xêLD mÚ?

FT

xzUJÝ( Ä!¼N ÄNx@L KBrT

1
 «xh#N GN KRSèS §Nq§ûT bk#‰T çñ kѬN tnSaxLÝÝ h#l#
bxÄM XNd¸ät$ XNÄ!h# bKRSèS dGä HÃêN YçÂl#ÂÝÝ´ 1¾ öé.
15.20(21

2
 «Xnç k²Ê jMé TWLD h#l# B}:T Yl#¾L¿ BRt$ yçn bXRs#
lXn@ ¬§Q |‰N xDRÙLÂÝÝ´ l#”. 1.49

3
 mQDM

b09)(7 ›.M ê>NGtN Ä!s! x-gB b¸gßW yQÇS ¥R öS yGB{ b@t

KRStEÃN bx ND X/#D -êT tg"c& nbRÝÝ μHn# Sl g@¬CN mD`n!¬CN x!ys#S
KRSèS y|Uê& MS-!R ÃStM‰l#ÝÝ bz!Ã g!z@ g@¬ CNN btmlkt b{RfT
ytä§ m{/F ¬Tä nbR¿ bym/l# Ãn\#¬LÝÝ kTMHR¬cW h#l# y¥Yrú"
y¸ktlW nWÝ- «l@lÖC QÇúT mÚ?FTN s!sDb# ZM S§LÂcW¿ yQÇúT
mÚ?FT ‰S yçnWN m{/F QÇS múdB jm„ÝÝ QÇúNN s!s Db# ZM
S§LÂcW yQÇúN ‰S yçnWN KRSèSN múdB jm„ÝÝ ¬DÃ XSk mc&
ZM XN§lN)´
YH TMHR¬cW xêLD mÚ?FTN btmlkt mÂF”N ySDB x§cWN bkft$
q$_R TZ Yl¾LÝÝ yhgÊ sWM Ælb@t$N μLÂq$ x_„N xYnqNq$ wYM QRÅ
ûN mmLmL GNÇN lmq$r_ nW Y§LÝÝ XNμ*N bLíc$½ bxƬcW bm{/F
QÇS¿ XNμ*N y[U QÇúN bçn#T Líc$½ bxƬcW bÆ?¶W QÇS bçnW
bx!ys#S KRSèS¿ §Y y¸\nzrWN DFrT ys¥½ Ãy½ Ãnbb sW h#l# ySDB
xF bts-W «bxWÊW´ ytqnÆbr mçn#N mrÄT YC§LÝÝ

lmçn# xêLD mÚ?FT Xn¥N ÂcW)

xêLD ቃሉ የግEዝ ሲሆን ትርጉሙም «LíC´ (በAነስታይ ጾታ) ¥lT s!çN¿
Aዋልድ መጻሕፍት LíC yçn# mÚ?FT ¥lT ÂcWÝÝ LJn¬cWM lm{/F
QÇS nWÝÝ y¸wለÇTM bzR /rG úYçN bይዘት½ bmNfS½ bMS-!R½ bm
\rt /úB ነው፡፡ የመጽሐፍ ቅዱስ መጻሕፍት #ቀኖናውያት መጻሕፍት$ ይባላሉ፡፡ ቀኖ
ናውያት የሚባሉበትም ምክንያት ቁጥራቸው Xና ይዘታቸው ተሰፍሮና ተቆጥሮ የተወሰ
ነና የታወቀ ስለሆነ ነው፡፡ (ቀኖና የሚለው ቃል መለኪያን ወይም መሥፈሪያን የሚገ
ልጽ የግሪክ ቃል ነው፡፡) ስለሆነም መጽሐፍ ቅዱስ የተቀነኑ (የተወሰኑ) መጻሕፍት ስብ
ስብ ነው፡፡ Eንዲሁም የመጽሐፍ ቅዱስ መጻሕፍት #Aሥራው መጻሕፍት$ ይባላሉ፡፡ Aሥ
ራው ማለት ሥሮች ማለት ሲሆን¿ Aሥራው መጻሕፍት ማለትም የሌሎች መጻሕፍት ሥሮች
ወይም መገኛዎች (መሠረቶች) ማለት ነው፡፡ ስለዚህ Aዋልድ መጻሕፍት¿ በAሥራው
መጻሕፍት ሥርነት ላይ የሚበቅሉና የሚያድጉ ቅርንጫፎች ናቸው፡፡
ከመጽሐፍ ቅዱስ /ሳብና Eውነታ ሳይወጡ በEርሱ ላይ ተመሥርተው የመጽሐፍ

4
ቅዱስን ኃይለ ቃልና ውስጠ ምSጢር ለመተርጎም፣ ለማብራራት፣ ለማተትና ለመተን
ተን፣ ለልዩ ልዩ የቤተ ክርስቲያን Aገልግሎት የሚውሉትን በAንድ ላይ ለማሰባሰብ፣
በመጽሐፍ ቅዱስ በተገለጸው መሠረት ተዛማጅ Xና Aስረጅ የሆኑ ነገሮችን ለማዘጋጀት፣
ወዘተ የሚጻፉ መጻሕፍት Aዋልድ መጻሕፍት ይባላሉ፡፡ ይህም ማለት በምSጢርና በይ
ዘት፣ በመንፈስና በ/ሳብ Aስገኚያቸው Xና ወላጃቸው መጽሐፍ ቅዱስ nW፡፡ ይህን መሠ
ረታዊ ወላጃቸውን (መጽሐፍ ቅዱስን) መስለው የተወለዱና የተገኙ መጻሕፍት ናቸው¿
Aዋልድ መጻሕፍት የሚባሉት፡፡
ምንም Eንኳ በAንዳንድ ይዘታቸው¿ መጽሐፍ ቅዱስን ቢመስሉም ከመጽሐፍ ቅዱስ
Aስተምህሮ½ በጌታችን ከተገለጠውና ከሐዋርያት ጀምሮ ሲያያዝ ከመጣው የቤተ
ክርስቲያን Eምነትና ትምህርት ጋር ተቃርኖ ያላቸው መጻሕፍት የመጽሐፍ ቅዱስ ልጆች
(Aዋልድ መጻሕፍት) Aይደሉም፡፡ Eንዲህ ያሉት መጻሕፍት #ዲቃላ መጻሕፍት$ ናቸው፡፡
ቅድስት ቤተክርስቲያንም ከመሠረታዊ Aስተምህሮዋና Eምነቷ Eና ከቀኖናውያት
መጻሕፍት ጋር የማይስማሙትን Eንዲህ ያሉትን ማንኛውንም መጻሕፍት ታወግዛቸዋለች
Eንጂ Aትቀበላቸውም፡፡
xêLD mÚ?FTN btmlkt b¸ktl#T n_ïC mlyT XNd¸ÒL ?NÄêEW
yngr mlkÖT l!Q -!ät&ãS xlN YgL-#¬LÝÝ
1. ›§¥cW mNGሥt XGz!xB/@R yçn፣
2. b¦úB፣ bmNfS½ bMS-!R½ bngr mlkÖT kx|‰W mÚ?FT XÂ kQÇ
úT yb@t KRStEÃN TWðT UR y¥YUŒ፣
3. lKRStEÃÂêE |n MGÆR½ ä‰L½ ?YwT X xnêwR tS¥¸ yçn#፣
4. bb@t KRStEÃN xbW½ TWðT wYM g#ø MSKR çcW፣
5. WSÈêE t”Rñ yl@lÆcWÝÝ
Xn!h# l!Q yxêLD mÚ?FTN g#ø btmlከt s!ÃTt$¿ ysW zR XÂT XÂ
xÆT xÄM X /@êN ÂcWÝÝ LíÒcW GN bZtW äLtêL¿ Yb²l# Yä§l#MÝÝ
xêLD mÚ?FTM xÆT X¬cW xND m{/F QÇS b!çNM Líc$ GN bZ
têL äLtêL¿ Yb²l#M Yä§l#MÝÝ ysW zR XÂT X xÆT xÄM X /@êN
byhg„¿ byzmn# Ãl TwLD h#l# ÃW”cêLÝÝ LíÒcW GN bL† L† hgR
bL† L† zmN SltwlÇ §Ytêwq$ YC§l#ÝÝ xêLD mÚ?FTM byhg„
byTW LÇ btn\# QÇúN SltÚû¿ sW h#l# §ÃW”cW YC§LÝÝ k§Y
Ãl#TN mm z¾ãC XSμ*àl# DrS GN h#l#M Yqb§cêLÝÝ

5
 xêLD mÚ?FT yMN§cW Sl QÇúN ?YwT y¸gL[# gD§T½ m{/F
QÇSN y¸ÃSrÇ TRÙሜÃT½ l!ቃWNT ÃSt¥…cýN SBkèC½ yÚÐcW
mLXKèC½ y[l†T [lÖT½ yzm„T mZÑR½ ÆT ‰XY፣ ygÖbß#T MS-
!‰êE ›lM ytÚfÆcW DRsèC ÂcWÝÝ Xnz!HN byzmÂt$ kFlN XÂÃcêlNÝÝ

1. bzmn Bl#Y
bzmn BlY kx|‰W mÚ?FT ÃLtö-„ ngR GN #yXGz!xB/@R mNfS
ÃlbT m{/F h#l# lTMHRT XÂ ltGú{ LBNM l¥QÂT½ b{DQM §lW
MKR dGä Y-Q¥L$ ¼1-!ä.3.07¼ btÆlW m\rT lTMHRT XÂ ltGú{ Ãg
lGl# ynb„ xêLD mÚ?FT nb„ÝÝ _qEèc$N XÂNœcWÝÝ
h. yÚR m{/FÝ( «ÄêET Sl úåL Sl L° Sl ׬N YHNN y~zN Qn@ tqß¿
yYh#ÄM LíC ÃStM„ zND xzzÝÝ Xnç YH bÚR m{/F t{æxLÝÝ$ (2úÑ.1.08)
tBlÖ ytngrlTN yÚR m{/F ysB; l!”ÂT TRg#M «m{/f L;#§N´
s!lW y¹#Lg@T TRg#M dGä «yMRõC m{/F´ YlêLÝÝ YH m{/F
mZщT ytsÆsb#bT m{/F mçn# Y¬mÂLÝÝ Slz!H m{/F bBl#Y
k!ÄN h#lT ï¬ãC ላይ t-QîxLÝÝ ymjm¶ÃW x!Ãs# xä‰Wà NN DL
Ædrg g!z@ bgÆâN ytf[mWN txMR btmlkt፡- #YHS በÚR m{/F
ytÚf xYlMN)$ Y§LÝÝ xÃs# 0.03 ÝÝ h#lt¾W ÄGä kF BlÖ ÃynW 2 úÑ.
1.08 ላይ ያለው nWÝÝ
l. yXGz!xB/@R yõRnT m{/FÝ( yslÖäNN ¬¶K½ bXRs# zmN yçnWN ngR
h#l# y¸tRK m{/F 1ng. 01.$3ÝÝ
/. yX|‰x@L ng|¬T ¬¶K m{/FÝ( yX|‰x@L ng|¬T y\„TN |‰ XÂ
bzmÂcW ytf[mWN ¬¶K y¸zrZR m{/F 1ng.05.@3¿ 05.#2¿ 06.04¿
06. @¿ 06. @7ÝÝ
m. yYh#Ä ng|¬T y¬¶K m{/FÝ( X|‰x@L kh#lT ktkflC b“§ bx!y„
úl@M kt¥ yng\# ng|¬T ¬¶K ytmzgbbT m{/F 2ng.8.@3¿ 2.@¿
05.6¿
Xnz!H k§Y y-qsÂcW mÚ?FT kx|‰W mÚ?FT UR bqñ ÆYmz
gb#M¿ lMKR X lTMHRT Yçn# zND t-QsêLÝÝ lMN bqñ xLtmz
gቡM; l¸lW _Ãq& xB²®c$ yBl#Y k!ÄN l!”WNT ytS¥ÑbT mLS Xn
z!H mÚ?FT½ \ð ZRZR X byzmÂt$ y¸mzgBÆcW bmçÂcW xLt-Âqq$M

6
nbRÝÝ kz!HM bt=¥¶ bXnRs# ytgl[W ¬¶K bx+„ bng|¬T X bz@Â
mê:L Slqrb nW y¸L nWÝÝ
k§Y ktgl-#T bt=¥¶ yxYh#D l!”WNT byzmÂt$ ÃsÆsÆ*cW
y/t¬½ yTRÙ» X yTMHRT mÚ?FTM nb„ÝÝ
¸¹ÂHÝ( b:B‰YS_ ÌNÌ «zÄGM´ ¥lT nWÝÝ yrbÂt xYh#DN (yxYh#D mM
ህራን) /úB፣ Aስተያየት XÂ TMHRT yÃz s!çN b”L s!w‰rS öYè b2)
›.M rb! ©ÄD-¦-Âs! xsÆSbW -RZrW¬LÝÝ
g¥‰Ý( ´mdMd¸Ã½ ¥-ÂqqEô ¥lT nWÝÝ g¥‰ y¸¹ÂH xNDM¬ s!çN
h#lT ›YnT _‰Z xlWÝÝ ymjm¶ÃW yx!y„úl@M _‰Z y¸ÆlWN b4¾W
m¼K¼z kg@L bðT yt-rzW s!çN¿ h#lt¾W dGä yÆb!lÖÂWÃN _‰Z y¸Æ
lW bTRÙ» SLT kmjm¶ÃW y¸lyW nWÝÝ
kXnz!HM bt=¥¶ «z@Âh# lÑs@´N ymúsl# yQÇúNN ¬¶K ymzgb#
mÚ?FT bBl#Y k!ÄN zmN nb„ ¼Yh#ÄÝ 8¼

2. bzmn ወንጌል (በሐዲስ ኪዳን ዘመን)

በሐዲስ ኪዳን ዘመን ቅዱሳን ሐዋርያት ከብሉይ ኪዳን Eየጠቀሱ የተነገረው ትንቢ
ትና የተሰጠው ተስፋ በIየሱስ ክርስቶስ የተፈጸመ መሆኑን በማስረዳት ያስተምሩ ነበር፡፡
x!ys#S KRSèS b?G XÂ bnb!ÃT ytÚfWN lmf[M ymÈ mçn#N l¥S
rÄT /êRÃT yBl#Y k!ÄN mÚ?FTN m\rT xDRgW ÃStM„ nbRÝÝ
¼y/ê.1.@/ ¥TÃSN s!ëÑ¿ /y/ê.2.07/ lx!y„úl@M tú§¸ãC QÇS ’@_éS
s!Ã StMR¿ /y/ê.7/ QÇS XS-!FñS kxYh#D UR s!k‰kR¿ /êRÃT
bymLXK èÒcW yBl#Y k!ÄN mÚ?FTN -QsW XytrgÖÑ xStMrêLÝÝ
(é» 3.0¿ 2öé. 9.9¿ x@Ø 4.8¿ :B‰. 2.1-04¿ 2’@_. 1.@4¿ Yh#Ä 04)
ሐዋርያት በቃል ያስተማሩትን በመጽሐፍም መጻፍ ጀመሩ፡፡ በዚህም Aራቱ ወንጌሎ
ችና የተለያዩ የሐዋርያት መልEክታት¿ የክርስቶስን ሰው መሆንና የማዳን Aገልግሎቱን
በመግለጽ በቤተ ክርስቲያን Aስተምህሮ መሠረታዊ (ቀኖናውያት) መጻሕፍት ሆኑ፡፡
g@¬CN μrg kAሥር ›m¬T b“§ wNg@§T X y/êRÃT mLXK¬T XytÚû
bMXmÂN XJ mGÆT jm„ÝÝ bz!HM KRStEÃñC b”L yt¥„TN b{/#F
l¥GßT Òl#ÝÝ ይህም ቤተ ክርስቲያን የምትቀበላቸው (ቀኖናውያት) የሐዲስ ኪዳን
መጻሕፍትን Aሰገኘ፡፡

7
 ሆኖም ቅዱሳን ሐዋርያት በEነዚህ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ብቻ Aልተወ
ሰኑም፡፡ በXነዚህ ላይ የተለያዩ xLêD mÚ?FTን Eንዳስፈላጊነታቸው ይጠቀሙ ነበር፡፡
bzmn /êRÃT yBl#Y k!ÄN xêLD mÚ?FT l¥St¥¶Ã xgLGlÖT WlW
nbRÝÝ ለምሳሌም /êRÃW QÇS ÔýlÖS b2-!ä. 3.8 «x!Ãn@S XÂ x!ÃNbÊS´
BlÖ y-‰cW yfRâN -NÌ×C S¥cW bÑs@ የx¶T መጻሕፍት በAንዱም xL
t-qsM፤ ngR GN kxYh#D yTWðT mÚ?FT bmWsD -Qî¬LÝÝ wNg@
§êEW ¥t&ãSM b¥t&.2.@3 «bnb!ÃT ÂZ‰êE YƧL´ b¥lT b;bYT nb!ÃT
X bdqEQ nb!ÃT mÚ?FT ÃLt-qs TWð¬êE TNb!T mZGÆ*LÝÝ /êR
ÃW Yh#ÄM «z@Âh# lÑs@´ ktsßW yÑs@ gDL wSì -Qú*L ¼Yh#ÄÝ 8¼
በሐዋርያት ዘመንና በራሳቸው በሐዋርያት የተጻፉ መጻሕፍትና መልEክታት የመጽ
ሐፍ ቅዱስ (የቀኖናውያት መጻሕፍት) Aካላት ናቸው፡፡ መጽሐፍ ቅዱስ የምንለው ከብ
ሉይ ኪዳን መጻሕፍት ጋር በሐዲስ ኪዳን ሐዋርያት ከጌታችን ከመድኃኒታችን ከIየሱስ
ክርስቶስ ከቃሉ የተማሩትንና በዓይናቸው ያዩትን በመንፈስ ቅዱስ ኃይልና ጥበቃ ሆነው
የጻፏቸውን መጻሕፍት ነው፡፡ ከሐዋርያት በኋላ በተነሡ የተለያዩ የቤተ ክርስቲያን Aባ
ቶች የተጻፉ መጻሕፍት የሚመደቡት ከሐዲስ ኪዳን Aዋልድ መጻሕፍት ውስጥ ነው፡፡
Eነዚህ በተለያዩ የቤተ ክርስቲያን Aባቶች የተጻፉ መጻሕፍት ከመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ
ባይቆጠሩም¿ ነገር ግን የቤተ ክርስቲያን መጻሕፍት የመጻፍ ሂደት በመጽሐፍ ቅዱስ
ያበቃና የተደመደመ Aይደለም፡፡ ጌታችን ከሐዋርያት ጋር Eንደነበረ ሁሉ ከዚያ በኋላ
በሐዋርያት ቦታ ከሚተኩ የቤተ ክርስቲያን Aባቶች ጋርም Aለና፡፡ #Eኔ Eስከ ዓለም
ፍጻሜ ድረስ ሁል ጊዜ ከEናንተ ጋር ነኝ$ Eንዳለ፡፡ ማቴ. @8.@፡፡
መድኃኒታችን በምሳሌ ሲያስተምር ወንበዴዎች ደብድበው በሞትና በሕይወት መካ
ከል ጥለውት ስለሄዱ Aንድ መንገደኛ AስተምሮAል፡፡ ይህን ቁስለኛ Aንድ ርኅሩኅ ሳም
ራዊ ወደ Eንግዳ ማደሪያ ቤት ወስዶ ከጠበቀው በኋላ በማግሥቱ ለEንግዶች ማደሪያ
ቤት ጠባቂው ሁለት ዲናር Aውጥቶ ሰጠውና #ጠብቀው፣ ከዚህ በላይ የምTከሥረውን
ሁሉ Eኔ ስመለስ Eከፍልሃለሁ$ Aለው፡፡ ሉቃ.0.#5፡፡ ይህ ምሳሌ ነው፡፡ በወንበዴዎች
የቆሰለው ቁስለኛ Aዳም፣ በAጠቃላይ በኃጢAት መርዝ የተለከፈና የቆሰለ የሰው ልጅ ሁሉ
ሲሆን ወንበዴው ደግሞ ዲያብሎስ ነው፡፡ የAዳMን ቁስል የፈወሰው ርኅሩኁ ሳምራዊ
ራሱ መድኃኔዓለም ሲሆን¿ ይህን ቁስለኛ ወስዶ ያሳደረበት የEግዶች ማረፊያ ቤት የተባ
ለችው ደግሞ ቤተ ክርስቲያን ናት፡፡ በዚህ ዓለም የኖሩና የሚኖሩ የEግዚAብሔር ወዳጆች

8
ሁሉም Eንግዶች ናቸውና፡፡ ነቢዩ ዳዊት #Eስመ ፈላሲ Aነ ውስተ ምድር ወነግድ ከመ
ኩሉ Aበውየ - Eኔ በምድር ላይ መጻተኛ ነኝና፣ Eንደ Aባቶቼም Eንግዳ ነኝና$ Eንዳለ፡፡
መዝ.#8.02፡፡ የግብጽ ንጉሥ ፈርOን ያEቆብን Eድሜውን በጠየቀው ጊዜ #የEንግድነቴ
ዘመን መቶ ሠላሳ ዓመት ነው$ Aለው፡፡ ዘፍ. $7.9፡፡
ስለዚህ Eንግዶች የተባሉት ምEመናነ ክርስቶስ - ክርስቲያኖች በሙሉ ሲሆኑ የEን
ግዶች ማደሪያ የተባለችው ቤተ ክርስቲያን ናት፡፡ የማደሪያው ቤት (የቤተ ክርስቲያን)
ጠባቂዎች የተባሉት ደግሞ የቤተ ክርስቲያን መምህራን ናቸው፡፡ #EግዚAብሔር በቤተ
ክርስቲያን Aንዳንዶቹን Aስቀድሞ ሐዋርያትን፣ ሁለተኛ ነቢያትን፣ ሦስተኛም Aስተማ
ሪዎችን … AድርጎAል$ Eንዳለ ቅዱስ ጳውሎስ፡፡ 1ቆሮ.01.@8፡፡ በየዘመኑ ያሉ የቤተ
ክርስቲያን Aባቶች የክርስቶስን መንጋ (ቤተ ክርስቲያንን) የመጠበቅ Aደራ ያለባቸው
መሆኑን ሲገልጽም #በገዛ ደሙ የዋጃትን የEግዚAብሔርን ቤተ ክርስቲያን ትጠብቋት ዘንድ
መንፈስ ቅዱስ Eናንተን ጳጳሳት Aድርጎ ለሾመባት ለመንጋውና ለራúችሁ ተጠንቀቁ$
ይላል፡፡ የሐዋ. @.@8፡፡
ራሱን በርኅሩኁ ሳምራዊ የመሰለው ጌታችን Iየሱስ ክርስቶስ ለEንግዳዎች ቤት ማደሪያ
(ለቤተ ክርስቲያን መምህራን) የሰጠው ሁለት ዲናሮች ለቤተ ክርስቲያን የተሰጧትን ዋና
መጻሕፍት ብሉይ ኪዳንንና ሐዲስ ኪዳንን የሚያመለክቱ ናቸው፡፡ ሁለቱን ዲናር ከሰጠው
በኋላ በነዚያ ብቻ ሳይወሰን #ከዚህም በላይ የምትከስረውን ሁሉ Eኔ ስመለስ Eከፍልሃ
ለሁ$ Aለው፡፡ ሉቃ.0.@9-#5፡፡ ይህም የሚያመለክተው በሁለቱ ዲናሮች ማለትም በብ
ሉይና በሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተመሥርተው የረቀቀውን Aጉልተው½ የተሰወረውን ምS
ጢር ገልጠው ምEመናንን የሚያስረዱ የተለያዩ የትርጓሜ፣ የምክር፣ የተግሣጽ፣ የታ
ሪክ Eና የመሳሰሉትን ድርሰቶች በመድረስ Eንዲያስተምሩና የዚህም ተጨማሪ መጻ
ሕፍት¿ የመጻፋቸው½ የድካም ዋጋ Eንደማይጠፋባቸው ሲገልጽ ነው፡፡ #Eኔ ስመለስ
Eከፍልሃለሁ$ ማለቱ በዳግም ምጽAቱ Eሴታቸውን Eንደሚሰጣቸው ሲናገር ነው፡፡

የAዋልድ መጻሕፍት ቁጥር ይታወቃልን;

Aዋልድ መጻሕፍት የተለያዩና ብዙ ከመሆናቸውም በተጨማሪ በየጊዜው Eየተጻፉና
Eየተጨመሩ የሚሄዱ ስለሆነ ቁጥራቸው ይህን ያህል ተብሎ ሊወሰን Aይችልም፡፡ የAን
ድን ነገር ቁጥር ለማወቅ ማቆምን ይጠይቃልና፡፡ በተለይም ደግሞ Aዋልድ መጻሕፍት
Eንደ ቀኖናውያን መጻሕፍት Eገሌ መጽሐፍ Aንድ፣ Eገሌ መጽሐፍ ሁለት ተብለው

9
ተለይተውና ተወስነው ሊቆጠሩ ያስቸግራል፡፡ ምክንያቱም በተለያዩ ዘመናት በተለያዩ
ቦታዎችና በተለያዩ ጸሐፍያን የተጻፉ ስለሆነ nWÝÝ የሚያገኛቸውM ሰው ;ይቶና ተመ
ልክቶ ከመሠረታዊው የመጽሐፍ ቅዱስ Aስተምህሮና የቤተ ክርስቲያን ትውፊት የሚስ
ማሙ ከሆኑ ይጠቀምባቸዋል Eንጂ Eያንዳንዱ መጽሐፍ በተጻፈ ቁጥር Eየታየ በቀኖና
ተወስኖ የሚዘለቅ Aይደለም፡፡ ጠቢቡ ሰሎሞን Aዋልድ መጻሕፍት ቁጥራቸው Eጅግ ብዙ
መሆኑን ሲገልጽ #Aዋልድ Eለ Aልቦን ኁልቀC- ቁጥር የሌላቸው (ብዙ የሆኑ) ልጆች$
ብሏል፡፡ መኃ. 6.8፡፡
መሠረታዊው መርህና መመዘኛ የሆነው መጽሐፍ ቅዱስና የቤተ ክርስቲያን ትምህ
ርት Eስከተቀመጠ ድረስ በነዚህ መመዘኛዎች መመዘን የEያንዳንዱ ድርሻ ነው፡፡ ሆኖም
ግን Aስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ለመንፈሳዊ Aገልግሎቷ የምትጠ
ቀምባቸውን መጻሕፍት በቅዱስ ሲኖዶስ መዝናና ለይታ መወሰን ትችላለች፡፡ በተለይም
በቤተ ክርስቲያን የEለት ተEለት Aገልግሎት ውስጥ ጥቅም ላይ የሚውሉትንና በስሟ
የሚጠሩትን ወይንም የቤተ ክርስቲያን መጻሕፍት Eንደሆኑ የሚነገሩ ካሉ Eነዚህን
መርምራ የቤተ ክርስቲያን ከሆኑ ማጽደቅ ካልሆኑ ደግሞ ስህተታቸውን መግለጥና
መለየት Aስፈላጊ ነው፡፡

የሐዲስ ኪዳን Aዋልድ መጻሕፍት

bzmn /êRÃWÃN xbW
/êRÃWN xbW x|‰W mÚ?FTN በመናፍቃን XNÄYqሰ-# km-b”c
Wም b§Y XnRs#M bbk#§cW Bz# mÚ?FTN {fêLÝÝ ለምሳሌም፡-

ql@MNõS zéMÝ( bL† L† ktäC l¸ñ„ KRStEÃñC mLXK¬TN {ÐLÝÝ

l!μRpSÝ( lðLùS†S sãC½ lsRMn@S KRStEÃñC mLXK¬TN {ÐLÝÝ
xGÂ_×S M_W lxNbúÝ( lx@ØîÂWÃN½ l¥GÊSÃWÃN½ l_‰LÃNS½ lé
¥WÃN½ lð§ìLðÃWÃN½ lsRMn@úWÃN½ ll!μRpS½ l-Rs@úWÃN½ lx
NÛk!ÃWÃN½ lðLùS×úWÃN.... mLX¬TN {ÐLÝÝ
pEÃSÝ( ²Ê Ñl#W {/#F -Fè kðl# b!g"M bzmn# lnb„ KRStEÃñC mL
XKT {ÐLÝÝ
ÿR»NÝ( «ኖላዊ´ ytsß mF/F {ÐLÝÝ

10
የቤተ ክርስቲያን ጠበቆች (Apologists) ዘመን
Eነዚህ የቤተ ክርስቲያን ጠበቆች (Apologists) መምለክያነ ጣOት የነበሩ ባለሥልጣ
ናትና ነገሥታት¿ በክርስቲያኖች ላይ የሚያደርሱትን ግፍና መከራ በተለያዩ ጽሑፎች
ከመቃወም ጎን ለጎን የክርስትናን ሃይማኖት ትክክለኛነትና Eውነተኛነት ለማስተማርና
ለመመስከር ለጣOታዉያንና ለAይሁዶች ብዙ ድRሳናትን ደርሰዋል፡፡ Eነዚህም ሃይማኖ
ታቸውን በጽሑፍ ያብራሩና በምSጢር /በሥነ Aመክንዮ/ የተከራከሩ ናቸው፡፡ ከEነርሱም
ሰማEትነትን የተቀበሉ ብዙ Aባቶች Aሉ፡፡ በዚህም ዘመን ከተጻፉት ብዙ ድርሳናት
መካከል የሚከተሉት ተጠቃሾች ናቸው፡-

ሰማEቱ ቅዱስ ዮስጢኖስ (Justin Martyr):- በብሉይ ኪዳን ስለ መሢሕ (ክርስቶስ)

መምጣት የተነገሩ ትንቢቶች ሁሉም በIየሱስ ክርስቶስ መምጣት የተፈጸሙ መሆናቸ
ውንና የOሪት መግቦት በወንጌል የተተካ መሆኑን የሚገልጽ ከAንድ ትሪፎን ከተባለ Aይ
ሁዳዊ ጋር የተደረገ የክርክር መጽሐፍ፣ ስለ ትንሣኤ የጻፈው መጽሐፍ፣
Aቴናጎራስ፡- ክርስትናን ለመንቀፍና በሥነ Aመክንዮ ውድቅ ለማድረግ በማሰብ¿
ቅዱሳት መጻሕፍትን ሲያጠና መጻሕፍቱ ለወጡትና በዚያው ክርስትናን ተቀበለÝÝ የAቴና
ፈላስፋ የነበረ ሲሆን ክርስቲያኖችን ሲያሰቃዩ ለነበሩት ማርቆስ Oሬሌዎስና ኮሞዶስ ለተ
ባሉት የሮማ ነገሥታት ከ)&7-)&8 ዓ.ም. የክርስቲያኖችን ንጹሕነታቸውን የሚገልጽና
ስለ ክርስትና ሃይማኖት ምክንያታዊነትና ትክክለኛነት የሚያብራራ በሳል የሆነ የጥብቅና
መጽሐፍ ጽፏል፡፡ Eንዲሁም ሥጋ (ሰውነት) በትንሣኤ የሚነሣ ስለመሆኑ (በEንተ ትን
ሣኤ ሥጋ) ጽፏል፡፡
ቅዱስ ቴዎፍሎስ ዘAንጾኪያ፡- የተለያዩ የጥብቅናና የሐተታ መጻሕፍትን ጽፏል፡፡
ቅዱስ ሄሬኔዎስ፡- የልዮኑ ቅዱስ ሄሬኔዎስ ብዙ መጻሕፍትን ጽፏል፡፡ ከEነዚህም በሁሉም
ኑፋቄዎች ላይ የጻፈው ወጥ መጽሐፍና (Adversus Hæreses) በተለያy ርEሰ ጉዳዮች
ላይ የተጻፉ ድርሳናት ናቸው፡፡
bzmn l!”WNT
bzmn l!”WNT XJG Bz# mÚ?FT t{fêLÝÝ mÚ?FT bB²T XNÄ!Úû
yçnbT MKNÃTM
1. MXmÂN bmB²¬cW XnRs#N b¸gÆ l¥St¥R
2. mÂF”N bmnœ¬cW mLS lmS-T

11
3. QÇúT mÚ?FTNና ክርስትናን ለሚነቅፉ f§SæCና መምለክያነ ጣOት mLS
lmS-T
4. bzmn# ltn\# ¥~b‰êE½ ¦Y¥ñ¬êE½ |n MGƉêE... _Ãq&ãC mLS lmS-T
5. bzmn s¥:¬T Ãlû s¥:¬TN ?YwT lmzkR
6. bxμL lm/@D y¥YÒLÆcW ï¬ãC bmLXKT l¥St¥R
7. ltf-„ KRKéC Wún@ lmS-T

zmn l!”WNT ;‰T ›YnT xêLD mÚ?FT ytgß#bT zmN nWÝÝ

1. mLXK¬TÝ( yb@t KRStEÃN xbW l!”WNT ¦Y¥ñTN y¸ÃStM„ L† L†

mLXK¬TN {fêLÝÝ lMúl@ ቅዱስ xTÂt&ãS /êRÃêEW k) b§Y mLXK
¬TN {ÐLÝÝ ቅዱስ ×/NS xfwRQ በስደቱ ዘመን ከ2)# በላይ መልEክታን
ጽፏል፡፡ Xn ¯R¯R×S zn#s!S½ ¯R¯R×S zXNz!Âz#½ ÆSL×S zqEœRÃ ሌሎችም
Aባቶች Bz# mLXK¬TN {fêLÝÝ
2. TRÙ»ÃTÝ( በዘመነ ሊቃውንት የተነሡ የቤተ ክርስቲያን Aባቶች የቅዱሳት መጻሕ
ፍትን (መጽሐፍ ቅዱስን) ትርጓሜና ምSጢር በማተትና በማብራራት፣ መሠረታዊ
Aሳባቸውንና ይዘታቸውን በመተንተን ብዙ የትርጓሜ ሥራዎችን ሠርተዋል፡፡ bz!Ã
zmN ytn\# mÂF”N ¼btlYM GñStE÷C¼ mÚ?FTN l‰úcW XÃÈmÑ
bmtRgÖ¥cW xbW l!”WNT ym{/F QÇSN mÚ?FT b¸gÆ Xytr
gÖÑ xSqM-êLÝÝ ከታላላቆቹ መተርጉማንም ቅዱስ Aትናቴዎስ ሐዋርያዊ፣ ቅዱስ
×/NS xfwRQ½ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘEንዚናዙ፣ ቅዱስ ባስልዮስ ዘቂሣርያ፣ ቅዱስ
ጎርጎርዮስ ዘኑሲስ፣ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ፣ ቅዱስ Aምፊሎቅዮስ፣ xÆ ÿén!mS½ QÇS
q&RlÖS ዋና ዋናዎቹ ናቸውÝÝ
3. gD§TÝ( bz!Ã zmN ynb„ xbWን XÂ X¥TN gDL½ xbW l!”WNT XyÚû
xSqM-êLÝÝ lMúl@ yBz#ãC /êRÃT gDL kyï¬W tsÆSï ytÚfW bz!H
g!z@ nWÝÝ yb@t KRStEÃN ¬¶K [/ðW xWúB×S yBz#ãc$N /êRÃT gDL
{æLÂLÝÝ xGÂ_×S y±l!μRpSN ys¥:Tnt$N gDL s!{F¿ YHNNM xWú
B×S mZGï¬LÝÝ yxGÂ_×S M_W lxNbú½ ytFÚ»t s¥:T ’@_éS gD
§T bz!H zmN ytÚû ÂcWÝÝ
QÇS xTÂt&ãS yxÆ XNõNSN ¬¶K s!{F xÆ ÿén!mS½ yxÆ ÔWl!N½

12
yQÇS £§R×Sን½ yxÆ ¥L÷SN gD§T {ÐLÝÝ ቅዱስ ዮሐንስ Aፈወርቅ ከርሱ
በፊት ስለነበሩና ሰማEትነትን ስለተቀበሉ ቅዱሳን ለምሳሌ¿ ስለ ሰማEቱ ባቢላስ፣ ስለ
Aግናጥዮስ ምጥው ለAንበሳ፣ ስለ ቅዱስ መላጥዮስ፣ ስለ ቅዱስ ኤዎስጣቴዎስ ዘAን
ጾኪያ በEለተ Eረፍትቸው (በበዓላቸው ቀን) ተጋድሎAቸውንና ሕይወታቸውን በተመለ
ከተ ያስተማራቸው ትምህርቶች ይገኛሉ፡፡ Eንዲሁም ስለ ቅዱሳኑ ስለ ሮማኖስና ስለ
በረላም ስብከቶችን ሰብኳል፡፡

4. gÄ¥êE {/#æCÝ( ygÄ¥êE n#é byï¬W ytSÍÍW bzmn l!”WNT bmçn#

gÄ¥êE ?YwTN ytmlkt$ mÚ?FT bz!H zmN t{fêLÝÝ ybr¦ xbW
NGG éC½ m{/f gnT½ yÆSL×S qñ½ yÔk#¸S ?G wzt t{fêLÝÝ

የAዋልድ መጻሕፍት ዓይነት

ከላይ የተለያዩ የAዋልድ መጻሕፍት ዓይነቶችን ያየን ቢሆንም ከላይ ያልተገለጹትንም
ጨምረን በAጠቃላይ Aዋልድ መጻሕፍት ሲባል የሚወክሏቸውን መጻሕፍት Eንደሚከተ
ለው ጠቅለል Aድርን Eናያለን፡፡
1. የትርጓሜ መጻሕፍት፡- Eነዚህ ከላይ Eንደተገለጹት የቅዱሳት (የቀኖናውያት) መጻሕ
ፍትን ውስጠ ምSጢር የሚያስረዱ መጻሕፍት ናቸው፡፡ በተለይም የቅዱስ ዮሐንስ Aፈ
ወርቅ የትርጓሜ መጻሕፍት Eጅግ በጣም የሚደነቁና ጠቃሚ የሆኑ ናቸው፡፡ Eንዲሁም
የቅዱስ Aትናቴዎስና የቅዱስ ቄርሎስ፣ የሦስቱ የቀጰዶቅያ Aባቶች (ባስልዮስ ዘቂሣርያ፣
ጎርጎርዮስ ዘኑሲስና ጎርጎርዮስ ዘEንዚናዙ) ትርጓሜዎችም ታላላቅ ሥራዎች ናቸው፡፡
በየዘመኑ የተነሡ የሌሎች Aበው ትርጓሜያትም ያሉ ሲሆን ቅዱሳት መጻሕፍትን በሚ
ገባ ለማወቅና ለመረዳት Eነዚህ ድርሳናት ወሳኝ ናቸው፡፡
2. በመናፍቃን ላይ የተጻፉ መጻሕፍት፡- በተለያየ ዘመን የተነሡ መናፍቃን ለሚያነ
ሷቸው የተሳሳቱና Aወናባጅ Aስተሳሰቦችና Eምነቶች መልስ ለመስጠት በየዘመኑ የተነሡ
Aባቶች ብዙ መጻሕፍትን ጽፈዋል፡፡ ለምሳሌም ቅዱስ Aትናቴዎስ በAርዮስ ላይ፣ Aባ ጄሮም
በሄሊቪዲየስ ላይ (የEመቤታችንን ዘለዓለማዊ ድንግልና በተመለከተ ለጻፈው Aስጸያፊ
ነገር)፣ ሄሬኔዎስ በዘመኑ በነበሩ በሁሉም መናፍቃን ላይ፣ ቅዱስ ዮሐንስ Aፈወርቅ በA
ርዮሳውያን ላይ Eና መለኮታዊ ጥበቃን በሚጠራጠሩ ሰዎች ላይ፣ ቅዱስ Aውግስቲን
በፔላጊዮስ ላይ፣ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ በተለያዩ መናፍቃን ላይ፣ ቅዱስ ቄርሎስ በንስጥሮስ

13
ላይ Eና ሌሎችም ናቸው፡፡
3. ገድላት፡- የAንድን ሰማEት ወይም ጻድቅ ሕይወት፣ ሥራና ተጋድሎ ዘርዘር ባለ
ሁኔታ የያዘ መጽሐፍ #ገድል$ ይባላል፡፡ #ገድል$ u¡`eƒ“ Qèƒ Ÿ}KÁ¾ ›p×Ý
¾T>SÖ<“ ¾T>ÑØS< ð}“‹ Ò` ¾T>Å[Ó S”ðd© }ÒÉKA” ¾T>ÁSK¡ƒ
’¨<:: Nª`Á¨< #SÒÅL‹” ŸÅU“ ŸYÒ Ò` ›ÃÅKU“፣ ከAለቆችና ከባለ ሥል
ጣናት ጋር፣ ከዚህም ከጨለማ ዓለም ገዢዎች ጋር፣ በሰማያዊም ስፍራ ካሉ ከክፋት
መንፈሳዊያን ሠራዊት ጋር ነው Eንጂ$ በማለት Eንደገለጸው፡፡ ኤፌ6.02፡፡ ስለዚህ ገድ
ላት የክርስቶስ Aገልጋዮች ከክፉዎች ሰዎችና ከAጋንንት ጋር ያደረጉትን ተጋድሎ የሚገ
ልጹ መጻሕፍት ናቸው፡፡ ገድል የዚያን ጻድቅ ወይም ሰማEት ዜና ሕይወት ከመነሻው
Eስከ ፍጻሜው፣ ያሳለፈውን ሕይወት፣ የደረሰበትን ፈተናና Eንዴት Eንደተወጣው¿
በመጨረሻም ይህን ዓለም ድል Aድርጎ ወደ ፈጣሪው የመሄዱን ነገር ያስረዳል፡፡ ሐዋ
ርያው ቅዱስ ጳውሎስ ለተሰሎንቄ ክርስቲያች በላkው መልEክቱ #…መከራ ተቀብልን፣
ተተንገላትተንም በብዙ ገድል የEግዚAብሔርን ወንጌል Eንናገር ዘንድ በAምላካችን ደፈ
ርን$ ሲል የክርስቶስን ወንጌል ለማስተማር የደረሰበትን መከራ #ገድል$ ብሎታል፡፡
1ተሰ. 2.2፡፡
Eንዲሁም የመከራውን ዓይነት በሁለተኛ ቆሮንቶስ መልEክቱ በምEራፍ Aሥራ
Aንድ ላይ ዘርዘር Aድርጎ ገልጾታል፤ #በድካም Aብዝቼ፣ በመገረፍ Aብዝቼ፣ በመታሰር
Aብዝቼ፣ … $ 2ቆሮ.01.@3-@7፡፡ በብሉይ ኪዳን ስለነበሩ Aባቶች ተጋድሎም
በEብራውያን መልEክቱ ላይ ዘርዝሮ ተናግሮAል፡፡ Eብ. ምE.01፡፡ ከቀኖናውያት መጻሕ
ፍት Aንዱ የሆነው የሐዋርያት ሥራ መጽሐፍም¿ በብዛት የሚናገረው የቅዱሳት ሐዋር
ያትን ገድል ነው፡፡ በAጠቃላይ መጽሐፍ ቅዱስ በየዘመኑ የነበሩ የብዙ ቅዱሳንን ሕይ
ወትና ተጋድሎ (ገድል) ይዞAል፡፡ መጽሐፍ ቅዱስ ተጽፎ ካለቀና በቀኖና ከተዘጋ በኋላ
ከዘመነ ሐዋርያት ቀጥሎ ለተነሡ ቅዱሳን ደግሞ ተጋድሎAቸውን የሚገልጽ #ገድለ
Eገሌ$ Eየተባለ በየስማቸው የሚጠራ የብዙ ቅዱሳን ገድል Aለ፡፡
4. የሥርዓት መጻሕፍት፡- በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ብዙ ሥርዓቶች Aሉ፡፡ Eነዚህን
ሥርዓቶች ሥርዓቱ ከሚሠራላቸው ሰዎች (ማኅበረሰብ) ተጨባጭ ሁኔታ ጋር በማዛ
መድ ዘርዘር ያሉ የAሠራር፣ የAኗኗር፣ … ሥርዓቶችን የሚገልጹ መጻሕፍት ናቸው፡፡
ለምሳሌም በማኅበር (በAንድነት) የሚኖሩ ገዳማውያን መነኮሳት የራሳቸው የሆነ
ሥርዓተ ገዳም Aላቸው፡፡ ለዚህም መሠረቱ በዘመነ ሐዋርያት ያላቸውን ሁሉ Eየሸጡ½

14
በሐዋርያት Eግር ስር Eየጣሉ ድሀ ሀብታም የሚባል ነገር ሳይኖር በAንድነት ይኖሩ የነ
በሩት ማኅበረ ሐዋርያት ናቸው፡፡ የሐዋ.4.#2-#7፡፡ ይህንን የሐዋርያትን ማኅበር Aኗ
ኗር ከገዳማዊ ሕይወት ልዩ ሁኔታ AንÚር በመቃኘት ሥርዓተ ገዳም ተሠራ፡፡ ለAንድ
ነት ገዳም ሥርዓት መስፋፋት ታላቅ ሥራ የሠራው ቅዱስ ጳኩሚስ /2)(-3)$6 ዓ.ም./
ነው፡፡ Eርሱም ማኅበረ መነከAሳቱ የሚመሩበትን ሥርዓተ ማኅበረ ገዳም የተቀበለው
ከመልAክ Eጅ በነሐስ ላይ በተጻፈ ሰሌዳ ነው፡፡ ከዚህ በኋላም ሌሎች ተመሳሳይ ሥር
ዓተ ገዳማት በEነ ቅዱስ ባስልዮስ፣ በAባ ሲኖዳ Eና በሌሎችም ተሠርተዋል፡፡ ሌሎች
የሥርዓት መጻሕፍትም ሥርዓተ ቅዳሴ፣ ሥርዓተ ቤተ ክርስቲያን … Aሉ፡፡
5. የጸሎት መጻሕፍት፡- በግልና በማኅበር (የቤተ ክርስቲያን) ጸሎት የሚያገለግሉ ናቸው፡፡
Eነዚህም መጽሐፈ ቅዳሴ፣ መጽሐፈ ተክሊል፣ መጽሐፈ ክርስትና፣ ጸሎተ ሙታን፣ Eና
የተለያዩ መልካ መልኮች ናቸው፡፡
6. ተAምራት፡- EግዚAብሔር በወዳጆቹ በቅዱሳን Eያደረ የሠራቸውና የሚሠራቸው
ድንቅ ሥራዎች #ተAምራት$ ይባላሉ፡፡ ተAምራት የሚባሉበትም ምክንያት ከተለመደው
ነገር ወጣ ያሉ፣ ከዚያም Aልፎ ከተፈጥሮ ሕግ ውጭ የሚፈጸሙ ስለሆኑ ነው፡፡
በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ EግዚAብሔር ራሱ በቀጥታ ያደረጋቸውና በወዳጆቹ በሰዎች
Aማካይነት ያደረጋቸው ብዙ ተAምራት ተመዝግበዋል፡፡ ለምሳሌ ያህልም ሙሴ
በግብጻውያን ላይ የተለያዩ መቅሠፍቶችን ማምጣቱ /ዘጸ.8-02/፣ ቀይ ባሕር ተከፍሎ
Eስራኤላውያን በደረቅ መሻገራcው /ዘጸ.04.@1-#1/፣ Iያሱ ገባOን በሚባል ቦታ
ፀሐይን ማቆሙ Iያ.0.02-03፣ ታቦት የተሸከሙት ካህናት ሲገቡበት የዮርዳኖስ ወንዝ
ከመፍሰስ ለተወ ሰነ ጊዜ ማቆሙ /Iያ.3.04-07/፣ ሦስቱን ወጣቶች Eሳቱን ሳያጠፋ
በነበልባሉ ውስጥ Aያሉ ማዳኑ /ዳን. 3/፣ ጌታችን Iየሱስ ክርስቶስ ውኃውን ወደ ወይን
ጠጅ መለወጡ ዮሐ.2.1-01፣ ሞቶ ከተቀበረ Aራት ቀን የሆነውን Aልዓዛርን ከመቃብሩ
ጠርቶ ከሞት ማንሣቱ /ዮሐ.01/ Eና ሌሎችም ድንቅ ድንቅ ተAምራት በብሉይም
በሐዲስም ተመ ዝግበው ይገኛሉ፡፡ ከመጻሕፍት የቀኖና መወሰን በኋላ በተለያዩ
ቦታዎችና ዘመናት Eግ ዚAብሔር በወዳጆቹ Eያደረ የሚሠራቸው ሥራዎች Eየተጻፉ
ነቢዩ ዳዊት #መንክር EግዚAብሔር በላEለ ቅዱሳኒሁ - EግዚAብሔር በቅዱሳኑ ላይ ድንቅ
ነው$ (መዝ. ^7.#5) Eንዳለ የEግዚAብሔር ድንቅ ሥራ የሚገለጥባቸውና ስሙ
የሚመሰገንባቸው ናቸው፡፡

15
 የAዋልድ መጻሕፍት ተጋላጭነት
xêLD mÚ?FT «bZtW tÆZtW ›lMN Xyäl#´ XSμlNbT zmN q_l
êLÝÝ k4)$1 yb@t KRStEÃN mkÍfL b“§ bB/@‰êE dr© Ãl# xBÃt KRStE
ÃÂT btlmdW ?G XÂ TWðT m\rT xêLD mÚ?FTN XyÚû XÂ Xyt
qbl# tg#zêLÝÝ YH ¥lT GN bmÚ?Ft$ §Y ft xLdrsM ¥lT xYd
lMÝÝ ftÂãcN$ b_qEt$ q_lN XÂÃlNÝÝ
1. QsÈÝ( yQsÈ |‰ ytjmrW bx|‰W mÚ?FT §Y nWÝÝ x|‰W
mÚ?FTN bmtcT GñStEkÖC X /Ä!úN P§èÂWÃN k2¾W XSk 5¾W
mè KFl zmN \YÍcWN mZzW nbRÝÝ lz!HM yተ-qÑbT mNgD xSm
SlÖ mÚF½ kmμk§cW Xynqs# mtcT½ XRS bRS XNd¸UŒ xDRgÖ ¥úyT½
bFLSFÂ mNgD ¥ÿS wzt. ÂcWÝÝ በተለይም በዘመነ ሐዋርያውያን Aበው ቤተ
ክርስቲያንን ሲያዉኩ የነበሩት ግኖስቲኮች የራሳቸውን የፈጠራ Eምነት Eየጻፉ በሐዋር
ያት ስም Eየሰየሙ ያሰራጩ ነበር፡፡ bz!H zmN ynb„ xbW ê Tk#r¬cW x|
‰W mÚ?FTN mR-W½ lYtW bqñ mwsN nbRÝÝ bz!HM m\rT የቅዱ
ሳን ሐዋርያትን ወንጌላትና መልEክታት ከግኖስቲኮች የፈጠራ ድርሰቶች በመለየት bL†
L† g#Æx@ÃT mÚ?Ft$N mR-W bqñ b@t KRStEÃN dngg#êcWÝÝ
የAዋልድ መጻሕፍት ዋናው ተጋላጭነታቸው የሚመነጨው በቀኖና ያልተወሰኑና
ተሰፍረውና ተቆጥረው ያልተቀመጡ ከመሆናቸው ነው፡፡ ከዚህም የተነሣ በባለቤትነት
ከያዟቸው Aብያተ ክርስቲያናት ወይም ግለሰቦች የEምነትና የAመላካከት ተጽEኖ ሥር
የመውደቅ Eድላቸው ሰፊ ነው፡፡ መጽሐፍ ቅዱስ በምEራፍና በቁጥር ተሰፍሮና ተቆጥሮ
Eንዲቀመጥ የተደረገበት Aንዱ ምክንያት ለመለወጥና ሥርዋጽ ለማስገባት ይሞክሩ
ለነበሩትና ለሚሞክሩት ሁሉ መንገድ Eንዳያገኙ ለማድረግ ነው፡፡ Eንዲያውም ሆኖ ከቋንቋ
ወደ ቋንቋ ሲተረጎም፣ Eንዲሁም በተለያy ዘዴ ክፉዎች ሰዎች Aልፎ Aልፎ Aንዳንድ ቀዳዳ
ማግኘታቸው Aልቀረም፡፡ መንገድና Aጋጣሚ ካገኙ በመጽሐፍ ቅዱስ ላይ የሚፈልጉ
ትን ከማድረግ ወደ ኋላ የማይሉ ከሆነ በAዋልድ መጻሕፍት ላይ ለውጥ ቢያደርጉና
ቢቀስጧቸው Aያስደንቅም፡፡
ዲዮናስዮስ የተባለው በሦስተኛው መቶ ዓመት መጀመሪያ ገደማ የነበረው የቤተ ክር
ስቲያን Aባት Eርሱ ጽፎ የላካቸውን መልEክታት ከውስጣቸው ቀንሰውና ቆርጠው
Aውጥተው፣ ሌላ የራሳቸውን የጨመሩባቸው መሆኑን በመግለጽ ምEመናንን Eንዲጠነ
ቀቁ AስገንዝቦAል፡፡ ዲያብሎስ የሚነዳቸው የቤተ ክርስቲያን ጠላቶች በAዋልድ መጻሕ

16
ፍት ላይ የራሳቸውን ኑፋቄ ካስገቡ በኋላ ጅራፍ ራሱ ገርፎ ራሱ ይጮኻል Eንደሚባ
ለው¿ Eንደገና መልሰው ቤተ ክርስቲያንን ለማሳጣትና ለመንቀፍ ይህን Eንደ Aንድ
መንገድ ለመጠቀም መሞከራቸው Aልቀረም፡፡ ከዚህም ጋር የቀኖናውያት መጻሕፍት
Eውነተኛ ልጆች ሳይሆኑ በግንዛቤ ጉድለት ምክንያት Aዋልድ መስለው Eንዳያሳስቱ
ጥንቃቄ ያስፈልጋል፡፡ የቤተ ክርስቲያኒቱ የበላይ Aካል የሆነው ቅዱስ ሲኖዶስ የቤተ
ክርስቲያን ናቸው የሚባሉትንና በውስጧ ያሉትን የተለያዩ መጻሕፍት መርምሮ ትክክለ
ኞቹን Aዋልድ መጻሕፍት የማጽደቅ፣ በቅሰጣና በልዩ ልዩ ምክንያት ችግር ያለባቸውን
የማስተካከል ወይም ስህተታቸውን በመግለጥ ቤተ ክርስቲያን የማትቀበላቸው መሆኑን
መወሰንና ለምEመናን ማሳወቅ ይጠበቅበታል፡፡ በዚህ ረገድ ቅዱስ ሲኖዶስ በጣም ብዙ
ሥራ ይጠበቅበታል፡፡ ምEመናንም መሠረታዊውን የቤተ ክርስቲያን ትምህርት በመማ
ርና የሁሉም መለኪያ (ቀኖና) የሆኑትን Aሥራው መጻሕፍትን (መጽሐፍ ቅዱስን) በመ
ማር የተለያዩ ድርሳናትን ከመሠረታቸው AንÚር ለመመዘን Eንዲችሉ መሆን ይገባቸ
ዋል፡፡ በAዋልድ መጻሕፍት ላይ በቅሰጣም ይሁን በሌላ ምክንያት ይህ ስህተት ነው
የሚል ነገር ሲነœ መደናገጥና መናወጥ Aይገባም፡፡ የቤተ ክርስቲያN Eምነት የተመ
ሠረተው በAዋልድ ላይ ሳይሆን በቀኖናውያት መጻሕፍት ላይ ነውና፡፡
2. _ÍTÝ( bzmn s¥:¬T Bz# QÇúT mÚ?FT XNÄ!”-l# tdRgêLÝÝ
kxBÃt KRStEÃÂT XÂ kMXmÂN b@T Xytsbsb# UYtêLÝÝ YH bQÇúT
mÚ?FT §Y ytnœW zmÒ b6¾W mè KFl zmN `ÃL çñ btnœW yXS
LMÂ NQÂq& MKNÃT UB BlÖ XSk 06¾¾W mè KFl zmN öyÝÝ b06¾¾W
mè KFl zmN yb#RÏWN xB×T tNtRî btnúW yPét&S¬NT NQÂq& dGä
XNd g xgr¹bTÝÝ Pét&S¬NèC xYh#D kKRSèS LdT b“§ bwsn#T Wún@
bm m‰T ym{/F QÇúcWN qñ y/Ä!úN xYh#D qñÂN XNÄ!ktL
xdrg#ÝÝ q_lWM XNd Yh#Ä mLXKT½ y:B‰WÃN mLXKT ymúsl#TN
xNqbLM xl#ÝÝ YH g#ÄY kÆD t”Wä b!ÃSnœM ð¬cWN wd xêLD
mÚ?FT bmmlS ¥ÂcWNM xêLD mÚ?FT xNqbLM BlW m{/F
QÇSN mμN l!Ã dRg#T ör-#ÝÝ የሚገርመው ደግሞ ፕሮቴስታንቶች የሌሎችን
መጻሕፍት Eየነቀፉ ራሳቸው ግን Eምነታቸውን የሚገልጹና ሌሎችን
የሚያጥላሉባቸውና ስውር ዓላማቸ ውን¿ ለማሳካት ይረዳቸው ዘንድ በሃይማኖት ስም
በዘመቱበት ሕዝብ ላይ Eርሱነቱንና ያለፈ ማንነቱን Eንዲጠላና Eርስ በርሱ Eንዲለያይ
የሚያደርጉ ጥላቻን የሚዘሩባቸው የተለያዩ ጽሑፎችን የሚጽፉ መሆናቸው ነው፡፡

17
የደጋጎች Aባቶችን ሥራዎች ይነቅፋሉ፣ የራሳቸውን ደግሞ ጥሩነታቸውን ይሰብካሉ፡፡
ይኼ #ተጨፈኑ ልብለጣችሁ$ ዓይነት ነገር ነው፡፡
yPét&S¬NTN /úB tkTlÖ ytnœW <ÁYZM> dGä sW XNμ*NS lQ
ÇúT mÚ?FT lXGz!xB/@R GDyl> XNÄ!çN «¦Y¥ñT bsW xXMé WS_
BÒ Ãl /úB nW´ XÃl k¥St¥„M b§Y «XGz!xB/@R xl¿ ngR GN bQÇ
úT mÚ?FT ytgl-W ›YnT xYdlM´ y¸L TMHRT =mrbTÝÝ YHM
b“§ zmN bxWé X bx»¶μ ltf-rW yQÇúT mÚ?FT _§Ò m\rT
ÈlÝÝ Bz#ãCM Xytn\# km{/F QÇS jMrW QÇúT mÚ?FTN ¥B-L-L
äà xdrg#TÝÝ
qdM BlN b›lM xqF dr© xêLD mÚ?FT ÃlûbTN /!dT tmL
ktÂLÝÝ lmçn# bX¾ hgRS yg-¥cW MNDN nW) xh#NS Ãl# t/DîãC
y¸Ãnú*cW _Ãq&ãC yyT®c$ /!dèC W-@èC ÂcW y¸lWN dGä bx+„
XNd¸ktlW XÂÃlNÝÝ

bx!T×ùÃ yg-¥cW h#n@¬

xêLD mÚ?FT bx!T×ùÃ mñR yjm„bTN g!z@ bTKKL ¥wQ ÆYÒ
LM kBl#Y k!ÄN zmN XNd¸jMR GN mgmT YÒ§LÝÝ byzmn# mÚ?FT
XNdm-#T h#l# Xn z@Âh# lÑs@N ymsl# yBl#Y xêLD qdM BlW XNd
m-# mgmT YÒ§LÝÝ
b/Ä!S k!ÄN kz-ß# QÇúN mMÈT UR tÃYzW b!m-#M bg#LH ytÚû
bT zmN GN mμkl¾W zmN nWÝÝ ts›t$ QÇúN |R›t Ôk#¸SN ymsl#Â
bhg‰cW bîRà ynb„ yQÇúN ¬¶÷CN x••‰cWN y¸ÃSrÇ mÚ?FTN
YzW XNdgb# y¸Ãú† Bz# xš‰ãC xl#ÝÝ bmμkl¾W zmN btlY bmtRg#M
s§¥ zmN kXRs# b“§ Æl#T GN Bz# gD§T ttRg#mêLÝÝ yQÇúNÂ
ygÄ¥WÃN x••R TMHRèCN y¸ÃSrÇ mÚ?FTM t-ÂQrW t-RzW
ytzU°T Bz#ãc$ ttRgÖmêLÝÝ kz!H g!z@ b“§ dGä yx!T×ùÃWÃN QÇúN
gD§TM bB²T bSÍT XytzU° bygÄ¥t$ y¸gß# çn#ÝÝ bx+„ yxêLD
mÚ?FT yx!T×ùà x••‰cWN bz!H _q$M¬ zGtN wd g-àcW ngéC
XNlFÝÝ
yRtg!øCN mMÈT tkTlW ygb#T μèl!÷C b‰úcW kdkÑT b§Y
bLíÒcW bQÆèCÂ b[gÖC μdrs#BN _ÍèC mμkL mÚ?FT §Y ydrsW

18
y¥YznUW bdL nWÝÝ Xnz!H sãC mÚ?FTN btlYM wNg@§TN k‰úcW
xúB ¼k[U kQÆT ƒST LdT UR¼ l¥ÈÈM Bz# _ÍT xDRsêLÝÝ yqn
s#lT xl¿ yÍq$T xl¿ ylw-#T xl¿ BÒ Bz# Bz# bdlÖCN xDRsêLÝÝ lz!H
xNd
;b!Y ¥Sr© l!çN y¸ClW y“§ tRÙäÃN TRÙ»ÃcW §Y «XNÄ!H y¸L
NÆBM xl´ XÃl# l@§WN Q©! m_qúcW nWÝÝ
xêLD mÚ?FTM bz!H mk‰ WS_ xLfêLÝÝ |Rê{ ygÆÆcW¿ xNÄN
ìc$ _§ÒcWNM ùkàcW½ yÍq$xcW¿ lnqÍ y¸ÃmC ngR y=m„ÆcW¿
kxNÇ MN+ s!glb-# bXJ y¸glb-# bmçÂcW MKNÃT ¬¶K ytgÖrdÆ
cWÂ ym_ÍTÂ ymqnS h#n@¬ yg-¥cW½ lmtμT btdrgW _rTM
dGä MN xLÆT +¥¶ yg-¥cWM l!ñ„ YC§l#ÝÝ kz!HM b§Y yG‰" x?mD
wr‰N tkTlÖ Bz#ãc$ b”-lÖ wDmêLÝÝ f[mW km_ͬcW ytnœ xh#N bSM
y¥Y-qs#M l!ñ„ YCl# YçÂLÝÝ YH h#l# bBz# CGéC ¥lÍcWN y¸ÃúyN
g#ÄY nWÝÝ
xh#N dGä mLk#N ylw- ftÂM g_àcêLÝÝ +‰> xÃSfLg#M Æ×C tn
|tWÆcêLÂÝÝ xNÄNìc$¥ ybl-# Xyms§cW b@t KRStEÃN y¥Tqb§cWN
y_Nö§Â ytúút$ mÚ?FTNM bm_qS h#l#NM kXnz!H UR bmfrJ «bmS
kÖT ygb#´ b¥lT y«YW-#´ mfK‰cWN YsnZ„ÆcêLÝÝ
bm\rt$ ytúút$Â yb@t KRStEÃN ÃLçn# mÚ?FT byT¾WM zmN xl#ÝÝ
YH dGä bmÚ?FTM BÒ xYdlMÝÝ bnb!ÃT xNÚR /st®C nb!ÃT nb„ÝÝ
b/êRÃTM xNÚR dq&q xSq&êN ymsl# /st®C /êRÃT tn|tW nbRÝÝ
kz!HM b§Y sYÈN bs¥Y Æl#T bBR¦N m§XKT xMúL y¸mÈW tmú
úY ngR yl@lW QÇS ngR Sl¥ÃSdStW bXnz!H /st®C MKNÃT XWn
t®c$N XNDN-§lT Sl¸š nWÝÝ sYÈN bF-#‰N BÒ úYçN bg@¬CNM xN
ÚR /st®C KRSèîCNM xSn|aLÝÝ XSkz!H ›mTM DrS sãC Xn@ KRSèS
n" s!l# XNs¥cêlNÝÝ ¬Ä!à bXnz!H b/st®c$ MKNÃT XWnt®c$N XN_§N)
bxNÇ l@§WN LN-§ xNCLMÝÝ b/st®C KRSèîC XWnt¾WN KRSèSN
wLd xB wLd ¥RÃMN xÃSfLgNM XNd¥NlW¿ b/st®C nb!ÃTÂ /êR
ÃT MKNÃT XWnt¾ nb!ÃTÂ /êRÃTN xLnb„MM LNL xNCLMÝÝ sYÈN
yBR¦N mLxK Xymsl Sl¸gl_ ym§XKT mgl_ x§Sf§g! nW xYÆLMÝÝ
XNdz!h#M h#l# bxêLD xNÚR Ä!”lÖC mñ‰cW y¥Y¬bL nWÝÝ bÄ!”lÖC
MKNÃT XWnt®c$N xêLD xBé ¥WgZ GN Æl¥wQ kçn l!¬rM y¸g

19
ÆW nWÝÝ b›§¥ kçn GN CGR ylWMÝÝ XNμ*N xêLD kKRSèSM UR ûKKR
lmG-M y¸fK„ sãCN XÃyN nWÂÝÝ Slz!H XÃNÄNÇ b‰s# tmZñ XWn
t¾nt$ /st¾nt$ l!msKRlT YgÆL XN©! yJM§ yWGzT msL ûk‰ ‰SN
k¥úT y¸ÃLF xYdlMÝÝ
MN ÃSfLgÂL
yx!T×ùà b@t KRStEÃN hBt Bz# bmç• Bz# |‰ãC Y-B̬LÝÝ XRš
CN XNdmʬCN m-N nWÂÝÝ MNM yl@lW ÃlWN b!sDB xYdNQMÝ ÃlW
GN ¬Gî ll@lW XÃμfl kBS+TÂ kNÁT¿ kSDBÂ kq$ÈM l!ÃS¬G\W Yg
ÆLÝÝ bz!H m\rT b!ÃnS h#lT m\r¬êE |‰ãC Y-Bq$ÂLÝÝ
1¾. XWnt¾WN TMHRT mS-TÝ( yb@t KRStEÃn!t$N TMHRTÂ TWðT
μl¥wQ ytnœ bDFrT l¸Âg„T kmÂF”N ySDB ǧ xNÄNÇN XÃn\#
b‰úcW b@t KRStEÃN §Y l¸\nZ„T XWnt¾WN TMHRT mS-TÂ ¥Sg
NzB ymj¥¶ÃW |‰ mçN YñRb¬LÝÝ yê? Lí—M bXMnT b!qbl#TM :W
qt$ x§cW ¥lT xYÒLMÝÝ b:WqT ÃLtdgf XMnT dGä Xyöy m§§t$
xYqÊ nWÝÝ Slz!H lx¥®— y¸çN CG‰cWN y¸f¬ l¸-YÌcWM mLS
bmS-T y¸ÃS=Nq$bT¿ xNÄNìCNM kXúT y¸ÃDn#bT TMHRT kb@t
KRStEÃn!t$ LíC Y-b”LÝÝ
2¾. mlyTÂ ¥zUjTÝ( MNM XNμ*N qdM BlN XNÄynW yxêLDN q$_R
mwsN ÆYÒLM ymlyTÂ lxgLGlÖT y¥zjT |‰W GN l;‰t¾W ¹!H
›mT l!gÍ xYgÆWMÝÝ yqdÑT xbW {fWÂ tRg#mW xSrKbWÂLÝÝ X¾
dGä bmgLb_ g!z@ |‰ê{ ygÆÆcW μl# b¥_‰T½ ytÙdl#TN b¥à§T½
Ä!”lÖc$NÂ XWnt®c$N xêLD bmlyT lxgLGlÖT ¥zUjT ÃSfLULÝÝ l[lÖT
y¸çn#TN½ l¬¶K l:WqT y¸çn#TN½ l?G lFLSF y¸-QÑTN½ ...
bmlyT lh#l#M ›YnT xgLGlÖT ZG° mçN b¸Cl#bT mNgD ¥Sqm_
ÃSfLULÝÝ g@¬ btgl- ¼ÄGm¾ bmȼ g!z@ bq" y¸öM m{/F QRS
ylMÝÝ y¸öÑT sãC ÂcWÝÝ Slz!H sãC xG"têcW Y-qÑÆcW zND¿
lhgR :DgT½ l?ZB |LÈn@ +MR m\rT y¸s-#TN tm‰¥¶ãC
XNÄ!Ãgß#xcW¿ lMKR ltGœ{ y¸-QÑTNM mMH‰N MXmÂN
XNÄ!ÖcW m|‰T Y-bQBÂLÝÝ μlblz!à öFé bmQbR m-y”CN
xYqRM¿ XNd gBR¦μYÝÝ
wSB/T lXGz!xB/@R

20
21