NGHIEN CUU - TRAO BOI
SU TON TAI VOI TU DO (CAO) TRONG XI MANG LAM GIAM TUGI THO
Clic CONG TRINH XAY DUNG VA GIAI PHAP KHAC PHUC
1. Sw bit Igi ciia voi tu do ton tai trong
xi ming .
Ngay nay xi mang pooc ling la chat két dinh
chi yéu trong nganh xy dung. Xi ming duge
sit dung dudi cde dang: xi mang trn cat thé dé
cé vita xy, xi mang tron cat hat trung hodc hat
min dé cé vita 16, xi mang trn cat, san, s6i dé 6
vita bé téng, via bé tong duge r6t vao ede tru
mét ting dén nhi
tang goi 1A nha kién 6,
“vinh ci”, Khéng nhiimg trong nginh xdy
dymg ma trong giao thong nhiig nim gan day
da ding xi mang dé lim dug bé tong rat pho
bién.
Nguoi ta da chimg minh dugc ring véi ty do
(6xit canxi CaO) t6n tai trong xi ming sé lim
anh hung dén chat lwong céng trinh. Lurgng
voi tyr do cng 1én thi tudi tho cia céng trinh
cing gidm. Dac bigt li cae cng trinh ven bién,
trong méi truéng nude dam lay von gidu axit
humic thi trong bé téng ciing dan nay sinh hop
chat dé héa tan. :
Néu cOng trinh thuong xuyén tiép xtic véi
nuéc khoang (sunfat), ching han véi dung dich,
‘mage sunfat thi s® xy ra phan tmg:
MgSO,+Ca(OH),=Mg(OH),+Ca SO, (1)
Chat canxi sunfat méi sinh nay lién hoa hop
véi aluminat ba canxi (C,A) ciia xi mang pooc
Jang ma thanh canxi sunfoaluminat tinh thé
hinh kim dan déu khap trong khdi bé téng, gay
dang bén trong rat manh kim khéi xay bi né
‘thé tich mot céch dang so (cé6 thé né gap 2,5 lan).
3Ca0.Al,0, + 3CaSO, + 30H,O =
3Ca0.Al,0,.3CaSO,.30H,0 (2)
Vige né thé tich xéy ra tir tir theo thai gian
chinh 1a diu higu céng trinh bj hu hai nang, va
NGUYEN VAN PHAT
H6i Bia chat Quang Binh
1am long léo ste gin gitta xi ming va hat chat
Gn (cat, s6i, dim), rot cuge ciing lim cho bé
téng bj tan pha. Sy tin pha nay duge bat dau tir
ngdn nude ngép, roi sau 10 nam dén 30 nm sau
sé lan ra khap cng trinh, Trong lie cée cng
trinh xay bing xi ming it hoge khdng cé voi ty
do thi cé thé tn tai hang tram nim hodc lau hon
‘Céng nghé san xuét xi mang cing dat van dé
dé trong quy trinh sn xuat giam lugng vai ty do
trong xi ming. Tuy nhién, qué trinh, nung
clanhke xi ming pooe lang thuéng mudn tao
ing 3CaO.SiO, (khodng C,S la khos
ing mac xi ming) cng nhi
Nhung muén cé nhiéu khoang C,S thi phai nung
6 nhigt d6 cao va luu phdi ligu & nhigt do d6
trong khong thi gian thich hop. Boi vay, hn
hop phéi ligu nung clanhke ¢6 hé sé bao hoa vai
(CaO) cao thi clanhke thu duge sé tén tai mot
long 6xit canxi ty do (CaO) nao dé. Nj
49 déng nat cua phéi ligu lai kém, thi clanhke
thu duge cing ton tai mot lnong dxit eanxi ty do
nhat dinh. Nghia 1d c6 3 yéu to
do trong xi mang. Dé [a bai tinh ton phéi li
49 min ciia phdi ligu va su déng déu ciia phoi
ligu, Trong tinh toén pI
cao thi mac xi ming cing cao. Tuy nhign hé so
KH cng cao thi cng khé nung va sé lim ting
voi ty do trong xi mang, Digu dé ca nha san xuat
va khach hing déu khéng mong muén. Do dé
TAP CHI THONG TIN KHOA HOC & CONG NGHE QUANG BINH - $6 6/2014 aNGHIEN CUU - TRAO DOI
trong céng nghé san xuat xi mang pooc lang
ludn luén tim bign phap dé khéng ché lugng voi
ty do (CaO) khéng duge vugt qua 1 dén 2%,
Trdng hop nguge lai kim cho san phim déng
khéng 6n dinh thé tich, cung 46 sin phim
sé gidm. Mat khac c6 luong voi ty do xuat hién
(truéng hgp bat kha khdng) do phan img thiry
héa sinh ra khi nguéi thy né cho nuéc vao dé
tron vita, Su xuat hién voi ty do trong cac trang
hop da n6i 6 trén déu cé anh hudng dén tudi tho
cia cong trinh.
Thyc té trong san xuat phy thuge vao day
chuyén céng nghé dé khéng ché lvong v
do, Chang han céng nghé san xudt xi mang bang
16 dig Trung Quoc, lugng voi ty do thuéng tén
tai tirS dén 10%. Lé quay tir 1 dén 2%. Vi long
voi te do trong xi mang Id dimg luén luén ton tai
cao nén khéng thé diing xi mang 1 dimg dé xay
dymg cae c6ng trinh kign c
at, vi chay theo Igi nhui
CO,) dé lam phy gi
hugng chat lugng xi mang ding ké, Ching ta
biét rang da vai (CaCO,) lugng mat khi nung
Jn hon 50%, vi vay khi tron dé voi vao clanhke
8 nghién thi xi $
¢6 chi tiéu mat khi nung én hon nhigu, “do dé
chit lugng xi ma
voi (CaCO,) ld logi da tan duge trong nude. Cac
nha khoa hge da thi nghigm va thay rang, 1kg 4
voi cé thé tan duge trong 30.000kg nude
thudmg, hoe 6 thé tan duge trong 1.000kg
nude cé chita axit cacbonic, Nhu ching ta 43
biét, 6 didu kign binh thudng dé voi bj pha hay
theo phuong trinh phan tng sau:
CaCO, +CO,+2H,0=Ca(HCO,),+H,0 (3)
Sut héa tan cita da véi trong nude cing la
hh dé gidi thich su tgo thinh hé théng hang
dng Phong Nha, hé théng hang Vom... 6Vuon
Quéc gia Phong Nha - Ké Bang tinh Quing
Binh va m6t s6 hang d6ng khac dugc hinh thnh
trong nui dé véi nhu 6 Ninh Binh, Héa Binh,
vinh Ha Long tinh Quang Ninh... Do 46 vige
ding da v6i lam phy gia “tro” & mot sé don vi
sin xuatxi mang nhu hign nay li khong nén.
Nhu di néi 6 trén, di vi c6 thé tan duge
trong nude nén cOng trinh sir dung xi mang c6
an dé v6i Lim phy gia dé bj rita lia hon, dic biét
Ia cdc céng trinh ven bién. C6 thé néi rang swt c6
mat ciia da véi (CaCO,) va voi ty do (CaO)
trong xi mang li m6t nguy co cho cdc céng trinh
xay dung va ciing li nguyén nhan chit yéu lam
gidm tuéi tho cia céng trinh xay dung, dic biét
cde céng trinh xay dung ven bien. Ching ta
hay hinh dung khi mgt c6ng trinh xay dymg ven
bien bing bé tng cot thép that kién co nhung
duge xdy bing xi mang e6 hong voi ty do ton,
lai ding da vai (CaCO,)
im phy gia “tro” thi chi sau mot théi gian tigp
xtc véi mdi truéng c6 chita CO, khi trong bé
tng 6 chita CaCO, thi ching sé chuyén tl
canxi hydro cacbonat (Ca(HCO,),), (co el é
hop véi aluminat ba canxi
Ling (1a mt trong 4 loai khoé
ma thanh canxi sunphua aluminat, c6 tinh thé
hinh kim dan déu trong khdi bé tong (theo co
ché cia phin img (2)). Néu canxi sunphua
pha. Néi céch khdc, trong xi mang chia nhiéw
¥6i tur do (CaO), hod dé voi (CaCO,) du 06
thép nhanh chéng tigp xite
Ai, dé dang tiép xe
Khdi bé tng tach ra khoi sit thép. R6t cude
é tong hoan toan bj pha hiiy.
Vi vay sin xudt xi mang c6 chat ugg t6t
cn c6 céng ngh¢ hign dai déng thdi quy trinh
sin xudt xi mang phai nghiém ngit, chat ché
Khéng nhiing thé, can e6 loai phy gia dé khir voi
trong xi mang Lim han ché lugng v6i trong xi
ming dén mite t6i thiéu. Cé nhu vay cae céng
trinh xay dymg, dic bigt 1d cdc céng trinh xay
dyng ven bién méi bén ving va kéo dai duge
Be TAP CHI THONG TIN KHOA HOC & CONG NGHE QUANG BINH - 86 6/2014tudi tho.
2, Ding phy gia ty nhién khir voi ty do
trong xi ming
Trong céng nghé san xuat xi mang c6 4 6xit
chinh dé tao clanhke (nghién thanh xi mang).
D6 la 6xit canxi (CaO), Oxit silic (SiO,), dxit
nhém (AI,O,) va 6xit sat (Fe,O,). Nung 6 nhiét
6 gin 1.450 d6 (C) sé tao thinh 4 khoang. Dé
la
Khodng silicat canxi (goi la alit): 3Ca.SiO,,
kyhiguC,S va2CaO.SiO,, ky higu C,S; khong
aluminat canxi: 3CaO.ALO, ky higu C,A va
4Ca0.Al,0,Fe,0,, ky higu C,AF goi 1a xélit.
Quy trinh san xuat xi mang thuong cé 4 loai phy
gia, Bo la phy gia diéu chinh, phy gia khoang
ha, (thudng ding trong qua trinh nung d6t) phu
gia hoat tinh va phy gia tro (ding trong qua trinh
nghién clanhke xi mang).
Phu gia khir véi 14 loai phy gia hoat tinh,
duge nghién cing véi clanhke xi ming. Ngudi
ta thdy ring trong thién nhién chi cé khodng
opan (SiO.nH,0) la khong 6 thé dim duong
duge sit mang 46. Vi opan (SiO,nH,O) ¢6 thé dé
dang téc dung v6i voi 6 nhigt a9 thudmg, Sau khi
tac dung véi voi sé cho ching ta in phim
theo coché
SiO, + 1S5HO +
Ca0.SiO,,2.5H,0 (4)
Hidroxilicat canxi phim sau phan
img, Sin phim niy c6 mac, mac nay b6 sung
cho mic xi ming, khéng hoa tan trong nuéc,
nude bién va dimg dung véi dung dich mudi
sunfat: SO,- va CO,, Nhu vay li khong opan ¢6
thé dam duong duge sit mang dit ra 1: c6 thé
két hop khong nhing duge véi voi ty do ma edn
véi vi sinh ra do sin phim héa silicat ca xi
ming:
3CaOSiO, +
(n-3)H,O.Si0, (5)
val
2Ca0.Si0, +
(n-2)H,O.SiO, (5)° |
Opan 1a logi thay ngung giao dién hinh cia
Oxit silie, 1d chat v6 dinh hinh va trong khong
opan hrgng nude cé thé chita tir | dén 34%,
Trong thién nhién opan cing rt phé bién.
Ca (OH),=
nH,O= 3Ca(OH),+
nH,0 = 2Ca(OH),+
NGHIEN CUU - TRAO BOI
Tuy nhién ham Iugng opan tiy theo loai dé. Da
cang giiu opan cing dam duong tét
trén, C6 hang chyc loai da chira opan. Van de la
khao st tham dd, dinh gid chat Iugng va trit
lurgng dé 6 phuong an Khai théc phuc vu cho
nhu cau can thiét. Cac loai dé chita opan rat
phong phi va da dang. Cé thé ké ra mét s6 loai
da cé chita opan nhu da tao cat, khué tao, dan
bach, trepen... (da tram tich); Tip andé zit, da
tap, trachit kiém, ba dan xép... (dé lién quan dén
niii lira). Cac tinh Bac mién Trung nhu Ha Tinh,
i mt so ving khéc tic
thay ngudn phu gia
opan cing rat phong
Qua thyenghigm nghién citu cita m6t s6 nha
dja chat hoe, ¢6 thé dya vio ham lung opan
nding thu hit voi
voi
+ Logi dé trung binh: 1gam thu hut 200mg
voi
+Loai da nghéo: 1 gam thu hit 50mg voi
Cach pha tron phy gia khodng opan vio xi
ming:
Ci c
nghigm dé dinh ty I
nghigm theo ty 1é: 5%, 10% ,15%, 20%.
qua nén mau cho ty 18 15% dat mac cao nhat,
chimg 6 loai dé opan d6 pha ton ty Ié 15% vao
6 da khir hét voi, Nhumg trong
dinh mie mac xi mang,
vi dy PC30, PC40 hod PCSO.... ma khi cl
pha trdn da opan 15% dat ma
djnh mie mac quy dinh thi
gia “tro” dé diéu chinh ha thip mac xi ming
xudng mite di dinh, Chi ¥ phy gia “tro” 6 day
kh6ng phai la dé voi (CaCO, nhu mét sé don vj
hign nay dang sir dung.
Sir dung phy gia khir voi bang khodng ty
nhign opan khéng nhiing mang lai lgi ich cho
quéc gia, cho ngudi sir dung (kéo dai tudi tho
céng trinh) ma con mang dén loi ich cho nha san
xudt vé mat kinh té rat lén, gid thanh thdp, loi
nhujin cao m
TAP CHI THONG TIN KHOA HOC & CONG NGHE QUANG BINH - $6 6/2014 w