SPIS TRESCI Wstep rs Rola i zadania strzelea wyborowego Cechy i zalety strzelea wyborowego Rozdzial I, Zasady dzialania strzelea wyborowego na polu walki Pytania ulatwiajgce samokontrole ar rer Rozdziat 1, Budowa i uiytkowanie karabinu wyborowego Wiadomosci ogélne ee Podstawowe czesci i mechanizmy 64 0c Zasada dzialania karabinu wyborowego . Celownik optyczny PSO-1 2... |! Rozktadanie i skladanie karabinu wyborowego Pielegnacja i konserwacja karabinu wyborowego | Przeglady karabinu wyborowego ana ee Charakterystyezne zaciecia karabinu wyborowego, przyezyny i sposoby ich usuwania eC eee ae eee 7,62 mm naboje karabinowe | a Opakowanie i znakowanie nabojéw Obchodzenie sig z amunicja . Granaty reczne ce aa nee ee ee ee Warunki bezpieczeristwa obowiqzujace podezas obchodzenia’ sie z granatami recznymi Se er ee ea Przygotowanie karabinu wyborowego do strzelania oo Sprawdzanie celnosci i przystrzeliwanie karabinu wyborowego Sprawdzanie celownika optyeznego. . . . . . Skrécony spos6b przystrzeliwania karabinu wyborowego | | Sprawdzanie celnosci_karabinu wyborowego w warunkach bojowych Biolosolo olud . Pytania wlatwiajgce samokontrole Rozdziat Ill. Zasady strzelania z karabinu wyborowego . Podzial i charakterystyka balistyki . Zjawisko strzatu Be Predkosé poczatkowa pocisku i jego przebijalnosé | Odrzut broni eeStr. ‘Wytrzymatosé, zywotnosé i zutycie lufy. 2 2. we Lot pocisku w powietrzu. . . +. eee ee ee OT Celowanie . Do Ksztalt toru pocisku i jego praktyczne znaczenie! : : . . 70 Rozrzut pociskéw i jego praktyczne znaczenie. . . . . . 73 ‘Tysieczna jako miara katow . fol ol d 76 Najprostsze sposoby pomiaru katéw w tysigeznych . + + 78 Pomiar katéw lornetka . Doll Pomiar katéw za pomoca linijki milimetrowej . ¢ 5: 79 Zasady strzelania z karabinu wyborowego w walee . . . - 80 WskazOwki ogdne . . . ee eee ee BO Wybér celu 81 Wyb6r celownika, punkt ’ celowania i ‘okreslanie’ poprawek. bocznych 81 Zasady strzelania do celéw nieruchomych i ukazujqcych sig 82 Zasady strzelania do celow nieruchomych (ukazujacyeh sie) podezas wiatru . 84 Zasady strzelania do celow ruchomych . . toe 89 Zasady strzelania do celu ruchomego podezas wiatru. . . 96 Zasady strzelania w warunkach szczegéInych. . - ss 99 Materialy wybuchowe —. coe ee ee 107 Ppytania ulatwiajace samokonirole | 202). 2... 1B Rozdziat IV. Sposoby prowadzenia gaia karabinu wyborowego 115 Wskaz6wki ogéIne. . 115 Wybér postawy do strzelania w raleiofei od charakteru terenu i sytuacii . |. wee ee ee we BF Trening strzclea wyborowego 5. eee we 1D Pytania wlatwiajace samokontrole . . . . + + + + + 160 Rozdziat V. Obserwacja i okreslanie odlegtosci. . . . . . 161 Charakterystyka celow . . ee er eee 161 Obserwacja, wyszukiwanie i wskazywanie celw. . . . . 162 OkreSlanie odlegiosei do celéw i przedmiotow terenowych . . 163 Okreslanie odleglogci na oko. . 163 Okredlanie odlegiosci wedlug wielkosi katowych przedmio- tow terenowych . 166 Okreélanie adlegtosei wwediue podziaiki odlegtosci’ celownika optycznego 168 Okreglanie odlegiosci wedtug’ stosuniu Dpreakosel | ‘swiatta do predkosei_déwieku F . 2+ + 170 Pomiar odleglosei krokami |... 0... 2. TU Dokladnosé okreSlania cdlegiogci 5. ee ee ee IR Rozdzial VI Prowadzenie ognia w walee . . - . . 1 174 Rozpoznanie ogniowe . Dolo ee 414 Wybor i urzadzanie stanowisk ogniowych © 2 5 +. 175 Maskowanie sie strzelea wyborowego. - . - - + - + 179 Wybér momentu otwarcia ognia. foe ee 185 Obserwacja wynik6w strzelania i poprawianie ognia, > + + 185 Gospodarowanie amunicig w walee. . . . = © + + + 186 Pytania ulatwiajace samokontrole . . - . - + + + + 187WSTEP Niniejszy podrecznik ma byé pomoca w szkoleniu ogniowym i taktycznym strzelca wyborowego. Podrecznik jest przeznaczony przede wszystkim dla samego strzelca. Powinien on przyczynié sie do samodzielnego uzupelmiania i rozszerzania wiadomosci strzelca, okresla bowiem sposoby zdobywania i utrwalania przez niego niezbednych nawykéw dotyczacych przede wszystkim pro- wadzenia celnego ognia. Podrecznik powinien takie byé pomoca dla wszystkich, ktorzy szkola strzeleow wyborowych, poniewaz sq w nim uwyvuklone te zagadnienia, od ktérych zalezy wykonanie przez strzelea wy- borowego postawionych mu zadan taktyczno-ogniowych. Oprécz tego tres podrecznika powinna ulatwié dowédcom druzyn wlasciwe, jak najbardziej celowe, wykorzystanie strzel- cow wyborowych na polu walki. Wydane w latach ubiegtych materialy, dotyczace dzialania i szkolenia strzeleéw wyborowych, w wielu wypadkach zdezaktu- alizowaly sie ze wzgledu na wprowadzone zmiany w organizacji, sposobie prowadzenia dzialan, uzbrojeniu druzyny (w tym takze strzelea wyborowego) itp. W zwiazku z tym Zaistniala’ koniecz- nogé opracowania podrecznika, ktéry by w sposdb kompleksowy ujmowal zagadnienia dotyczace dzialania i szkolenia strzelca wy- borowego. Autorzy podrecznika wykorzystali w swej pracy materialy pu- blikowane w réznym czasie, miedzy innymi w okresie przedwo- jennym, bezpogrednio po wojnie i obecnie. Uwzglednili takz doswiadezenia wiasne oraz materialy bedace przedmiotem szko- Jenia i kurséw oraz narad i dysuksji na tematy zwiqzane ze szkoleniem strzelca wyborowego. Podrecznik strzelea wyborowego sktada sie z szesciu rozdzialow i zawiera wiadomosci dotyczace: zasad dzialania strzelca wybo- rowego na polu walki, budowy i dzialania czeéci i mechanizméw 5karabinu wyborowego (kbw SWD) oraz celownika optycznego (PSO-1). Poza tym w podreczniku znajduja sie wskazéwki dotyczace uzytkowania karabinu wyborowego wlacznie z rozkladaniem, konserwacja, przegladami i sposobami usuwania zacieé oraz przy- gotowaniem karabinu do strzelania i sprawdzeniem jego cel- nosci. Podrecznik zawiera réwniez podstawowe wiadomosci dotyczace obchodzenia sie z amunicja, zasad strzelania, sposob6w okregla- nia poprawek i wyprzedzen. Szezegélnie wiele wskaz6wek praktycznych zawieraja rozdzialy dotyczace sposobéw prowadzenia ognia z karabinu wyborowego i treningu strzelea wyborowego, a takze obserwacji i okredlania odlegtosci oraz prowadzenia ognia w walce. Dla ulatwienia pracy samoksztalceniowej strzelca wyborowego, poszezegélne rozdzialy zakoriczone zostaly zestawami pytan pod- sumowujacych zasadniczg tres¢ kazdego rozdzialu. ROLA I ZADANIA STRZELCA WYBOROWEGO Rozw6j techniki bojowej oraz zmiany zasad i sposobu prowa: dzenia walki nie zmniejszyly roli ani zadan strzelca wyborowego. Rola ta nadal jest bardzo wazna, zwlaszcza w zakresie niszczenia matych, ale waznych celéw, ruchliwych lub dobrze zamaskowa- nych, bardzo trudnych do zniszczenia z duzej odlegtosci. Dobrze wyszkolony strzelee wyborowy, wyposazony w precy- zyjny karabin z dokladnym celownikiem optycznym moze — zaréwno w dzien, jak i w nocy znacanie utrudnié przeciwnikowi prowadzenie walki. Podstawowym zadaniem strzelca wyborowego jest trafienie (zniszczenie) celu pierwszym strzalem. Aby to zadanie strzelec mogt wykonaé, musi on byé bardzo dobrze i wszechstronnie wy- szkolony i to nie tylko pod wzgledem ogniowym, ale i taktycz- nym, inzynieryjno-saperskim itd., a takze musi dobrze znaé organizacje, uzbrojenie i zasady dzialania pododdziatow nieprzy- jaciela. Naklada to z kolei powazny obowiqzek na przelozonych strzelea wyborowego (dowédce druzyny, plutonu, kompanii), od- powiedzialnych za jego wyszkolenie. Oczywiscie strzelee wybo- rowy nie dziata i nie moze dziataé sam. Wyjatek moze stanowié wykonanie pewnych zadan ogniowych w szczegdlnych wypad- kach tylko przez strzelcow wyborowych, ze wzgledu na wlasc: woéci broni, ktéra sie postuguja. Strzelee wyborowy dziala w za- sadzie w skladzie druzyny piechoty i aby dzialanie to bylo wlasciwe, musi otrzymywaé konkretne zadania. Konieczne jest 6jednak takze wykazywanie przez strzelca wyborowego inicjaty- wy_w wykrywaniu i niszczeniu celéw na polu walki. Dowédea plutonu i druzyny maja obowiazek dbaé nie tylko o ciggte podnoszenie kwalifikacji podwladnych (w tym strzelca wyborowego), ale takze wykorzystywaé wiadomosci i dogwiad- ezenie strzelca wyborowego, popularyzowaé je, stawiaé odpo- wiednie zadania i wymagaé wiasciwego ich wykonania. Powinni oni pamietaé, ze strzelec wyborowy oprécz wykony- wania zadani ogniowych moze dokladnie i wnikliwie — dzieki miedzy innymi celownikowi optycznemu — prowadzié obser- wacje terenu i nieprzyjaciela, mierzyé odlegtosé do przedmiotow terenowych itd. Oczywiscie, aby strzelee wyborowy mégt prowadzié celny i skutecgny ogien, powinien on dbaé o powierzona mu bron i sprzet optyczny. Jest to zadanie skomplikowane, gdyz oprécz pielegnowania i konserwacji karavinu wyborowego strzelec musi dbaé o celownik optyczny, co wymaga utrzymania go w ideal- nym stanie. Strzelee wyborowy musi bardzv dobrze znaé swa bron oraz zasady i sposoby strzelania. Musi umieé dobrze obserwowat, pewnie i szybko wykrywaé pojawiajace sie cele. Jest to bardzo trudne zadanie, gdyz nieprzyjaciel umie sie maskowaé, a cele niejednokrotnie trzeba wykryé i zidentyfikowaé tylko na pod- stawie mato widocznych oznak. Strzelee wyborowy musi umieé szybko przygotowaé dane do strzelania, Wigze sie to z umiejetnosciq dokladnego okreslania odlegtosci, sity i kierunku wiatru oraz okreglania i wprowadzania poprawek zwiazanych ze zmianq warunkéw atmosferyeznych i wyprzedzen do cel6w ruchomych. Skutecznosé dziatania strzelca wyborowego warunkuje odpo- wiednie maskowanie sie, co wymaga opanowania umiejetnoéci przystosowania sie do tla terenu oraz do przedmiotow tereno- wych. To przystosowanie nie dotyezy tylko ukrycia sie. Strzelec wyborowy musi réwniez wlasciwie dzialaé i maskowaé sie, gdyz jest to dia niego przystowiowym ,,byé, albo nie byé”. Bardzo wainym zadaniem jest nabycie umiejetnogei wspél- dzialania z dowédcq i pozostalymi zolnierzami druzyny. Wspol- dzialanie to dotyczy dziedzin, takich jak prowadzenie obserwacji, wskazywanie celow, prowadzenie ognia, wzajemne ubezpieczanie sig itd. Z tego krétkiego przegladu najwazniejszych zadan strzelca wyborowego widaé jakie sq one wagne i liczne, jakie trudne do wykonania. Aby je wykonaé, strzelec wyborowy powinien micé okreglone cechy niezbedne nawyki i duze umiejetnosci. Nie wystarcza pewne wrodzone cechy, w wyniku wlaéciwego szkolenia i samoksztalcenia strzelec musi osiagaé taki poziom 7i taka sprawnosé, aby mégt w kazdych warunkach pola walki, terenowych i atmosferycznych wykonaé postawione zadania. W celu przyswojenia sobie wymaganej wiedzy strzelec wybo- rowy powinien podezas uczenia sie wigzaé tres¢ nauczania z zy- ciem codziennym, z technika wspdtczesna, a jednoczesnie umie- jetnie postugiwaé sie zdobyta wiedza w dzialaniu, gdyz praktyka jest dostatecznym sprawdzianem prawdziwosci wszelkiej teorii. Uczenie sie przez dziatanie rozbudza aktywnos¢ umystowa, wiaze teorie z praktyka, zapewnia opanowanie umiejetnosci i na~ wykéw, rozszerza i utrwala wiedze oraz potwierdza je prawdzi- wost i wykazuje jej zyciowe znaczenie, a co najwazniejsze wy- rabia umiejetnosci praktyczne. Zaréwno w czasie zajeé programowych, jak i samoksztatcenia nalezy przyswajaé sobie raczej ogéIne dane i nazwy, gdyz nie jest najwazniejsze aby szkolony zapamietat jak najwiecej szcze- goléw, lecz by szybko i dokladnie potrafit znalezé wlasciwe roz- wigzanie i wiedziat gdzie szuka¢ niezbednych danych. A wiec najwamniejsza jest umiejetnosé samodzielnego mySlenia i odpo- wiedniego dostosowania swojego dzialania do nowej sytuacji pola walki. Przyswajajac sobie jakiekolwiek zagadnienia strzelec wyboro- wy nie powinien uczyé sie ich na pamie¢. Powinien raczej odwo- tywaé sie do rozumu, gdyz tylko taka’ wiedza jest trwala. Z tego, co powiedziano nalezy wysnué nastepujacy wniosek: nie mozna bezkrytycznie przyjmowaé wszystkiego co sie ustyszy, lecz nalezy dokona¢ pewnej analizy i syntezy i przyjaé to, co jest sluszne, a odrzucié to, co uzna sie za zbedne. Najlepiej jest systematycznie przyswajaé sobie wiadomosci, nabywaé umiejetnosci i nawyki, zachowujac logiczna kolejnos¢, gdyz przyczynia sie to do ich utrwalenia. Budowy, dzialania oraz sposob6w uzytkowania broni i sprzetu najlepiej uczyé sie wykorzystujac najpierw sprzet, przekroje, modele i tablice pogladowe a dopiero pézniej — instrukcje. CECHY I ZALETY STRZELCA WYBOROWEGO Kaidy Zolierz odznaczajacy sie dobrym zdrowiem, odporno- Scia i wytrzymatoscia fizyczna, duza sprawnosciq bojowa, dobrym wzrokiem i stuchem, szybkq orientacja na polu walki i odpowied- nimi cechami psychicznymi moze sta¢ sie doskonalym strzelcem wyborowym. Wymienione cechy sq strzelcowi wyborowemu nie- zbedne ze wzgledu na to, ze zwalcza on cele ukazujqce sie na kr6étki czas, strzelajgc na dalekie odlegtosci, w szerokim sektorze ostrzatu i w réznych kierunkach. Zolnierz z jakakolwiek wada wzroku lub majacy tego rodzajuschorzenie jak: przewlekle alergiczne zapalenie spojowek, stany zapalne nerwu wzrokowego, ostabienie ostrogci wzroku, slepote zmierzchowa, stany zapalne i ropne powiek oraz schorzenie siat~ kowki — naczyniéwki itp. nie moze byé strzelcem wyborowym, gdyz wady te utrudniaja, a niekiedy wrecz uniemozliwiajq nale- Zyte dzialanie na polu walki. Dobry wzrok ulatwia obserwacje i celne strzelanie. Wykorzy- sta¢ wlasciwosci dobrego wzroku potrafi tylko ten strzelec wy- borowy, ktéry jest spostrzegawczy i ma dobra pamieé wzrokowa. Oto kilka praktycznych wskazowek, ktérych przestrzeganie ulat— wia strzelcowi wyborowemu obserwacje i umozliwia oszczedzenie oczu: — nie przenosié czesto i szybko wzroku z przedmiotéw ciem- nych na jasne, z dalekich na bliskie; — czesto mrugaé, powoduje to bowiem zwilzenie gatki ocznej i poprawia ostrosé widzenia; — pamietaé, ze niedotlenienie (w gérach na duzych wysokoé- ciach) ostabia wzrok; — przed dzialaniami nocnymi przecbywaé pét godziny w ciem- nogci lub w pomieszezeniu ogwietlonym czerwonym swiattem; — w ciemnoéci chronié wzrok przed jaskrawym swiatlem, po- niewaz nawet blysk strzalu z wlasnego dziata moze uniemoZliwié widzenie w ciagu minuty; — zdolnosé widzenia w czasie zmierzchu mozna zwiekszyé na: skutek spozycia wiekszej ilosei czarnych jagéd w formie konfitur lub kompotu, poniewaz glygosid, znajdujacy sie w jagodach, bez~ posrednio wplywa na poprawienie ostrosci widzenia, i to w stop- niu o wiele wiekszym niz stosowane dotychczas leki. Poniewaz strzelec wyborowy musi dzialaé nie tylko w dzien Ww warunkach zmieniajacego sie oSwietlenia, ale rowniez w nocy,, to wzrok jego powinien sie charakteryzowaé duzqa zdolnoscig adaptacyjna. Aby mozna bylo obserwowaé w nocy, trzeba do tego przysto- sowaé oczy. Strzelee wyborowy majacy dzialaé w ciemnosci po- winien mieé wzrok charakteryzujacy sie szybkq zdolnosciq adap- tacyjna do ciemnosgci i zmian natezenia w ogwietleniu, musi mie¢ czas na przystosowanie sie do tych warunkéw, w przeciwnym bowiem razie zdolnogé jego dzialania w poczatkowym okresie bedzie w duzym stopniu ograniczona. Dlatego kaidy strzelee wy- borowy powinien wiedzieé, co to jest adaptacja wzroku i jakie istnieja sposoby jej przyspieszenia. Powinien zwlaszcza wiedzieé, ze nacieranie czota i potylicy zimna woda przyspiesza adaptacje 6—7 krotnie (wowczas wystarczy na adaptacje 5—6 minut). Lekki wysilek miesniowy (¢wiczenia gimnastyczne) powoduje, ze na przystosowanie sie do ciemnosci potrzeba rowniez 5—6 minut. S-Hiperwentylacja pluc (wzmozone oddychanie — glebokie wdechy i wydechy) réwniez przyspiesza adaptacje. O ile dobry wzrok jest: cecha wrodzona, o tyle pamieé wzroko- wa jest cecha, ktéra strzelec wyborowy nabywa przez sumienna i wytrwalg prace w czasie ¢wiczen w terenie. Strzelee wyborowy musi mieé narzgd sluchu wydolny, bez zaburzen czynnosciowych i organicznych. Stany chorobowe, takie jak: przewlekle zapalenie ucha srodkowego i wewnetrznego, przy- tepienie ostrosci sluchu na tle organicznym, schorzenia bledni- kowe itp., dyskwalifikujg kandydata na strzelea wyborowego. Dobry stuch (duza zdolnosé lokalizowania Zrédel dézwieku) po- trzebny jest strzeleoowi wyborowemu, zwlaszcza w_ obronie iw dzialaniach nocnych oraz w tych warunkach, w ktérych ob- serwacja wzrokowa jest ograniczona (las, zabudowania itp.). Strzelee wyborowy majacy dobry wazrok i stuch, a ponadto wyposazony “w celownik optyczny, ktéry ulatwia strzelanie ‘Ww nocy (oswietlacz — ogwietla siatke celownika podezas strzela- nia o zmroku i noca, ekran luminescencyjny — -umoéliwia wy- krywanie podczerwonych érédel Swiatla), moze spowodowaé dot- kliwe straty w ugrupowaniu nieprzyjaciela. Dobry sluch umo/liwia naprowadzenie wzroku strzelea wybo- rowego na cel, przy czym w warunkach dobrej widocznoésci prze- kazuje oku strzelea swe wrazenia natychmiast, a w warunkach utrudnionej obserwacji (mgta, dym, noc) wskazuje ogélny kie- runek i ulatwia okreslenie w przyblizeniu odleglosci do celu. ‘Wynika z tego, ie strzelec wyborowy tym lepiej wykona swoje zadanie, im wiekszq wrazliwosciq bedzie sie odznaczat jego stuch. Strzelee wyborowy powinien wiec chronié sw6j stuch przed uszkodzeniami nastepujacymi sposobami: — w przewidywaniu eksplozji otwieraé usta w celu wyréwna- nia ci$nienia po obu stronach blony bebenkowej i przystosowania miesni ucha srodkowego do glosnych dzwiekow; — spodziewajac sie glosnego wybuchu chwilowo (w miare ‘moéliwosci) ukryé sie we wnece lub schronie, zatkaé uszy i otwo- rzyé usta, a na ziemi lezeé w pozycji wyprostowanej; — unikaé alkoholu, ktéry nie tylko przytepia sluch, utrudnia wykrywanie szmeréw i dézwiekéw dochodzacych od strony nie- przyjaciela, ale takie sprawia, %e zolnierz staje sie hatasliwy, mniej sprawny i mniej uwazny oraz ostabia ostros¢ wzroku. Spostrzegawezosé jest cecha, ktérq strzelee wyborowy wyrabia przez sumienna, drobiazgowa i dlugotrwala prace w czasie éwi- ezen i treningéw w terenie. Strzelec wyborowy musi sie staraé doskonale zapamietywaé szczegély obserwacji przedpola, aby najdrobniejsze zmiany za- chodzace na nim nie uszly uwagi. Musi umieé rozrézniaé przed- a0mioty po najdrobniejszych szczegdlach, gdyz na podstawie ob- serwacji zachowania si¢ nieprzyjacicla powinien on wnioskowaé 0 jego zamiarach. Doskonalac spostrzegawezosé nalezy jednoczegnie uczyé sie wnioskowania, rozumowania i por6bwnywania obecnych spostrze- zen z poprzednimi, nalezy doskonalié swe zmysly, aby w polu obserwacji nic nie przcoczyé. Uwaga jest niezbedng skladowa spostrzegawezosci, sprawnosé bowiem patrzenia polega przede wszystkim na umiejetnogci sku- pienia swej uwagi na wrazeniach, jakie zmyst wzroku podaje obserwujacemu. Szezegdlnie potrzebny jest wysoki poziom roz- winietej uwagi dowolnej. Poniewaz uwadze nadaje kierunek cel dzialania, strzelee wyborowy powinien doktadnie poznaé nie tylko cel swego dzialania, ale takze druzyny. Uwage strzelca wyborowego powinny charakteryzowaé naste- pujace wlasciwosci: *) — duzy zakres (jednoczesne obejmowanie wzrokiem wielu ele- mentéw w polu widzenia); trwatos¢ (zdolnosé skupiania sie na jednej sytuacji, czyn- nosci, zadaniu itp. przez dhuzszy czas); — podzielnosé (zdolnosé wykonywania kilku czynnosci jedno- czeSnie, np. prowadzenia obserwacji polaczonej z jednoczesnym odbieraniem informacji, wysylaniem meldunkéw itp,); — przerzutnos¢ (zdolnosé szybkiego przenoszenia uwagi z jed- nego zjawiska lub przedmiotu na inne). Uwage z kolei musi uzupelniaé pamieé wzrokowa, bez ktérej uwaga przynositaby mato pozytku. Pamieé jest potrzebna do po- réwnania dostrzezonych zmian w widzianym przed chwila kraj- obrazie oraz do zapamietania otoczenia wykrytego celu i jego cech, po ktérych poznaje sie okreslony cel. Niektére cele w czasie walki sq dobrze zamaskowane, a ukazanie sie ich na moment uniemoZliwia i zniszezenie. Jesli jednak strzelec wyborowy ma dobra pamieé wzrokowa, moze je skutecznie zwalezaé w mo- mencie ich ponownego ukazania sie. Strzelec wyborowy powinien mieé silny i zr6wnowazony uklad nerwowy, ktory zwieksza wytrzymatogé i zdolnogé do dtugotrwa- tego wysilku, wytrwatosé i odpornogé, a zmniejsza pobudliwosé i wrazliwosé. Szybka orientacja pozwala wykrywaé cele ukazujace sie na krétki czas w réznych punktach terenowych oraz przyspiesza i ulatwia podjecie decyzji dotyczacej dania celnego strzatu. Wy- robienie tej cechy. wymaga zmudnych i systematycznych éwiczen z zakresu obserwacji pola walki i wykrywania celéw. *) Zbigniew Paleski: 0 wlaSciwoSciach psychicznych strzelea wyboro- wego” ,PWL” nr 6 z 1970 r., str. 155. ILSzybka orientacja musi is¢ w parze z inicjatywa, samodziel- noscia, ze zrozumieniem i wyczuciem taktyeznym dzialan druzy- ny (plutonu). W tym celu konieczna jest znajomogé zadania druzyny (plutonu). Szybka orientacja i reakeja, energia oraz inteligencja pozwa- laja strzeleowi wyborowemu w krotkim czasie wykrywaé cele oraz natychmiast reagowaé na kazdy ruch w terenie, prowadzié skutecazny i natychmiastowy ogieh, szybko obliczaé i. stosowaé poprawki na wiatr, obliczaé wyprzedzenia do celu ruchomego itd, Znaczenie pomystowosci i inicjatywy na wspdtczesnym polu walki nabiera coraz wiekszego znaczenia w miare wzrastania koniecznosci_samodzielnego dzialania strzelca wyborowego. Strzelec wyborowy musi umieé samodzielnie wykonywaé od- powiedzialne i trudne zadania bojowe oraz nie tylko przejawiaé w tym zakresie inicjatywe, ale takze powinien byé cierpliwy, odwainy, sprytny i dzialaé z rozwaga. Spryt pomaga strzelcowi wyborowemu szybko oceniaé sytu- acje, nalezycie wykorzystywaé teren, wybieraé stanowiska ognio- we i dobrze je maskowa¢, wybieraé’ odpowiedni moment do otwarcia ognia, szybko usuwaé niesprawnosci broni itd. Opanowanie, cierpliwoSé i sita woli to cechy, ktore pozwalaja strzeleowi wyborowemu dobrze wykonywa¢ zadania bojowe nawet w zgielku pola walki. Strzelec wyborowy nie moze tracié panowania nad soba. Musi mieé silne nerwy i byé odwazny, gdyz wroga nalezy zwyciezaé wykazujac mestwo, spryt i saybkosé w dzialaniu, a do tego potrzebne sq: spokéj, opanowanie i wola walki. Strzelec wyborowy powinien sie odznaczaé zdyscyplinowaniem, odwaga, wytrwaloscia i cierpliwoscia oraz zdolnoscia do diugo- trwalego przebywania w hezruchu i na duzych wysokoSciach (na drzewie, budynku itp.). Odpornoéé i wytrwalosé fizyezna oraz duza sprawnosé bojowa, zrecznosé, zwinnosé i ruchliwosé ulatwiaja strzelcowi wyboro- wemu dobre wykonywanie jego trudnych czynnoéci. Zalety te strzelec wyborowy powinien rozwijaé i doskonalié podczas zajeé z wychowania fizycznego, taktyeznych i innych, a takze w czasie treningow. Duza odpornosé na stany emocjonalne powstajace na polu walki jest niezbedna strzeleoowi wyborowemu w celu szybkiego zwalezania wszelkich objawéw (zwiekszenie czestotliwogci tetna i podniesienie cignienia tetniczego krwi, przyspieszenie oddycha- nia, zwiekszone zuzycie tlenu itd.) ujemnie wplywajacych na celnogé strzelania i paralizujacych wszelkie dzialanie. 12Wysoka wartosé moralna zapewnia strzelcowi wyborowemu szybkie odzyskanie r6wnowagi ducha i chroni go przed chwila slabosci w krytycznych momentach walki. Slabosé ducha najbar- dziej daje sie odezué, gdy jest on zdany tylko na wlasne sily. W tym wypadku Zrédtem sily moralnej musi byé honor, poczucie obowiazku i odpowiedzialnosci. Slabosci. ducha najlepiej przeciwdziala ambicja, kt6ra lacznie z poczuciem kolezehstwa sprawia, Ze strzelee wyborowy, nieza- leznie od stopnia niebezpieczeristwa, dobrze wykonuje powierzo- ne mu zadanie bojowe.Rozdziat I ZASADY DZIALANIA STRZELCA WYBOROWEGO: NA POLU WALKI Z doswiadezeri drugiej wojny Swiatowej wynika, ze na polu walki sq cele, ktére wywieraja decydujacy wplyw na wynik i powodzenie kazdej akcji bojowej, Do cel6w takich zalicza’ si dowéde6w, obserwatoréw, strzeleéw wyborowych, lacznogciow- cow, tacznikéw, obstugi dziat i broni maszynowej, zalogi czolgow uszkodzonych usilujace uruchomié je, a takze obstugi sprzetu obserwacyjnego (dalmierzy, peryskopéw itp.). Cele te powinny i muszq byé natychmiast zwalczane. Niszczenie tych celéw na- Tusza sprawnosé dowodzenia i dziatania lacznosci miedzy dowéd- cami pododdzialéw nieprzyjaciela. Niekt6re z wymienionych celow moga by¢ wykryte i znisz~ czone tylko przez strzeleéw wyborowych ‘wyspecjalizowanych w prowadzeniu obserwacji, w rozpoznawaniu celow i umiejacych w catej masie celow wyszukaé najwazniejsze oraz zwalczaé je blyskawicznie, w chwili ich krétkotrwalego pojawienia sie. Strzo— lec wyborowy musi byé uwazny, umieé cierpliwie i wytrwale tropié i Sledzié cele w kazdym polozeniu i przy kazdym ‘ogwiet- Jeniu, w dziefi i w nocy, w réznych warunkach atmosferycznych oraz dokladnie okreSla¢ odlegtos¢ do wykrytych celéw, wreszcie to co najwainiejsze — strzelaé po mistrzowsku. Strzelanie po mistrzowsku polega na tym, aby — w zalednosci od sytuacji bojowej i terenowej — szybko prayjaé odpowiedniq postawe strzelecka, wykryé cel, ocenié jego waznoge i okreslié odlegtosé do niego, nastawié celownik, uwzgledni¢ ewentualng poprawke na bebenku kierunkowym, zlozyé sie do strzalu i znisz- czyé cel pierwszym strzalem. Poniewaz waznosé celu bedzie sie zmieniala zaleznie od czasu i etapow walki, strzelec wyborowy musi niszczyé ten cel, ktory w danej chwili jest najwazniejszy. Na przyklad w czasie natarcia plutonu nieprzyjaciela pierwszy strzal nalezy daé do dowédcy, aby spowodowaé zamet w szeregach przeciwnika, a drugi — do 15celowniczego karabinu maszynowego, wspierajacego to natarcie. Jesli nieprzyjaciel sie broni, kolejnosé zwalczania tych samych cel6w bedzie odwrotna. Strzelee wyborowy — niezaleénie od stawianych mu zadan — powinien umieé znalezé cel, ktérego zniszezenie w konkretnym momencie walki ulatwi wiasnej druzynie wykonanie zadania bojowego. A wiee na strzelcu wyborowym spoczywa ciezar zwalczania (na dalszych odlegtosciach) celow malych i ukazujacych sie na krétki czas. Zwalezanie tych celow z karabinu maszynowego jest rzadziej stosowane chocby ze. wzgledéw ekonomicznych di a szybkostrzelnos¢, a w zwiazku z tym znaczne zuzycie amunicji). Strzelee wyborowy musi nie tylko doskonale strzela¢, lecz takze umieé wykorzystaé w terenie wszelkie elementy ulatwia- jace danie celnego. strzatu. Musi umieé oceniaé teren zaréwno z punktu widzenia wykonywanego zadania, jak i jego wlaéci- wosci chroniacych przed ogniem nieprzyjaciela. Musi rowniex umieé sprawnie wykorzystywaé wszelkie srodki do maskowania, podchodzié blisko do nieprzyjaciela zajmowaé skrycie stanowiska ogniowe, wykorzystaé moment dogodny do skutecznego zwalcza- nia celu, po czym skrycie zmienié dotychczasowe stanowisko na inne. Jesli strzelee wyborowy nie otrzyma specjalnych zadati od swego dowédey, to powinien prowadzié obserwacje pola walki na glebokosci do 1500 m w podanym sektorze ostrzatu. Pole walki obserwuje golym okiem. Szczegélnq uwage powi- nien zwracaé na skryte podejscia i mozliwe miejsca rozmieszeze- nia Srodkéw ogniowych i punktéw obserwacyjnych przeciwnika. W celu dokladniejszego rozpoznania przedmiotéw terenowych lub odcinka terenu strzelee wyborowy moze sie postugiwaé ce- lownikiem optycznym, pamietajac jednak, aby nie demaskowaé sie odblaskiem szkiet celownika optycznego. Strzelec wyborowy jako obserwator moze byé dla dowédcy nieoceniona pomoca, po- niewaz ze wzgledu na swe zdolnosci wzrokowe oraz posiadanie celownika optycznego i dogwiadczenie moze wezeSniej od innych wykryé te Srodki ogniowe, ktére szczegélnie utrudniajq dzialanie pododdziatu. Aczkolwiek strzelec wyborowy dziala w skladzie druzyny i wy- konuje zadania stawiane mu przez dow6dce druzyny, to jednak w poszezegélnych rodzajach dzialah bojowych wykonuje zadania nieco odmienne od zadan, postawionych pozostalym zolierzom druzyny, nie czekajae czesto na rozkazy i zadania od dowédcy druzyny. Na prayklad, gdy dowédea druzyny kieruje ogniem karabinu maszynowego lub granatnika przeciwpancernego, 16a w tym czasie ukaze sie wazny cel (dowddca, obserwator itp.) to strzelec wyborowy zwaleza go samodzielnie. Pomysine i skuteczne wykonanie zadah bojowych przez strzel- ca wyborowego zalezy w duzym stopniu od umiejetnosci nale- zytego rozpoznania terenu i samodzielnego wyboru miejsca do- godnego na stanowisko ogniowe (jezeli dowédea nie miat czasu na jego wskazanie) oraz skrytego zajecia i zamaskowania go. Udzielanie pomocy dowédey i samodzielne dziatanie, to podsta- wowe obowiazki strzelea wyborowego. Teren nalezy rozpoznawaé i oceniaé z punktu widzenia wlas- nego zadania i mozliwogci prowadzenia ognia przez nieprzyjaciela. Decyzja_co do sposobu rozpoznawania terenu musi wynikaé z odpowiedzi, jakich nalezy samemu sobie udziclié na nastepu- jace pytania: 1. W jaki sposdb poruszaé sie (dzialaé) w terenie, aby byé jak najmniej obserwowanym przez nieprzyjaciela i narazonym na dzialanie jego pociskow? 2. W jakim miejscu wybraé stanowisko ogniowe (jezeli nie zostalo wskazane przez dowédce druzyny), aby mieé dobra ob- serwacje i pole ostrzalu, a réwnoczesnie, aby miejsce to byto trudne do wykrycia przez nieprzyjaciela? 3. Na jakie kierunki i odcinki przedpola (poza tymi, ktére wskazal dowédca druzyny) zwrécié szczegélna uwage? Zasady dzialania i zadania strzelea wyborowego zalezq od dzialan bojowych druzyny. Podezas dziatania druzyny na rozpoznaniu strzelec wyborowy moze byé wykorzystany jako obserwator lub jako starszy szpe- racz, ktory bedzie kierowat szperaczem i ubezpieczat go. Wyste- pujac w roli starszego szperacza prowadzi szczegdlowe rozpozna~ nie pojedynezych zabudowah, wzg6rz, krzakow i innych przed- miotéw terenowych, wykorzystujac niekiedy do tego celu celow- nik optyczny. Podezas prowadzenia rozpoznania w nocy strzelec wyborowy moze wykorzystaé celownik optyczny do wykrywania Zr6del promieni podezerwonych. Gdy druzyna dziala jako grupa wypadowa, straclec wyborowy moze byé przydzielony do grupy ubezpieczajacej lub wykorzy- stany do prowadzenia obserwacji obicktu wypadu. Gdy druzyna organizuje napad, strzelca wyborowego wyznacza sie z zasady do grupy ubezpieczajacej lub do grupy ogniowej, w celu ubezpieczenia dziatania druzyny lub niszczenia obiektu napadu albo sil zywych nieprzyjaciela, Gdy druzyna organizuje zasadzke, strzelec wyborowy (w za- leznosci od otrzymanego zadania) moze nen 1#%~oh; rwacje, a nastepnie razem z calq druzyng zast . icla og- niem, zwalezajac cele trudniejsze dé szenia, Gdy druzyna 2— Podreeznik strzelea wyborowego i ‘ ara %wycofuje sie grupami (po wykonaniu zadania), moze on w grupie ubezpieczajacej ostania¢é wycofywanie sie druzyny. Jego rola warasta podezas organizowania zasadzki w nocy. Chodzi zaréwno o wieksza mozliwos¢ prowadzenia obserwacji, jak i o lepsza celnosé ognia. Gay druzyna dziala w ugrupowaniu nieprzyjaciela, strzelea wyborowego najezescie} wykorzystuje sie w roli obserwatora w celu wykrywania miejsc rozmieszczenia punktow obserwacyj- no-dowédezych, stanowisk ogniowych wyrzutni przeciwpancer- nych pociskow kierowanych, artylerii itp. oraz ruchu wojsk nie- przyjaciela, systemu obrony, systemu i rodzaju zapor inzynieryj- nych, skladéw amunicji, ‘magazynow itd. W wyjaikowych wypadkach moze on na rozkaz dowédey druzyny niszezyé wazne cele nieprzyjaciela. Gdy druzyna dziala jako ubezpieczenie marszowe, wtedy z chwila napotkania przewazajacych sil nieprzyjaciela spiesza sie i prowadzi walke z dogodnej rubiezy, a strzelee wyborowy wspiera ogniem dzialanie druzyny i niszczy cele utrudniajace rozwijanie sie druzyny do walki. Podezas ubezpieczania postoju, gdy druzyna dziata jako pla- cowka, strzelec wyborowy. moze byé wykorzystany do prowa- dzenia obserwacji. W razic ataku nieprzyjaciela niszczy dowéd- céw i waéniejsze cele nieprzyjaciela, aby dezorganizowaé jego dzialanie. Bedae w skladzie czujki, strzelee wyborowy zaréwno w dzich, jak i w nocy prowadzi obserwacje golym okiem, a w razie po- trzeby — za pomoca celownika optycznego. Podezas natarcia z marszu zadaniem strzelca wyborowego jest zwalczanie celow nieprzyjaciela, co z zasady nastepuje dopiero po spieszeniu sie druzyny. W czasie natarcia w bezposredniej lem strzelec wyborowy dziala nastepujac —na podstawie wyjsciowej do natarcia — wraz z cata dru- zyna przygotowuje stanowiska ogniowe, uzupelnia amunicje, opatrunek osobisty oraz sprawdza indywidualne grodki ochrony przed skazeniami; — podezas ogniowego przygotowania natarcia — celnym og- niem niszezy wykryte wazniej e nieprzyjaciela, ktére nie zostaty obezwiladnione ogniem artylerii; nogei_z nieprzyjacie- — w ataku — dziata na skrzydle druzyny i podezas krétkich zatrzyman wspiera jej ruch, niszczac — najezesciej samodziel- nie —— grodki ogniowe nieprzyjaciela, rozmieszczone w punktach oporu i utrudniajace atak druzyny; — podezas walki w glebi obrony nieprzyjaciela — dziata na skrzydle druzyny oraz niszezy szczegdlnie waine cele: dowédcow 18na punktach obserwacyjnych, strzeleéw wyborowych, a takze obstugi karabinéw maszynowych, pancerzownic, dzial przeciw- pancernych, wyrzutni przeciwpancernych pociskéw kierowanych itd, podezas odpierania kontratakow — ze wzgledu na koniecz- nos¢ szybkiego dzialania — samodzielnie zwaleza dowédcow i ob- slugi Srodkéw ogniowych nieprzyjaciela; — podezas natarcia w lesie — w miare mozliwosci — dziala wzdtuz drog i przesiek, a takze — wspétdzialajac z zolnierzami druzyny — zwaleza wykrytych strzeleéw wyborowych nieprzy- jaciela (tzw. ,,kukulki”), zajmujacych stanowiska ogniowe na drzewach oraz niszczycieli czolgow; — podezas natarcia na miejscowos¢ — dzialajaec na rozkaz dowédey lub samodzielnie prowadzi ogieh do otworéw okien- nych, balkonéw i dachow, z ktérych to miejsc Srodki ognio- we nieprzyjaciela swoim ogniem utrudniaja natarcie druzyny. Waing role odgrywa strzelec wyborowy podczas dzialan w nocy ze wzgledu na duza celnog¢ broni. Duza celnosgé karabinu wybo- rowego w nocy zapewnia celownik optyczny, ktéry ma ogwietlacz do o$wietlania siatki celownika podezas strzelania o zmroku i nocg oraz ekran luminescencyjny do wykrywania podczerwo- nych Zrédet Swiatla. W obronie — do czasu natarcia nieprzyjaciela — strzelee wy- borowy (w zaleznosci od postawionych zadan) moze pelnié funk- cje obserwatora, oslaniaé swym celnym ogniem wycofanie sie ubezpieczen bojowych, ostaniaé wlasne przeszkody i zapory inzy- nieryjne i moze braé udziat w zasadzce ogniowej przed przednim skrajem obrony. Podezas dzialan obronnych strzelee wyborowy powinien ze sta- nowisk zapasowych i wysunietych z ukrycia niszezyé cele na calym przedpolu gniazda oporu druzyny oraz ostrzegaé druzyne przed zaskoczeniem nieprzyjaciela, szezegdInie w lukach miedzy punktami oporu, a takze utrzymywaé tacznos¢ wzrokowa z do- wodeq druzyny. Powinien (wspdinie z druzyna), byé w_ ciagle| gotowosci do zwalezania (z zapasowych stanowisk ogniowych) grup rozpoznawezych nieprzyjaciela oraz grup usitujacych wy- konaé przejgcia w zaporach inzynieryjnych. W czasie natarcia nieprzyjaciela strzelee wyborowy zwaleza nieprzyjacicla z zapasowych stanowisk ogniowych w miare pod- chodzenia jego sit do przedniego skraju obrony, a po zblizeniu sig nieprzyjaciela zwalcza wainiejsze cele z glownego stanowiska ogniowego. Strzelee wyborowy bierze réwniez udziat w kontratakach wlasnych pododdzialéw (druzyny), niszezac — swym celnym og- 19niem — przede wszystkim obstugi karabinow maszynowych i innych srodkéw ogniowych. Aby skutecznie zwalczaé nieprzyjaciela w nocy, strzelec wy- borowy bedzie musiat w dzieh przygotowaé odpowiednie dane do strzelania, a nawet niekiedy wstrzela¢ sie do wazniejszych rubiezy i punktéw terenowych. W nocy niezbedna jest umiejet- nosé szybkiego dawania strzalu oraz prowadzenia ognia do celéw demaskujacych sie blyskami strzalow, widocznych na tle tuny pozaru lub oswietlonych nabojami sygnalowymi, a takie do zrédel promieniowania podezerwonego. Cele zwalczane przez strzelca wyborowego w obronie sq % Za~ sady duzo wieksze (nacierajacy nieprzyjaciel), niz w natarciu (cele okopane), gdyz sq przewaznie odkryte i ruchome. Jednakze kurz i pyl oraz zadymienie rejonu celéw wybuchami pociskow i min utrudnia obserwacje i prowadzenie ognia. Kunszt strzelea wyborowego polega na stosowaniu résnorod- nych metod i srodkéw dzialania, ktére w okreglonej sytuacji peda najskuteczniejsze. PYTANIA ULATWIAJACE SAMOKONTROLE, 1, Jakie czynnosci oszczedzaja wzrok i utatwiajq obserwacje w dzien i w nocy? 2. Jakie sq sposoby ochrony sluchu? 3. Jakie cele strzelec wyborowy powinien niszczyé w pierw- szej kolejnosci? 4. Na jakie pytania powinien sobie odpowiedzie¢ strzelec wy- borowy podezas rozpoznawania i oceny terenu z punktu widzenia wiasnego zadania? 5. Jakie zadania wykonuje strzelec wyborowy: a) na rozpoznaniu, b) w skladzie grupy wypadowei, c) gdy druzyna organizuje napad, d) w sktadzie zasadzki, e) gdy druzyna dziala w ugrupowaniu nieprzyjacicla, f) w ubezpicczeniu marszowym i postoju, g) w natarciu, h) w obronie.Rozdziat Il BUDOWA I UZYTKOWANIE KARABINU WYBOROWEGO WIADOMOSCI OGOLNE Celne strzelanie w walce zalezy glownie od dwéch czynnikow: sprawnosci broni i umiejetnosci strzelea wyborowego. Bron strzelea wyborowego cechuje wysoka jakosé techniczna, ale wymaga ona jak kazdy sprzet bojowy — dokladnej znajo- moéci, nalezytego przygotowania i starannej pielegnacji. Strzelee wyborowy musi doskonale opanowaé technike obcho- dzenia sie z bronia, aby w razie potrzeby szybko i sprawnie méc usunaé niesprawnosci, gdyz w przeciwnym razie nie wykona zadania i stanie sie bezbronny wobec nieprzyjaciela. Celownik optyczny jest sprzetem precyzyjnym i stuzy do zwiekszenia celnosci broni. Ale jezeli celownik ten bedzie nie- wlasciwie ustawiony w czasie strzelania lub rozregulowany przez nieumiejetne obchodzenie sie z nim, to strzelanie nie bedzie celne. Pierwszym i niezbednym warunkiem celnego strzelania jest dokladna, szczegdlowa znajomosé karabinu i celownika optyez- nego oraz znajomosé zasad obchodzenia sie z tym sprzetem. Karabin wyborowy jest zasadnicza bronig strzelea wyborowe- go i sluzy do niszezenia pojedynczych celéw (odkrytych, zama- skowanych, ukazujacych sie i ruchomych). Podstawowe dane taktyczno-techniczne 7,62 mm samopowtarzalnego karabinu wy- borowego Dragunowa i celownika optyeznego PSO-1-~sq nast: pujace: 1. Szybkostrzelnogé praktyezna okolo 30 strzalow na minute. 2. Ciezar karabinu w polozeniu bojowym — okolo 5 kg. 3. Odleglosé, do ktérej pocisk zachowuje zdolnogé razenia sily zywej — okoto 3800 m. 4, Predkosé poczatkowa pocisku — 830 m/s. a1Pojemnogé magazynka — 10 naboi. Dtugosé linii celownicaej — 587 mm. Ciezar celownika optycznego PSO-1 — 0,58 kg. Powiekszenie celownika optyeznego PSO-1 — 4 krotne. Pole widzenia celownika optyeznego PSO-1 — 6°. 10. Srednica zrenicy wyjgciowej — 6 mm. Sen on 11. Oddalenie érenicy wyjéciowej — 68 mm. Nalezy zaznaczyé, ze najlepsze wyniki w strzelaniu osiqga si¢ prowadzac ogien na odlegtosé do 800 m. PODSTAWOWE CZESCI I MECHANIZMY Karabin wyborowy sklada sie z nastepujacych podstawowych ezesci i mechanizméw: — lufy z komora zamkowa, — mechanicznych przyrzadéw celowniczych (na ramieniu ce- lownika na gérnej powierzchni — oprécz podziatki odleglosci — jest litera ,,S”, ktéra oznacza stala nastawe odpowiadajaca celow- nikowi ,,4”), — mechanizmu powrotnego, — mechanizmu spustowo-uderzeniowego, — suwadia, — zamka, — mechanizmu zabezpieczajacego, — rury gazowej z regulatorem, tloka gazowego i popychacza ze sprezyna, — magazynka, — kolby, poduszki kolby, nakladek luty, — bagnetu, pasa, — celownika optycznego. W sklad kompletu karabinu wyborowego wcehodza ponadto: przybory do ezyszczenia i konserwacji, pokrowiec celownika. op- tycznego oraz torba do przenoszenia celownika optycznego i ma- gazynkow. 2223Rys. 2. Torby i pokrowiec: a — torba do przenoszenia celownika optycznego i magazynkow, b — pokrowiee na celownik optyczny, ¢ — torba do przenoszenia oswietlacza siatki’ celownika optycz~ nego, ogniw zapasowych i olejarki ZASADA DZIALANIA KARABINU WYBOROWEGO Karabin wyborowy jest bronia indywidualna, samopowtarzal- na, odtyleowa i odrzutowag. Dziata on na zasadzie odrzutu suwa- dla. W czasie strzatu czesé gaz6w prochowych, dzialajacych na pocisk, zostaje skierowana przez otwor gazowy (znajdujacy sie w Sciance lufy) do komory gazowej. Pod wplywem parcia’tych gazow tlok gazowy wraz z popychaczem i suwadlem zostaja odrzucone do tylu. Suwadlo cofajace sie do tylu dziala na zamek (ktéry odryglowuje lufe i wyciaga luske z komory nabojowej), Sciska sprezyny powrotne oraz napina kurek i samoczynny bez- piecznik. Luska napotyka wyrzutnik, ktéry ja wyrzuca z komory zamkowej. Na skutek dzialania mechanizmu powrotnego suwadio wraz z zamkiem wraca do poprzedniego potozenia. W tym czasie za- mek dosyla kolejny naboj z magazynka do komory nabojowej i — praekrecajac sig w lewo — zaryglowuje lufe. Pazur wyciagu zaskakuje za kryze luski, a suwadlo zwalnia samoczynny bez piecznik, W celui dania Kolejnego strzalu nalezy zwolnié jezyk spustowy i ponownie go nacisnaé. Po zwolnieniu jezyka spusto- wego cieglo przesuwa sie do przodu, a jego zaczep zaskakuje za zaczep kurka; po nacignieciu jezyka spustowego zaczep ciegla obraca zaczep kurka i odlacza go od napinacza kurka. Kurek zostaje zwolniony i uderza w iglice, ktéra z kolei uderza w splon- ke naboju i nastepuje strzal. 24Po wystrzeleniu ostatniego naboju donognik magazynka pod- nosi do’ gry zatrzymywacz zamka, ktéry zatrzymuje suwadio wraz z zamkiem w tylnym potozeniu, co jest sygnalem do po- nownego zatadowania karabinu innym magazynkiem (napelnio- nym nabojami). CELOWNIK OPTYCZNY PSO-1 Celownik optyczny jest podstawowym przyrzadem celowni- czym karabinu wyborowego; sluzy on do zwiekszenia celnosci karabinu. Wiadomo, ze w czasie celowania celownikiem zwyktym zolnierz musi dobrze widzieé szczerbine, muszke i cel. Oko jego nie jest jednak narzgdem tak doskonalym, aby jednakowo wy- rainie widzialo trzy punkty znajdujace sie w réznych odleglos- ciach. Dalckowidz bedzie dobrze widziat cel, stabiej] muszke, a najslabiej szczerbine. Natomiast krotkowidz bedzie najlepici widziat szczerbine, a najslabiej cel. Celownik optyezny usuwa te trudnogci, gdyz strzelajacy widzi urzadzenie celownicze i cel tak samo wyraznie. Budowa celownika optycznego polega na tym, Ze obraz celu i znak celowniczy lezqa w jednej plaszczyénie. Dzieki temu strze- lajacy nie musi przystosowywaé oczu do trzech odlegtosci ani nie musi meczyé wzroku tak, jak podczas celowania za pomoca zwyklych przyrzadéw celowniczych. Przystosowuje on wzrok tylko do jednej odleglogci i przesuwa znak celowniczy na érodck celu, co nie sprawia mu wiekszej trudnosci. Celownik optyezny pozornie powieksza (przybliza) cel, co po- zwala na prowadzenie ognia do celéw znajdujacych sie w wiek- szych odlegtogciach oraz do celéw malych, zamaskowanych i trudnych do wykrycia albo w ogéle niemozliwych do zaobser- wowania golym okiem, jak na przyktad otwory strzelnicze, szeze- liny obserwacyjne, peryskopy itp. Poza tym wlagciwosci powiek- szajace (zblizajace) celownika optyeznego oraz ogwietlacz ulat- wiaja prowadzenie ognia w warunkach ograniczonej widocz- noéci, na przyktad o zmierzchu, 0 éwicie, w dzieh pochmurny, w noc ksiezycowa, w czasie mgly, sniezycy itp. Celownik optycz- ny umozliwia prowadzenie obserwacji pola walki i wynikéw strzelania, a zatem pozwala na wnoszenie poprawek w nastawach celownika i w wyborze punktu celowania. Ponadto umoéliwia on wyszukiwanie celéw i dzieki podziatce odlegtosci utatwia okres- lanie odleglogci zaréwno do celow zywych, jak i do przedmiotow terenowych. Celownik optyczny sktada sie z czesci mechanicznej i ukladu optyeznego. W sklad czegci mechanicznej wehodza: — kadtub,— bebenek odlegtosciowy (z pokretlem), — bebenek kierunkowy (z pokretlem), — ofwietlacz siatki celownika, — przestona ruchoma, — ocznik gumowy. 5 y Rys. a — widok z lewej strony, b wspornik, 3 eb 3. Celownik optyczny: widok z prawej strony, 1 — kadlub celownika, 2 — odlegiosciowego, 4 —- pokretlo bebenka kierun- 8 — ceznik gumowy, 7 — gruba zaciskowa, 8 — uchwyt’ gruby. zaciskowej, 9 nakretka regulacyjna, 11 — wskaénik, 12 —‘ostona ‘obiektywu (gumowa), 13 — nakretka ezolowa, 14 — podziatka bebenka, 15 — wkret laczacy, 16 — wkret ryglujacy, 17 — skrzydelko ekranu luminescencyjnego, 18 — pudetko do ogniwa (baterli), 19 —wieczko pudelika 2 opora, 20 — przelgcznil, 21 — Zarowka, 22 — czop W sklad ukladu optycznego wehodza: — obiektyw, — uktad odwracajacy, — siatka celownika, — ekran luminescencyjny, — okular. 26Obiektyw i Okular Ce Ekron luminescencyjny Rys. 4, Uktad optyezny celownika Siotka celownika Kadlub celownika sluzy do polaczenia wszystkich czesci ce- lownika. Ma on wspornik do zamocowania celownika na karabi- nie. Na wsporniku jest nakretka regulacyjna. Do kadluba jest przymocowany wskaénik nastaw celownika i poprawek bocznych oraz ostona obiektywu. Bebenek odlegtoSciowy (gorny) suzy do wprowadzania nastaw odlegtosci (Rys. 5a). Na jego kadlubie znajduje sie zasadnicza podziatka z dziatkami od 1 do 10; cyfry podzialki oznaczaja od- leglosé strzelania w setkach metréw. Bebenek kierunkowy (boczny) sluzy do wprowadzania popra- wek w kierunku (rys. 5b). Na jego kadlubie znajduje sie po- dziatka z dziatkami od 0 do 10 (w obie strony); wartosé. kazdej dziatki odpowiada jednej ty- siecznej (0—01). Whrely glace Hokretho cxotong _/ Wire! taczaey 7, FH) Pedotha dosing Podzotta odlegtosy Wskoinik, podzotk! ii/fs ootegtosci_*°7 a b Rys. 5. Bebenki: a — odlegtosciowy (gorny), b — kierunkowy (boczny) Na wierzchu kadtubé6w bebenkéw sq dodatkowe podziatki, o wartosci 0,5 tysiecznej. Nastawy na podzialce zasadniczej be- 27benka odlegtosciowego, wprowadza sie do dzialki 3 co jedna dziaike, poczawszy od dzialki 3 do 10 — co pél dzialki. Wszystkie nastawy na bebenku kierunkowym nastawia sie co pét dziatici (jednej ‘dziatce odpowiadaja dwa trzaski). Na nakretkach czolowych bebenka odleglosciowego i kierun- kowego jest wskazany strzalka kierunck obrotu bebenka lub nakretki podezas wprowadzania zadanej poprawki w nastawach celownika i kierunku (,,w gore SPT”, w ,,d6! SPT” — na beben- ku odleglogciowym, ,,w prawo SPT”, ,,w lewo SPT” — na be- benku kierunkowym). Oznacza to, ze gdy obraca sie bebenki lub nakretki czolowe w strone wskaznika, Sredni punkt trafienia (SPT) przesuwa sie w odpowiednim kierunku. Wkret laczacy, ktory laczy nakretke czolowa z karetka, podezas obracania bebenka lub nakretki przesuwa karetke wraz z siatka celownika w Zadanym kierunku. Oswietlacz stuzy do owietlania siatki celownika podczas strze- lania o zmroku i nocg. Sktada sie on z kadluba z wkretem styko- wym, baterii bedacej Zrédiem zasilania, kotpaczka z wtykiem i sprezyna, ktéra dociska baterie do wkretu, przewodow lacza- cych wkret (baterie) przez wylacznik z zaréwka oraz z wylacz- nika do wlaczania i wylaczania zarowki (rys. 6). Rys. 6. CzeSci zapasowe, narzedzia i przybory do celownika optycznego: 1 — ogniwa (baterie) zapasowe, 2 — zarowki zapasowe, 3 — futerat na Zarowi zapa- sowe, 4 — filtr barwny, 5 — Klucz, 6 — kolpaczek gumowy na przclqeznik, 7 — Seie- réczka flanelowa 28Baterie wklada sie do kadtuba tak, aby grodkowa elektroda stykala sie z wkretem, a boczna (przesunieta w bok) — z kadlu- bem. W tym celu nalezy zagiaé plytke stykowq za krawedé ka- dluba, po czym nalozyé kolpaczek. W celu oswietlenia siatki celownika podczas strzelania w tem- peraturze od 2° i nigszej nalezy poslugiwaé sie o&wietlaczem zimowym (rys. 7) sktadajacym sie z kadluba, kolpaczka i prze- Rys. 7. OSwietlacz siatki celo 1 — pudelko do ogniwa, 2 — kotpaczek 2 wty! ka _optycznego: jem, 3 — przewéd ekranizowany wodu ekranizowanego. Aby oswietlacz zimowy przygotowaé do strzelania, nalezy wiozyé baterie do kadhuba ogwietlacza w opi~ sany sposdb i nalozyé na kadlub ostone zdjeta z kadluba celow- nika, a kolpaczek o$wietlacza zimowego nalozyé na kadlu o$wietlacza celownika. Strzelec przenosi kadlub o$wietlacza zi- mowego w kieszeni munduru lub plaszcza, a przew6d ekranizo- Wwany moze przeprowadzié przez lewy rekaw zewnetrznego okrycia. Ocznik gumowy umozliwia wlasciwe przystawienie oka i ulat- wia celowanie. Oprécz tego chroni on soczewki okulara przed zabrudzeniem i uszkodzeniami mechanicznymi. 29Przystona ruchoma zabezpiecza soczewki obiektywu przed deszezem lub gniegiem w razie niepogody oraz przed promieniami slonecznymi podezas strzelania pod storice, a tym samym wy- klueza mozliwos¢ powstawania odblaskow demaskujacych sta~- nowisko ogniowe strzelajacego. Oslona gumowa chroni soczewki obiektywu przed zabrudze~ niem i uszkodzeniami mechanicznymi. Obiektyw zmniejsza i odwraca obraz obserwowanego obiektu. Skiada sie on z trzech soczewek, z ktérych dwie sq z soba skle~ jone. Ukiad odwracajacy odwraca obraz w stosunku do obrazu uzys- kanego za pomoca obiektywu. Sklada sie on z czterech soczewek sklejonych parami. Siatka celownika sluzy do celowania; jest ona wykonana na szkle umocowanym w ruchomej ramce (karetce). Na siatce celow- nika (rys. 8) znajduja sie znaki celownicze. Zasadniczy znak > (26 ay IS leglosé wynoszacq 1000 dodatkowe znaki (ponizej podzialki poprawek bocznych w linii pionowej) stuza do celowania podczas strzelania na odleglosci wynoszace 1100 m, 1200 m i 1300 m. Poza tym w polu widzenia celownika jest podziatka poprawel: bocznych i podziatka odleglosci (linia’ ciggla pozioma i linia krzywa punktowana). Zasadniczy znok celowni- czy (do streeloma na caleyse ao 1000m) Hiysokosc zasadnicze-| (90 znoku celowni- Podziatka mek bocznyel cZego oopomiada: eieornase 0:02 men noha bre. Dodathowe zraki chook Oot celownicze do strzelania) taecekreski O02 na odlegtose Podziatha oolegtasci Rys. 8 Siatka celownika optycznego. 30Sezeli sie celuje z wykorzystaniem dodatkowych znakéw ce- lowniczych, nalezy przedtem ustawié na bebenku odlegtosciowym cyfre 10 naprzeciw wskaznika. Podziatka poprawek boeznych jest oznaczona od dolu (w lewo i w prawo od zasadniczego znaku celowniczego) cyfra 10, co odpowiada dziesieciu tysiecznym (0-10). Odlegtosé miedzy posz- ezegdInymi kreskami podziaiki odpowiada wartosci jednej ty- siecznej (0-01). Podziatka odlegtosci jest obliczona dla celu 0 wysokogci 1,7 m (Sredni_wzrost czlowicka). Wiclkos¢ ta jest uwidoczniona pod ciagla linia pozioma. Nad gérna krzywa linia punktowang znaj- duje sie podziatka z dzialkami; odleglos¢ miedzy nimi odpowiada odleglosci 100 m do celu. Cyfry podzialki 2, 4, 6, 8 i 10 odpowia- daja odlegtosci 200, 400, 600, 800 i 1000 m. Okular jest przeznaczony do ogladania powiekszonego i pros- tego obrazu obserwowanego obiektu. Sklada sie on z trzech so- ezewek, z ktérych dwie sa ze soba sklejone. Ekran luminescencyjny stuzy do wykrywania podezerwonych zrédel Swiatla. Jest to cienka plytka wykonana ze specjalnych Srodkéw chemicznych, ulozona miedzy dwiema plytkami szkla- nymi. W eckranie jest otwér z filtrem swietlnym w oprawce przeznaczony do ladowania i skrzydelko do obracania ekranu. Gdy skrzydetko jest obrécone w kierunku filtru Swietlnego (w polozeniu poziomym), mozna prowadzié strzelanie w normal- nych warunkach, a gdy jest obrécone w strone obiektywu (w pionowym - polozeniu) — mozna prowadzié obserwacje i strzelanie do celow demaskujacych sie promieniowaniem pod- ezerwonym, ROZKELADANIE I SKEADANIE KARABINU WYBOROWEGO Karabin wyborowy moéna rozkladaé czesciowo lub catkowicie; ezesciowo rozktada sie go do exyszezenia, smarowania i przegladu, calko yenia po silnym zabrudzeniu karabinu wskutek przebywania na deszczu lub gniegu. Nalezy przestrzegaé ych og6Inych zasad rorktadania i skladania karabinu: zuiywanie sie czesci i mechanizmow; — rozkladanie i skladanie przeprowadzaé na stole, a w polu na czystej podécidtce; i i mechanizmy uktadaé w kolejnosci ich odtaczania jednej czesci na drugiej; — nie stosowaé nadmiernej sity ani uderzen; — poslugiwaé sie zawsze sprawnymi i czystymi przyborami; 31— pamietaé, aby czesci ruchome byly w przednim polozeniu (sprezyny powrotne jak najmniej napiete). Czesciowe rozkladanie karabinu wyborowego nalezy przepro- wadzaé odlaczajge ezesci i mechanizmy w nastepujacej kolejnosci: — magazynek, a nastepnie sprawdzié, czy karabin nie jest zala- dowany, — celownik optyczny i bagnet (jesli byt zalozony), — poduszke kolby, — poxrywe komory zamkowej i mechanizm powrotny, — suwadio wraz z zamkiem, — zamek od suwadia, — mechanizm spustowo-uderzeniowy, — nakladki lufy, — tlok gazowy i popychacz ze sprezyna. Calkowite rozkladanie karabinu wyborowego polega na tym, ze najpierw rozktada sie karabin czeSciowo, a nastepnie odlgcza sie ezeSci i mechanizmy w nastepujacej kolejnosci: magazynek, mechanizm powrotny, — zamek, — mechanizm spustowo-uderzeniowy, — rure gazowg z regulatorem. Skladanie karabinu wyborowego zaréwno po czesciowym, jak po calkowitym rozlozeniu odbywa sie w kolejnosci odwrotnej. PIELEGNACJA I KONSERWACJA KARABINU WYBOROWEGO Karabin wyborowy to droga i precyzyjna bron, dlatego tez musi on byé utrzymywany w catkowitej sprawnoéci, aby w kaz- dej chwili mozna go bylo uzyé do strzelania, Jest to moéliwe tylko wéwezas, gdy karabin jest czyszezony i smarowany pra- widlowo i w odpowiednim czasie oraz nalezycie przechowywany. Wlasciwa pielegnacja polega na tym, aby: — chronié karabin przed zabrudzeniem, uderzeniami i upad- kami, —nie opieraé karabinu przyrzadami celowniczymi o éaden przedmiot, — nie zatykaé lufy adnymi przedmiotami, — wykrywaé w odpowiednim czasie uszkodzenia i oddawaé karabin do naprawy. Prawidlowe czyszezenie karabinu, to przede wszystkim czysz- czenie zgodne z przepisami, a wiec: — czyszezenie w wyznaczonym i dobrze oswietlonym pomiesz- czeniu, w ktérym znajduje sie dostateczna liczba stolow; 32—— przestrzeganie czestotliwosci i stosowanie odpowiednich sposob6w ezyszezenia; — uzywanie typowych i sprawnych przyborow, smaréw oraz czystych pakut i szmat; — usuwanie osadu prochowego, zgestnialego smaru i rdzy ptynem do czyszczenia luf; — smarowanie smarem karabinowym przewodu lufy i innych ezesci metalowych po ich dokladnym wyczyszczeniu; — smarowanie olejem wrzecionowym czeéci ruchomych i me- chanizméw (zwlaszcza w zimie); — czyszczenie i smarowanie karabinu w ciagu 3—4 kolejnych dni po kazdorazowym strzelaniu; — cayszczenie i smarowanie karabinu po wszelkich zajeciach, zaraz po ich zakoriczeniu, a podczas dluzszych éwiczen w polu — w przerwach miedzy éwiczeniami; — cayszezenie i smarowanie karabinu (jeéli nie jest w uzyciu) raz na 7—10 dni. Podezas mrozéw, po przybyciu do ogrzewanego pomieszezenia, nalezy odczckaé 10—20 minut az wystapi na karabinie rosa, ktora nalezy Scieraé sucha szmatka dopéty, dopdki nie przestanie sie ona ukazywaé. Smary, szmaty, pakuly i wszelkie przybory do czyszezenia i smarowania karabinu powinny byé czyste. Karabin wyborowy nalezy czyScié w nastepujacej kolejnosci: — przygotowaé materialy do czyszczenia i smarowania; — rozlozyé karabin; — obejrzeé przybory do czyszezenia i odpowiednio przygoto- waé je do uzycia; — przeczyscié przew6d lufy (po wyczyszezeniu przewodu luty doktadnie obejrze¢ go pod Swiatlo od strony wylotu w kierunku komory nabojowej, obracajac wolno karabin w rekach; szcezegol- na uwage nalezy zwrécié na to, czy na krawedziach bruzd nie pozostaly slady osadu prochowego); — przeczyscié komore gazowa, rure gazowa, tlok gazowy, su- wadlo, zamek i komore zamkowa (zwracajac szczegdIna uwage na te elementy, na ktérych osiada osad prochowy; — przeczyscié pozostate czesci metalowe; — przetrzeé sucha szmatka ezegci drewniane. Niestaranna konserwacja przewodu lufy wptywa ujemnie na celnosé broni. Dlatego tez strzelec wyborowy musi nauczyé sie wiaSciwego piclegnowania karabinu w ogélnoésci, a lufy i celow- nika optycznego w szezegolnosci. Celownik optyczny latwo uszkodzié, gdyz jest on przyrzqadem bardzo delikatnym, wrazliwym na wstrzasy i uderzenia. Dlatego tez trzeba z nim obchodzi¢ sie ostroznie i chronié przed uszko- dzeniem. 3 — Podreeai ik strzelea wyborowego 33Zewnetrzne powierzchnie celownika optycznego przeciera sie sucha, czysta szmatkg. Nastepnie zdejmuje sie kolpaczek z 08- wietlacza siatki celownika i wyciera szmatka baterig¢ do sucha, kadlub i kolpaczek. W celu ochrony soczewek przed zanieczyszezeniem, wilgocia i wstrzqsami zaklada sie na obiektyw i okular ochraniacze, ktore zdejmuje sie tylko przed strzelaniem, nauka celowania i przed czyszezeniem szkiel celownika. Jedcli nie wykorzystuje sie celow- nika, powinien znajdowaé sie on w pokrowcu. Jezeli powierz- chnia soczewek obiektywu i okulara jest zabrudzona z zewnatrz, nalezy jq dokladnie dczyscié za pomoca migkkiego wlosianego pedzelka, a nastepnie wytrzeé szkta czysta, miekka szmatka (flanelka lub kawatkiem zamszu). Soczewki przeciera sie ruchem obrotowym, zaczynajac od ich srodka, przy czym nalezy czesto strzepywaé szmatke. Nie wolno dotykaé palcami soczewek ani do wycierania ich uzywaé chusteczek, recznikow, zakurzonych, brudnych szmatek itp. Niewlagciwe przecicranie ukladu optycznego doprowadza do jego szybkiego uszkodzenia. Jezeli szkla optyczne przeciera sie nieostroznie lub zabrudzong Sciereczka, to na ich zewnetrznej powierzchni moga powstaé rysy, ktére utrudniaja obserwacje, a duza liezba drobnych rys na szkle sprawia, Ze staje sie ono matowe a tym samym nie nadaje si¢ do uzycia. Aby zapewnié ostrosé obrazu, szkla celownika optycznego musza by¢ zawsze czyste. Jezeli zauwazy sie zamglenie obrazu, to szkta przeciera sie lekko skérka zamszowa lub flanelka, a na- stepnie chuchnawszy przeciera sie je ponownie. Nalezy to czynié dopéty, dopoki para osiadajaca na szkle podezas chuchania nie bedzie réwnomiernie pokrywaé powierzchni szkta i nie bedzie ulatniaé sie dogrodkowo do soczewki..Im szkto jest czystsze, tym szybciej nastepuje ulatnianie sie pary. Kurz i brud na celowniku optycznym nie tylko utrudniajq obserwacje, ale rowniez przyczyniaja sie do wadliwego dzialania bebenkéw — odleglosciowego i kierunkowego, naruszaja doktad- nosgé i plynnosé ich pracy, a nawet moga uczyni¢ system optycz~ ny niezdatnym do uzytku. Wskutek duzych wahan temperatury lub przeniesienia kara- binu z mrozu do ogrzanego pomieszczenia na celowniku osiada rosa, ktéra moze przeniknaé do grodka i spowodowaé zawilgocenie soczewki od wewnatrz, aby temu zapobiec nalezy celownik wy- trzeé do sucha i jezeli warunki na to pozwalaja — natozy¢ ostone gumowa na obiektyw, a na caly celownik — pokrowiec. Jezeli zima, temperatura powietrza spadnie kilka stopni po- nizej zera, nie nalezy od razu wyjmowa¢ z pokrowca celownika optycznego. Nalezy jeszcze przez 10—15 minut pozostawié celow- 34,nik w pokrowcu, aby uchronié go przed gwaltowng zmiana tem- peratury. Na zajeciach w polu nalezy uwaza¢, aby do pokrowca nie przedostal sie Snieg. Celownik optyezny wniesiony do cieptego pomieszezenia nalezy pozostawié w pokrowcu przez jedna godzine. Po wyjeciu go z pokrowca nalezy dokladnie przecieraé zewnetrzne czesci sy- stemu optycznego tak dlugo, aby wszystkie elementy byly zu- pelnie suche, jednoczesnie trzeba takze wytrzeé i wysuszy¢ pokrowiec. Dopiero potem mogna wlozyé celownik do pokrowea. W iadnym razie nie wolno suszyé celownika optyeznego przy piecu. Przechowywanie celownika w wilgotnym pomieszezeniu i w ni- skiej temperaturze moze spowodowaé zawilgocenie i zamglenie szkiel optyeznych. Celownik — ktérego soczewki sq zamglone albo na ktorych powstaly plamy — nie nadaje sie do celowania. W koszarach i w warunkach obozowych karabin wyborowy nalezy przechowywaé w stojaku, wylotem lufy skierowanym w gore. Suwadlo wraz z zamkiem powinno znajdowaé si¢ w przednim polozeniu, kurek powinien byé zwolniony, celownik optyczny, magazynek i bagnet — odlaczone, a karabin — zabez- pieczony. W tym samym stojaku, w odpowiedniej przegrédce, przechowuje sig razem z karabinem celownik optyczny w po- krowcu, magazynki, przybory i torby. Na kwaterach nalezy karabin i celownik przechowywaé w su- chym miejscu, z dala od drzwi, piecéw i innych urzadzen og- rzewezych. PRZEGLADY KARABINU WYBOROWEGO | Karabin wyborowy, jak kazde inne urzadzenie techniczne, mote niekiedy dzialaé wadliwie lub przesta¢ dziala¢ na skutek uszkodzen, zanieczyszczen itp. Aby tego uniknaé, traeba go stale i umiejetnie nie tylko pielegnowaé i konserwowaé, ale takze przegladaé. -Jednoczesnie z przegladem karabinu strzelee wybo- rowy dokonuje przegladu celownika optycznego oraz sprawdza przydatnogé przyboréw, magazynka, pokrowcéw i toreb. Strzelee wyborowy przeprowadza nastepujace przeglady broni: — codzienny, — w stanie ztozonym, — w stanie roziozonym. Przeglad codzienny przeprowadza sie przed wyjéciem na za- jecia, a w warunkach bojowych — w ciggu dnia i przed wykony- waniem zadania bojowego. Podczas tego przegladu nalezy spraw- dzié, czy karabin wyborowy ma wszystkie czesci i mechanizmy, ezy zewnetrzne czesci metalowe nie sq skorodowane i zanieczysz- 35ezone, czy nie maja zgie¢, zadrapan, wgniecen, a czesci drewnia- ne — odtupan i innych uszkodzen powodujacych nienormalne dziatanie karabinu i celownika optycznego. Oprécz tego nalezy sprawdzié polgczenie i dzialanie wszystkich czegci ruchomych. Przeglad ten ma na celu stwierdzenie, czy karabin gwarantuje sprawne jego wykorzystanie. Przeglad w stanie zlozonym nalezy przeprowadzaé bardziej szczegdtowo. Jest on jak gdyby rozwinieciem przegladu codzien- nego. Oprécz zewnetrznego przegladu karabinu i czystosci prze- wodu lufy, doktadniej przeglada sie dzialanie czesci i mechaniz- méw (przy pomocy nabojéw szkolnych), elementy laczace po- szezegdlne czeéci oraz sprawnosé celownika optycznego i me- chanicznego. Kontrolujac sprawnog¢ celownika optycznego, nalezy sprawdzié stan soczewki obiektywu i okulara (spojrzenie w celownik od strony okulara i obiektywu). Ponadto nalezy sprawdzié, czy: — ‘swobodnie przesuwa sie siatka celownika podczas obracania bebenkéw (podezas pokrecania bebenkami patrzeé przez okular); — bebenki réwnomiernie obracaja sie i czy nie maja luzu (utrzymuja sie w nadanym im polozeniu); —réwnomiernie przesuwa sie ekran luminescencyjny; — celownik nie ma luzu i czy jest on odpowiednio zamocowany Sruba zaciskowa na karabinie; — jest sprawny oswietlacz siatki celownika, (w tym celu na- lezy nalozyé na obiektyw ostone, wlaczyé przelacznil i spojrzeé w okular. Jezeli oSwietlacz jest sprawny, bedzie wyraénie widaé siatke, jeli nie widaé siatki, nalezy wymienié baterie lub za- rowke) — jest sprawny zimowy oswietlacz siatki celownika (w celu sprawdzenia nalezy podigczyé go do celownika, wlaczyé prze- lacznik i spojrzeé w okular). Jezeli celownik optyczny ma luz lub odgiecie uchwytu nie wehodzi w wyciecie wspornika po silnym zamocowaniu celow- nika na karabinie, nalezy wyregulowaé Srube zaciskowg. W celu przeprowadzenia regulacji nalezy odlaczyé celownik od karabinu, przycisnaé suwak do uchwytu (scisnaé ‘sprezyne) i nakrecié lub odkrecié nakretke regulacyjna gruby zaciskowej. Przeglad w stanie rozlozonym przeprowadza sie najezesciej podezas czyszczenia karabinu. Ma on na celu oddzielne spraw- dzenie stanu kazdej.czesci. W tym wypadku kolejnosé przegladu ezesci nie odgrywa Zadnej roli, Podezas przegladu nalezy spraw- dzié, czy poszczegdlne czesci metalowe sq sprawne, czy nie ma. wykruszen, zbi¢, pogie¢, rdzy, osadu prochowego i brudu, a czes drewniane — peknieé i zbié. SzczegéIna uwage powinno sie zwrécié na stan przewodu lufy, komory gazowej, rury gazowej 36i tloka gazowego. Podczas przegladu przybor6w nalezy sprawdzié stan i jakoSé wszystkich przyborow. Przeglady karabinu wyborowego stanowia ezynnos¢ profilak- tyczna, majaca na celu zapobieganie niesprawnemu dzialaniu ka- rabinu i celownika optycznego. Podezas dokonywania przeglad6w karabinu wyborowego na- lezy pamigtaé, ze charakterystyeznymi niesprawnosciami wply- wajacymi ujemnie na celnos? karabinu moga byé: — zbicie lub zgiecie muszki, przesuniecie je] w bok, w gore lub w dt (pociski wtedy beda mialy odchylenie w strone prze~ ciwna do przesuniecia muszki); — zgiecie lub skosne ustawienie ramienia celownika (pociski beda mialy odchylenie w strone przesuniecia szczerbinki ramie- nia celownika); — zgiecie lufy (pociski beda mialy odchylenie w strone zgiecia wylotowej czesci lufy); — zuiycie sie lufy. Do objaw6w naturalnego zuzycia sie lufy nalezy zaliczyé: ~ powi¢kszenie sie kalibru przewodu lufy z powodu tarcia pocisku 0 plaszezyzny pol lufy, — powiekszenie sie wewnetrznej Srednicy czesci wlotowej lub wylotowej luty, — zaokraglenie sie krawedzi pl na calej dlugosci przewodu lufy, albo od strony wlotu lub wylotu. Najezesciej_ wystepuje jednoczesnie kilka oznak zuzycia sie lufy: na przyklad powiekszenie sie czesci wlotowej i zaokragle- nie pdl lufy. Zuzywanie sie przewodu lufy rozpoczyna sie za- zwyczaj od czesci wlotowej i wylotowej. Jezeli zuzycie nie prze- kroczylo dopuszczalnych granic i jest réwnomierne w catym przewodzie lufy, to mozna z takiej broni prowadzié strzclanie i uzyskiwaé zadowalajace wyniki, ale tylko na bliskie odleglo: Znacznie wiekszy i ujemny wplyw na celnogé broni wywiera nie~ réwnomierne zuzycie sie przewodu lufy. Zadry pojawiaja sie w przewodzie lufy na skutek przylepiania sie do Scianek lufy czastek cial obcych, znajdujacych sie na po- cisku, lub ezasteczek plaszcza pocisku, takich jak zadziory, od- pryski itp. (W czasie czyszczenia do przewodu lufy moga sie row- nieZ dostaé wraz z pakulami ezasteczki ciat obcych). Zadry te pozniej w czasie strzelania znikaja. Pojedyneze mate i wicksze zadry nie wplywajq ujemnie na celnos¢ broni, jednakze przyezy- niaja sie do powstawania rdzy i przyspieszaja zuzywanie sie lufy. Aby zapobiec powstawaniu zadr, nalezy chronié bron przed zanieczyszczeniem, do czyszezenia uzywat czystych szmatek i pakul, utrzymywaé w nalezytym porzadku przybory do czysz- ezenia oraz przecieraé lufe bezposrednio przed strzelaniem. Na- 37lezy réwniez chroni¢ naboje przed pytem, zanieczyszczeniami i stykaniem sie z ziemia. Naboje, ktore przypadkowo upadly na ziemie, nalezy starannie wytrzeé czysta szmatka. Zhicie przedniego Sciecia lufy. Nawet niewielkie zbicie i poka- leczenie wylotu lufy powoduje zwiekszanie rozrzutu i przesunie- cie Sredniego punktu trafienia w kierunku przeciwnym do zbicia. Jezeli na przyklad zbicie jest z lewej strony wlotu, to pociski beda sie ukladaé w prawo od punktu celowania i odwrotnie. Rdza jest najgrozniejszym wrogiem broni. Nawet po usunigciu rdzy zawsze zostanie mniej lub wiecej widoczny slad. Ciemny, matowy nalot w postaci mniejszych lub wiekszych kropek nazywamy utlenieniem. Utlenienie i cho¢by niewielkie Slady po rdzy w przewodzie lufy zmniejszajq celnosé_broni. Wieksza ilos¢ rdzy lub glebsze slady po niej Swiadeza o znacz- nym uszkodzeniu lufy. Rdza i wzery (Slady po rdzy) zwiekszaja rozrzut i moga spowodowaé rozdecie lufy. Usuniecie rdzy z przewodu lufy wymaga duzego wysilku; dlugotrwale czyszeze- nie powoduje zaokraglanie sie krawedzi pol, co przyspiesza zu- aycie sie lufy. Ze wzgledu na szkodliwy wplyw rdzy i sladéw po niej na cel- nogé broni nalezy z najwieksza starannogcig zapobiegaé powst: waniu rdzy. Najlepszym sposobem jest bardzo staranne czyszcz: nie broni, w miare modliwosci jak najszybciej] po kazdym strzelaniu. Zametalizowanie Iufy powstaje w czasie strzelania, w wyniku tarcia pocisku o scianki przewodu lufy. Zmetalizowanie bywa wieksze w przedniej czesci lufy, gdzie szybkosé pocisku oraz tarcie sq najwieksze. Z czasem powstaje widoczne nawarstwienie sle metalu, zwiekszajace cignienie wewnatrz lufy, co moze powodem rozdecia. Poza tym zametalizowanie powoduje zmnie, szanie sie celnosci broni, Zametalizowanie lufy nalezy usuwat w warsztatach rusznikarskich. Najbardziej skutecznym grodkiem zapobiegajacym zametalizo- waniu jest natluszezenie pociskéw przed strzelaniem. Charakterystycznymi niesprawnosciami celownika optycznego, wplywajacego ujemnie na celnosé¢ karabinu, moga by¢: — przesuniecie sie siatki celownika w momencie strzatu, — luz bebenka lub luz celownika na karabinie, — zanieczyszczenie ukladu optyeznego celownika, utrudniajace obserwacje, — pekniecie, odpryski i rozklejenie sie soczewek — powodu- jace odchylenie Sredniego punktu trafienia i zwiekszenie roz- rzutu. 38CHARAKTERYSTYCZNE ZACIECIA KARABINU WYBOROWEGO, PRZYCZYNY I SPOSOBY ICH USUWANIA Nawet systematycznie przeprowadzane profilaktyczne przegla- dy karabinu wyborowego catkowicie nie wykluczaja wadliwego dzialania karabinu i celownika. Czesci i mechanizmy karabinu wyborowego dzialaja niezawodnie, jezeli przestrzega sie zasad prawidlowego obchodzenia sie z nimi. Wskutck nieostroznega obchodzenia sie, zanieczyszczenia mechanizmow, zuzycia sie¢ czegci oraz stosowania wadliwych nabojéw moga powstaé za- ciecia i uszkodzenia podezas strzelania. Wszystkie przyczyny zacieé mozna podzielié na trzy zasadnicze grupy — spowodowane: — nadmiernym zanieczyszczeniem karabinu wyborowego, — uszkodzeniem czesci, — wadami nabojow. Jesli strzelee wyborowy zna przyezyny powstawania zacieé oraz dzialanie czeSci i mechanizméw, powinien zaciecie tatwo usuwac. Pierwszq czynnosgciq podezas usuwania zaciecia jest przelado- wanie broni (w ten sposdb eliminuje sie przyezyny zacieé spowo- dowane wada nabojow). Jesli na skutek tej czynnosci, zaciecie nie zostanie usuniete, nalezy ustali¢ whasciwa przyczyne i usunaé zaciecie zgodnie ze wskazéwkami podanymi w ponizszej tabeli. W razie ponownego zacigcia wymienié magazynek Pocisk utknat na tylnym scig- Zacigcia Przyezyny zacigé Sposdb usunigcia I. Magazynek nie | 1. Zanieczyszezony lub nie- | Przetadowaé karabin i kon- podat naboju. sprawny magazynek. tynuowaé strzelanie. Zamek w przed- | 2. Niesprawny zaczep ma- | W razie ponownego zacigcia nim ‘potogeniu, gazynka zamienié magazynek. strzat nie na- W razie stwierdzenia nie- stapil, brak sprawnosci zaczepu maga- naboju w ko- zynka oddaé karabin do morze nabojo- warsztatu rusznikarskiego wej 2. Nabdj utknat 1. Pogiete Scianki boczne | Trzymajac za rekojesé su- w komorze na- wylazu nabojowego ma- | wadla, usunaé nabéj i kon- bojowej. gazynka tynuowaé strzelanie. 39Zactecia Prayezyny zacieé Spos6b usunigcia ciu lufy. Cagsci ruchome zatrzymaly sig w Stodkowym nim potozeniu, nabéj w komo- 1ze nabojowej, kurek zwolniony jednak strzat nie nastapit czyszczony mechanizm spustowo-uderzeniowy lub zaschnigty smar polozeniu 3. Niewypal. . Wadliwy nabéj. Przeladowaé karabin i kon- Zamek w preed- | 2. Niesprawna iglica, zanie- | tynuowaé strzelanie. W razie powtorzenia sig zacigcia przejrzeé i wyczy$- cié iglieg oraz mechanizm spustowo-uderzeniowy. W razie zlamania lub zudy- cia sig czeSci nalety oddaé karabin do warsctatu rusz-~ nikarskiego . Niewyciagnigcie tuskiz komory nabojowej. Luska pozostata w komorze na- bojowej, kolejny nabéj utknat pociskiem w dnie tuski. Cagci ruchome zatraymaly sig w Stodkowym potozeniu . Zanieczyszezone naboje lub komora nabojowa Niesprawny wycigg lub ostabiona jego sprezyna Odeiagnaé za rekojesé su- wadio do tytu i utrzymujgc je w tylnym potozenin od- laczy€ magazynek i wyjaé nabéj. Wyciagngé za pomo- cq zamka lub wypchnaé wyciorem tuske z komory nabojowej i kontynuowaé strzelanie. W razie powtérze- nia sig zacigcia wycaySci¢ komorg nabojowa. Przejrzeé i wycz: ciag i nadal prowadzié strzelanie. W razie nie- sprawnosei wyciggu oddaé karabin do warsztatu rusz~ nikarskiego 40 Niewyrzucenie tuski z komory zamkowe}. Luska nie zos- . Zanieczyszezone czesci ruchome, przewody gazo- we lub komora nabojowa. . Zanieczyszezony lub nie- Odciggnaé suwadto do tylu, wyrzucié zaktinowang tuske i kontynuowaé strzelanie. W razie powtérzenia sigZacigcia Przyezyny zacigé Sposéb usunigcia tala wyrzucona sprawny wyciag albo zacigcia przeczys na zewngtrz ostabiona jego sprezyna | ruchome, przewody gazowe z komory zam- i komorg nabojowa. Ponadto kowej, zaklino- czgSci ruichome na wala sig miedzy W razie niesprawnosci wy- zamkiem a tyl- ciagu oddaé karabin do nym Scigciem warsztatu rusznikarskiego luty albo zo- stata wprowa- dzona z powro- tem do komory nabojowej Aby zmniejszyé prawdopodobienstwo powstawania zacieé strzelec wyborowy powinien pamieta¢ o nastepujacych sposobach zapobiegania tym usterkom: — systematycznie czysci¢, smarowaé i przeglada¢ karabin i ce- lownik optyczny; — przed strzelaniem sprawdzié przewod lufy, oczyscié czesei ruchome i pokryé je cienka warstwq smaru; —nie uzywaé do strzelania nabojow zanieczyszezonych ani pogietych; —‘chronié karabin i celownik optyezny przed zanieczyszcze- niem i uderzeniami; — po dluzej trwajacym strzelaniu wyczyé oraz posmarowaé lekko czesci ruchome; — unikaé przegrzewania lufy; — w okresie zimy, przed rozpoczeciem strzelania, przesun: recznie kilkakrotnie czeéci ruchome do przodu i do tylu w celu rozprowadzenia zgestnialego smaru. i¢ przewody gazowe 7,62 mm NABOJE KARABINOWE Strzelec wyborowy powinien dokladnie znaé budowe naboju i jego czeSci skiadowe oraz rodzaje amunicji bojowej (w zalez nogei od przeznaczenia) i sposoby jej oznaczania; powinien takze umieé dobraé do swego karabinu odpowiednia amunicje i obcho- dzié sie z nig. Budowe naboju bojowego i rodzaje amunicji powinien znaé w stopniu co najmniej dobrym. Wlasciwy dobér amunicji ma 41duze znaczenie dla zmniejszenia rozrzutu broni, a co za tym idzie — zwiekszenia jej celnosci. Amunicja réznych partii wy- produkowana w réznych latach i pochodzaca z réznych fabryk zawsze bedzie dawaé wiekszy rozrzut anizeli naboje z jednej fabryki, partii i roku produkeji. Z tego wynika, ze strzelee wy- borowy powinien uzywaé do strzelania amunicji tej samej wy- twérni i tego samego roku produkeji — zwlaszeza podezas przy- strzeliwania broni oraz strzelania do jednego i tego samego celu. Oznaczenie wytworni i roku produkceji tusek znajduje sie na dnie luski kazdego naboju (rys. 9); partia nabojow jest oznaczona na skrzynce i pokrywee pudelka. Nr wytworni Rok produke}i Dna tuski Rys. 9, Oznaczenie naboju na dnie Do strzelania z karabinu wyborowego uzywa sie nabojéw ka- rabinowych z pociskiem zwyklym, smugowym i przeciwpancer- no-zapalajacym. Naboje z pociskami zwyklymi sa przeznaczone do razenia sity zywej i celéw nieopancerzonych. Do razenia tych celow mozna rowniez uzywaé nabojéw z pociskami specjalnymi. Ponadto sto- suje sie: — naboje z pociskami smugowymi (T-46) — do poprawiania ognia i wskazywania cel6w; — naboje z pociskami przeciwpancerno-zapalajacymi (B-32) — do razenia lekko opancerzonych celéw (grubosé pancerza ponizej 10 mm), a takze do zapalania materialéw Jatwo palnych (ben- zyna, ropa, nafta itd.), znajdujacych sie za przebijanym pance- rzem lub majacych gruba oslone. Pociski smugowe (T-46) pozostawiaja za soba smuge swiatla ezerwonego, widzialna w dzien i w nocy. Zasieg ich lotu wynosi co najmniej 1000 m. Pociski przeciwpancerno-zapalajace (B-32) maja zdolnogé prze- bijania lekkich pancerzy i zapalania materialéw tatwo palnych na odlegtosé do 500 m. 42,Charakterystyka 7,62 mm naboj6w karabinowych Tabela I Naboje 2 pociskiem een awyklym przeciwpancertio- Choralerysiyka (o rdzenia smugowyms | apalajacym stalowym) . B-32 Diugosé naboju w mm 76,5 76,5 76,5 Diugos¢ pocisku w mm 32,0 37,8 378 | Cigar naboju w g 21,8 220 | 22.6 Cigzar pocisku w g 9.6 9.6 10,4 Cigzar ladunku prochowego 31 3.2 3,15 we Predkosé poczatkowa pocis- 830 830 835 ku w m/s Srednia wielkosé maksymal- 3100 3120 3120 nego cignienia gazow (kG/em2) Energia wylotowa pocisku 387 = = (kGm) Maksymalna odlegiosé,lotu 3800 3800 3800 pocisku (m) Koricowa predkoSé pocisku 137 137 137 (m/s) Energia pocisku w punkeie 9.2 92 92 upadku (kGm) Skrdt stosowany na skrzy- EPS T-46 B-32 niach i puszkach Kolor pasa na skrzyni sebrny zielony cuarno-czer- i puszce oraz na czubku wony pocisku Liczba nabojéw w pudetku 20 20 20 (sat.) Liczba nabojow w puszce 440 440 440 (szt.) Liczba nabojéw w skrzynce 880 880 880 Cigzar_skezynki (kg) 28,5 28,5 28,5 43Opakowanie i znakowanie nabojow Naboje 7,62 mm sa pakowane w drewniane skrzynie, ktore opasuje sig tasma metalowa lub zamyka na zamki i plombuje. W skrzyni znajduja sie dwie hermetyczne (ocynkowane) puszki. W puszkach przechowuje sie naboje w pudelkach papierowych lub zawiniete w papier. Na przedniej gciance skrzyni znajduje sie obramowany napis zawierajacy dane o nabojach na przyklad: 7,62 LPS LB S12-57 — 188 4 . WIT 880 set. WI Liczby i litery oznaczaja: — 7,62 LPS LB — 7,62 mm naboje karabinowe z pociskiem zwyklym ze stalowym rdzeniem i luska bimetalowa; — $12-57-188 — numer partii nabojéw; — 880 szt. liczba nabojow w skrzyni; 4 — WT = T— marka i numer parti prochu. Ponadto na wieku skrzyni jest oznaczenie dotyezace klasy la- dunku, bezpieczenstwa (trdjkat) i ogélnego ciezaru skrzyni wraz z nabojami. Na wieku puszki sq umieszczone napisy, zawicrajace te same dane, jakie sie znajduja na przedniej sciance skrzyni, z wyjatkiem liczby nabojow. Na skrzyni nabojéw z pociskami specjalnymi jest pomalowany odpowiedni pas kolorowy. Obchodzenie sie z amunicja Kazdy nabdj przed strzelaniem nalezy doktadnie obejrzcé i sprawdzié, czy nie jest uszkodzony. Nabojéw uszkodzonych (na przyklad pocisk jest za gleboko osadzony w lusce, jest osa- dzony luéno w szyjce luski lub jest przekrzywiony, ma zadras- niecia i zbicia, Iuska jest pozbijana lub ma wgiecia itp.), zardze- wiatych i brudnych nie wolno uzywaé do strzelania. Naboje przed strzelaniem nalezy dokladnie wytrzeé sucha szmatka a na- stepnie przetrzeé szmatka lekko natluszezonqg smarem karabi- nowym. Naboje nalezy chronié przed wilgocia, Sniegiem, kurzem i blotem. Zwilgotniale, a nie wyczyszczone we wlasciwym czasie, rdzewieja i po kilku dniach moga byé niezdatne do strzelania. Nabojéw zamoczonych, nie nalezy uzywaé do strzelania nawet 44po ich wysuszeniu. Naboje nalezy réwniez chronié przed stoficem inadmiernym nagrzewaniem sie. Skrzynki i pudelka z nabojami mozna otwieraé tylko w razie istotnej potrzeby. Naboje w otwartych skrzynkach i pudetkach trzeba przechowywa¢ w suchych i chlodnych pomieszczeniach. GRANATY RECZNE Strzelec wyborowy musi umie¢ walczyé nie tylko za pomoca karabinu wyborowego, ale réwniez za pomoca granat6w recz- nych. W tym celu musi on poznaé wtasciwosci bojowe i technicz- ne granatéw, ich budowe i dzialanie oraz zasady i sposoby rzu- cania nimi. Do walki z sita zywa stosuje sie granaty reczne przeciwpie- chotne. Do walki z czolgami i wozami opancerzonymi nieprzy- jaciela oraz do burzenia umocnien typu polowego i betonowych schronéw bojowych stosuje sie reczne granaty przeciwpancerne. Charakterystyka granaté6w RG-42 F-l RPG-43 RPG-6 RPG-57 Rodzaj granatu zaczepny | obronny | praeciwpancerne Dziatanie bojowe odiamkowe burzaco-kierunkowe Spos6b dzialania urzadzenia | czasowe ze zwioka| _uderzeniowe granatu Czas palenia sig urzqdzenia 32-4 natychmiastowe zapalajacego w zapalniku (w sekundach) Promien rozrzutu i razenia 15—20 200 20 20 | 20 odtamkéw (w metrach) Ciezar granatu uzbrojonego 400 700 1200 1130 1078 (w gramach) Ciggar fadunku kruseacego | 120 60 650 ,| 600 540 (w gramach) | { Grubosé przebijanego pan- — _ Fr 100 140 cerza (Ww milimetrach) Srednia odlegtosé rautu 30—40 | 35—45 15—20 15—20 15—20 granatéw (w metrach) 45Granat reczny jest bardzo skutecznym srodkiem walki, zwlasz~ eza prowadzonej na bliska odleglos¢ w terenie urozmaiconym, w miescie, w lesie i w nocy. Dlatego tez kazdy strzelec wyboro- wy musi umie¢ uzyé granatu recznego we wszystkich okolicznos- ciach na wspdlczesnym polu walki. W walce granatami obowia- zuje zasada: rzucaé mato, lecz daleko i celnie. Rzut granatem powinien byé stromy, aby granat nie mdgt sie odtoczyé od celu. WARUNKI BEZPIECZENSTWA OBOWIAZUJACE PODCZAS OBCHODZENIA SIE Z GRANATAMI RECZNYMI Zabrania sie: — przekladania granatu z reki do reki po wyciqagnieciu za- wleczki, — upuszczania uzbrojonego granatu, — zakladania z powrotem wyciagnietej zawleczki, — rozktadanie zapalnika, pobudzacza i rekojesci, * — wyjmowania pobudzacza oraz wstawiania go do tulei wieka skorupy bez uprzedniego nakrecenia go na wkretke pobudzacza, — poruszania niewybuchow granatow. Podczas obchodzenia sie z granatami obowiazuja nastepujace Srodki ostroznosci: — granaty nosié w stanie rozbrojonym oddzielnie od zapal- nikéw, — granaty i zapalniki chroni¢ przed ogniem, wilgocia, wstrza- sami i uderzeniami, — granaty uzbrajaé tylko przed rzuceniem lub na specjalne polecenie. PRZYGOTOWANIE KARABINU WYBOROWEGO DO STRZELANIA Karabin wyborowy przygotowuje sie do strzelania w celu za- pewnienia niezawodnego i normalnego jego dzialania w czasie strzelania. Praygotowanie karabinu wyborowego do strzelania obejmuje nastepujace czynnosci: czyszczenie, przeglad karabinu wyboro- wego i celownika optycznego oraz doladowanie ekranu lumines~ cencyjnego. Przed kazdym strzelaniem, po przetarciu lufy na sucho, strze- Yee wyborowy powinien sprawdzié stan jej przewodu. W celu doladowania ekranu luminescencyjnego nalezy obrécié skrzydetko ekranu w polozenie poziome, ustawié celownik z ot- 46worem filtru w kierunku Swiatla lub wystawi¢ go na dzialanie zrodla promieni podezerwonych. Czas doladowywania wynosi: — $wiatlem dziennym, rozproszonym — 15 minut; — silnymi bezposrednimi promieniami stonecznymi lub lampq elektryczna o mocy 100—200 watow z odlegtosci 20 cm — 7—10 minut. Naladowany ekran zachowuje zdolnos¢ wykrywania promieni podezerwonych przez 6—7 d6éb, po ktorych uptywie nalezy go ponownie doladowaé. Podezas przygotowywania karabinu wyborowego do strzelania oraz w czasie samego strzelania strzelec wyborowy powinien pamieta¢, ze regulator gaz6w ma dwie nastawy oznaczone cyfra- mi ,,1” i,,2”. W warunkach normalnego uzytkowania i gdy czesci sq nasmarowane nalezy z reguly na regulatorze ustawié cyfre »1l” naprzeciw ryski znajdujacej sie na zatrzasku rury gazowej. W czasie diugotrwalego strzelania bez czyszczenia i smarowania karabinu moze sie zdarzyé, ze czesci ruchome niecatkowicie si¢ cofng. W takich wypadkach przestawia sie regulator na nastawe »2”. W tym celu nalezy wlozyé w zaczepy regulatora kryze tuski lub naboju (rys. 10) i obrdéci¢ regulator. > \ Ww Rys. 10. Przestawianie regulatora gazowego 47Od dobrego przygotowania do strzelania karabinu wyborowego zalezy jego sprawnos¢, niezawodnosé dziatania i celno&. Dlatego czynnogci przygotowaweze strzelec wyborowy powinien wyko- nywaé szezegdinie starannie. Sprawdzanie celnosci i przystrzeliwanie karabinu .wyborowego Koniecznosé przystrzelania karabinu wyborowego okregla sie na podstawie sprawdzenia jego celnogci. Przystrzeliwanie kara- binu strzelec wyborowy wykonuje w nastepujacych wypadicach: — po otrzymaniu karabinu wyborowego, — po kazdej naprawie i wymianie czesci_ mogacej ujemnie wplynaé na jego celnosé, — w razie zaobserwowania w czasie strzelania nienormalnych odchylen sredniego punktu trafienia (SPT) lub duzego rozrzutu pociskéw. W warunkach bojowych kazdy strzelee wyborowy jest obo- wiazany wykorzystywac wszelkie okazje do okresowego przy- strzeliwania swego karabinu. Umiejetnosé przystrzcliwania karabinu i sprawdzania celow- nika optycznego jest strzelcowi wyborowemu tak samo niezbed- na, jak umiejetnosé celnego strzelania. Strzelee wyborowy powi- nien zatem znaé zasady przystrzeliwania karabinu i sposoby obliczania poprawek w nastawach celownika optycznego oraz musi umieé samodzielnie obliczaé poprawki i dokonywaé nastawy celownika. Przystrzeliwanie karabinu wyborowego powinno sie odbywaé w sprzyjajacych warunkach atmosferycznych, a wiec w czasie jasnej bezwietrznej pogody lub na zakrytej strzelnicy. Najpierw nalezy przystrzeliwaé za pomoca celownika mechanicznego, na- stepnie nalezy sprawdzié (wyregulowa¢) celownik optyczny i daé kontrolne strzaty z wykorzystaniem celownika optycznego. Karabin przystrzeliwuje strzelec wyborowy, ktoremu bron 70- stala przydzielona. Na miejscu przystrzeliwania powinien by¢ takze rusznikarz wyposazony w niezbedne przyrzady. Karabin wyborowy przystrzeliwuje sie bez zatozonego bagnetu. Do przy- strzeliwania nalezy uzywaé nabojow zwyklych, z pociskiem o rdzeniu stalowym, jednej partii, przechowywanych w opako- waniu hermetycznym. Strzela sie w postawie lezacej] z wyko- rzystaniem podpérki na odleglogé 100 m i z nastawa celownika 33” (rys. 11). Tarcza do przystrzeliwania (rys. 12) powinna byé biala i micé wysokos¢ 1 m a szerokogé 0,5°m lub 0,75X0,75 m. Na érodku tarezy powinien byé czarny prostokat majacy 20 em szerokosci i 30 em wysokosci. Punktem celowania jest Srodek dolnego skraju 48Rys. 11. Przystrzeliwanie karabinu wyborowego ezarnego prostokata. Dolny skraj prostokata powinien sie znaj- dowaé mniej wiecej na wysokosci glowy strzelajacego. Na linii pionowej, 16 cm nad punktem celowania, zaznacza sie (kredg lub kolorowym oléwkiem) punkt okreslajacy normalne potozenie Sredniego punktu trafienia podezas strzelania z celownikiem me- chanicznym. Zaznaczony punkt. jest punktem kontrolnym (PK). Przed przystrzeliwaniem karabinu wyborowego nalezy zdjaé celownik optyczny i poduszke kolby. Przystrzeliwujac karabin, strzelee wyborowy daje cztery pojedyncze strzaty, celujac do- kladnie i jednakowo w dolny skraj czarnego prostokata; w czasic ——— en —______— Rys. 12. Tareza do przystrzeli- wania karabinu. wyborowego 4 — Podrecznik strzelea wyborowego 49strzelania nie wolno zmieniaé polozenia ciala, a zwlaszcza lewej reki. Po zakoriczeniu strzelania nalezy sprawdzi¢ rozmieszczenie przestrzelin na tarczy oraz okreslié skupienie i polozenie Sred- niego punktu trafienia w stosunku do punktu kontrolnego. Celnogé karabinu wyborowego uwaza sie za normalna, gdy wszystkie przestrzeliny mieszcza sie w kregu o srednicy 8 cm. Jezeli skupienie przestrzelin nie odpowiada tym wymaganiom, nalezy powtorzyé strzelanie. Jezeli po powtérnym strzelaniu sku- pienie przestrzelin bedzie wieksze od wymaganego, nalezy odes- jaé karabin do warsztatu rusznikarskiego. Jezeli skupienie prze- strzelin jest normalne — przestrzeliny mieszcza sie w kregu o grednicy 8 cm, to okresla sie Sredni punkt trafienia i jego odchylenie od punktu kontrolnego. W celu okreslenia Sredniego punktu trafienia z czterema prze- strzelinami nalezy: — linia prosta polaczyé dwie dowolne przestrzeliny i odleglosé miedzy nimi podzielié na polowe, — dtrzymany punkt polaczyé linia z trzecia przestrzelina i od- leglosé miedzy nimi podzielié na trzy réwne odcinki, — punkt znajdujacy sie najblizej dwéch pierwszych prze- strzelin polaczyé linia z czwarta przestrzelina, a odleglos¢ mieday nimi podzielié na cztery r6wne odcinki. Punkt odlegly o trzy odcinki od czwartej przestrzeliny jest $rednim punktem trafienia czterech przestrzelin (rys. 13). ie 16cm Rys. 13, Okreglanie sred- niego punktu trafienfa p 50Celnogé karabinu uznaje sie za normalna, jezeli Sredni punkt trafienia pokrywa sie z punktem kontrolnym lub odchyla sie od niego nie wiecej niz 3 cm w dowolnym kierunku. JeSli w czasie przystrzeliwania karabinu gredni punkt trafienia odchyli sie wiecej niz o 3 em od punktu kontrolnego, to nalezy zmieni¢ polozenie muszki, wykrecié ja do gory lub wkrecié do dota albo przesunaé ostone muszki w’ prawo lub w lewo. Nalezy pray tym pamieta¢, ze muszke przesuwa sie w tym kierunku, w ktorym odchylil sie sredni punkt trafienia. Jesli gredni punkt trafienia odchylit sie w dét od punktu kontrolnego, muszke na- lezy wkrecié, jesli w gore — wykrecié. Jezeli sredni punkt tra- fienia odchylit sig w lewo od punktu kontrolnego, to ostone muszki nalezy przesungé w lewo, jezeli w prawo — oslone musz- ki przesuwa sie w prawo. Przesunigcie ostony muszki w bok o 1 mm lub wkrecenie (wy- krecenie) jej o jeden caly obrét przenosi Sredni punkt trafienia o 16 cm (podezas strzelania na odlegl 100 m). Ryski podziatki znajdujace sie na czopie ostony muszki sa oznaczone co 0,6 mm; odpowiada to przesunieciu éredniego punktu trafienia w bok 0 10 cm. Ostona muscki Skok gwinty muscki (petny obra) myrast trom. onizerne (podnyeszene) Muscka ‘muscki o tmmpccesuna SPT gore (w o6t}o 16cm. Risa ustomcza ‘Pyski ustoweze sa oznaczone co B6mm. Preesuniecie muszki 2 Jatke (Q6mm) reesuma SPT 0 10cm, apreesunecie 9 Imm-=0 16cm. Rys. 14, Ryski ustaweze na podstawie muszki Wielkosé przesuniecia muszki oblicza sie mnozac wielkogé od- chylenia Sredniego punktu trafienia od punktu kontrolnego, zmic- rzonego na tarezy, przez wspdlezynnik poprawki, Wynik uzys- kuje sie w milimetrach. Wspétezynnik poprawki jest to stosunek dlugoéci linii celow- niczej do odleglosci przystrzeliwania danej broni i w odniesieniu do karabinu wyborowego wynosi on 0,00587. Oblicza sie to naste- pujaco. Dlugosé linii celowniczej karabinu wyborowego wyn 587 mm, przystrzeliwuje sie go na 100 m, obliczyé wspétezynnik poprawki oraz wielkosé przesuniecia muszki, jezeli éredni punkt trafienia odchylit sie od punktu kontrolnego w lewo 0 25 cm? Uwaga: wszystkie wartoSci wyrazamy w milimetrach, 587 Wspétezynnik poprawki = ———— = 0,00587 ~ 0,006: 100.000Wielkogé przesuniecia muszki = 250 X 0,006 = 1,5 mm; Nalezy przesunaé muszke w lewo 0 1,5 mm. Prawidlowosé przesuniecia muszki sprawdza sie powtdrnie strzelajac. Po przystrzelaniu karabinu nalezy zaklepaé stara rys¢ ustawezq na ostonie muszki i naznaczyé nowa. Sprawdzanie celownika optycznego Po przystrzelaniu karabinu wyborowego sprawdza sie celownik optyczny. W tym celu nalezy: przylaezyé do karabinu celownik optyczny i poduszke kolby, — zwolnié boczne wkrety ryglujace bebenki o 2—3 obroty, — na bebenku odlegtogciowym nastawié celownik 3, a na be- benku kierunkowym podziatke poprawek bocznych na 0, — zamocowaé karabin w stojaku do przystrzeliwania broni i wycelowaé go za pomoca celownika mechanicznego, ustawio- nego na podziaice 3 (rys. 11), w punkt celowania (grodek dolnego prostokata), zakleié dolna czesé czarnego prostokata bialym pas- kiem szerokosci 2 cm (rys. 15), Nakleiony pasok biotego papiery 20m Zasaginiczy znak siatk celowruka galyczne Rys, 15, Tarcza do spraw- dzania celownika optycz- nego — zaobserwowaé przez celownik optyczny (rys. 16a), gdzie jest skierowany zasadniczy znak celowniczy siatki celownika, jezeli — w Srodek dolnego skraju czarnego prostokata, to celow- nik uwaza sie za sprawdzony (rys. 16b), 52Mum TUTTE TTT grea geT Rys. 16. Sprawdzanie ce- lownika optyeznego: a — celowanie przez celownik optyezny, b — zasadniczy zhak celéwnlezy skierowany W Srodek dolnego skraju czarnego prostokata — jesli zasadniczy znak celowniczy siatki celownika nie po- krywa sie z punktem celowania, to przez obracanie nakretek czolowych, podprowadzié wierzchotek znaku celowniczego siatli celownika pod punkt celowania i ostroznie dokreci¢ do oporu wkrety ryglujace (rys. 17), — sprawdzié, ezy po dokreceniu wkretéw nie nastapilo prze- suniecie wierzcholka znaku celowniczego wzgledem punktu celo- 53ma 1 Rys. 17. Regulowanie siatki celownika optyeznego za po- moca nakretek ezolowych wania; jeéli tak, to nalezy ponownie sprawdzié i wyregulowaé celownik w podanej kolejnosci. Po sprawdzeniu i wyregulowaniu celownika optycznego nalezy przeprowadzié strzelanie kontrolne przy uzyciu tego celownika, przy czym obowigzujqa te same warunki, co podcezas strzelania z celownikiem mechanicznym. Réinica polega tylko na tym, ze punkt kontrolny nalezy oznaczyé w odlegtosci 14 cm od punktu celowania. Jest to spowodowane tym, ze jeSli stosuje sie mecha- niczne i optyczne przyrzady celownicze, réznica w wysokosci linii celowania (przy karabinie) wynosi Srednio trzy centymetry (rys. 18). Jezeli celownik optyczny jest dokladnie zgrany, to linie celo- wania celownikéw mechanicznego i optycznego (z nastawami 3) przetna sie w odlegtosci 300 m, tworzac kat rowny 0,1 tysiecznej odlegtosci. W zwiazku z tym w odleglosci 200 m od karabinu linia celowania cclownika optycznego bedzie przebiegaé w odleg- Yoci 1 cm nad linia celowania mechanicznych przyrzad6w celow- niczych (18—17=1 cm) a w odleglosci 100 m — 2 cm (16 — —14=2 cm). Dlatego podezas zgrywania celownika optycznego 54Lina celowania za pamoca Tor pocisky celownika optycznego éuneta t ‘teem §\\ 17m om TET {on 100m 200m ae Bron Chorabin wyborowy) Rys. 18. Réznica wysokoSci pomiedzy linia celowania za po- moca celownika mechanicznego a linia celowania za pomoca celownika optyeznego dolny skraj tarezy trzeba zaklejaé bialym paskiem szerokosei 2 cm, jezeli tareza ta znajduje sie w odlegtosci 100 m. Z tego wynika, ze podczas strzelania kontrolnego (na tarczy do przystrzeliwania) przewyzszenie punktu kontrolnego powinno wynosié nie 16 cm — jak podczas strzelania z celownikiem me- chanicznym — lecz 0 2 cm mniej, czyli 14 cm. Natomiast skupie- nie przestrzelin powinno byé takie samo jak podczas przystrze- liwania karabinu z celownikiem mechanicznym (srednica — 8 cm, a Sredni punkt trafienia nie moze odchylié sie od punktu kontrolnego wiecej niz 0 3 cm). Podezas przystrzeliwania broni nalezy pamietaé, ze na beben- kach (odleglosciowym i kierunkowym) oprécz zasadniczych po- dzialek (odlegtosci i poprawek bocznych) znajdyja sie podziatki dodatkowe. Wartosé kazdej podziatki odpowiada 0,5 tysiecznej odlegtogci. Przesuniecie nakretki czolowej w kierunku strzatki o jedna dziatke powoduje przesuniecie éredniego punktu trafienia o 5 cm podezas strzelania na odleglosé 100 m. Jezeli podezas strzelania kontrolnego okaze sie, ze przestrze- liny mieszezq sie w sprawdzianie skupienia, lecz gredni punkt trafienia uchylit sie od punktu kontrolnego o okreslona wielkosé, nalezy zmierzyé te wielkoS¢ i za pomoca dodatkowej podzialki wprowadzié odpowiednie poprawki na celowniku optycznym. Przyktad: Sredni punkt trafienia uchylit sie w dét o 6 cm iw prawo 0 9 cm. Co nale#y uczynié, aby gredni punkt trafienia i punkt kontrolny pokrywaly sie lub odchylenie nie przekraczalo 3 cm? W tym wypadku nalezy zwolnié wkrety ryglujace bebenkéw i wykonaé nastepujace czynnoéci: a) na bebenku odlegtoSciowym: — obrécié nakretke czolowa o jedng dzialke w kierunku 55strzatki z napisem ,,;W gére SPT” (spowoduje to przesu- niecie sie SPT 0 5 cm, to znaczy w przyblizeniu o 6 cm), — dokreci¢ wkrety ryglujace; b) na bebenku kierunkowym: — obrécié nakretke czolowq o dwie dziatki w kierunku strzatki z napisem ,,W lewo SPT” (spowoduje to przc- suniecie SPT o 10 cm, ezyli w przyblizeniu 9 cm), — dokrecié wkrety ryglujace. Po wprowadzeniu tych poprawek nalezy daé serie kontrolna i znéw sprawdzié ulozenie sie przestrzelin i ich uchylenie od punktu kontrolnego. Skrécony sposéb przystrzeliwania karabinu wyborowego Karabin wyborowy z celownikiem optycznym przystrzeliwuje sig na odlegtosé 50 m. Do tego celu stuzy tarcza o wymiarach 0,75 X 0,75 m, z bialym tlem, na ktérym znajduje sie kolo ce- Jownicze 0 Srednicy 1 cm i punkt kontrolny umieszczony 6 cm powyzej kola celowniczego (rys. 19). Kolo celownicze Rys. 19. Tarcza do skréconego Srednicyicm — sposobu przystrzeliwania kara- binu wyborowego Odleglosé 50 m pozwala na dokladne zaobserwowanie przez celownik optyczny potozenia kazdej przestrzeliny w stosunku do punktu kontrolnego, bez koniecznosci podchodzenia do tarczy. Poniewaz rozrzut na odleglos¢ 50 m jest minimalny, przyjmuje sie, ze kazdy strzat daje podstawe do wnoszenia poprawek w na- stawach celownika optycznego. W ten sposdb oszezedza sie czas i amunicje. Strzelee wyborowy daje strzat w postawie lezacej z wykorzy~ staniem podpérki po uprzednim nastawieniu bebenka odlegtos- ciowego na 3 i kierunkowego na 0, po czym ustala za pomocg celownika optycznego odchylenie przestrzeliny od punktu kon- trolnego. Jezeli odchylenie jest wieksze niz 1—1,5 cm, strzelajacy okre~ 56Sla i wprowadza poprawki w nastawach celownika, po czym daje nastepny strzal. Poprawki po kazdym strzale wprowadza si¢ do chwili uzyska- nia odchylenia przestrzeliny od punktu kontrolnego w granicach 1—1,5 cm. Gdy ostatni strzat miegci sie w granicach Zadanego odchylenia, daje sie jeszcze trzy strzaly dla sprawdzenia roz~ rzutu karabinu. Jesli skupienie czterech ostatnich strzal6w nie jest wieksze niz 4 cm, a gredni punkt trafienia nie odchyla sie wiecej nix 1—1,5 em od punktu kontrolnego, to karabin uwaza sie za przy- strzelany. Stwierdzono na podstawie doswiadczen, ze strzelee wyborowy juz po daniu 2—3 strzatow osiaga odpowiednie odchylenie prze- strzeliny od punktu kontrolnego, a karabin przystrzelany w ten: sposéb ma dobra celnos¢ réwniez wtedy gdy strzela sie na wieksze odlegtosci. Sprawdzanie celnogci karabinu wyborowego w warunkach bojowych W warunkach bojowych moze zdarzyé sie, ze broh upadnie na ziemie, moze ona takze ulec wstrzasom lub uszkodzeniom na skutek uderzen. Wszystko to wplywa ujemnie na stan karabinu i celownika i wymaga w czasie strzelania wprowadzania popra- wek, ktérych nie mozna przedtem przewidzieé. Poniewaz strze- lec wyborowy musi byé zawsze pewny swego karabinu, musi ezesto sprawdzaé sprawnosé swej broni, Bardzo jest w tym po- mocny uproszezony, praktyezny sposdb przystrzeliwania broni. W takich wypadkach dobrze jest jednak poprosié kolege, aby obserwowal miejsca upadku pociskéw. Strzelee wyborowy stosujac uproszczony, praktyczny sposdb sprawdzania celnosci karabinu strzela do upatrzonego celu (przedmiotu), do ktérego odleglogé jest mu dobrze znana (na przyklad do palika wystajacego z wody lub Sniegu), a kolega obserwuje, gdzie trafiaja pociski (wytryski wody, glady na énie~ gu), nastepnie wspdlnie okreglaja wiellsos¢ odchylenia sie pocis- kéw od punktu celowania. Po okreSleniu wielkoSci odchylenia sie pociskow strzelee wy- borowy wprowadza odpowiednie poprawki na bebenkach celow- nika optyeznego i daje jeszcze 2—3 strzaty kontrolne. Gdyby nie bylo czasu na poczynienie takich poprawek (nagle ukazat sie cel), to nalezy uwzglednié wielkos¢ tej] poprawki w doborze punktu’ celowania, dopéty, dopdki nie nadarzy sie okazja do uwzglednienia poprawki na bebenkach (chwilowa przerwa w strzelaniu). Zaréwno skrécony, jak i uproszczony sposéb przystrzeliwania 57broni stosuje sie przede wszystkim w warunkach bojowych, gdy nie ma w poblizu strzelnicy ani czasu na wykonanie tarczy do przystrzeliwania karabinu. W takich wypadkach tarcze moze zastapié Sciana budynku, zwykla deska ustawiona w odpowied- nim kierunku, piei drzewa, a nawet kawalek palika wystajacego z wody lub gniegu. Opisane sposoby przystrzeliwania karabinu nalezy stosowaé ‘w sposéb niewidoczny dla nieprzyjaciela. Najlepie} wykonywaé te czynnosci znajdujgc sie na zapasowym stanowisku ogniowym w czasie strzelani prowadzonych przez artylerie i mozdzierze lub z broni strzeleckiej, aby nie demaskowaé gléwnego stano- wiska ogniowego. PYTANIA ULATWIAJACE SAMOKONTROLE 1. Jakie sq podstawowe dane taktyczno-techniczne katabinu wyborowego? 2. Z jakich najwazniejszych czeSci i mechanizméw sklada sie kbw SWD? 3. Jakie- sq ogélne zasady dzialania czegci i mechanizmow kbw SWD? 4. Podaé szczegétowa charakterystyke celownika optyeznego PSO-1. 5, Dokonaé rozlozenia i zlozenia kbw SWD. 6. Jakie sq zasady piclegnacji, czyszczenia i konserwacji ka- rabinu wyborowego i celownika optycznego? 7. Podaé charakterystyke przeglad6w karabinu wyborowego. 8. Jakie charakterystyczne niesprawnosci wplywaja ujemnie na celnosé karabinu? 9. Co nalezy rozumieé przez naturalne zuzycie sie lufy? 10. Jakie sq podstawowe przyczyny zacieé karabinu wyboro- ‘wego i sposoby ich usuwania? 11. Jakie sq sposoby zapobiegania zacieciom w karabinie wy- borowym? 12. Podaé charakterystyke 7,62 mm nabojéw karabinowych. 13. W_ jaki sposdb oznakowuje sie naboje i ich opakowanie? 14. Jak nalezy obchodzié sie z amunicja? 15. Na czym polega przygotowanie karabinu wyborowego do strzelania? 16. W jaki sposéb sprawdza sie celnosé i przystrzeliwuje ka- rabin wyborowy? 17. W jaki sposéb sprawdza sie celownik optyczny? 18. Na czym polega skrécony sposdb przystrzeliwania kara- binu wyborowego? 19. Na czym polega uproszczony i praktyczny spos6b spraw- dzania celnosci karabinu wyborowego? 38Rozdziat Hl ZASADY STRZELANIA Z KARABINU WYBOROWEGO Strzelee wyborowy, w odréznieniu od zolnierza poslugujacego sie szybkostrzelng broniq (kbk AK, km), powinien dokladniej poznaé teorie strzalu, zwlaszeza te zagadnienia, ktére maja bez- posredni wptyw na celnosé ognia i odgrywaja duzq role w prak- tyce strzeleckiej. Mozna émiato powiedzieé, iz strzelec wyborowy powinien byé doskonalszym strzelcem od niejednego wysokiej klasy zawod- nika. Zawodnik klasy sportowej na zawodach przed seria ocenia strzaly probne, aby sie przekonaé, jak w okreslonych warunkach uklada sie Sredni punkt trafienia. Na takie udogodnienia nie moze sobie pozwolié strzelee wyborowy. Musi on bez strzaléw prébnych trafié cel pierwszym strzatem, czesto w trudnych wa- runkach i w jak najkrétszym czasie, gdyz dtugie celowanie jest niemo#liwe w sytuacjach bojowych. Dla strzelea wyborowego danie drugiego strzatu do tego samego celu lub dlugie przygo- towanie sie do strzalu moze byé tragiczne w skutkach. W rozdziale tym sq opisane najistotniejsze zagadnienia doty- tyczace teorii strzelania; znajomosé tych zagadnien umozliwia strzelcowi wyborowemu. zniszczenie celu pierwszym strzalem. PODZIAL I CHARAKTERYSTYKA BALISTYKI Balistyka jest to nauka zajmujaca sie ruchem pocisku. Ruch pocisku dzieli sie na dwa etapy: —ruch w przewodzie lufy pod wplywem dzialania gazow prochowych, ktére powstaly podezas palenia sie tadunku pro- chowego; — ruch w powietrzu, od chwili wylotu pocisku z przewodu lufy do chwili uderzenia w cel (ziemie, przeszkode). Balistyka dzieli sig na wewnetrzna i zewnetrzna. 59Balistyka wewnetrzna zajmuje sie ruchem pocisku w prze- wodzie lufy pod dzialaniem gazéw prochowych powstajacych podezas spalania sie ladunku prochowego i na skutek innych zjawisk wplywajacych dodatnio lub ujemnie na ten ruch, Jej glownym zadaniem jest rozwiazanie zagadnienia nadania po- ciskom okreglonego ciezaru i kalibru oraz jak najwiekszej pred- kogci bez przekroczenia dopuszczalnej granicy cignienia gazow w przewodzie lufy. Balistyka zewnetrzna rozpatruje ruch pocisku w powietrzu po wylocie z przewodu lufy i po ustaniu dzialania gaz6w procho- wych na dno pocisku. Zadaniem jej jest okreélenie wielkoéci kata podniesienia i predkosci poczatkowej, z jaka powinien byé wystrzelony pocisk okreslonego kalibru, ciezaru i ksztaltu, aby osiagnal okreslona odlegtosé lub trafit w cel. Balistyka znajduje szerokie zastosowanie w praktyce strze- leckiej. ZJAWISKO STRZALU Strzat jest to wyrzucenie pocisku z przewodu lufy, spowodo- wane cisnieniem gazow powstajacych podczas spalania sie ta~ dunku prochowego. Eadunek prochowy spalajac sie wytwarza gazy prochowe o bardzo duzym cisnieniu i wysokiej temperaturze. Po wazroscie cisnienia do odpowiedniej wielkosci_pociskowi zostaje nadany ruch, ktérego predkosé stale wzrasta. Po wylocie z przewodu lufy pocisk porusza sie pod wplywem sily bezwlad- nosci (inercji). Zjawisko strzalu charakteryzuje sie: — bardzo duzym cignieniem gaz6w (2—3 tysigce atmosfer i wiecej); — wysoka temperatura gaz6w prochowych (2500°—3500°C); — krétkim czasem trwania (0,001—0,06 sekund; — szybko zmieniajaca sie objeto: palacego sie ladunku prochowego. W celu dania (spowodowania) strzalu nalezy wprowadzié nabéj do komory nabojowej, zaryglowaé przewod lufy zamkiem i na- cisnaé na’ jezyk spustowy. Nacigniecie na jezyk spustowy uru~ chamia mechanizm spustowy, wskutek czego iglica grotem iglicz- nym zbija sptonke naboju. Pod wplywem tego uderzenia splonka wybucha, a jej plomien przez otwory zaplonowe przenika do luski, zapalajac ziarna prochu; ladunek prochowy zapala sie jed- noczesnie, wydzielajac duza ilosé sprezonych, silnie nagrzanych gazow prochowych. 60W czasie palenia sie Jadunku prochowego ilos¢ gaz6w wzrasta, a tym samym zwieksza sie cignienie. Gazy rozprzestrzeniaja sie (cisna) na wszystkie strony z jednakowa sila i cheae znalezé ujscie wywieraja nacisk rowniez na Scianki luski oraz na pocisk. Gazy ‘prochowe rozprzestrzeniajac sie natrafiajg na miejsce stawiajace najmniejszy opér — to jest na pocisk. Pocisk wskutek silnego cignienia rozpoczyna ruch do przodu i wrzynajac sie w gwint zostaje wprawiony w ruch wirowy oraz wyrzucony z przewodu lufy w kierunku przediuzenia osi przewodu lufy. Zjawisko strzatu dzieli sie na nastepujace okresy (rys. 20). Cisnienie(k6/on 4) predkoscim/s) Rys. 20. Okresy strzalu, krzywe cifnienia i predkoéci pocisku w przewodzie lufy: Po — cignienie forsujace; Pm — i i Vk — cisnienie gazow i predkosei pocisk mencie palenia sig prochu; Pw 1 Vw — cisnienie gazow 1 pr kosci pocisku w momencie wylotu z przewodu lufy; Vm — maksymaina prediose pocisku Okres wstepny — cechuje go cignienie forsujace (250—500 kG/cm?). Wystepuje on od chwili zapalenia sie ladunku procho- wego do chwili werzniecia sie pocisku w gwinty. Okres pierwszy lub glowny cechuje go cisnienie maksymal- ne (3000 kG/em? i wieksze). Wystepuje w czasie od momentu werzniecia sie pocisku w gwinty do momentu calkowitego spa- lenia sie ladunku prochowego. W karabinie wyborowym cignie- nie maksymalne wystepuje po przebyciu przez pocisk 4—6 cm rogi. Okres drugi — cechuje go cignienie wylotowe (600—200 kG/ cm?). Wystepuje on od chwili calkowitego spalenia sie ladunku prochowego do momentu w ktérym pocisk opusei lufe. 61Okres trzeci — cechuje go wtdrne dzialanie gaz6w. Wystepuje on od momentu wylotu pocisku z lufy do momentu ustania dzia- tania gazow na dno pocisku (zréwnania sie cignienia gazéw z ci nieniem otaczajacej atmosfery). W broni strzeleckiej odbywa si¢ to na odeinku 5—50 cm od wylotu lufy. Cisnienie gazow w momencie wylotu pocisku z przewodu lufy nazywa sie cisnieniem wylotowym. W karabinie wyborowym wynosi ono 416 kG/cm?. Cignienie gaz6w prochowych w przewodzie lufy zalezy w zna- cznym stopniu od gestosci zaladowania Iadunku prochowego i wzrasta wowezas, gdy nabéj ma za gleboko osadzony pocisk. Dlatego tez przed strzelaniem nalezy przejrze¢ naboje i unikaé strzelania nabojami, ktére maja gleboko osadzone pociski. Wilgotnosé prochu moze spowodowaé spézniony strzal. Dla- tego tez nalezy chronié naboje przed wilgocia i jesli po uderze- niu iglicy w splonke strzat nie nastapil, strzelajacy nie powinien pospiesznie przeladowywaé broni. Powinien odczekaé pare se- kund, aby strzal nie nastapil gdy zamek jest otwarty gdyz moze to spowodowaé zranienie strzelajacego i uszkodzenie broni. PREDKOSC POCZATKOWA POCISKU I JEGO PRZEBIJALNOSC Predkosé pocisku w momencie wylotu z przewodu lufy nazy- wa sie predkoSciq poczatkowa. Predkosé poczatkowa zalezy od dlugosci lufy, ciezaru pocisku i ladunku. Im dluzsza jest lufa (do pewnych granic), tym dtuzej dzialajg na pocisk gazy prochowe i tym samym wieksza jest predko& poczatkowa pocisku. Pred- kosé poczatkowa pocisku jest jedna z.wazniejszych wlasciwosci bojowych broni. W karabinie wyborowym wynosi ona 830 m/s. Zdolnogé przebijania pocisku jest uzalezniona od energii, jaka ma pocisk w momencie zetkniecia sie z celem. Energie pocisku mierzy sie w kilogramometrach (kGm). W celu wyeliminowania ezlowieka z walki wystarczy energia 8 kGm. Pocisk wystrzelony z lufy karabinu wyborowego zachowuje zdolnogé razenia na maksymalnej odleglosci strzelania. Przebijalnosé pocisku mierzy ee penta jego wnikniecia w przeszkode o okreslonej grubosci. Przebijalnosé pocisku na- boju karabinowego podano w poniasze} tabeli, Znajgc zasadnicze dane uwidocznione w tej tabeli strzelee wyborowy moze sku- tecznie wykorzystaé odpowiednie ukrycie dla wlasnej ochrony oraz odpowiednio wykorzystaé przebijalnos¢ wystrzelonego przez siebie pocisku w celu skutecznego razenia nieprzyjaciela. 62Tabela 2 Zdolnosé przebijania pocisku karabinowego Zdolnosé przebijania w cm na odleglosé w m Grubosé warstwy Mat iat cae ateria zapewniajace} calkowita | 102 | 200 | 800 | 400 | soa | soo ochrong na kadej odleglosci Dari 70 60 | 60 | 60 | 60 | 60 | 60 Drzewo sosnowe 100 | 90 | 90 | 90 | 90 | 80 | 70 Drzewo debowe 85 70 | 70 | 60 | 60 | 50 | 6o Piasek w skrzyni 50 30 | 25 | 25 | 25 | <5 | 293 (deski 2,5 em) wit w skrzyni 20 15 | 15 | 15 | 15 | 13 | 12 (deski 2,5 em) Piasek w workach 45 30 | 30 | 30 | 25 | 25 | 95 Tluezeti w skrzyni 20 muju] um] uw] um] is ‘Mur z cegty 1,5 cegly | 1 ceg.| I ceg.| 1 ceg. | 1 ceg. | 1 ceg. | I ceg. Torf suchy 2m 150 | 150 | 150 | 145 | 140 | 125 Sloma w snopkach 5m 4m|4m/4m]/4m/4m]3m Pocisk karabinowy przebija 5 mm plyte stalowa z odlegtoSci do 200 m. ODRZUT BRONI Ruch broni do tylu w czasie strzalu (spowodowany cignieniem gazow na dno luski i zamek) nazywa sie odrzutem broni. Odrzut odezuwa sie jako uderzenie w ramie. Odrzut broni charaktery- zuje sie predkoscig i energig. Dzialajaca na strzelajgcego energia 63odrzutu w broni samoczynnej (karabin wyborowy) jest’ znacznie mniejsza anizeli w broni powtarzalnej, poniewaz podczas.strze- jJania z broni samoczynnej czeSé energii odrzutu jest wykorzy- stana do przesuniecia czeSci ruchomych i przeladowania broni. Na skutek odrzutu bron nie tylko wykonuje ruch do tylu, ale réwnieZ wylotowa czesé lufy odchyla ‘sie do gory, zmieniajac swoje polozenie w momencie strzalu. Odchylenie lufy do géry wskutek odrzutu nastepuje dlatego, ze sila odrzutu i réwna jej sila przeciwdzialania odrzutowi (opér kolby) dzialaja przeciw sobie nie po jednej prostej, ale tworzq ramie pary (dwéch) sil, powodujac odchylenie broni wylotem lufy do gory (rys. 21). Wielkosé odchylenia wylotowej czesci lufy jest tym wieksza, im ‘wieksza jest odleglos¢ miedzy osiq przewodu lufy a miejs oparcia kolby. Rys. 21. Podrzut wylotowej czeSci lufy podezas strzalu W momencie wylotu pocisk opuszcza lufe po linii rzutu, a nie po linii strzalu. Linia rzutu jest to prosta stanowiaca przedtuzenie osi prze- wodu lufy w momencie strzatu. Linia strzatu jest to prosta stanowiaca przedluzenie osi prze- wodu lufy przed wystrzalem, po wycelowaniu. Podrzut lufy w gore nastepuje jeszcze w czasie, gdy pocisk znajduje sie w przewodzie lufy. A wiec o§ przewodu lufy w mo- mencie strzalu przemieszcza sie o pewien kat. Kat ten, ktory powstaje miedzy linia strzatu a linig rzutu, nazywa sie katem wylotu. Nalezy dazyé do tego, by kat ten byl podezas kazdego strzalu jednakowy. Kat wylotu jest wielkosciq zmienna, w znacz- nym stopniu uzalezniona od umiejetnosci strzelajacego. Zwiek- szenie ramienia pary sit powoduje zwiekszenie sie kata wylotu. W celu zapewnienia celnosci strzclania nalezy dazyé do jed- nolitego skladania sie do strzalu — nalezy przez to rozumi jednakowe ukiladanie kolby w dotku strzeleckim. W celu zmniejszenia energii odrzutu i nadania lufie statycz- nego polozenia podczas strzelania stosuje sie hamulce wylotowe. Karabin wyborowy jest wyposazony w tlumik ptomienia, ktéry réwniez odgrywa role hamulca wylotowego (ostabiacza odrzutu). 64WYTRZYMALOSC, ZYWOTNOSC I ZUZYCIE LUFY Wytrzymatosé lufy — jest to zdolnogé jej Scianek do wytrzy- mania okreglonego cisnienia gazéw prochowych w_ przewodzie lufy. Poniewaz podezas strzalu cignienie gazéw prochowych nie jest jednakowe na calej dlugogci przewodu lufy, scianki lufy rowniez nie sq jednakowej grubosci: przy wlocie sq grubsze, a w kierunku wylotu — coraz ciensze. Grubosé lufy jest taka, aby lufa wytrzymala cisnienie 1,5—2 vazy wieksze od maksymalnego, kt6re moze powstaé w czasie posiugiwania sie bronig. Jezeli z jakichkolwiek przyczyn cisnie- nie gaz6w w lufie przekroczy wielkos¢, do jakiej dostosowana byta jej wytrzymalos¢ — moze nastapié rozdecie (rys. 22) lub rozerwanie lufy (rys. 23). Rozdecie lufy w wiekszogci wypadkéw jest spowodowane ob- cymi ciatlami znajdujacymi sie w lufie. Po napotkaniu obcego ciala w przewodzie lufy (resztki pakul, szmat, piasek) plynnosé ruchu pocisku zostaje zahamowana. Strumien gazéw wypycha- jacych pocisk odbija sie wtedy od jego dna i rozpoczyna ruch w kierunku przeciwnym. Gdy strumien odbitych gazow zetknie sie z gazami posuwajacymi sie za pociskiem, powstaje gwaltow- ny wzrost cisnienia; jezeli cignienie przekroczy granice wytrzy- matoésci lufy nastepuje jej rozdecie, a niekiedy nawet rozerwanie. Rys. 22. Rozdecie lufy Rys. 23. Rozerwanie lufy Aby zapobiec rozdeciu lub rozerwaniu sie lufy nalezy strzec jej przewéd przed zanieczyszczeniem, a przed kazdym_ strzela- niem obowiazkowo przejrzeé przewéd lufy. Rozdecie lufy latwo rozpoznaé po doktadnym przyjrzeniu sie przewodowi lufy. Roz- decie ma przewainie ksztalt pélcienia (pot pierscienia), a niekiedy wystepuje tez na zewnatrz w postaci wypuklego pdlpierscienia. 5 — Podrecznik strzelea wyborowego 65Karabin wyborowy z rozdeta lufa nie nadaje sie do dalszej eks- ploatacji, poniewaz strzelanie z niego jest niecelne. W czasie strzelania lufa ulega stopniowemu zuzyciu. Przyezy- ny powodujace zuzycie lufy mozna podzieli¢ na trzy zasadnicze grupy: — przyezyny chemiczne — to tworzenie sie w przewodzie lufy osadu (nagaru), ktory w duzym stopniu wplywa na przed- wezesne zuzycie sie przewodu lufy. Osad prochowy wehlania wilgoé z powietrza i w ten sposdb powoduje rdzewienie lufy. Dlatego jezeli po strzelaniu nie usunie sie z calego przewodu lufy osadu prochowego, to lufa w krétkim czasie pokryje si¢ rdza, po ktérej usunieciu pozostaja Slady. Jesli bedzie sie to powtarzato, stopieh zuzycia lufy bedzie wzrastal, powstang znaczne wglebienia w sciankach przewodu lufy i bardzo szybko nastapi zuzycie sie lufy. Natychmiastowe oczyszezenie i nasma- rowanie lufy po kazdym strzelaniu chroni przewod lufy przed rdzewieniem; — przycezyny mechaniczne — to nieumiejetne czyszczenie lufy, bez uzycia ochrony wylotu, w wyniku czego powstaja rysy i zadry; — przyezyny termiczne — to przegrzanie sie lufy w czasie strzelania, powodujace czesciowe stopienie sie powierzchni scia~ nek przewodu lufy wskutek wysokiej temperatury gazéw pro- chowych, co réwniez przyspiesza zuzycie sie lufy. Pod wplywem dziatania tych wszystkich ezynnikow przewéd lufy rozszerza sie, zmienia sie jego powierzchnia, powstajq w ten sposdb warunki do przenikania wiekszej ilosci gazow procho- wych miedzy pociskiem a Sciankami przewodu lufy — przez co zmniejsza sie cignienie gazow na dno pocisku — maleje pred- koS¢ poczatkowa pociskow i zwieksza sie ich rozrzut. Zywotnosé lufy jest to jej zdolnogé wytrzymania okreslonej liczby strzalow, podezas ktérych lufa zuzywa sie i traci swoje wlasciwosci. Zywotnosé lufy karabinowej okresla sie liczba 10— —12 tysiecy strzatow. Praktyka dowiodla, ze lufy zaczynaja tracié swoje wlagciwosci balistyczne po daniu 3500—5000 strza- Yow. Nie nadajq sie juz wowczas do rekordéw, ale mozna z nich osiagaé bardzo dobre wyniki w strzelaniach programowych. W celu zwiekszenia zywotnosci lufy nalezy: — dbaé o idealna czystosé broni; — usuwaé wszelkie przyczyny powodujace rozdecie lufy; — doktadnie przegladaé lufe przed strzelaniem; — zwracaé uwage na prawidlowy rezim ognia. Znajomosé zagadnien dotyezacych balistyki wewnetrznej oraz wykorzystanie tej wiedzy w praktyce strzeleckiej ulatwi strzel- cowi wyborowemu skuteczne wykonanie kazdego zadania ognio- wego 66LOT POCISKU W POWIETRZU Opisane zagadnienia dotycza balistyki zewnetrznej. Znajomosé praw rzadzacych lotem pocisku, elementéw celowania oraz zasad strzelania sprawia, ze strzelee wyborowy celnie trafia kazdy wykryty cel. Powstawanie toru pocisku. Podczas lotu pocisku w powietrzu dzialaja na niego — sila ciezkosci (przyciaganie ziemi) i sila oporu powietrza, Na skutek dzialania tych dwéch sil pocisk nie leci po linii prostej, lecz zatacza srodkiem swojej ciezkosci linie krzywa. Linia krzywa zakreglona w powietrzu grodkiem cigz- koSci pocisku nazywa sie torem pocisku. Sila ciezkoSci powoduje stale opuszezanie sie pocisku w dot, a opér powietrza zmniejszanie predkosci lotu pocisku, a tym samym donognogci. Aby sila oport powietrza nie przewrécila pocisku do tytu, w przewodzie lufy znajduja sie gwinty, ktére mu nadajq szybki ruch obrotowy wokdt osi. Pod wplywem obrotowego ruchu pocisku, dzialania na pocisk sity oporu powietrza i sily ciezkoSci nastepuje odchylenie po- cisku od plaszczyzny strzalu (plaszczyzna strzalu jest to plas czyzna pionowa przechodzaca wzdluz osi przewodu lufy) w kie~ runku jego ruchu obrotowego: w lufie z gwintem prawoskret- nym — w prawo, w lufie z gwintem lewoskretnym — w lewo. Odchylenie pocisku od plaszezyzny strzalu w kierunku jego ruchu obrotowego nazywa sie zboczeniem pocisku lub derywacja (rys. 24). Plaszezyzno strzatu Tor POC — 8 ~~ as is ™~ Rys. 24. Zboczenie pocisku (widok toru pocisku z gory) W praktyce strzeleckiej zboczenie pocisku na blizszych odleg- logciach (do 600 m) nie ma praktyeznie wplywu na trafienie celu. Natomiast podezas strzelania na odleglosé wynoszaca okoto 1000 m nalezy koniecznie uwzglednié poprawke na zboczenie, ktére na przyktad dla karabinu wyborowego w odleglosci 1200 m wynosi 45 cm. W celu lepszego zrozumienia zjawisk towarzyszacych celnemu strzelaniu niezbedne jest zapoznanie sie z zasadniczymi elemen- tami toru pocisku (rys. 25). 67Preemyeszenie tory pocisky. padiingcetewanio Rys. 25. a Puntd vderrenia—Blementy ib Fite : ‘ora o wet ee, SSieseady pocsku At poduesienta Rozréinia sie nastepujace elementy toru pocisku: Srodek wylotu lufy nazywa sie punktem wylotu. Punkt wy- lotu jest poczatkiem toru pocisku. Plasazczyzna pozioma przechodzgca przez punkt wylotu nazy- wa sie poziomem wylotu. Linia prosta stanowigca przediuzenie osi przewodu lufy wyce- lowanej broni (przed strzalem) nazywa sie linia strzatu. Linia prosta stanowigca przediuzenie osi przewodu lufy w mo- mencie strzalu nazywa sie linia rzutu. Kat zawarty miedzy linia strzalu a poziomem wylotu nazywa sie katem podniesienia. Kat zawarty miedzy linia rzutu a poziomem wylotu nazywa sie katem rzutu. Kat zawarty miedzy linia strzalu a linig rzutu nazywa sie katem wylotu. Kat zawarty miedzy styczna do toru pocisku_w punkcie upadku a poziomem wylotu nazywa sie katem upadku. Punkt przeciecia sie toru pocisku z poziomem wylotu nazywa sie punktem upadku. Odlegtosé od punktu wylotu do punktu upadku nazywa sie odlegtoscig pozioma. Najwyzszy punkt toru pocisku nazywa sie wierzcholtkiem toru pocisku. Czegé toru pocisku od punktu wylotu do wierzchotka toru nazywa sie ezeécig wznoszaca, a czesé toru od wierzchotka do punktu upadku nazywa sie czescia opadajaca. Wysokoéciq toru pocisku nazywa sie odleglosé kazdego punktu toru od poziomu wylotu, mierzona w pionie. Punkt przeciecia sie toru pocisku z powierzchnia celu (ziemi, przeszkody) nazywa sie punktem uderzenia. Kat miedzy styczna do toru pocisku i styczna do powierzchni celu (ziemi, przeszkody) w punkcie uderzenia nazywa sie katem uderzenia. Pocisk o duzej energii, uderzajac w ziemie lub twardq przesz- kode pod malym katem uderzenia, odbija sie od powierzchni 68przeszkody (ziemi). Taki strzat nazywa sie strzalem odbitko- wym. Odbity pocisk (rykoszet) leci dalej po nowym torze. Ma on dogé duzqa zdolnogé praebijania (razenia); moze rowniez razié cel. Punkt, do kt6rego wycelowuje sie bron, nazywa sie punktem celowania. Linia prosta przechodzqca od oka strzelajacego przez srodek szezerbiny celownika, r6wno z krawedziami szczerbiny i wierz- choltkiem muszki, do punktu celowania, nazywa si¢ linia celo- wania. Kat zawarty miedzy linia strzalu a linia celowania nazywa sie katem celownika. Kat zawarty miedzy liniqg celowania a poziomem wylotu na- zywa sie katem polozenia celu. Kat ten jest dodatni (+), jezeli cel znajduje sig nad poziomem wylotu, a ujemny (—), jezeli cel znajduje sie ponizej poziomu wylotu. Odlegtosé od punktu wylotu do przeciecia sie toru pocisku z linia celowania nazywa sie odlegloscia celowania. Odlegtogé pionowa od dowolnego punktu toru pocisku do linii celowania nazywa sie przewyzszeniem toru pocisku nad linia celowania. Tor pocisku ma nastepujace wtasciwosci: — jest niesymetryezny — czes¢ opadajaca toru pocisku jest krotsza i bardziej stroma niz czes¢ wznoszaca; — kat upadku jest wiekszy od kata rzutu; — predkogé pocisku w punkcie upadku jest mniejsza od pred- koSsci poczatkowej; — czesé wznoszaca toru pocisk przebywa szybciej niz czesé opadajaca; — tor obracajacego sie pocisku przedstawia linie 0 dwojakiej krzywiénie (niesymetrycznie opadajaca w dét i odchylajaca sie W prawo). CELOWANIE Celnogé strzelania jest wynikiem wielu czynnosci, ktorymi kieruje mézg za posrednictwem zmysléw, miesni i nerwow. Nadanie lufie broni takiego polozenia w plaszczyénie piono- wej i poziomej, aby Sredni tor pocisku trafit w cel nazywamy celowaniem. Nadanie lufie potrzebnego potozenia w plaszczyZnie poziomej nazywamy celowaniem poziomym, a w_plaszczyzénie pionowej — celowaniem pionowym. Pionowe i poziome celowanie moze odbywaé sie jednoczesnie lub kolejno. Celowanie oraz nadanie lufie odpowiedniego kata odbywa sie za pomoca przyrzadéw celowniczych (mechanicznych lub optycznych). Wycelowaé, to znaczy naprowadzi¢ zgrane przyrzady celownicze na cel. 69Sposob celowania za pomoca mechanicznych przyrzadéw ce- lowniczych oraz bledy i skutki wynikajace z blednego celowania sq pokazane na rys. 26. Muszka roma a Colowarte 2» uchwyceniem"cely Muszka niska(cienka) (Colowante 2, preeswitem” Rys. 26. Odchylenie sig pocisk6w w razie popelnienia bledéw w celowaniu Podczas wycelowania karabinu wyborowego za pomoca celow- nika optyeznego nalezy za pomoca bebenkéw celownika nadaé linii celowniczej takie polozenie, w ktérym miedzy ta linig i osiq przewody lufy powstanie w plaszczyZnie pionowej kat, ktory jest rowny katowi celownika, a w plaszezyinie poziomej — kat réwny bocznej poprawce. Przy tym zmieniajgc polozenie kara- binu nalezy zgraé linie celownicza z celem, przez co osi prze- wodu lufy zostanie nadane wlasciwe polozenie w przestrzeni. Spos6b celowania za pomoca celownika optycznego oraz bledy i skutki wynikajace z niewlagciwego celowania sq pokazane na rysunku 79. KSZTALT TORU POCISKU I JEGO PRAKTYCZNE ZNACZENIE Ksztalt toru pocisku zalezy od wielkosci kata podniesienia. Zwiekszenie kata podniesienia powoduje zwiekszenie wierzchol- kowej toru pocisku i poziomej odleglogci lotu pocisku (donos- nogci), jednak tylko do pewnej granicy. Po przekroczeniu tej granicy wysokosé wierzcholkowa toru pocisku nadal wzrasta, ale odlegtos¢ pozioma (donosnogé) maleje rys. 27. Kat podniesienia, kt6remu odpowiada najwieksza pozioma od- leglogé toru pocisku, nazywa sie katem najwiekszej donosnosci. Wielkosé kata najwiekszej donosnogci jest rézna dla réznych 70Rys. 27. Kat najwiekszej do- nosnogci, strome i zbiezne tory pociskéw pociskow i typéw broni, érednio wynosi okolo 35° dla karabina wyborowego i 45° dla broni stromotorowej (mozdzierzy). Tor pocisku wystrzelonego pod katem podniesienia mniejszym od kata najwieks donosnoégci nazywa sie torem plaskim, a pod katem podniesienia wiekszym od kata najwiekszej donognosci torem stromym. Podezas strzelania z karabinu wyborowego uzyskujemy wy- lacznie tory plaskie. Praktyczne znaczenie plaskich toréw po- ciskéw polega na tym, %e im bardziej tor pocisku jest plaski, tym na wiekszym odcinku terenu cel moze byé razony przy jednym nastawieniu celownika. Plaskogé toru pocisku okregla sie stopniem przewyzszania toru nad linia celowania. W strzelaniu na jednakowe odleglosci im muniejsze jest przewyzszenie toru pocisku nad linia celowania, tym tor pocisku jest bardziej plaski. Celnos¢ strzelania jest uzalezniona od wielu czynnikéw, migdzy innymi od tego, w jakim stopniu nastawa celownika odpowiada rzeczywistej odlegtosci do celu. Strzal, w ktérym wierzcholek toru pocisku nie przewyzsza celu na calej odleglosci celowania, nazywa sie strzalem bez- wzglednym (rys. 28). Celownk 6 otisk Wysokose Mommgesey os gee elu 50cm punkt tory ‘ ee _Linia cetowonia_& & Ponkd nyotu Ponkt Celownk 6 celowania Gotegiost streelona ‘00 660m Rys. 28, Odlegiogé strzalu bezwzglednego do biegnacego przy strze- laniu z karabinu wyborowego W granicach odleglogci strzalu bezwzglednego cele moga byé razone bez zmiany nastawy celownika, przy czym punkt celo- wania w pionie powinien byé wybrany na dolnym skraju celu. Odlegtosé strzalu bezwzglednego zalezy od wysokosci_ celu i plaskogei toru pocisku. Im wyzszy jest cel i bardziej plaski tor 71pocisku, tym wieksza jest odleglosé strzalu bezwzglednego, a tym samym na wiekszej przestrzeni cel moze byé razony przy jednakowej nastawie celownika. Odlegtosé strzatu bezwzglednego mozna okresli¢é wedlug tabel przewyzszenia toru pocisku nad linia celowania, poréwnujac wysokosé celu z wysokosciq wierzchotkowa toru pocisku. Odlegtosé strzalu bezwzglednego podezas strzelania z karabinu wyborowego wynosi: — do giéwki (30 cm) przy nastawie celownika 3 — okolo 300 m; — do popiersia (50 cm) przy nastawie celownika 4(S) — okolo 400 m; — do kleczacego (100 cm) przy nastawie celownika 5 — okolo 500 m; — do biegnacego (150 cm) przy nastawie celownika 6 — okolto 600 m. Znajomosé odlegtosci strzatu bezwzglednego odgrywa bardzo wazng role podezas walki ogniowej, dlatego tez strzelee wybo- Towy musi umiejetnie dobieraé celownik w zaleznosci od odle~ glosci do celu i jego wysokoéci. Podezas strzelania do celéw, znajdujacych sie w odlegtosci wiekszej od odlegtogci strzatu bezwzglednego, tor pocisku w po- blizu wierzchotka przechodzi ponad celem i dlatego przy tej samej nastawie celownika cel na pewnym odcinku nie bedzie razony. Poniewaz jednak w pobli#u celu bedzie taka przesirzer (odleglos¢), na ktérej tor pocisku nie bedzie przewyzszat celu, cel zostanie razony pociskiem. Przestrzen wzdh linii celowania, na ktorej tor pocisku nie przewyzsza wysokosci celu, nazywa sie polem razenia. Odlegtosé wzdtuz linii celowania, na ktérej czesé opadajaca toru pocisku nie przewyzsza wysokosci celu, nazywa sie gtebo- koSciq pola razenia. Glebokosé pola razenia (rys. 29) zalezy od wysokosci celu (im cel jest wyzszy, tym wieksze jest pole raze- nia) i od krzywizny toru pocisku (im tor jest bardzicj ptaski, tym wieksze jest pole razenia). Linia_celowania Kat voodku Rys. 29. ZaleznoSé glebokosci pola razenia od wysokoSci celu i krzywizny toru pocisku 72Glebokosé pola razenia — podobnie jak odlegtosé strzalu bez~ wzglednego — mozna okresli¢ wedlug tabel przewyzszenia toru pocisku nad liniqg celowania poréwnujac przewyzszenie opada- jacej czeSci toru pocisku z wysokoscig celu. Przestrzen za ukryciem (ktérego pocisk nie moze przebié) od wierzcholka toru do punktu uderzenia nazywa sie polem zakry- tym (rys. 30). Rys. 80. Pole zakryte, martwe i razenia Pole zakryte jest tym wieksze, im wieksza jest wysokos¢ przeszkody i im bardziej plaski jest tor pocisku. Czesé pola zakrytego, na ktérym cel nie moze byé razony przy danej krzywiénie toru pocisku, nazywa sie polem martwym (rys. 30). Pole martwe jest tym wieksze, im wieksza jest wyso- kos ukrycia, mniejsza wysokosé celu i bardzie} plaski tor po- cisku. Druga czes¢ pola zakrytego stanowi pole razenia (rys. 30). Glebokosé pola zakrytego mozna okresli¢ za pomoca tabel przewyzszenia toru pocisku nad linia celowania, znajdujac w nich przewyzszenie odpowiadajace wysokosci ukrycia i odlegtosci do niego. Znajomos istoty pola zakrytego i martwego pozwala prawi- diowo wykorzystaé ukrycie stanowiace ostone przed ogniem nieprzyjaciela, jak réwniez zastosowaé Srodki w celu zmniejsze- nia pél martwych przez prawidlowe wybieranie stanowisk ognio- wych. ROZRZUT POCISKOW I JEGO PRAKTYCZNE ZNACZENIE Jesli strzela sie z tej samej broni catkowicie sprawnej, prze~ strzegajae wszystkich warunkow zapewniajacych doktadnosé ce- lowania i jednakowe danie kazdego strzalu, to jednak poszcze- goélne pociski — wskutek szeregu przypadkowych przyczyn — zakreéla odmienne tory i uderza (upadna) w rézne miejsca. Zjawisko padania pocisk6w w rdznych miejscach podezas strzelania z tej samej broni i w takich samych warunkach na- zywa sie naturalnym rozrzutem pociskow. Wieksza liczba torow pociskéw, powstalych w wyniku natu- ralnego rozrzutu broni, nazywa sie wiazka toréw pociskéw (rys. 31). 13Rys. 31. Wiazka toréw pociskéw, pole rozrzutu i of rozrzutu: a plaszezyénie pionowej; b — na plaszezyénie poziome}; linia przerywana — tor pocisiku; BB, — pozioma (poprzeczna) of rozrzutu; CC, — pionowa (wzdluz- na) 0§ rozrzutu W miare oddalania sie od punktu wylotu tory pociskow w wiagzce rozchodza sie. Tor pocisku przechodzacy w Srodku wigzki, nazywa sie Srednim torem pocisku. Dane tabelaryczne i wyliczenia dotyeza zawsze gredniego toru pocisku. Punkt przeciecia Sredniego toru pocisku z powierzchnia celu (przeszkody ) nazywa sie srednim punktem trafienia lub srodkiem rozrzutu. Trafienia w tym punkcie moze nawet nie byé. Plaszezyzna, na ktérej rozmieszczaja sie punkty uderzenia (przestrzeliny) pociskéw, powstale na skutek przeciecia sie wiaz- ki toréw, nazywa sie polem rozrzutu. Pole rozrzutu ma zazwy- czaj ksztalt elipsy. Podczas strzelania z broni strzeleckiej na bliskie odlegloSci pole rozrzutu w plaszczyznie pionowej moze mie¢ ksztalt kota. Rozrzut pociskow w plaszczyznie pionowej rozpatruje sie jako rozrzut wzwyz i wszerz, a na plaszczyznie poziomej — w glab i wzwy2. Przecinajace sie linie prostopadte, przeprowadzone przez sro- ‘dek rozrzutu (Sredni punkt trafienia), nazywaja sie osiami roz- rzutu. Odleglosé od punktu uderzenia (przestrzeliny) do osi rozrzutu nazywa sie uchyleniem pocisku. Rozrzut pociskéw jest spowodowany réznymi przyczynami, ktére mozna podzielié na trzy zasadnicze grupy. 1, Rozne predkosci poczatkowe pocisk6w spowodowane réz- nicami: — w ciezarze ladunkéw prochowych i pociskéw, w ksztalcie i rozmiarach pociskéw oraz lusek, w jakosci prochu itp., na skutek niedoktadnogci produkeyjnych; — w temperaturze ladunku, uzale¢nionej od temperatury po- wietrza oraz od czasu przebywania naboju w nagrzanej lufie podezas strzelania; 74—w stanie jakosciowym luf, zwlaszeza w stopniu ich na- grzewania sie. Wszystkie te odchylenia powoduja wahania w predkosciach poczatkowych pociskéw i w donognogci broni, a tym samym zwiekszaja rozrzut pociskow w glab (wzwy?); zaleza one gtownie od broni i amunicji. 2. Roéne katy rzutu i kierunki strzelania spowodowane: — popelnianiem bledé6w w celowaniu pionowym i poziomym (btedy w jednolitosei celowania); — rémymi wielkogciami katéw wylotu i bocznych skreceri broni na skutek niejednakowego przygotowania sie do strzelania i _ustawienia broni, niewlasciwego przygotowania podporki, nie-~ plynnego sciagania jezyka spustowego; — réznorodnogcia sposobow trzymania broni w czasie strze- jania. Przyczyny te, powodujac rozrzut pociskéw wszerz i w glab (wawy2), wywieraja najwiekszy wplyw na wielkosé pola roz- rzutu, a popelnianie bledéw zalezy gléwnie od stopnia wyszko- lenia zolnierza. 3. Rémmorodnosé warunkéw lotu pociskéw jest spowodowana: — warunkami atmosferycznymi, zwlaszcza zmianami kierunku i predkogci wiatru; ksztatcie i rozmiarze pocisk6w, ma- jacymi wplyw na dziatanie sily oporu powietrza. Roznorodnosé ta uzalezniona gl6wnie od zewnetrznych warun- kéw strzelania i od amunicji doprowadza do zwiekszenia roz~ rzutu wszerz i w glab (wzwy?). We wszystkich warunkach strzclania wystepuja wszystkie trzy grupy przyczyn. Jedne z nich wplywaja na uchylenie sie pocisk6w wzwyz, drugie — wszerz. Wymienione przyczyny po- woduja naturainy rozrzut pociskow. Z powyzszego wynika, ze naturalny rozrzut pociskéw jest zja- wiskiem obiektywnym, ktérego nie mozna wyeliminowaé. Ocze- kiwanie trafien w jeden i ten sam punkt jest zatem nierealne. Jednakze istniejg mo: i zmniejszenia granic rozrzutu po- ciskow, zwlaszcza dzieki wlasciwemu przygotowaniu broni do strzelania oraz prawidlowemu wykonaniu wszystkich czynnoéci skladajacych sie na danie celnego strzalu. Krétko méwiac, nalezy dazyé do jak najlepszego opanowania zasad i sposobow strzcla- nia i przestrzegaé ich w praktyce. W zwiazku z powyzszym nalezy pamietaé o doktadnej pieleg- nacji i konserwacji oraz o przegladzie karabinu wyborowego przed strzelaniem, poniewaz: zanieczyszczenie lufy powoduje podnoszenie sie sredniego 105—rdza i wzery w lufie zwiekszajq rozrzut juz po 15—20 strzatach 0 okoto 20—30%9; — zbicie wylotu lufy powoduje odchylenie sie sredniego punktu trafienia w kierunku przeciwnym do zbicia. Zagadnienia dotyczace naturalnego rozrzutu pociskéw wyczer- puja zakres wiadomosci strzelca wyborowego z balistyki ze- wnetrznej. Zrozumienie tych zagadnien i stosowanie obowiqzu- jacych zasad w codziennej praktyce strzeleckiej] umozliwia celne prowadzenie ognia do kazdego celu. TYSIECZNA JAKO MIARA KATOW Przyrzady katomiercze maja obwéd kota, podzielony na 360 czegci, zwanych stopniami, System miar stopniowych jest do- godny do doktadnego okreglania katéw i kierunkéw, trudniejszy natomiast do przeprowadzania obliczeh. W wojsku, zwtaszcza w szkoleniu artylerii i w szkoleniu ogniowym, stosuje sie tak zwany artyleryjski system miar, oparty na zaleznosci miedzy wielkogciami katowymi a liniowymi; pozwala on na latwa i szybka zamiane miar katowych na liniowe i odwrotnie. W systemie tym za jednostke miary katowej przyjeto kat Srodkowy, oparty na tuku kola rownym 8000 ezesci obwodu kola (rys. 32). DiugoSé tuku kota odpowiadajaca temu katowi wy- nost gag: ( w zaokragleniu Tom) czeSé dlugosei promienia tego kola. Taka jednostka miary katowej nazywa sie tysieczna. Rys. 32. Pojecie tysiecznej jako mia- ry kata = Yao promienia (r) = adyer obwodu kota 76Biqd, kt6ry powstaje wskutek zaokraglenia tysiecznej, wynosi okolo 5%, czyli tysieczna jest 0 5%) mniejsza od podziatki kato- mierza. W praktyce blad ten nie ma znaczenia i nie bierze si¢ go pod uwage. Zastosowanie tysiecznej umozliwia zamiane miar katowych na liniowe i odwrotnie, gdyz dlugosé tuku okregu kota odpowiada- jaca podziatce katomierza ro6wna sie jednej tysiecznej diugosci promienia (rys. 32). Jedna tysieczna (jedna dzialka katomierza) jest to kat, pod jakim widzi sie jedna tysieczna czes¢ odleglosci obserwacji (kat, pod jakim widzi sie na przykiad odcinek 1 metra z odleglosci 1 kilometra) (rys. 33). 0 200° 500° 400500600. 700—«80D.—« 900 000m Rys. 33. Wartogci jednej tysiecznej na réznych odlegtos- ciach W celu ulatwienia przekazywania tysiecznych ustalono jedno- lity spos6b ich zapisywania i odezytywania: najpierw cyfra setek tysiecznych, nastepnie dziesiqtek i jednostek. Jezeli nie ma setek i dziesiatek tysiecznych, to zamiast nich pisze sie zera. Tabela 3 Tabela praykladéw sposobu zapisywania i odezytywania tysigcznych Kat w tysieeznych | Pisze sig Czyta sie 1350 | 13.50 | Traynagcie, pigcdziesiat 185 | 1-85 | Jeden, osiemdziesiat pigé 45 | 0-45 Zero, czterdziesci pigé 1 | 0-01 Zero, zero jeden 17Znajac system podziatu obwodu kola na stopnie (360° = == 21600’) i tysieczne (60—00 = 6000), latwo ustalié zaleznosé miedzy nimi: najmniejsza podziatka katomierza (tysieczna) odpo- wiada “6000 = 3’,6, a 100 tysiecznych odpowiada — 3’6 + 100 = = 360’ = 6°. W wojsku tysieczna jako miare kata zastosowano przy budo- wie celownikow mechanicznych i optyeznych, lornetek, perysko- pow i innych przyrzadéw stuzacych do okreslenia wartosci kato- wych. W karabinie wyborowym siatka celownika optycznego oraz bebenki kierunkowy i odlegloSciowy sa wyskalowane réw- nie w tysiecznych. NAJPROSTSZE SPOSOBY POMIARU KATOW W TYSIECZNYCH Pomiar katéw lornetka W polu widzenia okulara lornetki znajduja sie dwie prosto~ padle do siebie podzialki (rys. 34), z ktorych jedna stuzy do po- miaru kat6w poziomych, a druga — katéw pionowych. Wielkosé odstepu miedzy kreskami dluzszymi wynosi 0—10 (dziesieé ty- siecznych); miedzy dluzszqa a krétszqa 0-—05 (pieé tysiecznych). Rys. 34, OkreSlanie kata za pomoca lornetki Aby zmierzyé kat miedzy dwoma kierunkami, nalezy — pa- trzac w lornetke — jedna z kresek podzialki zgraé z jednym kierunkiem (rys. 34 — lewy skraj drogi) i policzyé liczbe dzialel do drugiego kierunku (rys. 34 — pojedyneze drzewo). Pomno- 78aywszy liczbe dzialek przez ich wartos¢ (jak na rys. 34 — 6 - 0—05 = 0—30) otrzyma sie wielkosé kata miedzy danymi kierunkami, wyrazong w tysiecznych. Pomiar katéw za pomoca linijki milimetrowej W razie braku lornetki lub innego przyrzadu optycznego do pomiaru katéw mozna uzyé zwyklej linijki milimetrowej. Jezeli taka linijke trayma sie przed oczami w odleglosci 50 cm jak pokazano na rys. 35, to kazdej dzialce linijki (1 mm) bedzie od- powiadaé kat 0—02. Poniewaz odleglos¢ od oka réwna sie 50 cm, to jedna tysieczna odlegtosci réwna sie 0,5 mm, wobec tego 1 mm bedzie sie réwnat dwom tysiecanym (0—02) (rys. 36). Dokladnogé pomiaru kat6w tym sposobem zalezy od wprawy w trzymaniu linijki w odlegtosci 50 cm od oka (rys. 37). Rys. 35. OkreSlanie kata za pomoca lit milimetrowej trzymanej w odlegiosci 50 cm od oka Rys. 36. WartoS¢ katowa w tysiecz- Rys. 37. Sprawdzenie trzymania li- nych jednego milimetra widzianego nijki w odlegtoSci 50 cm od oka w odlegtoci 50 cm od oka Jezeli nie ma linijki milimetrowej, katy mozna mierzyé za pomoca przedmioté6w podrecznych. Po zmierzeniu szerokosci, dtugogci i grubogci przedmiotu i po wyrazeniu tych danych w milimetrach, latwo okregli¢ jego wartosé. katowa. Nalezy w tym celu liczbe milimetré6w pomnozyé przez 2. Wynik mno- zenia bedzie wielkogcia katowg wyrazong w tysiecznych. 19Rys. 38. Wymiary w tysigcznych, dioni i pale6w oraz niektérych przedmio- tow podrecznych ZASADY STRZELANIA Z KARABINU WYBOROWEGO W WALCE Wskazowki ogélne W celu skutecznego wykonania zadania bojowego podezas ‘walki strzelec wyborowy powinien: — bez przerwy obserwowaé pole walki i na podstawie oznak demaskujacych wyszukiwaé cele, nie zdradzajae przy tym swego stanowiska ogniowego; — prawidltowo i w odpowiednim czasie wybieraé cel do znisz- czenia; — szybko i dokladnie przygotowaé dane do strzelania i — wybrawszy odpowiedni moment — w krétkim czasie zniszezyé cel pierwszym strzalem; — umiejetnie prowadzi¢ ogieh do rémnych celéw i w dowol- nych sytuacjach — zaréwno w dzien, jak i w nocy; — obserwowaé skutki ognia i w razie potrzeby umiejetnie go korygowaé; — zmienié stanowisko ogniowe po daniu strzalu; — Sledzié zuzycie amunicji w czasie walki i w odpowiednim ezasie uzupelniaé zapasy. Nizej zostang oméwione zasady strzelania z karabinu wybo- rowego do réznych celéw, w réznych warunkach atmosferycz- nych i porach dnia. 30Wybér celu Strzelec wyborowy powinien przede wszystkim zwalczaé cele aywe: dowédcow, obserwatorow, obslugi karabindw maszyno- wych, lgeznikow obstugi dzial, operatoréw przeciwpancernych pociskéw kierowanych i inne cele najbardziej zagrazajace za- rowno strzeleowi, jak i pododdziatom. Oprécz tego z karabinu wyborowego moze prowadzié skuteczny ogien do szczelin schro- néw bojowych oraz do celow powietrznych przeciwnika. Wybér celu i wskazanie go strzelcowi nalezy w zasadzie do dowédey druzyny (plutonu). Cel wskazany przez dowédce strze- lee powinien szybko odnalezé i zameldowaé: ,,widze”. Jezeli wskazanego celu strzelec nie odszukal, to melduje swojemu do- wodcy: ,,nie widze” i w dalszym ciagu prowadzi obserwacje. Jezeli na polu walki dowédca nie podaje strzelcowi celow do zniszczenia, to wyboru celu dekonuje on samodzielnie. Przede wszystkim strzelee wyborowy powinien wybieraé i ostrzeliwaé cele wazne i niebezpieczne. Jesli kilka jest’ takich celéw, nalezy wybieraé cel blizszy i latwiejszy do zniszczenia. Jezeli w czasie walki ukaze sie nowy cel, wazniejszy albo bardziej niebezpicczny, strzelee wyborowy powinien niezwlocznie przenies¢ na niego ogien. Nalezy pamietaé, ze w wiekszosci wypadkéw inicjatywa zwiq- zana z wyszukaniem na polu walki i wyborem celu do zniszi nia bedzie nalezala wylacznie do strzelea wyborowego. W zwiaz- ku z tym musi on doskonale znaé wszystkie zasady wykrywania i niszczenia celow. Wybér celownika, punktu celowania i okreslanie poprawek bocznych Przy wyborze nastaw celownika optycznego, punktu celowania i okreglania poprawek bocznych nalezy przede wszystkim zmie- rzyé odleglosé do celu i uwzglednié warunki zewnetrzne, ktore moga mie¢ wplyw na odlegtosé strzelania i kierunck lotu po- cisku. Podezas ‘strzelania do celéw ruchomych nalezy oprécz tego uwzglednié kierunek ruchu celow oraz ich predkosé. Wybér celownika i punktu celowania oraz wprowadzenie po- prawek bocznych powinno sie odbywaé w taki sposdb, aby pod- czas strzelania $redni tor pocisku przechodzit przez srodek celu. Najwaéniejsze jest doktadne okreslenie odlegtosci do celu oraz prawidlowe uwzglednienie poprawek na warunki zewnetrzne, gdyz zapewnia to zniszczenie celu pierwszym pociskiem. W tabelach strzelniczych karabinu wyborowego przyjeto na~ stepujace warunki strzelania: — temperatura -+15°C; — nie wieje wiatr; 6 — Podrecznik strzelea wyborowego 81— teren jest na réwni z poziomem morza. Wieksze odchylenia warunkéw zewnetrznych od podanych w tabelach (normalnych) powoduja zmiane odlegtosci lotu po- cisku lub odchylenia w bok od plaszczyzny strzelania. Zasady strzelania do celow nieruchomych i ukazujacych si¢ Podezas strzelania do celu pojedynczego nie zamaskowanego i nieruchomego (ukazujacego sie) nalezy stosowaé nastawy ce- lownika i bebenka kierunkowego wedlug nastepujacych wska- zowek. Z zasady celownik dobiera sig odpowiednio do okreslonej od- Jeglogci, na przyktad, gdy odleglogé wynosi 500 m, nastawa ce- lownika = 5). W tym wypadku punkt celowania wybiera sie w srodku celu (rys. 39). japan) — Ln) pa : Ebi? 4 7 Rys. 39. Punkt celowania w Srodku celu Punktem celowania moze byé réwniez srodek dolnego skraju celu. W tym wypadku nalezy zastosowaé taka nastawe celow- nika, przy ktorej przewyzszenie sredniego toru pocisku na dana odleglosé’ bedzie wynosito (w przyblizeniu) polowe wysokosci celu (rys. 40). Przyklad. Podezas strzelania do popiersia znajdujacego sie w odleglogei 450 m nastawiamy celownik 5. WysokoSé celu wy- nosi 0,50 m. Przewyzszenie sredniego toru pocisku przy nastawie 82celownika 5 na odleglogé 450 m wynosi 0,28 m, co zapewnia prze- chodzenie gredniego toru pocisku przez Srodek celu. W momentach nasilenia walki, gdy nie ma czasu na zmiane nastaw celownika odpowiednio do odleglosci do celu, ogieni pro- wadzi sie na odleglosé do 400 m z nastawa celownika optycz- mi % ae = granny eet Rys. 40. Punt celowania w dolny skraj celu nego 4 (jeéli celownika 4 lub 5), celujac w dolny skraj lub grodek celu, jezeli cel jest wysoki (biegnacy, kleezacy). Ogien nalezy prowadzi¢ do momentu zniszezenia lub ukrycia sie celu. Jednakze strzelec wyborowy powinien dazyé do tego, aby cel zniszezyé pierwszym strzalem. W celu zniszezenia ukazujacych sie celow nalezy zapamietaé miejsce ich ukazania sie, szybko zlozyé sie do strzatu, wprowa- dzié odpowiednia nastawe na bebenkach celownika i w chwili ponownego ukazania sie celu otworzyé ogien. Szybkie danie strzalu ma decydujace znaczenie w zniszczeniu celu. Ponowne ukazanie sie celu moze nastapi¢é w innym miejscu, dlatego tez wykrycie i zniszezenie go bedzie zalezalo od uwainej obserwacji i szybkiego otwarcia ognia. Do celéw grupowych skladajacych sie z oddzielnych wyraénie widocznych postaci (sylwetek) nalezy strzela¢ kolejno, przeno- szac ogien z jednej sylwetki na druga, rozpoczynajac od najwaz~ niejszych (dowddca, obsluga km, obstuga dziala itp.). 83Zasady strzelania do celéw nieruchomych (ukazujacych sie) podezas wiatru Jeéeli podezas strzelania. do celéw nieruchomych i ukazuja- cych sie wieje wiatr nalezy wprowadzaé poprawki boczne w za- lezoégci od predkosci i kierunku wiatru bocznego oraz od odleg- tosci do celu. Im wieksza bedzie predkosé wiatru bocznego i im bardziej kat, pod jakim wicje wiatr, jest zblizony do 90° (w sto- sunku do plaszczyzny strzalu) oraz im odlegtos¢ do celu jest wieksza, tym wieksze jest odchylenie pocisku w bok od kierunku strzelania. Poprawke nalezy wprowadz é w tym kierunku, z kt6- rego wieje wiatr, a mianowicie: gdy wieje z lewej strony, éredni punkt trafienia (lufe karabinu) nalezy przesunaé w lewo, a gdy wieje z prawej strony — w prawo. Okreslanie kierunku i predkosci wiatru Kierunek i predkosé wiatru moana okreélié na oko, odezuwajac jego dziatanie na sobie oraz obserwujac jego dzialanie na lekkie przedmioty (choragiewke, chusteczke, kurz, dym, trawe, liscie, gatezie drzew). Kierunek wiatru okresla sie wedlug kata zawartego miedzy kierunkiem wiatru i plaszczyznq strzalu (rys. 41). Zprzods S. — 30° | [ee 8 Se 602, Le a Zleno Zprowa a7, Ye weds 4520 Soe 30° soya” Wrierunky Rys. 42. OkreSlanie predkosei wiatru ee wedlug odchylania sig dymu i cho- , ragiewki: Rys. 41. Okreglanie kie- a — wiatr slaby; b — wlatr_umlarko- runku wiatru ‘wany; © — wiatr silny wiatru okregla sie w metrach na sekunde. Wiatr moze byé: staby — wiejacy z predkoscig 2—3 m/s, umiarko- wany — z predkogciq 4—6 m/s i silay — z predkoscig 8—12 m/s, Do okreglenia predkosci wiatru (rys. 42) moga stuzyé naste- pujace oznaki: 84Wiatr slaby: -—— choragiewka kolysze sie i odchyla od drzewca; — chusteczka kolysze sie i lekko rozwija; — dym lekko odchyla sie od komina; — trawa kotysze sie; —- na krzakach kolysza sie liscie i galazki; ~~ na drzewach kolysza sie i szumia liscie. Wiatr umiarkowany: — choragiewka jest rozwinieta i powiewa; — chusteczka powiewa; — dym plynnie odchyla sie od komina, nie rozdzielajac sie; — kotysza sie krzaki; — trawa pochyla sie ku ziemi; — cienkie galezie odchylaja sie od drzewa, a ligcie silnie sie kotysza. Wiatr silny: — choragiewka rozwinieta lopocze i utrzymuje sie poziomo; -— chusteczka wyrywa sie z rak; — dym odchyla sie poziomo od komina i nie rozdziela sie; — trawa Sciele sie po ziemi; — krzaki sq nachylone w kierunku wiatru; — na drzewach kolysza sie konary i odchylaja grube ga- Tezie. Okreslajac wielkosé poprawki na wiatr boczny nalezy uwzgle- dniaé dane zawarte w ponizszej tabeli: Tabela 4 Wiatr boceny umlarkowany (4 m/s) pod katem 90° Odlegiosé Poprawki (w przyblizentu) do celu w metrach w sylwetkach eziowieka | W dziatkach podziatki bebenka (Gigurack) kierunkowego (siatki celownika) 200 - 0,5 300 05 1 400 1,0 1 500 15 15 600 2 2 700 3 2,5 800 45 3 900 6 3 1000 15 4 1100 9° 4 1200 w 45 1300 13 5 85Gdy wieje silny wiatr z predkogcig 8—12 m/s pod katem pro- stym w stosunku do plaszezyzny strzalu (kierunku strzelania), nalezy wniesé dwukrotnie wigksza poprawke niz podane w ta- beli, a gdy wicje wiatr slaby 2—3 m/s — dwukrotnie mniej Gdy wieje wiatr slaby, umiarkowany lub silny pod katem ostrym (30°, 45°, 60°) wzgledem plaszezyzny strzatu (kierunku strzelania), poprawki uwzgledniajace wiatr wiejacy pod katem 90° nalezy zmniejszyé o polowe. Przyktady: 1. Odleglosé strzelania — 800 m, wieje wiatr silny z lewej strony pod katem 90°. Sredni punkt trafienia nalezy przeniesé w lewo 0 6 tysiecznyc 2. Odleglosé strzelania — 800 m, wieje wiatr silny z prawej strony pod katem 60°. Sredni punkt trafienia nalezy przenies¢ w prawo 0 3 tysieczne. 3. Odlegtosé strzelania — 800 m; wieje wiatr staby z lewei strony pod katem 90°. Sredni punkt trafienia nalezy przen w lewo 0 1,5 tysiecznej. 4. Odlegtosé strzclania — 800 m, wieje wiatr umiarkowany z prawej strony pod katem 45°, Sredni punkt trafienia nalezy przeniegé w prawo 0 1,5 tysiecznej. W celu latwiejszego zapamigtania poprawek w dziatkach po- dziatki bebenka kierunkowego (siatki celownika) na umiarko- wany wiatr boczny, wiejacy pod katem 90°, nalezy podzielié cyfre celownika odpowiadajaca odleglosci_ strzelania: podczas strzelania na odlegtos¢ do 500 m — przez stata wartosé 4, a w razie strzclania na wicksza odleglos¢ — przez stala war- tose 3. Przyklady: Okreglié poprawke w dzialkach podzialki bebenka kierunko- wego na umiarkowany wiatr boczny wiejacy pod katem 90° wzgledem kierunku strzelania, jezeli odleglos¢ do celu wynosi 400 m (celownik 4). Rozwigzanie: — to jest ey = liezba stata) Uwaga: Uzyskana wartosé poréwnaj z tabelg poprawek na wiatr. 86Okreglié w dziatkach podzialki bebenka poprawke na silny wiatr boezny wiejacy pod katem ostrym wzgledem kierunku strzelania, jezeli odleglos¢ do celu wynosi 900 m (celownik 9). 9 (celownik) wo CL 7 Rozwigzanie: to jest [-Giosba sialay = 2 Uwaga: Uzyskana wartosé nalezy poréwnaé z tabela poprawek na wiatr. Strzelanie podczas wiatru bocznego z wprowadzeniem poprawki na bebenku kierunkowym celownika optycznego Jezeli wiatr wicje z lewej strony, to sredni punkt trafienia (lufe karabinu) przesuwa sie w lewo, a gdy wiatr wieje z prawej strony — w prawo. Sredni punkt trafienia przesuwa sie za po- Rys. 43. Strzelanie podezas wistru bocznego z wprowadzeniem poprawki na bebenku kierunkowym celownika optycznego moca bebenka kierunkowego, obracajac go w kierunku wskaza- nym strzatkami na nakretce czolowej. Poprawke’ nalezy wpro- wadzaé w tym kierunku, z ktérego wieje wiatr (rys. 43). 87Jezeli sytuacja na polu walki nie pozwala na wprowadzenie poprawek na bebenku kierunkowym (brak czasu, cel ukazal sie na krotki czas), to poprawke na wiatr boczny mozna uwzgledni¢ przez przesuniecie punktu celowania w bok, przy czym wyko- rzystuje sig podzialke poprawek bocznych siatki celownika. Strzelanie podczas wiatru bocznego, bez wprowadzania poprawki na bebenku kierunkowym celownika optycznego Jezeli wiatr wieje z lewej strony, poprawke uwzglednia sie na podziatce z prawej strony zasadniczego znaku celowniczego, a jezeli z prawej — uwzglednia sie ja z lewej strony zasadni- ezego znaku celowniczego (rys. 44). pane, — oA 8 a5 4 Sh bd? a Rys. 44. Strzelanie podczas wiatru bocznego bez wprowadzania poprawki na bebenku kierunkowym celownika optycznego Nalezy pamietaé, ze punkt celowania przesuwa sie od Srodka celu. Strzelanie podezas wiatru czotowego (z przodu) Wplyw wiatru, wiejgcego wzdtuz kierunku strzelania, na lot pocisku do odleglogci 1000 m jest tak maly, ze w praktyce po- prawki w donognosci nie uwzglednia sie (rys. 45). 88jenjen geo ada jt —1 45. Strzelanie podezas wiatru czotowego (z przodu) Zasady strzelania do celow ruchomych Podezas strzelania do celu ruchomego nastawe celownika (be- benka odleglosciowego) i punkt celowania nalezy ustalaé uwzgledniajac poprawki boczne na przesuniecie sie celu, aby zapewnié przejécie gredniego toru pocisku przez srodek celu. Poprawka na przesuniecie sie celu nazywa sie wyprzedzeniem, Wyprzedzenie nalezy uwzglednia¢ w kierunku poruszania sie celu. Gdy cel porusza sie z lewej strony do prawej, Sredni punkt trafienia (lufe karabinu) nalezy przesunaé w prawo, a gdy cel porusza sie z prawej strony ku lewej — w lewo. Wielkos¢ wyprzedzenia zalezy od predkoseci i kierunku_poru- szania sie celu oraz od odlegtosci strzelania. Wraz ze zwieksze- niem sie predkogci ruchu celu, odlegtosci strzelania i kata miedzy plaszczyzna strzelania (kierunkiem strzelania) a kierunkiem ruchu celu zwieksza sie odpowicdnio wielkosé wyprzedzenia. Podezas strzelania do celow ruchomych nalezy uwzglednia¢ ruch celu. Moze on byé: — czotowy, gdy cel zbliza sie do strzelajacego lub oddala sie od niego (rys. 46); poprzeczny, gdy cel w stosunku do plaszczyzny strzelania (kierunku strzelania) porusza sie pod katem zblizonym do kata prostego — 90° (rys. 47); — skoSny, gdy cel porusza sie pod katem ostrym (rozwartym) w stosunku do plaszezyzny strzclania (kierunku _ strzelania) (rys. 48). 89Rys. 47. Poprzecany ruch celu 90Rys. 48. Skosny ruch celu: a — oddalajacego sigs b — zblizajacego sig W celu okreglenia wielkoSci wyprzedzenia podezas strzelania do celu poruszajacego sie poprzecznie (prostopadle) do ptasz- czyzny strzatu (Kierunku strzelania) nalezy uwzglednié dane za- warte w ponizszej tabeli: 91Tabela & Wielkosei_wyprzedzenia podczas strzelania do celu poruszajacego sie poprzecznie do Kierunku strzelania Cel zmotoryzowany por Cel biegnacy x predkoscia 3 m/s szajacy sig 2 predkoscia Odlegtosé {okato 10 km/h) (okolo 6 m/s, okoto aye 20 km/h) (w met= Wyprzedzenie w dziatkach | Wyprzedzenie w dziaikachy Fach) ead podziatki bebenka podzialki bebenka ice cgiwetkeeh |] sderunkowego (stk irunkowego aco Ee leut aed) celownika) (siatki celownika) 100 1 | 4 7 200 15 | 4 7 300 26 | 45 8 400 3,5, | 4,5 8 500 45 | 45 85 600 6 | 5 9 700 7,5 | 5,5 10 800 9 | 35 10 900 I | 6 ll 1000 12,5 | 65 12 L100 145 | 6,5 2 1200 7 | 7 13 1300 19 | 18 1B Jezeli cel porusza sie z inna predkogcia niz podana w_ tabeli nalezy uwzgledniaé wyprzedzenie wieksze lub mniejsze, propor- cjonalnie do zmiany predkogci poruszania sie celu. Prayklady: 1. Obliczyé wyprzedzenie do samochodu (fig. boj. nr 24) po- ruszajacego sie ruchem poprzecznym z predkosciq 40 km/h, jezeli odlegios¢ do niego wynosi 400 metrow. OdpowiedZ: wyprzedze- nie wynosi 16 tysiecznych. 2. Obliczyé wyprzedzenie do idacego zolnierza poruszajacego sie ruchem poprzecznym, z predkosciq 5 km/h (1,5 m/s), jezeli 92odleglos¢ do niego wynosi 600 metréw. Odpowiedz: wyprzedze- nie wynosi 2,5 tysieeznych. Do ‘celéw poruszajacych sie ruchem skognym wzgledem plasz~ cayzny strzalu (kierunku strzelania) nalezy stosowaé zmniejszone 0 polowe wartogci wyprzedzenia okreslonego w tabeli. Przyktad: obliczyé wyprzedzenie do biegnacego (fig. boj. nr 14a) ezlowieka poruszajacego sie ruchem skosnym, z predkoscia 10 km/h, jezeli odlegtosé do niego wynosi 200 metréw. Odpo- wiedé: wyprzedzenie wynosi 2 tysiecane. Dla latwiejszego zapamietania wielkosci wyprzedzenia w dzial- kach podzialki bebenka kierunkowego (siatki celownika) w od- niesieniu do celu poruszajacego sie poprzecznie (prostopadle) do plaszezyzny strzalu (kierunku strzclania) z predkoscig 3 m/s (10 km/h) mozna zaokragli¢ wielkos¢ wyprzedzenia i przyjaé, ze podczas strzelania na odlegtos¢ do 600 m wynosi ono 4,3 ty= siecznych, a podczas strzelania na wieksza odleglosé — 6 tysigez- nych. Zapamietanie tych danych umozliwi strzelcowi wyboro- wemu szybkie okreglenie wyprzedzenia i zniszezenie celu ru- chomego. Strzelanie do celow poruszajacych sie poprzecznie lub. skognie do plaszczyzny strzalu (kicrunku strzelania) mozna prowadzié dwoma' sposobami: sposobem prowadzenia celu oraz sposobem wyczekiwania na cel. Pierwszy sposdb polega na tym, ze strzelec bez przerwy ,,prowadzi” karabin zgodnie z kierunkiem’ ruchu celu i w momencie najbardzie} prawidlowego wycelowania (z uwzglednieniem wyprzedzenia) daje strzal. Drugi sposdb polega na tym, Ze strzelec wycelowuje bron w wybrany uprzednio punkt (przedmiot terenowy) znajdujacy sie z przodu celu, i w momencie zblizenia sie celu do tego punktu otwiera ogien (uwzgledniajac wyprzedzenic). Jezeli cel nie zostanie zniszezony, strzelec wybiera nowy punkt na drodze poruszania sie celu, wycelowuje i w momencie, gdy cel znajdzie sie w tym punkcie ponownie otwiera ogien. Bardziej skuteczny jest pierwszy sposdb (prowadzenie celu) iw wiekszogci przypadkéw strzelec wyborowy powinien do celu ruchomego prowadzié ogien tym sposobem. Podezas strzelania do naziemnych celow ruchomych nalezy stosowaé naboje z pociskami smugowymi, co pozwala na lepsza obserwacje wynikéw strzelania oraz umozliwia mozliwosé spraw- dzenia i poprawienia wielkosci wyprzedzenia. Strzelanie do zywej ily nieprzyjaciela, znajdujacej sie na transporterach opance- ‘onych i samochodach, nalezy prowadzié stosujac naboje z po- ciskami zwyklymi i przeciwpancerno-zapalajacymi (w stosunku 1:1 lub innym, w zaleznogci od liczby posiadanych nabojow Z wymienionymi pociskami). 93Stosujge wyprzedzenie podczas strzelania do celu ruchomego nalezy odpowiednio dobraé punkt celowania. Trzeba przy tym pamietaé, Ze wielkosé wyprzedzenia nalezy obliczaé od Srodka celu. Sq dwa sposoby uwzgledniania poprawek (doboru punktu celowania) podezas strzelania do celu ruchomego. Obydwa te sposoby sq nizej opisane. Uwzglednienie poprawki na ruch celu sposobem celowania pomocniczym znakiem celowniczym Jezeli_warunki strzelania nie pozwalaja na wyprzedzenie za pomocg bebenka kierunkowego (cel ukazat sie nagle i ma bardzo krétka droge do przebycia), to wyprzedzenie nalezy ustalaé za pomoca podziatki poprawek bocznych siatki celownika optyez- nego. Postugujac sie ta podziatka poprawek bocznych siatki ce- lownika optyeznego, nalezy celowaé w srodek celu za pomoca dzialki (pomocniezego znaku celowniczego) znajdujacej sie z tej strony, z ktérej porusza sie cel (rys. 49). Rys. 49. Uwzelednianie poprawki na ruch celu sposobem celowa- nia pomocniczym znakiem celowniczym Uwzglednienie poprawki na ruch celu za pomoca bebenka kierunkowego celownika optycznego Jest to najezesciej stosowany sposdb uwzgledniania poprawki na ruch celu. Sposdb ten jest skuteczniejszy od poprzednio opi- sanego. Polega on na tym, ze po zauwazeniu celu i okregleniu 94