eqyêDÏ

ªeqyêDϵ ` »qe] 2018

dü+|ü⁄{Ï: 17, dü+∫ø£: 1 »qe] `2018,

–]»q
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

e÷dü|üÁ‹ø£
ù|J\T:64, yÓ\:s¡÷ˆˆ30/`

ge
pa
er
ov
C

1
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

2
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

3
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

4
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

–]»q e÷dü |üÁ‹ø£

ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
dü+|ü⁄{Ï : 17 »qe] 2018 dü+∫ø£ : 1
dü + bÕ<ä ø °j ·T+
eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î qeTkÕÿs¡eTT\T... $wüj·T dü÷∫ø£
|ü⁄D´uÛÑ÷$T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ n+‘·T˝Òì dæ]dü+|ü<ä\‘√, C≤„qdü+|ü<ä‘√ øÁ .£ dü+. n+X¯eTT |ü⁄≥ dü+.
$\dæ\T¢‘·Tqï düeTj·T+˝À nH˚ø£ eT+~ <äTsêàs¡TZ\, kÕ«s¡∆|üs¡T\ ø£ fi¯ófl á
<˚X¯+ô|’ |ü&çq$. Ä ø±s¡D+>± eTq<˚X¯+ô|’ nH˚ø£ <ä+&Éj·÷Á‘·\T »]>±sTT. 01. dü+<˚X+¯ 6
02. uÛ≤s¡‘· #·]Á‘· n+fÒH˚ –]»qT\ #·]Á‘· 7
7e X¯‘êã›+qT+∫ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq <ä+&Éj·÷Á‘·\T <ë<ë|ü⁄ @fi¯fl‘·s¡ã&ç 03. $<˚o bÕ\qqT m~]+∫q –]»q ‘Ó>∑\T 13
ø=qkÕ>±sTT. dü«‘·+Á‘· sê»´yÓTÆq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀìøÏ yÓTT<ä{ÏkÕ]>± e+<ä\ 04. kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡ Ms¡T\T ` eTq eqyêdüT\T 21
dü+e‘·‡sê\T u≤ìdü‘·«+˝À eT–Zq uÛ≤s¡rj·TT\T Ä+π>¢j·TT\ bÕ\q≈£î 05. eqyêdüT\ Hêj·Tø£‘«· + 24
m<äTs¡T ‹]>±s¡T. 1857˝À BìøÏ ;»+ |ü&ç+~. n+‘·≈£î eTT+<äT ≈£L&Ü 06. |òüTqyÓTÆq #·s¡Á‘·≈£î ì<äs¡Ùq+ –]»q b˛sê{≤\T 25
mH√ï b˛sê{≤\T kÕ–q$. ø±˙ 1857 Á|ü<∏äeT kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±e÷ìøÏ ˇø£ 07. >√+&ÉT Ms¡T&ÉT ` sê+J>√+&é 28
Á|ü‘˚´ø£‘· ñ+~. ÄHê&ÉT ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq C≤«\ <˚X¯+˝À s¡>∑T\T‘·÷H˚ ñ+~. ∫es¡≈£î 08. düeTàø£ÿ ` kÕs¡\eTà C≤‘·s¡ 37
kÕ«‘·+Á‘·´+ kÕ~Û+#êø£ ø±˙ Ä n–ï #·˝≤¢s¡˝Ò<äT. 09 uÛ>Ñ y∑ êHé _sê‡eT++&Ü 39
<˚X¯+˝À Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T á ñ<ä´eT+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£îHêïs¡T. q>∑s¡yêdüT\ 10. Ms¡Hê] ` sêDÏ |üP˝Ÿ ≈£îesY 40
‹s¡T>∑Tu≤≥T q>∑sê˝À¢ ñ+&É>± |ü#·Ãì n&Ée⁄\T |üs¡«‘·kÕqTe⁄˝À¢ ≈£L &Ü 11. b˛sê≥ jÓ÷<ÛTä &ÉT ;Ûe÷ Hêj·Tø˘ 46
–]»qT\ kÕ«‘·+Á‘·´ ìHê<ë\T Á|ü‹<Ûä«ì+#êsTT. n+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D˝Ò
12. b˛sê≥ jÓ÷<ÛTä &ÉT ` ≈£Ls¡+ Ms¡kÕ«$T 47
13. áXÊq´uÛ≤s¡‘· b˛sê≥ #·]Á‘· 53
n\÷¢] d”‘êsêeTsêE Hêj·Tø£‘·«+˝À »]–q –]»qT\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T. 14. eTHÓï+˝À dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑ 54
@ ˇø£ÿ –]»qT&ÉT ÄHê&ÉT u≤ìdü‘ê«ìøÏ ‘·\ e+#·˝Ò<äT. n+‘·T˝Òì 15. _Û\T¢ Ms¡T&ÉT ‘ê+rj·÷ ;Û˝Ÿ 55
Ä‘·à>ös¡e+‘√, <˚X¯uÛÑøÏÔ‘√ X¯Á‘·Te⁄\øÏ m<äTs¡T ‹]>±s¡T. mH√ï #√≥¢ ‘·eT≈£î 16. øπ s¡fi≤ Ms¡T&ÉT ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<ä÷ 56
‘êeTT kÕ«‘·+Á‘·´+ dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. n˝≤π> á ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝À y˚ \ø=\B 17. ÁbÕNq –]»q dü+düè‹ì ø±bÕ&ÉTø√yê* 58
–]»qT\T H˚\ø=]>±s¡T. nsTTHê –]»qT&ÉT y˚dæq u≤D+ Ä>∑qfÒ¢ n‘·&ç 18. s¡C≤ø±s¡T\≈£î <ä&É |ü⁄{+ºÏ ∫q sƒq¡ ÷Hêj·Tø˘ 60
ñ<ä´eT+ ≈£L&Ü Ä>∑˝Ò<äT.
<˚XÊìøÏ |üP]Ô kÕ«‘·+Á‘·´+ Ç∫à Ä+π>¢j·TT\T <˚X¯+ $&ç∫ yÓfi‚fl es¡≈ £î
–]»qT&É T $\¢ + ãT\T e<ä \ ˝Ò < ä T . n˝≤+{Ï m+<ä s √ –]»q Ms¡ T \
dü+bÕ<äø£ eT+&É*
kÕVü≤dü>±<Û佑√ á Á|ü‘˚´ø£ dü+∫ø£ MT eTT+<äT≈£î e∫Ã+~. leT‹ •e\ |ü<äà (dü+bÕ<ä≈£î\T)
#·]Á‘·≈£î n+<äì Ms¡T˝…+<äs√... <˚X¯e÷‘· <ëdü´X¯è+K˝≤\qT ‘Ó+#˚ l _.Vü≤s¡Hê<∏äsêe⁄ (|ü_¢wüsY)
b˛s¡ T ˝À ndü T e⁄\T <Û ë s¡ u Àdæ q Ä –]»q neTs¡ Ms¡ T \+<ä ] ø° ìyê[ l ˝≤e⁄&çj·÷ ‹s¡TeT˝Ÿ (ø√`Ä]¶H˚≥sY)
n]Œdü÷Ô... l õ.j·Tdt.#·\|ü‹ (düuÛÑT´\T)
dü+Áø±+‹ X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√... leT‹ b˛D+– düTuÛÑÁ<ä (düuÛÑT´\T)
•e\ |ü<äà, dü+bÕ<ä≈£îsê\T

5
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
dü+<˚X+¯ eqyêd” ø£fi≤´D |ü]wü‘Y
`e÷q´l|æ.$.k˛eTj·÷E\T, ‘Ó\+>±DÁbÕ+‘· ø±s¡´ø±]DÏ
n.uÛ≤ dü+|òTü ≥Hêø±s¡´<ä]Ù
>ös¡yê<Ûä´≈£åî\T : l |æ.\ø°åàHêsêj·TD uÛ≤>∑´q>∑sY
eqyêd” ø£fi≤´D≤ÁX¯eT+
n<Ûä´≈£åî\T : l dæ&Ü+ »+>∑T uÛ≤>∑´q>∑sY
ªªkÕ«‘·+Á‘·b˛sê≥+˝À eqMs¡T\Tµµ nH˚ n+X¯+ô|’ eqyêDÏ |üÁ‹ø£ ñbÕ<Ûä´≈£åî\T : l ø±Á{≤E yÓ+ø£≥j·T´ n#·Ã+ù|≥
$X‚wü dü+∫ø£>± rdüTø=düTÔHêïs¡ì ‘Ó*dæ #ê˝≤ dü+‘√wü+ ø£*–+~. ñbÕ<Ûä´≈£åî\T : l ôV≤#Y.¬ø.Hê>∑T uÛ≤>∑´q>∑sY
kÕ«‘·+Á‘·´b˛sê≥+˝À eqyêdüT\T $X‚wü uÛÑ÷$Tø£ eVæ≤+#ês¡T. ø±s¡´<ä]Ù : l õ.sêCÒ+<äsY uÛ≤>∑´q>∑sY
eqyêdüT\ b˛sê≥+ >∑T]+∫ kÕ«‘·+Á‘·b˛sê≥+˝À yê] uÛÑ÷$Tø£ düVü≤ø±s¡´<ä]Ù :(1)l HÓ’‘·+ X¯+ø£sY ñ≥÷ïs¡T
>∑T]+∫ #·]Á‘· düeTÁ>∑+>±˝Ò<äT. Ä #·]Á‘·qT ãj·T{ÏøÏ ‘Ó∫à düe÷C≤ìøÏ :(2)lX¯Vü≤MTsY lìyêdüsêe⁄ ø=‘·Ô>∑÷&Ó+
n+~+#·&+É #ê˝≤nedüs+¡ . eqyêDÏ |ü‹Á ø£<ë«sê eqyêdüT\ >∑T]+∫ :(3)lπø+Á<ädæ+>¥ sƒê≈£LsY uÛ≤>∑´q>∑sY
nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó*j·TCÒj·T&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. á $X‚wüdü+∫ø£ ø√XÊ<Ûä´≈£åî\T : l dæ.ôV≤#Y.<˚y˚+<äsYsêe⁄ uÛ≤>∑´q>∑sY
<ë«sê eqyêdüT\ ã*<ëHê\ >∑T]+∫≈£L&Ü n+<ä]øÏ ‘Ó\TdüTÔ+~. düVü≤ø√XÊ<Ûä´≈£åî\T : l {Ï.$.s¡eTD≤sêe⁄ uÛ≤>∑´q>∑sY
‘·<ë«sê eqyêdüT\ >ös¡eeTj·T Ç‹Vü‰dü+ düe÷»+˝À >∑T]Ô+|ü⁄≈£î dü+|òüT≥HêeT+Á‹ : l |æ.düTMsY uÛ≤>∑´q>∑sY
edü T Ô + ~. eqyêdü T \bÕÁ ‘ · ` eqyêdü T \ $ø±dü + ˝À $T>∑ ‘ ê düVü≤ dü+.eT+Á‹ : ly˚eTTø£ Ä+»H˚j·TT\T }≥÷ïs¡T
dü e ÷»+jÓ T Tø£ ÿ dü V ü ‰ j· T dü V ü ≤ ø±sê\T n+<ä ≥ +˝À Ç~ ø±sê´\j·T ø±s¡´<ä]Ù:l_.Vü≤s¡Hê<∏äsêe⁄ uÛ≤>∑´q>∑sY
ñ|üj·TTø£Ô+>± ñ+≥T+<äì uÛ≤$düTÔHêïqT. düuÛÑT´\T :leTTs¡[yÓ÷Vü≤Hésêe⁄ uÛ≤>∑´q>∑sY
`|æ.$. k˛eTj·÷E\T. düuÛÑT´\T :ldæ.|üs¡y˚TX¯+ uÛ≤>∑´q>∑sY

6
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· n+fÒH˚ –]»qT\ #·]Á‘·

` l ø¬ .sêeT#·+Á<äjT· ´, uÛ≤>∑´q>∑s,Y sê»´|ü≥+˝À H˚{Ï #Ó’Hê˝Àì dü>∑uÛ≤>∑+es¡≈£î e⁄+~.
nœ\uÛ≤s¡‘· $<ë´Á|üeTTUŸ,
eqyêd” ø£fi≤´D≤ÁX¯eT+ Á‹|ü⁄s¡sêE <˚ees¡àô|’ &ÛÜø± qyêãT <ë&ç #˚ùd,Ô Á‹|ü⁄s¡
ôd’ì≈£î\T ø=+&É˝À¢ ñ+&ç ¬>]˝≤¢j·TT<ä∆+
Á|ü|+ü #· e÷qyê[øÏ ~XÊ<äsÙ¡ q+#˚dqæ #˚ d æ , qyêãTqT ÁbÕs¡ Á <√˝≤s¡ T .
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹ n‹ÁbÕNqyÓTÆq~. n|üŒ{ÏqT+&ç Á‹|ü⁄s¡ dü«‘·+Á‘·sê»´+>±
uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝À Á|ü ø £ è ‹e÷‘· ˇ&ç ˝ À e⁄+~. 1618 dü+ˆˆ˝À Á‹|ü⁄s¡˝Àì
J$+∫q Á|ü » \T nìïs¡ + >±˝À¢ Á‹|ü ⁄ π s X¯ « ] eT+~sêìï \÷{Ï # ˚ d æ
sêDÏ+#ês¡T. Á|üø£è‹˝À ˇø£ uÛ≤>∑+>± <Ûä«+dü+#˚XÊs¡T. 3700dü+ˆˆ\ ÁøÏ‘·y˚T
J$+∫q Çø£ÿ&ç Á|ü»\+‘ê ˇø±H=ø£|ü &ÉT eTq –]»qT\T ÇqTeTTqT
n+<äs÷¡ eqyêdüT˝Ò, –]»qT˝Ò nqe#·TÃ. ;Û ˝ Ÿ Ms¡ T &É T ‘·j·÷s¡T#˚dæq≥T¢ Ä<Ûësê\THêïsTT.
‘· s ¡ T yê‘· ø±\+˝À »q|ü < ë˝˝À #ê]Á‘·øø£ ±\+: ñ‘·sÔ d¡ ]ü Vü≤<äT˝› À¢ ñ
ñ+&çqyês¡T HÓeTà~>± n&Ée⁄\qT q]øÏ u… > ∑ & Ü;Û ˝ Ÿ qï eqyêdüT˝Ò X¯ø£, VüAD, Á^≈£î,
Á>±e÷\qT ì]à+#· T ≈£ î ì eTTdæ ¢ + \ <ä T sêÁø£ e TD\qT
Á>±eTyêdü T \T>±q÷, |ü ≥ º D ≤\qT ì]à+#· T ø=ì m<äTs=ÿHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· »]–q nH˚ø£ kÕ«‘·+Á‘·´
q>∑s¡yêdüT\>±q÷ e÷]b˛j·÷s¡T. Á|üø£è‹e÷‘·qT b˛sê{≤˝À¢ y˚˝≤~ –]»q Ms¡T\T ã*nj·÷´s¡T.
qeTTàø=ì nø£ÿ&˚ ñ+≥÷ Jeq+ kÕ–düTÔqïyês¡T k˛eTHê<∏äeT+~s¡+ô|’ yÓTT<ä≥ <ë&ç#˚dæq >∑»ì
eqyêdü T \T>± |æ \ Teã&É T ‘· T Hêïs¡ T . ø£ q Tø£ eTVü≤à<éqT m<äTs=&ç¶b˛sê≥+ #˚dæq u…>∑&Ü;Û˝Ÿ _Û\T¢
eqyêdüT\T, Á>±eTyêdüT\T, q>∑s¡yêdüT\T n+‘ê ‘Ó>ø∑ #Ï +Ó ~q –]»qT&˚. u§+~˝À ÁbÕD+ ñqï+‘·es¡≈î£
ø£*ùdHÔ ˚ uÛ≤s¡‘y· êdüT\T ne⁄‘ês¡T. n+<äs÷¡ uÛsÑ ‘¡ e· ÷‘· b˛sê&ÉT‘êqì Äj·Tq Á|ü‹q ã÷Hê&ÉT.
_&É˝¶ .Ò H˚ { Ï s¡ a ≤s¡ â + &é Á bÕ+‘· + ˝Àì s√Vü ≤ ‘êdt > ∑ & Û é
nHê~>± Çø£ ÿ &ç Á|ü » \T ùd«#êä J e⁄\T. (Vü≤]X¯Ã+Á<äTì |ü⁄Á‘·Tì ˝ÀVæ≤‘êdüT´ì sê»´+) s¡øDå£ ˝À
ãj·T{Ïyê] ô|‘·ÔHêìï m|ü⁄&É÷ Ms¡T ˇ|üø√˝Ò<äT. ñsêyé ‘Ó>∑yês¡T eTT+<äTHêïs¡T. eTVü‰ø√dü˝Ÿ e<ä›
n+<äTπø Á^≈£îsêE n˝…>±®+&ÉsYqT ‹|æŒø=≥º&É+˝À >√+&Ü«Hê >∑&eéÛ T+&É˝Ÿ sêDÏ, sêC≤<äfi|¯ ‹ü dæ+Vü≤ uÛ≤s¡´
|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì ùdq, sêD≤Á|ü‘ê|üdæ+VüQì ùdHê|ü‹ sêD°<äTsêZe‹ nø£“sYùdq\‘√ b˛sê&ç ø£+{ÏøÏ u≤D+
sêD≤|üP+C≤;Û˝Ÿ Hêj·Tø£‘·«+˝À _Û\T¢\T, #Û·Á‘·|ü‹ >∑T#·TÃ≈£îqï+<äTq Ms¡eTs¡D+ bı+~+~.
•yêJ <Ûäs¡às¡øå± b˛sê≥+¬ø’ düVü≤ø£]+∫q Ms¡+‘ê sêD≤Á|ü‘ê|t yÓTT>∑\T\‘√ b˛sê&˚ düeTj·T+˝À
–]»q Ms¡T˝Ò. ùdHê|ü‹ _Û\T¢Ms¡T&ÉT sêD≤|üP+C≤;Û˝Ÿ j·TT<ä∆+˝À
lsêeTTì q~ì <ë{Ï+∫q ìcÕ<äsêE >∑TVüQ&ÉT, eTs¡DÏùdÔ Äj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT <äT>±Z;Û˝Ÿ ˇø£ #˚sTT
ùd‘·TìsêàD+ #˚dæq q\T&ÉT, ˙\T&ÉT, n‹>=|üŒ ‘Ó–b˛sTTHê ‘·q nqT#·s¡T\‘√ ø£\dæ sêD≤Á|ü‘ê|tqT
$\Tø±&Óq’ @ø£\e⁄´&ÉT, ÁbÕ>√®‹wü|⁄ü s¡+ (H˚{Ï nkÕ‡+) 14 dü+ˆˆ\T n&Ée⁄˝À¢ <ë∫ s¡øÏå+#ê&ÉT. ∫e]
sêE uÛ>Ñ <∑ ‘ä T· &Ô TÉ , ÄHê{Ï nkÕ‡+sêE <˚ees¡à sê»´+ Vü≤©›|÷üò {°Ï j·TT<ä+∆ ˝À sêD≤jÓTTø£ÿ >∑TÁs¡+ #˚‘ø· ˘ ø±\T≈£î

7
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
>±j·T+ nsTT´+~. Ä düeTj·T+˝À eTT>∑TZs¡T _Û\T¢\
düVü‰j·T+‘√ sêD≤ ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*>±&ÉT.
1677 nø√ºãsY˝À •yêJ eTVü‰sêCŸ 10s√E\T
lXË’\+˝À ñHêï&ÉT. nø£ÿ&çqT+&ç q+<ë´\, ø£&É|ü,
‹s¡T|ü‹ MT<äT>± •yêJì düTs¡ø‘åÏ +· >± ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì
õ+õø√≥≈£ î #˚ ] Ãq #Ó + #· T Ms¡ T \T ∫qïeT\T¢ ,
q&ç|æeT\T¢, ô|<ä›eT\T¢\T.
1878˝À ;Vü‰sY˝À u≤>∑˝Ÿ|Pü sY e<ä› Ä+π>j ¢ T· T\≈£î
e´‹πsø£+>± eTTøÏÔ Ä+<√fi¯q »]–‘˚ 388eT+~
dü+‘ê˝Ÿ\T ndüTe⁄\Tu≤XÊs¡T. Ms¡ ‹\ø±e÷+J nH˚
–]»qT&ÉT ø£˝…ø£ºsY n>∑d”Ôdt ø°¢yéqT u≤D+‘√ ø={Ϻ
#·+bÕ&ÉT. Ä+π>¢j·TT\ <ÛäHê>±s¡+ ø=\¢>={Ϻ ;<ä\≈£î
|ü+#˚XÊ&ÉT. n‘·ìï Hê\T>∑T >∑TÁsê\≈£î ø£{ºÏ uÛ≤>∑˝Ÿ|Pü sY
M<ÛäT˝À¢ á&ÉTÃ≈£îyÓ[fl, #Ó≥Tº≈£îø£{Ϻ, y˚T≈£î\Tø={Ϻ
n‹Á≈£Ls¡+>± #·+bÕs¡T Ä+π>¢j·TT\T.
s¡ a ≤s¡ â + &é ˝ Àì n©Vü ‰ ‘Y nH˚ Á >±eT+˝À
_sê‡eTT+&ÜqT |æ\ø£ø√dæ, »+<Ûä´+rdæq+<äT≈£î
Ä+π>¢j·TT\ô|’q, $TwüqØ\ô|’q ô|<䛋s¡T>∑Tu≤≥T
»]–+~.
ˇ]kÕ‡˝Àì ø£+<Ûäe÷˝Ÿ õ˝≤¢˝À #·Áø£_k˛sTT,
eTVü‰sêÁwü˝º À ;Ûe÷Hêj·Tø˘, ø£sêí≥ø£˝À yÓ+ø£≥|üŒj·T´
Hêj·Tø˘, πøs¡fi¯˝À ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT Ms¡+‘ê dü«‘·+Á‘·
eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î ªªdü+Áø±+‹µµX¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√
*{Ï˝Ÿ |òü¢esY ôV’≤ dü÷ÿ˝Ÿ   ø±˝ÒCŸ
uÛÑÁ<ë#·\+
8
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
b˛sê{≤˝À¢ nÁ>∑>±eTT\T>± ì*∫q –]»q Ms¡T\T.
‘Ó\T>∑TsêÁcÕº˝À¢ Ç≥T ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯ bÕ\q‘√,
n≥T Ä+π>¢j·TT\ ≈£î{Ï\ bÕ\q‘√ b˛sê&çq –]»q
Ms¡T˝À¢ ìs¡à˝Ÿ sêE. sê+J>√+&é, Ä~˝≤u≤<éõ˝≤¢
CÀ&˚|÷üò {Ÿ Ms¡T&ÉT ø=eTs¡+;ÛyTé , $XÊK>√<ëe]õ˝≤¢˝À¢
n\÷¢] d”‘êsêeTsêE‘√ ø£\dæ ø√j·T\≈£î Hêj·Tø£‘«· +
eVæ≤+∫q >∑+≥+<=s¡, eT\T¢<=s¡\T ñHêïs¡T.
áXÊq´sêÁcÕº˝À¢ Hê>±˝≤+&é˝À C≤<√Hê+>¥,
sêDÏe÷ ¬>’&çq÷¢´, y˚T|òü÷\j·÷˝À ôd+>¥U≤d” H˚‘·
rs¡‘dY +æ Vt≤, ns¡TD≤#·˝Ÿ˝À ‘ê*yéT s¡Tø√“\T eTTKT´\T.
500 dü+ˆˆ\ ìs¡+‘·s¡ $<˚oÄÁø£eTD\T, n‘ê´#êsê\
ø±s¡D+>± áXÊq´Á|ü»\T ø=+<äs¡T eT‘·+e÷sês¡T.
ø±ì ‘·eT ndæÔ‘ê«ìøÏ, dü+düÿè‹øÏ <Óã“‘·>∑T\T‘·T+<äì
>∑T]Ô+#êø£ dü«<Ûsä êàìøÏ ‹]– e#êÃs¡T. Ç˝≤ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘· n+fÒH˚ –]»qT\ dü+|òüTs¡¸ #·]Á‘·.
*
` e÷>∑+{Ï dü÷s¡´+
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

9
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

10
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

11
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

12
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

$<˚obÕ\qqT m~]+∫q –]»q ‘Ó>\∑ T

` sê+|ü*¢ eT*¢ø±s¡T®qsêe⁄, uÛ≤>∑´q>∑sY. ÄsY.j·Tdt.j·Tdt.‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘· ø±s¡´ø±]DÏ düuÛÑT´\T
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À y˚\ dü+ˆˆ\qT+&ç –]»qT\T ‘·eT b˛sê≥+˝À #ê˝≤ <Ûs’Ó ´¡ kÕVü≤kÕ\T Á|ü<]ä Ù+#ês¡T. <˚X+¯ ˝À
ÁbÕ+‘ê\˝À düs¡«‘·+Á‘·´ dü«‘·+Á‘·T\T>± e⁄+≥÷, Äj·÷ eT]j˚T kÕe÷õø£ es¡Z+ #˚j·Tì b˛sê{≤\T –]»qT\T
kÕÁe÷C≤´ìøÏ #˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± ñ+&˚yês¡T. –]»qT\ #˚XÊs¡T. 1857≈£î |üPs¡«eTT ‘·<äT|ü] #√≥T#˚düT≈£îqï
bÕ\q˝À kÕÁe÷C≤´\T @M CÀø£´+ #˚düTø√ø£b˛j˚Tyês¡T. dü+|òüT≥q\T ˇø£kÕ] C≤„|üø£+#˚düT≈£î+<ëeTT.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT >∑eTì+∫qf…Æ¢‘˚ es¡+>∑˝Ÿ ø±ø£rj·T 1. #Ísêdt\T:
kÕÁe÷C≤´ìøÏ nø£ÿ&ç –]»qT\≈£î eT<Ûä´ ;Ûø£s¡b˛sê≥+ 1768` 1832 eT<Û´ä |ü•ÃeTu…+>±˝Ÿ˝Àì $T&Üï|üPsY
»]–+~. #·<Tä s¡T yÓTT<äTs¡T dü+|òTü ≥q\T $TqVü‰ #·]Á‘·˝À düMT|ü n&Ée⁄\˝À e´ekÕj·Ty˚T Á|ü<ëÛ qeè‹Ô>± #ÍsêdüT\T
–]»qT\≈£î yê] kÕÁe÷C≤´\≈£î eT<Ûä´ j·TT<Ûë∆\T J$+#˚yês¡T. ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙ @sêŒ≥T #˚dqæ »$T+<ëØ
»s¡>∑˝Ò<äì #Ó|üŒe#·TÃ. e´edü ú ˝ À –]»q uÛ Ñ ÷ eTT\T≈£ L &Ü uÛ ≤ >∑ k Õ«eT´+
Ä ‘·<äT|ü]ø±\+˝À ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙, Á_{°wt nsTTHêsTT. Ä düeTj·T+˝À ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙ e´ekÕj·T
bÕs¡y¢ TÓ +≥T uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï |ü]bÕ*düTqÔ ï s√E˝À¢ Á_{°wyt ês¡T uÛÑ÷eTT\ô|’ $~Û+∫q n~Ûø£ |üqTï\≈£î e´‹πsø£+>±
á <˚X¯+˝Àì |üs¡+|üsê>∑‘·+>± edüTÔqï #˚‹eè‘·TÔ\qT #ÍsêdüT\T b˛sê≥+ #˚XÊs¡T. Á_{°wt Ä~Û|‘ü ´· +ô|’ b˛sê{≤ìøÏ
<Û«ä dü+#˚dæ ‘·eT|ü]ÁX¯eT\<ë«sê edüTeÔ ⁄\T ‘·j÷· s¡T #˚dæ , ‘Ós˝¡ |Ò qæ yÓTT<ä{Ï –]»qT\T #ÍsêdüT\T nìï #Ó|Œü e#·TÃ.
ô|<äm› ‘·TqÔ yê´bÕs¡+ #˚ùdyês¡T. á <˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q 2. _Û\T¢\T:
eqs¡T\qT <√#·Tø=H˚+<äT≈£î yês¡T Á|üy˚•+#·ì Á|ü<˚XÊ\T
y˚≥, e´ekÕj·T+ Á|ü<Ûëqeè‹Ô>± ñqï _Û\T¢\T
˝Òe⁄. |ü⁄wüÿ\yÓTqÆ eqs¡T\T ñqï n&Ée⁄\qT <√#·T≈£îHêïs¡T.
eTVü ‰ sêÁwü º Á bÕ+‘· n&É e ⁄˝À ìe•+#˚ y ês¡ T . Ä]ú ø £
e´ekÕj·T+, ø±|òæ, {° ‘√≥\ø√dü+ $$<ÛäÁbÕ+‘ê\˝À
Ä~Û|ü‘·´+ø√dü+ Á_{°wtyês¡T #˚düTÔqï Á|üj·T‘êï\qT
e⁄qï eTqTwüß\qT n&Ée⁄\˝ÀøÏ |ü+|æ+#˚XÊs¡T. n&Ée⁄\ô|’
1818qT+&ç 1848 es¡≈î£ n+fÒ 30 dü+ˆˆ\bÕ≥T düTBs¡yÈ TÓ qÆ
Ä]úø£ Ä~Û|‘ü ´· +ø√dü+ ‘Ó>ã∑ &ܶsT¡ . á Áø£eT+˝À n&Ée⁄\˝Àì
b˛sê≥+#˚dæ ø=+‘·ø±\+ ‘·eT kÕ«‘·+Á‘ê´ìï ø±bÕ&ÉT≈£îqï
–]»qT\qT+&ç rÁeyÓTÆq Á|ü‹|òüT≥q yê]øÏ m<äT¬s’+~.
Ms¡T\T _Û\T¢\T. sê»kÕÔHé˝Àì uÛ≤qT‡yê&É yÓTT<ä˝…’q
á dü + |ò ü T ≥qqT nD∫y˚ d æ ‘· e T Ä~Û | ü ‘ ê´ìï
ÁbÕ+‘ê\˝À 1913e dü+ˆˆ˝À >√$+<ä>T∑ s¡T Hêj·Tø£‘«· +˝À
ìsêàD+#˚ùd+<äT≈£î rÁeÁ|üj·T‘·ï+#˚XÊs¡T. ø=+‘·y˚Ts¡≈£î
Á_{°wt Ä~Û|ü‘ê´ìï m~]dü÷Ô j·TT<ä∆+ #˚XÊs¡T.
dü|©üò ø£è‘·eTj·÷´s¡T. Á_{°wyt ês¡T øπ e\+ Ä]úøX£ ø¯ øÔÏ √düyT˚ ø±ø£
dü«‘·+Á‘·T˝…’q –]»qT\qT Á_{°wt bÕ\q˝ÀøÏ rdüTø=ì 3.Vü≤√ ‘Ó>∑:
e#êÃs¡ T . n|ü Œ {Ï q T+∫ <˚ X ¯ b Õ\q˝À yêfi¯ ó fl≈£ L &Ü s¡ a ≤s¡ â + &é Á bÕ+‘· + ˝Àì #Û √ {≤Hê>∑ | ü P sY ≈ £ î
ˇø£uÛ≤>∑eTj·÷´s¡T. n+<äTπø dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· düMT|ü+˝Àe⁄qï dæ+>∑uÛÑ÷$T n&Ée⁄\˝À Vü≤√‘Ó>∑yês¡T
≈£L&Ü yêfi¯flùd«#·Ã¤qT, dü+düÿè‹ì ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î ìedæ+#˚yês¡T. Á_{°wyt ês¡T @sêŒ≥T#˚dqæ »$T+<ëØ e´edüú
ñ<ä´$T+∫q dü+<äsꓤ\T eTq≈£î ø£qã&ÉT‘·THêïsTT. á ø±s¡D+>± ‘·eTuÛÑ÷eTT\≈£î |üVü≤˙|ü{≤º ˝Òìø±s¡D+>±
düeTj·T+˝À Á_{°wt Ä~Û|‘ü ´· +ô|’ <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± –]»qT\T ÄuÛ÷Ñ eTT\qT »$T+<ëØ e´edü˝ú À Á_{°wyt ês¡T ø£*ù|XÊs¡T.
#˚dæq b˛sê{≤\qT ˇø£kÕ] C≤„|üø£+#˚düT≈£î+<ë+. Ä <ëìô|’ yês¡T b˛sê≥+ #˚j÷· *‡ e∫Ã+~. ˇø£ dü+ˆˆbÕ≥T

13
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
düTBs¡Èb˛sê≥+ »]–+~. ∫e]øÏ Á_{°wtyês¡T yê]‘√
sêJ ≈£î<äTs¡TÃ≈£îHêïs¡T.
4. UÀ* ‘Ó>∑:
>∑T»sê‘Y, eTVü‰sêÁwü˝º Àì düV‰ü ´Á~ |üs«¡ ‘· ÁbÕ+‘ê\˝À
ˇø£ Á|üøÿ£ _Û\T¢\T eTs√Á|üøÿ£ UÀ*‘Ó>y∑ ês¡T
ñ+&˚yês¡T. ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙ @sêŒ≥T
#˚dqæ #·{≤º\e\¢ 1824`28, 1844`48
dü+ˆˆ\ eT<Ûä´ UÀ*‘Ó>∑yês¡T ádæº+&çj·÷
ø£+|ü˙ô|’ j·TT<ä∆+#˚XÊs¡T. X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq
ôd’q´+e⁄qï ø£+ô|˙ Ä ‘Ó>∑ô|<ä›\qT
n<äT|ü⁄˝ÀìøÏ rdüTø=ì ∫Á‘·Væ≤+dü\≈£î
>∑ T ]#˚ X Ês¡ T . ˇø£ Á |ü ø £ ÿ Hêj· T ø£ ‘ · « +
eTs√Á|ü ø £ ÿ uÛ Ñ ÷ eTT\T ø√˝ÀŒsTT
b˛sê≥+˝À $|òü\yÓTÆHês¡T.
5.nVü≤√‘Ó>:∑
1828`33es¡ ≈ £ î nkÕ‡+˝Àì
>√eTT<ÛësY, ø£Hê´sY˝À Á_{°wtyê]ô|’
nôVA‘Ó>y∑ ês¡T ‹s¡>ã∑ &ܶsT¡ .
6. U≤d” ‘Ó>∑: nkÕ‡+, y˚T|òü÷\j·T˝Àì U≤dæ–]»q
ÁbÕ+‘·+˝À U≤dæ‘>Ó y∑ ês¡T ìedæ+#˚yês¡T. 1829`43es¡≈î£
Á_{°wtyê]ô|’ á ‘Ó>∑yês¡T ìs¡+‘·s¡+ b˛sê≥+ #˚XÊs¡T.
#·]Á‘·˝À Á_{°wyt ês¡T Ä b˛sê{≤ìï n+>√¢`U≤dæ j·TT<ä+∆ >±
ù|s=ÿ+{≤s¡T. Á_{°wtyêfi¯ófl ‘·eTôd’ìø£ X¯øÏÔ‘√ U≤dæ|üs¡«‘·
ÁbÕ+‘ê\˝À |üP]Ô|ü≥Tº kÕ~Û+#·T≈£îHêïs¡T.
7. dæ + >¥ b ò ˛ ‘Ó > ∑ : á‘Ó > ∑ y ês¡ T #Ó ’ H ê, ãsêà
dü]Vü≤<äT\∆ ˝Àe⁄qï ns¡TD≤#·˝Ÿ Á|ü<X˚ Ÿ, nkÕ‡+ ÁbÕ+‘ê\˝À
n&Ée⁄\˝À J$+#˚yês¡T. U≤dæ\T b˛sê≥+ #˚düTÔqï
düeTj·T+˝À 1830`39 eT<Ûä´˝À Á_{°wtyêfi¯flô|’ Ms¡T
b˛sê≥+ »]bÕs¡T. b˛sê≥+˝À 80eT+~ Á_{°wt
ôd’ ì ≈£ î \qT #· + ù|XÊs¡ T . ∫es¡ ≈ £ î á b˛sê≥+
nDÏ∫y˚jT· ã&ç+~.
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
8. UÀ˝Ÿ‘Ó>∑: 1831`32˝À #Û√{≤Hê>∑|üPsY, sê+N,
s¡a≤s¡â+&é˝Àì dæ+|òüTuÛÑ÷$T ÁbÕ+‘ê\˝À ìedæ+#˚
UÀ˝Ÿ‘Ó>∑yê]øÏ dü+ã+~Û+∫q e´ekÕj·T uÛÑ÷eTT\qT
Á_{°wtyês¡T eTTdæ¢+ e´ekÕj·T <ës¡T\≈£î n|üŒ–+#ês¡T.
‘·eTuÛÑ÷eTT\qT ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î
ãT<ÛäTuÛÑ>∑‘Y H˚‘·è‘·«+˝À Á_{°wtyêfi¯flô|’
b˛sê≥+#˚XÊs¡T.
9. ø√j·T\T:
n+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì >√<ëe] |ü]düs¡
ÁbÕ+‘·+˝À ø√j·T\T J$düTHÔ êïs¡T. ‘·eT
uÛ÷Ñ eTT\ s¡øDå£ ø√dü+ 1879`80 eT<Û´ä
‘√eT‘=s¡ Hêj·Tø£‘·«+˝À, 1886˝À
eT˝≤ÿHé – ] sêE Hêj· T ø£ ‘ · « +˝À
Á_{°wtyêfi¯flô|’ rÁeb˛sê≥+#˚XÊs¡T.
∫es¡ > ± 1924dü + ˆˆ˝À n\÷¢ ]
#·Áø£_k˛sTT d”‘êsêeTsêE Hêj·Tø£‘«· +˝À b˛sê≥+
»]–+~. n\÷¢] d”‘êsêeTsêEqT
Á_{°wyt êfi¯ófl ø±*à #·+bÕø£ Ä ñ<ä´eT+ ã\V”≤q |ü&+ç ~.
10. >√+&é\T : ˇ]kÕ‡ ÁbÕ+‘·+˝Àì n&Ée⁄\˝À
ìedækÕÔsT¡ 1846`48, 1883`1914es¡≈î£ #·Áø£_k˛sTT
Hêj·Tø£‘·«+˝À Á_{°wtyêfi¯flô|’ ;Ûø£s¡b˛sê≥+#˚XÊs¡T.
1857˝À »]–q kÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À≈£L&Ü >√+&ÉT\T
ø°\ø£bÕÁ‘·b˛wæ+#ês¡T.
11. dü + ‘ê˝Ÿ \ T: s¡ a ≤s¡ â + &é Á bÕ+‘· + ˝Àì
sê»eTVü≤˝Ÿ≈£î#Ó+~q –]»qT˝Ò dü+‘ê˝Ÿ\T. Ä ‘Ó>∑≈£î
#Ó+~q dæ<Tä ,∆ ø±qTΩ Hêj·Tø£‘«· +˝À 1885dü+ˆˆ˝À |ü~y˚\
eT+~‘√ Á_{°wtyê]ô|’ b˛sê≥+ »]bÕs¡T. ˇø£Á|üø£ÿ
Á_{°wtyês¡T @sêŒ≥T#˚dæq »$T+<ëØ e´edüúô|’Hê, eTs√
Á|üø£ÿ Á_{°wtôd’q´+ô|’Hê ;Ûø£s¡+>± b˛sê≥+ »]–+~. á
b˛sê≥+ ø±s¡D+>± ‘·eT kÕ«‘·+Á‘ê´ìï ø±bÕ&ÉTø√>∑*>±s¡T.
14
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
12. Hêj·Tø˘\T:
>∑T»sê‘Y˝Àì |ü+#·eTVü≤˝ŸÁbÕ+‘·+˝À Hêj·Tø˘ ‘Ó>∑
–]»qT\T ìedækÕÔs¡T. 1858`59, 1868 dü+ˆˆ\˝À
s¡÷|td+æ >¥, CÀ]j·÷\ Hêj·Tø£‘«· +˝À <Ûsä à¡ sê»´kÕú|qü ø√dü+
Á_{° w t b˛©dt ù dº w ü q ¢ ô |’ ¬ > ]˝≤¢ < ë&É T \T#˚ d æ yê{Ï ì
<Û«ä +dü+#˚XÊs¡T.
13. ø£#êsYHê>∑ ‘Ó>∑: nkÕ‡+˝Àì ø±N˝ŸÁbÕ+‘·+˝À
á ‘Ó>y∑ ês¡T ìedæ+#˚yês¡T. 1882˝À X¯+uÛTÑ <ÛHä é |ò⁄ü +>√¢kÕ
Hêj·Tø£‘«· +˝À Á_{°wt Hêj·Tø£‘ê«ìï düyê\T#˚d÷ü Ô b˛sê≥+
#˚XÊs¡T.
14. eTT+&Ü:
#Û√{≤Hê>∑|üPsYÁbÕ+‘·+˝À (H˚{Ï s¡a≤s¡â+&é eT]j·TT
ˇ]kÕ‡˝Àì ø=+‘· u Û ≤ >∑ + ) ìedæ + #˚ á ‘Ó > ∑ y ês¡ T
1899`1900 eT<Û´ä ˝À _sê‡eTT+&Ü Hêj·Tø£‘«· +˝À ‘·eT
Vü ≤ ≈£ î ÿ\ s¡ ø £ å D ø√dü + rÁe+>± b˛sê≥+ #˚ X Ês¡ T .
_sê‡eTT+&ÜqT Á_{°wtyês¡T ‘·eT n<äT|ü⁄˝ÀøÏ rdüTø=ì
C…˝’ À¢ ã+~Û+#ês¡T. <ë+‘√ ñ<ä´eT+ ã\V”≤qyÓT+Æ ~. C…˝’ À¢
ñqï _sê‡ neTs¡T&Éj·÷´&ÉT.
eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î, $TÁ‘·T\≈£î, e÷ ÁX‚jÓ÷_Û˝≤wüß\≈£î
ªªdü+Áø±+‹µµ X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√.....
düT$<Ûä ô|ò’HêHé‡   ∫{Ÿ |òü&é
eTVü≤ã÷uŸq>∑sY
15
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
15. ˇsêyé:
1914`15 eT<Û´ä ˝À #Û√{≤Hê>∑|Pü sY ÁbÕ+‘·+˝À e⁄qï
ˇsêyé ‘Ó>∑yês¡T Á_{°wtyê]‘√ j·TT<ä∆+#˚XÊs¡T.
16. ‘ê&√ ≈£îø°\T:
1917`19 eT<Ûä´ø±\+˝À eTDÏ|üPsYÁbÕ+‘·+˝À
C≤<√Hê>¥ eT]j·TT sêD°e÷ ¬>’&çq÷¢´ Hêj·Tø£‘·«+˝À
Á_{°wtyê]ô|’ ¬>]˝≤¢b˛sê≥+ #˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±\+ bÕ≥T
‘·eT kÕ«‘·+Á‘ê´ìï≈£L&Ü ø±bÕ&ÉT≈£îHêïs¡T.
17. #Ó+#·T\T:
1921`22˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì q\¢eT\ n&Ée⁄\˝À
Á_{°wÄt ~|ü‘ê´ìï m~]dü÷Ô Vü≤qà+‘YHêj·Tø˘ Hêj·Tø£‘«· +˝À
#Ó+#·T\T b˛sê≥+ #˚XÊs¡T.
ô|’$<Ûä+>± <˚X¯+˝Àì dü+kÕúHê\T, sêE\T #˚j·T˝Òì
b˛sê{≤\qT –]»qT\T <Û Ó ’ s ¡ ´ +>± Á_{° w t y ê]ô|’
b˛sê≥+#˚dæ ‘·eT<Óq’ kÕúHêìï #·]Á‘·˝À *œ+#·T≈£îHêïs¡T.
|ü]$T‘· ôd’q´eTTHêï≈£L&Ü <ÛÓ’s¡´kÕVü≤kÕ\‘√ ‘·eT
kÕ«‘·+Á‘·´+ø√dü+ b˛sê≥+#˚dæ ã*<ëqyÓTqÆ Ä neTs¡T˝Ò
sêuÀe⁄ ‘·sê\≈£î ˇø£ Áù|s¡D<ëj·T≈£î\T>± ì\TkÕÔs¡T.
yê] #·]Á‘·\qT á düe÷C≤ìøÏ düeTÁ>∑+>± n+~+#·&É+
eTq u≤<Ûä´‘·.
*
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î, –]»q ã+<ÛäTe⁄\≈£î, $TÁ‘·T\≈£î

ªªdü+Áø±+‹µµ X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√.....
` sêy˚TX¯«sY sêe⁄
dæ$˝Ÿ ø±+Á{≤ø£ºsY, q˝§Z+&É
uÛ ≤s¡ r j· T $<ë´ πø+Á< äe TT
($<ë´uÛ≤s¡‹, nœ\uÛ≤s¡rj·T •øå±dü+kÕúHéøÏ nqTã+<Ûä+) ]õwüºs¡T¶ HÓ+: 6/1962
49`122`18 \*‘êq>∑sY, $XÊK|ü≥ï+ 530016
0891`2550727, Ç`yÓTsTT˝Ÿ: bvkvsp@gmail.com
lø±≈£îfi¯+õ˝≤¢qT+&ç |ü•ÃeT>√<ëe]õ˝≤¢ es¡≈£î32 bÕsƒ¡XÊ\\qT,
46ø£fi≤XÊ\qT, ˇø£ qè‘·´ dü+^‘· bÕsƒ¡XÊ\qT ìs¡«Væ≤k˛Ô+~.
e÷ Á|ü‘˚´ø£‘·\T
→$<ë´]ú πø+ÁB‘· ø£è‘ê´<Ûë]‘· uÀ<Ûäq.
→$<ë´]ú düeTÁ>∑$ø±kÕìøÏ kÕ<Ûës¡D bÕsƒê´+XÊ\‘√bÕ≥T, XÊØ]ø˘, jÓ÷>∑, dü+^‘·+, dü+düÿè‘·+, HÓ’‹ø£ eT]j·TT Ä<Ûë´‹àø£
$<ä´\‘√ •ø£åD.
→XÊ˝≤øÏåq>∑sY, ø=eTs¡–]|ü≥ï+ bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ Ä<ÛäTìø£ |ü<äú‘·T\˝À •X¯óyê{Ïø£ ‘·s¡>∑‘·T\ ìs¡«Vü≤D.
→uÀs¡T¶ |üØø£å\˝À 100% ñrÔs¡í‘·.
→&çõ≥˝Ÿ ø±¢dts¡÷yéT‡<ë«sê uÀ<Ûäq˝À n<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ $ìjÓ÷>∑+.
→ Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT $<ë´s¡Tú\≈£î bÕsƒ¡XÊ\kÕúsTTqT+&ç nœ\uÛ≤s¡‘· kÕúsTTes¡≈£î C≤„q$C≤„qy˚Tfi≤,
UÒ˝Ÿ≈£L<é\˝À bÕ˝§ZH˚ neø±X¯+.
→eqyêd”, düeTTÁ<ärs¡ eT‘·‡´ø±s¡Á>±e÷\˝À dü+kÕÿs¡ πø+Á<äeTT\T, $\T$<ä´ ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’ Á|ü‘˚´ø£ •ø£åD, bÕ&˚s¡T˝À
|æ.{Ï.õ. $<ë´s¡Tú\ ø=s¡≈£î ñ∫‘· edü‹>∑èVü≤+ ìs¡«Vü≤D.
→_.$.¬ø.ø£fi≤XÊ\˝À ªªøöX¯˝≤´_Ûeè~∆µµ πø+Á<ëìï ìs¡«Vü≤D.
→ uÛ≤s¡rj·T $<ë´ πø+Á<äeTT ªªwüwüº´_› ñ‘·‡yê\qTµµ ìs¡«Væ≤+#·T#·Tqï~. á dü+<äsꓤìï |ü⁄s¡wüÿ]+#·T≈£îì Ä#ês¡T´\≈£î,
$<ë´s¡T\ú ≈£î, $<ë´s¡T\ú ‘·*<¢ +ä &Á TÉ \≈£î, |üPs¡«$<ë´s¡T\ú ≈£î, |üPs¡«Ä#ês¡T´\≈£î $X‚wü ø±s¡´øÁ e£ ÷\T jÓ÷»q #˚jT· ã&ÉyTÓ qÆ ~.
õ.j·Tdt.m.qs¡dæ+Vü≤+ &܈ˆj·T+.$»j·T>√bÕ˝Ÿ
n<Ûä´≈£åî\T ø±s¡´<ä]Ù

16
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

17
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

18
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

19
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

20
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡Ms¡T\T ` eTq eqyêdüT\T
` u…\¢+ø=+&É eT˝≤¢¬s&ç¶, ø£]q>∑sY $uÛ≤>¥ n<Ûä´≈£åî\T, 9959387778
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹ n‹ ÁbÕNqyÓTÆq~. n‘·´+‘·
$•wüyº TÓ qÆ ~. Á|ü|+ü #êìøÏ #·øÿ£ ì Jeq $<ÛëHêìï H˚]Œ+~.
Bìì ª<Ûäs¡à+µ nH˚ ù|s¡T‘√ ìs¡«∫+#ês¡T. e÷qe<Ûäs¡à+,
düHê‘·q<Ûäs¡à+, Væ≤+<ä÷<Ûäs¡à+`nH˚ ù|s¡¢‘√ Ç~ Á|ü|ü+#·
Á|üdæ~∆ #Ó+~q~. <Ûäs¡à+ nq>±ªeT‘·+µ nì Ä+π>¢j·TT\T
nqTe~+#ês¡T. ìC≤ìøÏ eT‘·+`<Ûsä à¡ + ˇø£{Ï ø±<äT. eT‘·+
nH˚~ ˇø£ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq Äsê<Ûäq≈£î dü+ã+~Û+∫q~. Ç~
d”$T‘·yÓTÆq~. <Ûäs¡à+ #ê˝≤ $XÊ\yÓTÆq nsêúìï#˚Ã|ü<ä+
<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ Ä+>∑¢ uÛ≤cÕ Á|üuÛ≤e+ ø±s¡D+>± <Ûäs¡à+
n+fÒ eT‘·+ nH˚ dü+≈£î∫‘· uÛ≤eq Væ≤+B ‘·~‘·s¡ nH˚ø£
uÛ≤wü\˝À dæús¡|ü&çb˛sTT+~.
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹, uÛ≤s¡rj·T <Ûsä à¡ + n‹ÁbÕNqyÓTqÆ $.
uÛ≤s¡rj·T #·]Á‘· Ä<ÛäTìø£ ø±\e÷Hê\≈£î n+<äì~. á
dü+düÿè‹ kÕs¡«ø±*ø£eTT, kÕs¡«»˙qeTT. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹øÏ
eT÷\+ Ä~yêd” (Áf…Æã˝Ÿ) dü+düÿè‹‘˚ n+{≤s¡T ø=+<äs¡T
#·]Á‘·ø±s¡T\T. ìC≤ìøÏ eTq~ Ä<ä´+‘ê\T ˝Òì dü+düÿè‹.
Ä~yêd”`Ä~eTyêdæ |ü<ë\T –]»qT\ eTVü≤‘·TÔì
‘·–ZdüTÔqï$. $T>∑‘ê düe÷C≤qTï+&ç y˚s¡T |ü]#˚ |ü<ë\$.
n+<äTπø eTqeT+‘ê nHê~yêdüT\+, eTq~ nHê~
dü+düÿè‹ nHêïs¡T |üP»´ l>∑Ts¡÷J >√fi¯«\ÿsY. n&Ée⁄\˝À
ìedæ+∫q ãTTwüß\T eTq dü+düÿè‹ì kÕs¡«»˙q`kÕs¡«ø±*ø£
yêvàj·T+‘√ |ü]|ü⁄wü+º >±$+#ês¡T. Ä eTVü≤s¡T¸\‘√u≤fÒ
n<˚ n&Ée⁄\˝À ìedæ+#ês¡T eTq –]»qT\T. Ms¡T Ä
eTVü≤s¡T¸\ dü+|üsÿ¡ eTT‘√ kÕe÷q´ JeHêìï n\es¡#T· ø=ì,
‘·eT nedüsê\qT ≈£î~+#·Tø=ì, Hê>∑]ø£ JeHê $ø£è‘·
b˛ø£ & É \ ≈£ î <ä ÷ s¡ + >± ‘· e T dü « ‘· + Á‘· Á|ü e è‹Ô ‘ √
j·TT>∑j·TT>±\T>± J$dü÷Ô e#êÃs¡T. ø±ì #ê]Á‹ø£
j·TT>±s¡+uÛÑ+ qT+&ç $<˚oj·TT\ <ä+&Éj·÷Á‘·\‘√,
$<˚oj·TT\T Çø£ÿ&É kÕú|+æ ∫q sê»´bÕ\q˝À á dü«‘·+Á‘·
21
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
eTTdæ ¢ e TT\qT, Ä+π > ¢ j · T T\qT m~]+∫ ¬ s +&É T y˚ \
@fi¯¢bÕ≥T Çø£ÿ&É dü«‘·+Á‘· b˛sê≥+ ø=qkÕ–+~. á
b˛sê≥+˝À eTT+<äT es¡Tdü˝À ì*∫+~ eTq eqyêdüT˝Ò
C≤‘·T\T ‘·eT dü«‘·+Á‘· dü+s¡ø£åD≈£î, <Ûäs¡à dü+düÿè‘·T\
dü+s¡ø£åD≈£î b˛sê{≤\T #˚j·÷*‡ e∫Ã+~.
$X¯«$CÒ‘·>± $Ás¡M– e∫Ãq n˝…>±®+&És¡TqT ‘·]$T
ø={Ϻ+~ eTq eqyêdüT˝Ò. Ä ‘·s¡Tyê‘· eTTdæ¢eTT\qT,
Ä+π>j ¢ T· T\qT m~]+∫ s¬ +&ÉTy˚\ @fi¯b¢ Õ≥T Çø£ÿ&É dü«‘·+Á‘·
b˛sê≥+ ø=qkÕ–+~. á b˛sê≥+˝À eTT+<äT es¡Tdü˝À
ì*∫+~ eTq eqyêdüT˝Ò nì #Ó|üŒe#·TÃ. uÛ≤s¡‘·<˚X¯
uÛÖ>√[ø£ |ü]dæú‹ì |ü]o*ùdÔ n&Ée⁄\T, |üs¡«‘ê\T,
düeTTÁ<ë\T á <˚XÊìøÏ dü]Vü≤<äT›\T>± ñqï$. M{Ïì
<ë{Ï $<˚oj·TT\T <˚X¯+˝À|ü*øÏ sêyê*. á dü]Vü≤<äT›
ÁbÕ+‘ê\˝À n|ü&É÷`Ç|ü&É÷ –]»qT˝Ò ìedædTü HÔ êïs¡T.
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ nÁ>∑ÁX‚DÏ s¡ø£åD ø£e#·+>± ì*#ês¡T eTq
–]»qT\T. @ X¯Á‘·Te⁄ <ë&çjTÆÓ Hê yÓTT<ä≥ |ü&~˚ M]ô|q’ H˚.
á <ë&É T \ bÕX¯ $ ø£ ‘ · ≈ £ î >∑ T ]jÓ Æ T n‘· ´ ~Û ø £ + >±
e÷qÁbÕD≤\qT, <Ûäq dü+|ü<ä\qT ø√˝ÀŒsTTqyês¡T eTq
eqyêdüT˝Ò. –]»qT\T mq˝Òì <Ûsä à¡ dü+düÿè‹ uÛøÑ ÔÏ uÛ≤e+‘√,
<˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ uÛ≤e+‘√ X¯Á‘·Te⁄\qT m<äTs=ÿì dü«‘·+Á‘· b˛sê≥+
kÕ–+∫q |òüT{≤º\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·˝À ø√ø=\¢\T>± ñ
qï$. <˚X¯ yê´|üÔ+>± kÕ–q –]»q b˛sê{≤\qT πsU≤
e÷Á‘·+>± Çø£ÿ&É ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À –]»qMs¡T\T ø=eTs¡+;Û+,
sê+J>√+&ÉT Hêj·Tø£‘«· +˝À dü«‘·+Á‘· b˛sê{≤\T kÕ–q$.
ì+s¡≈£îX¯ ìC≤+ jÓTTø£ÿ eTTdæ¢+`Ä+>∑¢ ôd’Hê´\T n‹
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
bÕX¯$ø£+>± á –]»q Ms¡T\qT e~Û+∫ dü«‘·+Á‘·
b˛sê{≤\qT nD∫y˚XÊs¡T. sê+J>√+&ÉT‘√ düVü‰ n‘·ì
nqT#·s¡T\T y˚sTT eT+~ì ˇπøeTÁ] #Ó≥Tº≈£î ñ]rXÊs¡T.
ìs¡à˝Ÿ q>∑s¡+˝À n eTÁ]#Ó≥Tº ªy˚sTTñs¡T\ eTÁ]µ ù|s¡T‘√
dü J e+>± ñ+~. Ä+Á<Û ä ÁbÕ+‘· + ˝À eTq´d” e T
–]»qT\+‘ê n\÷¢]d”‘êsêeTsêE Hêj·Tø£‘·«+˝À
»]|æq b˛sê≥+ eTq≈£î ‘Ó*dæq<˚. s¡a≤s¡+â &ÉT ÁbÕ+‘·+˝À
Ä+π>j ¢ T· T\≈£î e´‹πsø£+>±, Á¬ød’ eÔü $TwüqØ\ eT‘·e÷]Œfi¯≈¢ î£
e´‹πsø£+>± ‘·eT ‘Ó>∑\ Á|ü»\˝À n<äT“¤‘·yÓTÆq #Ó’‘·Hê´ìï
ìsêàD+ #˚XÊs¡T C…’bÕ˝Ÿdæ+>¥ düT˙˝Ÿu≤π>,
ø±ØÔø˘ ñsê+yé` nqT eTT>∑TZs¡T –]»q
Hêj·T≈£î\T.
Hê>±˝≤+&ÉT˝À Hê>± ‘Ó>∑ –]»qT\qT
dü+|òüT{Ï‘·|ü]∫ Ä+π>¢j·TT\≈£î e´‹πsø£+>±
n<äT“¤‘·yÓTÆq b˛sê{≤\T kÕ–+∫+~ Hê>±
sê»e+XÊìøÏ #Ó+~q sêD°e÷"¬>’&çq÷¢´.
|òü*‘·+>± ÄyÓT ∫qï ej·TdüT˝À C…’\T˝À
∫Á‘·Væ≤+dü\≈£î >∑T]jÓÆT+~. uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ
dü « ‘· + Á‘· + e∫Ãq |æ < ä | ü H ˚ ÄyÓ T
$&ÉT<ä\sTT+~. n+‘˚ ø±<äT ÄyÓT >∑Ts¡TyÓq’ »<√Hê+>¥qT
1931˝À Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘·«+ ñ]rdæ+~. sê+N C…’\T˝À
ìs¡“+~Û+#·ã&ç bÕX¯$ø£ ∫Á‘·V≤æ +dü\≈£î >∑T]jÓTÆ eTs¡D+Ï ∫q
uÛ>Ñ y∑ êHé _sê‡eTT+&Ü Ä+π>j ¢ T· T\≈£î e´‹πsø£+>± kÕ–+∫q
b˛sê≥+ eTT+&Ü ‘Ó > ∑ –]»qT\≈£ î m+‘· > ±H√
Áù|s¡Dq+~+∫+~.
>∑T»sê‘·T ÁbÕ+‘·+˝Àì –]»qT\˝À dü«<Ûäs¡à ìwü˜qT
ô|+∫ <Ûäs¡à dü+s¡ø£åD ø√dü+ b˛sê&çqMs¡T\T uÒ>∑&Ü;Û˝Ÿ,
~‹j·÷u≤bÕŒ d”<√ ø±q÷Ω, ‹˝ŸU≤e÷Øa, #ê+<é uÛ≤j·Ts√
nqT q\T>∑Ts¡T dü+‘ê˝Ÿ ‘Ó>∑ –]»q Ms¡T\T #Û√{≤Hê>∑|Pü sY
–]»q ÁbÕ+‘·+˝À 1857 Á|ü<∏äeT uÛ≤s¡‘·kÕ«‘·+Á‘·´
dü+Á>±e÷ìøÏ |üPs¡«y˚T Ä+π>j ¢ T· T\≈£î e´‹πsø£+>± kÕj·TT<Ûä
$|ü¢e+ ˝ÒeBXÊs¡T. á $|ü¢e+˝À 30 y˚\ eT+~
22
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
–]»qT*ï Ä+π>¢j·TT\T #·+bÕs¡T. $|ü¢e Hêj·T≈£î*ï
ñ]rXÊs¡T, nkÕ‡+`ø£#êsY ÁbÕ+‘· ~e÷ –]»q ‘Ó>Á∑ |ü»\
Hêj·T≈£î&ÉT Ms¡X¯+uÛÑT<ÛäHé |ü⁄+>¥˝ÀkÕ, Ä+π>¢j·TT\≈£î
e´‹πsø£+>± b˛sê&ç 33 @fi¯¢ j·TTeÁbÕj·T+˝À 1833˝À
Ms¡dü«s¡ZeT\+ø£]+#ê&ÉT Ä+π>¢j·TT\ ‘·TbÕø° >∑Tfi¢̄qT ˝…ø£ÿ
#˚jT· ≈£î+&Ü Ms√∫‘· b˛sê≥+ kÕ–+∫ H˚\ø=]–q –]»q
Ms¡T&ÉT ãT<ÛäTuÛÑ>∑‘Y, #Û√{≤Hê>∑|üPsY ñ‘·Ôs¡` eT<Ûä´
|ü]>∑D≤\˝À ÄHê&ÉT kÕ–q b˛sê≥+ eTs¡Te˝Òì~.
;Û˝Ÿ C≤‹ –]»q Hêj·T≈£î&ÉT ‘ê+‘ê´ ;Û˝Ÿ eT<Û´ä uÛ≤s¡‘˝Y À
Ä+π>j¢ T· T\≈£î dæ+Vü≤dü«|üïeTj·÷´&ÉT. 1889˝À
»ã˝Ÿ | ü P sY C… ’ \ T˝À s¡ V ü ≤ dü ´ +>± ñ]
rj·Tã&çHê&ÉT.
MTCÀsê+ –]»q sê»<ä + |ü ‘ · T \T
e+<ä T ˝≤` s√|ü ⁄ sTT*j· ÷ ì MTCÀsê+
kÕ‘·+Á‘·´+ ø√dü+ Ä+π>¢j·TT\‘√ b˛sê&ç
ã*<ëqeTj·÷´s¡T. y˚T|òü÷\j·T ÁbÕ+‘·+˝À
X¯+ã÷<ÛäHé Ä+π>¢j·TT\≈£î e´‹πsø£+>± U≤d” ñ<ä´eT+
|ü⁄+>√¢ ù|s¡T‘√ $|ü¢y√<ä´e÷ìï ìsêàD+ #˚dæ nH˚ø£
b˛sê{≤\T kÕ–+∫ Ms¡eTs¡D+ bı+~Hê&ÉT
rs¡ < Û é d æ + Vü ≤ , ˇ]kÕ‡`|ò ü P \“M ÁbÕ+‘· + ˝À sêC≤
<Ûqä Ts¡j
® T· uÛ+Ñ »<˚yé ùdyê|ü‘T· \T #·Áø±_k˛sTT, >ösê_k˛sTT
ø±+<Ûë‘Ó>∑ –]»q Ms¡T\T`düTBs¡È ø±\+ `9@fi¯ó¢
Ä+π>j ¢ T· T\‘√ kÕ«‘·+Á‘· b˛sê≥+ kÕ–+#ês¡T. Ç~ n‘·´+‘·
;ÛwüDeTT`;ÛuÛÑ‘·‡ø£s¡yÓTÆq b˛sê≥eTì Ä+π>¢j·T ùdHê|ü‹
ø£\ï˝Ÿ ùd˝Ÿ e]í+#ê&ÉT. eTTdæ¢eTT\≈£î e´‹πsø£+>± ≈£L&Ü
dü«‘·+Á‘· b˛sê{≤\T kÕ–+∫q –]»q Ms¡T\T ˝…ø£ÿ≈£î
$TøÏÿ*>± ñHêïs¡T. sêD≤Á|ü‘ê|ü⁄ì ôd’ì≈£î\˝À ;Û˝Ÿ ‘Ó>∑
–]»qT\T Á|üeTTKT\T. nø£“s¡T‘√ b˛sê&çq –]»q Ms¡Hê]
sêDÏ<äTsêZe‹ >∑<ÛäeT+&É\ sê»´bÕ\≈£îsê\T •yêJ
ôd’ q ´+˝À e÷e+o –]»q Ms¡ T \T ‘êHêJ,
H˚‘êJbÕ\ÿsY\T mH√ï $»j·÷\T kÕ~Û+∫ ô|{≤ºs¡T.
&ÛÜø±qyêãTqT m~]+∫q Á‹|ü⁄s¡ sêE <˚eãs¡àHé Ms¡
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
ùdHê|ü‘·T\T –]»qT˝Ò` ˝ÒVü≤ \<ë∆UŸ ÁbÕ+‘· uÖ<ä∆ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. >¬ ]˝≤¢ b˛sê{≤\T kÕ–+#ê&ÉT. düTBs¡øÈ ±\+
–]»qT\T ≈£L&Ü dü«‘·+Á‘·b˛sê≥ Ms¡T˝Ò. n&Ée⁄\˝À n$ÁXÊ+‘· b˛sê{≤\ ø±s¡D+>± n‘·ì X¯øÏÔ
πøs¡fi¯ Ms¡jÓ÷<ÛäT&ÉT |üs¡ad”sêC≤, πøs¡fi¯es¡à>± düqï–*¢+~ sêDÏ »ãT“|ü&ɶ~. nsTTHê ÄyÓT sêEqT
Á|üd<æ Tä &∆ TÉ . yêj·THê&é ÁbÕ+‘· –]»q ‘Ó>≈∑ î£ s¡÷_j·÷ $&ç ∫ b˛sTT $ÁXÊ+‹øÏ dü e Tà‹+#· ˝ Ò < ä T .
Hêj·T≈£î&ÉT. M]~ sê»e+X¯+. |üs¡ad”sêC≤ |üs¡ad”sêC≤ ø£sêï≥ø£ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT –]»qT\
Ä+π>j ¢ T· T\‘√ >¬ ]˝≤¢ b˛sê{≤\T kÕ–+#ê&ÉT. øπ s¡fi¯ ãT<ÛäT $|ü¢e <äfi≤\‘√ dü+ã+<Ûë\T ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT.
ÁbÕ+‘·+˝À Ä+>∑¢ ôdH’ ê´\≈£î dæ+Vü≤dü«|üïeTj·÷´&ÉT. uÛÑ>∑‘Y <Ûäs¡à j·TT<ä∆+ eTq<äì Á|ü»*ï dü+|òüT{Ï‘·
|üs¡ad”sêC≤ ñqï+‘·es¡≈£î e÷ÁbÕD≤\≈£î s¡ø£åD |ü]#ê&ÉT. Ä+π>¢j·TT\T yÓ÷dü+‘√ sêC≤
ñ+&É<äì Ä+π>¢ ùdHêqT\T ø£\ï˝Ÿ ô|Á{Ïø˘, kÕsYº]u…dt ùdHê|ü‘·T˝…’q ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT eT]j·TT X¯+ø£s¡Hé
uÛj
Ñ T· |ü&ç b˛j·÷s¡T. sêEqT ˝§+>∑BdüTø√ #·÷XÊs¡T. sêE q+_j·÷sY\qT ìs¡“+~Û+∫ ñ]rXÊs¡T. sêC≤ ‘·q
˝§+>∑ø£b˛>± Ä+π>¢j·TT*ï πøs¡fi¯ qT+&ç ‘·]$Ty˚j·T&Éy˚T ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\T ‘Ó–b˛sTTqeì u≤<Ûä|ü&ܶ&ÉT. nsTTHê
\ø£å´eTì Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT. n‘·ì ùdHê|ü‹ ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<é b˛sê≥+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT. n&Ée⁄\˝À ˇø£ s√E ìÁ~düTqÔ ï
≈£îs¡T_s¡T ‘Ó>∑ Hêj·T≈£î&ÉT. n<˚ ‘Ó>∑≈£î #Ó+~q Ms¡Hê] sêC≤qT yÓ÷dü+‘√ ìs¡“+~Û+#ês¡T. Ä+π>¢j·TT\ #˚‹øÏ
˙© Äj·TquÛ≤s¡´. ÄyÓT ˇø£ eTVæ≤fi≤ ôdì’ ø£<fiä ≤ìï ìsêàD+ ∫ø£ÿsê<äì sêC≤ Ä‘êàVüQ‹ #˚düT≈£îHêï&ÉT. |üs¡ad”sêC≤
#˚d+æ ~. eTTù|Œ≥ <ë&ÉT\‘√ Ä+π>j ¢ T· T\ô|’ nH˚ø£ $»j·÷\T eT]j·TT ùdHêì‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT ìsêàD+ #˚dæq ¬>]˝≤¢
kÕ~Û+#ês¡T. Ä+π>¢j·TT\T ≈£îÁ≥|üìï sê»eTVü≤˝ŸqT ôd’ìø£<äfi≤\T, $|ü¢e<äfi≤\T yê] ‘·<äq+‘·s¡+ ≈£L&Ü
eTT≥º & ç + #ês¡ T . sêC≤‘· | æ Œ +#· T ø=ì sêD° ‘ √ dü V ü ‰ b˛sê≥+ ø=qkÕ–+#ês¡T. yêj·THê&é sê»´dü«‘·+Á‘êìï
n&Ée⁄\˝ÀìøÏ yÓ[¢ nø£ÿ&˚ –]»q ôd’Hê´ìï ‘·j·÷s¡T ø±bÕ&çHês¡T.
*
eqyêd” ø£fi≤´D≤ÁX¯eT+ ùdyêÁ|üø£˝≤Œ\T eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î $»„|æÔ
eqyêDÏ e÷dü|üÁ‹ø£ #·+<ë<ës¡T\T>± #˚s¡+&ç.
nœ\uÛ≤s¡‘· ‘Ó\+>±D
yÓTT‘·Ô+ eqyêd” õ˝≤¢\T 430 11 |üÁ‹ø£ n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&É+&ç. MT #·+<ëqT eT˙Äs¡s¶ <Y ë«sê
yÓTT‘·Ô+ eqyêd” |üì õ˝≤¢\T 329 8 #·+<ë $esê\T:
yÓTT‘·Ô+ eqyêd” Á>±e÷\T 1,86,989 3,960 á Á|ü‘˚´ø£ dü+∫ø£ yÓ\ s¡÷ˆˆ30/`
dü+|üs¡ÿ eqyêd” Á>±e÷\T 51,805 1.800 dü+ˆˆ#·+<ë: s¡÷ˆˆ100/`
$<ë´]ú ì\j·÷\T 229 6 J$‘· #·+<ë: s¡÷ˆˆ1000/`
$<ë´s¡T\ú T 7,928 184 j·T+.z.<ë«sê MT #·+<ëqT ÁøÏ+~ ∫s¡THêe÷≈£î |ü+|ü>∑\s¡T.
$<ë´ πø+Á<ë\T 4,498 138 eqyêDÏ, 119`_, dæ] dü+|ü<ä ¬sdæ&Ó˙‡, $<ë´q>∑sY,
∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ë\T 4,736 145 ôV’≤Á<ëu≤<é`500 044. bò˛Hé:040-27091299.
Áø°&Ü πø+Á<ë\T 2,445 33 ˝Ò<ë
dü‘·‡+>¥ πø+Á<ë\T 5,659 25 ÄHé˝H’… é <ë«sê |ü+|æ, ø±sê´\j·÷ìøÏ bò˛Hé <ë«sê ‘Ó*|ü+&ç.
yÓTT‘·Ô+ Á|üø£˝≤Œ\T 20,0091 347
yÓTT‘·Ô+ Á|üø£˝≤Œ\ düú˝≤\T 14,029 146 VANAVANI, A/C No: 62158015381,
IFSC : SBIN0020095, SBI, Vidyanagar.
yÓTT‘·Ô+ |üP]Ô düeTj·Tø±s¡´ø£s¡Ô\T 843 20

23
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
eqyêdüT\ Hêj·Tø£‘·«+
` eT÷\+: Ç‹Vü‰dü düe÷#êsY qT+&ç. ùdø£s¡D: _.Vü≤s¡Hê<∏äsêe⁄
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ‘·q ÁbÕNq dü+düÿè‹ì, Hê>∑]ø£‘q· T mH√ï
dü+e‘·‡sê\ qT+&ç, mìï n&ɶ+≈£î\T, <äTsêÁø£eTD\T
m<ä T ¬ s ’ H ê #· ] Á‘· ˝ À dü e Ts¡ ú e +‘· + >± eTT+<ä T ≈£ î
kÕ–b˛‘·Tqï~. á <˚XÁ¯ |ü»\T Á|üøè£ ‹ Äsê<Û≈ä î£ \T. Á|üøè£ ‹‘√
eTy˚Tø£yÓTÆ J$düTÔHêïs¡T. y˚<äø±\+ qT+&ç eqyêdüT\T
ns¡D´ø£ dü+düÿè‹ s¡ø≈å£ î£ \T. uÛ≤s¡‘· dü+düÿè‹H˚ ns¡D´ dü+düÿè‹
n+{≤s¡ T . –]»qT\T $T>∑ ‘ êyê]‘√ <ä ÷ s¡ + >±
J$düTÔqï|üŒ{Ïø°, q>∑s¡yêdüT\≈£î, Á>±eTyêdüT\‘√ ˇø£
◊ø£eT‘·´uÛ≤eq‘√, ø£*dæyTÓ *dæ e⁄+&˚ dü«uÛ≤e+ ø£\yês¡T.
dü«‘·dæ‡<ä∆+>± eqyêdüT\T <ÛÓ’s¡´kÕVü≤düeTT\T ø£\yês¡T,
Ç‘·sT¡ \qT qy˚Tà dü«uÛ≤e+ ø£\yês¡T. ø±ì qeTàø±ìï eeTTà
#˚ùd yê] m&É\, C≤Á>∑‘·Ô>± e⁄+{≤s¡T.
eqyêdüT\T, kÕ+|òæTø£, <Ûë]àø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T
J$‘ê\˝À ˇø£ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq bÕÁ‘· b˛wæ+#ês¡T. ø£fi¯\T,
kÕVæ≤‘·´eTT, Ä<Ûë´‹àø£‘·\˝À yê] jÓTTø£ÿ ùde\T
eTs¡ T esêì$. y˚ < ë\˝ÀqT, ns¡ D ´ø±˝≤\˝ÀqT
ñ|üìwü‘T· \Ô ˝ÀqT, düàè‹, sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝ÀqT
–]»qT\ >∑T]+∫ Á|üdüTÔ‹+#·ã&ç+~. $<˚oj·TT\ô|’
‹s¡T>∑Tu≤≥¢˝À, eTT+<äT ì*∫ Ms¡T eTq<˚XÊìï s¡ø+åÏ #ês¡T.
6e X¯‘êã›+˝À |ü]¸jT· Hé ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝ÀqT áXÊq´ <˚XÊ\
qT+∫ e∫Ãq, nH˚ø£ ÄÁø£eTD<ës¡T\ô|’ –]»qT\T
m<äTs¡Tì*∫ b˛sê&çq Ms¡jÓ÷<ÛäT\T, áXÊq´ sêÁcÕº˝…’q
Á‹|ü⁄s¡, Hê>±˝≤+&é eT]j·TT eTDÏ|üPsY\˝À yês¡T
n‹düeTs¡eú +‘·yTÓ qÆ sêC≤´\qT q&ç|+æ #ês¡T.
eTTdæ¢+\ <ë&ç düeTj·T+˝À –]»qT\T yê]øÏ ˇø£
ô|<ä› düeTdü´ nsTT+~. n+<äTe\¢ nkÕ‡+, ‘·~‘·s¡ áXÊq´
sêÁcÕº\˝ÀìøÏ yÓTT|òüT\T\T #=#·TÃø=ì sê˝Òø£b˛j·÷s¡T. Ä
ÁbÕ+‘· + ˝Àì nH˚ ø £ ‘Ó > ∑ \ yês¡ T yê]ì m<ä T s=ÿì,
b˛sê&çãj·T≥≈£î ‘·]y˚TXÊs¡T.
24
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
1757e dü+ yÓTT<ä\Tø=ì ˇø£ X¯‘êã›+ es¡≈£î Á_{°wt
Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T˝À¢ –]»qT\T m+‘√ qwüºb˛j·÷s¡T. –]»qT\
Ä#ês¡e´eVü‰sê\qT, dü+düÿè‹ì, kÕ+|òæTø£ ø£≥Tºu≤≥¢qT
HêX¯q+ #˚düTÔ+fÒ ø±bÕ&ÉTø√yê*‡ e∫Ã+~. Á_{°wt sê»´+ô|’
;Vü‰sY dü+<Ûë˝Ÿ\T 1855`56˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T »]bÕs¡T.
Bì‘√ 15y˚\eT+~ dü+<∏ë\T\T eTs¡DÏ+#ês¡T. m+‘√
s¡ø£ÔbÕ‘·+ »]–q b˛sê≥+ Ç~. ø±ì Á_{°wt #·]Á‘·ø±s¡T\T á
–]»qT\ b˛sê≥ $esê\T, dü]>±Z ∫Árø£]+#·˝Ò<äT.
1857e yÓTT<ä{Ï dü«‘·+Á‘· b˛sê≥+˝À eqyêdüT\
bÕÁ‘· eTs¡Tesêì~. eqyêdæ ÁbÕ+‘ê˝…’q Væ≤e÷\j·T
|üs¡«‘·eTT\ qT+&ç >∑T»sê‘Y ø£{Ïj·÷yê&é es¡≈£î,
Væ≤e÷\j·÷\ qT+&ç <äø£ÿHé es¡≈£î á j·TT<ä∆+˝À
–]»qT\T u≤>± <Óã“‹Hêïs¡T.
á j·TT<ë∆\ eT÷\+>± eqyêdüT\T nH˚ø£ ø£cÕº\T
m<äTs=ÿe\dæ e∫Ã+~. yê] <ÛÓ’s¡´kÕVü≤kÕ\T, ‘ê´>∑+,
dü+düÿè‹ì ø±bÕ&É&ÜìøÏ #˚dæq Á|üj·T‘êï\T m|üŒ{Ïø°
eTs¡Te˝ÒeTT.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Á|ü»\T, eTq düe÷C≤ìøÏ Á_{°wt yês¡T
#˚dqæ qcÕºìï |üP&ÉÃ&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î sêyê*. eqyêdüT\T
Ç‘·sT¡ \ø£+fÒ kÕ+|òTæ ø£+>±qT, Ä]úø+£ >±qT, $<ä´, Äs√>∑´
$wüj·÷\˝À yÓqTø£ã&ç ñHêïs¡T. Á_{°wt yê] dæ<ë∆+‘ê˝Ò
M]ì yÓqøÏÿ HÓ{≤ºsTT. $T–*q düe÷»+˝Àì yê]‘√
düe÷q+>± eqyêdüT\qT eè~∆˝ÀìøÏ rdüTø=ì sêyê*.
rÁeyÓTqÆ Á|üjT· ‘·ï+ »]>±*. >∑‘· yÓu’ yÑÛ êìï eTq <˚XÊìøÏ
rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ, eqyêdüT\ $ø±dü+ m+‘√ eTTK´eTT.*
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
|òTü qyÓTqÆ #·]‘Á ≈· î£ ì<äsÙ¡ q+ –]»qT\ b˛sê{≤\T
eTq dü « ‘· + Á‘· dü e Tsêìï >∑ T ]+∫
e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT ø=+<ä]ì >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T
Á|ü k ÕÔ $ kÕÔ + . yêdü Ô y êìøÏ ø=ìï dü + <ä s ꓤ ˝ À¢ Ç~
nedüsêìø£Hêï m≈£îÿeH˚ #Ó|Œü e#·TÃ. ø±˙, eTq kÕ«‘·+Á‘·´
düeTs¡+˝À n&Ée⁄\˝À eTq –]»q Ms¡T\T b˛wæ+∫q
bÕÁ‘· nqT|üe÷q+. yês¡T ìedæ+∫+~ n&Ée⁄\˝À ø±˙
<˚XÊìøÏ #˚dæq ùde e÷Á‘·+ e÷≥\‘√ ìs¡«∫+#·˝Òì~.
1857 qT+∫ eTq≈£î kÕ«‘·+Á‘·´+ dæ~∆+#˚ <ëø± yê]
yê] ÁbÕD≤*ï ‘ê´>∑+ #ÓjT· ´ì –]»q‘Ó>∑ ˇø£ÿ≥+fÒ ˇø£ÿ{Ï
≈£L&Ü ˝Ò<äT. dü«‘·+Á‘·eT+fÒ @$T{Ï ? u≤ìdü‘ê«ìøÏ
e´‹π s ø£ + >± b˛sê≥eT+fÒ @$T{Ï ? e+{Ï
$wüj·÷\qìï+{Ï˙ e÷≥\‘√ ø±≈£î+&Ü ‘·eT ‘ê´>±\
<ë«sê yês¡T ny˚$T{À eTq≈£î H˚sêŒs¡T. ø±˙, eTq sêuÀj˚T
‘·sê\≈£î á #·]Á‘· |üP]Ô>± ‘Ó*ùd neø±X¯+ ˝Ò<Tä . n+<äTøπ
á –]»qT\T mø£ÿ&É ìedæ+#ês√, @j˚T sêÁcÕº\˝À Á_{Ïwt
bÕ\≈£î\‘√ dü+|òTü ]¸+#ês√, ‘·\e+#·&ÜìøÏ ìs¡«› +<ä«+>±
m+<äT≈£î ìsêø£]+#ês√ @ –]»q ñ<ä´e÷\T »]>±jÓ÷
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+ s¡+&ç!!
s¡+bÕ ‹s¡T>∑Tu≤≥T (‘Ó\T>∑TsêÁcÕº˝À¢)
1766˝À ìC≤+ sêE s¡+bÕ ÁbÕ+‘êìï ‘·÷s¡TŒ
Ç+&çj÷· ø£+ô|˙øÏ Ç#êÃ&ÉT. ø£+ô|˙ n~Ûø±s¡T\ $T‹MT]q
CÀø±´ìøÏ e´‹πsø£+>± 1802-03˝À sêeTuÛÑ÷|ü‹
Hêj·Tø£‘«· +˝À ø√j·T\T, ø=+&És¬ &ÉT¢ ‘·~‘·s¡ –]»q ‘Ó>\∑ T
b˛sê≥+ kÕ–+#êsTT. 1813˝À Á_{Ïwsü T¡ ¢ sêeTuÛ÷Ñ |ü‹ì
á ÁbÕ+‘êìøÏ n~Û|ü‹>± n+^ø£]+#·&É+‘√ b˛sê{≤ìï
ì*ù|XÊs¡T. ø±˙, Ä ‘·sê«‘· sêeTuÛ÷Ñ |ü‹ ≈£îe÷s¡T&ÉT Á_{Ïwt
n~Ûø±s¡T\ Áb˛<ä“\+‘√ –]»qT\ô|’ nH˚ø£ s¡ø±\ |üqTï\T
$~Û+#·&+É ‘√ yês¡T ‘·eTàqï<=s¡ Hêj·Tø£‘«· +˝À 1879˝À
eT∞¢ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊs¡T. Ç~ $XÊK, uÛÁÑ <ë#·\+, sπ ø£|*ü ,¢
#√&Ées¡+ yÓTT<ä˝…’q ÁbÕ+‘ê\≈£î $düÔ]+∫+~. 1880˝À
25
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
` \‘êø£eT\+, uÛ≤>∑´q>∑s.Y
ôdì’ ø£ ã\+‘√ á ‹s¡T>∑Tu≤≥T ã\e+‘·+>± nD∫y˚XÊs¡T.
nsTTq|üŒ{Ïø° Ms√∫‘·+>± Á_{°wt yê]øÏ e´‹πsø£+>±
b˛sê&çq á ‹s¡T>∑Tu≤≥T #·]Á‘·˝À ì*∫b˛sTT+~.
UÀ+<äT\‹s¡T>∑Tu≤≥T(ˇ&çXÊ)
UÀ+&É T \T ˇ]kÕ‡˝À ìedæ + #˚ –]»qT\T.
yÓTT<ä{kÏ Õ]>± 1817˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T ˝ÒeBXÊs¡T. ‘·sê«‘·
1830˝À ∫H√sTT <=s¡, 1850˝À #·Áø£uÀsTT <=s¡, 1857˝À
düTπs+Á<äkÕsTT Hêj·Tø£‘·«+˝À ádtº Ç+&çj·÷ ø£+ô|˙
n~Ûø±s¡T\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ kÕ–+#ês¡T. 1894˝À
ø=+&Édües¡\T $<˚o bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T
#˚XÊs¡T. á ‹s¡T>∑Tu≤≥¢ìï+{Ï˙ Á_{°wt yês¡T ‘·eT
ôdì’ ø£ã\+‘√ nD∫y˚XÊs¡T.
ø√˝Ÿ ‹s¡T>∑Tu≤≥T : #Û√{≤ Hê>∑|üPsY ÁbÕ+‘·+˝À
ø√˝Ÿ –]»q ‘Ó>∑≈£î #Ó+~qyês¡T ìedæ+#˚yês¡T. Á_{Ïwt
bÕ\≈£î\T –]»H˚‘·s¡ ¬s’‘·T\qT –]»q ÁbÕ+‘ê˝À¢
dæús¡|ü&˚˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+‘√ uÛÑ÷ j·T»e÷qT\‘√ øö\T
dü+ã+<Ûë\T yÓTT<ä\j·÷´sTT. B+‘√ Á<äe´ $<Ûëq+ ≈£L&Ü
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. e&û¶ yê´bÕs¡T\<√|æ&\û T yÓTT<ä\j·÷´sTT.
ø√˝Ÿ –]»qT˝À¢ nXÊ+‹ n~Ûø£yÓTÆ+~. –]»qT\T yê]
uÛ÷Ñ eTT˝À¢ yêπs ø£≥Tº u≤ìdü\T>± e÷sês¡T. Á|üuTÑÛ ‘·«, >∑Vü≤
nedüsê˝À¢q÷ ÁX¯eT <√|æ&û m≈£îÿyÓ’+~. M{ÏøÏ ìs¡düq>±
ø√˝Ÿ \ T 1831-32˝À ‹s¡ T >∑ T u≤≥T #˚ X Ês¡ T . á
‹s¡T>∑Tu≤≥TqT Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+ nDÏ∫y˚d+æ ~.
dü+<∏ë˝Ÿ\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T
á ‹s¡T>∑Tu≤≥T _Vü‰sY, u…+>±˝Ÿ, ˇ&çXÊ ÁbÕ+‘ê˝À¢
dü+uÛÑ$+∫+~. Bìï >=|üŒ ‹s¡T>∑Tu≤≥T>± ù|s=ÿ+{≤s¡T.
BìøÏ Á|üeTTK ø±s¡D+ ø±s¡Hyé ê©dt Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº XÊX¯«‘·
•düTÔ $<Ûëq+. BìøÏ e´‹πsø£+>± dü+‘ê˝Ÿ\T 1811, 1823,
1829˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ #˚XÊs¡T. 1854˝À ø£q÷Ω, dæ<Tä ∆ nH˚
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
–]»q k˛<äs¡T\ Hêj·Tø£‘·«+˝À á
‹s¡T>∑Tu≤≥T eTs√kÕ] #Ó\πs–+~. Ms¡T
»MT+<ës¡ ¢ uÛ Ñ ÷ eTT\ ÄÁø£ e TD≈£ î
Á|üjT· ‹ï+#ês¡T1855 pHé˝À á k˛<äsT¡ \
Hêj·Tø£‘·«+˝À dü+‘ê˝Ÿ\ ø√dü+ Á|ü‘˚´ø£
sê»´+ @sêŒ≥T≈£î sê´© ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
á b˛sê≥+˝À 15,000 qT+∫ 25,000
dü+‘ê˝Ÿ\T Á_{Ïwt ôdq’ ´+ #˚‹˝À ÁbÕD≤\T
ø√˝ÀŒj·÷s¡T. 1856 |òæÁãe]˝À ø£q÷Ω
≈£L&Ü ôdq’ ´+ #˚‹˝À eTs¡D+Ï #ê&ÉT. 1885
p˝…˝’ À Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+ e÷s¡¸˝Ÿ ˝≤ $~Û+∫ ñ<ä´e÷ìï
ã\e+‘·+>± nD∫y˚d+æ ~. nø£ÿ&ç –]»qT\T á b˛sê≥+
>∑T]+∫ Ç|üŒ{Ïø° nH˚ø£ bÕ≥\T>± eT*∫ e]í+∫
bÕ&ÉT≈£î+{≤s¡T.
ãdüÔsY ‹s¡T>∑Tu≤≥T (#Û·rÔdt>∑&Ûé)
ãdüsÔ Y ÁbÕ+‘·+˝À eTT]j·÷, eT]j·÷, Vü‰˝≤ yÓTT<ä˝q’…
>√+&ÉT ‘Ó>∑\T J$+#˚yês¡T. Á_{Ïwüs¡¢ sêø£‘√ ãìj·÷\T,
s√Væ≤˝≤¢\T yÓTT<ä˝…’q e&û¶ yê´bÕs¡T\T á ÁbÕ+‘·+˝À
dæsú |¡ &ü ܶsT¡ . Ms¡T >√+&ÉT\ uÛ÷Ñ eTT\T ÄÁø£$T+#·Tø√e&É+,
yÓ{Ϻ #êøÏØ #˚sTT+#·&É+, Ád”Ô\qT y˚~Û+#·&É+ yÓTT<ä˝…’q
nø£‘ê´\≈£î ˇ&ç>∑{≤ºs¡T. á u≤<Ûä\≈£î zs¡TÃø√˝Òø£
–]»qT\T yê]ô|’ 1880e dü+e‘·‡s¡+˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T
#˚XÊs¡T. á ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝À m+‘√ eT+~ –]»q Ms¡T\T
‘·eTÁbÕD≤\qT ‘·´õ+#ês¡T. Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+ 1891 Hê{ÏøÏ
á ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT nD∫y˚dæ+~. Ç|üŒ{Ïø° #Û·rÔdt|òüT&Ûé
ÁbÕ+‘· + ˝À á ‹s¡ T >∑ T u≤≥T >∑ T ]+∫ |ò ü T q+>±
#Ó|⁄ü Œ≈£î+{≤s¡T.
eTT+&Ü\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T (;Vü‰sY)
#Û√{≤ Hê>∑|Pü sY ÁbÕ+‘·+˝À ìedæ+#˚ eTs√ –]»q
‘Ó>∑ eTT+&Ü\T. ‘Ó>∑˝À n+‘·s¡T´<ë∆\ ø±s¡D+>± M]
uÛ÷Ñ $T˝À ø=+‘· uÛ≤>∑+ düMT|ü Væ≤+<ä÷ sêE\ bÕ\q˝ÀøÏ
yÓ[¢+~. Ä düeTj·T+˝ÀH˚Á¬ø’düÔe $TwüqØ\ Á|ü#ês¡+‘√ Ä
26
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
eT‘êìï d” « ø£ ] ùdÔ ‘· e T |ü ] dæ ú ‹
yÓTs¡T>∑e⁄‘·T+<äì uÛ≤$+∫ eTT+&Ü\T n~Ûø£
dü+K´˝À eT‘·e÷]Œ&ç #˚dTü ≈£îHêïs¡T. B+‘√
Áø£eT+>± n~Ûø£ dü+K´˝À –]»H˚‘·s¡T\T
dæús¡|ü&É&É+‘√ Mfi¯¢ |ü]dæú‹ ~>∑C≤]+~.
nsTTHê m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ sê˝Ò<Tä . ∫es¡≈î£
1895˝À _sê‡ eTT+&Ü Hêj·Tø£‘«· +˝À ‘·eT
ÁbÕ+‘ê˝À¢ dæús¡|ü&ɶ –]»H˚‘·s¡T\+<ä]˙
‘· ] $Ty˚ j · ÷ \ì ‹s¡ T >∑ T u≤≥T
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. _sê‡ eTT+&ÜqT 1895˝À
ìs¡“+~Û+#·>± ‘Ó>∑ Á|ü»\T $&ç|+æ #·T≈£îHêïs¡T. 1899 Hê{ÏøÏ
‹s¡T>∑Tu≤≥T rÁe kÕúsTTøÏ #˚]+~. 1900˝À _sê‡
eTT+&ÜqT eT∞¢ ìs¡ “ +~Û + #ês¡ T . ø±sê>±s¡ + ˝À
Væ≤+dæ+#·&É+‘√ Ç‘·&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT. B+‘√ Áø£eT+>±
á ñ<ä´eT+ ã\V”≤qyÓTÆ+~.
eØ¢ ‹s¡T>∑Tu≤≥T (1944) (eTVü‰sêÁwüº)
eTVü‰sêÁwüº˝Àì <∏ëH˚ õ˝≤¢˝À eØ¢ Ä~eT ‘Ó>∑\T
ìedæ+#˚$. |ü+≥ø√‘·\ düeTj·T+˝À ≈£L© s√E≈£î 12
nD≤\T Çyê«\H˚ &çe÷+&é‘√ á ‹s¡T>∑Tu≤≥T yÓTT<ä˝+’… ~.
1945˝À øÏkÕHéduü ÑÛ Ç∫Ãq |æ\T|ü⁄‘√ uÛ÷Ñ kÕ«eTT\ uÛ÷Ñ eTT\T
<äTqïe<ä›ì, yÓ{Ϻ#êøÏØ #˚jÓTT<ä›ì, n‘ê´#êsê\qT
Á|ü ‹ |ò ü T {Ï + #ê\H˚ \øå ± ´\‘√ Ms¡ T ‹s¡ T >∑ T u≤≥TqT
ø=qkÕ–+#ês¡T. 1946˝À eØ¢ eTVü‰düuÑÛ »]–+~. ∫es¡≈î£
yê´bÕs¡T\T, uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T sêJøÏ e#êÃs¡T. eØ¢ –]»qT\T
&çe÷+&é #˚dqæ <ëì ø£+fÒ m≈£îÿe ≈£L© kÕ~Û+#·T≈£îHêïs¡T.
á ‹s¡T>∑Tu≤≥T |òüTq $»j·T+ kÕ~Û+∫+~.
eTq´+ ‹s¡T>∑Tu≤≥T (Ä+Á<Û,ä 1922-24)
eTÁ<ëdüT s¬ dæ&˙Ó ‡˝À Ä+Á<Ûë @C…˙‡ ÁbÕ+‘·+ 19,287
#· . øÏ . MT. $d” Ô s ¡ í + ˝À ñ+&˚ ~ . Ç+<ä T ˝À >∑ + C≤+,
$XÊK|ü≥ï+, >√<ëe] ÁbÕ+‘ê\T ñ+&˚$. Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+
1882˝À eTÁ<ëdt n≥M #·≥+º #˚dæ b˛&ÉT e´ekÕj·T+ô|’
nH˚ø£ Ä+ø£\å T $~Û+∫+~. Çø£ÿ&ç –]»q ‘Ó>˝∑ À¢ ø√j·T\T,
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
ø=+&ɬs&ÉT¢ n~Ûø£ dü+K´˝À ñ+&˚yês¡T. Á_{Ïwt n~Ûø±s¡T\
düV‰ü j·T+‘√ kÕúìø£ H˚‘\· T <äTX¯Ãs¡´\≈£î bÕ\Œ&ܶsT¡ . B+‘√
$dæ–b˛sTTq –]»qT\qT n\÷¢] d”‘êsêeTsêE
düyÓTÆø£´|üs¡∫ ‹s¡T>∑Tu≤≥T ˝ÒeBXÊs¡T. ¬>]˝≤¢ b˛sê≥
|ü<ä∆‹˝À á ‹s¡T>∑Tu≤≥T kÕ–+~. b˛©dt ùdºwüq¢ô|’ <ë&ç
#˚dæ Äj·TT<Ûë\qT ùdø£]+#˚yês¡T. d”‘êsêeTsêE
nqT#·s¡T\‘√ yÓTT<ä≥ ∫+‘·|ü*¢ b˛©dt ùdºwüHéô|’ <ë&ç
#˚XÊs¡T. ‘·sê«‘· n&ɶr>∑\, sê» ˇeTà+–, ø£ wüí<˚$ù|≥
yÓTT<ä˝…’q b˛©düT ùdºwüq¢ô|’ <ë&ç #˚XÊs¡T.
á ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT nD∫y˚ùd+<äT≈£î eTÁ<ëdüT
Á|üuÛÑT‘·«+ ªs¡÷<∏äsY |òüsY¶µqT |ü+|æ+∫+~. d”‘êsêeTsêE
eTTK´ nqT#·s¡T&Ó’q eT\T¢ <=s¡qT 1923 ôdô|º+ãsY˝À
ìs¡“+~Û+#ês¡T. eTs√ nqT#·s¡T&ÉT ªn–ZsêEµqT ø±*Ã
#·+bÕs¡T. B+‘√ á ñ<ä´eT+ eTTK´ Hêj·T≈£î\qT
ø√˝ÀŒsTT+~. ∫es¡≈£î 1924 y˚T 7q d”‘êsêeTsêEqT
ø±*Ã #·+|ü&É+‘√ á ñ<ä´eT+ ì*∫b˛sTT+~.
Ä+Á<Ûäeqyêd” ø£fi≤´D≤ÁX¯eT+
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ÁbÕ+‘· ø±s¡´ø±]DÏ
n<Ûä´≈£åî\T : l πø.$.sê+eT÷]Ô
ñbÕ<Û´ä ≈£îå \T :(1)l eTsƒ¡+ dü÷s¡´Hêsêj·TDHêj·TT&ÉT bÕ&˚s¡T
:(2)l #·&ܶ >√|”Hê<∏é ns¡≈£îyê´©
:(3) lÁø±˝Ò{Ï ø£ècÕísêe⁄
ø±s¡´<ä]Ù : l j·Tdt.$.dü‘´· Hêsêj·TDeT÷]Ô
düV≤ü ø±s¡´<ä]Ù : (1)lSTG sêeT#·+Á<ë#ês¡´
: (1)l Hêπ>X¯«s¡sêe⁄
ø√XÊ<Ûä´≈£åî\T : l düTÁãVü≤àD´+
düVü≤ø√XÊ<Ûä´≈£åî\T: l |æ.e÷s¡T‹ \øÏåàHêsêj·TD $XÊK
dü+|òüT≥HêeT+Á‹: l $<ë´<ÛäsY eTVü≤+‘·
ø±sê´\j·TÁ|üeTTUŸ :leT‹ _.ns¡TDsê~Ûø£ $XÊK
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
>√+&ÉT\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T (‘Ó\+>±D)
‘Ó\+>±D˝Àì Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢˝À ªø=eTs¡+ ;Û+µ
Hêj·Tø£‘·«+˝À á ‹s¡T>∑Tu≤≥T »]–+~. áj·Tq
1901 nø√ºãsY 22q Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢˝À ªCÀ&Ó|òü÷{Ÿµ
ÁbÕ+‘·+˝À »ìà+#ês¡T. ìs¡ø£åsêdüT´&Ó’q|üŒ{Ïø° Ä
ÁbÕ+‘·+˝À >√+&ÉT, ø=˝≤+ yÓTT<ä˝…’q –]»q ‘Ó>∑\qT
@ø£+ #˚dæ ìC≤+bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+
»]bÕs¡T. CÀ&Ó|òü÷{Ÿô|’ <ë&çøÏ Á|üj·T‹ï+∫q ìC≤+
ôdH’ ê´ìï dü+Á|ü<ëj·T Äj·TT<Ûë\‘√H˚ m<äTs=ÿHêïs¡T. ª»˝Ÿ,
»+>∑˝Ÿ, »MTHé (˙s¡T, n≥M, uÛÑ÷$T) eTqy˚µ nH˚
$XÊK ìHê<ä+‘√ –]»qT\qT #Ó’‘·q´|ü]#ês¡T. uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥,
n\÷¢] d”‘êsêeTsêE Á|üuÛ≤e+‘√ á ñ<ä´e÷ìï
q&ç|+æ #ês¡T. ìC≤+ Á|üuTÑÛ ‘·«+ áj·TqqT ã+~Û+#·&ÜìøÏ
$XÊK kÕúìø£ ‘ê\Tø˘<ësY ªnãT›˝Ÿ dü‘êÔsYµqT ìj·T$T+∫+~.
$XÊK Äj·Tq $|ò\ü + #Ó+<ä&+É ‘√ ìC≤+ ôdq’ ´y˚T Á|ü‘´· ø£å <ë&çøÏ
$XÊK ~–+~. 1940 nø√ºãsY 8q »]–q <ë&ç˝À ªø=eTs¡+
$XÊK ;Û+µ Ms¡ eTs¡D+ bı+<ës¡T. áj·TqqT ôdH’ ê´ìøÏ ≈£îs¡+ú
$XÊK |üfÒ˝Ÿ #·÷|æ+#ê&ÉT. ªø=eTs¡+ ;Û+µqT ìC≤+ bÕ\≈£î\
qT+∫ ‘Ó\+>±D Á|ü»\ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q
bÕ&˚s¡T yÓTT<ä{Ï e´øÏÔ>± n_Ûe]íkÕÔs¡T. . >√+&ÉT\T áj·TqqT
<˚e⁄&ç>± Äsê~ÛkÕÔs¡T.
*
27
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
>√+&ÉTMs¡T&ÉT ` sê+J>√+&é
kÕ«_Ûe÷ì, n+‘·≈£î $T+∫ >=|üŒ <˚XÊ_Ûe÷ì eTq
sê+J>√+&é.mø£ÿ&É |ü⁄{≤º&√ mø£ÿ&É ô|]>±&√ ‘Ó*j·T<äT
ø±ì H˚{Ï ìs¡à˝Ÿ õ˝≤¢qT ÄHê&˚ b˛sê{≤\ œ˝≤¢>±
e÷sêÃ&É T .n$ kÕ«‘· + Á‘· ´ dü e Ts¡ s√E\T
ì+–q+≥T≈£îqï düeTs¡C≤«\\T.1857
yÓTT<ä{Ï kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡ C≤«\\T
<˚ X Êìï #· T ≥Tº eTT{Ï º q
s√E\$.Á_{Ï w t kÕÁe÷»´
n&ÉT>∑T\≈£î eT&ÉT>∑T˝§‘·TÔ‘·Tqï
ìC≤+ qyêãT bÕ\q˝À ñ+~
ìs¡à˝Ÿ ÁbÕ+‘·+.–]»q Ms¡T&ÉT
>√+&É T ‘Ó > ∑ ≈ £ î #Ó + ~q ˇø£
kÕ<Ûës¡De´øÏÔ nkÕ<Ûës¡D e«øÏÔ>±
n+<äTHê düeTs¡ jÓ÷<ÛTä &ÉT>± m<äT>∑T‘ê&Éì
n|üŒ{Ï #·]Á‘·ø±s¡T\T }Væ≤+∫ ñ+&ÉsT¡ . ô|>’ ± b˛s¡T≈£î
Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤kÕÔ&Éì ndü\T }Væ≤+#·s¡T.Ä
nkÕ<Ûës¡D Hêj·T≈£î&ÉT $|üe¢ CÀ´‹ eTq sê+J >√+&ÉT.
ø=+‘· #ê]Á‘·ø£ H˚|ü<∏ä´+ ˝ÀøÏ yÓ˝ÒÔ 1830
ÁbÕ+‘·+˝ÀÇ|üŒ{Ï dæs¡÷ŒsY ÁbÕ+‘·+ eTVü‰sêÁwüº
Hê>∑|üPsY bÕ*+∫q ¬s+&√ s¡|òüTÀJuÛÀ+ùd¢ #˚‹˝À
ñ+&˚~.Á_{Ïwt sê»ø°j·T m‘·TÔ˝À dæs¡÷ŒsY ÁbÕ+‘êìï
ˇø£ ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ ìC≤+ e<äT\T≈£îHêï&ÉT
uÛÀ+ùd¢.Bìï n<äqT>± rdüT≈£îì Á_{Ïwt Á|üuÛÑT‘·«+
ìs¡à˝Ÿ˝À ‘·q nBÛq+˝À ñ+&˚ ˇø£]ì ø£˝…ø£ºs¡T>±
ìj·T$T+∫+~.n|üŒ{ÏqT+∫ ìs¡à˝Ÿ bÕ\Hê øπ +Á<ä+>±
e÷]+~.
á düeTj·T+˝À eTVü‰sêÁwüº≈£î #Ó+~q sêe⁄
kÕôV≤uŸ |”cÕ« ìs¡à˝Ÿ düMT|ü+˝Àì >√<ëe] qBrs¡+˝À
28
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
`ø£{≤º Hê>±#ê], ìs¡à˝Ÿ
$ÁXÊ+‘· Á|ü<ëÛ H√bÕ<Ûë´j·TT\T
•_s¡+ @sêŒ≥T #˚dæ Á_{Ïwt e´‹πsø£ uÛ≤yê\T
s¡ – ˝≤Ã&É T .B+‘√ s=Væ ≤ ˝≤¢ \ T ‹s¡ T >∑ T u≤≥T
˝ÒeHÓ‘êÔs¡T.Ç<˚ dü¬s’q düeTj·T+>± m+#·T≈£îqï sê+J
yê]øÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#ê&ÉT.1860
ÁbÕ+‘·+˝À @Á|æ˝Ÿ 9q n|üŒ{Ï ìs¡à˝Ÿ
ø£˝…ø£ºs¡T ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊ&ÉT.Ä
‹s¡ T >∑ T u≤≥T˝À dü T e÷s¡ T 300
eT+~ >√+&ÉT\T 200 eT+~
s=Væ ≤ ˝≤¢ \ T ñHêïs¡ T . <ä T s¡ < ä  wü º
eXÊ‘· ÷ Ô sê+J Hêj· T ø£ ‘ · « +
eVæ≤+∫q á ‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T\T
z&çb˛j·÷s¡T. nsTTHê sê+J>√+&é
|ü≥Tºe<ä\˝Ò<Tä .eTs√kÕ] düTe÷s¡T yÓsTT´
eT+~‘√ ìs¡à˝Ÿ ÁbÕ+‘·+ ô|’ <ë&ç #˚XÊ&ÉT.
ôVAsêôVAØ>± »]–q á b˛sê≥+˝À Çs¡TesêZ\≈£î
ô|<ä›qwüºy˚T »]–+~.
‹s¡T>∑Tu≤≥T <ës¡T\T Á_{°wôt dH’ ê´ìøÏ ∫ø±ÿs¡T.
∫øÏ ÿ qyê]øÏ ø£ ] ƒ q ø±sê>±s¡ •ø£ å \ T
$~Û+#ês¡T.#ê˝≤eT+~øÏ ñ]•ø£å\T |ü&ܶsTT. $~Û
eÁø° ø £ ] +∫+~. ‹s¡ T >∑ T u≤≥Tø√dü + eTs√
eP´Vü≤s¡#·q˝À ñqï sê+J>√+&é Á_{°wt Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ
∫ø±ÿ&ÉT. Çø£ @e÷Á‘·+ n\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü Á_{°wt
Á|üuTÑÛ ‘·«+ sê+J>√+&éqT ìs¡à˝Ÿ |ü≥Dº ≤ìøÏ düMT|ü+˝À
ñqï eTÁ]#Ó≥Tº≈£î ñ]rdæ+~. Ä ô|<ä› eTÁ] #Ó≥Tº≈£î
ˇπøkÕ] y˚sTTeT+~ >√+&ÉTMs¡T\qT ñ] rXÊs¡T.
yÓTTqïyÓTTqï{Ï es¡≈î£ Áã‹øÏe⁄qï Ä eTÁ]ì y˚sTT ñs¡T\
eTÁ] nì |æ*#˚yês¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· »]–q kÕ«‘·+Á‘·´
düeTs¡b˛sê{≤\≈£î dü÷Œ¤]Ô>± ì*#ê&ÉT.
*
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

29
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î ªªdü+Áø±+‹µµ X¯óuÛm e å\‘√.....
≤ø±+ø£
se≤ã÷uŸq>∑sY.
` #·˝≤à¬s&ç¶, ø£s¡kÕŒ+&Ó+{Ÿ, Á|üC„ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿi, eTVü
rt
v e
d
r A
o u
o l
C

30
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

31
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

32
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

t
en
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

33
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

34
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

35
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

36
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
y˚T&Üs¡+ düeTàø£ÿ`kÕs¡\eTà C≤‘·s¡
–]»q Á>±eT dü + Á|ü < ëj· ÷ ˝À¢ C≤‘· s ¡ \ T
»s¡T|ü⁄ø√e&É+ ˇø£ eTTK´yÓTÆq Ä#ês¡+. Á|ü‹–]»q
Á>±eT+˝À dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£kÕ] Á>±eT<˚e‘·qT
»s¡ | ü & É + ÄqyêsTTr. ÄHê&É T Á>±eT+ n+‘ê
ø√˝≤Vü≤\+>± ø£qTï\ |ü+&ÉT>∑>± e⁄+≥T+~. Á|ü‹ C≤‘·s¡
ø£˙dü+ ¬s+&ÉTs√E\T kÕ>∑T‘·T+~.
n˝≤+{Ï ø=ìï C≤‘·s¡\ $X‚cÕ\qT Á|ü‹HÓ\
eqyêDÏ bÕsƒ¡≈£î\≈£î n+~+#˚ dü+ø£\Œ+‘√ á o]¸ø£
ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘√+~. »qe] 31, |òÁæ ãe] 1,2 ‘˚B\˝À
»s¡>u∑ Àj˚T düeTàø£ÿ kÕs¡\eTà C≤‘·sq¡ T yÓTT<ä{Ï C≤‘·s>¡ ±
n+~düTÔHêïeTT.
ªdüeTàø£ÿ kÕs¡\eTà\T #ê]Á‘·ø£ e´≈£î\Ô T. eT], yês¡T
<˚e‘·˝…˝≤ nj·÷´s¡Tµ nH˚ Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+ ªyês¡T
Á|üC≤ dü+øπ eå T+ ø√dü+ bÕ≥T|ü&&É yÉ T˚ µ nì #Ó|ü ø√yê*.
düeTàø£ÿ ˇø£ kÕeT+‘·sêEuÛ≤s¡´ ø±>±, ÄyÓT ≈£L‘·Ts¡T
kÕs¡\eTà. Mfi¯ó¢ ø√j·T‘Ó>∑≈£î #Ó+~qyês¡T. $+<Ûä´
|üs¡«‘ê\≈£î <äøÏåD+>± Ms¡T eTVü‰sêh, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ,
‘Ó\+>±D sêÁcÕº˝À¢ $düÔ]+∫ ∫qï∫qï sêC≤´\T
@s¡Œs¡#T· ≈£îHêïs¡T. Mfi¯ó¢ uÛ÷Ñ <˚e‘·qT, •e⁄DÏï ø=*#ês¡T.
düeTàø£ÿ e+o≈£î\T #·+<ëyês¡T ã+&ç∫ø£ÿ y˚\T|ü⁄qT
ø=*#˚yês¡T. ÄyÓT ‘·+Á&ç sêsTTã+&Üì sêE. es¡+>∑˝Ÿ
õ˝≤¢ uÛÑ÷bÕ\|ü≥ï+ ÁbÕ+‘êìøÏ sêE. n‘·ì u≤e
düeTTÁ<äT&ÉT #Ûr· dÔ |t Tüò &é˝Àì ãdüsÔ Y õ˝≤¢ ;C≤|üPsY ‘ê\÷ø±
ø=‘·Ô|ü*¢ ÁbÕ+‘êìøÏ sêE. yêfi¯¢~ Hê>∑e+X¯+. Mfi¯¢øÏ
dü+ã+~Û+∫q ¬s+&ÉT ‘Ó\T>∑T XÊdüHê\T ≈£L&Ü nø£ÿ&É
yÓ\T>∑T#·÷XÊsTT.
sêsTTã+&Üì sêE ‘·q ≈£L‘·Ts¡T düeTàø£ÿqT
düeTTÁ<äTì ø=&ÉT≈£î |ü–&ç<ä› sêEøÏ∫à ô|+&ç¢ #˚XÊ&ÉT. Ä
|ü–&ç<ä› sêE ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢˝À bı˝≤dü <˚XÊìï
37
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
y˚T&Üs¡+ düeTàø£ÿ >∑<›Ó
|ü]bÕ*düTÔqï ¬s+&Ée y˚T&ÉsêE≈£î (Áø°.X¯.1116`
Áø°.X¯.1158) ≈£L&Ü y˚Tq\T¢&ÉT. Äj·Tq y˚T&Üs¡+
ÁbÕ+‘êìøÏ sêE nj·÷´&ÉT. y˚T&Üs¡+ yÓTT<ä{Ï ù|s¡T
eTÚC… y˚T&Üs¡+. |ü–&ç<ä› sêE Ç+{Ï ù|s¡T eTõ®yês¡T.
ªeTÚC…µ ˝Ò<ë ªeTõ®µn+fÒ }s¡T nì≈£L&Ü ns¡ú+ ñ+~.
◊‘˚, ˇø£ #ê]Á‘·ø£ y˚T&Üs¡+ ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢
<Ûsä êàs¡+ eT+&É\+˝À ñ+&É>±,eT+∫ y˚T&Üs¡+ es¡+>∑˝Ÿ
õ˝≤¢˝À ñ+~. <Ûäsêàs¡+ eT+&É\|ü⁄ y˚T&Üs¡+ <ä>∑Zs¡
eTTC…®+|ü*¢ nH˚ Á>±eT+ ñ+&É&Üìï ã{Ϻ, nø£ÿ&ç |üø£ÿ
}s¡¢˝À y˚T&ÉsêE e+o≈£î\T ø£{Ϻ+∫q <äTsêZ\T, }s¡T¢,
<˚yê\j·÷\T ñHêïj·Tì ns¡eú Te⁄‘·T+~ ø±ã{Ï,º düeTàø£ÿ
uÛÑs¡Ô Çø£ÿ&˚ sê»´+ #˚XÊ&Éì #ÓbÕŒ*‡ ñ+≥T+~.
y˚T&ÉsêE, |ü–&ç<ä›sêE ‘·~‘·s¡ kÕúìø£ sêE\MT<ä
nqTeTø=+&É ø±ø£rj·TsêE 2e Áb˛\T&ÉT Áø°.X¯.1138˝À
ˇø£kÕ] j·TT<ä∆+ #˚j·T>±, n‘·ì ø=&ÉT≈£î yÓTT<ä{Ï
Á|ü‘ê|üsT¡ Á<äT&ÉT 1159˝À eTs√kÕ] j·TT<ä+∆ #˚dæ yê]ì
z&ç+#ês¡T. z&çb˛sTTq y˚T&ÉsêE ‘·q _&ɶ kÕs¡ø£ÿqT
Á|ü‘ê|üs¡TÁ<äTìøÏ∫à ô|+&ç¢ #˚j·T&ÜìøÏ ìsêø£]+∫
n+<äT≈£î ã<äT\T>± ‘·q bı\yêdü <˚XÊìï, dü+|ü<äqT
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
$&ç ∫ ô|{Ï º n&É e ⁄˝À¢ ø Ï
bÕ]b˛j·÷&Éì Vü≤qàø=+&É
y˚sTT dü+ú u≤\ >∑T&ç eTT+<ä]
XÊdüq+˝À ñ+~.
n˝≤ n‘·ì‘√ bÕ≥T
n‘·ì ã+<ÛäTes¡Z+, |ü–&ç<ä›
sêE ≈£î≥T+ã+ n+<äs¡÷ Á|üdüTÔ‘· es¡+>∑˝Ÿõ˝≤¢
y˚T&Üs¡+`ãø£ÿj·T´ù|≥ ÁbÕ+‘·|ü⁄ n&Ée⁄˝À¢ eTs√ ∫qï
sêC≤´ìï @sêŒ≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. X¯Á‘·TX‚w+ü ñ+&Ésê<äì
Á|ü‘ê|üs¡TÁ<äTì ùdq\T yê]ô|’ <ä+&Éj·÷Á‘· #˚XÊsTT.
<äj·÷´\ eT&ÉT>∑T <ä>∑Zs¡ 10 s√E\T j·TT<ä∆+ »]–+~.
düeTàø£ÿ ø=&ÉT≈£î »+|üqï ;Ûøs£ +¡ >± b˛sê&ç eTs¡D+Ï #ê&ÉT.
n|üŒ{Ï qT+&ç Ä yê>∑T≈£î ª»+|üqïyê>∑Tµ nì ù|s=∫Ã+~.
á yê>∑Tπø dü+|ü+– yê>∑T nH˚ ù|s¡T ≈£L&Ü yê&Éø£+˝À
ñ+~. ø±>±, Ç‘·s¡ sêE\T ≈£L&Ü eTs¡D+Ï #êø£ düeTàø£ÿ,
kÕs¡\eTà\T ≈£L&Ü ø±ø£rj·T ôd’Hê´\ô|’ Ms√∫‘·+>±
b˛sê&ç eTs¡DÏ+#ês¡T.
n˝≤ ‘·eT Á|ü»\qT s¡øÏå+#·&Üì¬ø’ Ms√∫‘·+>±
b˛sê&ç eTs¡DÏ+∫qyê]ì düà]+#·Tø√e&ÜìøÏ Ms¡>∑˝Ÿ
•˝≤Œ\qT #ÓøÏÿ+#·&É+ ÄHê{Ï ÄqyêsTTr. n˝≤+{Ï
Ms¡>∑\T¢\T á ø√j·TsêE\ düeT÷Vü≤+˝Àì q>∑Tq÷s¡T
<=eTàsêE (ø£Ø+q>∑sY <ä>∑Zs¡) Ms¡T\ •˝≤Œ\qT, yê]
ù|s¡¢qT q>∑Tq÷s¡T˝À #·÷&Ée#·TÃ. n˝≤+{Ï Ms¡>∑\T¢\T
¬s+&ÉT Á|üdüTÔ‘· y˚T&Üs¡+ <ä>∑Zs¡ »+|üqï yê>∑Tô|’ e+‘Óq
ø£fÒº+<äT≈£î ‘·e⁄«‘·Tqï ‘·e«ø±\˝À ãj·T≥|ü&ܶsTT.
n+<äT˝À ˇø£ Ád”ÔeT÷]Ô $Á>∑Vü≤+ düeTàø£ÿ<˚ nsTT
ñ+&Ée#·TÃ. |ü⁄s¡TwüeT÷]Ô $Á>∑Vü≤+ »+|üqï~ nsTT
ñ+&Ée#·TÃ.
düeTàø£ÿ kÕs¡\eTà\T Á|ü»\ eTqdüT˝À¢ kÕúq+
dü+bÕ~+#·Tø√e&ÜìøÏ Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.
düeTàø£ÿ eT÷*ø± yÓ<’ ´ä +˝À ~≥º. ‘·q≈£î ô|fi¯s¢ TTq s√EH˚
38
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
y˚T&Üs¡+ düeTàø£ÿ ` kÕs¡\eTà C≤‘·s¡
Ädæj÷· ˝ÀH˚ n‹ô|<ä› –]»q C≤‘·s¡
ˇø£ ô|[¢ ø=&ÉTøÏÿ bÕeTT ø£]ùdÔ eT÷*ø± |üdüs¡T b˛dæ
ã‹øÏ+∫+<äì C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+ <ë«sê ‘Ó\TdüTÔqï~.
dü+‘êq+ ø±e&ÜìøÏ, Bs¡øÈ ±*ø£ yÓTT+&ç s√>±\T qj·T+
ø±e&ÜìøÏ ≈£L&Ü ÄyÓT eT+<äT*#˚Ã<ä≥. düeTàø£ÿ e+X¯|⁄ü
(#·+<ë e+X¯|⁄ü ) Ç+{Ïø√&É\T ãTÁ]≈£î+≥ nH˚ ≈£î+≥qT
Á|ü»\ $ìjÓ÷>±s¡ú+ ø£{Ϻ+∫+<ä≥. »\ø£+ u≤$ ≈£L&Ü
n˝≤ ø£{+ºÏ ∫+<˚. eTq+ <ëì Äqyêfi¯q¢ T ãj·T´ø£ÿù|≥˝À
#·÷&Ée#·TÃ. <Ûäsêàs¡+ eT+&É\+ y˚T&Üs¡+˝À ≈£L&Ü
düeTàø£ÿ e+oj·TT\T ø£{Ϻ+∫q #Ós¡Te⁄qT #·÷&Ée#·TÃ.
#·+<ëe+X¯+ yê] ˇø£{À >√Á‘·+ ø£X¯´|ü. á >√Á‘êìøÏ
#Ó+~q <=eTàsêE, @&ÉsêE k˛y˚TX¯«s¡, q>∑πsX¯«s¡
‘·~‘·s¡ Ä\j·÷\qT ø£{Ϻ+∫ yê{Ï ìs¡«Vü≤D¬ø’ #˚dæq
<ëHê\qT, yê] |ü+&ç‘· b˛wüDqT Ç{°e˝Ò es¡+>∑˝Ÿ:
õ˝≤¢˝Àì ‘ê&Ü«sTT <ä>∑Z] Á>±eT+ >∑TE®˝Ÿ˝À <=]øÏq
XÊdüq+˝À >∑T]Ô+#ês¡T. es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢˝Àì y˚T&Üs¡+
≈£L&Ü ‘ê&Ü«sTT eT+&É\+˝ÀH˚ ñ+&É&É+ >∑eTHês¡Ω+.
<Ûsä êàs¡+`y˚T&Üs¡+ #·T≥Tº|øü ÿ£ \ düeTàø£ÿ uÛsÑ Ô¡ |ü–&ç<s›ä êE
ù|s¡T‘√ ª|ü–&ç|*ü µ¢ nì eT÷&ÉT Á>±e÷\THêïsTT. yê{Ïì
düeTàø£ÿ`|ü–&ç<›ä sêE ø£{+ºÏ #ês¡q&É+˝À dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä .
á $<Û+ä >± ‘·eT Á|ü»\qT ø£+{ÏøÏ s¬ |üŒ˝≤ ø±bÕ&ç,
yê] düTK dü+‘√cÕ\ |ü]s¡ø£åD ø√dü+ ìs¡+‘·s¡+
ÁX¯$T+∫q düeTàø£ÿ`kÕs¡\eTà\T Á|ü»\ eTqdüT˝À¢
<˚e‘·˝…’ ø=\Te⁄Bs¡&É+ $+‘˚MT ø±<äT. Ç+<äT≈£î ÄHê{Ï
kÕ+düÿè‹ø£ |ü]dæú‘·T\T ≈£L&Ü düVü≤ø£]+#êsTT.
ªª–]»q C≤‘·s¡\Tµµ |ü⁄düÔø£+ qT+&ç dü+Á>∑Væ≤+∫q~.
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

uÛÑ>∑yêHé _sê‡eTT+&Ü |æ\T|ü⁄ –]»qT\≈£î y˚T\Tø=\T|ü⁄ leT‹ •e\ |ü<àä ,

m&ç≥sY, eqyêDÏ, uÛ≤>∑´q>∑s.Y
dü«<˚X¯ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ ‘·eT düe÷»+
jÓTTø£ÿ ùd«#·Ã¤ø√dü+ nì‘·s¡ ‘ê´>±\T #˚dæq ôV≤#· à ]+∫+~. Ç~ áHê&É T ∫qï
»qC≤‹ Ms¡T˝…e«s¡÷ #·]Á‘· ø√dü+, ù|s¡T ‹s¡T>∑Tu≤≥T>± ø£ìŒ+∫Hê sêqTqï ø±\+˝À
Á|ü‹wü̃\ø√dü+ b˛sê&É˝<Ò Tä . dü«uÛ≤edæ<+∆ä >± n~ #ê˝≤ ô|<ä › d ü e Ts¡ + >± e÷s¡ e #· T à nì
‘·eT u≤<Ûä´‘·>± uÛ≤$+∫ b˛sê{≤\T #˚kÕs¡T, dü ÷ #· q \T |ü + |æ + ~. ÄHê{Ï ø Ï
nsTT‘˚ yê] >∑T]+∫ düeTÁ>∑yÓTÆq #·]Á‘· ñ+fÒ ‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T\ dü+K´ ˇø£ e+<äes¡≈£î
yê] ‘ê´>±\T mHÓïH√ï ‘·sê\≈£î Áù|s¡DqT ñ+&Ée#·TÃ. ø±˙ sêuÀj˚T ø±\+˝À n~
Ç#˚Ã$. y˚\˝À¢øÏ #˚s¡Tø√e#·TÃ. n<˚ düeTj·T+˝À
<ë<ë|ü⁄ 400 eT+~ eTT+&Ü »qC≤rj·TT\qT Ä+π>¢j·TT\T
n˝≤+{Ï Á|üjT· ‘êï\T n+‘·>± ˝Ò≈î£ Hêï H˚{øÏ ° nH˚ø£
ø±*Ã#·+bÕs¡T. me«]ø° ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ neø±X¯+≈£L&Ü
eT+~ #·]Á‘·ø±s¡T\T kÕe÷õø£ XÊgy˚‘·Ô\T, »qC≤‹ Ms¡T\
Çe«˝Ò<Tä .
Vü≤è<äj÷· ˝À¢ ì*∫q Ms¡T&ÉT _sê‡ eTT+&Ü. Ç‘·&ç kÕVü≤kÕ\T
yÓTT<ä{ÏkÕ]>± yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ e∫Ã+~ 1940˝À n$ m˝≤ _sê‡eTT+&Ü Ä+π>¢j·TT\≈£î e´‹πsø£+>± #˚düTÔqï
n+fÒ sê+NøÏ <ä>∑Zs√¢ sêjYT>∑&Ûé ÁbÕ+‘·+˝À ø±+Á¬>dt b˛sê{≤ìï nDÏ∫y˚j·T&ÜìøÏ eTT+&Ü Ç+ø± ø√˝Ÿ »qC≤‹
düe÷y˚XÊ\ ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ eTTK´ <ë«s¡+ô|’ ª_sê‡eTT+&ܵ yê]ì <ë<ë|ü⁄ 40 eT+~ì C…’˝À¢ ã+~Û+#ês¡T. n~ ≈£L&Ü
MT<ä >ös¡e+‘√ Äj·Tq ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. n≥T ‘·sê«‘· Ä #ê˝≤ düTBs¡Èø±˝≤ìøÏ..
eqMs¡T&çøÏ düeTT∫‘· >ös¡e+ Çe«&É+˝À ;Vü‰sY >∑es¡ïsY C…’˝À¢ _sê‡eTT+&Ü m|ü&ÉT eTs¡DÏ+#ês√ me«]ø°
(nq+‘·X¯j·Tq+ nj·T´+>±s¡T) ≈£L&Ü eTT+<äTHêïs¡T. n‘·&ç ‘Ó*j·T<äT. nsTT‘˚ ‘·q b˛sê{≤\˝À n‘·&TÉ m+‘·>± Á|üU≤´‹
jÓTTø£ÿ uÛ≤Ø $Á>∑V‰ü ìï ô|{Ï+º ∫ <ëìï Ä$wüÿ]+#ês¡T, n|üŒ{Ï bı+<ë&ÉT n+fÒ ÄHê{Ï |üÁ‹ø£\˙ï eTTø£Ôø£+sƒ¡+‘√ Á_{°wt
qT+∫ 1966 qT+∫ Ä kÕàs¡ø£+ <ä>∑Zs¡ nH˚ø£ ø±s¡´Áø£e÷\T yê] <äeTqø±+&Éì ìs¡düq ‘Ó*bÕsTT. ‘êH=ø£ÿ&Ó’ yÓTT‘·Ô+
ìs¡«Væ≤dü÷Ô e#êÃs¡T. eTT+&Ü düe÷C≤ìï ‘·q yÓ+≥ q&ç|æ+∫q Hêj·T≈£î&ÉT
n≥T ‘·sê«‘· Ç‘·&ç ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT |ü]o*dü÷Ô _sê‡eTT+&Ü, ∫e]øÏ ‘· q yê] kÕ«‘· + Á‘· ´ + ø√dü +
e∫Ãq Ä+π>¢j·T ~q|üÁ‹ø£ ªÇ+^¢wty˚THéµ n|üŒ{Ï Á|üuÛÑT‘ê«ìï Ä+π>¢j·TT\ ‘·TbÕø° >∑Tfi¯fløÏ ã* nj·÷´&ÉT.
bÕ+#·»q´ Ä<Ûës¡+>±.....
Ä~˝≤u≤<éõ˝≤¢ >√+&ÉT–]»qT\ Äsê<Û´ä <Óe’ + Hê>√u≤. á dü+ˆˆeTT Hê>√u≤C≤‘·s¡
2018 »qe] 15,16 ‘˚B\˝À »s¡>q∑ T+~. ñ‘·sÔ ‘¡ \Ó +>±D eT]j·TT eTVü‰sêÁwü\º qT+&ç
–]»qT\ ô|<äd› +ü K´˝À bÕ˝§Z+{≤s¡T.
yÓTÁX¯+ e+X¯dTü \ú T ø±*q&Éøq£ >∑+>±»\+ rdüTø=∫à Hê>√u≤≈£î n_Ûùwø£+ #˚kÕÔsT¡ .
s¬ +&ÉTs√E\bÕ≥T >√+&ÉT\T Á|ü‘´˚ ø£|Pü »\T #˚kÕÔsT¡ .
á C≤‘·s¡ ‘·sê«‘· n~Ûø±]ø£+>± <äsê“sY »s¡T>∑T‘·T+~. ø£˝ø… sº£ ‘Y √bÕ≥T ‘·]‘·s¡
Hêj·T≈£î\T bÕ˝§Zì, –]»q düeTdü´\qT |ü]wüÿ]+#·{≤ìøÏ e÷sêZ\T yÓ‘T· ≈£î‘ês¡T.
Hê>√u≤ C≤‘·s¡ $X‚cÕ\T ‘·sê«‘·e÷dü+ |òÁæ ãe] dü+∫ø£˝À #·<Tä e⁄≈£î+<ë+.

39
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
Ms¡Hê] ` sêDÏ |üP˝Ÿ ≈£îesY
eTq<˚X¯+˝À Á|ü<∏äeT kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±eT+
ÁbÕs¡+uÛ+Ñ nsTTq 1857 qT+∫ 1947 es¡≈L£ kÕ–q
Ä b˛sê≥+˝À y˚\ø=\~ <˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô T ‘·eT J$‘ê\qT
‘ê´>∑ + #˚ k Õs¡ T . #· ] Á‘· ø £ + <ä ì eTVü ‰ Ms¡ T \T
‘ê´>∑eT÷s¡TÔ\T m+<äs√..... m+<äs√..... n˝≤+{Ï z
<˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô ≈£î≥T+ã+ >√+&Ü«Hê≈£î #Ó+~q ‘√≥Héd+æ >¥
»>±˝Ÿ~ ≈£L&Ü n<˚ Ms¡‘«· +. Äj·TqøÏ ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT
≈£îe÷¬sÔ ñ+&˚yês¡T. ≈£îe÷¬sÔ ù|s¡T |òüP˝Ÿ≈£î"esY.
eTquÛ≤wü˝À #ÓbÕŒ* n+fÒ |òüP˝Ÿ≈£îe÷] nqïe÷≥.
|ü⁄e⁄« |ü⁄≥º>±H˚ |ü]eT[+∫q≥T¢>± áyÓT ‘·q
u≤\´+ qT+#˚ Hêj·T≈£îsê* \ø£åD≤\T #·÷ù|~. kÕ{Ï
|æ\¢\+<ä]˙ ≈£Ls√Ãu…{Ϻ düuÛÑ ìs¡«Væ≤+#˚~. yê]øÏ ø£‹Ô
‹|üŒ&É+ H˚]Œ+#˚~. <ëd”\ M|ü⁄ MT<äøÏ møÏÿ >∑TÁs¡|ü⁄
kÕ«Ø #˚ùd~. ‘·+Á&ç á yÓ’K]ì #·÷dæ áyÓT˝À
nkÕe÷q´ \ø£åD≤\THêïj·Tì >∑eTì+∫ yê{Ïì
Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô ÄyÓTqT Msê+>∑q >±H˚ ô|+#ê&ÉT, ÄyÓT≈£î
ø±e\dæq $<ä´ H˚πsŒ+<äT≈£î n<Ûë´|ü≈£î\qT |æ*|æ+∫
•ø£ å D Ç|æ Œ +#ê&É T . ñqï Ç<ä › s ¡ T dü + ‘êq+˝À
≈£îe÷s¡T&çì b˛>=≥Tº≈£îqï ‘√≥Hédæ+>¥ ≈£îe÷¬sÔH˚
≈£îe÷s¡T&ç>± uÛ≤$+∫ düø£\ $<ä´\÷ H˚]Œ+#ê&ÉT.
Çø£ÿ&É áyÓT nìï$<ä´˝À¢q÷ Ä]‘˚] #·T≥Tº|øü ÿ£ \
nìïÁbÕ+‘ê˝À¢ áyÓTù|s¡T Á|üdæ<ä∆+ ne⁄‘·T+fÒ
Ä+π>¢j·TT\ <äèwæº düVü≤»+>±H˚ áyÓT MT<ä |ü&ç+~.
m+<äTø£+fÒ Ä s√E˝À¢ me¬s’Hê ø±dü+‘· Á|ü‹uÛ≤
bÕ≥yê\T ø£qãs¡TùdÔ yÓ+≥H˚ yê] MT<ä Ä+π>¢j·TT\T
z ø£qTïy˚dæ ñ+#˚yês¡T.
áyÓT $<ä´\T H˚s¡TÃ≈£î+≥÷ ô|]– $yêVü≤+
#˚j·÷*‡q ej·TdüT‡øÏ e∫Ã+~, ‘·q n+<ä+, Á|ü‹uÛÑ
40
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
`leT‹ •e\ |ü<àä ,
m&ç≥sY, eqyêDÏ, uÛ≤>∑´q>∑s.Y
‘Ó*$‘˚≥\‘√ áyÓT ù|s¡T n+‘·{≤ e÷s¡TÁyÓ÷–+~.
|ü⁄{Ϻ+~ <˚X¯uÛÑ≈£îÔ\ ≈£î≥T+ã+˝À ÄyÓT
e÷≥˝À¢ Ä <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ bı+>∑T‘·÷ ñ+&˚~, ‘·+Á&ç ≈£L‘·T]
ø√dü+ es¡T&çì yÓ~πø Á|üj·T‘·ï+˝À ãj·T˝Ò›sê&ÉT, M]
>√+&É«Hê qT+#˚ ªsêC≤ X¯+ø£sYcÕ qT+∫ ô|[fl
dü+Á|ü~+|ü⁄\T e#˚Ãdü]øÏ »π>˝Ÿdæ+>¥ ≈£î≥T+ã+
sê»≈£îe÷]‘√ düVü‰ n+<äs¡÷ bı+–b˛j·÷s¡T,
m+<äTø£+fÒ áyÓT≈£î B≥T>± <˚X¯uÛÑøÏÔ˝À n+<ä+˝À
|üsêÁø£eT+˝À ù|s¡T bı+~q yê&ÉT X¯+ø£sYcÕ.
M]<ä›]ø° yÓ’uÛÑe+>± $yêVü≤+ »]–+~.
sê»≈£îe÷] sêDÏ>± e÷]+~. Çs¡Te⁄s¡÷ ø£*dæ ‘·eT
kÕÁe÷C≤´ìï dü T dü + |ü q ï+ #˚ k Õs¡ T . á˝À>±
|òüP˝Ÿ≈£îe"sY≈£î ˇø£ eT>∑|æ˝≤¢&ÉT »ìà+#ê&ÉT.
M] sêC≤´~Ûø±s¡+, bÕ\Hê |ü<ä∆‹, <˚X¯uÛÑøÏÔ
ù|s¡T Á|ü‹wüº\T Ä+π>¢j·TT\≈£î s¡T∫+#·˝Ò<äT. Ä bÕ\q
Ä+π>¢j·TT\~ nsTTHê Ms¡Ts¡Te⁄s¡÷ nH˚ø£ ∫qï ∫qï
sêC≤´\ yê]øÏ s¡ø£åD>±ì\∫ Ä|ü⁄Ô\T nj·÷´s¡T.
n+‘˚ ø ±<ä T s¡ V ü ≤ dü ´ +>± ôd’ ì ø£ ã˝≤ìï ≈£ L &Ü
ô|+#·T≈£î+≥÷ b˛j·÷s¡T.
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

41
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

42
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

43
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tr is
ve
d
r A
ou
ol
C

44
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
nsTT‘˚ M]øÏ ô|q¸Hé ‘Ó∫à Ç#˚à ùde≈£î&çì
s¡V≤ü dü´+>± M] jÓ÷»q ‘Ó\T‡≈£îH˚+<äT≈£î Ä+π>j ¢ T· T\T
|ü+|æ+#ês¡T. sêE qeTàø£+ dü+bÕ~+#ê&ÉT Ä
ùde≈£î&ÉT. Ä qeTàø£+‘√H˚ ‘·eT Á|üD≤[ø£\˙ï n‘·&çøÏ
#ÓbÕŒ&ÉT sêE. yÓ+≥H˚ n‘·&ÉT Ä+π>¢j·TT\≈£î á
$wüj·÷\˙ï #˚s¡y˚kÕ&ÉT.
yês¡T M]ø√≥MT<ä <ë&ç#˚dæ sêE˙ sê»
≈£îe÷s¡T&ç˙ Ç<ä›]˙ ã+~Û+#ês¡T. sêDÏ e÷Á‘·+
eTTdü * <ëdæ y˚ w ü + y˚ d ü T ø=ì yê] ø£ fi ¯ fl eTT+<˚
‘·|æŒ+#·T≈£î+~. ‘·s¡Tyê‘· Ä+π>¢j·TT\T X¯+ø£sYcÕì,
s¡|òüTTHê<∏écÕì Çs¡Te⁄s¡Tì ‘√|ü⁄\øÏ ø£{Ϻ ù|˝ÒÃkÕs¡T.
B+‘√ ñÁ>∑Tsê\T nsTTq sêDÏ ‘·q ôd’Hê´ìï
‘·j·÷s¡T #˚dæ+~. Ád”Ô\≈£î ≈£L&Ü |ü⁄s¡Twüß\ y˚cÕ\T
y˚dæ yê]øÏ ≈£L&Ü •ø£åD Ç∫Ã+~. n˝≤ôd’q´+
düMTø£]+#êø£ ÄyÓT #˚dqæ yÓTT<ä{|Ï ìü e÷‘·è<˚X¯ Á<√Væ≤
nsTTq ùde≈£î&çì Vü≤‘·e÷]Ã+~. n˝≤π> X¯‘·èe⁄\‘√
#˚‘·T\T ø£*|æ e+∫+∫q yês¡+<ä]˙ ˇø=ø£ÿs¡T>±
eT≥Tºu…{Ϻ+~. ‘·eT ôd’q´+˝À ø=+<ä]ì Ä+π>¢j·TT\
ø£<ä*ø£\ì ‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î ìj·T$T+∫+~. nìï
yÓ|’ ⁄ü \ qT+∫ nìï e÷sêZ˝À¢ ‘·q yê]ì ô|{Ϻ uÛÁÑ <äø±[˝≤
45
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
ì|ü\T #Ós¡T>∑T‘·÷ Ä+π>¢j·TT\ô|’ $s¡T#·T≈£î|ü&ç+~,
n\Œdü + U≤´≈£ î ˝… ’ q Ä+π > ¢ j · T T\qT dü « j· T +>±
Vü≤‘·e÷]Ã+~.
∫es¡˝À Ä+π>j ¢ T· T\T ôdq’ ´+ dü+K´ ô|+#˚d]ü øÏ
sêDÏ ôd’q´+ ∫qï~ nsTTb˛sTT+~. ÄyÓT ‘·q
n+>∑s¡ø£å≈£î&çøÏ eTT+<äT>±H˚ dü+<˚X¯+ Ç∫Ã+~.
X¯‘è· e⁄\ #˚‹˝À ‘êqT ∫øÏÿ‘˚ ‘·qqT ‘êqT Ä‘êàVüQ‹
#˚düT≈£î+{≤qì X¯‘·èe⁄\T ‘·qì ‘êø£ø£eTT+<˚ ‘·qqT
n–ïøÏ n]Œ+#ê\ì #Ó|Œæ +~. Ä $<Û+ä >± yê] #˚‘T· ˝À¢
ã+B>± ∫øÏÿq ÄyÓT ‘·q K&ÉZ+‘√ ‘·qqT ‘êqT ã*
#˚dTü ≈£î+~. yÓ+≥H˚ n+>∑sø¡ ≈å£ î£ &ÉT ÄyÓT X¯Øsêìï n–ïøÏ
n]Œ+#ê&ÉT, sêDÏ eTs¡DÏ+∫+<äì $ì ôd’q´+
#Ó ˝ ≤¢ # Ó < ä T ¬ s ’ n&É e ⁄˝À¢ ì øÏ bÕ]b˛j· ÷ s¡ T . 300
dü + e‘· ‡ sê\ ÁøÏ ‘ · + >√+&É « Hê sêD° <ä T sêZ e ‹
yÓTT|òüT\T\‘√ j·TT<ä∆+ #˚dü÷Ô <˚X¯+ ø√dü+ Ä‘êàs¡ŒD+
#˚dTü ≈£î+<äH˚ $wüjT· + Ä+π>j ¢ T· T\øÏ n|ü&˚ ‘Ó*dæ+~.
300 dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· n<˚ e+X¯+ qT+∫ eTT>∑TsZ T¡
<˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô T eTs¡\ kÕ«‘·+Á‘·´+ ø√dü+ b˛sê&ÉT‘·÷ ‘·eT
J$‘ê\qT n]Œ+#ês¡T. >√+&É«Hê sê»´+ <˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô ≈£î
Ä\yê\yÓT+Æ ~. ‘·*¢ uÛ≤s¡‹ ãTTD+ rs¡TÃ≈£îqï Ms¡T\T
>√+&Ü«Hê sêE\T. *
$XÊK|ü≥Dº +˝Àì Ä+Á<Ûä $X¯«
$<ë´\j·T+˝À nœ\uÛ≤s¡‘· ø±s¡´ø±]DÏ
düuÛÑT´\T ldü÷s¡´Hêsêj·TD>±s¡T
&çX+¯ ãsY 8q –]»q $<ë´s¡T\ú qT
ñ<˚•› +∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï <äèX¯´+.
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
b˛sê≥ jÓ÷<ÛäT&ÉT ;Ûe÷Hêj·Tø˘
n$ kÕ«‘·+Á‘·´|ü⁄ b˛sê≥|ü⁄ s√E\T` eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ
<˚XÊìøÏ q&çu§&ÉT¶q ñ+&É&É+‘√ nìï yÓ’|ü⁄\ qT+∫
kÕ«‘·+Á‘·´ ñ<ä´eT C≤«\\T s¡>∑T\T‘·TH˚ ñ+&˚$. n<˚
ÁbÕ+‘·+˝À ìedædü÷Ô ñ+&˚~ _Û\T¢ »qC≤‹, Ä
»qC≤‹˝À 1840øÏ eTT+<ä T ;Û e ÷ Hêj· T ø˘
»ìà+#ê&ÉT. yÓTTVü≤© Á>±eT+˝À ∫qïHê{Ï
qT+∫ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ n‘·&ç Á|ü‹ ø£<*ä ø£˝À¢ ø£ìŒ+#˚~.
1857 b˛sê≥+˝À ;Ûe÷ Hêj·Tø˘
Ä+π>j ¢ T· T\‘√ ‘·\ã&ܶ&TÉ . n‘·&øç Ï ÄHê{Ïøπ
‘ê‘ê´‘√ù|‘√ |ü]#·j·T+ @s¡Œ&ç+~. ‘·q
|üsêÁø£eT+‘√ Ä+π>¢j·TT\ <äèwæº˝À ñHêï&ÉT
;Ûe÷ Hêj·Tø˘. ø±s¡D+`;Ûe÷Hêj·Tø˘ <ä>∑Zs¡
|ü~y˚\ es¡≈£L ôd’ì≈£î˝≤¢+{Ï jÓ÷<ÛäT\T ñ
+&˚yês¡T. yê]‘√ ø£*dæ Ä+π>¢j·TT\ >∑T+&Ó˝À¢
¬s’fi¯ófl |üs¡T¬>‹Ôdü÷Ô ‘·eT ø±s¡´Áø£e÷\T ø=qkÕ–dü÷Ô
ñ+&˚yê&ÉT. Ä+π>¢j·TT\ @»+≥¢qT, cÕVüQø±s¡¢qT,
C≤^sê›s¡¢qT eTT|ü⁄Œ‹|üŒ\T ô|fÒºyê&ÉT.
1857˝À ;Ûe÷Hêj·Tø˘ Ç+&√sYøÏ #Ó+~q ˇø£
yê´bÕ] qT+∫ 7 \ø£å\T $\Te #˚ùd edüTÔe⁄\T
ã\e+‘êq rdüT≈£îHêï&ÉT. Ç‘·&ç ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT
#·÷dæq ˇø£ Ä+>∑¢ n~Ûø±] Ç‘·&çì ã+~Û+#˚ u≤<Ûä´‘·
rdüT≈£îHêï&ÉT.
Ç‘·&ç ôd’q´+ ;Ûe÷Hêj·Tø˘ ôd’q´+ ˇø£ ø=+&É
ÁbÕ+‘·+˝À ªôVAsêôVAØ>± ‘·\|ü&ܶsT¡ . nsTT‘˚ yê]
uÛ≤Ø ôd’q´+ eTT+<äT »qC≤‹ ôd’q´+ ‘·≈£îÿyÓ’ n|üŒ{ÏøÏ
<ä>∑Zs¡Tqï n&Ée⁄˝À¢ <ë≈£îÿHêïs¡T. nsTT‘˚ Ä+π>¢j·TT\T
M]ì yÓ+{≤&É&+É e<ä˝<¢Ò Tä . Ä <ë&ÉT˝À¢H˚ 13 |òÁæ ãe]
1859 Hê&ÉT eTs√ j·TT<ä+∆ M]s¡Te⁄]ø° eT<Û´ä »]–+~.
BH√¢ 10 eT+~ –]»qT\T #·ìb˛j·÷s¡T, eTs√
46
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
` ˝≤e⁄&çj÷· ‹s¡TeT˝Ÿ
uÛ≤>∑´q>∑s,Y 9640476101
eTT>∑TZs¡T ã+B nj·÷´s¡T. M]ì eT+&É˝ÒX¯«sY <äTsYZøÏ
#Ó+~q C…’˝Ÿ˝À ô|{≤ºs¡T. n+<äT qT+∫ ;Ûe÷ Hêj·Tø˘
‘·|æŒ+#·T≈£îHêï&ÉT.
n‘·&ç Ä#·÷ø° ‘Ó\|üeTì Ä+π>¢j·TT\T eè<äT∆sê\T
nsTTq n‘·&ç ‘·*¢ì ã+~Û+∫ #ê˝≤
j·÷‘·q\T ô|{≤ºs¡T. Ä j·÷‘·q\øÏ
‘· ≥ Tº ø √˝Ò ø £ 15 s√E˝À¢ H ˚ Ä
eè<äT∆sê\T eTs¡DÏ+∫+~.
á düe÷#ês¡+ n+<ä>±H˚
C… ’ ˝ À¢ ñqï ;Û e ÷Hêj· T ø˘
nqT#·sT¡ \T eT+&ç|&ü ç nø£ÿ&ÉTï+∫
‘·|Œæ +#·T≈£îH˚ Á|üjT· ‘êï\T #˚kÕs¡T.
22 Ä>∑dtº 1859˝À Ç+ø=+<äs¡T
$|ü¢e ø±s¡T\T C…’\TqT #·T≥TºeTT≥º>±
Ms¡ T yÓ q Tø£ <ë«s¡ + qT+∫
‘·|Œæ +#·T≈£îHêïs¡T. Ä Á|üjT· ‘·ï+˝À Ä+π>j ¢ T· T\ ñ<√´–
¬øô|ºHé ùV≤yéT‡ì yês¡T Vü≤‘·e÷sêÃs¡T.
Ä ‘·sê«‘· <äTs¡<èä wüeº XÊ‘·÷Ô Ms¡T <=]øÏb˛j·÷s¡T.
M]ì ãVæ≤s¡+>∑+>± ñ]rkÕs¡T.
‘·sT¡ yê‘· @Á|æ˝Ÿ 2, 1868 Hê&ÉT kÕ‘·TŒsê n&Ée⁄˝À¢
ˇø£ >∑T&çX¯˝À ìÁ<äb˛‘·Tqï ;Ûe÷Hêj·Tø˘ MT<ä
Ä+π>¢j·TT\T Vü≤sƒê‘·TÔ>± <ë&ç #˚dæ ã+~Û+#ês¡T.
‘·sT¡ yê‘· n‘·ì $X‚cÕ\qT |æ]øÏ |ü+<ä˝q’… Ä+π>j ¢ T· T\T
ãj·T≥≈£î bıø£ÿìe«˝Ò<äT.
eqyêdü T \+‘ê Ä+π > ¢ j · T T\ eTT+<ä T
s√~+#ês¡ T . ªe÷ ÁbÕD≤\T rdü T ø√+&ç ø±˙
;Ûe÷Hêj·Tø˘ì @MT #˚j·Te<ä›ìµ ÁbÕ]ú+#ês¡T. ø±˙
n‘·&ç Ä#·÷øÏ e÷Á‘·+ <=s¡ø£˝Ò<äT.
*
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

#·]Á‘·¬øø£ÿì eqyêd” b˛sê≥jÓ÷<ÛäT&ÉT ª≈£Ls¡+ MsêkÕ«$Tµ

` &܈ˆn$Tàq lìyêdüsêE, yêCÒ&ÉT, 7729883223
X¯Á‘·TsêE\T qT+&ç ‘·q sêEqT sêC≤´ìï
n‘· & ç ø Ï n\y√ø£ > ± n_“q$<ä ´ , n<˚ n‘· & ç ì
ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î »]–q j·TT<ä∆+˝À Ms¡eTs¡D+
y˚T~˙sêj·TTì e<ä› düs¡«ôd’Hê´<Ûä´≈£åîì>± #˚dæ+~
bı+~q ôd’ ì ø±<Û ä ´ ≈£ å î &É T ≈£ L s¡ + Ms¡ k Õ«$T
Á|ü‹s√E ‘·q>∑÷&Ó+ ‹bÕŒ|ü⁄s¡+ qT+&ç >∑TÁs¡+ô|’
X¯Á‘·TeT÷ø£\qT N*à #Ó+&Ü&ÉT‘·÷ Ms¡eTs¡D+ bı+~q
>∑&ûø√≥≈£î b˛sTT bı<äT›b˛j˚T es¡≈£î ‘·q ùde\T
uÛÑs¡ÔjÓT&Éu≤≥T u≤<Ûä ˇø£yÓ’|ü⁄ dü+Á|ü<ëj·÷\qT ø±bÕ&˚
n+~+∫ sêÁ‹ ~${° yÓ\T‘·Ts¡T‘√ ‘·q >∑÷&Ó+
‘·|üq eTs√yÓ’|ü⁄ ˝Òì<ÛÓ’sê´ìï ‘Ó#·TÃ≈£îì uÛÑs¡ÔX¯yêìï
#˚s¡T≈£îH˚yê&ÉT sêÁ‹y˚fi¯ e÷s¡Z+eT<Ûä´˝À m<äTs¡j˚T´
dü«j·T+>± ‘Ó#T· Ã≈£îì Ms¡T&Óq’ uÛsÑ ≈Ô¡ î£ }]∫es¡ ∫‹ù|]Ã
m˝≤+{Ï Á≈£ L s¡ e Tè>∑ y Ó T Æ H ê MsêkÕ«$T ã˝Ò ¢ ì øÏ
<äVü≤q dü+kÕÿs¡+ #˚dæ Hê{Ï Ä#ês¡+ Á|üø±s¡+ ‘·qT
ã*ø±yê*‡+<˚!! n‘·ì ã˝…¢+ <ä÷düT≈£îb˛j˚T <ë]˝À
∫‹eT+≥˝À¢ ≈£Ls¡TÃì Ä‘êàVüQ‹ #˚düT≈£îqï eqyêdæ
sêfi¯ ó ¢ ôd’ ‘ · + N\TÃ≈£ î b˛yê*‡+<˚ n<˚ ≈£ L s¡ +
Ms¡eì‘·. Ç<ä+‘ê #·]Á‘·ø¬ ø£ÿì j·T<ës¡ú eqyêdæ >±<Û.ä
MsêkÕ«$T ã˝…¢+ |òüTq‘·!!
eqMs¡T\ bÂs¡Twü Á|ü‘êbÕ\T <˚Xu¯ øÑÛ ,ÔÏ ‘ê´>∑ìs¡‹ì
Ç˝≤ ø±\+ >∑&ÉTdüTÔqï düeTj·T+˝À ˇø£s√E
#êfÒ Ms√∫‘· b˛sê≥>±<∏ä Ç~. $esê˝À¢øÏ yÓ[‘˚
#·sÁ¢¡ bÕ+‘·|⁄ü >∑&øû √≥ Á|ü»\T |üqTï\T ø£≥˝º øÒ b£ ˛j·÷s¡T
ø±ø£rj·TT\T zs¡T>∑\T¢qT sê»<Ûëì>± #˚dTü ≈£îì sê»´+
<ëì‘√ kÕeT+‘·sêE y˚T&ç˙sêj·TT&ÉT ø±ø£rj·T
@\T‘·Tqï s√E\T. H˚{Ï uÛÑÁ<ëÁ~ ø=‘·Ô>∑÷&Ó+ õ˝≤¢˝Àì
Á|ü u Û Ñ T e⁄\≈£ î ø£ | ü Œ + #Ó * ¢ + #· ˝ Ò < ä T . ø£ | ü Œ +ø£ ≥ º ì
#·s¢¡ ÁbÕ+‘·+ ∫qï kÕeT+‘·sê»´+>± e⁄+&ç >∑&øç √≥\T
kÕeT+‘·sêC≤´\qT eX¯|üs¡TÃ≈£îH˚ |üì˝À uÛ≤>∑+>±
(eT{Ϻø√≥\T) s¡ø£åD‘√ bÕ\q kÕ>∑T‘·T+&˚~ BìøÏ
ø±ø£rj·Tùdq\T Ä<ÛTä ìø£ Äj·TT<Ûë\‘√ #·sÁ¢¡ bÕ+‘êìøÏ
kÕeT+‘·sêE ªy˚T~˙sêj·TT&ÉTµ. #·T≥Tº|üø£ÿ\ –]»q
e∫à >∑&ûø√≥qT eTT≥º&ç+#·&É+‘√ kÕ«s¡∆|üs¡T&ÉT
>∑÷&Ó\≈£î #Ó+~q eqyêdüT\T á j·TTe≈£î˝Ò n‘·ìøÏ>\∑
e´düq|üs¡T&ÉT nsTTq y˚T~˙ sêj·TT&ÉTqT ø√≥˝Àì
ôd’q´+ düMT|ü –]»q >∑÷&˚\T nsTTq ‹bÕŒ|ü⁄s¡+,
n+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀH˚ ã+B nsTTb˛j·÷&ÉT.
∫qeTTdæ˝sÒ T¡ , ô|<äeTTdæ˝sÒ T¡ yÓTT<ä˝q’… >∑÷&Ó\≈£î #Ó+~q
eqyêd” j· T Te≈£ î ˝Ò m≈£ î ÿe>± á >∑ & û ø √≥˝À Ä dü e Tj· T +˝À nø£ ÿ &˚ e⁄qï Ä ø√≥
ôd’ì≈£î\T>± |üì #˚ùdyês¡T. ôd’ ì ø±<Û ä ´ ≈£ å î &Ó ’ q ª≈£ L s¡ + Ms¡ k Õ«$Tµ @e÷Á‘· +
n<Ûs’Ó ´¡ |ü&øÉ £ ‘·eT≈£î>∑\ Ä yÓ÷≥T Äj·TT<Ûë\‘√ <Ûs’Ó ´¡ +
á j· T Te≈£ î \+<ä ] ø° Hêj· T ≈£ î &É T
≈£L&ÉBdüT≈£îì ø±ø£rj·T ôdì’ ≈£î\MT<ä ‘·qdüs«¡ X¯≈î£ \Ô T
ª≈£Ls¡+MsêkÕ«$Tµ m‘Ó’Ôq eTìwæ, bı&ÉyÓ’q #˚‘·T\T
ˇ&ç¶ b˛sê&Üs¡T. á b˛sê≥+˝À e+<ä˝≤~ eqyêd”
u≤s¡TE≥Tº‘√ düú+u≤\e+{Ï ø±fi¯ó¢ ø£*– X¯Á‘·Te⁄\qT
ôd’ì≈£î\T Ms¡eTs¡D+ bı+<ës¡T, n ôVAsêôVAØ
eT≥Tºô|≥º&É+˝À eT+∫ H˚s¡Œ] u≤D+‘√bÕ≥T ã˝…¢+
b˛s¡T‘√ >∑&ûø√≥ n+‘ê s¡ø£Ôdæø£Ô+ nsTT X¯yê\
nqã&˚ ª>=s¡øµ£ ‘√ dü÷{Ï>± $dæ] X¯Á‘·Te⁄\qT #·+|ü&+É
47
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
>∑T≥º\‘√ ì+&ç b˛sTT+~. n+‘·≈£î eTT+<äT s√E
es¡≈£î Á|ü»\T ôd’ì≈£î\‘√ ø£fi¯ø£fi¯˝≤&çq >∑&ûø√≥ H˚&ÉT
X¯yê\ ~ã“>± e÷]b˛sTT+~ ôd’Hê´ìï eTT+<äT+&ç
q&ç|æ+∫q ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&ÉT ª≈£Ls¡+Ms¡kÕ«$Tµ Ä
j·TT<ä∆+˝À nX¯óe⁄\Tu≤kÕ&ÉT.
ø√≥≈£î yÓ[¢q uÛÑs¡Ô sêe&É+ Ä\dü´+ ø±e&É+‘√
s√p e#˚à y˚fi¯ $T+∫b˛e&É+‘√ Ä+<√fi¯q #Ó+~q
n‘·ì uÛ≤s¡´ uÛÑs¡Ôø√dü+ ªeq>∑÷&Ó+µ˝Àì Ä&Éyê]ì
rdüT≈£îì sêÁ‹øÏsêÁ‹ ~${°\‘√ >∑&øû √≥≈£î #˚sT¡ ≈£î+~.
nø£ÿ&É+‘ê }Væ≤+#·ì yê‘êes¡D+ ø£ì|æ+∫+~.
mø£ÿ&É #·÷dæHê X¯yê˝Ò #Ó˝≤¢#Ó<äTs¡T>± |ü&ç e⁄HêïsTT.
Ä &ç${°\ yÓ\T‘·Ts¡T˝À ‘·q uÛsÑ Ô¡ X¯e+ s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T˝À
|ü&ç e⁄+&É≥+ #·÷dæ+~.
bı+–edüTÔqï <äT'U≤ìï ø£&ÉT|ü⁄˝ÀH˚ <ë#·T≈£îì
uÛÑs¡Ô X¯yêìï yÓ÷düT≈£îì dü«+‘· >∑÷&Ó+ ‹bÕŒ|ü⁄s¡+
#˚s¡T≈£î+~. }]øÏ Äπ>ïj·T|ü⁄ ~≈£îÿq ø£f…º\Tù|]à Ä
∫‹ MT<ä uÛÑs¡Ô X¯e+ e⁄+∫ Äe⁄ HÓsTT´ b˛dæ Ä
neTs¡Ms¡TìøÏ >∑÷&Ó+ Á|ü»\ düeTø£+å ˝À n+‘·´ÁøÏjT· \T
#˚dæ Hê{Ï Ä#ês¡+ Á|üø±s¡+ uÛÑs¡Ô‘√ bÕ≥T ‘êqT Ä
∫‹eT+≥˝À¢ |ü&ç Ä‘êàVüQ‹ #˚düT≈£î+~.
n˝≤ Ms¡eTs¡D+ bı+~q ≈£Ls¡+MsêkÕ«$T
<ä+|ü‘·T\ ‘ê´>±ìï Ä #·T≥Tº|üø£ÿ\ >∑÷&˚\ yês¡+‘ê
y˚H√fi¯¢ #Ó|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T ‘·eT Hêj·T≈£îìøÏ >∑Ts¡TÔ>± Á|ü‹
@&Ü~ n‘·&ÉT Ms¡eTs¡D+ bı+~q s√EqT C≤‘·s¡>±
»s¡T|ü⁄≈£î+≥÷ n‘·ì ‘ê´>±ìï >∑Ts¡TÔ #˚düT≈£îH˚yês¡T
ø±\Áø£eT+˝À Ä neTs¡Ms¡T&ÉT Ä >∑÷&˚\ Á|ü»\≈£î
Äsê<Ûä´<Ó’e+>± e÷]b˛j·÷&ÉT.
#·s¡¢≈£î düTe÷s¡T 15 øÏ.MT.<ä÷s¡+˝À #·rÔdt|òüT&é
48
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
‹bÕŒ|ü⁄s¡+˝À >∑\
≈£Ls¡+Ms¡ kÕ«$T
nH˚ –]»q
jÓ÷<ÛTä ì
sê‹u§eTà.
sêÁcÕºìøÏ #˚s¡Te˝À >∑\ ª‹bÕŒ|ü⁄s¡+µ Á>±eT+˝À
Äπ>ïj·T|ü⁄ ~≈£îÿq #ÓsT¡ e⁄ e<ä>› \∑ $|üŒ‘√>∑Te<ä› Hê\TZ
n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ>∑\ sêsTT MT<ä ãfiË¢+|ü≥Tº≈£îì ì\ã&ç
e⁄qï kÕ<Ûës¡D u§eTà Äø±s¡+ e⁄+~. Bìì |üPs¡«+
ª≈£Ls¡+µ e+oj·TT\T ‘·j·÷s¡T #˚dæ nø£ÿ&É ô|{≤ºs¡ì
Ä Á>±eTdüTú\T #ÓãT‘·THêïs¡T.
á s√E≈£L ‹bÕŒ|ü⁄s¡+ Á>±eTdüTú\T MsêkÕ«$T
sê‹u§eTà≈£ î |ü P »\T #˚ d ü T ≈£ î +≥THêïs¡ T yê]
Á>±e÷ìï #Ó&ÉTqT+∫ s¡øÏådüTÔqï s¡ø£å≈£î&ç>± uÛ≤$+∫
Á|ü‹@{≤ bı≥º|ü+&É>∑ s√E n‘·ìøÏ Á|ü‘˚´ø£ |üP»\T
#˚dæ yÓTT≈£îÿ\T #Ó*¢+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
n+‘˚>±ø£ #·T≥Tº |üøÿ£ \ Á>±e÷\ yês¡T ≈£L&Ü
‘·eT≈£î |ü+&çq ‘=*|ü+≥ ‘ê\T≈£î |ò˝ü ≤\qT –+»\qT
eTT+<äT á neTs¡Ms¡Tì sê‹u§eTàe<ä› yÓTT≈£îÿ
#Ó*¢+∫q ‘·s¡Tyê‘˚ yês¡T yê{Ïì ‹H˚ Ä#ês¡+ H˚{Ïø°
ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T.
‹bÕŒ|ü⁄s¡+ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q q÷|ü ‹s¡T|ü‘j · T· ´
nH˚ 60 dü+e‘·‡sê\ –]»qT&ÉT ‘·q ‘ê‘· #Ó|æŒq
>±<Ûqä T Hê≈£î 12`10`2002q #ÓbÕŒ&ÉT Ä Ä<Ûës¡+‘√
á yê´dü+ Áyêj·TTHÓ’q~
*
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

49
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

50
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

51
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

nt
e
em
tis
er
dv
r A
ou
ol
C

52
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
áXÊq´uÛ≤s¡‘· b˛sê≥ #·]Á‘·
<˚X¯e÷‘· ùde˝À ÄVüQ‘Ó’q eqMs¡T\T m+<äs√...
<˚X¯+˝À n~Ûø£ uÛ≤>±ìï ‘·eT Ä~Û|ü‘·´+˝ÀìøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îqï
Ä+π>¢j·TT\øÏ Hê>±\ ÁbÕ+‘êìï ¬>\T#·Tø√e&É+ kÕ<Ûä´+
ø±˝Ò<äT. #ê˝≤ b˛sê{≤\T #˚j·÷*‡ e∫Ã+<äì yêπs
n+^ø£]+#ês¡T.
n˝≤ yê]ì ‹|üŒ\Tô|{Ϻ m~]+∫ ì\∫q
yê]˝À ªUÀH√e÷µ Hê>± C≤rj·TT\T. Ms¡T 22 qe+ãsY
1857˝À Ä+π>j ¢ T· T\‘√ ‘·\|ü&ܶsT¡ . n‘ê´<ÛTä ìø£ Äj·TT<Ûë\T
ñqïyês¡T πøe\+ ø=~›bÕ{Ï Hê>±\T ◊<äTHÓ\\ bÕ≥T
ì]«sêeT+>± b˛sê&Üs¡T. n˝≤+{Ï |üsêÁø£eT b˛sê≥ >±<Ûä
Ç~!
&çX¯+ãsY 10 ‘˚B 1850 Hê&ÉT UÀH√e÷ ø=+&É
ÁbÕ+‘·+ ˇø£ Ä+<√fi¯q‘√ ì+&ç ñ+~. yês¡T m|ü&Ó’Hê
sêe#·TÃ j·TT<ä∆+ m|ü&Ó’Hê »s¡>∑e#·TÃ..
∫e]øÏ Ä+π>¢j·TT\T e#êÃs¡T Ä ∫qï –]»q
yê&Éô|’ >∑Tfi¯fl es¡¸+ ≈£î]|æ+#ês¡T. Hê>± Ms¡T\e<ä› ôdq’ ´+,
Äj·TT<Ûë\T @MT ˝Òe⁄ |üsêsTT bÕ\q≈£î ‘·\ ˇ>∑Zì
kÕ«_Ûe÷q+, #êe⁄¬ø’Hê ‘Ó–+#˚ <ÛÓ’s¡´kÕVü≤kÕ\T ‘·|üŒ.
16 >∑+≥\ bÕ≥T yê]ì –]»qT\T m<äTs=ÿHêïs¡T.
yê]˝À X¯≈î£ \Ô T ø°Då dÏ Tü qÔ ï düeTj·÷ìøÏ |üs«¡ ‘ê\ >∑TVü≤˝À¢øÏ
yÓ[flb˛j·÷s¡T. Á>±eT+ U≤∞ nsTTb˛sTT+~. ìsêàqTwü´+
nsTTb˛sTT+~. Ä+π>j ¢ T· T\T |üs«¡ ‘· •Ksêìï #˚s˝¡ øÒ £ @+
#˚j·÷˝À ns¡ú+ ø±ø£ yÓqT‹]– yÓ[flb˛j·÷s¡T.
ø=H˚ ï fi¯ fl bÕ≥T Á_{° w t yêfi¯ ó fl Hê>±˝≤+&é ì
|ü{+ºÏ #·Tø√˝Ò<Tä n~ yê]øÏ u≤>± ˝≤_Û+∫+~. Ms¡T Ç‘·s¡
Hê>±\ ˝≤π> UÀH√e÷ yês¡T ≈£L&Ü nkÕ‡MTj·TT\‘√
yê´bÕs¡ dü+ã+<Ûë\T ø£*– ñ+&˚yês¡T, edüTÔe⁄\T
neTà&ÜìøÏ ø=q&ÜìøÏ ø±*u≤≥q nkÕ‡yéTøÏ edü÷Ô
ñ+&˚yês¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À Ä+π>¢j·TT\T nkÕ‡yéTøÏ ‘·eT
ÄBÛq+˝ÀìøÏ ‘Ó#T· Ãø√e&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü eTDÏ|Pü sY sêE‘√
53
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
Hê>±˝≤+&é Ms¡T&ÉT ` ôV≤’ b˛C≤<√ Hê+>¥
≈£L&Ü ˇø£ dü+~Û ≈£î<äTs¡TÃ≈£îHêïs¡T. Ä düeTj·T+˝À yê]øÏ
eTs√ kÕ] Hê>±˝≤+&é MT<ä ÄdüøÏÔ ø£*–+~!
1857˝À yÓTT<ä{Ï kÕ] 700 eT+~ dæbÕsTT\T,
800 eT+~ ≈£L©\‘√ yês¡T eTDÏ|Pü sY >∑T+&Ü Hê>±˝≤+&é
MT<äT>± |ü]o*+#ês¡T ø±˙ n|ü&ÉT <ë&ç #˚j·T˝Ò<äT.
nsTT‘˚ ‘·sê«‘· ø±\+˝À »]–q ˇø£ dü+|òTü ≥q Á_{°wyt ê]
<äèwæº M]ô|’ |ü&˚˝≤ #˚dæ+~!
UÀH√e÷ yês¡T nkÕ‡+˝Àì ˇø£ q>∑sêìøÏ yÓ[fl nø£ÿ&É
eTT>∑TsZ T¡ dæbÕsTT\qT #·+|æ yê] ‘·TbÕ≈£î\T rdüT≈£îHêïs¡T.
Ä ‘·TbÕ≈£î\qT kÕ«BÛq|üs¡T#·Tø=eTàì, <ëìøÏ ø±s¡≈£î˝…’q
yê]ì ã+~Û+#·eTì Ä+>∑¢Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ n~Ûø±]ì
UÀH√e÷øÏ |ü+|æ+#ês¡T. yê]øÏ ‘·TbÕ≈£î˝…’‘˚ <=]ø±sTT
ø±˙ eTqTwüß´\T <=s¡ø˝£ <Ò Tä . |ò*ü ‘·+ yês¡T |üP]Ô Á>±e÷ìøÏ
ì|üô|{Ϻ ã÷&ç<ä #˚kÕs¡T.
‘·sT¡ yê‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ UÀH√e÷˝Àì e´≈£î\Ô ì yês¡T
|ü≥Tºø√>∑*>±s¡T. n+‘˚ø±ø£ eT∞fl ø=ìï Çfi¯flqT ‘·>\∑ u…{≤ºsT¡ ,
UÀH√e÷ Hê>±\≈£î ÄÁ>∑V≤ü + e∫Ã, e∫Ãq n~Ûø±] ‹]–
yÓfi¯óÔ+&É>± <ë&ç #˚dæ Vü≤‘·e÷sêÃs¡T.
n˝≤ Hê>±\T ø=+‘· es¡≈£î Ä+π>¢j·TT\qT ø£≥º&ç
#˚kÕs¡T. <ë<ë|ü⁄ 15 dü+e‘·‡sê˝À yês¡T 19 kÕs¡T¢ yê]ô|’
<ë&ç #˚dæ 282 eT+~ Á_{°wt n~Ûø±s¡T\ì, ôd’ì≈£î\ì
#·+bÕs¡T. M] ‹s¡T>∑Tu≤≥¢‘√ $dæ–b˛sTTq Ä+π>¢j·TT\T
yÓTT‘·Ô+>± M]ì eT≥Tºu…{≤º\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T,
nedüs¡yÓTÆ‘˚ kÕeT<ëquÛÒ<ä <ä+&√bÕj·÷\˙ï yê]ô|’
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

Á|üj÷Ó –+#ê\ì nqT≈£îHêïs¡T. ø±˙ kÕ«_Ûe÷qe+‘·T˝…q’ kÕúesêìï #·T≥TºeTT{≤ºs¡T. Á_{°wtyês¡T 500 eT+~
Hê>±\T m˝≤+{Ï Á|ü˝ÀuÛ≤\øÏ ˝§+π>yês¡T ø±<äT. ôdì’ ≈£î\qT ‘Ó|Œæ +#ês¡T ø±˙ Hê>±\T $<äT´‘Y yÓs’ T¡ ,¢ f…*bò˛Hé
Ç+bòÕ˝Ÿ, ø√Væ≤e÷˝À ñ+&˚ >∑÷&ÛÉ#ês¡T\ <ë«sê yÓ’s¡T¢ ‘Ó+|æ 12 s√E\T Ä kÕúesêìï e<ä˝Ò¢<äT. ∫e]øÏ
UÀH√e÷ yêdüT\T Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&˚+<äT≈£î Á_{°wt yêπs ˝§+–b˛yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T.
Äj·TT<Ûë\T ùdø£]düTÔHêïs¡ì yês¡Ô#˚]+~. Ä+π>¢j·TT\T á $<Û+ä >± dü+e‘·‡sê\ ‘·sã¡ &ç ìs¡+‘·s¡ b˛sê≥+
UÀH√e÷ MT<ä <ë&ç #˚j·÷\qT≈£îHêïs¡T ø±˙ esê¸\ #˚dü÷Ô @e÷Á‘·+ ‘·\e+#·≈£î+&Ü ñqï Hê>±\T ≈£L&Ü
ø±s¡D+>± Ä>∑e\dæ e∫Ã+~. ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ n~Ûø±] n\dæ ø°Då +Ï #ês¡T. ‘·eT yê]ì Äø£*‘√ n\eT{Ïd÷ü Ô ñ+fÒ
UÀH√e÷øÏ yÓfifl¯ >±H˚ yês¡T n‘·&ìç ø±˝ÒÃkÕs¡T. n‘·&ç yÓ+≥ #·÷&É˝Òø£ dü+~Û #˚düTø√<ä*#ês¡T.
e∫Ãq <ë<ë|ü⁄ 50 eT+~ dæbÕsTT\qT Hê>±\T n‹ |üsêÁø£eTe+‘·T˝…q’ Hê>±\qT ø°D å +Ï |ü#d˚ æ yê]
eT≥Tºu{… ≤ºsT¡ . ÁbÕ+‘êìï kÕ«BÛq+ #˚düTø√e&ÜìøÏ Ä+π>¢j·TT\øÏ 15
$»j·T+‘√ kÕVü≤dæ+∫q Hê>±\T Á_{°wyt ê] ôdì’ ø£ dü+e‘·‡sê\T |ü{+ºÏ <ä+fÒ yês¡T @ dü÷Œ¤]‘Ô √ @ kÕVü≤dü+‘√
b˛sê&Üs√ ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ.
*
`øÏeTT&ÉT n#·ÃeTà, Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·
eTHÓï+˝À dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑ eTVæ≤fi≤Á|üeTTUŸ.
$XÊK eTHÓï+˝À dü+Áø±+‹øÏ yês¡+s√E\T eTT+<äT>±H˚ –]»q Á>±e÷\T dü+Áø±+‹ dü+<ä&çøÏ
dæ<ä∆eTe⁄‘êsTT. ~∏+kÕqè‘ê´\T, ø√˝≤{≤\T Á>±eTÁ>±e÷q »s¡T>∑T‘êsTT. uÛÀ–øÏ eT÷&ÉTs√E\ eTT+<äT
n&É$øÏ b˛sTT |æ+&ç <äT+|ü\T nH˚ >∑&ɶ\qT rdüT≈£îì ekÕÔs¡T. >∑+>∑<˚e‘· |ü+&É>∑≈£î Á>±eT |üPC≤] Ç+{À¢
Á>±eTdüTÔ\+‘ê #˚] y˚Tø£ì ø=ì |üPC≤]øÏ n|üŒ–kÕÔs¡T. eTs¡Tdü{Ï s√E Ä |üPC≤] ñ|üyêdü+ ñ+&ç
ÄeTT<ä|ü⁄ q÷HÓ‘√ Ç+{À¢ B|ü+ô|{Ϻ |üs¡e÷qï+ e+&ç` ø±e&ç ø£≥Tº≈£îì Ä ø±e&ç˝À ˇø£yÓ’|ü⁄ ø√&ç|ü⁄+E,
eT+∫˙s¡T eTs√yÓ’|ü⁄ neTàyê]øÏ ã≥º\T rdüT≈£îì` u≤C≤uÛÑ»+Ár\‘√ >∑T&ç<ä>∑Zs¡≈£îyÓ[fl |üP»#˚dæ y˚Tø£qT
ã*ÇkÕÔsT¡ . n<˚s√E Á>±eTdüT\Ô T Á|ü‹ Ç+{ÏqT+&ç n&Éø¶ ±j·T\T ‘Ó∫à n*øÏ eTT>∑TyZ d˚ æ yê{Ïì |üP»#˚kÕÔsT¡ .
dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑s√E n&É$qT+&ç ‘Ó∫Ãq <äT+|ü\T ñ&Éø£u…{Ϻ |üX¯óe⁄\qT X¯óÁuÛÑ+>± ø£&ç–
s¡+>∑T\T y˚dæ u…\¢+, n\dü+<ä\T ø£*|æ |üs¡e÷qï+ ‘·j·÷s¡T #˚dæ |ü X¯óe⁄\XÊ\ j·T+<äT <Ûä÷|üBbÕ\‘√
|üP»#˚dæ ñ&Éøu£ {… qºÏ <äT+|ü\T |üXó¯ e⁄\ yÓT&É˝À ø£&‘É ês¡T. e+&çq nqï+ |üXó¯ e⁄\≈£î ‹ì|ækÕÔsT¡ . n+<äs÷¡
ø=‘·Ôã≥º\T ø£≥Tº≈£î+{≤s¡T. ‘√∫q |æ+&çe+≥\T #˚düT≈£îì n+<äs¡÷ ø£ *dæ nq+<ä+>± >∑&ÉT|ü⁄‘ês¡T.
sêÁ‘·+‘ê ~Û+kÕqè‘·´+ #˚kÕÔs¡T. nH˚ø£ –]»q Á>±e÷˝À¢ dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑ dü+ãs¡+>± »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T.
eTTK´+>± $XÊK≈£î #Ó+~q dües¡ yÓTT<ä˝…’q »qC≤‘·T\≈£î Ç~ eTTK´yÓTÆq |ü+&ÉT>∑.

54
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
ª_Û\T¢ Ms¡T&ÉT ‘ê+‹j·÷;Û˝Ÿµ
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ eTq≈£î nH˚ø£ eT+~
kÕ«‘·+Á‘·´ Ms¡T\≈£î n+~+∫+~. |üsêsTT bÕ\q≈£î
e´‹πsø£+>± b˛sê&çq Ms¡X¯Ss¡ •U≤eTDT˝…+<äs√
s¡a≤˙‡ \ø°Îu≤ãT, sêD°<äTsêZe‹, HêHêJ |”cÕ«,
‘ê+‘ê´‘√ù| yÓTTˆˆ yês¡T n+<äT˝ÀH˚ ;Û˝Ÿ ‘Ó>∑≈£î
#Ó+~q ‘ê+‹j·÷;Û˝Ÿ ≈£L&Ü ˇø£s¡T.
;Û˝Ÿ C≤‹ m≈£îÿe>± ìedæ+#˚ ≈£îÁ>±eT+
ìj·÷&é ÁbÕ+‘·+ 1830e dü+. »ìà+∫q
;Û˝Ÿ Ms¡T&ÉT ≥T+&Üsê. ø±˙ n‘·ì X¯Øs¡
kÂwüøº ±ìï ã{Ϻ $TÁ‘·T\T n‘·&ìç ‘ê+‹j·÷
;Û˝Ÿ nì |æ*#˚yês¡T. ∫qï‘·q+˝ÀH˚ ‘·*¢
‘·+Á&ÉT\qT b˛>=≥Tº≈£îqï <äTs¡<äèwüºe+‘·T&ÉT.
1957 kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±eT+ nq+‘·s¡+
‘ê+‹j·÷‘√ù|≈£î n‘·´+‘· Á|”‹bÕÁ‘·T&Éj·÷´&ÉT.
Ç‘·ìì •yêJ nì |æ*#˚yês¡T. ÄHê&ÉT eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ
_Û\T¢ ‘Ó>≈∑ î£ #Ó+~q $|üe¢ Ms¡T\T, sê»kÕúHé eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ
–]»qMs¡T\ô|’ ‘ê+‘ê´‘√ù|≈£î >∑{Ϻ|ü≥Tº ñ+&˚~.
Ms¡+<ä] n+^ø±s¡+‘√ ;Û˝ŸqT Hêj·T≈£î&ç>± #˚XÊ&ÉT.
‘ê+‹j·÷ ‘·+Á&ç uÛ≤eP&ç+dt ‘ê+‹j·÷ ∫qï
‘·q+˝ÀH˚ ˇø£ X¯|ü<∏ä+ #˚sTT+#ê&ÉT. ‘·*¢øÏ eT]j·TT
Ç‘·s¡ ;Û˝Ÿ ‘Ó>∑ eTVæ≤fi¯\≈£î »]–q nee÷q+≈£î
Á|ürø±s¡+ rdüTø√yê\H˚<˚ Ä X¯|ü<∏ä+. Ä ø±s¡D+>±
≈£L&Ü ‘ê+‹j·÷ ;Û˝Ÿ $|ü¢e Ms¡T&ç>± e÷sê&ÉT.
‘ê+‹j·÷;Û˝Ÿ Á_{°wßü yê]øÏ >∑T˝≤eTT\T>± ñqï
»$T+<ës¡T\qT <√∫ Ä <√#·T≈£îqï edüTÔe⁄\qT
ù|<ä \ ≈£ î $|ü ¢ e Ms¡ T \≈£ î |ü + #˚ y ê&É T . ‘· q ‘√
düe÷q+>± ñqï ◊<äT>∑Ts¡T nqT#·s¡T\‘√ ˇπøe÷s¡T
◊<ës¡T kÕúHê\ô|’ <ë&ç »]ù|yê&ÉT. 1878 qT+&ç
55
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
` >±j·TÁ‹ XÀuÛHÑ êq\|ü‹,
ÁbÕ+‘·Á|ü#ês¡Á|üeTTUŸ,‘Ó\+>±D
1889 eT<Ûä´˝À düTe÷s¡T 11 dü+. ø±\+˝À nH˚ø£
kÕVü≤k˛ù|‘·yÓTÆq <ë&ÉT\T b˛sê{≤\T »]bÕ&ÉT.
Ä+π > ¢ j · T T\≈£ î |ü ≥ Tº ã &ç nH˚ ø £ e ÷s¡ T ¢ ‘· q T
‘·|æŒ+#·Tø√e&Éy˚T ø±≈£î+&Ü ‘·q‘√{Ï U…’B\qT
≈£L&Ü ‘·|æŒ+#˚yê&ÉT.
‘ê+‹j· ÷ ;Û ˝ Ÿ q T |ü ≥ Tº ø √e&É +
nkÕ<Ûä´+>± uÛ≤$+∫q Á_{°wüß Á|üuÛÑT‘·«+
n‘·ìì ã+~b˛≥T>± Á|üø{£ +Ï ∫ |ü{+ºÏ ∫q
yê]øÏ uÛ ≤ Ø>± ãVü Q eT‘· T \qT
Á|ü ø £ { Ï + ∫+~. 1885 ‘· s ¡ T yê‘·
kÕVü≤k˛ù|‘·yÓTÆq <ë&ÉT\˝À Á_{°wüßyê]‘√
b˛sê≥+˝À $XÊ«dübÕÁ‘·T\T>± ñqï nH˚ø£
eT+~ nqT#·s¡T\T ø=+<äs¡T <ä÷s¡eTe&É+ eT]
ø=+<äs¡T eTs¡DÏ+#·&É+ »]–+~. 1889e dü+.˝À
;Û˝Ÿ MT<ä Á|üø£{Ï+∫q ãVüQeT‘·T\≈£î ÄX¯|ü&çq ˇø£
<˚ X ¯ Á <√Væ ≤ n‘· ì ì Ä#· ÷ ø° Á_{° w ü ß yê]øÏ
‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. yês¡T n‘·ìì ã+~Û+∫ »\ø˘|üPsY
C…’\T˝À $#ês¡D ‘·s¡Tyê‘· 1889˝À ñ]rXÊs¡T.
@ $<ÛäyÓTÆq H˚s¡+ #˚j·Tø£b˛>± Á_{°wüß yê]øÏ
e´‹πsø£+>± kÕ«‘·+Á‘·´+ ø√dü+ b˛sê&çq nH˚ø£eT+~
–]»q Ms¡T\T ñ]#˚s¡T\qT ñj·÷´\\T>± uÛ≤$+∫
e÷‘·èeT÷]Ô ø=s¡≈î£ ÁbÕD≤\]Œ+#ês¡T. Ç{Ϻ kÕ«‘·+Á‘·´
|æbÕdüT\H˚ø£eT+~ ‘·eT J$‘ê\qT e÷‘·èuÛÑ÷$T
ø=s¡≈£î n+øÏ‘· yÓTTq]+#ês¡T. ø±ã{Ϻ eTq –]»q
k˛<äs¡T\+<äs¡eT÷ Ç{Ϻ eTVü‰ $|ü¢eMs¡Tì Ä<äs¡Ù+>±
#˚ d ü T ø=ì yê]ì eTs¡ T eø£ e÷‘· è uÛ Ñ ÷ $TøÏ ùde
#˚j·T&ÜìøÏ eTT+<äTπø>∑T<ë+.
*
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

øπ s¡fi¯ Ms¡T&ÉT ` ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<ä÷ ` >±j·TÁ‹ XÀuÛHÑ êq\|ü‹,

ÁbÕ+‘·Á|ü#ês¡Á|üeTTUŸ,‘Ó\+>±D
uÛ ≤ s¡ ‘ · Á|ü < ∏ ä e T kÕ«‘· + Á‘· ´ $|ü¢e Ms¡T&ÉT ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT, m&û#·ÃHé
dü+Á>±e÷ìøÏ 5 <äXÊu≤›\≈£î |üPs¡«y˚T ≈£î+>∑Hé Hêj·Tø£‘·«+˝À ≈£î]NÃj·TT\T Á_{°wüß
π ø s¡ fi ¯ ˝ Àì yêj· T THê&é ÁbÕ+‘· + ˝À yê]øÏ e´‹πsø£+>± kÕ–+∫q b˛sê≥+
ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ yê]øÏ, ≈£îs¡T#êà |üs¡eTs¡yéT ø√≥ô|’ »]|æq ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü
eqyêd” Ms¡T\øÏ eT<Ûä´ rÁeyÓTÆq j·TT<ä∆+ ø=qkÕ–+~. ø£sêí≥ø£ qT+&ç yêj·TTHê&é
ø=qkÕ–+~. á j·TT<ä∆ä+˝À n<ÛäTHê‘·q õ˝≤¢˝À Á|üy˚•+#·&ÜìøÏ ø£+ô|˙ ôd’ì≈£î\T
Äj·TT<Ûë\‘√ düqï<ä∆yÓTÆq Ä+π>¢j·TT\ #˚dqæ Á|üjT· ‘êïìï u≤eM q~ ˇ&ÉTq¶ #·+<äT,
ôd’q´+‘√ >=]˝≤¢ j·TT<ä∆ |ü<ä∆‹˝À j·TT<ä∆+ ≈£î+>∑Hé\T b˛sê&ç n&ÉT¶ø√e&É+‘√ Á_{°wüß
ø=qkÕ–+∫ Ms¡ e Ts¡ D + #Ó + ~q ‘·\ø£ÿ˝Ÿ
#·+<äT yês¡ T yÓ q Tï#· ÷ bÕs¡ T 1805 es¡ ≈ £ î
‘·\ø£ÿ˝Ÿ#+· <äTì >∑T]+∫ uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·´ |ü s ¡ a Tw” s êC≤ |ü ø å ± q ‘· \ ø£ ÿ ˝Ÿ #· + <ä T
dü + Á>±eT #· ] Á‘· ˝ À mø£ ÿ &Ü b˛sê&Ü&ÉT.
ñ≥+øÏ+#·øb£ ˛e&É+ <äTs¡<èä wüøº s£ +¡ . |üwwü ” ‹s¡T>∑Tu≤≥T
á $|ü¢e Ms¡øÏXÀs¡+ <ë– ñqï Á|ü<˚XÊìï
ù|s¡ |æ\Teã&çq á j·TT<ä+∆ ˝À ø£qeí + eqd”eT˝À¢qT,
Ä+π>¢j·TT\≈£î düe÷#ês¡+ n+<ä&É+‘√ $<˚oôd’ìø£
yêj·TTHê&é ÁbÕ+‘·+˝Àq÷ >∑\ ≈£î]#êà Ms¡T\qT yê]
eT÷ø£\T ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äTqT ã+~Û+∫ •s¡#˚ä<äq+
$|ü¢y√<ä´e÷ìï >∑T]+∫q yêdüÔe #·]Á‘· Ç+‘· es¡≈£L
>±$+#ês¡T.
ãVæ≤s¡Z‘·+ ø±˝Ò<äT.
|üsa¡ w”sêC≤ ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT Çs¡Te⁄s¡T Ms¡eTs¡D+
Á_{°wüß yê] #·]Á‘·˝À¢ n~Ûø±s¡ |üÁ‘ê˝À¢ ‘·\ø£ÿ˝Ÿ
#Ó+~q ‘·s¡Tyê‘· X¯Á‘·Te⁄\ #˚‹øÏ ∫øÏÿ eTs¡DÏ+#·&É+
#·+<äT ù|s¡T e÷Á‘·yT˚ ñ≥+øÏ+#·ã&ç+~. yêj·TTHê&é˝À
Çwüº+˝Òì ≈£î+>∑Hé Ä‘êàVüQ‹ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
C≤q|ü<äT\ ‘Ó*j·TCÒùd >±<∏ä\˝À ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT
nH˚eqyêd” Ms¡T&ÉT Ä+π>¢j·TT\#˚‘· yÓ÷dü–+|üã&ç ‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT Ms¡eTs¡D+ bı+~q ‘·s¡Tyê‘·
#·+|üã&çq ≈£î]#êà ùdHê~Û|ü‹>± e]í+#·ã&ÉT‘√+~. ≈£L&Ü 7 dü+e‘·‡sê\T bÕ≥T ≈£î]#êÃMs¡T\T Á_{°wüß
‘·\ø£ÿ˝Ÿ #·+<äT >=]˝≤¢ j·TT<äú+˝À eTVü‰<äT“¤‘· yê]‘√ b˛sê≥+ ø=qkÕ–dü÷HÔ ˚ ñHêïs¡T. Á_{°wßü yê]
Á|ü»„>∑\Ms¡T&ÉT. X¯Á‘·Tôd’q´+ MT<ä <Óã“rj·T&ÜìøÏ e\dü sêC≤´ìøÏ e´‹πsø£+>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »]–q
e÷≥T y˚dqæ kÕúes¡+ ø£ìj·÷+uÒ≥ fÒkÕ ù|s¡Tq Á|üd~æ ∆ b˛sê{≤\˝À Á|üÁ|ü<eä∏ TyÓTqÆ ~ düTBs¡Z ø±\+ ø=qkÕ–+~
#Ó+~+~. 1802 nø√ºãs¡T 11q á kÕúes¡+ qT+&˚ yêj·TTHê&é ≈£î]#êà Ms¡T\ b˛sê≥y˚T. nsTTq|üŒ{ÏøÏ
s¡ V ü ≤ dü ´ +>± ñ+≥÷ Ä+π > ¢ j · T T\ nBÛ q +˝Àì uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±eT #·]Á‘·˝À ≈£î]#êà Ms¡T\
|üs¡eTs¡yéTø√≥qT ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡T. ‘ê´>∑ìs¡‹øÏ dü+ã+~Û+∫q Á|ükÕÔeq ≈£L&Ü ˝Òøb£ ˛e&É+
$#ês¡ø£s¡+. *
56
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

l<ä‘êÔÁ‘˚j·T m+≥sY Åô|’C…dt

&çÅdæºã÷´≥sY‡ eT]j·TT ¨˝Ÿùd˝Ÿ kÕºøÏdtº |òüsY dæyÓT+{Ÿ, d”º˝Ÿ, ø£HéÅdüºø£åHé
¬ø$Tø£˝Ÿ‡ eT]j·TT AAC BLOCKS Email Id: sri_dattatreyaenterprises@yahoo.co.in

¤ dæyTÓ +{Ÿ Áu≤+&é‡ : nÅ˝≤ºf…ø˘, _sê¢>√˝Ÿ,¶ sêyéTø√, dædæ◊, ø¬ dæ|,æ _sê¢X¯øÏÔ, Á|æj·T, JSW
l#·Áø£, uÛÑe´, q+~, düTes¡í, eT]j·TT Ç‘·s¡ ø£+ô|˙\ dæyÓT+≥T¢ neTàã&ÉTqT.
¤ yÓ’{Ÿ dæyÓT+{Ÿ : _sê¢ yÓ’{Ÿ dæyÓT+{Ÿ eT]j·TT yê˝ŸπøsY |ü⁄{Ϻ.
¤ d”º˝Ÿ : õ+<ë˝Ÿd˝º” Ÿ TMT, düèwæTº MT, ‹s¡T|ü‹>√˝Ÿ¶ TMT, ø±eT<˚qT TMT eT]j·TT <Ûqä \ø°àå TMT.
Á|ü<Ûëq ø±sê´\j·T+ ∫s¡THêe÷ : XÊK :
# 37`93/93, eT<ÛäTsêq>∑sY, s√&é HÓ+`3,
HÓπs&éyÓT{Ÿ ªªXµµ s√&é‡, dæøÏ+Á<ëu≤<é ` 500 056 eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY bò˛Hé : 08542-270143,
bò˛Hé : 9440622460,61,66 ôd˝Ÿ : 9030996105

l <ä‘êÔÁ‘˚j·T dü«<˚o >√XÊ\

dü«<˚o Äe⁄\T yê{Ï ñ‘·Œ‘·TÔ\T düeTè~∆ πø+Á<äeTT
k˛*ù|{ Á>±eT+, cÕu≤<é eT+&É\+, s¡+>±¬s&ç¶õ˝≤¢

l <ä‘êÔÁ‘˚j·T Äq+<ä ≈£î≥T+u≤\T

H˚¬s&éyÓT{Ÿ I s√&é, dæøÏ+Á<ëu≤<é bò˛Hé`9440622460,9030998899

&çX¯+ãsY 28,29, 30‘˚B\˝À

eqyêd” ø£fi≤´D≤ÁX¯eT+ <ë«sê
uÛÀbÕ˝À »s¡>∑qTqï nœ\uÛ≤s¡‘·
Áø°&Üb˛{°\ ø=s¡≈£î UÀ`UÀ nuÛ≤´dü+
#˚düTÔqï –]»q $<ë´s¡Tú\T.

57
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
ÁbÕNq –]»q dü+düÿè‹ì ø±bÕ&ÉTø√yê*
ns¡≈£îõ˝≤¢ düy˚Tàfi¯q+˝À ÄsYmdtmdt düVü≤ÁbÕ+‘· Á|ü#ês¡ø˘ lÄ~‘·´ |æ\T|ü⁄
ÁbÕNq –]»q dü+düÿè‹ì ø±bÕ&ÉTø√yê*‡q
ÄeX¯´ø£‘· m+‘Ó’Hê ñ+<äì, Ç+<äT≈£î Ä+Á<Ûäeqyêd”
ø£ fi ≤´DY ÄÁX¯ y é T dü V ü ‰ j· T dü V ü ≤ ø±sê\T
n+~düTÔ+<äìÄsYmdtmdt Ä+Á<ÛädüVü≤ÁbÕ+‘· Á|ü#ês¡ø˘
lÄ~‘·´ nHêïs¡T. ns¡≈£î˝Àì m˙ºÄsY yÓTÆ<ëq+˝À
–]»qT\ düeTdü´\ |ü]cÕÿsêìøÏ Ä+Á<Ûeä qyêd” ø£fi≤´DY
ÄÁX¯yTé Ä<Û«ä s¡´+˝À –]»q dü+düÿè‹ #Ó‘’ q· ´ düyT˚ àfi¯q+
»]–+~.
á ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ eTTK´ n‹~∏>± $#˚Ãdæq
lÄ~‘· ´ e÷{≤¢ & É T ‘· ÷ –]»qT\ dü + dü ÿ è‹,
dü+Á|ü<ëj·÷\qT |üøÿ£ ≈£î ô|{Ϻ bÕXÊÑ·´<˚XÊ\ eT]j·TT
$<˚o dü+düÿè‹ô|’ yÓTT>∑TZ#·÷|ü⁄‘·÷ ÁbÕNq –]»q
dü+düÿè‹ì eT]∫b˛j˚T |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+<äHêïs¡T á
H˚ | ü < ä ´ +˝À Á|ü r ˇø£ ÿ s¡ ÷ ‘· e T≈£ î qï ÁbÕNq
dü+Á|ü<ëj·÷\qT >∑Ts¡T+Ô #·T≈£îH˚˝≤ á #Ó‘’ q· ´ dü<dä Tü ‡\T
ñ|üj÷Ó >∑ |ü&‘É êj·Tì. á dü+<äs“¡ +¤ >± ÁbÕNq –]»q
dü+düÿè‹ kÕ+Á|ü<ëj·÷\ >∑T]+∫ yês¡T $e]+#ês¡T.
rsêàq+:1.
u≤¬ø‡’ {Ÿ ìπøbå Õ\T: –]»qT\T n&É$‘√ n$HêuÛ≤e
dü+u+<Û+ä ø£*– eTy˚Tø£yTÓ Æ Jeq+ ø=qkÕ–düT+Ô {≤s¡T.
Ä≥Te+{Ï n&É$øÏ <ä÷s¡+#˚ùd @ #·s¡´˝…’Hê yês¡T
‘·≥Tºø√˝ÒsT¡ . $XÊKeTq´+˝Àì ns¡≈î£ yê´©, ∫+‘·|*ü ,¢
eT]j·TT õ.¬ø.M~Û eT+&É˝≤\˝Àì $$<Ûä u≤¢≈£î\T>±
>∑\ u≤¬ø‡’ {Ÿ ìπøbå Õ\T Çø£ÿ&ç –]»qT\ bÕ*≥ XÊ|ü+>±
e÷]q~. Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·eT kÕ«s¡∆+ ø=s¡≈£î u≤¬ø’‡{Ÿ
ìπøåbÕ\T m|ü⁄Œ&ÉT yÓ*øÏrj·÷\ì Ä˝À∫kÕÔjÓ÷ nì
>∑‘· 20-30 dü+e‘·‡sê\T>± uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·÷ –]»qT\T
Jeq+ ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. ø±e⁄q Á|üuÛÑT‘·«+ dü<äs¡T
u≤¬ø’‡{Ÿ ìπøåbÕ\qT yÓ*øÏrj·÷\H˚ Ä˝À#·q |üP]Ô>±
$s¡$T+#·Tø=ì, uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À @bÕغ Á|üuÛÑT‘·«+ e∫ÃHê
58
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
dü<sä T¡ ìπøbå Õ\qT yÓ*øÏrj·÷\H˚ Ä˝À#·q #˚jT· ≈£î+&Ü
ñ+&˚ + <ä T ≈£ î ‘· – q #· s ¡ ´ \T rdü T ø√yê\ì
rsêàì+#·&ÉyÓTÆq~.
rsêàq+:2
–]»qT\ s¡ø£åD ø£e#·+>± uÛ≤s¡‘·sêC≤´+>∑+
@sêŒ≥T #˚dæq 5e ôw&É÷´˝Ÿ neT\T |üs¡´y˚ø£åD≈£î,
>ös¡ e sêÁwü º | ü ‹ eT]j· T T >ös¡ e >∑ e s¡ ï s¡ ¢
ø±sê´\j· ÷ \˝À Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ –]»qôd˝Ÿ qT
@sêŒ≥T#˚j·÷\ì rsêàì+#·&ÉyÓTÆq~. n<˚$<Ûä+>±
–]»qT\ eTqT>∑ & É ≈ £ î m+‘√ ø° \ ø£ y Ó T Æ q
uÛ÷Ñ ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ ìs√<Ûøä £ #·≥+º 1959 eT]j·TT <ëìøÏ
dü+ã+~Û+∫q dües¡D#·≥º+ LTR 1/70 øÏ, á eT<Ûä´
–]»q dü \ Vü ‰ eT+&É * ˝À Á|ü u Û Ñ T ‘· « +#˚
ìj·T$T+#·ã&çq düuTÑÛ ´\T LTR 1/70 #·{≤ºìøÏ dües¡D
#˚j÷· \ì nqT≈£î+≥Tqï≥T¢ >∑+<äs>¡ √fi¯+ düwæd˜ Tü HÔ êïs¡T.
Ä≥Te+{Ï Ä˝À#·q Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ e⁄+fÒ yÓ+≥H˚
$s¡$T+#·Tø=ì dü<sä T¡ uÛ÷Ñ ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ ìs√<Ûøä £ #·≥+º
1959 eT]j·TT <ëì dü+ã+<Ûä dües¡D#·≥º+ LTR 1/
70 qT |ü { Ï w ü º + >± neT\T#˚ j · ÷ \ì rsêàq+
#˚j·T&ÉyÓTÆq~.
rsêàq+:3
‘·s¡‘·sê\T>± –]»q Ä#ês¡ dü+Á|ü<ëj·÷\qT
bÕ{Ïdü÷Ô, –]»qT\‘√ eTy˚Tø£yÓTÆ Jeq+ kÕ–düTÔqï
ø=+&É ≈ £ î eTà] ‘Ó > ∑ q T Ä+Á<Û ä Á |ü < ˚ X Ÿ sêÁwü º
–]»qT\(S.T)C≤_‘ê˝À #˚sêÃ\H˚ Á|ü‹bÕ<äq düTe÷s¡T
◊<äT <äXÊu≤›\≈£î |üPs¡«y˚T #˚dæq|üŒ{Ïø°, n~ Ç|üŒ{Ïø°
kÕø±s¡+ ø±˝Ò<äT. n<˚ düeTj·T+˝À –]»qT\T
e´‹πsøÏdüTÔqï uÀj·T, yê©àøÏ ‘·~‘·s¡ C≤‘·T\qT S.T
C≤_‘ê˝À #˚s¡Ã&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+
#·÷|ædTü qÔ ï~. ø±e⁄q m≥ºøπ \≈£î sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘·«+ øπ +Á<ä
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ |ü+|æ+∫q ø=+&É≈£îeTà] ‘Ó>∑ jÓTTø£ÿ
ethonográphic ]b˛s¡TºqT |ü]o*+∫ yÓ+≥H˚
ø=+&É≈î£ eTà] ‘Ó>q∑ T Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ sêÁwüº –]»qT\(S.T)
C≤_‘ê˝À #˚]Œ+#ê\ì πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìï ø√s¡T‘·÷
rsêàì+#·&yäÉ TÓ qÆ ~. n<˚$<Û+ä >± ø=+&É≈î£ eTà] ‘Ó>y∑ ês¡T
kÕ>∑T#˚düTÔqï, uÛÑ÷ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ ìs√<Ûä #·{≤º\≈£î
e´‹πsø£+ ø±ì uÛ÷Ñ eTT\≈£î |ü{≤º\T yÓ+≥H˚ eT+ps¡T
#˚j·÷\ì rsêàì+#·&ÉyÓTÆq~.
rsêàq+: 4.
y˚uŸ ˝≤+&é(MT uÛÑ÷$T): 1989˝À Á|üuÛÑT‘·«+
Á|üy˚X¯ô|{Ϻq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ uÛÑ÷$T Vü≤≈£îÿ\T( ROR)
|ü{≤º<ës¡T bÕdt |ü⁄düøÔ ±\ ìj·Te÷\ ø±s¡D+>± s¬ ‘’ T· \
#˚‹øÏ |ü{≤º<ës¡T bÕdt|ü⁄düÔø£+ eT]j·TT f…Æ{Ï˝Ÿ&û&é nH˚
s¬ +&ÉT |ü⁄düøÔ ±\T e#êÃsTT. –]»q ÁbÕ+‘ê\˝À nH˚ø£
ø±s¡D≤\e\¢ á |ü⁄düÔø±\˝À nH˚ø£ ‘·|ü⁄Œ\T <=sê¢sTT.
ø±>± Á|üuÛÑT‘·«+ uÛÑ÷$T ]ø±s¡T¶\qT &çõf…Æ¢CÒwüHé #˚dæ
1_, n&É+>∑˝Ÿ, j·T|òt.j·T+._. ‘·~‘·s¡ eTTK´yÓTÆq
]ø±s¡T¶\qT MTuÛÑ÷$T yÓuŸôd’{Ÿ\ <ë«sê Á|ü»\≈£î
n+<äTu≤≥T˝À ñ+∫+~. ◊‘˚ ÄHé˝…’Hé y˚uŸ ˝≤+&é(MT
uÛÑ÷$T)˝À e⁄qï $esê\T, ¬s’‘·T\ #˚‹˝À>∑\
|ü⁄düÔø±\˝À>∑\ $esê\≈£î ‘˚&Üe⁄+fÒ n|ü⁄Œ&ÉT <˚ìì
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø=qã&ÉT‘·T+~? yÓuŸ ˝≤+&é b˛s¡˝º Ÿ
u≤´+≈£î\≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T&É+‘√ ¬s’‘·T\ e<ä›
e⁄qï |ü⁄düÔø±\≈£î $\Te ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. ø±>±
Ä≥Te+{Ï e÷s¡TŒ\T @yÓ’q yÓuŸ ˝≤+&é b˛s¡º˝Ÿ˝À
#˚j÷· \+fÒ ROR˝À ˇø£ $<Ûëq+ ñ+~. ø±˙ <ëìì
bÕ{Ï+#·≈î£ +&Ü ‘êVü≤dæ˝≤›sY Ä|òd” Tü ˝ÀH˚ e⁄+&ç &çõ≥˝Ÿ
ø° <ë«sêe÷πsÃdüTÔHêïs¡T. n˝≤+{Ï ‘·|ü⁄Œ\T @yÓ’Hê
dü]~<äT›ø√yê\+fÒ ¬s’‘·T\T nH˚ø£ e´j·TÁ|üj·÷dü\≈£î
˝Àqe«e\dæ edü T Ô + ~. ø±e⁄q &ç õ ≥˝Ÿ ø° ì
ñ|üjÓ÷–+∫ |ü<ä∆‹øÏ $s¡T<ä›+>± @ n~Ûø±¬s’Hê yÓuŸ
˝≤+&é b˛s¡º˝Ÿ˝À #˚s¡TŒ\T, e÷s¡TŒ\T #˚ùdÔ yê]ì
e´øÏ Ô > ∑ ‘ · + >± u≤<Û ä T ´\qT #˚ d æ ‘· – q »]e÷Hê
$~Û+#ê\ì rsêàì+#·&ÉyÓTÆq~.
59
ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£
n≥M Vü≤≈£îÿ\ >∑T]Ô+|ü⁄ #·≥º+: n≥MVü≤≈£îÿ\
>∑T]Ô+|ü⁄#·≥º+ e´øÏÔ>∑‘· |ü{≤º\T eT+ps¡T #˚dæq
yê≥¢˝À –]»qT\T kÕ>∑T#˚düTÔqï yê{Ïø£+fÒ ‘·≈£îÿe
yÓTT‘êÔ\≈£î |ü{≤º eT+p] #˚dæj·TTHêïs¡T.
rsêàq+:5
Á|üuÛÑT‘·« eT]j·TT ÄÁX¯eT edü‹ >∑Vü‰\˝À
$<ë´s¡T∆\˝À »«s¡+,‘·\H=|æŒ, ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ ‘·~‘·s¡
Äs√>∑´ düeTdü´\‘√ u≤<Ûä|ü&˚ $<ë´s¡Tú\≈£î kÕ<Ûës¡D
yÓTq÷ Á|üø±s¡+ ø±≈£î+&Ü yê]yê] s¡T#·T\≈£î
nqT>∑TD+>± Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ ÄVü‰s¡+ n+<äCùÒ d e´edüqú T
@sêŒ≥T #˚düTø√yê\ì rsêàì+#·&ÉyÓTÆq~.
rsêàq+ :6
–]»q ÁbÕ+‘· + ˝À Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ + >± |ü + &ç + #˚
~qTdüT\T eTTK´+>± sê»e÷, n\dü+<ä\T, ‹$T¬s\T,
uÀkÕÔsY |æø£ÿ\T, |üdüT|ü⁄, n\¢eTT, |æ|üŒ\T¢ ‘·~‘·s¡
ÄsêZìø˘ |ü+≥\≈£î ‘·–q –≥Tºu≤≥T<Ûäs¡ Á|üuÛÑT‘·«y˚T
Á|üø£{Ï+∫ nedüs¡yÓTÆ‘˚ ø=qT>√\Tπø+Á<ë\<ë«sê
ø=qT>√\T #˚j·÷*. n<˚$<Ûä+>± neø±X¯+ eT]j·TT
nedüs¡+ e⁄qï#√≥ e´ekÕj·÷ìøÏ kÕ>∑T˙s¡T
n+<äTu≤≥T #˚j·T&ÜìøÏ ‘·–q Á|üj·T‘·ï+ »s¡>±*.
á düy˚Tàfi¯q+˝À Ä+Á<Ûäeqyêd” ø£fi≤´DY ÄÁX¯yéT,
ø±s¡´<ä]Ù lj·Tdt.$.dü‘·´Hêsêj·TDeT÷]Ô, Áf…Æã˝Ÿ
yÓ˝ÒŒ¤sY {°&ÉãT¢´ {°#·sY‡ j·T÷ìj·THé ùdº{Ÿ Áô|dæ&Ó+{Ÿ
lπs>∑+ eT‘·‡´*+>∑+, kÕ«>∑‘· dü$T‹ düuÛÑT´\T
l>√|”Hê<Ûé, yÓTT<ä\>∑Tyês¡T bÕ˝§ZHêïs¡T. ns¡≈£î õ˝≤¢
|ü]~Û˝À nq+‘·–], ns¡≈£î˝Àj·T, &ÉT+Á_>∑T&É,
Vü≤≈£î+ù|≥, eT+#·+–|ü⁄≥Tº, ô|<äãj·T\T eT+&É˝≤\
qT+∫ 696 Á>±e÷\qT düy˚Tàfi¯q+ dü+<äs¡“¤+>±
dü + |ü s ¡ ÿ + #˚ X Ês¡ T . 2055 eT+~øÏ –]»qT\T
bÕ˝§ZHêïs¡T. Ç+<äT˝À 750 eTVæ≤fi¯\T. õ˝≤¢˝À 16
‘Ó>∑\T+&É>±, nìï ‘Ó>∑\ –]»qT\T bÕ˝§ZHêïs¡T.
 ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

s¡C≤ø±s¡T\≈£î eTT#ÓÃeT≥\T |ü⁄{Ϻ+∫q sƒêq÷ Hêj·Tø˘

` ˝≤e⁄&çj÷· ‹s¡TeT˝Ÿ
‘Ó \ +>±D kÕj· T T<Û ä b ˛sê≥+˝À \+u≤&û \ T uÛ≤>∑´q>∑s,Y 9640476101
Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· b˛wæ+#ês¡T. |ü\T#√≥¢ ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯
bÕ\q≈£î yê] ÁbÕD≤\qT ôd’‘·+ ˝…ø£ÿ#˚j·T≈£î+&Ü ˇø£] ‘·s¡Tyê‘· ˇø£s¡T ‘·eT ÁbÕD≤\qT dü$T<Ûä\T>±
b˛sê&ç Ms¡eTs¡D+ bı+<ës¡T. n]Œ+#ês¡T. s¡C≤ø±s¡T\T <ë]˝À ø±|ü⁄ø±dæ
yê]ì ã*>=Hêïs¡T. nsTTHê ‘êqT
ìC≤+ bÕ\q˝Àì Ä>∑ & Ü\T
»+ø£≈î£ +&Ü b˛sê{≤ìï eTT+<äT≈£î
Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ + >± #Ó | ü Œ qedü s ¡ + ˝Ò < ä T .
q&ç|æ+#ê&ÉT.
b˛©düT\T, s¡C≤ø±s¡T¢ ‘ê+&Ü\ô|’
<ë&ç#˚dæ |ü⁄s¡Twüß\H˚ ø±ø£ Ád”Ô\qT, ø£ & ç y Ó + &ç Á>±eT+˝À
∫qï|æ \ ¢ \ qT ≈£ L &Ü ø±\TŒ\T »]|æ
Væ≤+dæ+#˚yês¡T. ‘ê+&ÜyêdüT\ <=&ç¶ø=eTTs¡j·T´qT s¡C≤ø±s¡T¢
uÛÑ÷eTT\qT ÄÁø£$T+#·Tø=ì yê]ô|’ ã*>=qï|ü&ÉT, sƒêqTHêj·Tπø
ô|‘·Ôq+ #·˝≤sTT+#˚yês¡T. –]»qT\≈£î <Ûs’Ó ´¡ +#Ó|Œæ , Á|ü»\qT
ˇø£ ÿ ‘ê{Ï ô |’ ø Ï rdü T ≈£ î e#êÃ&É T .
es¡ + >∑ ˝ Ÿ õ ˝≤¢ ˝ Àì »q>±eT
sƒêq÷Hêj·Tø˘ Ç∫Ãq dü÷Œ¤]‘Ô √H˚ yê]ô|’
‘ê\Tø±, <Ûsä à¡ es¡+Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q C≤{À‘·T
#˚ùd<ë&çì Á|ü»˝Ò m<äTs=ÿHêïs¡T. sƒêq÷
Vü≤qTà, eT+^¢u≤sTT <ä+|ü‘T· \≈£î Äs¡T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T.
Hêj·Tø˘ ≈£î≥T+ã+˝À ∫qï |æ\¢\T eTVæ≤fi¯\T ≈£L&Ü
n+<äT˝À sƒêq÷ Hêj·Tø˘ |üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT. Ä
‘·eTe+‘·T bÕÁ‘·b˛wæ+#ês¡T.
≈£î≥T+ã+ ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê{≤ìøÏ eT<ä‘› T· >±
>=+‘·T $|æŒ+~. Hê\T>∑eyê&ÉT C≤{À‘Y sƒêq÷Hêj·Tø˘. ‘ê+&Ü˝ÀøÏ #=s¡ ã &ç s¡ C ≤ø±s¡ T \T ¬ > ]˝≤¢ \
C≤&É#Ó|üŒeTì ‘ê+&ÜyêdüT\qT ∫Á‘·Væ≤+dü\≈£î
kÕj·TT<Ûä b˛sê{≤ìøÏ 15 dü+ˆˆ\ eTT+<äT
>∑T]#˚XÊs¡T. uÛÑs¡Ô eT]j·TT ‘·qø=&ÉT≈£î\T mø£ÿ&É
$düTq÷s¡T <˚XŸeTTUŸ |üfÒ˝Ÿ –]»qT\ uÛÑ÷eTT\qT
<ë≈£îÿHêïs¡ì eT+^¢u≤sTTì Væ≤+dæ+#ês¡T. ∫es¡≈£î
ÄÁø£$T+#·Tø=ì yê]‘√ |üì#˚sTT+#·Tø=ì –]»qT\ô|’
sƒêq÷ Hêj·Tø˘ eT]j·TT n‘·ì ‘·+Á&ç Vü≤q÷àqT
<Ís¡®q´+#˚ùdyês¡T. á ÄÁø£eTDqT sƒêqTHêj·Tø˘
s¡C≤ø±s¡T¢ |ü≥Tº≈£îHêïs¡T. ‘·q ø£fi¯fleTT+<˚ uÛÑs¡Ôì ÄyÓT
≈£î≥T+ã+ n&ÉT¶≈£îqï~.
◊<äT>∑Ts¡T ø=&ÉT≈£î\qT #·+ù|j·T&É+ #·÷dæ #ê˝≤
\+u≤&û\ uÛÑ÷eTT\T ‹]– yê]øÏ Ç|æŒ+#·&É+˝À s√~+∫+~.
sƒêq÷Hêj·Tø˘ Ms√∫‘·+>± b˛sê≥+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT.
áj·Tq dü÷Œ¤]‘Ô √H˚ eT+^¢u≤sTT, |òPü *u≤sTT yê]
á b˛sê≥+˝À ‘êqT ˇø£ÿfÒ ø±≈£î+&Ü ≈£î≥T+ãeT+‘ê
‘ê+&Üô|’ <ë&ç#d˚ qæ >∑T+&Ü\≈£î ø±s¡+bı&ç ø£fi˝¢¯ À¢ #·*¢
b˛sê≥+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£î+~. á b˛sê≥+˝À ‘·q
s√ø£fi¯fl‘√ ø={Ϻ ãT~∆#ÓbÕŒs¡T.
◊<äT>∑Ts¡T k˛<äs¡T\T s¡C≤ø±s¡¢‘√ Ms√∫‘·+>± b˛sê&ç
60
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

61
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

62
POSTAL REGD. NO. HSE/867/2016-2018 Date of publishing: 30th December 2017 VANAVANI
RNI.NO.APTEL/2003/11756 Date of Posting: 1st January 2018 JANUARY- 2018
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

Printed & published by B.HARANATHA RAO on behalf of VANAVANI, 63 119-B,Siri Sampada Residency, Vidyanagar, Hyderabad -
500 044, Ph: 040-27091299. at M/s. Suraj Printer, Tilak Road, Hyderabad, on behalf of SAI TIRUMALA PRINTERS, 1-8-538,
Old Post Office Lane, Chikkadapalli, Hyderabad-500020. & published at Hyderabad, Editor : SMT. SHIVALA PADMA.
ªeqyêDϵ ` »qe] 2018 ªkÕ«‘·+Á‘·´ b˛sê≥+˝À ` –]»q Ms¡T\Tµ Á|ü‘˚´ø£dü+∫ø£

64