Você está na página 1de 160

La Europa

que sobrevivir
al brexit
A EUROPA QUE SOBREVIVER AO BREXIT
A Europa
que sobreviver
ao brexit
LA EUROPA QUE SOBREVIVIR AL BREXIT
La Europa que sobrevivir al brexit

Editorial: Eixo Atlntico do Noroeste Peninsular


Editor: Xon Vzquez Mao
Coordinacin: Vanesa Vzquez Iglesias
Maquetacin: Ado Silva (caricaturas) y Romo Figueiredo
Imprenta: Artes Grficas Jadfel S.L.
ISBN imprenta: 978-989-54016-0-4
ISBN digital: 978-989-54016-1-1
Depsito legal: VG 746-2017

Editorial: Eixo Atlntico do Noroeste Peninsular


Editor: Xon Vzquez Mao
Coordenao: Vanesa Vzquez Iglesias
Paginao: Ado Silva (caricaturas) e Romo Figueiredo
Impresso: Artes Grficas Jadfel S.L.
ISBN imprensa: 978-989-54016-0-4
ISBN digital: 978-989-54016-1-1
Depsito legal: VG 746-2017

4
La Europa que sobrevivir al brexit

A Europa
que sobreviver
ao brexit
LA EUROPA QUE SOBREVIVIR AL BREXIT

5
La Europa que sobrevivir al brexit

60 anos de Unio
60 aos de Unin Europea
Ricardo Rio / Alfredo Garca Rodrguez

Presidente do Eixo Atlntico 2015-2017 / Presidente do Eixo Atlntico desde 2017

N
este ano que agora finaliza, celebramos dois aniver-
srios de especial relevncia: os 60 anos da Unio Eu-
ropeia e os 25 do Eixo Atlntico, primeiro e mais anti-
go sistema urbano, organizado politicamente, de uma
euro-regio. O segundo no teria sido possvel sem o primeiro,
j que sua consequncia direta.

Que uma euro-regio, e em particular o seu sistema urbano,


celebre 25 anos repletos de vitalidade e projetos s pode ser
compreensvel no mbito de uma Europa que, apesar do que
est para vir, saia com vitalidade reforada. Porque das crises
ou se sai reforado ou no se sai.

O projeto da Europa nasceu da maior crise que viveu a socie-


dade mundial, a guerra provocada pelo surgimento dos fascis-
mos e totalitarismos de todo o tipo no mundo, desde a Rssia
at ao Japo, com o seu triste epicentro na Europa; mas tam-
bm como consequncia da crise de 29 e do resultado de uma
guerra anterior terminada em falso por ter pretendido alterar
os processos histricos, erro repetido posteriormente em Ialta
e origem das ltimas guerras que assolaram a Europa h ape-
nas um quarto de sculo.

A crise de 2007, com o inevitvel aumento dos populismos e o sur-


gimento de novas formas de terrorismo vinculadas intransigncia
religiosa, tornam hoje mais necessrio que nunca um projeto for-
te e emocionante de construo europeia. Por esta razo, e como
culminao dos atos comemorativos dos 25 anos do Eixo Atlntico
quisemos reunir as reflexes de 42 autores sobre o futuro da Eu-
ropa, ou o que o mesmo, sobre os prximos 60 anos que espe-
ramos que a Europa cumpra em paz e no caminho do progresso.
6
La Europa que sobrevivir al brexit

Europeia

E
n este ao que ahora finaliza hemos celebrado dos ani-
versarios de especial relevancia: los 60 aos de la Unin
Europea y los 25 del Eixo Atlntico, primer y ms anti-
guo sistema urbano, organizado polticamente, de una
eurorregin. El segundo no habra sido posible sin el primero,
ya que es su consecuencia directa.

Que una eurorregin, y en concreto su sistema urbano celebre


25 aos llenos de vitalidad y proyectos slo puede ser enten-
dible en el marco de una Europa que, pese a todo, sale ade-
lante con vitalidad reforzada. Porque de las crisis o se sale re-
forzado o no se sale.

El proyecto de Europa naci de la mayor crisis que ha vivido la so-


ciedad mundial, la guerra provocada por el ascenso de los fascis-
mos y totalitarismos de todo signo en el mundo, desde Rusia has-
ta Japn, con su triste epicentro en Europa; pero tambin como
consecuencia de la crisis del 29 y del resultado de una guerra ante-
rior cerrada en falso por haber pretendido alterar los procesos his-
tricos, error repetido posteriormente en Yalta y origen de las lti-
mas guerras que asolaron Europa hace apenas un cuarto de siglo.

La crisis del 2007, con su inevitable ascenso de los populismos


y la emergencia de nuevas formas de terrorismo vinculadas a la
intransigencia religiosa, hacen hoy ms necesario que nunca un
proyecto fuerte e ilusionante de construccin europea. Por ello
y como colofn a los actos conmemorativos de los 25 aos del
Eixo Atlntico hemos querido reunir las reflexiones de 42 auto-
res sobre el futuro de Europa, o lo que es lo mismo, sobre los
prximos 60 aos que esperamos Europa cumpla en paz y por
la senda del progreso.
7
Democracia(s) e lideranas

Portugal fez metade dessa


viagem comum que comeou
com seis membros e se mul-
tiplicou at 28. Tambm por
essa realidade justo assina-
lar a efemride: j pensaram
como seriam a nossa econo-
mia e a nossa democracia, o
que seramos sem esta Euro-
pa? Como estaria a nossa au-
toestima, sem esse sentimen-
Manuel Antnio
to de pertena a um espao
Assuno privilegiado, de um mundo
global? Ou como ser o nos-
Reitor da Universidade so futuro sem ela ou fora de-
de Aveiro. la? Demasiadas vezes se as-
siste a declaraes negativas
a irresistvel atrao para nos
munirmos sempre de uma boa
dose de capital de queixa

T
ranscorridas seis d- sem valorizarmos devidamen-
cadas sobre o Trata- te o que ganhmos com a nos-
do de Roma natural sa adeso plena ao que hoje
que me refira a esse a Unio Europeia.
momento fundador e Eu-
ropa a que ele deu origem. Porque a Europa tem muitas
Mas mais do que ser natural coisas que os outros no tm
justo que o faa. Porque se e por isso continua a ser re-
trata de uma ideia e de uma conhecida, a nvel mundial,
prtica de cooperao inter- como o melhor lugar para se
nacional sem paralelo na his- viver. O que a Europa no po-
tria do Homem. de sair do seu quadro de

8
La Europa que sobrevivir al brexit

valores: solidariedade, respei- a opinio em vigor e em


to pelos direitos fundamen- comportar-se de acordo com
tais, aceitao das diversida- as expectativas que os ou-
des culturais e das minorias. tros tm do modo como ele
H, imperativamente, que di- se comporta.
zer no s agendas naciona-
listas autoritrias, ao populis- Estamos j menos perante
mo, s lgicas de confronto o estratega que v longe,
e de desintegrao. E o que e mais deparando-nos com
a Europa no pode mesmo, quem vai atrs. Ora a ace-
diante destes sinais e face a lerao da histria presen-
to grandes massas crticas te onde as lgicas democr-
de outros (EUA, China, Rs- ticas mudam mais devagar
sia, ndia, etc.), deixar de ser que outros aspetos do mun-
Unio, ter a liderana poltica do, acentua facilmente esse
apropriada. aqui que a difi- tipo de liderana: sem ba-
culdade aparece! se ideolgica concreta, em
que se ganha por se inter-
A evoluo dos tempos tem pretar bem o que os eleito-
acarretado alteraes profun- res esperam ouvir, capitali-
das no estilo de liderana. De zando de modo oportunista
porta-estandartes visionrios, algum desencantamento da
apontando caminhos, escla- poltica. Da ao populismo de
recendo e construindo no massas, no qual a coerncia e
necessariamente com muito a substncia so substitudas
respeito por dinmicas de- pelo simples carisma e pelo
mocrticas evolumos de- pior pragmatismo, e onde o
pois para uma tipologia de li- objetivo principal do lder
derana atravs da obteno preservar-se a si prprio vai
de consentimento em lugar um simples passo. H que in-
de o ser por imposio, mais ventar uma nova categoria
ou menos autoritria. Mas de de liderana, uma via alter-
onde se passou, muito rapi- nativa, que permita preservar
damente, ao lder enquanto a(s) democracia(s) e reforar
especialista em interpretar o projeto da Unio.

9
Quo Vadis. UE?

a la hoy denominada Unin


Europea, una magnfica y ne-
cesaria iniciativa de coordina-
cin de esfuerzos entre un nu-
meroso grupo de pases, en
muchos mbitos de la vida.
Iniciativa construida sobre las
an humeantes cenizas de las
dos guerras mundiales que
asolaron especialmente este
territorio. Y coordinacin rea-
Manuel Jos lizada a travs de las armas
Morn Garca del dilogo, la negociacin y
la convivencia pacfica, y no
Ex director de la Fundacin de la imposicin de unos so-
Galicia-Europa. Analista de bre otros.
relaciones internacionales.
Pero, cul es el estado de sa-
lud de este proyecto en mo-
mento? Y sobre todo, cul es

E
l Proyecto europeo es- su futuro previsible?
t de aniversario.
Este aniversario, como es de
Hace 60 aos, en las sobra conocido, coincide en
frecuente e histrica- el tiempo con un cmulo de
mente convulsas tierras de circunstancias en principio
Europa, ech a andar un pro- nada positivas para ese pro-
yecto singular que, pasados yecto. En trminos coloquia-
los aos, se ha consolidado, a les y marineros diramos que
pesar de las muchas dificulta- la nave de la UE se encuen-
des a las que ha tenido y tiene tra atravesando una tormenta
que hacer frente. Me refiero importante, con mar gruesa, y

10
La Europa que sobrevivir al brexit

vientos de fuerza considera- a veces lento, a veces rpi-


ble. Por ahora la nave avanza, do. Siempre con un objeti-
con dificultades mltiples, pe- vo: consolidar en el mundo
ro avanza. No hay, aparente- un espacio poltico, econ-
mente y a pesar de las tensio- mico y social de paz, pro-
nes del momento, riesgo de greso y estabilidad, bajo el
hundimiento. Pero, ni es bue- lema de la unidad en la va-
no exagerar los peligros de la riedad. Un proyecto con ele-
travesa, ni tampoco mirar pa- mentos de identidad comu-
ra otro lado como si no pa- nes, como expresin de esa
sase nada. La historia est lle- unin (bandera, himno, pasa-
na de Titanics y de hechos porte, moneda y libre circu-
que no podan suceder.y lacin de personas entre los
sucedieron. miembros que se sumen li-
bremente a la iniciativa, ac-
Aquella idea de los llamados tuaciones a varias velocida-
padres fundadores de ir des para lograr de manera
construyendo el edificio eu- progresiva la superacin de
ropeo paso a paso, ladrillo la llamadas cicatrices de la
a ladrillo, de los cimientos al historia, las fronteras nacio-
techo, creando situaciones y nales, y un largo etc. de nor-
realidades en las que, con el mas y proyectos comunes);
tiempo, fuese ms til y con- pero manteniendo a la vez,
veniente avanzar que retro- cada uno de sus miembros,
ceder, se ha revelado hasta aspectos propios e irrenun-
ahora como la mejor estrate- ciables de su especfica per-
gia para ir consolidando este sonalidad, empezando por la
complejo proyecto. bandera y el himno de cada
cual, como elementos simb-
Nuevos temas y nuevos so- licos de una soberana que en
cios, en una iniciativa ilusio- parte se cede, pero en par-
nante y necesaria, sin per- te se conserva. Un proyecto
der de vista el retrovisor de con varios niveles de accin
una historia llena de conflic- diaria: de lo macro, Europa, a
tos, pero mirando a la vez ha- lo micro, los ayuntamientos y
cia un horizonte cargado por unidades similares; y con re-
igual de ilusiones y desafos. glas de funcionamiento de-
De lo econmico a lo polti- mocrticas, buscando siem-
co y viceversa. En un avance pre la eficiencia a travs de

11
La Europa que sobrevivir al brexit

principios tan fundamentales han sido capaces de lo mejor


como el de la subsidiariedad: y de lo peor; de las obras ms
la poltica y la gestin de lo sublimes y de las actuaciones
pblico con el ciudadano de ms horrorosas. Algo comn
a pie y su bienestar como ele- a los seres humanos de otros
mento inspirador de toda ac- espacios geogrficos del Pla-
tuacin, y en el que las de- neta Tierra, por supuesto. En
cisiones se toman al nivel de Europa no somos ni mejores
gestin ms adecuado en ca- ni peores que los habitantes
da caso. de otras latitudes. Y convie-
ne no olvidarlo, para bien y
La empresa es extraordinaria- para mal.
mente compleja. En efecto, a
pesar de que los socios del Tratar de construir un espacio
club comunitario tienen comn de convivencia y pro-
elementos importantes en su greso poltico, social y eco-
ADN existencial que son co- nmico, entre personas tan
munes a sus miembros, em- diversas, tanto que con fre-
pezando por algunas de sus cuencia han arreglado sus
races filosficas e incluso re- inevitables diferencias con
ligiosas, son tambin muchas enfrentamientos fratricidas,
las cosas que nos separan. Y no es fcil. Todos los que co-
cualquiera que haya tenido la nocen a fondo la historia leja-
oportunidad de viajar por ese na y cercana de Europa y vi-
espacio que llamamos Euro- ven el da a da del proyecto
pa, lo sabe. Ese ya citado le- Europeo, no pueden por me-
ma de la unidad en la varie- nos que asombrarse del cami-
dad, es la mejor expresin no recorrido, con sus luces y
de esa realidad multicolor sus sombras.
y polidrica.
Hasta no hace mucho tiempo,
Si repasamos la historia de es- era habitual leer o escuchar
te espacio geogrfico, podre- de boca de los expertos
mos comprobar que aqu han en la materia que el proyec-
crecido a lo largo del tiempo to Europeo seguira avanzan-
mltiples iniciativas de to- do de una u otra forma, por-
do tipo, unas buenas y otras que no haba vuelta atrs. Esa
no tanto. Los seres humanos solidaridad de facto prevista
que habitan en este territorio por los padres fundadores ya

12
La Europa que sobrevivir al brexit

actuaba como una especie La lucha o, usando una pala-


de pegamento extra fuer- bra menos blica, el esfuer-
te entre sus socios: en teo- zo por avanzar, es diario. Co-
ra era ms lo que se ganaba mo tambin lo es el esfuerzo
estando juntos que estando por no retroceder. Lamenta-
separados. blemente, y vista la historia
del mundo, nadie puede ga-
Recientes acontecimientos rantizar la irreversibilidad en
que estn en la mente de to- el camino recorrido. Las incer-
dos, como el brexit; los lla- tidumbres y los interrogantes
mados populismos anti eu- se nos aparecen, en efecto,
ropeos; las apelaciones a la por doquier a cada paso que
independencia por parte de damos.
territorios que forman par-
te de Estados supuestamen- A las nuevas generaciones
te slidos; la amenaza de que han nacido -que hemos
nuevos o viejos nacionalis- nacido- en un contexto de
mos redivivos, de triste me- paz que reina actualmente en
moria en el solar europeo; la Europa, el sonido de las gue-
crisis econmica del sistema rras les parece -nos parece-
financiero, que cual tsunami lejano, irreal, propio de pa-
atraves el atlntico y barri ses atrasados, vctimas de sus
Europa, con secuelas tan dra- eternos conflictos internos o
mticas como el desempleo; campo de batalla de las gran-
las mltiples amenazas terro- des potencias, en un mundo
ristas que aparecen por do- en el que un mal uso de la
quier; las variadas manifes- geopoltica y la eterna lucha
taciones de la corrupcin a por los recursos y la influen-
todos los niveles; la globali- cia/dominacin sobre los de-
zacin, con sus aspectos po- ms, siguen inspirando mu-
sitivos y negativos; etc. etc. chas actuaciones de algunos
nos devuelven a una realidad de sus dirigentes; esas imge-
llena de interrogantes que nes terribles de las mltiples
creamos superada; una reali- guerras que asolan el mun-
dad en la que la convivencia, do, entran en nuestra casa
el progreso, la estabilidad, la a la hora de los telediarios y
paz, la justicia no son logros las terminamos contemplan-
que ya no se puedan per- do con indiferencia o, a lo su-
der una vez alcanzados. No. mo, con una cierta pena. si

13
La Europa que sobrevivir al brexit

es que antes no hacemos za- mos ni debemos olvidar a


pping y cambiamos de cade- modo de ejemplo un terrible
na para no visualizar una reali- conflicto, no resuelto del todo
dad que nos desagrada. Para sino enquistado, que tuvo lu-
nosotros son conflictos leja- gar no hace tanto tiempo en
nos.Eso s, cuando la teri- el suelo de la civilizada Euro-
camente apacible Europa se pa: la implosin de la ex Yu-
ve azotada por el terrorismo, goslavia. Bosnia, Dubrovnik,
nos llevamos las manos a la Sarajevo, Belgrado.Se cum-
cabeza. Como se suele decir, plen ahora 25 aos de aque-
parece que hay muertos de lla terrible y cercana guerra.
primera, los nuestros, y de El intento de resolver los con-
segunda, los de los dems. flictos a travs del enfrenta-
miento blico no es, desgra-
Recientemente, todos hemos ciadamente, cosa del pasado
podido contemplar a la hora ni siquiera, repito, en la civi-
de comer o de cenar imge- lizada Europa. Y ah estn los
nes de refugiados que pare- hechos y las hemerotecas.
can salidas del tnel del tiem-
po, como esas pelculas de Hoy en da nosotros, los eu-
ciencia ficcin que nos retro- ropeos, estamos instalados
traen a otras pocas ya pasa- en otra dinmica, en especial
das: largas filas de seres hu- los que tenemos la fortuna de
manos que huyen por tierra tener un trabajo estable. Una
del horror de la guerra y bus- dinmica en la que impera la
can una esperanza en la pl- rutina del da a da: de casa al
cida Europa. Y qu decir de trabajo y del trabajo a casa;
los que tratan de huir por mar, planes para el fin de semana;
convirtiendo el Mediterrneo, para el puente de.; vaca-
el Mare Nostrum, en un ce- ciones de Semana Santa/pri-
menterio?. Refugiados que mavera, de verano, de Navi-
escapan de conflictos supues- dad; vuelta al trabajo. La
tamente lejanos, o de la mi- vida del da a da en la pacfi-
seria que asola sus pases de ca y con frecuencia autosatis-
origen. fecha Europa. Con sus luces
y sus sombras, por supuesto,
Pero ojo, el concepto de le- porque evidentemente no es
jana en estos tiempos es oro todo lo que reluce, y hay
relativo. Y, adems, no pode- problemas mltiples, y paro,

14
La Europa que sobrevivir al brexit

y pobreza, y problemas con hablaba o escriba del tema,


la dieta alimenticia, y enfer- apuntando otras salidas a esa
medades complejas, y..Pe- realidad del momento, se le
ro la vida en Europa es, glo- llamaba irresponsable, por-
balmente hablando, un imn que se afirmaba con solemni-
para las masas de desfavore- dad que cualquier alteracin
cidos que tanto abundan por de ese statu quo, era volver
el mundo adelante. Por algo a sembrar vientos de guerra.
ser. Vayamos a las hemerotecas;
no hace tanto que ese era el
En general, no somos del to- planteamiento comnmente
do conscientes de que este aceptado. Y ya vemos lo que
mundo cercano tan aparente- sucedi despus.
mente estable en el que vivi-
mos, nuestro pequeo y re- En suma, que la UE es una
lativamente seguro mundo, realidad sometida en estos
puede un da dejar de ser lo momentos a fuertes tensiones
que es. y presiones, internas y exter-
nas, en un contexto mundial
Estn la libreras llenas de extremadamente complejo,
profundos y documentados donde hacer prospectiva se
libros y estudios que hace no convierte casi en una labor
tantos aos demostraban de adivinos. Donde concep-
que, por ejemplo, la estabili- tos y teoras a veces catastro-
dad de Europa se apoyaba en fistas, que parecen propias de
buena parte en que se man- otras pocas, vuelven a estar
tuviese el statu quo logrado de moda, aunque en el fon-
despus de 1945: nadie pre- do nunca dejaron de estarlo.
vea la cada del Muro de Ber- Por duro o imposible que nos
ln, o la citada implosin de parezca, nada es eterno en las
Yugoslavia, o la particin de construcciones humanas, y la
Checo-Eslovaquia, o el ingre- historia, incluida la de Euro-
so en la UE de pases del este pa, est llena de imperios y
como Estonia, Letonia y Litua- civilizaciones supuestamente
nia, entre otros muchos acon- milenarios, que se desmoro-
tecimientos que hoy hemos naron de forma ms o menos
asumido como algo nor- rpida, pero siempre violen-
mal. Y si alguien se aventu- ta, y de los que a veces so-
raba a hacer ciencia ficcin y lo quedan recuerdos grficos,

15
La Europa que sobrevivir al brexit

heridas en el fondo imborra- ahora conmemora el 60 ani-


bles y unas lneas de mayor o versario de su primera piedra,
menor extensin en los libros no se convierta con el tiempo
de historia. en un captulo ms del libro
de la historia de este conti-
Confiemos por el bien de nente. Y que se sigan cum-
todos y por el bien de este pliendo aniversarios, no de
nuestro mundo terreno, que un recuerdo sino de una rea-
el Proyecto Europeo, que lidad consolidada y estable.

16
Ameaas Construo
da Unio Europeia

os europeus do sul de gasta-


rem dinheiro em copos e mu-
lheres e depois pedirem que
os ajudem, e o atentado de
Londres, nas imediaes de
Westminster.

Aparentemente, trs assun-


tos que nada tm a ver entre
si, mas que analisando me-
lhor, at so partes da mes-
ma realidade.
Paulo Ramalho
At s vsperas do acto elei-
Vereador do Desenvolvimento
Econmico e das Relaes
toral, que se realizou no pas-
Internacionais de Maia. sado dia 15, o partido da ex-
Analista econmico. trema-direita PVV (Partido
da Liberdade), liderado por
Geert Wilders, com um dis-
curso populista, nacionalista

N
esta altura em que e xenfobo, claramente an-
celebramos os 60 ti-Europa, anti-imigrantes e
anos do Tratado anti-refugiados, liderava pra-
de Roma, permi- ticamente todos os estudos
tam-me realar trs aconte- de opinio entre os holande-
cimentos da nossa Europa ses, sendo apontado como o
que marcaram especialmen- mais que provvel vencedor
te os ltimos dias: a derrota das eleies legislativas. Uma
da extrema-direita nas elei- boa parte da Europa, incrdu-
es legislativas holandesas, la, preparava-se j para o pior,
as declaraes do presiden- para mais um referendo tipo
te do Eurogrupo, que acusou Brexit, agora na Holanda.

17
La Europa que sobrevivir al brexit

Sucede que no dia da verda- que arrependidos, resta-lhes


de, tudo foi bem diferente. simplesmente lamentar
Cerca de 82% dos eleitores
holandeses resolveram mes- O presidente do Eurogru-
mo manifestar a sua vonta- po, Jeroen Dijsselboem, nu-
de, e no final, apurados os ma entrevista a um jornal ale-
resultados, o partido de Wil- mo, publicada no passado
ders ficou-se apenas pelo dia 19, e a propsito da for-
segundo lugar, com 13,1% ma como a Unio Europeia li-
dos votos, e menos 13 de- dou com a crise, referiu que:
putados que o partido ven-
cedor (Partido Popular para -Na crise do euro, os pases
a Liberdade e Democracia), do norte da Europa mostra-
liderado pelo actual Primei- ram-se solidrios com os pa-
ro-ministro, Mark Rutte. A ses afectados pela crise. Co-
Europa respirou de alvio e mo social-democrata, atribuo
adiou as suas preocupaes solidariedade uma impor-
para as presidenciais france- tncia extraordinria. No en-
sas, que ocorrero no final de tanto, quem pede ajuda tam-
Abril, e onde Marine Le Pen, bm tem obrigaes. No se
lder da extrema-direita, se- pode gastar o dinheiro em
gue nesta altura na dianteira copos e mulheres e logo de-
nas sondagens. pois pedir ajuda.

Os holandeses no ficaram Ora, o Eurogrupo uma es-


em casa. Foram s urnas e pcie de rgo que rene os
disseram de forma clara o que 19 Ministros das Finanas dos
queriam e o que no queriam. Estados-Membros da Zona
Decidiram com a rainha das Euro. Logo, o seu presiden-
armas em democracia: o vo- te tambm um Ministro das
to. Esperemos que os france- Finanas, e com especiais
ses faam o mesmo daqui a responsabilidades, pois de
algumas semanas. J os 26% alguma forma, publicamen-
dos britnicos que no vota- te e investido dessa qualida-
ram no referendo do dia 23 de de, representa tambm todos
Junho do ano passado, nada os seus colegas da Zona Euro,
podem agora fazer para im- os do norte o os dos sul. Da
pedir a sada do Reino Unido que se a linguagem utilizada
da Unio Europeia. Mesmo pelo senhor Dijsselboem, nas

18
La Europa que sobrevivir al brexit

referncias que dirigiu aos demitir-se. uma pena, pois


pases do sul da Europa afec- prestaria um servio relevante
tados pela crise, no prpria ao seu prprio pas e em par-
de um membro de um Gover- ticular Unio Europeia, que
no com sentido de responsa- no se revm na sua postura
bilidade e que preze mini- e nas suas palavras. At por-
mamente o respeito, muito que Dijsselboem sabe desde
menos o de um presidente j que dificilmente far parte
do Eurogrupo, que pretende do novo Governo dos Pases
ser a voz da Zona Euro. Sen- Baixos, que dentro em breve
do que as palavras deste se- entrar em funes, face ao
nhor Ministro das Finanas, resultado eleitoral obtido pe-
que tambm holands, mais lo seu prprio partido
do que ofensivas, parecem
at esconder um certo espiri- Na tarde do passado dia 22,
to populista e xenfobo (at um homem de nome Khalid
sexista), que nada tem a ver Masood (tambm conhecido
com os valores em que assen- por Adrian Russell), dirigindo-
ta o projecto da Unio Euro- se num automvel, atropelou
peia, e que reconhea-se, era diversas pessoas na ponte de
de todo inesperado, vindo de Westminster e esfaqueou um
algum que at se qualifica policia porta do edifico do
de social-democrata. Possi- Parlamento ingls, causando 4
velmente, razo teve o elei- vitimas mortais e cerca de 40
torado holands, que nas re- feridos. De imediato esta ac-
centes eleies legislativas, o foi classificada de aten-
que acima referimos, no ofe- tado terrorista e pouco tem-
receu mais do que 5,7% dos po depois, reivindicada pelo
votos ao partido a que per- denominado Estado Islmico.
tence o senhor Dijsselboem
(Partido do Trabalho), tendo O ano passado, num referen-
alis, sido a fora poltica que do influenciado por discursos
mais desceu, relativamente populistas e nacionalistas,
s eleies anteriores, con- anti-Europa, anti-imigrantes
cretamente 76%, passando e anti-refugiados, claramen-
de 38 para 9 deputados! La- te alimentados por medos
mentavelmente Dijsselboem emanados dos atentados ter-
no reconhece a infelicida- roristas de Paris e Bruxelas,
de das suas palavras e recusa 52% dos britnicos decidiram

19
La Europa que sobrevivir al brexit

conduzir o Reino Unido para a Unido (UKIP), reconheceu que


sada da Unio Europeia. durante a campanha para o
Brexit utilizou mensagens
Ora, Khalid Masood ou Adrian que no eram integralmente
Russell, como lhe queiram verdadeiras.
chamar, no era um imigrante
ou um refugiado. Era um cida- Da que a principal ameaa
do britnico, de 52 anos de ao projecto de construo da
idade, nascido no sul da Ingla- Unio Europeia no resida tan-
terra, no condado de Kent. Pe- to nos atentados terroristas ou
lo que se os britnicos no ti- na crise dos refugiados, que
nham percebido, perceberam so efectivamente problemas
agora, que no pelo facto a resolver e que carecem de
de sarem da Unio Europeia solues concertadas, mas
que vo ficar mais protegidos na manipulao da verda-
de eventuais atentados terro- de, nos radicalismos, e acima
ristas levados a efeito por ra- de tudo, na irresponsabilida-
dicais islmicos. que eles de e incompetncia de uma
esto l, dentro das suas fron- boa parte da classe politica,
teiras e so igualmente cida- que continua a olhar a dimen-
dos britnicos. so do bem comum essen-
cialmente na perspectiva dos
Os discursos populistas so seus prprios interesses e es-
isso mesmo, assentes mais tratgias de poder. E que, re-
na emoo do que na racio- conhea-se, contam com a
nalidade, e quase sempre at cumplicidade do povo que se
na promessa fcil e na mani- deixa muitas vezes enganar, e
pulao. O prprio Nigel Fa- que, frequentemente, se es-
rage, ento lder do Partido quece at de exercer o poder
da Independncia do Reino que verdadeiramente tem

20
Angrois, ou como o respecto
pola cidadana fai Europa

Jess e Teresa foron atendi-


dos pola Comisaria Europea
de Transportes, Violeta Bulc,
s poucas horas de solicitar-
llo. Fixrono logo de que un-
ha ministra espaola lles dese
plantn a unha reunin longa-
mente planificada e de que o
presidente do Goberno ob-
viase durante meses a peti-
cin que lle fixeron de man-
David Reinero ter un encontro con el.

Xornalista. Praza Pblica Jess e Teresa reunronse


e Eldiario.es. con diversos responsables da
Axencia Ferroviaria Europea
(European Railway Agen-
cy-ERA), cos que manteen
unha fluda relacin por co-

P
ara cando Jess e Te- rreo electrnico. Algo tan
resa interviron en Bru- simple como que eles escr-
xelas ante a Comisin benlles preguntando diver-
de Peticins do Parla- sas cuestins e estes conts-
mento Europeo, en Espaa xa tanlles ao pouco tempo. En
foran expulsados varias veces Espaa, Jess e Teresa escri-
do Congreso dos Deputados, biron a dous organismos es-
do Senado e do Parlamento tatais equivalentes sen obter
de Galicia. Na Eurocmara, respostas.
pola contra, a Jess e Teresa
deixuselles mesmo proxec- Jess e Teresa non son po-
tar un documental coas sas lticos nin empresarios. El
reivindicacins. informtico e ela psicloga

21
La Europa que sobrevivir al brexit

e pasaron por todo isto por- non nas diversas eivas de


que o 24 de xullo de 2013 seguridade que presentaba
estaban no sitio equivocado. a lia ferroviaria. Esa crtica
Eran viaxeiros do tren de al- directa da axencia europea
ta velocidade que descarri- ao Goberno espaol vis-
lou entrada de Santiago de ta por Jess e Teresa como
Compostela, na curva de An- fundamental para que a ins-
grois, deixando 80 mortos e trucin xudicial do acciden-
144 feridos, o maior sinistro te avanzase e se comezasen
ferroviario en Europa no que a investigar as responsabili-
vai de sculo, porque se des- dades non s do maquinis-
conectara o sistema de se- ta senn tamn dos diversos
guridade que poda evitar o anacos en que se foi dese-
despiste que sufriu o maqui- ando o sistema ferroviario
nista. Jess e Teresa son s espaol.
as caras visibles das vtimas
do accidente, varios centos Pero a Axencia Ferroviaria
ou milleiros de persoas entre Europea non quedara a.
afectados directos, familiares Uns meses mis tarde non
e amigos, todos eles coece- se limitara a tombar a cre-
dores, porque o estn a vi- dibilidade da investigacin
vir, de que a Unin Europea tcnica espaola senn que
ten para eles respostas que os expertos comunitarios en-
o seu Estado non quen de traran de cheo na instrucin
darlles, en moitas ocasins xudicial ao aclararlle ao xuz
non por que non saiba, se- que a normativa europea
nn porque non quere. Bru- obrigaba a realizar unha se-
xelas dalles respostas e res- rie de comprobacins de se-
pecto, moito mis respecto. guridade no AVE sinistrado
que as autoridades espao-
En Espaa, o Ministerio de las vian argumentando que
Fomento realizou unha in- non eran legalmente preci-
vestigacin tcnica do sinis- sas. Dixrono ao tempo que
tro que a Axencia Ferrovia- se ofrecan a comparecer na
ria Europea considera falta causa xudicial para explica-
de independencia e inco- lo, fronte s mltiples trabas
rrecta por centrar a sa an- postas instrucin penal por
lise exclusivamente no erro parte das autoridades e tc-
humano do maquinista e nicos espaois.

22
La Europa que sobrevivir al brexit

Os dous principais partidos que impulse esa investigacin


polticos de Espaa, no go- tcnica independente do si-
berno cando se inaugurou o nistro que o Goberno de Es-
AVE e cando descarrilou, su- paa, co apoio do principal
mronse a esas trabas inves- partido da oposicin, se ne-
tigacin e rexeitaron calque- ga a realizar.
ra proposta de nova anlise
tcnica ou poltica do sinistro. Con estes comportamentos
Fronte sa actitude, repre- contrapostos das institucins,
sentantes de todo tipo de co- a Jess, a Teresa, e a boa par-
rrentes ideolxicas presentes te dos seus compaeiros non
na Comisin de Peticins do hai que explicarlles para que
Parlamento Europeo escoita- serve a UE. Nin argumentar-
ron de primeira man as peti- lles que til. Nin preguntar-
cins de Jess e Teresa e re- lles cal queren que sexa o seu
clamaron Comisin Europea futuro. Eles sbeno.

23
Europa na Encrucillada
Ideolxica

medio de consulta directa s


cidadns. Ainda que sabemos
que os referndum, obrigan a
unha simplificacin dos deba-
tes e a unha polarizacin ab-
soluta, os argumentos a favor
teen sobre todo a carga de
emotividade, tan importante
na poltica moderna. Doutra
banda, a progresin electoral
dos partidos radicais no es-
pectro da dereita, en Alema-
Jos Luis
Mndez Romeu a, Franza, Italia, Dinamarca,
Austria, etc e sobre todo a evi-
Ex Secretario de Estado de dencia de que a poltica comu-
Cooperacin Territorial. Ex nitaria fronte crise s deixa
conselleiro de la Xunta de Galicia. como beneficiarios ou gaa-
dores s grandes empresas,
tamn est minando por den-

P
oucas veces a Unin Eu- tro as conviccins europestas.
ropea atopouse nunha
situacin tan crtica co- Foi un lugar comn do dis-
mo hoxenda. Ao Bre- curso poltico durante dca-
xit engdese a deriva do das, o dficit democrtico
grupo de pases denomina- da UE. Hoxe ni hai discur-
do Visegrd (Polonia, Hun- so pois una evidencia. Te-
gra, Eslovaquia, Chequia) que mos un Parlamento Europeo
rexeitan a axenda social as de pouca relevancia fronte a
como as ameazas que agro- institucins executivas e de-
man en Holanda, Franza e ou- pendentes dos Gobernos na-
tros pases, de abordar proce- cionais, mis fortes e cunha
sos semellantes ao Brexit, a axenda claramente definida.

24
La Europa que sobrevivir al brexit

En troques, xurde unha con- minoran, a Unin como pro-


testacin ampla idea da xecto colectivo vaise cuartean-
Unin, entendida como mer- do nunha solucin pragmti-
cado e non como obxectivo ca de varias velocidades. En
poltico. A inmigracin e os romn paladino, cada quen
refuxiados, problemas trans- que faga como poida.
versais, teen cuestionado
a adhesin dos cidadns a Para as rexins comunitarias
unhas polticas difcilmente perifricas, entre elas Galicia,
intelixibles, cando non direc- a situacin mala. As pol-
tamente falsas. Por exemplo ticas de cohesin europeas,
os cupos de refuxiados pac- que tantos recursos teen
tados logo de moitos atran- aportado, sern reducidas, e
cos, non foron cumplidos por as novas prioridades acentua-
ningn pas. rn as necesidades dos con-
tribuintes netos s orzamen-
Fronte s polticas evanescen- tos comunitarios.
tes das institucins europeas,
o Banco Central Europeo ten- Comprira, xa que logo, ter
se transformado en axente ben definidas as prioridades
executivo, e tamn executor do pas que necesitan finan-
no marco da troika, dunha po- ciamento exterior e actuar
ltica de salvamento financiei- en consecuencia. Non algo
ro dos pases. A enorme litera- doado e que non tea cus-
tura precedente sobre o papel tos de imaxe importantes.
das institucins supranacionais En consecuencia esas prio-
en crises semellantes, en to- ridades son sustituidas por
dalas latitudes, debera de ter- unha retrica engaosa, on-
mos vacinado contra a credu- de a definicin dos obxecti-
lidade. Non as e seguimos vos non se corresponde cos
confiando que nos leven a bo recursos adicados nin cos
porto, ainda que todolos indi- resultados do esforzo. A esa
cadores econmicos nos de- disonancia entre realidade e
volvan realidade. Mentras os discurso agora lle chamamos
pases do Mediterrneo euro- posverdade cando non dei-
peo estn afogados polo pe- xa de ser propaganda.
so da dbeda e as esixencias
de Alemaa, que encabeza No medio desa confusin,
aos pases mis saneados non atopamos a claudicacin da

25
La Europa que sobrevivir al brexit

socialdemocracia europea menos vencellados s pol-


diante da crise. De xeito in- ticas realistas, como os ni-
comprensible, ten lexitima- cos vehiculadores da frustra-
do as medidas dictadas pola cin colectiva e das arelas de
maiora conservadora, coas cambio.
consecuencias electorais que
agora observamos nidia- Nada esta perdido como na-
mente: a progresiva desapa- da est gaado. A poltica eu-
ricin como forza de gober- ropea tamn unha construc-
no alternativo. Non podemos cin coti, na que os partidos
laiarnos da resistible ascen- polticos xogan o mesmo rol
sin electoral do populis- que dentro dos Estados: en-
mo en tantos pases. Como cauzar as demandas sociais.
nos anos posteriores Gran Que no sexaxsimo aniver-
Guerra, a ausencia dun dis- sario da UE, constatemos a
curso coherente alternativo inexistencia de partidos eu-
deixa aos grupos mis ma- ropeos, resume a magnitude
nipuladores das emocins e do problema.

26
O Futuro
da Unio Europeia

na extenso geogrfica da
prpria Unio Europeia.

De facto, frequentemente sob


o impulso de conjunturas de
menor fulgor econmico e
maior instabilidade social, es-
te debate que habitualmen-
te se cinge ao domnio acad-
mico e alguns fora polticos
europeus acaba por extra-
Margarida Marques vasar para a opinio pblica,
passando a ocupar um lugar
mais central no debate polti-
Deputada na Assembleia da
co de diversos pases. Para uti-
Repblica. Ex-secretria de
Estado dos Assuntos Europeus. lizar apenas alguns exemplos
Ex-directora de la Oficina de la lembremo-nos do debate em
CE em Portugal. torno da ratificao do proje-
to de Constituio Europeia,
designadamente em Frana e

E
nos Pases Baixos, em 2005,
mbora se trate de um ou, mais recentemente, o re-
dado do conhecimen- ferendo nos Pases Baixos ao
to geral, importa recor- Acordo de Associao com a
dar que, ciclicamente, Ucrnia ou o prprio plebisci-
emerge no velho continen- to britnico permanncia na
te um amplo debate sobre a Unio Europeia.
construo europeia, as suas
regras de funcionamento e os Na prtica, estes momentos
seus limites, tanto no que se de intenso debate centram-se
refere extenso dos pode- no futuro da Europa, uma
res comunitarizados, como Europa cuja construo se

27
La Europa que sobrevivir al brexit

faz essencialmente atravs responder de modo coletivo,


de pequenos passos, como decisivo e atempado.
defendiam Jean Monnet e
Robert Schuman, mas que Este panorama tem permitido
periodicamente vive crises o recrudescimento de tenta-
de crescimento que reque- es identitrias e nacionalis-
rem um novo impulso para tas que, em ltima instncia,
manter o seu dinamismo e colocam em causa a constru-
continuar a trilhar, de forma o europeia e as suas prin-
segura, o caminho de paz, cipais conquistas, entre as
democracia, liberdade, pro- quais, a paz, a prosperidade
gresso e coeso que carac- e a democracia. Est, por is-
terizam a construo euro- so, mais do que na hora de
peia. Estamos precisamente reagir decisivamente a estas
a atravessar um desses pe- ameaas, sinalizando a reno-
rodos de reajuste que impli- vao do nosso compromis-
cam, inevitavelmente, algu- so comum num mundo glo-
ma turbulncia. bal, competitivo e instvel no
qual s teremos verdadeira-
No entanto, h que reconhe- mente voz e influncia se nos
cer que o perodo de retra- mantivermos unidos. No se
o e questionamento que trata de reafirmar cegamen-
atualmente atravessamos j te a f na Europa nem de ig-
se vem arrastando h algum norar os enormes desafios
tempo, coincidindo com o (internos e externos, end-
prolongar da grande crise genos e exgenos) que en-
financeira de 2008 mui- frentamos, mas sim de com-
to por fora dos efeitos ne- preender que a escolha da
fastos das polticas de aus- unidade europeia combina
teridade implementadas em racionalidade e sentimento.
diversos pases europeus, di-
ga-se mas qual se segui- Neste momento desafiante,
ram e foram sobrepondo v- mais do que mantermo-nos
rias outras crises e desafios cautelosamente desconfia-
de monta (elevados fluxos dos e centrados no reforo
de refugiados e migrantes, da nossa autonomia nacio-
a ameaa jihadista, desa- nal, creio que se impe uma
fios geopolticos, etc.) aos reafirmao da nossa vonta-
quais a UE no tem sabido de de enfrentar o futuro em

28
La Europa que sobrevivir al brexit

conjunto, unidos na diversi- Tratado fundador das Comu-


dade que nos enriquece e for- nidades Europeias, a 25 de
talece. Porm, tal reafirmao maro ltimo, constituiu, com
no deve ser meramente for- os seus quatro prioridades
mal nem protocolar, devendo (segurana; concluso da
implicar, isso sim, um verda- unio econmica e monet-
deiro compromisso convicto. ria; coeso e dimenso social;
Tal implica naturalmente um reforo do pilar externo), mais
debate srio e honesto so- do que um manifesto come-
bre o que pretendemos da morativo, um verdadeiro do-
UE, assumindo abertamen- cumento-base de orientao
te as nossas divergncias de para o debate atualmente em
pontos de vista, mas sempre curso. De igual forma, o Livro
com o fito de alcanar uma Branco sobre o futuro da Eu-
sntese, um consenso que sir- ropa, apresentado pela Co-
va, antes de mais, o interesse misso Europeia no dia 1 de
geral dos cidados europeus. maro deste ano, com os seus
cinco cenrios possveis e as
Neste mbito, a Declarao suas cinco declinaes tem-
de Roma e o Livro Branco so- ticas entretanto publicadas1
bre o Futuro da Europa, apre- contriburam igualmente de
sentados com algumas sema- forma substancial e substan-
nas de intervalo no final do tiva para orientar a discusso.
inverno/incio da primavera,
assumiram uma importncia No obstante a relevncia de
central num momento que cada uma das reas aborda-
poder ser quase qualificado das, destacaria particularmen-
de refundao ou de renova- te, tanto para Portugal como
o de votos desta Unio. para o conjunto da UE, a im-
portncia da coeso social e
De facto, a Declarao de Ro- geogrfica, atualmente in-
ma, assinada nos 60 anos do dissocivel da concluso da

1 A saber, sobre os seguintes assuntos: i) o desenvolvimento da dimenso social


da Europa; ii) o aprofundamento da Unio Econmica e Monetria, com base no
Relatrio dos Cinco Presidentes de 2015; iii) o aproveitamento da globalizao;
iv) o futuro das capacidades de defesa da Europa; v) o futuro das finanas da UE.

29
La Europa que sobrevivir al brexit

Unio Econmica e Monetria com os cidados, mas tam-


(UEM), qual deve ser acres- bm, no o esqueamos,
centado um verdadeiro Pi- entre entidades regionais
lar dos Direitos Sociais. Com e locais. A cada um destes
efeito, como tem sido possvel nveis corresponde uma in-
verificar ao longo dos ltimos fluncia e um valor acres-
anos, a arquitetura atualmente centado especfico. Sem pre-
incompleta da UEM dificulta o juzo para o princpio da sub-
combate s crises assimtricas sidiariedade, a cooperao
e a promoo do crescimen- entre regies ao nvel da UE
to e da convergncia. Nesse desempenha um papel ful-
sentido, defendemos a con- cral na promoo da coeso
cluso urgente da Unio Ban- social e geogrfica, sem es-
cria, assim como a criao quecer o trabalho desenvol-
de uma capacidade oramen- vido no quadro do Comit
tal da zona Euro, de modo a das Regies.
permitir no s aumentar o in-
vestimento mas tambm asse- Se queremos que a constru-
gurar a proteo social, desig- o europeia seja sustent-
nadamente atravs da criao vel, a coeso e a convergn-
de um Seguro Europeu de cia devem estar no cerne da
Desemprego. ao poltica europeia, a to-
dos os nveis. S assim, atra-
A construo europeia faz-se vs deste esforo conjunto e
a diferentes nveis: nas ins- direcionado, poderemos ga-
tituies europeias, a nvel rantir a unidade e o sucesso
bilateral, no dilogo direto do projeto europeu.

30
Quo vadis Europa

diplomacia y de sus interro-


gantes sobre su futuro, Euro-
pa concentra el 22% del PIB
mundial y proyecta estabilidad
y seguridad a lo largo de sus
fronteras.

Sin embargo, el actual esta-


tus europeo se debilita por
momentos, debido a su de-
bate interno y a la acumula-
cin de problemas derivados
Fernando de no saber encauzar y reac-
Gonzlez Laxe
cionar ante algunos de dichos
Ex presidente de la Xunta
interrogantes. As las cosas, la
de Galicia. Catedrtico de Comisin Europa acaba de ha-
Economa Aplicada. cer pblico los cinco escena-
rios posibles para los prxi-
mos aos. Dichos escenarios
son los siguientes: a) seguir

A
unque representa igual que hasta el momento;
una proporcin ca- b) promocionar solo, y con-
da vez menor de centrarse exclusivamente, en
la poblacin mun- el mercado nico; c)) adoptar
dial (25% en 1900; y 6% en la geometra variable, con va-
2015), Europa sigue siendo rias escalas de funcionamiento
muy atractiva tanto para sus y competencias; d) hacer me-
socios como para el resto del nos, pero de forma ms efi-
planeta (es el mayor mercado ciente; y e) hacer mucho ms,
nico del mundo y con la se- y de manera conjunta. De es-
gunda moneda ms utilizada). tos anlisis se podra despren-
A pesar de los vaivenes de su der la dificultad de articular

31
La Europa que sobrevivir al brexit

proposiciones conjuntas de nuevos posibles escenarios


cara a la definicin de los nue- sobre los modelos a escoger.
vos objetivos, sobre la deter- Los escenarios abiertos van
minacin de los procesos de desde apostar por la inclusin
toma de decisiones, y sobre del Reino Unido en el Espacio
el nuevo rol de la Comisin y Econmico Europeo (tipo No-
el Parlamento Europeo en lo ruega) o por un acuerdo bila-
que respecta a la evaluacin teral (tipo Suiza). Tambin se
y niveles de cumplimiento de abren otras perspectivas, co-
las acciones llevadas a cabo. mo suscribir una Unin Adua-
En suma, despus de la inte- nera (tipo Turqua), un acuerdo
ligente propuesta de Jacques de Libre Comercio (tipo Ca-
Delors, enunciada en el siglo nad) o un Acuerdo de adhe-
pasado, Europa ha estado an- sin a la Organizacin Mundial
clada en los debates sobre la del Comercio/OMC (tipo Chi-
soberana, el gubernamenta- na). Sin duda alguna, el mo-
lismo y el federalismo, sin lle- delo econmico ms integra-
gar a decantarse por un ni- do y que tendra las menores
co sistema. consecuencias econmicas es
el correspondiente al Espacio
Ante estas incertidumbres, los Econmico, aunque no es el
planteamientos actuales nos favorito de la ciudadana in-
obligan a centrarnos en dos glesa, ya que no pone en cues-
temas de gran envergadura. tin la libre circulacin de las
El primero, hace referencia personas e implica una parti-
a como abordar la salida del cipacin en el presupuesto de
Reino Unido de la Unin Eu- la UE, sin poseer la posibilidad
ropea; y el segundo, radica en de intervenir. El modelo tipo
como afrontar el denominado Suiza responde a un acuerdo
Plan Juncker, o los retos de la bilateral negociado, en el que
cohesin territorial junto a los se podran mantener los gran-
desafos socio-econmicos y des principios de libre circula-
tecnolgicos. cin de los capitales y bienes,
pero admitiendo una restric-
En lo que respecta al prime- cin en materia de circulacin
ro de los temas planteados, de personas. Ello supondr
el pilotaje poltico referido a que el Reino Unido abando-
la negociacin con el Reino ne el mercado comn, sien-
Unido abre muchas dudas y do el periodo de negociacin

32
La Europa que sobrevivir al brexit

muy largo y abierto a muchas Hard Brexit (cambios mayores


posibilidades intermedias a lo en la Unin Europea).
largo de los prximos aos.
El segundo desafo es la for-
Respecto a los otros modelos mulacin del Plan Juncker so-
tendramos lo siguiente. El de bre las regiones y reas pe-
la Unin Aduanera supondra rifricas. Los planteamientos
restringir la libre circulacin del diseo de las Redes de
de trabajadores y prohibir la Transportes Europeas ponen
circulacin de capitales. Ten- en cuestin los niveles de co-
dra consecuencias muy limi- nectividad y accesibilidad de
tativas para el Reino Unido y, las regiones atlnticas. Las hi-
sobre todo, para la City. El es- ptesis incluidas en los cua-
tablecimiento de un Acuerdo dernos de la cohesin territo-
de Libre Comercio restringira rial no contribuyen a reducir
no solamente la circulacin de las disparidades territoriales,
bienes y servicios, instauran- al no garantizar mecanismos
do derechos de aduanas pa- de nivelacin y contribucin
ra ciertos bienes, sino que no para paliar las desigualdades.
habra participacin del Reino Y, finalmente, los nuevos de-
Unido en el mercado nico, ni safos vinculados con los de-
en lo concerniente a la circu- sarrollos tecnolgicos y la di-
lacin de capitales. La posibi- gitalizacin ponen a prueba
lidad de una simple pertenen- las nueva dependencia de
cia a la OMC supondra para el las regiones perifricas y at-
Reino Unido una total sobera- lnticas frentes a las regiones
na; pero, en contrapartida, los centrales y motores del creci-
derechos de aduana se aplica- miento econmico europeo.
ran en la casi totalidad de los
bienes y servicios, teniendo un Estamos, pues en la hora de
impacto econmico muy fuer- nuevos planteamientos y re-
te en la economa de las islas. tos. Y los debemos plasmar
de inmediato y con partici-
Aunque la posicin de la UE pacin inclusiva, so pena de
es firme, por el momento, caer en una nueva fase de
habr que pensar en analizar atraso y marginacin. Co-
las distintas opciones deriva- mo siempre, la respuesta es
das de un Soft Brexit (conse- de todos, para todos y con
cuencias limitadas) y las de un todos.

33
La Unin Europea
y los ciudadanos

la organizacin europea. Pe-


ro el paso del tiempo y, so-
bre todo, la crisis econmi-
ca que sufre Europa desde
hace casi diez aos han pro-
vocado la aparicin de ca-
da vez un mayor nmero de
euroescpticos.

Aunque siempre ha habido


contrarios a la UE, esa crisis
econmica ha generado otra,
Alfredo Garca de tipo poltico e ideolgico,
Rodrguez
que ha calado profundamen-
Presidente de la Fegamp. Alcalde
te en los ciudadanos. Hasta
de O Barco de Valdeorras. hace unos aos la Unin Eu-
Presidente del Eixo Atlntico. ropea era percibida como
una entidad que poda ser
til para terminar con las di-
ferencias entre los pases que

H
ace ahora 60 aos se la integran. Hoy es concebi-
creaba la Comuni- da como una organizacin
dad Econmica Eu- que ha impuesto drsticas
ropea, con un am- polticas de ajuste econmi-
plio consenso por parte de los co a todos sus miembros y ha
pases promotores y de sus dejado de velar por el bien-
ciudadanos. La primera am- estar de las personas. Estas
pliacin de la Unin Europea medidas, lejos de solucio-
consigui tambin el apoyo nar la crisis, han contribuido
mayoritario tanto de los ya a ahondar todava ms las
integrantes de la UE como diferencias entre las nacio-
de los que se incorporaban a nes que componen la Unin

34
La Europa que sobrevivir al brexit

Europea, han demostrado criterios en el sistema educa-


las debilidades del sistema, tivo, la sanidad o la doctrina
generado una crisis institu- laboral. Y es imprescindible
cional sin precedentes y, so- una poltica exterior comn,
bre todo, han empeorado la para evitar divergencias tan
situacin de muchas familias. acusadas como las eviden-
ciadas por los pases miem-
El papel de la UE, si realmen- bro en diferentes conflictos.
te quiere ser importante pa-
ra los europeos, debe ser el La imposicin de las polti-
de atender a todas aquellas cas de contencin, auspicia-
cuestiones que pueden in- das por los poderes econ-
fluir de forma decisiva en el micos, ha dejado claro que
futuro de las personas. Mien- la UE ha dado la espalda a
tras el euro parece ser lo ni- los ciudadanos, olvidando su
co que ha calado en los ciu- objetivo de velar por su bien-
dadanos, se hace necesario estar y provocando, en cam-
conseguir que, teniendo bio, la drstica reduccin
siempre presentes las parti- cuando no eliminacin- de
cularidades de cada uno de logros sociales ya consolida-
los pases miembro, la Unin dos. La crisis de los refugia-
Europea desarrolle una pol- dos es un claro ejemplo de
tica comn en aquellos mbi- la situacin actual en Europa
tos que pueden influir en me- y del fracaso de las institu-
jorar la calidad de vida de los ciones europeas, incapaces
ciudadanos y evitar las des- de llegar a acuerdos comu-
igualdades que hoy siguen nes ante un drama humano
existiendo. de gravedad.

La austeridad y la toma de Lograr unos Estados Unidos


decisiones teniendo en cuen- de Europa, con un gobierno
ta solo los mercados no va a fuerte y con polticas comu-
contribuir a lograr un mejor nes en los temas importan-
futuro para los vecinos de to- tes, sera la nica posibili-
dos los pases de la UE. Si lo dad para conseguir evitar la
har una legislacin fiscal co- cada vez mayor desafecta-
mn, en la que no se den di- cin de los ciudadanos pa-
ferencias como las actuales. ra con las instituciones euro-
Tambin la unificacin de peas. Los polticos tienen la

35
La Europa que sobrevivir al brexit

responsabilidad de hablar y econmica de la UE. Deben


dialogar, de buscar y encon- buscar soluciones en las que
trar una base comn para las personas sean lo ms im-
aquellos temas que afectan portante, que, en definitiva,
de forma directa a la vida y vuelvan a ilusionar a los eu-
el futuro de sus ciudadanos, ropeos respecto a una Unin
sin que eso sea incompatible que cada vez merece menos
con la defensa de la solidez confianza.

36
Hacia una Europa Social
y Solidaria

Por qu entonces referir so-


lo estas? Bsicamente porque
marcan el perfil de una po-
ca, en la que se reconoca el
talento, la innovacin pesaba
mas que las armas en la lucha
de los dos bloques , y se ges-
taba un hito que revoluciona-
ra la cultura en las calles de
una ciudad inglesa.

Xon V. Mao Camus, el hombre que ms


influy en el desarrollo crti-
Secretario general del Eixo co e intelectual de varias ge-
Atlntico y de la RIET. neraciones, entre ellas la ma,
escribira en 1951 El hombre
rebelde, obra de referencia
en el pensamiento existencia-
lista. Toda obra precisa, para

E
uropa y yo nacimos el ser entendida, de integrar en
mismo ao. Ao en una visin global al autor, los
que Albert Camus reci- actores y el escenario. Este
bi el Nobel. Rusia lan- era el contexto en que naca
z el sputnik adelantndose a una Europa, concebida como
Estados Unidos en la carrera respuesta a la guerra ms de-
espacial, y The Cavern abre vastadora que asol el conti-
en Liverpool unos meses an- nente europeo, pero tambin
tes de que Lenon y McCart- como prevencin de que no
ney se conozcan. Bueno, es volviera a ocurrir. El concep-
obvio que ese ao pasaron to de los Estados Unidos de
mas cosas, y que todos los Europa eman de una visin
aos pasan cosas destacadas. generosa y solidaria de los

37
La Europa que sobrevivir al brexit

llamados padres fundadores: ni conocimientos de navega-


Schuman, Jean Monet y De cin. Y as comenzaron a des-
Gaspieri. An tendran que virtuarse los conceptos y los
transcurrir 25 aos para que sueos en que se sustenta-
Jacques Delors consolidara ba el proyecto de construc-
el proyecto de la Europa del cin europea. Las sucesivas
crecimiento, de la competiti- presidencias europeas, San-
vidad y del empleo, de la co- ter, Prodi, Barroso no fueron
hesin y del desarrollo, pero sino caldo de cultivo para el
sobre todo la Europa social desarrollo de la metstasis. Y
de los ciudadanos, de la inno- cuando alguien propuso re-
vacin y de la sostenibilidad. fundar Europa y dotarla de
La Europa con la que muchos una constitucin, pusieron
sobamos. al frente a Giscar D Estaing.
Que era lo mismo que poner
Qu pas entonces con a dibujar las cartas de navega-
aquel proyecto? Fue por cau- cin a un individuo que nunca
sa de la crisis que descarril? vio el mar. La crisis no fue si-
No. La emergencia de lide- no la culminacin de un pro-
res euroescpticos, egostas ceso, que a su vez, contribu-
e insolidarios con escasa vi- y a consolidar una crisis que
sin de futuro y nulo pensa- favorecia sus intereses y su es-
miento estratgico (a los que trategia. Y todo este conjun-
Churchill denominaba politi- to de errores intencionados
cos en contraposicin a esta- generaron el caldo de culti-
distas: los que piensan en las vo en que estn creciendo los
prximas elecciones en con- fascismos, a los que ahora lla-
traposicin a los que piensan man populismos, impulsados
en las prximas generacio- una vez ms, por las clases so-
nes) favorecieron la expan- cialmente ms dbiles: obre-
sin de un tumor que empe- ros, desempleados, agriculto-
zaba a crecer en Europa hasta res, etc.
convertirse en metstasis: los
eurcratas. Gentes sin mo- Pero esto quiere decir que
delo ni pasin, sin concepto el proceso sea irreversible y
ni ideologa europesta, cuya que debamos tirar la toalla ?.
nica finalidad era su supervi- De ninguna manera. Las cri-
vencia profesional, gestionan- sis tambin son pocas de
do un barco sin tener ideas oportunidades que generan

38
La Europa que sobrevivir al brexit

momentos de gran crecimien- del presidente (o presiden-


to. As fue con la mayor de ta) de Europa, que a su vez,
todas ellas: la guerra. El ma- acometa un proceso para re-
yor crecimiento de Europa se dactar una Constitucion Euro-
produjo despus de la segun- pea de verdad, que consagre
da guerra mundial. La cues- una Europa Social y Solidaria.
tin es si ese crecimiento se Que acometa una reforma
traducir en redistribucin y de la administracin Europea
equilibrio, o por el contrario y que dote de contenido al
se configurar en un proceso Parlamento Europeo, de don-
especulativo donde se vean de deber emanar el gobier-
favorecidos quienes genera- no de la Unin. Y lo ms im-
ron la crisis. La solucin pa- portante: que transmita a los
sa en cualquier caso por ms europeos que los puestos de
Europa. Retomar la filosofa trabajo no se pierden por cau-
fundacional y adaptarla al si- sa de los emigrantes, sino por
glo XXI, a la sociedad de in- causa de la corrupcin y de la
ternet, a un mundo post crisis incompetencia poltica. El da
radicalmente distinto. Y em- que los ciudadanos lo perci-
pezar por medidas tan bsi- ban habremos sentado las ba-
camente democrticas como ses para que el fascismo des-
la eleccin directa y universal aparezca de Europa.

39
Unio Europeia: 60 anos,
60 boas razes para celebrar

e lnguas -, a integrao eu-


ropeia antes de mais um
projeto de paz; paz essa que
queremos que seja prologada
por muitos e bons anos. Alm
disto, o lema Unida na diver-
sidade demonstra que a UE
conseguiu criar uma identida-
de europeia por cima dessa
mesma diversidade. Estamos
unidos e temos smbolos co-
Sofia Colares Alves muns - a bandeira europeia, o
dia da Europa (9 de maio) e o
Chefe da Representao da hino europeu -, que identifi-
Comisso Europeia em Portugal. cam essa mesma unio na di-
versidade, j que a Unio Eu-
ropeia no um edifcio em
Bruxelas mas, sim, uma gran-

N
de casa comum, da qual to-
o ano da celebra- dos ns fazemos parte.
o dos 60 anos dos
Tratados de Roma Atualmente a UE cobre o con-
pretendemos enu- tinente europeu de Lisboa a
merar 60 das vrias centenas Helsnquia, de Dublin a S-
de boas razes para nos or- fia, do Atlntico ao Mar Ne-
gulharmos do projeto euro- gro, do Mar do Norte e do
peu. Comecemos pela paz: a mar Bltico ao mar Mediter-
Unio Europeia (UE) constitui rneo. Inclui monarquias e
o perodo mais longo de paz repblicas, pases-membros
na Europa: 70 anos. Apesar da NATO e outros que no o
de a Europa ser to diversa so. A UE pode proteger os
a nvel de culturas, tradies seus cidados, por exemplo,

40
La Europa que sobrevivir al brexit

de ameaas externas ou das Na sequncia da votao do


consequncias da globaliza- Brexit, o apoio Unio Eu-
o, nos casos em que o Es- ropeia em pases da UE com
tado-Nao j no est em os Pases Baixos ou a Fran-
medida de o fazer. De mo- a, por exemplo, aumentou
mento, no h uma melhor substancialmente. Destaca-
alternativa para a coopera- mos, a este propsito, as
o europeia na UE. Com muitas vantagens do mer-
tantos desafios globais como cado interno nico, desde
os que vivemos atualmente, logo pela possibilidade de
nenhum Estado-membro da viajar livremente e pela in-
UE, por si s, tem peso para fluncia poltica que exerce
afirmar e defender os nossos o bloco nico de 27 pases
valores: tal s possvel em no mundo.
conjunto, dentro de uma s-
lida e verdadeira Unio Euro- Apesar de tudo isto, evi-
peia. Por conseguinte, evi- dente que a UE continuar a
dente que a Europa tem de modificar-se, no fosse a Eu-
funcionar em unio, de forma ropa um exemplo de mudan-
articulada, o que implica coo- a e de transformao demo-
perao, dilogo, e muito tra- crtica para todo o mundo.
balho conjunto. Juntos somos a maior eco-
nomia do mundo, o princi-
Apesar de todos os diferen- pal parceiro comercial da
dos e de todas as crises, os China e dos EUA. Somos o
Estados-Membros devem ul- maior doador de ajuda hu-
trapassar as suas divergn- manitria e investimos num
cias e unir-se no seu prprio futuro sustentvel, no com-
interesse. Muitos falam de bate s alteraes climti-
uma crise existencial da UE cas e na preveno de con-
no momento atual aps o flitos. Temos, portanto, boas
referendo britnico mas na- razes para nos orgulharmos
da indica que a unidade eu- do projeto europeu. Queira-
ropeia se desmorone. Devi- mos fazer parte dele, conhe-
do sua natureza insular, o c-lo mais, debat-lo mais
Reino Unido sempre teve um Queiramos mais Europa,
estatuto especial na UE. No mais 60 anos de boas est-
se espera que muitos outros rias de uma ainda melhor
pases sigam o seu exemplo. integrao europeia.

41
Uma interrogao
nas estrelas

j tem vindo a ser feita de


diferentes maneiras, nos Es-
tados Unidos ou no Reino
Unido, com as respostas con-
frangedoras que se sabe. E a
pergunta : Como respon-
der aos desafios de um mun-
do em processo de fuso ou,
de forma mais corrente, aos
desafios da globalizao?
David Pontes De um lado, os que acham
que esta crescente interpe-
Deputy Editor in Chief netrao de economias, cul-
no Jornal de Notcias. turas, processos de governa-
Jornalista e analista poltico. o o problema. Do outro,
aqueles que acreditam que a
globalizao parte da solu-
o, no deixando de ser um

M
&M? Somos impe- problema.
lidos para esta in-
terrogao: Macron Escrevo sem saber o resul-
ou Marine? Por es- tado das eleies francesas,
tes dias, o futuro da Unio Eu- porque a incerteza do mo-
ropeia fixa-se no resultado da mento mesmo que prova-
segunda volta das eleies velmente Emmanuel Macron
presidenciais francesas saben- venha a vencer a prova da
do que, muito provavelmente, fragilidade que vive o projeto
ser curto se a candidata da ex- europeu. As dvidas que se
trema-direita vencer. levantam a cada ato eleitoral
so srias, at porque h pa-
aqui que estamos, sem gran- dres que se repetem e que
de surpresa porque a pergunta nos interpelam.

42
La Europa que sobrevivir al brexit

Cada eleio tem os seus ma- com a sua linguagem incom-


tizes prprios, mas no ser preensvel, a sua imagem de
s o acaso que dita que as batalho de burocratas e a di-
populaes que preferen- ficuldade para estabilizar um
cialmente votaram em Trump, modelo de organizao po-
no Brexit ou em Le Pen, so ltica que a torne mais aces-
as das zonas rurais e indus- svel aos cidados, a Unio
triais, enquanto os habitan- Europeia torna-se presa f-
tes dos polos urbanos esco- cil para os tabloides e para
lheram preferencialmente os os polticos soberanistas. Se
seus adversrios. A globaliza- lhe acrescentarmos o medo
o fez as suas vtimas e le- provocado pelo terrorismo e
vanta, para muitas pessoas, pela crise dos refugiados te-
justificada angstia sobre co- mos o parto perfeito para os
mo nos conseguiremos adap- populistas.
tar a este novo mundo. Con-
tinuando abertos, fechando? A resposta que os cidados
Nos ltimos atos eleitorais, daro em eleies como a
tendencialmente os mais jo- de Frana apresenta-se assim
vens preferem o mundo todo crucial para percebemos se
e os mais velhos o regresso a num mundo de grandes po-
um passado, tantas vezes ilu- tncias como os EUA, a Chi-
srio, de naes, fronteiras e na ou a Rssia, de enormes
segurana reforada. problemas internacionais co-
mo as alteraes climticas,
No corao desta tempesta- os agora 27 conseguiro ficar
de no poderia deixar de es- unidos, criando escala, conti-
tar o objeto de concertao nuando a fazer sentido.
da Unio Europeia, a come-
morar 60 anos de um sonho Os nossos vizinhos conti-
de paz para um continen- nentais do Mdio Oriente
te demasiado marcado pela no vo resolver as suas in-
guerra. O sucesso acumulado tricadas questes sozinhos
de dcadas, no chega para e no h nenhuma indica-
apagar a dificuldade que tem o que a crise dos refugia-
demonstrado para respon- dos v esvanecer-se por si.
der a diferentes crises, nem Do outro lado do Atlnti-
a fragilidade de instrumentos co, aquele que era o parcei-
fundamentais como o euro. E ro firme apresenta hoje um

43
La Europa que sobrevivir al brexit

elevado risco para o Mundo tambm no so de molde a


devido gesto errtica do nos sossegar.
seu presidente. E aqui por-
ta, a Rssia prossegue a sua Muitas vezes no passado os
campanha subterrnea para lderes europeus, como lem-
minar as democracias oci- brava recentemente a revis-
dentais e sua estratgia de ta The Economist, opta-
bullying com pases que ram por ultrapassar as crises
ainda olham para UE como aprofundando e reforan-
garantia de paz. Perante is- do a Unio. Mas como em
to, perante as ameaas tran- nenhum outro tempo no cen-
sacionais como as do terro- tro da bandeira estrelada h
rismo ou da criminalidade agora um enorme ponto de
organizada, perante os de- interrogao, pelo que talvez
safios de uma economia glo- os tempos que se avizinham
balizada, uma unio poltica aconselhem a Unio a concen-
como a que temos continua trar-se em fazer bem o que sa-
a ter pleno sentido. be fazer melhor. A afirmar a vir-
tualidade do mercado nico e
Se h muito a fazer na frente da livre circulao de pessoas
externa, outro tanto se passa e mercadorias. A aprofundar
na frente interna. O Brexit a cooperao no ensino e na
um desafio para desenrolar cincia. A enfrentar em conjun-
nos prximos anos e a ten- to os desafios geopolticos. A
so entre os pases do Norte afirmar-se como um espao de
e do Sul devido crise das paz, de liberdade e de garan-
dvidas soberanas e a uma tia dos direitos cvicos e polti-
unio monetria incompleta cos dos seus cidados.
passou a sua pior fase, mas
nada nos diz que no pode- Os tempos so complicados,
r voltar. Uma economia que vai ser preciso fazer mudan-
vai apresentando resultados as, mas se continuarmos a
titubeantes e uma popula- entender-nos no essencial, a
o cada vez mais envelhe- Unio Europeia, organizao
cida, com um horizonte de determinante para o nosso fu-
equilbrio problemtico dos turo continental e do Mundo,
sistemas de proteo social, vai prevalecer.

44
Europa, entre la resaca
y la parlisis

donde la distancia con los ciu-


dadanos es enorme. La resa-
ca quizs es peor por atempo-
ral que el propio temporal. La
atemporalidad de una incerti-
dumbre manifiesta. Donde la
rabia sigue a la incredulidad,
donde el falso abatimiento no
comprende quizs como se ha
generado todo este muro de
insatisfaccin, hasto hacia la
Abel Veiga Unin. Si hace ya medio ao
diecisiete millones de votos
Profesor de Derecho Mercantil han llevado a los britnicos a
de la Universidad Pontificia de propinar el portazo ms gran-
Madrid. Analista poltico. de de su historia, los prximos
meses sern duros para mar-
car los lmites y contornos de
aquella desconexin. Ho-

E
uropa, qu papel landa y Francia ya han vota-
quieres en el mundo? do. Falta Alemania. La extre-
Un mar de dudas im- ma derecha ha sido contenida.
pregna ahora mismo a Pero su crecimiento es enor-
Europa. La misma que trata de me. Nadie asume liderazgos.
no sucumbir entre la desafec- No es tiempo quizs de ello.
cin y el desencanto de un la- Tampoco de rumbos, marcar
do, la demagogia y el popu- rumbos, ni en lo econmico, ni
lismo ms nihilista del otro. A en lo social, menos en lo pol-
sobresaltos. As es la radio- tico. Austria se ha quedado en
grafa ms plana y certera de un susto. La antorcha del na-
los ltimos aos. Aupada en cionalismo, del autoritarismo,
una especia de montaa rusa de la xenofobia prende con

45
La Europa que sobrevivir al brexit

fuerza y se ha dado cita en las utopas. Una Europa multicul-


urnas. Sonren los que creen tural, pero sin identidad nica.
que han derrotado a la bestia. Una Europa tan dispar como
La hidra. Pero puede ser una diversa, pero tambin distan-
victoria prrica. Aparente, so- te y diferente entre s y los su-
lamente parcial en el tiempo. yos. La Europa que una vez tu-
O cambia el rumbo o todo es vo sueos, utopas, y hoy sin
susceptible de empeorar. embargo es capaz de levan-
tar de nuevo vallas y muros.
Europa tiene hoy el pulso La Europa que no hace mucho
ms dbil que nunca. Dn- fue reconstruida con la mano
de est Europa y qu Euro- y de la mano y sudor de millo-
pa quieren los ciudadanos es nes de inmigrantes, tras la de-
una de las mayores incgni- vastacin, tras la guerra, tras
tas en el momento actual. La el odio y la sangre derramada.
que quieren sus actuales di- Demasiada sangre en el siglo
rigentes, una mera incgni- XX, de comienzo a fin, desde
ta entre la pasividad y la de- la Rusia zarista a los Balcanes.
sazn. La espalda a un futuro En medio dos terribles gue-
comn por la preferencia in- rras, ms civiles y tnicas. Las
dividualista y cortoplacista de que forjaron sin duda la men-
no pocos estados y la medio- talidad presente. La nuestra y
cridad ante la ausencia de li- la de nuestros directos antepa-
derazgo. Una Europa fractu- sados. Las que crearon un es-
rada, unos polticos exanges pacio de libertades y oportu-
y raquticos intelectualmente. nidades como nunca se haba
Pero es lo que hemos tejido, siquiera soado y nadie traza-
forjado y esculpido de modo do en su imaginacin y tinta.
consciente. Esa Europa que hoy sigue en-
callada en su maniquesmo y
Se acaba una manera de en- egosmo insolidario. Esa Eu-
tender Europa, la que quiso in- ropa que es un remedo de lo
cluir, abarcar y atrapar a toda que fue tan slo veinte aos
ella. Aunque lmites y fronteras atrs. Convulsa y estancada a
hacia el este. Esa vieja y rica un mismo tiempo.
Europa, henchida de orgullo,
cosidos sus jirones por la his- Esa Europa y ese constructo
toria. Historia de guerras, lu- del que hoy algunos preten-
chas, ilusiones, paces, mitos y der dinamitar ms por orgullo

46
La Europa que sobrevivir al brexit

propio y personal que por la herida, pero sobre todo ta-


conviccin. La Europa dis- ponar la hemorragia que los
tante de sus ciudadanos y nacionalismos, los populis-
a la que el papa Francisco mos y la xenofobia ha ali-
evoca retrica y metafrica- mentado los ltimos aos.
mente con un interrogante De lo contrario la resaca no
envolvente, sugerente, pe- se ir. Bruselas no puede ne-
ro a la vez evidente, Qu gociar una salida dulce ni f-
te ha pasado?, qu fue de cil del pas que se separa.
aquella otra Europa. La Eu- Tiene que marcar las lneas ro-
ropa que hoy es incapaz de jas, el futuro y las transaccio-
ser, ya no de soar, de com- nes con meridiana claridad y
partir, de solidarizarse. Es en contundencia, o el constructo
cambio un no ser en una hui- se derrumbar en cuanto al-
da hacia delante insolidaria y gn pas haga lo mismo.
egosta. Una Europa perdida,
sin rumbo, sin liderazgo, au- Es la hora de Europa, la que
tmata pero tambin autista. de verdad y los que en verdad
Indiferente. Sin identidad. Un quieren avanzar. No ms pa-
querer no ser, un empearse os calientes ni miseria de li-
en no ser. derazgo como la que hemos
vivido esta dcada. Una Eu-
El golpe britnico es un maza- ropa que no slo ha perdido
zo brutal que debe despertar parte de su alma, sino tam-
la atona en que est inmer- bin empeada en ofrecer-
sa la propia Europa. La que nos una economa lquida,
debe adentrarse en sus entra- especulativa, corrupta. Una
as, buscar en s misma, mi- economa de intereses, pe-
rarse a su espejo. Saber hacia ro distante, y donde lo social
donde quiere ir y con quin. queda completamente subor-
Ah radica la clave de la su- dinado. Que no quiso ver los
pervivencia. Cuidado con los riesgos, ser averso a los mis-
que vacuamente dicen ms mos, analizarlos. Que cons-
Europa pero no saben qu truy un castillo sobre una
Europa ni como ms. arena humedecida de la es-
peculacin, la corrupcin, el
Deben activarse cuanto antes cortoplacismo. Que prefiri
los desenganches con Rei- ser amnsica voluntariamen-
no Unido. Hay que cicatrizar te y supedit lo de muchos

47
La Europa que sobrevivir al brexit

a unos pocos. El constructo paganos que importan ms


err. Qu Europa queremos y bien poco. Incapaz de cerrar
hacia dnde y con quin que- la brecha abierta entre Nor-
remos ir?, qu Europa soa- te y Sur y la respuesta a la
mos? La de los ciudadanos, crisis econmica y financie-
no la de las lites, no las de ra sobre todo de los pases
las instituciones abigarradas perifricos del Sur. Desilu-
pero sin alma. Tal vez se ha sin y desafeccin. Desen-
ido demasiado deprisa, dis- canto y distanciamiento. Los
tante de una ciudadana que vehementes entusiasmos ha-
siente lejano el horizonte de cia la Unin hace tiempo que
un sueo. Distintas velocida- no se prodigan, tampoco los
des, distintos intereses, dis- liderazgos. Hay una oportu-
tintos liderazgos no siempre nidad, la resaca debe dejar
en clave holstica, sino sobe- vernos con nitidez. Sin prisa
rana, particular. Las crisis no pero sin pausa. Con decisin
son malas per se; al contrario, y firmeza. La gran oportuni-
ayudan a avanzar desde la re- dad para salir del impasse
flexin, el sosiego y el senti- reinante. Pero ms que nun-
do comn, mas, eso s, siem- ca son necesarios los lide-
pre que se tenga claro hacia razgos, mas tambin el rea-
dnde se quiere ir. lismo, el pragmatismo, tomar
el pulso de una Europa ms
La construccin europea ha distante que nunca de sus
avanzado a impulsos, unos propios ciudadanos.
impulsos jalonados de des-
encuentros, de tiempos de El gigante econmico con
crisis, si bien no tan laceran- pies de barro no termina de
te ni persistente como la ac- ser un actor global, siquie-
tual. La Europa de las li- ra local, que a las primeras
tes se halla distante en este de cambio sufre las embes-
momento de la Europa re- tidas de sus nacionales, pen-
al, atrapada en inextricables semos en Irlanda hace unos
problemas de decisin, va- aos, o la propia Francia con
lenta, liderazgo y una visin los referendos del siempre
clara de cmo salir de esta mal explicado y apresurado
crisis econmica, social, pol- conato de Constitucin, pe-
tica y de valores. Aunque es- ro tambin en la situacin
tos son, como en todo, los griega. Nunca en ms de

48
La Europa que sobrevivir al brexit

dos dcadas se ha votado La resaca debe hacernos


en clave europesta y don- pensar. Vigorizar la creencia
de los desapegos a gobier- en un proyecto que cumpli
nos y polticas nacionales lo hace apenas mes y medio se-
acaba pagando la apuesta senta aos de vida. Los me-
hoy descreda de una Euro- jores sesenta aos de Europa
pa que no derrocha la pa- con la parntesis de los Bal-
sin de otrora. Las carencias canes en los noventa. No es
y deficiencias en la construc- tiempo de tribulaciones, si-
cin europea a espaldas de no de liderazgos. De saber
la ciudadana y al albur y ca- hacia donde ir y sobre todo,
pricho en demasiadas oca- con quin ir. Ese es el gran
siones de primeros ministros reto que hoy tienen, tene-
que al poco abandonan la mos, los europeos. No cabe
arena poltica acaban fago- menos Europa, tampoco una
citando una imagen indirec- vuelta al soberanismo ciego,
ta y anquilosada de lo que unilateral y reduccionista. Esa
significa la Unin. Algo ms Europa ha de ser una Europa
que mercantilismo puro, es- social, una Europa de bien-
clerosis funcionarial y admi- estar y libertades, donde el
nistrativa y centro neurlgi- protagonismo, el individuo,
co de lobbys de toda clase el ciudadano, no puede que-
e ndole, Europa es y debe dar ni activa ni pasiva, ni vo-
ser algo ms, como quizs luntaria ni involuntariamen-
ha llegado el momento de te relegado del proyecto.
reinventar esa Europa hoy ti- De lo contrario no se forja-
morata y recelosa de s mis- r una identidad. Esa ha sido
ma y de los avances y con- la gran espina de Espaa, las
quistas que durante ms de dificultades de articular una
medio siglo han asombra- identidad nacional, amn de
do al mundo y a los propios poltica. Europa no puede
europeos. permitirse caer en ese error.

49
60 aos: Europa
quiere ser Europa

para hacer de ese ao algo es-


pecial. No obstante, en el ca-
so del 60 Aniversario de los
Tratados de Roma, el desti-
no ha querido que efemri-
de y coyuntura coincidan, ha-
ciendo que el recuerdo a los
principios e ideas de aquellos
padres fundadores sean tan
oportunos hoy como lo fue-
ron hace 60 aos.
Arnzazu Beristain
Tras una larga crisis, los po-
Jefa de la representacin de la pulismos antieuropeos han
Comisin Europea en Espaa. querido ver en este aniver-
sario la fecha de caducidad
de la Unin, el fin de un pro-
yecto que naci en Europa
como resultado de un largo

U
n aniversario es siem- y cruel aprendizaje, fruto de
pre una fecha espe- aos de guerras que desan-
cial, una cifra simbli- graron, literalmente, a nues-
ca que usamos como tro continente. Sin embargo,
pretexto para hacer balance tras las elecciones en Aus-
de lo vivido, normalmente con tria, Holanda y Francia, los
cierta aoranza del entusiasmo ciudadanos europeos hemos
e idealismo del joven, y con el mandado un claro mensaje al
temor al cambio de quien ha- mundo de rechazo a los po-
ce de la experiencia rutina. Es pulismos y de afirmacin de
una fecha, un nmero y qui- las opciones democrticas,
z nada ms, pero lo cierto es moderadas y europestas.
que suele ser suficiente como As, el proyecto comn debe

50
La Europa que sobrevivir al brexit

continuar. Es un paso impor- necesarias para que la eco-


tante, pero ms importante, noma no dependa de mo-
si cabe, es la leccin que la delos de crecimiento obso-
Unin saca de ello: Europa letos. Europa ha vuelto a la
debe ser Europa, y eso pa- senda del crecimiento y la re-
sa por recuperar una de sus cuperacin se nota sobre to-
grandes seas de identidad, do en las tasas de desempleo
el modelo social europeo. que, aunque en algunos pa-
ses como Espaa siguen sien-
Los ciudadanos se han visto do intolerablemente altas, ya
golpeados por una larga cri- estn en su nivel ms bajo en
sis que ha provocado, pre- la UE desde 2009. La econo-
cisamente, que muchos eu- ma de pases como Espaa,
ropeos hayan retrocecido Italia, Francia y Portugal po-
en aquello que hace de es- co a poco se recuperan y es-
te continente un lugar privi- t previsto que todos los Es-
legiado en el mundo, su Es- tados miembros crezcan este
tado del bienestar. No solo ao. La inversin pblica y
es el temor a perder aque- privada crece impulsada por
llo que hasta hace poco pa- el saneamiento previo del
reca garantizado, sino tam- sector bancario, las diferentes
bin el miedo, entre los reformas estructurales em-
ms jvenes, a no poder ac- prendidas y, tambin, a las di-
ceder a los mismos niveles ferentes iniciativas europeas
de bienestar que la gene- para la inversin pblica (los
racin de sus padres. Todo Fondos Europeos) o privada.
ello hace que una parte de Sin ir ms lejos, Espaa ha si-
la sociedad se muestre ms do el segundo pas que ms
vulnerable al discurso del inversin est movilizando a
miedo y a la promesa de la travs del PlanJuncker, con
soluciones fciles. 27.000 millones de euros pa-
ra financiar proyectos de in-
Hasta ahora, el objetivo pri- novacin y crear nuevas opor-
mordial de la Unin Europea tunidades de empleo para los
durante este periodo de cri- espaoles.
sis ha sido sentar las bases
para el crecimiento: sanear Sin embargo, estos logros
las cuentas pblicas y po- reales deben ser slo el prin-
ner en marcha las reformas cipio y, por ello la Comisin

51
La Europa que sobrevivir al brexit

Europea ha lanzado recien- de los gobiernos naciona-


temente una batera de me- les y de su voluntad polti-
didas que pretenden impul- ca para actuar. En este sen-
sar la dimensin social de la tido, la Comisin Europea
Unin. Algunas de las inicia- acaba de publicar su infor-
tivas destacadas son la pro- me anual derecomendacio-
puesta de Directiva que pro- neseconmicas por pas que
pone que los padres puedan pretende servir de gua pa-
conseguir condiciones de tra- ra los Estados miembros. En
bajo ms flexibles hasta que el caso de Espaa, la Comi-
los hijos tengan doce aos (y sin recomienda a Espaa
no ocho como actualmente), invertir en innovacin, edu-
con la posibilidad de acoger- cacin, en modernizar el sis-
se a una excedencia remune- tema de proteccin social a
rada de hasta 4 meses o per- la vez que se busque un sis-
misos para cuidadores de tema de tributacin moderno
familiares enfermos. Estas para sostener estas inversio-
medidas estn encaminadas, nes y as, contribuir a avanzar
adems, entre otros, a elevar en la Europa social que todos
la tasa de empleo femenino y queremos.
a incrementar la natalidad en
una sociedad envejecida. Es La Unin Europea, tras 60
solo el inicio de un programa aos de vida, y pese a la apa-
ambicioso de reformas que ricin en el mundo de ame-
pueden apuntalar un sistema nazas proteccionistas y ais-
ms justo de condiciones de lacionistas, est decidida a
trabajo y proteccin social, reivindicar, hoy ms que nun-
siempre con el ciudadano en ca, los valores que forman
el foco de todas y cada una parte de su ADN, como la
de las propuestas. defensa del libre comercio,
la lucha por la proteccin del
De aprobarse estas Direc- medioambiente, el respe-
tivas, Europa estara avan- to del Estado de derecho o
zando significativamente en el citado fortalecimiento del
el desarrollo de su dimen- Estado de bienestar. Una vez
sin social, un mbito, como que se ha consolidado la es-
tantos otros, que sigue de- tabilidad y el crecimiento em-
pendiendo en gran medida pieza a avanzar, la Comisin
de instrumentos en manos propone un giro haca una

52
La Europa que sobrevivir al brexit

Europa ms social. Poco a po- himno de Europa, suena en


co, los sondeos indican que las celebraciones del nuevo
Europa empieza a recuperar Presidente-electo francs. El
la confianza de sus ciudada- aniversario de esta Unin es-
nos (un 62% de los espao- t cargado de smbolos, pe-
les, 7% ms que el ao ante- ro quiz esta vez, la efemri-
rior). La 9 de Beethoven, el de, sea mucho ms que eso.

53
O Futuro de Europa
60 aniversrio da assinatura
do Tratado de Roma

ar como uma ameaa constan-


te ao desenvolvimento, no seu
todo, do velho continente. A
crise econmica e social e o
fluxo de migrantes e refugia-
dos, oriundos principalmen-
te de frica, Oriente Mdio
e sia, mergulharam a Unio
numa profunda perturbao
de identidade. Aos imensos
desafios que se colocam no
Ricardo Rio foi dada uma resposta unni-
me e solidria e, em respos-
Presidente da Cmara Municipal ta, est-se a assistir ao cresci-
de Braga. Ex-presidente mento de faces extremistas
do Eixo Atlntico. e antieuropestas.

Nesta circunstncia de diviso,


incerteza e insegurana sem

N
uma altura em que precedentes na Unio Euro-
se comemoram os peia, fundamental que sai-
60 anos da assinatu- bamos analisar a histria para
ra do Tratado de Ro- percebermos de onde viemos
ma, a Europa vive momentos e decidirmos conscientemen-
extremamente conturbados te para onde queremos ir. Em
que obrigam a uma profunda 1957, em Roma, viveu-se um
reflexo sobre o caminho a tri- momento histrico e deter-
lhar. A incerteza e a indefini- minante para a construo da
o relativamente capacida- Europa como hoje a conhe-
de de sustentao do projecto cemos: seis naes assina-
da Unio Europeia pairam no ram o Tratado Constitutivo da

54
La Europa que sobrevivir al brexit

Comunidade Econmica Eu- por imediatamente colocar


ropeia, antecessora da actual em causa todos os princ-
Unio Europeia. Numa Euro- pios fundamentais que nos
pa ainda fragilizada pelas con- fizerem aqui chegar, im-
sequncias da II Guerra Mun- portante recorrer histria
dial, a data assinalou o incio para percebermos que a se-
de um processo de progressi- gurana, prosperidade, com-
va integrao econmica que petitividade, sustentabilida-
abriu caminho actual unio de e responsabilidade social
poltica. O Tratado institua, no alcanadas s foram poss-
seu prembulo, que os esta- veis devido cooperao
dos signatrios estavam de- entre os pases europeus.
terminados a estabelecer os
fundamentos de uma unio O perigoso retorno do po-
sem brechas e mais estrei- pulismo, dos extremismos e
ta entre os pases europeus. dos nacionalismos exacerba-
dos est longe de ser a res-
Durante 60 anos foram incon- posta que se exige face aos
tveis os avanos que a Unio mltiplos factores de crise
Europeia conheceu. Uma his- que assolam a Europa. Impor-
tria que praticamente se con- ta aqui voltar a recorrer his-
ta atravs do somatrio de tria para no esquecer que
sucessos e conquistas que con- foram estes mesmos factores
triburam decisivamente para a conjugados que, no passa-
melhoria das condies de vi- do, conduziram a duas guer-
da dos pases aderentes a es- ras com milhes de vtimas.
ta comunidade. Veja-se o caso
de Portugal, cujo momento de Os valores subscritos pela
assinatura do tratado de ade- Unio Europeia (liberdade,
so, em 1985, considerado paz, democracia, tolerncia,
um marco fundamental na nos- proteco social, direitos hu-
sa histria recente, consolidan- manos) so demasiados im-
do o progresso econmico, a portantes para serem postos
liberdade e a paz duradou- de lado em nome de supos-
ra aps a revoluo de 1974. tas solues imediatistas que
apenas faro os pases fechar-
Quando a tendncia pa- se sobre si mesmos e recusar
ra responder aos exigen- o progresso. A Unio Europeia
tes problemas actuais passa est melhor preparada do que

55
La Europa que sobrevivir al brexit

qualquer pas, individualmen- economias mais competitivas.


te, para responder aos desa- Respeitar o desejo dos jo-
fios da actualidade. Num mun- vens outra das premissas
do cada vez mais global, o essenciais que temos de se-
trabalho em conjunto a ni- guir, sabendo-se que so as
ca forma de obter resultados. faixas etrias mais novas que,
ao crescerem integrados na
Talvez como em nenhum ou- Unio europeia, valorizam
tro perodo, reina um cli- imenso essa identidade e de-
ma de desconfiana e falta vem ser motivadas a aumen-
de coeso entre os elemen- tarem a sua participao pol-
tos da Unio Europeia. A sa- tica, nas mais diversas formas
da do Reino Unido veio trazer que esta pode assumir. Optar
um problema adicional, at por caminhos dissonantes da-
pelo desalento e desmotiva- quilo que so as crenas e os
o que provocou, a nvel in- valores dos nossos jovens po-
terno, nos que acreditam no der ditar um preo alto a pa-
futuro do projecto europeu. gar no futuro e abrir caminho
a um conflito intergeracional.
Sabendo-se que muito mais
aquilo que une os 27 pases inquestionvel que a Unio
integrantes da Unio Euro- Europeia necessita de se rein-
peia do que os separa, no ventar e de se afirmar nova-
deixa tambm de ser um mente como um verdadeiro
enorme desafio encontrar baluarte dos valores da liber-
formas de cooperao que dade e das oportunidades
permitam optimizar e acele- para todos, fugindo s ten-
rar a actuao em matrias taes restritivas e opressi-
determinantes e evitar pro- vas que a ditadura do medo
cessos de bloqueio como procura impor. Impe-se que
os que se tm vindo a suce- os lderes europeus assumam
der. Essa convergncia deve como prioridade o fortaleci-
sempre procurar ser integra- mento de uma Europa unida
dora das ambies das dife- e mobilizadora, que apesar
rentes naes e respeitar os de estar a viver um momen-
interesses dos pases que fa- to conturbado, tanto mais
zem parte da zona Euro, apro- necessria quanto maiores
fundando a coordenao so os desafios que se colo-
das polticas para tornar as cam comunidade europeia.

56
O desafo europeo

encaixar aos distintos ope-


radores estatais actuais e, de
non ser as, todos corren o ris-
co de acabar sendo un canle
mis perdida na xigantesca
oferta de contidos que ema-
nen das principais platafor-
mas globais, hoxe por hoxe,
maioritariamente de capital
estadounidense.

Non conseguir ter unha gran-


Alfonso Snchez
Izquierdo de plataforma europea sera na
prctica perder o control sobre
Director xeral da CRTVG. a relevancia e posicionamento
Xornalista. das actuais canles nun merca-
do mundial o que, a medio
prazo, podera supoer a sa
desaparicin, sendo rempraza-

O
futuro de Euro- das ou absorbidas por rplicas
pa deber ir da de ofertas mixtas americanas e
man dun poten- asiticas.
te sector audio-
visual propio. Na medida Nun futuro xa presente
en que sexamos capaces de no que a televisin como
desenvolvelo estaremos nas ate o de agora entendida vai
condicins de transmitir as desaparecer para converter-
mensaxes de interese para a se nun servizo mais de de-
supervivencia da Unin. Eu- manda online, seguir a ser
ropa, polo tanto, debe ser imprescindible a especializa-
quen de desenrolar as pla- cin para marcar a ruta su-
taformas globais nas que pervivencia. Neste contexto

57
La Europa que sobrevivir al brexit

de especializacin, as opera- a nivel de impacto que non


doras como a Televisin e Ra- identitario o de rexional
dio pblicas de Galicia, que un adxectivo que debe-
teen como razn fundacio- mos desterrar. Xa non somos
nal a defensa dunha lingua nin seremos operadores re-
propia e fornecer a sa cul- xionais. Seremos canais que
tura, contarn cunha vantaxe emiten desde una rexin pe-
importante. ro os nosos sinais non aca-
ban nos lmites xeogrficos.
Xa estamos nun mundo no Temos que abordar o futuro
que as distancias espaciais in- dunha forma moito mis atre-
formativas non existen. Desde vida que o ate o de agora.
Espaa ou Francia entermo-
nos mesma vez do que pasa Neste novo contexto inevi-
en Australia, por exemplo, e table pasar dun mercado fo-
en tempo real. Polo tanto, ese calizado a un mercado sen
non vai ser o elemento dife- lmites, mundial, coas sas
renciador das nosas ofertas. ameazas pero tamn coas
O que nos far distintos se- sas vantaxes. A nosa men-
r contarlle a todo o planeta saxe pode impactar en cal-
o que pasa preto das nosas quera parte do globo, e cal-
casas, onde s ns podemos quera parte do planeta
chegar, e que esa informacin susceptible de ser suxeito de
xenere o interese suficien- novas relacins comerciais.
te para que poida ser segui-
do en calquera lugar do pla- Caen as fronteiras sen per-
neta. Debemos procurar ser der en moitos casos a iden-
relevantes. tidade e debemos de pen-
sar en proxectos de longo
Os perigos son enormes se alcance. Temos capacida-
non conseguimos crear un de tecnolxica, capacidade
potente marco europeo, pe- humana e o coecemento
ro, de acadalo, a recompensa para conseguilo. o momen-
ser acorde aos riscos. to de que o sector audio-
visual de Europa estea al-
Isto acentase no caso dos tura do desafo que ten por
operadores rexionais, porque diante.

58
Unin Europea,
proyecto permanente

En el manifiesto de Ventote-
ne Por una Europa libre y
unida, Altiero Spinelli y Er-
nesto Rossi, presos polticos
deportados en la isla por un
rgimen fascista, describan
un lugar en el que aliados y
enemigos se reuniran para
asegurarse de que nunca se
repitiesen los antiguos ab-
surdos de Europa.
Manuel Prez lvarez
Apostaban por un futuro pa-
Ex eurodiputado cfico y compartido en un
y ex alcalde de Vigo. largo camino de integracin
europea.

Y de hecho, el pasado de
guerras y de batallas y trin-

E
uropa no se ha- cheras, dio paso a una paz
r de una sola vez duradera de ya siete dca-
ni en una obra de das, y a una Unin Europea
conjunto; se har ampliada a quinientos millo-
gracias a realizaciones con- nes de ciudadanos que viven
cretas que creen en primer en libertad; Unin Europea,
lugar una solidaridad de he- imagen de paz y de estabi-
cho, Robert Schumann, 9 de lidad, escasamente lejana
mayo de 1950. en el tiempo, de las batallas
y trincheras de Verdn, del
As se ha venido construyen- continente separado por el
do Europa y as seguir ha- Teln de Acero y por el Mu-
cindose en el futuro. ro de Berln.

59
La Europa que sobrevivir al brexit

Unin Europea en que se es obligado reconocerlo, el


respetan los derechos huma- rol de Europa se est debili-
nos, en que priman la digni- tando a medida que crecen
dad, la paz y la libertad, aun- otras partes del mundo. En
que no siempre igualmente 1900 Europa era el 25% de la
percibidas. poblacin mundial, y en 2060
representar menos del 5%. Y
La Unin Europea, espacio ningn Estado miembro ten-
que los ciudadanos pueden dr ms del 1% de la pobla-
disfrutar desde la pluralidad cin mundial.
cultural y la diversidad de
ideas y tradiciones distintas, El papel econmico tambin
con vnculos entre ellos que disminuir: del 22% del actual
les posibilitan viajar, estudiar, PIB mundial bajar al 20% en
trabajar y vivir ms all de las el ao 2030. La crisis econmi-
fronteras nacionales; un es- ca y financiera mundial que co-
pacio con una extensin de menz en el 2008 sacudi los
cuatro millones de kilmetros cimientos de la Unin Europea.
cuadrados, en que se habla Hoy la UE vuelve a disfrutar de
de igualdad pero, sobre to- una situacin ms estable, con
do, se lucha por ella cada da. una cada del desempleo al ni-
Porque Europa no se hizo ni vel ms bajo de la recesin,
se est haciendo en un solo aunque los efectos de la recu-
momento de una sola vez ni peracin siguen estando distri-
en una obra de conjunto. buidos de forma desigual entre
las distintas regiones y en la so-
En ese camino constructivo ciedad europea.
Maastricht, msterdam, Ni-
za y Lisboa han reformado y En otro orden de cosas, ya
transformado profundamente se sabe que no cabe hablar
la Unin. de compartimentos estancos,
la acumulacin de tropas en
La cuestin es qu futuro nuestras fronteras orientales,
queremos los europeos para las guerras y el terrorismo en
la Unin en 2017? el Oriente Medio y frica y el
aumento de la militarizacin
El papel de Europa como fuer- en todo el mundo muestran
za mundial es hoy en da ms un contexto mundial cada vez
importante que nunca pero, ms tenso.

60
La Europa que sobrevivir al brexit

Por eso es preciso reflexionar UE decide hacer mucho ms


sobre el modo de conjurar las conjuntamente en todos los
amenazas y ofrecer respues- mbitos.
tas y proteccin.
A un europesta convencido al-
El Libro Blanco sobre el futu- gunas de las cinco opciones le
ro de Europa describe cinco merecen escasa consideracin,
escenarios para la Europa del porque Europa necesita no pa-
2025, en funcin de las deci- rarse, seguir hacindose.
siones que ahora se tomen
conjuntamente. Y este adver- De los 25 pases considera-
bio se escribe voluntariamente dos como los ms pacficos
en negrita: el punto de partida del mundo, quince son de la
para cada uno de los escena- UE, pero los recientes aten-
rios posibles pasa porque los tados terroristas han conmo-
27 Estados miembros avancen cionado nuestras sociedades;
juntos como Unin Europea. hay un cambio en la gente en
su forma de pensar en lo to-
A partir de un avance jun- cante a seguridad y fronteras,
tos caben cinco opciones: paradjicamente en el tiem-
seguir igual, cumpliendo el po en que es ms fcil despla-
programa de reformas polti- zarse por el mundo por razn
cas; o limitarse solo al mer- de trabajo o de ocio.
cado nico, volviendo la UE
a centrarse gradualmente en Los cambios van acompaa-
el mercado nico; o que los dos de una lgica sensacin
que desean hacer ms, ha- de inseguridad, y tambin de
gan ms permitiendo a los una desafeccin por la pol-
Estados miembros que lo tica en el escenario de una
deseen una mayor colabora- Europa distante, que interfie-
cin en mbitos especficos; re demasiado.
o hacer menos pero de forma
ms eficiente, centrndose la No obstante sera un error
UE en aumentar y acelerar los maysculo la idea de un UE
logros en determinados m- como fracaso y frustracin.
bitos interviniendo menos en
los dems; y, en ltimo lugar, En un tejer y destejer, de cri-
hacer mucho ms conjunta- sis y de progresos, la UE nos
mente, escenario en que la ha permitido vivir el ms largo

61
La Europa que sobrevivir al brexit

espacio de paz, libertad y se- las frmulas concretas para


guridad; y los europeos lo sa- solucionarlo.
bemos y somos conscientes
de ello. Tanto los resultados Con l, creo que los proble-
electorales de Holanda o de mas son espesos; y que en
Francia, como las presiden- el hacerse permanente de la
ciales de Austria lo aseveran; UE a veces se avanza y a ve-
mientras que las encuestas ces se retrocedepara coger
en Alemania aventuran que nuevas fuerzas.
el partido antieuropeista no
superar el 10% de los votos. Las circunstancias externas a
Como las tan recientes del la UE representan tambin
Reino Unido, que permiten una oportunidad de avanzar,
valorar la impronta del Brexit para exigir nuevas polticas y
que la UE les deja y que la UE nuevos mtodos: voz nica,
avance sin el entorpecimiento en materia de seguridad y de-
made in England. fensa o exteriores; Trump o el
Brexit, consumado, represen-
En el informe aprobado por tarn una exigencia y una opor-
el Parlamento Europeo el 16 tunidad para una mayor cohe-
de febrero de 2017 se preci- sin de la Unin Europea, una
san algunos ajustes necesarios, Unin honesta y democrtica,
que es necesario introducir en integrada, prxima y con el
la UE: Configuracin institucio- afecto de los europeos.
nal de la Unin, concentracin
de poder ejecutivo en la Co- Que haya por delante retos
misin, ministro de Hacienda, pendientes, mal planteados y,
Tesoro Europeo, nueva orien- en su caso, mal resueltos, de-
tacin al mecanismo europeo bera ser un acicate del cambio,
de Estabilidad, avance en la y no motivo de desafeccin, de
unin bancaria y del mercado desinters o de enmienda a la
de capitales, de la energa, re- totalidad del proyecto, movido
formas de la zona euro, lucha por las inquietudes de los ciu-
contra el fraude fiscal. dadanos europeos y necesita-
do de su confianza
Sosa Wagner defini el infor-
me como prontuario exhaus- En un permanente hacerse,
tivo de los problemas de la porque Europa hizo as y as
UE y descripcin precisa de sigue siendo su futuro.

62
Europa no nos pertenece

cohesin que facilit una po-


ca de paz y estabilidad que
muchos, quiz inocentemente,
dbamos ya por consolidada.

Pero ya antes del Tratado


CECA, de los Tratados CEE
o de Euratom, antes incluso
del discurso de Robert Schu-
man en 1950, la idea de una
Europa unida vena siendo al-
Carmen Lpez go recurrente en la historia de
nuestro continente cuyo ori-
Abogada. gen se ha llegado a ubicar
Ex presidenta de AJE Galicia. incluso en la propia disgre-
gacin del Imperio Romano.
No es el objeto de este art-
culo iniciar un repaso por los
antecedentes histricos de la

L
a Unin Europea se en- Unin Europea, sino eviden-
frenta a uno de sus mayo- ciar que Europa, o mejor di-
res retos, y es que desde cho, la idea de esa Europa
que un conjunto de l- unida no nos pertenece, de
deres visionarios inspirasen la la misma forma que no per-
creacin de una Europa unida, teneci a Adenauer, Monnet,
solidaria y prspera han acon- Schuman o Gasperi; esa Eu-
tecido unos cuantos reveses ropa unida no nos pertenece
que obligan a plantearnos si ni nos pertenecer porque el
esa idea es todava viable y si ideal que la inspir trascien-
an merece la pena mantener de generaciones y, de algu-
encendida una vela por la su- na forma, est destinado a
pervivencia de ese espritu de continuar en el horizonte de

63
La Europa que sobrevivir al brexit

Europa y de sus ciudadanos de ciudadanos y pequeas


ms all de la suerte que de- empresas (muchas de ellas de
pare a la Unin Europea co- mbitos transfronterizos) que
mo tal. siguen detectando diferentes
barreras burocrticas, trabas
Parece claro que Europa est a la movilidad, al acceso a los
abocada a buscar permanen- sistemas de salud y la Seguri-
temente su unin y a recons- dad Social, a la transferibilidad
truirse las veces que sea ne- de las pensiones, etc. Y es que
cesario, pero entonces hay mientras la libre circulacin se
todava futuro para la Unin ha vuelto una realidad innega-
Europea? La respuesta la dio el ble para el movimiento de ca-
propio Robert Schuman, aun- pitales o para el estatus de las
que posiblemente no imagi- grandes empresas, lo cierto es
naba que 60 aos despus su que Europa todava no ha sido
afirmacin estara ms vigen- capaz de convencer a todos.
te que nunca: Europa se est
buscando; sabe que tiene en En esta tesitura, Europa nos
sus manos su propio futuro. ofrece en el mismo marco
temporal las dos caras de la
Europa pareci encontrarse moneda, por una parte, si el
a travs del que posiblemen- Brexit evidenci la crisis de
te fue su gran logro, crear un la Unin Europa y la inesta-
rea sin fronteras que, sobre bilidad de todo lo conquis-
la base de las cuatro liberta- tado durante los ltimos 60
des de circulacin y la con- aos, el surgimiento de nue-
secuente eliminacin de ba- vos lderes europestas permi-
rreras, permitiese a personas, ten que la ilusin en el proyec-
bienes, servicios y capitales cir- to europeo vuelva con fuerza
cular dentro de la Unin Euro- al debate poltico. Por eso
pea con la misma libertad que el momento es ahora, aho-
en el interior de un Estado ra es cuando los representan-
miembro, pero el paso de los tes polticos deben ser cons-
aos demostr que ese gran cientes de la responsabilidad
logro se convertira tambin en que tienen de cara a salvar la
el ms difcil de sus desafos y Unin Europea, ha llegado el
en la actualidad este espacio momento de optar por inten-
libre de fronteras se ha mos- tar encauzar el proyecto o, en
trado insuficiente para miles caso contrario, esperar a que

64
La Europa que sobrevivir al brexit

sean la generaciones futuras aquellos objetivos que per-


las que consoliden esa Euro- mitan la construccin de una
pa que no acaba de materia- identidad comn; de apren-
lizarse, de ser conscientes de der a aceptar sus diferencias,
que Europa tampoco les per- las identidades de los distin-
tenece a ellos, ni pertenece tos pases, no para negarlas o
a sus estrategias electorales, eclipsarlas, sino para recono-
porque la idea de una Europa cerlas y fortalecerlas, tal y co-
unida no puede sino partir de mo soaba Vctor Hugo cuan-
los sentimientos de encuentro do pronosticaba que un da
y generosidad que, afortuna- vendr en el que vosotras,
damente, no son susceptibles Francia, Rusia, Italia, Inglaterra,
de patrimonializacin. Alemania, todas vosotras, na-
ciones del continente, sin per-
La Unin Europa tiene en sus der vuestras cualidades distin-
manos volver a acercarse a tivas y vuestra gloria individual,
los europeos que nos ena- os fundiris estrechamente en
moramos de esa idea de un una unidad superior y consti-
continente sin fronteras, nos tuiris la fraternidad europea.
cremos afortunados por la po-
sibilidad de ampliar horizontes En definitiva, la Unin Euro-
y acogimos con ilusin el sen- pea tiene delante delante de
tirnos nacionales de una Euro- sus ojos la mejor ocasin para
pa fuerte; tiene la oportunidad posicionarse del lado de Eu-
de refundarse poniendo al ciu- ropa, para decantar la balanza
dadano y a sus necesidades en hacia europesmo y para avan-
el foco. Convirtindose en una zar en esa fraternidad europea
herramienta real para fortale- al amparo de la que cualquier
cer las economas nacionales idea de unin deber, nece-
y a sus PyMES, y revelndose sariamente, escribir su futu-
como un mecanismo real de ro, queda ahora en manos de
solidaridad y de cooperacin nuestros representantes polti-
entre sus pases miembro. cos decidir si el futuro de Eu-
ropa lo escribirn en primera
La Unin Europea tiene la persona o habr que esperar a
oportunidad de sumergirse que sean otros los que, antes o
entre sus contrastes y aprove- despus, vengan a rescatar el
char la crisis actual para recu- sueo de esa Europa que tam-
perar sus valores y encontrar poco les pertenecer a ellos.

65
Do Fiat Europa
ao Quo Vadis Europa?

seis Estados se convocou re-


ferendo para ratificar ou non
o Tratado de Roma. Seguindo
a mellor tradicin liberal e de-
mocrtica, entendeuse que a
soberana resida nos respec-
tivos Parlamentos emanados
da vontade popular libremen-
te expresada e foi neses foros
onde se deu o consentimento
para comezar a facer camio
Luis Domnguez Castro de integracin e de unidade.
O recurso aos referendos ten
Titular da Ctedra Jean Monnet
moito mis que ver con tcti-
na Universidade de Vigo. cas poltico-electorais de cur-
Profesor de Historia. to prazo que coa lexitimidade
democrtica. Liderar implica
tomar decisins as veces im-
populares pero necesarias.

V
ai sesenta anos, na Como ven dica Jean Monnet
Cidade Eterna, seis nada se pode facer ou cons-
Xefes de Estado e trur sen persoas que lideren.
de Goberno infundi- Vela unha primeira leccin de
ron o sopro creador que fixo futuro.
posible que a Unin Europea
que hoxe coecemos toma- Os chamados pais fundado-
ra corpo. Nestes tempos de res certamente tamn se
tribulacin populista e asem- debera falar dalgunha mai
blearia bo lembrar que as que tivo o seu papel naque-
Comunidades Europeas bota- la empresa estaban estimu-
ron a andar por consenso per- lados por das ameazas moi
misivo. dicir, en ningn dos reais. A mis importante era

66
La Europa que sobrevivir al brexit

a ameaza da guerra tan re- alma liberal da UE abriuse pa-


cente e devastadora co seu so desde a unin aduaneira
corolario de violencia, me- ata a moeda nica, pasando
do e xenreira contra o outro polo mercado comn e as ca-
mis al de 1945. A segun- tro liberdades. A alma social
da, non menor, era a amea- encontrou acubillo na cohe-
za do comunismo sovitico sin econmica, social e te-
coa sa sombra totalitaria. rritorial. A historia da integra-
Sen esas das ameazas cin europea , como non
moi probable que o modelo poda ser doutro xeito, un-
intergobernamental britni- ha historia de equilibrios en-
co se impuxera ao funciona- tre esas das almas e entre
lista franco-xermano, desbo- as posturas defensoras das
tado como foi o federalista soberanas nacionais e aque-
supranacional por non que- las partidarias dunha maior
rer recoecer o papel cen- institucionalizacin suprana-
tral dos gobernos nacionais cional. Unha terceira leccin
consolidados na sa lexitima- de futuro. Non hai camios
cin pola bonanza econmi- fciles e rpidos cara unha
ca e o welfare state da pos- maior integracin. Os equili-
guerra. Europa avanza cando brios entre os intereses nacio-
se sente ameazada e coinci- nais e os intereses europeos
den os intereses de Francia e marcan o paso pero a direc-
Alemaa. Unha segunda lec- cin sempre a mesma e leva
cin de futuro agora que se a Europa a travs das institu-
retiran os britnicos, se debi- cins que son o gran acha-
lita a alianza atlntica que do, a gran singularidade des-
cmpre restaurar e fortalecer te proceso. Como ven dica
e se albiscan no horizonte Jean Monnet nada pode du-
as gadoupas do oso ruso e rar sen institucins.
do dragn chins.
A intensa e demorada crise
A Unin Europea afincouse dos sistema capitalista neo-
desde a Comunidade Econ- liberal que vimos atravesan-
mica Europea. Sempre mis do puxo sobre a mesa as de-
fcil poerse de acordo nos ficiencias dunha integracin
intereses materiais comparti- centrada na economa e non
dos que xeran beneficios mu- nos valores compartidos que
tuos, anda que desiguais. A se salientan no Tratado de

67
La Europa que sobrevivir al brexit

Lisboa. Cando todo comeza- tia un relato capaz de afron-


ba, no Congreso de Europa tar os malos tempos manco-
celebrado na Haia, en maio munadamente. Unha cuarta
de 1948, o Movemento Euro- leccin de futuro, Europa se-
peo dotouse de tres seccins: r unha comunidade de valo-
unha poltica, unha econmi- res ou non ser.
ca e social e unha terceira
cultural presidida por certo A Unin Europea unha rea-
por un espaol, galego de na- lidade plural, libremente con-
cin, Salvador de Madariaga sentida. Precisa de lderes vi-
os britnicos que daquela sionarios e xenerosos que
dominaban o escenario eran guen as sas nacins po-
moi conscientes da importan- lo camio da integracin. A
cia de construr un relato, un- divisa unidos na diversida-
ha narrativa slida, a partir da de ten todo o sentido. Uni-
cultura, para a Europa unida. dade nos valores irrenuncia-
Infelizmente, a perda de in- bles que recolle o Tratado de
terese britnico coincidiu co Lisboa. Diversidade nas sin-
abeiramento da cultura como gularidades nacionais e nos
un dos piares da integracin. ritmos da integracin. Unha
Cando chegou a crise mis quinta e ltima leccin de
seria do proceso, a UE non futuro.

68
Por um futuro em que
possamos confiar

isto suficiente para concluir


que o estado de coisas actual
tem de ser ultrapassado por
reformas consistentes e rea-
listas. Isto quer dizer que no
precisamos, nem devemos ir
procura de dimenses no-
vas de integrao, mas to-
s sermos consequentes
com as dimenses de inte-
grao que abrimos h j
Pedro Passos Coelho algum tempo, como, por
exemplo, a Unio Econmi-
Ex-primeiro-ministro. ca e Monetria. Concretizan-
do, para termos uma Unio
Econmica e Monetria fun-
cional para todos os Esta-
dos-membros, e no ape-

S
obre o futuro da Euro- nas para alguns; para temos
pa h algo que pode- uma UEM que seja igualmen-
mos dizer e que no te um espao de convergn-
andar longe de um cia, precisamos que ela se-
consenso razovel: o estado ja uma Unio Financeira, isto
de coisas actual, com o seu , precisamos de concluir a
arranjo institucional e com os Unio Bancria com a imple-
seus equilbrios formais e in- mentao e suporte ora-
formais, no sustentvel. mental adequado do Fundo
Os desafios que temos pela Comum de Resoluo e com
frente, a carga que trazemos a criao de um Sistema Co-
de trs, a carncia de instru- mum de Garantia de Depsi-
mentos imprescindveis e os tos. Significa igualmente que
impasses institucionais, tudo precisamos de uma Unio

69
La Europa que sobrevivir al brexit

dos Mercados de Capitais. Monetrio Europeu deveria


Uma Unio Bancria incom- exercer trs funces.
pleta, ou uma Unio Mo-
netria sem ser uma Unio Em primeiro lugar, absorver o
Financeira, condena os Es- actual Mecanismo Europeu de
tados-membros mais vulne- Estabilidade, que lida com a
rveis aos srios problemas assistncia financeira aos Esta-
da fragmentao financeira a dos-membros em dificuldade,
que assistimos com a ecloso mas que tambm pode assu-
da crise das dvidas sobera- mir capacidades de recapitali-
nas a partir de 2010. zao cautelar de instituies
financeiras, ou, como suge-
A boa notcia a de que, de rido no ltimo documento de
facto, ns sabemos com bas- reflexo da Comisso Euro-
tante exactido aquilo que peia sobre o aprofundamento
precisamos de fazer para da Unio Econmica e Mone-
conduzir essa reforma insti- tria, constituir o suporte ora-
tucional da Unio Europeia. mental do Fundo Comum de
J temos todos os relatrios, Resoluo.
todos os livros brancos, to-
dos os documentos de refle- Em segundo lugar, o Fun-
xo. Em Maio de 2015, dei o do Monetrio Europeu po-
meu contributo para a discus- deria integrar os programas
so daquela que a reforma de investimento pan-euro-
mais premente da rea do eu- peu (como o chamado Pla-
ro, aquando do encontro O no Juncker), assim como os
Estado da Unio no Institu- esquemas de apoio a refor-
to Universitrio Europeu, em mas estruturais coordenadas
Florena. Alm da reforma do ao nvel da zona euro.
Semestre Europeu, propus a
criao de um Fundo Mone- Em terceiro lugar, o Fundo
trio Europeu. Esta instituio Monetrio Europeu pode-
deveria suprir uma lacuna fun- ria gerir a funo de estabi-
damental: a ausncia de uma lizao para a zona euro, o
contraparte econmica, ou que implicaria um oramen-
de um interlocutor adequa- to comum constitudo por
do, aco monetria e fi- programas de estabiliza-
nanceira do Banco Central dores automticos, como,
Europeu. Para isso, o Fundo por exemplo, um mecanismo

70
La Europa que sobrevivir al brexit

(parcial) de subsdio de de- Com efeito, se sabemos o


semprego ou programas de que precisamos fazer, e se sa-
polticas activas de emprego. bemos como devemos fazer,
o que nos faltava era sobre-
Com estas trs funes, o Fun- tudo uma oportunidade po-
do Monetrio Europeu institu- ltica para fazer avanar es-
cionalizaria o suprimento da te projecto de reforma. Ora,
carncia de instrumentos in- parece ser cada vez mais b-
dispensveis ao bom funcio- vio que essa janela de oportu-
namento de uma Unio Mo- nidade, atendendo aos sinais
netria, como, de resto, se que nos chegam dos vrios
encontra amplamente docu- Estados-membros, sobretu-
mentado. Claro que temos do aps a clarificao da si-
de atender tambm ao escru- tuao poltica de alguns pa-
tnio democrtico do exerc- ses sem os quais este passo
cio destas funes E para is- no possvel (Frana, Ho-
so afigura-se determinante landa, ustria), no infini-
que quem presidir a esta ins- tamente elstica. Apesar das
tituio tenha a sua activida- nuvens que ainda pairam so-
de devidamente publicitada bre a Itlia e a Grcia, a janela
e escrutinada, nomeadamen- de oportunidade abre-se ime-
te pelo Parlamento Europeu. diatamente a seguir s elei-
Em Maio de 2015, propus es legislativas federais na
que associssemos a gover- Alemanha, no incio do pr-
nao desta associao a mu- ximo Outono, e prolonga-se
danas no funcionamento do at s vsperas das eleies
Eurogrupo. Assim, o presiden- europeias de 2019. Teremos
te do Fundo Monetrio Euro- condies de liderana e um
peu poderia ser o Presidente sentido reformista das novas
do Eurogrupo, que passaria a circunstncias da relao en-
ser um cargo permanente, isto tre a Frana e a Alemanha, e
, no acumulvel com o car- esta oportunidade que no
go de Ministro das Finanas podemos perder. Tem de ser
nacional, como hoje sucede. aproveitada abandonando
Felizmente, em 2017 o Fundo a polarizao da Europa em
Monetrio Europeu entrou na regies Norte-Sul, ou Leste-
ordem do dia, por assim dizer, -Oeste, em que tantos apos-
e de toda a importncia no taram num passado recen-
perder esta oportunidade. te e que tantas dificuldades

71
La Europa que sobrevivir al brexit

trouxe aos grupos reformis- A chamada Unio da Defe-


tas pr-europeus. Mas tam- sa tem de se regrar segundo
bm com realismo e com um pressuposto: a articula-
uma ateno operaciona- o com a NATO. De mo-
lizao atempada de todos do algum podemos permitir
os aspectos desta reforma que se gere um pretexto pa-
institucional. ra pr em causa a aliana de
segurana comum que nos
Mais recentemente, o apro- protege a todos h j vrias
fundamento da integrao dcadas. A Unio de Defesa
em matria de Segurana e s poder prosseguir numa
de Defesa adquiriu priorida- lgica de complementarida-
de nas agendas europeias. de, e no de rivalidade, com
As razes para essa priori- a NATO. Dito isto, temos mui-
dade no so esprias. As to que fazer nos domnios da
ameaas terroristas, a cres- operacionalidade das nossas
cente instabilidade junto das foras, da inter-operabilida-
fronteiras externas da Unio de dos nossos sistemas e at
(a sul, a leste e a sueste) e a da integrao dos nossos co-
crise das migraes, cons- mandos, o que no quer di-
tituem fontes de preocupa- zer, nem dever querer dizer,
o que no podemos evitar. um Exrcito Comum Europeu.
Alm disso, os nossos alia- A partilha de recursos e a pro-
dos na relao transatlntica, gressiva constituio de co-
os EUA, tm dado pelo me- mandos integrados com for-
nos na forma que em po- as nacionais tm uma ampla
ltica tambm conta porque margem de ganhos a vrios
gera receios e intensifica an- nveis, e daqui no se deve
siedades mais outra razo, tirar a consequncia da cria-
na medida em que este vazio o de um Exrcito Comum.
surpreendente, e espero que Articulao e integrao so
temporrio, deixado pelos tambm os caminhos a seguir
americanos ajuda a chamar a no mbito da Guarda Costei-
ateno para as vulnerabilida- ra e da Guarda das fronteiras
des e deficincias da Europa. da periferia. Se essas estru-
Ajuda-nos a trazer-nos s nos- turas geram bens comuns a
sas responsabilidades e cla- todos que vo alm do que
rificao das nossas priorida- os esforos individuais de ca-
des geoestratgicas. da Estado-membro poderiam

72
La Europa que sobrevivir al brexit

conseguir, ento devemos ter nos arrependermos por oca-


meios comuns para servir es- sio de uma futura crise.
ses bens concretos.
Prosseguir o caminho destas
certo que no domnio da reforma deve constituir um
Defesa ainda so mais as objectivo de primeira gran-
perguntas do que as respos- deza, e no apenas porque
tas que temos ao nosso dis- deixar tudo como est inten-
por. J no caso da reforma da sificaria as foras desintegra-
Unio Econmica e Monet- doras no seio da Europa. O
ria temos o fundamental da exigente e complexo contex-
reflexo feita e amadurecida. to global requer uma resposta
Sabemos o que temos de fa- da Europa no sentido da sua
zer. No podemos desperdi- afirmao, da sua coerncia e
ar a oportunidade que se do seu fortalecimento. es-
nos abre. H coisas que no se o caminho que temos de
podemos adiar sob pena de percorrer.

73
O Futuro da Unio Europeia:
preciso criar novas ambies

10 prioridades que iriam ba-


lizar o trabalho da nova equi-
pa para esse perodo. Como
seria de esperar, estas inte-
gram os principais problemas
e desafios do nosso tempo:
questes do crescimento e
do emprego, coeso social e
territorial, ambiente e altera-
es climticas, mercado in-
terno e globalizao, Unio
Arlindo Cunha
Econmica e Monetria, jus-
Professor da Universidade
tia e direitos fundamentais,
Catlica (Porto). Ex-Ministro poltica de migraes, segu-
da Agricultura. rana das fronteiras, comba-
te ao crime organizado e ao
terrorismo, etc..

N
o seu discurso de Naturalmente que no esta-
apresentao ao mos ainda em tempo de fazer
Parlamento Euro- balano, j que a Comisso
peu do Programa est a meio do seu mandato.
de Trabalho1 da Comisso Eu- Sabemos, porm, que mui-
ropeia para os cinco anos de tas das questes referidas no
mandato 2015-2019, o Presi- discurso de Jean Claude Jun-
dente do Executivo Comuni- cker no se resolvem em cin-
trio definiu um conjunto de co anos, especialmente por

1 https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/juncker-political-guideli-
nes-speech_en_0.pdf

74
La Europa que sobrevivir al brexit

requererem aturadas e demo- sempre um constrangimento


radas negociaes, j que cor- na esfera de aco de qual-
respondem a matrias ainda quer nvel de governao. Po-
no sujeitas s competncias rm, o oramento deveria ser
prprias da Unio. uma varivel instrumental de
implementao das polticas
Estamos no incio do deba- definidas e no o contrrio.
te poltico e institucional pa-
ra um novo ciclo de polticas A Unio Europeia existe gra-
comunitrias, com destaque as coragem e viso po-
para o oramento da Unio e ltica de lderes que foram
as duas polticas que absor- capazes de se libertar das
vem a maior fatia deste: a Po- amarras dos nacionalismos
ltica Agrcola Comum (PAC) e ou dos vcios do curto prazo.
a Poltica de Desenvolvimen- Foi o que fizeram os Pais Fun-
to Regional e Coeso (PDRC). dadores da U.E., como Jean
At agora, estes ciclos tm si- Monnet, Konrad Adenauer,
do dominados pelo oramen- Robert Schumman, ou Paul
to; os lderes europeus e as Henry Spaak, que tiveram o
suas instituies (Parlamento, rasgo de lanar os projectos
Conselho e Comisso) discu- da Comunidade Europeia do
tem o nvel de recursos que Carvo e do Ao (CECA) e
podem ser disponibilizados da Comunidade Econmica
durante os 7 anos que se se- Europeia (CEE). Foi tambm
guem e a partir da definem o que fizeram lderes como
os ajustamentos a introduzir Franois Miterrand, Helmut
nas polticas comunitrias. Ou Kol ou Jacques Delors, que
seja, os nossos lderes, que no lanaram o Acto nico Eu-
quadro institucional da U.E., ropeu e Tratado de Maastri-
assumem a sua governao, cht que conduziram a U.E. ao
comportam-se como fun- Mercado nico, ao Euro e ao
cionrios subalternos de um Alargamento.
qualquer nvel de governo:
ajustar os programas de ac- Sempre que houve ousadia e
o ao oramento que pos- coragem de ultrapassar a vi-
to sua disposio. so paroquial da poltica elei-
toralista domstica a Europa
Obviamente que os recur- foi capaz de avanar, crian-
sos oramentais constituem do novos horizontes para os

75
La Europa que sobrevivir al brexit

seus cidados. Porm, desde as barbaridades do Estado Is-


h quase duas dcadas que o lmico, ou anteriormente os
Projecto Europeu marca pas- conflitos nos Balcs? Temos
so e, pior do que tudo, que que concluir tristemente que,
retrocedeu na ambio co- nestes conflitos ocorridos s
mum, atravs de uma deriva nossas portas, fomos pouco
inter-governamentalista, par- mais do que meros especta-
ticularmente visvel depois do dores ou aliados menores dos
incio da crise econmica e fi- Estados Unidos, eles prprios
nanceira de 2009 para c. mandantes principais da NA-
preciso diz-lo abertamente: TO, e interlocutores, quase
os nossos lderes polticos dos sempre antagnicos, da ou-
ltimos anos, especialmente tra grande potncia interve-
os que estiveram ou esto niente nos conflitos mais re-
frente dos Estados Membros centes: a Rssia. Ou seja, pela
mais poderosos da Unio, nossa proximidade geogrfi-
no tm estado altura dos ca, sofremos as principais on-
desafios que a Europa tem das de choque destes confli-
pela frente. tos e pagamos a parte de leo
da factura decorrente da aju-
tempo de os lderes pol- da humanitria. Mas no te-
ticos europeus enfrentarem mos qualquer capacidade de
a Histria e procurarem nela interveno operacional nes-
solues duradouras para as tes teatros de guerra, que
geraes que nos ho-de su- mais no seja para fins dis-
ceder. E a principal questo suasores, nem de proteco
esta: como enfrentar com das nossas fronteiras.
sucesso os grandes proble-
mas do nosso tempo, como Ser assim to difcil concluir
o combate ao crime organi- que no haver solues para
zado e ao terrorismo, o con- estes problemas se no criar-
trolo das fronteiras, a seguran- mos polticas comuns para os
a dos cidados, a imigrao resolver? Porque esperamos
macia e descontrolada, ou ento para transferir sobera-
os refugiados? Que contribu- nia nos domnios do segundo
to deu a Unio Europeia para e terceiro pilares da constru-
ajudar a resolver os proble- o Europeia: justia e assun-
mas das guerras civis na S- tos internos, para combater o
ria, no Iraque ou na Arglia, crime organizado e assegurar

76
La Europa que sobrevivir al brexit

a segurana interna; e poltica o Reino Unido foi sempre um


externa e de defesa, para ga- travo em tudo o que era
rantir a segurana das nossas transferir soberanias para o
fronteiras? Todos nos queixa- nvel de governo comum da
mos do actual desequilbrio Unio. Na verdade, o reino
na execuo do Projecto Eu- Unido, que esteve na origem
ropeu, com quase todas as das negociaes do ps-Se-
matrias econmicas, finan- gunda Guerra Mundial para
ceiras e monetrias integra- a criao daquilo que veio a
das nas competncias exclusi- ser a CEE, abandonou o Pro-
vas ou partilhadas da Unio; e jecto na hora da verdade e
todas as restantes na compe- criou com outros pases um
tncia exclusiva dos Estados outro projecto cuja ambio
Membros. Como se costuma terminava no livre comrcio:
dizer, somos uma espcie de a EFTA. Razo tinha o hist-
gigante econmico, mas um rico lder francs Charles De
ano em matria de poltica, Gaulle quando vetou a sua
segurana e defesa. Ou se- entrada por duas vezes, em
ja, um gigante com fragilssi- 1961 e 1967. Como agora se
mos ps de barro! O Tratado provou com o Brexit, o Rei-
de Lisboa introduziu algumas no Unido ainda tem a cultu-
melhorias no processo da to- ra do Imprio Britnico, de
mada de deciso da Unio. pensar que o centro no
Mas nestes domnios to sen- mundo. Talvez possa ser is-
sveis para o funcionamento so no seu arquiplago; mas
da nossa sociedade no fez nem isso conseguir se a Es-
mais do que criar a funo de ccia se tornar independen-
Alto representante da Unio te. Porm, na Europa conti-
para os Assuntos Externos e nental temos apenas cinco
de Segurana Comum; isto , pases grandes, um elevado
cometer a um dos Vice-Presi- nmero de pases pequenos
dentes da Comisso esta fun- e muito pequenos e milhares
o de coordenao. Mas, se- de quilmetros de fronteiras
jamos frios na anlise, nada terrestres. Por isso, no ha-
mais do que isso! ver qualquer hiptese de
prevenir as grandes ameaas
Temos que reconhecer que que pairam sobre a nossa so-
algumas destas reformas de- ciedade se no aprofundar-
cisivas no se fizeram porque mos a integrao Europeia.

77
La Europa que sobrevivir al brexit

Ouvi um dia uma frase de fim da diviso do continente


Franois Miterrand, num dis- europeu e a necessidade da
curso que fez a 17 de Janei- criao de bases slidas pa-
ro de 1995 no Parlamento ra a construo da futura Eu-
Europeu, pouco tempo antes ropa e o artigo terceiro do
da sua morte em 1996, que actual Tratado da Unio na
me impressionou profunda- sua verso consolidada diz
mente: le nationalisme cest que A Unio tem por objec-
la guerre! A histria da Euro- tivo promover a paz, os seus
pa do Sculo XX uma his- valores e o bem-estar dos
tria de guerras e de nacio- seus povos. , pois, legti-
nalismos. Foi por isso que se mo exigir que os lderes pol-
avanou para o projecto da ticos desta gerao e os das
integrao europeia. Na ver- que se lhe ho-de seguir no
dade, o primeiro consideran- traiam aqueles que tiveram o
do do Prembulo ao Tratado rasgo e a ousadia de avanar
de Roma original refere com este projecto de paz, so-
a importncia histrica do lidariedade e progresso.

78
El futuro de la
Unin Europea

resolver los problemas ms


importantes que tenemos en
el horizonte.

La UE tiene ms de 500 millo-


nes de habitantes, el 5% de
la poblacin y el 22% del PIB
mundial. Es el mayor merca-
do del mundo, cuenta con la
segunda moneda ms utili-
zada y est a la vanguardia
Carlos Beltrn de la innovacin. Sus ciuda-
Fernndez danos disfrutan de una diver-
sidad cultural, de ideas y de
Economista. Ex responsable de tradiciones nicas y su nivel
los Programas de Cooperacin
Transfronteriza entre Espaa y medio de renta por habitan-
Portugal. te est entre los standards
ms elevados del mundo
desarrollado.

Sin embargo la crisis econ-

C
uando se cumplen mica y social iniciada en 2008
60 aos del Trata- ha golpeado de forma impor-
do de Roma, pri- tante a una gran parte de los
mer Tratado fun- ciudadanos, acentuando las
dacional de la actual Unin desigualdades, aumentando
Europea (UE) de 27 miem- el desempleo de larga de
bros, es momento de reco- duracin y un mayor endeu-
nocer los logros alcanzados damiento pblico y privado
y mirar hacia el futuro prxi- de las economas de los Es-
mo para definir el camino tados. A ello hay que aadir
hacia el que queremos ir y el creciente problema de los

79
La Europa que sobrevivir al brexit

refugiados como consecuen- La evolucin del mundo la-


cia de los movimientos migra- boral tendr que ir acompa-
torios de pases subdesarro- ada del reconocimiento de
llados o en guerra y el del nuevos derechos sociales.
terrorismo, entre otros ms
significativos. El cambio climtico y sus
consecuencias exigen que se
En esta situacin tan incierta, afronte con decisin su reali-
el aislamiento y la fragmen- dad y conocimiento aplicn-
tacin podra resultar tenta- dose soluciones para evitar sus
dora para algunos. Reciente- consecuencias en el futuro.
mente se ha iniciado el Brexit
del Reino Unido, un proce- Continuar con polticas pro-
so no exento de dificultades pias de la Unin, como la po-
y consecuencias econmi- ltica regional y la poltica
cas y sociales nada esperan- agraria comn (PAC), com-
zadoras para una parte de la ponentes imprescindibles de
poblacin. una poltica de cohesin terri-
torial, econmica y social. A
Ahora bien, Europa tiene una su contribucin se han desti-
economa ms inclusiva, ms nado aproximadamente 2/3
competitiva y preparada para del presupuesto comunitario.
el futuro y debe afrontar con
optimismo los principales de- La poltica regional es la pol-
safos con objetivos compar- tica de inversin principal de
tidos por todos. Algunos de la UE que sustenta la solidari-
ellos podran ser: dad europea, concentrndose
en los pases y regiones menos
Reforzar el mercado nico desarrolladas, para ayudarles a
con ms inversin, ms in- reducir las diferencias econ-
fraestructuras, transporte y micas, sociales y territoriales
energa. que todava existen.

Ante la mayor exigencia en Como un componente ms de


tecnologa y automatizacin esta poltica, la Cooperacin
que afectar a todos los sec- Territorial Europea ha demos-
tores y empleos, una mayor trado su capacidad para refor-
inversin en I+D, educacin zar las relaciones y las trans-
y capacitacin. ferencias de conocimientos e

80
La Europa que sobrevivir al brexit

innovacin entre los Estados La interaccin rural-urbano


miembros, as como su con- no ha alcanzado las cotas de-
tribucin al desarrollo de los seada para lograr el trasva-
territorios transfronterizos. se de relaciones econmicas
Propiciamos su continuacin y sociales que ambos entor-
como objetivo de la poltica nos pueden transferir. En es-
regional. te sentido la Agenda Urbana
de la UE puede jugar un pa-
La PAC tendr que redefinir pel fundamental.
objetivos y funciones. La cre-
ciente incertidumbre de los Las ciudades europeas son
mercados y la cada de los motores potenciales de creci-
precios, as como los nuevos miento y de creatividad, pero
compromisos internacionales a su vez se enfrentan a gran-
en materia de cambio clim- des retos como la exclusin
tico y desarrollo sostenible, social, la contaminacin del
requieren respuestas ms efi- aire y el desempleo. Por ello,
caces por parte de la poltica tienen que ser un objetivo im-
comn. El desarrollo rural de- portante de la poltica regional
ber contribuir a mantener la y el compromiso de la Agenda
poblacin en el medio, como Urbana, de implicar a las ciu-
garante de prcticas agrco- dades europeas en la formu-
las y ganaderas sostenibles y lacin de las polticas urbanas
compatibles con los requeri- naciones y comunitarias, con-
mientos sealados, as como vertirse en una realidad.
de la gestin de los riesgos
naturales. Recientemente la Comisin
Europea present cinco esce-
La continuidad de la polti- narios sobre el futuro de Eu-
ca de cohesin en el futuro ropa, desde Seguir igual
es necesaria para apoyar la hasta Hacer mucho ms con-
creacin de empleo, el creci- juntamente. Apostamos por
miento econmico, el desa- este ltimo, la UE tiene que
rrollo sostenible y la mejora ser ambiciosa y trabajar unida
de la renta y de la calidad de porque Europa siempre ha si-
vida de los ciudadanos. do el futuro.

81
El debate sobre
El futuro de Europa

tambin poltica que han sacu-


dido nuestra Unin Europea.
La subida subsecuente del eu-
roesceptismo en muchos es-
tados miembros condujeron
el Presidente Jean-Claude
Juncker a hablar de una cri-
sis existencial de la construc-
cin europea.

EL calendario del debate


Eneko Landaburu
El calendario global que se
Ex director general de Poltica ve dibujando es el siguiente:
Regional de la Comisin Europea. Todos los materiales de este
debate sern reunidos para
finales de 2017. El ao 2018
sera dedicado a discusiones
entre instituciones europeas y

D
esde el inicio de gobiernos sobre las reformas
este ao, las insti- posibles con participacin
tuciones europeas de las opiniones publicas.
se han lanzado, una La sntesis de esta moviliza-
vez mas, en un debate sobre cin se concretara por parte
el futuro de Europa. de la Comisin Europea en
el otoo 2018 con el discur-
Este ejercicio ha sido en gran so sobre el Estado de la Unin
parte provocado por el im- por Jean-Claude Juncker. Por
pacto del Brexit, por encima su parte, el Consejo Europeo
de la acumulacin persistente se pronunciara en diciembre
de varias crisis financiera, 2018. El objetivo seria dispo-
econmica y social pero ner de propuestas precisas a

82
La Europa que sobrevivir al brexit

principios de 2019, a tiempo Roma que presenta los prin-


til para las elecciones euro- cipales objetivos que debera
peas de Mayo y nombramien- alcanzar la Unin en los 10
to de la nueva Comisin en prximos aos.
septiembre.
Un contexto mas bien fa-
Los preparativos institu- vorable para un debate mas
cionales pragmtico que estratgico

Las tres instituciones partici- Todo este ejercicio puede dar


pan en el ejercicio de forma la impresin de ser la repeti-
propia. cin de muchos otros que en
el pasado fracasaron. La ver-
El Parlamento Europeo adop- dad es que podra estar faci-
to en febrero 2017 una serie litado por una ola de opinin
de resoluciones sobre, en mas euro-optimista que viene
particular, las reformas ins- dibujndose desde esta pri-
titucionales necesarias tan- mavera con las elecciones le-
to en el mbito del tratado gislativas en Holanda y presi-
de Lisboa como fuera de denciales en Francia.
el. El Parlamento presento
tambin un plan preciso de La agresividad Rusa en su
consolidacin de la Unin poltica exterior, la imprevi-
Econmica Europea. silidad del Presidente D. Tru-
mp, los peligros del terroris-
La Comisin Europea publico mo internacional como la de
por su parte en mayo de este la inmigracin masiva, y las in-
ao su Libro blanco sobre el certidumbres para los Britni-
futuro de Europa, seguidos cos con el Brexit, han provo-
de 5 documentos sobre las cado una toma de conciencia
cuestiones sociales, la globa- de una parte de la ciudadana
lizacin, la UEM, la Defensa y europea de la necesidad de
las finanzas de la UE, temas preservar y mejorar la UE
todos trascendentales para ante un mundo tan peligroso
la Unin. e incierto.

El Consejo Europeo (sin el Dicho esto no se puede es-


Reino Unido) adopto tambin perar que el debate iniciado
en mayo la Declaracin de desemboque en una reforma

83
La Europa que sobrevivir al brexit

profunda de la UE, dadas en parte de la mejora de su


las contradicciones internas funcionamiento democrtico.
entre los socios y las voces El papel mas activo de las Re-
populistas y nacionalistas nu- giones en el proceso de inte-
merosas. Lo mas probable es gracin europea es decisivo
que tengamos un posiciona- para paliar el actual dficit
miento mayoritario que sea democrtico y acercarse del
el del pragmatismo en base ciudadano escptico ante sus
a las propuestas de la Comi- representantes nacionales e
sin, con avances sectoriales instituciones europeas.
en particular en los campos
de la Unin Econmica y Mo- Porque no pensar en una
netaria y la Defensa. propuesta comn de refor-
ma de la Unin por parte de
Papel de las Regiones Portugal y Espaa, integran-
do en los debates previos a
En este contexto es primor- todas las regiones de los dos
dial que las Regiones de los pases y que se presentara
estados miembros estn pre- antes de final de ao como
sentes para movilizar a la contribucin al debate gene-
ciudadana, influenciar en ral? Es hora que la pennsu-
los debates y pesar en las la ibrica tenga mas protago-
decisiones. nismo y sea mas activa en el
proceso de integracin euro-
Sabemos con certeza que el pea y tenga el protagonismo
buen futuro de la UE depende que le corresponde.

84
A Europa do futuro e o futuro
da cooperao territorial
europeia

gncia dos nacionalismos e


dos movimentos populistas
que, na sequncia (ou con-
sequncia?) da crise financei-
ra, econmica e institucional
iniciada em 2008, ganharam
significativa expresso e ca-
pacidade para condicionar os
grandes debates e a agenda
pblica, tornou infelizmente
necessria essa clarificao.
Jos Santos Soeiro
Por convico, no distingui-
mos os conceitos e duvida-
Ex-presidente de IFDR e da
Agncia para o Desenvolvimento mos de um futuro que no
e Coeso. seja baseado numa integra-
o europeia fundada na ci-
dadania europeia, no apro-
fundamento da coeso e na

A
t h algum tempo construo de um espao pri-
atrs, refletir e de- vilegiado de solidariedade e
bater o futuro da de respeito pelo indivduo.
Unio Europeia no
pressupunha nem justificava a As instituies europeias ini-
necessidade de clarificar com ciaram j o importante de-
exatido a formulao do te- bate sobre o futuro da Unio
ma a debater: futuro da Europa atravs do debate do futuro
ou futuro da Unio Europeia? da Poltica de Coeso e das
perspetivas financeiras para
Conceitos que sempre se con- o perodo ps 2020. cer-
fundiram na prtica, a emer- to que um debate cclico e

85
La Europa que sobrevivir al brexit

j muito ritualizado, mas que Os nacionalismos e os movi-


se desenvolve num contex- mentos populistas vo marcar
to substancialmente diferen- o debate sobre futuro da Eu-
te dos anteriores e que pode ropa entre duas abordagens:
conduzir a resultados muito uma Unio solidria, coesa e
diferentes e que o colocam orientada para o cidado ou
como a questo central so- uma Europa gerida segundo
bre o futuro comum europeu. equilbrios e alianas inter-
governamentais. O debate j
O contexto europeu e mun- no vai ser mais ou menos po-
dial significativamente dife- litica de coeso, nem mais ou
rente. Aos grandes desafios menos recursos financeiros
que a crise de 2008 acen- para promover um desenvol-
tuou: a presso migratria, vimento harmonioso e equili-
a globalizao, as alteraes brado do territrio europeu.
climticas, a demografia, o
desemprego jovem, junta- O debate vai ser sobre a con-
ram-se novos e mais comple- tinuidade da prpria poltica
xos problemas: o Brexit e as de coeso.
incertezas oramentais resul-
tantes da sada do Reino Uni- O grande debate no vai ser
do, a nova orientao de po- o clssico entre os Estados-
ltica externa dos EUA e a Membros beneficirios da
necessidade de desenvolver Poltica de Coeso e os con-
uma poltica de defesa e se- tribuintes lquidos. Vai ser en-
gurana europeia que, para tre os Estados-Membros que
ser autnoma, ser consumi- apostam na integrao euro-
dora de grandes recursos or- peia e os que de forma mais
amentais, a evoluo poltica ou menos assumida preten-
em vrios Estados-Membros dem substituir as instituies
do centro e do leste questio- europeias por modelos inter-
nando muitos dos princpios governamentais e uma lide-
do Tratado da UE, uma crise rana restrita aos mais fortes.
migratria com uma dimen-
so sem precedentes, a aber- Ao colocar a cooperao co-
tura do novo canal do Pana- mo o terceiro objetivo da
m e as suas implicaes no Poltica de Coeso, a Unio
comrcio mundial e nas rotas Europeia realou o papel fun-
martimas, etc. damental que a cooperao

86
La Europa que sobrevivir al brexit

territorial tem na construo Unio Europeia. Nestes terri-


de um espao europeu co- trios, os programas de coo-
mum, ajudando a garantir perao territorial europeia
que as fronteiras no sejam tm constitudo de h mui-
barreiras fsicas, que as popu- to o nico instrumento de fi-
laes possam partilhar vivn- nanceiro de suporte s polti-
cias e que o trabalho em prol cas pblicas orientadas para
de objetivos comuns possa o desenvolvimento dos terri-
ser uma realidade tangvel. trios transfronteirios e para
o desenvolvimento de polti-
A descontinuidade verificada cas comuns de gesto parti-
na distribuio territorial dos lhada de recursos e a valoriza-
nveis de desenvolvimento o das potencialidades e de
econmico e social, induzida novas oportunidades.
pela persistncia de entra-
ves decorrentes de fronteiras Apesar de ser o terceiro ob-
econmicas e sociais artifi- jetivo da Poltica de Coeso,
ciais, justifica que a coope- a cooperao territorial euro-
rao territorial europeia se peia tem vindo a constituir-se,
assuma hoje tambm como de forma redutora, como um
o principal instrumento de adicional ao main stream da
apoio plena concretizao aplicao dos fundos euro-
do mercado nico e a princi- peus estruturais e de investi-
pal resposta necessidade de mento. Apesar desta errnea
criao de uma cidadania eu- confuso entre dimenso e
ropeia efetiva e sentida pelos importncia, a cooperao
cidados no seu dia a dia. territorial europeia foi-se afir-
mando de forma crescen-
Muitos dos territrios trans- te na generalidade da Unio
fronteirios, especialmente Europeia.
nas regies perifricas da
Unio Europeia, evidenciam A Unio Europeia dispe de
menos populao, problemas poucas polticas verdadeira-
demogrficos agravados, me- mente orientadas para o cida-
nos empresas e menor din- do e para a criao de uma
mica empresarial, menos em- efetiva cidadania europeia. A
prego e, consequentemente, cooperao territorial euro-
um menor rendimento, que peia destaca-se num peque-
os afasta dos nveis mdios da no conjunto de instrumentos

87
La Europa que sobrevivir al brexit

de poltica a que apenas se de toda a Unio Europeia. O


podero juntar os programas espao de cooperao trans-
ERASMUS, LIFE e a Europa fronteiria, ainda que com va-
com os Cidados. riaes regionais e a exceo
da faixa atlntica, apresen-
A cooperao territorial eu- ta-se ainda como um territ-
ropeia poder constituir uma rio predominantemente ru-
das melhores respostas da ral caraterizado tambm pela
Unio Europeia aos fenme- mesma palavra MAIS: territ-
nos emergentes dos nacio- rios mais despovoados e mais
nalismos e dos movimentos envelhecidos, mais pobres e
populistas antidemocrticos, sofrendo um impacto maior e
por ser uma politica estrutura- mais persistente da crise.
da, coerente e articulada dis-
ponvel e operacional para fa- O grande desafio que se colo-
zer face ao novo e principal ca ao espao de cooperao
desafio que se coloca cons- transfronteiria transformar
truo europeia: manter os ci- a fronteira numa vantagem
dados identificados com o competitiva para que possa
projeto europeu e criar uma plenamente valorizar a cen-
cidadania europeia. tralidade que tem na Penn-
sula Ibrica.
A fronteira terrestre entre Por-
tugal e Espanha carateriza- Para o futuro destes territ-
da pela palavra MAIS: a rios fundamental uma coo-
fronteira terrestre mais exten- perao transfronteiria refor-
sa, mais antiga e mais estvel ada e alargada.

88
Galicia na Unin Europea:
unha avaliacin global

sectorial. De Europa chega-


ron recursos financeiros pre-
cisos para a modernizacin e
un entorno de baixa inflacin
que axudaba a impulsar o in-
vestimento, con regras pro-
gresivamente adaptadas s
europeas.

A integracin no mercado
europeo favoreceunos. So-
mos unha rexin cunha aber-
Xoaqun
Fernndez Leiceaga tura comercial elevada, un
intenso comercio intraindus-
Portavoz do G.P. dos Socialistas trial e un supervit consisten-
de Galicia. Economista. te no comercio de bens coa
UE. Galicia adaptouse ben a
contornas tan esixentes co-
mo as europeas. Especializ-

E
n primeiro lugar, a ad- monos nas producins tradi-
hesin de Espaa cionalmente exportadoras e
UE, foi, globalmente, levamos a Europa algunhas
unha boa oportunida- especializacins recentes no
de para Galicia, con tres ele- mercado espaol (autombil
mentos destacados: e confeccin, vio).

A pertenza UE significou A poltica rexional comunita-


estabilidade no crecemento. ria achegou recursos para a
Houbo un salto adiante nas capitalizacin pblica e priva-
condicins de vida, grazas a da (Fondos de Cohesin, FE-
un incremento substancial da DER e outros) que elevaron a
produtividade e ao transvase dotacin de infraestruturas e

89
La Europa que sobrevivir al brexit

favoreceron o dinamismo em- crise de demanda, explo-


presarial. Estes fondos substi- sin sen control da burbulla
turon a unha poltica rexional financeira.
espaola progresivamente
dbil. Cuestin diferente, e Como consecuencia, algn
xa de ndole interna, a de s pases experimentaron un
fixemos o uso mis eficiente desemprego rampante, con
dos mesmos. ferramentas insuficientes pa-
ra afrontalo, ao que se uniu a
Fondos que deben conti- insensibilidade e miopa dos
nuar para paliar a tendencia estados gaadores da crise
polarizacin espacial que do euro. A pertinaz aposta
os estudos sinalan nos lti- por unha poltica de axuste en
mos anos. Temos que evitar estados que non a precisaban
a dualizacin espacial de Eu- e podan, coa sa expansin,
ropa. Esta a tarefa principal beneficiar ao conxunto, fixo
dos poderes rexionais. moito dano UE, impulsan-
do desafos populistas ao sis-
En segundo lugar, compre re- tema poltico, expresados co-
solver os dficit na construcin mo unha nostalxia dun mtico
europea que saron luz duran- estado nacin todopoderoso.
te a crise, e que tanto nos afec-
taron nos ltimos anos. Construmos un gran merca-
do pero non fomos capaces
Construmos un sistema uni- de activar mecanismos de es-
ficado e adoptamos unha tabilizacin do mesmo (por
moeda nica sen compensar exemplo, os que ten EEUU),
o funcionamento do mercado garanta de estabilidade.
e unha gobernanza adecua- Os avances recentes na Eu-
da. Isto facilitou a aparicin ropa financeira (mecanismo
de desequilibrios na zona do de supervisin nica e reso-
euro (en particular, os exce- lucin bancaria); e o uso sa-
dentes comerciais alemns e bio dos recursos do BCE por
os dficit noutras economas). M. Draghi, certamente na
O euro, por un tempo, com- fronteira co seu mandato le-
plicou a situacin dos estados gal (estabilidade de prezos)
afectados pola crise financei- permitiron sortear o precipi-
ra global: racionamento do cio pero precisan completar-
crdito e intensificacin da se, pois carecemos anda dos

90
La Europa que sobrevivir al brexit

mecanismos esenciais para foi un experimento de enor-


facilitar o afortalamento dun- me valor desde o inicio; con-
ha rea de moeda comn: tinuemos, e tomemos presta-
nin estabilizadores autom- do de Frey a concepcin dun
ticos (por exemplo, o seguro federalismo asimtrico dese-
de desemprego, cun mnimo xado e consistente (os que
a nivel europeo. O pilar eu- desexen facer mis, que fa-
ropeo de dereitos sociais, in- gan mis), xa presente hoxe
tento positivo pero insuficien- na realidade europea; intro-
te); nin unha facenda federal, ducindo a eficiencia (o que
para que o goberno europeo fagamos, facelo ben). Por
poida actuar politicamente, tanto reforzando a asimetra
promovendo o crecemento e entre un corazn central (con
a cohesin social. euro+ parlamento + coope-
racin reforzada no dominio
O que require a creacin dun militar, seguridade, etc); unha
espazo fiscal comn europeo. primeira periferia (con merca-
Por qu non un imposto de do nico + decisin no con-
sociedades mnimo (con re- sello +.); e unha segunda
cargos nacionais) xestiona- periferia, anda menos inte-
do a nivel europeo? Reduce grada. Eu creo que a Espaa
a fraude, evitar a competen- (e a Galicia) intersalle estar
cia fiscal descendente destru- na primeira.
tiva e facilita a competencia
leal entre as empresas. Por ltimo: qu pintan as re-
xins? De momento a cons-
Por ltimo, cara ao futuro. trucin europea est mo-
Tanto o BREXIT como even- dulada nos seus ritmos, nos
tuais turbulencias futuras in- acordos e desacordos polos
dican a necesidade poltica e estados. E, de xeito moi im-
social de abandonar o mto- portante, a solidariedade so-
do Schumann e de facer avan- cial anda ten unha expresin
zar a UE: non hai alternativa central no mbito dos esta-
integracin. dos nacin. Na mia opinin,
s cando se produza o duplo
A cuestin como. Non se- movemento de construr un-
mella haber tampouco respal- ha facenda federal slida e un
do suficiente para un avance nivel federal de goberno de-
federal consistente. Europa mocrtico podemos debilitar

91
La Europa que sobrevivir al brexit

mis o mbito estatal de so- Mentres, a participacin te-


lidariedade. Nese momento r que facerse por medio de
as rexins podern comezar a mecanismos no interior de ca-
ter unha interlocucin co nivel da estado (mecanismos que
europeo que vaia significati- deben ser perfeccionados e
vamente mis al do actual. ampliados)

92
Una Europa sin fronteras,
solidaria y eficaz

y ampliamente compartida,
una ilusin que ha constituido
uno de los hilos conductores
de nuestras vidas, de la vida
de millones de europeos que
entendieron, desde un primer
momento, que un futuro me-
jor que aquel presente solo
poda nacer de una Europa
sin fronteras, solidaria y eficaz
en lo social, potente y decisi-
Eduardo Junco va en lo econmico, avanzada
y ejemplar en las relaciones
Ex embajador de Espaa con el exterior. Y ese fue du-
en Lisboa. Diplomtico. rante muchos aos un sueo
para muchos y una meta pa-
ra unos pocos, para aquellos
que ya en los aos cincuenta
razonaron que una Europa en

P
ara quienes nacimos paz solo se podra lograr si se
en los aos inmediata- encontraba solucin a las ten-
mente posteriores a la siones y los enfrentamientos
Segunda Guerra Mun- internos construyendo un fu-
dial, cuando Europa era so- turo comn centrado en ins-
lo divisiones, sometimientos tituciones democrticas y en
y ruinas, la decidida voluntad exigentes principios de liber-
de algunos franceses y unos tad para cada uno y respeto
cuantos alemanes de cons- por los dems, unos objetivos
truir un futuro comn para to- que han sido, durante la se-
dos los europeos ha sido, sin gunda mitad del siglo veinte,
duda, una ilusin poderosa la locomotora del tren que

93
La Europa que sobrevivir al brexit

deba llevar nuestras vidas a La construccin de la Unin


un mundo mejor. Desde en- Europea es, sin duda, el ele-
tonces, en poco ms de se- mento de inteligencia poltica
senta aos, Europa ha reali- y de xito social que marcar
zado una revolucin profunda la historia del mundo de estos
en sus sociedades nacionales tiempos. En ningn momento
y en sus dirigentes. Hemos o geografa de la historia de
puesto en comn la moneda la humanidad se ha intenta-
y la defensa, hemos acepta- do con tanta fuerza y con tan-
do una legislacin y unas ins- ta generosidad construir una
tancias judiciales comunes y estructura que unifique des-
hemos formulado una poltica de la confianza y hacia el fu-
exterior unificada, por sealar turo lo que ha sido, durante
tan solo las cesiones de sobe- siglos, desde la Edad Media,
rana ms relevantes. As, he- una estructura estatal nacio-
mos creado un espacio comn nalista y divisiva, reiterada-
que va desde el Atlantico a las mente marcada por guerras
fronteras de Rusia, y desde el entre hermanos de una pro-
rtico hasta el Mediterrneo, funda crueldad. Ese pasado
cubriendo esa pennsula del ha sido reemplazado por es-
continente asitico que ha si- tructuras de colaboracin y
do el hogar comn de los eu- de solidaridad entre los ciu-
ropeos desde hace treinta si- dadanos, entre los pueblos
glos. Y los habitantes de este de Europa, sus Estados y con
mbito europeo hemos acep- nuestros vecinos. Compar-
tado, de alguna manera, re- tir, dentro y fuera de nuestras
conocer el liderazgo y la ca- fronteras, la riqueza y las ca-
pacidad de decisin de los pacidades que se generan ha
polticos electos en otros pa- sido el elemento director de
ses, sin nuestro voto directo. Si la construccin de una Euro-
la primera mitad del siglo vein- pa Unida. Y este camino, para
te en nuestro continente fue el mejor valorarlo, no se ha he-
tiempo de las guerras mundia- cho en tiempos de bonanza,
les, de los autoritarismos y de muy por el contrario. Se par-
las limitaciones en el comer- ta de una Europa destruida,
cio mundial, la Europa nacida en la que tanto las capacida-
al comps de la Unin ha si- des humanas de vencedores y
do un tiempo de paz, de de- vencidos, como las industrias
mocracia y del libre comercio. y las infraestructuras estaban

94
La Europa que sobrevivir al brexit

en ruinas. Se parta de una que vino a borrar de nuestras


Europa dividida, fsica, cultu- mentes el concepto del eu-
ral e ideolgicamente, entre ropeo extranjero. Y, de igual
dos sistemas incompatibles manera, asegurar la estabili-
y que anunciaban su mutua dad poltica, social y econ-
destruccin en nuestro sue- mica de los tres pases del sur
lo. Una Europa atrapada, por de nuestro continente que ha-
mitad, en el juego de las dos ban sido una herida sangran-
grandes potencias hegemni- te durante ms de un siglo.
cas, donde no haba espacio Pero el envite de mayor cala-
para disidencias o tibiezas. do lleg con la desaparicin
del sistema sovitico, cuan-
Sobre estas bases hubo que do nuestros dirigentes tuvie-
construir el futuro, y solo la ron que encontrar las formu-
generosidad y la clarividen- las y la financiacin para, en
cia de una generacin de un primer momento, integrar
hombres de Estado, de lde- las dos Alemanias y resol-
res sociales, de economis- ver la terrible guerra civil en
tas y de emprendedores hizo los Balcanes, para luego abrir
posible una sucesin ininte- la Unin a los habitantes de
rrumpida de hechos extraor- aquellos pases que, en el Es-
dinarios, el primero de todos te del continente, habamos
la reconciliacin de los dos dejado de tener por nuestros
grandes pases del occiden- conciudadanos. Y en los l-
te en el continente, Francia timos aos, ya en este siglo
y Alemania, que despus de veintiuno, una profunda crisis
tres grandes guerras en el econmica y financiera que
espacio de unos pocos aos, ha sacudido sin piedad tanto
supieron poner a su frente a las instituciones comunitarias
polticos de talla extraordina- como las de cada uno de los
ria. Polticos que supieron en- pases de Europa, y lamen-
contrar la reconciliacin entre tablemente, afectado grave-
nuestros pases, pero tambin mente la estabilidad personal
dar solucin a la cuestin de muchos europeos y de sus
colonial. Y disear y hacer familias. Como se puede ver,
aceptar el xito de lo que se una tarea ingente que se ha
llam el mercado comn, realizado enfrentando pro-
la libre circulacin de bienes, blemas y situaciones que, en
personas y capitales, un paso cualquier otra circunstancia,

95
La Europa que sobrevivir al brexit

hubiesen sido resueltas con clase poltica, en la clase pol-


el siempre fcil recurso a la tica de todos nuestros pases,
violencia y la imposicin. a aquellos hombres y mujeres
que sean capaces de volver a
Por ello, cuando ahora omos ilusionarnos, de volver a dar
hablar de las dificultades ac- a la idea de una Europa uni-
tuales de la Unin, dificulta- da y solidaria la primatura so-
des que existen y que tienen cial que tuvo en los aos pa-
que recibir solucin, cuando sados, alejando de nuestros
omos hablar del Brexit, de gobiernos y parlamentos los
la amenaza islamista, de las fantasmas del populismo y la
tensiones sociales en nues- xenofobia. Ese fue el cami-
tros pases, de la crisis de los no del xito de la Unin en
refugiados o de las dificul- tiempos ciertamente mucho
tades en nuestras fronteras ms difciles de los actuales,
parece que, tomando como y, sin duda, ese ser el cami-
referencia el pasado, debe- no que devuelva a esta parte
ramos dejar de dramatizar la del mundo a la frontera del fu-
situacin de la Unin y obli- turo y al liderazgo moral y cul-
garnos a encontrar en nuestra tural de la humanidad.

96
Queremos outra Europa

condicins de vida das clases


populares, a imposicin legal
do pagamento da crise s vti-
mas mentres se rescataba aos
culpbeis- a UE mostrou a sa
verdadeira faciana, a que ex-
plica porque no BNG leva-
mos, desde o comezo, sen-
do crticos e contrarios a esta
Europa neoliberal.

Deixmonos de ambivalen-
Ana Pontn
cias. A UE naceu coma un
mercado e nunca quixo ser
Portavoz nacional do BNG.
Deputada no Parlamento outra cousa. Careceu e care-
de Galicia. ce de proxecto social e de-
mocrtico. E a segue, como
unha macroestrutura ao ser-
vizo do grande capital, que

H
ai ano e medio, nos est a impoer desde hai d-
concellos nacionalis- cadas un modelo social e eco-
tas de todo o pas, nmico contrario aos intere-
arriamos a bandei- ses das maioras e que ten no
ra da Unin Europea en pro- euro o cadeado das sas pol-
testa pola incapacidade po- ticas. Esta UE, dixmolo sem-
ltica e a insensibilidade das pre, a ns non nos vale. Por-
elites da UE diante da situa- que anima os procesos de
cin dos refuxiados e os inmi- privatizacin ao tempo que
grantes nas fronteiras de Eu- desmantela os sectores pro-
ropa. Neste asunto e noutros dutivos e fai mis perifrica
-a laminacin de dereitos pa- periferia. Porque aumenta o
ra as maioras, o deterioro das control sobre as economas

97
La Europa que sobrevivir al brexit

dos Estados, eliminando na os nosos sectores produti-


prctica a soberana poltica. vos. Por iso nos opuxemos a
Porque promove o desinves- Maastrich e ao Tratado Cons-
timento, a dbeda, a desin- titucional. Por iso traballa-
dustrializacin e o abandono mos, desde ns, coa vonta-
dos servizos pblicos. Porque de decidida de contriburmos
nega o dereito dos pobos a construcin dunha ampla al-
poderen decidir sobre si mes- ternativa internacional glo-
mas. Porque nela goberna o balizacin neoliberal e as sas
dieiro e obedece a poltica, estruturas de poder. Desde
e a vontade popular est pre- Galiza e desde Europa por-
sa dos ditados dos poderes que sempre fomos europeos,
econmicos. mais nunca fomos eurocntri-
cos- cmpre apostar hoxe por
Desculpen, mais non hai moi- un mundo baseado na sobe-
to que celebrar. Se dixera que rana dos pobos e nos derei-
si conformidade, admira- tos das persoas, por un mun-
cin. / Se dixera que si / en- do que tea como obxectivo
tn sera o intre / de falar se- prioritario a xustiza social e a
riamente / da batalla de flores prosperidade, por un mundo
/ nas festas do patrn. / Pero en que se abra paso o inter-
non. Permtanme que parafra- nacionalismo da fraternidade,
see uns versos da Longa noi- da solidariedade, da coope-
te de pedra de Celso Emilio racin e do respecto mutuo
Ferreiro para deixar claro que como principios bsicos das
esta Europa que se pariu en nosas relacins.
Roma hai 60 anos non un-
ha festa popular e democrti- Queremos outra Europa. A
ca, senn un festn das elites, Europa dos dereitos sociais,
cobizosas e insensbeis dian- da igualdade, das garantas
te do sufrimento que causan pblicas vida digna, das li-
aqu e acol. berdades democrticas ple-
nas, da diversidade lingsti-
Ns soamos outro mundo e ca e cultural, do respecto ao
outra Europa. Por iso no BNG medio ambiente, do dereito
fomos contrarios forma en ao traballo, da cooperacin,
que se fixo a integracin do da defensa do que de to-
Estado espaol na CEE, con dos e todas, de preeminen-
gravsimos resultados para cia dos dereitos colectivos

98
La Europa que sobrevivir al brexit

sobre o lucro privado. Acre- democraticamente, para lo-


ditamos que ese o cami- grarmos o progreso, a xustiza
o do futuro. Outro mundo e o benestar das nosas socie-
e outra Europa son posbeis, dades. Desde Galiza, como
mais s recoecendo que to- nacionalistas, como interna-
dos os pobos somos iguais cionalistas, dicimos SI Euro-
e que temos dereito a deci- pa dos pobos e das persoas
dir as nosas polticas, libre e que anda est por construr.

99
A partilha o sucesso

extremamente atual, um pla-


no preparado pelo seu co-
laborador Jean Monnet,
para uma cooperao apro-
fundada envolvendo o eixo
franco-alemo.

Sados de uma segunda guer-


ra mundial devastadora, com
mais de 55 milhes de mor-
tos, os europeus ansiavam
Jos Manuel Fernandes por um projeto duradouro de
paz e que recuperasse a pros-
Eurodeputado do PSD. peridade econmica de um
continente que perdia a he-
gemonia mundial. Pretendia-
se evitar novas guerras, reabi-
litar e fortalecer uma Europa

A
Europa no se debilitada face Unio Sovi-
far de um gol- tica e aos Estados Unidos.
pe, nem numa
construo de O sucesso da Comunidade
conjunto: far-se- por meio Econmica do Carvo e do
de realizaes concretas que Ao envolvendo os ex-beli-
criem, em primeiro lugar, uma gerantes Frana, Alemanha e
solidariedade de facto. Itlia, a par do eixo Benelux
(Blgica, Holanda e Luxem-
A 9 de maio de 1950, o en- burgo) foi de tal ordem que
to ministro francs dos Ne- da cooperao ao nvel das
gcios Estrangeiros, Robert matrias-primas e indstrias
Schuman, fundamentava nes- ligadas guerra se passou a
ta declarao, que se mantm uma abrangncia econmica

100
La Europa que sobrevivir al brexit

cada vez mais alargada, com sempre sentimos que esta-


a criao da Comunidade mos no mesmo barco, parti-
Econmica Europeia (CEE). cipando num projeto comum,
com um mesmo sentimento
Hoje, podemos afirmar que de pertena. Os lderes de ca-
o caminho percorrido valeu a da Estado-Membro tomam
pena. O objetivo da Paz foi decises em Bruxelas que
de tal forma atingido que a depois negam logo que che-
consideramos, erradamen- gam respetiva capital. H a
te, como uma conquista ab- tendncia para nacionalizar
solutamente garantida. Es- os sucessos e europeizar os
tou convencido que sem a insucessos.
Unio Europeia j teramos ti-
do novas guerras. A Paz tem Desde a sua fundao, este
de continuar como o gran- projeto foi sendo alargado e a
de objectivo da UE. neces- integrao aumentou. Temos
srio reavivar e recuperar as agora a provvel sada do Rei-
memrias para no repetir os no Unido que, no entanto, es-
mesmos erros. teve sempre com um p fo-
ra e outro dentro da UE. O
A UE um espao onde te- Brexit foi a vitria do egos-
mos liberdade, tolerncia, mo nacional e da xenofobia.
multiculturalismo, estado de
direito, respeito pelos direi- A UE vive os desafios globais
tos fundamentais. Mas tam- da escassez de recursos na-
bm temos a maior economia turais, alteraes climticas,
do Planeta e cerca de metade migraes e demografia. Tem
das despesas em direitos so- desafios prprios como o da
ciais em todo o mundo, ape- natalidade e da segurana e
sar de sermos menos de 7% abastecimento energtico.
da populao mundial. So- Considero que o maior de-
mos solidrios, como prova o safio que enfrentamos o da
facto de sermos responsveis natalidade. Somos os mais ri-
no mundo por cerca de dois cos do planeta mas, em simul-
teros da ajuda humanitria. tneo, os mais velhos!

No temos conscincia des- Estamos a ultrapassar os efei-


tes factos. No valorizamos tos resultantes da crise das d-
o que conquistamos. Nem vidas soberanas. Reforamos

101
La Europa que sobrevivir al brexit

a Unio Econmica e Monet- postura de Putin, o compor-


ria, mas ainda no temos um tamento do lder coreano Kim
sistema comum de garantia Jong-un reforam a neces-
de depsitos. Criamos o Me- sidade de atuarmos de for-
canismo Europeu de Estabili- ma unida e solidria, no-
dade, mas precisamos de um meadamente na defesa e na
fundo que ajude os Estados- segurana.
Membros a ultrapassar mo-
mentos de crise. H que tomar conscincia
que no demos os meios UE
Ainda no resolvemos o aco- para os resultados e os objeti-
lhimento aos refugiados. vos que lhe impomos.

Temos sofrido ataques terro- O oramento da UE corres-


ristas que demonstram, no ponde a cerca de 1% do PIB.
mnimo, a necessidade de Este um oramento onde
partilha e coordenao de as despesas administrativas e
informao entre as polcias. de funcionamento correspon-
dem apenas a 6%, o que sig-
Estes desafios demonstram nifica que 94% do oramen-
a interdependncia das nos- to para investimento. ,
sas economias. Tambm pro- nomeadamente, da compe-
vam que o orgulhosamente tncia de cada-Estado Mem-
ss no funciona e que estes bro: o emprego, a educao,
desafios s podem ser venci- ao social, juventude, defe-
dos se atuarmos em conjunto, sa, fiscalidade. No mnimo, a
de forma coordenada e uni- UE precisa de mais meios pa-
da. Algum pensa que pode ra que possa fazer mais nes-
combater a fraude, evaso e tas reas. No se pode querer
eliso fiscal escala nacio- mais ao com menos recur-
nal? No se pede que haja sos financeiros.
uma harmonizao nas taxas,
mas exige-se, por exemplo, Para fazermos mais todos jun-
que haja a mesma definio tos temos de reforar o ora-
de matria coletvel e para- mento da UE.
so fiscal.
Defendo a manuteno da
A instabilidade mundial, a poltica de coeso. essen-
eleio de Donald Trump, a cial assegurarmos envelopes

102
La Europa que sobrevivir al brexit

financeiros nacionais e re- rubrica nova para a defesa e


gionais para promovermos a segurana.
a coeso econmica, social
e territorial. A poltica agr- Em paralelo, necessrio di-
cola comum tem sido um su- minuir a burocracia, remover
cesso que temos de manter. as barreiras que dificultam o
A aposta na investigao e investimento, reforar as inter-
inovao devem ser refora- conexes das redes de ener-
das. A mobilidade e o apoio gia, digitais e de transporte,
ao emprego jovem tm de aprofundar o mercado interno.
ser prioridade.
Exige-se ainda a conclu-
O oramento da UE ter so da Unio Econmica e
de ter respostas que evi- Monetria.
tem uma nova vaga de re-
fugiados. Temos de promo- A UE ter sucesso se parti-
ver a estabilidade poltica lhar, atuar em conjunto, coo-
e a economia das zonas de perar de forma solidria, com
onde so originrios. O os meios financeiros suficien-
prximo Quadro Financei- tes para os objetivos a que se
ro Plurianual dever ter uma prope.

103
Europa de los Estados, claro

un control supranacional del


carbn y acero, germen de
lo que luego fue Comunidad
Econmica Europea, hoy UE,
bajo la conviccin de que no
se podra iniciar otra guerra
si un Estado no tena control
total sobre la produccin in-
dustrial. La II Guerra Mundial
haba terminado apenas unos
aos antes y la prioridad era
Jos Teo de Andrs evitar que se repitiera y pa-
ra ello habra que conseguir
Subdirector de Atlntico una interaccin permanente
Diario. Periodista. entre Estados democrticos,
que resultan visibles, defini-
dos y previsibles en sus ac-
tos. No entre pueblos.

L
a Europa Unida ser de La UE de 12 era una imagen
los Estados o no ser. visible y con cierta coheren-
Los padres fundadores cia. La de 28 resulta comple-
de las comunidades lo ja, cada vez ms difcil de vi-
tuvieron muy claro y descar- sualizar. Qu sera una UE de
taron abierta y expresamen- 50 o ms estados diminutos,
te la llamada Europa de los cada uno de ellos como pe-
pueblos, que por su propia queas naciones surgidas con
inercia sera un conglomera- un componente nacionalista y
do tendente a ahondar la divi- tnico muy potente? Pases
sin, nunca a la unin. Cierto nacidos de la divisin de anti-
que Schuman y Monnet te- guos Estados van a unirse con
nan en la cabeza la idea de sus vecinos de los que se han

104
La Europa que sobrevivir al brexit

divorciado, a menudo de for- Renacimiento. Que precisa-


ma nada amistosa? mente buscaba recuperar los
valores perdidos y un cierto
La respuesta parece sencilla: sentido de unidad europea
sera tomar el camino hacia la entre las monarquas que sa-
nada. O ms en concreto un lan de la oscuridad medieval.
remedo de la Europa feudal,
la que naci por la destruc- La Europa de los Pueblos es
cin del Imperio Romano y un bello nombre, que evoca
la creacin de cientos de pe- paisajes hermosos y una cier-
queos reinos a menudo pe- ta idea de fraternidad. Lri-
leados entre s. Justo en ese ca, pero la poltica debe ser
momento, y no por casuali- prosa. La lrica vale para es-
dad, se inici la Edad Media cribir poesa, quiz para evo-
y la decadencia cultural, so- car bellos parajes, pero la Eu-
cial y poltica europea, que ropa unida slo se construir
no recuperara su nivel has- desde la prosa ms cruda y a
ta mil aos despus, con el menudo aburrida. Pero eficaz.

105
Contra o futuro sombrio

do mercado comum um con-


trato social alargado, em que
a garantia das taxas de remu-
nerao do capital foi a par
da garantia de direitos sociais
e de servios pblicos funda-
mentais para o exerccio efe-
tivo destes direitos por todos.
Chamou-se a isso o modelo
social europeu, algo que te-
ve no welfare state o seu mo-
delo de concretizao.
Jos Manuel Pureza
Tragicamente, essa Europa
Deputado do Bloco
de Esquerda. Professor est relegada pelos governos
universitrio. europeus para o estatuto de
passado irrecupervel. O pre-
sente o do seu desmante-

O
futuro antecipvel lamento. Os cnones da libe-
da Unio Europeia ralizao, da desregulao e
torna o futuro da da privatizao tomaram con-
Europa num qua- ta da governao da Europa,
dro sombrio. quer nos pases que haviam
adotado o referido modelo
Pela vontade dos gover- social quer naqueles que sa-
nos europeus o passado da ram do espao de influncia
Unio Europeia no far parte sovitica. A hegemonia libe-
daquele futuro. Esse passado ral que se instalou na Europa
foi certamente heterogneo, e qual os partidos social-de-
mas dele fez parte, a ttulo mocratas se entregaram, tor-
no despiciendo, a estrat- nando-se seus intrpretes
gia de associar construo militantes, tem precisamente

106
La Europa que sobrevivir al brexit

como horizonte a erradicao a cada momento que pas-


dos traos essenciais do mo- sa, ento no vale igno-
delo de welfare state, subs- rar que os poderosos des-
tituindo-o pelo modelo do te lado do mundo no do
Estado competitivo e pelo o mnimo sinal de inverter a
inerente nivelamento por bai- marcha absurda da crise-co-
xo da regulao laboral, so- mo-poltica. Ou seja, em vez
cial e ambiental. de inscreverem nessa cons-
truo a incluso e a coeso
Claro, no est escrito nas es- social e territorial, teimam
trelas que o futuro tenha que em dogmatizar as polticas
ser a radicalizao deste pre- de corte permanente de
sente. At porque h outros direitos de quem tem me-
passados revisitveis e resga- nos. Em vez de terem a in-
tveis para o desenho desse teligncia e a humanidade
futuro. O passado da solida- de acolher imigrantes que
riedade transfronteiria entre aqui buscam porto seguro
gente discriminada e diminu- na sua fuga da guerra ou da
da de todos os lados de to- misria, insistem em ser to-
das as fronteiras um deles. lerantes com quem constri
Outro o passado e o pre- muros seja de beto se-
sente do Conselho da Euro- ja de perversidade normati-
pa, feito da centralidade dos va - e com a xenofobia que
direitos civis e polticos, das os anima.
liberdades de todos como
patrimnio comum dos eu- Essa Europa que teima em
ropeus. Outro ainda o da fugir para a frente na des-
Europa comprometida com truio social e sobre ela
a paz, uma Europa alternati- quer impor um centralismo
va ao belicismo dos gover- necessariamente autorit-
nos e capaz de formar pen- rio antecipa para todos os
samento e competncias ao homens e mulheres da Eu-
servio de mediaes e de ropa um futuro profunda-
negociaes tidas como im- mente inquietante. Temo
possveis quer aqui quer nou- sinceramente que esse seja
tros continentes. um futuro em que a extre-
ma direita populista e xen-
Mas, se verdade que o fu- foba ganhe terreno de mo-
turo da Europa se constri do perigosssimo. Liberalizar

107
La Europa que sobrevivir al brexit

ainda mais, no presente, as , pois, no avesso dessa ir-


relaes laborais ou a cir- responsabilidade das polti-
culao de capitais gerar cas presentes que se pode
condies de agresso so- construir um futuro decen-
cial e de impotncia poltica te para os povos da Europa.
de que a extrema direita se Com as lies todas do passa-
tem servido para crescer so- do e com uma ambio firme
cial e politicamente. e lcida para o que h de vir.

108
60 aniversrio: assinatura
do Tratado de Roma

eliminando as barreiras que


dividem a Europa1. O scu-
lo XXI ficar certamente na
Histria como o sculo das
cidades.

O mundo em que hoje vive-


mos predominantemente
urbano. A concentrao da
populao em reas urbanas
um movimento sem retor-
no, sendo o nmero de pes-
Jos Gomes Mendes soas que vivem nas cidades
superior a 50% da populao
Secretrio de Estado Adjunto mundial. Nos pases mais de-
e do Ambiente. Engenheiro
civil e professor catedrtico de senvolvidos, esta percenta-
Sistemas Regionais e Urbanos. gem ainda maior e com ten-
dncia para aumentar.

O
Perante esta realidade, pers-
sculo XX foi o petivam-se importantes de-
sculo da unio safios ambientais, econmi-
das naes, da cos e sociais para as cidades,
unio cada vez muitos dos quais, alis, se fa-
mais estreita entre os povos zem j hoje sentir, como o au-
europeus [] mediante uma mento da procura global de
ao comum, o progresso energia, o congestionamen-
econmico dos seus pases, to em crescendo dos centros

1 In: Prembulo do Tratado de Roma (Tratado que institui a Comunidade Econ-


mica Europeia), maro, 1957.

109
La Europa que sobrevivir al brexit

urbanos, um sistema de mo- libertadora, a soluo, o pro-


bilidade ainda muito poluen- blem-solver da Humanidade.
te, sendo estas algumas das Essa a sua misso.
questes para as quais as ci-
dades tero, obrigatoriamen- Na Conferncia das Naes
te, que criar solues. Unidas sobre Alteraes Cli-
mticas, a COP21 realizada
As cidades so catalisadores em Paris em 2015, a Europa
para o crescimento e prospe- assumiu um papel de lideran-
ridade das regies e das na- a num dos maiores desafios
es, ns relevantes das re- da humanidade: combater as
des de desenvolvimento, alteraes climticas, atravs
onde tudo o que verdadei- de transio ativa para uma
ramente importante decidi- economia de baixo carbono.
do, concebido e consumido.
esse o papel das nossas ci- Nas ltimas duas dcadas e
dades, das cidades euro- meia, a Europa tem mostrado
peias, hoje e no futuro, serem aos mais cticos que a des-
incubadoras da cincia, da ar- carbonizao da economia
te, da cultura, e tambm do no implica um crescimento
humanismo, da valorizao mitigado. O Produto Inter-
dos seus cidados, das pes- no Bruto da Unio Europeia
soas. E, para isso, precisa- tem aumentado enquanto
mos de vontade e imagina- as emisses totais de Gases
o, como disse o urbanista com Efeito de Estufa (GEE)
ingls Peter Hall, no seu mag- tm diminudo, o que na pr-
nfico Cidades de Amanh. tica significa que os modelos
de negcio e os processos
Sabemos que o mundo pas- de criao de riqueza esto a
sa por mudanas rpidas nas adaptar-se, a criar valor e em-
suas dinmicas sociais, econ- pregos mais verdes. A econo-
micas e ambientais, que levam mia circular, incluindo energia
a novos problemas e a novos e matrias-primas renovveis,
desafios. O facto que, devi- materiais reciclveis, tecnolo-
do concentrao de capital gias limpas e critrios de efi-
humano, social, democrtico, cincia energtica, mais do
cultural, ambiental, tecnolgi- que uma tendncia, uma
co e financeiro, da responsa- necessidade, um desejo, um
bilidade da cidade ser a chave propsito.

110
La Europa que sobrevivir al brexit

As cidades so responsveis transformando as estruturas


por 70% do total das emis- e ofertas urbanas, potencia-
ses carbnicas, o que lhes lizando a utilizao de meios
confere um papel essencial de transporte com menor
no grande desafio da descar- impacto ambiental, como o
bonizao durante a prxi- transporte coletivo e modos
ma dcada. No mundo con- suaves e ativos.
temporneo, descarbonizar a
economia como um todo im- Adicionalmente, a descarbo-
plica descarbonizar as nos- nizao do sistema de mobi-
sas cidades, isto , descarbo- lidade passar pelo aumen-
nizar todos os seus sistemas to da eficincia tecnolgica
e as complexas relaes en- e ambiental dos modos de
tre eles. transporte disponveis. No
ano 2000, o parque europeu
Olhando para as nossas ci- de automveis emitia em m-
dades, somos capazes de dia 170 g CO2/km, ao passo
apreender claramente trs que em 2015 era j de 120 g
sistemas: o sistema de espa- CO2/km. Mantendo a traje-
o pblico, o sistema do es- tria descendente espera-se
pao construdo e o sistema que em 2025 se atinga cerca
de mobilidade. Todos os trs de 50 g CO2/km, para o que
estruturantes no conceito de muito contribuir a dissemi-
cidade. Todos os trs intera- nao da mobilidade eltrica.
gindo entre si. Todos os trs
fortes consumidores de ener- Em 2015, o nmero de ve-
gia. Todos os trs produzin- culos eltricos vendidos em
do ou funcionando como ce- Frana, na Alemanha e no
nrios de produo de Gases Reino Unido aumentou 50%.
com Efeito Estufa, de polui- escala global, atingiram-se
o atmosfrica e sonora. em 2016 dois milhes de ve-
culos eltricos ligeiros em to-
A descarbonizao das ativi- do o mundo. Em Portugal, o
dades decorrentes da neces- ritmo de venda de veculos
sidade de mobilidade da po- eltricos cresce a um ritmo
pulao das grandes reas de 130% ao ano.
urbanas passar pela rees-
truturao das interaes Portugal estabeleceu ao ob-
entre estes trs sistemas, jetivo de ser carbonicamente

111
La Europa que sobrevivir al brexit

neutro em 2050, para o que E nesse caminho para uma


tem em desenvolvimento o cidade melhor, mais inteli-
Roteiro da Neutralidade Car- gente, essencial a entra-
bnica, que definir ambicio- da das tecnologias digitais
sas trajetrias de reduo de nas infraestruturas fsicas
emisses carbnicas para to- tradicionais, como os trans-
dos os setores, incluindo o da portes, a sade, a educao,
produo de energia e o dos ou a indstria. A internet das
transportes. coisas est a criar uma no-
va cidade digital, uma es-
Atualmente, o principal desa- pcie de espelho da cidade
fio para as cidades organi- fsica. Este lado digital fun-
zar os seus recursos, os seus ciona como um crebro, j
atores, os seus sistemas e a que ele que organiza o co-
sua inteligncia, para melhor nhecimento sobre a cidade,
atenderem s necessidades aprende como esta funcio-
de quem as usa e nelas vive, na e tem a capacidade de
minimizando as externalida- melhor gerir os sistemas que
des, sendo que a mis seve- lhe do forma.
ra de todas as externalidades
so as alteraes climticas e Um mundo descarbonizado
a emisso de GEE que est na um mundo confivel, sus-
sua origem. aqui que con- tentvel, inteligente, de es-
ceito de cidade inteligente perana. Mas, no centro des-
ganha dimenso, sendo es- se mundo e das suas cidades,
sencial atribuir-lhe um senti- esto e estaro as pessoas,
do claro e objetivo. Sempre as pessoas.

112
A Unin Europea: do letargo
ao seu renacemento

os ltimos anos. Dende o co-


mezo da crise, a sucesin de
fenmenos dentro do espazo
europeo son mltiples acon-
tecendo todos eles con enor-
me rapidez; a crise de dbe-
da e a consecuente crise do
euro, os conflitos na fronteira
con Rusia, a chegada deses-
perada de decenas de miles
de refuxiados, o ascenso ao
goberno de partidos ultra no
Luis Villares Naveira
este de Europa, o auxe dos
partidos xenfobos nos pa-
Voceiro de En Marea e lder
da oposicin no Parlamento ses centrais da Unin, o refe-
de Galicia. Xuz. rndun en Escocia, o Brexit, a
ameaza nas eleccins france-
sas e mais recentemente en
Alemaa, o profundo confli-

A
velocidade coa que to territorial que acontece en
transcorren os fen- Espaa ou os futuros referen-
menos sociais, pol- duns que se promovern en
ticos e econmicos, Italia.
produce que a realidade sexa
cada vez mais difcil de com- Todos estes feitos nos indi-
prender e analizar e polo tan- can que a Unin Europea al-
to, ofrecer solucins aos con- go est facendo mal e que
flitos existentes vlvese unha polo tanto, ou se mudan de-
tarefa mais complexa. terminadas polticas ou as
continuas tensins e imprevi-
Isto o que est acontecen- sibles consecuencias seguirn
do na Unin Europea durante acompaando durante anos.

113
La Europa que sobrevivir al brexit

A Unin Europea un espa- Os ndices de paro, especial-


zo moi diverso, heteroxneo mente o que sofren os colec-
con intereses contraditorios tivos mais vulnerables como
entre os diferentes Estados as mulleres ou os xvenes, re-
e nacins que a forman, pe- sulta ser totalmente inconci-
ro que durante anos conse- bible en Estados como Gre-
guiu xerar un aumento da ca- cia, Espaa, Italia ou Portugal.
lidade de vida nos diferentes Ante isto, como vai ser apoia-
pases, especialmente naque- do un proxecto pola maiora
les que comezaban unha no- social cando non capaz de
va era despois de anos escu- garantir as perspectivas de fu-
ros. Pero durante os ltimos turo cidadana?
lustros foi abandonando gran
parte desas ideas e polticas Pero todo isto non nos debe
que conduciron a ese maior conducir desesperacin nin
benestar da cidadana e foi nihilismo senn que ten que
adoptando ao mesmo tempo servir de estmulo para o cam-
certas doutrinas do capitalis- bio . A Unin Europea ten am-
mo mais salvaxe. Como con- plo marxe para mudar moitas
secuencia, as desigualdades polticas; temos recursos eco-
sociais e as desigualdades nmicos, contamos cunha re-
rexionais foron aumentando, de de proteccin social que
e isto resulta ser un aspecto se da en moi poucas partes
fundamental. Na desigualda- do resto do mundo, Europa
de est unha das principais conta coas xeracin mozas
claves da estabilidade polti- mais preparadas da historia,
ca e progreso social. temos mais tecnoloxa que
nunca e Universidades pun-
Europa foi precursora a ni- teiras. Os cambios son cues-
vel mundial da loita contra a tins de vontade e se temos
desigualdade social e durante vontade temos os recursos
dcadas conseguiu desenvol- dispoibles.
ver un modelo profundamen-
te inclusivo que aseguraba o Pero ademais, a UE ofrce-
benestar dunha gran maiora lle a Galicia unha posibilida-
social. Na actualidade, e es- de que non teen tdolos
pecialmente nos territorios territorios do espazo comn
do sur, o benestar da maiora e o feito de poder dispo-
social xa non est asegurado. er e desenvolver unha area

114
La Europa que sobrevivir al brexit

trasnfronteiriza nica en Eu- A Unin Europea e os dife-


ropa, que acada unha po- rentes territorios temos que
boacin aproximada de 6,5 saber aproveitar as fortalezas
millns de habitantes e con existentes, para ofrecerlle a
das linguas irmns. Se sa- maiora social unha perspec-
bemos empregar isto con in- tiva de futuro e xerar desta
telixencia, potenciando as xeito un proxecto lexitima-
infraestruturas que nos co- do pola cidadana. Para iso,
nectan, fomentando as siner- a UE precisa dunha reforma
xas entre as nosas empresa poltica que a democratice
ou o turismo de proximidade, e que atenda complexida-
os beneficios poden chegar de, por dimensin e por he-
a multiplicarse para os dous teroxeneidade, dese proceso
territorios. democratizador.

115
A minha Europa

Um desses autocolantes era


oval e suficientemente gran-
de para ocultar os pontos de
ferrugem que cobriam co-
mo metsteses o quadro en-
ferrujado da velha bicicleta.
Em letras enormes, uma sim-
ples frase: Europa Unida.

medida que fui crescendo


percebi que no era s o efeito
Lus Costa esttico daquela decalcomania
que me encantava. O que me
Subdiretor da RTP agradava mesmo era essa ideia
Internacional. Jornalista. de uma Europa Unida, como
uma espcie de blsamo ou
de nova esperana para um
pas que eu, ainda criana,

D
no compreendia bem mas
espertei para o sonho que percebia j ser pequeno,
de uma Unio Euro- triste, cinzento e amordaado,
peia ainda criana, quanto mais no fosse porque
no incio dos anos tinha de fintar o carro-patrulha
70, graas ao mecnico que sempre que a polcia nos
cuidava da minha bicicleta. apanhava, a mim e aos meus
Raramente saa da sua ofici- colegas, a jogar bola na rua.
na, onde me dirigia em busca Porque no Portugal desse
de um ajuste na corrente, de tempo, negro e fascista, era
uma pinga de leo ou de cal- proibido jogar bola na rua.
os para os traves, sem tra-
zer uma pequena recordao Mais tarde, acolhi com en-
normalmente um autocolante tusiasmo a ideia da Euro-
que colava no quadro da velha pa connosco, esse horizon-
bicicleta que fora do meu av. te rasgado por Mrio Soares

116
La Europa que sobrevivir al brexit

que nos poderia tirar definiti- fcil, como se diz no portu-


vamente do labirinto da sau- gus do Brasil.
dade. Era a vontade de ser
to grande como os gran- A Unio Europeia como en-
des, de pertencer aos Es- tidade poltico-administra-
tados Unidos da Europa, tiva forte depende da fora
de ver concretizada, enfim, a dos pases que a integram. S
ideia utpica que o meu pro- com Estados fortes e coesos
fessor de Direito Romano teremos uma Europa igual-
o divertido padre Sebastio mente forte, capaz de res-
Cruz, nos tempos da Universi- peitar a soberania e a matriz
dade de Coimbra , procura- histrico-cultural dos pases.
va justificar com a matriz his-
trica mais profunda da nossa Mas, para isso, fundamen-
ordem jurdica. tal que os pases da Unio
Europeia, sobretudo aqueles
Com o passar dos anos fui que so menos coesos poli-
perdendo a crena. Sempre ticamente desde logo por-
que a Europa parecia avan- que agregam diversas naes
ar, afinal acabava por recuar sejam capazes de fazer o
logo depois. Mas no desisti mesmo. Isto , que sejam ca-
de acreditar. Porque no po- pazes de encontrar um mode-
demos deixar de acreditar. lo poltico-administrativo e de
No h outro caminho. No organizao do Estado que
h mesmo. preserve a sua unidade, mas
que simultaneamente respei-
O futuro da Unio Europeia te a autonomia das suas par-
hoje uma incgnita. Uma tes integrantes.
enorme incgnita. As pul-
ses nacionalistas (to evi- A Unio Europeia est amea-
dentes em pases essenciais ada por todos os lados: vagas
construo europeia co- de imigrao, nacionalismos,
mo a Frana e a Alemanha) e pulses independentistas, ter-
mesmo independentistas (co- rorismo, falta de entendimen-
mo sucede de modo dram- to entre Estados, uma corte de
tico na Catalunha, afetando a polticos tecnocratas, estrutu-
integridade no Estado espa- ras ineficazes, e um pacto de
nhol) auguram o pior. Gostava estabilidade e crescimento
de ser otimista, mas no est associado aos dilemas da

117
La Europa que sobrevivir al brexit

moeda nica a precisar de s no quadro da Unio Euro-


profunda reformulao. peia poderemos assegurar o
futuro da Unio Europeia. E,
Uma coisa certa: quando por essa via, o futuro dos pa-
cuidamos apenas da rvore ses que dela fazem parte. De
no tratamos da floresta. Ape- outro modo, a nossa flores-
sar de todas as dificuldades, ta vai arder.

118
Catalua, un novo reto
para Europa

Dilogo. Esa a palabras de


moda nos ltimos das. Di-
logo para solventar o Bre-
xit e dilogo para solventar
as irrencociliables postu-
ras do Goberno espaol
e do Goberno cataln. Un
dilogo que piden millei-
ros de cidadns os ltimos
das e que, polo momento,
inexistente entre Mariano
Rajoy e Carles Puigdemont.
Xurxo Salgado

E o certo que a deriva e


Director Galicia Confidencial.
Profesor Universitario. o cruce de acusacins entre
Xornalista. os dous executivos fai case
imposible que poidan sen-
tar xuntos. Por iso, este con-
flito xa deixou de ser unha
cuestin interna espaola

E
para converterse nun pro-
uropa non para de blema europeo. E os lderes
ter sobresaltos. Se dos 27 non poden facerse os
en xuo de 2016 era cegos ou ollar para outro lu-
un referendo no Rei- gar se o choque de trens en
no Unido o que provocaba o Catalua, como parece, aca-
maior desafo da historia da ba coa declaracin de inde-
Unin Europea, un ano des- pendencia e a aplicacin do
pois outro referendo o que artigo 155 da Constitucin.
ten causado unha nova divi-
sin de opinin entre os po- O tan recorrido argumen-
lticos do vello continente. to da unidad de Espaa

119
La Europa que sobrevivir al brexit

que esgrime o Goberno de que o proxecto europeo non


Rajoy para evitar a media- se vexa, outra vez, tocado.
cin europea xa non sera v-
lido, ou polo menos, non se- Agora non o momento das
ra aceptado por moitos dos bandeiras, nin do patriotis-
partidos do Europarlamento. mo barriobaixeiro, nin da
Por iso, nos ltimos das, non manipulacin informativa e,
foron poucos os eurodeputa- moito menos, da violencia.
dos e dirixentes da UE que tempo de falar, de discutir,
teen apelado ao consenso de facer autocrtica e de mi-
e ao dilogo para solventar rar ao futuro con esperanza.
a crise catal. Unha media- tempo de aplicar o que os
cin que, irremediablemen- galegos coecemos moi ben
te, teran que realizar as au- desde hai tempo, de aplicar
toridades europeas se queren o sentidio.

120
Sempre por uma Europa
unida...

da igualdade e da solidarie-
dade; assenta nos princpios
da democracia e do Estado
de direito. Ao instituir a ci-
dadania da Unio e ao criar
um espao de liberdade, se-
gurana e justia, coloca o
ser humano no cerne da sua
aco.

Estes os dois primeiros par-


Paulo Monteiro grafos do Prembulo da Car-
ta dos Direitos Fundamentais
Director do Correio da Unio Europeia, datada
do Minho. Jornalista. de 12 de Dezembro de 2007
e assinada em Estrasburgo.

A histria tem sempre um pri-


meiro objectivo: Paz. E sem-

O
s povos da Eu- pre a partir deste objectivo a
ropa, estabele- trabalhar em prol da Paz, des-
cendo entre si de a sua criao a 25 de Mar-
uma unio cada o de 1957. este o pon-
vez mais estreita, decidiram to mais importante da nossa
partilhar um futuro de paz, Unio Europeia.
assente em valores comuns.
Antes comeo desde j por
Consciente do seu patrim- defender os meus interesses:
nio espiritual e moral, a Unio sou europesta convicto e lu-
baseia-se nos valores indivis- tarei por uma Europa federa-
veis e universais da dignidade lista onde todos seremos um
do ser humano, da liberdade, dia iguais. difcil? Claro que

121
La Europa que sobrevivir al brexit

. Mas tambm a paz era dif- se quer cada vez mais forte
cil e desde o fim da II Guerra e unida e para isso que se
Mundial e a criao da Unio comprometem trabalhar cada
Europeia que vivemos em... vez mais.
paz!
E pergunto: melhor estar-
E a histria da Unio es- mos isolados ou estarmos
t sempre recheada desses unidos? Claro que pertencer
reforos... Unio Europeia o melhor
que nos podia ter aconteci-
A 25 de Maro de 2017 os do. E no falamos s para ns
chefes de Estado e de Go- (nesta altura recebemos mais
verno dos 27 pases da Unio de 11 milhes de euros/dia
Europeia - faltou o Reino Uni- dos cofres europeus e foi a
do ausente por estar de sada UE a grande responsvel pe-
?!... - assinaram a Declarao las infraestruturas que temos
de Roma, 60 anos depois de hoje no nosso pas... estradas,
Alemanha Ocidental, Fran- escolas, hospitais, saneamen-
a, Itlia, Blgica, Holanda e to, etc, etc...).
Luxemburgo terem assinado
no mesmo local o documen- Mas a Unio Europeia mui-
to que viria a dar origem ao to mais do que isto...
que hoje a Unio Europeia.
na Unio Europeia que se
Construmos uma Unio ni- produz a maior riqueza mun-
ca, com valores fortes e ins- dial (PIB).
tituies comuns, uma co-
munidade de paz, liberdade, Numa Europa unida que con-
democracia, direitos huma- ta com cerca de 500 milhes
nos e Estado de Direito, uma de cidados (7,1% da po-
grande potencia econmica pulao mundial)... 50% das
com nveis sem paralelo de despesas sociais em todo o
proteco social e prosperi- mundo da nossa responsa-
dade... esta a frase que se bilidade, da responsabilidade
encontra na declarao as- da Unio Europeia.
sinada por todos os chefes
de Estado e de Governo. To- E, s vezes, quando dizemos
dos se sentem orgulhosos de mal dos outros porque so
pertencer a esta Unio que mais ricos do que ns... eles

122
La Europa que sobrevivir al brexit

mostram a sua solidariedade. a crise de 2008) nos ltimos


A Alemanha mostrou recen- dois anos, o crescimento na
temente com a crise dos re- Unio Europeia tem supe-
fugiados. A Alemanha que rado o dos Estados Unidos.
juntamente com a Frana res- Atinge agora mais de 2%
ponsveis por cerca de 37% para o conjunto da Unio e
do oramento da Unio Euro- 2,2% para a rea monetria.
peia e no que toca a garantias O desemprego atingiu o n-
esses Estados garantem 50%. vel mais baixo dos ltimos
So, ou no, solidrios? nove anos. Os dfices pbli-
cos passaram de 6,6% para
Todos unidos, todos juntos, 1,6%, graas a uma aplica-
queremos uma Unio mais o inteligente do Pacto de
forte, ainda mais solidria e Estabilidade e Crescimen-
onde todos possamos viver to. No entanto 2018 no se
em paz, democracia e com afigura fcil, temos a vonta-
dignidade. de de regionalizao da Ca-
talunha, as negociaes do
E isso s possvel aqui. Nes- Brexit, o grave problema da
ta Unio que enche de inve- migrao, os extremismos a
ja muitos outros continentes e crescer que prometem abalar
muitos outros povos que to- este estado de paz e solida-
dos os dias nos procuram pa- riedade, entre outros... 2018
ra aqui viver, longe da guerra ser tambm o ano estrat-
e da misria... gico para reforar a agenda
europeia em matria de co-
Uma Unio que no sendo mrcio, tornar indstria mais
um projeto perfeito , na mi- forte e mais competitiva com
nha opinio, o menos imper- a uma nova estratgia em
feito de qualquer projeto al- matria de poltica industrial,
guma vez criado. Que tem de reforar a liderana nalu-
melhores e piores momentos ta contra as alteraes clim-
como cada um de ns, mas ticas que perante a falta de
tem a capacidade de pensar ambio demonstrada pelos
a 27 cabeas e no interesse Estados Unidos, cabe Euro-
de muitos e muitos milhes pa restabelecer a grandeza
de cidados. 2017 parece ser do nosso planeta, criar uma
o ano da mudana! Depois Agncia da Unio Europeia
de vrios anos difceis (desde para a Cibersegurana de

123
La Europa que sobrevivir al brexit

forma a proteger melhor os no nosso pas. E em outras


cidados europeus na atual unies como a do Norte de
era digital e no esquecer, Portugal e da Galiza. Como
em momento algum, os pro- o trabalho desenvolvido em
blemas da migrao. prol dessa unio onde o Eixo
Atlntico tem feito um traba-
Esta Unio um projeto mui- lho exemplar.
to mais vasto do que um me-
ro mercado nico. muito So estes bons exemplos e
mais do que o dinheiro, do destes bons exemplos que
que uma moeda, do que o ns precisamos. Todos os dias.
euro. Foi sempre uma ques- Todos Unidos. Todos pela paz.
to de valores.Comea na
nossa rua, na nossa cidade, Viva a Unio Europeia!

124
Novos retos,
tras 60 anos de avances

duras penas avanza na din-


mica integradora.

E que a Unin Europea, len-


ta, pero segura, ten cumpri-
do sobradamente a sa prin-
cipal razn de ser: crear un
espazo de paz e cooperacin
entre os estados que forman
parte dun continente que foi
asolagado por das grandes
Pedro Puy guerras en apenas 30 anos.
Unha extraordinaria constru-
Voceiro do Grupo Parlamentario cin institucional cuxo xito
Popular. Profesor Univesitario. descansa sobre a lxica dos
intereses econmicos, pos-
ta ao servizo da consecucin
dos principios que constiten
a sa razn de ser: a demo-

N
a sa visita a Com- cracia; o humanismo; o Es-
postela en xuo do tado de Dereito e o imperio
2013, ao pe da Ca- da lei; o benestar e a equida-
tedral, e moi proba- de; a liberdade; e a paz e a
blemente impresionado pola seguridade.
beleza da Praza do Obradoi-
ro, o Presidente da Repbli- Porque, do mesmo xeito que
ca Oriental del Uruguai, Jos a posta en marcha dunha
Mjica, eloxiou Unin Euro- unin aduaneira e de aran-
pea, a primera integracin ceis comns provocou a ne-
que no se ha hecho con bota cesidade de construr un mer-
militar, e polo tanto exem- cado nico no que circulasen
plar para un Mercosur que a libremente persoas, bens e

125
La Europa que sobrevivir al brexit

capitais; e do mesmo xeito garantir os depsitos), ter


que este mercado comn xe- que complementarse cunha
rou a necesidade de instaurar mellor capacidade de control
unha moeda nica e un emi- das entidades financeiras que
sor comn; o futuro da Unin evite, como aconteceu na pri-
e o seu xito na promocin meira dcada deste sculo, a
dos valores democrticos que aparicin de novas burbullas
comparten os pases mem- calor do creto barato adica-
bros vir marcado pola sa do ao impulso de actividades
capacidade para impulsar as pouco produtivas.
reformas que require a actual
rea monetaria do euro, nun No mbito orzamentario no
contexto histrico marcado que as debilidades son maio-
pola crecente globalizacin; e res e a necesidade de avan-
a aparicin de grandes reas ce mis intensa. Unha vez que
econmicas (China, o propio o mercado nico funciona e
Mercosur ou Norteamrica). que a moeda comn pon en
evidencia as desigualdades
Unhas reformas que a crise, de renda, os criterios de con-
primeiro financeira e logo verxencia no dficit pblico
econmica, da ltima dcada deberan acompaarse da ca-
evidenciou que son impres- pacidade da Unin de abor-
cindibles, alomenos, en tres dar os impactos asimtricos
mbitos: no monetario; no da crise no conxunto dos te-
orzamentario; e no poltico. rritorios comunitarios.

No mbito monetario estanse En primeiro lugar, camiando


a dar os primeiros pasos, en- cara a mutualizacin europea
camiados a reforzar un sis- da dbeda e tendendo a uti-
tema de supervisin bancaria lizar como criterio de cumpri-
comn pilotado polo Ban- mento dos obxectivos de d-
co Central Europeo. A posta ficit o dficit estrutural, e non
en marcha dun mecanismo o cclico. E en segundo lugar
de resolucin (executado co impulsando a medio prazo un
Banco Popular, que tivo a du- incremento dos ingresos im-
bidosa honra de ser a primei- positivos da propia UE; in-
ra entidade bancaria que se corporando algn criterio de
lle aplicou; co conseguinte progresividade que permi-
aforro de cartos pblicos para ta financiar polticas pblicas

126
La Europa que sobrevivir al brexit

europeas mis xustas e efi- poltica coa presenza de for-


cientes hora de mellorar a tes elementos identitarios no
redistribucin da renda que conxunto de Europa.
resulta do funcionamento
dun libre mercado de esca- A segunda, no mbito das
la continental; no que algns polticas pblicas. O ple-
pases, a maiores, como Ale- no emprego, e a participa-
maa, manteen enormes su- cin do traballo nos benefi-
pervits comerciais. cios do capital no conxunto
da Unin, deben converterse
Finalmente, no mbito po- en obxectivo prioritario da ac-
ltico, hai que afrontar das cin europea.
cuestins adicionais. Unha
primeira no mbito institu- A suma dun incremento
cional, mis evidente, rela- da lexitimacin democrti-
cionada coa necesidade de ca nos procesos decisorios
avanzar na democratizacin europeos, e a inclusin de
dun proceso de adopcin de obxectivos mis ambiciosos
decisins pblicas no que o no terreo do emprego e da
protagonismo pivota en tor- redistribucin da renda, son
no ao dilogo interguberna- pasos lxicos para o fun-
mental; e non ao debate par- cionamento correcto dunha
lamentario. E facelo ademais economa mixta de mercado.
nun entorno de goberno mul- Pero sobre todo para a sa
tinivel; no que o principio de lexitimacin social. O mellor
subsidiariedade debe res- antdoto contra os populis-
pectarse fronte ao de centra- mos nacionalistas que des-
lizacin que provoca un dis- de os extremos esquerdo e
tanciamento dos decisores dereito do arco poltico con-
respecto dos representados. tinental estn a traballar para
O principio de subsidiarieda- facer descarrilar o primeiro e
de, particularmente en rela- nico gran intento da huma-
cin coa diversidade cultural, nidade de culminar un proce-
crucial para facer compati- so de integracin poltica sen
ble o proceso de integracin utilizar para elo a bota militar.

127
Quo vadis Europa?

poco menos que finiquitada y


amortizada.

Sin embargo, en el otro extre-


mo se sitan quienes piensan
que el vaso est medio lleno y
consideran que las sacudidas
que se estn viviendo en el
seno de la Unin Europea no
hacen ms que reafirmar su
Manuel Ferreiro condicin de ente vivo. Estos
son quienes prefieren que-
Director de El Ideal darse con los ejemplos posi-
Gallego. Periodista. tivos y que, por supuesto, son
muchos y variados.

Por ltimo, estn aquellos


que, dependiendo del da, se

C
omo siempre en la muestran por momentos es-
vida, existen for- cpticos y por momentos cre-
mas diametralmente yentes en lo que representa la
opuestas de imagi- Unin. Saben que el instante
narse cul puede ser el futuro no es bueno y que, adems,
de Europa. De un lado, estn se produce en una coyuntura
quienes optan por ver el va- de lo ms inoportuna. Euro-
so siempre medio vaco. Ellos pa est saliendo de esa crisis
recurrirn a ejemplos como el econmica mundial que casi
del Brexit, la situacin de Po- acaba con ella y se encuentra,
lonia o incluso procesos co- de repente, con una deser-
mo el cataln, para asegurar cin importante de un Esta-
que la alianza de las nacio- do clave por definicin y por
nes del viejo continente est concepcin de la propia UE.

128
La Europa que sobrevivir al brexit

Pese a ello, del mismo modo la que, tal vez, no se le haya


que el msculo financiero ha sabido explicar la importancia
sido capaz de sobreponerse que la UE tiene en sus vidas.
a la quiebra nacional de va-
rios estados miembro, no du- El mero hecho de poner car-
dan de que a la larga el gol- teles en el arcn de una ca-
pe que el Brexit asestar a la rretera asegurando que la
estructura no ser suficiente misma se ha sufragado con
para derribarla. Son tambin fondos europeos no es un
quienes saben que el cam- mensaje suficiente, sobre to-
po y otros sectores producti- do para quien considera que
vos habran sucumbido ya sin el beneficio indirecto no re-
las ayudas que reciben pun- percute en su vida. Cmo
tualmente para garantizar su se le explica a alguien que su
supervivencia. comunidad autnoma se que-
da fuera de, por ejemplo, una
La importancia de la Unin red troncal de ferrocarril y que
Europea, su papel en el pasa- llegue a reconocer que la me-
do, en el presente y en el fu- dida es justa?
turo, no se puede cuantificar
como si se tratara de una mer- La Unin Europea ha sido du-
canca. No podemos jugar a rante demasiado tiempo un
augures y mucho menos ima- ente abstracto. Las institucio-
ginarnos dnde y cmo es- nes han estado demasiado le-
taramos a estas alturas si no jos del ciudadano y el exce-
formramos parte de ese con- so de burocracia no ha hecho
glomerado que se agrupa ba- ms que distorsionar todava
jo las siglas de la UE. ms la imagen que existe del
organismo. Incluso, la prdi-
Lo nico cierto y que nadie da de soberana propia ha
puede negar es que la Unin ayudado a que crezca el n-
Europea ser lo que sus es- mero de euroescpticos, pre-
tados miembro quieran que ocupados en demasa por lo
sea. No corren buenos tiem- particular.
pos en el viejo continente.
Los populismos y las forma- En pases como Espaa, du-
ciones de tendencia extrema rante demasiado tiempo, se
estn cogiendo cada da ms ha mirado a Bruselas como
fuerza entre una poblacin a la gran donadora, como la

129
La Europa que sobrevivir al brexit

repartidora de subvenciones muy fuertes, sean capaces


y ayudas. Ese tal vez haya si- de trabajar de forma conjun-
do el mayor error cometido. ta para obtener un beneficio
Europa es mucho ms que conjunto.
un reparto de dinero, mucho
ms que un mercado nico, Tanto es as que se ha con-
mucho ms que una alianza vertido en referencia funda-
econmica que beneficia a mental para determinar cul
los grandes holdings. es el camino que debe seguir
la cooperacin transfronteri-
Es en este terreno en el que za en todo el viejo continen-
habr que incidir si queremos te. Solo cuando se consiguen
que dentro de un par de de- romper barreras nacionales y
cenios la UE siga siendo una se baja al nivel de los ciuda-
realidad. La Unin y sus orga- danos, al de verdad, se consi-
nismos son el mecanismo ca- gue que la UE sea una herra-
paz de hacer saltar las fron- mienta til, al servicio de los
teras y que territorios con habitantes.
problemas y circunstancias
comunes puedan trabajar en Por todo ello, el futuro de la
una nica direccin que be- UE lo determinar el camino
neficie a todos. que sus responsables tomen
en los prximo aos. Propi-
Uno de los ejemplos del rum- ciar la permeabilidad cultu-
bo que debe seguir la UE lo ral, econmica y social entre
tenemos muy cerca. La Euro- los estados servir para que
rregin Galicia-Norte de Por- la Europa de los Estados, in-
tugal se ha convertido desde cluso la de las Regiones o
su nacimiento en aglutinado- los Pueblos se convierta en
ra de esfuerzos y experien- la Europa de los ciudadanos
cias. Se ha conseguido que que, a la postre, ser la ni-
entidades de dos pases, evi- ca que sea capaz de desafiar
dentemente con vnculos al futuro.

130
O futuro incerto da Europa

atentados terroristas e a inse-


gurana que trouxeram a todo
o espao europeu, e a circuns-
tncia de um Estado-Membro
possuidor de uma das mais
fortes economias da Unio
ter votado a favor da sua sa-
da, tornam esta reflexo cada
vez mais necessria e urgente.
Ter de ser a Europa a 27 a
traar o seu prprio destino e a
forjar uma viso para o seu fu-
Fernando Gomes
turo , disse, lanando o deba-
te, Jean-Claude Junker.
Ex-presidente Cmara de Porto.
Ex-ministro do Governo
portugus. Surge, assim, o Livro Branco
sobre o Futuro da Europa por
iniciativa da Comisso Euro-
peia, cujo objetivo consis-

A
celebrao dos 60 te em identificar os desafios e
anos do Tratado de oportunidades que temos pe-
Roma serviu de pre- la frente e apresentar as di-
texto para o lana- ferentes opes de que dis-
mento de um debate alarga- pomos para responder em
do sobre o futuro da Europa, conjunto a tais desafios. .
que h muito era exigvel. Num
mundo cada vez mais globali- Apresentam-se-nos cinco ce-
zado, os desafios que se nos nrios para a Europa em 2025.
colocam ganharam uma nova No primeiro, a proposta con-
dimenso. A instabilidade cria- siste em ASSEGURAR A CON-
da pela enorme vaga de refu- TINUIDADE. Neste cenrio, a
giados que nos atingiram, os Unio Europeia concentra-se

131
La Europa que sobrevivir al brexit

em realizar o seu programa Das reaes que at hoje foi


atual de reformas positivas, possvel colher por parte dos
continuando com a navega- 27 a estas perspetivas para o
o vista. futuro, os pases mais fortes
inclinam-se para uma Europa
No segundo, a Europa RES- a vrias velocidades. Mas es-
TRINGE-SE AO MERCADO ta est longe de ser uma vi-
NICO, tornando-se o seu so maioritariamente acolhi-
funcionamento a sua princi- da pelos Estados-Membros.
pal razo de ser. Bem ao contrrio, os pases
economicamente mais d-
No terceiro cenrio, a pro- beis recusam, logo parti-
posta FAZER MAIS, QUEM da, esta alternativa. O desa-
QUISER MAIS. Ou seja, admi- cordo , tambm aqui, a nota
tir uma Europa a vrias veloci- dominante.
dades, permitindo-se que os
Estados-Membros que quei- Mas a Unio Europeia um
ram avanar mais depressa projeto nico. H 60 anos, os
em reas especficas o pos- pais fundadores da Europa
sam fazer. no imaginavam, seguramen-
te, que se pudesse ter che-
No quarto, FAZER MENOS gado to longe. Temos que
COM MAIOR EFICINCIA, a estar orgulhosos do caminho
Unio Europeia deveria con- percorrido e do espao de li-
centrar-se em certos dom- berdade, de tolerncia e de
nios de interveno espec- solidariedade que criamos.
ficos, conseguindo melhores Contudo, o futuro afigura-se
resultados com maior rapidez. hoje mais incerto do que h
uns anos atrs, fruto do pou-
Finalmente no quinto cenrio, co democrtico e complexo
o objetivo conseguir FAZER processo de deciso, aliado
MUITO MAIS TODOS JUN- falta de uma liderana forte
TOS, levando a que as tomadas nas instituies europeias e
de deciso se faam ao mais al- subida da fora eleitoral dos
to nvel e com maior celeridade. partidos da direita radical.

Dos cenrios propostos es- Nenhuma das alternativas


te , sem dvida, o mais propostas pela Comisso pa-
ambicioso. rece ser suficientemente forte

132
La Europa que sobrevivir al brexit

para tornar seguro e inequ- europeu que tem visto refor-


voco o nosso futuro. Conti- adas as suas atribuies e
nuamos com a poltica dos competncias, mas o Con-
pequenos passos, sem rumo selho Europeu, no eleito a
claro e a questo que, pas- nvel europeu, quem tem o
sados 60 anos se coloca, a poder de deciso.
de saber se no podamos e
devamos ter ido mais longe. H que ter coragem para mu-
Por outro lado, sob o ponto dar, reforando o poder de-
de vista democrtico, as ins- mocrtico das instituies e
tituies europeias esto lon- tornando mais claro e trans-
ge de ser um bom exemplo. parente o processo decisrio
O dfice democrtico tem-se com a eleio de um gover-
agravado medida que va- no europeu. S o federalismo
mos transferindo competn- poder fazer-nos sair do ma-
cias dos Estados-Membros rasmo em que nos encontra-
para a Comisso e o Conse- mos e fazer a Europa avanar
lho. O Parlamento Europeu decididamente por fora da
a nica instituio do edifcio nossa vontade coletiva.

133
Europa como necesidad

el futuro que se puede y de-


be construir desde esa firma.
Ya es difcil que un periodis-
ta viajado por todo el mun-
do, que vivi en primera lnea
la Segunda Guerra, vea mo-
mentos histrico por muy so-
lemnes que sean los discur-
sos de los polticos y aunque
vayan antes a or misa a San
Juan de Letrn, cabeza y ma-
Lois Caeiro dre de todas las iglesias.

Director de El Progreso. Era histrico y era necesario.


Periodista. Ah estn esos dieciocho dis-
cursos y una carta de Chur-
chill (Ediciones Encuentro)
que muestran, desde el otro
lado del Canal que nos vuel-

U
n periodista gallego ve a distanciar, esa necesidad,
cubri para La Van- que llaman a la construccin
guardia la firma del de Europa, que piden la re-
Tratado de Roma. conciliacin y el encuentro de
El periodista de A Mezqui- Alemania y Francia para que
ta, que acab como granje- Europa eche a andar y no se
ro en Xanceda, es el autor de repitan ms tragedia.
lo que ya es un documento.
Fernndez Armesto (Augusto La Espaa que entra en Eu-
Assa) transmite la conscien- ropa, al fin, deja atrs los de-
cia del momento histrico al monios que impidieron su
que asiste. Mira hacia la his- incorporacin a la moderni-
toria de Europa y mira hacia dad de las libertades y de la

134
La Europa que sobrevivir al brexit

prosperidad. Europa se con- Un apunte final, precisamen-


vierte para quienes vivimos la te aqu en el Eixo Atlntico,
Transicin en una esperanza y el futuro de Galicia pasa por
una garanta de normalizacin abrirse a la realidad del norte
democrtica. De esa homolo- portugus. La Galicia del fu-
gacin con nuestro entorno, turo, si queremos futuro, no
para dejar de ser diferentes se construye con barreras. Te-
por las formas de una socie- nemos que empezar a vernos,
dad atrasada que se resisti, al norte y al sur de Mio, con
o le impidieron, o las dos co- normalidad como una euro-
sas, la modernizacin. Aunque rregin. Tendremos ms ca-
ahora estemos en tiempos de pacidad interior y tendremos
cambio, de nuevas realidades, mayores fortalezas. Hay que
el futuro de mayor profundiza- profundizar en el conocimien-
cin democrtica no ser real, to real entre Galicia y el norte
no ser seguro, sin el camino portugus. Hay que abando-
conjunto en Europa, sin que el nar por ambas partes viejos
valor del europesmo se reafir- prejuicios por la va del cono-
me. Los descontroles o los ex- cimiento, de la convivencia. Y
cesos que trajo sin duda la glo- mandar al trastero de la his-
balizacin econmica no son toria las irracionalidades de
atribuibles, como algunos dis- los nacionalismos que, ade-
cursos apuntan, a nuestra per- ms de todos los daos que
tenencia a Europa. Crecemos la historia de Europa muestra,
y tenemos mejor calidad de vi- frenan el avance que en es-
da, en Espaa y en Galicia, por te caso solo ser como Euro-
todos los contagios positivos rregin y no con viejos pro-
que supuso y supone la perte- vincianismos o ensoaciones
nencia a la Unin. histricas.

135
La Unin Europea, una
historia de xito colectivo

tambin emocionante, en la
que los presidentes de los
Parlamentos de todos los
pases de la UE reafirmamos
nuestro sincero compromiso y
decidida voluntad de avanzar
en la consolidacin del pro-
yecto europeo.

Fue tambin una ocasin pa-


ra honrar y renovar ese es-
pritu europeo, sobre el que
Ana Pastor Julin
se edific el proyecto de la
Unin Europea, y que ayuda-
Presidenta del Congreso de
los Diputados. Ex ministra de ron a conformar figuras co-
Fomento. mo Konrad Adenauer, Robert
Schuman, Jean Monnet o Al-
cide de Gasperi hace sesen-
ta aos.

E
n marzo de este ao
tuve el honor de parti- Porque no cabe duda de que
cipar en Roma, en cali- la pertenencia a la Unin Eu-
dad de Presidenta del ropa constituye un elemento
Congreso de los Diputados, central de nuestra identidad
en una Conferencia Extraor- como ciudadanos, y tambin
dinaria de Presidentes de Par- de la identidad de las distin-
lamentos de la Unin Europa tas naciones europeas. Aque-
para celebrar el 60 aniversario llos padres fundadores com-
de la firma de los Tratados por prendieron acertadamente
los que se constituyeron las que Europa y los pases eu-
Comunidades Europeas. Fue ropeos no se excluyen en-
una oportunidad propicia, y tre s. Al contrario, Europa

136
La Europa que sobrevivir al brexit

se enriquece con la diversi- comercial, cultural o turstico.


dad de sus naciones y de sus Una Europa que ha construi-
culturas. do y quiere perfeccionar un
mercado comn de ms de
Slo una Europa abierta e 500 millones de personas, y
integradora sera capaz de donde existen elevados nive-
comprender las aspiraciones les de proteccin de los tra-
de los distintos pueblos y ha- bajadores, de los consumido-
cerlos ms prsperos y desa- res o del medio ambiente.
rrollados; superando as los
desastres y la miseria, fsica y En suma, una Europa que vi-
moral, tras dos guerras mun- ve en el espritu y la mente
diales. Ese ha sido el camino de sus ciudadanos, y de for-
transitado a lo largo de estos ma especial entre los ms j-
ltimos 60 aos de construc- venes. Me gustara destacar
cin comn del proyecto eu- cmo la generacin Erasmus
ropeo. Un logro que corres- participa y contribuye a divul-
ponde atribuir a las naciones gar esa conciencia europea
europeas y sobre todo, a sus que tanto reclamaba Salvador
ciudadanos. de Madariaga - gallego y eu-
ropesta convencido -, como
El ideal europeo ha propor- factor intangible e indispen-
cionado el mayor periodo de sable para asegurar el futuro
paz y prosperidad al conti- del proyecto europeo.
nente, edificando una comu-
nidad basada en principios y En 2017, somos las genera-
valores que hacen de Europa ciones actuales las que debe-
la regin con los sistemas de- mos perfilar y construir ese fu-
mocrticos ms asentados y turo. Cada momento histrico
donde ms en cuenta se tie- presenta desafos particula-
nen la promocin y defensa res y corresponde a las insti-
de los derechos humanos. tuciones y los ciudadanos de
la UE de hoy dar respuesta a
Una regin donde se han ido las acuciantes demandas de
elevando los niveles de bien- los tiempos presentes. Con
estar material y social para la certeza y la seguridad que
los ciudadanos, convirtin- proporcionan los avances en
dose la UE en la primera po- estos ltimos 60 aos, pero
tencia mundial en el mbito con la conviccin de que lo

137
La Europa que sobrevivir al brexit

mejor est an por alcanzar. constructivo y el respeto de


la libertad. Precisamente la
Entre todos, debemos contri- verdadera fortaleza de los pi-
buir a una Europa ms segu- lares de la arquitectura euro-
ra y protegida, ms prspe- pea radica en los valores de-
ra y sostenible; a una Europa mocrticos compartidos, en
social, ms fuerte en la esce- la solidaridad entre personas
na mundial. Estos son precisa- y territorios, y en el empleo
mente los objetivos a los que del dilogo y la negociacin
todos los Estados Miembros como herramientas para al-
y las instituciones comunita- canzar consensos.
rias se comprometieron al ru-
bricar la Declaracin de Ro- Siendo fieles a ese espritu eu-
ma el pasado 25 de marzo. Y ropeo, salvaguardando y pro-
que marcan una agenda am- yectando los altos valores que
biciosa, pero firmemente an- nos identifican, todas las insti-
clada en la necesidad de dar tuciones y personas, cada cual
respuesta a los problemas de desde su responsabilidad, se-
los ciudadanos europeos. remos capaces de guiar el pro-
ceso de construccin europea
La forma y los mecanismos hacia una Unin ms eficaz y
para alcanzar esos objetivos prxima a los ciudadanos. De
ya los conocemos. Alcide de esta manera, contribuiremos a
Gasperi afirmaba que el futu- otros 60 aos de paz y pros-
ro no se construir por la fuer- peridad, sumando nuestra
za ni por el afn de conquista, humilde aportacin a un pro-
sino por la paciente aplica- yecto que ha sido, es y segui-
cin del mtodo democr- r siendo la historia de un xi-
tico, el espritu de consenso to colectivo.

138
A Europa que queremos

unidade europea, como sen


dbida vn de manifestarse
recentemente co Brexit.

Os signatarios de 1957 com-


prometronse a establecer
os fundamentos dunha unin
sen cesar mis estreita en-
tre os pases europeos, nun
contexto onde as das gue-
rras mundiais da primeira me-
tade do sculo XX eran o pa-
Xulio Ferreiro
Baamonde sado inmediato e a Guerra
fra e a divisin de Alema-
Alcalde da Corua. a, e de Europa enteira o
Profesor Universitario. presente. Non se pode ob-
viar que o proceso de cons-
trucin europea nestes anos
ten acadado xitos importan-
tes, como a creacin de certa

O
1 de xaneiro de conciencia europea, o mante-
2018 cumpriranse mento da paz nas fronteiras
60 anos da entra- internas da Unin, a liberdade
da en vigor do Tra- de circulacin e a moeda ni-
tado de Roma. Pode ser esta ca, a harmonizacin lexislati-
unha boa ocasin para facer va de certas materias que in-
balance e proxectar desexos flen na libre circulacin, ou a
de futuro no que respecta ao integracin dos pases do les-
proxecto de construcin eu- te s dinmicas continentais.
ropea, mais tamn para poer Estes e outros xitos non de-
de relevo as eivas deste pro- ben facernos esquecer a cri-
ceso que ameazan con poer se sistmica na que se sita a
en perigo a mesma idea de propia Unin dende o fracaso

139
La Europa que sobrevivir al brexit

da denominada Constitucin unha viraxe cara o leste, vie-


Europea, no nivel institucio- ron a poer de manifesto que
nal, e pola progresiva perda nas actuais circunstancias era
de soporte popular en prac- moi difcil, por non dicir impo-
ticamente todos os estados sible, seguir considerando a
que a compoen, tal e como Unin Europea, como garan-
reflicten as sucesivas enquisas te da prosperidade e dos de-
do Eurobarmetro1. reitos sociais, particularmente
para as clases menos favoreci-
Mis al do valor que en si das, e especialmente nos pa-
mesma pode ter a mera exis- ses perifricos (non s do Sur
tencia dunha estrutura de in- de Europa).
tegracin a nivel continen-
tal, o certo que moi difcil No plano internacional, a
ser optimista sobre cara on- Unin Europea non ten resul-
de camia a Unin Europea tado o actor principal que esta-
e o seu valor como elemen- ba chamado a ser despois dos
to de cohesin poltica e so- tratados de Maastrich e, parti-
cial en Europa. Dende 2006, cularmente, Amsterdam. Non
o papel que as institucins existe unha actuacin unvoca
europeas particularmente o no plano internacional, nin na-
Banco Central Europeo te- da que se poda considerar un-
en adquirido na xestin da ha posicin influnte, nin moi-
crise econmica e dos seus to menos, un contrapoder aos
efectos, actuando como ins- EUA ou mesmo a China. Po-
tancias de coaccin no arte- la contra, a accin cara o exte-
llamento de polticas moneta- rior vense centrando nos lti-
ristas e neoliberais, as como mos anos na cooperacin entre
de garantes do pago da os pases membros na perse-
dbeda como obxectivo pol- cucin do terrorismo e ou-
tico-estratxico fundamental, tros delitos de carcter inter-
as como o abandono defini- nacional, cunha preocupante
tivo dos equilibrios territoriais diminucin das garantas pro-
fundacionais, substitudos por cesuais clsicas e, en conse-
un liderado claro por parte de cuencia, dos dereitos funda-
Alemaa e, en consecuencia, mentais; as como ao control

1 http://www.europarl.europa.eu/news/es/headlines/priorities /20160824TST40022

140
La Europa que sobrevivir al brexit

exterior das fronteiras, poltica o punto de vista que aqu se


que se dedica un cada vez sostn non se relaciona uni-
mis importante conxunto de camente con atribur maiores
recursos, e que carece cada ou menores competencias a
vez mis dunha visin minima- unha ou outra institucin eu-
mente progresista, por non di- ropea, senn, en dotar de
cir humanitaria. A isto hai que transparencia e claridade aos
sumar os acordos con terceiros procesos de toma de deci-
pases nos que, baixo o enun- sins en na UE, habitualmen-
ciado de cooperacin interna- te, demasiado opacos, domi-
cional, procuran a externali- nados polos denominados
zacin das fronteiras na UE, a comits, onde baixo criterios
cambio de cuantiosas contra- presuntamente tcnicos, os
partidas a investir non en des- diferentes lobbystas mven-
envolvemento social e econ- se como pez na auga, estan-
mico, senn principalmente, do as principais discusins
en actividade securitaria. polticas, marxe do escruti-
nio pblico e mesmo, dira eu,
Recuperar o proceso de cons- do control poltico, rectamen-
trucin europea para dotar ao te entendido. A isto non axu-
continente dunha accin so- da, tampouco, a ausencia dun
lidaria no interior e relevante espazo informativo europeo,
na constitucin dun panora- ou sequera dun mnimo rigor
ma global baseado no multi- nas informacins que chegan
lateralismo e na cooperacin de Bruxelas, Estrasburgo ou
debe ser o empeo de todos Frankfurt.
aqueles que nos considera-
mos europestas, pero non es- - Abandono do dogmatis-
tamos atrapados por ningn mo. Anda que formalmen-
fetichismo que nos compro- te os gobernos presentes no
meta coa actual estrutura po- Consello Europeo, os parla-
ltico-institucional. Algunhas mentarios ou mesmo ata certo
ideas que poderan guiar es- punto, os membros da Comi-
te proceso de recuperacin, sin, posan certa diversida-
poderan ser os seguintes: de ideolxica, o certo que,
baixo o frreo control do BCE,
- Mis democracia na UE. a poltica econmica que se
Evidentemente este enuncia- traslada dende as institucins
do xa un tpico, pero baixo europeas, en consonancia co

141
La Europa que sobrevivir al brexit

establecido nos tratados, ten seus vecios, para ser un ac-


unha lia ideolxica definida, tor que axude ao desenvol-
que se presenta como a ni- vemento internacional, e non
ca posbel, o que se ten de- un elemento mis na xestin
mostrado con especial viru- inhumana e irracional das
lencia nos casos portugus sucesivas crises migratorias;
e, especialmente, grego, du- como no escenario global,
rante a xestin da crise eco- adoptando posicionamentos
nmica, onde se deixou ben comns e convertndose nun
s claras que a existencia de actor relevante o cal non ser
alternativas s receitas eco- posbel lograr, mentres a ni-
nmicas que se impulsaban vel interno os equilibrios te-
dende a UE, co frreo lidera- rritoriais se entendan como
do do goberno alemn, eran, funcionais s estratexias na-
simplemente, invibel. cionais de un ou dous pases
centrais.
- Motor de cohesin social.
Un dos retos para os prxi- Naturalmente, todo isto nun
mos anos, fondamente vincu- contexto onde o reparto de
lado co anterior, o de poder poder interno debe acomo-
converter a Europa nun territo- darse cada vez mis ao prin-
rio cohesionado socialmente, cipio de subsidiariedade,
que garanta a todos os seus permitindo que as instancias
habitantes uns mnimos niveis polticas e administrativas
de renda, ben sexa a travs do mis achegadas ao cidadn
traballo remunerado, ou dou- podan ser as protagonistas na
tros mecanismos, no caso de toma de decisin, e traballen
que o primeiro non o asegure. en rede entre si, cooperando
Para isto preciso consensuar na consecuencin de obxec-
uns mecanismos bsicos e uni- tivos comns. Esta frmula
versais de proteccin social a a que veen desenvolvendo
escala europea, o que debe dende hai 25 anos as cidades
ir tamn da man, da creacin de Galiza e Norte de Portugal
dun marco impositivo comn, que pertencen ao Eixo Atln-
que evite o dumping fiscal, e tico, con evidentes beneficios
controle o fluxo de capitais. para os seus cidadns e cida-
dns, e para a construcin eu-
- Cambiar o rol internacional ropea escala que importa, a
da UE. Tanto na relacin cos da xente.

142
El gatopardo europeo

decisin. Sin duda, la decisin


del Reino Unido de abando-
nar el proyecto comn y recu-
perar su soberana el Brexit-
es un momento que debera
llevar a decidir el nuevo rum-
bo que quiere tomar la UE y
sus estados. Debera ser ya
ese momento de tener que
tomar decisiones irremedia-
blemente. Pero, una vez ms,
Andoni Aldekoa es muy probable que se to-
men decisiones parciales so-
Director Gerente del Palacio
bre el proyecto Europa.
Euskalduna. Ex coordinador
de Poltica econmica del
Ayuntamiento de Bilbao. Parto del principio bsico,
Experto urbano del europesmo convencido
que practico, y que adems,
siento que es el sentir mayo-
ritario de la sociedad espa-

Q
ue Europa se en- ola. Un europesmo de vo-
contraba en una cacin y de convencimiento
encrucijada, los por haber sido un elemen-
saban desde ha- to fundamental para la aper-
ce ms de una dcada las tura y la modernizacin del
autoridades de la Unin, los pas, as como para el camino
estados y la sociedad en ge- irreversible de la democracia.
neral. El comportamiento po- Adems, ser europeos ha
ltico, en la mayora de los ca- supuesto un elemento emo-
sos, es aplazar las decisiones cional de orgullo de perte-
hasta que es irremediable- nencia a un club importan-
mente necesario tomar una te en el mundo.

143
La Europa que sobrevivir al brexit

Pero tambin, parto del princi- prcticamente desde su inte-


pio de la insatisfaccin perso- gracin en Europa, que esta-
nal por el rumbo del proyecto ba haciendo la goma con
y por la cicatera y calculis- el proyecto comn, pero tam-
mo de los gobiernos y los bin es un hecho, que esos
estados, que hace que la ges- componentes han precipita-
tin de tiempos e intereses no do el brexit.
permita avanzar en un mayor
espritu de comunidad, y un Las autoridades de la Unin
mayor avance prctico en la y los estados tienen dos aos
unin. No entro en el estilo la de negociacin de la salida
gobernanza burocrtica y la del Reino Unido del proyec-
prctica de prioridad econmi- to, y es muy probable que
ca en el proyecto, que tampo- cada estado trabaje en el
co me satisfacen. calculismo de sus propias cir-
cunstancias, ms que de las
Durante los dos prximos consecuencias para el pro-
aos, la salida del Reino Uni- yecto comn. Se encuentran
do del proyecto comn euro- en un juego de alternativas y
peo va a ser una prueba de escenarios, verdaderamente
la complejidad de ponerse de complejo:
acuerdo sobre el futuro. Ha-
br Brexit, pero Europa segui- El primero de ellos es que los
r demorando sus decisiones. Estados apuesten por mante-
ner el nivel actual de polticas
Hay componentes que sin du- de la Unin Europea asumien-
da estn marcando el momen- do las cargas adicionales ne-
to poltico europeo, sin duda, cesarias por la salida de uno
el principal es el aumento del de los principales pases con-
nacionalismo fruto de un mix tribuyentes netos como es el
de crisis econmica, aumen- Reino Unido.
to de la inmigracin y el terro-
rismo internacional que azo- Por otra parte, se puede de-
ta a las principales ciudades cantar por seguir como es-
europeas. Un nacionalismo tamos, manteniendo los
que se sirve del populismo pases sus aportaciones in-
poltico como combustible. dividuales actuales apelan-
Es cierto que el Reino Uni- do a una mayor eficiencia
do lleva dcadas, dira que de las polticas europeas y

144
La Europa que sobrevivir al brexit

su burocracia, para mante- opcin, pero la realidad de los


ner el nivel actual de progra- estados y la poltica nos lleva a
mas y proyectos. Los Estados anticipar un resultado bien di-
evitaran as mayores aporta- ferente. Me inclino ms a pen-
ciones econmicas al proyec- sar que va a ser una mezcla de
to comn. entre no asumir el momento
como el tiempo de decisiones
Y vemos como se vuelve a que transformen el proyecto,
plantear que se podra apos- el inters de los estados por
tar por la Europa de las dos atender sus propios proble-
velocidades con el liderazgo mas internos, y mantener el
de Alemania y la conviven- proyecto comn sin ir ms all
cia de Francia, Italia y Espa- de lo que ahora conocemos.
a; que por otra parte, ya es-
tamos en una Europa de dos Es una realidad que Europa ca-
velocidades con distintos ni- mina en dos velocidades y que
veles de integracin fronteri- el liderazgo de Alemania mar-
za, seguridad, y monetaria. ca el futuro. Tambin es antici-
pable que el Estado germano
Otra alternativa, es la devolu- se encuentra a gusto en la ac-
cin de soberana, competen- tual situacin y que se ve, por
cias y capacidad legislativa a tanto, difcil que apueste por
los Estados, asumindose una aumentar su aportacin al pro-
renacionalizacin europea y re- yecto de la Unin. Pero no res-
torno parcial en las polticas de ponsabilicemos a Alemania,
integracin. porque otros Estados, entre los
que se encuentra Espaa pasa-
Y finalmente, est la eterna rn a ser contribuyentes netos,
esperanza de los verdadera- y es ilusorio creer que apues-
mente europestas por una ten por incrementar an ms su
mayor apuesta de los Esta- apuesta europea con sus con-
dos por Europa, aumentando secuencias econmicas.
la integracin y sus polticas
comunes. Ms Unin econ- Por lo tanto, es probable que
mica, poltica y social. veremos un ncleo duro eu-
ropeo consolidado en torno
Una cosa es lo que nos gus- a Alemania, y que la Unin ju-
tara que sucediese a los gar a la ficcin de ser lo mis-
que apostamos por la ltima mo con menos.

145
La Europa que sobrevivir al brexit

En este panorama de menos tiene ciudades competitivas y


polticas europeas, porque si que sean el eje del crecimien-
hay menos capacidad econ- to regional.
mica y presupuestaria, habr
menos polticas pblicas co- Ante los agoreros del euro-
munes -no nos engaemos- pesmo y de Europa, una cer-
sera conveniente que el m- teza: queremos, pertenece-
bito de la cooperacin y la mos y seguimos viviendo
integracin transfronteriza en la regin del mundo ms
basada en el trabajo en red avanzada. Su nivel de equili-
de las regiones y las ciudades brio entre lo social y econmi-
se preserve como una poltica co, y su autenticidad y cultura,
fundamental e irrenunciable. hacen de Europa un proyec-
to de futuro. Con incertidum-
Pueblos transfronterizos con bres, s. Con retos, s. Pero,
proyectos comunes de futu- sobre todo, con muchas ca-
ro, que convivan en su eco- pacidades y una trayectoria
noma, cultura, poltica y que harn que sigamos vi-
relaciones sociales es funda- viendo en una Europa ms so-
mental para que la llama de cial y competitiva. Si somos
una mayor integracin euro- realmente justos con la reali-
pea se mantenga, y para que dad del entorno mundial, nos
haya pequeas pero impor- daremos cuenta que los es-
tantsimas realidades que su- cenarios son globales, igual
peren los ritmos y los plan- que las dificultades y los ob-
teamientos de los estados. jetivos. La sociedad civil eu-
Y sera deseable la lnea inci- ropea ser capaz de avanzar
piente de accin que ha em- y reinventar el futuro.
prendido Europa de apoyo al
crecimiento y transformacin Como dira Tancredi en el
de las ciudades se manten- Gatopardo, Si queremos
ga. Europa crecer y generar que todo siga como est, ne-
competitividad econmica, si cesitamos que todo cambie.

146
Paz, liberdade, justia
e prosperidade para
as prximas geraes

60 anos de existncia. E so os
valores que herdmos at hoje.

Eles devem, em minha opi-


nio, continuar a guiar o fu-
turo desta unio duradoura
dos povos europeus,renova-
da e mais social, porque as
trs geraes que a construi-
ram quiseram deixar um mun-
do melhor aos seus filhos e
Jos Palma netos, e evitar novas guerras
Andrs
que j se viu no levam a mais
nada que pobreza de todos.
Ex-diretor de Cooperao
Territorial da Comisso
Europeia. No o fazer, os que hoje assu-
mem as rdeas do poder de-
cisional e ns todos eleitores
seremos fortemente criticados
A Europa no se far de uma pelos nossos filhos e netos co-
s vez, nem numa constru- mo tendo sido os maiores in-
co de conjunto, ela far-se- conscientes, incompetentes
- com realisaces concre- e egoistas que passaram pela
tas, criando antes de tudo historia desta terra, pois dei-
uma solidariedade de facto, xaremos passar uma ocasio
Robert Schuman 1957 historica de deixar s proximas
geraes algo de muito melhor

P
az, liberdade, justia e do que recebemos.
prosperidade so os ob-
jetivos que nortearam a A Historia dos povos da Euro-
Unio Europeia nos seus pa foi certo feita de guerras,

147
La Europa que sobrevivir al brexit

umas mais duradoras e mor- decisivos passos, graas a um


tiferas que outras, mas s as punhado de homens e mulhe-
duas ltimas de 1914-18 e res de todas as tendncias
1939-45 fizeram compree- politicas, com boas intenes
der que s a cooperao e a e viso estratgica que hoje
unio de esforos poderia tra- de justia respeitar e louvar.
zer a Paz, a Liberdade, a Jus-
tia e a Prosperidade para to- Tudo comea em Maro de
dos. Pois cada povo ou nao 1948 com a assinatura do Tra-
de per si no seria capaz de tado de Bruxelas entre a Fran-
suprir eficazmente s suas ne- a, o reino Unido, a Belgica,
cessidades futuras nas melho- a Holanda e o Luxemburgo, e
res condies. da lugar a uma Unio Ociden-
tal que pr-figua a Unio da
As razes destas guerras de Europa Ocidental, que uni-
outrora, umas racionais liga- camente defensiva.
das ao controlo do acesso aos
recursos naturais (energia in- A partir dos idiais do Con-
cluida) e outras irracionais gresso de La Haye (1948), e
(ideologico-religiosas), teem mau grado o Golpe de Pra-
hoje pouca relevncia se en- ga de 1948 (que criou a Cor-
tendermos como o fenomeno tina de Ferro), o ideal euro-
da mundializao das trocas peu avanou com a criao
comerciais iniciadas no secu- do Conselho da Europa (tra-
lo XV-XVI atingiu a dimenso tado de Londres de 1949) em
que conhecemos e com as re- Estrasburgo abrindo as por-
gras que entretanto se esta- tas assinatura conjunta dos
beleceram de comum acor- EEMM da Conveno dos di-
do (OMC) para proporcionar reitos do homem e das liber-
um melhor acesso de todos dades fundamentais (CEDH)
ao que constitui o nosso pa- e a criao do Tribunal Euro-
trimonio comum a Terra em peu dos Direitos do Homem
que todos vivemos. (CEDH). Importantes avanos
sem dvida mas ainda insu-
No rescaldo da II Guerra mun- ficientes nos planos politico,
dial nasceu uma nova Euro- economico e militar.
pa mais unida pela fora da
razo, no sem dificulda- 1951. Com todas as imper-
des,mas dando pequenos e feies que so proprias a

148
La Europa que sobrevivir al brexit

tudo o que vivo, a Europa alfandegarias) garantindo a


acabou por dar os primeiros no distoro da concurrn-
passos decisivos neste senti- cia entre empresas.
do atravs da criao da CE-
CA (Comunidade Europeia Hoje em dia o cidado euro-
do Carvo e do Ao)1 com peu pode viajar livremente
a assinatura de um tratado nos 28 paises sem praticamen-
a Seis impulsionado por Ro- te ter de mostrar passapor-
bert Schuman (inspirado por te ou carto de identidade
Jean Monet) cimentando uma (espao Schengen); as em-
aliana franco-alem. A esta presas podem instalar-se li-
iniciativa, seguida de amplos vremente onde quiserem e
debates europeus, outras se comercializar os seus produ-
seguiram e que constituem tos e servios isentos de im-
hoje o corpo da organisa- postos alfandegarios num
o politico-econmica eu- mercado de mais de 500 mi-
ropeia, unica do gnero a ni- lhes de consumidores; 19
vel mundial. estados membros utilisam
a mesma moeda Euro
que se tornou uma das moe-
das mais fortes do mundo e
Os Sucessos com todas as vantagens que
se conhece para cidados
A UE completou (tratado de e empresas; os cidados e
Lisboa de 2007) a arquitec- empresas teem hoje aces-
tura institucional democrati- so a infrastruturas (rede via-
ca que hoje conhecemos 50 ria, saneamento basico, por-
anos depois da assinatura do tos, aeroportos,ferrovia, etc)
Tratado de Roma de 1957. e equipamentos (educao,
formao profissional, sa-
A realizao das 4 liberda- de) e servios (energia, te-
des de circulao (merca- lecomunicaes, etc) de que
dorias, pessoas, servios e h 60 anos no existiam com
capitais) e o mercado uni- a mesma abundncia e qua-
co (abolio das barreiras lidade;mesmo se h normas

1 Que expirou em 2002, 50 anos depois de ter sido assinado.

149
La Europa que sobrevivir al brexit

europeias por vezes exage- despesas com a Administra-


radas um facto que actual- o no ultrapassa os 7 %
mente graas cooperao sendo tudo o resto puro in-
entre EEMM o cidado es- vestimento. As despesas com
t mais protegido enquan- o funcionamento da Adminis-
to consumidor, o meio am- trao nos EEMM so muitas
biente de melhor qualidade vezes superiores a 40 %. Se
que em qualquer outra par- na maior parte dos EEMM os
te do mundo, e a garantia do cidados devem trabalhar at
respeito da concurrncia pe- primavera ou mesmo at ao
la Comisso permitiu ao cida- vero (3 a 5 meses) para pa-
do beneficiar de um nivel de gar os seus impostos, o cida-
preos das mercadorias, ser- do europeu no deve traba-
vios (ex. transportes areos, lhar mais do que 4 dias para
energia e telecomunicaes) cobrir a sua contribuio para
e taxas de juro bancarias o Oramento da Unio.
mais baixas, graas tambm
ao efeito da moeda nica e Saida do ps-guerra onde ha-
ao controle da inflao pe- via fome e misria, a UE, via
la aco do Banco Central a Politica Agricola Comum,
Europeu. hoje um espao de exce-
dentes alimentares e que ex-
Com todas as virtudes, defei- porta. Em 1985 esta politica
tos e insuficincias proprias representava 70 % do Or-
de um clube de 28 culturas amento e em 2013 no re-
diferentes mas partilhando os presenta mais que 40 % para
mesmos valores fundamen- despesas com ajudas direc-
tais, a UE soube dotar-se ao tas aos agricultures, despe-
longo de dcadas de um Or- sas ligadas ao mercado agri-
amento anual e plurianual, cola e ao desenvolvimento
representando apenas 1 % rural. Dotou-se de uma Politi-
da riqueza (PIB) dos EEMM, ca Comum de Pesca que lhe
o que lhe permitiu desenvol- permite melhor gerir os recur-
ver com sucesso politicas de sos aleoticos da ZEE e orga-
investimento que a torna- nisar a actividade produtiva
ram mais rica, mais influente do sector. Criou ainda um es-
e constituir o primeiro merca- pao comum de produo /
do mundial. Trata-se de um distribuio de Energia que
Oramento onde o peso das permite designadamente a

150
La Europa que sobrevivir al brexit

segurana no abastecimen- 1975-77 com um oramento


to nos EEMM e em particu- de investimento de 1,4 bilies
lar em caso de penuria de um de Euros, atinge no periodo
deles (solidariedade).Criou de 2014-20 um oramento
varias politicas comuns co- de cerca de 352 Bilies de
mo nos sectores industrial, Euros, representando 1/3
transportes (redes transeu- do total do oramento da
ropeias),Defesa do consu- Unio e 0,4 % do PIB euro-
midor, Educao e forma- peu. Trata-se de um mecanis-
o profissional, Juventude, mo de redistribuio visando
Cultura e Ambiente. ajudar as regies e paises me-
nos desenvolvidos a reduzir
Criou uma verdadeira poli- o seu atraso e se integrar no
tica comum de Investiga- Mercado Unico.
o cientifica e tecnologica
com o financiamento de um Existe claramente uma cor-
programa quadro de inves- relao entre esta politica e
timentos pluirianuais desde o crescimento economico na
1994 e que atinge em 2014- UE. At 2020, estima-se que
20 um montante de cerca de esta politica tera gerado, no
14 bilies de Euros (Horizon periodo de 2000-06, um ren-
2020) para apoiar as tecno- dimento de 4,2 euros por
logias revolucionarias neces- cada euro investido. Estu-
sarias para servir a Inovao dos mostram que, graas aos
em todos os sectores, incluin- investimentos efectuados no
do as tecnologias da informa- periodo 2000-06, o PIB da UE
o e comunicao (TIC) e o a EU 25 foi acrescentado de
aerospacial, as biotecnolo- 0,7 % em 2009. Segundo as
gias, e nanotecnologias da estimativas, este ganho deve-
industria europeia. A indus- ra ser de 4 % at 2020.
tria manufactureira europeia
o primeiro empregador da No mbito desta politica, e
europa, fornecendo trabalho desde 1982, foi possivel criar
a 31 milhes de pessoas. uma politica de cooperao
territorila europeia (CTE),
A UE criou ainda uma poli- com investimentos que hoje
tica comum de Coeso ou rondam os 10 bilies de euros
politica regional europeia, (pariodo 2014-20) para finan-
que tendo comeado em ciar projetos de cooperao

151
La Europa que sobrevivir al brexit

transfronteiria (75%) e de permite a traduo (com ri-


cooperao interregional e gor juridico) de textos legais
transnacional. e a interpretao em 20 lin-
guas simultaneas.
Com o tratado de Maastri-
cht em 1992, foi criada a 60 anos passados desde a
Unio Economica e Mone- sua criao, e o trabalho de
taria e lanadas as bases da quase 3 geraes de ho-
criao da moeda Unica o mens e mulheres europeus
Euro- que apareceu no bol- que para ela contribuiram, a
so dos Europeus desde 2002 Europa tem vivido em Paz,
(em 19 sobre 28 EEMM), com e hoje uma experincia
as vantagens conhecidas pa- institucional unica no mun-
ra os cidados e empresas do, o maior mercado mun-
conhecidas. dial de transao de bens e
servios e o primeiro espa-
A UE dotou-se de um Banco o mundial em termos de ri-
Europeu de Investimentos queza criada (23,8 % do PIB
desde 1957 e que desde en- mundial).
to ajuda as PME europeias
e outros investimentos cru-
ciais para o desenvolvimento
da Unio, e que se financia no Os Insucessos, as
mercado internacional a taxas Insuficincias e o que
de juro preferenciais. Urgente Fazer

Criou dois servios essen- A UE tem sido atacada por


ciais para a vida da Unio: o leaders eurocepticos e po-
EUROSTAT que ao mes- pulistas que servindo interes-
mo tempo um servio de es- ses pessoais e ou partidarios,
tatistica economica e social e muitas vezes para esconder
mundialmente reconhecido deficincias proprias dos pai-
e que permite comparar to- ses que reperesentam, atiran-
das as estatisticas dos EEMM do as culpas UE. Se um
e um observatorio que per- sucesso porque o Pais fez
mite tambm a elaborao de bem, se insucesso a cul-
politicas comuns; e o Servi- pa da Europa. uma atitude
o de Traduo e Interpre- redutora que convm comba-
tao unico ao mundo que ter e denunciar publicamente.

152
La Europa que sobrevivir al brexit

Obviamente que toda orga- todos os EEMM assinaram e


nizao transnacional tem os ratificaram.
seus defeitos, e eles no po-
dem ser imputados que ac- assim que mau grado os
o e falta de coragem e de enormes sucessos e avanos
viso dos seus leaders, tratan- da UE muitos problemas ain-
do-se de uma comunidade de da subsistem e que urgente
paises. resolver se queremos que es-
ta Unio seja um foco de Paz,
Os cidados teem o direito de liberdade, Justia e prosperi-
reclamar mais e melhor cer- dade para todos.
to, mas os seus leaders teem
de estar altura das neces-
sidades dos seus cidados, e
aqui que existe a parte de Os problemas ainda para
culpa da UE em no infor- resolver e que provocam
mar profusamente do que o eurocepticismo
aco da UE e do que aco
dos EEMM, e dos proprios ci- 1. A visibilidade democratica
dados no momento de votar das instituicoes ainda insu-
se informar melhor do que ficiente por alguma culpa dos
est em jogo e de quem a partidos nacionais e da pro-
responsabilidade das aces pria UE
necessarias.
2. Desemprego ainda eleva-
Por isso que se deve tam- do mesmo se j esteve em
bm,periodicamente, ter uma 2008 a um nivel de 6,7 %,
atitude critica na UE do que com um pico em 2013 a 10,9
foi feito (avaliao), ter uma %, ele hoje de 8,2 % em m-
estratgia a longo prazo e dia europeia. Com uma taxa
agir para melhorar o que es- muito elevada mdia de 18,5
t, corrigindo o que for ne- % e com picos em certos pai-
cessrio e dar passos para a ses e regies de mais de 40
frente com novas aces e % para o desemprego dos Jo-
medidas permitindo de re- vens (menos de 25 anos de
solver os problemas que ain- idade).
da existem para alcanar os
objectivos da Unio que es- 3. Populaco em risco de
to escritos nos tratados, que pobreza e as desigualdades

153
La Europa que sobrevivir al brexit

entre paises e entre regies de segurana social. Os ele-


- os niveis de pobreza ainda vados niveis da divida publi-
existentes so inaceitavais ca em varios paises tambm
(122 milhes de europeus em uma ameaa sustentabilida-
situao de risco de pobreza de do sistema de segurana
24,5 % da populao, com social destes paises numa eu-
um pico em RO de 48%), e ropa onde a idade mdia das
as desigualdades nos niveis populaes tem tendncia a
de rendimento das familias aumentar.
(ameaa ao Mercado Unico).
O que urgente fazer na ue
4. Inexistncia de uma real para que a esta seja atracti-
politica exterior e de defe- va de facto para os cidados
sa comum - actualmente no
passa de uma mera coorde- 1. Maior democraticidade e vi-
nao de esforos e de uma sibilidade das instituies por
cooperao militar reforada. uma implicao dos represen-
tantes eleitos dos parlamentos
5. Politica agricola de futuro nacionais no processo decisio-
nal das Instituies europeias
6. Politica de pesca de futuro (Senado Europeu?).

7. Politica de desenvolvimen- 2. preciso reduzir o desem-


to urbano que tenha em con- prego para valores proximos
ta as cidades inteligentes do de 4-5 % e o desemprego
futuro e a incluso social dos jovens para valores pro-
ximos tambm destes valo-
8. Politica digital res. Isso s possivel com
mais e melhor investimento
9. Um oramento europeu produtivo, reformas estru-
ainda insuficiente - apenas turais nos paises, uma no-
1% do PIB da UE para fazer va viso a 15 anos sobre o
face aos desafios comuns desenvolvimento da Unio
(Europa 2035) e uma nova
10. Sustentabilidade do mo- politica industrial e de servi-
delo social europeu e a au- os , em cooperao euro-
sencia de uma politica de imi- peia, consequente para con-
graco seria - A ameaa da tinuar a se impor no mundo,
sustentabilidade do sistema com um recurso acrescido

154
La Europa que sobrevivir al brexit

Investigao cientifica apli- mais poupana e em conse-


cada e Inovao. quncia um melhor autofinan-
ciamento da actividade eco-
3. preciso mais investimen- nomica e a reduo da divida
to produtivo e aumento do publica para niveis proximos
rendimento das familias nos dos determinados no Tratado
paises mais pobres. Mais ra- (60% do PIB). As diferenas na
pida aproximao de salarios carga fiscal entre EEMM ain-
minimos e mdios na UE, au- da enorme.
mentando os recursos do Or-
amento comunitario e em Harmonizao / aproximao
particular os dedicados po- de politicas estatais de apoio
litica de desenvolvimento re- s empresas, em particular
gional para niveis muito supe- nas zonas de fronteira entre
riores aos de hoje (0,4 % do EEMM.
PIB da UE).
4. Uma politica externa e de
Uma politica de desenvolvi- defesa comuns com voz uni-
mento regional, com meios ca na politica externa e uma
acrescidos, simplificada e defesa comum com meios de
com maior implicao do BEI, desuao militares proprios.
que permita os investimentos
necessarios em infraestrutu- 5. Incremento do rendimento
ras, equipamentos sociais e das Familias que dependem
no sector produtivo transacio- da Agricultura e Floresta com-
navel, e ainda uma politica de pativel com os custos de pro-
cooperao territorial (trans- duo e preos de mercado
fronteiria em particular) que internacionais. Desenvolvi-
permita reduzir as desigual- mento da economia de pro-
dades territoriais, alavancar ximidade e Circular de produ-
as potecialidades existentes tos agricolas.
e dar uma qualidade de vida
quiparavel dos paises mais 6. Melhor identificao dos
ricos num prazo no exceden- recursos aleoticos nos dife-
do os 10 anos. rentes mares da ZEE. Dife-
renciao do tipo de pesca
Harmonisao fiscal para limi- permitida (incluindo investi-
tes suportaveis pelas popula- mentos em novas embarca-
es e empresas, permitindo es necessarios) para melhor

155
La Europa que sobrevivir al brexit

proteger a ZEE das pilhagens 9. Um oramento que a pra-


dos EE no mebros da UE e zo de maximo de 10 anos se-
garantindo a criao de no- ja duplicado. O recente Plano
vos postos de trabalho deri- Junker disso uma prova de
vados em particular em terri- que a despesa para investi-
torios situados a mais de 1000 mento deve consideravelmen-
km das costas do Continente te aumentar, pois este plano
Europeu (ex. RUP). prev duplicar j o oramen-
to da politica regional e con-
7. Agenda Urbana UE - Apoio siderado ainda insuficiente s
a cidades inteligentes, s po- para o periodo de 2014-20.
pulaes sem domicilio fixo
e famlilias pobres. Financia- 10. Sustentabilidade do siste-
mento pela UE de habitao ma de segurana social (fle-
social para extractos da po- xibilisao do mercado de
pulao que economicamen- trabalho, apoio efectivo aos
te no conseguem ter acesso desempregados flexisecuri-
a casa propria. ty, garantia do sistema de Pen-
ses e de Sade). Uma politi-
8. Reforo da Agenda Digital ca de imigrao economica
Europeia, obrigando cober- consequente e que salvaguar-
tura universal do Muito Alto de os interesses dos cidados
Dbito e disponibilidade de nacionais e dos imigrantes (ga-
tecnologias moveis de tipo rantia de integrao pelo em-
4G e mais recente. prego e no pelo assistanato).

156
ndice

60 anos da Unio Europeia / 60 aos de Unin Europea


(Ricardo Rio / Alfredo Garca Rodrguez) 04/05

Democracia(s) e lideranas (Manuel Antnio Assuno) 06


Quo Vadis. UE? (Manuel Jos Morn Garca) 08
Ameaas Construo da Unio Europeia (Paulo Ramalho) 15
Angrois, ou como o respecto pola cidadana fai Europa (David Reinero) 19
Europa na Encrucillada Ideolxica (Jos Luis Mndez Romeu) 22
O Futuro da Unio Europeia (Margarida Marques) 25
Quo vadis Europa (Fernando Gonzlez Laxe) 29
La Unin Europea y los ciudadanos (Alfredo Garca Rodrguez) 32
Hacia una Europa Social y Solidaria (Xon V. Mao) 35
Unio Europeia: 60 anos, 60 boas razes para celebrar (Sofia Colares Alves) 38
Uma interrogao nas estrelas (David Pontes) 40
Europa, entre la resaca y la parlisis (Abel Veiga) 43
60 aos: Europa quiere ser Europa (Arnzazu Beristain) 48
O Futuro de Europa 60 aniversrio da assinatura do Tratado de Roma (Ricardo Rio) 52
O desafo europeo (Alfonso Snchez Izquierdo) 55
Unin Europea, proyecto permanente (Manuel Prez lvarez) 57
Europa no nos pertenece (Carmen Lpez) 61
Do Fiat Europa ao Quo Vadis Europa? (Luis Domnguez Castro) 64
Por um futuro em que possamos confiar (Pedro Passos Coelho) 67
O Futuro da Unio Europeia: preciso criar novas ambies (Arlindo Cunha) 72
El futuro de la Unin Europea (Carlos Beltrn Fernndez) 77
El debate sobre El futuro de Europa (Eneko Landaburu) 80
A Europa do futuro e o futuro da cooperao territorial europeia (Jos Santos Soeiro) 83
Galicia na Unin Europea: unha avaliacin global (Xoaqun Fernndez Leiceaga) 87
Una Europa sin fronteras, solidaria y eficaz (Eduardo Junco) 91
Queremos outra Europa (Ana Pontn) 95
A partilha o sucesso (Jose Manuel Fernandes) 98
Europa de los Estados, claro (Jos Teo de Andrs) 102
Contra o futuro sombrio (Jos Manuel Pureza) 104
60 aniversrio: assinatura do tratado de Roma (Jos Gomes Mendes) 107
A Unin Europea: do letargo ao seu renacemento (Luis Villares) 111
A minha Europa (Lus Costa) 114
Catalua, un novo reto para Europa (Xurxo Salgado) 117
Sempre por uma Europa unida... (Paulo Monteiro) 119
Novos retos, tras 60 anos de avances (Pedro Puy) 123
Quo vadis Europa? (Manuel Ferreiro) 126
O futuro incerto da Europa (Fernando Gomes) 129
Europa como necesidad (Lois Caeiro) 132
La Unin Europea; una historia de xito colectivo (Ana Pastor Julin) 134
A Europa que queremos (Xulio Ferreiro) 137
El gatopardo europeo (Andoni Aldekoa) 141
Paz, liberdade, justia e prosperidade para as prximas geraes (Jos Palma Andrs) 145
UNIN EUROPEA

Espaa - Portugal
UNIO EUROPEIA

Fondo Europeo de Desarrollo Regional


Fundo Europeu de Desenvolvimento Regional

Você também pode gostar