Book of Abstracts POPULISM1

MEDIA
DEMOCRACY
POPULISM
2017
Book of Abstracts
Faculty of Dramatic Arts

University of Arts in Belgrade
November, 9 – 10, 2017

MEDIJI
DEMOKRATIJA
POPULIZAM
2017
Knjiga sažetaka
Fakultet dramskih umetnosti

Univerzitet umetnosti u Beogradu
9 – 10. novembar 2017.

International Conference MEDIA, DEMOCRACY, POPULISM 2017
Faculty of Dramatic Arts - Institute for Theatre, Film, Radio and Television
Belgrade, November 9–10, 2017
Program Committee
Milena Dragićević Šešić, PhD, UNESCO Chair in Cultural policy and management,
University of Arts in Belgrade, Co-Chair of Program Committee
Mirjana Nikolić, PhD, Faculty of Dramatic Arts Belgrade, Co-Chair of Program
Committee
Dušan Spasojević, PhD, Faculty of Political Sciences, University of Belgrade, Co-Chair of
Program Committee
Dadiana Chiran, MA, School of Advanced Social Studies, Nova Gorica, Slovenia
Nancy Duxbury Carreiro, PhD, University of Coimbra, Portugal
Svetlana Hristova, PhD, Southwest University in Blagoevgrad, Bulgaria
Nicoleta Corbu, PhD, National University of Political Studies and Public Administration
(SNSPA), Bucharest, Romania
Maja Korać-Sanderson, Feminist Research Group, Centre for Social Justice and Change,
University of East London, United Kingdom
Ivan Kovačević, PhD, Faculty of Philosophy, University of Belgrade
Tobias Linné, PhD, Lund University, Sweden
Irina Diana Madroane, PhD, West University of Timisoara, Romania
Monika Mokre, PhD, Institute of Culture Studies and Theatre History, Institute for
Cultural Management and Cultural Studies, University for Music and Performing Arts,
Webster University Vienna, Austria
Hans Vorländer, PhD, University of Dresden, Germany
Organising Committee
Ljiljana Rogač Mijatović, PhD, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade, Chair of the Organising
Committee
Ana Martinoli, PhD, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade
Nina Mihaljinac, PhD, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade
Neda Radulovic, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade
Edited by
Nina Mihaljinac, PhD, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade
Neda Radulovic, Faculty of Dramatic Arts, Belgrade
Cover design
Aleksandra Jovanić, PhD
The Conference has been organized with the support of Ministry of Education, Science
and Technological Development of Republic of Serbia as part of the project no. 178012
Identity and memory: transcultural texts of dramatic arts and media.
Međunarodna naučna konferencija MEDIJI, DEMOKRATIJA, POPULIZAM 2017
Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu - Institut za pozorište, film, radio i televiziju
Beograd, 9–10. novembar 2017.
Programski odbor
dr Milena Dragićević Šešić, UNESKO katedra za kulturnu politiku i menadžment,
Univerzitet umetnosti u Beogradu, kopredsedavajuća Programskog odbora
dr Mirjana Nikolić, FDU, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd, kopredsedavajuća
Programskog odbora
dr Dušan Spasojević, Fakultet političkih nauka, Univerzitet u Beogradu,
kopredsedavajući Programskog odbora
Dadiana Čiran, MA, Univerzitet u Novoj Gorici, Slovenija
dr Nensi Daksburi Kareiro, Univerzitet Koimbra, Portugal
dr Hans Forlander, Tehnološki Univerzitet Drezdena, Nemačka
dr Svetlana Hristova, Univerzitet u Blagoevgradu, Bugarska
dr Nikoleta Korbu, Univerzitet u Bukureštu, Rumunija
dr Maja Korać-Sanderson, Univerzitet Istočnog Londona, Velika Britanija
dr Ivan Kovačević, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu
dr Tobias Line, Univerzitet Lund, Švedska
dr Irina Diana Madroane, Univerzitet u Temišvaru, Rumunija
dr Monika Mokre, Institut za studije kulture i pozorišnu istoriju, Univerzitet za muziku i
izvođačke umetnosti, Vebster univerzitet u Beču, Austriji
Organizacioni odbor
dr Ljiljana Rogač Mijatović, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd, predsednica
Organizacionog odbora
dr Ana Martinoli, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd
dr Nina Mihaljinac, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd
Neda Radulović, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd
Uredile
dr Nina Mihaljinac, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd
Neda Radulović, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd
Korektura
mr Aleksandra Protulipac
Dizajn korice
dr Aleksandra Jovanić
Konferencija je organizovana uz podršku Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog

razvoja Republike Srbije kao deo projekta br. 178012 Identitet i sećanja: transkulturalni
tekstovi dramskih umetnosti i medija.
Contents
Daniele Albertazzi
Regionalism, nationalism and "chameleonic" populism: the case of the Italian
Lega Nord_16
Bojana Barlovac
Social media and populism in the Serbian presidential election_18
Gordana Bekčić Pješčić

Contemporary reading culture as a path to political populism_20
Predrag Cvetičanin
Local and global cultural practices in Serbia and their political use_22
Nevena Daković
Populism of post-memory: narrative, discourse, style _24
Branislav Dimitrijević
Art, populism and the post-transitional condition_26
Milena Dragićević Šešić

Spectacular character of populist cultural policies: memory and monument
policies in contemporary South-East Europe_28
Dajana Đedović
Vuk's fair in the age of the working class and Vuk's fair in the age of the Serbian
people – similarities and differences_30
Aco Divac
How to be popular in populist time?_32
Rada Drezgić
"We don't want migrants in our school": media reports on the reactions of the
local population of Sid on the departure of the refugee children to school_34
Hasiba Hrustić
Misconceptions in the media discourse and intentions in relation to Islam_36
Gordana Ilic Markovic

Whoever is not with us is against us_38
Aleksandar Janković
The twilight of elite populism – the metastasis of media formats_40
Sadržaj
Daniele Albertazzi
Regionalizam, nacionalizam i „kameleonski” populizam: slučaj italijanske Severne
lige_17
Bojana Barlovac
Društvene mreže i populizam na predsedničkim izborima u Srbiji_19

Savremena čitalačka kultura kao put ka populizmu_21
Predrag Cvetičanin
Lokalne i globalne kulturne prakse u Srbiji i njihova politička upotreba_23
Nevena Daković
Populizam post-sećanja: narativ, diskurs, stil_25
Umetnost, populizam i post-tranziciono stanje_27

Spektakularnost populističkih kulturnih politika: politika sećanja i spomenika u
savremenoj Jugoistočnoj Evropi_29
Dajana Đedović
Vukov sabor u vreme radnog naroda i Vukov sabor u vreme srpskog naroda -
sličnosti i razlike_31
Aco Divac
Kako biti popularan u vreme populizma?_33
Rada Drezgić
„Nećemo migrante u našoj školi“: pisanje medija o reakcijama domicilnog
stanovništva opštine Šid povodom polaska u školu dece izbeglica_35
Hasiba Hrustić
Zablude u medijskom diskursu ili namere u odnosu na islam_37

Ko nije sa nama, taj je protiv nas_39
Sumrak elitnog populizma – metastaza medijskih formata_41
Ljubica Josić, Nina Ožegović, Nada Zgrabljić Rotar
Populism and Croatian non-profit media in culture_42
Eglė Juocevičiūtė
Artist on the front-page: status of art in the Lithuanian newspapers during 1990–
1991_44
Jovana Karaulić
Media representation of populist cultural performances_46
Violeta Kecman
Media literacy of young people: recognition of populism in the media the
discourse with which young people are brought into contact_48
Ana Letunić
Populism as a political communication style in the media representation of
cultural performance_50
Zoran Lutovac
Populism and democracy in Serbia_52
Kristina Malešević
Theoretical debate on media populism communication style in media messages_54
Juraj Marušiak
Opposing liberalism in Central Europe – is it still populism?_56
Ana Martinoli
Media crisis and strengthening of populism in Serbia – contemporary journalism
between political, economic and professional challenges_58
Jovanka Matić
Populism in power and media populism: the case of Serbia_60
Nina Mihaljinac
Misogyny and populist revisionism_62
Ana Milojević, Aleksandra Krstić

Populism in the post-communist context: party communication during 2014
elections in Serbia_64
Snježana Milivojević
More information – less democracy_66
Miloš Milošević
New media (anti)democratic potential and (mis)use on the example of the
presidential candidate Luka Maksimović_68
Populizam i hrvatski neprofitni mediji u kulturi_43
Umetnik na naslovnoj strani: status umetnosti u litvanskim novinama u periodu
1990 -1991_45
Jovana Karaulić
Medijska reprezentacija populističkih kulturalnih izvedbi_47
Violeta Kecman
Medijska pismenost mladih: prepoznavanje populizma u medijskom diskursu sa
kojim se mladi dovode u vezu_49
Ana Letunić
Populizam kao politički komunikacijski stil u medijskoj reprezentaciji kulturalne
izvedbe_51
Zoran Lutovac
Populizam i demokratija u Srbiji_53
Teorijska rasprava o medijskom populizmu: komunikacioni stil u medijskim
porukama_55
Juraj Marušiak
Suprotstavljanje liberalizmu u Centralnoj Evropi – da li je to i dalje populizam?_57
Ana Martinoli
Kriza medija i jačanje populizma u Srbiji – savremeno novinarstvo između
političkih, ekonomskih i profesionalnih izazova_59
Jovanka Matić
Populizam na vlasti i medijski populizam: slučaj Srbije_61
Nina Mihaljinac
Mizoginija i populistički revizionizam_63

Populizam u post-komunističkom kontekstu: stranačka komunikacija tokom
izbora u Srbiji 2014. _65
Više informacija – manje demokratije?_67
Miloš Milošević
(Anti)demokratski potencijal i (zlo)upotreba novih medija na primeru
predsedničkog kandidata Luke Maksimovića_69
Irina Milutinović
Media ethics and populist discourse about femicide in Serbia_70
Lidija Mirkov
Political discourse and the rhetoric of populism_72
Nikola Mlađenović
Trump’s parallax: populist configuration and media_74
Rastko Močnik
Populism as a symptom of late capitalism_76
Monika Mokre
Left wing populism and the media: the case of Podemos_78
Marko Mustapić, Benjamin Perasović, Augustin Derado

Populism and an electoral campaign: the return of the ‘outcast’ Željko Kerum to
the Croatian political scene_80
Mirjana Nikolić
Media illiteracy of young people as a part of populist political strategy_82
Danica Pajović
Populism and media: (in)voluntary engagement of television in promoting
populist construct of social reality_84
Lidija Pavlović Marinkov

Censorship of art and right-wing populism_86
Mishel Pavlovski
Political communication, democracy and transition (Macedonian Case)_88
Dominique Payette
A unique phenomenon in French-speaking world: the populist private radio
stations in Quebec City area_90
Goran Peković
Political populism and media legislation in Serbia_92
Nenаd Perić
Populist politics – populist media_94
Neda Radulović
Populism, nationalism, androcentrism: intersections of populism and nationalism
in appropriating female body_96
Irina Milutinović
Medijska etika i populistički diskurs o femicidu u Srbiji_71
Lidija Mirkov
Politički diskurs i retorika populizma_73
Nikola Mlađenović
Trampova paralaksa: populistička konfiguracija i mediji_75
Rastko Močnik
Populizam kao simptom savremenog kapitalizma_77
Monika Mokre
Populizam levice i mediji: slučaj Podemos_79

Populizam i izborna kampanja: „povratak otpisanog“ Željka Keruma na hrvatsku
političku scenu_81
Mirjana Nikolić
Medijska nepismenost mladih kao deo populističke političke strategije_83
Danica Pajović
Populizam i mediji: (ne)voljni angažman televizije u perpetuiranju populističkog
konstrukta društvene stvarnosti_85

Cenzura umetnosti i desni populizam_87
Mišel Pavlovski
Politička komunikacija, demokratija i tranzicija (slučaj Makedonije)_89
Dominique Payette
Jedinstveni fenomen francuskog govornog područja: populističke privatne radio
stanice u gradskoj oblasti Kvebek_91
Goran Peković
Politički populizam i medijsko zakonodavstvo u Srbiji_93
Nenаd Perić
Populistička politika - populistički mediji_95
Neda Radulović
Populizam, nacionalizam, androcentrizam: intersekcije populizma i nacionalizma
u aproprijaciji ženskog tela_97
Slobodan Reljić
From "revolt of masses" to "fake news": why mass media can not save "free
world" from populism?_98
Irina Ristić
If the city is ours, can it be yours, when our guys get to the power?_100
Milena Stefanović
Populist manifests in cultural policy – New narrative for Europe_102
Irena Šentevska
TV Series Nemanjići – Birth of a Kingdom and its populist subtexts_104
Goran Tomka, Višnja Kisić

Elite and populist at the same time? Studying populist discourses of directors of
cultural institution in Sarajevo_106
Dubravka Valić Nedeljković, Zoltan Geler, Karlo Bala

Populism in virtual space-time of Serbian nationalistic websites_108
Eva Vaništa Lazarević

Populism in architecture today_110
Danijela Vićentijević
Media rhetorical strategies: encouraging political populism_112
Hans Vorländer
Populism in modern democracy_114
Bojan Vranić
Right questions, wrong fears: democracy, political identity and ethno-populism in
Central and South-East Europe_116
Divna Vuksanović
Entertainment and populism: media representation of the migrant crisis in the
21st century_118
Susanne Weichselbaumer
Republika Srpska – entity or More? Media events – populist performances and the
zeitgeist_120
Slobodan Reljić
Od „pobune masa” do fake news-a: zašto masovni mediji ne mogu spasiti „slobodni
svet“ od populizma_99
Irena Ristić
Ako je grad naš, može li biti i vaš kad naši dođu na vlast?_101
Milena Stefanović
Populistički manifesti u kulturnoj politici – Novi narativ za Evropu_103
Irena Šentevska
TV Serija Nemanjići – rođenje kraljevine i njeni populistički podteksti_105

Elitisti i populisti u isto vreme? Istraživanje populističkih diskursa direktora
kulturnih institucija u Sarajevu_107

Populizam u virtuelnom prostor-vremenu srpskih nacionalističkih sajtova_109

Populizam u arhitekturi danas_111
Medijska retorička strategija: ohrabrivanje političkog populizma_113
Hans Vorländer
Populizam u modernoj demokratiji_115
Bojan Vranić
Prava pitanja, pogrešni strahovi: demokratija, politički identitet i etnopopulizam
u Centralnoj i Jugoistočnoj Evropi_117
Divna Vuksanović
Zabava i populizam: medijska reprezentacija migrantske krize u 21. stoleću_119
Republika Srpska – entitet ili nešto više? Medijski događaji – populistički nastupi i
zeitgeist_121
Discussions
Ana Martinoli
Panel talk: New media and populism_122
Stevan Vuković
Panel talk: Art and populism_124
Artistic initiatives
Yael Bartana
True Finn_126
Uroš Đurić
Populist project_128
Kristina Norman
A monument to please everyone_130
Vocal Curatorial Syndrom

Tell me lies, tell me sweet little uncensored lies_132
Diskusije
Ana Martinoli
Panel: Novi mediji i populizam_123
Stevan Vuković
Panel: Umetnost i populizam_125
Umetničke inicijative
Jael Bartana
Pravi Finac_127
Uroš Đurić
Populistički projekat_129
Kristina Norman
Spomenik koji će se dopasti svima_131
Vokalno Kustoski Sindrom

Pričaj mi laži, pričaj mi slatke male necenzurisane laži_133
Daniele Albertazzi
Department of Political Science and International Studies
University of Birmingham, United Kingdom
Regionalism, nationalism and "chameleonic" populism: the case of the Italian

Lega Nord
The ideology of the Italian party Lega Nord (LN – Northern League) has rapidly
changed since Matteo Salvini became its leader in December 2013. Having put aside its
regionalist claims, the party has focused on immigration/law and order, collaborated at
various levels with nationalist parties/organisations, and claimed that it wishes to
represent all Italians, not just those living in the north of the country. This talk aims to
start from this specific case study to spark a more general discussion about populism’s
flexibility and adaptability.
To show the extent of the change impressed by Salvini on the LN, I will consider
the findings of a content analysis of his tweets and Facebook posts, as well as the LN’s
social media presence. I will argue that, under Salvini’s personalistic style of leadership:
a) regionalism has been replaced by "empty nationalism" in the LN discourse – as the
party now avoids spelling out how the considerable economic and social differences
between northern and southern Italian regions should be bridged; b) populism remains
central to the party's strategic communication, however the EU as taken Rome's place
as the people’s "enemy".
Keywords: populism, regionalism, nationalism, Lega Nord, Italian politics
16
Daniele Albertazzi
Katedra za političke nauke i internacionalne studije
Univerzitet Birmingem, Velika Britanija
Regionalizam, nacionalizam i „kameleonski” populizam: slučaj italijanske Severne

lige
Ideologija italijanske stranke Severna liga rapidno se promenila otkako je Mateo

Salvini (Matteo Salvini) postao njen vođa, u decembru 2013. godine. Stranka je ostavila
po strani regionalističke stavove i pomerila fokus ka imigraciji/zakonu i redu,
započinjući saradnju na različitim nivoima s nacionalističkim partijama i
organizacijama, i zauzimajući stav da želi da predstavlja sve Italijane, a ne samo one koji
žive u severnom delu zemlje. Moje izlaganje ima za cilj da kroz ovu specifičnu studiju
slučaja, započne uopšteniju diskusiju o fleksibilnosti i prilagodljivosti populizma.
Da bih pokazao u kojoj meri je Salvini uticao na promenu u Severnoj ligi,
tumačiću rezultate analize sadržaja njegovih tvitova i fejsbuk postova, kao i medijsko
prisustvo partije Severna liga. Argumentovaću da je, pod Salvinijevim stilom vođstva
zasnovanom na kultu ličnosti: a) regionalizam zamenjen „praznim nacionalizmom” u
diskursu Severne lige – pošto stranka sada izbegava izjave o tome kako je neophodno
premostiti značajne ekonomske i socijalne razlike između južnog i severnog dela Italije;
b) populizam ostao centralan u strateškoj komunikaciji partije, s tim da EU preuzima
mesto Rima kao „neprijatelja” naroda.
Ključne reči: populizam, regionalizam, nacionalizam, Severna liga, italijanska politika
17
Bojana Barlovac
Faculty of Political Sciences
University of Belgrade, Serbia
Social media and populism in the Serbian presidential election
In March 2017 Serbia saw presidential campaign which some dubbed the dirtiest
since the 1990s votes orchestrated by then strongman Slobodan Milosevic. It featured
the Serbian then PM Aleksandar Vucic and ten other candidates. Being largely
underrepresented in the mainstream media with no political debates and with
unaffordably high rates of TV slots, these ten candidates were forced to find other
channels of communication. Hence Twitter emerged as the main platform for all the
dissonant voices moving thus the entire presidential campaign online. This way Serbia
joined the Western countries’ club where politicians are increasingly shifting
communication to social media as it allows them to directly address the electorate and
easily distribute their messages to targeted audiences. In the Serbian case, these
messages seem to have been shaped by politicians using certain populist
communication strategies to win over people’s hearts.
Therefore, this paper provides an in-depth analysis of populism on social media
(Twitter) during the 2017 election campaign. As a contested concept in political
communication, populism has been well-researched in the conventional media, but little
is known on its relationship with nonconventional media. According to Gianpetro
Mazzoleni, "populism can only be fully understood (or investigated) within the
framework of the media-driven influences that shape its contemporary features". This
paper focuses on statements of the presidential candidates in Serbia during the
campaign in a bid to explore the populist strategies used. This research will contribute
results with a critical discourse analysis in combination with empirical research
methods and analysis.
Key words: populism, social media, election, Serbia, discourse analysis
18
Bojana Barlovac
Fakultet političkih nauka
Univerzitet u Beogradu, Srbija
Društvene mreže i populizam na predsedničkim izborima u Srbiji
U martu 2017. godine u Srbiji se vodila kampanja za predsedničke izbore koju su

neki nazvali „najprljavijom” od devedesetih godina 20. veka. U kampanji je učestvovao
tadašnji premijer Srbije Aleksandar Vucic i jos deset kandidata. Usled
marginalizovanosti i nedovoljne zastupljenosti u konvencionalnim medijima bez
političkih debata i sa nedostižno visokim cenama oglasnog/reklamnog prostora, ovih
deset kandidata je bilo primorano da pronađe druge kanale komunikacije. Stoga je
Tviter postao glavna platforma za sve disonantne glasove koji su tako celu predsedničku
kampanju preselili na tu društvenu mrežu. Na taj način se Srbija pridružila trendu iz
zapadnih zemalja gde političari sve više komuniciraju na društvenim mrežama jer im to
omogućava direktno obraćanje biračkom telu i jednostavno širenje svojih poruka
ciljanoj publici. U slučaju Srbije, izgleda da su predsednički kandidati koristili određene
populističke komunikacione strategije kako bi osvojili više glasova.
Osnovni cilj ovog rada je da analizira populističke poruke na društvenoj mreži
Tviter tokom predizborne kampanje 2017. godine. Kao osporavan koncept u političkoj
komunikaciji, populizam je istraživan u konvencionalnim medijima, ali se malo zna o
njegovoj vezi sa nekonvencionalnim medijima. Prema Đanpetro Mazoleniju, „populizam
se može u potpunosti razumeti (ili istražiti) u okviru medijski predvođenih uticaja koji
oblikuju njegove savremene karakteristike”. Ovaj rad se fokusira na izjave
predsedničkih kandidata u Srbiji tokom kampanje u pokušaju da se istraže populističke
strategije koje su korišćene. Prilikom istraživanja će se koristiti kritička analiza diskursa
u kombinaciji sa empirijskim istraživačkim metodama i analizama.
Ključne reči: populizam, Tviter, izbori, Srbija, diskurzivna analiza
19
Contemporary reading culture as a path to political populism
The paper deals with the phenomenon of almost complete absence of credible
and high quality literary criticism in print and electronic media in Serbia, which is
accompanied by a decline in the reputation of the profession of literary critic. The
observed phenomenon is understood as a consequence of cultural degradation of
Serbian society over the past decades.
Since its birth, literary criticism has a responsible social function. Critics nurture
and direct readers' habits and public attitudes towards recognized artistic values and
authors. The global spread of information technology has brought many benefits for all
visual arts, as well as for music, but not for literature to the same extent. Reading still
requires the same amount of time, regardless of the speed of the internet and the kind
of device the reader uses, so that the emergence of "non-reading culture" in all age
groups, even among young people, becomes an epidemic. The lack of a strategic
approach to the development of reading culture and taste in the educational system of
the Republic of Serbia further influences the general decline in cultural habits.
In this paper, literary criticism is viewed as a discursive practice of responsible
cultural policy. The author considers the social consequences of the hyper production of
easy-going books as a new mainstream. Media promotion of such editions will be
viewed from the perspective of decline of educational function of the media. The general
goal of the work is to observe and elaborate the link between cultural and political
populism in the context of the decline in critical thinking in society.
Key words: populism, culture, literary criticism, critical thinking, media, political
populism, cultural policy
20
Savremena čitalačka kultura kao put ka populizmu
Rad se bavi fenomenom gotovo potpunog odsustva kredibilne i kvalitetne

književne kritike u štampanim i elektronskim medijima u Srbiji, koje prati opadanje
ugleda profesije književnog kritičara/ke. Uočena pojava razume se kao posledica
kulturne degradacije srpskog društva tokom prethodnih decenija.
Od svog nastanka, književna kritika ima odgovornu društvenu funkciju. Kritičari
neguju i usmeravaju čitalačke navike i stavove javnosti prema priznatim umetničkim
vrednostima i autorima/kama. Globalno širenje informacionih tehnologija donelo je
mnoge koristi za sve vizuelne umetnosti, kao i za muziku, ali ne i za književnost u istoj
meri. Čitanje još uvek zahteva istu količinu vremena, bez obzira na brzinu interneta i
vrstu uređaja koji čitalac koristi, tako da pojava „nečitalačke kulture“ u svim starosnim
grupama, pa i među mladima, postaje epidemija. Nepostojanje strateškog pristupa
razvoju čitalačke kulture i ukusa u obrazovnom sistemu Republike Srbije dodatno utiče
na opšti pad kulturnih navika. U radu se književna kritika posmatra kao diskurzivna
praksa odgovorne kulturne politike. Autorka razmatra društvene posledice
hiperprodukcije „lake literature“ kao mejnstrim kulture u nastajanju. Medijska
promocija takvih izdanja posmatraće se iz perspektive opadanja obrazovne funkcije
medija. Opšti cilj rada je uočavanje i elaboracija veze između kulturnog i političkog
populizma u kontekstu opadanja kritičkog mišljenja u društvu.
Ključne reči: populizam, kultura, književna kritika, kritičko mišljenje, mediji, politički
populizam, kulturna politika
21
Predrag Cvetičanin
Faculty of Arts
University of Niš, Serbia
Local and global cultural practices in Serbia and their political use
Disagreements regarding taste have clear social and political implications. As

indicated by Herbert Gans (Gans 1974/1999) the nature of disagreement when it comes
to taste has to do with the nature of good life and especially what kind of culture and
whose culture should dominate society. Pierre Bourdieu indicated something similar in
his Distinction: that any conflict regarding art has to do with the issue of imposing the
art of living, that is, turning an arbitrary way of life into a legitimate way of life which
discards all other ways of life as arbitrary (Bourdieu 1979). Considering that every
social contact is at the same time an act of evaluation of the Other, people use taste to
increase the symbolic borders between them and the categories of people whom they
do not like, wherein rejection and contempt are not the privileges of any of the social
groups. If the higher levels of society despise the vulgar and primitive cultural practices
of the uneducated, rural and those who do physical labor, they in turn dismiss their
culture as acquired, affected and feminized.
In our studies of cultural participation in Serbia, it has been indicated that the
basic opposition in the field of cultural practices is not the one between elite and mass
culture, or between the culturally active and culturally inactive, but instead it is the
opposition between local and global cultural practices. And that the populist political
powers, get a part of the support of their followers by confirming values and promoting
specific versions of local cultural practices.
The presentation is based on data from four studies: Cultural Needs, Habits and
Tastes of the Citizens of Serbia and Macedonia (2005), Cultural Practices of the Citizens of
Serbia (2010), Life-Strategies and Survival Strategies of Households and Individuals in
South-East European Societies in the Times of Crisis (2015) and Informal practices and
informal institutions in the societies of South-East Europe (2017).
Key words: local cultural, global culture, political populism, cultural participation, taste,
symbolic social divisions
22
Predrag Cvetičanin
Fakultet umetnosti
Univerzitet u Nišu, Srbija
Lokalne i globalne kulturne prakse u Srbiji i njihova politička upotreba
Sporovi oko ukusa imaju svoje jasne društvene i političke implikacije. Kako
navodi Herbert Gans (Gans 1974/1999) priroda sporova oko ukusa tiče se prirode
dobrog života i posebno toga kakva kultura i čija kultura treba da dominiraju u društvu.
Nešto slično kaže i Pjer Burdije u Distinkciji: da je u svakom sukobu oko umetnosti u
pitanju nametanje umetnosti života, to jest, pretvaranje arbitrarnog načina života u
legitiman način života koji odbacuje sve druge načine života kao arbitrarne (Bourdieu
1979). Kako je svaki socijalni kontakt istovremeno i akt procenjivanja Drugog, ljudi
upotrebljavaju ukuse da podignu simboličke granice između njih i onih kategorija ljudi
koje ne vole, pri čemu odbacivanje i prezir nisu privilegija ni jedne od socijalnih grupa.
Ako viši slojevi preziru vulgarne i primitivne kulturne prakse neobrazovanih, ruralnih i
onih koji rade fizičke poslove, ovi ništa manje ne odbacuju njihovu kulturu kao
određenu, izveštačenu i feminiziranu.
U našim istraživanjima kulturne participacije u Srbiji, pokazalo se da osnovna
opozicija u polju kulturnih praksi nije ona između elitne i masovne kulture, niti pak
između kulturno aktivnih i kulturno neaktivnih, nego opozicija između lokalnih i
globalnih kulturnih praksi. I da populističke političke snage jedan deo podrške svojih
sledbenika stiču potvrđivanjem vrednosti i promovisanjem specifičnih verzija lokalnih
kulturnih praksi.
Prezentacija je zasnovana na podacima iz četiri istraživanja: Kulturne potrebe,
navike i ukus građana Srbije i Makedonije (2005), Kulturne prakse građana Srbije (2010),
Životne strategije i strategija preživljavanja domaćinstava i pojedinaca u društvima
jugoistočne Evrope u periodu krize (2015) i Neformalne prakse i neformalne institucije u
društvima jugoistočne Evrope (2017).
Ključne reči: lokalna kultura, globalna kultura, politički populizam, kulturna

participacija, ukus, simboličke društvene granice
23
Nevena Daković
University of Arts Belgrade, Serbia
Populism of post-memory: narrative, discourse, style
The paper analyzes the populism of the narrative rhetoric of post-memory on the
Novi Sad raid. Repetitive and recycled phrases – taken from speeches, newspaper
articles or TV reports on the occasion of various anniversaries of the Raid – reveal
multiplied interpretations of this historical event as well as narratives of dissonant and
divided memory. In the analysis of populism – understood above all as a
"communication or political style" – a special place belongs to visual texts (TV reports,
photographs, etc.) as the domain of visual represents a privileged (post)-memory field.
The populism of assimilated and appropriated narratives points to the various
memory communities that construct a "portrayed" post-memory of Ration as the
Holocaust, the Hungarian retaliation above all of the Serb population, war crimes, mass
murder or retaliation for anti-fascist resistance. On the other hand, they testify to the
"reconciliatory" populist manipulation of government representatives or institutions
seeking solutions for the unified, "consonant" post-memory in the function of realizing
the political goals of the current moment (harmonious coexistence in multicultural
Vojvodina, EU integration, Europeanization of national memory...).
Key words: post-memory, dissonant memory, Novi Sad raid, populism, visual media,
Europeization
24
Nevena Daković
Univerzitet umetnosti u Beogradu, Srbija
Populizam post-sećanja: narativ, diskurs, stil
Rad analizira populizam narativne retorike post-sećanja na Novosadsku raciju.

Repetitivne i reciklirane fraze – preuzete iz govora, novinskih članaka ili TV reportaža
povodom godišnjica Racije – otkrivaju umnožene interpretacije istorijskog događaja,
kao i narative disonantnog i podeljenog sećanja. U analizi populizma – pojmljenog
nadasve kao „komunikacioni odnosno politički stil“ – posebno mesto pripada vizuelnim
tekstovima (TV reportaže, fotografije itd.) obzirom da je domen vizuelnog povlašćeno
polje (post)-sećanja.
Populizam asimilovanih i apropririanih narativa ukazuje na različite zajednice
sećanja koje konstruišu „upodobljeno“ post-sećanje na Raciju kao Holokaust, mađarsku
odmazdu pre svega nad srpskom populacijom, ratni zločin, masovno ubistvo ili
odmazdu zbog anti-fašističkog otpora. Na drugoj strani svedoče o „pomirljivoj“
populističkoj manipulaciji predstavnika vlasti ili institucija koji traže rešenja za unisono,
„konsonatno“ post-sećanje u funkciji realizacije političkih ciljeva aktuelnog trenutka
(harmonični suživot u multikulturnoj Vojvodini, EU integracije, evropeizacija
nacionalnog sećanja...).
Ključne reči: post-sećanje, disonantno sećanje, Novosadska racija, populizam, vizuelni

mediji, evropeizacija
25
School for Art and Design, Belgrade, Serbia
Art, populism and the post-transitional condition
One of the aspects of the post-transitional cultural condition is that dominant

transitional oppositions in culture have become obsolete. Primarily the cultural
opposition between the conservative, stale and nationalistic culture, and the liberal,
progressive and international culture. The failure of post-socialist transition to provide
a clear set of cultural values for the new class system, opened up an artistic re-
positioning of the popular cultural forms that emerged as vitalistic, entrepreneurial and
productive, and therefore fully in accordance with the neo-liberal economic order. In
Serbian transitional culture the phenomenon of turbo-folk may be taken as an example,
together with other subsequent genres of popular culture that have been most often
labeled as populist. Instead of clinging to the modernist type of bourgeois cultural
attitude of disgust and dismissal of such cultural content (perceived as kitsch, bad taste
or fully culturally corrosive) some Serbian artists continue to explore the complex
relations that such a mode of populist culture establishes with the multifaceted notion
of the elite - both the one belonging to the conservative, nationalist side and the one
belonging to the progressive, liberal side. The paper will depart from the “Populist
project” conceived and conducted by the artist Uroš Đurić since the 1990s, and
particularly look into the recently highly productive output by Aleksandar Denić whose
seemingly naive and coarse pictorial representations establish “inappropriate” social
and cultural relations that challenge and turn upside down the dominant cultural
differentiations.
Keywords: post-transition, populism, contemporary art, ideology, Uroš Đurić, Aleksandar

Denić
26
Visoka škola za likovnu i primenjenu umetnost, Beograd, Srbija
Umetnost, populizam i post-tranziciono stanje
Jedan od aspekata post-tranzicionog kulturnog stanja jeste da ranije dominantne

kulturne distinkcije postaju sve više izlišne. Pre svega opozicija između konzervativne,
ustajale i nacionalističke kulture i liberalne, progresivne i internacionalne kulture.
Neuspeh post-socijalističke tranzicije da pruži jasan sklop kulturnih vrednosti za novi
klasni sistem, otvorio je prostor za umetničko re-pozicioniranje onih pop-kulturnih
formi koje se ukazuju kao vitalističke, preduzetničke i produktivne, i tako u potpunom
saglasju sa vrednostima neoliberalnog ekonomskog poretka. U srpskoj tranzicionoj
kulturi može se uzeti za primer fenomen turbo-folka i drugih kasnijih podžanrova
lokalne popularne kulture koji se obično označavaju kao populistički. Umesto
zadržavanja modernističkog tipa buržoaskih stavova o kulturi kroz odbacivanje i
gađenje prema takvim kulturnim sadržajima (koji se percipiraju kao kič, loš ukus i
uopšte kao kulturno korozivni) neki umetnici u Srbiji istražuju kompleksne odnose koje
takav oblik populističke kulture uspostavlja sa višeznačnim pojmom elite - kako one
koja pripada konzervativno-nacionalnoj tako i one koja spada u liberalno-progresivnu
provenijenciju. Izlaganje će poći od Populističkog projekta koji je umetnik Uroš Đurić
započeo devedesetih, a posebno uzeti u razmatranje vrlo produktivnu praksu
Aleksandra Denića čije na izgled naivne i „sirove” slikovne reprezentacije ustanovljavaju
„neprikladne” društvene i kulturne relacije koje su izazov etabliranim kulturnim i
klasnim diferencijacijama.
Ključne reči: post-tranzicija, populizam, savremena umetnost, ideologija, Uroš Đurić,

Aleksandar Denić
27
University of Arts in Belgrade, Serbia
Spectacular character of populist cultural policies: memory and monument

policies in contemporary South-East Europe
In the present moment nationalism and populist rhetoric are dominating in the
social realm around the world (populism as a cultural model). Consequently, public
policies, and especially cultural policies are being challenged and re-examined (Duelund
2010). Emotions of the 'people', real or "produced", once again become the engine of
and for political thoughts and policy actions (Dorna 1999). Thus, cultural policies find
themselves at crossroads, as public bureaucracies, demanding "transparency" and
criteria for decision-making on one side (evidence-based), but on the other: visibility
and spectacularity, that would nurture feelings and emotions that serve present day
politics (Muller 2016).
Populist policies, based on emotions and powerful, simple rhetoric, are
influencing more and more cultural policies and practices of today. Although not yet
officially prevailing, this discourse is influencing all concepts and actions, especially
those conceived as actions of ultimate "State" importance (memorials, state
commemorations, events). Notions of public good and public interest were replaced by
"common good", and art created "with and for" the people is praised as the only
representative of true "national" (ethnic) spirit. Thus, the key research question would
be: how do cultural policies construct/promote hegemonic/national identities by
appealing to "the people"?
This research will aim to explore how the notion of the public good has changed,
how the cultural policies change in the wake of "new" nationalisms and to what extent
roles of policy makers and cultural workers changed in providing projects for a public
realm that are based and/or require the enthusiasm of "the people" invoking their
effects through imagery of past national greatness (from public projects such as Skopje
2014 in Macedonia to the countless spectacular "national investments" in Serbia).
Key words: politics of memory, populism, monuments, Skopje 2014, cultural policies,
nationalism
28
Spektakularnost populističkih kulturnih politika: politika sećanja i spomenika u

savremenoj Jugoistočnoj Evropi
Nacionalističke i populističke retorike trenutno preovlađuju društvenom sferom

širom sveta (populizam kao kulturni model). Posledično, javne, a posebno kulturne
politike su pred izazovom (Duelund 2010). Emocije „naroda”, realne ili „proizvedene”,
ponovo postaju motor političkih ideja i akcija (Dorna 1999). S tim u vezi, kulturne
politike su na raskršću; s jedne strane, javne administracije zahtevaju „transparentnost”
i uspostavljanje kriterijuma za donošenje odluka, ali s druge strane, postoji zahtev za
ostvarivanjem vidljivosti i spektakularnosti, kojima se neguju emocije koje služe
trenutnoj političkoj situaciji (Muller 2016).
Populističke politike su zasnovane na emotivnoj i snažnoj, pojednostavljenoj
retorici i imaju sve veći uticaj na kulturne politike i savremene prakse. Iako zvanično još
ne prevladava, ovaj diskurs utiče na sve koncepte i akcije, posebno na one koje se vode
kao „od posebnog državnog značaja” (spomenici, mesta sećanja, državne komemoracije,
državne ceremonije). Pojmovi javnog dobra i javnog interesa su zamenjeni pojmom
„opšteg dobra”. Umetnost koja je stvorena „sa i za” narod viđena je kao jedina vredna
zato što predstavlja „nacionalni” (etnički) duh. Stoga bi ključno istraživačko pitanje bilo:
na koji način kulturne politike konstruišu/ promovišu hegemone/ nacionalne identitete,
povlađujući „narodu”?
Istraživanje ima za cilj da utvrdi na koji način se pojam javnog dobra promenio i
kako se kulturne politike menjaju u jeku „novih” nacionalizama. Takođe, ispituje se u
kojoj meri se menjaju uloge kreatora kulturnih politika i radnika u kulturi, posebno pri
realizaciji javnih projekata koji proizvode entuzijazam „naroda”, prizivajući slike
nekadašnje nacionalne veličine (projekat Skoplje 2014 u Makedoniji; brojne
spektakularne „nacionalne investicije” u Srbiji).
Ključne reči: politike sećanja, populizam, spomenici, Skoplje 2014, kulturne politike,
nacionalizam
29
Dajana Đedović
Center for Culture "Vuk Karadžic", Loznica
Museum of Language and Letters, Tršić, Serbia
Vuk's fair in the age of the working class and Vuk's fair in the age of the Serbian
people – similarities and differences
Since 1933, Tršić has been the place where Vuk's Fair, a festival dedicated to our
language reformer Vuk Stefanovic Karadzic, is hold. It is very easy to follow the
instrumentalisation of Vuk's language and the traditional culture by populist rhetoric
through the continued existence of the Fair that has become the most abused symbol of
political happenings in all the Yugoslavias and the Serbia of today.
In this paper, I am going to take a long look at several of the most important
Vuk's Fairs which best illustrate the relationship between the folkloric, the historic, and
the populist. I shall speak of the years when the assembled masses collectively cheered
Tito and the working class, then of the years when ethno-nationalistic symbolism was
slipped into the programme to further the influence of the state and, of course, of the
84th Vuk's Fair where the governing party is sending us the message that its intentions
are to even out the public forum including the usually open and free communicative
spaces such as culture and art. The end of all our illusions that Vuk's Fair is about
language and culture is the fact that the main speaker at the 84th Vuk's Fair is none
other than the president Aleksandar Vučić. The programme of this Fair is constructed to
convey the idea that the Declaration on Survival of Serbs has already been written, as
well as that beside language, the Serbian people have only the church and faith to rely
upon to preserve their identity. In the end, I want to remind everyone of the sobering
words Ljubisa Rajic wrote and used as the title for his work on the state of our culture
on the 200th anniversary of Vuk's birth. "Vuk's dead, we're not alright".
Key words: Vuk's Fair, populist rhetoric, working class, Serbian people, language,
instrumentalisation
30
Dajana Đedović
Centar za kulturu „Vuk Karadžić“ Loznica
Muzej jezika i pisma, Tršić, Srbija
Vukov sabor u vreme radnog naroda i Vukov sabor u vreme srpskog naroda -
sličnosti i razlike
U Tršiću se od 1933. godine održava Vukov sabor manifestacija posvećena

jezičkom reformatoru Vuku Stefanoviću Karadžiću. Kroz period kontinuiranog trajanja
Sabora veoma lako pratimo tokove instrumentalizacije kako Vukovog narodnog jezika
tako i „civilizacije gunja i opanka“ koji su odgovarali populističkoj retorici ne samo
Nikole Pašića i radikala nego će postati „zlatna grana” svih političkih zbivanja u
predratnoj, posleratnim Jugoslavijama i Srbiji danas.
U radu ću se posebno osvrnuti na nekoliko važnih Vukovih sabora koji
najilustrativnije govore o raznovrsnosti simboličkih konotacija na relaciji folklorno –
istorijsko – populističko. Biće reči o godinama klicanja Titu i radnom narodu, potom o
godinama proklizavanja etnonacionalističkih simbola i jačanja uticaja države (1987–
1999) a na samom kraju biće reči o 84. Vukovom saboru odakle nam partija na vlasti
šalje poruku da ona želi da poravna sav javni prostor i cementira sve prostranije sive
zone opštenja među ljudima. Tačku na svaku diskusiju o jeziku i kulturi stavlja besednik
na 84. Vukovom saboru Aleksandar Vučić predsednik države. Odabir programa na
predsaborskim danima 84. Vukovog sabora svedoči o tome da je Deklaraciju o opstanku
srpske nacije već napisana, kao i da pored jezika, srpski narod samo još crkvu i veru
može smatrati svojim identitetskim uporištem. Rad završavam opominjućim rečima
Ljubiše Rajića, koje su u stvari naslov njegovog teksta napisanog povodom stanja u
našoj kulturi u godini kada je obeležavano 200 godina od rođenja Vuka St. Karadžića,
kada je profesor Rajić svoj rad naslovio Vuk je mrtav, mi nismo dobro.
Ključne reči: Vukov sabor, populistička retorika, radni narod, srpski narod, jezik,
instrumentalizacija
31
Aco Divac
Independent scholar, London, United Kingdom
How to be popular in populist time?
What makes an artist and an art exhibition popular? Is it because the artist is
famous? Why is one artist more popular or famous than other(s). Do they confirm to a
popular perception of what an artist should be? Was he/she well reviewed? Do they
share your political opinions, and do you find their work as a surprise, funny or
disturbing?
In the course of everyday life, we constantly choose between what we find
aesthetically pleasing, and what we consider tacky, or ugly. Taste(s) and preference(s)
are not neutral or pure. Bourdieu demonstrates that our different aesthetic choices are
all distinctions, depending on changing social assumptions. No judgement of taste is
innocent – we are all snobs or people of bad taste for others.
It is a centenary since Duchamp submitted infamous Fountain/Urinal. Fifty years
ago A. Warhol prophetically said that "in the future everyone will be world famous for
fifteen minutes"… It has been twenty years since the famous and notorious exhibition
Sensation, followed two years later with (what else) The Apocalypse.
Familiar movements and styles that characterised art production prior to the
twenty-first century have all vanished. Contemporary artists have extended their
vocabulary in mutual directions: by looking back to earlier traditions and by engaging
with aspects of modern society.
We will try to comment and reflect on what makes these three prominent
contemporary British artists: Grayson Perry; Antony Gormly and Damien Hirst popular.
Their work often combines social commentary with provocation and tackles complex
relationships between artist, gallery, critic and audience.
Key words: popular, populism, contemporary art, transnational art, British artists
32
Aco Divac
Nezavisni sociolog, London, Velika Britanija
Kako biti popularan u vreme populizma?
Šta je to što jednu izložbu ili jednog umetnika čini popularnim? Umetnik je
poznat i slavan kada odgovara uvreženim mišljenjima i predstavama kakav umetnik
treba da bude. Uz to je važno da li su njegov rad ili izložena dela dopadljiva, čak zabavna
ili naprotiv – šokantna. Kakve je dobio kritike? Da li deli s nama iste poglede na svet i
iste vrednosti?
Svakodnevno pravimo izbore između onoga što nam se dopada i ne dopada. Naši
ukusi nisu neutralni ili nepromenjivi. Burdije je pokazao da su različiti estetski izbori
samo varijacije, zavisni od društvenih pretpostavki. Ni jedno prosuđivanje ukusa nije
neutralno. Svi smo mi pomalo i snobovi i populisti. Namera umetnika je odvajkada da se
približe publici, a osnovno pitanje je kako proširiti obim publike bez podilaženja njenom
ukusu.
Prošlo je sto godina od Dišanovog Pisoara, skoro pedeset godina od kako je
Vorhol proročki predvideo i izjavio da će u budućnosti svako moći da bude slavan na
bar petnaest minuta. Samo dvadeset godina nas deli od šokantne i senzacionalne izložbe
Senzacija (Sensation, RA) i nešto manje od „nastavka“ u vidu Apokalipse (Apocalypse,
RA). Poznati umetnički pravci i stilovi koji su karakterisali umetnost tokom dvadesetog
veka su gotovo svi nestali. Savremeni umetnici su proširili svoju praksu i rečnik u
pravcu preispitivanja prošlosti i ka kritičkom obraćanju društvenoj stvarnosti.
U ovoj prezentaciji predstavićemo praksu trojice eminentnih umetnika sa
britanske umetničke scene: Grejsona Perija (Grayson Perry), Antonija Gormlija (Antony
Gormly) i Demijena Hrsta (Damien Hirst), u nameri da odgovorimo šta ih čini
popularnim. Rad ovih umetnika obiluje komentarima na društvenu realnost i često je
kombinovan sa smišljenom provokacijom. Njihova umetnička praksa je dobar primer za
analizu kompleksnog odnosa na relaciji: umetnik, galerija, kritičar, publika.
Ključne reči: popularnost, populizam, savremena umetnost, transnacionalna umetnost,

britanski umetnici
33
Rada Drezgić
Faculty of Music
"We don't want migrants in our school": media reports on the reactions of the
local population of Šid on the departure of the refugee children to school
Is there room for children from refugee camps in Serbian schools and under
what conditions? While state institutions claim that there is, and that there must be
room for all, domicil parents in some schools disagree. They claim that there is no place
for these children in ‘our’ schools, at least as far as the inclusive model is concerned.
Namely, parents in Šid and surrounding villages do not want their children to attend
classes and sit in classrooms together with refugee children. They argue to be
concerned for health of their own children and for the quality of education their
children would receive under the circumstances. They believe that in an inclusive model
of education, teachers cannot be equaly dedicated to everyone, thus their children
would be deprived by the presence of refugee children because teachers would have to
pay more attention to them due to language barriers.
This paper analyzes media reports on the inclusion of refugee children in the
educational system in Serbia. The focus is on reports and reder’s coments in the
electronic editions of daily newspapers and magazines in the period January –
September 2017. The aim is to determine different ways of the discursive construction
of refugees and different interpretations of diversity and multiculturality – whether
they are perceived as something constructive, good and positive, or as something
dangerous, strange and negative. We also wonder whether, where, and how different
social actors set limits to multiculturalism and tolerance.
Keywords: refugee children, education, diversity, multiculturalism, tolerance, Serbia, Šid
34
Rada Drezgić
Fakultet muzičke umetnosti
„Nećemo migrante u našoj školi“: pisanje medija o reakcijama domicilnog

stanovništva opštine Šid povodom polaska u školu dece izbeglica
Da li u srpskim školama ima mesta za decu iz izbegličkih kampova i pod kojim

uslovima? Dok državne institucije tvrde da mesta ima i da ga mora biti, te vrše pripreme
za upis 700 dece iz Avganistana, Pakistana i Sirije, dotle se u pojedinim mestima opštine
Šid organizuju protesti i pišu peticije na kojima roditelji tvrde da mesta, barem kad je
reč o inkluzivnom modelu, nema. Naime, roditelji u Šidu i okolnim selima ne žele da
njihova deca pohađaju nastavu i sede u učionicama zajedno sa izbegličkom decom,
tvrdeći pri tom da njihovi motivi nisu ksenofobični ni rasistički, već briga za zdravlje i
kvalitet obrazovanja svoje dece – smatraju, naime da u inkluzivnom modelu nastavnici
ne mogu da se podjednako posvete svima, te da će njihova deca biti uskraćena zbog
prisustva izbegličke dece kojima će nastavnici morati da posvete više pažnje zbog
jezičke barijere i kulturnih razlika. Roditelji brinu za zdravlje svoje dece jer sumnjaju da
izbeglička deca nisu prošla potrebne zdravstvene pretrage niti primila sve vakcine.
U ovom radu se analiziraju medijska izveštavanja o uključivanju izbegličke dece
u obrazovni sistem i polemike s tim u vezi. Fokus je stoga na izveštavanju elektronskih
izdanja dnevnih novina i nedeljnika u periodu januar – septembar 2017, kao i na
komentarima čitalaca tih izveštaja. Cilj analize je da se utvrde različiti načini
diskurzivne konstrukcije izbeglica te različite interpretacije raznolikosti i
multikulturalnosti – da li se one percipiraju kao nešto konstruktivno, dobro i pozitivno
ili kao nešto opasno, strano i negativno. Pitamo se, takođe, da li, gde i kako različiti
društveni akteri postavljaju granice multikulturalizmu i toleranciji.
Ključne reči: izbeglička deca, školovanje, različitost, multikulturalizam, tolerancija, Srbija,

Šid
35
Hasiba Hrustić
Center for Legal and Financial Research, Belgrade, Serbia
Misconceptions in the media discourse and intentions in relation to Islam
After the terrorist attack on the World Trade Center on September 11, 2001 in
New York, the Islamophobia of the Western liberal world is deepening, which implies
prejudice, irrational hatred, fear and intolerance towards Islam and Muslims. The aim of
this paper is to research the media use of islamophobia in the function of promoting
populist political ideas and creating an image of Islam as dangerous, so that Islam is
characterized as an aggressive, militant and radical religion. Islamophobia as a means of
populist politics is the result of ignorance and manipulation based on ignorance. In this
paper, as a method of research, monitoring of media reporting and propaganda of
almost all major Western media, both written and electronic is used, primarily of the US
CNN and FOX, and the British BBC, who in a sensationalistic way employ a specific
terminology that is used only for Islam as a religion: "Militant Islam", "moderate Islam",
"Islamic radicalism", "Islamic fundamentalist". Ignorance about Islam and inconsistent
media coverage have produced fear of Islam and Muslims, and thus the ghettoisation of
Muslims, as pointed out by many experts.
What some Muslims do cannot be considered as sui generis of Islam, and
especially not the terrorism, behind which certain groups are hiding and using Islam to
justify the violence, calling themselves an "Islamic state". Linking Islam with terrorism
and legally accepting the term "Islamic State" instead of the so-called "Islamic State" or
the self-proclaimed "Islamic State", means that the war on terrorism is a priori
interpreted as a war against Islam. The paper also analyzes the ethically problematic
phenomenon that the religious identity of terrorists is emphasized only when it comes
to Muslims, while, for example, the killer Anders Breivik, who committed a terrible
crime and partly justified it with Christianity, was not shown as a Christian terrorist in
the media. Inconsistent media reporting has led Islam to become synonymous with
violence in the consciousness of many people, not only in the West, but also beyond.
Key words: islamophobia, populism, terrorism, media reporting, so-called "Islamic State"
36
Hasiba Hrustić
Centar za pravna i finansijska istraživanja, Beograd, Srbija
Zablude u medijskom diskursu ili namere u odnosu na islam
Nakon terorističkog napada na Svetski trgovinski centar 11. septembra 2001.

godine u Njujorku, još više je produbljena islamofobija zapadnog liberalnog sveta koja
implicira predrasude, iracionalnu mržnju, strah i netrpeljivost prema islamu i
muslimanima. Cilj istraživanja ovog rada je medijska upotreba islamofobije u funkciji
promocije populističkih političkih ideja i kreiranja slike o islamu kao opasnom, tako da
je islam okarakterisan kao agresivna, militantna i radikalna religija. Islamofobija kao
sredstvo populističke politike posledica je neznanja i manipulacije neznanjem. U ovom
radu kao metod istraživanja korišćeno je praćenje medijskog izveštavanja i propagande
gotovo svih velikih zapadnih medija, kako pisanih, tako i elektronskih, koje predvodi
američki CNN, FOX, te britanski BBC, koji senzacionalistički koriste posebnu
terminologiju koja se koristi samo za islam kao religiju: „militantni islam”, „umereni
islam”, „islamski radikalizam”, „islamski fundamentalisti”. Neznanje o islamu i
nedosledno medijsko izveštavanje proizveli su strah od islama i muslimana, a time i
getoizaciju muslimana u zapadnim zemljama, što su istakli i mnogi stručnjaci u svojim
akademskim istraživanja, a među njima su Edvard Said, Davor Marko i mnogi drugi.
Nije islam sui generis to što čine pojedini muslimani, a pogotovo nije terorizam
iza kojeg se kriju grupe koje ga čine i pravdaju upotrebu nasilja islamom dajući sebi
nazive „islamska država”. Povezivanje islama sa terorizmom i legalno prihvatanje
naziva „islamska država” umesto tzv. ili samozvana „islamska država”, a priori se tumači
da je rat protiv terorizma u stvari rat protiv islama. U radu se analizira i etički
problematična pojava da je verski identitet terorista naglašen samo kada su u pitanju
muslimani, dok, na primer, ubica Anders Breivik koji učinio strašan zločin i delimično ga
pravdao hrišćanstvom, nije medijski prikazan kao hrišćanski terorista. Nedosledno
medijsko izveštavanje dovelo je do toga da je islam u svesti mnogih ljudi, i to ne samo na
Zapadu, postao sinonim za nasilje.
Ključne reči: islamofobija, populizam, terorizam, medijsko izveštavanje, tzv. Islamska

država
37
Gordana Ilić Marković
Institute for Slavic Studies
University of Vienna, Austria
Whoever is not with us is against us
This presentation is dedicated to the significance of activity and responsibility of

journalists, scholars, authors and artists in their national disagreements in the periods
of political instability. My departure point is comparative analysis of propaganda and its
ways of expression in the journals, at the posters, as well as paintings, theatre
performances and literature in Austro- Hungarian Monarchy and the Kingdom of Serbia
during World War I. It was the first great media war in history, the first modern war
which mobilized the citizens of all participating countries from different continents. The
rear became important for the war's result as much as direct military struggle and it
was the reason for constructing prospect, based on negative stereotypes of the Other,
that is, the enemy. Hence, very early the «paper weapon» became as much significant
for the result of the war as the military equipment and war skills. Public opinion was
formed in accordance with specific linguistic expressions, topics, arts and scholar
studies, confirming stereotyped prejudices. These ways of public presentations of a
given event constructed reality.
Stressing national peculiarities, glorifying them along with diminishing the
Other, proclaiming the motto Whoever is not with us is against us recollection of well
known works from the past should have proved the historical continuity with the
present, with the aim to defence the heritage, to revive national myths, foster
stereotypes and to insist on preserving of traditional values with the idea to rise
emotions through the symbols. Those were only a few characteristics of the war
propaganda, which are still recognizable in the populist discourse today.
Seen almost as the private discourse and understood as treacherous was
standing a critical expression of some intellectuals and artists was defined against the
public state discourse as a protest against uniform way of thinking.
Key words: war propaganda, World War I, journalists, authors, artists, ethnical
stereotypes, censorship, populist discourse, media literacy
38
Institut za Slavonske studije
Bečki Univerzitet, Austrija
Ko nije sa nama, taj je protiv nas
Polazeći od komparativne analize propagandnog izraza, prvenstveno novinskih

članaka i plakata, ali i fotografije, umetničkih slika, pozorišta i književnosti iz
Austrougarske monarhije i Kraljevine Srbije u vreme Prvog svetskog rata, izlaganje se
posvećuje značaju delatnosti i odgovornosti novinara, naučnika, književnika i umetnika
u međunacionalnim sukobima i u vremenima političke nestabilnosti uopšte. Prvi svetski
rat je prvi veliki medijski rat u istoriji. To je prvi moderni rat koji je obuhvatio i
stanovništvo zemalja učesnica na više kontinenata – pozadina postaje značajna za ishod
rata skoro u istoj meri kao i front zbog čega se od samog početka radilo na formiranju
predstava, na pojačavanju negativnih stereotipa o drugome, o neprijatelju. Veoma rano
je uočeno da „papirno naoružanje” ne zaostaje u značaju za ishod rata u odnosu na
opremljenost oružjem i vladanjem ratnim veštinama. Ciljnim odabirom jezičkog izraza,
tema i umetničkih formi, ali i naučnih studija, koje podstiču razvoj predrasuda
formirano je javno mnjenje.
Isticanje nacionalnih posebnosti, uzdizanje sopstvenog uz nipodaštavanje
drugog, proklamacija mota „ko nije sa nama, taj je protiv nas“, podsećanje na slavna dela
iz prošlosti, kao dokaz kontinuiteta kulturnog nasleđa i neminovnosti koja ta dela
dovodi u vezu sa sadašnjošću i obavezuje na „odbranu kulture”, oživljavanje nacionalnih
mitova, jačanje stereotipa, insistiranje na „očuvanju tradicionalnih vrednosti” –
vrednovanje kultura, te apelovanje na emocije putem simbola i alegorijskih predstava,
samo su neke od mnogobrojnih karakteristika propagande Prvog svetskog rata, koje se
mogu prepoznati i u populističkom diskursu današnjice. Sveden skoro do privatnog
diskursa i karakterisan kao „izdajnički“, stajao je nasuprot javnom državom diskursu, i
stoji i danas, kritički izraz kruga intelektualaca i umetnika, koji se svojim stvaralaštvom
suprotstavljaju jednoobraznom mišljenju.
Ključne reči: ratna propaganda, Prvi svetski rat, novinari, književnici, umetnici, etnički
stereotipi, cenzura, populistički diskurs, medijska pismenost
39
The twilight of elite populism – the metastasis of media formats
Millennial media changes and anthropologically too fast technological

development have brought about partial and/or complete cessation of some of the key
pop cultural narratives. From music albums, film and music journals all the way across
various formats through which media content used to be enjoyed. In the second decade
of the 21st century the mobile phone has risen to the status of being the paradigm of
media communication and consummation. In our society the controversial transition
has created a media vacuum in which film culture survives almost exclusively on film
festivals, and in somewhat short-term regime in cinemas. Speaking of cinemas one must
note that cinema-ritual has also undergone drastic changes: most cinemas are part of
shopping malls and are strategically oriented towards blockbuster culture. It is almost
impossible to see new domestic and regional (artistic) films because such films have
found themselves in a specific media void. Formats such as dvd, Blu-ray, vhs are
unprofitable, and TV stations (those with national frequencies and commercial alike)
simply do not air contemporary domestic film production. For these reasons film has
become an unwanted elite product, unable to find interested audience and its place in
the already ambivalent history of national film. It is rather alarming that once dominant
narratives of popular culture, film and music, in most part fail to reach consumers as the
transition of media content is geared toward streaming platforms such as Netflix or
Amazon Prime or YouTube Channel, the last of which is still searching for its distinctive
identity. As a society that is not media ready (but is neither so politically, socially,
culturally) we are in an inexplicable vortex with unclear and invisible solution. The
consequences are already very clear and irreversible.
Key words: media, format, streaming, transition, solution
40
Sumrak elitnog populizma – metastaza medijskih formata
Milenijumske medijske promene i antropološki prebrz razvoj tehnologije doveo

je do delimičnog i potpunog gašenja nekih ključnih popkulturnih narativa. Od muzičkih
albuma, filmske i muzičke periodike sve do formata preko kojih su se uživali medijski
sadržaji. U drugoj dekadi XXI veka mobilni telefon je postao paradigma medijske
komunikacije i konzumacije dok je kontroverzna tranzicija u našem društvu stvorila
medijski vakuum u kome filmska kultura opstaje isključivo na festivalima i donekle u
kratkotrajnom režimu u bioskopima, čiji se ritual, takođe drastično promenio s obzirom
da je najveća većina istih deo velikih tržnih centara i strategijski okrenut ka blokbaster
kulturi. Novi domaći i regionski (umetnički) film je nemoguće pogledati jer se isti našao
u specifičnom medijskom procepu kada je format (DVD, bluray, VHS) neisplativ a
televizijske stanice (sa državnom frekvencijom ili komercijalne) uopšte ne prikazuju
savremenu (domaću) filmsku produkciju. U tom smislu, isti postaje neželjeni elitni
produkt u nemogućnosti da nađe zainteresovanu publiku i ostvari mesto u već
poprilično ambivalentnoj istoriji nacionalnog filma. Nekada dominantni narativi
popularne kulture, film i muzika, zabrinjavajuće malo dolaze do konzumenata dok se
tranzicija medijskih sadržaja završava na striming platformama poput Netfliksa ili
Amazon prajma kao i Jutjub kanala koji još uvek traži pravosnažni identitet. Medijski (ali
i politički, socijalno, kulturno) nespremni kao društvo, nalazimo se u neobjašnjivom
vorteksu sa nejasnim i nevidljivim rešenjem a posledice su i sada veoma jasne i
nepovratne.
Ključne reči: mediji, format, striming, tranzicija, rešenje
41
Studia Croatica
University of Zagreb, Croatia
Populism and Croatian non-profit media in culture
In the Croatian media system, beside public and commercial media, the
nonprofit media have a special place. They are an important element of public
communications and contribute significantly to the plurality of media content, meeting
the needs of specific public in all areas, including the culture. Culture in mainstream
media is neither sufficiently nor properly presented and non-profit culture media are of
special importance.
They are segmented and cover different areas, from performing and stage art
through film and music to the culture of ethnic minorities. Of 106 non-profit media,
those specializing in culture are twenty, and the largest number refers to network
portals.
In this paper, the method of analyzing the content of the most successful
Croatian web portals in culture explores the nature of non-profit network portals in
culture, their interactivity, the encouragement of civic participation and by which they
are exceptional in relation to mainstream media. Also, in depth interview method seeks
to answer the question of how Croatian media professionals in the nonprofit sector are
dealing with issues of cultural presentation with special emphasis on the struggle
against populism and sensationalism in commercial media, but also in the entire media
space. This paper particularly investigate whether the decision of the Ministry of
Culture on the termination of co-financing of non-profit media influenced the quality of
their content.
Key words: nonprofit media, culture, media professionals, populism
42
Hrvatske studije
Sveučilište u Zagrebu, Hrvatska
Populizam i hrvatski neprofitni mediji u kulturi
U hrvatskom medijskom sustavu, uz javne i komercijalne medije, posebno mjesto

zauzimaju neprofitni mediji. Oni su važan element javne komunikacije i značajno
pridonose pluralizmu medijskih sadržaja, zadovoljavajući potrebe specifičnih javnosti u
svim područjima, pa tako i u području kulture. Kultura u mainstream medijima nije
dovoljno zastupljena ili nije prezentirana na odgovarajući način te su neprofitni mediji
za kulturu od posebne važnosti. Oni su segmentirani i pokrivaju različita područja, od
izvedbenih i scenskih umjetnosti preko filma i muzike do kulture etničkih manjina. Od
106 neprofitnih medija, specijaliziranih za kulturu ima dvadeset, a najveći broj se
odnosi na mrežne portale.
U ovom radu metodom analize sadržaja najuspješnijih hrvatskih mrežnih
portala u kulturi istražuje se priroda neprofitnih mrežnih portala u kulturi, njihova
interaktivnost, poticanje građanske participacije te po čemu su oni iznimni u odnosu na
mainstream medije. Također se metodom dubinskog intervjua traži odgovor na pitanje
kako se hrvatski medijski djelatnici u neprofitnom sektoru nose s problemima
prezentacije kulture s posebnim naglaskom na borbu protiv populizma i
senzacionalizma prisutnog u komercijalnim medijima, ali i u cijelom medijskom
prostoru. Posebno se istražuje je li odluka Ministarstva kulture o prestanku
sufinanciranja neprofitnih medija utjecala na kvalitetu njihovih sadržaja.
Ključne riječi: neprofitni mediji, kultura, medijski djelatnici, populizam, senzacionalizam
43
Lithuanian Culture Research Institute and the Academy of Fine Arts in Vilnius, Lithuania
Artist on the front-page: status of art in the Lithuanian newspapers during 1990–
1991
The paper will address the status of art in the Lithuanian newspapers during the
period of 1990–1991 when Lithuania regained its independence from the Soviet Union,
experienced economic blockade and military aggression. During the paper shortage
caused by the blockade and during the months the newspaper printing machines were
unattainable due to the occupation of the main printing house by the Soviet military, the
page number of the major newspapers shrunk to two, however, the news about the
cultural events would be still included into very limited newsfeed.
In the periods of a little more normalised press working conditions, the status of
art as the only export of the young state and the wishful identification of artist as the
unifier of a nation during turning points in building of a nation-state can be observed
when looking at the articles written both by the art critics and journalists in the major
newspapers. However, the clash of expectations of rapid Westernisation on the hand
and the national virtues on the other can also be noted in these articles, proposing a
more complex understanding of the approach towards role of art in the freshly
independent society. Moreover, investigating of these primary sources of public
discussion exposes the roots of the current anger of the general public towards
unconventional art forms in, for example, the politically initiated changes of the public
spaces and reveals a long standing tradition of attempts of using art as a marketing and
branding tool in domestic and foreign affairs.
Keywords: art in the mass media, nation building, expectations of Westernisation,

national virtues, branding
44
Litvanski institut za istraživanja u kulturi i Akademija likovnih umetnosti Vilnjus,
Litvanija
Umetnik na naslovnoj strani: status umetnosti u litvanskim novinama u periodu

1990–1991
Rad se bavi statusom umetnosti u litvanskim novinama u periodu od 1999. do

1991. godine, kada je Litvanija ponovo osvojila nezavisnost od Sovjetskog saveza, te
doživela ekonomsku blokadu i vojnu agresiju. Tokom perioda nestašice papira koji je,
usled blokade, trajao mesecima, kao i zbog nemogućnosti pristupa mašinama za
štampanje novina budući da je sovjetska vojska okupirala glavnu štampariju, broj
stranica glavnih novina u Litvaniji se smanjio na dve, međutim, vesti o kulturnim
događajima su i dalje objavljivane, doduše veoma ograničeno.
U periodima nešto normalnijeg funkcionisanja štampe, status umetnosti kao
jedinog izraza mlade države i želje za identifikacijom umetnika kao ujedinitelja nacije
tokom ključnih trenutaka izgradnje nacije-države, može se posmatrati kroz članke koje
su pisali kritičari i novinari glavnih novina. Međutim, u ovim člancima takođe se može
primetiti sukob očekivanja brzog okretanja Zapadu s jedne strane, i utvrđivanja
nacionalnih vrednosti s druge, što ukazuje na neophodnost zastupanja složenijeg
pristupa razumevanju umetnosti u društvu koje je tek osvojilo nezavisnost. Štaviše,
istraživanje ovih primarnih izvora javne rasprave otkriva korene trenutnog besa opšte
javnosti prema nekonvencionalnim umetničkim formama, na primer, u politički
iniciranim promenama javnih prostora, te razotkriva dugu tradiciju pokušaja upotrebe
umetnosti kao marketinškog i brending sredstva u domaćim i inostranim poslovima.
Ključne reči: umetnost u masovnim medijima, stvaranje nacije, očekivanja od okretanja

Zapadu, nacionalne vrednosti, branding
45
Jovana Karaulić
Media representation of populist cultural performances
The combination of conditions that are suitable for development of the ideology
of political populism, including the leaving the routine of common political practices, as
well as the development of the role of media in political discourse, lead to the question
of how ethical decisions of the media in the representation of political cultural
performances contribute to the development of political populism? By creating an
analytical framework through the concepts of the relevance and objectivity of the media
transmitted information, this paper analyzes the representation of a particular
communication strategy of political practice and its populist messages shaped through a
cultural performance. The paper further examines the assumption that the ethical
decisions of the media representation of controlled cultural performances of political
populism affect the development of the populist mood, on the example of the session of
the RS Government in the Kolubara basin on 27 April 2015.
Key words: cultural performance, political populism, populist mood, media representation
46
Jovana Karaulić
Medijska reprezentacija populističkih kulturalnih izvedbi
Kombinacija uslova koji su podobni za razvoj ideologije političkog populizma,

među koje ubrajamo i izmeštanje iz rutine uobičajenih političkih praksi, kao i razvoj
medijske uloge u političkom diskursu, dovode do pitanja – na koji način etičke odluke
medija u reprezentaciji političkih kulturalnih izvedbi doprinose razvoju političkog
populizma? Stvaranjem analitičkog okvira kroz pojmove relevantnosti i objektivnosti
informacije koja se prenosi, rad posmatra reprezentaciju određene komunikacione
strategije političke prakse i njene populističke poruke oblikovane kroz kulturalnu
izvedbu. Tekst dalje ispituje pretpostavku prema kojoj etičke odluke medijske
reprezentacije kontrolisanih kulturalnih izvedbi političkog populizma utiču na razvoj
populističkog raspoloženja, na primeru Sednice Vlade RS u basenu Kolubara 27. aprila
2015.
Ključne reči: kulturalna izvedba, politički populizam, populističko raspoloženje, medijska

reprezentacija
47
Violeta Kecman
University of Arts, Belgrade, Serbia
Media literacy of young people: recognition of populism in the media the

discourse with which young people are brought into contact
The presence of populism in the media discourse with which young people are
connected (topic of the message or the recipient of the message) is based by public
attitudes and fears as determinants of the current historical moment, as well as by the
fact that young people interact with the media today, expressing their own identity and
historical position. The recognition of populism in media discourse by young people will
be considered as an indicator of media literacy. The aim of the text is to determine the
way in which young people in Serbia recognize the populism in the media discourse
with which they are connected. The subject of the research is the recognition of
populism in two media discourses - the text of the rep-song The system is lying to you
(Sistem te laže) music group Beogradski sindikat and the reply of the President of the
Republic of Serbia, Aleksandar Vucic, to the publication of the same song on Youtube,
which followed on Twiter. The survey method method was used. The data were
statistically processed by counting measures (frequency and percentage). For the target
group, students of the fourth grade of the high school were selected. The research has
shown that media literacy is, to a certain extent, not absolutely present. Adolescents
attach importance to the basic idea of a media message, while the meaning of its
complete sadness is neglected and marked as minor. They recognize themselves as an
address of a media message if the message code corresponds to their social group.
Twitter as a communication channel used to send a populist message to young people
does not imply the trust of young people towards the sender. The research results show
that populism in the media discourse with which young people are brought into the
relationship represents a potential for strengthening the critical thinking of adolescents
and improving media education.
Key words: media literacy, youth, populism, media discourse, media ethics
48
Violeta Kecman
Medijska pismenost mladih: prepoznavanje populizma u medijskom diskursu sa

kojim se mladi dovode u vezu
Prisustvo populizma u medijskom diskursu sa kojim se mladi dovode u vezu

(bilo da su predmet poruka, bilo njihovi primaoci), obezbeđeno je stavovima i
strahovima javnosti kao determinantama aktuelnog istorijskog trenutka, kao i
činjenicom da se mladi danas interaktivno odnose prema medijima, izražavajući na taj
način sopstveni identitet i istorijski položaj. U radu će prepoznavanje populizma u
medijskom diskursu od strane mladih biti posmatrano kao indikator medijske
pismenosti. Cilj rada je da se utvrdi način na koji mladi u Srbiji prepoznaju populizam u
medijskom diskursu sa kojim se dovode u vezu. Predmet istraživanja predstavlja
prepoznavanje populizma u dva medijska diskursa – tekstu rep pesme Sistem te laže
muzičke grupe Beogradski sindikat i odgovoru predsednika Republike Srbije Aleksandra
Vučića na objavljivanje spota iste pesme na Jutjubu (Youtube), koji je usledio na Tviteru
(Twiter). Korišćena je metoda upitnika. Podaci su statistički obrađeni merama
prebrojavanja (frekvencija i procenat). Za ciljnu grupu odabrani su učenici četvrtog
razreda gimnazija. Istraživanje je pokazalo da je medijska pismenost u određenoj meri,
ne i apsolutno, prisutna. Adolescenti pridaju značaj osnovnoj ideji medijske poruke, dok
je smisao njene celovite sadržine zapostavljen i označen kao manje bitan. Sebe
prepoznaju kao adresanta medijske poruke ukoliko je kôd poruke odgovarajući njihovoj
društvenoj grupi. Tviter kao komunikacijski kanal upotrebljen za slanje populističke
poruke mladima ne podrazumeva poverenje mladih prema pošiljaocu. Rezultati
istraživanja pokazuju da populizam u medijskom diskursu sa kojim se mladi dovode u
vezu predstavlja potencijal za jačanje kritičkog mišljenja adolescenata i unapređivanja
obrazovanja o medijima.
Ključne reči: medijska pismenost, mladi, populizam, medijski diskurs, etika medija
49
Ana Letunić
Academy of Drama Arts, University of Zagreb, Croatia
Faculty of Dramatic Arts, University of Arts Belgrade, Serbia
Populism as a political communication style in the media representation of

cultural performance
The media have gained a whole new role in defining political agendas, as well as
in politicians' communication with voters. Under such conditions even established
politicians are increasingly referring to the use of populist instruments that "reduce the
complexity" of social problems and the real political processes in order to mobilize
voters' support. Individual cultural performance of politicians produces greater "social
efficacy" and thus greater visibility in the media. With a wide audience of certain media,
there are numerous opportunities for populist communication styles and disrespect of
journalism ethics. The question arises of the relationship between the "social efficacy"
(Turner 1985) of a certain political performance and the populist communication style
that is occurring, and whether the politicians or the media are responsible for its'
appearance? This question will be addressed in the paper through the analysis of
cultural performance and the media representation of commemoration in Jasenovac in
2016. Namely, as a complex case which, due to mass media reception, reveals power
relations between politics and the media with the influx of populist communication
strategies, this cultural performance serves as a suitable study case for this topic. The
methods used in the paper are performance analysis and discourse analysis of media
representation on a sample of ten daily and weekly print media.
Keywords: cultural performance, political populism, media representation, discourse

analysis, performance analysis
50
Ana Letunić
Akademija dramske umjetnosti, Sveučilište u Zagrebu, Hrvatska
Fakultet dramskih umetnosti, Univerzitet umetnosti u Beogradu, Srbija
Populizam kao politički komunikacijski stil u medijskoj reprezentaciji kulturalne

izvedbe
Mediji su zadobili sasvim novu ulogu u definiranju političke agende, ali i u

komunikaciji političara s biračima. U takvim uvjetima i etablirani političari sve su više
upućeni na uporabu populističkih instrumenata kojima “reduciraju kompleksnost“
društvenih problema i stvarnoga političkog procesa te nastoje mobilizirati biračku
podršku. Pojedine kulturalne izvedbe političara proizvode veću “društvenu
djelotvornost“ pa time i širu vidljivost u medijima. Sa širom publikom određenih medija
potkradaju se i brojnije prilike za populističke komunikacijske stilove te nepoštivanje
novinarskih kodeksa. Postavlja se pitanje u kakvom su odnosu “društvena
djelotvornost“ određene političke izvedbe i populistički komunikacijski stil koji se
pritom pojavljuje te da li su za njegovu pojavu odgovorniji političari ili mediji? Na ovo
pitanje će se u radu pokušati odgovoriti kroz analizu kulturalne izvedbe i medijske
reprezentacije komemoracija u Jasenovcu 2016. Naime, kao kompleksan slučaj koji zbog
masmedijske recepcije otkriva odnose moći među politikom i medijima uz upliv
populističkih komunikacijskih strategija, ova kulturalna izvedba služi kao podobna
studija slučaja za ovu temu. Metode koje se koriste u izradi rada su analiza izvedbe te
analiza narativa medijske reprezentacije izvedbe na uzorku od deset dnevnih i tjednih
tiskanih medija.
Ključne riječi: kulturalna izvedba, politički populizam, medijska reprezentacija, analiza

diskursa, analiza izvedbe
51
Zoran Lutovac
Institute of Social Sciences, Belgrade, Serbia
Populism and democracy in Serbia
The subject of this paper is the attitude of the citizens towards representative
democracy and political elite, on the one hand and the attitude to the others (out-
groups, dangerous, others) as a very important segment of populism, on the other side.
This paper aims to show on the case of Serbia what is the attitude of political
elites toward democracy in general, democratic procedures and institutions, and what
is the attitude of citizens towards political elites, democracy and its institutions, on the
basis of public opinion polls. The aim of this paper is to show on the case of Serbia the
attitude towards "dangerous others" as a part of a populist political practice and
populism as a thin centred ideology, on the one hand, and to determine the feedback
reaction of the people (citizens) towards "dangerous others", on the basis of opinion
polls, on the other side.
Empirical research (June-July 2017) confirms that the gap between citizens and
their elected representatives is profound and conventional politics increasingly have
difficulties to reach citizens. Also, the lack of confidence in political parties has influence
on the all spheres of representative democracy. Empirical research assumes that, since
the 90-ies of XX century, there is a continuity of the presence of "dangerous others" in
Serbian public discourse (minorities, NATO). Dangerous others are ranked
instrumentally by political elites according to the necessities of the moment -
sometimes in the spotlights are Americans, sometimes NATO, and sometimes Croats,
Bosnians or Albanians: it has been proven by an empirical determination of
respondent's attitude that even the citizens feel about them as they are "others".
Key words: populism, elite, nation, Serbia, democracy, public opinion research, out-groups
52
Zoran Lutovac
Institut društvenih nauka, Beograd, Srbija
Populizam i demokratija u Srbiji
Predmet ovog rada je odnos građana prema reprezentativnoj demokratiji i

političkim elitama, na jednoj strani, i odnos prema „drugome“ (out-groups, opasni,
neželjeni drugi), kao veoma važnom segmentu populizma, na drugoj strani.
Na primeru Srbije pokazuje se kakav je odnos političkih elita prema demokratiji
uopšte, demokratskim procedurama i institucijama, te kakav je odnos građana prema
političkim elitama, demokratiji i njenim institucijama, na osnovu istraživanja javnog
mnjenja.
Cilj rada je, takođe, da se na primeru Srbije pokaže odnos prema „opasnim drugim“ kao
deo populističke političke prakse i populizma kao slabo utemeljene ideologije, na jednoj
strani, i da se utvrdi povratna reakcija naroda (građana) na „opasne druge“, na osnovu
istraživanja javnog mnjenja, na drugoj strani.
Empirijsko istraživanje (jun–jul 2017) potvrđuje tezu da je jaz između građana i
njihovih izabranih predstavnika dubok i da konvencionalna politika sve teže dopire do
građana, te da se nepoverenje u političke stranke generiše na sve sfere reprezentativne
demokratije. Empirijsko istraživanje, takođe, polazi od toga da još od 90-tih godina XX
veka postoji kontinuitet prisustva „opasnih drugih“ u javnom diskursu Srbije
(pripadnici manjina, NATO). „Opasni drugi“ se od strane političkih elita rangiraju
instrumentalno prema potrebi datog trenutka, a empirijskim utvrđivanjem stavova
ispitanika pokazuje se da se oni još uvek, u dobroj meri, kao „drugi“ doživljavaju i od
strane građana.
Ključne reči: populizam, elite, narod, Srbija, demokratija, empirijsko istraživanje, opasni
(neželjeni) drugi
53
Faculty of Political Science
Theoretical debate on media populism: communication style in media messages
The wave of populism that swept Europe from the end of the twentieth century
has resulted in a change in the balance of power on the political spectrum in terms of
representative democracy. The consequence of the new political environment is also the
change in the perception of the media, seen by populist actors as a suitable platform for
rapidly expanding its ideas and "populist spirit" (Mudde 2004) in the people by
deepening public disappointment and confidence in existing political parties.
A particular challenge for the academic community was the definition of media
populism. Empirical research based on this concept, defined as "populism of the media
and independent of any relationship to populist movements" (Kramer 2014: 42)
resulted in diametrically opposite conclusions. The latest research has contradicted the
assumptions that the tabloid media is more receptive to populist-formulated messages
that are distinguished by the use of a simple language, emphasizing emotionality,
polarization, and negative feelings. On the other hand, advocates of populism as a
communication style oppose the definition of populism as a thin ideology, emphasizing
the empirical analysis of media populism, in which the differences between populist-
shaped messages of political leaders are reflected exclusively in style.
This paper aims to contribute to theoretical positioning of the populist
communication style in relation to the broad ideological field of political actors.
Key words: populism, media, media populism, communication style, messages
54
Teorijska rasprava o medijskom populizmu: komunikacioni stil u medijskim

porukama
Talas populizma koji je preplavio Evropu od kraja XX veka rezultirao je

promenom odnosa snaga na političkom spektru u uslovima reprezentativne
demokratije. Posledica novog političkog okruženja je i promena percepcije medija, koje
su populistički akteri videli kao pogodnu platformu za brzo širenje svojih ideja i
„populističkog duha” (Mudde, 2004) u narodu produbljivanjem razočarenja javnosti i
poverenja u postojeće političke partije.
Poseban izazov za akademsku zajednicu bilo je definisanje medijskog populizma.
Empirijska istraživanja zasnovana na ovom konceptu, definisanom kao „populizam
samih medija i nezavisan od bilo kojih odnosa prema populističkim pokretima” (Kramer
2014: 42) rezultirala su dijametralno suprotnim zaključcima. Poslednja istraživanja
opovrgnula su pretpostavke da su tabloidni mediji prijemčiviji za populistički
formulisane poruke koje se odlikuju upotrebom jednostavnog jezika, naglašavanjem
emocionalnosti, polarizacije i negativnih osećanja. S druge strane, zastupnici populizma
kao komunikacionog stila suprotstavljaju se definisanju populizma kao tanke ideologije
naglašavajući empirijske analize medijskih populizama, u kojima se razlike između
populistički oblikovanih poruka političkih lidera ogledaju isključivo u stilu.
Ovaj rad za cilj ima da doprinese teorijskom pozicioniranju populističkog
komunikacionog stila u odnosu na širok ideološki spektar različitih političkih aktera.
Ključne reči: populizam, mediji, medijski populizam, komunikacioni stil, poruke
55
Juraj Marušiak
Institute of Political Science
Slovak Academy of Sciences, Bratislava, Slovakia
Opposing liberalism in Central Europe – is it still populism?
Paper deals with the change of political landscape in Central Europe, namely in
the Visegrad Group countries. In consequence of the global economic and financial crisis
in 2008, the new wave of populism in the region has emerged, accompanied by the
increasing criticism to the West. Since the spectacular victory of Viktor Orbán and his
party Fidesz in Hungary in 2010, the so called "populist" parties criticizing the post-
communist political and socio-economic transformation became more popular.
However, if in the past the populism was represented by the new political parties
outside the "political mainstream", currently the present representatives of "populism"
represented by Fidesz, Law and Justice and by other influential political parties in the
region are the politicians with a long-term stay in politics, who have participated in the
several governments. It means, one of the main components of populism – anti-elitism
is missing.
From this perspective, the paper will analyze whether the conservative trends
are present not only in Poland and Hungary, where is it still appropriate to speak about
the populist discourse. The main common characteristics of the ruling parties in the
region (mainly in Hungary, Poland and Slovakia) is statism, prioritization of the national
state, social cohesion as well as promotion of conservative values, like for example
traditional family. However, this new Central European conservative discourse is
different from the discourse of the main alliance of conservative parties in EU. In my
opinion, as these parties elaborated a relatively coherent ideology, it is already
inappropriate to call them populists. The conservative shift is present not only in Poland
and Hungary, but also in Slovakia and Czech Republic, with the strong social democratic
parties being in power.
Keywords: populism, Central Europe, Visegrad group, conservatism, democracy, European

Union, parties in the EU
56
Juraj Marušiak
Institut političkih nauka
Slovačka akademija nauka, Bratislava, Slovačka
Suprotstavljanje liberalizmu u Centralnoj Evropi – da li je to i dalje populizam?
Rad se bavi promenom političkog okruženja u Centralnoj Evropi, pre svega u

zemljama Višegradske grupe. Kao posledica globalne ekonomske i finansijske krize iz
2008, u regionu se pojavio novi talas populizma, praćen sve intenzivnijim kritikovanjem
Zapada. Nakon spektakularne pobede Viktora Orbana i njegovog Saveza mladih
demokrata (Fidesz) u Mađarskoj 2010, takozvane populističke stranke, koje su
kritikovale post-komunističku i socio-ekonomsku tranziciju, postale su sve popularnije.
Ipak, u prošlosti, populizam su predstavljale nove političke partije van političkog
mejnstrima, a trenutno, aktuelni predstavnici populizma koje zastupaju Savez mladih
demokrata, Zakon i pravda i ostale uticajne političke partije u regionu su političari koji
dugo rade u sferi politike i koji su učestvovali u više vlada. To znači da nedostaje jedna
od glavnih komponenti populizma – anti-elitizam.
Iz te perspektive, rad analizira da li su konzervativni trendovi prisutni ne samo u
Poljskoj i Mađarskoj, gde je i dalje prikladno govoriti o populističkom diskursu. Glavne
zajedničke karakteristike vladajućih stranki u regionu (najpre u Mađarskoj, Poljskoj i
Slovačkoj) su etatizam, prioritetizacija nacionalne države, društvena kohezija, kao i
promocija konzervativnih vrednosti, kao što je na primer tradicionalna porodica. Ipak,
ovaj novi centralnoevropski konzervativni diskurs razlikuje se od diskursa glavnog
saveza konzervativnih stranaka u Evropskoj uniji. Prema mom mišljenju, budući da su
ove stranke elaborirale relativno koherentnu ideologiju, već nije adekvatno nazivati ih
populističkim. Okretanje ka konzervativizmu ne samo da postoji u Poljskoj i Mađarskog,
nego i u Slovačkoj i Češkoj, s jakim demokratskim strankama na vlasti.
Ključne reči: populizam, Centralna Evropa, Višegradska grupa, konzervativizam,

demokratija, Evropska unija, stranke u EU
57
Ana Martinoli
Media crisis and strengthening of populism in Serbia – contemporary journalism

between political, economic and professional challenges
Modern media practice shows that market, financial imperatives and political
interests are becoming the dominant drivers of media business, while professional
ethics and concern for the public interest are suppressed. On hyper-commercialized and
"tabloidized" media markets such as Serbian, media is increasingly present as a
commodity, designed and standardized to achieve greater market success. The choice of
topics and media images intended for the widest audience are dominated by
sensationalism and populism, the incitement to antagonisms – social, cultural, political
and religious, suppressing the visibility and interests of minority groups. The article
analyzes the contemporary media environment in Serbia, various types of corruption
and pressures on the media, both commercial and public service, and the challenges
posed by the journalistic profession. Also, the text explores new forms of journalism
practice, networking and organization of research journalism that empowers and
enables digitization, which at the same time serve as an antidote to the populism that
dominates the mainstream media.
Key words: journalism, digitalization, tabloidization, populism, Serbia
58
Ana Martinoli
Kriza medija i jačanje populizma u Srbiji – savremeno novinarstvo između

političkih, ekonomskih i profesionalnih izazova
Savremena medijska praksa pokazuje da tržišni, finansijski imperativi i politički

interesi postaju dominantni pokretači medijskog biznisa dok su profesionalna etika i
briga za javni interes potisnuti u drugi plan. Na hiperkomercijalizovanim i
tabloidiziranim medijskim tržištima kakvo je srpsko, u medijima je sve prisutnija vest
kao roba oblikovana i standardizovana tako da ostvari što veći tržišni uspeh. Izborom
tema i medijskim slikama namenjenim najširoj publici dominiraju senzacionalizam i
populizam, podsticanje antagonizama – društvenih, kulturnih, političkih i verskih,
potiskivanje vidljivosti i interesa manjinskih grupa. Tekst analizira savremeno medijsko
okruženje u Srbiji, različite vrste korupcije i pritisaka na medije, komercijalne i javni
servis, i izazove koji se nameću novinarskoj profesiji. Takođe, tekst istražuje nove oblike
novinarske prakse, umrežavanja i organizacije istraživačkog novinarskog rada koje
olakšava i omogućava digitalizacija, a koji ujedno služe i kao protivteža populizmu koji
dominira mainstream medijima.
Ključne reči: novinarstvo, digitalizacija, tabloidizacija, populizam, Srbija
59
Jovanka Matić
Institute of Social Sciences, Belgrade, Serbia
Populism in power and media populism: the case of Serbia
A democratic cloak of populism hides its anti-pluralist nature. A defect of

representative democracy in countries with long democratic tradition, in transition
countries populism functions as an obstacle to the stabilization of liberal democracy.
The paper focuses on experiences of populism functioning in Serbia as a new,
transitional democracy. Both of these circumstances of the development of populism
have been relatively scarcely explored. It is argued that in transitional democracies it is
important not only what the media do with populists, but also what the populists do
with the media.
The paper uses the theoretical concept of "media populism" (Mazzoleni, 2003,
2008; Krämer, 2014). On the basis of a critical analysis of the concept and its empirical
examination in academic literature, the paper points out the existence of a structural
rather than situational unintentional collusion of interest between media populism and
political populism. The institutional analysis of the Serbian media system before and
after 2014 identifies the new strategies for media control introduced by the government
led by the Serbian Progressive Party, such as full control over the flows of money in the
media sphere, passivization of the regulatory body, etc. Two among them, which are
defined as the key ones, include the establishment of the largest commercial TV Pink,
tabloid daily newspapers Informer and the newly-launched Serbian Telegraph as the
main media pillars of the regime. The characteristics of the production of the mentioned
media are analyzed with the aim of identifying how they promote political populism, in
particular regarding the media picture of the world in the context of which populist
messages make sense. These findings are empirically checked through the results of the
July 2017 public opinion poll of the Institute of Social Sciences on populist attitudes in
the public.
Key words: democracy, transition, media populism, political populism, Serbia, Pink,
Informer, Serbian Telegraph
60
Jovanka Matić
Institut društvenih nauka, Beograd, Srbija
Populizam na vlasti i medijski populizam: slučaj Srbije
Demokratski veo populizma sakriva sopstvenu anti-pluralističku prirodu. Za

razliku od reprezentativne demokratije u državama s dugom demokratskom tradicijom,
u tranzicionim zemljama populizam funkcioniše kao prepreka stabilizaciji liberalne
demokratije.
Rad se fokusira na iskustva populizma koji funkcioniše u Srbiji kao nova,
tranziciona demokratija, i kao stanje u kojem populizam vlada. Obe te okolnosti razvoja
populizma su relativno slabo istražene. U radu se zagovara ideja da u tranzicionim
državama nije samo važno šta mediji rade s populistima, nego i šta populisti rade s
medijima.
Rad koristi teorijski koncept medijskog populizma (Mazzoleni 2003/2008;
Krämer 2014). Na osnovu kritičke analize koncepta i njegovih empirijskih istraživanja u
naučnoj literaturi, rad ukazuje na postojanje slučajne strukturalne, pre nego situacione
povezanosti interesa medijskog i političkog populizma. Institucionalna analiza srpskog
medijskog sistema pre i posle 2014. identifikovala je nove strategije medijske kontrole,
koje je uvela vlada Srpske napredne stranke, kao što je totalna kontrola tokova novca u
medijskoj sferi, pasivizacija regulatornih tela, itd. Među njima su se istakle dve, kao
ključne: osnivanje najveće komercijalne televizijske stanice TV Pink, i tabloidnih
dnevnih novina Informer i Srpski Telegraf, kao glavnih medijskih stubova režima. Odlike
produkcije pomenutih medija analizirane su u cilju identifikovanja načina promocije
političkog populizma, posebno imajući u vidu kontekst medijske slike u svetu u kom
populističke poruke imaju smisla. Ovi zaključci su empirijski provereni na rezultatima
istraživanja javnog mnjenja o populističkim stavovima, sprovedenog u Institutu
društvenih nauka jula 2017.
Ključne reči: demokratija, tranzicija, medijski populizam, politički populizam, Srbija, Pink,
Informer, Srpski Telegraf
61
Nina Mihaljinac
Misogyny and populist revisionism
Some feminists (e.g. Linda Scott) believe that the new populist movements are
not populist at all, but a wrongly named uprising that aims to protect the interests of
white, heterosexual, Christian males, for which all others, including women, pose a
threat. The paper deals with the topic of gender populism and misogyny in media and
artistic representation of women in Serbia, that is, in current public memory policies.
The selected case-study, scenario of the biographical film of Radio-Television of Serbia,
Slepi putnik na brodu ludaka (2016), provides an example of the media strategy of
misogyno-populist revisionism, since it represents one remarkable woman from the
local history – dr. Slavka Mihajlović Klisić, a highly professional doctor, participant in
the First World War, who worked on the founding of the first Women's Hospital (now
the Clinical Hospital Centre "Dr Dragiša Mišović") and the first Women's Party in Serbia
– about the same way as Goebbels saw the woman: as a silent, loyal, and obedient
helper-assistant of a far more important figure – the man. In addition to the role of a
humble helper, dr. Slavka's movie character was also assigned the role of an unfaithful
woman, which she wasn't as a historical figure. Such a construction of gender identities
through public media and memory policies protects the interests of male opinion-
makers and protagonists of political scene, and in the long run, not only that it obstructs
the fight for women's rights, but also other forms of social struggle for equality and
understanding.
Key words: gender populism, misogyny, memory politics, revisionism, RTS, dr Slavka
Mihajlović Klisić
62
Nina Mihaljinac
Mizoginija i populistički revizionizam
Pojedine feministkinje (npr. Linda Skot) smatraju da novi populistički pokreti

nisu uopšte populistički, nego da se tu radi o pogrešno nazvanim politikama čiji je cilj da
čuvaju interese belih, heteroseksualnih, muškaraca-Hrišćana, za koje svi drugi,
uključujući i žene, predstavljaju pretnju. Rad se bavi temom rodnog populizma i
revizionističke mizoginije u medijskom i umetničkom prikazivanju žena u Srbiji
odnosno, u aktuelnim javnim politikama sećanja. Odabrana studija slučaja, scenario
biografskog filma Radio-televizije Srbije, Slepi putnik na brodu ludaka (2016), pruža
primer medijske strategije mizogeno-populističkog revizionizma, budući da jednu
izuzetnu ženu iz domaće istorije – dr Slavku Mihajlović Klisić, visokostručnu lekarku,
učesnicu u I svetskom ratu, koja je radila na osnivanju Ženske bolnice (danas KBC „Dr
Dragiša Mišović”) i prve Ženske stranke u Srbiji – prikazuje otprilike onako kako je i
Gebels video žene – kao tihog, lojalnog i poslušnog pomagača-pratioca daleko važnijeg
lika, muškarca. Uz ulogu sluškinje, dr Slavki je u filmu dodeljena i uloga neverne žene,
što ona, kao istorijska ličnost, nije bila. Takva konstrukcija rodnih identiteta putem
javnih medija i javnih politika sećanja štiti interese muških protagonista političke scene
i javnog mnjenja, i dugoročno ne samo da osujećuje rodnu, nego i druge oblike
društvene borbe za jednakost, ravnopravnost i razumevanje.
Ključne reči: rodni populizam, mizoginija, politike sećanja, revizionizam, RTS, dr Slavka
Mihajlović Klisić
63
Populism in the post-communist context: party communication during 2014

elections in Serbia
The populism has been a prominent topic in academic community quite some
time and even proclaimed one of the most contentious issues in political sciences
(Moffitt and Tormey, 2014). Yet scholars have applied populist perspective on party
performance in Serbia quite rare. Тhe aim of this paper is to evaluate the quantity and
quality of populism manifested in mainstream political discourse in Serbia.
Although populism is polyvalent concept, this paper argues that significant
consistency around dimensions of populism can be identified, especially if different
labels are disregarded. Therefore, based on literature review the most common
dimensions of populism were abstracted, defined and integrated into the analytical
matrix of this research: 1) people centrism; 2) anti elitism; 3) simplistic, emotionally
charged language; 4) crisis discourse; 5) leader centrality; 6) exclusionism. Following
outlined dimensions of populism, content and discourse analysis of the electorate TV
debates during 2014 parliamentary elections was done.
The results of the research show that the populist elements were almost equally
dispersed across five out of six dimensions in the discourse of all political parties. The
missing element was exclusionism, because all parties in the sample were situated
somewhere around the center of the ideological spectra. Although it can be considered
as moderate manifestation of populism, the high quantity of elements in the first three
observed dimensions, reflect the character of populism in Central and Eastern Europe
which Učeň (2007) calls "centrist populism".
Key words: populism, political communication, political parties, content analysis, election
campaign, TV debate
64
Populizam u post-komunističkom kontekstu: stranačka komunikacija tokom

izbora u Srbiji 2014.
Populizam je dugi niz godina veoma istaknuta tema u akademskoj zajednici, a

proglašen je za jedno od najspornijih pitanja u političkim naukama (Moffitt, Tormey
2014). Uprkos tome, političke partije u Srbiji su retko razmatrane iz perspektive
populizma. Cilj ovog rada je da proceni kvantitet i kvalitet populizma u političkom
diskursu dominantnih političkih partija u Srbiji.
Iako je populizam polivalentan koncept, glavni argument ovog rada jeste da
postoji konzistentnost u sagledavanju dimenzija populizma, posebno ako se zanemare
terminološke razlike. Glavne dimenzije populizma su apstrahovane na osnovu pregleda
literature, prilagođene i integrisane u analitičku matricu za ovo istraživanje: 1)
okrenutost ka ljudima; 2) otklon od elita; 3) jednostavan jezik koji evocira emocije; 4)
prenaglašavanje krize u društvu; 5) centralna pozicija lidera; 6) isključivost. Na osnovu
uvedenih dimenzija populizma sprovedena je analiza sadržaja i analiza diskursa
nastupa predstavnika političkih partija u televizijskim debatama tokom parlamentarnih
izbora 2014.
Rezultati istraživanja pokazuju da su sve dimenzije populizma skoro identično
prisutne u diskursu svih analiziranih partija. Poslednja dimenzija, isključivost, nije bila
prisutna zato što su sve partije obuhvaćene analizom pozicionirane blizu centra na
ideološkom spektru. Zbog toga se može tvrditi da se populizam ne javlja u svom
najsnažnijem obliku u Srbiji. Međutim, kvantitet elemenata u prve tri razmatrane
dimenzije reflektuje karakter „centrističkog populizma“ kojeg Učen (Učeň, 2007)
prepoznaje u Centralnoj i Istočnoj Evropi.
Ključne reči: populizam, politička komunikacija, političke partije, analiza sadržaja,

izborna kampanja, TV debate
65
Faculty of political sciences
More Information – Less Democracy?
This paper is situated in the framework of mediatisation theory, networked

society and populism studies. Its main research question is weather and how new forms
of digital communication contribute to the new wave of populism and especially to the
emergence of new autocratic leaders across democratic societies.
The argument claims that the new form of mass self-communication (Castells,
2001) enables horizontal networking, provides for individualized use of the media, and
at the same time encourages non-hierarchical social organising. Also, new media actors
(crowds), practises (crowd-sourcing) and ways of financing (crowdfunding) can be
instrumental to anti-elitist tendencies in public communication. Furthermore, complex
network of mediators in accessing media content (mass media, social media and digital
intermediaries) polarizes the public (echo chambers) and de-professionalizes public
communication (fake news, alternative facts). Such media environment is conducive to
institutional capture, encourages anti-liberal backlash, rise of the reactionary populist
agenda, as well as the role of the strong leader in public communication (Inglehart and
Norris 2016; Aalberg and de Vreese, 2017; Mudde, 2004).
The paper will discuss how differences in level of democracy (EU Democracy
Index) and media freedom (Freedom of the press, 2017) in different societies relate to
mobilisation of popular support by autocratic leaders and how new forms od media use
impact upon contemporary democracies.
Key words: mediatisation, populism, anti-elitism, mass self-communication, de-

professionalization of journalism
66
Više informacija – manje demokratije?
Ovaj rad kreće se u okviru teorije medijatizacije, umreženog društva i studija

populizma. Osnovno pitanje od koga se polazi je da li i kako novi oblici komunikacije na
digitalnim platformama doprinose rastu novog talasa populizma i posebno pojavi
autokratskih lidera u savremenim društvima.
Argumentuje se da novi oblik masovne samokomunikacije (Castells 2001)
omogućava horizontalno umrežavanje koje istovremeno podstiče individualizovano
korišćenje medija i nehijerarhijsko društveno povezivanje. Medijski akteri (crowds),
prakse (crowd-sourcing) i načini finansiranja (crowd-funding) pogoduju rastu anti-
elitizma u javnoj komunikaciji. Takođe, složenija mreža posrednika u pristupu sadržaju
(masovni mediji, društveni mediji i digitalni intermedijatori) polarizuje i
deprofesionalizuje javnu komunikaciju (lažne vesti, alternativne činjenice). Takvo
medijsko okruženje pogoduje urušavanju institucija, podstiče antiliberalni backlash,
rast reakcionarne populističke agende i ulogu jakog vođe u javnoj
komunikaciji (Inglehart, Norris 2016; Aalberg, de Vreese 2017; Mudde 2004).
U radu će se propitivati da li su razlike u stepenu demokratičnosti (EIU
Democracy Index) i slobode štampe (Freedom of the Press, 2017) u različitim društvima
povezane s različitim vrstama populističke mobilizacije podrške od strane autokratskih
lidera i kako nove medijske prakse oblikuju savremene demokratije.
Ključne reči: medijatizacija, populizam, anti-elitizam, masovna samo-komunikacija,

deprofesionalizacija novinarstva
67
Miloš Milošević
New media (anti)democratic potential and (mis)use on the example of

the presidential candidate Luka Maksimović
While a number of theoreticians tend to denote new media as the main

precondition (or even a cause) for the emergence of a populist zeitgeist, the media
theory predicted, noticed and described their democratic potential. The question is, how
justified is the proclamation of the correlation between the observed strengthening of
the influence of the new media and the political factors that use the populist discourse
for the causative consequence? The aim of this paper is to analyze (anti)democratic
potential of new media and influence of their (mis)use on the personal life of the
individual, as well as social and political changes of society. In order to achieve the goal,
the term populism is defined and the properties of populist discourse are described,
afterwards, in relation to them, the development and the novelty arising from the
emergence of the new media are analyzed. Testing and validation of theoretical insights
was carried out in the case study, through the analysis of the election campaign and
election outcome of presidential candidate Luka Maksimović, proposed by a group of
citizens Ljubiša Preletačević Beli, Beli samo jako, at the presidential elections in Serbia in
2017. In the intersection of theoretical insights and the results of these analyzes,
theoretical explanations of the links between the new media and populism have been
critically considered. It was concluded that it is not justified to blame new media for the
strengthening of populism, but it should be understood as a symptom of antidemocratic
and authoritarian features of the state and society.
Key words: democratization of technology, populist discourse, discourse on populism,

populist zeitgeist, elections
68
Miloš Milošević
(Anti)demokratski potencijal i (zlo)upotreba novih medija na primeru

predsedničkog kandidata Luke Maksimovića
Dok je jedan broj teoretičara sklon da označi nove medije kao glavni preduslov
(ili čak uzročnik) za nastanak populističkog cajtgajsta (zeitgeist), u teoriji medija
predviđen je, uočen i opisan njihov demokratski potencijal. Postavlja se pitanje, koliko je
opravdano proglašavanje korelacije između uočenog jačanja uticaja novih medija i
političkih činilaca koji se služe populističkim diskursom za uzročno posledičnu vezu?
Cilj ovog rada analizira (anti)demokratski potencijal novih medija i uticaj njihove
(zlo)upotrebe na lični život pojedinca, društvene i političke tokove i promene, kao i
društvo u celini. Radi ostvarenja postavljenog cilja, definisan je pojam populizma i
opisana su svojstva populističkog diskursa, zatim je u odnosu na njih analiziran razvoj i
novine koje sa sobom donose novi mediji. Testiranje i validacija teorijskih uvida
izvršena je u studiji slučaja, kroz analizu predizborne kampanje i izbornog rezultata
predsedničkog kandidata Luke Maksimovića, koga je predložila grupa građana Ljubiša
Preletačević Beli, Beli samo jako, na predsedničkim izborima u Srbiji 2017. godine. U
intersekciji teorijskih uvida i rezultata navedenih analiza kritički su razmatrana
dosadašnja teorijska objašnjenja veze novih medija i populizma. Zaključeno je da nije
opravdano kriviti nove medije za jačanje populizma već ga treba shvatiti kao simptom
antidemokratskih i autoritarnih odlika države i društva.
Ključne reči: demokratizacija tehnike, populistički diskurs, diskurs o populizmu,

populistički cajtgajst, izbori
69
Irina Milutinović
Institute for European studies, Belgrade, Serbia
Media ethics and populist discourse about femicide in Serbia
The media are selecting and positioning social topics and interlocutors. Through
their way of representation, they participate in the construction of a certain discourse
and thus take part in the reproduction of social power, which can result in abuse. The
subject of this paper is the reporting on femicide in daily newspapers that are published
in Belgrade. The focus was on the ethical responsibility of the media in the processes of
mediating the appearance of femicide. The aim of the paper is to examine potential
populist labels and approaches in the media interpretation of this topic, from the
standpoint of the normative character of the social responsibility of the media and the
binding ethical codex.
The research hypothesis is that part of the reporting on femicide in Serbia
contains ideological and stylistic elements, that are characteristic of the populist
exclusionary and discriminating mobilization strategy. Recognizing the constraints
stemming from the scientific incoherence of the definition of the notion of populism, the
research is based on the theoretical framework of sociological and communological
knowledge of the relationship between the media and populist political practice, which
defines populism as a pseudo-democratic and anti-pluralist construction; a
communication style that counts on prejudice or insecurity of the recipient;
communication by which the populist communicator legitimizes its demands by alleged
responsibility towards the will of the people, presenting himself as their representative,
starting with the position of a moral monopoly, at the same time excluding and
discriminating the status of the "right" people to his opponents.
The methods of discursive analysis of newspaper articles and critical analysis of
the professional integrity of the media in accordance with the requirements of the Code
of Journalists of Serbia are applied in this paper.
Key words: femicide, populism, media ethics, discourse analysis, The Code of Journalists of
Serbia
70
Irina Milutinović
Institut za evropske studije Beograd, Srbija
Medijska etika i populistički diskurs o femicidu u Srbiji
Mediji vrše selekciju i pozicioniranje društvenih tema i sagovornika. Kroz način

njihovog predstavljanja, praksu „uokviravanja“ odn. medijskog kadriranja i primenjujući
izabrane obrasce tumačenja, oni učestvuju u konstituisanju određenog diskursa i time
preuzimaju ulogu u reprodukciji društvene moći – koja može da rezultira i
zloupotrebom. Predmet ovog rada je izveštavanje o femicidu u dnevnim novinama koje
izlaze u Beogradu, uključujući njihova štampana i onlajn izdanja. Fokus istraživanja
stavljen je na etičku odgovornost medija u procesima medijatizovanja pojava femicida.
Cilj rada je da ispita potencijalne populističke oznake i pristupe u medijskoj
interpretaciji ove teme, sa stanovišta normativnog karaktera društvene odgovornosti
medija i obavezujućeg etičkog kodeksa.
Istraživačka hipoteza je da deo izveštavanja o femicidu u Srbiju sadrži ideološke i
stilske elemente svojstvene populističkoj izuzimajućoj i diskriminišućoj strategiji
mobilizacije. Uvažavajući ograničenja koja proizlaze iz naučne nekoherentnosti
definicije pojma populizma, istraživanje je zasnovano na teorijskom okviru socioloških i
komunikoloških saznanja o odnosu medija i populističke političke prakse, koji
populizam određuje kao pseudodemokratsku i antipluralističku konstrukciju;
komunikacioni stil koji računa na predrasude ili nesigurnost recipijenata; komunikaciju
kojom populistički komunikator legitimiše svoje zahteve navodnom odgovornošću
prema volji naroda, čijim se autentičnim reprezentom predstavlja nastupajući sa
pozicije moralnog monopola, ujedno isključujući i diskriminišući status „ispravnog“
naroda svojim neistomišljenicima.
U istraživanju je primenjena metoda diskurzivne analize novinskih tekstova i
kritička analiza profesionalnog integriteta medija u skladu sa zahtevima Kodeksa
novinara Srbije. Konačno, studijom slučaja analize tekstova o femicidu u dnevnom listu
Politika, predstavljena je jedna paradigma istraživanog predmeta.
Ključne reči: femicid, populizam, medijska etika, analiza diskursa, Kodeks novinara Srbije
71
Lidija Mirkov
Political discourse and the rhetoric of populism
Ever since the ancient times, political speech has been an important cohesive
activity of humans and a basis for the formation and maintenance of the political
community. Distinguished persons and decision-makers have disclosed their ideas and
plans publicly to allow the citizens to approve them or deny them with better
arguments. The transfer of political speeches throughout the media has brought a
wider, perhaps more successful transfer of political messages, but also the perverting of
verbal techniques that are important for achieving political goals. Not only does the
traditional media fall short when it comes to feedback from citizens (and thus make an
incomplete public sphere), but in many cases media create a monopoly of politicians in
public speaking. The consequence of this monopoly is the impoverishment of language
strategies in political discourse and the freedom of political speakers to use less rational
and less ethical rhetorical procedures. Contrasts on the scale "we-they" or "good-bad"
are the basis of modern political speech. Political discourse as the "regime of truth" or
"the structure of validity" is an important field of study, especially in the period of rising
populism due to the strengthening of the rightists throughout the world. Informational
dimension of such speech makes no sense: rational is replaced by emotional, and the
beauty of speech is replaced by phrasing and similar "language illnesses".
By shifting from one political epoch and ideology to another, there are noticeable
changes in the language of politicians. This does not just mean that one political current
will distance itself from previous norms, but also will set to establish a new reality in
which "us" and "them" will be easily distinguished. The policy of populism is an
effective, but inappropriate tool in political discourse.
Key words: political discourse, rhetoric, populism, contrast, language
72
Lidija Mirkov
Politički diskurs i retorika populizma
Još od antičkog perioda, politički govori predstavljali su važnu gregarnu

aktivnost čoveka i osnovu za formiranje i održanje političke zajednice. Ugledna lica i
politički odlučioci obelodanjivali su svoje zamisli i planove da bi ih građani odobrili ili
opovrgli boljim argumentima. Prenošenje političkih govora posredstvom medija donelo
je masovnije, možda uspešnije prenošenje političkih poruka, ali i pervertiranje besednih
tehnika kojima se postižu politički ciljevi. Ne samo da tradicionalni mediji ne
omogućavaju povratnu reakciju građana (i čine nepotpunom javnu sferu), već se u
mnogim slučajevima dešava monopol političara na javnu reč. Posledica tog monopola je
osiromašenje jezičkih strategija u političkom diskursu i sloboda političkih govornika da
se koriste manje racionalnim i manje etičnim retoričkim postupcima. Kontrasti na skali
„mi–oni“ ili „dobro–loše“ jesu osnova savremenih političkih govora. Politički diskurs kao
„režim istine“ ili „struktura važećih istina“ jeste važno polje proučavanja, a posebno u
periodu narastajućeg populizma usled jačanja desnice širom sveta. Informativnost u
takvim govorima gubi smisao: racionalno je zamenjeno emocionalnim, a lepota
kazivanja je zamenjena fraziranjem i sličnim „bolestima jezika“.
Prelaženjem iz jedne političke epohe i ideologije u drugu, primetne su promene u
jeziku političara. To se ne čini samo da bi se jedna politička struja odmakla od
prethodnih ustaljenosti i normi, već i da bi se ustanovila nova stvarnost u kojoj će se
lako razlikovati „naši“ i „njihovi“. Politika populizma jeste efikasno, ali neumesno
sredstvo u političkom diskursu.
Ključne reči: politički diskurs, retorika, populizam, kontrast, jezik
73
Nikola Mlađenović
Trump’s parallax: populist configuration and media
Who voted for Trump? It is popular to describe them as conservative,

reactionary, even racist. Maybe that’s not the best approach. Exit Polls show that
Clinton, compared to Obama, lost small percentages among all races (2% White, 5%
Black, 6% Hispanic, 8% Asian), lower classes, less educated, even women and young.
Paradoxically, Trump lost only 2% of Romney’s women (44: 42%), while Clinton lost
1% of Obama’s women (55: 54%).
Compared to Romney, Trump lost 1% of white voters but got more minority
votes (2% African-American, 2% Hispanic, 3% Asian). Compared to 2012 election,
Clinton lost 10% of people with median income below 30.000$ and Trump got 6% of
them (53: 41; Obama and Romney 63:35). Clinton failed to keep Obama’s percentages,
while Trump improved Romney’s statistics among people who can’t be considered
white nationalists.
This calls for a different view on Trump’s populist configuration. It doesn’t only
consist of his voters, but also of those people that Clinton lost. That is the true form of
Gramscian cultural hegemony, that doesn’t just manufacture consent but also promotes
passivity. Therefore, Laclau’s theory should be reconsidered. Trump’s configuration is
the sum of his voters and the people who supported an independent candidate or didn’t
vote. From this perspective, Trump’s media approach is seen in a different light.
The paper will show how Trump tried not just to gain votes from different social
groups but to make Clinton lose votes. Example: Muslim family of a fallen American
soldier, when Trump said Muslims don’t allow women to speak, that’s not merely a
white nationalist critique but a quasi-feminist one, a message for women voters. These
stunts provided him with a fairly good number of women’s votes, but also African-
American and working class (trade, industry…), even though they’re primarily
Democratic Party’s voters.
Key words: Tramp, populism, media, American elections, nationalism, Clinton
74
Nikola Mlađenović
Trampova paralaksa: populistička konfiguracija i mediji
Ko su Trampovi glasači? Popularno je opisivati ih kao konzervativne,

reakcionarne, čak rasističke. Možda postoji bolji pristup. Statistika pokazuje da je
Klinton u poređenju sa Obamom izgubila male procente među svim rasama (2% belaca,
5% crnaca, 6% Latino, 8% Azijata), nižim klasama, slabije obrazovanima, čak ženama i
mladima. Paradoksalno, Tramp je izgubio svega 2% Romnijevih žena (44: 42%) a
Klinton 1% Obaminih (55:54%). U poređenju s Romnijem, Tramp je izgubio 1% belaca i
dobio više manjina (2% crnaca, 2% Latino, 3% Azijata). U odnosu na prethodne izbore,
Klinton je izgubila 10% ljudi s prosečnim godišnjim primanjima domaćinstva ispod
30.000$, a Tramp je dobio 6% njih (53: 41; Obama 63: Romni 35). Klinton nije dostigla
Obamine procente, a Tramp je popravio Romnijevu statistiku među ljudima koje ne
možemo smatrati belim nacionalistima.
Potreban je drugačiji pogled na Trampovu populističku konfiguraciju. Nju čine ne
samo njegovi glasači već i ljudi koje je Klinton izgubila. To je istinski oblik gramšijevske
hegemonije jer ne proizvodi samo pristanak potčinjenih već i protivrečnost svesti i
sledstvenu moralnu i delatnu pasivnost. Stoga Lakloova teorija treba da se revidira.
Trampova konfiguracija je zbir njegovih glasača i ljudi koji su apstinirali ili podržali
nezavisne kandidate. Rad pokazuje da Tramp nije samo pokušavao da dobije glasove
određenih društvenih grupa, već je cilj bio i da Klinton izgubi glasove. Primer:
muslimanska porodica palog vojnika, kada je Tramp rekao da muslimani ne
dozvoljavaju ženama da javno govore. To nije tek nacionalistička kritika već
kvazifeministička poruka za ženske glasače. Takvi nastupi obezbedili su mu solidnu
podršku žena, ali i Afro-Amerikanaca ili radničke klase. Paralaktička perspektiva ističe
da ovo nije tek amaterizam u kampanji, već pre uspešna populistička konstrukcija
Trampa kao narodnog čoveka.
Ključne reči: Tramp, populizam, mediji, američki izbori, nacionalizam, Klinton
75
Rastko Močnik
University of Ljubljana, Slovenia
Populism as a symptom of late capitalism
Populism arises from several historical processes that determine the daily lives of
most people. 1. Stronger economic pressures on households: low, uncertain and diverse
revenues require a concentration of total household income, and therefore a greater
discipline of household members; control is being strengthened, especially over women
and youth, and the available controlling-disciplinary mechanisms are used: patriarchal
family relations, gender and generational violence, religion. 2. The general decline in
social standards and the gradual abolition of the welfare state require ever wider layers
of the population to search for alternative social security networks: a broader family,
local and landline networks, a religious community, an ethnic community; all these are
pre-modern forms of sociality that are reproduced through pre-modern forms of social
consciousness. 3. The party system is closed, parties with non-transparent but more or
less consensually neoliberal programs use PR to maintain relations with their
electorate, and people lose confidence in this type of democracy. Therefore, the current
real-life democracy is one of the causes of populism, not a cure for it. 4. The West
European and North American region has lost world hegemony, the capital there is
seeking new solutions: internal colonies (Southern Europe in the EU), international
agreements like NAFTA, CETA or planned TTIP. The bourgeoisies of regional dominant
(and not longer hegemonic) forces are undemocratically, even violently increasing
exploitation of local peripheries (Greek debt, and public debt in general). 5. Through
globalization and entry into transnational structures (EU), national states have lost
much of their sovereignty. The national bourgeoisies, starting with subordinate
positions, typically resort to fascist policies (such as Poland, Hungary, radically right
formations throughout Europe, and recently US policy). Populism is thus a symptom of
long-term economic, political and general social transformations. So far we have only
managed to set the diagnosis, but we have not yet found effective answers.
Key words: populism, democracy, globalization, neoliberalism, hegemony
76
Rastko Močnik
Univerzitet u Ljubljani, Slovenija
Populizam kao simptom savremenog kapitalizma
Populizam proizlazi iz više istorijskih procesa koji određuju svakidašnji život

većine stanovništva. 1. Sve jači ekonomski pritisci na domaćinstva: niski, nesigurni i
raznorodni prihodi iziskuju koncentraciju celokupnog domaćinskog dohotka, a time i
veću disciplinu članica i članova; pojačava se kontrola, pogotovo nad ženama i mladima,
a koriste se mehanizmi kontrole-disciplinovanja koji su pri ruci: patrijarhalni odnosi u
porodici, rodno i generacijsko nasilje, religija. 2. Opšti pad društvenog standarda i
postepeno ukidanje socijalne države prinuđuju sve šire slojeve stanovništva da traže
supstitutivne mreže socijalne bezbednosti: širu porodicu, lokalne i zemljačke mreže,
versku zajednicu, etničku zajednicu; sve su to predmoderni oblici društvenosti koji se
reprodukuju pomoću predmodernih oblika društvene svesti. 3. Stranački sistem se
zatvorio, stranke sa netransparentnim ali više-manje konsenzualno neoliberalnim
programima putem PR-a održavaju odnose sa biračkim telom, ljudi gube poverenje u taj
tip demokratije. Zbog toga je sadašnja realno postojeća demokratija jedan od uzroka
populizma, ne lek protiv njega. 4. Zapadnoevropski i severnoamerički region izgubio je
svetsku hegemoniju, tamošnji kapital traži nova rešenja: unutrašnje kolonije (južna
Evropa u EU), međunarodni sporazumi kao NAFTA, CETA ili planirani TTIP. Buržoazije
regionalnih dominantnih (a ne više hegemonih) sila nedemokratski, čak nasilno
povećavaju eksploataciju na lokalnim periferijama (grčki dug, a i javni dug uopšte). 5.
Globalizacijom i ulaskom u nadnacionalne konstrukcije (EU) nacionalne države izgubile
su veliki deo suverenosti. Nacionalne buržoazije, nastupajući sa podređenih pozicija, u
takvim situacijama tipično pribegavaju fašistoidnim politikama (Poljska, Mađarska,
radikalno desne formacije u celoj Evropi, u poslednje vreme i politika SAD). Populizam
je dakle simptom dugoročnih ekonomskih, političkih i opštih društvenih transformacija.
Za sada smo uspeli samo postaviti dijagnozu, a nismo još pronašli efikasne odgovore.
Ključne reči: populizam, demokratija, globalizacija, neoliberalizam, hegemonija
77
Monika Mokre
Institute of Culture Studies and Theatre History
Austrian Academy of Sciences, Austria
Left wing populism and the media: the case of Podemos
The paper takes as its theoretical starting point Ernesto Laclau’s theory of
populism according to which populism is a necessary strategy to gain hegemony. In
order to become hegemonic, different requests must be bundled to common claims.
It was on the base of this theory that the Spanish party Podemos (We can) was
founded in 2014 in the aftermath of the movements 15 Mayo and Indignados. Since its
founding Podemos won seven important elections.
From the beginning, Podemos showed it popular character. It did not frame itself
as a representative of the left but of the frustrated masses, in spite of the fact that the
two leading figures of Podemos come out of left movements and organizations. Podemos
also presented a clear cut concept of its "enemy", namely the governing parties, the
"caste" in its own wording and, thereby, unified many of the grievances of Spanish
citizens.
But populist strategies are not confined to the contents of the campaign of
Podemos, also its form very obviously follows populist strategies. Defamed by
mainstream media in the beginning of its activities, Podemos not only featured one of its
leaders, Pablo Iglesias, as a media star but developed a thorough media strategy
including its own TV program and social media campaigns.
The paper will analyze the populist strategies of Podemos with a focus on its
media activities and discuss the question how populist strategies (in the media and
beyond them) can be assessed out of a normative point of view.
Key words: Podemos, populism, hegemony, left movements, media
78
Monika Mokre
Institut za studije kulture i istoriju pozorišta
Austrijska akademija nauka, Austrija
Populizam levice i mediji: slučaj Podemos
Rad polazi od teorije populizma kako je elaborirao Ernesto Laklau (Ernesto

Laclau), prema kojoj je populizam određen kao neophodna strategija za osvajanje
hegemonije. Radi osvajanja hegemonije, različite potrebe treba da budu ugrađene u
opšte zahteve. Španska stranka Podemos (Možemo), osnovana 2014. nakon pokreta 15
Mayo (15 maj) i Indignados (Ogorčeni), postavila je svoja načela upravo na ovoj teoriji.
Od osnivanja, Podemos je osvojila nekoliko značajnih izbora.
Od početka, Podemos je pokazao populistički karakter. Nije se predstavljao kao
stranka levice, već kao stranka frustriranih masa, uprkos tome što se dve vodeće ličnosti
Podemosa pojavljuju u različitim levim pokretima i organizacijama. Podemos je takođe
predstavio jasan koncept svog „neprijatelja“, prvenstveno vladajućih partija ili – kako to
kažu njegovi predstavnici – „kaste“, čime je ujedinio mnoge ogorčene španske građane.
No, populističke strategije nisu se ograničile samo na sadržaj kampanje
Podemosa, već i su oblikovale i njenu formu. Oklevetan u masovnim medijima na
početku svojih aktivnosti, Podemos ne samo da je proizveo jednog od svojih lidera, Pabla
Iglesijasa, u medijsku zvezdu, nego je razvio detaljnu medijsku strategiju koja je
uključivala i sopstveni televizijski program i kampanje na društvenim mrežama.
Rad istražuje populističke strategije Podemosa s fokusom na njegove medijske
aktivnosti, te diskutuje o tome na koji način se populističke strategije (u medijima i šire)
mogu preispitati sa normativne tačke gledišta.
Ključne reči: Podemos, populizam, hegemonija, levi pokreti, mediji
79
Institute of social sciences „Ivo Pilar“, Zagreb, Croatia
Populism and an electoral campaign: the return of the ‘outcast’ Željko Kerum to
the Croatian political scene
Populism is expressly anti-democratic in nature. Its key characteristics are its

focus against the political elite, various social minorities, and institutions. Mudde (2004)
warns that populism has become a part of mainstream politics, and discusses the
‘populist zeitgeist’. Research approaches to populism are many, however two key
approaches amongst them must be singled out – populism as a form of political style
and populism as an ideology. Scientific research of populism in Croatia has become
more frequent only in recent years. During this same period, new populist figures have
also appeared in Croatia. Research points to the existence of populist rhetoric in the
discourse of particular ‘mainstream’ politicians, as well as of entirely new ‘ideologically-
founded’ populist figures. It is apparent that some politicians who use populist rhetoric
act on the national level, while some focus on the local level. One of the latter is Split
businessman Željko Kerum (Grbeša and Šalaj 2014), winner of the 2009 Split mayoral
campaign in the second round (57%) and winner of a relative majority in the city
council. Kerum was defeated soundly in Split at elections in 2013, his party ranked far
beneath the electoral threshold at parliamentary elections in 2015, and it did not even
submit a list of candidates at snap elections in 2016. Despite his sudden political rise
and even more sudden fall, Željko Kerum’s fortunes dramatically reversed at local
elections in 2017, and he returned to the political scene. Even though he had been a
complete outsider just a few months before the Split mayoral campaign, he ranked first
in the first round of elections (30%) and his list for city council ranked second (19%).
Despite a close defeat in the second round of mayoral elections, 2017 definitely saw his
unexpected, meteoric return to the political scene in Croatia. His success was greatly
founded on political communication on social networks.
Key words: populism, political communication, electoral campaign, Croatia, Željko Kerum
80
Institut društvenih znanosti „Ivo Pilar“, Zagreb, Hrvatska
Populizam i izborna kampanja: „povratak otpisanog“ Željka Keruma na hrvatsku

političku scenu
Populizam ima izražen antidemokratski karakter. Usmjerenost protiv političke

elite, različitih manjinskih društvenih skupina i institucija jedno je od njegovih ključnih
obilježja. Mudde (2004) upozorava da je populizam postao dio mainstream politike i da
se zbog toga može govoriti o 'populističkom duhu vremena'. Istraživački pristupi
populizmu su raznoliki, ali među njima valja izdvojiti dva ključna: populizam kao oblik
političkog stila i populizam kao ideologija. Znanstvena istraživanja populizma u
Hrvatskoj učestala su tek posljednjih godina. Tada se ujedno javljaju posve novi
populistički akteri u Hrvatskoj. Istraživanja ukazuju na postojanje populističke retorike
kod pojedinih mainstream političara, ali i posve novih 'ideološki utemeljenih'
populističkih aktera. Pritom je razvidno da dio političara koji se koristi populističkom
retorikom djeluje na nacionalnoj razini, a dio u fokusu ima lokalnu razinu. Među potonje
spada i splitski poduzetnik Željko Kerum (Grbeša, Šalaj 2014), pobjednik izbora za
Gradonačelnik Splita 2009. u drugom krugu (57%) i osvojenom relativnom većinom u
gradskom vijeću. Na lokalnim izborima 2013. Kerum je u Splitu doživio teški poraz, na
parlamentarnim izborima 2015. njegova stranka bila je daleko ispod izbornog praga, a
na izvanrednim parlamentarnim izborima 2016. nije ni izašla s kandidacijskim listama.
Usprkos naglom političkom usponu i još bržem padu, na lokalnim izborima 2017.
događa se dramatičan preokret i povratak Željka Keruma na političku scenu. Iako je
svega par mjeseci prije izbora za splitskog gradonačelnika bio potpuni autsajder, u
prvom krugu je imao najbolji rezultat (30%) i drugi rezultat liste za gradsko vijeće
(19%). Njegov uspjeh u znatnoj mjeri počiva na političkoj komunikaciji na društvenim
mrežama.
Ključne riječi: populizam, izborna kampanja, politička komunikacija, Hrvatska, Željko

Kerum
81
Mirjana Nikolić
University of Arts Belgrade, Serbia
Media illiteracy of young people as a part of populist political strategy
Populism, as the term, has its primary foundation in political science, nowadays
it is more correspondent to political communication. When we are speaking about the
media sphere, we witness the strengthening of "neo populism" or "new populism"
(Immerfal 1998; Taggart 2000), which usually has a negative connotation. However,
populism is not a priori neither bad or good, though its character is judged by ethics and
morality of it. Traditional and digital media are distinguished by popularity, high degree
of seduction and receptiveness for mass audiences and numerous users, thus becoming
highly suitable for the promotion of the populist discourse of political elites.
Young people, especially high school students in the final years, before gaining
their voting rights, are one of the most vulnerable social groups especially in terms of
exposure to media manipulation. Therefore, media literacy is one of the strategic goals
of the educational and media policies of our country, a country that has been trying to
build a democratic system in the last quarter of a century despite numerous obstacles
and instabilities. Based on the results of two surveys carried out in the spring of 2017,
whose subjects were high school students, a conclusion is brought to light which shows
an unsatisfactory level of student’s media literacy and the lack of institutional and
systematic media literacy education of young people in Serbia. In this regard, the paper
concludes that the struggle for the implementation of media literacy in the Serbian
educational system is on a declarative basis, which can be interpreted as a non-existent
strategy that opens the space for the unhindered penetration of populist media rhetoric
and narratives.
Key words: media, (il)literacy, neo populism, media, populism, Serbia
82
Mirjana Nikolić
Medijska nepismenost mladih kao deo populističke političke strategije
Populizam kao pojam svoje primarno utemeljenje ima u političkim naukama i u

savremenim uslovima uglavnom se vezuje za političku komunikaciju. Kada je reč o
medijskoj sferi, svedoci smo jačanja „neopopulizma“ ili „novog populizma“ (Immerfal
1998; Taggart 2000) koji obično ima negativnu konotaciju. Međutim, populizam
suštinski nije a priori ni loš ni dobar, već se njegov karakter procenjuje prema etičnosti
odnosno moralnosti njegovih ishodišta. Tradicionalni, a u još većem obimu novi,
digitalni mediji među kojima prednjači internet, odlikuju se popularnošću, visokim
stepenom zavodljivosti i prijemčivosti za masovni auditorijum odnosno, brojne
korisnike, čime postaju u visokom stepenu pogodni za promociju populističkog diskursa
političkih elita.
Mladi, pogotovo srednjoškolci u završnim razredima i na pragu sticanja prava
glasa, jedna su od najosetljivijih društvenih grupa posebno u smislu izloženosti
medijskoj manipulaciji. Zbog toga je medijsko opismenjavanje jedan od strateških
ciljeva obrazovnih i medijskih politika svake i posebno naše zemlje koja poslednjih
četvrt veka pokušava da izgradi demokratski sistem uprkos brojnim preprekama i
nestabilnostima. Tumačeći rezultate dva istraživanja koja su sprovedena u proleće
2017. godine, a čiji su subjekti bili upravo osamnaestogodišnjaci, srednjoškolci,
konstatuje se nezadovoljavajući nivo njihove medijske pismenosti, što nije iznenađujuće
s obzirom na ukupan medijski ambijent, ali i nepostojanje institucionalnog i sistemskog
medijskog opismenjavanja. Na temelju ovih istraživanja, rad konstatuje da je zalaganje
za implementaciju medijskog opismenjavanja u srpski obrazovni sistem deklarativno,
suštinski se malo toga preduzima, što se može tumačiti kao strategija nečinjenja kojom
se otvara prostor nesmetanom prodoru populističke medijske retorike i narativa.
Ključne reči: medijska (ne)pismenost, neopopulizam, mediji, populizam, Srbija
83
Danica Pajović
Populism and media: (in)voluntary engagement of television in promoting

populist construct of social reality
Populism is effective communicative strategy, that can be used to educate,

advance and to instruct the public using the mass media. TV series are especially
powerful platforms to obtain normalisation or critique of certain social phenomenon,
but they can serve to set the example of "normalcy" as well. However, the empirical
evidence show that this approach often gets out of hands, regardless of the reasons
behind (ab)using the populism. It looks like a consequence of a large gap between the
"official" ideology of the media and "private" ideology of the public.
At the moment, populism can be seen as current global ideology, that bends the
social streams to the right – we have to ask ourselves about the responsibility of the
media for the wave of anti-intellectualism, the return to the past, and xenophobic
nationalism.
This lecture will analyze how the politically correct liberal media and arts trigger
the reactionary media, and also if the populist approach can have positive effects in
audiences whose education and life standard don’t match the assumed standard. We
will also analyze if political satire and freedom of speech can induce counter-effect, as
well as how television programme can perpetuate or deconstruct current construct of
social reality.
Key words: populism, media, ideology, art, political correctness, freedom of speech
84
Danica Pajović
Populizam i mediji: (ne)voljni angažman televizije u perpetuiranju populističkog

konstrukta društvene stvarnosti
Populizam je efektna komunikativna strategija preko koje se javno mnjenje može

edukovati, poboljšavati i uopšte, instruirati pomoću masovnih medija. TV serije su
posebno moćni poligoni za normalizaciju ili kritiku izvesnih društvenih pojava, ali i
konstrukciju „normalnosti“ uopšte. Međutim, empirija je pokazala da se ovaj pristup
veoma brzo otrgne kontroli, bez obzira na namere iz kojih se populizam
(zlo)upotrebljava. Čini se da je jedan od glavnih razloga za to često ogroman jaz između
„zvanične“ ideologije medija i „privatne“ ideologije publike.
U trenutku u kome je populizam aktuelna globalna ideologija koja nužno skreće
društvene tokove u desno, moramo se zapitati o stepenu odgovornosti medija za
eskalaciju antiintelektualizma, romantizacije prošlosti i ksenofobičnog nacionalizma.
U ovom izlaganju bavićemo se pitanjima koliko su politički korektni liberalni
mediji i umetnost doprineli jačanju reakcionarstva, da li populistički pristup može imati
pozitivne efekte na publiku čiji kvalitet života i obrazovanje ne odgovaraju
podrazumevanom nivou, da li politička satira i sloboda govora proizvode kontraefekat i
koliko televizijski program može da perpetuira ili dekonstruiše tekući konstrukt
društvene stvarnosti.
Ključne reči: populizam, mediji, ideologija, umetnost, politička korektnost, sloboda govora
85
Academy of Arts, Novi Sad, Serbia
Censorship of art and right-wing populism
The aim of this paper is to point to the different strategies and tactics of art
censorship. The paper deals with spectacularization of censorship as one of the tactics
used by right-wing populism in order to obtain public opinion for its attitudes.
Under the conditions of a contemporary Serbian society in transition which has
faced the populist and authoritarian government in recent years, the current problems
of censorship and self-censorship in art has become a part of everyday life. However,
such a situation generated through the same matrix of right-wing populist political
discourses is becoming more and more represented even in the social contexts of those
states that are commonly called stable democracies. The policy of consensus in the
contemporary post-democratic and post-secular societies in which the populist
authorities represents the neoliberal order, results in a sharp break between
democratic politics values as the principles of the organization of society and power
that represents particular interests.
The paradoxical effects of censorship are analyzed through a case study of
prohibiting artwork Say-money by Danijela Tasić. This case that occurred in 2013 has
already pointed to future strategies for implementing cultural policy in which
censorship becomes a prerequisite for governance techniques. It is shown that
traditional democratic elements, such as public opinion for example, are no longer able
to represent different social identities and antagonisms – today they are realized
transparently and dominantly in the field of culture and art.
Keywords: censorship, art, spectacularization, right populism, consensus
86
Akademija umetnosti, Novi Sad, Srbija
Cenzura umetnosti i desni populizam
Cilj ovog rada je ukazivanje na različite strategije i taktike cenzure umetnosti.

Predmet rada je spektakularizacija cenzure koju desni populizam koristi kao jednu od
taktika za pridobijanje javnog mnjenja.
U uslovima savremenog srpskog tranzicijskog društva koje se poslednjih godina
suočava sa populističkom i autoritarnom vladavinom, aktuelni problemi cenzure i
autocenzure u umetnosti postali su sastavni deo svakodnevice. Međutim, takva situacija,
koja je generisana kroz istu matricu desnih populističkih političkih diskursa, danas
postaje sve zastupljenija čak i u društvenim kontekstima onih država koje se obično
nazivaju stabilnim demokratijama. Politike konsenzusa u savremenim
postdemokratskim i postsekularnim društvima u kojima neoliberalni poredak zastupaju
populističke vlasti, u ishodištu rezultiraju oštrim raskolom između demokratskih
političkih vrednosti kao načela organizacije društvenosti i moći koja predstavlja
partikularne interese.
Paradoksalni učinci cenzure analiziraju se kroz studiju slučaja zabrane
umetničkog rada Danijele Tasić Reci-novac. Ovaj slučaj je već 2013. godine ukazao na
buduće strategije sprovođenja kulturne politike u kojoj cenzura postaje preduslov
tehnike vladanja. Pokazuje se da tradicionalni demokratski elementi, javno mnjenje na
primer, više nisu u stanju da reprezentuju različite društvene identitete i antagonizme –
oni se danas transparentno i dominantno realizuju u polju kulture i umetnosti.
Ključne reči: cenzura, umetnost, spektakularizacija, desni populizam, konsenzus
87
Mishel Pavlovski
Saints Cyril and Methodius University of Skopje, Macedonia
Political communication, democracy and transition (Macedonian case)
The paper aims to define the similarities and differences between political
communications in post industrial democracies and so-called transitional societies, like
Macedonia. How far these societies are in third (or four) media ages, what is the level of
ethics in political communication and what is the level of democracy in that
communication, are the primary topics of the paper. Paper is based on the works of
Mark Poster, Jay G. Blumler, Barrie Axford, Richard Huggins and David L. Swanson.
Keywords: democracy, journalism, political communication, news media, Macedonia
88
Mišel Pavlovski
Univerzitet Sv. Ćirilo i Metodije u Skoplju, Makedonija
Politička komunikacija, demokratija i tranzicija (slučaj Makedonije)
Cilj rada je da definiše sličnosti i razlike između političkih komunikacija u

postindustrijskim demokratijama i takozvanim tranzicionim društvima, kao što je
Makedonija. Koliko su ova društva otišla daleko u trećoj (ili četvrtoj) medijskoj eri, koji
je nivo etike u političkoj komunikaciji i koji je nivo demokratije u toj komunikaciji,
primarne su teme rada. Rad se zasniva na radovima teoretičara Marka Postera, Džeja
Blumlera, Berija Akforda, Ričarda Haginska i Dejvida Svansona.
Ključne reči: demokratija, novinarstvo, politička komunikacija, medijske vesti, Makedonija
89
Dominique Payette
Universite Laval, Quebec City, Quebec, Canada
A unique phenomenon in French-speaking world: the populist private radio

stations in Quebec City area
The spoken contents which private radio stations in the region of Quebec City
developed since about twenty years – a little more for the precursors – constitute a
unique phenomenon in the French-speaking space so much they are traced on the
United States models called over there, trash talk radios. The election of Donald Trump
in the presidency of the United States drew the attention on this phenomenon of the
right media in this country - and sometimes extreme right-wing – which supported the
ascent of the businessman throughout the election campaign. However certain
researchers (Berry and Sobieraj, 2014; Levendusky, 2014) had already worried about
this deformed and politically oriented information, of its role in the current political
polarization of the American society, and its influence on the vote. A similar
phenomenon inserts into the political life of Quebec City where the electoral choices are
more conservative than somewhere else in Quebec.
The trash-talk radio business model is an extremely profitable one in particular
because it allows these media to maintain relationships with sponsors that have largely
abandoned traditional media in the west and enables them to reach custom-made
audiences in high demand categories such as men aged 25 to 50. In effect, this business
model creates a market-oriented information as described by McManus (1994). Their
content is designed to present their audience with only and exactly the type information
that they wish to hear, hence consolidating prejudices and educing a strong feeling of
allegiance in the audience. It also creates a climate of fear for the individuals or groups
that it repeatedly targets, such as community groups helping the poor, members of
feminist groups (who are often the objects of intimidation and threats) as well as
immigrant communities, in particular Muslims.
Key words: radio programme, sponsors, right-wing populism, trash talk radios,
narrowcasting media, media theory
90
Dominique Payette
Univerzitet Laval, Kvebek, Kanada
Jedinstveni fenomen francuskog govornog područja: populističke privatne radio

stanice u gradskoj oblasti Kvebek
Govorni programi koje su razvijale radio stanice u oblasti grada Kvebeka u

poslednjih dvadesetak godina – čak i duže ako uračunamo prethodnike – konstituišu
jedinstven fenomen na francuskom govornom području, toliko da se njihov obrazac
prepoznaje i u SAD-u, u formatu koji tamo zovu „blaćenje” (trash talk). Izbor Trampa za
predsednika SAD-a je osvetlio fenomen desnih (a ponekad i ekstremno desnih) medija u
toj zemlji, koji su istrajno podržali uspon biznismena kroz predsedničku izbornu
kampanju. Ipak, određeni istraživači (Berry, Sobieraj 2014; Levendusky 2014) su već
tada upozoravali o fenomenu deformisanih i politički orijentisanih informacija, o
njihovom uticaju na političku polarizaciju u američkom društvu, kao i o uticaju na
glasačko telo. Sličan fenomen se pojavljuje u Gradu Kvebeku, gde su izborni rezultati
sistemski znatno konzervativniji nego u drugim područjima celog okruga.
Blaćenje kao model radijskog biznisa je ekstremno profitabilan, posebno zato što
održava odnose sa sponzorima koji su na Zapadu uglavnom napustili tradicionalne
medije i zato što omogućava pristup konkretnim ciljnim grupama, posebno onim do
kojih je teško doći (muškarci starosne dobi od 25 do 50). Ovaj poslovni model efektivno
realizuje tržišno-orijentisane informacije onako kako ih je opisao McManus.
Program visoko-lokalizovanih medija je osmišljen tako da svojoj publici
predstavlja isključivo tip informacija koje ta određena ciljna grupa želi da čuje, što vodi
ka potvrđivanju predrasuda i stvaranju snažnog osećaja zajedništva među slušaocima.
Takođe, takva programska strategija kreira klimu straha od pojedinaca i grupa koje su
neprekidno prozivane, zastrašivane i kojima se preti, na primer, lokalnim grupama za
pomoć socijalno ugroženima, feminističkim grupama, kao i imigrantskim zajednicama, a
naročito muslimanima.
Ključne reči: radijski program, sponzori, desni populizam, blaćenje (treš tok), visoko-
lokalizovani mediji, teorija medija
91
Goran Peković
Faculty of Dramatic Ars
Political populism and media legislation in Serbia
Through the monitoring of the development of media legislation in Serbia (The

Broadcasting Law, the Media Strategy and the Law on Electronic Media), this paper aims
to illustrate the political populism that played an important role in writing and adopting
the texts of these laws. After decades of communist rule and alleged self-governing
democracies through so-called wide social debates in the process of passing laws, this
practice has been substantially changed during the democratic changes, especially in
the procedure of adopting media laws. For the first time, numerous stakeholders have
been asked to take part in the creation of media laws; but, although the law on radio
diffusion appeared to be created in the atmosphere of a democratic and conscious
detonation of the state in favour of civil society, it was actually a group of experts
designated by political parties in power to create a law that met the needs of the then
ruling majority, but also of the other stakeholders, primarily individual media and cable
operators. Political populism that has elaborated the text of the law is evident in its
numerous provisions.
The next document, which also represents the result of political populism, is the
Strategy for the Development of the Public Information System until 2016. After that, the
long-awaited Law on Electronic Media followed. Changing several legislators and
working groups, the text of the law was finally created by the advice of one law office
and under the full attention of the State Secretary of the Ministry of Culture. Some
experts have argued that the new law does not bring substantial improvements, but that
it, in the attempt to adapt to the wave of digitization, brings solutions which are rather
populist and designed according the interests of some lobby groups, thus not bringing
much of improvements for the benefit of the citizens of Serbia.
Key words: media legislation, political populism, digitalization, Ministry of Culture of RS
92
Goran Peković
Politički populizam i medijsko zakonodavstvo u Srbiji
Tekst ima za cilj da prateći razvoj medijskog zakonodavstva u Srbiji na primeru

Zakona o radio-difuziji, Medijskoj strategiji i Zakona o elektronskim medijima, ukaže na
politički populizam koji je igrao bitnu ulogu u pisanju i donošenju ovih zakona. Nakon
decenija komunističke vlasti i glumljene samoupravne demokratije kroz takozvane
široke društvene rasprave u procesu donošenja zakona, demokratskim promenama, ova
praksa je bitno izmenjena, a posebno u proceduri donošenja medijskih zakona. Ovde su
po prvi put brojne zainteresovane strane tražile da uzmu učešća u kreiranju medijskih
zakona. Iako se činilo da zakon o radio difuziji nastaje u atmosferi demokratske i svesne
detronizacije države u korist građanskog društva, zapravo je grupa eksperata određena
od strane političkih partija na vlasti kreirala zakon po meri tadašnje vladajuće većine.
Ali i po meri drugih zainteresovanih strana, pre svega pojedinih medija i kablovskih
operatera. Politički populizam koji je iznedrio tekst zakona vidljiv je u njegovim brojnim
odredbama.
Sledeći dokument koji je takođe plod političkog populizma je Strategija razvoja
sistema javnog informisanja do 2016 god. Nakon toga je usledio dugo iščekivani Zakon o
elektronskim medijima. Promenivši više naručilaca i nekoliko radnih grupa, tekst zakona
je konačno kreiran po savetu jedne advokatske kancelarije i pod punom pažnjom
tadašnjeg državnog sekretara Ministarstva kulture. Pojedini eksperti su tvrdili da novi
zakon ne donosi suštinska poboljšanja već zapravo pred nadolazećim talasom
digitalizacije donosi rešenja koja sem što su populistička i odgovaraju pojedinim
lobističkim grupama, ne donose puno poboljšanja u korist građana Srbije. Brojne
floskule u zakonu su rado prihvaćene od poslanika u parlamentu, međutim,
izostavljanje instrumenata za sprovođenje lepih reči u dela ostavio je brojne odredbe
zakona na nivou praznih obećanja.
Ključne reči: medijski zakoni, politički populizam, digitalizacija, Ministarstvo kulture RS
93
Nend Perić
Metropolitan University, Belgrade, Serbia
Populist politics – populist media
In this paper, I will problematize the influence and co-dependence of the populist
political standpoints and populist communication and style which is becoming a
prominent characteristic of journalists and media productions. That way, this paper sets
the hypothesis that populist take on politics and consequent communication impact
media. Furthermore, this paper questions the role and the responsibility of media
workers who are exposed to the political pressures and influences of those who use
media for their personal interests. This paper will analyze circumstances of the work in
media which help creating conditions for populist reporting and interpretation.
Furthermore, the paper elaborates some of the points in the Serbian Ethical codex of the
journalists, which often get violated in everyday journalist praxis. Since there exist
many mechanisms of manipulation expressed through populist politics, we conclude
that different reasons lead to populism overpowering media ethics and professional
conduct. That makes populism very influential in communicative processes and public
and society susceptible to manipulations.
Key words: populism, political and economic factors, media manipulation, journalistic
ethics, journalistic freedom, journalistic code of ethics
94
Nenаd Perić
Univerzitet Metropolitаn, Beograd, Srbija
Populistička politika – populistički mediji
Rad problematizuje pitanje uticaja i međuzavisnosti populističkih političkih

stavova i komunikacija i populističkog izveštavanja i stila koji sve više karakteriše
novinare i medijske kuće, te postavlja tezu da populističko vođenje politike i
komunikacija koja prati istu utiču na prilagođavanje medija. Preispituje se uloga i
odgovornost medijskih radnika koji su najizloženiji političkim pritiscima i uticajima,
odnosno svih onih koji koriste medije za sopstvene interese. Analiziraju se i okolnosti
rada u medijima koje potpomažu stvaranja uslova za populističko izveštavanje i
interpretaciju. Takođe, u radu se obrazlažu neki od članova Etičkog kodeksa novinara
Srbije u vezi s istinitošću izveštаvаnjа i nezavisnosti od pritisаkа, а koji se po mišljenju
аutorа često krše u svakodnevnoj novinarskoj praksi. Kаko postoje mnogobrojni
mehanizmi manipulacije koji sve više izražavaju kroz populističku politiku,
zaključujemo da su usled različitih razloga ovi uticaji često snažniji od novinarske etike i
profesionalnog postupanja medija, što ih trenutno čini izuzetno aktuelnim u
komunikacionom procesu, а javnost i društvo čini podložnim populizmu i
mаnipulаcijаmа.
Ključne reči: populizam, politički i ekonomski uticaji, medijska manipulacija, novinarska

etika, novinarska sloboda, etički kodeks novinara
95
Neda Radulović
University of arts in Belgrade, Serbia
Populism, nationalism, androcentrism: intersections of populism and nationalism

in appropriating female body
This paper will look at the intersections as well as the differences between
notions of populism and nationalism, focusing on the female body. On the one hand
theories of populism like Ernesto Laclau, clearly differentiate between the two concepts
(populism and ethno-populism), whilst others who define populism as ideology
(Mudde), consequently analyse them as deeply interrelated and mutually dependent.
The analysis will try to answer several questions: how does "the majority –
homogenous and harmonious people" get constructed and performed in the discourses
of populism and nationalism? Furthermore, what is the role of the female body in
constructing these populist and nationalist narratives?
In order to answer those questions, the analysis will look at two recent events
and media reports in Serbian public discourse. First one relates to the reports about
refugees who allegedly harassed and tried to rape Serbian women, near the refugee
asylums. The analysis describes those reports as "xenophobic portraits of refugees". The
other event is concerning so called population politics (a form of bio-politics), that is the
attempt made by Serbian government to regulate birth based on ethnicity (reports from
2016, 2017). The analysis will tackle both case studies with the aim to locate populist
and nationalistic frameworks from the perspective of androcentrism and feminist
studies (Cixous, Brennan, Mackinnon). Concept of androcentrism will serve as a guide to
consider intersections of nationalism and populism, pointing out to logocentrism
(Derrida), as a wider perspective that enables deeper analysis of these processes.
Key words: populism, nationalism, androcentrism, refugee crisis, population politics
96
Neda Radulović
Populizam, nacionalizam, androcentrizam: intersekcije populizma i nacionalizma

u aproprijaciji ženskog tela
U ovom radu želim da ispitam preklapanja i razlike između populizma i

nacionalizma sa posebnim fokusom na žensko telo. Teoretičari populizma poput
Ernesta Laklau-a (Ernesto Laclau) jasno diferenciraju populizam u odnosu na
nacionalizam (populizam i etno-populizam), dok teoretičari koji tumače populizam kao
ideologiju (Mudde) vide ih kao isprepletane i u međuzavisnom odnosu. Glavna pitanja
koje ova analiza postavlja su: na koji način se izvodi „većina – homogeni i harmonični
narod” u slučajevima populizma i slučajevima nacionalizma? Šta više, koja je uloga
ženskog tela u konstrukciji ovih populističkih i nacionalističkih narativa?
U analizi osvrnuću se na dva skorija događaja i medijska izveštavanja u srpskom
javnom diskursu. Prvi se tiče izveštavanja o izbeglicama i navodnim silovanjima srpskih
žena, koje su oni pokušali u okolini azilantskih centara (2016), a koje sam u analizi
opisala kao „ksenofobični portreti izbeglica“. Drugi događaj se odnosi na „populacione
politike“ (bio-politike), odnosno regulaciju rađanja u Srbiji po etničkoj osnovi (posebno
medijski izveštaji iz 2016. i 2017). Obe studije slučaja ću sagledati tumačeći
nacionalističke i populističke narative kroz koncepte androcentrizma, odnosno
feminističku perspektivu (Siksu, Brenan, Mekinon). Koncept androcentrizma poslužiće
kao orijentir za ispitivanje intersekcije nacionalizma i populizma, ukazujući na širu
perspektivu logocentrizma (Derida) kroz koju se ovi diskursi mogu sagledati.
Ključne reči: populizam, nacionalizam, androcentrizam, izbeglička kriza, populacione

politike
97
Slobodan Reljić
Teacher Education Faculty
From "revolt of masses" to "fake news": why mass media can not save "free
world" from populism?
Theodore Roosevelt wanted to meet French scholar Gustave Le Bone, the author
of well known book Psychology of crowds. That book exposed the idea of influence of the
crowd in the historical and political process and also briefly, but precisely, set list of the
rules of management of the crowds as an influential political and historical force. His
ideas about crowds were more precisely developed by Spanish philosopher Ortega y
Gasset. An evident and huge impact of masses in society of that time, led Hungarian
sociologist K. Mannheim to conclude that increased role masses in liberal democracy
transformed it into the militant democracy of "mass society". The events before the
WW2 showed weakness of the liberal democracies in the times of the deep social,
economic and political crisis. After the WW2, a totalitarian character of soviet
communism revitalizes liberal democracy. After the fall of the Berlin Wall, liberal
democracy was glorified almost as ideal political and economic order. Among academic
circles, the collapse of communism has not just seen as a political and historical victory
of liberal democracy; it was considered as "the end of liberal era" (Wollerstein). The
changes in the nature of democracy change the role of the press and mass media in
democratic society. From the position of "mother of all revolutions" (V. Hugo) the press
evolved into the "last bastion" of defense of the status quo. The libertarian position of
the "watchdog" of public interest and the guardian of individual freedom is
transforming into the position of the powerful tool of capital and uncritical follower of
the interests of political elites. The ongoing crisis of liberal democracies and capitalism,
call for the great debate about present-days challenges and future developments.
Key words: the crisis of democracy, liberal fascism, alphabet-picture, critical thinking,
propaganda model, corporate venture capital, media corporations
98
Slobodan Reljić
Učiteljski fakultet
Od „pobune masa” do fake news-a: zašto masovni mediji ne mogu spasiti „slobodni
svet“ od populizma
Teodor Ruzvelt, američki predsednik (1901–1909) goreo je od želje da upozna

francuskog lekara Gistava Li Bona, pisca studije Psihologija gomile (1895). To
„proročanstvo“ je najavljivalo stupanje masa na istorijsku scenu i nudilo ideje kako bi se
tom velikom silom najbolje moglo upravljati. Ortege i Gaseta će „pobunu masa“ (1930)
opisati detaljnije i studioznije, a Karl Manhajm će stanje dijagnosticirati kao – militantnu
demokratiju „masovnog društva“.
Događaji pred Drugi svetski rat su do kraja ogolili nemoći liberalne demokratije
u kriznim vremenima. Posleratni razvoj događaja i brutalna autoritarnost suparničkog
sovjetskog sistema su demokratiju revitalizovali. Međutim, kad se Sovjetski Savez
urušio stizala su upozorenja da 1989. nije tek kraj komunizma – nego kraj liberalne ere
koja se prostire u periodu 1789–1989 (Volerštajn). Promene u prirodi demokratije su
menjale ulogu štampe/masovnih medija. Tako je štampa od „majke svih revolucija“
(Igo) postala bastion odbrane status quo-a. Saobraženi sa logikom profita mediji su
izgubili ulogu „psa čuvara“ demokratskog društva. Iz zdravog liberterijanskog modela, i
uloge zaštitnika društvenog interesa, oni su ušli u propagandni model gde postaju oruđe
kapitala i nekritički sledbenici interesa političkih elita (Čomski, Herman).
Sad kad je za izlaz iz duboke krize nužna „velika diskusija“ (Habermas), u kojoj bi
opet „kvalitet argumentacije bio važniji od statusa osobe koja govori“, masovni mediji su
se srozali u živo blato fake news-a.
Ključne reči: kriza demokratije, liberalni fašizam, pismo-slika, kritičko mišljenje,

propagandni model, korporativni kapital, medijske korporacije
99
Irena Ristić
If the city is ours, can it be yours when our guys get to the power?
The resistance that emerged in the second decade of the 21st century in Serbia,
is the response of the groups and individuals from the local independent cultural scene
to the abuse of political power within the model of representative democracy. The
initiative “Don’t let Belgrade d(r)own” shows the characteristics of leftist populist
movements, aimed at developing civic participation and practices of direct democracy,
requiring the responsibilities and limiting the powers of political officials. However, the
transformative potential of the initiative is decreased by avoiding the clear ideological
articulation that will direct further action, as there is a risk of loss of civic support. This
ambivalence within the initiative results in postponement of their decision and
consequently can lead to the assimilation into existing political structures and the
reproduction of current social relations. The paper examines the psychological aspects
of populism, both at individual and group level, that influence the empowerment of civil
resistance, but also limit its scope: the psychodynamic mechanisms of splitting,
idealization and devaluation, the reliance on a strong emotional experience associated
with revolt against all kinds of elitism and social injustice, an induced optimism, a group
thinking, and pseudo-consistency that eventually results in anti-pluralism. The outcome
is the simplified black-and-white image of the world that covers class and economic
issues, creating a collective illusion of the united people ready to change. The question is
whether a clearly formulated political program with a focus on changing working
conditions, can constrain the misuse of psychological mechanisms which are
characteristic for populism, and how such a program might retain the wider civic
support.
Key words: resistance, civic participation, psychological mechanisms, ambivalence,

splitting
100
Irena Ristić
Ako je grad naš, može li biti i vaš kad naši dođu na vlast?
Prakse otpora koje su se pojavile u drugoj deceniji 21. veka odgovor su grupe
pojedinaca i organizacija sa nezavisne kulturne scene na zloupotrebu političke moći u
okviru modela predstavničke demokratije u Srbiji. Inicijativa Ne da(vi)mo Beograd
pokazuje karakteristike levih populističkih pokreta, usmerenih na razvoj građanske
participacije i praksi direktne demokratije, proveru odgovornosti i ograničavanje
ovlašćenja pojedinih političkih funkcionera, kao i klijentelizma u svim javnim
politikama. Međutim, transformativni potencijal inicijative smanjuje se srazmerno
izbegavanju da se eksplicitno artikuliše ideološka pozicija koja će usmeravati dalje
delovanje jer postoji rizik od gubitka šire građanske podrške, te ambivalencija kod
nosilaca inicijative rezultuje odlaganjem odluke, a posledično može dovesti do
asimilacije u postojeće političke strukture i reprodukcije aktuelnih društvenih odnosa. U
radu se ispituju psihološki aspekti populizma, kako na individualnom, tako i na
grupnom nivou, koji utiču na osnaživanje građanskog otpora, ali i na ograničavanje
njegovog dometa: psihodinamski mehanizmi cepanja, idealizacije i devaluacije,
oslanjanje na snažan emotivni naboj vezan za revolt protiv svih vrsta elitizma i socijalne
nepravde, indukovani optimizam i grupno mišljenje ili pak prividna konzistentnost koja,
u krajnjoj konsekvenci, rezultuje antipluralizmom. U ishodu ostaje simplifikovana crno-
bela slika sveta koja zataškava klasna i ekonomska pitanja, stvarajući kolektivnu iluziju
o ujedinjenom narodu spremnom da menja. Pitanje je može li jasno formulisan politički
program usmeren na promenu proizvodnih odnosa ograničiti zloupotrebu psiholoških
mehanizama karakterističnih za populizam, i kako da takav program zadrži širu
građansku podršku.
Ključne reči: prakse otpora, građanska participacija, populizam, psihološki mehanizmi,

ambivalencija, cepanje
101
Milena Stefanović
Populist manifests in cultural policy – New narrative for Europe
At the moment when the European public was debating the future of the
European Union in 2012, administrative and political elite in Brussels initiated a project
called New narrative for Europe. The public mood was characterized by voters’ low
enthusiasm and interest in the EU future, and the upcoming elections for the European
Parliament (2014) led to creation of the New narrative for Europe – a manifest or
declaration made up by twenty cultural professionals and artists from the member
states.
The aim of the research is to investigate if this manifest was a (non)successful
populist attempt of the Brussels elite, or, it presented a credible cultural policy
initiative, aimed at promoting “European, transnational memory”. Methodology of the
research will be based on the case study of New narrative for Europe, while theoretical
base will be in the theory that sees populism as a political communication tool, and in
the narrative theory.
The starting hypothesis is that the New narrative for Europe was populist
marketing narrative initiated in the light of the coming election campaign for 2014
European elections. Second hypothesis is that methodology applied to creation of the
New narrative for Europe was not in line with the populist notion of "being with the
people", and top down approach was not appropriate for having a successful populist
campaign. Third hypothesis is that this was a populist attempt, since it tried "framing"
the people in order to create shared identity and to mobilize publics’ support for the
political goal – which was promotion of European values.
In the European context, studies of the narratives are rare (Manners, Murray
2016), and Nobel award to the EU happened at the moment when political and
economic crisis led to the decline of the public support for European politics (EU
Commission, 2014).
Key words: cultural policy, populism, narrative, European Union
102
Milena Stefanović
Populistički manifesti u kulturnoj politici – Novi narativ za Evropu
U trenutku kada se u evropskoj javnosti debatovalo o smislu opstanka evropske

zajednice, politička i administrativna elita smeštena u Briselu, tokom 2012. godine
započinje projekat pod nazivom Novi narativ za Evropu. Atmosfera u kojoj je evidentan
manjak entuzijazma glasača za evropsku budućnost, kao i približavanje izbora za
Evropski Parlament (2014. godine) dovodi do pokušaja kreiranja tzv. Novog narativa za
Evropu, deklaracije ili manifesta čije je formulisanje bilo povereno grupi od dvadeset
stručnjaka i umetnika iz oblasti kulture iz cele Evropske Unije. Cilj istraživanja je da
ispita da li Novi narativ za Evropu jeste (ne)uspešni populistički pokušaj briselske elite,
ili predstavlja kredibilnu inicijativu kulturne politike koja kreira i promoviše „evropsko,
transnacionalno sećanje“. Metodologija istraživanja biće zasnovana na studiji slučaja
ovog projekta, dok teorijsko utemeljenje istraživanje nalazi sa jedne strane u
perspektivi koja shvata populizam kao vid političke komunikacije, a sa druge strane
koristi teoriju narativa.
Početna hipoteza je da je projekat Novi narativ za Evropu predstavljao pokušaj
populističkog kreiranja marketinške (komunikacijske) priče tj. kampanje pred dolazeće
izbore za Evropski Parlament. Druga teza je da metodologija kreiranja narativa
„odozgo“ nije bila odgovarajuća, jer nije „bila uz narod“ što je uslov za uspešne
populističke kampanje. Treća teza je da je ovo populistička inicijativa zato što pokušava
da „uokviri“ narod u cilju kreiranja deljenog, zajedničkog identiteta i da mobiliše
podršku za zajednički cilj, a to je promocija evropske ideje zajedništva i deljenih
vrednosti. U evropskom kontekstu, studije narativa su retke (Manners i Murray, 2016),
a dodela Nobelove nagrade Evropskoj Uniji 2012. godine za šezdesetogodišnji doprinos
razvoju mira, pomirenju, demokratiji, ljudskim pravima, desila se u trenutku kada je
ekonomska, društvena i politička kriza dovela do pada javne podrške EU.
Ključne reči: kulturna politika, populizam, narativ, Evropska unija
103
Irena Šentevska
Independent researcher, Belgrade, Serbia
TV Series Nemanjići – Birth of a Kingdom and its populist subtexts
This study attempts to shift the debate of the contemporary facets of populist
ideologies from the realm of institutional politics to the realm of media, popular culture
and "invented traditions". My intention is to demonstrate how these realms generate
new sources and voices of populism, often downplayed in the academic debates on the
subject. The paper stems from research on discourses of identity (re)construction in
post-Yugoslav Serbia as communicated in different pop-cultural media forms. In this
paper I look at Radio Television Serbia’s historical TV series Nemanjići – Birth of a
Kingdom as a "first ever TV series reflecting on Serbia in the Middle Ages", the history
behind the absence of the Serbian Medieval dynasty from film and television screens
and the populist rhetoric behind its current TV "re-naissance".
Keywords: TV series Nemanjići, Radio Television of Serbia, populist ideology, post-

Yugoslav Serbia, identity, pop culture
104
Irena Šentevska
Nezavistan istraživač, Beograd, Srbija
TV Serija Nemanjići – rođenje kraljevine i njeni populistički podteksti
Ova studija ima za cilj da preusmeri debatu o savremenim aspektima

populističkih ideologija s terena institucionalne politike na područje medija, popularne
kulture i „izmišljenih tradicija“. Želim da demonstriram na koji način ova područja
generišu nove izvore i glasove populizma koji se često zanemaruju u akademskim
raspravama o ovoj temi. Studija se nadovezuje na moja istraživanja diskursa
(re)konstrukcije identiteta u post-jugoslovenskoj Srbiji i načina na koji se oni prenose
kroz različite pop-kulturne medijske forme. U ovom slučaju bavim se RTS-ovom
istorijskom TV serijom Nemanjići – rađanje kraljevine kao „prvom TV serijom koja se
bavi Srbijom u Srednjem veku“, istorijatom odsustva srpske srednjevekovne dinastije s
filmskih i TV ekrana i aktuelnom populističkom retorikom njenog „ponovnog rođenja“.
Ključne reči: TV serija Nemanjići, Radio-televizija Srbije, populističke ideologije, post-

jugoslovenska Srbija, identitet, pop-kultura
105
UNESCO Chair in cultural policy and management
Elite and populist at the same time? Studying populist discourses of directors of
cultural institution in Sarajevo
As an ideology which opposes a virtuous and homogeneous people against

"corrupted elites" or "suspicious others", populism is unimaginable without cultural
categorizations of social and political identities (of "people" and "others"). This is why
populism is, and has always been, interested in cultural policies and the management of
culture and arts. However, populist discourse in the institutional cultural field, although
very present, has some major challenges and reveals many paradoxical tensions in
populist imaginary. If the people are a homogeneous and harmonious political entity
based on their cultural identity, than why is there a need for cultural institutions to
perform a mediatory or communicational role? Moreover, if the people themselves are
the best possible guardians, producers and promoters of the authentic culture of people,
why do we need cultural professionals to do it better – who are by the very definition
elites? Because of this inherent contradiction, populist discourse in culture is more
often than not entangled with other ideologies and discourses that can reinforce its
position.
In this contribution, we look at populist discourses present in the speeches of
eleven directors of all cultural institutions of Sarajevo Kanton. In the interviews
conducted during the spring 2017, we will trace ways in which they navigate through
and across challenges of the populist discourse, as well as at intertextuality,
interdiscursivity and entanglement of populist discourse and other discourses through
which they legitimate the importance of their institutions. The findings show that the
populist discourses are contingent and situated in cultural, historical and political
landscape, and are used interchangeably with other, even contradictory, discourses in
fighting for a better position of culture and cultural institutions.
Key words: cultural institutions, populism, intertextuality, interdiscursivity, cultural

professionals
106
UNESKO Katedra za kulturnu politiku i menadžment
Elitisti i populisti u isto vreme? Istraživanje populističkih diskursa direktora

kulturnih institucija u Sarajevu
Kao ideologija koja naspram vrlog i ujedinjenog naroda postavlja „pokvarene

elite” ili “sumnjive druge”, populizam je nezamisliv bez kulturalizacije socijalnih i
političkih identiteta („naroda” i „drugih”). Zbog toga je uvek bio i ostao zainteresovan za
kulturne politike i menadžment/produkciju u kulturi i umetnosti. Ipak, iako je
populistički diskurs u institucionalnom kulturnom polju veoma prisutan, on se upravo
ovde suočava sa velikim izazovima i otkriva mnoge paradoksalne tenzije u čitavom
populističkom imaginariju. Ako je narod homogen i harmoničan politički entitet baziran
na sopstvenom kulturnom identitetu, zbog čega su onda potrebne ustanove kulture u
ulozi medijatora ili komunikatora? Ako je narod zaista najbolji zaštitnik, proizvođač i
promoter autentične narodne kulture, zašto su nam onda potrebni kulturni
profesionalci da to rade bolje, a koji su po definiciji elita? Zbog ovih inherentnih
kontradikcija, populistički diskurs je gotovo po pravilu podržan ostalim ideologijama i
diskursima koji mogu da mu ojačaju poziciju.
Kako bismo ukazali na ove neugodne pozicije uspostavljene unutar populističkog
diskursa u kulturi, analiziraćemo populistički diskurs prisutan u govorima direktora
jedanaest kulturnih institucija u sarajevskom kantonu. U intervjuima koje smo vodili
tokom proleća 2017, trasiraćemo na koji se način direktori kreću kroz i suočavaju sa
izazovima populističkog diskursa, kao i kroz intertekstualnost, interdiskurzivnost i
isprepletanost populističkog diskursa sa ostalim diskursima kroz koji legitimišu važnost
svojih institucija. Rezultati istraživanja pokazuju da su populistički diskursi
kontingentni i situirani u kulturnom, istorijskom i političkom miljeu, kao i da se koriste
naizmenično sa drugim, čak kontradiktornim diskursima u borbi za bolju poziciju
kulture i kulturnih institucija.
Ključne reči: institucije kulture, populizam, intertekstualnost, interdiskurzivnost, kulturni

profesionalci
107
Philosophy Faculty
University of Novi Sad, Serbia
Populism in virtual space-time of Serbian nationalistic websites
The aim of this research is to present the results and to establish the influence
and the impact of the new digital media technologies to the social changes, habits and
behaviors in virtual sphere of the public communication. To be more precise, to
understand ways in which nationalistic movements in Serbia use internet to campaign
and promote their populist standpoints. Thus, to establish discourse strategies focusing
on populism. The analysis includes all existing pages like: Zavetnici (Vowers), Srpski
narodni pokret (Serbian peoples’ movement), Dveri, Snaga naroda (Power of the people),
Nacionalni stroj (Storm front), Nacionalni srpski front (National Serbian Front). We will
look at these websites employing critical discourse analysis from the perspective of
qualitative analysis of the common language strategies, focusing on populism. Critical
analysis of the media discourse leads to preliminary results which point to implicit
messages of (non)tolerant populist speech.
Key words: Serbia, nationalistic movements, websites, (non)tolerant speech, populism
108
Filozofski fakultet
Univerzitet u Novom Sadu, Srbija
Populizam u virtuelnom prostor-vremenu srpskih nacionalističkih sajtova
Cilj istraživanja, čiji rezultati su delom predstavljeni i u ovom radu, je da se uoči

koliko su nove digitalne medijske tehnologije doprinele društvenim promenama,
navikama i ponašanjima u virtuelnoj sferi javnog komuniciranja. Tačnije, kako
nacionalisički pokreti u Srbiji koriste Internet za kampanju i promociju svojih
populističkih stavova. Dakle, ispituje se koje su preovlađujuće diskursne strategije sa
fokusom na populizam. Analizirane su sve stranice sajtova: Zavetnici, Srpski narodni
pokret, Dveri, Snaga naroda, Stornfront/nacionalni stroj, Nacionalni srpski front.
Korišćena je kritička analiza diskursa navedenih sajtova sa stanovišta kvalitativne
analize najčešće korišćenih jezičkih strategija, s fokusom na populizam. Preliminarni
rezultati ukazuju na to da se nakon kritičke analize medijskog diskursa uočavaju
implicitne poruke (ne)tolerantnog populističkog govora.
Ključne reči: Srbija, nacionalistički pokreti, sajtovi, (ne)tolerantan jezik, populizam
109
Faculty of Architecture
Populism in architecture today
Concerning populism, a complete shift has been made in the understanding of

the urbanism of today. For example; increased individual freedoms as well as the
profound presence of media that attack the subconscious of people are re-making their
opinion and attitude. The impact on those 99% of the population considered to be
"carriers" of development / especially for example in Latin America while only 1% is
considered rich) is unimaginably significant. Shortly: the combination of a newly
organized urban class with the new industrial bourgeoisie has created a new-old
populist political model that is working usually well: the foundation of society is based
upon tradition foundation combined with "vox populi" led by charismatic leaders, yet it
must be recognized, with the help of the doctrine of socialism.
Unwillingly acceptance of vernacular or everyday architecture by experts and
introducing client as a very important actor in the process of designing will change the
image of cities forever while depriving architects of theirs famous “powers” known for
centuries.
Glocal is a word that crosses globally and locally (thus shows that these
guidelines were only unsuccessful fashion attempts) are now crossed with the market
economy and with already almost abandoned and unrealistic guidelines of sustainable
development. A new, we could say, universal models of often similar, recognizable cities
are imposed. Even the symbols of cities are shifted. They are poorly using local datasets
but are quick and accessible. Cheap and easy. Understandable and recognizable from
media to a common individual or citizen.
Key words: populist urbanism, recognizability, accessibility, universality, glocalism
110
Arhitektonski fakultet
Populizam u arhitekturi danas
Povećane individualne slobode, ali i dubinsko prisustvo medija koji atakuju na

podsvest ljudi i njihovo mišljenje i stav – napravili su potpuni pomak i u poimanju
arhitekture i urbanizma današnjice. Uticaj navedenog na onih 99% stanovništva (vox
populi) koji se smatraju nosiocima razvoja, naročito npr. u Latinskoj Americi, dok se
samo 1% smatra bogatim) nesagledivo je značajan. Rečju, kombinacija
novoorganizovane urbane klase sa novom industrijskom buržoazijom stvorilo je novo-
stari populistički politički model koji uspešno funkcioniše: baza društva je tradicionalni
temelj ukombinovan sa narodnim, koje vode harizmatične vođe, ipak mora se priznati,
uz pomoć doktrine socijalizma.
Prihvatanje (doduše nerado) vernakularne ili svakidašnje arhitekture od strane
eksperata, te uvođenje klijenata kao veoma bitnih aktera u proces dizajniranja i
projektovanja promeniće sliku gradova zauvek oduzimajući arhitektama vekovne moći.
Glocal, reč koja ukršta globalno i lokalno i time pokazuje da su dotične smernice
bile samo neuspešni modni pokušaji se ukršta sa market ekonomijom i već napuštenim i
nerealnim smernicama drživog razvoja. Nameću se novi, rekli bismo, univerzalni modeli
gradova koji slabo koriste lokalne datosti, ali su brzi i dostupni. Čak su i simboli gradova
pomereni sa svojih mesta i postoje u različitim gradovima. Jeftino i lagano. Razumljivo i
prepoznatljivo iz medija – običnoj individui/građaninu.
Ključne reči: populistički urbanizam, prepoznatljivost, dostupnost, univerzalnost,

glokalizam
111
Danijela Vicentijević
Media rhetorical strategies: encouraging political populism
Globalization has caused major changes in all segments of society in the last few
decades – economic and political crises, war conflicts, and migrations have shifted. All
forms of the media have followed these processes as observers and participants, and
often influenced the strengthening of their effects. At the same time, political populism
has been strengthened on the world scene. During the reign of Milošević, in the nineties
of the last century, political populism in Serbia was a topic that was written and spoken
about publicly, although it has been present much earlier. It was connected with the
strong nationalist tendencies of some opposition parties, which were supposed to
represent, in their manifest forms, "the voice of the people" against Milošević 's
government. Nowadays, populism in Serbia gets a new dimension, with the same goal,
trying to "flatter the people" through political action. The media, which are often in the
service of the ruling parties, follow these changes without respecting the ethical code of
the profession, although most of Serbian media agencies have defined them in written
form. The subject of this research is an analysis of the contents of daily and weekly
newspapers in Serbia regarding the transmission of political events. Having in mind the
importance of media ethics and the application of ethical codes in journalism, for the
purposes of this paper, interviews were conducted with journalists from various
domestic and foreign news agencies who spoke on the basis of experience of respecting
and /or disregarding media ethical codes and political populism, recalling to examples
from the world, as well as from Serbia.
Keywords: populism, political populism, ethics, media, rhetorical strategy
112
Univerzitet Umetnosti u Beogradu, Srbija
Medijska retorička strategija: ohrabrivanje političkog populizma
Globalizacija je u poslednjih nekoliko decenija izazvala velike promene u svim

segmentima društva; smenjivale su se ekonomske i političke krize, ratni sukobi,
migracije. Svi oblici medija pratili su ove procese kao posmatrači i učesnici, a neretko su
uticali i na jačanje njihovih efekata. Uporedo s tim, na sceni svetskog poretka jača
politički populizam, koji se definiše kao politički stil. O političkom populizmu u Srbiji
javno se piše i priča od vremena vladavine Miloševića, devedesetih godina prošlog veka,
mada je bilo prisutan i mnogo ranije. Povezivan je sa jakim nacionalističkim
tendencijama nekih opozicionih partija, koje su u svojim pojavnim oblicima trebalo da
predstavljaju „glas naroda“ protiv Miloševićeve vlasti. Danas populizam u Srbiji dobija
novu dimenziju, sa istim ciljem, pokušavajući da se „udvara narodu“ kroz političke
akcije. Mediji, koji su najčešće u službi partija na vlasti, prate ove promene ne poštujući
etičke kodekse profesije, iako ih je većina medijskih kuća u Srbiji definisala na papiru.
Predmet istraživanja ovog rada je analiza sadržaja dnevnih i nedeljnih listova u Srbiji u
vezi sa prenošenjem političkih događaja. Imajući u vidu važnost etike medija i primene
etičkih kodeksa u novinarstvu, za potrebe ovog rada obavljeni su intervju sa novinarima
iz različitih domaćih i stranih novinskih kuća koji su na bazi iskustava govorili o
poštovanju i/ili nepoštovanju etičkih kodeksa i političkom populizmu, osvrćući se na
primere iz sveta i Srbije.
Ključne reči: populizam, politički populizam, etika, mediji, retorička strategija
113
Hans Vorländer
Center for the Study of Constitutionalism and Democracy, Dresden, Germany
Populism in modern democracy
The surge of populism in democracies is in essence a crisis of modern democracy

as we have come to know it. The liberal and representative democracy was invented to
prevent that political decision-making is held hostage to the daily moods of its citizens
and anchored instead within a system of checks and balances among the branches of
government. This strength, however, is also its weakness: there is the risk that the
cleavage between citizens and their political representatives becomes wide enough to
undermine the legitimacy of the system as a whole. Parallel to a perceived division
between the public and elites, there is a growing sense of political alienation and
dissatisfaction with democracy. Is populism part of democracy or is it a threat to
democracy?
Key words: representative democracy, populism, public opinion, decision making, citizens
114
Hans Vorländer
Centar za Studije konstitucionalizma i demokratije, Drezden, Nemačka
Populizam u modernoj demokratiji
Nalet populizma u demokratijama, u svojoj suštini, predstavlja krizu moderne

demokratije, onakve kakvu smo do sada poznavali. Liberalna i reprezentativna
demokratija je osmišljena radi zaštite procesa donošenja političkih odluka od
promenljivog raspoloženja građana, i zato je zasnovana na principu ravnoteže između
različitih grana vlasti. U ovome leži najveća snaga liberalne i reprezentativne
demokratije, ali i njena slabost: jaz između građana i njihovih političkih predstavnika
može postati toliki da uruši legitimnost celokupnog sistema. Uporedo s onim što se
percipira kao razdvajanje javnog mnjenja i elita, razvija se osećaj političke otuđenosti i
nezadovoljstva demokratijom. Da li je populizam integralni deo demokratije ili je
pretnja demokratiji?
Ključne reči: reprezentativna demokratija, populizam, javno mnjenje, donošenje odluka,

građani
115
Bojan Vranić
Right questions, wrong fears: democracy, political identity and ethno-populism in

Central and South-East Europe
Central and South-East (CSE) European region has been showing signs of
democratic decline for at least a decade, which lead to the rise of populist regimes.
Relevant literature shows that the emergence of populism in the region is closely linked
to contexts of crisis, ranging from economic to refugee ones. This kind of literature
argues that populism is no more than an emotional reaction of the CSE European voters
to the fears of political and economic uncertainty and that its appeal is to be dispelled
once the crisis ends. Albeit, the fact is that populist regimes in CSE Europe are relatively
successful in sustaining a stable majority support from their voters in the past decade.
The causal link between a social crisis and the rise of populism, although necessary, is
not sufficient to provide an adequate explanation for the stability of populism in CSE
Europe. It is argued that populism in the CSE region is a consequence of people’s
identity questing in the context of the communist regimes’ aftermath, as well as the
consolidation of liberal democratic institutions and the EU accession process. The
author adopts the account of populism being a thin-centered ideology, arguing that in
the CSE European context, populism is intertwined with ethno-nationalism. The
emergence of populism in the region cannot be explained solely by analysing the
discourse based on the emotions of fear and uncertainty, but also by understanding the
(liberal democratic) elite culture vs. people’s culture clash. The specific post-communist
context brings an ethnic dimension into this clash of cultures. The author argues that
populist regimes in the CSE Europe draw their appeal to the masses by perpetually
forcing identity questions, generating identity crisis and providing an ethnic based
answers and solutions.
Key words: liberal democracy, CSE Europe, social crises, post-communist societies,
national identity
116
Bojan Vranić
Prava pitanja, pogrešni strahovi: demokratija, politički identitet i etnopopulizam

u Centralnoj i Jugoistočnoj Evropi
Region Centralne i Jugoistočne (CJI) Evrope već deceniju pokazuje znake

opadanja kvaliteta demokratije, što je dovelo do uspona populističkih režima.
Relevantna literatura ukazuje da je pojava populizma u tom regionu blisko povezana sa
kontekstima krize, počev od ekonomske do poslednje, migrantske krize. Ista literatura
daje argumente u prilog tezi da je populizam ne više od emocionalne reakcije glasača CJI
regiona na strahove od političke i ekonomske neizvesnosti, i da će njegova privlačnost
opasti s prolaskom krize. Ipak, činjenica je da su tokom prethodne decenije režimi CJI
Evrope postali relativno uspešni u održavanju stabilne većinske podrške birača.
Uzročna veza između društvenih kriza i uspona populizma, iako nužna, nije dovoljna da
se objasni stabilnost populističkih režima CJI Evrope. Autor smatra da je populizam
posledica traganja naroda za identitetom u kontekstu pada komunističkih režima, kao i
konsolidacije liberalno-demokratskih ustanova i procesa pristupanja EU. Autor usvaja
viđenje populizma kao tanke ideologije, izvodeći tezu da je u kontekstu regiona CJI
Evrope, populizam isprepletan s etnonacionalizmom. Pojava populizma u regionu ne
može se objasniti ako se analizira jedino diskurs zasnovan na emocijama straha i
neizvesnosti, već i kroz razumevanje kulturnog sukoba između (liberalno-demokratske)
elite i naroda. Autor smatra da je za uspeh populističkih režima u CJI Evropi zaslužno
njihovo neprekidno forsiranje pitanja identiteta, što rezultira stalnom krizom identiteta,
na šta se nadovezuju odgovori zasnovani na etničkim rešenjima.
Ključne reči: liberalna demokratija, Centralna i Jugoistočna Evropa, društvene krize,

nacionalni identitet, postkomunistička društva
117
Divna Vuksanović
Entertainment and populism: media representation of the migrant crisis in the

21st century
The paper aims to re-examine the relationship between the media, populism, the
entertainment industry and the migrant crisis in the modern times. The uncritically
used post-truth syntagm can serve as a clue that adequately connects these concepts,
due to the potential of relativizing both the refugee crisis and the entertainment
industry, which are increasingly approaching each other through populist discourse.
Namely, in the so-called populist, and most often tabloid media, the refugee crisis is
either not shown at all, or presented as a so-called "soft" content, which then pacifies
this issue and makes it, by the way, "entertaining", or, ultimately, in the spirit of
sensationalism, the migrant story is radicalized to the absurd, showing its protagonists
not as victims, but through the negative stereotypes, behind which covertly or openly
stand xenophobia, racism, and similar extreme value judgments and ideologies.
Key words: media, populism, entertainment, migrant crisis, philosophy of media
118
Divna Vuksanović
Zabava i populizam: medijska reprezentacija migrantske krize u 21. stoleću
Članak iz ugla filozofije medija nastoji da preispita odnos između medijske

industrije, populizma, sveta zabave i tzv. migrantskog pitanja u današnjem vremenu.
Nekritički upotrebljena sintagma „post-istina” može da posluži kao spona koja
adekvatno povezuje ove pojmove, usled potencijala relativizovanja kako izbegličke
krize, tako i sveta zabave, koji se, zahvaljujući populističkom diskursu, sve više
uzajamno približavaju. Naime, u tzv. populističkim, a najčešće su to tabloidni mediji,
izbeglička kriza se ili uopšte ne prikazuje, ili se predstavlja kao tzv. „meki” (soft) sadržaj,
koji potom ovo pitanje pacifikuje i čini ga, takoreći „zabavnim”, ili se, naposletku, u duhu
senzacionalizma, migranska epopeja radikalizuje do apsurda, prikazujući njene
protagoniste ne kao žrtve, već kroz negativne streotipe, iza kojih prikriveno ili otvoreno
stoje ksenofobija, rasizam, i sl. ekstremni vrednosni stavovi i ideologije.
Ključne reči: mediji, populizam, zabava, migrantska kriza, filozofija medija
119
Internationales und Interuniversitares Netzwerk Politische Kommunikation
Andrassy Universitat Budapest, Hungary
Republika Srpska – entity or more?

Media events – populist performances and the zeitgeist
Notwithstanding the chilling temperatures thousands of people gather in the

streets of Banja Luka on January 9th, 2017, watching the military parades, police corps
and fire fighters marching by, folklore groups and athletic clubs. The flags waving to the
beat of the drums do not display the golden triangle on blue ground for Bosnia-
Herzegovina. Many have brought Serbian national flags. The president of the Republika
Srpska, Mirolav Dodik, greets prominent guests: the patriarch of the Serbian-Orthodox
Church, Serbia´s president Tomislav Nikolić, Serbia´s crown prince Aleksandar I
Karađorđević and many other members of government. In his addresses to the audience
Dodik underlines the idea of separating the Republika Srpska from Bosnia and pushing
forward a union with Serbia and municipalities of Kosovo.
Quite many national as well as international addresses consider such proposals
with considerable less enthusiasm. Their criticism aims at a date and event, Dodik is
illegally staging as "national holiday" of the Republika Srpska. Bosnian Serb separatists
had taken a second step toward secession, with a martial parade, writes the western
press. The European Commission labels the festivities in just parts of a country applying
for EU-membership as one nation simply unlawful. The stakeholders in the disputes
displayed follow a common strategy. They engage in a discourse via national and
international media, seeking to provide meaningful pictures for journalists to take,
powerful statements for the press to quote… The Case Study uses qualitative methods of
media content analysis in order to investigate media events as populist performances
pursuing the zeitgeist. The framing question anchors in a broader political context:
"Republika Srpska – Entity or More?"
Keywords: Republika Srpska, Dodik, Bosnia-Herzegovina, Dayton Agreement, January 9th
120
Internacionalna interuniverzitetska mreža za političku komunikaciju
Andraš Univerzitet Budimpešta, Mađarska
Republika Srpska – entitet ili nešto više?

Medijski događaji – populistički nastupi i zeitgeist
Bez obzira na hladne temperature, hiljade ljudi se okupilo na ulicama Banja Luke
9. januara 2017. godine, posmatrajuci vojnu paradu, policijski korpus i vatrogasce koji
su marširali, folklorne grupe i atletske klubove. Zastave koje se viore u ritmu bubnjeva
ne prikazuju zlatni trougao na plavoj pozadini Bosne i Hercegovine. Mnogi su doneli
srpske zastave. Dodik pozdravlja istaknute goste: patrijarha srpske pravoslavne crkve,
predsednika Srbije Tomislava Nikolica, princa Srbije Aleksandra I Karađorđevica i
mnoge druge članove vlade. Predsednik Republike Srpske u svom obraćanju
okupljenima predstavlja ideju odvajanja RS-a (od Bosne) i formiranje jedinstva sa
Srbijom, i to zajedno s četiri opštine na Kosovu.
Veliki broj nacionalnih i međunarodnih aktera razmotrilo je ove predloge uz
mnogo manje entuzijazma. Njihove kritike bile su usmerena ka cilju i datumu događaja,
budući da je Dodik ilegalno postavio “nacionalni praznik” Republike Srpske. Zapadna
štampa je pisala o tome da su separatisti bosanskih Srba napravili drugi korak ka
otcepljenju. Evropska komisija je ove proslave u zemlji koja nastoji da se kandiduje za
članstvo u EU kao jedna država okarakterisala jednostavno nezakonitim. Akteri u
predstavljenim sukobima koriste istu strategiju. Uključujuće u diskurs putem
nacionalnih i međunarodnih medija, pokušavajući da predstave smislene slike koje će
novinari moći da preuzmu i moćne izjave koje će moći da citiraju… Studija slučaja
koristi kvalitativne metode analize medijskog sadržaja radi istraživanja medijskih
događaja kao populističkih izvedbi koje prate duh vremena. Pitanje koje okviruje širi
politički kontekst glasi: „Republika Srpska – entitet ili nešto više?”
Ključne reči: Republika Srpska, Miroslav Dodik, Bosna i Hercegovina, Dejtonski sporazum,
9. januar
121
New media and populism
Chair: Ana Martinoli

When it comes to online, digital space, it seems like the populist are winning,
while public interest and truth are becoming endangered species. Social networks, from
Twitter account of the President Trump to Facebook pages of UKIP, became primary tool
of spreading populism. From The States to Europe, political leaders are turning into
digital media superstars, sending their (populist) messages uncensored to global
audience. This debate will focus on different aspects of complex relationship between
populist rhetoric, fake news, open digital space and effects of this processes on
audience.
Presentation Is there a Legal Cure to Misinformation in Networked Public
Sphere? will explain how the legal system can address misinformation in networked
public sphere, as well as what legal claims and remedies are available to interested
parties. Special focus will be paid to the role of governments and their involvement in
relation to the fight for truth (Đorđe Krivokapić, Faculty of Organizational Sciences &
Share Foundation, Belgrade).
Populism on social networking sites: vox populi or its silencing focuses on
what drives online populism criticism, public interest or interest of those who are losing
control over public sphere. The basic premise of the discussion is that return of political
debate among ordinary people which is taking place on social networking sites cannot
be separated from populist discourse, whether we speak of populus or their leaders.
(Dalibor Petrović, Faculty of Philosophy, University of Belgrade)
Presentation Fake everything is based around the notion that Information
overload brought upon us by digital era rendered truth unnecessary. In a world ruled by
social networks with a business model based on volume of communication, fact is of the
same value as fabrication. Creating our own realities is not a privilege of empires
anymore. Portals to idiocracy are up and running and will get further momentum with
virtual reality technology. (Mirko Stojković, Faculty of Dramatic Arts, University of Arts
in Belgrade)
Final presentation in this debate will be focused on Aggregators and the
Informed User. News aggregators are an important part in the online life of an average
media consumer. The reason for their popularity lies in the delegation of series of
everyday browsing decisions concerning the news search. The technology can and
should enhance possibilities of analysing the news and the news-flow for every user.
The aggregators should contribute to the parallel emergence of the informed media
user who will emancipate himself in regard to the data flow and algorithms. This kind of
user, empowered by the aggregator, will begin the true fight against the post-factual era
of fake news and digital propaganda. (Jan Krasni, Faculty of Philology, University of
Belgrade)
Key words: digital space, populism, fake news, public interest, truth, law, aggregator,
information
122
Novi mediji i populizam
Moderira: Ana Martinoli

Kada je u pitanju onlajn, digitalni prostor, izgleda kao da populisti pobeđuju, dok
javni interes i istina postaju ugrožene vrste. Socijalne mreže od Tviter naloga
predsednika Trampa do UKIP-ovih fejsbuk naloga, postali su glavno oruđe za širenje
populizma. Od Sjedinjenih Država pa sve do Evrope, političke vođe postaju digitalni
superstarovi, šaljući svoje (populističke) poruke globalnoj publici bez cenzure. Panel će
se baviti različitim aspektima kompleksnih odnosa između populističke retorike, lažnih
vesti, otvorenog digitalnog prostora i uticaja koji ovi procesi imaju na publiku.
Prezentacija Đorđa Krivokapića (Fakultet organizacionih nauka, Share fondacija,
Beograd) Ima li pravnog leka za dezinformacije u javnom digitalnom prostoru? ticaće se
pre svega pitanja na koji način pravni sistem može da reguliše dezinformacije u
umreženoj javnoj sferi, kao i teme pružanja pravne pomoći i formulisanja zakona koji
mogu biti od važnosti svim zainteresovanim stranama. Poseban fokus biće stavljen na
ulogu vlasti i njeno učešće u borbi za istinu.
Izlaganje Dalibora Petrovića (Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu),
Populizam na društvenim mrežama: glas naroda ili njegovo ućutkivanje, analizira pitanje
čime se vodi onlajn kritika populizma, javnog interesa ili interesa onih koji gube
kontrolu nad javnom sferom. Osnovna teza od koje se u diskusiji polazi jeste da je
povratak političke debate među obične ljude, koji se upravo odvija na online mrežama,
neodvojiv od populističkog diskursa, bilo da govorimo o narodu ili njihovim vođama.
Prezentacija Fake everything Mirka Stojkovića, docenta Fakulteta dramskih
umetnosti u Beogradu, bavi se osnovnim problemom digitalnog doba, a to je
preopterećenost informacijama koja je dovela da gubljenja značaja istine. U svetu kojim
vladaju društvene mreže čiji je poslovni model zasnovan na količini, a ne kvalitetu
informacija, činjenice imaju jednaku vrednost kao i laži. Stvaranje sopstvene realnosti
više nije povlastica imperija. Portali koji prečicom vode u idiokratiju rade punom
parom, a popularizacija virtuelne realnosti će ih učiniti još efikasnijim.
Tema poslednjeg izlaganja panela glasi Agregatori i informisani korisnik (Jan
Krasni, Filološki fakultet, Univerzitet u Beogradu). Agregatori vesti su važan deo onlajn
života prosečnog medijskog konzumenta. Razlog njihove popularnosti leži u delegiranju
serije svakodnevnih pretraživačkih odluka kada su u pitanju pretrage vesti. Tehnologija
može i treba da unapredi mogućnost analize vesti, kao i protoka vesti za svakog
korisnika. Agregatori treba da doprinesu paralelnom pojavljivanju informisanog
medijskog korisnika koji će se emancipovati u odnosu na protok informacija i
algoritama. Ovakav korisnik, osnažen agregatorom, započeće pravu borbu protiv
postfaktualne ere lažnih vesti i digitalne propagande.
Ključne reči: digitalni prostor, populizam, lažne vesti, javni interes, istina, zakon,
agregator, informacije
123
Art and populism
Chair: Stevan Vuković

Independent researcher, Belgrade, Serbia
The task of this panel is to initiate a debate on the question of left-wing populism
in visual art. The starting point is challenging the almost common notion that populism
is necessarily embedded with essentialist identitary discourses, which are mainly
nationalist, xenophobic, patriarchal and exclusionist. Namely, some of the populist
movements do fit into those categories, such as the Golden Dawn in Greece, Jobbik in
Hungary, and the National Front in France, but there are also contrary examples, such as
Syriza, Podemos, Front de Gauche. But if we take for granted the identification of
populism with the right, it leaves the left-wing politics, as Simon Critchley has warned
us, becoming only “some kind of more or less governmental or constitutional set of
arrangements which is meant to diffuse that populist force”. In order to prevent that,
Simon Critchley, Yannis Stavrakakis, Aletta Norval and some other authors which have
recently extended on Ernesto Laclau’s neo-Gramscian theories on populism, insist on
making a very clear distinction between those forms of populism which are limited to a
specific identitary group, and which are defending the idea of the particular nation
and/or race, and those forms of populism which are egalitarian and universalist, with
inclusive policies that are to counter all those exclusivist discourses.
Populism, as a topic, but less as a strategy, was present in exhibition making
practice in Europe in the last years. For instance, Nicolaus Schafhausen has curated an
exhibition titled Political Populism, which took place from November 2015 to February
2016 in Kunsthalle Wien, in Vienna, Paco Barragán has curated a show titled On
Patriotism, Immigration and Populism, than run in September 2011 in the Museum of
Contemporary Canadian Art, Toronto, and Matteo Lucchetti has curated the exhibition
titled Enacting Populism in its Mediascape, that took place from February to April, 2012,
in Kadist, in Paris. Then there is a coalition of more than 200 artists, musicians, writers
and curators was recently formed, gathered in commitment to fight the rise of right-
wing populism in Europe, the US and elsewhere, taking the name Hands off our
Revolution, and announcing different forms of actions, cultural and social. One could
also add to that an artist and activist coalition with a longer history, which is in present
dealing with the actual migrant crises in Europe (No One Is Illegal), or the the more
recently founded Gulf Labor, a coalition of international artists working to ensure that
migrant worker rights are protected during the construction of museums such as
Guggenheim Abu Dhabi and Louvre Abu Dhabi on the Saadiyat island.
But, how can we, locally and in general, relate to that? Ana Dimitrijević from the
Karkatag art group, Maja Ćirić, independent curator, Vladimir Jerić Vlidi, media
researcher, editor and author, and Goran Stojčetović, visual artist and founder of the Art
Brut Serbia Association will share their thoughts on problematizing right wing populism,
and experiences with projects that were focused on producing left wing populist
answers to both right wing populism and the elitism of the visual art establishment.
Key words: political populism, media populism, activism, visual art, curating, art brut.
124
Umetnost i populizam
Moderira: Stevan Vuković

Nezavistan istraživač, Beograd, Srbija
Uloga ovog panela je da inicira debatu o pitanjima levičarskog populizma u

vizuelnim umetnostima. Početna tačka je u ispitivanju usvojenih stavova o populizmu
kao nužno uključenom u esencijalističke identitarne diskurse, koji su uglavnom
nacionalistički, ksenofobični, patrijarhalni i ekskluzivistički. Naime, neki od
populističkih pokreta koji se uklapaju u ove kategorije, kao što su to Zlatna Zora u
Grčkoj, Jobbik u Mađarskoj, kao i Nacionalni Front u Francuskoj, potvrđuju ovu tezu, ali
postoje i suprotni primeri kao što je su to Syriza, Podemos, Front de Gauche. Ali, ako
uzmemo zdravo za gotovo identifikaciju populizma sa desnicom, to ostavlja levičarsku
aktivnost, na šta nas je Sajmon Kričli upozorio, da bude samo „neka vrsta manje ili više
ugovorenih aranžmana sa državnom ili pravnom strukturom, koja ima za cilj da
razgradi tu populističku silu”. Da bi se to predupredilo, Sajmon Kričli, Janis Stavrakakis,
Aleta Norval i neki drugi autori koji su se u neko skoro doba nadovezali na
neogramšijanski pristup Ernesta Laklaua populizmu, insistiraju na povlačenju vrlo jasne
razlike između onih formi populizma koji su ograničeni na neku specifičnu grupu, i koji
brane ideju pojedine nacije i/ili rase, kao i onih vrsta populizma koji su egalitaristički i
univerzalni, i koji sprovode inkluzivne politike koje se supotstavljaju bilo kakvim
ekskluzivističkim diskursima.
Populizam, kao tema, ali nešto ređe i kao strategija, veoma je bio prisutan u
izložbenoj politici u Evropi u prethodnim godinama. Na primer, Nikola Šafhauzen je
osmislio i realizovao izložbu pod nazivom Politički Populizam, koja se odigrala od
novembra 2015 do februаra 2016 in Kunsthale Wien, u Beču, dok je Paco Barragán
osmislio i realizovao izložbu pod nazivom O patriotizmu, imigraciji i populizmu, koja je
bila u postavci tokom septembra 2011 u Muzeju savremene umetnosti u Torontu, a
Matteo Lucchetti je postavio izložbu koja se zvala Izvođenje Populizma u Njegovom
Medijskom Prostoru, koja se odigrala od februara do aprila 2012, u instituciji Kadist, u
Parizu. Tu je, takođe, koalicija od preko 200 umetnika, muzičara, pisaca i kustosa koji su
se nedavno sakupili i posvetili borbi protiv nadiranja desničarskog populizma u Evropi,
Americi i na drugim mestima, i koji su, pod zbirnim nazivom Dalje ruke od naše
revolucije, najavili različite forme akcija, društvene i kulturne. Takođe bi se mogle dodati
tome i aktivnosti umetničkih i aktivističkih koalicija, koje imaju nešto dužu istoriju i
koje se sada bave migrantskom krizom u Evropi (Niko Nije Ilegalan), ili nešto skorije
osnovanim Zalivskim radom, koalicijom međunarodnih umetnika koji deluju u smeru
obezbeđivanja prava migrantskim radnicima angažovanim u procesu konstrukcije
muzeja kao što su to Guggenhajm Abu Dabi i Lovr Abu Dabi na Sadijat ostrvu.
Ali, kako se mi možemo, lokalno, i opšteno, odrediti spram toga? Ana Dimitrijević
iz umetničke grupe Karkatag, Maja Ćirić, nezavisna kustoskinja, Vladimir Jerić Vlidi,
istraživač medija, urednik i autor, i Goran Stojčetović, vizuelni umetnik i osnivač
Udruženja Umetnika Art Brut Srbija podeliće sa publikom svoja razmišljanja i
problematizovanja desničarskog populizma, kao i iskustva sa projektima koji su bili
fokusirani na levičarske odgovore na desničarski populizam i elitizam oligarhije u
vizuelnoj umetnosti.
Ključne reči: politički populizam, medijski populizam, aktivizam, vizuelne umetnosti,

kustoske prakse, art brut
125
Yael Bartana
True Finn – Tosi suomalainen, 2014

One channel video and sound installation, 50 min.
For her project “True Finn” Yael Bartana invited people living in Finland to take
part in creating a utopian moment. The condition was that each person has a different
ethnic, religious and political background. As a result of an open call, eight Finnish-
resident individuals came to live together for seven days in a house in the
countryside. Life, discussions and specifically designed assignments were filmed, with
the edited material now forming the core of this artwork. What happens when
these people live together for a week and re-define Finnishness, and themselves
in relation to others?
The artwork plays with questions about identity: How does national identity
operate as a means of inclusion and exclusion? What mechanisms exist for this in
Finland? What are we talking about when we talk about Finnish identity right now? Can
an immigrant become a true Finn?
126
Jael Bartana
Pravi Finac (Tosi suomalainen), 2014

Video i zvučna instalacija, 50 min.
Za svoj projekat „Pravi Finac”, Jael Bartana (Yael Bartana) je pozvala stanovnike
Finske da učestvuju u stvaranju utopijskog projekta. Uslov je bio da svaki učesnik dođe
iz drugačijeg etničkog, religioznog i političkog miljea. Nakon otvorenog poziva za
učesnike, odabrano je sedam osoba koje žive u Finskoj da provedu sedam dana zajedno
u seoskoj kući. Snimljen je njihov zajednički život, razgovori, ali i posebno osmišljeni
zadaci, koji zajedno sa montiranim materijalom čine centralni deo umetničkog dela. Šta
se dešava u toku nedelju dana kada ovi ljudi žive zajedno i redefinišu pojam Finca, kao i
samih sebe u odnosu na druge?
Ovo umetničko delo se poigrava pitanjima identiteta: kako nacionalni identitet
funkcioniše kao sredstvo uključenja i isključenja? Koji mehanizmi za to postoje u
Finskoj? O čemu govorimo kada govorimo o finskom identitetu danas? Da li emigrant
može ikada da postane pravi Finac?
127
Uroš Đurić
Populist project
Populist project was developed in the nineties, by the end of the XX century-
marking populism as last great ideology of the contemporary civilization. Author looks
at his own role within turbulent socio-historical circumstances, stressing the prevalence
of the class society as final destination of social streaming. Artists presents a mirror of a
reality which, turns out, emerged as dominant social and arbitrary force of today,
almost two decades since the first art pieces from this series.
http://urosdjuric.net/documents/strategies_of_excess.pdf
128
Uroš Đurić
Populistički projekat
Populistički projekat je nastao krajem devedesetih godina XX veka markirajući

populizam kao poslednju veliku ideologiju savremene civilizacije. Autor je kroz
razmatranje sopstvenog položaja u turbulentnim društveno-istorijskim okolnostima u
kojima i dalje prevladava klasno društvo kao konačno ishodište socijalnih stremljenja,
dao sliku stvarnosti koja je, ispostavilo se, postala dominantna društvena i arbitrarna
sila današnjice, skoro dve decenije od nastanka prve serije radova.
http://urosdjuric.net/documents/strategies_of_excess.pdf
129
Kristina Norman
A monument to please everyone (Et meeldiks kõigile), 2011

Documentary film, 87 min.
In an atmosphere ripe with nationalism, two young engineers are

commissioned by the Estonian Ministry of Defence to erect the country’s most
important monument – a statue commemorating the War of Independence. With
strong political and social pressure, the main characters of the film find
themselves in many tragicomic situations and a constant row of ordeals. All of
this paints a colourful and unique picture of the creation of a symbol during a
time of financial crisis in Estonia.
Director: Kristina Norman

Assistant director: Meelis Muhu
Chief cameraman: Erik Norkroos
Editors: Kristina Norman, Erik Norkroos
Producer: Erik Norkroos
Produced by: Rühm Pluss Null
130
Kristina Norman
Spomenik koji će se dopasti svima (Et meeldiks kõigile), 2011

Dokumentarni film, 87 min.
U atmosferi nacionalizma, estonsko Ministarstvo odbrane angažuje dva mlada

dizajnera da podignu najvažniji spomenik ove zemlje – statuu koja treba da slavi
Oslobodilački rat – rat vođen za nezavisnost Estonije. Pod jakim političkim i
društvenim pritiskom, glavni likovi filma naći će se u mnogim tragikomičnim
situacijama i moraće da prođu kroz brojne mučne birokratske procedure. Film
oslikava upečatljivu i jedinstvenu sliku procesa stvaranja nacionalnih simbola
upravo u trenutku velike finansijske krize u Estoniji.
Rediteljka: Kristina Norman (Kristina Norman)

Asistent režije: Melis Muhu (Meelis Muhu)
Direktor fotografije: Erik Norkros (Erik Norkroos)
Montaža: Kristina Norman (Kristina Norman), Erik Norkros (Erik Norkroos)
Producent: Erik Norkros (Erik Norkroos)
Produkcija: Rum Plus Nul (Rühm Pluss Null)
131
Vocal Curatorial Syndrom
TELL ME LIES, TELL ME SWEET LITTLE uncensored LIES

Performance in three acts / mystery / dialog practice / cross-examination
This performance will be focusing on the mechanisms of lie fabrication within

the Serbian media space and will be conceived as a trial in three recent cases. The
demolition in Savamala, the exhibition Uncensored Lies and articles written by fictitious
authors published in the Politika daily newspaper are probably the best examples of
media manipulation and instrumentalisation. The current political nomenclature
establishes a specific practice of programming of oblivion, aiming to completely blur the
demarcation line between what is true and what is not. Through the form of a dialog, we
will try to deconstruct this already established principle of deception, and to point out
the total absurdity of the media everyday in which we collectively participate.
132
Vokalno Kustoski Sindrom
PRIČAJ MI LAŽI, PRIČAJ MI SLATKE MALE necenzurisane LAŽI

Performans u tri čina / misterija / dijaloška vežba / unakrsno ispitivanje
Ovaj performans će biti fokusiran na mehanizme fabrikovanja laži u srpskom

medijskom prostoru i zamišljen je kao ogled o tri skorašnja slučaja. Rušenje u Savamali,
izložba Necenzurisane laži i tekstovi izmišljenih autora objavljeni u dnevnom listu
Politika su možda najbolji primeri medijske manipulacije i instrumentalizacije. Aktuelna
politička nomenklatura uspostavlja specifičnu praksu programiranja zaborava trudeći
se da u celosti zamagli demarkacionu liniju između toga šta je istina, a šta laž. Kroz
dijalošku formu pokušaćemo da dekonstruišemo ovaj već ustaljeni princip obmane, te
da ukažemo na svu apsurdnost medijske svakodnevice u kojoj kolektivno učestvujemo.
133
CIP - Каталогизација у публикацији
Народна библиотека Србије, Београд
316.42(048)
316.77(100)(048)
32.019.5(100)(048)
МЕЂУНАРОДНА научна конференција Медији, демократија, популизам 2017

(2017 ; Београд)
Knjiga sažetaka / [Međunarodna naučna konferencija] Mediji,
demokratija, populizam 2017, Fakultet dramskih umetnosti niverzitet[a] u
Beogradu, 9-10. novembar 2017. ; [uredile Nina Mihaljinac, Neda Radulović].
- Beograd : Fakultet dramskih umetnosti, Institut za pozorište, film, radio
i televiziju, 2017 (Beograd : Cakum pakum). - 134 str. ; 21 cm
Na spor. nasl. str.: Book of Abstracts / [International Conference] Media,

Democracy, Populism 2017, Faculty of Dramatic Arts [of] University of Arts
in Belgrade, November, 9-10, 2017. - Apstrakti na srp. i engl. jeziku. -
"Konferencija je ... kao deo projekta br. 178012 Identitet i sećanja:
transkulturalni tekstovi dramskih umetnosti i medija." --> kolofon. - Tiraž
200.
ISBN 978-86-82101-66-6
a) Друштвено понашање - Апстракти b) Масовне комуникације - Апстракти

c) Масовни медији - Апстракти
COBISS.SR-ID 249385484
134

Book of Abstracts POPULISM1

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Book of Abstracts POPULISM1

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

MEDIA

Faculty of Dramatic Arts

November, 9 – 10, 2017

Fakultet dramskih umetnosti

9 – 10. novembar 2017.

Konferencija je organizovana uz podršku Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog

Gordana Bekčić Pješčić

Milena Dragićević Šešić

Gordana Ilic Markovic

Gordana Bekčić Pješčić

Milena Dragićević Šešić

Gordana Ilic Markovic

Ana Milojević, Aleksandra Krstić

Ana Milojević, Aleksandra Krstić

Marko Mustapić, Benjamin Perasović, Augustin Derado

Lidija Pavlović Marinkov

Marko Mustapić, Benjamin Perasović, Augustin Derado

Lidija Pavlović Marinkov

Goran Tomka, Višnja Kisić

Dubravka Valić Nedeljković, Zoltan Geler, Karlo Bala

Eva Vaništa Lazarević

Goran Tomka, Višnja Kisić

Dubravka Valić Nedeljković, Zoltan Geler, Karlo Bala

Eva Vaništa Lazarević

Vocal Curatorial Syndrom

Vokalno Kustoski Sindrom

Regionalism, nationalism and "chameleonic" populism: the case of the Italian

Keywords: populism, regionalism, nationalism, Lega Nord, Italian politics

Regionalizam, nacionalizam i „kameleonski” populizam: slučaj italijanske Severne

Ideologija italijanske stranke Severna liga rapidno se promenila otkako je Mateo

Ključne reči: populizam, regionalizam, nacionalizam, Severna liga, italijanska politika

Social media and populism in the Serbian presidential election

Key words: populism, social media, election, Serbia, discourse analysis

Društvene mreže i populizam na predsedničkim izborima u Srbiji

U martu 2017. godine u Srbiji se vodila kampanja za predsedničke izbore koju su

Ključne reči: populizam, Tviter, izbori, Srbija, diskurzivna analiza

Contemporary reading culture as a path to political populism

Savremena čitalačka kultura kao put ka populizmu

Rad se bavi fenomenom gotovo potpunog odsustva kredibilne i kvalitetne

Disagreements regarding taste have clear social and political implications. As

Lokalne i globalne kulturne prakse u Srbiji i njihova politička upotreba

Ključne reči: lokalna kultura, globalna kultura, politički populizam, kulturna

Populism of post-memory: narrative, discourse, style

Populizam post-sećanja: narativ, diskurs, stil

Rad analizira populizam narativne retorike post-sećanja na Novosadsku raciju.

Ključne reči: post-sećanje, disonantno sećanje, Novosadska racija, populizam, vizuelni

Art, populism and the post-transitional condition

One of the aspects of the post-transitional cultural condition is that dominant

Keywords: post-transition, populism, contemporary art, ideology, Uroš Đurić, Aleksandar

Umetnost, populizam i post-tranziciono stanje

Jedan od aspekata post-tranzicionog kulturnog stanja jeste da ranije dominantne

Ključne reči: post-tranzicija, populizam, savremena umetnost, ideologija, Uroš Đurić,

Spectacular character of populist cultural policies: memory and monument

Spektakularnost populističkih kulturnih politika: politika sećanja i spomenika u

Nacionalističke i populističke retorike trenutno preovlađuju društvenom sferom

U Tršiću se od 1933. godine održava Vukov sabor manifestacija posvećena

How to be popular in populist time?

Kako biti popularan u vreme populizma?

Ključne reči: popularnost, populizam, savremena umetnost, transnacionalna umetnost,

Keywords: refugee children, education, diversity, multiculturalism, tolerance, Serbia, Šid

„Nećemo migrante u našoj školi“: pisanje medija o reakcijama domicilnog

Da li u srpskim školama ima mesta za decu iz izbegličkih kampova i pod kojim

Ključne reči: izbeglička deca, školovanje, različitost, multikulturalizam, tolerancija, Srbija,

Misconceptions in the media discourse and intentions in relation to Islam