DEFINITION OF TERMS

Yunit III: Makroekonomiks

Aralin 5

PATAKARANG PISKAL

 Patakarang piskal – ang pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya ng abnsa sa pamamagitan ng

pagsasagawa ng maayos na sistema ng pangongolekta ng buswis at paggastos nito.
 John Maynard Keynes – ayon sa kanya, ang pamahalaan ay may may malaking papel na
ginagampanan upang mapanatili ang kaayusan ng ekonomiya.
 Great Depression – nabuo ang paniniwalang ang pamahalaan ay may kakayahan naa
mapanatiling ligtas ang ekonomiya tulad ng banta ng kawalan ng trabaho.
 Full employment – Isang sitwasyon na kung saan ang lahat ng mga magagamit na labor sources
ay ginagamit sa mga pinakamatipid na paraan.
 Paggasta – pagbili ng isang produkto o serbisyo
 Pagbubuwis - isang mekanismo kung saan ginagamit ng pamahalaan ang salapi upang makabuo
ng produkto at serbisyong pampubliko.
 Overheated economy – mayroong mataas na pangkalahatang output at employment
 Pambansang badyet – ang kabuuang planong maaaring pagkagastusan ng pamahalaan sa loob
ng isang taon.
 Revenue – kita ng pamahalaan
 Buddget deficit – mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kaysa sa pondo nito.
 Budget Surplus – mas maliit ang paggasta kaysa sa pondo ng pamahalaan

MGA NAKAPALOOB SA PATAKARANG PISKAL

 May kinalaman sa badyet ng pamahalaan – Napapaloob sa patakarang piskal ang
pangkalahatang badyet ng buong bansamula sa pangongolekta ng buwis para mapunuan ang
kailangang badyet hanggang sa kung saan ito gagastusin.
 May kinalaman sa pangongolekta ng buwis – Napapaloob sa patakarang piskal ang mga paraan
ng pangongolekta ng buwis at ang mga uri ng buwis na kokolektahin.
 May kinalaman sa paggasta ng pamahalaan - Napapaloob din sa patakarang piskal kung saan
dapat gugugulin ang mga perang nalikom ng pamahalaan.
 Ginagamit upang labanan ang implasyon at di-magandang sitwasyon ng ekonomiya sa
pamamagitan ng pagpapairal ng surplus na badyet at pagtataas ng buwis - Sa panahon na
mataas ang presyo ng bilihin at hindi maganda ang ekonomiya ng bansa ay tumutulong ang
pamahalaan upang resolbahin ito.
 May kinalaman sa kabuuang demand ng produkto - Kapag bumaba ang gastos ng pamahalaan o
bumaba ang nakolektang buwis ay bababa ang demand. Gayundin, kapag tumaas ang gastos ng
pamahalaan at tumaas ang nakolektang buwis ay tataas din ang demand.

 Buwis - halagang kinokolekta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan at mga negosyo na

magagamit sa pagbibigay ng mga serbisyo publiko sa bansa.
 Laissez faire - hindi dapat nakikialam ang pamahalaan sa mga gawaing pang-ekonomiya.

MGA TUNGKULIN NG PAMAHALAAN

 Pangangalaga sa pribadong ari-arian - Pinapangalagaan ng pamahalaan ang karapatan ng
mamamayan sa pagkakaroon ng sariling ari-arian.
 Pagtataguyod sa kompetisyon - Sinisigurado ng pamahalaan na ang pagpapatakbo ng mga
negosyo sa ekonomiya ay hindi napapasa-kamay lamang ng iilang negosyante.
 Pagsasaayos ng mga spill-over sa ekonomiya - Tungkulin ng pamahalaan na ayusin ang mga
negatibong epekto ng mga kompanya upang hindi na ito makaapekto sa mga mamamayan.
 Paglalaan ng pampublikong kalakal - Tungkulin ng pamahalaan ang pagkakaloob ng kalsada,
tulay, at ilang mga gusali tulad ng mga paaralan at ospital na makatutulong sa mamamayan.
 Paniniyak ng katatagan ng ekonomiya - Tungkulin ng pamahalaan na isaayos ang presyo ng mga
bilihin lalo sa panahon ng implasyon, depresyon, o kalamidad.

 Anti-trust law - Itinatag upang buwagin ang kapangyarihan ng monopolyo.

 Spill-over - pagsasalin ng positibo o negatibong epekto ng negosyo o ekonomiya sa mga
mamamayan.
 Pampublikong kalakal - mga bagay na sama-samang nagagamit ng tao na walang karagdagang
halaga at pagbabawas sa kalidad o dami nito.
 State of Calamity - isang kalunos-lunos na kondisyon ng bansa dulot ng isang pangyayaring
gawa ng kalikasan (mga bagyo, lindol, atbp.) o ‘di kaya’y gawa ng tao tulad ng pakikidigma.
 Republic Act 10121 - “Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act of 2010”
 Badyet - Tumutukoy ito sa paglalahad ng kitang gugugulin ng isang tao, pamilya, kompanya, o
pamahalaan sa loob ng itinakdang araw.
 Oktubre 20 – deadline sa mga kalihim ng ahensya ng pamahalaan na magpasa ng kanilang
badyet para sa isang taon
 Department of Budget and Management - may karapatang siyasatin, baguhin, bawasan, o
dagdagan ang panukalang badyet.
 Kongreso - karaniwang binubuo ng Senado at ng isang Kapulungan ng mga Kinatawan.
 30 araw- bilang ng araw na ipapasa ng pangulo ng bansa ang panukalang badyet sa Kongreso
 Budget Call – isinasaad ang mga hangganan ng pambansang badyet kabilang ang kabuuang
paggasta, ang tamang dapat gugugulin ng badyet, at ang inaasahang malilikom na buwis at iba
pang kita upang tustusan ang paggasta.
 Development Budget Coorination Committee – dito ibinabatay ang mga hangganan ng badyet
 Participatory o bottom-up budgeting – hinihikayat ang partisipasyon ng mga civil society
organization at iba pang stakeholder sa paggbuo ng badyet ng mga ahensiya ng pambansang
pamahalaan
 Executive review board – binubuo ng kalihim ng DBM at mga nakatataas na opisyal ng
pamahalaan na pag-aaralan ang rekomendasyon ng DBM
 National Expenditure Program (NEP) – bubuuin ang DBM bilang panukalang pambansang
badyet ayon sa napagkasunduan ng executive review board
 President’s Budget – mga dokumento kabilang na ang NEP
 General Appropriations Bill (GAB) – Preisdent’s Budget na isusumite sa Kongreso upang
aprubahan bilang isang ganap na batas.
 Social services – pinakamalaking pinupuntahan ng pambansang badyet; napapaloob dito ang
gastusin para sa edukasyon, kalusugan, pabahay, at iba pa.
 Economic services – pumapangalawa; gastusin para sa Repormang Agraryo, kalakalan at
industriya, pagpapaunlad ng imprastraktura, agrikultura, at iba pa.
 Debt Services at Interest Payment – pumapangatlo; kinapapalooban ng gastusin para sa
pambayad utang sa loob at labas ng bansa.
 General Public Services – pumapang-apat; gastusin para sa maayos na pagpapatakbo ng gawain
ng pamahalaan
 Defense – gastusin sa pagpapanatili ng kapayapaan at seguridad ng mga mamamayan sa bansa
 Expenditure program – tumutukoy sa ceiling o pinakamataas na gastusing nararapat upang
matugunan ang mga pananagutan o obligasyon ng pamamahala sa loob ng isang taon.
 Current Operating Expenditures – nakalaang halaga para sa pagbili ng mga produkto at serbisyo
upang maayos na maisagawa ang mga gawaing pampamahalaan sa loob ng isang taon.
 Capital outlays – panustos para sa pagbili ng mga produkto at serbisyo kung saan ang
kapakinabangang makukuha mula rito ay maaaring magamit sa loob ng maraming taon at
maaaring makadagdag sa mga asset ng gobyerno.
 Net Lending – paunang bayad ng gobyerno para sa mga utang nito.

 Personal Services – nakapaloob ang mga kabayaran para ssa sahod, suweldo at iba pang mgaa
compensation gaya ng mga dagdag-sahod at cost of living allowance ng mga permanente,
pansamantala, kontraktuwal at casual na empleyado ng gobyerno.
 Maintenance and Other Operating Expenses (MOOE) – gastusin kaugnay ng pagpapatakbo ng
mga ahensya ng gobyerno gaya ng supplies, mga kagamitan, transportasyon, utilities (tubig at
kuryente), kumpunihin, at iba pa
 Capital stock –
 Expense - the cost required for something; the money spent on something.
 VAT – value-added tax
 Badyet ng bansa – inihahanda ayon sa prayoridad ng pamahalaan.

PANUNTUNAN SA PAGGASTOS
 Panuntunan sa pagtitipid - Ang paggastos ng pamahalaan ay idinadaan sa bidding, at kung
maaari ay makakuha ng pinaka-mababang presyo ngunit may kalidad na produkto.
 Panuntunan sa pangangailangan – Ang mga dapat bilihin ay ang mga kailangan lamang ng mga
ahensiya.
 Panuntunan sa pagiging produktibo – Kailangan na may benepisyong makukuha ang
mamamayan na higit pa sa halaga ng perang ginamit sa paggastos.
 Panuntunan sa benepisyo ng pangkalahatang kagalingan – Kailangang ang paggastos ay
mapaloloob sa pampublikong kalakal na maaaring magamit ng lahat ng mamamayan at hindi ng
iilan lamang.
KLASIPIKASYON NG PAGGASTOS
 Paggastos sa Pangkalahatang Gawain - Napapaloob dito ang paggastos para operasyon ng
sangay hudikatura, lehislatura, at ehekutibo.
 Paggastos sa Pambansang Pangangalaga - Napapaloob dito ang paggastos para sa lahat ng
sangay ng hukbong sandatahan, kasama na ang kapulisan at ang mga pensiyon ng mga
beterano.
 Paggastos sa Kagalingang Panlipunan at Kultural - Napapaloob dito ang paggastos para sa mga
paaralan, ospital, aklatan, museo, parke, at iba pa.
 Paggastos sa Ekonomikong Paglilingkod - Napapaloob dito ang paggastos para sa kalikasan,
tulong sa kalamidad, pansakahan, pagtataguyod ng katarungan, pagpapanatili ng hukuman, at
bilangguan at koreksyunal.

 Depresyon - ang matagal na panahon kung saan patuloy na humihina, bumabagal at bumababa
ang ekonomiya ng bansa.
 Resesyon (recession) - isang pag-urong o pagliit ng siklo ng negosyo(business cycle) na isang
pangkalahatang pagbagal ng gawaing ekonomika.
 Bidding - an offer (often competitive) to set a price by an individual or business for a product or
service or a demand that something be done.
 Hudikatura (tagapaghukom) - ang sistema ng mga hukuman na namamahala sa hustisya sa
ngalan ng soberanya ng estado, isang mekanismo upang maayos ang mga hindi
pagkakasunduan, sigalot o gulo.
 Lehislatura/lehislatibo (tagapagbatas) - isang uri ng kinatawan pampakikipanayam
pagpupulong na may kapangyarihan na gumawa at baguhin ang mga batas.
 Ehekutibo (tagapagpaganap) - ang sangay ng pamahalaan na nagpapatupad ng mga batas at
alituntunin na ginawa ng sangay lehislatibo.
 Pensyon - isang pinansyal na benepisyo na ibinigay, sa mga nag-aaplay nito, sa pagreretiro ng
mga worker at self-employed.

PAGBUBUWIS
MGA IBA’T IBANG PARAAN NG PAG-UURI NG BUWIS

Batay sa Antas ng Buwis

 Progresibo (Progressive) – Tumataas ang buwis habang tumataas din ang halaga ng
binubuwisan.
 Regresibo (Regressive) – Kabaligtaran ito ng progresibong uri; lumiliit ang buwis na babayaran
kahit ang halaga ng binubuwisan ay lumalaki.
 Proporsyonal (Proportional) – Kahit na magbago ang halaga ng binubuwisan ay hindi
nagbabago ang buwis na sinisingil.

Batay sa Pagbabayad
 Direkta – buwis na direkta o tuwirang gagawain ng magbabayad ng buwis tulad ng buwis sa
kita. Hindi maaaring ipasa o ilipat sa iba ang pagbabayad ng buwis na ito.
 Di-direkta – buwis na di tuwirang babayaran ng tao dahil ang ito ay kasama na sa pagpepresyo
ng mga produkto o serbisyo. Ang pagbili ng mga produkto ay isang paraan ng pagbabayad ng di-
direktang buwis.

Batay sa Layunin
 Buwis sa Hanapbuhay – buwis na ipinapataw sa mga taong ginagamit ang pinag-aralan sa
pagkakaroon ng sariling pagkakakitaan, tulad ng mga doktor, abogado, arkitekto, accountant, at
iba pang mga propesyonal na nagbabayad ng kanilang lisensya.
 Sedula (Community Tax) – buwis na babayaran ng lahat ng mamamayan nasa edad 18 pataas.
may trabaho man o wala. Ito ay buwis na ipinapataw ng lokal na pamahalaan.
 Buwis na Kita – buwis na ipinapataw sa mga kompanya at mamamayan na tumatanggap ng
kanilang kita sa loob ng bansa. Nagkakaiba ang buwis na babayaran depende sa laki ng kinikita.
 Buwis na Ari-arian – buwis na ipinapataw sa lahat ng ari-arian na naipundar, namana, o
iniregalo ayon sa halaga nito sa pamilihan (market value), tulad ng lupa at bahay
 Excise Tax – ang buwis na ipinapataw sa mga produktong ipinagbibili at ginagawa sa loob ng
bansa
 Regulatory Tax – buwis na ipinapataw upang maisaayos ang pagbili at paggamit ng mga
produkto, tulad ng taripa o tariff

IBA PANG BUWIS SA PILIPINAS

 Travel Tax – binabayaran ng mga mamamayang naglalakbay palabas ng bansa
 Sin Tax – buwis na ipinapataw sa mga produkto tulad ng alak at sigarilyo
 Taripa - ang buwis na ipinapataw sa mga inaangkat o iniluluwas na kalakal.
 Kawanihan ng Rentas Internas o Bureau of Internal Revenue (BIR) - ang ahensiya ng
pamahalaan na nangangasiwa sa pangongolekta ng buwis sa Pilipinas.
 Tax Evasion - ang tawag sa hindi pagbabayad ng tamang buwis.
 Tax Avoidance - ang paggamit ng legal na pamamaraan upang mabawasan ang buwis na
binabayaran.
 Allowance – ibinabawas sa kabuuang kita; hindi binubuwisan

MGA LAYUNIN NG PATAKARANG PISKAL

 Mapatatag ang ekonomiya ng bansa - Walang malaking biglaang pagbabago sa takbo ng
ekonomiya. May mababang implasyon. Patuloy na tumataas ang produksyon.
 Mapasigla ang ekonomiya - Tumataas ang antas o dami ng produkto at paglilingkod na
naibibigay ng ekonomiya sa isang partikular na panahon. Nagkakaroon ng pagbabago sa
teknolohiya at positibong puwersang panlabas.

 Neutral Fiscal Policy - Balanse ang badyet ng pamahalaan. Tama lamang ang paggastos ng
pamahalaan batay sa buwis na nakolekta nito. Ang gastusin ng pamahalaan ay pantay o halos
kapareho lamang ng halaga ng buwis na nakolekta nito. Wala masyadong epekto ito sa
ekonomiya ng bansa.
 Expansionary Fiscal Policy - May layunin itong mabawasan ang kawalan ng trabaho sa bansa.
Ang paggastos at ang buwis na kinokolekta ng pamahalaan ay mataas o mababa, o maaari ding
kombinasyon ng dalawa. Maaaring taasan ang sahod ng mga manggagawa o bawasan ang
kanilang buwis upang mahikayat silang gumastos at bumili ng mga produkto. Ang mga
prodyuser naman ay mahihikayat na magdagdag ng produksyon at kumuha ng dagdag na mga
manggagawa. Maaaring magdulot ito ng kaunting implasyon.
 Contractionary Fiscal Policy -May layunin itong mabawasan ang kawalan ng trabaho sa bansa.
Ang paggastos at ang buwis na kinokolekta ng pamahalaan ay mataas o mababa, o maaari ding
kombinasyon ng dalawa. Maaaring taasan ang sahod ng mga manggagawa o bawasan ang
kanilang buwis upang mahikayat silang gumastos at bumili ng mga produkto. Ang mga
prodyuser naman ay mahihikayat na magdagdag ng produksyon at kumuha ng dagdag na mga
manggagawa. Maaring magdulot ito ng kaunting implasyon.

 Sahod - isang uri ng umuulit na pagbabayad mula sa sa isang tagapagpahanapbuhay o

tagapagpatrabaho papunta sa isang naghahanapbuhay o manggagawa (trabahador), na
maaaring tinukoy sa isang kontratang panghanapbuhay.
 Konsyumer - terminong maaaring tumutukoy sa katagang ginagamit sa larangan ng ekonomiks.
Ang salitang ito ay maaaring tumukoy sa mga indibidwal na bumibili o gumagamit ng mga
produkto o serbisyo.
 Prodyuser - siya ang gumagawa ng mga produkto. samantalang ang konsyumer ay siya ang
kumakain sa mga produktong nagawa ng prodyuser.