Você está na página 1de 5
‘OROSTO FEMININD DA EXPANSAO PORTUGUES ENTRE MARIA E MADALENA: A MULHER COMO SUJEITO E OBJECTO DE CARIDADE EM PORTUGAL E NAS COLONIAS (SECULOS XVI-XVIII) ISABEL DOS GUIMARAES SA * © senso comum e a historiografia portuguesa tradicional aribuem normalmente ‘um papel activo as mulheres como agentes de caridade desde o periodo medieval. Na escola priméria © mesmo mais tarde, duas figuras reais representavam a imagem da mulher caridasa Isabel de Aragio, a Rainha Santa, e D. Leonor, mulher de D. Joao I. A amas se atribui a fundagao de diversos hospitais¢ instituigdes de caridade. A estas duas mulheres da familia real portuguesa poderiamos juntar a infanta D. Maria, de meméria menos viva mas de sélda fortuna, que instituiu por testamento 0 Hospital da Luz. A pretensa relago privilegiada entre mulheres e asistencia aos pobres era ainda em 1958 Formulada da seguinte forma: «As primeiras albergarias de que hi noticia, devemse 38 nossasrainhas, © que nio admira por ser mais afervorad na mulher 0 esprito cristo, € ainda porque nesse tempo o homem andava empenhado na construc do pai, ficando 3 ‘mulher o écio, que encontrava preenchimento nas obras de caridade» (:). Em 1958, quando do centendrio do nascimento da rainha D. Leonor deu-se especial enfase a0 seu papel na assisténeia aos pobres assim como outros trabalhos posterioes continuaram a focar a acpio de outras figuras reals ©). Este trabalho procura, 2 luz de investigagio recente, situar com maior rigor o lugar das mulheres na assisténcia, quer enquanto temissoras de servigos ou dadoras de recursos, quer como beneficidrias dos mesmos Focaremos inicialmente um contexto geral de configuraco portuguesa e s6 num segundo ‘momento analisaremos os papeis femininos na assisténa em contextos cooniais. “Trataremos em primeiro lugar a questio das fundagdes de instituigoes de assistcia por parte das rainhas portguesas. Se por um lado, era ébvio proceder por nalogia relaivamente & mie de Cristo e associar a bondade subjacent 2 imagem destas rainhas a figura da Virgem Maria, simbolo da caridade por exceléncia, por outro os ‘ompromissos dos hospitaisfundados desmentem o papel activo das rainhas na gestio das instituigdes cujacriagio se Thes atribui. Detenhamo-nos um pouco sobre a analogia entre as figuras reais ¢ a Virgem Maria: 0 seu eulto enquanto mae de Misericdtdia surge associado ao manto que cobre todos, ricos e pobres, nobres e plebeus, clérigos e laicos sob 0 manto protector, Além do mais, Maria era vista como intermedi “Instituto de Cigncias Sociais. Universidade do Minho. Financiamento da CN.C.D.P.,projecto {172y92 sMisricinias nos terion ulumaines sab adminisiragto portaguesa (1500-1400)> € AINILCT-LC., projecto PLUS.CHIS.810.93», «Ax Mitriedndia: oligarguian pestis de a evn «Ct, ga desi pina «Deus cst devi iced cm {sors ets Maa reeset age eal ogee fen eas ‘erates et ans hes espns ees, pom finer dade 1 favor do pobre td com ox home, er a etic per et tenes rtd es etvese tobi Os sonpromisse i shes tate de ag os ‘pins una por st nhs det gu ln coup eta fe baci ohms tes pce yom cdl pero os bem en poe Jascanrin un cbeaivo crm an acs wees itgiode ore O compote {Sopa ae Ca doen via, em ISI ua aos eto ‘clivamen en homens mlees open tals oa vag da ‘aye serv co elecrat sx cfrmar enna Atta is po ‘Shu dtm pede curd left o daca 3 ‘Seat de var iments plos us lems da ana (),Qaatot Mieda Se Liston rm so undoieSe ais pp! fundamental ana D. Leone, comer ses hen € mee. mss ih, ia est ma ou dio ineryrorbe ws veda wotircialcsdnistrae de etnde, AP tuners ni priv oa i rd, eco equ gu so ce {ic mules ou vas es non doneces eon scene Be ot de come tlhe pees ite) Por oat Ta 2 festa das obs de ear ade Tenaas por tctamens do infos. Nara cabs Misra de Lisboa © © hsp ecaniaent dade homens srs Sst pla Oem de Cr, ‘Ouhorsao parts mals importat dene XVI soe nn de om de ‘aa Repent de Cae Hops ro mencons eee aa LEN a ko abs ae econ: mn ‘hha wn papel tv na do dar kmndade, praetan ple eos ars Jo ‘eto cae qe a especva conan ena (), As cof ase ‘Seakneas oo babe vokatos don sex mtn pede er forme out ‘Stqudaest cus de meres oy ons de cae No emann, em Pest ‘a colin, cipal sunrares star bsnitocia~ at Mieicecas © 28 ‘Mmm homens ene cr vee membros. Todo oe tables rlconades com 3 ‘ene ul come cass pata pln Miers (linea Sos eso 8 ‘os txsmewo de detes nos Mops, vas 4 pores enero) erm ‘aticnon pe homens, Nip set etcouo sr ame ver mass soporte ‘senor eon ints de pe compen lac sad tea polis om ots lures dope ll como po exemplo a cles mils aoc ‘orp como tas cles Tas ss ass oma ets Merc Pe ‘isco ego de recientes oe ees rvs de same fs ‘be mares ou rerenesem a favor deme cay es por hess, Refi 0 ‘Rega e apvon que pvdepiava melbrs © slang ati Se dts de {lsunen fps Apens ay Canes om gue ae ret cer 3 atta tina de tetas por rr ¢ gu es ura un opel iv le {ua pels bomen Teor o cao das sss expen, prem. ou dis gets ‘dais pena! miso abt tw rect demure ss gent uate ov pps gus evan cf er de deci inanevamse toe 08 Sans ¢gnd lo sepia eificar po ican gis, cro no es 3s "Retnnetexmaheres ca a spent ite enn et setostueee eater eee Eee ee eee eee entee Seeeiice cena e cet ease Date iene nance een Soi aceite Son tranar ciara mene ems SS eens eae Seoereeatar eat teeter ater ae eat ee none ee eee ees rere tec Sim acoenscaentrioacm nas Seer ee aera eeepc Se oeigceeneas race neater Sere ae eer Se ott eee sarcasm tie oeeroame tue Bopeaaoeeeen ane ee Eirias tmomase ne atin pone ei kee seems Sepa ceanrasintterase mater mnteits Spite meome oat tenn seals sacs SPS pepe nn mt tn te won ibe nuneeenaetnme ga Teer eaerm enrages eee ee rasa nates eeveses ete ae i erent ean acne Se sree eee ear erent Stas acinar naire tegen ep oeameeerereneaeeelie ee Storencecenseeeie seers Ease memisealeean seater aig certs a ut Sees oe tee pele ee Smeinmak esac ormcee “he pee com mucin eit ns mie ‘oc Panga como ms as ma rv pcs oman fic mos ‘otra ov tents aco tree Chas Bone satay sed ‘ema de re peau «pra de rs cs cm Sen uns etc 1 laa eno Bra pr onde perros homers prepuce nee ee Sato carn pre rs ana os mae oe 2) or Mou tandem gue sx poss malieres dy tloss poropieses Resens wn feito tam shames conf as emai fora Sioa (Ox icon tetris venina un ceo sli ee ore de mutes ¢ homes pe ec so agieig ao os Agr € Ne go es nie mca smears crepe mos deo sold das sures se am aconpanar ds especas mars) ‘Max inn ness caw dency er oii gro ‘Ni ao lip pr exlicarn az Ge opment cen mas ep «cio pcr etna ran estas os abs eae moe ts specs. Ax ext asseencns Gon ttn pa este, ato ‘280 Frese como sic» extemsdeinde umtica ees fol Fenn mca. En eyo 8 asiacs x mules nox tec oh amin tego pousiesa tame ee ens deca 9 ime mn tna Ieee sy cn conse am ra Se Agr ha Tern EEzudo respi an recoihimenn onic extn ede Gon ¢ Shui es eis mds Pes de® Sv So ae a esamin pram ia sceadewbstnciincnt hens & epee Bee fenemene ri ci um pope mprtate elda sal dsm dca a na fe gue wate deft suse Se ian sss» Sm ‘sua sina ant isiodepoe overpay. & ues ase ey ese um xo, eas a cect ee moO eae teen ‘te ag pers cha pitesNe cen arog oRecticro mas feqcie date po de seca ea tue eee "redo domes na shag ews com fs wage ode lee eee ‘ clot dina: Nio cena ng in & ana ae ext rns enor gus vr rt rf mse pe se ns stun pr demas be estas sm yo gia tors fos ths er com's ansaca de homens caper de guar om ali que fone, arson a ih, mw aes, Veunos sin dt {totic de An. para ul econeamos a fot ene em muon seeing st Mier ule pedis dees once preset mods 135 «_Bezmi de 782 (Trae mo dees de 12 fos esd nb we rind O inerrant pgae de etn snclaey senagon eae ‘ata rat ne ea te ae En 1 as etn sheet fram mufberes (04S): imager aa € de ac ee eas air de asst poter, ens hers os icp tern esas ue a Ete ato epi ev colada na her fomia,com ces ee ‘sta ene eras vache pbs As mules sana wr roid ie Be eis tem vain pbc ma gestae dum brie fs umpriino ses vrs de a i 6 eu commen © wha Sa ‘te de sce 0p de es. De aur ae io pons omens ee ice de sca eat mma sn deep ‘Zopsica Ata mule gue spree a solhar uma qaaia molto etevada de ‘Gt comport sot oa, ptm retain dos is competed 0 fepetiv de de earata mim conn" Tae de caso de ess prio {lezen d ete erenamete creel pata ca, as 80 ‘plu con dete rents ass berate eee) En a 9 ‘Sliver cacpls aps pars eprint Sol das mae ‘Suamce avons hn, Mas do ana sic bea em cs ‘Srcameate sre, emo sre esnclmee pecenpda Gea ‘Srestha sacl ello ino a sab rng veld bei. Dear ‘ibm qc mae pte ds ulcer som eam (mos 86 o ‘Gntcby Se cobzas rene eum chan ha dependents aaa, fsem es is erect ov ide, May wees oe mambros cs apes preemie Tel rise saa eqns (ss ease as ttre ssc de es ‘Ste vic ns mona ces, do ond iva ou tos mas nove A {pune ma dav mutes omeve com far puted ppg at + ‘Enos mecionam epsncte qs pares vam do tba de sas ‘Sha eco tran ip ea par an fd, os {eure dares span sa tba crm ipa arene das ‘Winn asa Ge Gon em ur oa cna laa ers wives zune sor ent hits exten came icp pn tenes porguss de eee pefcenciaieate 0 sevgn dor 0 ofp Rel) Trasvese down hop ewocy claret malar, acendo freencsimanc vlads» moron coma pce ray eerie or sus mi pongo © us hsp gai mes desinvee 3 pepo cl in Goa se trou eableimento de moses, al mo acomees com 0 recthimentos finns O ssh B. Fret Akio de Meneres dow em TUS 0 ‘Solna Nou Sears None Os oj da ug gee ea tuo far us sng copa ha como fra de c+ ‘Tier ned murmonXapdes com es tea eu scones 8 Incativa peniese tamer. coms neentdae Je frnecty am engunramente Itt rr lene speci por rca. cr mains ‘Shame rr do no ye sane wom omer. Afro eons hn mmr frat sure ama ep em he) tre. tng de ote esq, de fanaa igunnete papotana pelo meso Recienn de Sn Mars Madsen compeentar apni A [rotepele de sparrmuthres som mgt opti een COMI B boa tea bs ver cam Scio dens crane dence erm ec Foon a vio eS hs Mao ain rere cm nse deter forme tm ia de site ops 8 Se toca fers vote Se lar reps anh {evens nu dca eso tices esi Ves fr pee {Entun tpr cl psn perverse 6 ro: time Sind mance ca ances eva promos 2 eit pel cseac, com {ambin fom vides a mess mnetandne ge se reco seem propensn 20 ‘repens or ca lo eso dein, sinmigo deo ome fe, Saree fr nest nat dv odo rections, evn es ieee senidenton, vonage de err sorts nsticonls “arp eden fr de eo episad opeep et de compromsse ‘Vjumon agora o ea do Brat, toma como exempio © hon eS. ‘Cindao ne Bua, destino pote de tinbon ex exo © de toa gece rao ul enten reson de Jens ue pee ocr» sta pests ‘Rare Acum’que nee cud de eta mM um ase recip Sex st Servis decade wtese de um opal pas pobes onde eter so on € {rds gratitament. Tats de um aspeco pore, ina ver que 3 equa doc Imes igre psn ees ida, Poa ta da ot ‘Sspros tao se pcan sam pmo tos de expansn pogo ma fee colonia teria corespndet hepa te Bo de AVE Yeo | pe [pee me] am |e [No eas dos doentespobesbuianos. ax concltes so clan: as mulheres ‘epee hn dos aston ea es nan alee area mt pute erm exrsar muni ow aepae Daulers bance te pots tna indo do Reino Agee pane ions deca ser apn de Saud, Ftctincavo hon ett de ts nna do Bra (7.1 mama popular de 298 indivi), Nana saber ase espa ao de homens como de tr pre eo hy a nes mas Sa SchwareChamou seni para esesser de multes eave «propria popelio sara nde pan prc ra econ hrmarns ie oe ares seca ag ext soil gay eleva erlang ya» ng een a © Isc arn Emi se primi como cam de rag de et € Procr de oaes cta bvueme i € comida cum ee Sbjct mecaniiarn n eee Merl do terms Am mea sea lade fat o clon anc ern wens fac nolan tenis, ave ese {pont de en sev a Hvagtes com mene cute Rees ‘mot Se daa shea e ula clara (Trans en ste we fem peconceos de cor) gu se hasan no eso ava ges Ssleal, dene © Seno muni ay ingest Mere ¢ Orden Tenses, ‘amo mom somo aba ds dos amos Sen, oesenent cr e mUlh p ici wn ni ro) Es oe nc Bai mo ‘Spee es de tse cent da srr floras dsl {Ridencis uns preernsa tra por rparias brane ov mulitas mato ln > Sfuhces mls lorena ao ntcedo matimenalembor asrparigs sea 0 ‘un esn exi em to Gat ce, Sapna eb of ‘Rancnostemininos trdaram em tor implamadose que nivel eral cna ‘Ecurju fan de motor emo, em Gea come 29 Br. Ne Seas tvente teria Gesneves spars bnce, br date pe mom tas mec ma Mr One Toe he [er propea une rng eer so ene as oa ada am on fla do mpan Pereus~ Angra oa Baa pegs ds numer na moseca no se iinamente J enue fee imps a Earopa¢ ea particular em Portugal Em Angra, mutheres gue t ‘spo eae mmm ct sal {iicetdoces conimico arc pergar em Gos, waleres gb os recllimeaos {rocravam norte cbcvce J mal sal aii 0 Br. rapa ores © ‘Ress ates gu dcr iva 2 car eoadenc.Osreptn de mulheres ‘Temes gue ram alos a pal tame eto pa omens ors oven i dc ese an io ‘Thipts ins or Contour gue amulets ecm mens a rarest a ene rests peta evar nee EID foe a dr cen igs min beams mses. ‘piconet a reuberer aunt destin eae mec seal mrad ‘Stn ema sce que arora om bn sours mos 4 a ASEM Eon Since ma sn nS me tic ns i eS Ce Mir ef copa nt ape Ree eee are atch onan Lnceqencs a era ttn, 395050 Sere. pass mal ferris te stn nme oes do Ende Nor eet a trae foe tan cas Peas nue rs ne ne itnderne ne cunt pte mp Reoarreere sc cumcmanaiage ice i forint norman ec em area aoa me aL iececmrarmae cee wri ie ce sgh eater Stan cares ayaa lz, cra afr sas re role none real ceplads Saeco easter eee ene emia iets rene epee meg pinies tame ence at ig peieneuemncenenncaneemmese = sc Vi eS el NAVI DN ere, Fin Aeon de ocd sa Seed Beng a ee Semen a SoS a is Sts ea sent puree a teen ee et sii 7 fa me da pl ex a Pa > ‘ean Pipe Sat Vet de Pat ate, Exc undo St nae, Feber cnet ge veer sn Som arr tt Ar ‘Genet manta gectisiassanes ind Eee toni sg aes ec eS he nar oo ee fate tions cote i mend teaser rte wena cmaca rererma Meret tet et de Ds ei a na iL de A ze tpn prepa eran, Bazin do Os dc Sata Micro pota gee aa que ps Mess aaa atin ta sed ‘Compreenisso da Casa das Converides de Santa Mari 1 Stan, Sat Sige planation inthe frmation of Bro Scie: Baia cr a a casas ein arama eacinea ‘Academia de Urs se Baba [Suto 36 1992p. 12134, peice see 8 ‘Bhat iaeunel We Tso Cavemen ne Ba 50-22 Mi ete ane a eae eee sabre ae Re ee clea as Oe a eee eee ie rs en Inge aR ek a eomsosertevome ae ne haan Scene ese Met Com Ga Mon

Você também pode gostar