Scribd Logo
Fazer o upload

Bem-vindo(a) ao Scribd!

  • Urbanizacija Bez Urbanosti PDF

    Enviado por

    Aleksandar Tomašević
    5 visualizações25 páginas

    Título original

    Urbanizacija bez urbanosti.pdf

    Direitos autorais

    © © All Rights Reserved

    Formatos disponíveis

    PDF ou leia online no Scribd

    Você considera este documento útil?

    Este conteúdo é inapropriado?

    Denunciar este documento

    Direitos autorais:

    © All Rights Reserved
    Baixe no formato PDF ou leia online no Scribd
    Sinalizar o conteúdo como inadequado
    5 visualizações25 páginas

    Urbanizacija Bez Urbanosti PDF

    Enviado por

    Aleksandar Tomašević

    Direitos autorais:

    © All Rights Reserved
    Baixe no formato PDF ou leia online no Scribd
    Sinalizar o conteúdo como inadequado
    de 25
    DK 316.334.571.467 on] vor aranaven rd Urbanizacija bez urbanosti - bilanca rasta gradova u Srbiji Ksenija Petovar Arhitektonski i Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija i Cma Gora e-mail: petovar@eunet. yu SAZETAK sibija Vojvodina i centraina Srbija) je danas medu nsjslabije urbanizira- nim podrugima u Europ. Udjel gradskog stanovniswa procjenie se na otprilke 55%, Taj pokazatelj sam po sebi nije narotto vazan za prosudbu dostignute razi- ne urbanizaciie. Mnogo su vaznilindikator kvaltera avijenja u gradskim { seo ‘skim podruejima. Sada ne posto sistematski, pouzdan i objedinjen uvid u razinu raawjenost jostvarene standarde osnovnih sadrZaja naseja (prometna i komunal- na infrauktura, jane shutbe, sanovanje, zelene povdine), nit su ustanovljeni pokuzate Kakvoce 2ivijenja koji se standardno rabe u. europskim drtavama Tratene migracje prema nekoliko velikih gradova, narccito prema Beograd { [Novome Sadu, i dramatieno staenje i smanjenje seoskih naselfa, ukazuju na v kee azlike u kvalitet aivjenja i mogucnostima rfelavanja Aivetnih problems. Urbo- ‘entrigna politika v godinama poslije Drugoga svjetskog rata, u uvjetima koman- dine ekonomije, povecala je razlke u kakvod! aivjena izmedu gradskih i seoskih naselja i potakla mettopolizaciu Sibi, Ti su tokovi narotito ubrzani i produblie- Al Beko posledaleg deseiieca 20. stoljeca, koe je obilleteno ekonomskim ko- lapsom zemlje, urafavanjem instituci visokom korupaijom drtavnih sludbi i jay ‘nog sektora, kriminalizacjom privrednog Zivota, uspostavjanjem pseudoertisnih fodnosa 4 naglafenom populisckom demagogijom. Mowedl iz kuta Kakvoce 2iv- \enja | urbanostinaselia, najteza rezultanta dramatiénih tokova w poslednjem de- selec 20, stoljeca u Seiji je poniftavanje urbanisicke norme, kao temelnog in- strumenta izgradn, uredenja | korgtenjanasela, Predmet ovog rada je isaziva- je uzroka sadaSajeg stanja kvalitete2ivjenja i usbanost naselia u Sibi, sa bro}- nim prostomo-naseliskim disfunkcionalnostima, podclilzaciskim sandardima i ejasnim razvojnim perspektivama. Xyjne rijeci: wibanizacija, metropolizacia, urbocenuiéna poliska, Kvaliteta 2ivota, Sibi Primijenos 24, ipnfa 2005, Pribvacene: 20, kolovera 200. {Copyright © 2005 inst za deuivena Israavanf u Zagrebu Insitute for Socal Research of Zag Seu pra peirzana = Al rights reserved, Vee seta Sociologija sels 726 Sociologifo seo, 43 (2005) 169 (3): 725-749 41. Uvodne napomene akon zaveSetka Drigog svetskog sata Seija je Imala izrazito heterogenu prostor- ornaseljsu strulturu, sa ti jasno diferenciane celine: (1) vrbanizovany Vojvodi- nu, sa nadproseénim udelom gradskog stanovniitva, uredenim seoskim naselinn, razvijenom kulrurom divjenja i izgadenim odncsom prema javninVzajdnickie prostorima naselja; @) podrucje centalne Sibi, sa znatno nizim udelom gradskog stanovnitva j mrezom gradova slabog fenkcioalnog,utcaia na seoska nasclia u zaledu;sela su bila Komunalno acopremjena, stanovasivo slabo obrazovano, $2 Josim saobracajnim vezama prema gradskim naselima; (2) Kosovo i Mewohij, sa pretczno seoskim, neSkolovanim stanovnistvom i svega nekoliko gradova sa Kak vimakvim urbanitetom (Prizten, Pec). Udeo gradskog u ulkupnom stanovnigera u Vojvodini je bio oko jedne trecine, u centralno Stbiji oko petine, a na Kosova i Metohijispod jetine desetne. U tako razlttim socio-ekonomskim i prostomo-na- ‘selskim podrugjima primenjeni su uniformni razvojni modli sa sledecim obelea- ma: CP forsiranaindusirjalizcj i pretvaranjepoloprivrednog stanovniiva uy indv- Strjske radnike; (2) monopolska poxiaja deavnog/dnsivenog,sektora svojine; G) potskivanje i marginalizaca privainog seltora, kako u gradskim naseljima (predu- 2einiSto, ugovina, usluge), ako iu seoskim nasebima (privat sekior poloprire- 4); rbocenriéna politika prvrednih investi i organizovanja jay sluzbis ©) favorizovanje zapostenih u drzavnom/drustvenom sektoru svojine (drustvena preduzeca, dréavne shuzbe, drasvene delatnosi, vojska, policia i dr.) ostvariva- nju ekonomskih, socjaln j kulumi prava U takvim okotnostima doslo je do brojaih disfunkcionalnosti, kako u mrezi nase- Ij, tako i u prostomo-fiaickoj strukturi i socjalno-ekonomskim obeledjima nase- Jja. U ovom radu analiziracemo neka obelezja razvoja naselja u dragoj polovini 20, veka, nuzna 2a razumevanje ekuce situacije i dostignutih karakterisika kvall- eta Zivijenja 2. Bespravna izgradnja Pojava bespravne iagradnje evidentirana je Sezdeseth godina 20, veka u vecim ‘gradovima Jugoslavije.! Do sredine osamdesetih godina, bespravna izgradnja je Jokalizovana u periferne gradske zone, van kontinualno izgradenog gradskog po- 1 Pojam bespravne lgradnje (illegal construction) odnost se na tzgradsju stambenog il ‘nckog drugog (poslovnog, pomacnog td.) objekta bez propisane urbanisteke | gradevin- ske dozvole, ednosno ma dogradnju, adaptac ii rekonstrukeju objekta.Tzgradnja uw seo- ‘skim naselima aj bla veglisana, buducl da asjved bro} seoskih nasela nije imao urba- nisicke uredajne cspove, na osnotu kog dokumensa se mogla ladati gradevinska dozvola 2a lgracnju na parcel Gro je zakon propisivac). Sioga bi se izgradoja stambenih i drugih cobjekata u seoskim naselima 22 koje nije posta powebna urbanistickorplancka dol rmentacin mogla cazvati spontanom izgeadsjom, koj je, po pravly,sledila trcicionalne fobrasce i nome gradeni. AK. Petovar: Uboniacijo bez ubanosti ~ bilons u Sri Manje mocni investitori su prodavali novolzgradene objekte, bez obzira Sto ‘vi nisu bili ukniizeni, a kupci nisu marili za tu ssitnicue, $ razloga Sto ogroman bro} stambenih jedinica, gradenih u dréavnom/drustvenom sektont, nije uknj- 2en6 U takvim okolnostima, vee uveliko korumpirane republicke, gradske i opitinske sluzbe (kriminalizaciia dreave je u punom jeku) izdaju svakojake pri- vremene dozvole i dozvole za nadzidivanje, po principt skoliko para toliko i kkvadratae. Na osnovu raznoraznih privremenih dozvola vr8i se ogromno zauzece ravnih krovova, tavana, zajedni¢kih prostonja u zgradama, dvoriinih prostora, uli- ca, wotoara, parkovskih i drugih javnih i zelenih povrSina. Ukratko, vi8i se Uzur ‘padi, ali sa surednome dozvolom. Bez urbanistizke ili gradevinske dozvole, odnosno sa raznim kvazilegalnim dor- volama grade i dréavne ustanove | preduzeca. Ekskluzivno pravo koje je w doba socializma bilo rezervisano 2a investtore koji su gradi svaznes objekte od po- sebnog interesa, postalo je opite pravilo ponaSanja.7 Takva praksa se nastavia, 5 Retit primer za ovo fe i2radna objekta TV PINK, uradena sa pavremenom dozvolom, atom 23 oko 800 m? j 22 kombinovanu sambeno-kulurna namend. Moéni lasik TV PINK leglizovao je objekt posle promene vas jesen 2000. godine, uprkos tome So fe vicupna powsina objekta preko 4000 m?, sto je prekssen docvoljen indeks izgradenost, io fe probijena gradevinskalinj, So nije obezbeden posreban bro) parking mesa u ska ‘du 5 normativima iz vazeceg regulacionog plana, itd, id. Nakon posete nekaiko minis ‘= nove polticke nomenklatre, poste promene vlastisjesen 2000. godine, kao i nagrade ‘a Salonu arhitekaure, bilo je jasno da ée‘objekat TV PINK bit egalizovan sve sa problie- ‘nim urbanisickim standardima, odnesno da nece mort da ispni ubanisieke noee fe Regulacionog plana. Ovome treba dodati da su institut privemene urbanisicke i gadevin- ske dozvole koisile i draavee usanove i preduzecs,kxo i privat, podednako probia- jue urbanisieke nome i standard § Procenjuje se da preko BON stanova na Novom Beograd, nije upisano u zemijiine Kaj sevkatastar. Ukupno je S1bji tek 4236 stambenih jedinica upisano u katasar, Potetkom 2004, godine, Setska banka je Finansfp podeala program uredenja katasta u Seif, Koj bi trebalo da bade zavrien za dve godine. 7 2a neke znaajne jame objekte u Beograd se rumorilo da su izgradeni bez uibanisicke | gadevinske dozvole (hongresni centr Sav) a nist bil tent prmijent odncsno sete Soctologiia 29 730 Sociologia sea, 43 (2005) 169 (3): 725-749 prkos izmenama Zakona o izeradnji Gun 2001. godine) { odredbama novog Za- kkona 0 planiraju i gradenju (juni 2003), kojim je bespravna izgradnj inkriminisa- 1na kao kriviéno delo® 4, Promageni ciljevi legalizacije Legalizacija bespravno izgradenih objekata, zapoteta 2003. godine, nakon usya- jnja Zakona o planiranja i gradenja, imaia je dobra nameru da’uvede red oblast ingradnje i uredenja nasela. Vee na potetku primene novog Zakona, ppotvdilo se da nisu pripremijene nit koordinirane Mjuene prespostavke procesa legalizacije: kterjumi legalizacie, tipologia bespravne izgradnie, status grade- vinskog zemijita, parcelaca sa evidenciiom gradevinskih parcela, svojnski satus stambenih 2grada sa vile stanova, koje (bile) u drtavnoi/druftveno} svojini a stanovi/stambene jedinice su nakon otkupa/prvatizacie u privatnom vias, svojinski status zaednickih prostonja u zgradi, granice gradevinske parcele kolek tivnih stamberih 2grada (biokovi | sl.) i de. Nie, takode, reken problem kompen- zacie onim bespravaim graditeljima koji su godinama iawajali sredstva 2a stam- benu izgradnju iz svog lenog dohodka, alt nisu dobili druftveni stan na koribce- re 4 otkupili ga po bagateino} ceni? Natezi promaSaj ovog Zakona, po nagem sud, je Sto nisu uspostaviieni eitenjumi 2a razlixovanje Despravne i2gradnye ko- ja postyje urbanisicku normu ine ugrozava tudu svojin i javno dobro, od waus- pacie koja kasi urbanisticku normu i sandarde, ugrozava ili zauzima todu svoj tu i javna dobra i smanjuje kvalitet 2ivlenja | ambijentalne viednosti okrutena. ‘Takode, ozbilino ograniéenje ponudenog koncepta legalizacie vidimo u tome sto sredsva prikuplena legalizaciom nece biti dovoljna za izgradnju i uvodenje ‘osnovne komunalne opreme (vodovod, kanalizacija,uligna mreza i st), odnosno §o ce zone bespravne izgradnfe i daje osati Komunaino podstandardne, a time higensid, zdravstveno 4 ekoloSki nebezbedne ‘da nemaju upotrebnu doavoly (most »Gazelae). 1 podac! se ni danas ne mogu prove Mote se medutim proverti da #1 mnogi skupi i veliki objekt izgradeni sa privtemenom dozvolom, Kao Sto je Saklenac ili objekat Jugodwva na Trgu Republike, Tréni centar v ‘Sremskoj Uli fdr. Bex urbanisicke | gradevinske dozvole gradll su svoje vile | predsed- rk Sebije | SR] Slobodan Milosevic | na¢elni generalstaba Neboja Pavkovie, braca Kari i :mnogi drug. U centralno} beogradsko} opti Savski venac, s1 ekskluzivaim stambenim zzonama, koja je 1991. godine brojala oko 17.500 stambenih jedinica, podneto je preko 3000 zalveva 2a legalizai. 8 Evidentno lrSenje ucbanstickih propisa 1 planova koje stbjanski taunt svakodnevno prakikju prolai bez ikakvih sankeija od strane inspekskih stzbi il sudova. Dovolina je poliicka zatia jedne od mnogebrojath para koje su na vast iu razlittim koallcjama na lolainom, gradskom ii republickom nivou, da szasttni«ajkun mate jayno i bahato da ma- nifestyje svoju nedodilvos 1 dato mu pravo da ke urbanlsieke norme 1 propise. 9 Pojedine lokalne vias GNowi Sad, na primer) su oslobodlle bespravne gradiele od placanja naknade 2a koricenje gradevinskog zemlja za stambenu porinu do 50m, Kako zbog pomenutih ulaganja, tako i sociainih razloga. A Petovar: Urbanized ber urbanasti~ tions u Sibi Procene obima bespravne izgradnje su razliive. M. Jani¢ (1998.) ratuna da jeu ‘Beogradu tokom 40 godina bespravno izgradeno oko 150.000 stanova i kuca. Re- alan broj bespravno izgradenih stambenih jedinica u Srbiji je oko 700,000 (Peto- var, 1998., mada nije neosnovana ni procena od oko milion stanova i kuéa i2- ‘gradenih bez urbanisti¢ke i gradevinske dozvole, ii sa nepotpunim i nezakonitim dozvolama Prema podacima Minstarswva za urbanizam i gradenje Republike Sibi, do po- stavljenog roka (13. novembar 2003, godine), podneto je ukupno 377-506 zahteva 2 legalizaciju bespravno izgradenih i/li dogradenih stambenih i drugih objekata (poslovne zgrade, javni objekti, pomocne zgrade i dr.). Od toga, u Vojvodini je podnet 80.091 zahtev, 1 Centralno} Sebi (bez Beograda) 149.509 zabueva, ana ‘Administradvnom podrugju Beograda (16 opStina) 146.792 zahteva. Ovo nije ko- na¢an bro) bespravno izgradenih objekata, buduci da je jednom prijavom za lega- lizaciju izvrSena prjava svih objekata na jednoj katastarskoj parcel, tako da ce se kona¢an broj utvrditi tek nakon obrade svih predmeta. Na primer, jedna prijava moze da sadrti | nekoliko stambenih jedinica koje su izgradene u jednom vike- stambenom objektu na jedno} parceli, Pored toga, javna preduzeca su jecnom prjavom obubvatila sve objekte koji se nalaze na teritoriji jedne opstine, dakle na vecem broju katastarskih parcela. Takode, za veliki bro) podstandardnih objekara, ‘od improvizovanih gradevinskih materijala, iagradenih. na javnom zemijta, wine

    Você também pode gostar