay abaaruhu aad ugu dhacaan.
Abaaraha dalka ku habsaday waxaa ugu darnaa kuwii dhacay sanadihii 1974, 1984 iyo
abaartii ugu darneyn ee dhacday 1992, gaar ahaan gobolka Baay oo ay markaasi isugu
darsoomeen dagaal-sokeeye,
nabadgelyo-daro iyo abaarta.
Xilligaasi kadib (1992) waxaa dhulka Soomaalida ka dhacay abaaro aan isku xigxig
balse ka xaddi yaraa kii 1992.
Biyo-dhuleedka dalka Soomaaliya aad ayey u yar yihiin, inkastoo ay biyo-
dhulaadkaasi yihiin isha-biyo ee kaliya oo ay isticmaalaan dadka soomaaliyeed (miyi
iyo magaalaba), dadkaas oo baahi badan u
qaba biyaha macaan.
Dadka ku nool miyiga waxay inta badan biyo ka soo dhaansadaan dhul aad uga fog
meelaha ay degan yihiin.
Soomaaliya inta badan waxay aad u isticmaashaa biyaha ku jira dhulka oo ceelasha
lagala soo baxo.
Guud ahaan dunida, biyaha ku jira dhulka (groundwater) way ka nadiifsan yihiin kana
tira badan yihiin biyaha dusha socda (surface water), balse waxaa adag sidii
biyahaas loola soo bixi lahaa, haddii
aysan jirin awood dhaqaale iyo mid farsamo oo ku filan arrintaas.
Dalkeenna biyaha dhulka ku jira aad ayey u yar yihiin marka lala barbar dhigo
biyaha dusha socda ee ay webiyadu wadaan.
Warbixinta laga hayo dalkeenna sanadkii 1987dii ayaa waxay sheegeysaa in ay
soomaalidu ka isticmaalaan 7% oo kaliya biyaha dalkooda.
Biyaha la isticmaalo waxay 97% yihiin kuwa loo isticmaalo dhinaca beeraha
(agricultural use) ayada oo 3% loo isticmaalo magaalooyinka (domestic use).
Tiradani waxay si cad u muujineysaa in ay soomaalidu ka ooman yihiin biyahooda kana
baahan yihiin.
Dhul-beereedka Dalka waxaa lagu qiyaasay, sanadkii 1985tii, 8 milyan oo hektar oo u
dhiganta 13% bedka dalka. 980 000 oo hektar (oo u dhiganta 12% oo kaliya oo ka mid
ah siddeedda milyan oo hektar)
ayey soomaalidu beerataa.
Biyaha laga cabo magaalooyinka Soomaaliya waa kuwo laga soo dhaamiyo ceelasha
halkaas ku yaala.
Arrinta walwalka keentay ayaa waxay tahay haddaba sidan: ceelashaas oo ku dhexyaala
xaafadaha waxaa aad u wasaqeyn kara/amaba wasaqeeyey musqulaha ku wareegsan,
musqulahaas oo sii deynaaya
biyaha-wasaqda ah (wastewater) oo sida jeermis (bacteria) iyo kiimikooyin kala
duwan oo u baahannaan lahaa in laga nadiifiyo, iyo weliba qashinka guryaha oo lagu
duugo xaafadaha dhexdooda, qashinkaas
oo markii uu roobku dao ku milmaya dhulka markaasna wasaqeynaya biyihii dhulka ku
jiray oo ay magaaladu cabeysay.
Arrintani waxa ay walwal ku heysaa caafimaadka dadka degan magaalooyinka Soomaaliya
oo idil.
Tusaale ahaan, Muqdisho ma aha oo kaliya magaalo siyaasad ahaan kala qeybsan
(politically divided), balse waa magaalo xitaa degaan ahaan wasaqeysan
(environmentally polluted), ayada oo ay
magaalooyinka kalena la mid yihiin.
Cuduro badan ayaa laga qaadaa biyaha laga cabo ceelashaas ku ag yaala musqulaha iyo
qashin-qubyada.
Cuduradaasi waxaa ka mid ah daacuunka iyo kuwa kale.
Ceelasha maanta ku yaala magaalada Muqdisho waxaa tiradooda lagu sheegay in ay kor
u dhaafeen 650 ceel oo isugu jira kuwo gacanta lagu qoday oo afweyn iyo kuwo
mashiin lagu dalooliyey oo afyar.
Waxay kaloo isugu jiraan kuwa bambooyinka biyaha iyo matooro loo isticmaalo iyo
kuwo gacanta lagu soo dhaansado.
Ayada oo ay maalin walbo wadar ahaan ceelashaasi laga dhaansado biyo tiradoodu lagu
qiyaasay 45 000 oo fuunsto, oo u dhiganta 9 000 oo m3.
Halkii dameer oo qaadaa hal fuusto oo biyo ah oo la mid ah 200 liitar oo biyo ah.
Tirada dameero ee maalin walba ka shaqo gasho ceelashaas waxaa lagu qiyaasay 4 000
oo dameer.
Biyahaas faraha badan ee maalin walba laga soo dhurto dhulka waxay dhaliyeen in ay
hoos u dhacdo heerka biyaha ee dhulka hoostiisa waxayna natiijadu noqotay in
markaasi ay biyaha badda ee cusbada wata
ay soo galaan ceelashaas intooda badan, waana arrin qatar ah oo waxyeelo caafimaad
leh.
Tusmadan hoose waxaa laga arki karaa tirada ceelasha ee degmooyinka Gobolka
Banaadir oo dhan iyo weliba inta fuusto ee maalin walba ka baxda.
Tirada Fuustooyin ee maalin walba
Tirada Ceelasha
Tirada Fuustooyin ee maalin walba
Kaaraan
80% cudurada ku dhaca dadka dunida oo dhan waa kuwa ka dhasha isticmaalka biyaha
aan nadiifka aheyn oo wasaqeysan, ayada oo weliba arrintani ay u badan tahay
dalalka soo koraya amaba loo yaqaanno
dunida saddexaad. 5 illaa 7 milyan oo qof ayaa sanadkii walbaba u dhimata cudurada
laga qaado biyaha wasaqeysan.
Arrinta kale oo murugada leh ayaa waxa ay tahay in saddex meelood laba meel
dhimashada dadka dunida saddexaad ku nool ay sabab u tahay isticmaalka biyaha aan
nadiifka aheyn iyo helitaan laaanta
biyo ku filan (enough quantity) oo tayo fiican leh (good quality), kuwaas oo ka
kaafiya dhinacyada nadaafadda iyo nolosha guud.
Wargeyska METRO ee ka soo baxa magaalada Stockholm wuxuu qoray (1998) in dad
tiradoodu gaareyso hal milyan oo ku nool dalka Tansaaniya ay aragga indhaha beeli
doonaan muddo 20 illaa iyo 40 sano kadib,
ayada oo ay qaarkalena (8 milyan) arrintaasi halis u yihiin.
Sababta arrintani waa ayaga oo isticmaala biyo wasaqeysan.
Waxaa la qiyaasay in dad tiradoodu ay dhan tahay 1.4 bilyan oo qof aysan maanta
dunida ku heysanin biyo nadiif ah oo ay cabbaan.
Ceel ku yaala Soomaaliya oo hoos loo sii qodaayo, biyihiisa oo hoos u
dhacay/gursaday darteed.
(sawir-qaade Mike Yamashita/Woodfin Camp.)
Webiyada Soomaaliya Jubba & Shabeelle
Webiyada Jubba iyo Shabeelle waxay ka soo bilowdaan buuraha dalka Itoobiya, halkaas
oo ay weliba ka helaan biyaha ay wadaan intooda ugu badan.
Biyo-qabatinka Webiga Shabeelle waxa uu la egyahay dhul-baaxadiisa lagu qiyaasay
307 000 km2, halka Webiga Jubba uula egyahay 233 000 km2.
Dhul ahaan waxay webiyadan biyo ka helaan dhul-qabatin baaxaddiisu dhan tahay 540
000 km2, dhulkaas oo ku kala yaala Itoobiya (65%), Soomaaliya (33%) iyo Kiinya
(2%).
Labada webi waxaa biyo badan webiga Jubba laakiinse waxaa dherer ahaan dheer webiga
Shabeelle oo dhererkiisu lagu qiyaasay fogaan la eg 1200 km (fiiri Sawirka bogga
dambe).
Labada Webi, oo ku yaala koonfurta dalka, waxay soo dhexmaraan dhulka Soomaali-
Galbeed.
Webiga Jubba waxa uu ku darmaa Badweynta Hindiya, meel u dhaw magaalada Kismaayo.
Halka Webiga Shabeelle ee ku baabao dhulka inta uu san badda gaarin.
Dhererka webiga Shabeelle ee dhulka Soomaaliya wuxuu gaarayaa 630 km.
Socodka biyaha Shabeelle, oo aad iyo aad u yar, waa mid aad isku bebedela isaga oo
socodka biyihiisu ay xilliyada qaleylka ah gaarayaan 10 m3/s (toban kun oo liitar
daqiiqaddii), ayada oo ay mararka
qaarkood ay dhacdo in uu webigu qalalo.
Xilliyada roobka fiican lehna ay gaarayaan 270 m3/s, ayada oo cabbirkani uu yahay
mid laga tixraacaya marka uu webigu marayo magaalada Beledweyne oo ah meesha ugu
muhiimsan ee socodka biyaha webiga
Shabeelle laga ogaan karo marka uu soo galayo dalka Soomaaliya, magaaladaasi waxay
xuduudda u jirtaa dherer lagu qiyaasay 30 km.
Isku-celcelis ahaan, socodka biyaha Webiga Shabeele waxaa lagu qiyaasay 75 m3/s.
Balse waxaa xusid mudan in labada webi aysan biyo badan ka helin dhulka Soomaalida,
ayada oo weliba aanan horumar
ballaaran lagu sameynin dhulka ay biyahaasi ka soo bilowdaan ee Itoobiya.
Xilliyada ay biyaha webiga Shabeelle aadka u badan yihiin waa bilaha Abriil iyo
Maajo, iyo bilaha Oktoobar illaa December.
Biyaha webiga Shabeelle waxay wadaan carro ka badan kuwa webiga Jubba, oo socodka
biyihiisu ay ku soo labalaabmaan kuwa webiga Shabeelle.
Tusmooyinka ku yaala bogga dambe waxay si qayaxan u tusinayaan socodka biyaha
labada Webi ayada la tixraacayo marka ay kala marayaan magaalooyinka Beled-Weyne
iyo Luuq.
Waxayna ku saleysan yihiin tirokoobyo lagu sameeyey dhinaca socodka byaha labada
webi ee intii u dhexeeyey sanadihii 1951 illaa iyo 1989.
Dalka Soomaaliya iyo Webiyada Jubba iyo Shabeelle.
Dhererka webiga Jubba oo guud ahaan gaaraya 800 km, wuxuu dhererka webigaasi ee
dhulka soomaalida la eg yahay 580 km.
Socodka biyaha webiga Jubba waxaa lagu qiyaasaa inta u dhexeysa 800 m3/s illaa iyo
10 m3/s, iyada oo uu aad u badan yahay is-bebedelka socodkiisa.
Meelaha ugu muhiimsan ee laga cabiri jiray socodka biyaha webiga Jubba waxaa ka mid
ah magaalada Luuq Ganaane.
Isku-celcelis ahaan, socodka Webiga Juba ee sanadkii waa 203 m3/s.
Isku-celceliska Socodka Biyaha Webiga Shabeelle ee Magaalada Beled-Weyne (1951-
1989).
Bilaha
Isku-celceliska socodka m3/s
Isku-celceliska socodka Milyan m3
Markuu ugu biyo badan yahay m3/s
Tusmooyinkan hoose waxaa laga garan karaa in socodka biyaha ee labad webi ay aad
isku dhimaan marka ay dhexmarayan dhulka Soomaalidu u taliso, taasina mid ay
sababtay qodobo badan oo ay ka mis yihiin
uumi-baxa faraha badan iyo roob yarida dhulka soomaalida.
Socodka Biyaha Webiga Shabeelle ee Dalka Soomaaliya.
Socodka Biyaha Webiga Jubba ee Dalka Soomaaliya.
Magaalada Aragtida Siman (m) Socodka (m3/s) Milyan m3 Luuq 141 m 203 6 406
Baardheere 89 m 176 5 550 Jamaame 50 m 169 5 330
Faaidooyin fara badan ayey biyaha webiyadaas ka imaanaya dalka Itoobiya u
leeyihiin Soomaaliya, waayo roobka ka daaa Itoobiya wuu ka badan yahay ka
Soomaaliya ka daa. Faaidooyinkooda ka
sokoow, biyahaasi waxay sababaan qasaarooyin fara badan xilliyada fatahaadda.
Qasaarooyinkaas oo ah kuwa aad u daran waxay naafo u geystaan degmooyinka u dhow
webiyada, dhul-beereedyada, degaanka, xoolaha, xawayaanka duur joogtada ah, iyo
weliba dadka, iyo guud ahaan dhaqaalaha
dalka.
Fatahaadyadii ugu darnaa waxay dheceen sanaddaddii 1964, 1982 iyo 1997, ayada oo
kii ugu dambeeyey (1997) uu ahaa kii ugu qasaaraha badnaa sababo badan awgood.
Fatahaadyada ka dhasha biyaha ka yimaada Itoobiya waa qasaarooyinka dabiiciga ah ee
ku dhaca dalka Soomaaliya midka ugu daran.
Faaidada kaliya ee ay fatahaad-yadu leeyihiin waxaa ka mid ah in ay kor u soo
qaadaan biyaha dhulka ku jira (groundwater table) oo ay tiradoodu badato, ayada oo
ay soomaalida intooda badan
isticmaalaan biyo-dhuleedkaas ceelasha laga cabo.
Labada musiibo ee dabiiciga ah ee dalkeenna ku dhaca (iyo meela kale oo dunida ka
mid ahba) oo kala abaarta (drought) iyo fatahaadda (flood) waxay labaduba la
xiriiraan biyaha oo midna waa biyo-laaan
(abaarta) midka kalena waa biyo-badni (fatahaadda).
Webiyada Jubba iyo Shabeelle waxaa kala maamuli jiray, dowladdii hore ee
Soomaaliya, laba heyadood oo kala duwan, kuwaas oo kala ahaa Wasaaradda Beeraha oo
maamuli jirtay Webiga Sahbeelle iyo
Wasaaradda Horumarinta Dooxada Jubba (oo berigii dambe lagu daray Wasaaradda
Qorsheyta Qaran) oo maamuli jirtay Webiga Jubba iyo Horumarintiisa, ayada oo ay
weliba jirtay Wasaaradda Macadanta iyo
Kheyraadka Biyaha iyo Wakaaladdeeda Horumarinta Kheyraadaka Biyaha, oo iyaguna
sidoo kale qaabilsanaa arrimada biyaha ee dalka.
Waxaa halkan ka muuqata kala firarsanaan dhinaca maamulka kheyraadka biyaha ee
dalka.
Waa in biyuhu ay yeeshaan Wasaarad keliya oo iyaga u gaar ah.
Dhinaca horumarinta kheyraadka biyaha webiyada dalka Soomaaliya, wax biyo-xireen ah
lagama dhisin labada webiba.
Webiga Shabeelle waxaa laga dhisay biyo-keydiye (storage facility) muggiisu la eg
yahay 200 milyan oo m3, meel u dhow magaalada Jowhar, iyo kanaal (diversion) ay
Shiinuhu dhiseen oo loogu talagalay in
biyaha lagu leexiyo xilliyada uu webigu wado biyo fara badan.
Waxaa biyo-keydiye kale laga dhisay meel u dhow magaalada Balcad.
Mashruucii Faanoole ayaa isna ka mid ah mashaariicda horumarineed ee kheyraadka
biyaha dalka.
Balse, horumarkii ugu weynaa ee ay soomaalidu ku sameyn lahaayeen kheyraadka biyaha
webiyadooda, waxaa ugu caansan mashruucii Biyo-xireenka Baardheere (Bardere Dam
Project), biyo-xireenkaas oo laga
dhisi lahaa webiga Jubba meel u dhaw magaalada Baardheere, wuxuu ahaa mashruuc
ujeeddo-badan ah (multi-purpose development project).
Mashruucaas oo faaidooyin badan u lahaan lahaa soomaalida waxaa lagama maarmaan
aheyd in ogolaasho buuxa oo cad laga helo dalka Itoobiya maaddaama ay biyaha
webigaasi intiisa badan ay ka yimaadaan
dalkaas deriska nala ah, ogolaashahaas wuxuu saaamixi karaa in la hindiso biyo-
xireen baadax weyn.
Mashruucaas Biyo-xireenka ah oo ay masuul ka aheyd Wasaaraddii Horumarinta Dooxada
Jubba (Ministry of Jubba Valley Development), ujeeddooyinka iyo faaidooyinkiisa
waxaa ugu waaweynaa: (1)
hakinta iyo yareynta fatahaadyada webiga si socodka biyaha webiga loo xukumo; (2)
ka dhalinta socodka biyaha quwad koronto; (3) biyo u helidda waraabka dhul-
beereedka si loo soo saaro cunto badan oo
ka soo goda beeraha; (4) guud ahaan biyihii la cabi lahaa; (5) dalxiis iyo
kalluumeysi; iyo (6) weliba in mashruucu abuuro fursado shaqo oo fara badan.
Dhul-beereedka markii hore lagu talo galay in uu biyo-xireenku waraab u helo ayaa
lagu qiyaasay 170 000 oo hektar oo dhul, balse waxaa qasab noqotay in tiradaasi aad
loo yareeyo oo la gaarsiiyo 50 000
oo hektar, ayada oo ay ugu wacan tahay in biyaha Webiga Jubba uu yahay biyo caalami
ah oo ay Soomaalidu la wdaagto Itoobiya, markaasna loo baahan yahay in Itoobiya
lala wadaago.
Meelaha kale ee dhulka Soomaaliya oo lagu sameyn karo horumar dhinaca kheyraadka
biyaha ah waxaa ka mid ah dhulka ku yaala wuqooyiga dalka gaar ahaan dhulka
buuraleyda ah oo leh roobab la keydin karo
biyahooda, iyada oo la isticmaalayo farsamooyin ku haboon.
Tusmada hoose waa tusmo tiro-koob ah oo tusineysacuntada ay dadka soomaalida ah
isticmaali jireen kow iyo tobankii sano ee udhaxeysay 1983 iyo 1993 iyo sida ay
isku-bebedeleysay sanad walba.
Waxaa halkaasi ka muuqata in dagaalada sokeeye ee dalkeennu ka hor ay cuntada dalka
gudihiisa laga soo saaro ka badnaan jireen kuwa macaawinada lagu keeno, iyo guud
ahaan waxsoosaarka cuntada oo hoos
u dhacay.
Tusmadani ma tusineyso cuntada ganacsi ahaan dibedda looga soo iibsaday oo runtii
qiyaas ahaan ahaan ah cunto aad u badan.
Warbixin ay sii deysay Heyadda Barnaamijka Cuntada Adduunka ee Qaramada Midoobay
ayaa ku sheegtay in waxsoosaarka cuntada ee gudaha dalka Soomaaliya uu aad hoos ugu
dhacay, gaar ahaan dhowrkii sano
ee ugu dambeeyey, ayada oo ay u sabab tahay khilaafyada hubeysan, abaaro iyo
fatahaadyo wax baabiiyey.
Cuntada laga soo saaray dalka Soomaaliya iyo midda macaawinada (1983-1993) .
In guud ahaan dadka soomaaliyeed oo dhan loo helo cunto ku filan oo dhulkooda ka
soo baxo, waa mid marka hore u baahan in soomaalidu xal waaro u hesho khilaafka
dhexdooda, markaas ka dibna u baahan in
dhaqaale iyo aqoonyahanno iyo weliba heyado-maamuleed oo hufan loo helo.
Arrimahani waa kuwo u muuqda in ay adag yihiin in la helo, haddii la eego xaaladda
maanta jirta.
Khilaafka Lama-dhaafaanka ah
Ayada oo la tixraacayo waxbixinnada la xiriira labada Webi (Jubba & Shabeelle) ee
muhiimka u ah dadka iyo dalka Soomaaliya, lana eegayo tirada dadka ee sii kordheysa
sanad walba iyo baahida loo qabo
biyaha labada webi oo sii kordhaaya si loo soo saaro cuntadii la cuni lahaa iyo
middii suuqyada ganacsiga la geysan lahaa si lacago adag loo helo, iyo biyihii
xoolaha iyo dadka lagu haqabtiri lahaa
ayaa waxaa mudan in la indha-indheeyo arrimaha ka soo bixi kara mustaqbalka
arrintaas ayada oo aanan la buunbuunineynin balse la eegaayo xaqiiqda dhici karta
iyo caaqiibada ay lahaan karto xasiloonida
dhinacyada nolosha iyo nabadgelyada.
Waxaa haddaba muuqata in mustaqbalka fog ee Gobolka Geeska Afrika uu yahay mid u
sii muuqda in uu giigsanaan doono, una gudbi doono marxaladda middaas ka sii adag.
Dalka Itoobiya oo qaatay siyaasadda qaran ee isku-filnaanshaha dhinaca cuntada si
markaasi shacabka dalkaasi looga haqabtiro cunto ka soo goda dalkooda ayaa u
baahnaan doona in ay aad u kordhiyaan
isticmaalka biyaha dalkooda.
Arrintaasi waxay saameyn weyn ku yeelan doontaa biyaha webiyada ee dalkaas oo ah
kuwa ay intooda badan la wadaagaan dalalka deriska la ah iyo kuwo kaleba.
Haddaba khilaafyada lama-dhaafaanka u muuqda ee mustaqbalka fog ka dhalan kara
Webiyada Jubba iyo Shabeelle waa kuwa qarsoon, balse mar qura soo burqan kara.
Waxaa kaloo iyadana xusid mudan in kooxaha siyaasadeed ee maanta ka jira dalka
Soomaaliya ay xiriiro dabacsan iyo kuwa giigsanba la leeyihiin dalkaasi deriska ah
ee Itoobiya.
Qorshooyinkii Itoobiya ee dhamaadkii 1970 nadii oo ku wajahnnaa dhinacyada
isticmaalka biyaha ee dhulbeereedka ku yaala meesha uu ka soo bilowdo Webiga
Shabeelle ayaa waxay walwal geliyeen dalka
Soomaaliya, maaddaama ay qorshooyinkaasi yareynayaan tirada biyo ee soo gaari kara
Soomaaliya.
Dalka Itoobiya oo hadda dhaqaale iyo maamul ahaanba soo kabsanaaya waxa uu
qorsheynayaa in ay badiyaan isticmaalka biyaha dalkooda, taas oo muujineysa in ay
kordhiyaan isticmaalka biyaha Webiyada
Jubba iyo Shabeelle, gaar ahaan Webiga Shabeelle.
Mustaqbalka fog ayaa u muuqda in khilaaf ka dhasha labadan webi uu yahay mid lama-
dhaafaan ah.
Taasina waxaa u sabab ah dhowr arrimood oo ay ka mid yihiin: tira yarida biyaha
labada webi, kororka tirada dadka, baahida biyo oo sii badaneysa, iyo far-gelinta
dhinaca siyaasadeed ee labada dal iyo
kuwa kale.
Labadan webi oo aanan weligood yeelan maamul mideysan oo labada waddan ka dhexeeya,
ayaa mustaqbalka dhaw ama midka fog waxaa laga yaabaa in arrintani noqoto lama
huraan.
Waxaa lagama maarmaan ah in dalka Soomaaliya (markii ay dowlad yeelato) iyo dalka
Itoobiya ay yeeshaan wada-shaqeyn buuxda oo ku wajahan dhanka isticmaalka biyaha
labada webi, si looga fogaado
is-maandhaaf ku yimaada biyahaasi caalamiga ah, iyo sidii horumar buuxdo loogu
sameyn lahaa labada webi.
Soomaaliya oo ku taala dhinaca hoose (downstream) ee webiyadaas, waxay beylah u
tahay dalka Itoobiya ee ka xiga dhinaca kore ee webiyada.
Talaabo kasta oo ay Itoobiyaanku ka qaadaan labada webi waxay saameyn adag ku
yeelan doontaa dalka Soomaaliya.
Tusaale ahaan abaaraha iyo fatahaadyada ka dhaca dalka Itoobiya, gaar ahaan dhulka
ay laba webi ka soo bilowdaan oo ah halka ay webiyada ka helaan biyaha ay wadaan
intooda badan, waa kuwa si adag
looga dareemi karo dalka Soomaaliya.
Dhibaatada heysata labada webi iyo dadka ku noolba ma aha oo kaliya biyo yarida
labada webi ee dhinaca cimilada iyo degaanka, ee waa kuwo ay ku jiraan arrimo kale
oo ay ka mid yihiin; in aysan
webiyadu laheyn maamul dhexe oo wacan; in aysan jirin dhaqaale kaafin kara
horumarinta iyo daryeelka kheyraadka webiyada; in ay aad u yar yihiin
aqoonyahannada tiro iyo tayo oo u dhashay dhulkaas oo
aqoon sare iyo waayo-aragnimo leh i.w.m. Xaddiga dhibaato ee ku fool leh dadka ku
nool labada webi waa kuwo baadax weyn, oo ay u muuqato kuwa ay adag tahay in
mustaqbalka wax laga qabto.
Xalka Soomaaliya Waa Xal Biyo
Waxyaabaha ugu waaweyn ee saameynta iyo raadka ku leh hab-nololeedka bulshada
Soomaaliyeed waa dabeecadda joqoraafi iyo cimiladeed (degaanka) ee uu leeyahay
dhulka ay bulshadaasi noloshooda ka
kasbadaan.
Dhaqan ahaan, bulshada Soomaaliyeed waxay u kala qeybsamaan laba qeybood: kuwa
degan oo beeraley ah iyo kuwa socoto ah oo xoolo dhaqato ah geeley.
Biyuhu waa qodobka kaliya ee sababta u ah kala-qeybsanaantan.
Haddaba mar haddii dhulka Soomaalidu intiisa badani laheyn biyo joogto ah, (marka
laga reebo dhulka u dhaw labada webi) kuma habboona beer-falasho, sidaasi daraadeed
waxaa qasab ku noqotay in
Soomaalidu intooda badani noqdaan xoolo-dhaqato weliba geeley u sii badan.
Sidaasi daraadeed, colaadda iyo khilaafka dhexyaala bulshooyinka (beelaha)
Soomaaliyeed ee meel wada degan waxaa, inta badan, sal iyo sabab u ah biyo
laaanta, ayada oo ay khilaafkaasi ka bilowdo
ceelka ay biyaha ka cabaan, halkaas oo ay ka biyo-waraabaan reero kala beelo ah.
Waxaa kaloo khilaafkaas iyo colaaddaas sabab u noqon kara, marka bulsho cusubi ka
soo guurto meeshii ay deganaan jirtay oo laga yaabo in ay tahay dhul-oomane ah una
soo guuraan dhul cusub oo biyo-ley
ah si ay biyo iyo nolol ugu helaan naftooda iyo xoolahooda.
Arrintani waxa ay sababtaa in colaad iyo khilaaf ka dhexdhasho labada bulsho ee
meeshaas degan, tii hore iyo tan dambe.
Dagaalada iyo colaadda ka bilaabata ceelasha biyaha waa mid taariiqi ah illaa iyo
haddana jira, ayada oo ay ka bilaaban karaan waraabinta xoolaha.
Dagaaladaas oo ah kuwa hubeysan.
Sababtuna waxa ay tahay in tirada ceelashu ay yar yihiin, hanaan nabadeed oo lagu
wada cabaana aysan jirin.
Biyo laaanta ka jirta goobaha qaarkood waxa ay kaliftay in weeso-qaadka salaadda
oo biyo u baahan loo arko arrin aan loo baahneyn, iyada oo la yiraahdo sidan:
Nin dukaday dul adagaa, biyo daadis badanaa, ma duunyaan ka ooneyn .
Oraahdani waxay si adag u muujineysaa in biyo u helidda xoolaha nool ay tahay arrin
aan la dhayalsan karin oo wax walba ka muhiimsan.
Meelaha oraahdan laga isticmaala waa dhulka Soomaaliyeed ee cimilada qalalan.
Soomaalidu waxay u badan tahay xoolo-dhaqato iyo beeraley baahi badan u qaba
helitaanka biyo tiro badan oo tayo fiican leh oo ay ku haqabtiraan noloshooda.
Ma aha wax la inkiri karo in kooxaha siyaasadeed ee maanta ku loolamaya dalka
Soomaaliya ay siyaasadahooda qaar ka mid ah ku saleysan yihiin hanashada dhulka
biyaha leh ee labada webi.
Arrintani waxaa marqaati cad u ah dagaalada dabada dheeraaday ee dhulkaasi ka
socda, ayada oo ay dhulalka kale intooda badan ay degan yihiin.
Dhulalkaasi u dhexeeya labada webi oo weliba leh dhul-beereedyo wax soosaarkooda la
kordhin karo iyada oo aanan loo isticmaalin bacrimin tiro badan.
Roobabka ka daa goboladaasi (fiiri Sawir 6) waa kuwa ugu badan.
Dhul-beereedkaasi wuxuu cunto u helikaraan dadka soomaaliyeed oo dhan.
Sawirka 8 waxaa laga arki karaa dhulka soomaaliyeed ee beerashada ku habboon.
Haddaba, sidii xal waara oo nabadeed (long-lasting peaceful solution) loogu heli
lahaa khilaafka iyo colaadda joogtada ah ee bulshooyinkaas meel wada degan oo hal
ceel wada caba, iyo bulshooyinka ka
soo guuraya dhulkooda, waa arrin aan damacsanahay in aan waxka qoro mustaqbalka,
ayada oo loo baahan yahay; in loo helo ceelal biyo oo fara badan si ay bulsho walbo
u hesho ceel u gooni noqon kara, in
cilmi-baaris lagu sameeyo biyaha ku jira dhulka iyo sidii loola soo bixi lahaa, iyo
in isticmaalkaa biyaha labada webi loo dejiyo hanaan maamul iyo mid siyaasadeed oo
hufan.
Si loola soo baxo biyaha ku jira dhulka, waxaa laga faaideysan karaa quwadda
korontada ee qoraxda, oo ah il-tamareed oo weligeed jiri karta degaankana waxba u
dhimeynin (sustainable &
environmentally-sound energy source).
Biyaha Ceelasha waa arrin qiimo aad u weyn u leh bulshada gaar ahaan reer miyiga oo
xilliyadii hore ee dowladdii shacabka (1960-1969) codkooda siin jiray qofkii ceel u
qoda ama u balan qaada.
Waxaa halkan laga garan karaa in ceel-u-qodiddu bulshada ay aheyd arrin ama suaal
doorasho.
Aniga oo ka faaideysanaaya waxbixintan, waxaan Ilaahay uga baryaayaa dalkeyga
Soomaaliya wanaag, waxaana halkan ugu baaqayaa dadkeyga soomaaliyeed in ay ka
gudbaan khilaafka hubeysan, midka aanan
hubeysneynba iyo guud ahaan colaadda siyaasadeed una gudbaan is-faham ku yimaada
wada-tashi iyo is-tixgelin, iyo dadaal loo galo sidii loo hormarin lahaa dadkeenna
iyo dalkeenna, loogana saari lahaa
Gaajada, Cudurka iyo Jahliga noocyadooda kala duwan, loogana bixi lahaa colaadda
dabada dheeraatay.
Xiddigaha dusheenniyo dad baa dayaxa heybsaday ka habsaanay dunidoo innagaa ugu
dambeynnee calankeenna daadagay miyeydaan dareemeyn diris iyo xigaalow haddeynaan
is-daba qaban miyuu reerku dagayaa
Stockholm, Sweden Abriil 1998
Abdullahi Elmi Mohamed B. Sc. in Civil Engineering & Construction M. Sc. in
Environmental Engineering & Sustainable Infrastructure/Development Ph.
D. candidate in Environmental Security & Water Resources Management
Waa kuwan sida Lahaanshaada: loo wareejiyo Shahaadada TALLAABO 1 Marka u
geeriyoodo qof deggane gobol ah oo lahaa ugu yaraan hal baabuur, lahaanshaha
seyga/afada geeriyooday illaa laba baabuur oo
aan lagu wareejin afada/seyga ka haray qofka geeriyooday iyada oo sababtu tahay
wada lahaansho awgeed oo xaq u lahaanta kaharitaan lagu dajiyey qodobka 2131.12 ee
Xeerka Dib-loogu Noqday, ee aan lagu
wareejin ahaan dhaxal-helaha wareejin-geeri ee lagu tilmaamay iyada oo hoos
imaneysa qodobka 2131.13 ee Xeerka Dibloogu Noqday, oo hase yeeshee si gaar ah aan
lagu bixin goaamin maxkameed markhaati
lahayd ayaa u xulan karaa qofka ka haray qofka geeriyooday.
Lahaanshan ayaa isla markaaba dhaxal u noqonaya afada/ seyga haray marka la
wareejiyo lahaanshaha ama lahaanshaha(yaasha) iyada oo la raacayo qodobka 4505.10
ee Xeerka dib-loogu Noqday.
Wadarta qiimaha baabuurta u xushay afada/seyga haray markay hoos timaad qaybtan, ee
lagu cayimyey dhaarta qoran ee ah in u afada/seyga u fuliyo dhaxasha iyada oo
raacaysa qaybta (B) ee qodobka 4505.10
ee Xeerka dib-loogu Noqday, ayaan ka badaneyn $40,000.
Baabuurta marka la leeyahay waxa ku jira mootada iyo taraagga hadddii taraagga u
qofka geeriyooday u isticmaali jiray xammuul ama qoysaka afada/seyga markuu
qofkaasi noolaa.
Afada/seyga ka haray qofka dhinta ayaa ka codsan dhaarasho qoran Karaaniyada
Maxkamadda Xafiiska Lahaanshaha.
Dhaarashadan qoran ayaa u baahan: a) Qiyaasta qiimaha ugu dhow ee baabuurka(ta) b)
Sannadka c) lambarka aqoonsiga baabuurka d) Sameyska e) Moodelka f) Nooca qalfoofta
g) Shahaadada lambardooda
Lahaansho ee Ohio U gee dukumentiyada (Lahaanshaha asalka ah, shahaadada dhimashada
iyo dhaarashada qoran) Xafiiska Karaaniga Maxkamadaha kaawntiga.
TALLAABO 2 Ku wareejinta lahaanshaha ayaa ku socon doonta arjiga lahaanshaha ee u
ku codsado afad/seyga ka haray qofka geeriyooday ee u kaga codsanayo Xafiiska
Karaaniga Maxkamadaha ee Lahaanshaha.
Wareejiskan ayaa sameyn ku lahayn deymaha lagu leeyahay baabuurka(ta).
Haddii deyni jirto, horaa loogu sii wadayaa lahaanshaha.
Ujirada lahaanshaha waa $15.00 oo ay ku biirto ujirada nootaayda.
Marka ay jiraan Dardaaran Sharicyeysan/ Hanti TALLAABO 1 Marka ay jirto hanti
(estate) oo dardaarn qoran oo sharciyeysan jiro, lagana dhaxal-galiyo mxkamadaha ,
qofka dhaxal-fuliyaha la magacaabay
ayaa wakiil ka noqonaya wareejinta lahaanshaha baabuurka(ta).
TALLAABO 2 Dhaxal-fuliyaha ayaa haysan doona nuqul ah dokumentiga sharcigu-
guddoonsiyey oo tusaya ahaanta dhaxal-fulinta.
Isaga/Iyada ayaa siin doona dokumentiga lahaanshaha Ohio ee sida habboon loo
meeleeyey qofka dhaxalka u leh ama qofka iibsanaya.
Daxal helaha ama qofka iibsada aya markaa geyn kara Lahaanshaha Ohio iyo nuqulka
waraaqda ballanta ama dukumentiyada sida kolba looga baahan yahay kaawntiga,
Xafiiska Karaaniga Maxkamadaha kaawntiga.
Fadalan ka wareyso Xafiiska Karaaniga Maxkamadaha kaawntigaaaga waxayaabaha loo
baahan yahay.
Marka ayna Jirin Dardaaran Qoran oo Sharciyeysan TALLAABO 1 Marka ayna jirin
dardaaran qoran oo sharciyeysan, qofka dhaxasha xaqa u leh waa inuu tagaa
Maxkamadda Daxalka oo ka soo qaataa foom loo
yaqaan Ka Sii-Deynta Maamulka oo Wadata Awoodda ku Wareejinta. Tallaabo 2 Qofka
wax dhaxlayaa ayaa ah in u geeyo foomka sii-deynta (qofka oo qoraya qeexitaanka
buuxa ee baabuurka iyo magac
qofka lagu wareeginayo) iyo Shahaadada Ohio dokumentiga Lahaanshaha oo orijinaal ah
Xafiiska Lahaaanshaha Karaaniga Maxkamadda Kaawntiga sidii loo wareejin lahaa
lahaanshaha baabuurka.
SIDEEN ANIGU UGU WACAA XAFIISKA LAHAAANSHAHA KARAANIGA MAXKAMADDA KAAWNTIGA?
Xaalado kasta oo wareejinta lahaanshaha, afada/seyga haray, dhaxal-fuliyaha ama
maamulha ayaa ah in u la xiriiro Xafiiska Lahaaanshaha Karaaniga Maxkamadda
Kaawntiga sidii uu u heli lahaa macluumaad
dheeraad ah ama gacan-qabasho.
Taleefan lambarda Xafiiska Lahaaanshaha Karaaniga Maxkamadda ayaa ku qoran qaybta
dawladda ee buugga taleefanka (Bogagga Cad).
Mararka qaarkood, waxay ugu hoos qoran yihiin qaybta kaawntiga sidan Waaxda
Lahaanshaha Baabuurta. Goobaha qaarkood, xafiiska lahaanshaha ayaa ku yaal
maxkamadda.
Haddii u buugga taleefanku u liis gareynayo liisaska lambarka maxkamadda, u wac
maxkamadda oo obareetaka u sheeg inaad rabto Xafiiska Karaaniga Maxkamadda ee
Lahaaanshaha.
Waliba, waxaad ka heli kartaa lambarda barta internetka ee ah www.bmv.ohio.gov, ee
hoosteeda ah Macluumaadka Lahaanshaha ee Goobaha Laanta Xafiis. Maxaa laga
yeelayaa Diiwaan-Galinta?
TALLAABO 1 Ka-dib marka lahaanshaha lagu wareejiyo magaca afada/seyga ka haray
qofka geeriyooday, waa in u afada/seyga haray u geeyaa lahaanshaha cusub hayad
diiwaan-galiye ku xigeen liisan.
TALLAABO 2 Marka la joogo hayadda liisanka, arjiga diiwan-galinta waa in la
raaciyaa ujro adeeg ah $3.50, ujro wareejin ah $1.00 iyo Shahaadada Lahaanshaha
cusub ee la wareejiyey.
TALLAABO 3 Marka sida habboon loo fayl gareeyo, ku xigeenka diiwaangaliye ayaa
bixin doona shahaado diiwaan-galin oo magaca afada/ seyga haray ku yaal.
TALLAABO 4 Maadaamaa ay lahaanshaha iyo diiwaan-galintuba hadda leeyihiin magaca
afada/seyga, taargooyinka ayaa ku oolli doona baabuurka oo waxay noqon doonaan
mas'uuliyadda afada/seyga haray.
Haddii ayan jirin afo/sey ka haray qofka geeriyooday, qofka cusub ee leh
Sacuudi Careebiya ama Boqortooyada Sacuudi Careebiya ( Af-Carabi )
waa wadan weyn oo ku yaala qaarada Aasiya, gaar ahaan mandiqada bariga dhexe .
waxayna
xad la wadaagtaa, wadamada Ciraaq , Urdun , Kuwayt , Gadar , Baxrayn , Yaman iyo
Imaaraadka carabta . Waxaa kale oo uu xad la wadaagaa Gacanka Carbeed, oo kaga
dheggan dhinaca Woqooyi - Bari iyo
Badda-Cas oo Galbeedka ka xigta.
Dadka degan sacuudi careebiya waxay gaarayaan, in ka badan 27 miliyan oo qof,
wadanka balaadhkiisu waa 2,149,690 km2.
Sacuudiga waxa xukuma boqortooyo, waxayna mararka qaar tagaan ama ku tukadaan
meelaha oo dadka kale loogu tala galin sida kacbada . Wadanka Sacuudi carabiya
waxaa aasaasay nin la odhan jiray Cabdul
Casiis al Sacuudi sanadka marka uu ahaa 1902.
Sanadku marka uu ahaa 1932dii waxoo loo ogolaaday boqortinimada isaiga iyo
eheladiisa ayaga oo degan magaalada Riyaadh.
Wadanka sacuudi careebiya waa wadanka aduunka ugu saliid soo saarka badan, ayaga oo
90% wax soo saarkoodu yahay saliida caydhiinka ah.
Wadanka saliida waxoo ka helaa dhaqaale aad u xoogan, oo 75% daboosha dhaqaalaha
wadankoo dhani uu helo.
( SII AQRI )
Waa mid ka mid ah dadka ugu cad cad madaxda dalalka islaamka ee casrigaan, waana
mid ka mid ah dadka ugu magaca dheer ummadda muslimiinta dhexdooda ,waa hormariyaha
dhanka dhaqaale Wax barasho,
Technology ee dalka Malaysiya , da'diisu iminka waa 80 iyo dhowr sano jir.
Waa ra'iisul wasaaarihii Malaysiya intii u dhexeysey 1981 ilaa 2003 .
Dadka ayaa waxay ku tiriyaan inuu yahay ninka da'yartii dalkiisa intii wax
baranaysay u kala diray dalalka Maraykanka , Ingriiska iyo dalal kale ee caalamka
si ay uga soo shidaal qaadaan dhanka wax
barshada isla markana ay dalka ku soo celiyaan waxii ay soo barteen sidaa ayay ku
gaareen hormarka ay maanta ku taamayaan reer Malaysia.
Dadka muslimiinta qaar badan oo ka mid ah ayaa waxay ku fakaraan in ay helaan madax
wayne ama raisul wasaare isaga la mid ah maadaama uu dalkiisa ka gaaray guulo waa
wayn,waa ninka aan saaxiib
quwadeed (Military) la lehayn dowladaha reer galbeedka ee inta badan iminka
caalamka islaamka madaxda ka talisa ay xiriirka la lee yihiin,wax uu yiraahdaa
hadii aan ka dalbano taageero ciidan ama mid
dhaqaale iyaga ayaad hoos imaan oo waxa ay ku amraan ayaad samayn ma doonayo sidaa
waxaan rabaa shacabka dalkayga waxa ay raali igaga yihiin
Wax uu aamin san yahay in dhibka dunida Islaamka iminka ka taagan ay masuul ka
yihiin Bush iyo Blair iyo inta raacsan waxaana uu ku baaqay marar badan in maxkamad
caalami ah la soo hor taago ragaasi
waa sida uu sheegay ( SII AQRI )
---Qaabka aad wax uga bedeleyso FG.
Waxaa qorey dad iskood ugu qora luuqadadooda oo aan dawlad ama haayadi diran.
Qofkwalba oo guriga khatka internetka ku heysta, yaqaanana sida loo isticmaalo wuu
ka qeybqaadan kaaraa Qaamuuskan oo sidii cilmi Soomaaliga ku qoran loo soo gelin
lahaa halkan.
Arintan oo la bilaabay 2001 Ingiriiskuna ( english ) ugu horeysey ayaa waxaa ku
xigey luuqado badan oo kuwa ugu waaweyn ay yihiin Jarmal , Faransiis , Isbanish iyo
Talyaani .
Taariikhdu markii ay ahayd 18/01/2012 ayaa waxa hawada ka baxay wikipedia laakiinse
isla maalin ka bacdiba waa ay ku soo noqotay hawada.
Dhacdooyinka hadda
Malaysia Airlines Flight 370 (sawirka diyaaradda) , kasoo kacday Kuala Lumpur kuna
socotay Beijing lana socdeen 239 qof , ayaa lagu waayey Gacanka Thailand.
Maxkamadda dembiyada dagaalka ayaa ku heshay nin u dhashay kongo ee Germain Katanga
dembi.
Gudoomiyaha gobolka Banaadir Muungaab ayaa booqday qaar ka mid ah dagmooyinka
xamar.
Amiibada waxay ka mid tahay xayawaannada kuwa ugu dhismo sahlan inta la yaqaan.
Waxay ku nooshahay dhoobada iyo jidhaamaha guntooda, wayna adagtay in isha lagu
arko.
Saxar aad u yar bay le'egtahay.
Dheererkeeduna wuxuu gaari karaa 0.025 sm.
Haddii la qeexo waxaa lagu tilmaami karaa xab nool.
Waxaad moodaa marka la arko in aan nafi ku jirin.
Iyada oo intaas le'eg bay waxay doonto qabsan kartaa, wey tarmi kartaa, wax cuni
kartaa, socon kartaa, wax qaban kartaa sida noolaha kale.
Haddii aad si fiican ugu eegtid weyneeysada ameebadu waxay u egtahay cuf ma-qumane
ah oo ka samaysan borootobalaasma u eg xab.
Waxaana ku wreegsan xuub balaasma oo aad u sar yar.
Marka aad u fiirsatid amiibada firfircoon, waxaad arki dooontaa in
saytoobaalsamkeedu qulqulaayo, saytoobalaasamkaa qulqulaaya ayaa ayaa cadaadiya
xuubka balaasmaha, sameeyana tuuro loo yaqaan
addimobeeneedyo.
Saytoolaasamku laba nuuc ayuu u kala baxaa.
Balaasma duleed waa inta ku xigta xuubka unugga, waxaana la moodaa biyo nadiif ah.
Balaasma gudeed waana saytoobalaasamka inta ka hoosaysa balaasma duleedka.
Balaasma duleedka wuu ka culus yahay balaasma gudeedka, waxaana la moodaa xab midab
dambas le.
Bu'da waxay ku dhex jirtaa balaasma gudeedka, waxayna u egtahay sidii wax xuub ku
wareegsan yahay oo kale. waxaana balaasma-gudeedka ku dhex jira saxarro aad u
yaryar, kaasoo ah haraagii noolihii
yaryaraa ay dheefshiidday.
Saxarradaa yaryar waxaa ku wareegsan hoor sidii xumabada ah oo uu ku wareegsanyahay
xuub, Daloolkaasna waxaa loo yaqaan doalool cunteed.
Dareenka amiibada Amiibada malaha xubno ay wax ku dareento, waxaase jirta in
sytoobalaasamka dhamiba deegaanka dareemi karo.
Tusaalo ahaan haddii aysid ama alkol barxan lagu shubo agagaarka amiiba nool, si
tartiib ah ayeey uga faagataa labadooda.
Marka ay amiibadu la kulanto wax ay cuni karto, way liqdaa iyad oo ku xaraya dhibco
biyo ah, iyo addin-beeneedyada.
Qayb ka mid ah xuubka amiibada ayaa wuxuu noqdaa liid ku wareegsan dalool cunteed
ku dhex jira saytoobalaasamka.
Xuub kale oo cusub ayaa si dhaqsi ah uga samaysa oogada, halkii dalool cunteedku
unugga ka soo galay.
Dheefta xayawaanka waxaa shiida insaymyo usii daaya saytoobalaasamku, insaymyadaas
oo u gudba xagga dalool cunteedka oo la falgala walxaha cuntada ku jira.
Dheefta la shiiday waxaa nuuga saytoobalaasamka, waxaana laga helaa tamarta ay
ubaahantahay amiibadu iyo walxaha kale ee lagu suubin karo borotoobalaasamka.
Saxarrada la dheefshiidi kari waayana waxay ku haraan dalool cunteedka waxayna ka
bixi karaan meel kasta oo xuubka ah, oo ay debedda ubixi karaan.
Waxay saxaafadda qaarkeed qortaa : Ereyo isgu jira ajnabi iyo soomaali Tusaale
ahaan April , Ereyo shaqalka laga qalday Dowlada Waxaa haboon in loo qoro : Sida
Saxda ah waa Abriil iyo Dawladda
Wikipedia waxaa maamula urrur aanan faa'ido raadinnin oo ah Urrurka-Wikimedia ,
kaasoo maamula mashruucyokale oo xor ah kuna saleeysan luqado kala gedisan:
Wikipediyahaan waxaa ku qoran Af-Soomaali . waxaa la bilaabay 2001, hadda waxaa ku
jirto in kabadan 3,727 oo maqaal.
Luqadaha kale oo ugu waa weyn hoostaan ee ku tixanyihiin
Boholyoowga iyo hiliwga ardayda wadamada qalaad wax ku barata ay u qabaan
wadankooda hooyo iyo dhibaatooyinka ay la kulmaan marka ay yimaadaan.
Boqor Buur Madaw Oo Wax Lagu Farxo Ku Tilmaamay Xubnaha Iska Casilay Xisbiga
WADANI, Una Qiil Sameeyay Hadalkii Ka Soo Baxay Suldaan Maxamed Suldaan Cabdiqaadir
Boqor Buur Madaw Oo Wax Lagu Farxo Ku Tilmaamay Xubnaha Iska Casilay Xisbiga
WADANI, Una Qiil Sameeyay Hadalkii Ka Soo Baxay Suldaan Maxamed Suldaan Cabdiqaadir
"Suldaan Maxamed Cabdiqaadir ma dayrkii makuu gubay?, waxaa maalmahan arkaayey
weerar ku socda suldaanka haba ugu xoog badnaadeen rag salaadiin ah oo saxaafada ku
weeraray"
Khamiis 16 July 2015 Dubai (HALBEEG)-- Boqor Cismaan Awmaxamuud Buurmadaw oo ka mid
ah Madax-dhaqameedka Somaliland ayaa war lagu farxo ku tilmaamay iscasilaadii xubno
ka mid ahaa Xisbiga WADDANI ay
shalay ku dhawaaqeen.
Boqorka ayaa sidoo kale difaacay suldaanka guud ee beelaha Somaliland Suldaan
Maxamed Suldaan Cabdiqaadir oo dhaleecayn badan la kulmayay maalmihii u dambaysay.
Boqor Buurmadow oo dalka dibadiisa ku sugan ayaa qoraal uu arrintan kaga hadlay
waxa uu ku yidhi "Waxa aan jeclahay inaan waxyar ka idhaahdo xubnihii iskacasilay
xisbiga Waddani, runtii anigu wiigii
hore waxaan warbaahinta u sheegay in ay haboontahay xisbiga Waddani in gudoomiyaha
ay xilkiisa tahay jirridda la degtey sumcadii xisbiga inuu kasifeeyo.
Xubnahani awelba waxay ahaayeen daad-xoortii la socotay xisbiga waxayna ahaayeen
daauusyo gudaha boogo ku leh waxaana u arkaa shush kabaxay xisbiga. xisbiga waxay
kadhigeen saaxad laga caytamo
siyaasadana af xumo inay tahay ka aaminsan, waxaynu eegi doonaa meesha iyo goobta
ay ula wareegi doonaan wadeecada ku gedaaman waan jeclaan lahaa in ay hore usii
kaxaystaan kuwo ku hadhsan xisbiga
weli oo iyaga la dhaqan ah Wadani waxaan leeyahay hambalyo shuushka ka baxay
Dhinaca kale waxa uu difaacay hadal ka soo yeedhay suldaanka guud ee Somaliland
Suldaan Maxamed Suldaan Cabdiqaadir oo isagoo Puntland u joogay soo daynta Abwaan
Cabdiwaaxid Cali Gamadiid, hadalkaas
oo ku saabsanaa in laga shaqeeyo midnimada Somalia.
"Suldaan Maxamed Cabdiqaadir ma dayrkii makuu gubay?, waxaa maalmahan arkaayey
weerar ku socda suldaanka haba ugu xoog badnaadeen rag salaadiin ah oo saxaafada ku
weeraray. runtii dhaqan ahaan anigu
majecli inaan nin hadalkiisa qodob raaco ee waxaan jeclahay inaan maro wado cusub
marko koowaad suldaanka waan hambalyaynayaa xilbuu dhamaanteen inaga furtay,
abwaankeenii qaaliga ahaan oo dulmi ku
xidhan ayuu gur mad ugu baxay kuna soo guuleystay . waxaa kale oo hambalyaynayaa
isimada iyo xukuumada puntland oo tixgeliyey ixtiraamay suldaanka iyo shacabka
soomaaliland waxay sameeyeen gobonimo
inaga iyo suldaankaba way nagafarxiyeen . suldaanku sidii gobi yeelijirtay buu
yeelay kelmadii ay ku farxi karayeena wuu yidhi .
hadaba dadkan dhaliilaya waxaan.ku.sagootiyayaa maahmaahdan sheeko kadhacday
Hargaysa oo kudhamaatay ceerigaabo dagaalkii habarbartii ayaa nin reer ceerigaabo
oo jibriiltuurwaa ah baa wuxu dilay nin
ciidagale ah oday maxamed degel oo ay isxigaan gacanku dhiiglaha ayaa hargaysa
galay qoladii ninka lagadilay baa masaajid kuqabatay markaasuu ku yidhi waar
labamagood baanu idinsiinaynaaye ceerigaabo
kaalaya markii ayceerigaabo tageen baywaydiiyeen labdii magood wuxu ugu jawaabay
waar ma magtii dheeraadka ahayd ee aan masaajidka kagabaxayey ayaad run uqaadateen
sheekadii halmag ayay ku
gabagabowday reer soomaliland waxaan leeyahay kelmada suldaanku masaajidka
kagabaxaayey yaan lagu qaloocin
Daawo Arday Ka Qalinjabisay Dugsiga Sare Ee Ubaya Binu-kacab Oo Abaalmario La
Gudoonsiiyay ( VIDEO + SAWIRRO )
April 1, 2015 Borama(Cadceed) Munaasabad balaadhan oo abaalmarino lagu
dhiirigalinayay habsami u socodka waxbarasho ee Arday ka qalinjabisay Iyo kuwa
dhigta dugsiga Sare Ee Ubaya Ibnu Kaab ayaa
manta ka dhacday Barxada hore ee Dugsigaas.
Munaasabadan oo ahayd mid si heersare ah ay u soo agaasimeen Maamu guud ee
Dugsiyadaas ayaa ugu horeyn waxaa hadal dheer oo dhinacyo badan taabanaya nuxurkuna
ku qotomay taariikhdii faca weynayd ee ay
dusgiyadan Ubaya Ibnu Kaab Boorama soo mareen ka warbixiyay Maamulaha Dugsigaas
Sare Ee Ubaya Ibnu Kaab Sheekh Mustafe Muxumad Alabari.
Ka dib warbixintaas ayaa maamule mustafe waxa uu hoosta ka xariiqay ujeedka
qabashada munaasabadan oo uu ku sheegay inay tahay abaalmarino lagu dhiirigalinayo
arday sannadkii hore ka qalinjabisay
dugisan oo qayb ka mid ahi ku guulaysteen kaalmaha hore imtixaankii jaamacadda
Camuud ee heerka Koowaad ee Freshka kuwaas oo uu tiradooda ku sheegay Todoba Arday
oo iskugu jira Laba Gabdhood iyo Shan
Wiil.
Maamulaha ayaa sidoo kale waxa uu sheegay in ay abaalmarino iyo shahaadooyin
dhiirigalinta waxbarashada oo taas hore la mid ah gudoonsiiyay arday kale oo wali
wax ka barata dugsigan Sare oo guul wax
ku ool ah ka soo hooyay imtixaankii Teeramkii koowaad ee Sannad dugsiyeedkan 2014-
2015.
Ugu Danbayn Maamule Mustafe ayaa sheegay in dugsigani ka mid yahay dugsiyada
deeqaha waxbarasho ee ugu badan ardayda wax ka barata siiya kuwaas oo uu sheegay
inay ardaygii kaalinta koowaad gala ay ka
dhafaan lacagta bisha dugsiga.
Sidoo kale waxaa iyagna halkaas hadalo mahadnaq iyo bogaadin ka jeediyay
masuuliyiin ka kala socday jaamacadda Camuud,wasaarada Waxbarashada Somaliland Ee
Gobolka Awdal,Waalidiin,Macallimiin Iyo
Marti Sharaf Kale waxa ayna ku amaaneen dadaalka baaxaada leh ee ay galiyeen
ardaydaas waxbarashada u soo doonatay.
Si kastaba ha ahaatee Dugsigan Ubaya Ibnu Kaab Oo Ka Mid Ah Dugsiyada Ugu Waaweyn
ee tirada ugu badani wax ka bartaan ee gaarka loo leeyahay kuwaas oo sannadwalba
soo saara arday tayo aqooneed iyo
mid akhlaaqeed oo ay ku diirsadaan Jaamacaddaha Gobolka Iyo Somalilandba ku yaala
Waana Dugsiga Qudha Ee Gabdha ee Wiilaha Iyo Gabdhuhu Dhismayaasha ay wax ku
dhigtaan kala xidhan yihiin eek u yaala
Gobolka Awdal.
Isbedelka qureecda ee soo socda bisha labaad Hadii uu ilmahaagu qureecda ka qaato
iskuulka, laga bilaabo maalinta isniinta ee bisha labaad ay labada tahay (February
2) ardaydu waxay dooran doonaan
koob qaybtii/haafkii oo khudrad ah qureecda.
Adeega cuntadu waxa ay ku fulinayaan dhamaan heerarka fasalada ee degmada xeerarka
qureecda ee ay USDA leedahay ee ah inaa qureecda lala bixiyo hal koob oo
kudaar/midho ah Waxyaabaha quraacda
labixinayo waa inay ka koobnaadaan labo waxyaabood oo hadhuudh ka samaysan, laba
khudradood oo lakala doorto,caano, mararka qaarna hilib, ama wax hilibka u dhigma
oo kale.
Waxyaabaha hadhuudhka ka samaysan ee waawayn waxa kamid ah (rootida qureecda iyo
keega/buskud) mararka qaarna waxa loo xisaabiyaa labo shay oo hadhuudh ah.
Qureecda ardaydu waxay qaadan doonaan ugu yaraan sadex shay, oo mid kamid ahi yahay
ugu yaraan koob badhkii oo khudaar/midho ah si ay qureecdu mid fiican oo is
bixinaysa ay unoqoto.
kasoo jeeda vanzuela waxa uu kadhashay caaila aad looyaqaano oo qaniya.wuu islaamay
kadib waxa uu aaday ingiriiska si uu ugasoo barto ingiriisiga.mabaran ingiriisiga
kaliya lakin waxa uu barto oo
waliba si fiican uu uguhadli jiry luqado badan ookala duwan oo ay
kamidyihiin.carabiga.taliyanaiga faransiiska .ruushka.iyo isbainshka.kadib waxa uu
usafray dhanka mosko.isaga oo rabay.in uu ku
biiro jamacad mosko.kadib karlos halkaas waxa ay isku barteen wiil dhalinyarao ahaa
oo.isna wax kabaranayay.jamacada mosko wiil kaasi waxa uu u dhasahy wadanka
aljeeriay.waxa uu ahaa magiciisu maxamed
budiya.karlos waxa uu aad ula yaabay oo uu lacajabay afkaarta uu xanbaarsanyahay
maxamed budiya.oo sikadisa unoqotay mid lamida tii uu aminsanaa karlos.kadib karlos
waxa uu ku biiray.dhaqdhaqaaqa
fatax ee falastiniyiinta.oo uu saxiibkii maxamed budiya uu kamid ahaa. waxa ay
goaan ku gaadheen in ay .ugargaaraan.falastiin
kadib markii uu fatax kubiiray karlos waxa uu labilaabay.tababaro ay fatax kusamayn
jireen wadanka urdun.xiligaas karlos waxa uu ka dhinacdagaalamay fatax.oo
ladagaalamaysay ciidamada urdun iyo
qabaailaka urdun.kadib waxa uu u raacau fatax xagaas iyo kaamaka ay fatax ku
leedahay wadanka lubnaan.xiligaas ayay sobaxday xidignimada karlos waxa uu ku
caanbaxay fariidnimadiisa iyo maskaxdiisa iyo
geesinamada uu lahaa.iyo waliba sidii uu u dhuumanjiray.karlos waxa uu istacmali
jiray magacyo badan ay kamidyihiin salamim.mishil.waxa uu aaday kadib xaga yurub
isaga oo donayay in uu hawlo kafuliyo
goobo ay leeyihiin yuhuua iyo qolyaha caawiyaa.nacaybkii uu nacbaa yuhuuda iyo
ambarayalida maraykanka.waxa uu karlos isticmaalay dhamaan awoodiisii maskexeed
sidii uu wax u gaadhsiinlahaa yuhuuda.ciyaarta
karlos ee layaabka badnayn waxa aybilaabnatay,kadib markii.sirdoonka yuhuuda ee
musad ay dileen.saxiibkii maxamed budiya.karlos iyo saxibadiisii,falastiiniyiinta
haa awaxay bilaabeen in ay aar
goostaan.waxa uu noqday beegsigii ugu dhawaa ee ay ku argoosanayeen magalada
muyunikh e wadanka jarmalka.halkaasna waxa ay ka gaysteen .hawlgal laodhanjiray.
{maydii madoobayd ee munikh}karlos waxa uu ahaa midkamida kuwii
soqabanqaabiyay.hawshaas.jabhadihii uu karlos lashaqayn jiray waxa kamid
haaa.ciidanka cas ee jaban.iyo jabhada ita ee kadagaalanta
wdanka isbayn.iyo laodhanjiray badar minhof.oo jarmal hayd.karlos waxa uu .qaraxyo
kagaystay in kabadan.dawlad yuruba munikh waxa uu qorsheeyay in uu dilo 11
ciyaartoo ah yahuud.oo kaqayb galayay.ciyaarihii
olonbiga .ee sanadii. 1972 .lagu qabtay magaalada muyinikh.xiligaas karlo
cimrigiisu waxa uu ahaa.23.jir kaliya.karlos waxa uu kaqaybgaly oo uu wax
kaqorsheeyay.afduubkii layaabka lahaa ee kadhacay
caasimada ustaria ee fiyena.oo lagu afduubay in kaabadan 25 wasiir oo ahaa
wasiirada shiidaalka ee dawladaha shiidaalka soo saara ee ku jira uruka
obik.taasina waxa ay dhacday sanadii. 1975 . waxa
kale oo karlos gacanta ku dhigay safaarada farnsiisku ay ku lahaayeen magaalada
heeg ee wadanka holan oo ah saldhiga maxkamada caalamka.waxakale oo uu kaarlos
afduubay diyaarad.fadhiday oo ka kacaysay
garoonka diyaaradaha ee magaalada kanbala.ee wadanka ogandha. diyaaradaas waxa ay
siday dalxiisayaal israaiiliyiinah.karlos hada waxa uu kujiraa jeel kuyaala wadanka
farsiiska oo uu kaligii meel ku
xidhanyahay.karloos sirdoonka farnsiiska ayaa ku qabtay
hawlaha uu fuliyay ee lagu xasuusan karo karlos aad ayay u badanyihiin midba waxay
ka ka darantahay tankale waxaana ka mida hawlihii uu fuliyay
Milkiilayaasha Dhismayaasha iyo Ganacsatadda Xarumaha Ganacsiga ee Xaafadda Islii
oo isugu jira soomaali iyo kenyaan fariin culus u diray xukuumadda Kenya gaar ahaan
dowladda hoose ee magaalada
Nairobi,iyagoo si adag uga hadlay Nadaafad-xumida ka jirta Deegaankaasi, iyadoo
Waddooyinka buux dhaafiyeen qashinka.
Wargeyska The Star ayaa maanta qoray in Kulankaasi lagu goaamiyey inaan la bixin
wax []
Baarlamaanka dowlad goboleedka Koonfur Galbeed oo kulankiisii ugu horeeyay shalay
ku yeeshay magaalada Baydhaba ayaa waxa uu doortay gudoomiye kumeel gaar ah kaasoo
xilka sii haynayo inta laga
dooranayo gudoomiye, xildhibaanada ayaa u doortay xildhibaan C/laahi Mursal Xuseen
inuu noqdo guddoomiyaha KMG ee baarlamaanka dowlad goboleedka Koonfur galbeed
maadaama uu isagu yahay kan ugu dada
[]
Madaxweynaha maamul goboleedka Jubbaland Axmed Maxamed Islam, Axmed Madoobe ayaa
asaga iyo wafti uu hogaaminaayo waxay shalay ka dageen caasimadda dalka Itoobiya,
Addis Ababa, waftiga madaxweynaha oo
ka soo anbabaxay caasimadda Kenya ee Nairobi ayaa la sheegay inuu Itoobiya u tagay
hawlo la xiriira shirar siyaasadeed oo isaga iyo wafdigiisu ay la qaadanayaan
dawladda Itoobiya, []
Guddiga doorashooyinka Soomaaliya oo shalay Baarlamaanka uga Jawaabayay Suaalo ku
jira Warbixinta afar bilaha ah ee guddiga doorashooyinka oo maalmo ka hor
Baarlamaanka loo qeybiyay ayaa sheegay in
Shaqada guddigaasi faragelin lagu hayo,ayna kmid yihiin kuwa kuhaya madasha
wdatshig qaran iyo kuwo kale.
Guddoomiyaha guddiga doorashooyinka dalka Xaliimo Cismaaciil Xaliimo Yareeyoo
Baarlamaanka ka hor hadashay []
Dowladda Somaaliya ayaa heshiis la saxiixatay shirkad ka shaqeysa la talinta dhanka
qaybsiga Kheyraadka, sida lagu sheegay war qoraal ah oo ka soo baxay wasaaradda
Macdanta iyo Batroolka Xukuumadda
Somaliya, heshiiskaan ayeey Dowladda Federalka Somaliya la gashay Shirkadda IMMMA
Advocates, taasi oo qaabilsan kala talinta sharciyada ku aadan Kheyraadka ama wax
soo saar qeybsi u []
Wafdigii uu hogaaminayey wasiirka arrimaha gudaha iyo federaalka ee shalay tagay
Magaalada Jowhar ayaa kormeeray xarunta lagu qabanayo shirka maamul u sameynta
Hiiraan iyo Shabeellaha Dhexe iyo
guryaha la dejinayo ergada labada gobol oo lagu wado in dhowaan soo gaaraan
magaalada Jowhar.
Guddoomiyaha Gobolka Sh/dhexe Cali Guudlaawe Xuseen ayaa ka mahad celiyay
imaanshaha wafdiga, waxaana []
Madaxweynaha maamulka Puntland C/weli Maxamed Cali Gaas oo magaalada Garoowe uga
qayb galay kulan is xog waraysi ah oo ku saabsanaa shirarkii looga hadlayey aayaha
soomaaliya oo muqdisho kadhacay
horaantii bishan ayaa sheegay in goobihii shirarku ka-socdeen ay ka sheegeen
aragtida shacabka Puntland ay kaqabaan hannaanka doorashooyinka 2016- taasoo
gundhigeedu yahay in deegaan wax lagu []
Iyadoo Soomaaliya maamul goboleedyada ka jira inta badan uu dhexmaro Muran ku
saabsan dhanka Xaduudaha ay wadaagaan Maamuladasi ayaa Guddiga Xaduudaha iyo
Federaalka Soomaaliya waxaa uu sheegay inuu
wado qorshe Soodimo loogu sameynayo Maamulada ka jira dalka, guddoomiyaha Guddiga
xaduudaha iyo federaalka Khaliif C/kariin ayaa Tilmaamay Guddiga Xaduudaha uu
arrintaasi dhaqsi u sameyn doono,
waxaana []
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa u magacowday
Maxamed Amiin Sheekh Cusmaan xilka Safiir ku xigeen ahna Qusulka Safaaradda
Soomaaliya ee Kenya, xilka qunsulka guud ee
Safaaradda Soomaaliya ee Kenya ayaa waxaa horay u hayay Siyaad Maxamuud Shire oo
hadda ah Qunsulka Guud ee Safaaradda Soomaaliya ee Boqortooyada Sacuudiga.
Mohamed Amiin oo ah nin []
Ciidamada millateriga dalka Kenya ee KDF ayaa ku toogtay shalay barqadii bartamaha
magaalada Mandheera laba ruux oo shacab ah, kuwaas oo watay gaari yar oo kuwa
raaxada ah, iyagoo sidoo kalena
rasaastii ay ciidamadu fureen ay dhaawacday saddex qof oo kale, guddoomiyaha is-
maamulka Mandheera, Fredrick Shisia oo toogashadaasi kadib la hadlay warbaahinta
ayaa sheegay in []
Category Archives: Wararka Dibadda
Wararka naga soo gaaraya magaalada Sancaa ee caasimadda dalka Yaman ayaa sheegaya
in duqeymo xoogan maanta oo Axad ah lagu garaacay qeybo kamid ah magaalada Sancaa,
gaar ahaan saldhigyo ay leeyihiin
maleeshiyaadka Xuuthiyiinta iyo kuwa Cali Cabdalla Saalax.
Duqeymaha oo ahaa kuwa ay fuliyeen diyaarado ay leeyihiin dowladaha Carabta ee
duqeymaha kawada dalka Yaman tan iyo bishii Maarso ayaa lagu
Gelinkii dambe ee maalintii shalay oo Jimco ahayd ayaa weerar xoogan waxa uu ka
dhacay caasimadda dalka Afgaanistaan ee Kaabul halkaas oo dhowr sano ku jirta
gumeysiga Shisheeyaha dalkaas ku duulay
sanadkii 2001.
Ciidamo katirsan Imaarada Islaamiga ah oo Istish-haadiyiin ah ayaa weerar waxay ku
qaadeen dhismo weyn oo ay kusoo degtaan shisheeyaha dalkaas yimaada, islamarkaana
ku yaala meel u
Sida ay baahiyeen qaar kamida ah warbaahinta dalka Ciraaq ee ka ag dhow Xukuumadda
Raafidada Ciraaq, ciidamo katirsan Mareykanka ayaa dhawaan waxay soo gaareen
gobolka Al-Anbaar ee wadanka Ciraaq,
halkaas oo ay ka socdaan muda bilooyin ah dagaallo xoogan oo u dhexeeya
Mujaahidiinta dowladda Islaamiga ah iyo Ciidanka Rawaafida oo taageero dhan waliba
ah ka helaya Ciidamo Ameerikaan ah oo ...

Barqanimadii maanta ayaa dab xoogan waxa uu ka kacay dhismaha Telefeshinka ku hadla
Afka Aala-Sucuud ee xaruntiisu tahay magaalada Riyaad ee dhulka Xarameynka
islamarkaana ah caasimadda boqortooyada
Aala-Sucuud.
Dabka oo ahaa mid xoogan islamarkaana ku fiday qolal badan oo kamid ah dhismaha
Telefeshinka ayaa markiisii hore waxa uu ka billowday qolka Korontada, waxaana la
ogayn sababta rasmiga ah ee dhalisay,
...
Ciidamo katirsan Imaarada Islaamiga ah oo aad u hubeysnaa ayaa gelinkii dambe ee
maalinti shalay waxay weerar xoogan oo aad u culus ku qaadeen garoonka weyn ee
magaalada Qandahaar ee dalka
Afgaanistaan.
Weerarka oo ahaa mid Iqtixaam ah islamarkaana watay Camaliyaad Istish-haadi ah ayaa
waxaa Mujaahidiinta u suurta gashey iney gudaha u galaan garoonka weyn oo ay ku
yaalaan xarumo ...
Wararka ka imanaaya gobolka Siinaa ee dalka Masar ayaa ku waramaya in gelinkiii
dambe ee maalintii shalay weerar xoogan oo nooca dhulka lagu aaso ah lala eegtay
Ciidamo katirsan kuwa Masaarida oo
marayay meel u dhow magaalada Al-Cariish ee gobolka Siinaa.
Qaraxa oo ahaa mid culus oo si weyn loo maqlay ayaa lala eegtay Gaari nooca Tawga
ah oo ay ...
Wararka ka imaanaya dalka Yaman ayaa sheegaya in dalkaas lagu dilay gudoomiyihii
gobolka Cadan u qaabilsanaa Xukuumadda Cabdi Rabbi Haadi Mansuur, kadib markii lala
eegtey Qarax xoogan oo si aad ah
jugtiisa loo maqlay.
Gudoomiyaha la beegsaday oo lagu magacaabo Jacfar Muxamed Sacad ayaa waxaa qarax
xoogan oo noociisa warar is khilaafsan ay kasoo baxayaan waxaa lagula eegtey inta u
...
Xilli dambe oo habeenkii xalay ah ayaa Warbaahinta Imaarada Islaamiga ah ee
Dhaalibaan waxay baahisay kalimad maqal ah oo uu jeedinayo Amiirka Imaarada Sheykh
Mullaa Akhtar Mansuur.
Kalimaddan oo ku baxeysay luuqadda Bashtuuga ayuu Shiikhu kaga hadlay arimo
farabadan oo muhiim ah, waxaana uu Shiikhu sidoo kale dib u xusuusiyey dadka
Muslimiinta ah hadafka Mujaahidiinta Imaaradu
ay qoriga u qaateen. ...
Iyadoo kalimad soo baxdey maalintii shalay oo uu jeedinayay hogaamiyaha Alqaacida
ee Maqribu Islaam uu ku sheegay in Jamaacada Al-Muraabidhuun ay beyco la gashey
Alqaacida ayaa waxaa arinkaas si
adkeeyey Jamaacada.
Kalimad cod ah oo warbaahinta Caalamka ay baahinayeen islamarkanaa uu jeedinayo mid
kamid ah Mujaahidiinta Katiibada Al-Murabaidhuun ayuu ku sheegay iney la midoobeen
kuna biireen Mujaahidiinta
Alqaacida.
Anagoo ...
Dowladda Faransiiska oo caan ku ah dagaalka ka dhanka ah Islaamka iyo Muslimiinta
ayaa sii xoojisey dagaalkeeda ka dhanka ah diinta Islaamka, waxaana maalmihii ugu
dambeeyey ay qaadey tallaabooyin
muujinaya heerka Cadowteeyo ee Faransiiska.
Ciidamada Booliiska iyo kuwa ka hortaga Argagaxisada waxa loogu yeero ayaa
albaabada isugu dhuftey saddex Masajid oo ku yaala magaalooyinka Paaris iyo Lion ee
dalka Faransiiska. ...
Wararka naga soo gaaraya dalka Mareykanka ayaa ku waramaya in wadankaas uu ka
dhacay weerar aad u xoogan kaas oo sababay dhimashada dad Mareykan ah.
Weerarka oo ka dhacay xarun ay ku suganyihiin dadka Naafada ah kuna yaala gobolka
California ee dalka Mareykanka ayaa waxaa fuliyey sida ay sheegayaan Saraakiisha
Booliiska saddex ruux oo mid kamid ah
ay haweeney tahay. ...
Sida ay ku waramayaan wararka ka imaanaya dalka Yaman, Ciidamada Ansaaru-Shareeca
faraca Alqaacida ee dalka Yaman ayaa saaka la wareegay magaalada Jacaar oo kamid ah
magaalooyinka ugu waaweyn dalkaas,
islamarkaana ay ku sugnaayeen Maleeshiyaadka Lijaanu-Shacbiyah oo taageero hiil iyo
hooba ka qaata Xukuumadda Aala-Sucuud.
Dagaalyahano aad u hubeysan islamarkaana Takbiirsanaya ayaa gudaha u galay
magaalada, waxaayna ay kala eryeen maleeshiyaadkii ...
wararka ka imaanaya dhulka Shaam ayaa ku waramaya in Mujaahidiinta Jabhadda iyo
Xukuumadda Lubnaan ay gaareen heshiis Maxaabiis is dhaafsi ah kaas oo lagu sii
daayay Maxaabiis labada dhinac ay kala
heysteen.
Heshiiskan oo in muda ah soo socday, islamarkaana soo maray maraaxil kala duwan
ayaa markii dambe waxaa uu sababay in la sii daayo Maxaabiis katirsan Jabhadda iyo
dadka ...
Michael J. Flynn oo mar soo noqday Taliyaha guud ee Sirdoonka Mareykanka iyo
madaxii Ciidamada gaarka ah ee ku duulay dalka Ciraaq ayaa dhaliilay siyasadda
dowladaha Reer galbeedka oo ay Mareykanku ku
jirto ee ay ku wajahayaan Islaamiyiinta Jihaadaya ee doonaya iney soo celiyaan
Khilaafada Islaamiga ah, islamarkaana xureeyaan dhulka Islaamka ee ku jira gacanta
Reer galbeedka.
Michael oo wareysi ...
Gelinkii dambe ee maalintii shalay oo Axad ahayd ayaa maleeshiyaadka Xuuthiyiinta
Shiicada ah waxay duqeymo xoogan ku garaaceen deegaano dhaca xududu beenaadka
dhulka Xarmeynka ee Aala-Sucuud ay ka
taliyaan iyo Yaman, kuwaas oo geystay khasaare dhimasho ah.
Maleeshiyada Xuuthiyiinta ayaa duqeymahooda u adeegasday qoriyaasha sida xoogan u
dhaca ee Baabuurta ku xiran iyo Sawaariikhda meelaha fog gaara, waxaana ay
beegsadeen ...
Diyaaradaha Xukuumadda Shuuciga ah ee Ruushka ayaa duqeymo arxan daro ah waxay ka
geysteen maanta dalka Suuriya, halkaas oo ay ku dileen Tobanaan Ruux oo dumar iyo
Caruur ay ku jiraan.
Suuq weyn oo ku yaala magaalada Ariixaa ee dhacda galbeedka magaalada Idlib ee
gobolkaas ayaa waxaa kusoo dhacay Saaruukh aad u weyn oo ay soo riday Diyaaarad
Ruush ah, ...
Dowladda Ingiriiska waxay mar kale Xabsiga u taxaabtey daaciga caanka ah ee Anjem
Jowdari, kaas oo aad u taageera Jamaacaadka Jihaadiyiinta ee Caalamka Islaamka ka
howlgala.
Ciidamada Booliiska ayaa xirey daacigan, waxaana ay ku eedaynayaan inuu la kulmey
qof aan mudneyn in lala kulmo. 4tii bishan ayaa daaciga Islaamiga ah Anjem Jowdari
waxaa laga sii daayey Xabsiga,
isagona loo ballamiyey ...
Iyadoo Reer galbeedku wadaan ol ole ballaaran oo ay ku iclaaminayaan dagaal ka dhan
ah Muslimiinta Shaam iyo Ciraaq oo ay hor boodeyso dowladda Islaamiga ah ayaa waxaa
soo baxaya dowlado sheegaya iney
diyaar u yihiin in Ciidamo lugta ah u diraan dalka Suuriya. dowladda Bulgeria ayaa
sheegtey iney dhankeeda diyaar u tahay in Ciidamo lugta ah u dirto dalka ...
Xukuumadda Shiicada ah ee Iiraan oo wax kabadan 4 sano oo kaamil ah Ciidamadeedu ka
dagaalamayaan dalka Suuriya iyagoo difaacaya nidaamka Nuseyriga Bashaar Al-Asad
ayaa waxay la kulmeysaa dhiig bax
joogta ah, waxaana aad usii kordhaya tirada Saraakiisha ku dhimanaya dagaallada.
Sida uu sheegay Website ka ag dhow Ciidanka Kacaanka Iiraan, Sarkaal sare oo
katirsan kacaanka islamarkaana hogaaminayey guuto lagu ...
Barnaamijka Dhacdooyinka Dunida Islaamka waxa uu kamid yahay barnaamijyada
Todobaadla ah, waxaan looga hadlaa arimaha Caalamka Islaamka.
Barnaamijka Dhacdooyinka dunida islaamka 27 11 2015 (285)
Cawke Waxaa Uu Ahaa Saaxiibkii Minkirifoonka Saaxiibkii Saxaafada Yuusuf Garaad
Cawke Waxaa Uu Ahaa Saaxiibkii Minkirifoonka Saaxiibkii Saxaafada Yuusuf Garaad
Allah ha u naxariisto, Axmed Xasan Cawke, in badan ayaan war isla qorsheynay, isla
qornay oo isla qaabeeynay.
Aad ayay ii dhibeysaa in aan maanta qalinka u qaado in aan wax ka qoro Cawke aniga
oo adeegsanaya fal tagto ah sida wuxuu ahaa
Xaqiiqadu waxay tahay Axmed in uu ahaa nin mihnaddiisa ku sameeyay magac aad u
weyn, magaca ugu weyn ee laga sameyn karo.
In uu ahaa nin qoys unkay oo barbaariyay, nin saaxiibbo badan kasbaday nin dad
badani ay aqoon guud ka kororsadeen nus qarnigii uu saxaafadda ka shaqeynayay inta
badanna uu kaalin hormuud ah uga jiray.
Markaa waxaan u arkaa nin xusuusta laga qabi karaa ay tahay mid isugu jirta,
wanaag, farxad, ku dayasho xagga horumarka shakhsigu ka gaari karo shaqadiisa iyo
in Ilaaheey looga mahadnaqo in uu
Soomaali ka dhaliyay.
Axmed waxaan isku barannay goob shaqo, waa Radio Muqdisho horraantii
siddeetamaadkii, isaga oo magaciisa iyo sumcadda uu bulshada ku dhex lahaa ay
cirkaa mareyaan.
Waxaan berigaa jeclaa in aan baaritaan ka dib diyaariyo qormooyin ku saabsan
dhacdooyika markaa taagan ee xiriirka caalamiga, difaaca iyo bulshada, kuwaas oo
ahaa sida aan Raadiyaha ku soo galay.
Maalin ay ii diyaarsanayd qormo wanaagsan oo aan ugu talo galay Bandhigga Raadiyaha
laakiin uu codku iga xirnaa ayaan Cawke ka codsaday in uu tebiyo.
Waxaan aad ula yaabay sida ay dadku u wada xiiseeyeen warbixintii.
Intii ka dambeysayna waxaan doorbidi jiray in uu Cawke akhriyo warbixinnada aan
diyaarin jiray marka aan Raadiyaha ku cusbaa markaana waxa aan sheegayo la fahmayay
laakiin aan cidina magceyga aqoon.
Telefishinka Qaranka markii la furay, in yar ka dib ayuu ku biiray oo Barnaamijyo
ku yeeshay.
Wuxuu ka mid noqday weriyayaasha tirada yar ee ka wada shaqeeya Raadiyaha iyo
Telefishinka sida Maxamed Cumar Haydara, Axmed Cabdinur, Shukri Maxamuud Afrax iyo
Sacdiya Cabdullaahi Salaad oo markii
dambe ay Cawke is guursadeen isuna dhaleen Xasan iyo zakariye oo isagu hadda
Barnaamij Telefishin sii daaya.
Berigii dambe waxaa uu noqday Af Hayeenka Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre.
Taas Axmed wax badan ayuu ka bartay.
Waa marka koowaade Hoggaamiyihii dalka ka talinayay muddada dheer, khibradda
badnaa, aadna loo eedeyn jiray run iyo beenba, ayuu la shaqeeyay, la noqday wehel,
fursadna u helay in uu u kuurgalo qofka
uu yahay.
Waxaa uu ka bartay sida loola kulmo Boqorrada Carbeed iyo Madaxda Afrikaanka iyo
sida qasriyada iyo Madaxtooyada dalalkaasi ay u kala dhismo, dhar iyo dhaqan duwan
yihiin.
Waxaa kale oo ay isbartiin Madaxdii iyo intii kale ee ka ag dhoweyd.
Marar badan Cawke wuxuu soo qaadan jiray sheekooyin uu ka maqlay Xuseen Kulmiye
Afrax.
Wuxuu ka bartay koofiyadcastii ay baabuurta siiblaha ah ku wada safri jireen, sida
daqiiqadaha ugu yar raashin kulul loogu cuno.
Khibraddaas oo markii dambe uu uga faaiideystay Bush House in isaga oo wakhtigu
ciriiri ku yahay uu haddana soo qadeyn karo shaqadiisana gudan karo.
Markii ay qabtu dhacday oo uu u qaxay Kenya ka dibna Uganda, waxaan ku xiriiri
jirnay telefoonka.
Waxaan mar kale isugu nimid London oo aan ka wada shaqeynay BBC.
Waxaan safar shaqo ku wada marnay magaalooyin badan oo Bariga iyo Geeska Afrika ah.
Raadiye iyo Telefishin Saxaafadda gaar ahaan raadiye iyo telefishin, siiba marka ay
tebin toos ah yihiin, waxay ku qotomaan qorsheyn fara badan oo biyo kama dhibcaan
ah, diyaar garow maskax ku
saleysan, xowli howsha lagu qabto, gooreyn warbixin kasta xilliga la tebinayo iyo
inta ilbiriqsi ama daqiiqadood ee laga dhigayo si loo helo xog iyo xilli isku
sargoan.
Waxaa kale oo muhiim ah tebidda wixii harsan iyo odoroska wax kasta oo dhici kara
oo aan qorshaha hadda ku jirin sida haddii ay dhacdo in waxa lagu talo galay ay
waxba ka qabsoomi waayaan iyo waxa
gudboon, suurta galna noqon kara in laga yeelo.
Sidaa darteed shaqada Raadiye iyo Telefishin waa howl-wadareed oo qof keliyihi ma
qaban karo.
Weriye kastaa wuxuu kaalin ku leeyahay dheriga la wada karinayo oo ah barnaamijka
la soo saarayo war, waxbarasho iyo mid bulsho midka uu ahaadaba.
Qorshahaas oo laga yaabo in dhowr maalmood ama ka badan ay koox dhami ka soo
shaqeyneysay waxaa dili kara ama nooleyn kara waa tebiyaha oo ah qofka farriinta
qaadaya ee dhegeystaha iyo daawadaha ugu
gelaya gurigiisa, xafiiskiisa, makhaayadda, ama la raacaya baaburka si uu farriinta
ugu gudbiyo.
Haddii aad koox kubbadda cagta ka soo qaaddo, tababbar kasta oo la siiyo iyo quwad
kasta oo ay kooxdu leedahay waxay isugu biyo shubaneysaa gool dhaliyaha oo ay tahay
in uu ka tarjumo.
Tebiyuhu wuxuu u dhigmaa Gool dhaliyaha.
Axmed Xasan Cawke kaalinta uu ugu wanaagsanaa oo Ilaah hibada u siiyay oo cid ku
gaarta aanan anigu ilaa hadda arag, waa kaalinta tebinta.
Sababtaas ayaa ka dhigtay in uu mar kasta lafdhabar u ahaado marba kooxda ay
Barnaaij wada diyaarinayaan.
Dhanka kale, maaddaama ay Saxaafadda inteeda badani ay tahay howlwadareed, waxay u
baahan tahay dulqaad, dad afgarad, furfurnaan iyo dabeecad wanaagsan.
Axmed intaas iyo ka badanba wuu lahaa.
Waxaa u dheereyd in uu ahaa nin maad badan oo iyada oo shaqo adag lagu jiro haddana
dadka ka qoslin kara oo illowsiin kara daalka iyo werwerka.
Axmed Xasan Cawke, wuxuu ahaa shakhsi khibrad aad u dheer u leh nolosha iyo
warfaafinta.
Wuxuuna ahaa nin Ilaaheey heybad u siiyay waxa loo yaqaan mikrofoonka.
Hadduu yahay mid Raadiye, mid Telefishin iyo midka fagaarayaasha la isugu soo baxo.
Hibadaasi waxay isugu jirtay waa marka koowaade in aanay maskaxdiisa iyo qalbigiisa
meel ku lahayn waxa loo yaqaan qajilaaad ama fal-ka-nax.
Cid kasta oo lala hadlayo wuxuu Allah garansiin jiray sida wax looga dhaadhiciyo
ama ugu yaraan intaa uu hadlayo ayuu maskaxda ka qabsan jiray.
Wuxuu lahaa cod u gaar ah, oo ku wanaagsan dhegeysiga, isaguna si wanaagsan ugu
tababbartay hadba sida loo rog rogo, kor in loo qaado iyo in hoos loo dhigo, in la
boobsiiyo iyo in si tartiib ah loo
yiraahdo, in la sii cusleeyo iyo in la khafiifiyo.
Aammus marka loo baahan yahay si ay dadku u fahmaan, ugana yara fekeraan waxa aad u
sheegtay iyo inta ilbiriqsi ee uu noqonayo aammuskaasi.
Codkaas ma ahan keliya in inta af Soomaaliga ku hadasha ee barnaamijyadiisa ku
taxani ay qiran yihiin.
Waxaa qiray dad aan af Soomaaliba ku hadal.
Waa farsamayaqaanna gabdhaha iyo wiilasha leh ee Ingiriis iyo dhalashooyin kale
isugu jira ee ka shaqeeya istuudiyayaasha BBC.
Taas ayaa keentay in uu Axmed ka duwanaado weriyayaasha badankood oo iyagu dhinac
uun ku kooban ama u badan.
Axmed wuxuu ahaa nin isku si ugu wanaagsan barnaamijyada wararka, kuwa cayaaraha,
waxbarashada iyo dunida madaddaalada.
Hibada kale ee Ilaaheey Axmed siiyay oo sidoo kale uu ku darsaday dadaalka iyo
baaritaanka, waa in uu ahaa nin aqoon fiican u leh afka, dhaqanka iyo degaannada
Soomaaliga.
Wuxuu aad u xiiseyn jiray af guriga degaannada kala duwan ee Soomaalida.
Dabeecad-wanaag Xagga shakhsiyadda, Axmed wuxuu ahaa nin aan calool-ku-qaad iyo
uurxumo aqoon.
Haddii aad is qabataan wuxuu ahaan jiray nin durba ka soo noqda carada.
Marka ay dhacdo in uu soo laaban waayana, waxaad hubtay in marka aad adigu ka
dalabto is afgarad in aad ugu tegeyso isfaham iyo heshiis dhab ah.
Wuxuu ahaa nin dhug leh oo asaga oo aan muujin lagana dareemin, haddana si aad ah
ula socda dadka hareerihiisa ah ee ay wada shaqeynayaan sida ay iyagu isula
macaamilyaan.
Midka howsha hagranaya, kan cinaadka wada, midka xanta hoose gudbinaya, midka qof
hadal u dusinaya, midka aan la isku hallayn karin, kan caga jiidaya, midka isbeen
farriimaya iyo kuwa la midka ah (ikm).
Sidoo kale wuxuu la socday midka kaalintiisa gacan ku siiya, kan dadaalka badan,
kan khatar ka diga amaba ka xalliya, midka khalad ka saxa, midka si hagar laaan ah
howsha ula fuliya ikm.
Xagga howl karnimada, sannadihii aan London ka wada shaqeynay, Axmed waxaa ka
muuqday firfircooni aad u badan iyo ku kalsoonaan shaqadiisa.
Wuxuu ahaa nin xarrago jecel oo si wanaagsan u lebbista, ilaaliya muuqaalka
timihiisa iyo garka iyo shaaribka uu caanka ku ahaa.
Axmed wixii aan isla soo marnay, waxa aan kala kororsannay, howlaha aan isla
qabannay, inta aan isla safarnay, inta aan kaftannay inta aan aan wax u soo
joognay, ma ahan kuwo aan qormo iyo laba ku soo
koobi karo.
Axmed wuxuu ahaa nin salaadda ku fiican.
Waxaan Ilaaheey uga baryayaa naxariista Janno in uu siiyo.
Qof kasta oo codkiisu gaarayna waxaan ka codsanayaa in haddii ay wax ka tabanayaan
ay cafiyaan, una duceeyaan.
Muqdisho Dad badan ayaa shalay iyo xalay iiga tacsiyadeeyay geerida Axmed Xasan
cawke iyaga oo ka fekeraya in aan wada shaqeyn jirnay saaxiibna aan ahayn.
Nin ka tirsan madaxda Sportigu wuxuu xalay ii sheegay in iyaga oo dhowr ah ay isu
yimaadeen oo ay Ilaaheey u baryeen.
Cayaaraha Gobollada ayuu noo raaci jiray ayuu raaciyay.
Wasiir hooyadii dhimatay oo aan tacsi ugu tegey, waxay Xildhibaanna ag fadhiyay u
sheegeen Wasiirka in uu anigana iiga tacsiyeeyo geerida Cawke.
Shalay markii aan warkan naxdinta leh maqlay, qoraal aad u kooban ayaan dhigay
Facebook.
In ka yar 14 saacadood, waxaa ducada Cawke soo qoray 2794 waxaana share gareeyay
432.
Waxaase i taabatay markii xalay meel isbaaro taallo oo mugdi ah uu soo istaagay
baabuur aan la socday.
Askarigii noo yimid ayaa wadaha ku amray in uu nalka gudaha shido.
Askarigii markii uu i aqooday ayuu baabuurka la soo wareegay oo dhankeyga yimid.
Intuu i salaamay ayuu yiri Cawke Allah ha u naxariisto adigana samir iyo iimaan.
Qalinkii Yusuf Garaad.
Halkan Ka Daawo: MUqaalka Magaalaa BURCO 2015 Kii Ugu Quruxda Badna ee Lagu Soo
Duubo Habeen Iyo Maalin By Nasir Omar& Maxamed Xashi..
Halkan Ka Daawo: Wareysi Xiiso Badan oo Lala Yeeshay Safiirka Ethiopia uu Fadhiya
Somaliland Md Maxamoud Aadan Jaamac GALAAL
Halkan Ka Daawo: Gudoomiyaha Xarunta Agoomaha ee BURCO Marwo Foosiya Cabdullahi
Janaale oo Jaaliyada Reer Norway Uga Warbaxisay Halkay Maraysa Xarunta Agoomaha
Urtehagen
Halkan Ka Daawo:Munaasibad Casho Sharaf ah Oo Xildhibaanada Degmada Burco Ku
Qaabileen Farxaan Oo Ka Mid ahaa Gudidii Ictiraafka Ka Keentay TOWER HAMLET Iyo
Shahaado Sharaf Lagu Maamuusay.
Halkan Ka Daawo: Xafladi Balaadhnayd ee Ka Dhacday East London Laguna Tageerayay
Musharaxa Madaxweyne Xisbiga KULMIYE Md Muse Biixi Cabdi
Halkan Ka Daawo:Abwaan Xaaji Cabdikariim BARAAR oo Gabay Cajiiba Kaga Jawaabay
Gabaygi SUUSLE ( Xoor Shini Helay)
Halkan Ka Daawo: Heesti Loo Sameeyay Xirsi Xaaji Xassan Heesti: (Silaanyo Dabadii
Noqo Siyaasiga Somaliland Haga
Halkan Ka Daawo: Barnaamij Xiiso Badan oo Lagu Wareysanayo Councilor Amina Ali Iyo
Cabdirashid Hiirad oo Masuuliyiinti Ka Dambeysay Aqoonsiga Degmada Towerhamlet Ku
Aqoonsatay Somaliland
Halkan Ka Daawo:Gudoomiyaha Caafimaadka Ee Degmada Dhoqoshay Oo Baaq U Diraaya
Qurba Jooga Deegaanka Iyo Baahiyaha Xanaanada Degmada Oo Uu Soo Bandhigay.
Halkan Ka Daawo: Barnaamijka Soo Dhoweynta Suldaanka Guud ee Beelaha Habar Jeclo
Lagu Soo Dhoweeyay Hargeisa Airport
Cilminafsi
CILMU NAFSI xaga ciyaalka hadaan idiin taabto waxa jira sidaan hore u arkay ciyaal
badan oo ka niyad jabay wax barasho waayo sidii loo lahaa saaqid ama macalinku u
lahaa waxaba ma fahmay sid, sida u
sha oo lagu caseeyo ciyaalka soomaaliyeed waxaasi waa waxaanay wali somali fahmin
waxan intaa ku darayaa waxan ku noolahay qurbaha waxay ciyaalku ku leeyihiin xaquuq
tiro badan oo anan soo koobi
karaynin tusaale lama caseeyo lama niyad jabiyo marwalna waalidku waxuu tusaa nuu
jecel yahay waa cilmiga nafta lagu dhaqo lagu ogaado in ay bugto iyo inkale markaas
dadka somaliga kuhadlaa aad ayay
ugu baahanyihiin in ay wax kabartaan cilmiga nafta waayo somliya lagama yaqaano
qofkasta oo cilmiga nafta ubaahan ama xanuun nafsi ahi uu hayaa waxaa loo
yaqaanaa(nacas),ama qof waalan.
Sidaa awgeed baa laga yaabaa dad badan oo xanuun nafsi ahi hayaa inaanay garan ama
haddii ay dhakhtar la xidhiidhi lahayeen ka baqda in waali lagu tuhmo ama tilmaamo
sidoo kale cilmi nafsiga waxaa lagu macneeya ain uu saldhig un yahay in qofku isku
qaato wax uusan aheeyn Cilmi nafsigu waa barashada nafta iyo dabeecadeheeda iyadoo
laga eegayo dhinacyo badan waxaa
la ogaadaa naftu waxay diidayso iyo waxay doonayso iyo siday jawaab uga bixiso waxa
la soo dersa oo jawaab bixintaasi isugu jirta mid dareen ah iyo mid hadal ama fal
ay u soo gudbiso,haddaba nafba
nafta kale sababaha ay uga gedisan tahay marka loo eego dhaqanka iyo dabeecada u
gaarka ah waxaa dib loogu celiyaa oo loo sababeeyaa taariikh nololeedkeedii iyo
waxyaalihii ay hore ula soo kulantay oo
isugu jira deegaanka ay naftaasii ku noolayd iyo dadka ay la soo dhaqantay sidoo
kale aqoon iyo waayo aragnimo nooca ay soo kasbatay ilaa iyo taariikh
nololeedkeedii iyadoo naftu ku salaynaysa
macluumaadka ku kaydsan maskaxdeeda ayaa nooca jawaab bixinteedu ku aroortaa hadba
qarada iyo tayada iyo nooca ay kayd ahaan maskaxdeeda ugu hayso,haddaba waxa qofka
la soo dersa oo Ingiriisiga la
yidhaahdo effect,Carabigana musiir waxa jawaab celinta la yidhaahdaa
react(ion)Carabigana mustajaab,waa waxa qofka ku soo derinaya iyo siduu ula
dhaqmayo ama jawaab bixintuu keenayo,sidaynu hore u soo
tilmaannay jawaab bixinta qaabkeeda iyo dabeecadeedu waxay ku xidhan yihiin oo dib
ugu noqonayaan macluumaadka ku kaydsan qofkaa maskaxdiisa ha ahaadeen kuwo cilmi ah
ama kuwo waayo aragnimo oo uu soo
kasbaday noloshiis
2.cilmo nafsigu waa barashada nafta iyo dabeecadaheeda iyadoo oo loo eegayo
dhinacyo tusale ahan waxa lagu ogada naftu waxey dooneyso iyo waxey diideyso iyo
sidey jawab oga bixiso waxa la soo dersa oo
jawab bixintas iskugu jirto mid dareen ama hadl ah iyo mid ficil ah iskugu jiro
Ciyaaraha
Ciyaaruhu waa madadaallo waqtiga la isku dhaafiyo, marmarka qaarkoodna loo
adeegsado in wax la isku baro.
Waxay leedahay xeerar la raaco oo la isku ogyahay.
Ciyaaraha qaarkood waa caam oo adduunka oo dhan baa laga adeegsadaa, waxaana ka mid
ah kubaddaha kala duwan (kubadda cagta, kubbadda kolayga, kubadda shabagga,
kubbadda gacanta); dabbaasha, orodka iwm.
Waxaase jira ciyaaro dhaqameedyo u gaar ah bulshooyinka qaarkood.
Ciyaar soomaalida waxaa ka mid ah shaxda, layli goobalayda (leelo googabalay), riyo
ka dhalista, jarta, iyo kuwo kale oo badan.
Ciyaarahaas waxaa loo yaqaannaa ciyaar dhaqameedyo waxayna soomaalidu la wadaagtaa
bulshooyin kale oo qaaradda afrika ka mid ah. klghjgaufiog they are bad
Ciyaartii Soomaaliya iyo Itoobiya oo soo dhamaatay (Maxey ku soo idlaatay)
Ciyaartii Soomaaliya iyo Itoobiya oo soo dhamaatay (Maxey ku soo idlaatay)
Ciyaartoyda Soomaaliya ayaa ka yaabisay xulka qaranka wadanka Itoobiya ciyaar aad u
xiiso badan oo ay la ciyaareen.
Ciyaartoyda Soomaaliya ayaa ka yaabisay xulka qaranka wadanka Itoobiya ciyaar aad u
xiiso badan oo ay la ciyaareen.
Ciyaartaan oo ka dhacday wadanka Jabuuti ayaa xulka qaranka wadanka Soomaaliya
wuxuu soo bandhigay ciyaar la jecleesto, waxaana ciyaartaan ay ka tirsaneet isreeb
reebka koobka Aduunka.
Waqtigii loogu talagalay ayaa waxey ku soo dhamaatay ciyaartaan 0-0 oo ay labada
wadanba ku kala tageen, hayeeshee ciyaartoyda dalkeen ayaa u qalmay guusha in ay
raacdo.
Intii ay socotay ciyaarta ayaa garoonka waxaa laga saaray mid ka mid ah ciyaartoyda
kooxda qaranka Itoobia ka dib markii uu ku xadgudbay mid ka mid ah ciyaartoyda
dalkeen.
Si kastaba ha ahaatee waxaa la sugaaba waa ciyaarta xiisaha badan ee dhexmari
doonta labadaan wadan mar kale taasi oo ka dhici doonta wadanka Itoobiya.
Barnaamijka ku meel gaarka ah ee Shaqada tayada Wanaagsan leh ee Koonfurta iyo
Bartamaha Somaaliya (CSZ).
Placina Hotel, Nairobi Kenya 23kii Abriil, 2009ka Iyadoo qeyb ka ah dadaal muddo
socday oo loogu talagalay in lagu diyaariyo Barnaamijka ku meelgaarka ee shaqada
tayada wanaagsan leh ee Soomaaliya,
waxaa lagu qabtay hoteelka Placina ee magaalada Nairobi 23kii April, 2009ka shir ay
ka qeb galayaan dhamaan xubnaha bulshada ee wada shaqeynta kala dhexeyso ILO
Somaaliya..
Shirka waxaa ka soo qeyb galay xubno matalaya Dawladda ku meel gaarka ah oo uu
hogaaminayo Mudane Mohamed Abdi Hayir oo ah Wasiirka Shaqada iyo Horumarinta
Shaqaalaha, Saraakiil ka socota Xafiiska ILO
Soomaaliya oo uu hogaaminayo Alexio Musindo, Agaasimaha aagga Bariga Afrika sida
(Keenya, Soomaaliya, Ugaandha iyo Tanzaaniya) iyo xubno matalaya Bulshada Rayadka
ah, hayadaha gaarka loo leeyahay iyo
hayadaha culuunta sare ee koonfurta iyo Bartamaha Soomaaliya.
Furitaankii Shirka Agaasimaha aagga bariga afrika wuxuu uga mahad celiyay wasiirka
ka qsoo qeyb galkiisa shirka, wuxuuna halkaa ka caddeeyay sida ILO ay uga
qoantahay in ay la shaqeyso una shaqeyso
ummadda Somaaliyeed.
Waxaa kale oo uu halkaa ugu soo gudbiyey salaan uu uga siday Agaasimaha ILO ee
qaaradda Africa Mr, Charles Dan.
Ka dib, agaasimaha wuxuu si kooban ugu wargeliyay ka qeyb galayaashii shirka in ILO
ay u dabaal degeyso sanad guuradeedii 90aad tan iyo markii la aasaasay, taasoo
halkudhigeeduna yahay Dadaalka 90ka
sano ah ee ku wajahan in la helo cadaalad dhanka Bulshada ahiyo in shirkan loogu
yeeray si horay loogu sii ambaqaado diyaarinta barnaamijka shaqada tayada wanaagsan
leh.
Xilli ay socdaan dabaaldegyadaas.
Wuxuu kaloo u sheegay ka qeybgalayaasha shirka in 46 waddan oo Afrika ka tirsan,
xubinna ka ah ILO ay iyagana sidoo kale u dabaaldegayaan sandguuradan ayadoo
dhammaantood culeyka la saarayo
barnaamijka Shaqada tayada wanaagsan leh.
Wuxuu sii watay hadalkiisii isagoo sharaxay in Barnaamijka kumeel gaarka ah ee
shaqada tayada wanaagsan leh (I-DWCP) uu yahay mid wadajir ah oo u dhexeeya ILO iyo
Bulshada Somaaliyeed.
Wuxuu kama dambeystii ka dhawaajiyay in shirkan maanta uu astaan u yahay talllabo
taariikhi ah oo horey loogu qaaday sidii loo gaari lahaa in dhammaan ragga iyo
dumarka Soomaaliyeed ay helaan Shaqo
tayo wanaagsan leh.
Wasiirka Shaqada iyo horumarinta Shaqaalaha ayaa wuxuu ugu hambalyeeyay ILO
taageerada ay horey ugu fidisay Sooomaaliya . Wuxuu kama dambeystii halkaa ka
sheegay in diyaarinta Barnaamijka shaqada
tayada wanaagsan leh (I-DWCP) uu yahay tallaabo taariikhi oo loo tallaabsaday
sidaaii loo taageeri lahaa barnaamijka horumarinta, Nabad ka dhalinta iyo dib u
dhiska Soomaaliya.
Wasiirka wuxuu ku nuuxnuuxsaday sida loogu baahanyahay in sare loo qaado taageerada
ay hayadaha caalamiga ah ee horumarinta u fidinayaan Soomaaliya.
Wuxuu dhiiri gelyay in baahida loo qabo wax qabad dhab ah oo la sameeyo xilliga loo
baahanyahay kaasoo taageeraya dadaalka loogu jiro dib u dhisidda somaaliya.
Waxaa kale oo uu wasiirka sharaxay in ahmiyadda ugu horeysa ay dawladdu siineyso
sidii shaqoo loogu abuuri lahaa dadka, gaar ahaan dhallinta dada yar iyo kuwa
horey uga tirsanaa ciidamo beeleedyada,
si looga hawlgeliyo hawlo wax soo saar leh oo ka wanaagsan wixii horey ay usameyn
jireen.
Wuxuu caddeeyay baahida loo qabo in shaqaalaha dowladda loo sameeyo tababaro sare
loogu qaadayo aqoontooda iyo in la dayactiro ama la dhiso xarumo tababarro oo
xirfadaha dadka kor loogu qaado.
Wuxuu kaloo ka codsaday ILO ay ka taagerto dawladda sidii loo xoojin lahaa nidaamka
saddex geesoodka ah maadaama xaaladda hadda jirta ee Soomaaliya aysan jirin ururro
shaqaale oo oo kulmiya wakiilna
ka shaqaalaha.
Iyo loo shaqeeyaha.
Wuxuu ku baaqay in la sameeyo qorshe hawleed ku aadan in shaqo abuuris deg deg laga
sameeyo Soomaaliya.
Kama dambeyntii wuxuu uga mahad naqay ILO soo abaabulidda shirkan muhiimka iyo
hayadaha wadaniga ka soo qey galkooda.
Ka dibna wuxuu halkaa kaga dhawaaqay shirka in uu furan yahay.
Furitaankii Shirka ka dib Ka dib markii ay ka munaaqishoodeen warqaddii lagu soo
bandhigay fikirka saldhiga u ah Barnaamijka shaqada tayada wanaagsan (I-DWCP
concept paper) iyo xaaladda uu wadanka ku
suganyahay, waxay ka soo qeyb galayaasha soo jediyeen kuna heshiiyeen in arrimaha
muhiimka ah oo ay u arkaan in lagu daro barnaamijka shaqada tayada wanaagsan ee
somaaliya (I-DWCP) ay yihiin sida soo
socota 1.
In la abuuro Shaqo Waxay soo jeediyeen In diiradda la saaro oo muhiimad gaar ah la
siiyo dadka tabarta daran sida dhallinyarada, curyaamiinta iyo dhallintii horey uga
mid aheyd ciidamo beeleedyada si
ay u helaan hab kale oo ay noloshooda ku maareeyaan.
Waxay ku baaqeen in la dayactiro and lana horumariyo xarumo dadka lagu siiyo
tababarro kuwaasoo ay ka mid yihiin xarumaha waxbarashada dadban (Vocational
training centers) si dhalinyarada iyo ciidamo
beleedyada loo hroumariyo xirfadood shaqo loona taageero hub ka dhigista.
Dayactir lagu sameeyo macadyada bixyada aqoonta heerka sare ee sida jaamacadaha
ayaa iyana loo aqqonsaday in ay muhiimad weyn leedahay.
Waxaa la aqoonsaday in awooda ganacsiga gaarka lool leeyahay sare loo qaado ay
muhiim tahay si ay u abuuraan fursado shaqo, gaar ahaan dhallinta dada yar.
Waxaa la qoonsaday in baahi weyn loo qabo in la sameeyo mashaariic ku slaeysan
adeegsiga xooga shaqaalaha sida dhismaha/ dayactirka/hagaajinta wadooyinka, howlaha
biyaha, maareynta qashinka kuwaasoo
hawgelin kara shaqaalle fara badan.
Waxaa la aqoonsaday in Baahi loo qabo furasado malgelino yay yar la helo si loo
tageero ganacsiyada yaryar iyo kuwa heerka dhexe oo ay ka mid yihiin sida soo
saaridda malabka, dalagga beeraha,
kalluumeysiga, soo saaridda cusbada, tolliinka dharka iyo farsamo gacmeedka. 2.
In La taageero nidaamka Saddex Geesoodka Ah Waxaa la aqoonsaday in Somalia Hadda
aysan laheyn ururro bulsho oo kulmiya ama matala Shaqaalaha guud ahaan iyo loo
shaqeeyayaasha.
Waxaa Lagu talo bixiyey in dadka lagu baraarujiyo muhiimadda ay leeyihiin ururada
shaqaalaha iyo kuwa loo shaqeeyayaasha si loo soo bandhigo xuquuqda shaqaalaha ay
leeyihiin.
Wxaa la soo jeediyey in la sameeyo urruro shaqaale iyo kuwa loo shaqeeyayaasha si
loo helo nidaamka saddex geesoodka ah. 3.
Maamulka arrimaha shaqaalaha oo ay ka mid tahay nidaamka caalamiga ah ee u degsan
shaqaalaha (Labor standards) Waxaa la aqoonsaday in 188 nidaam ee caalamiga ah oo u
degsan shaqaalaha aduunka ay
Somaaliya ka aqoonsatay wax yar oo keliya loona baahanyahay inta dhiman in la
aqoonsado lana hirgeliyo.
Waxaa lagu baaqay in la taageero dib ugu noqoshada iyo dhameystirka shuruucda
shaqaalaha Soomaaliya kuwaasoo markii ugu dambeysay ee lee eego ay aheyd 1972dii.
Waxaa la dhirrigeliyey in ragga iyo dumarka ay si siman u helaan fursadaha
shaqaaleynta. 4.
Xog ururin lagu sameeyo Suuqa shaqaalaha.
Waxaa la soo jeediyey in xog ururin suuqa shaqaalah ah la sameeyo si loo wargeliyo
wasaaeradda iyo kuwa kale ee daneynaya xaaladda dhabta ah ee manta ka jirta suuqa
shaqaalaha soomaaliya si ay ula
socdaa Baahida shaqaale ee jirta iyo shaqaalaha la heli karo.
Xogtan waxay dad ka caawineysaa in la ogaado barnaamijyada muhiimada sare leh si
loo taageero loona caawiyo dib u hagaajinta urrurad shaqaale ee hadda jira.
Ka dib xubnaha shirka ka soo qeyb galey waxay guddonsadeen in nattiijada la filaayo
in la gaaro ay yihiin kuwa soo socda Fursadaha Shaqo abuuris oo la kordhiyo
Ammaanka iyo nabadda oo wanaagsanaada Is
maamul wanaagsan, adeeg bulsho iyo la xisaabtanka maamulka oo wanaagsanaada In wax
lagu kordhiyo sinaanta xuquuqda, cadaalad bulsho iyo difaaca kuwa tbarta daran
Nidaamka xuquuda shaqaalaha oo la
horumariyo.
Nolosha oo horumarta taasoo yareyneysa fakhriga, kordhineysa helidda cuntada iyo
caafimaadka iyo deegaanka oo horumara.
Kaabayaasha nolosha oo horumara taasoo keeni karta in wax soo ssarka iyo adeega oo
horumara.
Socdaalka dhllinyarada oo yaraada Jawiga maalgelinta oo wanaagsanaada Awoodda
aqooneed ee hayadaha deegaanka oo horimarta si ay u samaayaan barnaamijyo wax ku
ool ah.
Heerka ka warqabka shaqaalaha iyo loo shaqeeyayaasha ee arrimaha la xiriira
xuquuqdooda oo horumarta.
Xiritnkii shirka Waxaa lagu heshiiyey sida soo socta.
Waxaa lagu heshiiyey in Wasaaradda shaqada iyo Horumarinta Shaqaalaha ay u ololeyso
talloyinka ka soo baxay shirka dhamaan masraxyada caalamiga ah iyo kuwa waddanka
gudihiisa.
Waxaa lagu heshiiyey wixii shirar dambe laga soo qeybgeliyo dhammaan kuwa danaha ku
leh arrimahaaan (Satakeholders) Waxaa loggu hambalyeeyay halkaas hayadda ILO
Soomaaliya iyo xubnihii ka soo
qeybgalay shirka.
Dhaamaan xubnaha waxay taageeren ayna qaateen qodobada ka soo baxay shirka.
Kama dambeystii Agaasimaha guud ee wasaaradda ayaa xiray shirkii isagoo metelaaya
Wasiirka.
Waxaa lagu qabtay Nairobi, Kenya taariikhdu Markey aheyd 23kii April, 2009ka .
Waxaa laga diyaariyey laba nuqul mid ingiriis ah iyo mid Soomaali ah lbada nuqulna
waa qoraalkii saxa ahaa.
shaqaalaha daryeelka caruurta in ay gaaraan goaan sax oo ku saabsan talaabooyinka
muhimka ah ee ay qaadayaan si ay uga hortagaan nabadgalyada caruurta oo ay
caawiyaan qoyska.
Waa hab lagu baadi doonayo xaqiiqada oo ay ka qayb qaataan shaqaalaha daryeelku ay:
la kulanka iyo wareysiga ilmaha iyo ilmaha kale ee nugul ee ku nool guriga;
toos u arko xaaladda
nolosha ee ilmaha; la kulanka iyo wareysiga waalidka (waalidiinta); 3 ku
noqoshada haddii ay jiraan wax horay loo diiwaan geliyey iyo gal dacwadeed;
ururinta macluumaadka sida qaraabada,
bulshada iyo adeegga bixiyayaasha kuwaas oo laga yaabo in ay aqoon u leeyihiin
ilmaha iyo qoyska; Qorshe dajinta isaga oo kaashanaya waalidka, haddii loo
baahdana (ay ka qayb qaataan qaraabada,
xubno ka tirsan bulshada iyo adeeg bixiyayaasha) oo ku saabsan nabadgelyada ilmaha
inta uu socdo baaritaanka; iyo Ka qayb galinta xirfadlayaasha muhimka ah sida
dhakhaatiirta, iyo ciidamada
nabadgelyada, haddii loo baahdo.
xaalad degdeg ah ama dareen ku saabsan nabadgelyada ilmaha iyo xaaladda caruurta,
baaritaanka badbaadada caruurta waa in uu markiiba bilowdaa.
Haddii arrinta dareenka leh aanay ahayn mid deegdeg ah baaritaanku waxa uu
bilaabanayaa sida ugu dhaqshaha badan ee suurto galka ah ugu yaraan shan cisho
gudahood waxaa inta badan lagu dhamaystiraa 30
cisho gudahood.
Waalidiinta waa lala socodsiiyaa baaritaanka badbaadada caruurta ka hor inta aan la
waraysan caruurta haddii aanay khatar ku ahayn naadgelyada ilmaha.
Shaqaalaha daryeelka caafimaadka ayaa idiin sharxi doona baaritaanka iyo sida
qoysku uga qeyb qaadanayo.
suurto gal ah in qoyska loo diro iyada oo aan lagu khasbin in loo fidiyo adeegyada
taageerada ah ee bulshada.
Haddii daryeelaha caruurta uu goaan ku gaaro in ilmuhu u baahan yahay badbaadin,
shaqaalaha daryeelka waxa uu qaadayaa talaabooyinka lagu badbaadiyo caruurta,
taasoo ay ka mid yihiin: Dajinta
qorshaha taageerada adeegga sidii ilmaha si nabadgelyo ah loogu hayn lahaa qoyska;
Haddii aanu ilmuhu ku sugnayn khatar degdeg ah, qoyska waxaa loo soo bandhigaa
qorshe iyo nidaamka goaan
gaarista sida shirarka qoyska, dhexdhexaadin iyo hab dhaqameedka ee goaan gaarista
taas oo ay ka qayb qaadanayaan qoyska iyo bulshada kuwaas oo samaynaya qorshe
ilmaha si nabadgelyo iyada oo aan
maxkamad la horgayn; Iyada oo waalidku ogolaado, in ilmuhu ku noolaado meel ka
baxsan guriga taasoo uu la noolaado qof ay isla ogolaadeen sida qoys kale ama
saaxiib, ama guryaha caruurta lagu
hayo heshiiskaas oo ah mid aan lagu qasbin, tan iyo inta ay nabadgelyo u tahay
ilmaha inuu ku noqodo guriga; ama ay maxkamadda hortagaan oo laga codsado in ay
soo saarto amar ku saabsan:
adeegga aasaaasiga ah ee caafimaadka amar maxkamadeed oo u ogolaanaya
shaqaalaha daryeelka caruurta in ay la shaqeeyaan oo ku kormeeraan ilmaha guriga
(amarka kor kala socoshada), ama
haddii ilmaha laga kaxeeyey guriga waayo isaga ama iyada waxa ay ku sugnayd khatar
degdeg ah ama ma jirin si kale oo lagu badbaadin karay xilligaas, amar maxkamadeed
ayaa: Shaqaalaha daryeelka
caafimaadka waxaa uu dooranayaa kan ku yeelanaya saamaynta ugu yar nolosha ilmaha
oo ku haboon nabadgelyada iyo fayo qabka ilmaha. in dhib geystaha laga saaro guriga
ilmuhu joogo ama la amro in
qofkaas uusan la soo xiriiri karin oo fara gelin ku samayn karin daryeelka ilmaha
in ilmaha lagu celiyo guriga oo waalidka la noolaado, iyada oo kor uu kala socdo
shaqaalaha daryeelka caruurta,
ama 5 La hadal shaqaalaha daryeelka caruurta si aad ogaato xaqa uu waalidku iyo
ilmuhu leeyihiin inta uu socdo nidaamka baaritaanka. in ilmaha loo geeyo saaxiib
ama qaraabo, iyada oo kor uu kala
socdo shaqaalaha daryeelka caruurta, ama in ay gacanta ku hayaan Wasaaradda ama
Hayadaha adeegga ee dadka dhulka loogu yimid.
Shaqaalaha daryeelka caruurta ayaa dooranaya kan ugu samayn yeelanaya nolosha
ilmaha oo ka hortagaya nabadgelyada ilmaha iyo wanaagiisa.
kale oo ilmaha lagu badbaadin karo, ilmaha guriga waa laga kaxaynayaa waxaana
bilaabanaya dhagaysiga maxkamadda.
Dhagaysiga maxkamadda, qaaliga arrimaha qoyska ayaa dhagaysta cadaymaha uu
maxkamadda u soo bandhigo shaqaalaha daryeelka caruurta oo goaan ka gaara halka uu
ilmaha ku noolaanayo tan iyo inta uu si
nabadgelyo ah ugu noqon karo guriga.
Inta badan waxa uu ilmuhu la joogaa qof qaraabada ah, saaaxiib, ama meel kale oo
ilmaha lagu hayo xilligaas.
Mar kasta oo ay suurtogal tahay, ilmaha waxaa la geynayaa guryaha ilmaha lagu hayo
oo waafaqsan dhaqanka, afka iyo halka ilmuhu ka soo jeedo.
Macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan nidaamka maxkamadda ee badbaadinta caruurta
waxa aad ka heli kartaa xogsidaha cinwaankiisu yahay, Badbaadinta Caruurta: Maxaa
Dhacaya Marka Aad Maxkamadda Tagto.
daryeelka caruurta kala hadlo nabadgelyada iyo fayo qabka ilmaha; in aad ka
ogaato shaqaalaha daryeelka caafimaadka waxa uu u haysto in waalidku sameeyo si loo
xaqiijiyo in ilmuhu nabad qabo;
ka qeyb qaado habka cabasho soo gudbinta ee wasaaradda; U dood ama
taageero u fidi inta uu socdo baritaanku; codso nuqul ka mid ah waxyaabaha ku
jira galka qoyska ee adeegga sida
uu qabo Sharciga Macluumaadka xorta ah iyo Qarsoodi ka Dhigista (Freedom of
Information and Protection of Privacy Act). kala hadal u doodayaal ka baxsan sida
uu shaqadiisa u qabanayo daryeelaha
ama rayigeeda.
Haddii ilmahaagu ka soo jeedo dadka dhulka loogu yimid waxa uu xaq u leeyahay in
bulshadiisa loo sheego waxyaabaha dareenka laga qabo ee qoyska ka jira iyo nidaamka
baaritaanka.
Waxaa waajib ah in ilmahaaga la wargeliyo xaqa uu leeyahay haddii loo fidiyo
daryeel dhamaan.
daryeelka caruurta.
Soo booqo: www.mcf.gov.bc.ca/child_protection/publications.htm si aad u aragto:
Gurmadka dareen laga soo sheegay ilmo: Xilka ku saaran si aad u ogaato waxyaabaha
la soo sheego iyo goorta la soo
sheego (Responding to Child Welfare Concerns: Your Role in knowing When and What to
Report) (Ku daabacan Ingiriisi Kaliya) Dajinta Gurmadka Qoyska (Family
Development Response) 7 Badbaadinta
Caruurta: Maxaa Dhaca Marka Aad Maxkamadda Tagto (Child Protection: What Happens
When You Go To Court) Badbaadinta Caruurta: Doorka Qaraabada (Child Protection:
Your Role as a Relative)
Fursadaha ay haystaan Waalidiinta iyo Qoysaska: Qorshayn iyo Goaan ka gaaris wada
socda (Options for Parents and Families: Collaborative Planning and Decision
Making) (Ku daabacan Ingiriisi Kaliya)
Waa maxay dhexdhexaadinta badbaadada caruurta?
(What is Child Protection Mediation?) (Ku daabacan Ingiriisi Kaliya) Tirakoob ku
saabsan shirarka kooxaha qoysaska (Family Group Conferencing factsheets) (Ku
daabacan Ingiriisi Kaliya) M ac lu u
xafiiska degaanka ee Wasaaradda Horumarinta Caruurta iyo Qoyska (Ministry of
Children and Family Development) oo lambarka telefoonkooda laga heli karo buugga
telefoonada ama soo booqo
(Ku daabacan Ingiriisi Kaliya). Soo booqo bogga cabashada ee Habka Cabashada
(Complaints Process) ee wasaaradda haddii aad wax dareen ah ka qabto oo is leedahay
wasaaradda ayaa wax ka qaban karta hadii dacwadaadu aysan maxkamadda ka furnayn
www.mcf.gov.bc.ca/complaints/index.htm (Ku daabacan Ingiriisi Kaliya). La xiriir
xafiisyada hayadaha dadka
dhulka loogu yimid ee u xilsaaran Adeegga Caruurta iyo Qoyska oo (Aboriginal Child
and Family Services) lambarka telifoonkooda laga heli karo buugga telefoonada ama
barta internetka ee
www.mcf.gov.bc.ca/about_us/ aboriginal/delegated/pdf/agency_list.pdf (Ku daabacan
Ingiriisi Kaliya). La xiriir Wakiilka Caruurta iyo Dhalinyarada (Representative
for Children and Youth).
Xafiisku waxa uu taageeraa una doodaa caruurta iyo qoysaska, dhalinyarada iyo
qoysaska u baahan in laga caawiyo badbaadada caruurta ee nidaamka badbaadinta
caruurta.
Xafiiskan oo u xilsaaran baaritaanka cabashooyinka la xiriira hayadaha dawladda ee
ka hawlgala gobolkan.
La soo xiriir khadla lacag laaanta ah ee: 1-800-567-3247. Akhri Adeegga
Sharciga iyo Bulshada (Legal Services Society) Xuquuqda Waalidiinta, Xuquuqda
Caruurta, Hagaha Waalidiinta ee
Ayaga waxay ku faafiyaan dadka la leh xiriirka dhow dadka qaba cudurka ama
dheecaanka jirkooda.
Dadka waxay kale oo ay ka qaadi karaan waxyaabaha soo gaara cudurka sida irbidaha
ama siliingo.
Faafinta
Cudurakaan markii ugu horeysay ka soo if baxay wadanka congo awalne la dhihi jira
Zair, magacane uu ka qaatay webi halkaa ku yaala, wadamada uu ku faafo waxaa ka mid
ah Congo, Gabon, Sudan, Ivory
Coast, Uganda.
Habka lagugu ogaado in cudurkaan la qaaday Waxaa jita dhawr baaritaano oo ay ka mid
tahay ELISA, PCR
Ma laga hor-tagi kara cuduradan?
Tallalada ayaa loo helaya qaar ka mid ah cudurada VHF, waxa ku jira cudurka indho
caseeyaha.
Baaritaanka tallaalka waxa lagu sameeyey feyruusyada kale ee VHF.
Meelaha laga helay cudurkan ee dabiiciga ah, dadaalka lagula dagaalamo kaneecada
iyo shillinta waxay caawin karan ka hor-taga qaar ka mid ah noocyada cudurka VHF.
Laakiin maadaama cuduraka Ebola aan loo haynin wax tallaal ah waxaa lagula
talinayaa dadka ku nool meeshuu ka dilaaco inay ka baxaan dadka qabana la
karantiilo, inta la joogtane inay ka fogaadaan
dheecaanada bukaanka iyo inay xertaan dhar ka hortag ah.
Daawada cudurka Ebola
Nasiib xumo ilaa iyo hada wax daawo ah lama hayo, inkastoo dadka qaba cudurkaan la
siiyo daawooyin kaalmaati ah sida: fuuq celin, cadaadiska dhiiga oo la kontoroolo,
Oksajiin in la siiyo qofka iyo in
laga daaweeyo infekshanada kale ee la socda cudurka.
Kani waa maqaal ku saabsan Magaca Cumar . Qaab adeegsi kale, eeg Cumar (faah
faahin) .
Boqortooyada Islaamka wakhtigii Cumar
Hogaamihii la hubey (Amir al-Mu'minin)
Magaca
Makka ee dhulka Carabta, isla markaana dhintey 03 Nofember 644 C.D (26 Dulhijjah 23
Hijri), wuxuu ahaa saaxiibka labaad ee Nebi Muxamed , hogaamiyihii sadexaad ee
Dawladda Islaamka , asxaabi ka mid ah
Kulafo Raashidiinta iyo mid ka mid ah asxaabta rasuulka.
Cumar bin Khattab wuxuu ahaa hogaamiyihii ugu awooda badnaa khulafo al-Raashidiinta
kaasi oo meel sare kaga jirey maamulka Dawladda Islaamka intii uu Nebigu noolaa iyo
markii uu geeriyoodayba.
Intii nebigu noolaa, Cumar bin Khattab wuxuu ahaa saaxiibka iyo la-taliyaha labaad
ee Nebi Muxamed asagoo kala qeyb galay arimo aad u badan.
Wuxuuna ka garab dagaalamay Nebi Muxamed qaswado aad u badan ooy ka mid yihiin
Dagaalkii Beder , Dagaalkii Uxud , Dagaalkii Dhufeysyada , [6] qabsashaddii
magaalada Makka , Dagaalkii Kheybar ,
Dagaalkii Xunayn , go'doomintii Daa'if iyo Dagaalkii Tabuk . [7] Dagaaladani wuxuu
Abu Bakr ku kharash gareeyay in badan oo dhaqaalihiisa ka mid ah.
Si kastaba ha ahaatee, goortii Nebi Muxamed geeriyooday waxaa khulafo Raashidiintu
si waafaqsan dardaarankii nebiga isla garteen in Abu Bakr lagu wareejiyo hogaanka
iyo talada maamulka dowladii
Islaamka.
Wakhtigani waxaa dhacday khilaaf aad u wayn oo dad badan ayaa diinta Islaamka dib
uga noqdey maadaama nebigii waxyigu ku soo dagayay geeriyooday.
Abtirsiinta Cumar binu Khattab waxay ka bilaabantaa aabihii al- Khatab ibn Nufayl
bin Cabdu al Cuzy bin Rayaax bin Cabdalah bin Qarad bin Rasaax Cuday bin Kacab bin
Luay bin Qaalib bin Fahar bin Malik
bin Nadar bin Kanaana bin Khusayma bin Mudrak bin Ilyaas bin Madar bin Nasar bin
Macad bin Cadnaan binu Quraysh al Carabi . [8]
Cumar wuxuu ka mid ahaa raggii markii hore Islaamka iyo muslimiinta aadka u dhibi
jirey, sanadkii lixaad ee soo diriddii Rasuulka (s.c.w) ayuu maalin soo kacay
isagoo raba inuu Rasuulka SCW dilo, goor
uu dhexda marayo ayaa nin ka hor yimid oo ku yiri "Cumar xaggee u socotaa?
", wuxuu yiri "waxaan rabaa inaan Maxammed soo dilo, maxaa yeelay dadkii buu kala
geeyey", markaasuu ku yiri "ma waxaad u malaynaysaa haddii aad disho inaad reer
binu Cabdimanaaf ka nabadgelaysid,
haddiise aad wax tarayso walaashaa Faadumo iyo ninkeedii Siciid way Islaameene maad
iyaga wax ka qabatid!
".
Cumar ayaa markaa aaday gurigii walaashii isagoo xanaaqsan, markuu gurigii
irriddiisii soo marayo ayuu maqlay Qur'aan la akhrinayo waxaana guriga joogey
walaashiis, ninkeedii iyo Khabaab oo qur'aan u
akhrinayey.
Albaabka ayuu tegey oo ku garaacay, dadkii guriga ku jirey markay ogaadeen inuu
Cumar yahay ayaa Khabaabna dhuuntay, gabadhiina waraaqihii qur'aanku ku yiilley
xaseysey (qarisay).
Cumar markii guriga laga furay ayuu gabadhii ku yiri "keen wixii aad akhrineyseen",
markey u diideenna Siciid ayuu la dagaallamay, markaasay gabadhii difaacday
ninkeedii ilaa uu iyadii dakharro
gaarsiiyey.
Markii la dagaallamay oo nabarro la is gaarsiiyey, la iskuna xanaaqay ayey dheheen
"waxaad doonto samee annagu Ilaah ayaannu rumeyney waannuna islaamnay".
Cumar markuu arkay meeshay xaaladdu marayso iyo dhibkuu reerka u geystey siiba
walaashiis, ayaa naxariis qabatay, markaasuu tartiib ula hadlay oo yiri "i tus
waxaad akhrineyseen", waxay dheheen "waxaad
tahay nijaas ee soo qubeyso haddaad rabtid inaan ku tusno", wuu soo meyrtay markuu
soo taabtayna waraaqdii ay akhrinayeen oo ay ku taallay suuratu Dhah ayey u
dhiibeen.
Cumar markuu suuraddii akhireyey ayuu yiri "hadalkaan waa hadal cajiib ah".
Khabaab oo dhuumanayey ayaa markuu maqlay hadalka Cumar iyo siduu u soo dabcay ayuu
soo baxay oo ku yiri "Cumarow waxaan rajaynayaa iney kugu dhacday ducadii Rasuulka
SCW kolkuu lahaa "Ilaahow laba
Cumar (Cumar binu Khadhaab iyo Abii-jahal) midkaad kheyr ku og tahay islaamka ku
xooji".
Cumar intuu durba aad isu beddelay oo Ilahay qalbigiisa hanuun ku soo riday ayuu
yiri "xaggee joogaa Nabigii?
", markaas ayaa loo tilmaamay meeshuu joogo.
Cumar isagoon weli hubkiisii iska dhigin ayuu meeshii tegey oo ku garaacay gurigii
Rasuulka SCW iyo asaxaabtiisu ay joogeen.
Asxaabtii markay arkeen Cumar, ayaa la yiri "waa Cumar", markaasaa Xamsa oo muddo
yar ka hor sii islaamay meeshana joogey yiri "soo daaya, hadduu wanaag u socdana
waan arkaynaa, hadduu xumaan u
socdana seeeftiisaan ku dileynaa'.
Cumar gurigii ayuu galay, ka dibna halkaa ayuu ku soo islaamay.
Cumar iyo Xamsa markay soo islaameen Ilaahay (s.w) wuxuu muslimiintii siyaadiyey
cissi iyo xoog, xaaladdii Makkana way is beddeshay.
Cumar isla markiiba wuxuu qaadey tallaabooyin wuxuuna yri "waxaan is weydiiyey
ninka dadka ugu neceb islaamak markaasaan xasuustay inuu Abii-jahal yahay,
markaasaan gurigiisii ugu tegey oo ku garaacay,
albaabka ayuu iga furay oo i soo dhoweeyey yirina "maxaad iigu timid Cumar", waxaan
ku iri "waxaan kuugu imid inaan ku ogeysiiyo inaan islaamay oo rumeeyey Alle iyo
Rasuulka SCW , waxaan haysan
jirneyna aan beeniyey", Abii-jahal intuu naxay ayuu yiri "waxaad la timid baa
xumaaday" gurigii buuna ku cararay.
Sidoo kale wuxuu Cumar yiri "waxaan is weydiiyey ninka ugu warqaadka badan reer
Makka oo dadka oo dhan hadalka gaarsiin kara, waxaan xasuustay inuu yahay Sumeyn
ibnu Camar al-juhani", markaasaan u
tegay oo ku iri "waan islaamay " markaasuu u qeyliyey isagoo leh "Cumar ibnu
Khadhaab waa iishay" Cumarna wa ka daba hadlay isagoo leh "ma iilane waan
islaamay".
Waxaa kale oo Cumar sameeyey markuu islaamay ayuu Rasuulka SCW ku yiri "Rasuulkii
allow sow xaq kuma taagnin, waa inaan baxnaa oo dhammaanteen aan kacbada ku soo
tukannaa", Rasuulkuna SCW waa ka
yeelay, markaasaa waxaa soo baxay asxaabtii oo laba saf ah oo safna Cumar ku jiro
safna Xamsa.
Qureysh talo ayaa ku caddaatay waxayna ka caroodeen waxyaalaha uu Cumar sameeyey,
waxay markaa ku tashadeen ineyba dilaan hase yeeshee waxaa arrintaa is hor taagay
Cumarna gaarsiiyey Caas ibnu Waa'il.
Allaah wuxuu u soo hooyey dadkii muslimiiinta ahaa cissi waxayna bilaabeen in
waxyaalo badan oo ay la dhuuman jireen ay bannaanka soo dhigaan siduu Bukhaari ka
weriyey Cabdullaahi ibnu Mascuud inuu
yiri "kama aannaan suulin cissi intuu Cumar islaamay".
Habeen ka mid ah habeenada ayaa waxaa dhacday inuu Amiirkii Muslimiinta ee
wakhtigaas, Cumar Ibn Khattab (ilaahay ha ka raali noqdee) oo dhex qaadayay
xaafadaha Madinal Munawarrah si uu ogaado
dareenka iyo dhibtaada dadkiisa.
[12] Kadib wuxuu maqlay oohin, markaas ayuu ku leexday gurigii ay kasoo baxaysay
oohinta.
Markaas ayuu arkay haweenay iyo caruurteeda oo oynaya, iyo digsi dabka saran.
Kadib ayuu haweenaydii waydiiyay waxa keenay oohinta caruurta.
Gaajo inay hayso ayay u sheegtay Amiirka.
Hadaba digsiga maxaa saaran ayuu waydiiyay.
Biyo caruurta lagu sasabo ayaa saaran ayay ugu jawaabtay.
Maysan garan inuu ninka la hadlayo yahay Cumar (RC).
Kadib ayay bilowday inay eed dusha uga tuurto Cumar ayada oo ku eedaysay inuu iska
indhatiray dhibka haysta iyada iyo caruurteeda.
Cumar oonan wali isu sheegin ayaa markaa waydiiyay waxa uu u qaban karo asaga oo
markaas ilin badan ka qubanayso.
Haweenaydii ayaa u sheegtay inay waajib tahay inuu ogaado dareenka ummadiisa
maadaamo uu yahay Amiirkooda.
Cumar (rc) oo u la socdo gacan yarihiisii Aslam ayaa markaas soo aaday dhanka
magaalada ilaa uu gaaray Baytul Maalkii.
Markaas ayuu bilaabay inuu soo raro cunto kala duwan, saliid, bariis, subag iyo
xogaa lacag ah.
Markuu jawaankii buuxiyay ayuu ka codsaday Aslam inuu dhabarka u saaro.
Aslam ayaa diiday asaga oo ka xishooday inuu Amiirka Muslimiinta jawaan buuxo
dhabarka u saaro.
Cumar ayaa ku adkaystay, kuna yiri Aslam: Ma adiga ayaa Maalinta Qiyaamaha
culayska iga qaadi doona.
Waa inaan aniga xanbaaro jawaankan maadaama Maalinta Qiyaamo aniga la I waydiin
doono.
Aslam ayaa markaas Cumar (rc) u saaray dhabarka iyaga oo bilaabay inay aadaan
dhankii guriga haweenaydii baahnayd.
Markii ay tageen gurigii ayuu Cumar (rc) digsi ka buuxiyay raashin, ilaa uu ka
bislaado, hadana u soo riday caruurtii, iyaga oo ka dhargay isla markiina bilaabay
cayaar.
Haweenaydii oo aad u faraxsan ayaa Cumar (rc) ku tiri: wallee adaaba ka fiican
Amiirka Muslimiinta, Cumar. Cumar (rc) oonan wali isu sheegin ayaa ku jawaabay:
Hadaad aniga iga soo war doonto,
waad arki doontaa Amiirka Muslimiinta inshaAllah. Kadib ayuu iska fariistay isaga
oo fiirsanaya caruurtii oo cayaar gashay.
Intuu Aslam jaleecay ayuu yiri:
Ma ogatahay waxa igu keenay inaan halkan fariisto?
Hadaayey caruurtaan way ooyaysay, iminkana way qoslayaan oo cayaar ayay ku jiraan.
Inaan iska fiirsado faraxooda ayaan jeclaystay .
" ingiriis : 'Umar; carabi : ; magaca dhamaystiran Cumar ibn Al-
Khattab """
Anagoo ah ergada wakiilka ka ah dadka Jamhuuriyada Soomaaliyeed waxaan si rasmi ah
ugu heshiinay inaan dejino Axdigaan federaalka ku meel gaarka ah:
Hadaba anagoo:
Goaansanay in aan ku wada noolaano nabad, midnimo, aan qeybsanayn iyo madaxbanaani
lehna suyaado qarameed.
Garwaaqsanay ku xadgudubyadii cuslaa ee xaquuqda adanaha ee loo geystay dadka
Soomaaliya iyo in la soo celiyo nabad gelyadii, dimuquraadiyada, sharci ku
dhaqankii, cadaaladii bulshada, sharaftii iyo
wadajirkii dadka Soomaaliyeed.
Si Dhab ah u dhisanay, korinaynana Dowlada Federaalka ku Meel Gaar ah.
Goaansanay inaan xoojino dib u heshiisiin, midnimo qaran iyo xukun wanaag.
Sidaas awgeed waxaa aanu qaadanay oo aanu u dajinay ummadda Soomaaliyeed Axdigan.
Jamhuuriyada Soomaaliya waxay yeelan doontaa Xukuumad Federaal ku meel gaar ah oo
ku salaysan rabitaanka dadka Soomaaliyeed.
Magaca dowlada qaran waxaa uu noqon doonaa Dowalada Federaalka Ku Meel gaarka ah
ee Jamhuuriyada Soomaaliya.
Axdigan Jamhuuriyada Soomaaliyeed waxaa loola jeeda Soomaaliya Jamhuuriyada
Soomaaliya iyo Jamhuuriyada dimuqraadiga ee Soomaaliya.
Dhamaan awooda siyaddada waxaa leh dadka Soomaaliyeed, waxayna ugu dhaqmi karaan si
toos ah ama si dadban iyagoo u maray wakiiladooda, si waafaqsan Axdiga iyo
shuruucda dalka.
Xoriyada ku dhaqanka siyaaddada looma xilsaari karo qof, koox ama dabaqad mana jiro
qof iskiis/iskeed isugu xilsaari kara ama fulin kara awood dowladeed oo aan ka soo
jeedin Axdiga.
Dowladu waxay dhiirigalineysaa Midnimada dadka Soomaaliyeed, horumarinta dhaqanka ,
hidaha iyo caadooyinka.
Wadajirka dhuleed iyo siyaadada Jamhuuriyada Soomaaliya waa laguma xadgudbaan,
lamina qaybin karo.
Siyaasada dhulka ee Jamhuuriyda Soomaaliyeed waxay ka kooban tahay dhulka
Jasiiradaha, dhulbadeed, gunta dhulka , hawada sare, iyo goobta ay qaarada kaga
taal.
Jamhuuriyada Soomaaliyeed waxay leedahay xuduudaha soo socda:
Waqooyi Gacanka Cadmeed b) Waqooyi Galbeed Jabuuti c) Galbeed Itoobiya d) Koofur
iyo Koofur galbeed Kenya e) Bari Badweynta Hindiya.
Jamhuuriyada Federaaalka ku Meel Gaarka ah ee Soomaaliya waxay ku dhisan tahay
sarraynta sharciga, waxaana lagu dhaqi doonaa si waafaqsan Axdigan
Axdiga Dowlada federaalka ku Meel Gaarka waa xeerka ugu sareeya oo ay hoos
yimaadaan dhamaan dadka iyo hayadaha awoodda leh wuxuuna ka dhaqan galayaa dhamaan
jamhuuriyada Soomaaliyeed.
Sharci kasta oo aan la socon Karin ama ka hor imaanaya Axdigan wuxuu noqonayaa wax
kama jiraan.
Jiritaanka, sharcinimada habka fulintiisa ama faafinta Axdigan ma jirto maxkamada,
waax ama wakaalad (Hayad) dowladeed ka horiman karta.
waxaa Axdiga loo turjumayaa habka ah:-
horumarinta dib u heshiisiin qaran, midnimo iyo qiyamka dimuqraadiyadda.
Horumarinta qiyamka xukun-wanaagga.
Sare u qaadidda sharafta, Wadajirka, xuquuqda iyo xorriyadaha aasaasiga ah iyo ku
dhaqanka sharciga.
Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay in uu maxkamad sare hor keeno cabasho la xirirta I
sharciga la faafiyey nuxur ahaanama qeyb ahaan uu yahay mid ka hor imaanaya Axdiga.
Maxkamada Sare waxa ay cabashooyinkaas goaan uga gaaraysaa sida ay u kala udan
yihiin
magaalo madaxda Jamhuuriyada Soomaaliya waa Muqdishu (Xamar)
golaha shacadka ayaa soo saari doona sharciga lagu maamulayo magaalo madaxda.
alanka qaranka ee Dowlada Federaalka ku Meel Gaarka ah waa buluug furan, cirka u
eg, afar gees ah, dhexdana ku leh xidig cad shan gees leh madaxyo siman leh.
Astaanta Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxay ka kooban tahay: Gaashaan
buluug furan oo leh xidaayad dahabi ah, dhexdana ku leh xiddig shan geesley ah oo
dheeh qalan ah leh.
Gaashaan dushiisa waxaa ku yaal rukumo carbeed oo xardhan, lehna shan madax oo
dahabiya oo ay labada geesaha ku yaalla ay kala qaaran yihiin, hareerahana waxaa ka
haya laba shabeel oo dabiici ah oo
isku began kuna kala taagan laba waran oo isku waydaarsan caarada hoose ee
gaashaanka, ayna weheliyaan laba caleen cawbaar dabiici ah, diilin caddina ku
qoofalan tahay.
Afafka rasmIga ah ee Jamhuuriyada Soomaaliya waa afka Soomaaliga ( Maay iyo
Maxaatiri) iyo afka carabiga.
Afafka labaad ee Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waa Ingiriisiga iyo
Talyaaniga
Islaamka ayaa ah diinta Jamhuuriyada Soomaaliya
Shareecada Islaamka ayaa saldhig u ah shuruucda qaranka.
Calaamadaha qaranka ee Jamhuuriyda Soomaaliya waxay ka kooban yihiin: a) Calanka
Qaranka b) Heesta Qaranka c) Astaanta Qaranka d) Shaabadaa Rasmiga ah.
Qof kastoo ahaa muwaadin Soomaaliyeed xilliga Axdiganu dhaqangaley wuxuu ahaanayaa
muwaadin Jamhuuriyada Soomaaliya.
Qof kasta oo aslkiisu Soomaali yahay wuxuu xaq u leeyahayjinsiyada Jamhuuriyada
Soomaaliya, oo ay shardi tahay:
Inuu/Inay ku dhashay/ku dhalatay Jamhuuriyada Soomaaliya, ama
Aabihiis/aabeheed uu haysto Jinsiyad Jamhuuriyada Soomaaliya.
Qofka sifaha qodobkan ku haysta jinsiyadda lagma qaadi karo.
Qof kasta oo ka mid ah Jamhuuriyada Soomaaliya wuxuu qaadan karaa labo Jinsiyadood.
Golaha shacabka ayaa ku meel marin doona labo iyo tobon bilood gudahood sharci
habeynaya arrimaha Jinsiyada.
Dowlada Federaalka Jamhuuriyada Soomaaliya waxay yeelan doontaa xukun qeybsan oo ku
salaysan nidaamka federaalka.
Jamhuuriyadda Soomaaliya waxay ka kooban tahay:
Xukuumadda Federaalka Ku Meel Gaarka ah
Dowlada Goboleedyo (Labo gobo lama in ka badan oo is raaca, iyadoo la dhowrayo
rabitaanka xorta ah)
Maamulda Gobolada iyo
Maamulo Degmo
Axdigan ayaa saldhig u noqon doona Dastuurka Federaaliga ah.
uddada la diyaarnayo Dastuurka cusub, waxaa barbar socon doona tirakoob qaran.
Ka dib, waxaa la sameyn doonaa afti qaran oo ay beesha caalamka kor joogteyso si
loo ansixiyo dasturka cusub.
Xukuumada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxay beesha caalamka weydiisan doontaa
kaalmofarsamo iyo mid dhaqaale
Xukuumada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxay kobcineysaa, horumarineysaana dowlad-
goboleedyada, maamul goboleedyada, iyo degmooyinka si waafaqsan sharciga, iyadoo la
raacayp tilmaamaha guddiga
dasturka federaalka iyo ansixinta golaha shacabka ku meelgaarka ah ee dhismaha
Dolwada Federalka Ku Mee Gaarka ah.
Dowlad goboleedyada, maamul goboleedyada iyo demooyinka waxay ka kooban yihiin
deegaanada dalka oo dhan.
Golaha wasiirada xukuumada Federalaka ee ku meel gaarka ah waxay 90 maalmood
gudahood marka xilka ay qabtaan u soo jeedinyaan Madaxweynaha magacyada dadka loo
magacaabayo Guddiga madaxa banana ee
dastuurka Federaalka si loo hubiyo hirgalinta habka federaalka mudadii Axdigan lagu
xadiday. 7) Golaha shacabka ayaa dejin doona sharciga qeexaya howsha guddigan,
aqoonta iyo shuruudaha shaqada
xubnaha.
Iyadoon wax loo dhimin faritaanada Axdigan ee la xiriira dhismaha wasaaradaha
xukuumada, waxaa la dhisi doonaa Wasaarada Federaalka iyo Arrimaha Dastuurka oo u
xil saran djaqan galinta arrimha
dastuurka iyo federaalka.
Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxat hubineysaa in la dhaqan galiyo habka
federaalka labo sanno iyo bar gudahood laga bilaabo marka Guddiga la dhiso.
Haddii Xukuumada Federaalka Ku Meel Gaarka ah ay ku guul daraysato in ay ku baahiso
habka Federaalka Dalka oo dhan muddada loo cayimay ee ah labo sanno iyo bar,
Xukuumada Federaalka ku Meel ah
Gaarka ah waxay golaha Shacabka weydiisan doontaa cod kalsooni ah, hadday wetdana
waxaa la dhisi doonaa xukuumad cusub iyadoo la raacayo sida uu tilmamayo Axdigan.
Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah ee lagu dhisay Farqada (8) waa in ay ku
gaarsiisaa dhamaan dalka Soomaaliya habka Federaalka sannad (1) gudihiis, haddii ay
ku guul dareysatana waxaa lagu
dhaqamayaa faritaanada qodobka 11(8) ee kor ku xusan.
Waxaa jiri doona hayadaha kaabayaasha dowlada ee kala ah: a) Hanti Dhowrka Guud b)
Xeer Ilaaliyaha Guud c) Xisaabiyaha Guud d) Gudoomiyaha Bangiga Dhexe e)
Garyaqaanka Guud
Golaha Shacabka ayaa dejin doona sharciyada qeexaya howlaha Kaabayaasha ku xusan
qodobka 13 (1). 3) Hayadaha kor ku xusan waxay howshooda iyo masuuliyadooda ka
fulin doonaandalka oo dhansida uu
qabo sharciga.
Dowlada Federaalka ku Meel Gaarka ah waxa ay mel marin doontaa sharci xaqiijinaya
isudheelitirka iyo qoondeynta kheyraadka dalka.
Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxa ay sugeysaa in damaan magacaabista
xilalka xukuumada ay ku saleysnaadaan aqoon iyo xaqsoor muwaadiniinta dhexdooda ah.
Jamhuuriyada Soomaaliya waxay aqoonsaneysaa, hirgalineysaa heshiisyada caalamiga ah
ee la xiriia xuquuqda aadanaha oo ay Jamhuuriyadu qayb ka tahay.
Muwaadin waliba wuxuu xaq u leeyahay: a) Degaan, Shaqo, Socdaal xor ah meel kasta
oo ka tirsan dalka.
Abaabulo, aasaaso, ka qeybgalo ururo siyaasadeed, shaqo, xirfad ama bulsho oo
waafaqsan sharciga, iyadoon amar la soo weydiin dowlada.
Doorasho ka qeyb galo markii dadiisu gaarto 18 sanno
Iyado la raacayo sharciga uu u tartamo shaqo kasta oo bannaan.
lama faragalin karo is gaarsiinta shakhsiga gaarka u ah.
Muwaadiniinta Jamhuuriyada Soomaaliya oo dhami wey u siman yihiin sharciga iyo
faritaanada Axdiga ku meel gaarka ah, wuxuuna qof waliba xaq u leeyahay in uu
sharciga ka helo badbaadin iyo ka
faaiideysi siman iyagoo aan look ala saarin midab, dhalasho, luuqad, diin,
lab/dhedig iyo siyaasaduu aaminsan yahay.
Sinaanta waxaa ka mid ah helitaanka xuquuq buuxda iyo xorriyad taam ah.
Qof waliba wuxuu xaq u leeyahay xuqquda nolosha, qofna lagama qaadi karo.
Qofna lagama qaadi karo xoriyadiisa gaarka ah iyo badbaadada qofeed.
Qofna lama baari karo oogadiisa, gurigiisa iyo hantidiisa iyadoo aan la helin awood
garsoor haddaanay la xiriirin caafmaad iyo canshuur.
Mar waliba waa I sharafta gaarka iyo xurmada qofka la dhowraa.
Waa denbi ciqaab mudan ah falalka qofka jirkiisa ama maskaxdiisa wax u dhimaya ama
xadidaya xoriyadiisa.
Qofna lama xiri karo lamana xadidi karo xoriyadiisa gaarka ah, aan ka ahayn marka
lagu qabto isagoo denbi faraha kula jiro (Flagrante delicto) ama amar kale oo
garsoor.
Sida lagu qeexay sharciga, qofkii lagu xiray tuhun ama la cadaadiyo xoriyadiisa
muddo 48 saacadood gudahood ah waa in la hor keenaa maxkamadda awooda u leh
garsoore xaqiijiyaa.
Qof waliba wuxuu xaq u leeyahay in uu daco hor dhigi karo maxkamada ay khuseyso.
Qof waliba oo lagu eedeeeyo fal dambi:-
waxaa loo qaadanayaa in uusan danbiile ahayn ilaa ay maxkamada awooda u leh ku
caddeyso.
Waxaa lagu arglinayaa waqti macquul ah iyo af uu si wanaagsan u garanayo nooca
danbiga lagu oogay.
Waxaa la siinayaa waqti ku filan iyo tas-hiilaad isu diyaarin difaac heer kasta oo
dhageysiga dacwada. 3) Qof wliba oo la xiray, la xabiso ama la xayiray waxaa loo
ogol yahayin uu is difaaco
maxkamada horteeda shakhsi ahaan ama la xiriiro ehelkiisa iyo qareenkuu rabo mar
alle markuu doono.
Qof waliba oo lagu soo oogay danbi ciqabtiisu gaareyso labaatan sanno xarig ah,
xabsi daain ma dil, wuxuu xaq u yeelanayaa in loo qabto qareen lacag laaan ah.
Xeerka ciqaabta, masuuliyada madaniga iyo maamulka ee shaqaalaha dowlada waxaa
qeexi doona sharci.
Qof shaqaale ah lama xaqiri karo, wuxuuna xaq u leeyahay mushahaar, gunno u
dhiganata howsha uu qabtay iyo faaiidooyin kale o lagu qeexi doono xeerka shaqada
iyo shaqaalaha dalka.
Shaqaalaha waxay xaq u leeyihiin nasasho todobaadle ah iyo fasax sanadeed lacag leh
lagumana qasbi kari inuu waayo.
Saacadaha shaqada shaqaalaha waxaa qeexi doona sharci.
Dowladda waxay dejineysaa sharci dada ugu yare e qofka lagu shaqaaleyn karo iyo
mushaarka ugu yare e shaqaalaha.
Markey awood u yeelato dowladu waxay u balanqaadeysaa shaqaalaheeda (madani iyo
ciidanba) xuquq howlgabnimo waxay kaloo u balan qaadeysaa shaqaalaheeda si sharciga
waafaqsan gargaarista waqtiyada
shilalka, jirada ama xil gudasho laaanta.
Sharci gaar ah ayaa qeexi doona howlgabka shaqaalaha gaarka ah.
Qof waliba wuxuu /waxay xaq u leeyahay/leedahaya:-
in uu si xor ah ula shiri karo dad kale iyo in uu gaar ahaan u sameysan karo ama ka
mid noqon karo urur shaqaale ama ururo kale si uu u ilaashado danihiisa.
In uu abaabuli karo, kana mid noqon karo shir ama bannaan-bax kasta.
Inuu si xor ah fikradihiisa u gudbin karo oraah, qoraal ama qaab kasta oo kale
iyadoon faaf reeb lagu sameyn.
Shaqaalaha Dowlad Federaalka Ku Meel Gaar ah waxay xaq u leeyihiin in ay dhistaan
ururo shaqaale si ay u ilaaliyaan danahooda sida uu qeexay sharciga.
Dowlada Federaalka ku Meel Gaarka ah waxay damaanad qaadeysaa xoriyada dabacaadda
iyo madaxbanaanida warbaahinta iyadoo la raacayo sharciga.
Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay in si xor ah uu u gudbiyo fikradiisa qaabkii uu
doono ilaa iyo xadka sharcigu u ogolaado iyadoo la dhowrayo aqlaaqda iyo
nabadgelyada guud.
Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah waxay dhiirigalineysaa sameynta xisbiyo
siyaasadeed sida sharcgu qabo.
Sida sharcigu qabo, dhamaan muwaadiniinta waxay xaq u leeyihiin in ay ka mid
noqdaan xisbiyi siyaasadeedoo leh qorshe siyaasadeed oo si cad u qeexaya hadaf
siyaasadeedkooda qaran.
Xisbiyada siyaasadeed waxay u furan yihiin dhaman muwaadininta waana in ay
hogaamisaa mabaadiida guud ee dimuqradiyada.
Waxaa reeban xisbi siyaasadeed kasta oo leh qaab dahsoon, qaab dhismeed ciidan
iyo/ama qaab qabiil.
Xisbiyada siyaasada waxaa u banana in ay bahoobaan waqtiga doorashada ka hor
dhexdeeda iyo ka diba.
Dhamaan muwaadiniinta buuxiya shuruudaha sharcigu qeexay waxay xaq u leeyihiin in
la doorto ama wax doortaan.
Cidna lagama carqaladeyn karo xoriyadiisa kulan,shirarka iyo in uu aasaaso ururo
bulsho si sharciga waafaqsan.
Qofna laguma qasbi karo in uu ku biiro ama ka sii mid ahaado urur.
Waxaa la diiwan galinayaa ururu kasta oo aan dowli ahayn oo ay ujeedadiisu tahay
xuquuqda aadanaha ama ilaalinta deegaanka, waxaa loo ogolaanayaa in uu ka howlgalo
jamhuuriyada federaalka
Soomaaliyasi waafaqsan heshiisyada caalamiga ah iyo shuruucda dalka.
Waxaa reeban dhisida ururo qarsoodi ahama kuwo leh ciidan, difaac, ama ciidan u
yaal.
Dowladdu waxay siin kartaa magangelyo siyaasadeed qof iyo xigtadiisoo ka soo
cararay dalkiisa/dalkeeda ama dal kale in loo cadaadiyo arrimo siyaasadeed,
diimeed, iyo dhaqan darted haddii magangelyo
doonuhu galin danbi ka dhan ah biniaadanimada.
Waxaa qof eedeysne ah loo gudbin karaa wadankiisa ama wadan kale haddii heshiis isu
gudbineed uu u dhexeeyo Soomaaliya iyo dalka weydiistay.
Waarashada waxaa loo aqoonsanyaa xuquuqda aasaasiga ay leeyihiin dhamaan
muwaadiniinta Soomaaliyeed.
Dhamaan muwaadiniita waxay xaq u leeyihiin in ay helaan waxbarasho lacag laaan ah
ilaa dugsi sare.
Dowladdu waxay mudnaan siineyssaa horumarinta , baahinta iyo faafinta waxbarashada
dadweynaha.
Waxbarashada waa in ay ahaa danta dadweynaha laguna fidiyaa dalka oo dhan.
Waa in lagu dhisaa dugsiyada gaarka ah, Machadyada iyo jaamacadaha si sharciga
waafaqsanisla markaasna la socdaan barnaamijyada iyo manaahijta waxabarashada
dalka.
Dowlada waxay dhiiriglineysaa sare u qaadida cilmi barista, farshaxanka, horumarka
ciyaaraha hiddaha iyo dhaqanka, isboortiga iyo caadooyinka suuban ee dadka
Soomaaliyeed.
Dowlada waxay dugsiyada dalka oo dhan ka hirgalineysaa manhaj mideysan waxayna
hubineysaa dhaqan galintiisa.
Dowlada waxay kobcineysaa waxbarashada sare isla markaana dhisi doontaa machadyada
farsamada, tiknoolajiyada, iyo xarumaha cilmi barista.
Dowladau waxay hormarineysaa barnaamijyo waxbarasho iyo manhaj mideysan ee dhamaan
dugsiyada.
Waxaa qasab ah in l baro diinta islaamka caruurta dugsiyada dowlada iyo kuwa gaarka
ah.
Qoysku waa aasaaska bulshada dhinacyada diinta, anshaxa, iyo jaceylka dalka oo ah
tiirarka qoyska.
Dowladu waxay dhowreysaa dhiirigalineysaana guurka.
Waalidiintu waa in ay ka tageeraan caruurtooda waxbarashada isla markaana u
daryeelaan sida sharcigu qabo.
Caruurta qaan gaarka ah, waxaa qasab ku ah in ay taakuleeyaan waalidkood marka
aaney isku filneyn.
Xil ayaa ka saaraan waalidiinta/daryeelaha diiwaan-galinta caruurta marka ay
dhashaan.
Dowladu waxay balanqaadeysaa daryeelka bulshada
dowladu waxay masuul ka tahay ilaalinta iyo gaarsiinta caafimaadka dadweynaha,
xakameynta cudurada faafa, badbaadinta hooyada iyo dhalaanka.
Daryeelka curyaamiinta, agoonta, garoobada (Widows) dadka gaboobey iyo
halgamayaasha u soo dagaalamay difaaca dalka.
Dowlada waxay dhiirigalineysaa abuurida bulshada rayidka ahiyo machadyo horumarin
bulsho, sida kuwa aan dowliga ahayn (NGO), haweenka, dhalinyarada, ardeyda,
xuquuqda aadanaha iyo ururo xirfadeed.
Waxaa reeban shaqada sanduleynta ah iyo ciidameynta caruurta dadoodu 18 ka yar
tahay.
Sida sharcigu qabo caruurta dadoodu ka yar 18 lalama xiri karo dadka waaweyn.
Sharciga ayaa nidaaminaya dhisida xarumaha caafimaadka gaarka ah iyo bukaan socod
eegtooyinka.
Dowlada waxay dhowreysaa anshaxa guud ee bulshada.
Dowladu waxay ku dadaaleysaa sare u qaadida daryeelka bulshada iyo horumarinta reer
miyiga.
Dowladu waxay u abuureysaa haweenka jawi wax ku ool ah oo ay si firfircoon uga qayb
qaadan karaan dhaqaalaha, nolosha bulshada iyo siyaasadda.
Sharciga ayaa qeexaya xiriirk ka dhexeynaya dowlada federaalka ku meel gaarka ah
iyo shaqaalaha dowladii hore.
Dhaqaalaha dalka waxaa lagu saleyn doonaa habka suuqa xorta ah.
Dowladu waa in ay dhiirigalisaa, taageertaa, isla markaana damaanad qaadeysaa
maalgalinta shisheeye sida sharciga ku cad.
Xaqa lahaanshaha gaarka ah waxaa sugaya sharciga isla markaana qeexi doona
nuxurkisa iyo xuduudiisa
Sharcigu wuxuu dhowrayaa xuquuqda farsamo (Copywright) farshaxanka sayniska iyo
tiknoolajiyada wuxuuna habeynayaa nuxurkiisa iyo xuduudiisa.
Hantida gaarka waa loola wareegi karaa dan guud awgeed, iyadoo lagu bedelayo
magdhow u dhigma oo aan lagala raagin.
Hase yeeshee, hantida waa celin karaa milikiilihii ama dhaxaltooyada sida sharciga
waafaqsan.
dhamaan awooda sharci dejinta ee Dowlada ku Meel Gaarka ah waxaa leh Golaha
Shacabka.
Jmhuuriyada Federaalka ku Meel Gaarka waxay lahaan doontaa hal aqal oo gole shacbi
ah.
Xubnaha golaha shacabka waxay wakiil ka yihiin midnimada ummadda.
Golaha shacabka Federaalka ee Ku Meel Gaarka ah ee Jamhuuriyada Soomaaliya wuxuu ka
koobnaan doonaa 275 (labo boqol iyo todobaatan iyo shan) xubnod oo ay ugu yaraa 12%
(boqolkiiba laba iyo tobon )
yihiin haween.
Golaha shacabka eek u xusan qodobka 29 waxaa loo soo magacaabi doonaa sida soo
socota:
Xubnaha golaha shacabka waxaa loo soo xuli doonaa heer jifo hoosaad
Xubin kasta oo ka mid ah jifooyinka beesha waxa ay xaq u leedahay in loo xulo
golaha shacabka iyadoon loo fiirin in uu shirka joogay iyo in kale.
Waa in habka xulidu uu noqdaa mid furan oo ay hogaamiyeyaasha siyaasada,
siyaasiyiinta, iyo hogaamiyeyaasha dhaqanku ka qayb qaataan.
Marka ay hogaamiyeyaasha Dhaqanku ay soo ansixiyaan magacyad xubnaha shacabka ee la
soo xulay ayaa giddiga Maareynta iyo fududeynta Soomaalida ayaa u gudbinaya Guddiga
Fududeynta IGAD waqtiga ku
haboon.
haddii xubin baneyso jagadeda dhaqangalka Axdigan ka dib waxaa jagada banaanaatay
lagu buuxin doonaa habka ku xusan qodobka 30 (1).
Qofka kasta wuxuu xaq u leeyahay in uu xubin ka noqdo golaha shacbiga haddii uu :-
Yahay muwaadin Jamhuuriyada Soomaaliya
Dadiisu aanay ka yareyn shan iyo labaatan sanno (25)
Leh aqlaaq wanaagsan
Dhimirkiisu dhan yahay.
Wuxuu qofku waayi karaa xubinimada golaha shacabka haddii
loo magacaabo xil xafiiseed oo aan ahayn xubin golaha wasiirada
Ay cadaato in dhimirkiisu dhiman yahay
Lagu helo fal danbiyeed (Interdictable offence)
Horey looga qaaday xafiis dowladeed sababo akhlaaq-xumo iyo musuqmaasuq awgeed.
Muddada dowlada federaalka ku meel gaarka ah waa shan (5) sanno.
Muddada golaha shacabka ku meel gaarka ah waxay ka bilaaban doontaa taariikhda loo
dhaariyo xilka waxayna socon doontaa ilaa iyo taariikhda la ansixiyo doorashada
xigta ee golaha shacabka.
Kulanka koowaad ee golaha shacabka wuxuu ku qabsoomayaa 30 berri gudahood laga
bilaabo marka sedex meelood laba xubnaha golaha xilka loo dhaariyo.
Muddada golaha shacabka federaalka eek u meel gaarka ah lama kordhin karo.
Fadhiga ugu horeeya ee golaha shacabka waxaa shir gudoominaya xubinta ugu dada
weynilaa gudoomiyaha Golaha shacabka laga doorto.
QODOBKA 33 WAAJIBAADKA GOLAHA SHACABKA
Golaha shacabka wuxuu qabanayaa waajibaadka soo socda:
Doorashada Madaxweynaha Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka ah b) Dooorashada
Gudoomiyaha iyo ku xigeenada. c) Dejinta Sharuucda d) Ansixinta iyo meel marinta
miisaaniyada sanadeedka. e) Meel marinta
soo jeedinta kalsoonida xukuumada f) Dejinta xeer hoosaadka g) Baarista arrin kasta
oo dan guud ah. h) Qabashada dhageysiyo guud i) Ansixinta heshiisyada caalamiga ah.
QODOBKA 34 KAL FADHIYADA GOLAHA SHACABKA
Golaha shacabku wuxuu yeelanyaa labo kalfadhi oo caadi sanadkiiba.
Gudoomiyaha Golaha shacabka wuxuu isugu yeeri karaa kalfadhi aaa caadi ahayn haddii
ay codsadaan Madaxweynaha ama sedex meelood hal meel xunaha Golaha.
Shirarka Golaha Shacabka iyo guddiyadiisu waxay ansixi karaan haddii ay goobjoog
yihiin hal dheeri xubnaha Golaha.
QODOBKA 35 XUQUUQDA IYO XASAANADA GOLAHA SHACABKA.
Xildhibaanada Golaha shacabka laguma eedeyn karo rayiga ama aragtida uu ka soo
jeediyo Golaha Shacabka.
Xildhiaanka laguma soo oogi karo dacwad ciqaabeed lid ku a haddii aan lagu qaban
isagoo dambi gacanta kula jira (Flagranto delicto).
Xildhibaan lama weydin karo suaalo la xiriira baaris danbiyeed, lamina baari karo
oogadiisa iyo hoygiisa inta uu gudanayo xilka golaha shacabka.
Golaha shacabka ayaa sameynaya sharciga gunnada xubnihiisa taasoo ku kooban fadhiga
golaha iyo guddiyadisa.
QODOBKA 36 SHARCI DEJINTA
Marka golaha shacabku u soo saaro sharci waxaa loo gudbnyaa Madaxweynaha si uu
ansixiyo.
Madaxweynaha labaatan iyo koow (21) Maalmood gudahood marka sharci loo soo gudbiyo
si uu u ansixiyo sida ku qeexan qeybta (1) waxaa uu u cadeynayaa guddoomiyaha
Golaha shacabka in uu ogolaaday ama
diiday sharcigaas.
Haddii madaxaweynuhu diido in uu ku ansixiyo sharci la soo hor dhigay afar iyo
toban (14) Maalmood gudahood, wuxuu qoraal tilmaamaya faritaanada sharcigaas ee ay
la tahay in dib loo eego si wax
looga bedelo uu u gudbinayaa gudoomiyaha golaha shacabka.
Golaha shacabku wuxuu dib u eegayaa sharciga Madaxweynaha ku soo celiyeyiyagoo
tixgalinayaa faalada madaxweynaha waxayna:
ogolaanayaan soo jeedinta madaxweynaha iyagoo wax ka bedelaya ama aan wax ka
bedelin, kuna celinaya mar kale madaxweynaha si uu u ogolaado ama
Diidayaan soo jeedinta madaxwynaha waxayna ansixinayaa sharcigi hore oo aan waxba
laga bedelin iyadoo lagu meelmarinayo cod bixinaan ka yareyn 65% xildhibaanada
golaha shacabka taasoo madaxweynaha
ogolaan doono sharciga afar iyo toban (14) maalmood gudahood maalinta sharciga la
soo gudbiyey.
Faafinta sharci uu sameeyey golaha shacabka ma dhaqan gali karo ka hor inta aan
lagu daabicin faafinta rasmiga ah ee dowlada.
QODOBKA 37 SARAAKIISHA GOLAHA SHACABKA
golaha shacabku wuxuu yeelan doonaa:
Gudoomiye b) Laba Gudoomiye ku xigeen iyo c) Saraakiil kale oo Golaha shacabku
magacaabo.
Fadhigiisa ugu horeeya golaha shacabku wuxuu iska dhex dooranayaa Gudoomiye iyo
Laba ku xigeeno.
QODOBKA 38 HOWL SOCODSIINTA GOLAHA.
fadhiyada Golaha waxaa gudoominaya: a) Gudoomiyaha b) Mid ka mid ah ku xigeenada
haddii gudoomiyaha maqan yahay, amase c) Xubin golaha doorto haddii gudoomiyaha iyo
ku xigeenadiisu maqan yihiin.
Madaxweynaha Jamhuuriyada Soomaaliya waa: a) Madaxa Dowlada b) Taliyaha Guud ee
Ciidamada Qalabka Sida c) Astaanta Midnimada Qaranka
Madaxweynuhu wuxuu awoodiisa u gudanayaa si waafaqsan Axdiga iyo shuriicda dalka.
Madaxweynaha ma qaban karo xil kale oo daqli ka soo galayo.
Qof waliba wuxuu xaq u leeyhaya in uu isu soo sharaxo jagada madaxweynaha haddii uu
buuxiyo shurudaha soo socda:
Inuu/inay yahay/tahay muwaadin Jamhuuriyada soomaaliyyeed. b) Dadiisu ka yareyn
afartan (40) sanno. c) Inu/inay yahay/tahay Muslim kuna dhaqma/dhaqanta.
Waalidiintiisuna/walidiinteedana yihiin Muwaadin Soomaaliyeed. d) Shisheeye qabin,
inta xilka uu /ay hayana /haysana guursan shisheeye. e) Dhimirkiisu dhan yahay,
horeyna aan loogu xukumin danbi culus.
Leh aqlaaq wanaagsan. g) Leh karti xil gudasho iyo waayo aragnimo uu ku gudan karo
waajibaadkiisa madaxnimo.
madaxweynaha waxaa cod qarsoodi ah ku dooranaya golaha shacabka aqlabiyad dhan
sedex meelod laba (2/3) wareega hore, halka wareegyada danbe loo baahan yahay cod
dheeri.
Wareega labaad waxaa ka qeyb galaya lixda musharaxa ee ugu horeysa halka wareega
sedexaadna ay ku tartamayaan jagada madaxaweynaha labada musharax ee ugu cod badan
madaxweynaha wuxuu inta uusan xilka qaban marayaa dhaarta ah:
waxaan ku dharanayaa magaca ilaah inaan u guto xilkayga, si daacad ah oo danta
dadka ku jirto , dhowrana axdiga iyo dhuruucda jamhuriyada Soomaaliya
madaxweynaha wuxuu haynayaa xilka muddo shan (5) sanno ah laga bilaabo marka loo
dhaariyo madaxweynenimada ayadoo uu marayo dhaarta Axdiga lagu qeexay.
Madaxweynaha wuxuu xilka haynayaa haddii aysan jirin geeri, shaqo ka tagid, ama
joojin shaqo sababo lagu qeexay Axdiga ilaa inta qof kale ee loo soo doortay
madaxweynenimada uu xilka la wareegayo.
Madaxweynaha waxaa la eedeyn karaa haddii uu ku xadgudbo Axdigaiyadoo eedeyntaas
loo gudbinayo golaha shacbiga.
Marka soo jeedinta eedeynta madaxaweynaha la hor dhigo golaha shacabka-
waa in eedeyntaas lagu cadeeyo goaan afar iyo toban (14) beri ka dib ayna
sixiixaan ugu yaraan sedex meeloood hal meel tirade guud ee golaha shacabka oo
dalbanaya in la siiyo goaankaas.
Waa in baaritaan lagu sameeyo danbiga ama sababta keentay dacwada.
Madaxweynuhu wuxuu xaq u leeyahay in uu goobjoog ka ahaado ama wakiil u dirsan karo
goobta barista.
Waa in natiijada baaritaabka goaan lagu soo saaraaiyadoo lagu ansixinayo cod ugu
yaraan sedex meelood laba meel xubnaha golaha shacabka.
Goaankaas wuxuu yeelan doonaa awood awood uu madaxweynaha xilka looga qaadayo laga
bilaabo maalinta goaankaas la gudbiyey.
madaxweynuhu wuxuu qaban doonaa xilal dowladeedka soo socda: a) furitaanka golaha
shacabka
wuxuu la hadalayaa fadhiga gaarka ah ee golaha shacabka sanadkiiba mar.
wuxuu la hadli karaa golaha shacabka markasta oo kale.
Madaxweynuu wuxuu magacaabayaa gudoomiyaha maxkamada sare iyo garsoorayaasha soo
jeedinta golaha wasiirada ka dib.
Madaxweynuhu wuxuu magacaabayaa jagooyinka sare ee xukuumada iyo madaxda hayadaha
dowlada marka uu soo jeedoyio golaha wasiirada.
Madaxweynaha wuxuu magacaabi doonaa jagooyinka Danjirayaasha, diplomaasiyiinta,
Qunsuliyadaha marka uu golaha wasiiraa uu soo jeediyo.
Madaxweynaha wuxuu qaabilaa diplomaasiyiinta shisheeyahaiyo wakiilada qunsuliyadaha
dalalka shisheeye.
Wuxuu gudoonsiiyaa abaal marinta xushmada qaranka (state honor) marka golaha
wasiirada soo jeediyo.
madaxweynuhu wuxuu magacaabayaa xilkana ka qaadayaa wasiirka koowaad ama kala
dirayaa xukuumada haddii ay weydo codka kalsoonida golaha shacabka.
Madaxweynuhu wuxuu xilka ka qaadayaa wasiirada iyo wasiir ku xigeenada marka uu
wasiirka koowaad soo jeediyo.
Madaweynuhu wuxuu leeyahay awoodaha kale ee soo socda
Saxiixida heshiisyada caalamiga ah marka golaha wasiirada soo jeediyo golaha
shacabkuna ansixiyo.
Ansixinta shuruudaha golaha shacabku ogolaado si sharci loogu bedelo.
Dikreetooyinka iyo xeernidaamyada golaha wasiirada.
haddii xafiska madaxweynuhu banaanaado sababo la xiriira; iscasilaad, geeri ama
xilgudasho laaan joogto ah darteed, gudoomiyaha golaha shacabka ayaa si dhaqsa ah
ula wareegaya waajibaadka
madaxweynaha, golaha shacabkuna wuxuu ku kulmayaa sodon (30) maalmood gudahoodsi ay
u soo doortaan madaxweyne cusub.
Awoodda fulinta waxaa leh golaha fulinta
Wasiirka koowaad oo uu magacaabaya madaxweynaha wuxuu noqonayaa hogaamiyaha iyo
shir gudoonka golha wasiirada.
Wasiirka koowaad wuxuu magacaabayaa sedex wasiir koowaad ku xigeen.
Wasiirka koowaad wuxuu magacaabayaa wasiiro iyo wasiir ku xigeeno.
Wasiirka koowaad ayaa u jeedin doona madaxweynaha magacyada dadka ku haboon in loo
magacaabo wasiiro iyo wasiir ku xigeeno.
Ku xigeenada wasirka koowaad waxay lahaaanayaan xil wasaaradeed waxayna
kormeerayaan wasaaradaha la xiriira qeybaha siyaasada, bulshada iyo dhaqaalaha.
Xilalkooda gaarka ah sharci ayaa qeexi doona.
wasiirka koowaad, ku xigeenada wasiirka koowaad, wasiirada iyo wasiir ku xigeenada
waa in ay buuxiyaa shuruudaha soo socda.
in uu yahay muwaadin jamhuuriyada Soomaaliya.
Xubin ka yaha golaha shacabka
Dada wasiirka koowaad waa in aysan ka yaraan afartan (40) sanno, ku xigeenaa
wasiirka koowaad, wasiirada iyo wasiir ku xigeenada aysan dadoodu ka yaraan sodon
iyto Shan (35) sanno.
Waa in ay lahaadaan tayo hogaamineed iyo qibrad siyaasadeed.
Wasiirka koowaad wuxu yeelanayaa xilalka soo socda.
Wuxuu gudoominayaa kulamada golaha wasiirada
Wuxuu masuul ka yahay horumarinta, isku duwida iyo kormeerida siyaasada xukuumada
iyo maamulka guud.
wasiirka koowaad marka golaha shacabka aogolaado magacaabistiisa wuxu marayaa
dhaarta hoos ku qoran
waxan ku dhaaranayaa magic ilaahay inaan u guto xilkayga, si daacad ah oo danta
dalka ku jirto, dhowrana Axdiga iyo shuruucda Jamhuuriyada Soomaaliya
Wasiirka koowaad wuxuu hayn doonaa xafiiska ilaa:
uu geeriyoodo, is casilo ama laga qaado xilka
ilaa xilka cid kale loo soo magacaabo.
wasiirka koowaad iyo/ama ku xigeenada wasiirka koowaad wey iska casil karaan xilka
iyagoo iscasilaadooda qoraal ugu gudbinaya madaxweynaha.
Iscasilaada lagu qeexay farqada (1) waxay hirgalaysaa taariikhda lagu qeexay
iscasilaada , madaxweynuhuna ogolaado.
haddii in ka badan boqolkiiba konton (50%) golaha shacabka ka soo jeediyo goaan
kalsooni daro ah wasiirka koowaad, madaxweynuhu wax uu xilka ka qaadayaa wasiirka
koowaad iyo golaha wasiirada.
Madaxweynaha xilka kama qaadi karo wasiirka kowaad ama ku xigeenada wasiirka
koowaad inta uu jiro golaha shacabka, si kasta ha ahaatee aan ka ahayn siyaabaha ku
cad Qodobka 51(1).
Golaha wasiirada wuxuu ka kooban yahay:_ a) wasiirka koowaad b) ku xigeenada
wasiirka koowaad iyo c) wasiirada.
Golaha wasiirada wuxuu u xilsaara yahay: a) diyaarinta dhaqan galinta siyaasada iyo
miisaaniyada qaranka b) diyaarinta iyo u soo bandhigida shuruucda dowlada golaha
shacabka. c) Meelmarinta iyo
maamulida shuruucda. d) Isu duwida howlaha wasaaradaha. e) Meel marinta howlha kale
eek u qeexan Axdiga iyo shuruucda, marka laga reebo kuwa madaxweynaha loo
qondeeyey.
qof waliba oo loo magacaabo ku xigeen wasiirka koowaad, wasiir ama wasiir ku xigeen
:- a) wuxuu ku dhaaranayaa magaca ilaah inuu daacad u yahay Jamhuuryada Soomaaliya
iyo Axdiga. b) Wuxuu is casil
karaa isagoo qoraal dhaqo ka tagid ah gudbiyo wasiirka koowaad iyo madaxweynaha. c)
Wuuu xilka xafiiska hayn doonaa ilaa uu geeriyoodo iscasilo ama laga qaado xilka
ama inta laga soo magacaabayo qof
kale doorasho guud ka dib.
Haddii aan si kale loo sheegin goaanada golaha wasiirada waa in ahaadaan qoraal.
Ku xigeenada wasiirka koowaad iyo golaha wasiiradu waxay kaaliyaan talana siiyaan
wasiirka koowaad
Golaha wasiirada waxay si wadajir ah masuul uga yihiin loogalana xiisaabtamayaa
baarlamaanka hortiisa iyadoo la tixraacayo mabdaa masauuliyada wadareed iyo tan
shaqsiyadeed wax kasta oo ay
fuliyaan sida:- a) fulinta awoodooda iyo mel marinta waajibaadkooda. b) Maareynta
iyo dhaqan galinta shuruucda loo xil saaray. 4) Sedex (3) ku xigeenada wasiirka
koowaad iyo wasiiradu waxay si shaqsi
ah masuul uga yihiin wasiirka koowaad fulinta awoodaha iyo wjibaadka sida gaarka ah
loogu xilsaaray.
Wasiir waliba wuxuu hor tagayaa golaha shacabka ama guddi golaha shacabka marka loo
baahdo, si uu uga jawabo suaal kasta oo saamaysa arrimaha loo xilsaaray
wasaaradiisa.
Golaha wasiirada wuxuu masuu ka yahay siyaasada guud ee federaalka iyo maamul
goboleedyada sida ay qabaan Axdiga iyo shuruucda dalka.
Hadii golaha shacabka cod bixin ay taageeraan in ka badan boqolkiiba konton xubnaha
golahu, waxaa meel maraya soo jeedinta kalsoonida lagala noqonayey xubnaha golaha
wasiiradamarka laga reebo
wasiirka koowaad iyo ku xigeenada wasiirka koowaad, madaxweynuhu wuxuu xilka ka
qaadayaa xubintaas.
awooda garsoorka jamhuuriyada soomaaliya waxaa u xil saran maxkamadaha.
Awooda garsoorka waxay kobcineysaa arrimaha madaniga, ciqaabta, maamulka, ganacsga
iyo arrimha kale ee shuruucda kale iyo Axdigu u xilsaaraan.
Garsoorku wuxuu ka madax banana yahay hayadaha xeer dajinta iyo fulinta marka ay
gudanayaan xilkooda garsoor, xubnaha garsoorka waxay u hogaansamayaan sharciga.
Waxaa xilka garsooraha laga qaadi karaa oo kaliya marka uu gudan kari waayo
waajibaadkisa taasoo noqon karta cilad jirka ah, dhimirka, anshax xumo, iyo sababo
kale.
Waxaa garsoore xilka laga qaadi karaa hadi arrinta xil ka qaadida uu soo jeediyo
guddiga adeega garsoorka in xilka looga qaado sida kor lagu soo sheegay.
Xubnaha garsoorka ma qaan karaan xafiis kale iyo howlo kale oo ka hor imaanaya
waajibaadkooda.
Talaabooyinka maamulka iyo anshax marinta xubnaha garsorka waxaa loo raacayaa sida
sharcigu qabo waxaana lagu fulinayaa dekreeto madaxweyne ka dib markuu soo jeediyo
wasiirka cadaalada iyo arrimaha
diinta lana waafajiyo goaanka gollaha adeegga Garsoorka.
Garsoorku wuu ka madax banaan yahay awaamiirta hayad kale.
Garsoorku wuxuu ka turjumayaa isla markaana hirgalinayaa sharciga si waafaqsan
Axdiga iyo sharciga.
Golaha shacabka ayaa dejinaya shuruucda iyo niudaamka magacaabida, shaqo ka eryida,
anshax marinta iyo qaab howleedka garsorayaasha.
dacwo qaadistu way u furan tahay dhageysiga dadweynaha, inkastoo maxkamadu
goaansan karto in lagu dhageysto dacwada aqal xiransababa la xiriira anshaxa,
caafimaadka iyo xasiloonida.
Goaan maxkamadeed lama gaari karo ilaa dhinayada dacwada khuseyso helaan fursad
dacwadooda lagu dhageysto.
Dhamaan goaanada garsoorka iyo talaabooyinka kale waa in la sababeeyaa, gaar
ahaana kuwa ku lug leh xoriyada shaqsiga.
waxaa reeban in la dhiso maxkamada gaar ah marka laga reebo maxkamada ciidamada oo
awood u leh dembiyada ay galaan xubnaha ciidamada qalabka sida, xiliga nabada iyo
dagaalka.
Waxaa u fura dadweynaha, rayidka iyo ciidankaba in ay si tos ah ga qeyb galaan
dacwo qaadista si waafaqsan sharciga tilmamaya ka qeyb qaadashadooda.
dacwo ciqaabeed laguma soo oogi karo garsooraha inta uu xilka hayo, waxna lagama
weydiin karo baaris damb, oogadiisa iyo hoygiisa, lamina xiri karo haddii aan la
qaban isagoo danbi faraha kula jira
ama ayana ogolaan guddiga adeega Garsoorka.
garsooorayaasha oo dhan waxaa lagu magacaabayaa dikreeto madaxweyne iyadoo la
tixgalinayo talo bixinta Gollaha Adeegga Garsoorka
magacaabida garsoorayaasha waxaa lagu salaynayaa aqoontooda sharci yo kartidooda.
Qofna looma magacaabi karo maxkamada sare haddaanu noqon ana ahayn:
Garsoore Maxkamada Racfaan lehna khibrad dheer dhinacyada madaniga, ganacsiga , iyo
danbiyada. b) Yahay/tahay qareen maxkamad sare ee Jamhuuriyad muddo aan ka yareyn
shan (5) sanno oo xiriir ah.
Haddii uu xafiis garsoor banaanaado ama sababa kale datreed garsooruhu gudan kari
waayo xilkiisa ama uu gaaro dada howl gabka oo ah lixdan iyo shan (65) sanno,
madaxweynuhu wuxuu magacaabi doona
garsoore cusub markuu helo talada Guddiga Adeega Garsoorka.
Hab dhismeedka maxkamadaha wuxuu ka kooba yahay:
Maxkamada Sare b) Maxkamada racfaanka c) Maxkamadaha kale ee sharcigu dhiso.
maxkamada sare ayaa leh awooda, goaan ka gaarida khilaaf kasta oo saameynaya
Axdiga Federaalka Ku Meel Gaarka ah iyo shuruucda kale.
maxkamada sare waa makamada ugu sareysa waxayna leedahay awood ku bahsan
Jamhuuriyada Soomaaliya dhinacyada madaniga, dembiyada, ganacsiga, iyo awoodha kale
ee Axdiga ama sharci kale siiyo.
Garsoorayaasha Maxkamada Sare waxay ka kooban yihiin Gudoomiyaha iyo garsoorayaasha
kale sharcigu tilmaamo.
Garsoorayaasha Maxkamada Sare waxay leeyihiin caymis shaqo.
Golaha shacabk ayaa diyaarin donaxeerark tilmaamaya qaab dhismeedka maxkamada sare.
Fadhiga maxkamada sare wuxuu noqonayaa magaalo madaxda Jamhuuriyada Soomaaliya.
Guddiga Adeega Garsoorka wuxuu masuul ka yahay siyaasada guud iyo maamulka
Garsoorka sida sharcigu tilmaamo.
Guddiga Adeega Garsoorka wuxuu ka kooban yahay:-
Guddoomiyaha Maxkamada Sare b) Xeer Ilaaliyaha Guud ee Qaranka c) Sedes (3)
Garsoore oo laga soo doortay Maxakamada Sare d) Afar (4) qareen laga soo xulay
ururka qareemada Soomaaliyeed.
xubnaha guddiga waxay leeyihiin xuquq iyo xasaanad la mid ah tan garsoorayaasha.
Guddigu wuxuu msuul ka yahay magacaabidda, bedelka, asluubta iyo anshax marinta iyo
gunada garsoorayaasha.
Muddada guddi kasta waa shan (5) sanno.
Xafiiska xeer ilaaliyaha guud waa qeyb ka mid ah hayadaha garsoorka wuxuuna ka
kooban yahay:
Xeer ilaaliyaha guud oo awoodiisu tahay ilaalinta iyo hirgalinta xeerarka dalka oo
dhan, xilkiisa iyo masuuliyadiisa waxa qeexaya sharciga.
Xeer ilaaliyaha guud ee qaranka waxaa lagu soo magacaabayaa dikreeto madaxaweyne
soo jeedinta golaha wasiirada ka dib.
Xeer iaaliyaha waa dacwad oogaha guud ee dowlada federaalka ku mel gaarka ah.
Xeer ilaaliyaasha dowlada goboleedyada iyo degmooyinka awoodooda waxay ku xadidan
tahay gobolada iyo degmooyinka waxaana lagu magacaabi doonaa sida ku cad qeybta (b)
kore.
Masuuliyda gaarka ah ee xeer ilaaliyaha guud waxay tahay horumarinta iyo dhowrida
ku dhaqanka sharciga.
Jamhuuriyda Soomaaliya waxay lahaaneysaa ciidan qaran oo ka kooban Militari iyo
Boolis.
Ciidamada qalabka sida waa in ay si daacadnimo ah ugu hogaansan yihiin una dhowraan
Axdiga, sharciga iyo midnimada dalka.
Sharciga ayaa habeybaya qaababka iyo howlaha ciidamada qalabka sida iyo habka wada
shaqeynta iyo isku dubaridka waajibaadkooda.
Dhulka waa qeyraadka soomaaliya ee ugu muhiimsan iyo saldhiga nolosha dadka waana
in loona isticmaalaa loona maareeyaa qaab xaqsoor ah, wax tar leh iyo wax soo saar
la joogteyn karo.
Dowlada waa in ay qeexdaa dejisaana siyaasada qaran ee dhulka, isla markaana
habeysaa dhulka Jamhuuriyada Soomaaliya taasoo hubin3ysa diiwaan galinta ku
dhaqanka lahaanshaha, helida, degida,
xuquuqda maareynta, adkeyta danaha iyo milkiyada dhulka.
QODOBKA 67 KHEYRAADKA DABICGA AH IYO ILAALINTA DEEGAANKA
Kheyraadka dabiciga ah ee dalka sida Macdanta, Biyaha, dhirta, iyo Ugaarta waa
hanti qaran.
Sharci ayaana cadeynaya sida dan guud loohu manafacaadsanayo.
Dowlada federaalka ku meel gaarka ah waxay mudnaan siineysaa ilaalinta, kadinta,
dhowrista deegaanka kana ilaalineysaa wax kasta oo wax yeelayn kara kala
duwanaanshaha dabiicga (biodiversity) iyo
hab dhiska dabecada (ecosystem).
Qof kasa oo ku sugan Jamhuriyada Somaaliya waxaa waajib ku ah inuu dhowro
hagaajiyana deegaanka, kana qrey qaato horumarinta, fulinta, maareynta, badbaadinta
iyo ilaalinta kheyraadka dabiiciga
ahiyo deegaanka.
Dowlada Federaalka Ku Meel gaarka ah waxay qaadeysaa talaabooyn degdeg ah oo lagu
nadifinayo haraaga wasaqda lagu qubay xeebaha Soomaaliya, waana in la wydiistaa
magdhow cida lagu helay in ay ka
danbeeyeen dembiyadaas.
Dowlada Federaalka Ku Meel Gaarka a waa in ay qaadaa talaabooyin degdeg ah oo ay ku
joojineyso nabaad guurka xaalufinta, baabinta deegaanka, gubida dhuxusha, sharci
darada ah iyo dhoofinta ugaarta
nidirka ah.
Waxaa la dhisi doonaa guddiyo madax banaan hadba sidii loogu baahdo.
Dhisida guddiyada madax banaan, qaab dhismeedka iyo howlahooda waxaa soo jeedinaya
golaha wasiirada waxaana ansixinaya golaha shacabka.
Wasiirad a quseyso aya golaha u soo jeedinaya ka koobnaanshaha guddiyadaas sida
hoos ku xusan:
Guddiga DastuurkaFedraalka b) Guddiga Dib u heshiisiinta c) Guddiga Tirakoobka
Qaranka d) Guddiga Shaqaalaha Rayidka ah e) Guddiga Baadigoobka iyo diiwaan galinta
hatida qaranka iyo mida gaar
ahaaneed f) Guddiga Dib U Dajinta Qaranka g) Guddiga Olombikada Soomaaliyeed h)
Guddiga Calaamadeynta Soohdimaha Dowlada Goboleedyada i) Guddiga Hu Ka Dhigista iyo
abaabul ka saarka. j) Guddiga soo
kaashada Dhaqaalaha k) Guddiga khilaafaadka dhulka iyo hantida. l) Guddiga
doorashooyinka
Dowlada federaalka ku meel gaarka ah ee Jamhuuriyada Soomaliya waxay adkeynayasaa
xeerarka shuruucda caalamiga ah iyo mucaahadooyinka caalamiga ah ee ay Jamhuuriyada
Soomaaliya Dhan ka tahay iyadoo
la raacayo sharciga.
Heshiisyada caalamiga ah ee la ogolaaday lana qaatay waxaa meel marinaya sharciga.
Dowlada federaalka ku meel gaarka ah ee Jamhuuriyada Soomaaliya waxay adkeyneysaa
meelmarineysaana heshiisyada laba geesodka ah ee Jamhuuriyada Soomaaliya dhinaca ka
tahay.
ayadoo la tixgalinayo qodobkan golaha shacabka ayaa awood u leh in uu wax ku daro,
ka bedelo, kala bedelo ama dib u fiiriyo Axdiga.
Wax k bedelka Axdiga waxaa lagu bilaabi kar ooo kaliya soo jeedin ay taageersan
yihiin xubno gaaraya (1/3), waxaan lagu ansixin karaa tiro aan ka yareyn sedex
meelood labo (2/3) tirade guud ee
golaha shacabka.
axdigu waxaa uu lahaanaya awood sharci ilaa inta laga dhaqan galinayo Dastuurka
Federaalka.
Dasturka Jamhuuriyada Soomaaliya ee 1960 iyo sharciyada kale waa loo isticmaali
karaa arrimaha aan lagu xusoin Axdigan hadii ayan ka horimaaneyn Axdigan.
Dowlada federaalka ku meel gaark ah waxay ku dadaaleysaa inay soo gacan geliso una
soo celiso dowlada dhamaan hantida qaranka guurto ama ma guurto ee dalka iyo
dibedda yaalla.
Dowlada waxay isku howleysaa inay u soo celiso cidii lahayd hantida gaarka ahee
hadda sharci darada lagu haysto.
Dwolda federaalka eek u meel gaarka ah waxay isku taxluujineysaa dib u soo celinta
nabada iyo xasiloonida, isku socodka xorta ah ee ee dadka iyo badeecada,
shaqooyinka iyo adeegyada, hub ka
dhigiusta iyo uruurinta hubka sharci darada ah eek u jira gacanta dadweynaha, si
loo xafido, dhaqan celiyo, la iskuna dhafo maleyshiyada iyadoo lala kaashanayao
maamul goboleedyada, odey dhaqameedyada
iyo beesha caalamka.
Dowlada federaalka ku meel gaarka ah waxay isku taxluujineysaa dib u dajinta
qaxootiga iyo dadka barakacay.
Mashaaricada horumarinta haatan dalka ka socda way sii socon doonaan haddii aanay
waxba u dhimeyn qaranimda dalka iyo deegaanka.
Dhamaan mashaariicda cusub waa in ay helaan ogolaansho iyo tilmaamaha dowlada
federaalka ku meel gaarka ah.
Maka la dhameeyo shirka nabadeynta qaran ee Kenya, dhamaan ururada maleyshiyada,
kooxaha hubeysan iyo kooxaha Jamhuuriyda Soomaaliya ka jira ma sii jirayaan waxayna
hubkooda ku wareejinayan dowlada.
Axdiga ayaa aasaas u a dastuurlka federaalka ee lagu dhameyn doono laba sanno iyo
bar (2.5) laguna meel marin doono aftida dadweynaha ee la qaadi doono sanadka ugu
danbeeya xilliga ku meel gaarka
ah.
Waxay xukuumada qaadi doontaa dhamaan talaaboyin lagula dagaalami karoqabyaalada
eexda, xatooyo hanti dadweyne musuq maasuq, dhaman falalka wax isdaba marintaee
curyaaminaya dhaqanka suubanee
bulshada iyo howlaha qaranka.
Dowlada federaalka ku mee gaaka ah waxay baaritaan ku sameyneysaa isla markaana
qiimeyneysaa mashaariicda horumrineedeee shisheeyuhu maalgaliyey si loo hubiyo in
ay wax u dhimayaan siyaasada ama
nabad galyada qaranama waxyeelayn karaan dhaqanka, deegaanka ama caafimaadka dadka.
Axdigu wuxuu dhaqan galayaa marka ergooyinka shirweynaha dib u heshiisiinta qaran
ee Kiinya ogolaadaanwaxaanu jirayaa ilaa uu ka dhaqan gelayodastuurka federaalka.
Dowlada federaalka ku meel gaarka ah waxay ku lahaaneysaa dalka oo dhan awoodaha
soo socda:-
Arrimaha Dibbeda 2) Difaca iyo Nabadgelyada 3) Lacagata iyo Bangiga Dhexe 4)
Dhisida Dowlad Goboleedyada 5) Boostada iyo Isgaarsiinta 6) Socdaalka iyo Jinsiyada
Bixinta 7) Maamulka Dekedaha iyo
Garoomada dayaaradaha 8) Qorsheynta iyo Hor u Marinta Dhaqaalaha 9) Kheyraadka
Dabiiciga ah 10) Duulista Hawada (Civil Avaition) 11) ilaalinta Deegaanka 12)
Ogolansha iyo Bixinta Ruqsadaha shirkadaha
gaarka ah, gaar ahaan kuwa heerka qaran 13) Uruurinta Caanshuuraha, soo dejinta /
Dhoofinta iyo Caanshuuraha dadban.
Dowlada goboleedyada waxay qabanayaan howlaha soo socda:-
Waxbarashada 2) Caafimaadka 3) Wadooyinka 4) Badbaadinta deegaanka 5) Boolis
goboleedka 6) Guryeynta 7) Horumarinta biyaha iyo korontada 8) Horumarinta beeraha
iyo maareynta biyaha 9) Horumarinta
xoolaha iyo dhul-daaqeed. 10) Hor u marinta ganacsiga iyo iskaashatooyinka dowlada
goboleedyada. 11) Dejinta dadweynaha 12) Hor u marinta dastuurka dowlada
goboleedyada, calanka iyo astaantooda 13)
Magacaabista guddiyada doorashada dowlada goboleedka iyo dhaqan galinta
doorashooyinka dowlad goboleedyada. 14) Ururinta dhamaan caanshuuraha tooska ah.
15) Hor u marinta ciyaaraha, fanka, suugaanta
iyo cayaaraha hiddaha iyo dhaqanka. 16) 15- Ruqsadaha ganacsiga 17) Qorsho
magaaleynta iyo ruqsadaha dhismaha. 18) Faydhowrka guud 19) Xarumaha nasashada iyo
goobaha caruurta 20) Caafimaadka guud ee
dadweynaha.
Warbixinada shanta guddi ee dib u heshiisiinta ee shirweynaha qaran ee nabadeynta
soomaaliya kiinya 2002-2004.
Liiska ergada, ururada iyo kooxaha siyaasada.
Soo socda wuxuu ka yimid xagga maqaalka oo lagu qaaday on column akhriska ee Nikkei
Newspaper on November 15th.
Ayaa ku xukuntay ah * ~ * ii yihiin.
"Waa hordhac ah ka dib markii dagaalka" Written by Kato Norihiro
Falanqayayaasha waxay: Daisaburou Hashizume
Waxaa iska casilay iyo ilaalinta dastuurka waa ...
Waa soo jeedin daran ah run ahaantii geesinimo.
Sida buugga taas waa in ay qurxiyaan guul ah in 70 ka dib markii dagaalka, waa in
qorid ee xasuusta dadka qoto dheer.
Falanqaynta taas oo qabow leh dhaqankan cusub ee beesha caalamka in dhigeysa in
Dagaalkii Adduunka II, oo ku saabsan 2/3 ee qeybtii hore ee la dhumucda ama ma
noqon doonto, waayo, buugaag edition
jeebka saddex waraaqa.
About 1/3 qeybtii labaad waa soo jeedinta sameeyo qoraaga gaarka ah si aynu jaray
shukaan ee xarunta Qaramada Midoobay ka la sasabasho Maraykanka iyada oo dib u
eegis dastuurka.
* Qoraaga waxa uu noqon doonaa ku wajahan bini'aadamka waa kuwa inta badan si dhab
ah oo dheeraad ah, haddii la barbar dhigay culimada kuwaas oo si lama filaan ah u
muuqday iyo qaylo daran ee
mucaaradka-US Japan Security Treaty, laakiin waa in in this smart aqoonyahan in la
xuso, ayaa lagu qabtay in khayaal inay odhan Qaramada Midoobay.
Si aad u malaynayso, waxaan noqon lahaa ku wajahan bini'aadamka oo tilmaamay yaqiin
ka mid ah Qaramada Midoobay ayaa markii ugu horeysay adduunka.
Laakiin markii uu ku qoray kitaabkan, wuxuu doonayay in aanay jirin sabab ay u
akhriya tifaftirka.
Aan tifaftirka ka dib, magazine Newsweek ayaa saftay, ayuu akhriyin lahaa xaqiiqada
dhabta ah ee United Nations.
Dawladdu waxay dhabta ah oo u sheegay in ay tahay oo kaliya in Japan in ay u
maleeyo in Qaramada Midoobay ay tahay mid ku haboon ah,
Xaqiiqdu waxay noqon sheegashada ah danta hadayana jirin qaranka iyo heerka ay
dacaayad oo kaliya.
Taasi Japan oo sii waday inuu siiyo sida United Nations kaalin ugu weyn weyn
dhadhamiyey, laakiin dhab ahaan, Norihiro Katou aan ogaan lahaa in ay ahayd sheeko
ee mid ka mid ah ay qarxi soo galeen
qosol oo kaliya, sidoo kale, at dhan.
Dhab ahaantii, Yukio Mishima kuwaas oo ahaa dad kii oo ku saabsan xaqiiqada ah in
aduunka iyo sida ay u Toosan ah dad adduunka ka dib markii dagaal ma u dhigi
aasaasiga ah ee gobolka oo ku jira meesha
in loogu yeedho dhalanteed in Qaramada Midoobay iyo wixii la mid ah.
Runta waxa ay had iyo jeer waa mid fudud.
Its dalka doorasho aan ahayn in ay sii horeysay ahaantiisa.
Taasi waa inay noqdaan sida marka ay jirto xaalad aad u xun oo, autarchic xisbiga
ee xisbiga shuuciga ah, in dalka deriska la ah oo hubka hubka nuclear sababta ay u
fahmaan xadaanadda yahay.
Iyadoo aadanaha u fiican ma jiraan in iyagoo ee Japan waayahaas, sidoo kale,
dabcan, laakiin isagoo aan soo gabagabayn ansixinta heshiiska si ay u sameeyaan in
Japan ma ilaaliyaan hub nuclear,
By xaaladda oo wargeyska isagoo lagu qaban lahaa Quisling ah in ay Japan iyo
wargeyska anti-Japanese xukumaan,
Rajo ee Yukio Mishima marka Japan ayaa soo gabagabeeyay in heshiiska,
Maxaa yeelay, isagu waa ku wajahan bini'aadamka oo uu leeyahay maskaxda dhab ah, oo
ay ahayd ku wajahan bini'aadamka ogaa taariikhda Japan, Muuqda ee dhaqanka, iyo
quruxda Japan.
Quusanina ... in Japan oo ahaa mid ka dhigay doqon, sida uu hadda iyo jeerba taas
oo halis ku Shiinaha ee dhulka ah ee Senkaku-shoto iyo shiraaca xorta Shiinaha
South badda taas oo halbowle ah ee
Japan oo ay ku xiran tahay Bariga Dhexe si qallafsan in khayraadka saliidda.
Mishima waa mid aad u kala duwan oo ka soo dadkuba in ay moralist ee ku shubtaa-ku
oo ay matalayaan Oe Kenzaburo iyo xaqiiqda ah in ay xadaanadda nacas ah.
Rajo-kii ahaa xaqiiqda og in wax dhabta ahaa qoto dheer ilaa xad in ay doortoba,
ilaa ugu dambaysta ah si uu naftiisa u gaar ah gelin.