Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
º1
Una aproximación
a la educación inclusiva
en España
5RJHOLR0DUWtQH]$EHOOiQ
,661
5HPHGLRVGH+DUR5RGUtJXH]
5HFHSFLyQHQHUR
$QGUpV(VFDUEDMDO)UXWRV
$FHSWDFLyQIHEUHUR
8QLYHUVLGDGGH0XUFLD
RESUMEN ABSTRACT
3S
ȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱȱȱ ȱȱ
ȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱàȱȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
Ûȱȱȱęȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱȬ
ȱȱȱȱȱȱȬ ȱȱȱǯȱ¢ǰȱȱ
ȱȱàȱǯȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ǰȱȱ£ȱȱȬ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ¡ȱȱàȱȬ ȱȱȱȱȱ¢ǯȱȬ
ȱ£ȱȱȱÇȱȱȱ ¢ǰȱȱȱȱȱȬ
øȱ ·ǯȱ ȱ ęȱ ȱ Ȭ ǰȱȱ ȱȱȱȬ
ȱȱȱ£ȱ¢ȱȱÇȬ ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱ ȱǯȱ
Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
ǰȱȱÛǰȱȱȱȱęȱȱȱȱȱøȱ
·ǰȱȱȱȱ£ȱȱȱȱDZ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ŘŖŖśǼǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱÇǰȱȱȱȱǻȱ ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ Ȭ ȱȱȱÛȱǰȱȱ
àȱȱȱŗşŞśǼȱȱȱęȱȱǰȱ ȱȱȱȱȱȱȬ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱǰȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǰȱ ǰȱ ȱ ȱȱȱǰȱȱǰȱȬ
ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱȱ¢ȱ£ǯȱȱ¢ȱ¤Ȭ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱàȱǻǰȱŘŖŖŜǼȱȱȱȱȱ
ǻŗşşŖǼǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱȱȱȱȱDZ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱàȱ¢ȱàȱȱȬ àǰȱȱȱ£ȱȱȬ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ £àȱ ȱ ¡ǰȱ ȱ
ȱàȱǯȱÇǰȱȱȱȬ ȱȱȱȱȱ¢ȱȱǯ
ȱ Ûǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
Ȯȱ ȱȱ£ȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱ ǰȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
àȱ ȃȄȱ ȱ ¢ȱ
Çȱȱȱǯ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱȃàȱȱȱȄǰȱȱȱ Ȯȱ ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ǻȱ ¢ȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ǰȱŘŖŖŗDzȱÇȱ¢ȱǰȱŗşşŝDzȱǰȱ ȱȱȱȱàǯ
ŗşşşǰȱŘŖŖŗǼǯ Çǰȱȱàȱȱȱȱȱȱ
ȱȃàȄȱȱǰȱȱȱȬ àȱȱȱȱȱȬ
ȱȱǰȱȱȱȱȱ¢ȱȬ ȱ¢ȱȱàȱȱȱȱȱȬ
ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱȃȬ ȱȱàȱ¢ȱǰȱȱàȱ
àȄȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ ȃȱ¢ȱȱȱȄȱǻÛ£ȱ¢ȱ¢ǰȱ
ȱȃȱȱȱȱȱȱÇȱȱȱ¡Ȭ ŗşşřDzȱ¤£ȱȱ¢ȱȱ £¤£ǰȱ
Ȅȱǻȱ¢ȱÇǰȱŗşşŞǼǯȱȱǰȱ ŘŖŖŘDzȱà£ȱǰȱŘŖŖśDzȱ£ǰȱ ȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ ȱ ǰȱŘŖŖŝǼǯȱȱȱ¡ȱȱȱ
ȱȱȱȱȱǰȱȱ ȱȱȱȱȱȱȬ
ȱȱȱȱȱŜşŜȦşśȱȱ ǰȱ ȱ ǰȱ ǰȱ ȱ
àȱȱȱàȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱȱęǰȱȱȱȱ
ȱ ȱ ŘşşȦşŜȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱȱȱǻ ǰȱ
ȱȱȱȱàȱȱȱ ŘŖŖŗDzȱ£ǰȱŘŖŖřǼǯ
ȱ ȱ àǰȱ ȱ ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȃ£Ȅȱȱȱȱ¢ȱ ǻŘŖŖŜǼȱ ǰȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱ£ȱȱȃàȱ ¢ȱ ȱ Ě¡ǯȱ ·ȱ ȱ ȱ ęȬ
Ȅǯ ȱȱȱȱàȱȱȱDZȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱǰȱàȱȱȱȱ¢ȱ
Çȱȱȱǻ¢ȱȱȱǼȱ ȱ ǰȱ àȱ ȱ
ǻŘŖŖŘǼȱȱȱȱȱȱȱȬ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱȱȱǰȱ¢ȱȱÇȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱǰȱȱȱàȱȱ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱȱÛ£ȱȬ
àȱȱȱȱȱȱȬ ȱȱȱ¢ȱȱęȱȱȱàȱ
ȱǯ ȱȱǰȱȱȱȬ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱ¢ȱ¡Ȭ
ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱàDZ
ȱȱÇȱȱ¢ȱǰȱ¡ȱȱ Ȯȱ £ȱȱàȱȱȱȱȬ
ȱȱȱȱȱȱȱȬ ȱ ȱ Û£ȱ ¤ǰȱ ¤ȱ
ȱ ȱ ȱ ǻ£ǰȱ ȱ£ȱ¢ȱǯ
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
àȱȱ·ȱȱȱDZȱȱ ȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱ¤DZȱ ǯȱȱǰȱȱȱȱ
ÇǰȱÇȱ¢ȱàȱǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱDZ ȱȱȱȱǰȱȱȱȬ
ǰȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱȬ
ȱȱǯȱȱȬ
àȱÇęȱȱȱȬ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱȱǻǼǯ
ȱȱȱȱȱȱ
Ȯȱ ȱȱĚ¡ȱȱȱàȬ ȱàȱ¢ȱȱȱȱȱàȬ
ȱȱȱàǯ ȱȱȱǯȱȱȱǰȱ
Ȯȱ ¢ȱøȱȱȱȬ ȱ àȱ £àȱ ȱ àȱ ȱ
ȱȱȱǰȱȱȱ ȱȱȱȱȱǰȱȱ£ȱ¢ȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱȱȬ ȱȱȱȱȱǰȱȱȬ
Ûȱ¢ȱȱȱÇǯ ȱȱȱȱ¢ȱȱàȱȱȱ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱȬ ȱ ǯȱǰȱ ȱ Ȭ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ęȱ
ȱ¡àǯ ȱȱàȱǯ
Ȯȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ¤ȱ ¢ȱ ȱ ǻŘŖŖśǼȱ Ȭ
àǯ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱàȱ£ȱȱ£ȱ¢ȱȬ ȱ ȱ ǰȱ ȱ Ûȱ ¢ȱ ȱ
ȱǻŘŖŖřǼȱȱȱȱȱȱȱȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ £àȱ ȱ
ȱȱàȱǰȱȱȱȱȬ ¡ȱȱǰȱȱÇȱȱȱàȱ
ǰȱÇȱ£ȱȱ·ȱȱȱàȱ ¢ȱȱȱȱàȱǯȱȱȬ
¤ȱȱȱȱȱǯȱȱ ȱ¡ȱȱȱȬ
ȱ ęȱ ȱ ·ȱ ¤ȱ ÇȬ ȱ¤ȱȱȱȱǯȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȬ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ ȱ ¤ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǯ ǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱDZ
ǻŘŖŖŚǼȱ ȱ ȃȱ àȱ ȱ ȱ Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ Ȅȱ Ȭ £ȱȱ¢ȱǯ
£ȱȱàȱȱȱȱ¢ȱȱȱ Ȯȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱȱàȱȱȱ¡ȱȱȬ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱȱȱÇȱȱ·¡ȱȱȱȬ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱàȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ûȱ ȱ ȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
DZ ȱȱǯ
Ȯȱ ȱ ¢Çȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ Ȯȱ ȱ£ȱ¢ȱȱȱȱ¤ȱ¡Ȭ
ȱ¢ȱȱàȱ¢ȱȱȱ ȱȱǯ
ȱȱ¢ȱǯ Ȯȱ ȱȱ£ȱȱȃȬ
ȱ ¢Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱȱȄȱȱȃȱ
àȱȱȱȱȱȬ ȱ£ȱ¢ȱȱȱàȄǯ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ Ȯȱ ȱȱȱȃȄȱȱȬ
ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ǯ
ȱȱÇȱȱàǯ Ȯȱ ȱ ¡ȱ ȱ ¡ȱ ȱ ȱ
ǰȱ Çǰȱ ȱ ¢ȱ ·£ȱ ǻŘŖŖśǼȱ ¤ȱ ¤ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ
ȱ¢ȱȱȱȱȱȱȬ ǰȱȱȱǰȱȱĚ¡àȱ
ȱȱȱȱȱȬ ȱȱ¤ȱ¢ȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱàȱ ¢ǰȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
ȱȱȱȱȱȱȱȬ àȱȱǻęȱȱȱȱȬ
ȱ¢ȱȱȱǯ ȱȱ ǰȱȱ¢ȱ¢ǰȱŘŖŖŜǼǯȱ
ȱ ȱ ȃȱ ȱ ȱ Ȭ ȱȱȱȱàȱȱȬ
àȱ ȱ ȱ Û£ȱ ȱ øȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
àȱ ȱ Ȅȱ £ȱ ȱ ȱȱȱȱȱȱȱ
£ȱ ¢ȱ ȱ ǻŘŖŖŞǼǰȱ ȱ ȱȱȱ¢ǰȱȱȱǰȱȱȱȬ
ȱàȱȱȱàȱȱ ȱȱ¡ȱȱȱȱȱ
ǰȱÇȱȱȱȱȱȬ ǰȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱàȬ
·ȱȱ·ȱȱȱȱȱŘŚŘȱȬ ȱ¢ȱȱǻȱȱȱȱȱȱ
ǰȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ǰȱ àǰȱ àȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ¢ȱ Ȭ
àȱȱȱȱȱàȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
¢ȱȱàȱȱȱȱȱ ǼǰȱȱȱȱȱȱȱȬ
ǯȱȱȱ¡Çȱ £ȱȱȱȱàǯȱȱȬ
ȱȱDZȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱȱ àȱȱȱȱȱȱȱ
ȱàȱȱ¤ȱǯ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ¤ȱ ȱ Ȭ
Ȯȱ ȱ ȱ DZȱ ȱ ȱ ȱ àȱǻŘŖŖŜǼȱȱȱÛȱȱȱȬ
ǰȱ ȱ ȱ øȱ ȱ ǰȱ àȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱàǰȱǯ ȱȱǻǰȱŘŖŖŜǼǯȱȱ ȱ ȱ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱȬ ǰȱȱşŖȂŞƖȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¤ȱ ¡ȱ ȱ àȱ ȱ ¤ȱ ȱ ȱ
ȱ ǰȱ ęȱ ȱ Ȭ ȃȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ
ȱȱȱ¢ȱȱȱȱȱȬ ȱ¢ȱȱȱȱȱȱ
ȱÇȱȱȱȱȱǯ ȱ ¤ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Ȅǯȱ
Ȯȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ
ȱȱ¤ȱǯ ȱ ȱ ǰȱ ȱ àȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǰȱ
Ȯȱ ȱ ȱ ¤ȱ ȱ ¢ȱ Ȭ
ȱȱÇȱȱǰȱȱȬ
ȱ¤ȱǯ
¡ȱȱȱȱȱȱ¢ȱȱ
Ȯȱ ȱȱàȱȱȱȱȱȬ ȱÇȱȱȱęȱ
ȱǯ Çȱ àȱ ȱ
ȱ àȱ ȱ ȃȱ àȱ ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ǻ
ǰȱ
ȱ ¢ȱ ǰȱ ŘŖŖŞǼǰȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ Ȭ
Ûǯȱȱȱȱ¢ȱȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ¢ȱ ȱ
£ȱȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱȱàȱȬ
ȱ Ȅǰȱ £ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱȱ¢ȱǯȱȱ
ȱǻŘŖŖŞǼǰȱȱȱȱȱȬ ·ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ Ȭ
àȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ Ûȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¤ȱ ȱ ǯȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ£Ȭ ǰȱ ǰȱ ȱ àȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱȱǰȱȱȬ ȱȱȱ¢ȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ¡ȱ ȱ Ȭ ȱȱȱȱ¤ȱȱ¢ȱȱȱ
ȱȱàȱȱȱ£ȱȱ àȱȱȱę¤ȱȬ
ȱȱȱȱȱȬ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱàȱȱàȱȱȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ
ǻȱȱȱȱȱȬ ȱ¢ȱǻǰȱŘŖŖŚDzȱÇ£ȱ
Ǽȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ǰȱŘŖŖŞDzȱÇǰȱŘŖŖŜǼǯ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
Ȯȱ ȱàȱȱøȱȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱȱ
ǰȱȱ¢ȱȱȱȬ ȱȱȱȱǯȱȱǰȱ
£ȱȱȱȱȱȬ ǰȱȱȱȱ¢ȱȱàȱȬ
ȱȱ¢ȱȱȱȬ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱǯȼ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱȱ ȱ
Ȯȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ¢ȱȱ·ȱȱȱȱ·ȱȱȬ
ȱàȱȱȱȱȱȬ ȱȱǰȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȬ ȱȱ£ǯȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ ȱ ȱ àǰȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱàȱ àȱ ȱ ȱ Ûȱ Çȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱǯ ȱȱȱȱȱDZ
Ȯȱ ¢ȱ ȱ ¢ȱ àȱ ȱ ȱ Ȭ Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ·ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ øǰȱ ȱÇȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱǯ ȱȱȱȱÇȱȱȱȬ
Ȯȱ ȱȱȱȱȱȱàȱ¢ȱ ȱǰȱȱȱȱȱȱȬ
ȱȱȱȱȱȱȱàȱ ǰȱȱ¢ȱ¤ȱȱȱÇȱ
ȱȱȱȱǯ ǯȱȱàȱȱȱȱ
Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ Çȱ ȱ
ȱ ȱ àȱ ǰȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
·ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱ ȱ ǯȱ
Çȱ ȱ ȱ ȱ
ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ
ǯ àȱȱȱȱȱǰȱȬ
Ȯȱ ȱȱȱàȱȱȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱȱȬ ȱȱȱȱȱȱȱȱ
àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ¡ǯ
Çǯ Ȯȱ ȱȱ¢ȱȱàȱàȬ
Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¡Ȭ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱǰȱȱȱ¤ǰȱ ȱ øȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱàȱȱ ȱȱȱȱȱȱǯ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȯȱ Ûȱ ȱ àǰȱ £Ȭ
ȱ àȱ ȱ ȱ øȱ ȱ ȱ àȱ ¢ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǰȱȱȱȱȱȬ ·ȱ ȱ ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱÛ£ȱȱȬ ȱ ǰȱ ¡ȱ ·ȱ ęȱ
ǯ ȱ ȱ ¤ȱ ȱ ¤ȱ ǰȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ ¤ȱȱȱȱȱ¤ȱȬ
ȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ Çǯȱ ȱ Ȭ ȱ ȱ ȱ ȱ àǰȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱȱȱȱȱȬ ȱ¢ȱȱȱàȱ¢ȱȱ¡Ȭ
ȱÇǯȱȱàȱȱȱàȱȱ àǯȱ
ȱȱ¢ȱȱȱȱȱȱ¢ȱ Ȯȱ ȱȱȱÛȱȱȱȬ
ȱ ȱ ȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ¢ȱęȱȱȱȱȱȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ Ȭ
£ȱȱàȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ǰȱȱȱȱȱȱȱǰȱ ȱȱȱęǯ
¤ȱȱȱȱȱȱȬ Ȯȱ ȱȱàȱ¢ȱȱȱȬ
àȱ¢ȱȱȱȱǰȱȱȱ ȱȱȱȱàȱ¤ȱ
ȱȱȱȱàȱ¢ȱęȬ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ Çǰȱȱ ȱ¢ȱȱȱȱøȱȱȱ
ǰȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǻŗşşŜǼȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱȱȱ
àȱȱ¡ȱȱȱȱ ¢ȱȱȱȱȱǯȱàȱȱ
ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱȱàȱȱȱȱȱȱ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
ȃȄȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱDzȱȱȱȱȬ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ Ȭ
àǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ ȱ ¡ȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱȱȱǰȱȱȬ ǰȱ ȱ Ûȱ ¢ȱ ȱ ǰȱ
ȱøȱȱȱȱǰȱȱ¢ȱȱȱ ȱȱȱǯȱȱȱ
Çȱ ȱ ȱ Ȭ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱ£àǰȱȱ
ȱȱȱÇęǯȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱȱȱ
ȱȱȱȱ¢ȱȱȱȱ ȱ ȱ £ȱ ȱ ȱ Ȭ
ȱȱȱàȱǯȱȱȱ ȱȱ¡ǯ
Ȯȱ ȱ ȱ ȱ Çȱ ȱ ȱ Ȭ Ȯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ
àȱȱȱȱ¢ȱȱǰȱ ȱȱȱȱǰȱȱȬ
ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ
ȱȱȱȱȱȱȱȱȱ ȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ
ȱàǰȱȱǰȱ¢ȱȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¤ǰȱ¢ȱȱȱȱȱ ȱȱ¢ȱ¢ȱ¢ȱȱÇȱ
ȱȱǯ ȱȱȱȱ¢ȱȬ
Ȯȱ ȱȱȱÇȱ¢ȱȱȬ ǰȱ¢ȱȱǰȱȱȱȱȱ
àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ûȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ¤ȱ ȱ àȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȃȄȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
¡ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ £ȱ ȱ ȱ ǯ
¢ÇȱȱȱȱȱȱȱȬ
ȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱȱȱȱȱȱȱǰȱȬ &RQFOXVLRQHV
ȱȱ£ȱȃȱ¤Ȅǯ
Ȯȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ Çȱ ȱ
ȱ ȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ¤ȱ øȱ ȱ ȱ
ȱȃȱȱȄȱȱȱȬ ȱ ¡ȱ ȱ ǯȱ
ǯȱȱȱȱȱǻȱȱȬ ȱ ȱ ȱ ŗşşŚǰȱ ȱ ȱ Ȭ
àȱȱȱÛ£ȱǼȱȱȱȱ ȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱ ȱ àȱ ȱ ¢ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
¡¢ȱȱȱȱ¢ȱ¤ȱȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ¤ȱ ¡ǰȱ ǰȱȱàȱȱȱ
ȱȱȱȱȱȱȱ ȱ ¤ȱ ȱ ȱ ȱ £ǯȱ Ȭ
ȱ ȱ øȱ ȱ ȱ Ȭ ǰȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ǰȱ ¤ȱ Ȭ ·ȱ ȱ ȱ ¤ȱ ȱ ȱ ȱ ¤ȱ
àȱȱȱȱȱȱȱȱȬ ȱȱȱȱ¢ȱȱ·ȱȱȱȬ
ȱȱęȱȱȱȱ ȱȱ ȱ ǯȱÇȱȱ Ȭ
¢ȱȱ£ǯȱȱȱȱȱ ȱ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ
ǰȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ ȱ Ȭ ȱȱǯȱȱȱȱ¢ȱ
ȱȱȱȱȱęȬ ȱ ǻŗşşŚǼǰȱ Çȱ ȱ ȃȱ ȱ Ȭ
ǰȱȱȱȱ¡àȱȱȱ ȄǯȱǶȱȱȱàǵȱȱ
ǻȱȱȱ¡àȱȱàȱ ȱøȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ ¤ȱ ȱ Ǽǰȱ ǰȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱȱȱǰȱ¢ȱȱÇȱȱ
ȱȱȱȱȱ¢ȱ ȱ £àȱ ȱ ȱ ǰȱ ȱ
ȱȱȱ¡¢ȱȱǰȱȱ ǰȱȱȱȱȱȱȱȱ
¢ȱÇȱǯȱ ȱàǯȱ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
R E V I S TA E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA V O L. 3, N .º 1
ǰȱ ǯȱǻŗşşşǼȱĚ¡ȱȱȱȬ XȱǰȱǯȱǻŘŖŖśǼȱȱȱȬ
àȱ ȱ ȱ ǯȱ àȱ ǰȱ ȱ¤ȱ£ǯȱȱȱȬ
ȱàǰȱŗŖŘȬŗŖřǰȱǯȱřŖȬŚřǯȱȱ ÇǰȱřŚŜǰȱ¢ǯ
ǰȱ ǯȱȱǻŘŖŖŗǼǯȱȱȱȱȱ
ǰȱ ǯDzȱ Aǰȱ ǯDzȱ
ǰȱ
ȱ àȱ ȱ àȱ Ȧȱ àȱ ǯȱ ¢ȱ 1ǰȱ ǯǯȱ ǻŘŖŖśǼǯȱ ȱ ȱ
ȱÛǰȱȱǯȱȱ¢ȱǯȱ¤ȱȱ ȱȱȱȱ¢ȱ
ÇȱȱǻǯǼǯȱ¢ǰȱȬ ȱȱ¢ȱȱǯȱȬ
àȱ¢ȱȱȱǰȱǯȱŗŜŗȬŗŝśǯȱȱȬ ȱȱȱȱȱǰȱŘŖȱ
DZȱøǯȱ ǻŚǼǰȱřśŝȬřŝŚǯ
ǰȱ ǯȱ ¢ȱ ǰȱ ǯȱ ǯȱ ǻŘŖŖŚǼǯȱ AǰȱǯȱȱǰȱǯȱǻǯǼȱǻŗşşŝǼǯȱ
ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ àȱ
ȱ ȱ ȱ ŗŖȱ Ûȱ ·ǯȱ ǯȱDZȱȱȦ
ǯȱ
àȱ¢ȱǯȱDZȱȬ TǰȱǯȱǻŘŖŖŘǼǯȱȱȱȱȱȬ
ȱȱǯȱȱȱȬ àȱȱÛDZȱȱàȱȱȱȬ
ǯ Çȱ ȱ àȱ ǯȱ ȱ
ǰȱ ǯDzȱ ǰȱ ǯȱ ǯDzȱ Ȭ ȱàǰȱřŘŝǰȱȬǰȱřşśȬśřşǯȱ
ǰȱ ǯDzȱ Xǰȱ ǯDzȱ Xǰȱ ǯDzȱ Tǰȱǯȱ ǻŘŖŖŞǼǯȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
Ȭ ǰȱ ǯȱ ¢ȱ ǰȱ ǯȱ ǻŘŖŖŞǼǯȱ ǯȱDZȱAǯ
ȱ àȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Tǰȱ ǯDzȱ ǰȱ ǯȱ ǻŗşşřǼǯȱ Ȭ
àȱǯȱȱǰȱřşȱǻŚǼǰȱŘŜȬśŖǯ ȱǯȱȱȱÇǰȱ
ǰȱ ǯȱ ¢ȱ ǰȱ ǯȱ ǻŗşşŚǼǯȱ Ȭ ŘŗŘǰȱ£ȱǻ¤ęDZȱȱȱȱȬ
ȱ Ȃȱ ȱ ȱ ǯȱ DZȱǶȱȱǵǼǯȱȱȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ǰȱ ǰȱĶȱǯȱ¢ȱǰȱǯȱǻŘŖŖřǼǯȱȱ
ǰȱ ȱǯȱ ȱ¢ȱȱDZȱȱȬ
ǰȱ ǯȱ ǻŘŖŖŚǼǯȱ ȱ Ȭ ȱÇǯȱàǰȱǯȱśśȱǻŗǼǰȱŘŝȬŚŖǯ
ȱ ȱ ȱ DZȱ ȱ ǰȱ Ķȱ ǯDzȱ ǰȱ ǯȱ ¢ȱ ǰȱ
ǰȱȱǯȱȬ ǯȱǯȱǻŘŖŖśǼǯȱȱȱȱ¢ȱȱ¤Ȭ
ȱȱȱȱǻřŖǼǰȱŘǰȱŘşśȬ ȱȱȱȱǯȱȬ
řŗŗǯ àǰȱȱ¢ȱǰȱŞȱǻřǼǰȱŗŗȬřŖǯȱ
Tǰȱ ǯDzȱ ǰȱ ǯDzȱ Ȭ ǰȱǯȱǻŗşşŞǼǯȱ¤ȱȱȬ
ǰȱǯDzȱǰȱǯDzȱ ǰȱǯȱǯȱ ȱȱȱȱȱàȱȱȱ
¢ȱǰȱǯȱǻŗşşŞǼǯȱȱÛȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ȭ
àȱȱȱȱȱȬ ȱ¢ȱǯȱDZȱȱǻ¢Ȭ
àȱȱÛǯȱDZȱǯ ȱȱàǼǯ
ǰȱ ǯDzȱ
ǰȱ ǯȱ ¢ȱ ǰȱ ǯȱ ǰȱǯȱ ǻŘŖŖŝǼǯȱ ȱ DZȱ
ǻŘŖŖŞǼǯȱ ¢¢ȱ ȱ ȱ Ȭ ȱ ȱȱǯȱȱǯȱȱ¢ȱǰȱ
ǯȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ǯȱ ȱǻǼǰȱ¢ǰȱ¡ȱȱDZȱ
DZȱǯȱȱ ȬȱĚȱȱȱȬ
ȱ ȱ ȱ Xȱ ¢ȱ Ȭ ȱǻǯȱŗşȬřŜǼǯDZȱȱǯ
àȱȱȱȱǯȱ¢ȱ ȱ ȱ ȱ Xȱ ȱ
ŗŚȦŗşşŖǰȱȱŚȱȱȱȱŜȦŖŞȦŗşŝŖǯ ȱXȱǯȱȱȬ
ȱȱ XȱȱȱȬ ȱřřŚȦŗşŞśȱȱŜȱȱ£ǯ
ǯȱ ¢ȱ ŗřȦŗşŞŘȱ ȱ ŝȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱ ȱ Xȱ ȱ
ȱřŖȦŖŚȦŗşŞŘǯ ȱ Xȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ àȱ Ȭ ȱ ȱ Ȭ
ȱ ȱ ȱ ǯȱ ¢ȱ ¤ȱ ǯȱ ȱ ȱ ŜşŜȦŗşşśȱ ȱ ŘŞȱ ȱ
ŗȦŗşşŖȱȱřȱȱǯȱȱŚȦŗŖȦŗşşŖǯ ǯȱȱŘȦŖŜȦŗşşśǯ
ȱ ȱ ŗŖȦŘŖŖŘȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Xȱ ȱ
ȱ àȱ ȱ Řřȱ ȱ ǯȱ ȱ ȱȱ ȱȱȱȬ
ŘŚȦŗŘȦŘŖŖŘǯ Xȱȱ ȱȱ
U N A A P R OX I M AC I Ó N A L A E D U C AC I Ó N I N C LU S I VA E N E S PA Ñ A
6REUHORVDXWRUHV
5RJHOLR 0DUWtQH] $EHOOiQ 3URIHVRU &RQWUDWDGR 'RFWRU )DFXOWDG GH (GXFDFLyQ
8QLYHUVLGDGGH0XUFLD6XVSULQFLSDOHVOtQHDVGHLQYHVWLJDFLyQVHFHQWUDQHQHGX
FDFLyQLQFOXVLYD\GHILFLHQFLDYLVXDO0LHPEURGHOJUXSRGH,QYHVWLJDFLyQGHOD8QL
YHUVLGDGGH0XUFLD(GXFDFLyQ,QFOXVLYDXQDHVFXHODSDUDWRGRVµ&RUUHRHOHFWUyQL
FRURJHOLRP#XPHV
5HPHGLRVGH+DUR5RGUtJXH]3URIHVRUD&RQWUDWDGD'RFWRUD)DFXOWDGGH(GX
FDFLyQ8QLYHUVLGDGGH0XUFLD6XVSULQFLSDOHVOtQHDVGHLQYHVWLJDFLyQVHFHQWUDQHQ
HGXFDFLyQLQFOXVLYD\HGXFDFLyQLQWHUFXOWXUDO0LHPEURGHOJUXSRGH,QYHVWLJDFLyQ
GHOD8QLYHUVLGDGGH0XUFLD(GXFDFLyQ,QFOXVLYDXQDHVFXHODSDUDWRGRVµ&RUUHR
HOHFWUyQLFRUGHKDURU#XPHV
$QGUpV(VFDUEDMDO)UXWRV+DVLGR%HFDULRGH,QYHVWLJDFLyQGHO3URJUDPD1DFLR
QDOGH)RUPDFLyQGHO3URIHVRUDGR8QLYHUVLWDULR)DFXOWDGGH(GXFDFLyQ8QLYHUVLGDG
GH0XUFLD6XVSULQFLSDOHVOtQHDVGHLQYHVWLJDFLyQVHFHQWUDQHQHGXFDFLyQLQFOXVLYD
\HGXFDFLyQLQWHUFXOWXUDO&RUUHRHOHFWUyQLFRDQGUHVHV#XPHV